#06 / december 2012 – april 2013

specialLissitzky – kabakovUtopie en werkeLijkheid Utopia and Reality

ilja

ka

ba

kov,

la

ndsc

hap

met

ber

gen

, 198

9. M

et d

ank

aa

n: n

icco

ló S

pro

vier

i Ga

llery

, lo

nden

, co

llect

ie il

ja &

em

ilia

Ka

ba

kov.

Sheela Gowda Jewyo RhiiLike LissitzkyAgenda

tentoonstelling is onderdeel van nLrF2013, het nederland – rusland jaar en is na eind-hoven in 2013 te zien in de hermitage in st. petersburg en het Multimedia art Museum (MaMM) in Moskou.deze editie van ons kwartaalmagazine radically yours is bijna in zijn geheel gewijd aan de tentoonstelling Lissitzky - kabakov, Utopie en werkelijkheid, en is tevens te gebruiken als gids tijdens uw bezoek.

naast deze bijzondere tentoonstelling, kunt u dit voorjaar ook genieten van het werk van jewyo rhii en sheela Gowda. in dit magazine vindt u hierover alvast de eerste informatie. in de volgende editie van radically yours besteden we meer aan-dacht aan deze kunstenaars.

tot ziens in het van abbemuseum,

Charles eschedirecteur

this edition of our quarterly magazine Radically yours is largely devoted to the lissitzky - Kabakov, Utopia and Reality exhibition and can also be used as a guide during your visit. Besides this unique exhibition, you can enjoy works by Sheela Gowda and Jewyo Rhii in the museum from January onwards. in the next edition, there will be a larger focus on these two artists. i look forward to see you soon in the museum, Charles eschedirector

beste (toekomstige) bezoeker,

het van abbemuseum in eindhoven bezit een van de belangrijkste en grootste collec-ties ter wereld van de russische kunstenaar el Lissitzky (1890-1941). hij was een van de meest dynamische kunstenaars van zijn tijd. Lissitzky is van groot belang voor het van abbemuseum. zijn werk, zijn ideeën en zijn artistieke doelen komen sterk overeen met de betrokkenheid van het museum bij het experiment, bij radicale creativiteit en bij het publiek.

het van abbemuseum heeft het beroemde russische kunstenaarsechtpaar ilja (1933) en emilia (1945) kabakov gevraagd om een ten-toonstelling te maken van hun werk samen met dat van el Lissitzky. dit brengt twee generaties bij elkaar, waarbij de revolutio-naire kunst van de vroeg twintigste eeuw direct wordt geconfronteerd met de conse-quenties van die visie voor de latere sovjet-tijd. in steeds andere combinaties wordt u langs de werken van de twee kunstenaars geleid om de kunst en cultuur van deze fasci-nerende geschiedenis te beleven. in Lissitzky - kabakov, Utopie en werkelijkheid is een cir-kel gesloten die begon met groot optimisme en eindigde met kleine desillusie, terwijl het uiteindelijk over de mogelijkheden van men-sen en hun alledaagse leven gaat.

het is de eerste keer dat de oeuvres van twee beroemde russische kunstenaars uit verschillende tijden in de twintigste eeuw samen worden gepresenteerd in een ten-toonstelling. bruiklenen zijn onder meer afkomstig van tretjakov Galerie in Mos-kou, Guggenheim Museum in new york en Centre pompidou in parijs, alsmede van een aantal privéverzamelingen. een aan-tal installaties van de kabakovs wordt voor deze gelegenheid opnieuw uitgevoerd. de

dear (future) visitor,

the Van abbemuseum in eind-hoven has one of the largest and most important collections of the Russian artist el lissitzky (1890-1941). as well as being one of the most dynamic artists of his time, lissitzky is crucial for the current Van abbemuseum. His work, ideas and artistic aims align closely with our com-mitment to experimentation, radical creativity and public engagement. to investigate his legacy further and to understand the course of 20th century art more fully, we have invited the artistic cou-ple, ilja (1933) and emilia (1945) Kabakov to curate their work in dialogue with el lissitzky. By bringing two generations together, the revolutionary art of the early twentieth century is confronted with the later unfold-ing of that vision in reality. as a visitor, you are led into a dia-logue with two artists, discover-ing changing combinations as a way to unlock a fascinating history. the lissitzky - Kabakov, Utopia and Reality exhibition completes a journey from opti-mism to disillusion, where eve-ryday lives lived in the shadow of great changes are brought sharply into focus. this is the first time that the works of two generations of Russian artists have been confronted in one exhibition. loans include works from the tretyakov Gallery in Moscow, the Guggenheim Museum in new york and the Centre pompidou in paris, as well as from a number of private col-lections. the exhibition is part of nlRF2013, the netherlands – Russia year and will move to the Hermitage in St. petersburg and the Multimedia art Museum (MaMM) in Moscow in 2013, after eindhoven.

Van abbemuseum 2012, foto: peter Cox.

de tentoonstelling Lissitzky – kabakov vindt plaats op twee etages in de nieuwbouw van het van abbemuseum. de eerste ver-dieping en de zeven zalen op de tweede verdieping hebben ieder een eigen thema. er wordt steeds een ander aspect van de oeuvres van Lissitzky en kabakov met elkaar vergeleken.

eerste verdiepingDe kunstenaar als hervormer / De kunstenaar als denkend persoonde gehele eerste verdieping van de Lissitzky – kabakov tentoonstelling is inge-richt als een leeszaal annex tekeningenka-mer. in alle rust kunnen bezoekers hier de tekeningen, teksten en documenten van de twee kunstenaars bekijken, lezen en verge-lijken. veel van de werken van el Lissitzky en ilja kabakov hebben de sovjetmaatschappij als thema. Lissitzky kijkt in de jaren twin-tig van de vorige eeuw hoopvol naar de toekomst en stelt zijn scheppende arbeid in dienst van de nieuwe maatschappelijke orde, terwijl kabakov aan het einde van de sovjetperiode in zijn werk vaak terugkijkt naar wat er van deze idealen geworden is. ook in tekeningen en in ontwerpen voor affiches en projecten komt dit maatschap-pelijk thema vaak terug. het tekenen neemt in de oeuvres van deze kunstenaars een centrale plaats in; zij maken tekeningen om bestaande dingen vast te leggen, maar ook om toekomstige projecten concreter te maken. zowel Lissitzky als kabakov heeft ook boeken geïllustreerd en vormgegeven.

Lissitzky – kabakovUtopia and Reality01.12.2012 – 28.04.2013

the lissitzky – Kabakov exhibi-tion will take place on two floors in the new building of the Van abbemuseum. the first floor and the seven halls on the sec-ond floor each have their own theme. a different aspect of the works of lissitzky and Kabakov is compared every time.

First floorthe artist as a reformer / the artist as a reflecting Characterthe whole first floor of the lissitzky – Kabakov exhibition is arranged as a reading room with an adjacent room with drawings. the visitors can see, read and compare the draw-ings, texts and documents of the two artists in quiet. Many of the works of el lissitzky and ilya Kabakov are based on the theme of Soviet society. in the 1920s, lissitzky looked forward to the future, full of hope, and his creative work served the new social order, while at the end of the Soviet period, Kaba-kov often looked back at what had become of these ideals in his work. this social theme also often recurs in drawings and designs for posters and projects. drawing has a central place in the works of these artists, their drawings serve to record exist-ing things, but also to show future projects in more concrete form. Both lissitzky and Kabakov also illustrated and designed

lissitzky – KabakovUtopie en werkelijkheid01.12.2012 – 28.04.2013

Lissitzky combineert in zijn boekillustraties een pas verworven vrijheid van vormge-ving met de visionaire boodschap van de nieuwe staat. kabakov illustreert vanaf de jaren zeventig veel kinderboeken om zijn kunstenaarschap te kunnen bekostigen. naast schetsen, uitgewerkte tekeningen, notities, schema’s, architectuurontwerpen, illustraties en ontwerpen voor boekomsla-gen van beide kunstenaars is er ook veel documentatie over hun leven te zien. ilja kabakov heeft zulke ‘documenten’ een tijd-lang verzameld in zijn books of Life: bonne-tjes voor een kopje koffie of een biertje, een visitekaartje of een folder, allemaal triviale zaken netjes ingeplakt en geordend op datum. daarnaast worden er foto’s, brieven van en aan de kunstenaars, krabbeltjes op bierviltjes en allerlei ander documentaire materialen getoond die een licht werpen op hun artistieke ontwikkeling.

