region vii report

REGION VIIReported by:

Mendoza, Julius A.

Mendoza, Edlyn P.

Sicalac and Sicavay(A Visayan Creation Myth)

In the beginning there were two gods, Captan and Maguayan. They created the earth and all livinng things. Once, Captan planted a bamboo garden. The plant grew into a tall tree that swayed gracefully in the breeze. Then, one day, it broke into two sections, and out stepped a man and a woman. To the man the gods gave the name Sicalac, and that is why men have been called lalaki; the woman they called Sicavay, and henceforth women have been called babae.

Noong unang panahon, may dalawang dyos na tinatawag nilang CAPTAN at MAGUAYAN na syang bumuo ng daigdig at ng mga nabubuhay dito. Isa sa mga ginawa ni captan ay isang hardin na maraming kawayan. Sa itinakdang oras, nahati sa dalawa ang isang kawayan at lumabas ang isang lalaki at isang babae. Pinangalanan itong SICALAC kung saan nagmula ang salitang lalaki, at ang isa ay SICAVAY kung saan nagmula ang salitang babae.


After sometime, the man asked the woman to marry him, for there were no people in the world. Sicavay was reluctant in accepting his proposal, however, saying that they were brother and sister, born of the same reed, with only one node between them. Eventually, they agreed to seek the advice of the tunas of the sea and the doves of the air. They also consulted the earthqauke, who told them that it was necessary for them to marry so that the world would be filled with people. And so they became husband and wife.

Makalipas ang panahon ay niyaya ng lalaki na pakasalan ang babae, dahil sa wala pang ibang tao noon sa mundo. Nagdadalawang isip si sicavay tungkol dito nang dahil sa sila ay magkapatid na iisa lang ang pinagmulan. Upang humingi ng payo, kumonsulta sila sa mga tambakol sa karagatan at mga kalapati sa himpapawid. Ganoon rin ang ginawa nila sa lindol, at ito ang nag sabi na nararapat lamang silang magpakasal dahil sa kanila magmumula ang mga tao na pupuno sa mundong ginawa ni captan at maguayan. At noon, nagging mag asawa sila.


Soon after, they had a son whom they called Sibu. A daughter who was born to them next was named Samar. Sibu and Samar married and had a daughter Luplupan. She married Pandaguan, the second son of the first couple, Sicalac and Sicavay. They had a son whom they named Anoranor.

Sa paglipas ng panahon ay nagkaroon sila ng anak na pinangalanan nilang SIBU. At ang sumunod dito ay isang babae na pinangalanang SAMAR. Nagpakasal sila sibu at samar at nagkaroon ng anak na babae na si LUPLUPAN. Nagpakasal ito kay PANDAGUAN na pangalawa sa mga anak ng unang pares na si scalac at sicavay, at nagkaroon sila ng anak na lalaki na nagngangalang ANORANOR.


Pandaguan was the first to invent the fishing net. The first time he used it, he caught a shark and brought it ashore, thinking that it would not die. But the shark did not survive for long out of water. Great was Pandaguan’s grief. He cried out loudly to the gods, blaming them for letting his plaything die when no one had ever died before. It is said that the god Captan, weary after his day’s work, sent the flies to find out why Pandaguan was making such a lound lamentation. But the flies refused to obey him, saying that they were busy storing honey. For this disobedience, they were condemned to scavenge among filthy and rotten things from then on.

Si pandaguan ang naka imbento ng lambat at ginamit ito sa unang pagkakataon. Naka huli siya ng pating at dinala sa dalampasigan dahil inakala niyang hindi ito mamamatay. Pero namatay din ang pating dahil sa wala ito sa tubig. Malaki ang lungkot na naramdaman ni padguan at sinisisi ang mga dyos sa pagkawala ng kanyang laruan dahil sa wala pa namang namamatay pa noon. Noong araw na yon, inutusan ng panginoong si Captan ang mga langaw upang alamin ang matinding lungkot sa mga dasal ni pandaguan, ngunit tumanggi ang mga ito at nagdahilang abala sa pag iipon ng pulot. At dahil sa hindi sila sumunod, pinarusahan sila na habangbuhay mag hahanap ng pagkain sa mga madudumi at nabubulok na mga bagay sa paligid, magmula noon.


