regionale eiwitten

De afhankelijkheid van eiwit-importen in Europa: Een nieuwe kans?

Ruud TijssensVoorzitter FEFAC

The FEFAC mission

• represent, defend and promote the interests of the European compound feed industry to the European Institutions;

• lobby for a legislative framework and its implementation, without discrimination in EU Member States so as to maximise market opportunities for EU compound feed companies;

• safeguard conditions of free access to raw materials, the proper functioning of their markets and the definition of their quality;

• develop professional rules and good manufacturing practices including the sourcing of feed materials that ensure the quality and the safety of compound feed;

• encourage the sustainable development of livestock production responding to the market requirements, so as to maximise market opportunities for EU compound feed companies;

• encourage the development of precompetitive European feed-related Research & Development projects seeking to enhance the EU feed & livestock sectors competitiveness and capacity to innovate in and/or transfer science and technology based solutions to improve the sustainability of resource efficient livestock production systems.

Enkele observaties

• specificaties van Europese grondstoffen wijken aanzienlijk af van andere continenten:– Feed Safety Normen– GMO-traits – Duurzaamheid

• Relatie met onze toeleveranciers wordt complexer:– Kopen we commodities of specialties?

Enkele observaties

• Geopolitiek– WTO–trade onderhandelingen – verdere

liberalisatie– Markt moet dit soort vraagstukken organiseren– Conflict in zichzelf vanwege de aard van commodity

handel

Enkele observaties

• Geopolitiek– Zeker stellen grondstoffen: China, India– Geen vrije markt economiën

• Beschikbaarheid van grondstoffen en land– Eiwit– Essentiële mineralen (fosfaat)

Dit is een lange termijn bedrieging voor de concurrentiepositie van onzeEuropese veehouderij

• Relatief hoge prijzen grondstoffen• Afwezigheid ‘gelijk speelveld’ vanwege de

asynchrone regelgeving en import obstakels• Europese voedselzekerheid

Aanpak door FEFAC

• Wereldwijde harmonizatie• Acceptatie van GMO in Europe• Beschikbaarheid alternatieve grondstoffen

– Feed / food / fuel debat– “Former foodstuffs”

• Verminderen afhankelijkheid van importen– European protein produktie– Via GLB stimulering stikstof-fixerende gewassen

Alternatieve eiwitproduktie

• Lupine, veldbonen, erwten, soja• Verhogen eiwitgehalte granen• Cruciaal voor succesvolle ontwikkeling:

– Voerindustrie gebruikt neven-product soja– Vergelijkbaarheid:

• Eiwitgehalte • Verteerbaarheid aminozuren (Lysine)• Aminozuur-profiel

Europese soja-produktie


• Donau Soja


• Donau Soja• Experimenten in Zuid-Duitsland


• Donau Soja• Experimenten in Zuid-Duitsland• Brussels Soy Declaration


• Donau Soja• Experimenten in Zuid-Duitsland• Brussels Soy Declaration• Projecten door ILVO-Gent / INAGRO / KU

Leuven (co-financiers: HBB-Boerenbond, Agrifirm, Alpro, Colruyt, Bemefa, Aveve)

• Veld-experimenten Agrifirm Nederland– 11 boeren / 30 ha � opschaling 200 – 300 ha– Proefvelden WUR

Commercieel levensvatbaar?

• Visie van één van de marktpartijen

Conclusie

• Europese eiwitvoorziening hoog op agenda• Veel ontwikkelingen & experimenten• Niche-markt toepassingen• ‘Vervanging commodity’ zal nog lang duren

Van stal tot akker: link tussen intensieve veehouderij en akkerbouw

29 november 2013

www.wervel.be - Edinburgstraat 26 - 1050 Brussel - 02/893 09 60

Benny Van de Velde

[email protected]

mailto:[email protected]


Wervel&

Eiwit

Soja:– Brazilië– België

Dossiers over o.a. mestproblematiek en productiebeheersing

Team eiwittransitie:– voor en door boer en consument– samen met stakeholders uit middenveld en bedrijf

Doorprik de greenwash:– zelfvoorziening is een fabel– VLAM krijgt greenwash- award 2012


Lokale eiwitproductie voor een duurzamere landbouw➢ Economisch:

● Vlinderbloemigen fixeren stikstof → kostenbesparing op kunstmest

● Minder kwetsbaar voor prijsvolatiliteit van veevoeders, meer autonomie

➢ Agronomisch:

● Ideaal in de vruchtwisseling

● Verbetert de bodemstructuur en vruchtbaarheid

➢ Gaat bodemverzuring tegen, onkruidbeheersing, goed voor bestuivers

➢ Ecologisch:

● Grotere agro-biodiversiteit

● Verminderd gebruik van agro-chemische middelen en kunstmest

➢ Noord-Zuid


Alternatieve eiwitbronnen

➢Jarenlange goedkope soja-import → verwaarlozing van Europese eiwitgewassen

→ Grote rol voor onderzoek om veredeling en teelt- en voedertechnische optimalisatie te hernemen

➢ Wervelbrochure “Eiwitteelten van de toekomst” http://www.wervel.be/downloads/eiwittenvandetoekomst.pdf

http://www.wervel.be/downloads/eiwittenvandetoekomst.pdf



➢ In buurlanden (Frankrijk, Duitsland, Nederland) worden vele van deze gewassen en mengteelten intensief onderzocht

➢ Onderzoek naar mogelijkheden sojateelt in Vlaanderen: positief, maar dit mag niet gezien worden als dé mirakeloplossing.

➢ Ook nevenstromen uit de voedingsindustrie verder onderzoeken


Kansen➢ Waaier aan potentiële eiwitgewassen met diverse positieve externaliteiten qua duurzaamheid.

➢ (Geïnformeerde) consument vraagt om kwaliteit, authenticiteit, herkomst, productdifferentiatie, verantwoorde producten.

➢ Aanboren van nieuwe niches, schaalverkleining

➢ Kortere ketens

➢ Betere inkomens voor de boer

➢ Vleesmatiging en de enorme know-how in Vlaamse voedingsindustrie aanwenden om eiwitgewassen ook te verwerken in menselijke voeding → zie de Peas Foundation in Nederland

➢ Duurzame samenwerkingsverbanden tussen akkerbouwers en veetelers om regionale kringlopen te sluiten. Ze bestaan reeds (bv. burenregeling) maar zijn niet structureel.

➢ Prijsvolatiliteit van veevoeders op de wereldmarkt

http://www.thepeasfoundation.nl/tpf25/index.php?option=com_content&view=article&id=46&Itemid=59


Knelpunten

➢ Heersende gedachte dat soja onvervangbaar is in het rantsoen van varkens en pluimvee ➢ Onderzoek naar alternatieven in Vlaanderen is pas begonnen (en dreigt ook te focussen op soja)➢ Weinig ondersteuning en incentives vanuit de overheid voor lokale eiwitteelten


Eiwittransitie

➢ De Vlaamse veehouderij mag dan wel zorgen voor een positieve financiële handelsbalans van de landbouw, de sector presteert economisch niet goed

➢ Bovendien creëert het huidige systeem een aantal negatieve ecologische en maatschappelijke externaliteiten die meestal niet in rekening worden gebracht

➢ Wervel pleit voor een veehouderij die tegemoet komt aan toekomstige uitdagingen. Daarvoor zal een eiwittransitie nodig zijn, gebaseerd op

➢ Voedselsoevereiniteit

➢ Grondgebondenheid en gesloten regionale kringlopen

➢ Faire prijzen en kortere ketens

➢ Productie gebaseerd op lokale noden

➢ Agro-biodiversiteit


Eiwittransitie

➢Op basis van deze principes genereert de Vlaamse veehouderij: ➢ Minder en beter vlees (zowel op Vlaams als bedrijfsniveau)➢ Betere inkomens en meer werkgelegenheid in de landbouw➢ Positieve externaliteiten voor mens en milieu

➢ Lokale eiwitteelten zijn vanwege hun kwaliteiten een voor de hand liggende, maar cruciale stap in de eiwittransitie

1-12-2013

1

© DLV Plant

Regionale eiwitten

ZW Nederland

DLV Plant

Cor van Oers

Themadag ‘Stal tot akker’

introductie

© DLV Plant

Who is DLV Plant in 2013

- Advies en onderzoeksbureau voor de plantaardige sectoren

- Meer dan 100 jaar geschiedenis en ervaring

- 225 adviseurs en onderzoekers

- > 9.000 klanten

- > € 18 mio omzet

- Internationaal : aan de slag in > 40 landen

- Dochterondernemingen en partnerschappen in het UK, Ethiopia, België, Denemarken, Spanje, Rusland, Ukraïne, Latijns Amerika,

© DLV Plant

Inhoud eiwittransitie

• Historie - EU

• Trends

• Richtingen?