books. in his book illustrations lissitzky combines a newly acquired freedom of design with the visionary message of the new state. From the 1970s, Kabakov illustrated many chil-dren’s books in order to pay for his art. in addition to sketches, detailed drawings, notes, dia-grams and architectural designs, illustrations and designs for book covers by both artists, there are also many papers doc-umenting their lives. For a long time, ilya Kabakov collected these “documents” in his Books of life: the bill for a cup of coffee or a beer, a visiting card or a folder, all trivial things neatly stuck in a scrapbook and arranged and dated. in addition, photographs, letters to and from the artists, scribbles on beer mats and all sorts of other documentary materials are exhibited which shed some light on their artistic development.

el Lissitzky, tijdschriftBroom, vol. 5, nr. 3, oktober 1923. ilja kabakov, omslag voor ‘osia en zijn Vrienden’ door B. olevskii, Moskou, 1956. Collectie lemmens & Stommels, nijmegen.

Tweede verdiepingDe kosmos / stemmen in de leegtein de tijd vlak na de russische revolutie bestond er bij velen een haast onbeperkt geloof in de toekomst. Machines namen de menselijke arbeid in de fabrieken over. treinen, auto’s en vliegtuigen maakten grote afstanden sneller te overbruggen dan men ooit had durven hopen. de menselijke fantasie, zeker die van Lissitzky en zijn col-lega kunstenaars, nam voetstoots aan dat deze ontwikkelingen zich op korte termijn zouden voortzetten in stappen naar de buitenaardse ruimte, de kosmos. in verschil-lende tekeningen en ontwerpen uit die tijd zien we al hele zwevende steden ontstaan. de werken die Lissitzky maakte in deze peri-ode noemde hij ‘prounen’. het woord ‘proun’ is een afkorting van ‘proekt utverzhdenya novogo’: ‘ontwerp voor de bekrachtiging van het nieuwe’. de toekomst wordt in al zijn facetten onderzocht.

ilja en emilia kabakov stellen tegenover deze ‘prounen’ een serie schilderijen waarin het wit de boventoon voert. waar de pure abstracte vormen een afgewogen plek toegewezen krijgen in de schilderijen en tekeningen van Lissitzky, ontbreken ze vol-ledig in deze schilderijen van kabakov. er zijn af en toe slechts een aantal randfiguur-tjes te ontwaren die de grote witte vlakken omlijsten. het wit speelt een centrale rol in het werk van ilja kabakov. niet alleen is het witte papier het begin van het beeldende creatieve proces voor hem als tekenaar, maar witte verf is ook de picturale sneeuw die zijn voorstellingen kan bedekken. de betekenis van het wit in zijn schilderijen legt kabakov uit in zijn model genaamd Model van een tentoonstelling van witte schilde-rijen in deze zaal.

second floorthe Cosmos / voices in the void during the period just after the Russian Revolution, many people had an almost unlimited faith in the future. Machines were taking over human labour in the facto-ries. trains, cars and airplanes meant that large distances could be bridged faster than anyone had ever dared to hope. the human imagination – cer-tainly that of lissitzky and his fel-low artists – gradually assumed that these developments would soon continue into outer space, the cosmos. Several drawings and designs from that period show the development of entire floating cities. during this period, lissitzky called the works which he made ‘prouns’. the word ‘proun’ is an abbreviation of ‘proekt utverzhdenya novogo’, ‘the design to reinforce the new’. every aspect of the future was examined.

ilya and emilia Kabakov com-plemented these ‘prouns’ with a series of paintings in which white predominates. While pure abstract forms are allocated a particular place in the paintings and drawings of lissitzky, they are completely absent in these paintings by Kabakov. occasion-ally it is just possible to discern a number of peripheral figures framing the large white fields. White plays a central role in the work of ilya Kabakov. White paper is not only the start of the visual creative process for him in his drawings, but white paint is also the pictorial snow which can cover his productions. Kabakov explains the meaning of the white in his paintings in his model titled Model of an exhibition of White paintings in this hall.

ilja kabakov, Model van een tentoonstelling van witte schilderijen, 2005. Collectie ilja en emilia Kabakov.

el Lissitzky, proun p23, no. 6, 1919. Collectie Van abbemuseum. Foto: peter Cox. Met steun van Stichting promotors Van abbemuseum. Mondriaan Fonds, Vereniging Rembrandt en provincie noord-Brabant.

Helderheid van vormen / Rotzooiin deze zaal is aan de ene kant onder andere een imposante reconstructie te zien van het meest beroemde en spraakma-kende architectuurontwerp van Lissitzky: de wolkenbügel. het geloof in de toekomst straalt van dit gebouw af. het was bedoeld om als baken te dienen langs de ringweg van Moskou. rondom de stad zouden vijf van deze gebouwen neergezet worden, elk in een andere kleur, zodat je wist waar je de stad in moest rijden. zoals Lissitzky het gebouw ontwierp kon het in zijn tijd nog niet gebouwd worden, maar het ontwerp lag alvast klaar voor de toekomst die de uitvoering mogelijk zou maken.

tegenover deze gigantische constructie van de toekomst stellen de kabakovs een doos met rotzooi. alle rommel in dit werk is door ilja kabakov nauwkeurig beschreven op kleine papiertjes en deze zijn aan lijnen gehangen zodat de opschriften te lezen zijn voor de toeschouwer. de eens zo maakbare werkelijkheid is in stukjes uiteengevallen. deze fragmenten, brokstukken, worden als archeologische voorwerpen geordend met behulp van woorden.

Clarity of Forms / Garbageamongst other things, there is an impressive reconstruction of lis-sitzky’s most famous and contro-versial architectural design, the Wolkenbügel, on one side of this room. this building radiates his faith in the future. it was meant to serve as a beacon along the Moscow ring road. Five of these buildings were to be placed around the city, each in a dif-ferent colour, so that you knew where you had to drive into the city. it was not yet possible to construct the building which lis-sitzky had designed in his own time, but the design was ready for the future which would make the execution possible.

opposed to this gigantic con-struction of the future, the Kaba-kovs present a box of rubbish. all the rubbish in this work is described in detail by ilya Kaba-kov on small pieces of paper and these are suspended from lines so that the viewer can read the captions. Reality which could once be created has disinte-grated into pieces. these frag-ments or pieces are arranged like archaeological objects with the help of words.

ilja kabakov, doos met rotzooi, 1983. Collectie MMK Museum für Moderne Kunst Frankfurt am Main. Foto: axel Schneider, Frankfurt am Main.

el Lissitzky, model: Wolkenbügel, (1925) reconstructie 2009. Collectie Van abbemuseum, foto peter Cox.