Captan then sent the weevil, who brought back the news of the shark’s death. Pandaguan’s behavior greatly displead Captan. He and Maguayan made a thunderbolt with which they struck Pandaguan dead. The young man stayed in the infernal regions for thirty days, at the end of which time the gods took pity on him, brought him back to life, and returned him to the world.

Nagpadala si captan ng mga salagubang na nagsabi tungkol sa pagkamatay ng pating. Matindi ang pagka dismaya ni captan kay Pandaguan. Gumawa si captan at maguayan ng kidlat at pinatama ito kay Pandaguan hanggang sa mamatay ito. Si Pandaguan ay nanatili ng tatlumpung araw sa impyerno, at dahil sa kinaawaan siya ng mga dyos, binuhay siyang muli at ibinalik sa mundo.


While Pandaguan was away, his wife Luplupan became the concubine of Maracoyrun. People say that the practice of concubinage then started with Luplupan. When Pandaguan returned home, he did not find his wife there. She had been invited by Maracoyrun to feast upon a pig which he had stolen. People say that this was the first theft committed in the world.

Noong wala si Pandaguan, ang kanyang asawa na si luplupan ay nagging kabit ni MARACOYRUN. Sinasabing ito ang nagging simula ng pangangabit sa panahong iyon hanggang ngayon. Nang bumalik si Pandaguan sa kanyang tahanan, hindi niya nakita ang asawa niya. Inimbita ito noon ni maracoyrun na pagsaluhan ang isang nakaw na baboy. Sinasabi na ito ang kaunaunahang kaso ng pagnanakaw sa mundo.


Pandaguan then sent Anoranor to fetch his mother, but she only laughed at her son and refused to go home, saying that the dead never return to the world. At this answer, Pandaguan became angry an went back to the infernal regions, vowing never to return to the world. The old folks say that had Luplupan obeyed Pandaguan’s summons, and had he not gone back to the infernal regions, all the dead would come back to life.

Pinadala ni Pandaguan si anoranor para sunduin ang kanyang ina, ngunit tinawanan lamang siya nito at sinabing hindi na muli nagbabalik ang patay sa mundo. Nang dahil sa sagot na iyon ni luplupan ay nagalit si Pandaguan at bumalik sa impyerno, isinumpa nitong hindi na siya muling babalik sa mundo. Ngunit sinasabi ng mga matatanda na sinunod ni luplupan ang mga utos ni Pandaguan, hindi ito bumalik sa impyerno kung kaya’t lahat ng patay ay muling mabubuhay.

LEGEND OF DUMAGUETE

The story dates back to the distant past. It was the glorious and chivalrous time of the Spanish senores and the Moros. Now, the moros plundering the neighboring islands, abducting the women and the children, who, were told, were being ground and minted into money and gold by the Moros.

Noong unang panahon, kung saan namamayagpag ang tagumpay ng mga espanyol, senores at mga moro. Sa mga oras na iyon kung saan nagnanakaw ang mga moro sa kalapit na mga isla, dinudukot ang mga kababaihan at ang mga bata kung saan nabanggit, na ipinapagpalit sa pera at ginto ng mga moro.

LEGEND OF DUMAGUETE

These plundering grew very intense in some nearby islands and there were terrible rumors that these moros were coming to Dumaguete. It was not called ”dumaguete” then. The people were concerned and they prayed hard for protection. The families gathered at night to pray to the nuestra senora and to santa catalina to deliver them from this danger. The people had the special devotion to santa catalina and santa plight, she was swift I giving them her protection.

