rksasit §i - documentation center of cambodia

64

Upload: others

Post on 18-Oct-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia
Page 2: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

vvaaKKµµiinneellxxeennHH³³ caya: ra:mCI/ edvÍt eqndl½r/ sÞIv ehD½r/ hinrI XIssuIgCWr/ yimsu‘t ra:NaCít/ y:n va:n; RKInFIn/ eRkk eGceqsan;/ eGlIhSa

Eb‘t va:n; sáak;/ PIteFI m:aeXVór GGññkknniiBBnn§§nniiggRRssaavvRRCCaavv³³ san; klüaN/ lI supl/ CYg suPariT§ CC¿¿nnYYyykkaarrnniiBBnn§§nnaayykk³³ EGm suxXIm nniiBBnn§§nnaayykkrrggTTII11³³

pat kusl nniiBBnn§§nnaayykkrrggTTII22³³ swm suriy:a GGññkkbbkkEERRbb³³ sY bu‘nsU‘ nniiBBnn§§nnaayykkTTUUeeTTAA³³ qaMg yu RRkkaahhVViikkkkuuMMBBüüÚÚTT½½rr³³ suwm suP½®kþ/ RRKKbb;;RRKKggkkaarrEEcckkppSSaayy³³ RTI suPkþ i

TsSnavdþIénmCÄmNÐlÉksarkm<úCa

matika-sMbuRt³ m:uk>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 1

EpñkÉksar

-Twm esn nigskm~PaBenAtMbn;25>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>2

-TMnas;vNѳ nigkartsU‘vNѳ>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>5

-´cg;)anEtkarBit>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>6

-reNþAsaksBRbl½yBUCsasn_>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>10

-GMBIlkçnþik³bkSkum~úynisþkm<úCa>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 13

-bBa¢IeQ~aHm®nþI nigbuKÁliksßanTUtkm<úCaenAbreTs>>>>>>>>>>> 16

-RbvtþirUbbdivtþn_smmitþ Kg;>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>18

EpñkRbvtþisa®sþ

-esaknadkm~enAPUmiekaHpl>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 22

-semøgBImnÞIrs-21>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 26

Epñkc,ab;

-KMrUmYyénP½sþútagÉksar>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 32

-víFIbYnya:gkñúgkarvínicä½yGMeBITaruNkm~>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>36

-erOgkþIrvagGuIRsaEGl nigeGcäk~an;>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 38

evTikaBiPakSaCasaFarN³

-karC¿nuMCRmHkþIEx~rRkhm>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 41

-ekrd¿ENl>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 42

-etIkarelIkElgeTasKWCatémøénsnþiPaB?>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 46

-sñaédtam:uk>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>48

-karTamTarRbvtþisa®sþkm<úCamkvíj>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 51

TMB½rRsavRCavrkRKÜsar

-karsmøab;rgÁalenAbwgTenøsab>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 56

-minGacbMePøc)an>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>60

sil,³ExµrRkhm

-kMNaBüEx~rRkhm³ TidæPaBf~ÍénCnbTkm<úCa>>>>>>>>>>>>>>>RkbeRkA

EsVgrkkarBitelx8 ExsIha qñaM2000

rrkkSSaassiiTT§§ii

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa

GnuBaØat[e)aHBum<pSayeday

RksYgBt’manénraCrdæaPi)alkm<úCa

RbkaseTsrdæm®nþI nigrdæm®nþIRksYgBt’man

elx 0291Bm/99

cuHéf¶TI2 ExsIha qñaM1999

rUbftÉksar³ mCÄmNÐlÉksarkm<úCa

nigsarmnIÞr]RkidækmµRbl½yBUCsasn_TYlEsøgGtItpÞHtam:ukenATIrYmextþtaEkv

kgT½BEx~rRkhm

Page 3: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-sMbuRt

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 1

elx8 ExsIha qñaM2000

enAéf¶TI6 ExmIna qñaM1999 kgkmøaMgRbdab;GavuF

rbs;raCrdæaPi)alkm<úCa)ancab;xøÜn tam:uk ehIydak;Kukmk

Tl;sBVéf¶enH. \LÚvenH tam:uk kMBugrg;caMtulakarÉkraCü

mYyedIm,IeFVIkarvínicä½yeTas nigdak;TNÐkmµeTAtamc,ab;Ca

FrmanBIbT]RkidæEdlxøÜn)anRbRBwtþeLIgenAkñúgrbbkm<úCa

RbCaFibetyürvagqñaM1975-1979.

muneBlcab;xø Ün tam:ukFøab;)an

niyayfa enABIelI m:uk KWmanEtmYkeday

min)anKitdl;fac,ab;GacenABIelImYk

rbs;Kat;. tam:uk k¾)anePøceQ¶akmux

cuHeRkamehIysBa¢wgKitfa enAeRkam

)ateCÍgxø ÜnKWmansuT§EtreNþAsaksB

mnusSrab;Esnnak;Edl)ansøab;eRkam

sñaédnigxYrk,alrbs;xøÜn. sac;Qam

jatimitþénsaksBTaMgenaHkMBugrs;enA

ehIyrg;caMemIlfaetIc,ab;nwgedaHRsay

GMeBIrbs; tam:uk enH tamrebobNa?

yayBUn EdlRtÚvCab¥ÚnRsIbegáItrbs;

tam:uk ehIyEdl)anmksYrsuxTukç tam:uk

¬edayQremIlBIcm¶ay¦ CamYynwgk~Üy

Rbsa kalBIéf¶TI26 Exkkáda qñaM2000

knøgmkenH k¾kMBugrg;caMemIlBIkarBitEdr.

yayBUn Bu M)aneCOfa tam: uk EdlCa

mnusSmñak;Føab;bYseronenAvtþ GacelIk

édsmøab;mnusS)aneT. b:uEnþya:gehac

Nas;manÉksarcMnYn3EdlGñkRsavRCav

Epñkc,ab;yl;fa mankarBak;B½n§dl;GMeBI

]RkidæEdl tam:uk )anRbRBwtþ. RbsinebI

rab;bBa©ÚlTaMgcemøIysakSI nigvtßútag

Cak;EsþgCaeRcIneTot RbEhlCaGac

bgðaj[eXIjBIkarBitputBIPaBmnÞ il

sgS½y)anfa tam:uk CaCnéddl;Edl\tRbEkk)an.

eTaHbICaya:genHk¾eday kardak;Kuk tam:uk EdlGUs

bnøayeBlevlad¾yUrGEgVgEbbenH)aneFVI[mankarecaTCa

sMNYrfaetInrNaCaGñkTTYlxusRtÚvcMeBaHsuxmalPaBnig

GayuCÍvítrbs;tam:uk?

tam:uk CasmaCíkKN³kmµaFikarGcié®nþy_énbkS

kumµúynisþkm<úCakñúgqñaM1971 ehIyFøab;CaelxaPUmiPaKnirtI

enAqñaM1968. enAExvícä ika qñaM1978 tam:uk RtÚv)an

cat;taMgCaGnuelxabkSkumµ úynisþkm< úCa. qaMgyu

tam:uk

sMbuRt³

m:u k

© rUbftÉksar Peter H. Maguire

Page 4: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa2

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

tMbn;25 EdlrYmmanRsukelIkEdk Rsuks¥ag nig

RsukekaHFM extþkNþal sßitenAkñúgPUmiPaKnirtI ehIysßit

eRkamkarTTYlxusRtÚvrbs;tamu:k. xageRkamenHCa

esckIþsegçbdkRsg;Éksarelx 440bbKx mancMnYn

12snøwk CacemøIysarPaBrbs;GñkeTasKukTYlEsøgmñak;

eQµaH Twm esn ehA siut GtItelxaRsukekaHFM tMbn;

25 PUmiPaKnirtI.

Twm esn )ansarPaBfaxøÜneQ~aH Twm esn ehA siut

Gayu44qñaM¬1977¦ ekItenAPUmiRtBaMgelI XMuBamraMg

Rsuk14 tMbn;25 Føab;)ancUlbkSBlkrevotNamenA

qñaM1965 CamYyskmµPaBeXasnaRbCaCn[]btßmÖKaMRT

evotNamksagkmøaMg[cUlT½BevotNam. qñaM1972

Twm esn )anbMpusRbCaCn[eFVI)atukmµRbqaMgGñkdwknaM

bdivtþn_ ehIycab;)atukrsmøab;ecalGs;CaeRcInnak;.

eRkayrMedaHqñaM1975 Twm esn eLIgCaelxaRsuk18

tMbn;25 ehIy)anbgáPaBRcbUkRcbl;kñúgshkrN_bMpøaj

smÖar bgçMmnusS[eFVIkarhYskmøaMgrhUtdl;QWCabnþbnÞab;

eFVIskmµPaBRbqaMgnwgEpnkarbdivtþn_Edldak;cuHrhUtdl;

éf¶TI1 ExmIna qñaM1977 RtÚvGgÁkarcab;xøÜn.

skmµPaBBisþarbs; Twm esn ehA siut enAkñúgcemøIy

sarPaBenHmandUcteTA÷

kalBIkumarPaB Twm esn eronenAsalaBamraMg

RsukelIkEdk extþkNþal. qñaM1955-57 Kat;mk

eFIVCakmµkrlI)avsIum:g;t×enAkMBg;EpmuxvtþPMñ ¬PMñeBj¦.

qñaM1957 RtLb;eTAeFVIERscmáarCamYy«BukmþayenAÉ

RsukkMeNItvij.

qñaM1968 Twm esn RtÚv)anbgéføeQµaH T Yn pn

ENnaMKat;[CYyeXasnaRbCaCn [RbCaCnCYy]btßmÖ

kgT½BevotNamCaes,ógnigCasmÖar eday TYn pn bgðaj

[eXIjfa evotNammkCYyvayxµaMgenAkm<úCa. Twm esn

)aneFVItamkarENnaMenHCabnþbnÞab;. eRkaymk TYn pn k¾

bBa©Úl Twm esn CasmaCikbkSBlkrevotNamedayman

eQµaH Qun RKI ehA exov sMGat KN³Rsúk18 tMbn;25

CaGñk]eTÞsnamcUl. Parkic©rbs; Twm esn eRkayeBl

køayCasmaCikbkSBlkrevotNamKW ³

1¦eXasna[RbCaCneCOnig]btßmÖevotNam nig

2¦ksagkmøaMgRbCaCn[cUlbeRmIkgT½BevotNam.

enAEx3 qñaM1970 eQµaH siun saDI KN³Rsuk

elIkEdk tMbn;25 )ancat;ta Mg Twm esn CasmaCik

XMuBamraMg cMENk TYn pn RtÚv)ancat;taMgCaelxaXMu.

RbEhl2ExeRkay TYn pn RtÚvBYkFIvKIcab;ykeTAsmøab;

)at;eTA. eBlenaH Twm esn k¾RtÚv)ancat;taMgCaRbFan

sniþsuxRsukelIkEdkedayman vwug Pn CaGnuRbFan

Twm esn nigskmµPaBenAtMbn; 25

Page 5: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 3

elx8 ExsIha qñaM2000

Cam eGg nig Gu‘y KIm CasmaCik. tamry³karcat;taMg

enH siun saDI ENnaM[GñkTaMgbYneFVIskmµPaBbMpus[RbCaCn

lk;eKa lk;RCÚk eTARsukyYn[Gs;edayykelsfaebI

TukxµaMgvacuHmk vacab; vaekorykeTAGs;ehIy.

cugqñaM1970 siun saDI )anehA Twm esn CMu saer:t

nig Gu‘k nYn mkRbCMuR)ab;fa RsukelIkEdk RtÚvRbKl;

GavuF nigkmøaMgeyaFaTaMgGs;[xagtMbn;25. TnÞwmnwgenH

dak;Epnkar[ CMu saer:t RtÚverobcMkgQøbcaMkemÞckmµaPi)al

tMbn;25enAeBlEdlbkçBYk Twm esn cUlmkTTYlGavuF

nigkmøaMgeyaFa bu:EnþEpnkarenHmin)anseRmceTeRBaH

kaleNaHkmµaPi)alxagtMbn;25min)aneTATTYlykGavuF

nigkmøaMgeyaFaBIxagRsukelIkEdkeLIy.

qñaM1971edayB¤famanGgÁkarExµrenAxagRsuk18

tMbn;25 Twm esn nigbkçBYkmYycMnYneTotmaneQµaH

em:A Duk smaCiksniþsuxRsukelIkEdk Cam eGg nig

Lay sarwm )annaMKñacUleTATak;TgsuM sux bu‘tcMerIn

KN³tMbn;25 edIm,ImkeFVIkarenAxagtMbn; 25vij. knøH

ExeRkaymk sux bu ‘tcMerIn )ancat;taMg Twm esn Ca

RbFansniþsuxRsukelIkEdkdEdl nig[ em:A D uk eFV ICa

GnuRbFan. mYyry³xøIeRkaymkeTot sux bu‘tcMerIn

)anebIkGgÁRbCMumYyEdlmanKña7nak;man sux bu‘tcMerIn

CaRbFanGgÁRbCMu suk bBa¢akartMbn;25 hYt es RbFan

sniþsuxtMbn;25 Lay sarwm KN³XMukMBg;PMñRsukelIkEdk

em:A Duk Cam eGg nig Twm esn. xøwmsarRbCMuKWbMpus

RbCaCnkuM[eCOGgÁkarnigksagkmøaMgbEnßmeTot.

qñaM1972 taC½y elxatMbn;25 )ancat;taMg

Twm esn mkkan;xagkgT½B mannaTICaelxavresnatUc

elx12 rbs;tMbn;25. Ex4 qñaM1972 taC½ynig

hYt es )anbBa©Úl Twm esn nig lat ¬GnubBa¢akarvresna

tUcelx12¦ eTAkñúgbkSkumµúynisþkm<úCa. RBmCamYyenH

taC½y )anENnaMGñkTaMgBIr[xMksagkmøaMg nigbMpøaj

bdivtþn_enAelIsmrPUmi. bnÞab;mkmanEpnkarvayxµaMgenA

)aEr:n Twm esn nigbkçBYk)aneFVIkarbMpøajkmøaMgbdivtþn_

edayCMruj[yuT§CnvayxµaMgTaMgyb;TaMgéf¶bNþal[søab;

10nak; nigrbYs 25nak;.

ry³kalCabnþbnÞab; Twm esn ksag)ankmøaMg

CaeRcInnak;edayviFIbbYleTAhUb)ayTwk nMcMNInig[smÖar

eRbIR)as;Cajwkjab;.

kñúgqñaM1972 dEdlenH suk KN³bBa¢akarkgT½B

tMbn;25 )ancat;taMg Twm esn nigmñak;eToteQµaH lat

[edIrbMpusRbCaCnenAXMueRtIysøa nigXMutaln; )ancMnYn

50nak;eFVI)atukmµRbqaMgnwgGñkdwknaMtamPUmiXMukñúgRsuks¥ag

tMbn;25. k,Ün)atukmµenHEhBIpSarERBkeXøakeTAcUlmnIÞr

tMbn;25 enAPUmietñatjI XMux<b Rsuk20 tMbn;25 eday

maneQ~aH lat CaGñkdwknaM. cMENk Twm esn TTYl

bBa¢a[eFVICaGñkcaMTb;Tl;clna)atukmµenH ehIycab;BYk

)atukrykeTAsmøab;ecal. eBlenaHkmøaMgmUldæancab;BYk

)atukr)anTaMgGs; ehIyykeTAsmøab;ecalGs;10nak;

enAsl;40nak;eTotedaHElgeTAvij. kñúgÉksarcemøIy

Page 6: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa4

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

sarPaB Twm esn )ansresrfa «.>>´k¾)aneFVItamEpnkar

enH kalenaHk¾)anbBa¢a[kgT½Bcab;BYk)atukrenaH)an

TaMgGs; ¬50nak;¦ ehIy)anykeTAsmøab;ecalGs;

10nak;. 40nak;eTotk¾edaHElgeTAvij».

cugqñaM1973 taC½y cat;taMg Twm esn [eFVICa

CasmaCikRsuk18 tMbn;25 ehIy[Tak;Tgkargark,t;

CabnþCamYyeQµaH kat bBa¢akarkgQøbRsuk18 tMbn;

25 eQµaH esog lI bBa¢akarvresnatUc260 tMbn;25

nigeQµaH erol lij KN³Tak;TgExµr-evotNam.

qñaM1974 vayxµaMgenAbnÞayéRCFM CitRBMEdn

evotNamxagt,Úg Twm esn )ansarPaBfa xøÜnKat;nig

bkçBYkTaMgBIrnak;)aneFVI[b:HBal;dl;kmøaMgbdivtþn_CaeRcIn.

eBlvayxµaMg)ak;sµartIehIy Twm esn k¾bBa¢a[Tahan

Qb;)aj;. xµaMgkþab;)ansPaBkarN_enHk¾)aj;sgát;mk

vijy:agxøaMg eXIjdUecñH Twm esn bBa¢a[TahandkT½Brt;

bNþal[RtÚvRKab;søab; 15nak; nigrbYs 20nak;. bnÞab;

mkGñkTaMgbI)anbMpus nigebIkpøÚv[RbCaCnenAXMusMeBABUn

nigXMueQIexµArt;eTAtMbn;xµaMg Gs;RbEhl100RKÜsar.

eRkaymkeTot edayminTb;Tl;nigminvayRbyuT§ bkçBYk

Twm esn )anbeNþay[xµaMgcUlmkekorykRbCaCnenA

XMusMeBABUneTAGs;rab;ryRKÜsareTot.

Ex2 qñaM1975 Twm esn RtÚv)an taC½y cat;taMg

[eFVICaelxaRsuk18 tMbn;25.

qñaM1975 eRkayExµrRkhmrMedaH)anehIyGgÁkar

manEpnkar[erobcMshkrN_[)ans¥atedayeRCIserIs

vNÑPaB. Twm esn sarPaBeTotfa «EtpÞúyeTAvij ´

¬suit¦ )aneFVI[RcbUkRcbl;kñúgshkrN_ edaycat;taMg

smasPaBcRmúHenAkñúgshkrN_ eFVI[manTMnas;KñaCabnþ

bnÞab;BIerOgkmµsiT§BIerOgeFVIkargarBlkmµ».

RbEhlEx5 b¤Ex6 qñaM1976 Twm esn )anmk

Tak;Tg taC½y enAXøaMgR)ak;eRkayvtþPMñedIm,IesñIrksmÖar

ykeTAeRbIR)as;kñúgRsuk. taC½y k¾ENnaM[Gnuvtþtam

TisedAdUcteTA÷

1¦RtÚverobcMvNÑPaBcRmúHenAkñúgshkrN_edIm,I[

mankarRcbUkRcbl;nigmanTMnas;sµúKsµaj.

2¦bMpøajesdækic©nigRTBüsm,tiþrbs;smUhPaB.

3¦bMpøajkmøaMgbdivtþn_RKb;Epñk.

Ex7 nigEx8 qñaM1976 Twm esn )ancat;taMgkmøaMg

enAkñúgshkrN_[Tb;ERBkenAXMuERBksþI Rsuk18 tMbn;25

edIm,IykpleBatenAkñúgXMuERBksþI nigXMuERBkfIµ rYmRbEhl

60hikta. pÞúyeTAvij TMnb;k¾RtÚvFøayTwkk¾eTAliceBat

Gs; ¬eBatTaMgenaHeTIbnwgTMu)anRbEhl50%¦ ehIyEfm

TaMglicRsÚvBeRgaHkEnøgenaHGs;100hiktaeTot.

skmµPaBmYyeTot Twm esn )anGnuvtþbMéPømaK’a

rbs;GgÁkaredayCMruj[yuvCn-yuvnarIeFVIkargarxøaMgmin

[sRmakrhUtdl;)ak;kmøaMgQWCabnþbnÞab;. minEtbu:eNÑaH

Twm esn enA)ancat;taMgeQµaH eb [eFVIskmµPaBbMpus

yuvCnkñúgkgplitkmµRsuk18 tMbn;25 [rt;eTApÞHCa

bnþbnÞab;edIm,IeFVI[manbBaðasµúKsµajBi)akedaHRsay.

enAEx3 qña M1977 Twm esn ehA si ut RtÚv

GgÁkarcab;xøÜnbBa¢ÚnmkKukTYlEsøg.

enAkñúgKukTYlEsøgeRkamkarRKb;RKgrbs; Duc/

Twm esn RtÚv)ansYrcemøIyenAéf¶TI20 Extula qñaM1977

edayGñksYreQµaH fn. ÉksarcemøIysarPaBenHRtÚv

)anbBa¢ÚneTA tamu:k CaelxaPUmiPaKnirtI. cMNarCaGkSr

édEdlsresrFM²enAelIEpñkxagmuxénÉksardak;fa «nirtI

CUntamu:kehIy 12-11-77».

enAEpñkbBa©b;énÉksarcemøIyeXIjmantarageQµaH

kmøaMgk,t;EdldkRsg;ecjBIcemøIysarPaBrbs; Twm esn

cMnYn23nak;kñúgenaH10nak;manbBa¢ak;fa «GgÁkarcab;

ehIy» EdlmanmnusSsMxan;²mYycMnYnkñúgtMbn;25dUcCa

siun saDI sux bu‘tcMerIn hYt es C½y>>>. edayELk

siun saDI RtÚv)anGgÁkarcab;xøÜntaMgBIqñaM1976emø:H.

san; klüaN

Page 7: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 5

elx8 ExsIha qñaM2000

I. TTMMnnaass;;vvNNÑѳ³

11¦¦ GGMMBBIIvvNNÑѳ³

enAkñúgsgÁmkm<úCa «km<úCaRbCaFibetyü» manvNѳ5

KWvNѳskiþPUmi vNѳnayTun vNѳGnuFn vNѳksikr nig

vNѳkmµkr. edIm,Ivinicä½yGMBIvNѳ)aneyIgRtÚvemIlGMBI

meFüa)ayplitkmµ. vNѳskiþPUmiKWvaKµanBlikmµb¤KitKUr

GVITaMgGs; KWvacaMEtedIrTarBn§RKb;Ebby:ag. rIÉvNѳ

nayTun vaKitEtTijefaklk;éføbu:eNÑaH. pÞúyeTAvij man

EtvNѳksikr-kmµkreTEdlxitxMbMeBjkargar. kmµkr

EckCa2RbePTKW kmµkrcas; nigkmµkrfµI. kmµkrcas;KW

eFVIkar[nayTun cMENkkmµkrfµIKWeFVIkar[eragcRkEdl

bkSeyIgeRCIsykeRkayéf¶17 emsa mkeFIVkarCUn

smUhPaB. ksikrman2RbePTEdrKW ksikrcas; nig

ksikrfµI. ksikrcas;KWkab;Kas;dIERsedaHRsayCIvPaB

edayxøÜnÉg. ksikrfµIKWBYknayTunnigGnuFnEdlbkS

eyIgCemøósecjBIRkúgykmk[eFVIkargarBlkmµ mankar

dwknaM nigeFIVkarCUnsmUhPaB.

22¦¦ TTMMnnaass;;vvNNÑѳ³

TMnas;vNѳmanBIrKW TMnas;vNѳépÞkñúg nigTMnas;vNѳ

mkBIeRkA.

kk¦¦ TTMMnnaass;;vvNNÑѳ³ééppÞÞkkññúúgg

KWCaTMnas;rvagksikr-kmµkreyIgnwgBYkskiþPUmi

nayTun. ral;meFüa)ayplitkmµTaMgGs;dUcCaeragcRk

suT§EtFøak;kñúgkNþab;édksikr-kmµkreyIg dUecñHBYkva

minsb,aycitþnwgeyIgeTrhUtdl;manTMnas;Cabdibkçsøab;

rs;nwgeyIg. eBleyIgcat;taMgBYkva[emIleKa vakab;

eCIgeKab¤cgeKabg¥t;esµA bu:Enþk¾mansmasPaBxøHBMuEmn

TMnas;bdibkçnwgeyIgEdreRBaHvak¾eBjcitþnwgbdivtþn_eyIg

Edr. BYkenHBUEkEtxagsresrkt;Rta EtebIxagkab;

Kas;BYkvaminRbsb;dUceyIgeT. BYknayTunGnuFnxøHesñha

CatiBitR)akd CYyedaHRsayCIvPaBCUnRbCaCn bu:EnþebI

minesñhaCatiBitR)akdeTKWk,t;CatiBitR)akd.

xx¦¦ TTMMnnaass;;BBIIxxaaggeeRRkkAA

eyIgRtÚvEbgEck[c,as;rvagmit þn igsRtÚv.

RbeTsNaEdlRbqaMgnwgeyIgminGacsRmúHsRmÜl)an

dUcCaRbeTsCitxageyIgenaHKWCaTMnas;bdibkçEdleyIg

RtÚvév: KWminGac[vaykdIeyIg)aneT.

II. kkaarrttssUU‘‘vvNNÑѳ³

TMnas;rvagvNѳGFnnigvNѳskiþPUminayTunKWman

lkçN³søab;rs; eRBaHvNѳGFnvivtþeTArkkmµsiT§ismUhPaB

cMENkkmµsiT§ iÉkCnKWvivtþeTArkvNѳskiþPUminayTun.

vNѳGFnKitKUrdl;RbeyaCn_smUhPaB pÞúyeTAvijvNѳ

skiþPUmiKWKitKUrEtRbeyaCn_ÉkCnbu:eNÑaH. BYkvaKitEtBI

RbeyaCn_buKÁlnigRKÜsar TaMgsmÖarKWcg;man)anRKb;RKan;

EtxøÜnÉg ekgRbv½Ba©eKÉg nigxagCMhrstiGarmµN_cg;)an

muxmat; buNüskiþ tYnaTI muxtMENg edIm,IRKÜsarnigpÞal;xøÜn.

edIm,Iév:BYkva[braC½yegIbElgrYc shkrN_eyIg

RtÚvEtRbwgERbgkuMeFVsRbEhskñúgkartsU‘vNѳyUrGEgVg

twgEtg nigsVitsVajCanic© ]TahrN_eyIgeXIjxµaMgeFVI

skmµPaB bu:EnþeyIgminfaGI. dUcCaeyIgeXIjxµaMgpwk

TwketñatehIyCuHGacm_dak;bMBg; eyIgEbrCacat;Tukvaxil

xUcNas;edayminfavaxµaMg enHKWCakarxusqÁgehIy. eyIg

RtÚvEtviPaK[)anRKb;RCúgeRCaycMeBaHskmµPaBEdl

eyIgGacKitKUr kuMTukbeNþay[xµaMgeFVIskmµPaBRbqaMg

nwgeyIg)an. ¬dkRsg;eday eGo em:gRTI BIesovePA

sikSaneya)ayéf¶TI15 Exmifuna qñaM1977 rbs;smmitþ

Xin sUpn eyaFaPUmiPaKbUB’a 203¦

TMnas;vNѳ nigkartsU‘vNѳ

sUmsresrlixit

b¤GtßbTBiPakSaCMuvijbBaðaExµrRkhmepJÍmk

TsSnavdIþ «EsVgrkkarBit»RbGb;sMbuRtelx 1110 PñMeBj

RBHraCaNacRkkm<úCa

b¤tamTUrsarelx³ ¬855¦ ¬23¦ 210358

b¤ Email: [email protected]

Page 8: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa6

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

elakyay Gu ‘g BUn )anniyayfa «´cg;)anEt

karBitenAkñúgerOgrbs;tamu:k». elakyay BUn sEmþg

nUvkarminsb,aycitþenAeBlEdl´sYrGMBIerOgrbs;tamu:k.

cMENkRbCaCndéTeTotenAkñúgPUmiRtBaMgFMcg;dwgcg;B¤y:ag

xøaMgenAeBlEdlB¤fa tulakarÉkraCümYynwgRtÚvbegáItenA

eBlxagmuxenHedIm,Ikat;eTastamu:knigemdwknaMExµrRkhm

déTeTot.

´)aneTAdl;PUmiRtBaMgKl;CaPUmicas;Edl«Bukmþay

rbs;tamu:krs;enA. ´)anCYbelakyay BUn cMeBl

EdlelakyaykMBugEtdksMNabrbs;Kat;kNþaléf¶Rtg;

ekþAEhg. elakyay Gu‘g BUn Gayu64qñaM CakUnTI3kñúg

RKÜsar nigCab¥ÚnTI2 ehIyCab¥ÚnRsIEtmñak;Kt;EdlenArs;

kñ úgcMeNamb¥ ÚnTa Mg6nak;rbs;

tamu:k. sBVéf¶elakyayrs;

RbkbrbreFVIERscmáarEtmñak;Ég

edayK~ankUnecACYyCaédeCÍgenA

PUmiRtBaMgFM XMu RtBaMgFMxagt,Úg

RsukRtaMkk; extþtaEkv. elak

yay)anR)ab;´fa taMgBIeBl

Edl tamu:k RtÚvcab;xøÜnmanGñk

kaEstCaeRcIn)anmksYrelak

yayBIerOgrbs;tamu:k. elak

yayFøab ;Rt Úv)anGñkkaEst

breTsR)ab;fa nwgnaMelakyay

eTACYbniyaypÞal;CamYytamu:k

enAkñúgKukeTotpg. GñkkaEst

TaMgenaH)anRtwmEtdwkelakyay

eTAdl;PM ñeBjb:uEnþBu M)annaM[eTA

CYbniyayCamYytamu :kenAkñ úg

K ukeT.

elakyaymanRbsasn_fa

«eBlEdldwgfa tamu:k

RtÚveK ¬rdæaPi)al¦ cab;

dak;Kuk ´GaNitKat;

Nas;. ´cg;CYyKat;

{´cg;)anEtkarBit}

tam:uk

yay BUn ¬b¥ÚnRsItam:uk¦

Page 9: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EtmindwgeFVIem:c. ´cg;CYbniyayCamYyKat;». elak

yaymanRbsasn_TaMgtUccitþfa «Gñkpgniyayfa tamu:k

CaGñkmansþúksþmÖ. xøHeTotfa tamu:k [luy´eRcIn Et

tamBit tamu:k minEdl[luy´eT. ´rs;enAeFVIERs

cmáarciBa©wmxøÜnÉg». elakyay BUn Føab;)aneTACYb

tamu:k mþgenAGnøg;EvgkalBIGMLúgeBlGu‘ntak;cUlmk

erobcMkare)aHeqñatCaelIkTI1enARbeTskm<úCa ¬GMLúgqñaM

1992-93¦. elakyaymanRbsasn_fa «enAGnøg;Evg

tamu:k R)ab;´fa «GjKµanluyeT. GjminEmnGñkrksIueT

GjGñkrt;». ´)anehAKat;RtLb;mkenAPUmikMeNItvij

EtKat;fa GjmineTAeT GjxøaceKcab;Gjdak;Kuk».

tamu:kRtÚv)ancab;xø ÜnedaykgT½BrdæaPi)alkm<úCa

kalBIéf¶TI6 ExmIna qñaM1999 enAtMbn;mYyelIGnøg;Evg

Cab;RBMEdnkm<úCaéf. bc©úb,nñ tamu:k kMBugRtÚv)anXMuxøÜn

enAkñúgKukrg;caMkarvinicä½yeTasedaytulakarÉkraCümYy

EdlnwgRtÚvbegáIteLIgnaeBlxagmux.

tamu:kmaneQµaHedImfa Gu‘g eCOn ¬b¤ Qit eCOn¦

ekItenAPUmiRbKab XMuRtBaMgFMxagt,Úg RsukRtaMkk; extþ

taEkv. tamu:kekItqñaMxal ¬qñaM1926¦ mkdl;bc©úb,nñenH

tamu:k manGayu74qñaMehIy. elakyay BUn man

Rbsasn_fa kalBIekµg ¬GMLúgTsvtSr_qñaM30¦ elakyay

minsUv)anCYbmuxtamu:keT eRBaH tamu:k rs;enACamYy

yayTYt enAPUmiRbKabtaMgBIGayuRbEhl8qñaM cMENkxøÜn

elakyayrs;enACamYy«BukmþayenAPUmiRtBaMgKl;.

tamu:k ekItkñúgRKÜsarksikrEdlRsvaRseTjBIerOg

Fm’Gaf’. «Bukrbs;tamu:keQµaH Gu‘g RBak CaecAGFikarvtþ

mham®nþI ¬PMñeBj¦ mþayeQµaH TUc suc. tamu:k CakUnc,g

kñúgcMeNambgb¥Ún7nak; ¬Rbús3 RsI4¦. b¥ÚnRbúsbnÞab;BI

tamu:k eQµaH cuk ¬ehA cug¦ bnÞab;mkelakyay BUn

b¥ÚnRbúsbnÞab;eQ~aH cM b¥ÚnRsIeQ~aH KYb eQ~aHeKOn nig

eKn. tamu:kCamnusSmanmaDl¥it ragsÁmesþIg nigman

sm,úrsRCH. kalBIekµgtamu:keronenAvtþRtBaMgFM Ek,r

PUmikMeNIt. bnÞab;mkenAeBlGayuCag10qñaM tam:ukk¾bYs

enAvtþRtBaMgFMdEdlenH. bYs)an1vsSa «Bukrbs;

tamu :k k¾yktamu:kmk[eronenAsala)alIenAvtþmham®nþI

CamYyKat;. tamu:kbYseronenAvtþmham®nþIGs;ry³eBl

Cag10qñaM rhUtdl;RbLg)ansBaØab½Rtsala)alIrgeTIb

swkBIbYs. elakG‘¿ Eg:t exg bc©úb,nñCaRbFanPUmi

RtBaMgFM )anbYseronenAvtþRtBaMgFMCamYy tamu:k taMgBI

kumar)an[dwgfa mUlehtutamu:kswkBIbYsedaysarRbLg

cUlsala)alICan;x<s;minCab;. elakyay Kl; m I enA

PUmiRtBaMgFM Cab¥ÚnCIdUnmYyrbs; tamu:k manRbsasn_fa

GñkPUmiehA tamu:kfa «GacarüeCOn». kalenAbYs tamu:k

BUEkeTsnaNas;. tamu:kbYseronrhUtdl;ecHcb;Km<Ir

RBHéRtbidk. TaMgelakyay BUn elakyay mI nig

elakG‘¿ exg suT§EtGHGagfa tamu:kBImunCaekµgsøÚtbUt

suPaBrabsa mansnþancitþl¥ manemtþaFm’ nigminecH

Rbkan;xøÜn. elakyay BUn bBa¢ak;fa «sUm,IEtRtIb¤man;Ta

k¾tamu:k minEdlsmøab;Edr».

bnÞab;BIswkBIbYs tamu:k )anmkerobkarRbBn§Edl

RtÚvCabgb¥ÚnCIdUnmYyenAPUmiRbKab XMuRtBaMgFM. RbBn§

rbs;tamu:keQµaH xwm . kUnrbs;tamu:k4nak;suT§Et

RsITaMgGs;. kUnRsIc,grbs;tamu:keQµaH xum ¬?¦ bnÞab;

mkeQµaH eh ‘ a eQ~aH ehg n ig q ic .