Overwinning op de alledaagsheid / De alledaagsheid heeft overwonnenhet dagelijks leven in een gemeenschap-pelijk appartement (kommunalka) was niet gemakkelijk in de sovjettijd. afhankelijk van je status in de partij kreeg je met een tot vijf andere gezinnen een woonruimte toegewe-zen. per gezin kwam dat neer op één kamer om in te wonen, te eten en te slapen. de overige voorzieningen in het appartement moesten gedeeld worden: de gang, de telefoon, het toilet, de douche en de keu-ken. iedereen die ooit samen met andere mensen een huis heeft bewoond, weet dat het gemeenschappelijk gebruik van woon-ruimte stof genoeg geeft voor conflicten. wie maakt het toilet schoon? wie doet de afwas? het gezamenlijk gebruik van keu-kens was voor ilja kabakov in de jaren tach-tig van de vorige eeuw aanleiding om een serie werken te maken waarin het keuken-gerei centraal staat: een koekenpan, een vergiet, een rasp. telkens wordt in de linker-bovenhoek van het werk de vraag gesteld: “van wie is dit?” dit was in die tijd eigenlijk

een rare vraag omdat men in de sovjet-Unie al het privébezit wilde afschaffen. eigenlijk hoorde die koekenpan van ons allemaal te zijn, zoals alles aan iedereen toebehoort. Maar als die pan al een week lang vies op het gemeenschappelijk aanrecht staat en er schimmel in begint te groeien, dan wordt de vraag naar de eigenaar toch nijpend. bovendien zijn er dan aan dit eigendom ook consequenties verbonden. in de rech-terbovenhoek van elk werk in deze serie staat telkens het antwoord van een mede-gebruiker van de keuken. de een weet niet van wie die pan is. de ander denkt dat dit de koekenpan van andrei pavlovitsj is. Maar er is nooit iemand die zegt: “dit is van mij.”

de heldere interieurs en eenvoudige meubels die Lissitzky aan het begin van de eeuw ontwierp voor een hoopvolle geza-menlijke toekomst staan in schril contrast met het door kabakov getoonde wijdver-breide ontwijken van persoonlijke verant-woordelijkheid en de talloze privé puinho-pen die dit opleverde.

victory over the everyday / everyday’s victorydaily life in a communal apart-ment (kommunalka) was not easy during the Soviet era. depending on your status in the party, you were assigned a living space together with one to five other families. For each family this meant there was one room to live, eat and sleep in. the other amenities in the apart-ment had to be shared: the corri-dor, the telephone, the toilet, the shower and the kitchen. anyone who has ever shared a house with other people knows that the common use of living space provides plenty of material for conflicts. Who cleans the toilet? Who does the washing up? the shared use of kitchens was the stimulus for ilya Kabakov to cre-ate a series of works in the 1980s in which the kitchen equipment has central place: a frying pan, a colander, and a grater. the ques-tion: “Whose is this?” appears in the top left-hand corner of each work. at that time, this was actu-

ally a strange question because there was an attempt to abolish private possessions in the Soviet Union. in fact, the frying pan had to belong to everyone, just as everything else belonged to everyone. But once that pan has been left dirty on the com-mon draining board for a week and the mould starts to grow in it, the question of ownership becomes quite urgent. Further-more, this ownership also has consequences. the right-hand corner of every work in this series shows the answer of one of the users of the kitchen. one person doesn’t know whose fry-ing pan it is. another thinks that the frying pan belongs to andrei pavlovitsj. But no one ever says: “this is mine”.

the clear interiors and simple fur-niture which lissitzky designed at the beginning of the century for a hopeful shared future is in marked contrast with the wide-spread avoidance of personal responsibility and the countless private miseries resulting from this exhibited by Kabakov.

ilja kabakov, in de gemeenschappelijke keuken, 1991. Met dank aan Regina Gallery, Moskou.

el Lissitzky, interieur project voor het F-type wooncel. Gemeenschappelijk van de architect M. Ginzburg. Foto van de maquette, 1929. Collectie Staats tretjakov Galerie.

Herinnering: Monument voor een leider / Herinnering: Monument voor een tiranvaak zetten we onze vroegere leiders ter nagedachtenis op een plein of een andere openbare plek op een voetstuk, meer dan levensgroot, in brons, als het ware om permanent tegen hen op te kunnen kijken. als een kapitein op de brug van zijn schip wijst onze leider dan nog vele jaren na zijn dood de kant op die we moeten gaan. Lenin werd ook vaak zo afgebeeld: in een redenaarspose met zijn linkerhand aan zijn revers en zijn rechterarm en –hand wijzend in de richting die de sovjetstaat moest gaan. vlak na de revolutie was er vanuit de staat een grote behoefte aan monumen-ten van revolutionaire roergangers. veel kunstenaars werkten aan zulke opdrachten voor de openbare ruimte. er kwamen veel nieuwe monumenten, de meeste voor de voorvechters van het communisme, Marx en engels. ook waren er gedenktekens voor de slachtoffers van de revolutie, maar al snel werden er ook ‘monumenten’ gemaakt voor ‘gewone’ mensen, bijvoorbeeld een kolos-sale metaalbewerker of een boerin, of een allegorisch monument voor de emancipatie van de arbeiders. sommige revolutionairen lieten zich al tijdens hun leven vereeuwigen in een plaquette of een beeld, maar Lenin heeft dat nooit gedaan.

vanaf het begin van de russische revolutie heeft Lissitzky zijn werk in dienst gesteld van de verspreiding van de nieuwe ideolo-gie. zo ontwierp hij samen met ilja Chasnik, een van zijn leerlingen, een spreekge-stoelte voor Lenin. het is een platform dat op de juiste hoogte gebracht kan worden om de menigte te kunnen overzien. dit nooit uitgevoerde ontwerp zou nu als monument voor Lenin kunnen dienen. de tiran van ilja kabakov heeft er juist genoeg van om op een sokkel te staan en loopt het plein af om zijn terreur voort te zetten.

Memory: Monument to a Leader / Memory: Monument to a tyrantin many cases we place a memo-rial to a former leader on a ped-estal in a square or in another public place, larger than life size, in bronze, so that we can look up to him permanently. like a cap-tain on the bridge of his ship, our leader can then show us the way we should be going for many years after his death. lenin was also often depicted in this way, posing as though he is deliver-ing his arguments, with his left hand on his lapel and his right arm and hand pointing in the direction that the Soviet state should be moving in. Just after the Revolution, there was a great demand for monuments of revo-lutionary figures in the state and many artists worked on these commissions for public places. a lot of new monuments were made, most for the first cham-pions of communism, Marx and engels. there were also memori-als for the victims of the Revolu-tion, but soon “monuments” were also made for “ordinary” people; for example, a colossal metal worker or a peasant woman, or an allegorical monument for the emancipation of workers. Some revolutionaries had themselves immortalised in a plaquette or a statue during their own lifetime, but lenin never did this.

From the start of the Russian Revolution, lissitzky used his work to spread the new ideol-ogy. For example, together with ilya Chasnik, one of his students, he designed a tribune for lenin. this was a platform which could be adjusted to the right height to see over the crowds. However, the design was never executed and could now serve as a monu-ment to lenin. ilya Kabakov’s tyrant has actually had enough of being placed on a plinth and walks away from the square to continue his reign of terror.

ilja & emilia kabakov, Monument voor een tiran, model, 2005. Collectie ilja & emilia Kabakov.

el Lissitzky, lenin spreekgestoelte, ontwerp, 1920. Collectie Staats tretjakov Galerie, Moskou.

Het leven veranderen / Uit het leven vluchten“ik was aan het slapen toen er plotse-ling dichtbij een enorme explosie was, alsof het gebouw instortte”. zo beschrijft mevrouw startseva wat ze in het holst van de nacht meemaakte op het moment dat een medebewoner van hun gemeenschap-pelijk appartement zichzelf dwars door het plafond van zijn kamer de ruimte inschoot. Met matrasveren en rubber banden had hij een krachtige katapult gemaakt die hem op een bepaalde hoogte boven de aarde moest brengen alwaar zich op dat moment een kosmische energiebaan bevond die hem verder de ruimte in kon brengen. het onderzoek door de autoriteiten naar deze gebeurtenis, nam lange tijd in beslag. de kamer werd door de dienst woningbouw dichtgetimmerd. verschillende experts bogen zich over de propagandaposters, de tekeningen, de berekeningen en al het andere materiaal dat in de kamer aanwe-zig was om precies te reconstrueren wat

het plan was, dat hier werd uitgevoerd. Mevrouw startseva legde samen met mede-bewoners nikolaev en Golosov een officiële getuigenis af. door het onderzoek werd veel meer duidelijk over de voorbereidin-gen van deze ‘ruimtevlucht’. Maar van deze eenzame bewoner werd nooit meer iets vernomen. in kabakovs installatie de man die de ruimte in vloog vanuit zijn appar-tement zien we de kamer die achterbleef toen deze man zichzelf de ruimte in had geslingerd en zijn felbegeerde vrijheid had verkregen.