Ang pagnanakaw na ito ay mas lumala sa mga karatig na isla at may mga sabi-sabi na ang mga moro ay darating na sa lugar ng dumaguete. Noong panahong iyon ay hindi pa “dumaguete” ang tawag sa lugar. Lahat ng mga mamamayan ay nag aalala at ipinagdasal ang kanilang kaligtasan. Tuwing gabi, magtitipon tipon ang mga pamilya upang magdasal sa nuestra senora at kay santa catalina upang iligtas sila sa kapahamakan. Ang mga tao ay nagkaroon ng matinding debosyon kay santa catalin at santa plight at iginawad naman nito ang kanilang idinalangin na proteksyon.

LEGEND OF DUMAGUETE

Santa catalina was known to have a stalwart and a military woman. Every time the moros intended invading the island she would send a swarm of of bees to cover the whole place, so that it would be seen from a far as a big cloud, swallowing the island into the bosom of the horizon; so the moros could not find the island.

Si santa catalina ay kilala sa pagkakaroon ng mga maaasahan at masisipag na tagapagsilbi, kasama na rin ang mga kababaihang military. Sa tuwing ang mga moro ay nag babalak na sugurin ang isla, ay magpapadala ito ng napakaraming grupo ng mga bubuyog para takluban ang lugar kung kaya’t sa malayuang tingin ay muka itong malaking ulap na kinakain ang isla mula sa kailaliman ng mundo at ng kalangitan. Kung kayat hindi mahanap ng mga moro ang isla.

LEGEND OF DUMAGUETE

If they went a little nearer, this cloud of bees would attack them, warding them off. The moros could never land on the island and they were not able to daguit (to abduct the woman and children). With the protection of Santa Catalina, the people were dili-na-daguit (cannot be abducted); through the years this phrase coined itself into the name the place is known today: DUMAGUETE

Kung lumapit pa ang mga moro, maaari silang atakihin ng mga bubuyog at paalisin sila. Nang dahil dito, hindi na nakapag DAGUIT ang mga moro. Dahil na rin sa proteksyon ni santa catalina ang mga tao ay DILI-NA-DAGUIT at sa pag lipas ng panahon ay tinawag na ang lugar sa salitang DUMAGUETE.

Kahulugan:

Daguit: dukutin ang mga kababaihan at kabataanDili-Na-Daguit: hindi na matatangay pa

USAHAYI

Usahay magadamgo akoNga ikaw ug ako nagkahigugmaay

Nganong damguhon ko ikawDamguhon sa kanunay sa akong kamingaw

II

Usahay magamahay akoNganong nabuhi pa ning kalibutan

Nganong gitiaw-tiawanAng gugma ko kanimo, kanimo dae

I

Minsan, Napanaginipan koNa ikaw at ako, ay nagmahalan

Bakit ba ikaw ang laman ng panaginip koMinsan kitang napapanaginipan, sa tuwing

malungkot ako

II

Minsan ay pinag sisisihan koNa ako ay nabuhay pa, sa mundong ito

At ganon mo na lamang maliitinAng pagmamahal ko, para sa iyo

MATUD NILAIMatud nila ako dili angayNga magmanggad sa imong gugmaMatud nila ikaw dili malipayKay wa akoy bahandi nga kanimo igasa

IIGugmang putli mao day pasaligMaoy bahanding labaw sa bulawanMatud nila kaanugon lamangSa imong gugma ug parayeg

Ref:Dili malubad kining pagbatiBisan sa unsa nga katarunganKay unsa pay bili ning kinabuhiKon sa gugma mo hinikawan

Chorus:Ingna ko nga dili ka motuoSa mga pagtamay kong naangkonIngna ko nga dili mo kawangonAng damgo ug pagsalig sa gugma mo

MATUD NILAISabi nila hindi ako nararapatNa humiling na ako’y iyong mahalinSabi nila, hindi ka sasayaDahil wala akong kayamanang maibibigay sayo

IIPag ibig na totoo lamang ang maibibigay ko sayoIto ay isang kayamanang higit pa sa gintoSabi nila’y masasayang lang itoPara sa pagmamahal at pagkalinga mo

Ref:Hindi mawawala ang nararamdaman kong itoKung anuman ang dahilanKung hanggang saan man ang halaga ng buhay na itoKahit na pagdmutan ng pagmamahal mo

Chorus:Sabihin mong hindi ka naniniwalaSa mga pangungutya sa akinSabihin mong di mo hahayaang mawala ang pagkakataonAng hangad na totoong pagmamahal

POBRENG ALINDAHAWI

Ako'y pobreng alindahaw Sa huyuhoy gianod-anod

Nangita ug kapanibaan, ahay, Sa tanaman ug sa manga kabulakan.