KµannrNaenAkñúgPUmikMeNItdwgfa tamu:kTak;Tgnwg

clnatsU‘taMgBIeBlNaeT bu:EnþelakG‘¿ Eg:t exg man

Rbsasn_fa taMgBIswkBIbYsmk tamu:k cab;epþImEbkeqVg

cUlcitþerOgneya)ay ehIyk¾mankarTak;TgCamYyclna

tsU‘\sSr³. eRkayeBlerobkarehIy)an1qñaM ¬GMLúg

TsvtSr_qñaM40 b¤ 50¦ tamu:kRtÚvKijrdæaPi)altamdan.

tamu:k k¾ecjeTArksIudwkeQIBIéRBykmklk;RbEhl

CaelsedIm,ITak;TgExSry³clnatsU‘enAkñúgéRB Eteday

RtÚvKijtamdans¥iteBktamu:kk¾eKc)at;BIpÞHrhUteRkayBI

mankUn2nak;. taMgBIeBlenaHmk tamu:k k¾pþac;karTak;Tg

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 7

elx8 ExsIha qñaM2000

Page 10: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

CamYy«Bukmþaybgb¥ÚnTaMgGs;. elakyay BUn man

Rbsasn_fa «tamu:kminEdlR)ab;GñkNafaKat;eFVIGIenA

ÉNaeT. yUr²Kat;mkelgpÞHmþg mkeGIt«BukmþayEt

mYyEPøtk¾eTAvij)at;eTA». elakyay Kl; mI )anR)ab;

´fa kñúgGMLúgeBltsU‘ tamu:k )aneTARbeTsevotNamCa

jwkjab;eRBaHmanmitþPkiþCitsñiT§mñak; eQµaH su‘n CaCnCati

evotNam. tamu:k GacniyayPasaevotNam)any:ag

rGil. elakyaymI bEnßmeTotfa tamu:k niyay

minsUvRtÚvKñanwg«BukeTedayehtufa «Bukrbs; tamu:k CaGñk

RbNibtiþFm’Gaf’ ehIy tamu:k EbrCaEbkeTAxagneya)ay

eTAvij. «Bukrbs; tamu:k ehAtamu:kfa Ga «Bal».

tamu:k )ankøayCaKN³RsukénRkúmExµr\sSr³enA

extþtaEkvenAqñaM1949 nigkøayCasmaCikbkSkumµúynisþ

km<úCaenAqñaM1963. tamu:kRtÚv)anEtgtaMgCaelxatMbn;

nirtIenAqñaM1968 bnÞab;mkenAExkkáda qñaM1971 tamu:k

køayCasmaCikKN³kmµaFikarmCÄíménbkSkumµúynisþkm<úCa

Edl)ancUlrYmdwknaMeKalneya)aysmøab;mnusSGs;rab;

lannak; kñúgGMLúgeBlénkarRKb;RKgRbeTsCít4qñaMrbs;

RkúmxøÜn. bgb¥Únrbs; tamu:k k¾manzan³x<s;²CakmµaPi)al

ExµrRkhmEdr. b¥ÚnRbúseQµaH cuk ¬ehA cug¦ Caelxa

RsukéRBkb,as. cMENkeQµaH cM CaelxaXMuBkRtEbk.

kUnRsImñak;rbs;tamu:kRtÚv)anEtgtaMgCaGnuelxatMbn;enA

qñaM1972. kUnRbsac,grbs;tamu:keQµaH Ex mut

¬ehA mas mut¦ qñaM1973CaelxafµIénkgBltUcelx3

RbcaMtMbn;.

TnÞwmnwgtYnaTICaelxatMbn;nirtI tamu:k TTYlxusRtÚv

EpñkeyaFaenAtMbn;nirtI. elakG‘¿ Eg:t exg )an[dwgfa

kalBICMnan;bu:lBt elakG‘¿rs;enACitsñiT§nwgtamu:k. tamu:k

EtgEtcat;TukelakG‘ ¿CaTIRbwkSaEpñkbec©keTssMNg;

kardæannanadUcCaTMnb; RbLay s<an TVarTwk CaedIm.

tamEdlelakG‘¿dwgGMBItamu:k tamu:kCaemT½Bd¾køahan

bMput. tamu:k minEdlrt;ecalkUnTahanmþgNaeLIy.

kñúgzan³CaelxatMbn; Kµanfñak;eRkamNamñak;h‘antv:ab¤

RbqaMgnwgbBa¢arbs;tamu:keLIy sUm,IEtevotNamEdleFVI

karCamYyk¾xøactamu:kEdr.

CMnan;bu:lBt tamu:krs;enAkñúgpÞHvILad¾FMmYyenATIrYm

extþtaEkvCamYynwgRbBn§kUn. elakyay mI R)ab;fa

kalCMnan;bu :lBteKehA tamu :k fa «ta15» BIeRBaH

tamu:k mankMeNItenAtaEkv elxkUdextþtaEkvKW «105».

eRkayC½yCmñHTUTaMgRbeTsrbs;ExµrRkhm tamu:k)aneTA

RbCMuCamYyfñak;dwknaMExµrRkhmenAvtþRtBaMgFM ÉPUmikMeNIt

rbs; tamu:k. elak yay mI manRbsasn_fa «kalCMnan;

bu:lBt tamu:kmkRbCMuenAvtþRtBaMgFMenHCamYyGgÁkar

fñak;elI nigKN³Rsuk KN³XMu EteBlRbCMurYck¾RtLb;

eTAvijvwg Gt;mangakemIlbgb¥ÚnGñkPUmiGIbnþiceT».

Tak;TgnwgkarecaTRbkan;fa tamu:k smøab;mnusS

elakG‘ ¿ Eg:t exg mineCOTal;EtesaHeLIy. elakG‘¿

manRbsasn_fa «niyayfatamu:ksmøab;mnusSy:agem:c

ebIkalBICMnan;bu:lBt kµÜyrbs; tamu:k k¾søab; ehIysac;

jatirbs;tamu:kk¾mansøab;Edr G‘ÍcwgecaTfatamu:ksmøab;

mnusSem:cnwg)an. erOgsmøab;mnusSenHKWfñak;eRkamdUc

CaRsuk XM u P Umi n igQøb eTCaGñksmøab; tamu:kmin)an

dwgerOgmnusSsøab;rab;lannak;enHeLIy». cMENkelak

yay BUn manRbsasn_fa «erOgEdleKfaKat;smøab;mnusS

enH ebIfaeCOb¤mineCOk¾famin)aneRBaH´min)aneXIjpÞal;

EPñk. ebIcg;[eCOluHRtaEteyIg)aneXIjpÞal;EPñk».

edayELkelakyay mI Edl)at;bg;bgRbúsCaGñkebIkbr

ynþehaHd¾CaTIRsLaj;rbs;Kat;kñúgrbbExµrRkhm man

Rbsasn_fa «vaCaerOgBi)aknwgeCOEdlfamnusSmñak;Edl

minEdlebotebonsUm,IEtCIvitstVERbkøayCaXatkr

smøab;mnusSrab;lannak;eTAvij. EteTaHCay:agNak¾

tamu:k )aneFVI[mnusSsøab;rYceTAehIy». elakyay mI

bgðajnUvbMNgcg;[ tamu:k TTYlxusRtÚvnUvGVIEdl)aneFVI

kñúgry³kalknøgmk. «tamu:kKWCaxµaMg¡» elakyay mI

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa8

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

Page 11: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

bEnßm. enAeBlEdl´sYrfaetIcg;[mantulakarkat;eTas

tamu:kb¤eT elakyay mI eqøIyfa «tamu:k cg;rs;suxRsÜl

y:agem:cebIKat;eFVI[RbCaCnsøab;rab;lannak;. GIVEdl

tamu:k eFVIknøgmkKWxus. tamu:k RtÚvEtTTYlplkmµEdl

Kat;)ansag. RBHBuT§)anEcgfa eFVIl¥)anpll¥ eFVIGaRkk;

)anplGaRkk;. dUecñHebI tamu:k eFVIl¥Kat;nwg)anpll¥

ebIeFVIGaRkk;Kat;nwg)anplGaRkk;.»

cMeBaHelakyay BUn víj minfa tamu:k )aneFVI

kMhusFMbu:NÑacMeBaHRbCaCnkm<úCaeT tamu:k Casac;Qam

rbs;Kat;EdlminGackat;ecal)an. elakyayniyay

fa «eTaHCamnusSTaMgGs;faKat;)ansmøab;mnusSk¾eday

´enAEtcat;TukKat;CabgRbúsrbs;´dEdl. ´cg;[eK

¬rdæaPi)al¦ edaHElgKat;xøaMgNas;. ´cg;[Kat;mkrs;enA

CamYy´vij». elakyay BUn niyayTaMgGYledImkfa

«ebI)anKat;mkvijEmn´suxcitþeFVIkarlM)akevTnaciBa©wm

Kat;[Et)aneXIjmuxKat;. ´nwkKat;Tal;EtvegVgvgVan;

Gs;eTAehIy. ´cg;eXIjmuxKat; ´xøacKat;søab;xaneXIj

mux eRBaHKat;GayueRcInehIy». elakyay BUn man

Rbsasn_hak;cg;[mnusSTaMgGs;elIkElgeTas[ tamu:k

fa «mnusSmñak;²eBleFVIxusmindwgxøÜneT. Tal;EtxusehIy

eTIbrkRtÚveXIj>>>».

eqøIytbnwgsMNYrGMBItulakarkat;eTastamu:k elak

yay BUn R)ab;fa «´mindwgeT eRBaH´min)aneronsURt

minyl;>>>BIerOgtulakar. b:uEnþ´cg;)anEtkarBit. tamu:k

smøab;mnusSEmnb¤Gt;´cg;[mankarBit. ebIeKeXIjfa

Kat;smøab;mnusSehIyKat;EbrCaEkxøÜnfaGt;smøab;eTAvij

enaHk¾minyutþiFm’Edr». san; klüaN

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 9

elx8 ExsIha qñaM2000

esckþIEktRmÚvenAkñúgGtßbT³ «karerobcMÉksarTak;TgnwgGMeBI

Rbl½yBUCsasn_enAkñúgRbeTskm<úCa» Gasydæan

RbB½n§GuInF½rEntEdlbgðajGMBITinñn½yénRbvtþi

sa®sþrbbkm<úCaRbCaFibetyü mandUcxag

eRkamenH ÷1. http://welcome.to/dccam

2. http://www.yale.edu/cgp

3. http://www-cgp.sistm.unsw.edu.au

yay BUn ¬b¥ÚnRsItam:uk¦

Page 12: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa10

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

¬¬ttBBIIeellxxmmuunn¦¦ 33¦¦vvttþþbbnnÞÞaayynnaagg³³ CaTItaMgsmøab;nigKuk

kñúgPUmiPñM XMubnÞaynag RsukmgÁlbUrI extþbnÞaymanC½y.

tamRbB½n§kMNt;TItaMgPUmisa®sþBiPBelak bgðajfaTItaMg

enHsßitenAkñúgcMNucExSRsb 13º 30' 4094" nigExS

beNþay 130º 00' 5054". Tinñn½ycMNucTItaMg

PUmisa®sþenHRtÚv)anftTukkñúg]bkrN_eGLicRtÚnikÉksar

elxR042909A. TItaMgenHRtÚv)ancuHeTARsavRCavenA

éf¶TI29 Exemsa qñaM1997 evlaem:ag4³40naTIl¶ac.

elaktaGacarü Xun say Gayu58qñaM Føab;

Cab;KukCMnan;b:ulBt bc©úb,nñenAPUmiFM XuMbnÞaynag Rsuk

mgÁlbUrI. Kat;Cab;KukqñaM1976 rhUtqñaM1977

enAKukcmáarxñúr ¬vtþcmáarxñúr¦ kñúgRsukesrIesaP½N. sakSI

mñak;eToteQµaH RsIb føag Gayu60qñaM rs;enAkñúgPUmiXMu

RsukdUcKñaEdr. sakSITaMgBIrnak;enaHR)ab;fa enAmNÐl

]RkidækmµenHBYk b:ul Bt ykRBHvihar ykkudielaksgÇ

énvtþbnÞaynagmkeFVICaKuk ÉkEnøgsYrcemøIynigkEnøg

smøab;sßitenAmuxvtþbnÞaynagenHEtmþg. sakSI)annaMeyIg

eTABinitüreNþAmuxvtþenHEdlrlub)at;esÞIrGs;eTAehIy.

Kat;)anR)ab;eyIgfa reNþAeRcInNas;XøatBImYyeTAmYy

Et1Em:RteT Gac)a:n;sµanfaBI100reNþA eTA200reNþA

maneBjTMhMdI1hiktabYnRCúg nigbeNþayelNdæanRbEvg

cMnYn500Em:RteTA1000Em:RtsuT§EtreNþAEdr. Kat;

reNþAsaksBRbl½yBUCsasn_extþbnÞaymanC½y

vvttþþbbnnÞÞaayynnaagg

Page 13: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 11

elx8 ExsIha qñaM2000

):an;sµaneBlenaHfa 1reNþAman20 eTA25nak; Gacman

30nak;k¾man. enAqñaM1979 BYkevotNammkdwkyk

exñaHBIRBHviharmindwgykeTANaeT eBlenaHQamenA

RbLak;CBaa¢MgfµI². enAmuxRBHviharmanreNþAd¾FMmYyEdl

bRmúgykRbCaCnenAPUmi-XuMenHmkRbCu¿ BYkEx~rRkhm)an

e)akbeBaäatfa RbCu¿rYc[hUbnMbBa©úk ehIyenAEt2éf¶eTot

dl;éf¶RbCu¿ b:uEnþmin)anRbCu¿eLIyeRBaHRbeTsCatiRtÚv)an

rMedaHmunenAéf¶7 Exmkra qñaM1979. RbePTCnrgeRKaH

enAvtþbnÞaynagenHmancRmúHKña Cam®nþIraCkarsuIvil nigCa

CnCaticin yYn EdlRtÚvCab;XuMkñúgviharenH ehIyRtÚv)an

smøab;TaMgGs;enATIenaHGs;cMnYnRbEhlBI3500nak;eTA

5000nak; Kat;faGacmaneRcInCagenHeTotpg.

44¦¦ccmmááaarrttaallIIgg³³ CaTItaMgsmøab;sßitkñúgPUmiCYb XMu

CYbv:arI RsukRBHenRtRBH extþbnÞaymanC½y. tamRbB½n§

kMNt;TItaMgPUmisa®sþBiPBelak (Global Positioning

System) bgðajfaTItaMgenHsßitenAkñúgcMNucExSbeNþay

103º 10' 4707" nigExSRsb 13º 35' 5637".

Tinñn½ycMNucTItaMgPUmisa®sþenHRtÚv)anftTukkñúg]bkrN_

eGLicRtÚnik Éksarelx R043002A. cmáartalIg

mancm¶ay100Em:RtBIvtþRBHenRtRBH. vtþRBHenRtRBH

enHCamnÞIreBTükalC¿nan;b:ulBt. TItaMgenHRtÚv)ancuHeTA

RsavRCavdl;enAéf¶TI30 Exemsa qñaM1997 evlaem:ag

9³45 naTIl¶ac.

elak TMu esOn Gayu45qñaM )anGHGagfa eBlKat;

mkCIkrkmas Kat;)aneXIjkñúgmYyreNþAmanmnusSsøab;

BI110nak;eTA120nak; manreNþAFM²cMnYn6 TMhM4Em:Rt

bYnRCúg CeRmA2Em:Rt. dUecñHGacmanmnusSsøab;cMnYnBI

660nak;eTA720nak;. reNþATaMgenaHsßitkñúgcmáartalIg

xageRkayKuksnþisuxcm¶ayRbmaN50Em:Rt. enATIenaH

kñúgCMnan; b:ul Bt enAkñúgXMumanpÞHek,ÓgmYyxñgsRmab;

dak;GñkeTas ehIyvaysmøab;Gs;dak;bEnßmGñkeTasfµI

EdlykmkeRkay²eTot. GMBIRbePTCnrgeRKaHsøab;

enATIenH elak TuM esOn bEnßmfa PaKeRcInCamnusScas;

GayuBI45cuH tamkareXIjq¥wgllad_k,alCnrgeRKaH

ehIyCam®nþ IrdækarsuIvilCemøósecjBITIRkúgEdlman

suT§EtRbús² rIÉGdæiFatuKµansl;eTKWcas;²[dutecal

Gs;ehIy.

55¦¦ééRRBBttaarrtt;;³³ CaTItaMgsmøab;sßitenAkñúgPUmiCYb XMu

CYbva:rI RsukRBHenRtRBH extþbnÞaymanC½yEdr. tam

RbB½n§kMNt;TItaMgPUmisa®sþBiPBelakbgðajfaTItaMgenH

sßitenAkñúgcMNucExSbeNþay 103º

10' 4334" nigExSRsb 13º

37' 3836". Tinñn½ycMNucTItaMg

P Um isa®sþenHRt Úv)anftTukk ñ úg

]bkrN_eGLicRtÚnikÉksarelx

R043003A. éRBtart; sßitenA

xageRkaymnÞÍreBTüRsukRBHenRtRBH

cm¶ay100Em:Rt. éRBenaHCakEnøg

EdlBYkExµrRkhmvaysmøab;mnusS

eBalKWCakEnøgsmøab;minEmnCa

KukeT ehIyCnrgeRKaHmancMnYn

3890nak;. TItaMgenHRtÚv)an

TTuuMM eessOOnn

Page 14: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

cuHeTAdl;enAéf¶TI30 Exemsa qñaM1997 evlaem:ag

10³20 naTIRBwk.

elak føag fug Gayu49qñaM )anGHGagfaKat;

RKan;EtdwgfaCakEnøgsmøab; b:uEnþCnrgeRKaHykBINamk

Kat;min)andwgeT Éq¥wgKat;)anykeTAdak;elIsarmnÞIrPñM

CBa¢aMg b:uEnþxVHviFankarTb;sáat;k¾rlubrlay)at;Gs;eTA.

66¦¦PPUUmmiiccRRkkII³³ CaTItaMgsmøab;sßitenAkñúgPUmicRkI XMu

CYbva:rI RsukRBHenRtRBH extþbnÞaymanC½y. tamRbB½n§

kMNt;TItaMgPUmisa®sþBiPBelakbgðajfaTItaMgenHsßitenA

kñúgcMNucExSbeNþay 103º 10' 4502" nigExSRsb

13º 37' 2411". Tinñn½ycMNucTItaMgPUmisa®sþenH

RtÚv)anftTukk ñ úg]bkrN_eGLicRtÚn ikÉksarelx

R043003B. TItaMgenHRtÚv)ancuHeTAdl;enAéf¶TI30

Exemsa qñaM1997 evlaem:ag11³00naTIRBwk .

GMBIBt’mansþIGMBITItaMgsmøab;TUTaMgRsukRBHenRtRBH

kñúgXMuTaMg8KWenAmaneRcInkEnøgeTot. b:uEnþeyIgeTA)an

EtmYycMnYneTedaysarEtTItaMgsmøab;xøHenAq¶aysnþisux

minGaceTA)an ehIypøÚvBi)ak. RsukRBHenRtRBH eyIg

gayRsÜlBIeRBaHeyIgmanÉksarpþl;mkBIkariyal½y

vb,Fm’RsukEdl)anRsg;cab;BI

qñaM1984mk. mansßitiCnrg

eRKaHT UTa MgXu Mn igT Ita Mgsmøab ;

tam PUmi-XuM. tamÉksarrbs;

kariyal½yvb,Fm’Rsukbgðajfa

CnrgeRKaHTUTaMg8XuM mancMnYn

78496nak; ehIymanrhUt

dl;33TItaMg. b:uEnþeyIg)ancuH

RsavRCav)anEt3kEnøgb:ueNÑaH.

eRkABIenHmanBt’manmYy

bBa¢ak;faenATItaMgPñ MRtyU:gcMnYn

CnrgeRK aHmanrh UteT Adl ;

40000nak; TIenaHCaKukFMnigCa

kEnøgsmøab;d¾xøaMgEdlsßitenAcm¶ay20KILÚEm:RtBITIenH.

karcuHRsavRCavenHeyIg)anCYbsakSIbMPøWBt’manBit

Cak;Esþg ftcmøgbTsmÖasn_kñúgkaEsSt nigBinitüft

TItaMgsmøab; ftreNþA ftsakSI TukCaÉksarP½sþútagnig

beRmI[Rbvtþisa®sþsRmab;mnusSC¿nan;eRkay²eTot.

CYgsuPariT§

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa12

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

BaküesøakEx~rRkhm

km~aPi)all¥nigKN³km~aFikarl¥ KWsÞúHsÞaredaHRsay

nigelIksÞÜyCÍvPaBmhaCn)anl¥RKb;Epñk nigRKb;

eBlevla edayeKalC¿hrTTYlxusRtÚv nigécñRbDit

KMnitepþÍmx<s;.

¬dkRsg;ecjBIesovePAelx076 kNh¦

bdivtþn_cRkBtþiminEmnGeBa¢IjePJóveTABisa)ayeT

minEmnsresrGtßbTeT minEmn)a:k;páaeT minEmnRtÚv

Gb;rMeT Tn;eT minRtÚvRBegIykenþIy suPaBrabsaeT

minRtÚvxøacx~aMgeT bdivtþn_KWCakMhwgvNѳmYy vay

rMlMvNѳmYy.

¬dkRsg;ecjBIesovePAjúk TMB½r78¦

fføøaagg ffuugg

Page 15: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 13

elx8 ExsIha qñaM2000

ssMMNNUUmmBBrr³³

KWrMlwk[kan;EtRCÜtRCabnUvxø wmsarepSg²rbs;

lkçnþik³énbkSeyIg edIm,IelIkkMBs;nUvkaryl;dwgnig

KuNPaBrbs;kmµaPi)alnigbkçCneyIgxagmaKa’cat;taMgCa

mUldæanEdlEcgenAkñúglkçnþik³ BIeRBaHlkçnþik³vaCac,ab;

vaCaFmµnuBaØrbs;c,ab;. eFVIGVI²RtÚvQrelIc,ab;enHCa

mUldæan. ebIkalNayl;RCÜtRCabehIymanKuNPaBelI

lkçnþik³enHkan;EteRCARCH karGnuvtþk¾kan;Etl¥. ebImin

sUvRCÜtRCab d¿eNIrkareTA CYnNamankarPøat;PøaMgBIc,ab;

Tmøab;enH. dUcenaHehIy)anCaRtÚveronehIyeroneTot.

eronCabuKÁleronCasmUhPaB edIm,Ikþab;)annUvlkçkarN_

CamUldæanrbs;bkSniglkçkarN_cat;taMgrbs;bkS.

GGFFiibb,,aayyssMMNNUUmmBBrr

eronÉksarenHvadEdleT. EtkñúgkarGnuvtþvamin

dEdleT. kñúgkarGnuvtþvamankarRtÚvEtkarxusk¾manEdr.

]]TTaahhrrNN__³³ dUcCamanesckþIraykarN_elIkfa man

BYkxøHcUlbkSedayKµanGICasMGag Kµandwgfñak;NaCaGgÁkar

Gnum½t. faRKan;EthUb)ayd¿eNIbmYyeBlk¾fa)ancUl

bkSEdr. tamenHBYkk,t;valblYcbBa©ÚlKñavakñúgbkS)an.

ehtuenHehIy)anCaeyIgRtÚvkþab;eKalkarN_cat;taMg

rbs;bkS ehIyRtÚvtamdankarGnuvtþnUveKalkarN_cat;

taMgenHeToteTIbxµaMgvalblYcbgáb;cUlkñúgbkSmin)an.

eyIgRtÚvcab;GarmµN_BRgwgGMBIeKalkarN_cat;taMgrbs;

bkSenH[RCÜtRCabEfmeTotenAkñúgbkS.

GMBIlkçnþik³bkSkumµúynisþkm<úCa

¬ÉksarTg;bdivtþn_ elxBiess Extula-vicäika qñaM1977¦

Page 16: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa14

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

]]TTaahhrrNN__³³ «x» sþIBIkareRCIserIskmµaPi)altam

lkçN³sm,tþi10ya:g CYnkaleyIgmin)anBinitüeT.

kñúgenH «x» sþIBIRbvtþirUbBitEmnEtenAxagcug Et\LÚvman

sar³sMxan;CaBiessEdlRtÚvykcitþTukdak;Biinitü[)an

eRBaHxµa Mgvabgáb;)anedayeyIgmin)anBinitüRbvtþ ir Ub

h~t;ct;. sMGagEtelICab;clna. cugbMputvaCaxµaMg. «x»

ÉeTotsþIBIkarGnuvtþmaK’aneya)ay maK’astiGarmµN_ nig

maK’acat;taMg k¾RtÚvykcitþTukdak;.

xxøøwwmmssaarrÉÉkkssaarr

11¦¦GGMMBBIIllkkççkkaarrNN__nniiggeeKKaallCC¿¿hhrrnneeyyaa))aayyCCaammUUllddææaannrrbbss;;

bbkkSSkkññúúggrryy³³kkaallffµµÍÍéénnbbddiivvttþþssggÁÁmmnniiyymm nniiggkkaarrkkssaaggssggÁÁmm

nniiyymm

-bkSeyIgEdlkMNt;[eQµaHfabkSkumµ úynisþ

km<úCaedayehtuplfa[vas¥at kuM[C¿Bak;C¿BinCamYy

breTs BiessbreTsEdlvacg;s®gÁb;eyIg.eennHHTTII11.

TTII22 eyIgeXIjfaBYkGak,t;EdleyIgcab;kñúgqñaM76

Biess77enHvabegáItbkSmYyeTot[eQµaHfabkSBlkr

edIm,I[eTACabkSmYyedayELkBIbkSkumµ úynisþkm< úCa

eyIg. ÉxøwmsarénbkSenHCaxøwmsares>GuI>Ga xøwmsar

BYkesIerI BYkbreTsQøanBanvatTIelbTwkdÍ.

TTII33 eyIgecjbkSeyIgCacMh. tamxøwmsarEdl

eyIgecjenH mitþPkþieyIgelIsklelakeKrIkray. eKfa

maKa’bkSeyIgRtwmRtÚv. sUm,IEtmitþminEmnCakumµúynisþ

enAttiyelakk¾eKfamaKa’eyIgRtwmRtÚvEdr. ehtupl

rbs;eyIgeKeXIjc,as;eKeCO. ÉbkSma:kS-eLnInvíj

eKeronsURt. enHxageyIg.

ÉxagxµaMgvíj dUcCacukmat;vaGs;. dUcenaHeBl

bkSeyIgecjcMh Rbtikmµ KµannrNamYyh‘aneCreyIgeT.

TnÞwmnwgenHBYkGaxµaMgxøHvaxwgsm,ar vacukQamxøaMgNas;.

enHcg;niyayfa karRbyuT§GMBIeQµaHbkSeyIg Gayu

rbs;bkSeyIg Rbvtþirbs;bkSeyIg EdleyIgeFVIeLIg

edIm,I[bkSeyIgÉkraCü edayQrelIRbeyaCn_én

RbCaCatieyIg RbCaCneyIg RbeTseyIg. EtC¿hr

ÉkraCüm©as;karrbs;eyIg xµaMgvamincg;[eT. vacg;[

eQµaHbkS GayubkS RbvtþibkS CabkS´eK.

qñaM1966 kñúgkarRbCu¿Gcié®nþy_ebIkTUlay eyIg

)anseRmcfa RtÚveFVIRbvtþirbs;bkSeyIg[C¿nan;eyIgk¾

bkSÉkraCü tBUCtBgSeTAk¾bkSeyIgÉkraCü. QrelI

eKalC¿hrenH eyIgsresrRbvtþibkSeyIgnigRbvtþitsU‘

13qñaMrbs;bkSeyIg. tameKalC¿hrenHehIyEdleyIg

kMNt;eQµaHbkSeyIg GayubkSeyIg nigRbvtþibkSeyIg.

kUnecAtC¿nan;eTAeToteronsURt RbvtþibkSKWRbvtþiÉkraCü

minEmnRbvtþi´eK ´BYkvatTIeT.

xøwmsarÉkraCüKWvaRtwmRtÚv. EtkarBitCak;Esþg

RbCaCneyIgtsU‘C¿nan;Nak¾edIm,IÉkraCü. BYkCíHCan;vaeFVI

Rbvtþisa®sþedIm,ICíHCan;RbCaCnteTAeTot. ÉeyIgsresr

Rbvtþisa®sþRbeTseyIg RbvtþitsU‘rbs;bkSeyIgnig

RbCaCneyIg k¾edIm,IÉkraCüminEmnedIm,IRbCaCneyIg

´eKteTAeToteT.

]]TTaahhrrNN__³³ sresrRbvtþieFVIGgÁreyIgfaRbCaCnCa

GñkeFVI. ehIykarBitCak;EsþgKWCaRbCaCnCaGñkeFVI

minEmnesþcCaGñkeFVIeT.

]]TTaahhrrNN__³³ kartsU‘knøgmkk¾RbCaCneyIgCaGñkeFVI.

RbCaCneyIgCaGñkeFVIRbvtþisa®sþ. minEmnBYkbreTs

elbTwkdÍNavamkeFVIRbvtþisa®sþ[RbCaCneyIgeT.

eyIgRtÚvRCHRsLHGMBIbBaðaenHehIymanemaTnPaB

cMeBaHeQµaHbkSeyIg cMeBaHGayubkSeyIg nigcMeBaHRbvtþi

rbs;bkSeyIg. bBaðaenHenAmankartsU‘teTAeTot. Et

bBaðaenHeRscenAelIeyIgeT minEmnseRmcenAelIxµaMgeT.

22¦¦ lkçkarN_nigeKalC¿hrneya)ayCamUldæanrbs;

bkSTaMg9x vasegçbnUvxøwmsarTaMgGs;rbs;bkS. vacRmaj;

nUvxøwmsarTaMgGs;rbs;bkSeyIg TaMgneya)ay TaMgsti

GarmµN_ TaMgcat;taMg.

]bmakñúgxTI2 lkçnþik³fa bkSeyIgCabkSrbs;

Page 17: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 15

elx8 ExsIha qñaM2000

vNѳkmµkr. ebIfabkSeyIgCabkSrbs;vNѳkmµkrehIy

neya)ayk¾RtÚvbeRmIvNѳkmµkr stiGarmµN_k¾rbs;vNѳ

kmµkr cat;taMgk¾rbs;vNѳkmµkr. bkSrbs;vNѳkmµkr

tMNag[nrNa?tMNag[kmµkr Etk¾tMNag[vNѳksikr

[vNѳepSgeTotTaMgGs; nig[RbCaCatiTaMgmUl.

]]TTaahhrrNN__³³ «x» niyayfa eRkayseRmcbdivtþ

RbCaCatiRbCaFibetyü bkSRtÚvbnþeFVIbdivtþn_sgÁmniym

nigkarksagsgÁmniymeTot.

EtBYkGak,t;vaRbqaMgnwgmaKa’bnþeFVIbdivtþn_sgÁmniym

rbs;bkS. eTaHCavafaeFVIbdivtþsgÁmniymGVIk¾eday Et

FatuBitrbs;vaKWeTAnayTun eTAesIerI eTA´eK.

]]TTaahhrrNN__³³ C¿BUkTI1Ecgfa

GñkNaRbqaMgnwgmaKa’rbs;bkSeday

eFVI[Gnþraydl;bkSRtÚvTTYlvín½y.

BYkGak,t;vaRbqaMgeBjTInwgmaKa’

rbs;bkS. vaeFVIkmµvíFImYyeTot

edIm,IRbqaMgnwgmaKa’rbs;bkS.