Lissitzky daarentegen ontwerpt ruimtes waarin mensen graag verblijven. ze moe-ten het leven beter maken. het kunnen woningen zijn, maar ook meer abstracte ruimtes zoals de prounruimte. hij nodigt ons persoonlijk uit om deze ruimte binnen te gaan: “de eerste vorm, die degenen die uit de grote zaal komen naar binnen ‘leidt’, is diagonaal geplaatst en ‘leidt’ hen naar de grote horizontaal van de achterwand en van daar naar de derde wand met vertica-len. bij de uitgang – halt! daar beneden is het vierkant, het basiselement van de hele vormgeving.”

transforming Life / escaping Life “i was asleep when i suddenly heard an enormous explosion nearby, as though the build-ing was collapsing”. this is how Mrs Startseva described what she experienced in the dead of night, when one of the people living in their joint apartment shot himself into space straight through the ceiling of his room. He had made an enormously powerful catapult with mattress springs and rubber bands to fling himself to a certain height above the earth where there was a cosmic band of energy at that time to take him further into space. the research into this event carried out by the authorities took a long time. the room was hammered shut by the

housing department. different experts studied the propaganda posters, drawings, calculations and all the other material left in the room in order to exactly reconstruct the plan that was being executed there. together with her fellow residents, nikolaev and Golosov, Mrs Start-seva gave an official statement. the investigation explained a great deal more about the prep-arations for this “space flight”. However, no more was ever heard from this lone resident. in Kabakov’s installation, the Man Who Flew into Space From His apartment, we see the room which remained behind when this man had flung himself into space and obtained his fervent wish for freedom.

in contrast, lissitzky designed a space with the aim of improving life. He personally invites us to enter his proun Space, “the first form, which ‘leads’ those who come from the large hall inside, is diagonally placed and ‘leads’ them to the large horizontal of the back wall and from there to the third wall with verticals. at the exit – Halt! at the bottom there is the square, the basic ele-ment of the whole design.”

el Lissitzky, prounruimte (1923), reconstructie 1971. Collectie Van abbemuseum. Foto: peter Cox.

ilja kabakov, de man die de ruimte in vloog vanuit zijn kamer, 1985. Collectie Centre pompidou, parijs. Foto: philippe Migeat.

Vertrouwen in de nieuwe wereld / Niet gerealiseerde utopiede abstracte werken van Lissitzky zijn niet zo abstract als ze op het eerste gezicht lij-ken. in de volumes die hij tekent en schildert kun je gemakkelijk gebouwen en soms hele steden zien. soms gebruikt Lissitzky deze vormen ook om er mensen mee weer te geven, zoals in de ontwerpen voor een aan-tal personages uit de opera overwinning op de zon. zoals vaker liet hij zich ook hier niet beperken door wat technisch mogelijk was. hij ging ervan uit dat deze figuren op een dag zouden kunnen spelen in een volle-dig mechanische opera. ook op een andere manier was Lissitzky betrokken bij theater. voor zijn vriend vsevolod Meyerhold, een van de belangrijkste revolutionaire toneel-regisseurs, ontwierp hij een geheel nieuw theatergebouw. het theater was samen met de film een van de belangrijkste pro-pagandamiddelen van de revolutionaire boodschap. van zowel deze opera als van het theater worden tekeningen, foto’s en reconstructies getoond.

om grote projecten te realiseren worden vaak maquettes gemaakt. ilja en emilia kabakov realiseren grote projecten over de hele wereld, in musea, in theaters, maar ook in de openbare ruimte. om een overzicht te bieden van wat ze al gedaan hebben en nog van plan zijn, maakten de kabakovs het paleis van projecten. hoewel de projecten van Lissitzky en ilja en emilia kabakov zeer verschillen, wordt hier ook een belangrijke overeenkomst in hun artistieke scheppen duidelijk. Geen van deze kunstenaars laat zich in zijn verbeeldingskracht beperken tot de mogelijkheden van het moment. wat straks zal kunnen is belangrijker dan wat nu mogelijk is.

trust in the new world / Unrealized Utopialissitzky’s abstract works are not as abstract as they appear to be at first sight. you can easily rec-ognize buildings and sometimes whole cities in the volumes which he drew and painted. occasion-ally lissitzky also used these shapes to represent people, as in the designs for a number of char-acters in the opera, Victory over the Sun. We have seen before that he did not allow himself to be restricted by what was techni-cally possible. He assumed that these figures would one day be able to play in a completely mechanical opera. lissitzky was also involved in theatre in another way. He designed a completely new theatre for his friend Vsevolod Meyerhold, one of the most important revolution-ary theatre directors. together with film, theatre was one of the most important means of propaganda for the revolution-ary message. drawings, photo-graphs and reconstructions are exhibited both of this opera and of the theatre.

For large projects, it was com-mon to make models. ilya and emilia Kabakov carried out large projects all over the world, in museums and theatres, as well as in public spaces. in order to pro-vide a survey of everything they have done and are still planning to do, the Kabakovs made the palace of projects. this reveals an important similarity to the artis-tic creativity of lissitzky. neither of these artists is limited in his imagination to the possibilities of the present. What will be pos-sible in the future is more impor-tant that what is possible now.el Lissitzky, Model voor het Meyerhold theater (1929-1930), reconstructie, z.j. Collectie a.a. Bakrushin Staats Centraal theatermuseum, Moskou.

ilja & emilia kabakov, de Verticale opera, model, 1998. Collectie Solomon R. Guggenheim Museum, new york.

De heldere toekomst tegemoet / De heldere toekomst achter onsom de nieuwe sovjetstaat te vestigen in het grotendeels analfabetische rusland en mensen ervan te overtuigen dat ze zich beter konden aansluiten bij deze nieuwe orde, was er veel overredingskracht nodig. vele uitgestrekte en afgelegen gebieden waren eeuwenlang aan hun lot overgela-ten en de mensen die er woonden hadden een bijna aangeboren achterdocht tegen iedere vorm van officieel gezag gekregen. de communistische partij riep een aparte afdeling in het leven om zieltjes te win-nen voor de goede zaak: het departement voor agitatie en propaganda. door het enorme gebied van de sovjet Unie reden al snel agitprop treinen die de nieuwe ideo-logie verspreidden. in elk plaatsje aan de spoorlijn stopte de trein om het propagan-damateriaal, posters, folders en boeken, uit te delen. ook waren er rondreizende toneelgezelschappen die met hun voorstel-lingen de nieuwe waarden uitdroegen. Majakovski, de dichter van de revolutie, reisde het hele land door om zijn werk voor

te dragen. rosta, het eerste sovjet persbu-reau, was een belangrijke schakel in deze propaganda. in 1928 kreeg Lissitzky de opdracht om voor de internationale pers-tentoonstelling in keulen de sovjetexpositie te ontwerpen en in te richten. een interna-tionaal publiek moest zien hoe de nieuwe staat zijn nieuws en propaganda tot in alle uithoeken verspreidde. in plaats van een eigen paviljoen te bouwen, huurden de sov-jets het bestaande centrale paviljoen van het beursgebouw. in een zeer dynamische omgeving werden daar aan de lopende band films, nieuwsflitsen en animaties vertoond. Lissitzky oogstte met deze ‘pro-paganda voor de sovjetpropaganda’ een enorm succes. “alles beweegt, draait, alles is vol van energie,” schreef een recensent. in de tentoonstelling is een reconstructie te zien van een van Lissitzky’s ontwerpen. de kabakovs tonen een reconstructie van een agitprop wagon waarin revolutionaire sovjetliederen te horen zijn. deze installa-tie is genoemd naar het schilderij dat in de wagon te zien is: Let’s Go Girls!.