© DLV Plant

Historie - EU

• Anno 2013…..geen EU eiwitbeleid….

• In EU:

• In 1961 � 4,7% van areaal voor eiwit

• In 2013 � 1,5% van areaal voor eiwit

• 2013: Import van 15 miljoen ha plantaardig eiwit.

(soja)

• Conversie van plantaardig eiwit � dierlijk eiwit.

© DLV Plant

Historie, CBS (NL)

1980 2011

Erwten (droog) 4000 0

Bruine boon 3000 1000

Veldbonen 1000 0

Klaver en luzerne 2000 6000

Snijmais 139000 230000

© DLV Plant

Veestapel in Nederland

1-12-2013

2

© DLV Plant

Mest

© DLV Plant

Trends : stijging wereldbevolking (bronVN)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060

Wereldbevolking in miljarden

Tijd

Groei wereldbevolking

© DLV Plant

Trends: stijging welvaart, voedselprijzen

© DLV Plant

Conclusie

• Sterk stijgende vraag naar voedsel.

• Sterk stijgende vraag naar dierlijk eiwit

• Sterk stijgende vraag naar plantaardig eiwit.

© DLV Plant

Wat nu?

• Zelf eiwit telen? (lupine, soja,…)

• Andere eetpatronen stimuleren? (plantaardig

eiwit, kweken, vegetarische slager…..)

• Alternatieve eiwitbronnen? (insecten)

• Reststromen?

• Aquatische bronnen?

© DLV Plant

Initiatieven

• Lokale sojateelt in Zuidoost Brabant.

• Soja proeven in Zuid West Nederland (o.a RH)

• Andere eiwitgewassen: veldboon, droge erwten.

• Stimulering en onderzoek lupine (pH)

• Van biefstuk naar boontje? Bruine boon als

smaakvol alternatief. (ZV)

• Stimulering (plantaardige) eiwitconsumptie?

1-12-2013

3

© DLV Plant

Dilemma’s

• Hoge grond(stof)prijzen in NW Europa m.n.

Nederland.

• Stijgende graanprijzen – concurreert in bouwplan

• Het gaat om het onderste regeltje

• Zijn er andere effecten? Vleesprijs-marktwerking.

© DLV Plant

Regionale eiwitten

ZW Nederland

Ruimte voor dicussie

Cor van Oers

Themadag ‘Stal tot akker’

Dank voor uw aandacht

‘Regionale eiwitten , J. Latré 29/11/2013’

‘Innovatieve eiwitteelten’

Potentieel Vlaanderen

Focus varkens/pluimvee

Latré J., Dewitte K., Haesaert G.

Hogeschool Gent/UGent PROEFHOEVE BOTTELARE


Indeling

• Tendensen en feiten

• Meer vlinderbloemigen telen in de landbouw : een duurzame

keuze

• Welke gewassen?

– Lupinen

– Veldbonen en erwten

– Zelf soja telen?

• Besluit


Tendensen en feiten (1) –

maatschappelijke contestatie

Alternatieve

eiwtibronne

n

9 oktober

2008

Tendensen en feiten (2)

EU : Sterk eiwitdeficiet

Tendensen en feiten (3) : prijsvolatiliteit

soja/eiwit drukt rendabiliteit veehouderij


Tendensen en feiten (4) Meer plantaardige

eiwitten telen in EU ?–hervorming GLB

• Häusling motion (2011) : research breeding and supply of

protein crops in EU

• Nowicki et al. (2010) risk of trade disruptions

• Amendement Europees parlement GLB hervorming (maart

2013) – strategisch plan meer plantaardige eiwitten.