]]TTaahhrrNN__³³ GMBITsSn³mhaCn

nigmaKa ’mhaCnk¾eyIgRtÚvyl;[

c,as; Gnuvtþ[Cak;Esþg ehIyxMRbmUl

kmøaMgmhaCnteTAeTot. ebIminxM

RbmUlkmøaMgmhaCneT xµaMgvavay

eyIg)an. RbmUlkmøaMgmhaCn\LÚv

KWRtÚvedaHRsayCÍvPaBRbCaCn[

)an e)assm¥atxµaMgk¾[RtwmRtÚv

tammaKa’rbs;bkSkuM[b:HBal;kmøaMg

RbCaCn.

eKalC¿hrÉkraCüm©as;kark¾

EcgkñúgenH. dUcenHRtÚveronsURt

vaedIm,IGnuvtþva[s½kþisiT§iEfmeTot.

xTI9niyayfa bkSeyIg

k ¾samKÁ In wgbkSma :kS-eLnInelI

sklelakedayQrelIGnþrCatiniymvNѳGFn. eyIg

eFVIya:genHeTIbxµaMgvaÉekaeyIgmin)an. RbtiPUeyIgeTA

cinnigkUer: eyIgeXIjfaRbeTsPaKeRcInelIsklelak

]btßmÖeyIg. ÉxµaMgCaneya)ayrkelsGIvayeyIgmin

)aneT. vaxwgsm,arEtvaRtÚvxÞb;mat;. dUcenHeyIgRtÚvGan

RtÚveronsURteLIgvíjedIm,I[RCÜtRCab. ebInrNaRbqaMg

nwglkçkarN_CamUldæanenHKWedÍreTAepSg edÍreTAnayTun

edÍreTAesIerI edÍreTARbqaMgbkS RbqaMgbdivtþn_.

eyIgRtÚvGan RtÚveronsURt eRBaHlkçkarN_

neya)ayCamUldæan enHvasegçbnUvxøwmsarTaMgGs;

rbs;bkS.

b:ul Bt

Page 18: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa16

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

ll>>rr eeQQ~~aaHHGGññkkeeTTaass eePPTT mmuuxxggaarr RRbbPPBBÉÉkkssaarr ééff¶¶ccUUll ééff¶¶kkeemmÞÞcc

1 Kwm Er:n Rbus elxaTI2TUtenAGara:b; TSL 15-6-77 ¬\tman¦

2 g:U taMgTIKa Rbus elxaTI2TUtenAr:Uma:nI TSL 1-6-77 27-11-77

3 can; m: un Rbus elxaTI2TUtenA)araMg TSL 1-6-77 31-3-78

4 Ca san Rbus TUtenArusSúI TSL 3-3-78 27-5-78

5 tan; qayehg Rbus elxaTUtyUehÁasøavI TSL 16-5-77 ¬\tman¦

6 fac; sYg Rbus elxaFikarTI2TUtenAyUehÁasøavI TSL I08436 19-12-76 18-2-77

7 eTB sMGan Rbus TUtenAGal;ehSrICaelxaFikarTI3 T83 TSL I08504 23-10-76 ¬\tman¦

8 maX TUc Rbus TUtRbcaMenARbeTsLav TSL 20-11-77 31-3-78

9 mas ekon ehA saert Rbus TUtenAeGhSúIb TSL 28-10-76 12-5-77

10 yuK cnßa ehA fa Rbus elxaTI1TUtenAtg;hSanI Y143, TSL 26-2-78 18-7-78

11 yYs ful ehA Dan RsI elxaTI2TUtenALav TSL 20-11-77 31-3-78

12 elOg hugsY Rbus yamsßanTUtenAtg;hSanI TSL 15-6-77 ¬\tman¦

13 s‘an Gan Rbus TUtenAhaNUy S163, TSL 12-12-76 18-10-77

14 suk suxum Rbus daM)ay[TUtEx~renA)araMg TSL 26-2-78 ¬\tman¦

15 hY suemF Rbus elxaTI2TUtenA)araMg TSL 1-6-77 ¬\tman¦

16 hYt sm,tþ i Rbus TUtRbcaMRbeTsyUehÁasøavI H89, TSL 9-9-76 17-11-76

17 ehg sukXag Rbus eFVIkarenATUtRbcaMhaNUy TSL 25-2-78 31-12-78

18 éh KIrIva:t; RsI buKÁlikTUtenAKuy)a TSL 8-12-76 ¬\tman¦

19 éh Kwmsag Rbus elxaFikarTUtenAKuy)a H156, TSL 8-12-76 18-3-77

20 eLg fac ehA vun Rbus daM)ay[TUtGara:b;eGhSIb kUer: TSL 27-2-78 ¬\tman¦

21 Gu I su ‘bKn§ I Rbus TUtRbcaMRbeTssu‘yEGd Y149, TSL I08433 9-9-76 6-12-76

22 GuI esnara:k; Rbus GnuBn§sßanTUtenArusSúI I1, TSL 16-5-77 20-7-77

23 GuIn supn Rbus elxaTI2TUtenAGal;)anI TSL 28-5-77 9-12-77

24 Gu‘k ePt Rbus elxaTI3TUtenAeGhSIúb TSL 15-6-77 9-12-77

25 Gu‘y Ln ehA Ca Rbus ebIkLanenAsßanTUtm:UsÁÚ TSL 2-4-77 13-3-78

26 Cwg kukhY Rbus Par³sþITIsßanTUt)araMg TSL 23-10-76 29-10-76

bBa¢IeQ~aHm®nþInigbuKÁliksßanTUtkm<úCaenAbreTs

EdlCab;XuMXaMgenAmnÞIrs21

Page 19: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 17

elx8 ExsIha qñaM2000

esckþIEktRmÚvTsSnavdþÍEsVgrkkarBitelx7 TMB½rTI54 GtßbTEdlmancMNgeCÍgfa «RbvtþireNþAsaksBeRkayKukTYlEsøg³ kic©xMRbwgERbg

rbs;RKÜsarCnrgeRKaHCnCatiGaemrikaMg» Edl)ansresrfa «bnÞab;mkRkúmrbs;elak C½y suPara: )anCÍkreNþAmYyenAxag

eRkayrbgTYlEsøg eRBaHKat;RtÚv)anR)ab;edayTahanmñak;EdlGHGagfa xøÜn)anrYcputBImnÞIrs-21 enAeRkayéf¶rMedaH qñaM

1979.» sUmEkmkCa «reNþAmYyRtÚv)anCÍkeLIgenAeRkayrbgTYlEsøgedayRkúmGñkFak;suIkøÚnigkg;Dub tamkarcg¥úlbgðajBI

Tahanmñak;EdlGHGagfaxøÜnCaCnrgeRKaH ehIy)anrYcputBIKuks-21enAeRkayéf¶rMedaHqñaM1979» nigTMB½rTI55 kUeLanTI2

CYrTI2 Edl)ansresrfa «cab;)ankñúgqñaM1976» sUmEkmkCa «cab;)ankñúgqñaM1978» v í j . epg BgSra:suI

rUbPaBÉksar³

kardæansMNg;bUCnIydæaneCIgÉk

kñúgTsvtSr_qñaM80

reNþAvalBiXat

eCIgÉk

Page 20: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa18

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

¬¬ttBBIIeellxxmmuunn¦¦ edaycgP¢ab;

xøÜneTAclnacMerIn clnasgÁm

niym ehIycg;eronsURtRTwsIþ

m:akS-eLnIn )anCaenABak;

kNþalqñaM1956 ´sMumitþ

xñ úl cUlkñúgRkúmm:akSniym

Exµr. elIkTImYymitþxñ úlfa

mindwgeT ehIyelIkTIBIrk¾Kat;eqøIydEdl. b:uEnþb:unµanéf¶

eRkaymkbg eGog sarI )anmkelgnwg´ sYrsuxTukç

ehIy)anesñI[´sresrGtßbT «naTIGnþrCati» sRmab;

kaEst «ÉkPaB» Edlman Bwg sy CacaghVagmYyry³

mk bg eGog sarI )anR)ab;´[eTARbCMuenA pÞHbg v:g;

eBlyb;kñúgzan³Ca «CnbegÁal». eBleTAdl;pÞHbg v:g;

´eXIjmaneQµaH nut ):aNar:a tak ehg h‘U yn; nig

m©as;pÞH. RkúmeyIgTaMg5nak;k¾)ancUlrYmRbCMuCamYyKña

ral;GaTitüedaymaneQµaH h‘U yn; CaRbFan ehIyeBl

xøHk¾manbg eGog sarI cUlrYm. bnÞab;mkRkúmenHk¾EbkKña

ehIy´cUlmkRbCMuenAsalacMerInviC¢avij. RkúmfIµrbs;´

man nut ):aNar:a s‘at Eq Ga Em:n san edaymanbg

eGog sarI CaRbFanRbCMu. eBlenaH´TTYlParkic©Tak;Tg

ykkarN_BIGak,t; KaM ert ehIyraykarN_CUnbg

eGog sarI ral;GaTitü.

´bnþbeRgónenAsalacMerInviC¢a nigbnþrYmskmµPaB

bdivtþn_rhUtdl;´eTAeronenARbeTs)araMgenAéf¶17 Ex

tula qñaM1957.

Casrubkñúgry³kal1947-1952 ´cUlrYm

skmµPaBkñúgKNbkSRbCaFibetyü edaymü:agyl;fa

bkSenHCaGñkesñhaCatinigGñks¥ats¥M ¬´eKarBRsLaj;

yutiþvgS nig GIuv ekIs¦ mü:ageTotedayyl;fabkSenH

RbqaMgnwgraCaFibetyüEdl´s¥b;exI<m eRBaHTTYl\Ti§Bl

énkarGb;rMGaNaniKmniym)araMg BIbdivtþn_nayTun)araMg

qñaM1789 ¬´eKarBRsLaj; ehIyyk eraEbsBIy:a

CaKMrU¦. mUlehtuTaMgBIrxagelIenHnaM[´mansmancitþ

nigrYmskmµPaBCamYyGa sWg g:ukfaj; BIqñaM1952

dl;qñaM1955. mUlehtumYyeTotKW´yl;RcLMfaRkúm

enHCaRkúmm:akSniym EtCatiniymcg;[RbeTseyIgeTA

sgÁmniymEdr EtÉkraCüBIyYn. Etdl;R)aRs½yTak;Tg

CamYyBYkGaenH ´eXIjvavaybMEbképÞkñúgCatiÉg

vayRbharBYkbBaØaCncMerIn nigRkúmRbCaCn ehIymin

vaycRkBtiþGaemrikedayykelsfa ebIvayGaemrik

xøacEbreTACYysgÁmra®sþniymvij. müa:geToteday

eXIjfaGñkdwknaMRkúmenHKµansmtßPaB ¬Ga hg; Funhak;

nig Ga KaM ert¦ nigBalaGava:Es.

\\TTii§§BBlléénnRRkkúúmmGGaakk,,tt;;eennHHmmkkeellIIxxøøÜÜnn´́ KKWWbbBBaaððaabbuuKKÁÁll

smmitþKg; b¤sYgsuIeKOn¬kt;RtatamsMeNAedImTaMgRsug¦

suIeKOn

eGog sarI eGog FIriT§

Page 21: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 19

elx8 ExsIha qñaM2000

kñúgkarGb;rMvaelIkbuKÁlGñkdwknaM BiessGa

sWg g:ukfaj; bnÞab;mkGa G‘a sIucUv dUcCaRBH[eXIjsñaéd

buKÁlBYkvaminEdlniyayBImhaCn BIvIrPaBrbs;mhaCn

RbCaCneLIyva eXIjEtbuKÁlb¤RkúmtUc²EdlGaceFIVkar

manRbsiT§PaB. enHCaTsSn³rebobhVasIuusemIlgay

mhaCn RbCaCn.

mmUUlleehhttuuuuEEddll[[´́EEbbrrmmkkrrkkBBYYkkccMMeerrIInnvviijj³³

KWeXIjfaGñkcMerInmanTsSn³TUlay viPaKsPaBkarN_

c,as;las;minfamþgGeB©aH mþgGB©úaH dUcGaBYk sWg gu:kfaj;

eT. ehIycMeBaHbBaðasamKIÁPaBkñúgRbCaCatik¾rkeXIj

GñkcMerInmanTsSn³TUlay minceg¥ótcg¥l; manmaKa’Ca

yuT§viFIRbmUlkmøaMg[)aneRcInCaGtibrma EbgEckkmøaMg

xµaMg ehIyvayxµaMgminRtÚv):atNa):atNI TaMgkñúgRbeTs

TaMgeRkARbeTs. GñkcMerIn)aneXIjeRKaHGasnñéncRkBtiþ

GaemrikEdlRtÚvEtRbmUlRbCaCatiTaMgmUledIm,ITb;Tl;.

ÉBYkGaRbCaclnavij vaminEdlfashrdæGaemrikCa

eRKaHfñak;dl;RbCaCatieyIgeT. vaykbBaðarbbRKb;RKg

RbeTsraCaNacRk b¤saFarNrdæ mkeFIVCakmµvtßúeXasna

rbs;va. mYyvijeTot vaRbmafemIlgayRbCaCneyIg

BiessksikrRkIRk famingayPJak;rlwkeT [ sIhnu GUs

Taj)an. eRkABIenHBYkvahVasIusNas; GñkNamanmti

mindUcva vadak;pøakfaCa´kBa¢HyYnPøam.

rryy³³kkaallssññaakk;;GGaaRRss½½yyeennAARRbbeeTTss))aarraaMMgg

¬¬ééff¶¶1177 EExx1100 qqññaaMM11995577--ééff¶¶1155 EExx55 qqññaaMM11997700¦¦

enAéf¶17 Extula qñaM1957 ´)anTTYl

GaharUbkrN_eTAeronviC¢abec©keTsTUrKmnaKmn_xag

ynþehaHenATIRkúg):arIs edaykareRCamERCgrbs;«Buk

ma´mñak;eQµaH G‘ul cun EdleBlenaHrs;enATIsñak;kar

smaKmsisScas;CamYy´.

eKalbMNg´eTAenHKWedIm,Icg;eronsURtBIRTwsIþm:akS-

eLnIn nigsÁal;clnabdivtþnigkumuµúynisþenAGWr:ub Biess

enARbeTs)araMg. ´k¾cg;sÁal;nigcUlrYmskmµPaBCamYy

nisiStnigbBaØaCnm:akSniymkm<úCaenARbeTs)araMgEdr.

eQµaH Gu‘l cun )anecjmuxrkluykak;Tijexa

Gav[´eTARbeTs)araMg)an. munnwgecjdMeNIr bg

eGog sarI )anehAnisiStEdlRtÚveTAeronenARbeTs

)araMgeTAelgpÞHKat;edIm,IKat;ENnaMnigpþaMepJIBIbBaðars;enA

bBaðaTisedAEdleyIg´eTAbnþviC¢aenH RBmTaMgbBaðarYm

kmøaMgnisiStesñhaCatiTaMgGs;RbqaMgnwgcRkBtiþGaemrik

nigbrivarva. bnÞab;mkk¾manerobcMCb;elogsiñT§sñal

edaymanbg sun esn cUlrYmpg. eQµaH h‘ U yn;

)an[luy´ 500erolEdr.

éf¶ecjeTA bg eGog sarI )anRbKl;Éksar

sm¶at;mYy ehIy)anpþaM´[ykRbKl;pÞal;éddl;bg

exov sMpn enA):arIs. sMbuRtenH´)anykRbKl;eTA

[bg exov sMpn pÞal;édenAmnIÞreBTübUrIGnþrCatiRkúg

):arIs EdlKat;eTAsRmakmYyéf¶eRkay´eTAdl;RbeTs

)araMg. BIr-bIéf¶eRkaymkbg exov sMpn )anR)ab;

´fa tamsMNUmBrrbs;´ ´RtÚv)anTTYlCasmaCik «vgS

m:akS-eLnIn niym» enARbeTs)araMg. eBlenaHvgSenH

man «tur» mYydwknaM EdlmansmasPaBdUcteTA÷

exov sMpn CYn mum µ G i un sMbuk Gi un sUkan

¬enAeFIVkarRkúgLWhav¦. CamYyenH´k¾)ancUlCasmaCik

skmµénsmaKm «shPaBnisSitExµr». Parkic©rbs;´

KWeXasnaekogKrnisiStnigkmµsikSakarIkm<úCa[eXIj

eRKaHGasnñéncRkBtþiGaemriknigBYkRbtikiriyakñúgRbeTs

CaédeCIgvaman Ga sm sar I emA : say ln; ; Nul

jwk CULúg RBmCamYyenHeFIVy:agNa[eKTaMgLaycUl

rYmskmµPaB b¤cUlCasmaCik «shPaBnisiStExµr».

enAqñaM1958 ´)ancUlCasmaCik «RkúmPasa»

énbkSkumµúynisþ)araMg. kñúgqñaMdEdlenH ´)anRbLg

Cab;)asUTI2 enA):arIs. kñúg»kasenaHvgSm:akS-eLnIn

)anelIkTwkcitþ´y:agxøaMg.

cugqñaM1958 bg exov sMpn k¾GeB¢aIjRtLb;mk

Page 22: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

RbeTsvij ehIy CYn mumµ )aneLIgCaGñkTTYlxusRtÚvTUeTA

én «vgSm:akS-eLnIn» enARbeTs)araMg.

kñúgqñaM1957 nig qñaM1958 ´TTYl\Ti§BlBIkar

Gb;rMrbs;bg exov sMpn eRcIneRBaHKat;ykcitþTukdak;Gb;rM

´pÞal;. ´)aneronsURtBIKat;nUvsµartIlHbg;RTaMRTkarlM)ak

QWfáat; edIm,IbMeBjParkic©nUvmaKa’mhaCnRsLaj;rab;Gan

nigdak;xøÜnkñúgmhaCn.

kñúgry³eBldEdlenH ´k¾)anrYmcMENksresr

nige)aHBum<pSayTsSnavdIþsm¶at; «rsµI».

enAqñaM1959 eRkayBI Giun sUkan RtLb;mk

RbeTsvij´)anRtÚv «vgSm:akS-eLnIn eRCIserIsCa

smaCiktur CamYy CYn mumµ/ T un eCatisIurin nigGa tUc

xaMeDOn.

enAeBlenaH\Ti§BlesIerI)ancab;epI þmmanmkelI

«vgSma:kS eLnIn» edaybkS)araMg)anpSBVpSayÉksar

sIþBImhasnñ i)atelIkTI20énbkSkumµ úynisþsUevot.

vgSTaMgmUlTTYlyl;RBmtamesckIþsniñdæanénmhasnñi)at

enHTaMgRsug. ehIyCabeNIþr² sµartIGnþrCatiniiym

\tRBMEdnEdltmál;shPaBsUevotCaemdwknaMbdivtþn_

sklelak)ancUlRCabnigBRgwgkñúgxøÜn´pÞal;k¾dUckñúgvgS

TaMgmUl. dUcbkSesIerIÉeTot ´yl;tamrUbmnþrbs;

hSak;DuykøÚ Edlfa³ebIRbqMagsUevotKWRbqaMgkumµúynisþ».

qñaM1959dEdlenH ´)aneTAcUlrYm «mha

mehaRsB saklrbs;yuvCnnignisiSt» enATIRkúgvIEyn

RbeTsGURTIs edayman Giun sUkan CaGñkdwknaM.

eBlenaHk¾manRbtiPUyuvCnsgÁmra®sþniymdwknaMeday

ywm Dit eTAcUlrYmEdr. RbtiPU «shPaBnisSitExµr»

nigRbtiPU«yuvCnsgÁmra®sþniym)ancUlKñaCaKN³RbtiPU

km<úCaEtmYydwknaMeday ywm Dit edayman Gi un sUkan

CaTIRbwkSa.

eRkayBImehaRsBenH Giun sUkan nig´k¾)aneTA

cUlrYmmhasnñi)atén «shPaBGnþrCati» enATIRkúgR)ak

RbeTseqkUsøÚv:aKI. enA»kasenaHTMnas;rvagcinnigBYkesIerI

cab;epIþmxøH²ehIy. ]TahrN_RbtiPUcinRbqaMgmin[eRbI

Bakü «pøÚvtamsniþviFI» CaedImÉksar. eBlenaHeyIg´k¾

)anCYbKN³RbtiPUcinEdr niyayeRcInGMBImitþPaBnigsamKIÁ

PaBrvagRbCaCnTaMgBIr. RbtiPUcineRcInRbharefáaleTas

cRkBtiþGaemrik nigBYkesIerIyUehÁasøavI. b:uEnþninñakar

esIerIEdle)aHTItaMgenAkñúg «vgSm:akS-eLnIn» c,as;las;

KWenAqñaM1960 eRkayBIsniñsITsklelakénbkSkumµúynisþ

nigbkSBlkrcMnYn81enAm:UsÁÚ. «vgS» )anebIvKÁeronsURt

ÉksarCaesckIþEføgkarN_énsniñsITenHehIy)anÉkPaB

TaMgRsugCamYyxøwmsarénesckIþEføgkarN_enHBiesselI

bBaða «RbCaFibetyüCati» enARbeTsttiyelak.

cab;BIeBlenaHmk TsSn³nigeKalCMhresIerI)an

cUlRCabehIyERbkøayeTACaskmµPaBCak;Esþgrbs;´kñúg

ry³eBlenaH. TsSn³nigeKalCMhrRbqaMgbdivtþn_enHKW÷

TI1³ bdivtþn_vNѳGFnGacQñHedaymincaM)ac;eRbI

higSaGavuF. ]TahrN_enAeqkUsøÚv:aKInaqñaM1958 bkS

kumµúynisþrwbykGMNactamkare)aHeqñat)anedayman

kmøaMgsgÁmniymsklelaknanakMu[cRkBtiþniymGnþrCati

eFIVGnþraKmn_ eBlenaHkgT½BsUevotenAe)aHkñúgRbeTs

eqkUsøÚv:aKI.

TI2³ kñúgry³kalqøgkat; BiessenARbeTsttiy-

elak bkSvNѳGFnGacTuk[nayTunCatidwknaMbdivtþn_

RbCaCatiRbCaFibetyü b¤mYybkSvNѳGFnGacrMElk

kardwknaMCamYynayTunCati. ehIypøÚvedIm,IseRmcC½y

C¿nHbdivtþn_sgÁmniymGaceFIVeTAtamsPaedaysniþviFI.

TI3³ RTwsIþGFibetyüPaBmankRmitclnakumµúynisþ

niymGnþrCati CaclnaÉkPaBCaFøúgmYyEdlmanshPaB

sUevotCaemdwknaM. bdivtþn_kñúgRbeTsnImYy²RtÚvRbRBwtþ

eLIg[smRsbtamplRbeyaCn_TUeTAénclnakumµúynisþ

GnþrCati. ]TahrN_ enAsniñsIThSWENvqñaM1954

sPaBkarN_GnþrCati nigplRbeyaCn_clnakumµúynisþ

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa20

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

Page 23: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

GnþrCatitRmÚv[Qb;c,aMg. dUecñaH bkSenARbeTsnImYy²

EdldwknaMkarts‘U RtÚvsþab;tambkSkumµúynisþsUevot.

CaskmµPaBCak;Esþg ´)anecjmuxeXasnaKaMRT

TsSn³nigeKalCMhresIerIniymsUevot BiesskarrYmrs;

edaysniþPaB karRbkYtRbECgxagesdækic©CamYyelak

nayTun s®gÁamsklelakmþgeTotKWvinasGnþraydl;

mnusSCatiTaMgGs;minEmnGnþrayEtcMeBaHRbeTsnayTun

b:ueNÑaHeT. RBmCamYyKñaenH´k¾)anecjmuxeXasna

RbqaMgnwgcinkñúgbBaðaCemøaHCamYyesIerIsUevot. müa:g

eTotkñ úgry³kaldEdlenaHs®gÁamenAevotNam)an

cab;epþIm ehIyma:sIuneXasnarbs;sm<½n§esIerIGnþrCati

)anelIkkarts‘URbCaCnevotNameLIgx<s;RtEdtTukCaKMrU

sRmab;RbCaCnsklelak. «vgSm:akS-eLnIn» nigxøÜn

´k¾lg;eTAtamcrnþeXasnaenH ykkarts‘URbCaCn

evotNamCaemeronsRmab;xø ÜnpÞal;. kñúgTMnas;cin-

sUevot «vgS» nigxøÜn´pÞal;EtgEtfa Gakb,kiriyanig

eKalCMhr «GBüaRkwt» rbs;bkSevotNamKWRtwmRtÚv.

eRkayBI «vibtiþkaMRCÜc» enA)aKUkñúgqñaM1962 TMnas;

cin-sUevot )anpÞúHeLIgCasaFarN³ ehIyeBlenaH «vgS

m:akS-eLnIn» ykGakb,kiriyakan;eCIgesIerIsUevot.

enAqñaMdEdl ´RtÚv «ma:kS-eLnIn» RbKl;Parkic©

TTYlxusRtÚvKN³RbtiPU «shPaBnisiStExµr» Edl)aneTA

cUlrYm «mhamehaRsBsklelakényuvCnnignisiSt»

enARkúgEhlsIunKI RbeTshVaMgLg;. eRkayBImhamehaRsB

´)aneTAcUlrYmmhasnñi)atén «shB½n§sklelakén

yuvCnRbCaFibetyü» enAkñúgv:asUvI RbeTsb:ULÚj. kñúg

»kasenaH kñúgsunÞrkfarbs;KN³RbtiPUnisiStkm<úCaman

dak;XøamYyEdlbBa©aMgnUvTsSn³esIerIEdlTak;TinnwgbBaða

km<úCa «BiesaFn_enAkm<úCabgðajfa karrYmrs;edaysniþPaB

GnueRKaHdl;karts‘Urbs;RbCaCnRbqaMgGMeBIeRCótERCk

viT§gSna nigQøanBanrbs;cRkBtiþGaemriknigbrivar edIm,I

ÉkraCü sniþPaB GBüaRkwt nigedIm,IEkERbCIvPaBRbCaCn».

enAqñaM1963-1964 nigenAqñaMbnÞab;²mk xøÜn´

lg;lickñúgPk;RCaMesIerIrhUtdl;esñI[ «vgSma:kS-eLnIn»

epJIsMbuRteTAbkSkumµúynisþsUevotKaMRTCMhrsUevotRbqaMg

nwgcin. EtesckIþesñIRtÚvsmaCik «vgS» PaKeRcInmin

yl;tam. TsSn³nigeKalCMhresIerI ´rkSaCamUldæan

rhUtdl;Ex9 qñaM1971 eBlEdl´)anCYbbg eGog sarI

tMNagbkSkumµúynisþkm<úCaenAeb:kaMg.

enAqñaM1966 edaymanTMnas;CabuKÁlpg Ca

maKa’dMeNIrkarkñúg «vgSma:kS-eLnIn» ´)ansMulaecjBI

smaCik «tur». dUecñHsmaCikturmanEt CYn mumµ TuneCati

sIurin nigGa tUc xaMeDOn. TMnas;enHminEmnTMnas;CaTsSn³

b¤TMnas;CaeKalCMhreT eRBaHCarYm «vgSm:akS-eLnIn»

enARbeTs)araMgFøak;eTAesIerImYyryPaKryeTAehIy.

TMnas;xøaMgKWRtg;´minÉkPaBelIGakb,kiriyasRmúHsRmÜl

rbs; CYn mumµ EdlminmanykviFankarGIVbniþcbnþÜcesaH

cMeBaHGMeBIRbRBwtþrMelakelIlkçkarN_cat;taMgrbs;«vgS».

]TahrN_ TuneCati sIurin edayKµan)anR)ab; tur cUleFIVkar

kñúg «viTüasßanRsavRCav» rbs;)araMgeBlEdlxøÜnenA

sRmakeBTüenAtMbn;xagt,ÚgRbeTs)araMgenAqñaM1965.

Ga tUc xaMeDOn edayyknaTIvaCaRbFan «shPaBnisiSt

Exµr» )anbB©ÚalsmaKmenHCasmaCik «shPaBGnþrCati

nisSit» eBlmhasnñi)atGgÁkarenHenAm:UsÁÚkñúgqñaM1962

edayKµankarseRmcCasmUhPaB.

kñúgry³kalenaH etITsSn³eKalCMhrnigGakb,kiriya

´cMeBaHkarts‘Urbs;RbCaCneyIgeRkamkardwknaMrbs;bkS

kumµúynisþkm<úCaya:gNa?

´sUmEckCabIry³kal BIqñaM1958 mkdl;qñaM

1970. ´sUmbBa¢ak;fataMgBIcUlCasmaCik «GgÁkar

begÁal» enAqñaM1956mk ´dak;xøÜnbeRmIclnats‘Urbs;

RbCaCnkm<úCaeRkamkardwknaMrbs;bkS eBlenaH´minTan;

dwgfamanbkSeT ´RKan;EtdwgfamansñÚldwknaM.

¬¬eennAAmmaanntt¦¦

EsVgrkkarBit-EpñkÉksar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 21

elx8 ExsIha qñaM2000

Page 24: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa22

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

eellaakk eessnn ssuuHH GGaayyuu6699qqññaaMM rrss;;eennAAPPUUmmiieekkaaHHppll

´manedImkMeNItenAkñúgPUmiekaHpl. eRkaymk´

k¾eTArs;enACamYyRbBn§´enAPUmiRTa. RbEhlenAExkkáda

qñaM1975 ´k¾dUckmµkrcmáarekAsU‘déTeTotEdr RtÚv)an

CemøósecjBIPUmiRTa. kalenaH´)aneTAdl;PUmita):av.

BIr-bIqñaMeRkaymk´)anB¤sMeLgRKab;epøagBIPUmiekaHpl.

eBlenaH´RtÚv)anBYkkmµaPi)alExµrRkhmcat;taMg[eTArk

RtIenAbwgmYykñúgPUmita):av. RtIenAkñúgbwgenaHecHEtxSt;

eTA² dUecñHBYkvak¾[´eTAcab;RtIenAPUmiekaHplnaedImqñaM

1976. RkúmrkRtIrbs;´manKña6nak; CnCaticam3nak;

nigExµr3nak;. ´enAcaMEteQµaHmñak;bu:eNÑaHEdlCaRbFan

rbs;´KWKat;eQµaH nut. \LÚvenHeQµaH nut enHrs;enA

pSarebuIs.

BYkTahanExµrRkhmmYyRkúmEdl´mincaMeQµaHnig

muxmat; )anbBa¢a[RkúmrkRtIrbs;´enARtwmEtmat;bwgEt

bu:eNÑaH ebIGñkNah‘anEtQanEtBIr-bIEm:RtBIekaHenaHnwg

RtÚvva)aj;smøab;ecal. eBlrkRtI)anehIymanRkúm

RbmUlRtImkykBIeyIgeTot. eyIgePøceQµaHGñkTaMgenaH

Gs;ehIy. kalenaHeyIgmanhUbRKb;RKan;. eyIgman

GgárxSaynigGgárdMeNIbsRmab;eFVIbEg¥m nigsac; CaBiess

eyIgmanRtIFM²hUb eRBaHeyIg

CaGñkrkRtIRsab;.

erogral;BIr-bIéf¶mþg enA

rvagem:agRbEhl2b¤3 EtgEt

mank):al;FMmYydwkmnusSeBj

RbEhlCa1000nak;eTAkan ;

ekaHpl. ´enAcm¶ayRbEhlCa

150Em:Rt BIk):al;enaHbu:eNÑaH.

RbCaCnenAelIk):al;enaHmanyk

begVcmktamxøÜnpg rYmmancRmúH

TaMgcas;ekµgRbúsRsI TaMgCnCati

cam TaMgCnCatiExµr cink¾manEdr.

´dwgfamanCnCaticam BIeRBaHKat;manBak;mYkknþwbnigGav

édEvg. enAem:agRbEhlCa8RBwk ´B¤GñkxøHyM GñkxøH

ERsk ehIymansERmkTaMgekµgTaMgcas;. semøgERsk

enH´B¤ecjBIkEnøgEdlmanreNþAsaksBcMnYn49. )an

Ca´dwgeRBaHeRkayqñaM1979 ´)aneTAkan;TIenaHehIy

)anemIleXIjnwgEPñkeTotpg.

kalenaH´enAekaHplenaH)an3Ex rYcmkeK)an

bBa¢ Únmkkan;PUmita):avEdlenAkñ úgPUmienaH´eFV ICaCag

CYsCulkg;. enAkñúgPUmienaH´)andwgfa GñkEdlERskQW

cab;enaHKWc,as;Casøab;ehIyrYmTaMgta hak; pg. Kat;RtÚv

)aneKecaTRbkan;fa)anlYcBgTa ehIyvayeKaeBlNa

Kat;xwgnwgGgÁkar. ta hak; k¾Cacammñak;EdrEdlRtÚv

)ansmøab;enAkñúgqñaM1976 ehIyTmøak;cUleTAkñúgGNÚþg

enAkñúgPUmita):avEtmþg. )anCa´dwgerOgBIeRBaH´)an

eXIjsarugnigEs,keCIgrbs;Kat;enATIenaH. ´sÁal;

sarugnigEs,keCIgenaHKWCarbs;ta hak ;.

´)aneXIjXøaMgTukkaMePIøgcMnYn3 EtminTan;)ansg;

rYceRsc)ac;enAeLIyeT. XøaMgnImYy²manTTwgRbEhl

10Em:RtnigbeNþayRbmaN20Em:Rt. ´dwgBIeRBaH´

)aneXIjBYkkmµaPi)alExµrRkhmdwkRKab;nigkaMePIøgmkkan;

esaknadkmµenAPUmiekaHpl

¬¬ttBBIIeellxxmmuunn¦¦

Page 25: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 23

elx8 ExsIha qñaM2000

ekaHplenaH. enAkñúgqñaM1979 eBlEdl´cUlmkkan;

ekaHpl´eXIjEtXøaMgTeTbu:eNÑaH. pñÚrTaMg49vaminTan;

kb;eLIy. ´eXIjq¥wgllad_k,alnigq¥wgédq¥wgeCIgCaeRcIn.

eRkaymkpñÚrTaMgenaHk¾rlubCabeNþIr².

eellaakk hhSSIIbb eemmXXMM uu11 PPUUmmiieekkaaHHppllenAkñ úgPUmiekaHplmanreNþAsaksBCnrgeRKaH

søab;edaysarBYkExµrRkhmcMnYn49. mkdl;\LÚvminTan;

manGñkNaCIkreNþAenaHenAeLIyeT. reNþAnImYy²man

TTwgRbEhl2Em:RtnigbeNþayRbEhlCa5Em:Rt ehIy

manCeRmABI2/5eTA3Em:Rt.

eellaakk mm::aatt;; eeGGll GGaayyuu2266qqññaaMM rrss;;eennAAPPUUmmiieekkaaHHppll manRbCaCncamCaeRcInsøab;edaysarCMgWRKúncaj;

eBalKWman220nak;søab;kñúgPUmipáadUg 44nak;kñúgPUmi

RkbIeRkók 66nak;kñúgPUmiRcvak;Edk nig67nak;kñúgPUmi

)arayN_. RbCaCnTaMgenaHRtÚv)ancat;CaeRcInBYkEdl

BYkvayl;faCaxµaMgrbs;xøÜn. RkúmTI1rYmmanGñkmanCageK

ehIyecHdwgxagEpñksasnaeRcIn. RkúmenHRtÚv)anbBa©Úl

eTAkñúgPUmipáadUgEdlCatMbn;gayTTYlrgnUvCMgWRKúncaj;.

RkúmTI2bBa©ÚlkñúgPUmiRkbIeRkók RkúmTI3bBa©ÚlkñúgPUmi

Rcvak;Edk nigRkúmTI4bBa©ÚlkñúgPUmi)arayN_. RkúmTI2

suT§EtCaGñkEdlminsUvecHGkSr ehIyRkúmTI3CaGñk

ensaTRtIehIyRkIRk.