the bright Future ahead / the bright Future behind usin order to establish the new Soviet state in the largely illit-erate country of Russia, it was important to convince people that it was better to join this new order. Many extensive and iso-lated areas had been left to their fate for centuries and the people who lived there had developed an almost instinctive suspicion of any form of officialdom. the communist party established a separate department to win the hearts and minds for their ideol-ogy: the department for agita-tion and propaganda. Because of the enormous area covered by the Soviet Union, there were soon many agitprop trains to spread the new ideology. the train stopped at every place along the railway line to distrib-ute the propaganda material, posters, folders and books. there were also travelling theatre companies who presented the new values in their productions. Mayakovsky, the poet of the revolution, travelled all over the

country to read his work. Rosta, the first Soviet press agency, was an important link in this propa-ganda. in 1928 lissitzky was commissioned to design and organize the international press exhibition for the Soviet exposi-tion in Cologne. an international public was to see how the new state was spreading its news and propaganda to its furthest corners. instead of building their own pavilion, the Soviets rented the existing central pavilion of the stock exchange building where they screened non-stop films, news flashes and cartoons in a very dynamic environment. lissitzky was extremely success-ful with this “propaganda for the Soviet propaganda”. one reviewer wrote: “everything moves, turns and everything is full of energy.” the exhibition shows a reconstruction of one of lissitzky’s designs. the Kaba-kovs made a reconstruction of an agitprop railway carriage where you can hear revolution-ary Soviet songs. this installation is named after the paintings which can be seem in the car-riage: let’s Go Girls!

ilja & emilia kabakov, let’s Go Girls, 2004. Collectie ilja & emilia Kabakov.el Lissitzky, Schets voor de pressa tentoonstelling, 1927. Collectie Museum ludwig, Keulen.

interview met

ilja en emilia Kabakov

anton Vidokle

Dit is een klein fragment van een interview dat de kunstenaar Anton Vidokle heeft gehouden met Ilja en Emilia Kabakov. De volledige tekst is te lezen in de catalogus Lissitzky – Kabakov, Utopie en werkelijkheid.

Anton Vidokle: Veel hedendaagse kunstenaars en filosofen hebben opgemerkt dat het huidige moment wordt gekenmerkt door een gevoel van onstandvastigheid. Alsof we voortdurend ergens vallen, vliegen of verdwijnen. In jouw werken zit dit motief van vliegen, vallen, verdwijnen. Het leidt tot een soort desoriëntatie ten opzichte van het gebruikelijke idee van subject en object, tijd en ruimte, modernisme en moderniteit.

Ilja Kabakov: Dit hangt samen met een belangrijk moment dat de afgelopen periode heeft plaatsge­vonden. En met hoe dit tijdperk verschilt van veel vorige tijdperken. Iedereen heeft een programma. Het programma van vandaag is hoe we in deze wereld moeten overleven. Iedereen stelt zich deze vraag. En we weten vrij goed hoe: huis, auto, vakantie, inkomen, kinderen enz. Er is een absoluut normaal repertoire aan antwoorden op de vraag: ‘Hoe kan je overleven in deze wereld?’ Iedereen weet ‘hoe’…

This is a small fragment of an inter-view conducted by the artist Anton Vidokle with Ilya and Emilia Kaba-kov. The complete text is available in the Lissizky – Kabakov, Utopia and Reality catalogue.

Anton Vidokle: Many contempo­rary artists, philosophers have noted that the present moment is distinguished by a sensation of groundlessness. As though we are constantly either falling someplace, or we are flying someplace or disap­pearing. In your works there is the motif of flight, falling, disappear­ing. As a result, a kind of disorienta­tion of the normal understanding of subject and object occurs, of time and space, of modernism and modernity.

Ilya Kabakov: This is connected with an important moment that happened in the last epoch. And in how that epoch differs from many past epochs. Each person has a pro­gram. Today’s program is how to survive in this world. Every person asks this question. And it is rather well known how: apartment, car, vacation, salary, children, etc. There is an absolutely normal repertoire of answers to the question “how can one survive in this world?” Everyone knows ‘how’…

interview ilya and emilia kabakovby anton vidokle

ilja en emilia Kabakov, met dank aan de kunstenaars.

Emilia Kabakov: Een estafette.

Ilja Kabakov: Een estafette die mij ertoe aanzet om iets door te geven aan anderen. Achter mijn rug is er iets dat zorgde voor mijn bestaan en er zin aan gaf. Niet voor mij fysiek, maar voor de betekenis van mijn dagelijkse activiteiten. Ik ben een vertegenwoordiger van een oneindig cultu­reel proces dat er voor mij al was.

Emilia Kabakov: Cultureel zendingswerk.

Ilja Kabakov: Ja, er is religieus en er is cultu­reel zendingswerk. Je bent ervan overtuigd dat cultuur samenhangt met het geheim van onze oorsprong, dat het enerzijds een religieus karak­ter heeft en anderzijds een speels, esthetisch karakter. Er is een prachtig voorbeeld van een dergelijke ‘brug’: Poesjkin. Hij ging uit van de Europese traditie en vond de Russische literaire taal uit. Dat was zijn missie. Wanneer je jong bent, ontdek je dat er geen richtpunten zijn, geen hemel en geen aarde. Op middelbare leeftijd grijp je naar je tijdgenoten. Maar als je ouder wordt, begin je steeds meer een soort code van culturele overdracht te horen. Deze periode begon voor mij ongeveer vijf jaar geleden. Ik hoor het verle­den heel goed, maar er ontstaat bij mij een soort onverschilligheid tegenover mijn tijdgenoten.

Emilia Kabakov: A relay.

Ilya Kabakov: A relay that has sum­moned me to pass on something to others. Behind my back there is something that was looking after my existence and made sense of it. Not about me physically, but about the meaning of my everyday activity. I am a representative of an infinite cultural process that was there before me.

Emilia Kabakov: Cultural mission­ary work.

Ilya Kabakov: Yes, there is religious missionary work, and there is cultural missionary work. You are convinced that culture is connected with the secret of our origin, that it has on the one hand a religious nature, and on the other, a playful, aesthetic nature. There is a wonder­ful example of such a ‘bridge’ – Pushkin. He took the European tradition and invented the Russian literary language. This was his mis­sion. At a young age, you discover that there are no bearings, there is neither sky nor earth. In middle age you grasp at your contemporaries. But in elder age, you come to hear more and more a kind of code of cultural transmission. This period began for me about 5 years ago already. I hear the past very well, but a kind of indifference towards my contemporaries is emerging.

Emilia Kabakov: Maar niet ‘waarom’.

Ilja Kabakov: De vraag ‘waarom leef ik in deze wereld?’ die vroeger werd gesteld, is dus verdwe­nen. Het is zo’n primitieve vraag dat zelfs het stel­len ervan onbegrijpelijk is. Toch stelde men zich in de 20ste eeuw deze vraag. En in de 19de eeuw waren mensen er volledig van doordrongen. En in de eeuwen daarvoor was het een fundamentele vraag. ‘Hoe’ was een dierlijke vraag, ‘waarom’ een religieuze vraag. Het betekende dat je leven als mens een hoger doel diende. De ‘waarom’­vraag zet vaak een streep door het programma van de ‘hoe’­vraag. Er is geen eenduidig antwoord op de ‘waarom’­vraag, maar het stellen van een dergelijke vraag alleen al voert je naar een andere dimensie van het bestaan. Vanaf het moment dat een wezen zich de vraag naar het ‘waarom’ begint te stellen, wordt het menselijk. De meeste mensen vermijden het antwoord op de ‘waarom’­vraag en ‘het is voor de kinderen maar beter om er niets van te weten’ om ze niet van streek te maken. Maar hier komen we in de problemen als we de ‘waarom’­vraag willen beantwoorden: ik ben ofwel een vrij individu ofwel een medium, een instrument, een ‘afgezant’, zoals bij Kharms, een intermediair van iets dat ik niet kan bevat­ten. Dan zou het antwoord op de vraag naar het ‘waarom’ er zo uit kunnen zien: Ik vervul een missie die vele malen groter is dan mijn eigen kleine leven. Iemand vond het nodig dat ik geboren werd. In sommige gevallen kan dit een antwoord zijn dat volledig gecultiveerd is. Het kan de reproductie van een gen zijn of een onon­derbroken lijn.