• Lidstaten kunnen Gekoppelde steun eiwitgewassen geven

• Landbouwgrond waarop leguminosen staan, wordt zelfs

voorgesteld als invulling van ecologisch focusgebied

(FEFAC, Oostenrijk , Vlaanderen?…).

• Gekoppelde steun kan verhoogd met 3 % tot 18% als steun

eiwitgewassen (o.a.EIP focus group on protein crops,2013)


Tendensen en feiten (5)

Actieplan alternatieve eiwitbronnen

Vlaanderen 2011-2015

• Diervoederstromen : stapsgewijs

Maatschappelijk Verantwoord

• Bestaande eiwitbronnen dierlijke en

plantaardige oorsprong promoten

• Afhankelijkheid soja-import uit Zuid-Amerika

verkleinen

• Actieplan Alternatieve Eiwitbronnen


Feiten : soja: waarover praten we ? (6)

(Goormachtigh et al. ,2013)


Feiten : Data import soja EU (7)

• 20 Miljoen ton sojameel en 12 Miljoen ton

soja waarvan 10 Miljoen naar sojameel

• 30 Miljoen ton consumptie versus 1Miljoen

ton productie

• EU = 27-30% wereldconsumptie

• = Equivalent van 1.5 miljoen ha

cultuurgrond

• Efficiëntie zeer hoog : Europese havens –

concentratie intensieve veehouderij

(o.a.EIP focus group on protein crops,2013)


Tendensen (8) Maatschappelijk

verantwoorde soja

• Standaard : RTRS (Round Table for

Responsible Soy) www.responsiblesoy.org

• Nog kritiek : GGO-soja

• Onder impuls AAE (2011-2015) naar

600.000ton in 2015 ? (BEMEFA)

http://www.responsiblesoy.org/


• 2012 : België 750.000 ton sojameel (meer

en meer gecrusht versus soja) uit

Argentinië en Brazilië : 1/3de is

gecertificeerd (250.000 ton)

• 2013 : ca. 50% gecertificeerd


Vlinderbloemigen telen: een

duurzame keuze (1)

• Stikstoffixatie :

N2 + 8H+ + 8e- + 16 ATP 2NH3 + H2 +

16ADP + 16 Pi

1kg N produceren onder de vorm van ammoniak of

ammoniumnitraat kost 0.6kg aardgas (=0.8kg stookolie)

http://www.autobedrijfbleumink.nl/picogrammen/tankstation.gif


Vlinderbloemigen telen : een

duurzame keuze (2) :

Voordelen van vlinderbloemigen

• Geen N-kunstmest nodig

• Opbrengst van het volggewas is hoger

(bv: graan: +500 kg/ha)

• Grotere vruchtwisseling – lagere ziektedruk

• Betere bodemstructuur

• Energiebalans wordt beter op bedrijfsniveau (minder fossiele energie) en lagere emissie

• Naast eiwitbron vaak ook interessante functionele eigenschappen

• Kansen voor een meer duurzame

productie

ONDERNE- MERSCHAP

ECONOMISCHE ASPECTEN

SOCIALE ASPECTEN

ECOLOGISCHE ASPECTEN

100

80

60

40

20


Vlinderbloemigen telen : een duurzame

keuze (3)

Voordelen telen vlinderbloemigen

Effect introductie van 20% vlinderbloemigen in de

vruchtwisseling

(Hauggaard-Nielsen, 2008)

• 13 % minder energieverbruik per ha

• 18 % minder verzuring

• 14 % lagere CO2 -emissie


Welke gewassen telen?

Eiwitgewassen 2007- J. Latré, K.

Dewitte

Belang ANF’s niet vergeten

(Balkema-Boomstra,2004)

ANF veldboon lupine,geel lupine,wit erwt

= anti nutritionele factoren

Alkaloïden nee nee/zoete! nee/zoete! nee

Tannine nee/ras nee nee nee

Convicine/vicine (leghennen) nee/ras nee nee nee

Fytaat ja ja ja ja

Proteaseremmers ja nee nee/ras ja

Lectines ja ja ja ja

Glycosiden/oligosacchariden ja ja ja ja

= NSP non starch polysachariden

Saponinen ja nee nee nee

globaal MITS VOORBEH./JUISTE RAS GEEN PROBLEEM

inmenging% (bio) in voeder 30 15 15 30


18

1.Lupinen onderzoek Hogent

Nog teveel knelpunten !