RbCaCnenAPUmiTaMgbIenHeRkaymkk¾RtÚvbBa¢ÚneTAkan;

TIkEnøgepSg²CaeRcIndUcCaPUmirMkil PUmibu:n nigPUmimYy

eTotEdlGñkPUmiehAfa PUmiviharx<s; b¤viharTab Edlsßit

enAkñúgXuMsYg Rsukt,ÚgX~úM extþkMBg;cam. ´)aneTAenAXuM

sYg. RbCaCnenAkñúgPUmi)arayN_nigrMevjKµanmanGñkNa

rs;mñak;eT. RbCaCnkñúgPUmienHsøab;TaMgGs;kñúgsm½y

Cemøós. enAeBleFVIdMeNIrRtLb;mkvijeyIg)anCYb

RbCaCnCaeRcIn xøHmkBIPUmienH xøHmkBIPUmienaH elIkElg

EtPUmiTaMgBIrxagelIenHEdlmin)aneXIjmknwgeK. Gñk

RsukPUmiEdlCaCnCatiExµr)anR)ab;eyIgfa mankarerobcM

BiFICb;elogmYyy:agFMedaymankarkab;eKapgeFVIeLIg

sRmab;CnCaticam eRkaymkcamTaMgenaHRtÚv)aneK

RbmUldak;Lan ehIyRbCaCnTaMgGs;enaH)an)at;xøÜntaMg

BIeBlenaHmkdl;\LÚv.

kñúgcMeNamGñkTaMgenaH´sÁal;mYycMnYnEdr eRBaH

kaleNaHeK[´eFVIkargarCamYyBYkExµrRkhm ehIyeKk¾

R)ab;erOgTaMgenHeTA. ´TTYlxusRtÚvxagEckGgár. enA

RbEhlCaqñaM1980 ´)andwgfamanreNþAexµaccMnYn49

tamry³TahanmYyRkúm. manTahancMnYnRbEhl10nak;

)anCIkreNþATaMgenaH. TahanTaMgenaHCaTahanrbs;

rdæaPi)alminEmnExµrRkhmeT. munnwgCIkTahanTaMgenaH

)ansuMkarGnuBaØatBIRsukrYcehIy. eBlenaHeK[GñkPUmi

ecjBIpÞHcMnYnmYyGaTitü. TahanTaMgenaHmin)anykq¥wg

eTACamYyeLIy RbEhlCaCIkedIm,Irkmaspgk¾mindwg.

eBlEdleyIgecj)anbIéf¶ ta y:an EdlCaKN³Rsuk

RkÚcqµar k¾[BYkeyIgcUlmkrs;enAdUcedImvij. sBVéf¶enH

ta y:an rs;enAPUmica RsukdMEb extþkMBg;cam. GPi)alrg

KWeQµaH ta samin EdlsBVéf¶enHeFVICabU:lisenATIrYmextþ

kMBg;cam. eRkaymkGaCJaFrRsukk¾)anmkCIkykq¥wgGs;

BIrreTHeKaeTAkan;TIsñak;karRsukedIm,ITuk[RbCaCnemIl.

eettHH eeGGll GGaayyuu6666qqññaaMM eennAAPPUUmmiieekkaaHHppll

BIqñaM1975 dl;qñaM1979 ´)anrs;enACaeRcIn

kEnøgNas;. kñúgcMeNamkEnøgTaMgGs;́ enAcaMfa)anrs;enA

PUmirkaxñúrcMnYn6Ex RkbIeRkók1qñaM nigPUmicugGUrCaeRcInEx.

eBlenaHKWKN³PUmieQµaH mil Edl)anCemøós´ «Gñk

TaMgGs;cakecj\LÚvenH». ´mincg;cakecjeT bu:Enþ

´minh‘anniyayeLIy. ebIeyIgh‘anniyayBYkvanwgcab;

cgeyIgminxan. eRkayBIkarCemøósmkeK[´P¢ÜrERs

eFIVERs daMeBatnigfñaMCk;. GñkEdlbBa¢a[´eFVIkarenHKW

RbFanPUmieQµaH nut \LÚvenHsøab;ehIy. ´minEdl

eXIjeKsmøab;mnusSedaypÞal;EPñkeLIy.

eettHH eeGGll GGaayyuu6677qqññaaMM eennAAPPUUmmiieekkaaHHppll

Page 26: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa24

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

´ekItenAPUmiekaHplnigrs;enAPUmienHrhUtdl;éf¶

CemøósqñaM1975. enAqñaM1979´RtLb;mkrs;enA

kñúgPUmienHvij. ExµrRkhm)ankan;kab;ekaHplenHenAkñúg

qñaM1973. enAqñaM1975manRbCaCncamrs;enAcMnYn

1700nak;. enAkñúgqñaM1979enAsl;Et300nak;

bu:eNÑaHrYmTaMgekµg²pg. enAcugqñaM1975RbCaCnrs;enA

PUmiekaHplRtÚv)anCemøósecjBIeRBaHxøÜn)anRbqaMgnwg

ExµrRkhm. RbCaCnmYycMnYntUcRtÚv)anCemøóseTAkan;

extþsÞwgERtg bu:EnþPaKeRcIneTAkan;PUmipáadUg RkbIeRkók

Rcvak;Edk )arayN_ nigPUmirMevj. RbCaCncMnYn10

RKÜsar eRkaymkRtÚv)anCemøóseTAkan;tMbn;RksaMgnig

snÞúk énextþkMBg;FM nigeTAXMusYg Rsukt,ÚgX~úM kñúgextþ

kMBg;cam. enAPUmiTaMgR)aMenHCatMbn;RKúncaj;manéRBRkas;

ehIyminsUvmanRbCaCnrs;enAeLIy. RbCaCncam)an

sg;xÞmtUc² ehIyrs;enAlayLMCamYyRbCaCnExµr.

enATIenaHk¾manRbCaCncamxøHEdrEdlmkBIPUmiCMnIk.

RbCaCnenATIenaHTTYlrgnUvkareFIVkarhYskmøaMg nigkgVH

Gahar. mYyry³eRkaymk RbCaCnenAkñúgPUmiRkbIeRkók

nigpáadUgRtÚveKCemøóseTAkan;kEnøgepSgeTot ehIy

manGñkxøHk¾rs; ehIyk¾RtLb;eTAkan;ekaHplvijenAqñaM

1979. bu:EnþkñúgcMeNamPUmiTaMgbIenaH KµaneXIjRbCaCn

Namñak;RtLb;mkvijeLIy. GñkRsukPUmiCnCatiExµrEdl

mkemIlTIenH)anR)ab;fa KµancamNamñak;enArs;ranman

CIviteLIyBYkeKsøab;TaMgGs;.

eKCemøós´BIPUmiekaHpleTAkan;PUmipáadUgenAkñúgqñaM

1975. ´GacenAcaMerOgr:avkalenaH. eyIgeFVIdMeNIr

eTAkan;PUmirkaxñúr. ehIyk¾eLIgCiHTUkkat;tamPUmiCMnIkmk

kan;PUmipáadUg. ´rs;enAkñúgPUmienaHedaysg;kUnxÞmtUc

mYy. enAPUmipáadUgmanRbCaCnrs;enAeRcInCagenAPUmi

RkbIeRkóknigPUmidéTeTot. CnCaticammkBIPUmiRTaEdleK

«RbsinebIGñkdak;TNÐkmµ ¬sgswksRtÚvrbs;Gñk¦RtÚv

dak;[esµInwgTaruNkmµEdlGñk)anTTYlrg. b:uEnþebIGñk

Gt;Fµt;enaHCaRbkarl¥RbesIr.» bkERbeday³ swm suriya:

naykrgTI2mCÄmNÐlÉksarkm<úCa/ haCI suHkMrI RbFan

KN³dwknaMCan;x<s;sasnaGuIsøamkm<úCanigÉk]tþm hSak;RKIya:

Gadam GnurdæelxaFikarRksYgFmµkarnigsasna.

mmttiibbkkRRssaayy³³ dUcenHsasna\søamBuM)anEcghamXat;min[sasnikeFVITNÐkmµb¤ sgswkGñkEdl

RbRBwtþbTelµIsenaHeLIy. Baküfa «esµIKñanwg» mann½yfa [smRsbnwgTegVIEdl)anRbRBwtþnig)anTTYl

rg. ]TahrN_fargrbYsmYykabit søab;mYynak; RtÚvdal;mYyéd. kaMbitGactUc-FM b¤cak;cMkEnøg

xusKñamnusSRtÚvsmøab;sgswk GacmanGayub¤sßitkñúgRbkarsMxan;xusBImnusSEdlrgeRKaHenaH rIÉkmøaMg

éddal;sgGacF¶n; b¤RsalCagmun. kñúgkrNIGacesµI)ankarsgswkb¤kardak;TNÐkmµGaceFVI)anehIyman

yutþiFm’. ebIminesµIeTbNþal[mankarsgswkeTAmkminecHcb;. kñúgsgÁmbc©úb,nñKWmanEttulakaryutþiFm’

eTeTIbGacedaHRsaybBaðaenH)an. kñúgkrNIEdlCnrgeRKaHGt;Fµt;mintbtenaHnwg)anTTYlkuslplbuNü

mYyfµÍya:geBjelj mann½yfa CnrgeRKaHnwgRtÚvTUTat;kuslplbuNürbs;xøÜneTAnwgTNÐkmµEdlxøÜnRbRBwtþ

tCnéddl;víj. TNÐkmµnigTaruNkmµsuT§EtCaGMeBI)abdUcKña EtebITNÐkmµsgeTAvíj esµITaruNkmµenaHvaCa

d¿eNaHRsaymYymantulüPaB mann½yfa CnrgeRKaH)ansgswkehIyBuM)anxatbg;plkuslBImunmk

eLIy. sswwmm ssuurr iiyyaa ::

dkRsg;BIKm<IrKUrGan sU‘r:s;16 cMNuc126

Page 27: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 25

elx8 ExsIha qñaM2000

Cemøósmkkan;RsukdMEb k¾eKykmkkan;PUmipáadUgenHEdr

kñúgqñaM1977. kñúgry³eBlmYyqñaMenaH´TTYlParkic©emIl

eKanigelIkTMnb;. ´ErkdIesÞIrEt)ak;q¥wgEq¥gGs;ehIy.

´esÞIrEtsøab;eTAehIykalenaH. GñkPUmiRsukenATIenaHCa

eRcInsøab;edayCMgWRKúncaj;. RbCaCnsøab;ral;éf ¶KWRbEhl

3nak;kñúgmYyéf¶. RbCaCnPaKticNas;EdlGacrs;.

eRkaymkeKCemøóseyIgeTAkan;XuMsYg. kalenaH´

k¾ecHEteFIVdMeNIrtameKÉg bu:Enþ)anmkQb;enARtg;k,alGUr

BIeRBaHenATIenaH´)anCYbnwgRkúmRKÜsarrbs;́ . GñkepSg²

eTotecHEteFVIdMeNIreTAmuxeToteq<aHeTAkan;XuMsYg Rsuk

t,ÚgX~úM.

EEGGllmm::aatt;; GGaayyuu4466qqññaaMM rrss;;eennAAPPUUmmiieekkaaHHppll

´RtÚv)anCemøóseTAkan;PUmipáadUg XMuQUk Rsuk

RkÚcqµar extþkMBg;cam. enATIenaH´eFVIERsnighUbbbr

bu:EnþKµankareFVITaruNkmµGVIeT. ´rs;enAPUmipáadUgGs;ry³

eBlCit3Ex. eBlEdlBYknirtIvayBYkbUB’anaqñaM1977

´pøas;TIkEnøgeTAkan;eBaFieCIgxal ehIyrs;enATIenaHGs;

ry³eBl8Ex. BYkkmµaPi)alnirtI)ansmøab;RbCaCncam

TaMgGs;Edlrs;enAPUmi)arayN_ nigPUmiRcvak;Edk bu:EnþExµr

eKminsmøab;eT. TaMgPUmipáadUg nigPUmiRkbIeRkókTaMgmUl

KµanRbCaCnrs;mñak;eLIy. ´min

dwgehtuGVIeT. ´minEdleXIjeK

smøab;mnusSeT. manEtBIrnak;

bu:eNÑaHKW´nigb¥ÚnRsIEdlenArs;.

RKÜsarrbs;́ søab;Gs;rYmTaMgbg²

rbs; EGl esn enAPUmipáadUg

EGl Tt enAPUmi)arayN_ nig

EGl TIeyIu enAPUmi)arayN_.

eRkayBI´RtLb;mkrs;enA

PUmiekaHpl)anBIrqñaM ´B¤fabgb¥Ún

CIdUnmYyRsIrbs;́ eQµaH GamINas;

enArs;enAeLIy. eBlenaH´k¾eTA

kan;PUmiRcvak;EdkrkemIlKat;. ´edIrcUlpÞHeKsuMTwkpwk.

´sÁal;pÞHenaH eRBaH´Føab;enATIenaHBImunmk. ´k¾sYr®sþI

mñak;fa «maneXIj GamINas; EdlCakUnrbs;G‘¿RsI em:s

eT». eBlenaHKat;k¾ERskyMhU‘ ehIyfa «søab;Gs;ehIy

søab;TaMgGs;mYyRKÜsarKµansl;mñak;eLIy». Kat;RtÚv

eKsmøab;enAmþúMXMuQUk. RbCaCnenAPUmi)arayN_ nigPUmi

Rcvak;EdkRtÚv)anExµrRkhmsmøab;eRcInCagPUmidéTeTot.

smaCikRKÜsarenAPUmiekaHplRtÚv)anykmkTukenA

PUmirkaxñúrGs;10éf¶ ehIyeRkaymkRtÚvcat;[eTAenAPUmi

epSg²CaeRcIneTot. RbCaCnTaMgenaHGac)anmkCYbKña

bu:EnþminGacenACamYyKña)aneLIy. eyIgGacmkemIl

sac;jatirbs;eyIgEdlmanCMgWEtry³eBlxøIbu:eNÑaH KWmin

)anenAemIlEfTaMeLIy. BYkvaniyayfamanGñkemIlxus

RtÚvehIy min)ac;[eyIgenAemIleT. enAcugqñaM1978

enAPUmipáadUg eBl´kMBugXValRkbI´eXIjeKe)aHRtak;

Et´minecHGaneT mindwgCaeKdak;fay:agem:c.

sBVéf¶enAPUmiekaHplmanRbCaCnrs;enAcMnYn63

RKÜsar RbkbmuxrbrciBa©wmCIvitedayeFVIERsnigensaT.

swm suriya:

cb;

GñkRsuk nig ek~g²enAPUmicam extþkMBg;cam

Page 28: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa26

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

¬¬ttBBIIeellxxmmuunn¦¦ hu‘y TIBIrenAmnIÞrs-21KW nun hu‘y ehA

«hu‘yx<s;» b ¤ «hu‘yERs». hu‘y TIBIrenHemIlkar

xusRtÚvmnIÞr24 CakardæanKukenAéRBsEdlCasaxaénmnIÞr

s-21. enAkñúgkardwknaMmnIÞrs-21 hu‘yx<s; KWCa

mnusSd¾sMxan;mñak;. Ca]TahrN_ kñúgqñaM1976 hu‘y

x<s;emIlkarxusRtÚvvKÁsikSamYycMnYnsRmab;smaCikRkúm

yuvCnkumµúynisþkm<úCaeFVIkarenAmnIÞr24enH. RbBn§rbs;

hu‘yx<s; eQµaH Rbúk exOn EdlCa «smaCikeBjsiT§i»

énbkSkumµúynisþkm<úCa eFVIkarBak;

kNþalem:agCaGñksYrcemøIyenA

KukmnÞIrs-21. TaMgBIrnak;bþI

RbBn§ enHRtÚv)ancab;xøÜnenAkñúg

Exvicäika qñaM1978. Ej:m eGn

GHGagfa hu‘yx<s;RtÚv)ancab;

xøÜnBIbTelµIspøÚvePT ¬xussIlFm’¦

bu:EnþcemøIysarPaBrbs; hu‘y

x<s; BMu)anniyayGMBIbTelµIs

enaHeLIy.

GGññkkssYYrrcceemmøøIIyy

enAkñúgExvicäika qñaM1976

RkúmGñksYrcemøIymany:agtic

11Rk úmEdlmYyRk úm²man

smaCikcMnYn6nak;. mkdl;Bak;

kNþalqñaM1977 RkúmsYrcemøIybRgÜjmkRtwm10Rkúm

EdlkñúgmYyRkúmmansmaCik6nak;. ehIyeRkaymkk¾

bMEbkCaRkúmtUc²Edlman3nak; EdlmanGñkemIlxus

RtÚvEtmñak;. RkúmnImYy²manRbFanmñak; GnuRbFanmñak;

CaGñkviPaKÉksar nigsmaCikmñak;eTot ehIyRbB½n§enH

RtÚv)aneRbIR)as;CaTUeTATaMgkñúgsaxabkSnigGgÁkarepSg²

eTotenAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. mnusSTIbIEdlCYn

kalRtÚv)ancat;TukCaqµaMenaH GacCamnusSEdlTTYlkar

cat;taMg[mkeFVITaruNkmµ. enARtwmqñaM1978 GñksYr

cemøIyPaKeRcIneFVIkarenAkñúgRkúmekþAEdlcat;taMgedayGñk

sYrcemøIyCan;x<s;eQµaH BU EdlminTan;mannrNamñak;dwg

RbvtiþrUbenAeLIy. enAkñúgqñaM1976 nigqñaM1977

k¾manRkúmsYrcemøIymYyRkúmeTotehAfa «Rkúmrg» ¬Rkúm

sYrsøÚt¦ EdlsmaCikrbs;RkúmenHminRtÚv)anGnuBaØat[

eFVITaruNkmµGñkeTaseLIy. RkúmekþAenAkñúgcemøIysarPaB

RtÚv)anehAfa «Rkúmkac». RkúmenHmansiT§ieFIVTaruNkmµ

GñkeTas)an. enAqñaM1978 tamcemøIysarPaBnana

KµanniyayBI «RkúmsøÚt» eLIy

bu:EnþRbEhlCaeKdUrmkCaRkúm

«RtCak;»k¾mindwg. «RkúmGegáóm»

EdlmansmaCik8nak;eRkamkar

cat;taMgrbs;eQµaH R)ak; Nn

EdlCaG ñksYrcem ø IymanbT

BiesaFn_ cat;karkargarNaEdl

manlkçN³twgruwgnigsMxan;.

enAkñúgqñaM1977nigqñaM

1978 hak;dUcCamany:ag

ehacNas;GñksYrcemø Iymñak;

ePTRsI eBalKWeQµaH Rbúk exOn

EdlCaRbBn§rbs; hu‘y. Rbúk

exOn mkBIRkúm25 ehIycat;Tuk

xøÜnKat;faCa «ksikrfñak;kNþal

eRkam». eXOn )ansresrfaKat;cUlbdivtþn_enAqñaM1972

edaysarEtxøÜnmankMhwgcMeBaH «BYkvNѳkan;GMNacEdl

CiHCan;nigemIlgayksikrRk». eRkayBIRtÚv)anepÞrmk

kan;mnIÞrs-21 nigeRkayBIerobkarCamYynwg«hu‘yERs»

eXOn )ansarPaBfa xøÜn)aneFVITaruNkmµGñkeTasCaeRcIn

nak; «Tal;EteFVIkarElgekIt». eRkABIenHk¾RbEhlCa

enAmanGñksYrcemøIyePTRsIdéTeTotpgEdr. Gwug buic )an

caMeQ~aHmnusSmñak;EdlKat;EtgEtdak;garfa «GaykS»

ehIyÉksar)ansresrfa Kun CaRbBn§rbs;kmµaPi)al

semøgBImnIÞr s-21vKÁTI2³ sßab½nsVy½t

edaysa®sþacarü edvId eqndl½r

Page 29: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 27

elx8 ExsIha qñaM2000

Can;x <s;ExµrRkhmnigEdlRtÚv)ancab;xø ÜndMNalKat;

¬Guwg biuc¦ RtÚv)ansYrcemøIyeday®sþIBIrnak;eQµaH lI nig

xun. bu:EnþebItamkic©smÖasn_CamYyeQµaH kuk Rss;

)an[dwgfa KµanGñksYrcemøIyePTRsIeT.

PaKeRcInénGñksYrcemøIynigGñkeFVIÉksar Føab;)an

cUlrYmeFVIs®gÁamkñúgGMLúgqñaM1970-75 edaybeRmIkar

CanirsaEdlCakargarRbkbedayeRKaHfñak; nigKYr[

eKarB. GñksYrcemIøyTaMgenHeRcInEteronenAtamsala

bzmsikSa b¤tamvtþGaram RbEhlCaBIr-bIqñaMedIm,I

EtGacecHcgcaM ecHeKarB nigecHsresrbu:eNÑaH. TaMg

enHKWCalkçN³caM)ac;sRmab;eFV IkarenAmnI Þrs-21.

eTaHbICay:agNak¾eday k¾karepÞrBIkarsikSaeTAkargar

s®gÁamenAmnÞ Irs-21EdlCakEnøg[témøeTAelIKMnit

neya)ayenaH BitCamanlkçN³Bi)akNas;sRmab;ekµg²

dUcEdlGtItGñksYrcemøIyeQµaH m:a em:gXag )ansarPaB

fa «KiteRcInBi)akNas;. GñkÉgnwgGs;kmøaMgEmnETnenA

mnÞIrs-21 ehIyGñknwgQWk,alminxan ehIyeRkABIenaH

KWCakargarneya)ay. eFVIkarenATIenaHminEmnCakargay

RsÜleLIy. vaxusBIkareFVIERsnigdaMdMNaM b¤k¾kareFVIkar

enAtameragcRk. mindwgCadl;éf¶Nacb;eLIy. ebI «RtÚv»

k¾GñkÉgmindwg. bu:EnþebIeFIVERsvij GñkÉgdwgfaman

RKab;BUCnigminman ehIyenAeragcRkGñkÉgdwgfam:asIun

edIrb¤minedIr».

kargarsRmab;GñksYrcemøIymanry³eBlEvgNas;

ehIyKYr[Gs;kmøaMgeTotpg. karsYrcemøIyRbRBwtþeTA

rhUtdl;yb;eRCA. GñksYrcemøIymineBjcitþcMeBaH

lkçxNÐkargarEdlsßitkñ úgkarbgç itbgç MEbbenHeLIy

ehIyniyayfa ebIeRbóbeFobeTAeXIjfaxusKñaeRcIn

Nas;eTAnwgesrIPaBEdlxøÜnFøab;TTYl)ankalBIs®gÁam

sIuvil.

GGññkkeeFFVVIIÉÉkkssaarr

esovePAelxTUrs½BÞmaneQµaHGñkeFVIÉksarcMnYn

14nak; bu:EnþvaminmanGVIKYr[q¶l;eLIyfaenAmaneQµaH

eRcInCagenHeTot ehIyGñkEdlmaneQµaHenAkñúgtarag

enHRbEhlCaemIlxusRtÚvRkúmÉksarEdlmansmaCik

3²nak;. RkúmÉksarenHTTYlxusRtÚvxagcmøgÉksar

cemøIysarPaBecjBIExSGat; ÉksarGgÁúlIelx erob

cemøIysarPaBsegçb nigcgRkgÉksar. KµanGVIKYr[

PJak;ep¥IleLIyfa enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü eday

sarEtTaMgGs;Kñadwgc,as;GMBIplvi)akénkar «bHe)ar»

enaH kMhusxagkt;RtaesÞIrEtKµanekIteLIgesaHeLIy.

plvi)akCak;EsþgenAkñúgqñaM1976nig1978 y:agehac

Nas;manbuKÁlikcMnYn10nak;EdlRtÚv)ancab;xøÜnsYrcemøIy

nigeFVITaruNkmµTal;Etsøab;. GñkTaMg10nak;enaHsarPaB

faxøÜn «x¢il» erobcMÉksar «EkøgbnøM» «eFVI[xUcm:asIun»

nigvayeFIV)abGñkeTasTal;Etsøab;eBlEdlxøÜnCYysYr

cemøIy.

RkúmftrUbenAmnÞIrs-21sßitenAeRkamkarcat;Ecg

rbs; sYs FI. smaCikenAkñúgRkúmenHeFVIkarftrUbGñk

eTaseBlbBa¢Únmkdl;Pøam GñkeTasEdlsøab;kñúglkçN³

CaeQøIyswk nigGñkeTassMxan;²epSg²eToteRkayBIxøÜn

RtÚv)ansmøab;. tamRbsasn_rbs;elak Ej:m eGn

EdleFVIkarenAkñúgRkúmrUbftenH)an[dwgfa rUbftRbePTenH

¬rUbftGñkeTasEdleKGar-k¦ ftedayRkúmkmµaPi)al

EdlRtÚv)aneRCIsCaBiess ehIyrUbftmYyc,ab;RtÚv

bBa¢Ún[ «bgfñak;elI». RkúmftrUbenHk¾plitrUbftbuKÁlik

eRbIkñúgb½NÑsmÁal;xøÜnpgEdr. rUbftCag6000snøwk

EdlftedayRkúmftrUbenHrkSarUbragmkdl;sBVéf¶.

rUbftBak;kNþalxøÜnCaeRcInrysnøwkEdlRtÚv)aneRCIs

erIsnigBRgIkedayCagftrUbmkBIRbeTsGaløWm:g;xagekIt

kñúgqñaM1981 RtÚv)anbiTCab;nwgCBa¢aMgsarmnIÞrKukTYlEsøg

taMgBIqñaM1980mkemø:H.

RkúmftrUb)aneRbIR)as;m:asIunft hV‘Íl Rkdas

nigsarFatuKImIsRmab;pþit EdlBYkxøÜnrkeXIjtamkEnøg

Page 30: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

nanaenAkñúgTIRkúg. Ej:m eGn Edlpþac;xøÜnBIExµrRkhmenA

qñaM1996 RtÚv)anGñkkaEstsmÖasCaeRcInelIkeRcInsa.

eGn CaekµgGñkERscmáarmñak;mkBIextþkMBg;cam EdlcUl

eFVICaExµrRkhmkñúgqñaM1970 eBlxøÜnmanGayu10qñaM.

eGn RtÚv)aneRCIserIs[eTAeronviC¢aftrUbenARbeTscin

kñúgqñaM1975-76 ehIyeRkaymkk¾mkeFVIkarenAKuk

s-21. manExµrcMnYn5nak;eFVIkarCamYy eGn ehIy

mñak;kñúgcMeNamGñkTaMgenaHRtÚv)ane)assm¥at. eGn xøÜn

ÉgpÞal;k¾RtÚvsß iteRkamkarsgS½ykalBIvKÁsikSaqña M

1977 edayxøÜn)anelgviTüúnigftrUbmin)anl¥ ehIy

bTelµ IsTa MgenHKat;eT Ibr MB £keLIgvij

20qñaMeRkaymk. rUbftmYykñúgcMeNam

rUbftTaMgGs;EdlKat;)anft nigRtÚv)an

pþitkalBIKat;eTATsSnkic©enARbeTscin

kalBIExtula qñaM1977 CarUbrbs;

«bgFMTI1» EdlmansøkBN’enARtg;Epñk

xagelIEPñkmçag. can; )anecaT eGn fa

)aneFVI[rUbftenHxUckñúgbMNgemIlgay

bu:l Bt ehIyeBlenaH eGn k¾RtÚvbBa¢Ún

eTAkan;mnIÞrEkERbEdlsßitenAéRBs. eGn

niyayfa enAedImqñaM1978 Kat;k¾RtÚv

edaHElgmkvij. ehIyeRkaymkeTIb

can; eXIjsñamEqbmYykEnøgenAelI

hV‘ ÍledIm.

qq~~aaMMssnniiþþssuuxx

RkúmkarBarEdlminkt;cUleTAkñúg

esovePATUrs½BÞKWCaRkúmEdlFMCageKbg¥s;

enAKukTYlEsøg. enAqñaM1978 RkúmenH

mansmaCikcMnYn169nak;. kñúgcMeNam

smaCikTaMgGs;man127nak;RtÚv)anTuk

enAkEnøg ehIyGñksl;BIenaHEdlenA

ekoknwgKukBiessRtÚv)ancat;taMgeTAPaK

xagt,ÚgEdlCakEnøgkmµaPi)alCan;x<s;. kñúgqñaM1976

nig1977 BYksniþsuxRtÚv)anEckecjCaRkúmyam6Rkúm

EdlkñúgRkúmnImYy²RtÚvyam4em:agkñúgmYyéf¶. bu:Enþmk

dl;qñaM1978 BYksniþsuxeFVIkarkñúgRkúmEdlmansmaCik

10nak;RtÚvyam8em:ag. kgsniþsuxTaMgGs;RtÚveFVItam

bTbBa¢aTUeTAmYyEdlman30cMNuc sresreLIgedIm,I[

sniþsuxRbúgRby½tñnigmin[Tak;TgCamYyGñkeTas. bTbBa¢a

TaMgenaH)antRmÚv[sniþsuxKukemIlkuM[GñkeTasrt;rYc/

kan;GavuF/ eFVIGtþXat b¤niyayKña.

q~a Msni þsuxeKminGnuBaØat[CECkelgCamYyGñk

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa28

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

GñkeTasKukTYlEsøg

Page 31: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

eTas suMsÁal;eQµaH b¤vayGñkeTaseLIy bu:EnþebItamsmþI

sarPaBrbs;GtItqµaMKukmñak;)an[dwgfa³ «ebIsinCaGñk

ÉgkMBugyameBlyb; GñkÉgGacvayGñkeTas)anebI

KµanGñkNaeXIj». kuk Rss; )anniyayfa eBlqµa M

RtÚveKhammin[vayGñkeTasenaHmanEtGñkEdlvayGñk

eTasF¶n;F¶rbu:eNÑaHRtÚvTTYlTNÐkmµ. elIsBIenHeTot

«ebIsinGñkeTasmineFVItambBa¢aeyIg eyIgGacmansiT§i

vay)an». cMeBaHkarCECkKñaFmµtavij kuk Rss; bnþ

fa³ «eyIgGacniyayelgCamYyGñkeTas bu:EnþminGac

GaNitGñkeTaseT. manGñkxøH)ansuM[eyIgedaHElg

bu:EnþebIeyIgeFVIdUecñHeyIgBitCaRtÚvcUlCMnYsGñkEdleyIg

edaHElgenaHminxan. GñkeTasxøHniyayfa «´min)an

eFV IGV IxuseTehtuGV I)anCaGgÁkarnaM´mkdak;enATIenHeTA

vij?». eBlenaH´mindwgCaeFVIy:agem:ceT. ´k¾)an

R)ab;GñkeTaseTAvijfa ´xøacNas;minh‘anCYyeT».

q~aMKukk¾RtÚv)anhammin[emIl b¤lYcemIlkarsYr

cemøIyEdr ehIyRtÚvEtcaMCanic©fa «eBlyam qµaMTaMgGs;

minRtÚvlYcsþab; b¤GgÁúy b¤Ep¥kenACBa¢aMgeT. qµaMRtÚvEtedIr

emIlCMuvij ehIyBinitüGVI²RKb;y:agedayRbúgRby½tñbMput»

enHCabTbBa¢aépÞkñúgrbs;mnIÞrs-21. qµaMKukkRmnwg)an

edkeBjEPñkNas;. enAkñúgr)aykarN_sV½yTieton qµaMKuk

PaKeRcIn)anerobrab;fa xøÜn «gguyedkNas;» ehIyenH

KWCakMhusy:agFMb:HBal;dl;kargarrbs;xøÜn. kargarral;

éf¶EdlRtÚvkarykcitþTukdak;rYmmankardwkCBa¢ÚnGavuFRKab;

rMesv nigedaHdUrRcvak; exñaHXñag nigesarKuk. elIs

BIenHenAmankarepÞrGñkeTasBIbnÞb;rbs;xøÜneTAkEnøgsYr

cemøIy nigeTAeCIgÉkedayrfynþ EdlRbRBwtþeTAeday

manlkçN³RbTak;RkLasaMjúaM.

bTbBa¢asRmab;qµaMKuk)anhammin[manGMeBImnusSFm’

eLIy. eKalCMhrnigstiGarmµN_x<s;RtÚvEtmandac;xat

cMeBaHGñkEdlTTYlxusRtÚvenAkñúgRkúm. ÉksarsV½yTieton

mYyEdlerobcMeLIgenAkñúgmnIÞrs-21 kalBIqñaM1977

)anecaTRbkan;qµaMKukmYycMnYnfa «naMKñaesIcenAeBlTMenr»

nig «xVHeKalCMhrbdivtþn_». bTelµIsdEdl²enHRtÚv)an

erobrab;enAkñúgRbvtiþsV½yTietonEdlqµaMKuk)anerobcMBI

eBlmYyeTAeBlmYy RBmTaMgmanenAkñúgcemøIysarPaB

rbs;qµaMmYycMnYn. Ej:m eGn )anrMB£kGMBIkarelgesIc

sb,ayrbs;xøÜnCamYyGñkeFVIkarCamYyKñakñúgRkúmftrUb

cMENk kuk Rss; )anniyayGMBIcMNgmitþPaBEdlxøÜn

)anbegáItkñúgry³eBl3qñaMeFVIkarenAkñúgKuk.

ll¶¶aaccmmYYyyeennAAmmnnIIÞÞrrss--2211

kalBIedImeLIybTbBa¢asRmab;qµaMenAmnIÞrs-21

manlkçN³minsUvCatwgEtgeT. r)aykarN_GMBIkar

yamkamsresrenAExtula qñaM1976 EdlmanBt’man

Rbhak;RbEhlenHEdr KWCaÉksarEtmYyKt;Edlkt;Rta

nUvkarsnÞnaKñarvagqµaMKuknigGñkeTas. r)aykarN_enH

bgðajBIkarTak;TgKñaFmµtarvagGñkeTasnigqµaMKuk RBmTaMg

kt;RtanUv]TahrN_mYycMnYnniyayGMBIesckIþkøahannig

karRbqaMgmanHrbs;GñkeTasenAkñúgcemøIysarPaBrbs;

xøÜnEdleFVIeLIgedaymankareFVITaruNkmµ÷

esckIþsegçbEdlRtÚvbBa¢ ÚneTAkan;bgTTYlxusRtÚvxag

RkúmqµaM

I. qµaMKuképÞkñúg

k-skmµPaBrbs;xµaMg

-enAGKar «k» bnÞb;elx5 GñkeTaseQµaH Bun supl

)anR)ab;qµaMfamUsxaMxøaMgNas;.

-enAbnÞb;elx4 bnÞb;tUcelx3 GñkeTaseQµaH ég: eyt

niyayfamin)anedklk;RsÜleTkñúgcenøaHeBléf¶licdl;

em:ag2RBwk.

-enAbnÞb;eRkamCeNIþrenAEpñkxaglic GñkeTasEdledk

minlk;)anlYcemIlqµaMnigExSePIøgjwkjab;Nas;.

-enAbnÞb;TI5 bnÞb;tUcelx4 GñkeTaseQµaH sux ehOn

ehA hm )anrujtuB¤sUrkþúgkþaMgedayKµanR)ab;qµaMeLIy.