Emilia Kabakov: Instead of ‘why.’

Ilya Kabakov: So. The question has disappeared which was posed in previous times. ‘Why am I living in this world?’ It is primitive to such a degree that even the very posing of it is incomprehensible. But still in the 20th century people asked this question. And in the 19th century, they were completely permeated by it. And in previous epochs it was a fundamental question. ‘How’ was an animalistic question.‘Why’ was a religious question. This meant that your human life was serving something bigger. The question ‘why’ often annuls the program of the question ‘how.’ There is no single answer to the question ‘why,’ but the very posing of such a question transports you to a different realm of existence. From the moment a being starts to ask the question ‘why,’ he becomes human. The majority avoid the answer to the question ‘why’ and ‘it is better for the children not to know about it’ so as not to upset them. But here we run into difficulties in response to the question ‘why’: I am either a free individual, or a medium, a servant, an ‘envoy,’ like in Kharms, an intermediary of something that I cannot grasp. Then the answer to the question ‘why’ might look like this: I am fulfilling a mission that is many times larger than my small life. Someone needed for me to be born. In some cases, this might be an answer that is entirely cultured. It might be the reproduction of a gene, of an uninterrupted line.

activiteiten / activities

Ontdek uw eigen sovjettijd - mobiele website thuis op de computer, in het museum met uw eigen smartphone of via aanwezige ipads ontdekt u de speciale mobiele website. U maakt kennis met het Sovjettijdperk en kiest uw eigen ingang via verschillende sprekers. Zo vertelt Henk Kern (docent Russische geschiedenis aan de Universiteit van leiden) over de politieke en sociale geschiedenis van Rusland. Voor persoonlijke ervaringen luistert u naar zeven voormalig Sovjetburgers die u meenemen in hun verhalen. de derde, meer intuïtieve, manier om kennis te maken met de Sovjettijd is via een soundscape gemaakt door Frank de Munnik. Vergeet vooral niet ook uw eigen verhaal achter te laten. Zie voor meer info: l-k.vanabbe.nl

Ontmoetingen onze cicerones, gastheren en gastvrou-wen gaan graag met u in gesprek, over uw ervaring in de tentoonstelling, maar ook uw herinneringen aan de Sovjetperiode. Regel-matig wordt de cicerone vergezeld van een bijzonder gast. Vanuit zijn of haar ervaring wordt de (gratis) toelichting verrijkt met per-soonlijke verhalen uit de Sovjettijd.

discover your own soviet era - mobile website You can discover the special mobile website at home on the computer, in the museum with your own smart-phone or by means of the available iPads. You’ll be introduced to the Soviet era and can choose your own way in via different speakers. For example, Henk Kern (lecturer in Russian history at the University of Leiden) talks about the political and social history of Russia. For personal experiences, listen to seven former Soviet citizens who can take you along with them in their stories. The third, more intuitive way of getting to know the Soviet era is by listening to the soundscape made by Frank de Munnik. Please don’t forget to leave your own story behind as well. For more info check: l-k.vanabbe.nl

encountersOur guides, hosts and hostesses will be pleased to talk to you about your experience of the exhibition, but also about your memories of the Soviet period. The guides are regularly ac-companied by a special guest. His or her experiences enrich the explana-tions (free of charge) with personal stories about the Soviet era.

Kinder- en familieprogrammering de Figurinen van lissitzky komen tot leven! in de doe-het-zelf rondleiding voor het hele gezin nemen de omroeper en de Globbetrotter je mee op een reis door de tentoonstelling. Vanaf januari zijn deze opvallende figuren ook in levenden lijve aanwezig op zondagen tijdens de bijzondere theaterrondleiding door de zalen. iedere derde zaterdag van de maand maakt de Kinderkunstclub plaats voor een speciale Familiekunstclub.

cursus: Utopie en werkelijkheid zaterdag 12, 19, 26 jan en 2 feb, 11:15 - 13:15 uurin de vier bijeenkomsten wordt u meegenomen in de (ogenschijnlijk) tegengestelde ideeën van lissitzky en Kabakov. Kijk met de kunstenaars naar het verleden en zie de mogelijkheden voor de toekomst. Kosten: €75,- (incl. entree en kopje koffie)

concert Trio 7090 - sequenzazondag 16 december, 14:00 uurin dit concert spelen de leden van trio 7090 afzonderlijk de enerverende sequenza’s van luciano Berio voor trombone, viool en piano. de ruimte voor het experiment en het idee van de deconstructie van een muziekstuk past mooi bij de tentoonstelling lissitzky – Kabakov, Utopie en Werkelijkheid.Kosten: gratis i.c.m. entreebewijs (anders €3,50). Georganiseerd i.s.m. Axes Jazzpower

Filmprogramma in samenwerking met het filmmuseum eye amsterdam organiseert het Van abbemuseum een bijzonder programma met Sovjetfilms.

Meer informatie en inschrijvingen: www.vanabbemuseum.nl

the programme for children and familiesLissitzky’s Figurines are coming to life! In the DIY tour for the whole family the Announcer and the Globetrotter will take you on a trip through the exhibition. From January these striking figures will also be present in person on Sundays during the special theatre tour through the halls. Every third Saturday of the month a special Family Art Club will take the place of the Children’s Art Club.

Course: Utopia and reality Saturday 12, 19, 26 Jan and 2 Feb, 11:15 - 13:15 hoursDuring the four meetings you will be tak-en along by the (apparently) opposing ideas of Lissitzky and Kabakov. Take a look at the past and see the possibilities for the future together with the artists. Price: €75 (incl entrance and a cup of coffee)

Concert trio 7090 - sequenzaSunday 16 december – 14:00 hoursIn this concert the members of Trio 7090 individually play the invigorating sequen-zas by Luciano Berio for trombone, violin and piano. The room for experimentation and the idea of the deconstruction of a piece of music neatly complement the exhibition: Lissitzky – Kabakov, Utopia and Reality.Price: free with entrance tickets (otherwise €3.50). Organised in collaboration with Axes Jazzpower

programme of filmsThe Van Abbemuseum is organising a special programme of Soviet films in cooperation with the EYE Amsterdam film museum.

For further information and registra-tion: www.vanabbemuseum.nl

Foto: peer Retera.

Kind

erk

unst

club

. Fo

to: M

arg

ot J

ans

.

sheela gowda

sheela Gowdaopen eye policy23.02.2013 – 02.06.2013

In February the Van Abbemuseum presents a retrospective of the acclaimed Indian artist Sheela Gowda (Bhadravati, Karnataka, 1957). This exhibition forms part of the series of major solo exhibitions at the Van Abbemuseum in 2012-13, which has so far included Rene Daniels, David Maljkovic, Yael Bartana and Piero Gilardi, pro-grammed to highlight the artists’ voice. Open Eye Policy will occupy the classic space of the Oudbouw (old building) and will span the last twenty years of Gowda’s practice, including the artist’s large scale installations, painting and photography, as well as smaller sculptural works.

Initially trained as a painter, since the 1990’s Gowda has increasingly developed a sculptural and instal-lation practice, using materials to draw out references to the social and cultural context of India. Her work is both sensual and unset-tling, conjuring some of the darkest aspects of human experience, where poetically invested materi-als evoke what the artist refers to as “the insidious nature of violence, overt and insidious in our psychic makeup”.