II

Aruy, aruy, aruy, aruy... Ania si bulak sa mga kahidlaw

Aruy, aruy, aruy, aruy... Aruy, aruy, di ka maluoy Ning pobreng alindahaw.

Aruy, aruy, aruy, aruy

I

Ako’y nakaka awang tutubiSa hangin ay napapayid payid

Naghahanap ng mapapagpahingahan, haaayySa mga harding puno ng bulaklak

II

Aray, aray, aray, aray, arayKatulad ng bulaklak na nangungulila

Aray, aray, aray, aray, arayAray, aray, wag ka nang malulungkot

Para sa nakaka awing tutubing ito

Aray, aray, aray, aray, aray

RIDDLES (TIGMO)Dili matindog

Kong di mabusog

-SAKO

Sa adlaw mong halgiMagaii moray pagi

-BANIG

Hindi makatayoKung hindi puno

-SAKO

Sa umaga, parang posteSa gabi, parang dahon

-BANIG

A BABAYE NGA NAGHUBO DITO SABAYBAYON SA OBONG

Nahitimbakuwas ang akong panan-awsa kalit nga pagdailossa imong patadyongdaw ang labtik sa pasoltadlas nianang nag-ugdo nga kabilindiha sa puti mong dughan.Kaayong pagkaladladsa duha ka biyoos, nanuyhakawdiha sa kabuntagon.Kaayong ikinto ibabaw sa akong balikhaw!Kaayong isinggit paghinay!Kaayong ikapakapa sa hilom!Kay samtang nagpanglingi kakon wa bay nakaambit sa imong pagpabaya,nagbingkil ang mga dahon,gitukmod sa lunhaw ang layaaron motipon sa yuta;nasaag ang huyohoy,miong-ong ang akong mga mata

ilalom sa gamot sa kahoy;midailos pagsamot ang patadyongnapasapasa ang imong kanindot,gisapnay ka sa mga balud,gisapupo ka sa tinubdansa kahayag ug anino,gitinguha ka sa mga lusayaron himoong gapasansa ilang alimungaw,gihulad kang way kaindigsa mga tinguha sa daman ug damgo,ang imong pusod garbo sa Ludabi,ang imong kiaykiay lunsayng Sugboanon;gipasangil ko sa langitang akong himayakay sa paghagtos sa pasol,gibinlan mog taga ang akong kasingkasing.

A BABAYE NGA NAGHUBO DITO SABAYBAYON SA OBONG

Labis ang aking pagkagitlasa unti-unting pagkalaglagng iyong patadyonganimo’y pilantik ng pasolsa mayamang pamanasa maputing dibdib mo.Kay ganda ng pagkalatagng dalawang biyoos,nakausli sa may umagasana’y makatitiyad ako sa ibabawng aking balikhaw!O anong sarap sumigaw ng mahinahon!Habang lumilingon-lingon kaKung wala bang kasalo sa iyong pagpapabaya,Naglagitgitan ang mga dahon,Itinulak ng lunti ang mga layaat nakisalamuha sa lupa;pababa ng pababa ang patadyong

kumalat ang iyong kariktan,‘kinalong ka ng mga aloninakay ka ng batisng liwanag at lilimhinangad ang mga lusayupang gawing panasa kanilang malikmatanilathala kang walang katumbassa mga hangari’t panaginipang iyong pusod karangalan ng Ladabi,ang iyong kinding dalisay na Sugbuanon;ibinintang ko sa langitang aking kasiyahanpagkat ng umigkas ang bingwitiniwan mo ng taga ang akingkasingkasing.