-enAbnÞb;TI3 bnÞb;tUcelx4 GñkeTaseQµaH ywm ePOg

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 29

elx8 ExsIha qñaM2000

Page 32: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa30

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

niyayrMxanenAeBlEdlsmmitþeyIgkMBugEckbbrfaxøÜn

minTan;)anhUbGVIeLIy ehIyeTIbEtmkBIeFVIkargar. bu:Enþ

tamBitvamin)aneFVIkareLIy eRBaHexñaHenACab;édva

enAeLIy.

-enApÞH)ay bnÞb;elx6 bnÞb;tUcelx3 manGñkeTas

cMn Yn4nak; eQµaH em:A hug/ yU Nn/ Bun lag

nig DI sum:at BüayambM)ak;esarrt;. Gamñak;enaHniyay

fa«enHminEmnCakEnøgGgÁkareLIy enHCakEnøgpÞal;xøÜn».

emA: hug niyayfa «kEnøgenHehIyEdlGgÁkar)ancab;´

ehIyCakEnøgEdl´BitCasøab; BIeRBaHGgÁkarenHman

smasPaBBYkecaréRB». enHKWCasmþIrbs; em:A hug

EdlniyayeTAkan;qµaMmñak;rbs;eyIg.

-enAGKar«x» bnÞb;elx5 bnÞb;tUcelx10 eBlEdlqµaMKuk

)an[GñkeTaseQµaH sM sar:avuF sNþÚkeCIgGñkeTas

enaHniyayfa vaminGacegIbrYceT bu:EnþeBlEdlqµaMKuk

ecj)at;vak¾egIbQreLIg.

kkggrrggttUUcc²²rrbbss;;KKuukk

kgrgtUc²cMnYn3nigcmáarEdlmanKukenAéRBs

dMeNIrkareRkamkar]btßmÖKaMRTBIkgkarBar. enAkñúgRkúm

mYyman«Gñkcab;cg» cMnYn8nak; eBlxøHeKehAfa «nirsa»

ehIynigmansmaCik10nak;enARkúmEpñkyanynþ. tam

smþIrbs; Ej:m eGn )an[dwgfaGñkcab;cg)ansÁkGñk

eTaseTAkan;mnIÞrs-21edayykmkBItamCnbT rYc

ehIyk¾smøab;GñkeTasTaMgGs;ecalPøam rYmTaMgkmµaPi)al

sMxan;²EdlRtÚv)aneKsmøab;ehIyykmkkb;ecalenA

Ek,rKukenaH. karcgcaMrbs; Ej:m eGn RtÚv)anbBa¢ak;

eday kuk Rss;. enAqña M1977 eQµaH hu wm hu ‘y

)aneFVIkarenAkñúgkgenH ehIyTTYl)annUvekrþ×eQµaHKYr[

P½yxøackñúgcMeNambuKÁlikdéTeTot. RkúmEpñkyanynþ

)andwkGñkeTasmYyRkúmmkkan;mnIÞrs-21 ehIynaMyk

GñkepSgeTAsmøab;ecalenAbwgeCIgÉk.

Rkúmesdækic©EdlmansmaCik26nak;EdlCaEpñk

mYyénRkúmkarBar )anpþl;CaGaharhUbcuknigesvaEpñkKuk

dl;q~aMKuk GñksYrcemøIy nigGñkeTas. smaCikBIrnak;

CaCagkat;sk; nig5nak;déTeTotTTYlxusRtÚvxagciBa©wm

man; Ta TnSay RCÚk nigdaMbEnøenAkñúgbrievNKuk. cMeBaH

«GñkRbmUllamk» enAkñúgRkúm)anCYysÞg;vas;Evg nig

eFVIkarEpñkRbB½n§lUTwks¥úyepSg². qµaMnwgRtÚvTTYlParkic©

xagelITaMgenHebIsinCaxøÜnRbRBwtþbTelµIsFmµtaminF¶n;F¶r.

lamkRtÚv)anRbEmRbmUledaybgÁIykeTAeFIVCI.

manbuKÁlikesdækic©cMnYn7nak;CaGñkerobcMnigEck

cayGahardl;mnusSenAkñúgKukEdlmancMnYnCamFümCag

1000nak; b¤k¾elIsBIenHenAcugqñaM1977 nigedImqñaM

1978. manbuKÁlik6nak;epSgeToteFVIkargarRbhak;

RbEhlnwgKñaenHEdrcMeBaHGñksYrcemøIyrab;rynak; nig

buKÁlikÉksar ehIyCag30nak;eTotemIlxusRtÚvqµaMcMnYn

RbEhl200nak;. enAkñúgr)aykarN_rbs; Duc Tak;Tg

nwgkargarKukkñúgry³eBl3ExdMbUgenAqñaM1977 )an

sresrfa xøÜn)ancat;taMg[manbNþajtamdancMnYn7edIm,I

rkemIlman;TaEdlgab;enAkñúgbrievNKuk ehIyBIrbNþaj

sas cnßa suk m:ucjúwgCU eBAsu‘m eRCóc

Page 33: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-EpñkRbvtiþsa®sþ

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 31

elx8 ExsIha qñaM2000

eToteFV Ir)aykarN_GMBIGñkKuk14nak;Edlsøab;eday

TaruNkmµ. enAkñúgkEnøgEdlB½T§edaykBa©k;énmnIÞrs-21

stVTaRtÚv)aneKkan;TukçelIsBImnusSsøab;eTAeTot.

RsÚvrbs;mnIÞrs-21b¤RbEhlCarbs;RkúmepSg²

eTotenAkñúgTIRkúg RtÚv)andaMenAéRBs. enAkñúgsm½y

km<úCaRbCaFibetyü GñkEdleFVIxustictYcTaMgRbúsTaMgRsI

RtÚv)andwkBIGgÁPaBeragcRknigkardæanCaeRcInenAkñúgTIRkúg

PMñeBjmkdak;KukTYlEsøg. eyagtamÉksarerobcM

eday «hu‘yERs» enA10ExdMbUgénqñaM1977 GñkeTas

Cag 2000nak; RtÚv)annaMykmkkan;éRBs. kñúgenaH

man192nak; PaKeRcInmanGayueRkam20qñaM RtÚvsøab;

edayCMgW ehIyman80nak;epSgeTot)anrt;rYcBIKuk.

eRkaymkk¾RtÚvcab;xøÜn)anvijcMnYn27nak; ehIyk¾)an

bBa¢Únmkkan;mnIÞrs-21. GñkeTasEdlenAsl;TaMgbu:nµan

RbEhlCaRtÚvbBa¢ÚnmkmnIÞrs-21tameRkay²CabeNþIr²

EdlkñúgenaHk¾maneQµaH Ej:m eGn nig huwm hu‘y pgEdr

ehIyGñkTaMgBIrenHk¾RtLb;mkkan;kargarrbs;xø Ünvij

eRkayBITTYlkardak;eTasmYyry³xøIenAéRBs.

GgÁPaBkarBarrbs; h‘ k¾manParkic©emIlkarxusRtÚv

kargarbuKÁlikeBTücMnYn15nak;EdlemIlBüa)alGñkeTas

manCMgWedaysarkarvaysYrcemøIy biTmuxrbYs[GñkEdl

manrbYsF¶n;F¶r nigeFVIkarbBa¢ak;GMBIkarsøab;. maneBTü

mñak;eQµaH PYg dMrI ehA ePOn )ant¥ÚjEt¥renAkñúgcemøIy

sarPaBrbs;xøÜnfa enAkñúgmnIÞrs-21manEtbuKÁlikeBTü

Edl)anhVwkhat;eronRtwmRtÚvEt3nak;bu:eNÑaH sRmab;

emIlkarxusRtÚvcMeBaHGñkeTasrab;Ban;nak;. Kat;bnþfa

minGaceTArYceTkñúgkarBüa)alGñkeTaskñúgcMnYneRcInEbbenH

ehIymanGñkeTaseRcInNas;)ansøab;. bursmñak;Edl

TTYlxusRtÚvxagEpñkeBTüenaHeQµaH epg RTI ehIy

eRkaymkxøÜnÉgpÞal;k¾RtÚv)ancab;xøÜn bnÞab;mk)aneFVIkar

sarPaBnUvkMhusRbhak;RbEhlKñaenHEdrenAkñúgsm½y

RbCMusV½yTietonnaqñaM1977 EdlkalenaH RTI RtÚv)an

ecaTfa«mineCOeBTübdivtþn_». ÉksarenAKukTYlEsøg)an

sresrfa GñkeTasmYycMnYn)anekItCMgWRKúncaj; raKrUs

sÁmrIgér nigTTYlkareFVITukçbukemñj. enAkñúgÉksarmYy

EdlmanrayeQµaHcMnYn21nak;søab;enAkñúgry³eBld¾xøI

enaH )ansresrfa man5nak;søab;eday «rbYs» nigmñak;

eTotsøab;edayGMeBI«TaruNkmµ»edayfb;degðImnwgfg;ekA

sU‘. manGñkeTascMnYn52nak;RtÚv)anniyayfasøab;eday

«CMgW» kñúgrvagExemsanigExkBaØa qñaM1976 CaeBl

EdlKukenHdak;mnusScMnYnCit300nak;kñúgmYyelIk².

ehIyesovePArbs;kmµaPi)almYyk,alsresrenAqñaM

1977 )ansresrfa manmnusSsøab;cMnYn39nak;

enAkñúgExkkáda 88nak;enAExsIha 49nak;enAExtula

nig67nak;enAExvicäika. CasrubmanGñksøab;cMnYn234nak;

kñúgry³eBlCag4Ex. PaKeRcInénGñkEdl)ansøab;TaMgGs;

KWTTYlrgnUvkarrgrbYs karxVHCIvCati nigkareFVITaruNkmµ.

rUbftsaksBCaeRcInenAkñúgbNÑsardæan)anbgðaj[eXIj

fa GñkTaMgenaHsøab;edaykgVHcMNIGahard¾F¶n;F¶rbMput.

¬¬eennAAmmaanntt¦¦

eNn Nat sut Pan;ePOn épgUc PaBeBA

Page 34: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa32

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

¬¬ttBBIIeellxx77¦¦ cemøIysarPaBeFVI

eLIgenAExkumÖ³ qñaM1978 rbs;

maX TUc ehA Ekm EdlenA

eBlcab;xøÜnCaÉkGKÁrdæTUtRbcaM

enARbeTsLav bgðaj[eXIj

BIkMhusrbs; eGog sarI Edl

)andwgB¤BIkarkab;smøab;RbCaCn

enAtamCnbT nigBIkarcab;xø Ün

nana. cemøIysarPaBenaHman

cMNarepSg²edIm,IepJIeTAsmmitþ

«v:an;» CamYynwgcMNarepSgmYy

eTotenAkñúgédrbs; Duc CRmab

dl; «bgCaTIeKarB» f a «Ekm

Cab ;Bak ;B ½n §n wgskmµPaBB Ir³

1¦ CamYyEpñkcRkBtþi vaTak;Tg

GgÁkar has; es G‘a. 2¦ Ca

mYyyYnvaeFVIkargarCab;CamYy

TUtyYn». D uc )anCYybEnßmfa

Ekm erobrab;GMeBIk,t;rbs;xøÜn

enARbeTsLav elITMB½rTI37.

enAkñúgcemøIysarPaBrbs;

Kat; Ekm )anniyayfaxøÜn)an

eFVIkareXasnaGNikCnExµrrs;

enARkúgevogc½nÞ EdlCaraCFanI

rbs;RbeTsLav dUcCa[RbCaCn

«emIleXIjkarlM)akevTnanigkarQWcab;rbs;RbCaCn»

enAkñúgRbeTskm<úCadUcCakarTTYlrgnUv «karekobsgát;

bMbiTsiT§iesrIPaB nigkareRbIGMNacpþac;karrbs;rbbkan;

GMNacEdlkab;smøab;RbCaCn».

tarageQ~aHcugeRkay

rbs; Ekm Edldak;fa «eQµaH

mnusSEdlBak;B½n§CamYyskmµ

PaBrbs;´» rYmmaneQµaHmnusS

10nak;EdlRtÚv)ancarBIelIfa

RtÚv)an «cab;xø ÜnehIy» nig

eQµaH50nak;epSgeTotEdl

)anecaTfa «k,t;» b¤RbRBwtþGMeBI

]RkidækmµepSg²eTot b:u uEnþmin

Tan;cab;xøÜnenAeLIy.

c,ab;TIBIréncemøIysarPaB

EdlsmÁal;GMBIkarykcitþT uk

dak;rbs; eGog sarI KWCa

cemøIysarPaBrbs; san; b: U

CayuT§CnenAPñMeBj «pSarrdæ»

EdlsßitenAeRkamkarRKb;RKg

rbs;RksYgkarbreTs. eTaHCa

cemøIysarPaBminmanniyayGMBI

karsmøab;mnusSk¾edayb:uEnþkar

bBa¢ak;cugeRkayEdlsrresrfa

«enAéf¶TI28 Exkkáda qñaM1978

GgÁkar)ancab;xøÜn´ ehIybBa¢Ún

mkkan;kEnøgEtmþg» eBalKWmnÞIr

«s-21» RtÚv)anP¢ab;CamYy

bBa¢ImYyEdlmancMNgeCIgfa «GMBIkmøaMgk,t;dkRsg;BI

RbvtþiskmµPaBk,t;rbs; san; b:U yuT§CnpSarrdæ». tarag

enHmaneQµaH34nak;EdlRtÚv)ancarfa RtÚv)ancab;xøÜn

KMrUmYyénP½sþútagÉksarEdlP¢ab;emdwknaMCan;x<s;énbkSkumµúynisþkm<úCa

EdlenArs; eTAnwg]RkidækmµRbqaMgnwgmnusSCati ¬PaK2¦

Page 35: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 33

elx8 ExsIha qñaM2000

rYcehIy.

rr))aayykkaarrNN__ssrreessrrmmkkBBIIffññaakk;;eeRRkkaammnniiggBBIIkkEEnnøøggeeppSSgg²²eeTToott

RbePTÉksarepSg²eTotenAÉmCÄmNÐlÉksar

km<úCaEdlBak;B½n§nwgemdwknaMCan;x<s;nigkmµaPi)albkS

kumµúynisþkm<úCaBIGMeBI]Rkidækm~ manniyayGMBIr)aykarN_

sPaBkarN_épÞkñúgEdlRtÚv)ancmøgeTA[emdwknaMCan;x<s;

TaMgenaH. ÉksarBak;B½n§TaMgGs;enHrYmman TUrelxnigsar

TUrelxepSg²EdlepJImkBIPUmiPaKepSg²énbkSkumµúynisþ

km<úCaEpñkepSg² nigBIfñak;eRkamepSg²eTot b:uEnþk¾man

r)aykarN_mkBIGgÁPaBeyaFaEdlFmµtasßitenAeRkam

KN³kmµaFikarmCÄímbkS nigmkBIÉkGKÁrdæTUtnanaRbcaMenA

breTs. ÉksarEdlerobrab;xagelIenH)anbEnßmTm¶n;eTA

elIP½sþútagénkarBak;B½n§pÞal;rbs;kmµaPi)alenAeRkARkúg

PñMeBjBIbTelµIsepSg²EdlGaccUleTAkñúgEpñkxøHénbTdæan

]RkidækmµGnþrCati ehIyy:agehacNas;k¾cUlkñúg «eTas

sþIBIbTdwgB¤ehIymin)ancat;viFankarTb;sáat;» rbs;

emdwknaMCan;x<s;enAkñúgRkúgPñMeBj. Tak;TgnwgkrNIeRkay

enH tamTsSn³rbs;elak TIt etm½r )aneFVIkarsnñidæanfa

«ÉksarTaMgenHGaceFVICaP½sþútagbBa¢ak;BIkardwgB¤BIGMeBI

eXareXA EdlCakarTTYlxusRtÚvmYyEpñkrbs;m®nþImYy

cMnYndUcCa nYn Ca nig eGog sarI. GMeBIeXareXAniyay

enAeBlenHKWrYmmankarsmøab;RbCaCnkm<úCanigGñkeTas

RBmTaMgCnCatievotNamedayehtuplneya)ay ehIy

CemøaHRbdab;GavuFrvagkm<úCaRbCaFibetyünigRbeTs

evotNamGacnaMeTAdl;bT]Rkidækmµs®gÁam. Ek Bk Gac

køayCamnusSEdlmankarBak;B½n§pÞal;CageKkñúgkrNIenH.

dUcCacemø IysarPaBnigÉksarkñ úgrbbkm< úCa

RbCaFibetyüdUecñHEdr karTak;TgTaMgGs;enaHEtgEtman

eRbIBakübeBäaógepSg²dUcCa «kemÞc» nig «sm¥at» edIm,I

CMnYsBakü «smøab;». b:uEnþmaneBlxøHk¾maneRbIXøamYy

EdlmanEcgkñúgrdæFmµnuBaØCMnYsvij«kardak;TNÐkmµBIfñak;

elI». maneBlxøH b: ul Bt RtÚv)aneRbI «GkSrkat;b¤

eQµaHERb 009». b:uEnþCajwkjy eKeRbIelxkUdsmÁal;

870 b¤mnÞIr870 edIm,IsmÁal; «bg» b¤ «GgÁkar» b¤k¾

«KN³kmµaFikarmCÄímbkS». RKb;krNITaMgGs;enAkñúgkar

Tak;TgKña EtgEtmankMNt;smÁal;fa)ancmøgCUneTAmnusS

mYycMnYn b¤smaCikénKN³kmµkarGcié®nþy_Edlrs;enAkñúg

rdæFanIPñMeBj³ b:ul Bt xøÜnÉgpÞal; «RtÚv)anehAfa G‘¿»

nYn Ca ehAfa «G‘¿ nYn» eGog sarI ehAfa «bgva:n;» vn

ev:t ehAfa «bgvn» ehIy sun esn ehAfa «bgexov».

enAkñúgkarTak;TgTaMgenaHGñkTaMg5nak;mindwgCamYyNaman

GMNaceFVIkarseRmccitþeTAelIbBaaðepSg² b¤seRmccitþenA

kñúgevTikaNaeLIy b:uEnþvahak;dUcCabgðajc,as;fa TaMg

nYn Ca nig eGog sarI suT§EtmancMENkenAkñúgRkúmP¢ab;

Bt’manEdlrYmmanTaMg b:ul Bt/ vn ev:t nig sun esn

pg. kñúgkrNIepSg²eTot ÉksarTaMgenHmanniyayGMBI

GMNacbBa¢a[mankarkab;smøab;mnusS.

]TahrN_mundMbUgeKenHKW TUrelxcuHéf¶TI21 Ex

mIna qñaM1976 BIkmµaPi)alEdlcuHhtßelxaxøÜnÉgdak;

eQµaHfa qun «RbEhlCaeQµaHERbrbs;GtItelxatMbn;

Eg:t BUn hn TUcfg can;yat sukpk sMGat

Page 36: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

bUBa’ esaPwm» CUncMeBaH «b:ul» . enAkñúgTUrelxenaHman

cMNarmYyfa cmøgCUn nYn/ exov nig va:n; ehIyraykarN_

GMBIkarcab;xøÜnCnCatievotNamnigkm<úCaenAkñúgtMbn;24

EdlmanRBMRbTl;Cab;nwgRbeTsevotNam. TUrelx)an

sresrfa enAéf¶TI13 ExmIna kgRsuk)an «cab;xøÜnCnCati

evotNam5nak;Edl)anlak;xø ÜnenAkñúgéRB» ehIykñúg

cMeNamGñkTaMg5nak;enaHman2nak;RtÚv)an «)aj;smøab;»

nig3nak;eTotRtÚv «)ancab;xøÜnTaMgrs;» ehIy\LÚvRtÚv)an

«XMuXaMgenAÉsnþisux». manCnCatievotNam5nak;eTot

RtÚv)ancab;xøÜnkñúgrvagéf¶TI14 dl; 16 ExmIna. rIÉtMbn;

k¾cab;)anCnCatiExµrmñak;EdlRtÚv)anecaTRbkan;fa )an

Kb;RKab;EbkenAéf¶TI7 mIna bNþalyuT§Cnmñak;søab;nigeFVI

[rbYsF¶n;cMnYn4nak;. r)aykarN_bgðajfa qun «Ca

Pñak;garsnþiPaBniym» ehIyBnül;fa «eyIgév:vaeBl

sYrcemøIyGMBIExSry³GgÁkar» ehIytamcemøIyenH)an

rkeXIj «ExSry³cMnYnCag20nak;enAtammUldæanRsuk

RBHesþc EdlGñkTaMgenaHenAmanExSry³GgÁkareRcIneTot

mkBIRbeTsevotNam».

enAéf¶TI18 Exkkáda qñaM1976 elxarbs;tMbn;sVy½t

103 eQµaH b‘ U pat ehA hg;

EdleRkaymkRtÚv)ansm¥at )anepJI

TUrelxmYyc,ab;eTA «bgCaTIRslaj;

nigeKarB» EdlR)akdCa b:ul Bt.

TUrelxRbhak;RbEhlKñaenHEdrRtÚv

)ancmøgCUn nYn Ca sun esn nig

eGog sarI. TUrelxenH)anraykarN_

GMBI]bTÞvehtumYynaéf¶12 Exkkáda

eBlEdlmanbBa¢aBIeyaFatMbn;[

bBa¢ÚnyuT§Cn3nak;[ykr)aykarN_

mYyeTAEckcay. eBlenaHman

yuT§Cnmñak;k¾bkeRkay ehIy)aj;

tRmg;eTAelIyuT§CnBIrnak;eTot ehIy

k¾rt;)at;eTA. r)aykarN_enaH)ansegçbfa yuT§Cnmñak;

enaHKWsßitenAkñúgRkúmmYymanKañ11nak;epSgeTotEdlRtÚv

)anTTYlkarTak;TgBIRkúm «snþiPaBniymes>GIu>Ga» sßitenA

kñúgRbeTséf. RkúmenH)anbMBak;bMb:nyuT§CnTaMgenH[

«kemÞckmµaPi)al nigkuM[rs;enACamYyBYkkumµúynisþeday

KµanesrIPaBnigR)ak;ExRKb;RKan;». P½sþútagsRmab;bBa¢ak;

kñúgkrNIenHKWfa RkúmbdibkçenH)anniyayfa «eTaHCaxøÜnxM

eFVIkarKµanQb;y:agNakþIk¾GgÁkarenAEtfaxøÜneFVIxusdEdl».

r)aykarN_)ankt;smÁal;fa yuT§Cn10nak;énRkúmenH

RtÚv)an «kemÞc» TaMgExS²tamkarsnñidæandMbUgrbs;tMbn;

b:uEnþsnüafa nwgman «karesIubGegátCalm¥itbnþeTot».

ÉksarepSg²eTotminmanlkçN³c,as;las;dUcenH

eLIy b:uEnþraykarN_GMBIkarcab;xøÜnnigkareFVIvisuT§kmµ b¤

bgðajBIkarerIseGIg CaBiesseTAelIshKmn_CnCaticam.

enAéf¶TI30 Exvicäika qñaM1975 kmµaPi)aleQµaH

qun )anepJITUrelxmYyc,ab;EdlcmøgCUn nYn Ca rYcehIy

eTA[ b:ul Bt raykarN_GMBIkarepÞrRbCaCneTAPUmiPaK]tþr.

TUrelxmanraykarN_GMBIbBaðaepSg²EdlRtÚv)anelIkeLIg

Tak;TineTAnwg «bBaðadkRbCaCnBIbUB’aeTA[]tþr» BIeRBaH

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa34

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

kkaarrddææaanneellIIkkTTMMnnbb;;EExx~~rrRRkkhhmm

Page 37: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 35

elx8 ExsIha qñaM2000

«manbBaðaxøHminÉkPaBKña ehIymineKarBtammtiENnaM

rbs;GgÁkar». edayELkeTaHbICa «cMnYnTaMgGs;» én

RbCaCnEdlRtÚvEtpøas;bþÚrTIkEnøgnigdwkCBa¢ÚnmkBIPUmiPaK

bUB’a tMbn;21 eTAkan;PUmiPaK]tþr RtÚv)anRbKl;enAÉcMNuc

TTYlk¾eday b:uEnþPUmiPaK]tþr)an «bdiesFy:agdac;

xat» minTTYlykRbCaCn\søameT ykEtExµrsuT§. bBaða

enHmankarpÞúyRsLHBIKñaCamYynwgesckþIseRmccitþeFVI

eLIgenAkñúgkic©RbCuMEdl «Ecgfa>>> cMENkBay½Bü nig]tþr

RtÚvTTYledIm,IbMEbkRbCaCn\søamecjBIdgTenøemKgÁ».

TUrelxepJIeTAkan; b:ul sgát;F¶n;fa «dkenHCaeKalkarN_

bMEbkdUcmtibg)anBiPakSaCamYyeyIg´rYceRscehIy».

xøwmsarrbs;TUrelxenHKWkaregOgq¶l;faetI «bBaðaenH

RbEhlCasmmitþ Bk min)andwgEdreTemIleTA». qun

)anBnül;fa xøÜn)anbg¥ak;dMeNIrrbs;CnCaticamedIm,Irg;caM

KMnitrbs; b:ul nigKMnitepSg²eTotmkBIPUmiPaK]tþr ehIy

suM[Kat; «seRmcfaetIRtÚvedaHRsayerOgenHrebobNa».

KµanÉksarNamYybBa¢ak;GMBIfaetIbBaaðenHRtÚv)an

edaHRsayecjedayrebobNaeLIy. b:uEnþenAéf¶TI2

Exemsa qñaM1976 Bk )anepJITUrelxmYyeTAkan; b:ul

ehIycmøgCUn nYn nig sun esn. TUrelxenHbgðajBIkar

RBÜy)armÖrbs;xø ÜncMeBaHkarBak;Bn½§CamYyRbCaCncam

GtItTahansaFarNrdæ kmµaPi)alEdlRtÚv)anedjecj

nigEdl)aneFVIskmµPaBRbqaMg. TUrelxenHmanplb:HBal;

dl;cMNat;viFankarEdl Bk kMBugBiPakSaKñarkmeFüa)ay

edaHRsay. Bk )anRbkasfa eTaHCa «sPaBkarN_x~aMg

enAPUmiPaK]tþrTaMgmUlCamUldæanx~aMgBuMTan;eFVIskm~PaBGVI

xøaMgkøaEdlb:HBal;RbCaCn k¾dUcCaclnabgábegáInpleT

CarYmsPaBkarN_nwgn EtTnÞwmnwgenHvak¾maneFVIskm~PaB

xøH²Edr dUcCavaeXasnafabdivtþmankartwgEtg vaeXasna

Tb;Tl;shkrN_ eXasnaTb;Tl;nwgkarelIkPøWERsf~I k¾dUc

CakareXasnaGMBIkarGt;Xøan» bu:Enþvak¾manbBaðaEdr.

dUecñHehIy)anCamankarGnuvtþskmµPaBepSg²dUcCakar

eXasnafa bdivtþn_KWmuWgm:at;dac;xatNas;. mankar

eXasnabMpuskMu[manshkrN_ kuM[mankarelIkPøWERs

nigkareXasnaGMBIeRKaHTurÖ ikS nigkarGt;Xøan. Bk

mankarRBÜy)armÖGMBIKMnitneya)aypÞúyKña ehIy)an

seRmccat;viFankarb®gáaberOgenH. Bk )anBnül;fa

edayELkenARsukcmáarelItMbn;42 «BYkGax~aMgCaTahan

cas;rYmpSMCamYycamnigBYkGtItRbFanRkúmshkrN_

)anykrUbftGaNul nigesckþIEføgkarN_rbs;GaNul

enAéf¶TI18 ExmIna qñaM1970 [Tmøak;semþc sIhnu BItMENg]

eTAbiTnwgedImeQI». Bk )anCRmab b:ul f a «eyIg)an

cab;BYkGasmasPaBCaGtItRbFanRkúmshkrN_cas;»

ehIy)anENnaM[xagtMbn; «ykcitþTukdak;RbúgRby½tñ

cMeBaHerOgenH». Bk )anBnül;fa xagPUmiPaKmankar

eCOCak;fa «manExSbgáb;enAkñúgépÞkñúg». Bk )ansnüafa

«eyIg)antamdanBinitüteTAeTot eXIjskmµPaBya:gNa

eyIgnwgmanviFankartamkarCak;EsþgeTot».

krNIRbhak;RbEhlenHEdrTak;TgnwgeyaFPUmiPaK

eTaHbICamankare)assm¥atehIye)assm¥ateTot ksag

ehIyksageTot nigeXasnaehIyeXasnaeTot TaMgxag

neya)ay stiGarmµN_ nigkarcat;taMgy:agNak¾eday

k¾yuT§CnmYycMnYntUcEdlCabNþajxµaMgbgáb;BImunmkenAEt

bgábBaðadEdl. manmñak;eTIbEt)anrt;ecalCYreTARbeTs

éf ehIyeRkaymkPUmiPaK)an «dksmasPaBminl¥nig

BYkesrIBIkgT½B>>>mk[bgábegáInplenAsmrPUmieRkayvij».

elIsBIenHeTot «cMeBaHbBaðaenH» PUmiPaK «)ankMBugEt

eFVIkarksagnige)assm¥atsmasPaBCabnþbnÞab;».

¬¬eennAAmmaanntt¦¦ sÞIv ehD½r

RTwsþIEx~rRkhm cRkBtþiniymvaxøaMgEtsMbkeRkA EtPaBxagkñúgexSay

BIeRBaHRbCaCn minKaMRTva.

¬dkRsg;ecjBIesovePAjúk TMB½r77¦

Page 38: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa36

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

manP½sþútagsMxan;²bgðajfa GMeBITaruNkmµRtÚv

)anRbRBwtþeLIgkñúgRTg;RTayFMenAkñúgRbeTskm<úCakñúgrbb

ExµrRkhm. esovePAniBn§edayRbvtþivíTU edvId eqndl½r

EdlmancMNgeCÍgfa «semøgBImnÞIrs-21» KWCakarsikSa

d¾TUlMTUlaymYysþIGMBIÉksarenATYlEsøgEdlbgðajfa

kareFVITaruNkmµKWCaskmµPaBmYykñúgcMeNamskmµPaB

epSg²eToteFVIeLIgenAkñúgKuksm¶at;rbs; b:ul Bt.

Rbvtþirbs; va:n; Nat GtItGñkeTasKukTYlEsøgEdl

rYcrs;CÍvítnigRbPBepSg²eTot )anbgðajR)ab;eyIgfa

GñkeTasRtÚv)anrgGMeBITaruNkmµenAtamextþEdr.

CaBiessTinñn½yRbmUledaymCÄmNÐlÉksar

km<úCaeBlcuHRsavRCavnigEpnTIreNþAsaksBRbl½y

BUCsasn_TUTaMgRbeTs )anbgðajfa RbePTepSg²énGMeBI

TaruNkmµhak;dUcCaekIteLIgCaTUeTAeTAehIyenAtamKuk

PUmiPaK tMbn; nigRsukTUTaMgRbeTskm<úCa Edld¿eNIrkar

edaysnþisuxExµrRkhm. r)aykarN_rbs;mCÄmNÐl

Éksarkm<úCakñúgqñaMknøgmkbgðajfa «mankarrkeXIj

dUc²Kña÷ sakSIeFVICaksiNcMeBaHkareFVITaruNkmµ nig

Xatkmµd¾eRcInhYsnisS½y ehIysMNl;P½sþútagCareNþA

saksBrYmnigGtItKukExµrRkhmpþl;nUvksiNsakSIRsab;

Edlray)a:yenAkñúgRbeTskm<úCa KWCaP½sþútagCak;Esþgén

GMeBI]Rkidækmµ. GMeBIenHekIteLIgRKb;kEnøgehIymanlkçN³

dUcKñaya:geRcInenATUTaMgRbeTs. krNIenHbBa¢ak;fa GMeBIKYr

[P½yrn§t;ekItmaneRcIn nigCaRbB½n§eTotpg EdlbMeBj

lkçN³vínicä½ymYykñúgniymn½ysþIGMBIbT]RkidækmµRbqaMgnwg

mnusSCati».

karvínicä ½yeTasCnEdlTTYlxusRtÚvcMeBaHGMeBI

TaruNkmµenAkñúgsm½yExµrRkhmmanlT§PaBeRcIneday

Ep¥keTAelImUldæanCaeRcInya:g. enAkñúgGtßbTenH ´nwg

erobrab;BImUldæanc,ab;TaMgenH RBmTaMgbBaðacm,g²éntRmÚv

karrkP½sþútagkñúgkarvínicä½ykþI. karBiPakSad¾lm¥itnUvcMNuc

TaMgenHminGaceFVIeTA)antamry³GtßbTxøIenHeT. GVIEdl

sresrenATIenHminelIsBIeRKagc,ab;FMCaeKal²mYyEdl

GacykmkGnuvtþ)ancMeBaHsPaBkarN_enARbeTskm<úCa.

´P¢ab;GtßbTenHeTAnwgEdnsmtßkic©rbs;kariyal½yecARkm

vísamBaØenAkñúgtulakar dUcEdl)anEcgenAkñúgBRgag

c,ab;sþIBIkarbegáItkariyal½yvísamBaØenAkñúgtulakarén

RbeTskm<úCa edIm,Ivínicä½yerOgkþIbT]RkidækmµRbRBwtþeLIg

enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü ¬BRgageFVIenAkñúgExmkra

qñaM2000¦.

ccMMNNuuccxxaaggeeRRkkaammeennHHKKWWCCaallTT§§PPaaBBkkññúúggkkaarrvvíínniiccää½½yykkþþIIGGMMeeBBII

viFIbYnya:gkñúgkarvinicä½yGMeBITaruNkmµRbRBwtþeLIg

enAkñúgsm½yExµrRkhm

Page 39: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

TTaarruuNNkkmmµµ ÷

1¦TaruNkmµCaFatupSMmYyén]Rkidækmµs®gÁameRkam

GnusBaØaRkúghSWENv

2¦TaruNkmµCaFatupSMmYyén]RkidækmµRbqaMgnwg

mnusSCati

3¦TaruNkmµCa]RkidækmµsarFatumYyeRkamc,ab;

GnþrCati

4¦TaruNkmµCa]RkidækmµsarFatumYyeRkamBRgag

c,ab;kñúgRsukrbs;RbeTskm<úCa

lT§PaBnImYy²suT§EtmanKuNsm,tþi nigKuNvíbtþi

epSg²KñaEdlTak;TgCaBiesseTAnwgbBaðaP½sþútag BIeRBaH

víFanc,ab;P½sþútagsMxan;manEdnGnuvtþc,as;las; b¤GVI

EdlehAfa ExSbnÞat;énTMhMEdlGacykc,ab;TaMgenHmk

Gnuvtþ)an.