Lupinus luteus : gele lupinen

Lupinus angustifolius : smalbladige lupinen

Lupinus albus : breedbladige lupinen


Lupinen (PWO-projecten

Proefhoeve Bottelare)

• Knelpunten : opbrengstniveau nog te laag

+ onkruidbestrijding na opkomst

opbrengsten Ruw eiwit Ruw vet

(ton/ha 14% vocht) (% op DS) (% op DS)

L. angustifolius 3.4-3.9 27-37 4-5

L. luteus 2.4-3.3 40-45 5-7

L. albus 3-3.9 35-40 9-12

VEM/kg gDVE/kg gOEB/kg

Lupinen RE<335g/kg 1260 128 143

Lupinen RE >335g/kg 1209 139 192


Lupinen: beter op lichte

gronden : 4 ton haalbaar?

0.0

500.0

1000.0

1500.0

2000.0

2500.0

3000.0

3500.0

4000.0

4500.0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

kg/ha

Rassen

Rendement 2009 op 2 locaties (14 % vocht)

Bottelare

Vladslo


Toch een toekomst?

Lupinus mutabilis – nood aan veredeling


2.Veldboon en droge erwt

• Aangepast aan ons klimaat :

Veldboon en Erwt hebben potentieel

• Teelttechniek staat op punt

Veldbonen ook als mengteelt met tarwe

Nu ook winterveldboon en wintererwt ? : Onderzoek gestart

2013 – LCG/LCV

Reeds gekend in biolandbouw (PCBT)

Reeds zeer lang gekend : Opbrengsten erwten en veldbonen

in officiële rassenproeven (1986- 2000) : grote variatie

Erwten

•gemiddeld: 5300 kg / ha

•min – max: 2700 – 9051 kg /ha

•RE 23.3% (21.3 – 26.3%)

Veldbonen

•gemiddeld: 4793 kg / ha

•min – max: 3074 – 8489 kg /ha

•RE 28.7% (24.5 – 32.9%)

Opmerking veldbonen :

witte bloemen voor eenmagigen (vleesvarkens en vleeskippen) ,

verder specifieke rassen laag in vicine-covicine voor legkippen

en voor menselijke voeding

(Naar De Vliegher A (ILVO), 2003)


Resultaten (Alt-Demo 2005-2006 en Project Prov. O. Vl.)

2013 Bottelare ras opbr. ton/ha

soort (15% vocht)

Erwt Nette 6

Veldboon Nile 4.9

Veldboon Imposa 4.9

Veldboon+tarwe Nile+Tybalt 5.4

Let wel : proefveldopbrengsten

(vollevelds reken -15-20% )


2-12-2013

28


Veldbonen/Erwten

• “Velderwt” in EU 520.000ha, veldboon etc.

460.000ha , lupinen 84.000ha (Eurostat,2012)

• Lager in eiwit, methionine en lysine

• Lage competitiviteit in rotaties in EU door lager

saldo dan tarwe/gerst/maïs : rol selectie

• Erwt favoriet nutritionisten

• Noodzaak bio-refinery -industrie : concentratie

eiwit/behandeling ANF (moet op punt gesteld

worden)

• !!Goede genetica erwten voor Vlaanderen

beschikbaar (veredelingswerk J. Dermaut)


Nutritioneel varkens/pluimvee: Erwt en Veldboon versus soja

• Op aminozuurniveau : superioriteit soja

CVB (g/kg) RE dvLYS dvMET dvM+C

veldboon (witbloeiend) 275 15.1 1.8 4.2

erwt 211 11.8 1.5 3.4

sojaschroot HP

(RC<45g/kg,RE<480g/kg) 464 25.5 5.8 11.5

sojaschroot RC 50-70g/kg,

RE<450g/kg 430 23.1 5.3 10.4

sojaboon verhit 351 17.6 3.9 7.7

lupinen RE<335g/kg 314 13 1.7 5.6

lupinen RE>335g/kg 372 15.4 2 6.7


Knelpunten veldboon/erwt

• Veredeling veldboon en erwt : geen prioriteit grote zaadbedrijven

• Prijsvorming onvoldoende waardoor vaak te laag versus saldo

granen

• Veldbonen : rassen te hoog 1000kgwicht waardoor zaadkost te

hoog , 2013 voorjaarszaai Proefhoeve Bottelare : 371 tot 432

kg/ha of 438 tot 510 euro/ha (! mondeling verkeerd bedrag

vermeld op presentatie )