LETTER TO PEDRO, US CITIZEN, ALSO CALLED PETE

I.

Pete, old friend;there isn't really much changein our hometown since you left.

This morning I couldn't find anymorethe grave of Simeona, the cat we buriedat the foot of Miguel's mango tree,when we were in grade four,after she was hit by a truck while crossingthe street. The bulldozer has messed it upwhile making the feeder road into the mountainsto reach the hearts of the farmers.

The farmers come down every Sundayto sell their agony and their sweat for

a few pesos, lose in the cockpit or getdrunk on the way home.

A steel bridge named after the congressman's wifenow spans the gray river where Tasyo, the oldgoat, had split the skin of our young lizardsto make us a man many years ago.

The long blue hills where weused to shoot birds with slingshot or spendthe summer afternoons we loved so much doingnothing in the tall grass have been boughtby the mayor's son. Now there's a barbed wirefence about them; the birds have gone away.


II.

The mayor owns a big sugar plantation, threenew cars, and a mansion with the gate overhungwith sampaguita. Inside the gateare guys who carry a rifle and a pistol.

We still go to Konga's store for riceand sardines and sugar and nails for the coffin.

Still only a handful go to mass on Sundays.In the church the men talk, sleep; the children play.The priest is sad.

Last night the storm came and blew awaythe cornflowers. The cornfields are full of cries.

Your cousin, Julia, has just become a whore.She liked good clothes, good food, big money.That's why she became a whore.Now our hometown has seven whores.

Pete, old friend,every time we have good reason to get drunkand be carried home in a wheelbarrowwe always remember you. Oh, we missboth Pete and Pedro.

Remember us to your American wife,you lucky bastard. Islaw, your cock-eyeduncle, now calls himself Stanleyafter he began wearing the clothes you senthim last Christmas.

P.S. Tasyo, the old goat,Sends your lizard his warmest congratulations.


SUMMARY:

Ang tulang ito ay tungkol sa pagkakaibigan ng magkababata kung saan ang author ng tula at si pedro ang tinutukoy na karakter. Inaalala ang mga panahong lumipas hanggang si pedro ay maging isang US Citizen na sa kanyang pananatili sa ibang bansa at ang pangalan mula pedro ay nagging PETE. Ang tulang ito ay tungkol sa usaping pang pulitika kung saan ang lahat ng proyekto ay naka pangalan sa mga pulitikong nagsasagawa nito. Kitang kita ang pagiging uhaw sa kapangyarihan ng karamihan sa mga pulitiko at nakikita rin dito ang resulta ng kanilang mga ginawa lalo na ang corruption.

Ang mga pulitiko ay palaging may magandang imahe sa mga tao at pinapanatili ito kung kaya’t tinitingala sila ng mga tao. Kung hindi man iniidolo, ay sinusuportahan ng mga tao ang bawat panukala ng mga ito. Nabanggit din dito ang mga kaayusan na isinasagawa sa barrio magmula sa mga kongkretong kalsada hanggang sa usaping pangkababaihan na inihalintulad sa karakter ni Julia at ang kahiligan nito sa mga maluho at material na bagay.

Ang usapin ng pagpapatuli ay naririto din at naikukumpara sa mga gawain noon at ngayon. Nasabi rin ang mga magsasaka na ang kita ay inilalaan sa inuman para lamang mapanatili ang pagkakaibigan ngunit uuwi naman na walang perang dala para sa pamilya.


To reach the hearts of farmers –Para maka kuha ng simpatya sa mahihirap To sell their agony and sweat –Para maipagbili ang kanilang pinaghirapang ani The old goat, had split the skin of our young lizards –Ukol sa pagtutuli The birds have gone away–Inabandona ang mga lugar The gate overhung with sampaguita –Iniidolo at tinitingala ng mga tao The cornfield are full of cries–Mga pagdurusa at pighati ng mga mahihirap

(Kahulugan ng ilang mahahalagang parte ng tula)

region vii report

Documents