11¦¦TTaarruuNNkkmmµµCCaaFFaattuuppSSMMmmYYyyéénn]]RRkkiiddæækkmmµµss®®ggÁÁaammeeRRkkaamm

GGnnuussBBaaØØaaRRkkúúgghhSSWWEENNvv

RbeTskm<úCaKWCaPaKImYyenAkñúgGnusBaØaRkúghSWENv

qñaM1949. GnusBaØaTaMgenHGnuvtþcMeBaH «krNITaMgGs;

éns®gÁamRbkas b¤k¾CemøaHRbdab;GavuFEdlGacekItman

eLIgrvagPaKIBIr b¤k¾eRcIn énPaKIcuHkic©snüakñúgGnusBaØa

eTaHCafardæEdlmans®gÁamekIteLIgminRtÚv)anTTYlsÁal;

edayGnusBaØaNamYyk¾eday». dUecñHEdnsmtßkic©én

GnusBaØaKWkMNt;cMeBaHCemøaHRbdab;GavuF ¬GnþrCati¦ eTaH

bICamaRta3 Tak;TgnwgCemøaHGnþrCatik¾eday b:uEnþKµan

ynþkarGnuvtþc,ab;cMeBaHbTelµIsenAkñúgkrNIenHeLIy.

GnusBaØaenHKWGnuvtþkRmitcMeBaH «RTBüsm,tþi b¤k¾buKÁl

karBaredayc,ab;» eRkamGnusBaØaepSg²KñaEdlrYmman

smaCíkénkgkmøaMgRbdab;GavuFrbYs b¤QW/ eQøIys®gÁam

nigCnsuIvílEdlFøak;eTAkñúgédrbs;PaKIbgáCemøaH b¤RbeTs

Edlkan;kab;EdlCnrgeRKaHBuMEmnCaBlrdærbs;RbeTsenaH.

«x» sMxan;mYyénGnusBaØaEcgfa PaKIrdæmanParkic©

kat;eTasbuKÁlEdlsgS½yfa)an«RbRBwtþbTelµIsF¶n;F¶r»

EdlmanEcgenAkñúgGnusBaØaedayminKitBIsBa¢atieLIy.

karhamR)ammYyeTotEdlEcgenAkñúgGnusBaØaKW «GMeBI

eXareXAb:HBal;dl;CÍvítb¤buKÁl CaBiessGMeBIXatkmµ

RKb;RbePT karbMpøajRTBüsm,tþisaFarN³ kareFVITukç

bukemñj nigGMeBITaruNkmµ enARKb;eBlevla nigRKb;TIkEnøg

TaMgGs;». karRbRBwtþnUvGMeBINamYykñúgcMeNamGMeBITaMg

enHKWRtÚv)ancat;Tukfa)anRbRBwtþbTelµIsF¶n;F¶r ehIyGñk

éddl;RtÚvEtTTYlxusRtÚvcMeBaHmuxc,ab;. sMNYrmYyEdl

RtÚveqøIyKWfa etI «x» epSg²enAkñúgGnusBaØaGacGnuvtþ

)ancMeBaHsPaBkarN_Cak;EsþgenAkñúgRbeTskm<úCakñúg

rbbkm<úCaRbCaFibetyüEdrb¤eT? etImanGMeBITaruNkmµ

RtÚv)aneFVIeLIgenAkñúgCemøaHRbdab;GavuFCamYyrdædéTeTot

b¤eT? r)aykarN_rbs;RkúmC¿najkarEdlRtÚv)ansresr

edaymankarGnuelamtamesckþIseRmccitþrbs;mhasnñi)at

GgÁkarshRbCaCatielx52/135 )aneqøIynwgsMNYr

enHkñúglkçN³víC¢mandUcteTAenH ÷

«ÉksarRbvtþisa®sþ)anbgðajfa CemøaHRbdab;

GavuFrvagRbeTsevotNamnigRbeTskm<úCa)ancab;epþÍm

enAExkBaØa qñaM1977 nigRbEhlCamunenHeTotpg.

karb:HTgÁicenAtamRBMEdnkñúgEx]sPa qñaM1975 nigkar

bnþekIteLIgnUv]bTÞvehtuepSg²\tQb; Caehtupld¾maM

kñ úgkarykGnuvtþGnusBaØaRkúghSWENvqñaM1949 kñúg

TMnak;TMngrvagRbeTskm<úCanigRbeTsevotNamkñúgGMLúg

eBlCíteBjmYyrbbkm<úCaRbCaFibetyü. CaBiess

kgT½Bkm<úCa)anRbRBwtþkarkab;smøab; TaruNkmµ b¤GMeBI

GmnusSFm’ edayectna karbgákarQWcab; exøacpSa cab;

edayectna karnireTsb¤XuMXaMgedayxusc,ab; nigkar

bMpøajRTBüsm,tþi». CnEdlTTYlxusRtÚvcMeBaHGMeBI

TaruNkm~RbqaMgnwgRkúmEdlkarBaredayc,ab;enAeRkam

GnusBaØaenAkñúgCemøaHRbdab;GavuFrvagkm<úCaRbCaFibetyü

nigRbeTsevotNam Gacykmkkat;eTaskñúgnamCaCnéd

dl; «RbRBwtþbTel~IsF¶n;F¶r». ¬¬eennAAmmaanntt¦¦ y:n va:n; RKInFIn

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 37

elx8 ExsIha qñaM2000

Page 40: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa38

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

enAedÍmTsvtSr_qñaM60 karC¿nuMCRmHkþId¾l,Il,ajelI

BiPBelakmYybnÞab;BIkarkat;eTasBYkhVasuIsNahSúIenA

TIRkúgnUrimb‘Wk KWCakarkat;kþIelIrUbelak GaDul eGcäkµan; kñúg

RbeTsGuIRsaEGl kñúgrvagqñaM1961dl;1962. elak

eGcäkµan; EdlCaGtItRbFanGgÁPaBb:Ulissm¶at;kñúgTIRkúg

Eb‘rLaMg EdlTTYlxusRtÚvcMeBaHEpnkar «d¿eNaHRsay

cugeRkay» «karsmøab;rgÁalnUvRbCaCnCÍVhVkñúgRbeTs

GaløWm:g; nigTwkdÍeRkamkarkan;kab;edayGaløWm:g;TaMgLay»

)anrt;eKcBIkarcab;xøÜnenAeBlcb;s®gÁam ehIy)anlak;

bMBYnrs;enAkñúgRbeTsGahSg;TIn cab;taMgBIqñaM1950

edaydUreQµaHfµÍ. enAEx]sPa qñaM1960 eGcäkµan; RtÚv

)ancab;BRgt;edayPñak;garsnþisuxRbeTsGuIRsaEGl

ehIyRtÚv)annaMmkRbeTsGuIRsaEGl. RbeTsGuIRsaEGl

)anRbkasR)ab;BiPBelakfaxøÜnnwgyk eGcäkµan; eTAC¿nuM

CRmHkþIcMeBaHtYnaTIrbs;Kat;kñúgkarGnuvtþEpnkar «d¿eNaH

RsaycugeRkay». eGcäkµan; RtÚv)ankat;kþIeRkamc,ab;

dak;TNÐkmµelIBYkNahSúInigbkSBYkNahSúIrbs;RbeTs

GuIRsaEGl. c,ab;enHkMNt;kardak;TNÐkmµcMeBaHbT]Rkidæ

RbqaMgnwgRbCaCnCVIhV ]RkidækmµRbqaMgmnusSCatinig

]Rkidækmµs®gÁam. Epñk 1¬x¦ énc,ab;enH)ankMNt;niymn½y

bTelµIsTaMgLaydUcteTAenH÷

«]RkidækmµRbqaMgCnCatiCVÍhV» mann½yfa ral;GMeBI

]RkidæNamYyEdlRtÚv)anRbRBwtþedaymanectnabMpøicbMpøaj

CnCatiCVIhVTaMgRsug b¤edayEpñk³ 1¦ karsmøab;rgÁalnUv

CnCatiCVIhV/ 2¦bgákarQWcab; nigkarxUcxatCad¿NMEpñk

ragkaynigstibBaØacMeBaHCnCatiCVÍhV/ 3¦ dak;[rs;enA

kñúgsßanPaBrs;enAminsmRsbsMedAbgáPaBmhnþraydl;

sgÁmrs;enArbs;CnCatiCVÍhV/ 4¦ dak;bgçMnUvvíFankarnana

Edlbgáarmin[CnCatiCVÍhVpþl;kMeNItTarkkñúgsgÁm.

«]RkidækmµRbqaMgmnusSCati» mann½yfaCaGMeBINa

mYykñúgcMeNamGMeBIdUcteTAenH÷GMeBImnusSXat karsmøab;

bMputBUC GMeBITasPaB karbg¥t;Gahar b¤karnireTs nigkar

RbRBwtþGmnusSFm’déTeTotEdlRtÚv)anRbRBwtþmkelI

RbCaCnsuIvíl nigkareFVITukçbukemñjnanaedaysarmUlehtu

neya)ay sBa¢ati BUCsasn_ b¤sasna.

c,ab;enH)anpSarP¢ab;CasMxan;nUvbTelµIsén]Rkidækmµ

s®gÁam nig]RkidækmµRbqaMgmnusSCatienAtulakarnUrimb‘Wk

CamYynwgbT]Rkidæc,as;las;CagenHKW]RkidækmµRbqaMgnwg

RbCaCnCVÍhV. ]RkidækmµRbqaMgnwgRbCaCnCVÍhV )anx©IcMNuc

xøHénniymn½yGMeBIRbl½yBUCsasn_BIGnusBaØasþIBIGMeBI

Rbl½yBUCsasn_. ehtudUecñHehIyc,ab;enHGnuBaØat[

RbeTsGuIRsaEGlykbuKÁlEdl)anRbRBwtþbTelµIsén

GMeBIRbl½yBUCsasn_TaMgLaymkelIRbCaCnCVÍhV mkeFVI

karkat;eTasedaytulakarkñúgRsukrbs;xøÜn.

minEtb:ueNÑaH c,ab;dak;TNÐkmµ)anEcgGMBIkardak;

TNÐkmµcMeBaHGñkTaMgLayEdl)anpþl;esvakm~kñúg «GgÁkar

rbs;sRtÚv» dUcEdl)anRbkasedaytulakareyaFa

GnþrCatienAnUrimb‘Wk ¬Epñk3 «k» nig «x»¦ ehIy)anbdiesF

ya:gc,as;las;nUvkaryk «bBa¢afñak;elI» mkeFVICar)aMg

karBarkMhusEdl)anRbRBwtþ ¬EpñkTI19¦. eGcäkµan; RtÚv

)antulakarGuIRsaEGlecjdÍkaecaTRbkan;elI4krNIén

]RkidækmµRbqaMgRbCaCnCVIhV BIbTmanmuxnaTIkñúgkic©kar

RKb;RKgelIEpnkar «d¿eNaHRsaycugeRkay» dak;[

RbCaCnCVIhVrs;enAkñúgsPaBEdlGacbgá[manmhnþray

dl;sgÁmCÍvPaBrs;enA bgáeRKaHfñak;F¶n;F¶rcMeBaHRbCaCn

CVIhVedaykarbgçM[eFVITaskr karbg¥t;Gahar kareFVITukç

bukemñj karnireTsxøÜn nigkarcab;XuMXaMg nigBIbTcat;

víFankarnanabgç Mmin[RbCaCnCV IhVpþl;kMeNItTarkkñ úg

erOgkþ IrvagGu IRsaEGlnig eGcäk~an;

Page 41: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 39

elx8 ExsIha qñaM2000

sgÁm. krNIbT]Rkidæ3 EdltulakarenaH)anecaTRbkan;

mkelI eGcäkµan; fa)anRbRBwtþ]RkidækmµRbqaMg mnusSCati

KWGMeBImnusSXat karsmøab;bMputBUC nigkarbgçM[eFVI

Taskr karnireTsRbCaCnCVIhV kareFVITukçbukemñj RbCaCn

CVIhV nigkarbøn;RTBüsm,tþirbs;RbCaCnCVIhV. karecaT

Rbkan;mYyeTotKW]Rkidækmµs®gÁam. eGcäkµan; RtÚv)an

ecaTRbkan;edayKµanP½sþútagfa elak)anRbRBwtþGMeBI

sahaveXareXA nireTs nigkarsmøab;RbCaCnCVÍhV Edl

Cam©as;TwkdÍénrdæEdlGaløWm:g;kan;kab; ehIyfaGMeBI

TaMgenHCa]Rkidækmµs®gÁam. krNIbTelµIs4eTotén

]RkidækmµRbqaMgmnusSCati)anepþateTAelIkarRKb;RKgrbs;

eGcäkµan; EdlKat;bBa¢a[ «Cemøós» nigsmøab;rgÁalRkúm

CnsuIvílRbePTdéTeTotrYmman³ b:ULÚj søÚva:k eGhSúIb

nigkUnecArbs;RbCaCneqkUsøÚva:KI enAkñúgPUmilIDIk. krNI

bT]Rkidæ3cugeRkayecaTmkelI eGcäk~an; faCasmaCíkkñúg

GgÁPaBb:Ulissm¶at;rbs;rbbNahSúIGaløWm:g;nigehÁstab:U

EdlCaGgÁPaBRBhµTNÐTaMgGs;EdlRtÚv)anRbkaseday

FmµnuBaØéntulakareyaFaGnþrCati.

karecaTRbkan;TaMgenH RtÚv)ankt;RtaTukCaÉksar

TaMgRsug. enAkñúgkarkarBarxøÜn eGcäkµan; )anelIkeLIg

nUvkarC¿Tas;CaeRcIncMeBaH÷

1¦ Ednsmtßkic©rbs;tulakarGuIRsaEGledayEp¥k

elIeKalkarN_TaMgLayénc,ab;GnþrCati rYmmankarham

Xat;sþIGMBIkareFVIc,ab;C¿nuMCRmHeRkayGgÁehtu (ex post facto)

GFibetyüPaBEdndÍ nigskmµPaBrbs;rdæ.

2¦ karcab;BRgt;rUbKat;BIRbeTsGahSg;TIneday

Kat;BuMmankarsµ½RKcitþ.

3¦ karBitfary³eBlénEdnGCJayukalénRbeTs

GahSn;TIn)anputkMNt;cMeBaHGMeBIEdlKat;)anRbRBwtþ.

Kat;)aneFVIkarGHGagkarBarxøÜnbEnßmdUcteTAenH÷

1¦ Kat;RKan;EtGnuvtþtambBa¢afñak;elI

2¦ RkúmRbwkSaecARkmdUcCaRbCaCnCIhVenH ebItam

citþsa®sþminGaceFV IkarC¿nu MCRmHkþ ImkelIrUbKat;eday

yutþiFm’)aneT.

karC¿Tas;nwgkarGHGagkarBarxø ÜnTaMgLayrbs;

eGcäkµan; RtÚv)anRcanecaledaytulakarRsukénTIRkúg

eyrUsaLwm énRbeTsGuIRsaEGl kñúgkarecjsalRkm

rbs;xøÜnEdlrkeXIjfaCncugecaTmankMhuselI15krNI

énbTelµIs ehIy eGcäk~an; RtÚv)ankat;eTasRbharCÍvít.

eGcäkµan; )anbþwg]T§rN_eTAtulakarkMBUlrbs;RbeTs

GuIRsaEGl edayecaTRbkan;BIPaBxVHEdnsmtßkic© kgVH

smtßPaBEpñkcitþsa®sþrbs;tulakarkñúgkarpþl;[Kat;nUv

karC¿nuMCRmHkþImYyyutþiFm’RtwmRtÚv nigkMhusrbs;tulakar

fñak;eRkamkñúgkarEdlrkeXIjfa Kat;mantYnaTIFMkñúgbT

]RkidæEdl)anecaTRbkan;mkelIrUbKat;. tulakarkMBUlbnþ

Tat;ecalral;karGHGagTaMgenH. tulakarkMBUlcab;epþÍm

edaybdiesFkarGHGagTUlMTUlayrbs;CncugecaTEdlfa

enAeBlEdlc,ab;GnþrCatinigc,ab;kñ úgRsukb:HTgÁ icKña

c,ab;GnþrCatiRtÚvEtQñH. tulakar)anGHGagfa c,ab;

TaMgLayRtÚv)anedaHRsaybMPøWedIm,IeqøIytbeTAnwgc,ab;

GnþrCati b:uEnþenAkñúgRBwtþikarN_énCemøaHEdlminGacecos

putlkçnþik³éntulakarkñúgRsukQñH.

bnÞab;mktulakarkMBUlk¾)aneqøIyya:gc,as;cMeBaH

karGHGagRbqaMgcMeBaHbBaðaEdnsmtßkic©. kñúgkareqøIy

tbcMeBaHTTð,IkrN_rbs;CncugecaTEdlfac,ab;dak;TNÐkmµ

BYkNahSúI nigbkSBYkNahSúI vayrMelaPeTAelIeKalkarN_

c,ab;EdlhamXat;min[begáItc,ab;nitiRbtikmµ ¬c,ab;

eRkayGgÁehtu ex post facto¦ tulakarGHGagfa eTaHbICa

eKalkarN_enHenAmansuBlPaBCaeKalkarN_c,ab;TUeTAk¾

eday k¾vaBuMcgkatBVkic©c,ab;tulakarGnþrCatiekIteday

TMenomTmøab; ehIyk¾CatRmÚvkarrbs;rdæFmµnuBaØEdr. Cag

enHeTAeTotcMeBaHbBaðacriyaFm’víj c,ab;enHmindak;TNÐkmµ

elIbTelµIsTaMgLayEdl)anTTYlsÁal;BImunenaHeT.

b:uEnþpÞúyeTAvíjc,ab;enHGnuvtþEtCamYy «]Rkidækmµsahav

Page 42: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa40

EsVgrkkarBit-Epñkc,ab;

eXareXAKYr[s¥b;ex<Im» EdlCncugecaTRtÚvEt)andwgrYc

CaeRscehIyfavaCaGMeBIrMelaPelItémøsIlFm’Caskl

Edl)ancak;b£sKl;eRCAkñúgRsTab;mnusSelak. minEt

b:ueNÑaHtulakar)anGHGagfa BuMmanc,ab;GnþrCatiekIt

edayTmøab;hamXat;kartak;Etgbegá Itc,ab;RBhµTNÐ

EdlGacGnuvtþ)ancMeBaHbTelµIsmYy EdlRbRBwtþeday

CnbreTsmñak;enAkñúgRbeTsmYyeTotEdlminEmnCaRbeTs

rbs;xøÜn edayQrelImUldæanGFibetyüEdndÍenaHeT.

kñúgkarBiPakSad¾TUlMTUlayGMBIPaBRsbKñaénc,ab;

dak;TNÐkmµeTAnwgeKalkarN_c,ab;GnþrCati tulakarkMBUl

rbs;RbeTsGuIRsaEGl)ansgát;bBa¢ak;fa bT]RkidæEdl

eGcäkµan; )anRbRBwtþ «RtÚvcat;Tukfa>>>>mansNæanCa]Rkidæ

kmµGnþrCatiEdlRtÚv)anhamXat;edayc,ab;CatiTaMgLay

ehIyEdlnaM[mankarTTYlxusRtÚvRBhµTNÐCabuKÁl»

ehIy)anbBa¢ak;eTotfa «ebIBinitüelIlkçN³sPaBTUeTA

CaBiessénbT]RkidæTaMgenH rdænImYy²Gacmansmtßkic©

eFVIkarC¿nuMCRmHkþInigdak;TNÐkmµelICnNaEdlcUlrYmkñúgkar

RbRBwtþTaMgenH».

cMeBaHkarcab;BRgt; eGcäkµan; BIRbeTsGahSg;TIn

tulakarkMBUl)anKaMRTcMeBaHesckþIseRmcrbs;tulakar

RsukEdlfa edaysarkarcab;BRgt;enHRKan;EtrMelaP

bMBaneTAelIsiT§irbs;RbeTsGahSg;TIn kñúgnamCardæman

GFibetyüPaBb:ueNÑaH karedaHRsayrvagRbeTsGahSg;TIn

nigGuIRsaEGl)anbBa©b;nUvvívaTenH ehIyBuMmanmUlehtuEdl

RtÚvC¿Tas;Ednsmtßkic©rbs;GuIRsaEGleLIy. tulakar

kMBUlk¾)anbdiesFnUvTegV ÍkarBaredayQrelImUldæan

«TegVIrbs;rdæ» rbs;xøÜn «mann½yfa skmµPaBrbs; eGcäkµan;

KWCaskmµPaBCapøÚvkarrbs;rdæ ehIyehtudUcenHGMeBI

TaMgLayEdl eGcäkµan; )anRbRBwtþminGacykmkedaHRsay

tamc,ab;GnþrCati)aneLIy». CaTMenomTmøab;c,ab;GnþrCati

GnuvtþEtcMeBaHTMnak;TMngnanarvagrdænigrdæ ehIyminEmn

GnuvtþcMeBaHGMeBIrbs;buKÁlenaHeLIy ehIyehtudUecñHehIy

buKÁlTaMgLayBuMRtÚv)andak;[TTYlxusRtÚveRkamc,ab;

GnþrCatiEdlfaeKalkarN_c,ab;mYyEdlminTTYlsÁal;enA

eRkamFmµnuBaØnUrimb‘Wk.

kñúgeBlC¿nuMCRmHkþI eGcäkµan; )anb:unb:gedaHsar

ykrYcxøÜnedayGHGagfa Kat;)anRbRBwtþEttambTbBa¢a

rbs;fñak;elIb:ueNÑaH b:uEnþtulakark¾)anTat;ecalkarGHGag

karBarenHEdr edayTajehtuplfa eGcäkµan; )anRbRBwtþ

edayÉkraCüBuMmanGñkNabBa¢aeLIykñúgkarGnuvtþEpnkar

«d¿eNaHRsaycugeRkay» ehIyfac,ab;GnþrCati)an

GnuBaØat[dkecjnUvkarGHGagkarBarénbTbBa¢afñak;elI.

CaTIbBa©b; tulakarkMBUl)anbBa¢ak;ya:gxøIBIkarKaMRTrbs;xøÜn

cMeBaHkarbdíesFrbs;tulakard¿bUgrbs;GuIRsaEGl cMeBaH

karGHGagedaHsarrbs;elak eGcäkµan; EdlfaecARkm

CnCatiCVÍhVBuMmansmtßPaBxagcitþsa®sþedIm,IeFVIkarC¿nuM

CRmHkþIedayyutþiFm’RtwmRtÚvmkelIrUbKat;.

enAeBlenaH tulakarkMBUl)anbBa¢ak;CafµÍelIGgÁ

ehtuTaMgLayedayKUsbBa¢ak;BItYnaTIrbs;elak eGcäkµan;

kñúgzananuRkménfñak;dwknaMrbs;rbbNahSúI karGnuvtþeday

ÉkraCünUvneya)ayRbl½yBUCsasn_rbs;Kat; tYnaTId¾

skmµ nigtYnaTIEdlKat;pÞal;)andwgkñúgkarnireTsRbCaCn

CVÍhVeTAC¿rMRbharCÍvít. tulakarkMBUl)anecjsalRkm

bBa¢ak;CafµÍBIkarkat;eTasRbharCÍvít eGcäkµan; ehIyKat;

RtÚv)anRbharCÍvítenAéf¶TI31 Ex]sPa qñaM1962.

eGlIhSa Eb‘t va:n; sáak;

BaküesøakEx~rRkhmkic©karGVIEdlsRtÚvRbqaMgeyIgRtÚvEtKaMRT ebIsRtÚv

KaMRTeyIgRtÚvEtRbqaMg.

¬dkRsg;ecjBIesovePA júk TMB½rTI78¦

sRmbnigeGanlMeTan eronsURtBImhaCn pSarP¢ab;

nwgC¿hrmhaCn CítsñiT§mhaCn.

¬¬dkRsg;ecjBIesovePA GuIv TMB½rTI74¦

Page 43: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 41

elx8 ExsIha qñaM2000

kkaaEEsstt))aaggkkkkbb::uussþþ×× ccuuHHééff¶¶TTII2266 EExxkkkkááddaa qqññaaMM22000000

)anraykarN_fa Ék]tþmrdæm®nþIkarbreTsénRBHraCaNacRk

km<úCa eha NaMhug )anmanRbsasn_naéf¶BuF TI26 Exkkáda

faGgÁnItibBaØtþirbs;km<úCanwgelIkmkBiPakSaedjedalna

eBlqab;²enHnUvc,ab;GnuBaØat[mankarC¿nuMCRmHkþIemdwknaM

ExµrRkhmEdlerobcMeLIgedayGgÁkarshRbCaCati. man

Rbsasn_eTAkan;GñkykBt’manr:yT½r Ék]tþm eha NaMhug

Eføgfa «´KitfavanwgminyUreBkeT eyIgnwgeXIjd¿eNIrkar

C¿nuMCRmHkþIvívtþeTAmux». tamkar)a:n;sµanmancMnYnmnusS

RbmaN1lan7Esnnak; RtÚv)ankab;smøab;kñúgGMLúgqñaM

1975-1979 eRkamrbbkumµúynisþExµRkhm. mk

dl;\LÚvenHBuMTan;manemdwknaMExµrRkhmNamñak;h‘anecj

muxkñúgtulakareqøIybMPøWGMeBIsmøab;rgÁalEdlbgá[manval

BiXatenAkm<úCaeLIy. Ék]tþm eha NaMhug bnþfa Ca

bzmc,ab;RtÚvEt)anGnum½tedayrdæsPanigRBwT§sPasin.

«eRkayBIsPapþl;sc©anumtiehIy eyIgGaccuHhtßelxaelI

GnusSarN³énkaryl;RBmCamYyGgÁkarshRbCaCati rYc

ehIyeyIgGacbnþd¿eNIrkareTAmuxeTot)an». manRbsasn_

enAeRkAevTikasþIGMBIsnþisuxtMbn; Ék]tþm eha NaMhug min

)anbBa¢ak;BIeBlevlac,as;las;énkarcab;epþÍmkarC¿nuM

CRmHkþIeLIy.

elak ehn kUErl RbFanRkúmRbwkSac,ab;rbs;GgÁkar

shRbCaCati )anniyaykalBIedÍmExkkádaenHfa GgÁkar

shRbCaCatinigRbeTskm<úCa)anedaHRsayrYcehIynUv

bBaðabec©keTscMeBaHkarC¿nuMCRmHkþIemdwknaMExµrRkhmCa

lkçN³GnþrCatiBIbT]RkidækmµRbqaMgnwgmnusSCati. b:uEnþ

elakRBmanfa GgÁkarBiPBelaknwgdkxøÜnecjBId¿eNIr

karenHRbsinebIkm<úCaminGnum½tc,ab;sMxan;BuMcaM)ac;[)an

qab;²eTenaH.

b:ul Bt emdwknaMExµrRkhm søab;enAqñaM1998

b:uEnþPaKeRcInénsmmitþrbs;xøÜnkMBugEtrs;enAedayesrIPaB

eRkayBIcuHcUlCamYynwgrdæaPi)al. qñaMmunrdæaPi)al

km<úCa)anRcanecalnUvsMeNIrbs;GgÁkarshRbCaCaticg;

begáIttulakarGnþrCatisRmab;C¿nuMCRmHkþIemdwknaMExµrRkhm

Edlmanv½ycMNas;²edayniyayfa TegVIEbbenHnwg

b:HBal;dl;GFibetyüPaBrbs;CatinigeRKaHfñak;dl;snþiPaB

EdleTIbEt)anbegáItfµÍ².

kkaaEEsstt EEXXmmbbUUDDaa eeddllII ccuuHHééff¶¶TTII22 EExxssIIhhaa qqññaaMM22000000

)ansresrfa semþcnaykrdæm®nþI hu‘n Esn )anCRmabdl;

fñak;dwknaMenAsPaCatifa kargarrbs;rdæaPi)alsþIGMBIkar

begáItGgÁC¿nuMCRmHkþIemdwknaMExµrRkhm)aneFVIrYcral;ehIy

ehIykarTTYlxusRtÚvcMeBaHkarvívtþeTAmuxeTot KWGaRs½y

eTAelIKN³km~karnItikm~.

enAkñúgsMbuRteFVIenAéf¶cnÞ ehIyEdlsarBt’manküÚdU

rbs;Cb:un TTYl)an semþcnaykrdæm®nþI)anmanRbsasn_

eyageTAdl;RbFansPaCati semþcRkúmRBH neratþm rNb£T§i

fa )al;kMBugsßitkñúgédrbs;RTg;. sMbuRtenaHsresrfa

«CaTUeTArdæaPi)al)anseRmckic©karFM²rYcCaeRsc ehIyGVI

EdlenAsl;KWmanEtbBaðaEpñkbec©keTsEtb:ueNÑaHEdl

minTan;)anedaHRsaymYyryPaKry. GMNHGMNagenH

pÞúyKñadac;RsLHeTAnwgRBHraCbnÞÚlrbs;RTg; rNb£T§ i kal

BIs)aþh_munEdlfaKN³km~karnItikm~enAEtman«bBaðaxøH²»

EdlRtÚvedaHRsayenAeLIy. GgÁkarshRbCaCatinig

rdæaPi)al)anCECkya:gl¥itl¥n;CamYyKñaGs;ry³eBlCag

mYyqñaMsþIGMBIbBaðafaetIRtÚvbegáIttulakartamrebobNa.

Gñkcrcarbs;GgÁkarshRbCaCatinigrdæaPi)alkm<úCa kalBI

ExknøgeTAfµÍ²enH)anedaHRsaybBaðamYycMnYnEdleFVI[

RkúmcrcaTaMgBIrEckdac;BIKña CaBiessbBaðaEdlfaetIGñk

NanwgeFVICaRBHraCGaCJa. b:uEnþRTg; rNb£T§i enA)anbegðIb

RBHbnÞÚlBIPaBxusKñaeRcInCagenHeTAeTot. sY bu‘nsU‘

karC¿nuMCRmHkþIExµrRkhm

Page 44: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa42

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

eehhttuuppllrrbbss;;eellaakk hhiinnrrII XXIIssssuu IIggCCWWrr «kkaarrTTmmøøaakk;;

RRKKaabb;;EEbbkkeebb--5522 mmkkeellIIRRbbeeTTsskkmm<<úúCCaa»

«GtItrdæm®nþIkarbreTsshrdæGaemrikGtßaFib,ayGMBI

karbBa©b;s®gÁamEdlCayuT§sa®sþd¾cRmÚgcRmas EdlKat;

)anCYyerobcMbegáIt nigrebobEdlCemøaH)anbegáItrUbrag

énkarKitKUrGMBIeKalneya)aykarbreTssRmab;CnCati

GaemrikGs;ry³eBlbICMnan;mnusSknøgmk.»

minyUrb:unµanmunenH GtItRbFanaFibtI CIrl hVd

nigxJMú)anrMB£keLIgvijGMBIGaNtþiRbFanaFibtI nigbTBiesaFn_

rbs;eyIgenAkñúgesvakmµrdæaPi)al. k¾b:uEnþeyIg)anrYm

cMENknUvbTBiesaFn_mYyEdlnwgminecH)at;bg;nUvPaBEdl

eFVI[eyIgKitfaeTIbEtekIteLIghak;dUcCakñúgeBlfµI²enH

enaHKWkarQWcab;nigTukçevTnaenAéf¶EdlCnCatiGaemrikaMg

nigCnePosxøÜnevotNamxagt,ÚgmYyRkúmtUcKYr[GaNit

GasUrEdlRtÚv)anCemøósxøÜnecjBIelIdMbUlsßanTUtshrdæ

GaemrikenATIRkúgéRBnKr ¬b¤TIRkúghUCÍmij¦.

naeBlenaHExSPaBynþnigTUrTsSn_)anbBa©aMg

nUvv ibtþ iF M²enAkñ úgeBlEdlmanskmµPaB

klyuKedaym®nþICMnYykartamkariyal½y

)ankat;pþac;TUrs½BÞ mkmmajwknwgkarERsk

R)ab;esckþIENnaMeTA[m®nþIeRkambBa¢aEdl

kMBugRbjab;Rbjal;rkRckrt;ePosxø Ün.

tamBitvibtiþTaMgenH)anpusRCegaya:gc,as;fa

vanwgekIteLIgedaysarPaBgab;sþÚkEdleyIg

minGaccat;víFankarGVITaMgGs;edaydwgfaCeRmIs

nanamankan;EtticeTA². cMnYnm®nþImansiT§ieFVI

esckþIseRmc )anrYjmknUvRtwmEtm®nþImYy

cMnYntUckñúgtYnaTImYyseRmcelIeCaKvasnaén

RBwtþikarN_enaH ehIyPaBÉekakan;EtrIkFMeLIg

BIeRBaHkalNavibtþikan;EtF¶n;eLIg²Gñksµ½RKcitþ

EdlmansucänÞ³TTYlParkic©kan;EtticeTA².

enAéf¶cugeRkaykñúgExemsa qñaM1975

elakRbFanaFibtI hVd nigxJúMesÞIrEtenAmñak;Ég³ elak

RbFanaFibtI hVd enAkñúgkariyal½yRbFanaFibtIrbs;Kat;

CaPasaGg;eKøsenaHehAfa Oval Office énestvíman

ehIyxJM úenAkñúgkariyal½yTIRbwkSasnþisuxxageRkamsal

xagmuxkariyal½y. sPaBs¶b;s¶at;kat;pþac;edaysemøg

TUrs½BÞeraT_mþgmáalb:ueNÑaH KWenAeBlEdlmnÞIrbBa¢akarén

RksYgkaBarRbeTsraykaN_BIkarcakecjrbs;]T§mÖaKcRk

nImYy² ¬BIRkúgéRBnKr¦. Gs;ry³eBlmYyEx eyIgTaMgBIr

nak;)aneFVICaGaCJakNþalrvagkarBiPakSaGnþrRksYgEdl

CasBaØaénTIbBa©b;énPaBruaMér: faetIRtÚvC¿rujkardkCnCati

GaemrikaMgmYycMnYntUccugeRkayedIm,IbeBa¢ósBYkeK[

cakputBIeRKaHfñak;EdlmincaM)ac; b¤RtÚvBRgIkTMhMénkardk

fyenH[kan;EtTUlayedIm,IGnuBaØat[CnCatievotNam

xagt,ÚgkñúgcMnYnGtibrmaeKcxøÜn ehIyCeRmIsmYyeTotKW

faetIRtÚve)aHbg;ecalsMeNIeTAkan;sPaedIm,IsMuCMnYy

ekrd¿ENleday³hinrI XIssuIgCWr

bMBg;enHCabMENksl;BIkar)aj;ePø IgsBaØamuneBlcuH

Rbtibtþikar karTmøak;RKab; eb-52 rbs;GaemrikmkelIBYk

evotkugEdlRCkekanenAPUmic®nÞakalBIs®gÁamevotNam-

GaemrikkñúgqñaM1964-1975.