• Opbrengst minder zeker dan granen

• Landbouwers : te weinig interesse in voordelen meer

vruchtwisseling

• Nutritioneel inferieur versus soja

• Onvoldoende stimuli in huidig beleid

zowel naar landbouwers als zaadsector


3.Soja heeft dé hoogste

voedingswaarde


Europese sojateelt?

• 400.000 ha (data: Eurostat), mainly in Italy

(33%) (>3ton/ha), Romania (18%), Croatia

(14%), Austria, Hungary and France (all 9%)

• Duitsland, Zwits.,Oostenr. 4-5 ton mogelijk als

water niet limiterend is!

• Soja – verwerkend industrie is aanwezig

(o.a.EIP focus group on protein crops,2013)


Soja telen? Eerst onderzoek !

• Nieuwe interesse onderzoek rond soja in

Vlaanderen

• IWT-LA-traject: “Introductie van sojateelt in

Vlaanderen” Sofie Goormachtigh Joke

Pannecoucque Johan Van Waes (2013-2016)

• Screening beschikbaar genetisch materiaal

(ILVO Plant)


Enkele cijfers : nog te vroeg voor

praktijk!

• IWT LA (Goormachtigh et al. 2013) : rassen EU

rassenlijst - proefveldopbrengsten onder net

– 2012 : Merelbeke en Geel vochtgehalte 14.3 -

45.7% en opbrengst (kg/ha , 15% vocht ) 1297

kg tot 3794 kg/ha (oogst 20/09 en 10/10)

– 2013 : Merelbeke en Bassevelde vochtgehalte

17.9-44.7% en opbrengst (kg/ha , 15% vocht)

1887 tot 4104 kg/ha (oogst 8/10 en 18/10)

• Hogeschool Gent (Demoproject Prov O.Vl.) :

opbrengst 2 ton/ha onder net – proefveld (zaai

15/05-oogst 10/10) Let wel : proefveldopbrengsten

(vollevelds reken -15-20% )


Kritische bedenkingen soja (1)

• Hypothese :

– 700.000 ton sojameel import (BEMEFA) komt overeen met 886079

ton soja (79% sojameel in soja)

– Stel opbrengst van 4 ton/ha (als rendabel niveau geacht) : 221.519 ha

nodig (16% totale areaal cultuurgrond België en 35% totale

cultuurgrond in Vlaanderen) : realistisch ?????

• En wat met ecologische voetafdruk (Feedprint) versus import

– efficiëntieverhaal? ---LIFE CYCLE ANALYSIS

• Op dit moment : afgezien van wildschade

(oppervlaktefenomeen?) fytopathologisch eenvoudig

verhaal….wat bij toenemende oppervlakte?

• Meer eiwitgewassen = minder “energiegewassen”….?import?


Kritische bedenkingen soja (2)

• Teelt : samenwerking veehouder/akkerbouwer

• Persoonlijke mening : Eiwitgewassen (soja?)

telen : moet bekeken worden in Europees

perspectief, op Belgisch laat staan Vlaams

niveau weinig realistisch gezien efficiëntie

verhaal huidig gebeuren

• Persoonlijke mening :eiwitgewassen eerder voor

de rundveehouderij (grondgebondenheid meer

een gegeven)


Besluiten

• Minder importafhankelijkheid is wenselijk

• Teelt vlinderbloemigen : kan bijdragen tot meer duurzame

landbouw

• Veldbonen en erwten hebben potentieel

• Soja : nog te vroeg voor de praktijk

• Eiwitgewassen : kan slechts indien steun vanuit beleid én

bedrijfsleven

• Maar ! Niet los zien van andere tendensen en LCA-studies

of “feedprint” eens bepalen en evalueren gezien

efficiëntieverhaal !

regionale eiwitten

Documents