Gowda’s use of unconventional materials is highly evocative: the tactile qualities of thread, hair, traditional dyes, pattern and weaving are transformed into socially loaded objects and configurations, located within the network of production and dis-tribution of India’s socio-political legacy. Open Eye Policy also includes an overview of Gowda’s photography and painting, reveal-ing the artist’s exploration into the make up of images that runs alongside her sculptural practice. The exhibition will be the first time the different elements of Gowda’s practice have been shown along-side one another, allowing for a comprehensive understanding of the artist’s historical and cultural significance.

sheela Gowdaopen eye policy 23.02.2013 – 02.06.2013

in het voorjaar van 2013 presenteert het Van abbemuseum een retrospectief van de veelgeprezen indiase kunstenaar Sheela Gowda (Bhadravati, Karnataka, 1957), getiteld open eye policy. deze tentoonstel-ling maakt deel uit van een reeks die het museum in 2012 en 2013 organiseert om de stem van kunstenaars te laten horen. na tentoonstellingen van René daniëls, david Maljkovic, yael Bartana en piero Gilardi volgt nu een tentoonstelling van Sheela Gowda die de afgelopen twintig jaar zal beslaan. Haar grote installaties, schilderij-en en foto’s, maar ook kleinere sculpturale werken worden in de klassieke ruimte van de oudbouw van het museum getoond.

Gowda, oorspronkelijk opgeleid tot schil-der, legt zich sinds de jaren ’90 steeds meer toe op sculpturen en installaties, waarin ze onderzoekt hoe materialen specifiek kun-nen verwijzen naar de sociale en culturele context van india. Haar werk is zowel sensu-eel als verontrustend doordat het gestalte geeft aan enkele van de donkerste aspec-

ten van de menselijke ervaring. Materialen met een poëtische lading roepen een beeld op van wat Gowda zelf omschrijft als “de verraderlijke aard van geweld, zowel openlijk als binnen in onszelf, in onze psychische structuur.”

Gowda’s toepassing van onconventionele materialen is een tot de verbeelding spre-kend element van haar werk. de tastbare eigenschappen van draad, haar, traditio-nele kleurstoffen, patronen en weefsels ves-tigen de aandacht op een betekenislaag die verwijst naar sociale objecten, ontwik-keld met het oog op india’s sociaal-politie-ke erfenis. daarnaast laat open eye policy zien hoe Gowda het begrip beeld verkent in de vorm van foto’s en schilderijen, die een dialoog aangaan met haar installaties. deze tentoonstelling, waarin kunstwerken zijn bijeengebracht die nooit eerder samen te zien waren, vormt de basis voor een goed overzicht van Gowda’s historische en culturele betekenis.

sheela Gowda, of all people, 2001.

sheela Gowda, and…, 2007, installation view. Courtesy of the artist.

sheela Gowda, Kangabangara, 2008.

jewyo rhii

jewyo rhiiSolo exhibition26.01.2013 – 28.04.2013

Jewyo Rhii’s practice shows an apparently unending struggle simply to cope with the world. She is an artist who has developed a unique body of work that stems from her sensitive, personal and almost subliminal responses to her immediate environments. Born in Korea, she has displaced herself many times in the last 10 years including periods in Western Europe and the USA. These conditions of constant movement, which are shared by many artists and others of her generation, form one of the bases of her work. Rhii’s sprawling, makeshift sculptures and installations have a homemade feel that recalls elements of Arte Povera, US women artists of the 1960s such as Eva Hesse as well as Appropriation Art from the 1990s with their reuse of domestic or familiar elements.

Rhii’s exhibition at the Van Abbemuseum will be the artist’s most comprehensive exhibition to date, presenting a selection of recent work, including drawings from the museum’s collection alongside a series of site-specific pieces produced during a four-month stay in Eindhoven. With these pieces, as with many of her previous bodies of work, the artist will draw on the experiences, sentiments and materials of her immediate surroundings.

Following its presentation at the Van Abbemuseum the exhibition will travel to MMK Museum für Moderne Kunst, Frankfurt and Artsonje Center, Seoul and will be ac-companied by a catalogue, published by Koenig Books. The exhibition is supported by the Yanghyun Foundation.

Jewyo Rhiisolotentoonstelling26.01.2013 – 28.04.2013

Het werk van Jewyo Rhii getuigt van haar schijnbaar on-ophoudelijke worsteling om eenvoudigweg de wereld de baas te kunnen. Ze is een kunstenaar met een uniek oeuvre dat voortkomt uit haar gevoelige, persoonlijke en haast onderbewuste reacties op haar directe omgeving. Ze werd geboren in Korea, maar is de afgelopen tien jaar dikwijls verhuisd, onder meer naar West-europa en de Verenigde Staten. deze situatie van voortdurende verplaatsing, die zij met veel kunstenaars en andere mensen van haar generatie deelt, vormt een van de fundamenten van haar werk. de uitwaaierende, geïmproviseerde sculpturen en instal-laties van Rhii hebben een huisvlijtachtig tintje, dat doet denken aan aspecten van de arte povera, amerikaanse vrouwelijke kunstenaars uit de jaren ’60, zoals eva Hesse, en de appropriation art uit de jaren ’90 met het hergebruik van huiselijke of vertrouwde elementen.

Rhii’s tentoonstelling in het Van abbemuseum wordt haar meest uitgebreide tot nu toe. Getoond wordt een selectie van recent werk, waaronder tekeningen uit de museum-collectie en een serie locatiegebonden werken, vervaar-digd tijdens een vier maanden durend verblijf in eindhoven. in deze werken zal Rhii zich, net als in veel van haar eerdere werk, laten inspireren door de ervaringen met, gevoelens over en materialen uit haar directe omgeving.

na de presentatie in het Van abbemuseum zal deze tentoonstelling doorreizen naar MMK Museum für Moderne Kunst in Frankfurt en artsonje Center in Seoul. Bij de tentoon-stelling, die is mogelijk gemaakt met steun van de yanghyun Foundation, verschijnt een catalogus die wordt uitgegeven door Walther Koenig.

like lissitzkyyksi, in samenwerking met het van abbemuseum 12.01.2013 – 28.04.2013

naar aanleiding van de tentoonstelling lissitzky – Kabakov, Utopie en werkelijkheid zal bij yksi expo een reactie op het werk van lissitz-ky gegeven worden door deelnemers met diverse achtergronden. lissitzky was immers zowel architect, kunstenaar, interieurontwerper, schrijver als fotograaf. like lissitzky geeft een hedendaagse kijk met een blik naar het verleden.

deelnemers zijn: Grafisch bureau Volle Kracht, Grafisch kunstenaar Henri van nuenen, architect Heleen van Heel, Fotograaf norbert van onna en meubel en interieur studio yksi.

locatie: yksi expo (Strijp-S), torenallee 22-04, 5617 Bd eindhoven

like lissitzky

Like Lissitzkyyksi, in cooperation with the Van abbemuseum 12.01.2013 – 28.04.2013

Following the Lissitzky – Kaba-kov, Utopia and Reality exhibi-tion, there will be a response to Lissitzky’s work from participants with various different back-grounds at Yksi Expo After all, Lissitzky was both an architect and an artist, an interior designer, writer and photographer.

Like Lissitzky provides a contem-porary view with a glance at the past.

The participants are: the design agency Volle Kracht, the graphic artist Henri van Nuenen, the architect Heleen van Heel, the photographer Norbert van Onna and the Yksi furniture and interiors studio.

Location: Yksi Expo (Strijp-S), Torenallee 22-04, 5617 BD Eindhoven

ontwerp Henri van nuenen, Call me el.

Gratis rondleidingelke zondagmiddag om 12.00 uur vindt een gratis rondleiding plaats. aanmelden kan vanaf 11.00 uur bij de infobalie, maximaal 2 personen per aanmelding. de rondleiding is gratis, toegang voor het museum dient wel betaald te worden.