Page 45: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 43

elx8 ExsIha qñaM2000

EdlnwgminGacmkdl;evotNam b¤rkSasMeNIenHedIm,IkuM[

GaemrikTTYlbraC½yedaycak;sm<½n§mitþrbs;xøÜncMkNþal

xñgmYykaMbitenAkñúgsßanPaBd¾RsÜcRsal; nigeRKaHfñak;

CaTIbMputEbbenH. elakRbFanaFibtI hVd ehIynigxJMú )an

RbyuT§edIm,I[mandMeNIrdkfybnþicmþg²ehIyrkSasMeNI

suMCMnYyeTAsPa[enAdEdl. edayeBlenaHkarBiPakSa

rbs;eyIgRtÚv)anRKbdNþb;eTAedayRBwtþ ikarN_FM²Ca

eRcIn. elakRbFanaFibtI hVd ehIynig´ )ankøayeTACa

GñkQremIlqakmYyEdleyIgTaMgBIrnak;BMuGacmanlT§PaB

eRbI\T§iBlCaGñkerobcM)an. eyIgTaMgBIrQrRTwgenAcenøaH

PaBQWcab;mYyEdleyIgminGacbBaÄb;)annigGnaKtmYy

EdleyIgTaMgBIrnak;minTan;sßitenAkñúgtYnaTImYyEdlnwgRtÚv

tak;EtgeLIg.

cMeBaHGñkEdl)anrs;enAqøgkat;éf¶cugeRkay ral;

erOgr:avNamYyk¾eday k¾RtÚvBuHeRCókCaceRmóktUc²Edl

RKbdNþb;elIslb;eTAedayTsSn³vis½yecjBIcMNuc

manskþanuBlén «PaBCaGñkRtÜtRtaniym» edaysarPaB

vwkvr)anTamTar[mankarlHbg;Gs;ry³eBlBIrTsvtSr_

rYcmkehIy. cMeBaHGñkEdlrYcputBITukçevTnaenH GarmµN_

EbbenHhak;dUcCaBi)akyl;)anNas;. ehIyRbvtþiviTU

k¾BMuGacCaC¿nYykñúgbBaðaenHEdr BIeRBaHfaerOgra:vEdl

RbvtþivíTUsresr CaTUeTAbgðajEtBIPaBC¿Tas;d¾RsYcRsal;

nigCUrct;eTAnwgry³kalenaH. karriHKn;EbbeqVgniym)an

C¿ruj[emdwknaMGaemrikd¾eRskQøanEdlkMBugeFVIs®gÁam

mYy [kan;Etcg;ykQñHbMeBjtamcitþsa®sþrbs;xøÜnEdl

RtÚv)anBYkRbqaMgmYlbgáac;. BYkxagsþaMniymeFIVKeFVIføg;

cMeBaHs®gÁamfaCakaredIrxustamEbbesrImYy b¤Tmøak;

kMhuselIkarcaj;s®gÁamedayxVHfamPaBmenaKmn_viC¢a.

edaymankarGl;EGkkñúgkarcab;ykbTBiesaFn_d¾Esn

evTnakñúgBak;kNþalstvtSr_naGtItkal CnCatiGaemrik

nwgCYbRbTHnUvkarlM)akeRcInkñúgkarTajykemeronnana

BIGVIEdlRtÚv)aneFVIcMeBaHRbeTsGaemrik nigGVIEdleyIg

)aneFVImkelIxøÜneyIgenAkñúgGMLúgeBld¾esakesA.

enaHKWCaRbFanbTEdlxJMúelIkykmkniyayenAkñúg

GtßbTenH. RbéBNI «CaGñkeqñImelIseK» rbs;CnCati

Gaemrik KWCaeRKaHfñak;mYykñúgcMeNameRKaHfñak;dl;kar

)at;bg;CIvitenAkñúgesaknadkmµenAevotNam. CMenOesÞIrEt

CasklkñúgRKamYyenaHEdlCatémørbs;eyIgCaCnCati

GaemrikehIyEdltémøTaMgenHmankarBak;B½n§CMuvijBiPBelak

)anebIkpøÚv[mankarEbk)ak;kan;EtxøaMgeLIgGMBIsuBlPaB

éntémørbs;GaemriknigfaetIeyIgGacQaneTAdl;RbEvg

NaedIm,IelIktemáIgnigkarBartémøTaMgenH. karmincuHsRmúg

Kñad¾xøaMgkøaTaMgenHCH\T§iBld¾RCaleRCAmkelITegVIeKal

neya)ayrbs;shrdæGaemrikcab;taMgBIeBlenaHmk.

ccUUll\\NNÐÐÚÚcciinn nniiggccaakkeeccjjBBII\\NNÐÐÚÚcciinn

vaKWCaCMnan;d¾Gs©arüs¥IeKenaHehIyEdlGaemrik)an

cUlkñúg\NÐÚcinenAkñúgeBlmhaeCaKC½yrbs;PaBeqñImniym

rbs;Gaemrik. GaemrikeFVIdUecñaHedIm,IEsVgrkyuT§sa®sþ

mYyEdlFøab;)aneFV I[BiPBelakeRkays®gÁamelak

elIkTI2mansßirPaBrYcmkehIy KWGaemrik)anksagGWr:ub

eLIgvij nigsþarnigsßabnaRbeTsGaløWm:g;nigCb:un[cUl

mkkñúgshKmn_CatieLIgvij ehIy)ansÞak;Cab;nUvkare)aH

BYyrbs;sUevoteq<aHeTARtÜtkarGWr:ubnig]bTVIbkUer:. karbUk

bBa©ÚlKñanUvbTBiesaFn_TaMgLay)anmkBIs®gÁamelakelIk

TIBIrnigTsSn³EdlTajecjmkBIneya)ayesdækic©mYy

ehAfa «d¿eNaHRsayf~Í EdlCakarRsUbykkmøaMgBlkmµ

eTAkñúgkic©karrdæaPi)aledayeRbIR)as;fvikardæaPi)aledIm,I

kat;bnßyGRtaGt;kargareFVIenAGaemrikkñúgqñaM1933».

yuT§sa®sþenHepþateTAelIkarbBaÄb;karQøanBanrbs;

sUevotnigbM)at;»kasrbs;BYkkumµúynisþkMu[bgáPaBvwkvr

edayelIkkm<s;karrIkceRmInEpñkesdækic©nigsgÁmenAkñúg

tMbn;nanaeRkamkarKaMBarrbs;shrdæGaemrik.

eTaHbICaTegV Irbs;Gaemrikkñ úgs®gÁamRtCak;KWCa

erOy²RtÚv)anbgðajfaesÞIrEtCakarmUlmtiCaÉkcä½nmYy

Page 46: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

k¾eday k¾Canic©kalmankarC¿Tas;mYyd¾sMxan;enAkñúgry³

kalenaH CaBiessenAkñúgshKmn_bBaØvnþnigbNÐitsPa

Can;x<s;. GñkTaMgenHTajehtuplfa karKMramkMEhgrbs;

BYkkumµúynisþRtÚv)anbMepøIshYsehtu b¤k¾fashrdæGaemrik

edayRKan;Etcg;rkSakarGHGagrbs;xøÜnfaCaGñkkarBarsiT§i

esrIPaB kMBugcgsm<½n§PaBCamYyrbbEdlsßiteRkamkar

sgS½yeRcIneBk. k¾b:uEnþkarriHKn;enHKWkRmitRtwmEtelI

PaBQøasévrbs;eKalneya)ayCak;lak;TaMgenHminEmn

elIsuBlPaBéntémønanaEdlrdæaPi)alshrdæGaemrik

)anEp¥kTegVIrbs;xøÜnCamUldæan.

edayrdæ)al ekNÑWDI cUlmkdl; eKalneya)ay

enHRtÚv)anpþl;nUvrUbragya:gCak;c,as;bMputenAkñúgesckþI

EføgsunÞrkfaeLIgkan;tMENgRbFanaFibtIfµI CakarsnüamYy

fashrdæGaemriknwg «suxcitþlHbg;RKb;Ebbya:g suxcitþ

TTYlnUvbnÞúkGVITaMgGs; TTYlkarlM)akGVI²TaMgGs; KaMRT

RKb;mitþ RbqaMgRKb;sRtÚv edIm,IFanaCIvitnigeCaKC½yén

esrIPaB». enAkñúgeBlenaHesÞIrEtBMumankarRbqaMgNa

mYyeTAnwgesckþIGtßaFib,ayd¾cMhenH b¤C¿Tas;eTAnwgkar

KitCaTUeTAfa \NÐÚcinKWCacMNucekþAd¾sMxan;mYykñúgkar

karBarsiT§iesrIPaB.

enAeBlEdl ekNÑWDI kMBugeRtomxøÜneLIgkan;tMENg

RbFanaFibtI RbFanaFibtIeRtómxøÜncuHBItMENg eGsin hUv½r

)anpþl;Gnusasn_[rdæaPi)alshrdæGaemrikpþl;karKaMRT

eyaFadl;RbeTsLav RbsinebIkareFVIGnþraKmn_rbs;

evotNamxageCIgenAEtbnþenAkñúgRbeTsLav. enAkñúg

ry³eBl2ExeRkayeBl ekNÑWDI eLIgkan;GMNac elak

RbFanaFibtI)anbBa¢ÚnT½Bm:arIneTAkan;RbeTséfLg;d_Edl

enACab;CamYyRbeTsLav. RbFanaFibtI ekNÑWDI )an

BgVagBIkareFVIGnþraKmn_edaypÞal; «eTaHbI es GIu Ga )an

eRbIviFankarsm¶at;rbs;xøÜnedayELkk¾eday». k¾b:uEnþ

enAqñaM1961 enAeBlEdlhaNUy)anebIkExSpÁt;pÁg;

smÖareTA[clnakumµ úynisþevotNamxagt,Úgtamry³

TwkdILav ehIyBRgIks®gÁamQøbRbqaMgevotNamxagt,Úg

ekNÑWDI )anbBa¢ÚnTIRbwkSaeyaFarbs;GaemrikeTAkan;

evotNamxagt,ÚgEdlcMnYnTIRbwkSaenHekIneLIgdl;cMnYn

16000nak; enARtwmedImqñaM1963. RbFanaFibtIbnÞab;

lIndun cnsun )anbegáInkarebþCJacitþenHrhUtdl;cMnYnenH

ekIneLIgdl;Cag500000nak; T½BRbyuT§enAeBlEdl

cnsun ecjBItMENg. CafµImþgeTot BMumankarC¿Tas;FMduM

eLIyTaMgenAkñúgnigenAeRkArdæaPi)alrbs;elakRbFanaFibtI

cMeBaHkardak;BRgayT½Bd¾eRcInsn§wksn§ab;énrbbenaH.

eTaHbICaesckþIseRmccitþenHeRkaymkRtÚv)anbenÞas

elIelakRbFanaFibtI cnsun k¾eday k¾b:uEnþtamBitKW

TIRbwkSad¾CitditbMputrbs;elakRbFanaFibtI ekNÑWDI eQµaH

cc b‘unDI rUbWt m:ak;Nam:ara nig DInr:as; Edl)anTTUc[

mankarBRgIkkardak;BRgayenH.

enAcugbBa©b;énrdæaPi)alrbs;elakRbFanaFibti

lIndun cnsun PaBtantwg)anekIteLIg. yuT§sa®sþEdl

Føab;TTYl)aneCaKC½yenAkñúgs®gÁamrbs;Gaemrikmuntam

ry³karvaybM)ak;sRtÚvedayeFVI[exSaHkmøaMgbnþicmþg²

BuMGacTTYl)aneCaKC½ykñúgkarRbqaMgnwgBYk]TÞamEdlBMuman

TwkdIRtÚvkarBarR)akdNamYyehIyEdlsßitenAkñúgeKal

CMhrmYyGaceRCIserIseBlevlanigTIkEnøgedIm,IvayRbhar

tamGMeBIcitþ. müa:geTotesat RbeTsEdlminkumµúynisþ

enA\NÐÚcinBuMeKarBtambTdæanlT§iRbCaFibetyüCUnsm<½n§mitþ

GWru:brbs;shrdæGaemrikeT EdlCaehtueFVI[mancMeNaT

sYrfaetIGVIeTACaeKalbMNgRtwmRtÚvéns®gÁamenH. cMeBaH

GñkTaMgLayNaEdl)aneFVIkarseRmccitþbBa¢ÚnT½BGaemrik

PaBmnÞilsgS½ykñúgxøÜnEdlecHEtrIkFMeLIgeLamB½T§PaB

Gs;sgÇwmedaykarlYceFVIXatelakRbFanaFibtI ekNÑWDI .

enAkñúgxN³EdlemdwknaMGaemrikRtÚv)anRKbdNþb;

edayPaBRcbUkRcbl;kñúgGarmµN_ BYkGñkriHKn;)aneFVIkar

vayRbharmkelIxøwmsarénkarBak;B½n§rbs;GaemrikenAÉ

breTs. karTajehtuplfas®gÁamBMuGacTTYlC½yCmñH)an

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa44

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

Page 47: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 45

elx8 ExsIha qñaM2000

ehIyfakarcMNayeTARbtibtþikarenAeRkARbeTsmanPaB

elIslb;CagplcMeNjEdl)anmkBIkarBRgIkkardak;

BRgaykñúgel,Ónya:gelOnEbbenH. dMbUgGñkEdlman

karmnÞilsgS½yfycMnYnkan;EtticeTA² GMBIfaetIeFVIya:g

dUcemþceTIbGacrkRckecjmYyd¾mankitþiysecjBIvíbtþi

enH k¾b:uEnþenAkñúgb:unµanExeRkaymk PaBeqñImniymrbs;

GaemrikenHEtmþgRtÚv)anecaTsYr. RkúmRbqaMgkan;Et

Tajehtuplya:gTTUcfa mUlehtucugeRkayénvibtiþKW

minEmnCakMhusGectnaenAkñúgkarvinicä½yeT b:uEnþCaPaB

BukrlYydl;q¥wgxagEpñksIlFm’enAkñúgCIvPaBrbs;CnCati

Gaemrik. C½yCmñHrbs;BYkkumµúynisþenA\NÐÚcinEdl

rdæaPi)alrbs;elakRbFanaFibtITaMgbYn)anBüayamraMgxÞb;

Gs;ry³eBlCit2TsvtSr_mkenaH )ankøayeTACaPaBFUr

RsalkñúgcitþsRmab;RkúmGñkC¿Tas;RCúlniymeTAvij. Rkúm

GñkriHKn;)anpøas;BIkarecaTsYrBIPaBs½kþism

Casm<½n§mitþrbs;GaemriksRmab;RbeTsmYy

cMnYn mkvayRbharriHKn;GaemrikxøÜnÉgnigGMBI

TegVIrbs;Gaemrik minEmnRtwmEtenAkñúgRbeTs

evotNamb:ueNÑaHeT b:uEnþenATUTaMgBiPBelak

TaMgmUleTotpg. evotNam)ankøayeTACa

smrPUmiéns®gÁamelIkd Mb UgEdlCnCat i

Gaemrikd¾eqñImCaeRcInecjmuxCasaFarN³eFVI

dMeNIrTsSnkic© EdlRtÚv)anpSBVpSayeRBag

RBateTAkan;rdæFanIénRbeTsrbs;sRtÚvedIm,I

RbqaMgnwgRbeTsxøÜnÉg.

enAeBlEdl rICqat nicsun )ankøayCa

RbFanaFibtIshrdæGaemrik ExSbnÞat;smrPUmi

RbyuT§RtÚv)anKUskMNt;CaRBMEdn karsßabna

BImunEdl)anrujRcaneyIg[Cab;pug RtÚv)an

vaybM)ak;sµartIedaykardak;kRmitenH ehIy

rdæaPi)al nicsun )ane)aHbg;ecalParkic©

BRgIkkardak;BRgayT½BGaemrik. rdæaPi)al

enH)anebIk»kas[RkúmRbqaMgEfmTaMgmanm®nþIénrdæaPi)al

enHcUlrYmpg vayRbharriHKn;mkelIkgVHckçúvis½yEvgq¶ay

nigrebobKitKUrBMuRtwmRtÚvrbs;rdæaPi)alelakRbFanaFibtI

nicsun. RkúmGñktva:RCúlniymedaymanPaBR)akdcMeBaH

PaBQñHEpñksIlFm’rbs;xøÜn BMucaM)ac;eRbIkarKabsgát;eTA

elImeFüa)aynanaEdlBYkeK)aneRbIedIm,IseRmceKaledA

cugeRkayrbs;BYkeK. tamry³)atukmµCaeRcInenAtamdg

pøÚvnigkareFVIviT§gSnaedayectnaRbqaMgnwgGaCJaFrRKb;lMdab;

fñak;cab;taMgBIsklviTüal½yrhUtdl;rdæaPi)alGaemrik

BYkRbqaMg)anriHrkmeFüa)aybMpøicbMpøajral;eKalneya)ay

NamYyEdlbegáIteLIgedIm,IGUsTajBlrdæGaemrik[man

CMenOcMeBaHtémønanaEdlGaemrikTTYl)anEdlral;eKal

neya)ayrbs;GaemrikeRkays®gÁamelakelIkTI2BwgEp¥k

CamUldæan. ¬¬eennAAmmaanntt¦¦ ERbsRmÜleday pat kusl

rrUUbbGGMMEEbbggeennHHssll;;BBIIkkaarrTTmmøøaakk;;RRKKaabb;;EEbbkkCC¿¿nnaann;;ss®®ggÁÁaammGGaaeemmrriikk

nniiggeevvoottNNaammqqññaaMM11996644--11997755

Page 48: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa46

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

manP½sþútagd¾eRcInsn§wksn§ab;bgðajfa rbbExµr

Rkhm)anrMelaPbMBaneTAelIeKalkarN_c,ab;dUcEdlman

EcgenAkñúgkarkat;eTasenAtulakarnUrimb‘Wk c,ab;s®gÁam

ehIyEfmTaMgGnusBaØaRbqaMgGMeBIRbl½yBUCsasn_rbs;

GgÁkarshRbCaCatienAkñúgrbbCít4qñaM Edl)aneFVI[

mnusSCag1lannak;søab;)at;bg;CÍvít. kñúgxN³Edlkar

e)aHeqñatCaRbvtþisa®sþenArdæsPaCatikm<úCaehobnwgekIt

eLIgedIm,IGnum½tkarbegáItGgÁC¿nuMCRmH]Rkidækmµs®gÁamExµr

RkhmcRmúHrbs;GgÁkarshRbCaCati RbCaCnkm<úCaRtÚv

sYrxøÜnÉgnUvsMNYrd¾samBaØmYyfa etIsßabnikénkardk

BiesaFn_Epñkneya)ay nigsgÁmEdlmanlkçN³bMpøíc

bMpøaj CaTIbMputmYyenAkñúgRbvtþisa®sþmnusSelak

s½kþismnwgTTYlkarelIkElgeTas[rYcBIkarC¿nu MCRmHkþI

]Rkidækmµs®gÁamEdrb¤eT. sMNuMerOgkþIGtItemdwknaMExµr

Rkhm eGog sarI elIkeLIgnUvbBaðacRmÚgcRmasCag

eKbMputmYy. bBaðaenaHsßitenARtg;faetIkarelIkElg

eTas)ankøayeTACatémøénsnþiPaBenAkñúgstvtSr_TI21

eyIgenHb¤ya:gNa?

eGog sarI )anCYbnwg b: ul Bt enATIRkúg)a:rIs

CaelIkd¿bUgenAkñúgqñaM1949. bursTaMgBIrenH)ansikSa

CamYyKña ehIyk¾erobkarCamYybgb¥Ún exov b:uNÑarI

TaMgBIr. GMeBIeXareXAéRBépSeRkamsñaédrbs; eGog sarI

)ancab;epþÍmkøayeTACaExSPaBynþÉksarmYyEdlplit

eLIgedaymankarCYyeRCamERCgBITIRbwkSacin. ExS

PaBynþEdlftykTid æPaBTICnbTnigbwgTenøsabén

RbeTskm<úCa ]TahrN_dUcCa «matuPUmiCaTIesñhaén

eyIgEdl)anrMedaHehIy TINa²k¾manTsSnIy_PaBl¥

eqItqayKYr[GñkpgTaMgLaycab;citþRsLaj;. bwgTenøsab

CasMbukRtITwksabya:gFMrbs;RbeTseyIg.» enAkñúgEx

sIha qñaM1975 eGog sarI )aneFVId¿eNIreTAkan;Rkúg

)a:rIs. enATIenaH eGog sarI )an]eTÞsnamCUnbBaØvnþkm<úCa

mYyRkúm ehIyC¿ruj[bBaØvnþTaMgenaHRtLb;mkCYybdivtþn_

etIkarelIkElgeTasKWCatémøénsnþiPaBenAkm<úCab¤y:agNa?

Page 49: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 47

elx8 ExsIha qñaM2000

enAkm<úCavíj.

bBaØvnþkm<úCamYyBan;nak;Edlrs;enARbeTs)araMg

GuWr:ubxagekIt nigshrdæGaemrik )anvílRtLb;mkkm<úCa

ehIyenAeBlEdlbBaØvnþkm<úCaTaMgenaH)anmkdl;Rkúg

PñMeBj GñkTaMgenaHRtÚv)anbBa¢ÚneTAsalabec©keTs

mitþPaBExµr-sUevotcas;. bBaØvnþTaMgLayNaEdlcemøIy

sarPaBrbs;xøÜnRtÚv)anGgÁkarsgS½y RtÚvbBa¢Únmkkan;

mnÞIrs-21 ehIyRtÚv)ansmøab;ecal. GñksYrcemøIy

enAmnÞIrs-21mñak; )ankt;RtanUvsac;erOgGMBIkarEdlKat;

«sYr» bBaØvnþEdl)aneFVImatuPUminivtþn_mñak;fa «´)ansYr

mIenHEdl)anRtLb;mkBI)araMg skmµPaBrbs;´KWfa ´dut

KUTrbs;varhUtdl;KUTvaeqHeralral ehIybnÞab;mkév:

rhUteTAdl;mIenaHeLLW². eLLWehIyenAEt´minGacyk

cemøIyBIva)aneTot xµaMgeBlenaHk¾gab; cb;cemøIyTaMg

Gs;». kñúgcMeNambBaØvnþmYyBan;nak;EdlRtLb;mkrbb

km<úCaRbCaFibetyümanEt 150nak;b:ueNÑaHEdlenA

rs;ranmanCÍvítmkdl;qñaM1979. bnÞab;BIevotNamcUl

RkúgPñMeBjqñaM1979 BYkevotNam)anrkeXIjcemøIy

sarPaBmYycMnYnrbs;bBaØvnþTaMgenaHBIsMNuMÉksarRksYg

karbreTskm<úCaRbCaFibetyü. edayeyageTAtam

RbvtþivíTU m:arI m:aTIn³ «eGog sarI )ansresrcMNarelI

cemø IysarPaBTaMgenaHsgát;bBa¢ak;GMBIcMNucEdlGñk

sarPaBBuMTan;)aneqøIy niglT§PaBéneRKaHfñak;EdlGñkpþl;

cemø IysarPaBTaMgenHbegá IteLIgcMeBaHrbbenH>>>Gñk

sresrRbvtþirUbpÞal;xøÜnEdlRtÚv)ancat;TukfaRtÚv)anman

karsgS½y eXIjmanenAkñúgbBa¢IeQµaHénCnrgeRKaHén

mNÐlRbharCÍvítTYlEsøg».

eGog sarI RtÚv)ankat;eTasRbharCÍvítkM)aMgmux

edaytulakarmYybegá IteLIgedayevotNamkñ úgqña M

1979. enAeBlEdlsYrTak;Tgnwgkarkat;eTasenAeBl

enaH eGog sar I esIc³ «´)anGansalRkmenHenAÉ

GgÁkarshRbCaCati dUcCaGñkkarTUtCaeRcIndéTeTotEdr.

GñkkarTUtTaMgenaHniyayfa enHCaerOgtøúkkMEbøgmYymin

s½kþism[eyIgtamdanTal;EtesaH». eGog sar I )an

cg¥úlbgðajGMBIPaBbuinRbsb;Epñkneya)ayrbs;xøÜnenAeBl

EdlRtÚv)ansYrGMBIesckþIsgÇwmnaeBlGnaKtrbs;clna

ExµrRkhmenAkñúgqñaMcab;taMgBIrbbExµrRkhm)andYlrMlM.

eGog sarI )anpøas;bþÚrkarebþCJacitþry³eBl30qñaMrbs;xøÜn

cMeBaHlT§ima:kSniym nigem:Aniymeq<aHeTArkmenaKmn_víC¢a

rIehÁn³ «karEdleyIg´sgÇwmelIrdæaPi)al rIehÁnenH KW

tamRbkaseXIjfamanC¿hrRbqaMgmin>>>KWvamanC¿hrdUc

favadac;xatCamYysUevotEdr KWcrcakñúgkmøaMg. GaenHk¾

Ca>>>tameyIg´>>>ebIfaeFVIGMeBIya:gdUecñH KWvaCaC¿nYymYy

dl;eyIg´Edr dUcEdl´CRmabGm,aj;mijG‘Ícwgfa elak

EckCaBIrG‘Ícwg». eGog sarI )aneFVIneya)ays®gÁam

RtCak;nigmenaKmn_víC¢arIehÁn. edIm,IbeRmIplRbeyaCn_dl;

ExµrRkhm eGog sarI niyaykñúgbTsmÖasn_kñúgExSPaBynþ

enaHfa³ «KWmYyEpñk BYkQøanBanvatTIhñwgEtmþgEdlman

sUevotCaem ehIymYyEpñkeTotCakar>>>clnatsU‘edIm,I

esrIPaBedIm,IÉkraCüTaMgGs;hñwg. dUecñHKWcin hI Gaemrik

eKRtÚvhñwg eyIg´enAkñúghñwgEdr». enAeBlEdlGñkplit

ExSPaBynþCaCnCatiGaløWm:g;xagekIt)ansYrKat;enAkñúgqñaM

1980fa etIKat;manGarmµN_TTYlxusRtÚvcMeBaHkarsmøab;

mnusSTaMghVÚg²ya:geRcInsn§wksn§ab;enAeRkamrbbExµr

Rkhmb¤eT eGog sarI eqøIyya:gRBegIyfa «GacfaeyIg

x¢il emdwknaMmankarTTYlxusRtÚv. b:uEnþBYkXatkrKW

Pñak;garevotNam GahñwgKWc,as;dUcCaéf¶G‘Ícwg». RbBn§rbs;

eGog sarI ¬b¥ÚnéføRsIrbs; b:ul Bt eQµaH eGog FIriT§¦

BuMsUvmanl,iceRcIndUcbþIrbs;xøÜneT. eGog FIriT§ niyay

kñúgbTsmÖasn_naedImTsvtSr_qñaM80fa «BYkQøanBan

evotNammkTl;eBlenH )ansmøab;RbCaCnrbs;eyIg

CagknøHlan PaKeRcInCa®sþI kumar mnusScas;Cra Edl

manPaBTn;exSaykñúgkareKcevsBIkarsmøab;rgÁald¾sahav

éRBépSrbs;BYkeK». ¬¬ eenn AAmmaanntt¦¦ PItF½r m:aeXVór

Page 50: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

xÞmb£sSIRbk;s,ÚvCaeRcInteRmóbxøÜnenAelITwktam

beNþayeqñrd¾s¶b;s¶at;. ekµg²rt;elgRbedjKñaERsk

exJóvxJarya:gsb,ayrIkray. «Bukmþayrbs;ekµg²

TaMgenaHsRmakkayenAelITERKwkeRkayBI)anedÍremIl

kMsanþlEmðkayenAtamR)asaT)ak;Ebk ksageLIgtaMgBI

sm½yGgÁrEdlsßitenAEk,renaHrYcmk. Gñklk;dUrnaMyk

RtIdutq¶aj;² RBmTaMgePsC¢³epSg²mklk;. Gñklk;déT

eTotbENþtxøÜntamTUk lk;xüg elos RKM nigbEg¥mepSg².

GñksuIpwkEdlmkBIPñMeBjEdlnwgvílRtLb;eTAlMenAdæan

rbs;xøÜnvíjenAéf¶resoleRCbnþic kMBugEtCECkelgesIc

ya:gsb,ayk¥akk¥ayCamYymitþPkþinigRKÜsarrbs;xøÜn.

enHCaéf¶fµÍmYyeTotenArmNIydæanTenø)aTI kñúgextþtaEkv

EdlmnusSmñacUlcitþmklEmðkay. CaerOy²EPñkrbs;

GñklEmðkayTaMgenaHecaleTArkeqñrTenøq¶aydac;sEgVg

EdlcaMgBnøWRBwm²BIcm¶ayCítmYyKILÚEm:RtenAÉeRtIymçag.

b:uEnþmanmnusSmYycMnYntUcEtb:ueNÑaHEdl)andwgBITukçP½y

EdlekIteLIgenATenø)aTIkñúgC¿nan;b:ulBt.

sMriT§ i Pu M )andwgGVIEdlekIteLIgenAKuksg; PUmi

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa48

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

s ñ a édtam:ukvalBiXatTenø)aTI³ Kuksg;

Page 51: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 49

elx8 ExsIha qñaM2000

RtBaMgsVa XuMRTa Rsuk)aTI extþtaEkv. erOgr:avenHva)an

ekIteLIgcMeBaHKat; ehIyqabykCIvitbþIrbs;Kat;eTotpg.

minEtb:ueNÑaHerOgr:avenH)anekIteLIgcMeBaHRbCaCnrab;

Esnnak;eTot. enATItaMgenHEdlsßitenAtambeNþayRBM

RbTl;RsukkNþalsÞwg extþkNþal nigRsuk)aTI extþ

taEkv nigCaTItaMgsnþisuxrbs;GgÁkarsnþi)alExµrRkhm

)anpþac;CIvitRbCaCnsøÚtRtg;Exµrrab;Ban;nak;. sBVéf¶enH

TItaMgenHCaTItaMgsMNg;)ak;EbkdUcCasMNg;nasm½yGgÁr

enAÉrmNIydæanEdlenAeRtIymçagbwg.

enAqñaM1963 enAkñúgsm½ysgÁmra®sþniymrbs;

semþc sIhnu «TIPñak;garrbs;rdæaPi)alshrdæGaemrikedIm,I

GPivDÆn_» )ansg;nUvsalabNþuúHbNþalRKÚbeRgónmYyxñg

enACitPUmiRtBaMgsVa XMuRTa enAtamCayTenø)aTI. salaenaH

KWCaRKwHsßansmrmünigmanRbsiT§PaBmYyeFVIeLIgedIm,IhVwk

hat;CnCatikm<úCa[bgðat;beRgónemdwknaMCMnan;eRkayenA

éf¶GnaKt. enAqñaM1977 eRkamkarcat;taMgrbs;elxanirtI

ExµrRkhmeQµaH Qit eCOn RtÚv)anBiPBelaksÁal;fa

tam:uk ExµrRkhm)anERbkøaymUldæansikSaenHeTACakEnøg

kab;smøab;d¾FM. salaeronenHEdlRtÚv)anksageLIg

kñúgeKalbMNgCYymnusSCMnan;eRkay[køayCaemdwknaM

km<úCafµI RtÚv)anExµrRkhmeRbICMnYsmkCakEnøglubbM)at;

mnusSCMnan;eRkayEdlnwgkøayCaemdwkna MeTAv ij.