Free tourevery Sunday afternoon at midday we organise a free tour. Register from 11 am at the information desk, maximum of two people per registration. the tour is free but you do need to pay admission to the museum.

Minirondleidingde Cicerone verzorgt dagelijks een aantal korte toelichtingen bij de tentoonstellingen. deze mini-rondleidingen starten om de volgende tijden: dinsdag t/m zondag: 12:30 / 14:30 u. iedere eerste donderdagavond van de maand ook om 19:30 u.

Mini tourevery afternoon the cicerone does a couple of mini tours for visitors. He or she can provide additionalinformation with certain works of art that you are interested in. these explantions start at the following times: tuesdays to Sundays: 12:30 / 14:30 hours. every first thursday of the month: 19.30 hours.

van abbemuseumbilderdijklaan 10 – eindhoventel. +31 40 238 1000info@vanabbemuseum.nlwww.vanabbemuseum.nl

www.facebook.com/vanabbemuseumwww.twitter.com/vanabbemuseum

toegangvolwassenen €10 >10 personen, 65-plussers €8studenten / Cjp-houders €5Museumkaart gratisvereniging rembrandt gratiskinderen t/m 12 jaar gratis

admissionadults €10Groups >10, 65-plussers €8Students / CJp-card holders €5Museum card freeRembrandt association freeChildren 12 years and under free

openingstijden museumdi - zo 11.00 – 17.00 u1e do van de maand 11.00 – 21.00 ubibliotheekdi - vr 11.00 – 17.00 u

opening hoursmuseumtu - Su 11.00 – 17.00 hFirst thu of the month 11.00 – 21.00 hlibrarytu - Fr 11.00 – 17.00 h

ColofonUitgave: van abbemuseumredactie: Mariët erica, ilse Cornelis, Ulrike erbslöhbijdragen van: nick aikens, Leonne Cuppens, Charles esche, annie Fletcher, Loes janssen, willem jan renders, anton vidokleGrafisch ontwerp: 75bdrukwerk: drukkerij LecturisCopyright: pictoright van abbemuseum

Colophonpublication: Van abbemuseumediting: Mariët erica, ilse Cornelis, Ulrike erbslöh Contributions by: nick aikens, leonne Cuppens, Charles esche, annie Fletcher, loes Janssen, Willem Jan Renders, anton VidokleGraphic design: 75Bprinting: drukkerij lecturisCopyright: pictoright Van abbemuseum

Lissitzky kabakov – Utopie en werkelijkheid wordt mede mogelijk gemaakt door ammodo, Mondriaan Fonds, sns reaalfonds, turing Foundation en vsb Fonds

de tentoonstelling van jewyo rhii wordt mede mogelijk gemaakt door yanghyun foundation

het van abbemuseum wordt structureel en incidenteel o.a. ondersteund door de bankGiro Loterij, Mondriaan Fonds en stichting promotors van abbemuseum.

lissitzky Kabakov – Utopia and reality is made possible in part by ammodo, Mondriaan Fund, SnS Reaalfonds, turing Foundation and VSB Fonds

the exhibition by Jewyo Rhii is made possible in part by yanghyun foundation

the Van abbemuseum is supported structurally and incidentally by ao the BankGiro loterij, Mondriaan Foundation and Stichting promotors Van abbemuseum.

praktische informatie / practical informationa night in eindhoven

lissitzky - Kabakov arrangementart Hotelhet art hotel eindhoven heeft 172 hotel-kamers die allemaal anders zijn ingericht. elke kamer is een mix van antiek, design en kunst.

- 1x overnachting in een superior kamer- 1x uitgebreid ontbijtbuffet- entreekaart van abbemuseum- plattegrondje eindhoven- informatieboekje van abbemuseum- Gratis gebruik van wifi door het gehele hotel- Gratis gebruik van badjassen op de hotelkamer

Weekendtarief : prijs per persoon € 75.00 op basis van een 2 persoonskamer.Weektarief : prijs per persoon € 89.50 op basis van een 2 persoonskamer.Prijzen zijn exclusief toeristenbelasting a €3.50 per persoon per nacht. Boekbaar op basis van beschikbaarheid van 1 december 2012 t/m 27 april 2013.

Meer informatie: www.arthotel -eind hoven.com /arrangementen.html

Lissitzky kabakov offerart hotelthe aRt Hotel eindhoven has 172 rooms which are all furnished differently. every room is a combination of antiques, design and art.

- 1 night’s accommodation in a luxury room- 1 full and varied breakfast buffet- Free entrance ticket to the Van Abbemuseum- Map of Eindhoven- Information booklet on the Van Abbemuseum- Free wifi throughout the hotel- Free use of bathrobes in the hotel room Weekend rate: Price per person € 75.00 on the basis of a double room.Weekday rate: Price per person € 89.50 on the basis of a double room.Prices are exclusive of tourist tax at €3.50 per person per night. To be booked on the basis of availabilityfrom 1 December 2012 to 27 April 2013. More information: http://www.arthotel-eindhoven.com/arrangementen.html

james Lee byars, Moonbook (Stonebooks), 1980.

TeNTOONsTelliNGeN ExHIBITIONSnieUW / NEW

lissitzky – KabakovUtopie en werkelijkheid01.12.2012 – 28.04.2013Lissitzky – KabakovUtopia and Reality

like lissitzkyyksi, locatie: strijp-s12.01.2013 – 28.04.2013Like LissitzkyYksi, location: Strijp-S

Bibliotheektentoonstelling12 + 1220.01.2013 – 05.04.2013Library Exhibition

Jewyo Rhii26.01.2012 – 28.04.2013

sheela Gowdaopen eye policy23.02.2013 – 02.06.2013

noG te Zien / STILL ON SHOW

piero Gilardisamen werken08.09.2012 – 06.01.2013Piero GilardiCollaborative Effects

BibliotheektentoonstellingMariëlle van den bergh & Mels dees: hanna11.11.2012 – 11.01.2013Library Exhibition

David Maljkovicsources in the air06.10.2012 – 27.01.2013David MaljkovicSources in the Air

Het Oog: sarah van sonsbeeckinformational weather13.10.2012 – 14.04.2013Het Oog (The Eye): Sarah van SonsbeeckInformational Weather

John Baldessarivideowerken 1970 – 197718.02.2012 – 28.04.2013John BaldessariVideo Works 1970 – 1977

Wandtekeningen Dan perjovschipermanente expositieWall drawings Dan PerjovschiPermanent exhibition

acTiViTeiTeN / MUzieKACTIVITIES / MUSIC

concert trio 7090 - sequenza16.12.2012, 14:00 uurConcert Trio 7090 - Sequenza

cursus: Utopie en werkelijkheid zaterdag 11:15 - 13:15 uur12, 19, 26 januari en 2 februari 2013Course: Utopia and Reality (Dutch spoken)Saturday 11:15 - 13:15 hours12, 19, 26 January and 2 February 2013

FaMilie / KiNDeReNFAMILY / CHILDREN

Kinderkunstclubiedere zaterdag, 14:00 - 16:00 uurChildren’s art clubEvery Saturday, 14:00 - 16:00 hours

Familiekunstclubiedere derde zaterdag, 14:00 - 16:00 uurFamily Art ClubEvery third Saturday, 14:00 - 16:00 hours

Familielunch & theaterrondleidingiedere 1e zondag vd maand 11:30 uurFamily lunch & guided theatre tourEvery first Sunday of the month 11:30 hours

Theaterrondleidingiedere zondag 11:30 uur 01.12.2012 – 28.04.2012Theatre tourEvery Sunday, 11:30 hours

agenda december – april

deze gegevens kunnen veranderen, kijk voor meer informatie op vanabbemuseum.nl. Details are subject to change. Check vanabbemuseum.nl for up to date information.

ilja

ka

ba

kov,

de

ma

n d

ie d

e ru

imte

in v

loo

g v

anu

it zi

jn k

am

er, 1

985.

Co

llect

ie C

ent

re p

om

pid

ou,

pa

rijs

.