GñkRsukGñkPUmiehAkEnøgenHfa Kuksg;.

sMriT§i PMu nigkUnrbs;Kat;RtÚv)ancab;dak;Kuksg;Gs;

ry³eBl6Ex b:uEnþ)anrs;ranmanCIvitenAeBlEdlkgT½B

evotNammkdl;kñúgExmkra qñaM1979. «kMhus» rbs;

Kat;KWKµanGVIFMdMueTKWKat;RKan;Et)anerobkarCamYynwgburs

mñak;EdlRtÚv)anBYkExµrRkhmecaTfaCa «xµaMg» bdivtþn_.

cMENkÉkMhusrbs;bþIrbs; sMriT§i PuM k¾min)anRbRBwtþGVI

xusqÁgCaFMduMGVIEdrKWKat;RKan;EtEckGusKñadutCamYyGñk

CitxagEdlxVHeRbgcMGinGgárrbbbnþicbnþÜcb:ueNÑaH. cMeBaH

kMhusenHRbFanPUmieQµaH eBRC quc )anpþnÞaeTaseday

eFVITaruNkmµ nig[Cab;eTasGs;mYyCIvitenAÉKuksg;.

vaKWCadMeNIrerOgBiessmYyrbs;rbbExµrRkhmEdlkal

enaHPaBmineTotTat;énCIvitnigesckþIsøab;)anGenÞaltam

R)aNrbs; burs ®sþI nigkumarRKb;²rUb. sBVéf¶enHemPUmi

quc enArs;enAeLIy ehIymanpÞHenACítPUmibwgxüag.

eBlEdl PMu eXIjemPUmieQµaH quc nigGtItPUQYyCiH

eTacRkyanynþkat;pÞHKat; PuM niyayfa³ «vaeFVI[´nwk

eXIjdl;erOgr:avcas;knøgputeTA».

erOgra:vKuksg;rbs; tamu:k RKb;RKan;kñúgkareFVI[

Page 52: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa50

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mñak;²mankarEq¥tcitþ. GVIEdleFVI[kan;QWcab;CagenH

eTotenaHKWkarEdlfaKukenHCaRbB½n§BiessmYykñúgcMeNam

kEnøgsmøab;mnusS25eTotdMeNIrkaredayExµrRkhmTUTaMg

RbeTs. edaykþab;c,as;nUvGVIEdl)anekIteLIgenAkñúg

Kuksg; eyIgGacyl;)annUv]RkidækmµExµrRkhm nigmUlehtu

EdlRbCaCncg;naMemdwknaMdUcCa tam:uk enHeTAkan;tulakar

edIm,Ivinicä½yeTas. erOgr:avKuksg;enHKWCaTukçP½ymYyEpñk

EdlrbbExµrRkhmeFV Ic MeBaHRbCaCnkm< úCa.

tamry³GñkRsukGñkPUm ienAT IenaH)an[dwgfa

ExµrRkhmcab;epþ Imsmøab;mnusSenAkñ úgXMuRTaenAcugqña M

1975. CnrgeRKaHPaKeRcInsuT§EtCaRbCaCnfµIdUcCa

GtItyuT§Cn rdækar nigRKÚbeRgon. CnrgeRKaHRtÚvnaMmk

kan;kEnøgsnþisuxEdlsßitenACMuvijtMbn; ehIyk¾)at;rhUt

eTA. enAedImqñaM1977 ExµrRkhmcab;epþImbBa¢ÚnmnusS

kan;EteRcIneLIg²eTAkan;kEnøgmYyehAfa saladMNak;

EdleRkaymkminyUrb:unµanRtÚv)aneKdUreQµaHfaKuksg;.

enAExmIna qñaM1977 elxatMbn;25 rbs;Exµr

RkhmeQµaH suM Ca RtÚv)ancab;xøÜn ehIyelxaPUmiPaK

nirtIeQµaH m:uk k¾CMnYsmuxtMENgenHeTA[eQµaH R)ak;

EdlCasmaCikKN³kmµaFikartMbn;kan;kab;vij. RbEhl

CaenAeBldEdlenHEdr KN³snþisuxenAtMbn;enHeQµaH

kaess )andwgfaxøÜnnwgBitCaRtÚvBYkExµrRkhmeFVIkar

e)assm¥atminxan dUecñHKat;nigRbBn§k¾seRmccitþeFVI

GtþXateTA. m:uk )anCMnYstMENg kaess edaymnusS

mñak;eToteQµaH m:ug EdleBlenaH)anbegáItmUldæan

rbs;xøÜnenAKuksg;.

RbCaCnmUldæanmñak;EdlkalenaHrs;enAkñúgXMuRTa

)an[dwgfa ExµrRkhm)anCYsCulnigBRgIkKuksg;enH.

taMgBIeBlenaHmkkarsmøab;enAkñúgtMbn;ecHEtekIneLIgCa

lMdab;ehIyRbCaCnmUldæan nigRbCaCnfµIk¾cab;epþImbBa©Úl

eTAkñúgbBa¢ICnrgeRKaHbeNþIr². \LÚvenHKuksg;cab;epþIm

dMeNIrkareBjTMhwgehIy. GVIEdlFøab;EtCamCÄmNÐl

sRmab;sikSa)ankøayCamNÐlBiXatd¾eBjTMhwgmYy.

CnrgeRKaHmñak;EdlRtÚv)ancab;dak;KukenATIenaH

)an):an;sµanfa manbuKÁlikcMnYn22nak;RtÜtBinitükarsøab;

rs;enAkñúgKuksg;. eyIgeCOCak;faeyIgsÁal;mnusSmYy

cMnYnFMEdlCaGtItbuKÁlik nigRbFan²EdleFVIkarenAkñúg

Kuksg; ehIysBVéf¶enHrs;enAmþúMPUmiRtBaMgsVa.

Cnéddl;mYycMnYnkñúgcMeNamGñkTaMgGs;enHRtÚv)an

rkeXIjehIysmÖasedaymCÄmNÐlÉksarkm<úCa. man

mñak;eQµaH sak; taM. sak; taM RbEkkfaxøÜnmin)ansmøab;

GñkNamñak;eTenAkñúgKuksg;enH eTaHbICamanGñkRsuk

GñkPUminiyayfa Kat;CaqµaMsnþisuxkacsahavk¾eday.

taM t¥ÚjEt¥rfakarecaTRbkan;TaMgenHminRtwmRtÚveT ehIy

faKat;KWCaGñkdaMsøenAKuksg;Etb:ueNÑaH. taM faKat;)an

erobcM)ayTwksRmab;mnusSenAkñúgKukEdlmancMnYneTAdl;

500nak;. eFVI)ayTwkKWKat;RKan;Etdak;GgármYykþab;cUl

eTAkñúgqñaMgdaMeFVICabbrrav. mYyEvk²mansuT§EtCaTwkrav

kkøÚkmanEtbbrBIr-bIRKab;Etbu:eNÑaH ehIytRmÚv[hUbKña

BIrnak;. rbbb:ueNÑHvaminRKab;RKan;eTsRmab;rs;. taM

niyayfa kñúgmYyéf¶²manmnusS15nak;søab;edaykar

bg¥t;Gahar. b:uEnþcugePAenAkñúgKuksg;rUbenHminman

GarmµN_fa xøÜnKat;TTYlxusRtÚvcMeBaHkarsøab;edaykgVH

Gaharrbs;mnusSrab;rynak;eLIy.

Gñksmøab;mnusSenAKuksg;c,as;CaRtÚvTTYlxusRtÚv

cMeBaHkarsøab;edaykgVHGaharTaMgenH. GñkEdlrYcrs;BIKuk

enaHenAcaM)anfa Gñksmøab;mnusShak;dUcCamanemaTnPaB

eBjcitþcMeBaHkargarrbs;xøÜncMeBaHbdivtþn_ ehIyBYkGñk

TaMgenaHmankargareRcInNas;EdlRtÚveFVI. Cnéddl;smøab;

mnusSmñak;enAKuksg;eQµaH pan )anGYtfa «eTaHbICaman

mnusScMnYn500nak;søab; k¾mkdl;sBVéf¶édrbs;´enAmin

Tan;erayRsBn;eLIyeT». TMhMénvalBiXatenACitKuksg;

bgðajfay:agehacNas;k¾manRbCaCneRcInnak;RtÚv)an

smøab;enATIenaH. ¬¬eennAAmmaanntt¦¦ eRkk eGceqsan;

Page 53: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 51

elx8 ExsIha qñaM2000

¬¬ttBBIIeellxxmmuunn¦¦ RRbbFFaannbbTTTTII11³³ ssnnii þþPPaaBB

sniþPaBmantémøsMxan;bMputsRmab;RbCaCnkm<úCa

BiesssRmab;RbCaBlrdæsamBaØEdlbMeBjkargarCaeRcIn

em:agedIm,IkéRmd¾sþÜcesþIgsRmab;ciBa©wmCIvit. RbCaCn

km<úCaCaeRcInGs;kmøaMgkaycitþcMeBaHvivaTnigkarkab;smøab;

bgðÚrQam cMeBaHkar)at;bg;GñkEdlxøÜnRsLaj; nigcMeBaH

karrs;enAkñúgrbbmYyEdleBareBjeTAedayPaBP½yxøac

nigmanc,ab;BMuRKb;RKan;. GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_)an

bgðajBIbMNgcg;rs;enAkñ úglT§iRbCaFibetyüEdlman

sßirPaBedIm,I[RbeTskm<úCaGacGPivDÆdUcbNþaRbeTs

epSg²kñúgtMbn;GasIuPaKGeKñy_. fVIebItulakarmankar

caM)ac;sRmab;sßirPaByUrGEgVgk¾eday k¾GñkEdl)anpþl;

bTsmÖasn_xøHeCOfa sßirPaBsRmab;ry³eBlxøInigrdæmYy

EdlmansniþPaB mantémøCagkarRBÜy)armÖGMBIGnaKtd¾

Evgq¶ayeBk.

Gñkpþl;bTsmÖasn_TaMgenaHxøacfatulakarEdleBar

eBjedaykarCECktv:aecaTRbkan;KñaehIyBMupþl;lT§pl

GVIesaHsRmab;CnrgeRKaH GacnaMeTAdl;karclaclEpñk

neya)ayxøaMgkøa nignaMRbeTsCatiFøak;eTAkñúgePIøgs®gÁam

CafµI. edayGñkneya)aynigm®nþIrdæaPi)albc©úb,nñPaK

eRcInFøab;shkarCamYyExµrRkhm b¤CasmaCikExµrRkhm

Etmþg karRBÜy)armÖGMBIGsßirPaBneya)ayedaykarbegáIt

[mantulakarKWBitCac,as;BitR)akdNas;. dUecñHtulakar

b¤KN³kmµkarEsVgrkkarBit RtÚvEtykmkBicarNanUvkþI

kgVl;GMBIsßirPaBnigsniþsuxrbs;RbCaCnkm<úCa.

RRbbFFaannbbTTTTII22³³ kkaarrBBiittmmYYyydd¾¾eeBBjjeelljj GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_xøHRKan;Etcg;dwgkarBit

GMBIGVIEdl)anekIteLIgkñúgsm½yExµrRkhmb:ueNÑaH. Exµr-

karTamTarRbvtiþsa®sþkm<úCamkvij

KN³kmµkarEsVgrkkarBit

Page 54: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa52

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

RkhmbiunRbsb;y:agxøaMgkñúgkarlak;y:agCitnUvkarbBa¢aCa

ExSsgVak; nigkarbiT)aMgRbCaCnkm<úCaBMu[dwgfaGñkNaCa

GñkbegáIt[manrbbRbl½yBUCsasn_. tamRTwsþIRBHBuT§

karEføgkarBitKWsMxan;caM)ac;Nas;cMeBaHtémøsIlFm’ ehIy

karbgðajkarBitGaceFVI[mankarpøas;bþÚrd¾sMxan;. elIsBI

enHknøgmkeKaledAénkarpþnÞaeTasKWkarGb;rMEklm¥BMuEmn

CakarsgswkeT. karpþnÞaeTasCaTUeTArYmmankarsarPaBnig

karsuMGt;»neTasBMuEmnkarpþnÞaeTaselIrUbkay b¤karRbhar

CIvitenaHeLIy. dUecñHkarEføgkarBitBIsMNak;]RkidæCnman

témøy:agsMxan;cMeBaHRbCaCnkm<úCaCaeRcInelIslb;.

RRbbFFaannbbTTTTII33³³ kkaarrkkMMNNtt;;GGMMBBIIkkaarrTTTTYYllxxuussRRttÚÚvv kñúgkarsmÖasCaeRcInGñkpþl;bTsmÖasn_)anelIk

eLIgGMBIkarTTYlxusRtÚvcMeBaHkarbBa¢a. etInrNaCaGñk

TTYlxusRtÚvBitR)akdcMeBaH]Rkidækmµrbs;ExµrRkhm?

bBaðakarTTYlxusRtÚvcMeBaHkarbBa¢aTTYlkarcab;GarmµN_

CaBiesscMeBaHRbCaCnkm<úCaEdlsßitenAeRkamlT§ipþac;

karnigraCaniymCayUrmkehIy. cab;BIsm½yEdlman

esþcesayraCürhUtdl;sm½yGaNaniKm)araMg sm½y

RBH)aT neratþm sIhnu nigsm½yln;Nul RbeTskm<úCa

RtÚv)andwknaMedayCnpþac;karCab;CaRbcaM. vahak;dUcCa

naMeTArkkarxVHcenøaHnUvkarGb;rMRtwmRtÚvEdlnwgRtÚvBiPakSa

nUvcMNucxageRkam nigPaBgayRsÜlkñúgkarGUsTaj.

RbCaCnkm<úCamanRbéBNIeKarBekatxøacemdwknaM

xøaMgCagGñkneya)ayBYkbs©imRbeTsEdlbegáItc,ab;

]RkidækmµGnþrCatiedayxøÜnÉg nigsRmab;xøÜnÉg. sUm,IEt

enAkñúgeBlEdlrYcputBIGMeBIRbl½yBUCsasn_nigs®gÁamk¾

eday k¾GñkEdlRtÚv)ansmÖasCaeRcInenAEtmanbMNg

pþl;karTukcitþcMeBaHrdæaPi)alfµIrbs;km<úCa nigcg;GnuBaØat

[rdæaPi)alenHseRmcfaetIRtÚvedaHRsayy:agdUcemþc

cMeBaH]Rkidækmµrbs;ExµrRkhm. bBaðaenHeFVI[ xaLÚs nINU

¬GñkR)aCJc,ab;GnþrCati¦ elIkCasMNYreLIgfa «etIkardak;

témørbs;eyIgpÞal;tamry³c,ab;]RkidækmµGnþrCatieTAelI

RbCaCnEdlminRtwmEtminrYmcMENkCamYytémøTaMgenH

bu:EnþEfmTaMgxVHxatmUldæankñúgkarBicarNaedIm,I[xøÜnGac

TTYlsÁal;nigyl;GMBItémøTaMgenaH CakarRtwmRtÚvb¤eT?».

niymn½yBImunGMBIkarTTYlxusRtÚvcMeBaHkarbBa¢aRtÚvkar[

mankarBinitüeLIgvijkñúgbribTénRbeTskm<úCa Edldak;

bnÞúkénP½sþútagkan;EtF¶n;F¶rcMeBaHemdwknaMkMBUl. témøén

RbCaCnkm<úCaEtgEtxusBItémørbs;BYkbs©imRbeTsEdlCa

mUldæanénc,ab;]RkidækmµGnþrCati. ]TahrN_dUcCa c,ab;

]RkidækmµGnþrCatisgát;F¶n;eTAelIbuKÁlniglT§PaBrbs;

buKÁlmñak;²kñúgkareRCIserIsfaetIRtÚveKarBbBa¢aEdlmin

Rsbc,ab;rbs;emdwknaMeyaFab¤eT. karsnµtenHminRtÚv

)anGnuvtþcMeBaHbBaðaénRbeTskm<úCaeLIy.

GMeBIeXareXAéRBépSrbs;ExµrRkhm)anecaTCabBaða

Rbhak;RbEhlKñaenHEdrfa etIRtÚvcat;viFankarEbbNa

cMeBaHkarsmøab;CabuKÁl b¤karsmøab;TaMghVÚgEdlsßit

kñúgsßanPaBbgçitbgçM. enAeRkamc,ab;ExµrRkhm RbCaCn

km<úCaRtÚv)anbg¥t;GaharnigbgçM[eFVIkardUcTaskr KWkñúg

lkçxNÐmYyEdlGñkTaMgenHBMumankarKitKUredayÉkraCü

b¤esrIPaBkñúgkareRCIserIstamcitþcg; b¤karKitKUrEvgq¶ay

tamRTwsþI)anBitR)akdeLIy. enAeBlEdlkareRCIserIs

manEtsmøab;GñkdéT b¤RtÚvGñkdéTsmøab; etIenHGaceFVI[

XatkrrYcputBIkarTTYlxusRtÚvb¤TTYlxusRtÚvkñúgkRmitmYy

RsalEdrb¤eT? cMeBaH]RkidækmµRbqaMgnwgmnusSCati?

]RkidækmµRbl½yBUCsasn_? tulakareyaFaGnþrCati

eRkays®gÁamelakelIkTI2)anyl;fa karbgçitbgçMKWCa

karkarBarmYyd¾RKb;RKan;. eTaHbICay:agenHkþIkñúgerOgkþI

fµImYyBak;B½n§nwgGtItyUehÁasøavI tulakar]RkidækmµGnþrCati

)ankMNt;fa karbgçitbgçMGacsRmalTm¶n;salRkm

RBhµTNÐ bu:EnþBMuGackarBar]RkidækmµF¶n;F¶rdUcCa]Rkidækmµ

RbqaMgnwgmnusSCatieLIy. kñúgkrNIRbeTskm<úCavij

vaCakarsmRsbCagebIeFVIkarepþatEteTAelIemdwknaMkMBUl²

rbs;ExµrRkhmcMeBaHkarpþnÞaeTas]RkidæCabuKÁl eRBaH

Page 55: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 53

elx8 ExsIha qñaM2000

sßanPaBrs;enArbs;GñkepSgeTotGaceFVI[mankarlM)ak

kñúgkarkMNt;faGñkTaMgenaHmanbMNg]RkidæEdlTamTar[

mancMeBaH]RkidækmµenH.

RRbbFFaannbbTTTTII44³³ ttYYGGggÁÁGGnnþþrrCCaattii GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_)ansEmþgkþI)armÖGMBIkar

Bak;B½n§nwgkarKaMRTrbs;breTscMeBaHrbbExµrRkhm.

GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_xøHRbkan;nUvKMnitBUCsasn_

niymedayBMueCOfaExµrGacsmøab;Exµr ehIyelIkeLIg

famannrNamñak;b¤kmøaMgbreTsenABIeRkayExµrRkhm.

cMENkGñkÉeTotRKan;Etcg;rk[eXIjfaetIRbeTsNaxøH

EdlKaMRTExµrRkhm.

edayBMumancemøIygayNamYycMeBaHsMNYrfaGñk

NaKaMRTExµrRkhm ehIymankarxNÐEcky:agc,as;rvag

BiruT§PaBcMeBaHkarsmKMnitnigkarmineFVIGnþraKmn_ dUecñHva

RtÚvkarkarRsavRCavbEnßmeTot. shrdæGaemrik éf nig

saFarNrdæRbCamanitcin suT§EtRtÚv)anelIkehtupl

GHGagfaKaMRTExµrRkhmEpñkhirBaØvtßú b¤Epñkneya)ay b¤

TaMgBIrEpñkenHEtmþg. RbCaCnkm<úCaxøHGHGagfa ExµrRkhm

BMuGacsßitenAkñúgGMNac)aneTebIBMumanRbeTsepSg²KaMRT.

bBaðakarKaMRTBIxageRkAenHRtÚvEtBinitü[)anhµt;ct;edIm,I

begáItcMENkmYyénkarcgcaMRbvtiþsa®sþrYmKñamYynigkar

Gt;»nRtaRbNIeTaskñúgRbeTskm<úCa. tulakarEtÉkÉg

BMumanlT§PaBseRmckic©karenHeLIy.

RRbbFFaannbbTTTTII55³³ kkaarreellIIkkEEllggeeTTaass bBaðaTI5KWbBaðaelIkElgeTas. enHCabBaðaEdlman

karcab;GarmµN_CaBiesskñúgRbeTskm<úCaEdlCaRbeTs

kan;RBHBuT§sasnay:agxøaMgkøaCayUrmkehIy. TaMgRBHBuT§

sasna TaMgbMNgcg;[mankarpSHpSaCati hak;dUcCakMBug

eFVIdMeNIreTArkkarelIkElgeTas ehIyCitBak;kNþalén

GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_yl;fa karelIkElgeTas

cMeBaHGñksarPaBnigsUmGP½yeTaskñúgtulakarGacTTYl

yk)an. bu:EnþBak;kNþaleTotEdlkñúgenaHmanTaMgRBHsgÇ

pgyl;eXIjepSgeTAvijfa ]RkidækmµEdlExµrRkhm)an

RbRBwtþKWsahavyg;XñgNas; dUecñHBMuGac[mankar

elIkElgeTas)aneT. bBaðaenHbNþal[mankarelIkeLIg

nUvsMNYrEdlmanlkçN³citþsa®sþnigTsSnviC¢ad¾sMxan;

GMBIkarkMNt;RBMEdnénkarGt;»nRtaRbNIcMeBaHmnusSman

]Rkidækmµd¾Esnrn§t;mYycMnYn EdlkarGt;»ncMeBaH]Rkidækmµ

TaMgenHCapøÚvkar ¬elIsBIkarelIkElgeTasCabuKÁl¦Gac

kat;bnßyPaBF¶n;F¶rén]RkidækmµTaMgenH.

vaCakarsMxan;EdlRtÚvrMB£keLIgvijfa eTaHCaGñk)an

pþl;bTsmÖasn_EdlcugbBa©b;yl;RBmelIkElgeTask¾

BitEmn EtGñkTaMgenHTTYlykvaenAeRkamlkçxNÐfaGñk

Edl)anrkeXIjfamaneTasenAkñúgtulakar¬b¤KN³kmµkar

EsVgrkkarBit¦ yl;RBmTTYlsÁal;nUvGVIEdlxøÜn)aneFVI

nigsarPaBnUveTaskMhusrbs;xøÜn ehIyeFVIkarsuMxmaeTas

CasaFarN³cMeBaHmuxRbCaCnkm<úCaRKb;rUb. GñksikSa

Can;x<s;mYycMnYnrYmbBa©ÚlTaMg eqrIv ebsüÚ‘nI pg )anTaMg

niyayfa enHKWCaviFIEtmYyKat;EdlGaceFVI[karelIkElg

eTasmanPaBRsbc,ab;. enHKWdUcGVIEdlm®nþIraCrdæaPi)al

km<úCamñak;)anEføgfa karelIkElgeTasBMuGacpþl;b¤Fana

cMeBaHmuxtulakareLIy. Cnral;rUbRtÚvsnµtfaKµaneTas

rhUtdl;RtÚvbgðajfamankMhus dUecñHBMumankMhusGVIEdl

kgT½BEx~rRkhm

Page 56: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa54

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

RtÚvGt;»nelIkElgeTasmuneBlEdlGgÁtulakar)an

BinitüGMBIsßanPaBpÞal;rbs;xøÜn. RbeyaCn_d¾FMmYyénkar

elIkElgeTasKWvaCMrujCnEdlmaneTaskMhus[Bnül;

GMBIGVIEdl)anekIteLIgBitR)akd nigdak;eTasGñkEdlman

eTasmYycMnYneTot. RbsinebIkarsarPaBedaysµ½RKcitþ

kñúgtulakarBMuEmnCaEpñkmYyéndMeNIrkarelIkElgeTas

eBlenaHkarelIkElgeTasnwg)at;bg;eKaledAsMxan;mYy

rbs;xøÜn. CacugeRkay edIm,I[karelIkElgeTasbgðaj[

eXIjRtwmRtÚvBitR)akdnUvesckIþRtÚvkarrbs;RKÜsarnig

GñkRsLaj;rab;GanCnrgeRKaHkarsuMeTasCasaFarN³KW

RtÚveFVIeLIgCadac;xat. karelIkElgeTasBMuEmneRbIR)as;

CameFüa)aysRmab;eFVI[BiruT§CnBitR)akdrYcputBIkarpþnÞa

eTasenaHeT pÞúyeTAvijvaKWCaviFImYyénkaredaHRsayPaB

tantwgTaMgxag]RkidæCnk¾dUcCaxagCnrgeRKaH. karsarPaB

rbs;CnelµIsGMBI]Rkidækmµrbs;xøÜnEdleFVI[xøÜnrYcputBIkar

pþnÞaeTas CakareFVI[manPaBRtwmRtÚvtamc,ab;cMeBaHkar

)at;bg;nigkarQWcab;rbs;CnrgeRKaH ehIydak;TNÐkmµ

xagpøÚvcitþRbkbedayskþanuBlcMeBaHCnEdlmaneTas

kMhus. TaMgesckIþxµaseGon cMeBaHsaFarNCn TaMgkar

PJak;dwgxøÜnGMBI]RkidækmµEdlxøÜn)anRbRBwtþ suT§EtrYmcMENk

kñúgkarpþnÞaeTas]RkidæCn. dUecñHkarTTYlsÁal; karsarPaB

eTaskMhuskñúgtulakar nigkarsuMeTascMeBaHCnrgeRKaH

pÞal;b¤CasaFarN³ KWCaFatupSMd¾sMxan;bMput3énkarelIk

ElgeTas ehIyRbCaCnkm<úCaEdl)anpþl;bTsmÖasn_

eCOfa karelIkElgeTasminGacpþl;[edayBMumanFatupSM

d¾sMxan;TaMg3enHeLIy.

GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_TaMgenaHKaMRTkarelIk

ElgeTaseRkamlkçxNÐEdl)anelIkeLIgxagelI ehIy

)anBnül;karGt;»neTasrbs;xøÜntamRTwsþIrbs;RBHBuT§.

CMenOfa «eBorrMgab;edaykarmincgeBor» RtÚv)anelIk

eLIgCaeRcInelIkeRcInsaenAkñúgbTsmÖasn_. vaCakar

sMxan;EdlRtÚvkt;smÁal;fa CMenOeTAelIkarelIkElg

eTasEtgEtBMuRtÚv)anrYmbBa©ÚlemdwknaMExµrRkhmkMBUl²

eLIy. GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_mñak;)anrMB£kerOg

rbs;GgÁúlIma Edl)anRbRBwtþ ]Rkidækmµd¾KYr[rn§t;nigex<Im

reGImenAeRkamkarRKb;RKgcitþnigkarbBa¢aBIRKÚrbs;xøÜn.

kUnsisSv½yekµgrUbenHRtÚv)anGt;»neTas bu:EnþRKÚrbs;

kUnsisSenHBMuRtÚv)anelIkElgeTaseLIy. GñkEdl)an

pþl;bTsmÖasn_xagelI)an RbdUcerOgenHeTAnwgsßanPaB

rbs;ExµrRkhmehIy)anTTUcfa BMuRtÚvpþl;karelIkElgeTas

dl;emdwknaMkMBUl²rbs;rbbenaHeLIy. dUecñHTaMgtam

pøÚvelak TaMgtampøÚvFm’ karelIkElgeTasBMuGaceFVIeLIg

CaTUeTAeLIy.

Cnmñak;kñúgcMeNamGñkEdl)ansgát;F¶n;eTAelIbBaða

elIkElgeTas)anEføgfa karGt;»nnigkarRtaRbNIeTas

KWCalkçN³edImrbs;Exµr. RbEhlCaGacmankarsnµt

b¤GMNHGMNagEpñksgÁmviTüaCamUldæancMeBaHkarEvkEjk

xagelIenH bu:Enþtamry³karsmÖasnigesckIþEføgkarN_

mYycMnYn kareBalGHGagxagelIenHhak;dUcCaEp¥keTAelI

TsSn³BUCsasn_nigkarkMNt;EpñkCIvsa®sþ. KMnitcg;[

km~aPi)alEx~rRkhm

Page 57: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-evTikaBiPakSaCasaFarN³

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 55

elx8 ExsIha qñaM2000

mankarbn§ÚrbnßyenHGacnaMeTArkkarecaTsYrGMBIsuBlPaB

énKMnitenH. vaGacCakarsmehtuplEdlfaGñkEdl

)anpþl;bTsmÖasn_ÉkPaBcMeBaHkarelIkElgeTas

edaysarc,ab;énRbeTskm<úCaGnuBaØat[RBHmhakSRt

RbTankarelIkElgeTas b¤RbEhlCaGñksmÖasn_epþIm

CECkGMBIKMniténkarelIkElgeTasenHCamYyBYkKat;.

GñkEdl)anpþl;bTsmÖasn_mYycMnYn)an[dwgfa karelIk

ElgeTasGacTTYlyk)anRbsinebIkarelIkElgeTasenaH

manlkçN³RtwmRtÚvtamc,ab; ÉGñkmYycMnYneTotedIm

eLIyfayl;RBmcMeBaHkarelIkElgeTas EteRkaymk

EbrCabgðajGMBIesckIþR)afñad¾mutmaMcg;[mankarpþnÞaeTas

eTAvij. xN³EdlGñkpþl;bTsmÖasn_sEmþg[eXIjfaxøÜn

hak;dUcCayl;RBm[mankarelIkElgeTas vaCakarsMxan;

EdlRtÚvkt;smÁal;nUvkarkgVl;nigkardak;lkçxNÐTaMgenH.

sMGagmYyeTotEdlRtÚv)aneRbIedIm,IeFV IkarelIk

ElgeTas ehIyEdlRtÚv)aneRbIcMeBaHkarelIkElg

eTas[ eGog sarI ¬smmitþv:an;¦ KWkarpSHpSaCati. bBaða

EdlKYr[cab;GarmµN_enaHKWkarpSHpSaCatiBMuRtÚv)anelIk

eLIgedaypÞal;kñúgkarsmÖasEdlBak;B½n§nwgbBaðaelIkElg

eTaseLIy. bBaðafaetIkarelIkElgeTasRbesIrCagkar

pþnÞaeTassRmab;eKaledAsßirPaBnigsniþPaB enAEtkMBug

RtÚv)anCECkBiPakSaenAeLIy. karpþl;karelIkElg

eTasdUcEdl)aneFVIeLIgedayKN³kmµkarEsVgrkkarBit

nigpSHpSaenARbeTsGa®hVikxagt,Úg CakarelIkTwkcitþ

]RkidæCn[sarPaBGMBITegVIEdlxøÜn)anRbRBwtþ nigbegáIt[

manrUbPaBénkarBitmYyd¾eBjelj ehIyTRmg;énkar

Gt;»neTasenHGacbBa©b;karcgeBornigGMeBIhigSa. eTaH

bICay:agenHkþI RbCaFibetyümYyEdlmansßirPaBRtÚv

Ep¥keTAelIeKalkarN_énnIt ird æEdlRbCaBlrdæRtÚv

TTYlxusRtÚvesµI²KñacMeBaHGMeBIrbs;xøÜn. neya)ay

elIkElgeTasKYrEteFVIy:agNa[mankarkMNt;GMBIkar

TTYlxusRtÚv nigkardak;eTaskMhuseTAtamkarpþnÞaeTas

rbs;sgÁmCaCagkarGnum½tPaBrYceTasCaTUeTA.

Gñkpþl;bTsmÖasn_Edlminyl;RBmcMeBaHkarelIk

ElgeTas PaKeRcInCabuKÁlikGgÁkarminEmnrdæaPi)al

®sþI nigGñkneya)ay. buKÁlikGgÁkarminEmnrdæaPi)al

Edl)anpþl;bTsmÖasn_ )armÖGMBIesckIþéføfñÚrrbs;mnusS

nigtémøénCIvitmnusS. GñkTaMgenHk¾)anelIkeLIgpgEdr

GMBIPaBsßitenACaFrmanénc,ab;GnþrCatiBak;B½n§nwg]Rkidækmµ

Rbl½yBUCsasn_nig]RkidækmµRbqaMgnwgmnusSCatiepSg²

eTot. xusBIGñkneya)ayEdlGacmanehtupllak;kM)aMg

cMeBaHkarCMTas;nwgkarelIkElgeTas ¬eBalKWkarpþnÞaeTas

cMeBaHPaKIRbqaMgrbs;xøÜn¦ buKÁlikGgÁkarminEmnrdæaPi)al

bgðaj[eXIjBIkþIkgVl;d¾RtwmRtÚvnigGac[eCO)anGMBIpl

b:HBal;énkarelIkElgeTascMeBaHc,ab;]RkidækmµGnþrCati.

dUecñHvaCakarl¥CagebIbegáIttulakarsRmab;kat;eTas

emdwknaMkMBUl² ehIybegáItKN³kmµkarEsVgrkkarBit

sRmab;GñkrMelaPbMBanEdlmanzan³tUctac.

enHKWCakarEføgbBa¢ak;d¾manGanuPaBBIehtuplénkar

bdiesFcMeBaHkarelIkElgeTasrbs;GñkEdl)anpþl;bT

smÖasn_mñak;³ «etIRtÚvGaNitnrNa? bu:l Bt b¤RbCaCn

km<úCa2lannak;? RbCaCnkm<úCaCaeRcInTTYlrgkarQWcab;

Gs;ry³eBl20qñaMedaysarkarpþnÞaeTasd¾tictYc b¤Kµan

karpþnÞaeTasTal;EtesaH ehIymankMhwgcMeBaHyutþiFm’».

GarmµN_enHKUsbBa¢ak;[eXIjBIlT§PaBrbs;GñkEdl)an

pþl;bTsmÖasn_CaeRcInkñúgkarTmøak;kMhusEdl)anekItman

kñúgrbbExµrRkhmcMeBaHemdwknaMkMBUlénrbbenaH. kar

bdiesFkarelIkElgeTascMeBaHemdwknaMkMBUl²énrbb

ExµrRkhm GaceFVI[RbCaCnkm<úCarlt;kMhwgbMePøckar

)at;bg;nigkarQWcab;EdlsßitenAgMkñ úgxø Ünrbs;BYkKat;

Gs;CaeRcInqñaM ehIykarbdiesFenHRbEhlCaGacrMedaH

smaCikExµrRkhmEdlmanzan³tUctacEdlGnuvtþtam

bBa¢ad¾bgçitbgçMrbs;emdwknaMkMBUl²[rYcxøÜn. ¬¬eennAAmmaanntt¦¦

cay:a r:amCI

Page 58: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa56

EsVgrkkarBit-TMB½rRsavRCavrkRKÜsar

xül;RtCak;BITis]tþrEdlmanRbPBenAPMñhimal½y

ElgeFVI[´rganigb:HBal;dl;suxPaBpøÚvcitþrbs;´eTot

ehIy. ´eBjcitþehIyrIkray eTaHCaeBlenaH´maneBl

sRmab;Et2-3em:ag nigBMumanGVIkñúgeBaHbniþck¾eday.

bnÞab;BIry³eBlEvg)anknøgputeTA TIbMput´)anCYbCMu

RKÜsarrbs;´vij. karCYbCMuenH)aneFVI[´manRBlwgkñúg

xøÜn nigmancitþKMnitKitKUreLIgvij. ´rIkraykñúgxN³eBl

EdlenATIbMput)anCYbCMuRKÜsarEdl)at;CayUrehIyCafµI

mþgeTot. etIeBlenHElgmanbBaðaGVIeTotehIyEmneT?

sUm,IEtkMBugsßitenAeRkamrbbd¾KYr[xøacEdlmaneQµaHfa

«GgÁkar» enaH.

RKan;Etéf¶rHPøam Gñkyamcab;epþImTat;RbCaCn[

eRkakeLIgnig[eFVIdMeNIreTAmuxeTot. BYkGñkyamTaMgenH

CaGñkeFVI[mnusSkøayCaTaskr RtÜtBinitüelIkargarrbs;

mnusSpgTaMgBYg nigm©as;karelIkargarrbs;xøÜn. ´)an

eRkakeLIgedayyWt² nigmanesckIþrIkrayedaydwgfa

GVI²kalBIyb;enaHBMuEmnCakþIsubin. kñúgv½y15qñaM ´man

GayueRcInnigrUbragFMlµm edaymincaM)ac;mþayrbs;´RtÚv

dwkéd´edIrCamYyKat;eTotenaHeT bu:EnþKat;enAEtdwkéd´

ehIyminRBm[´eTANaeLIy. ´BMucg;EbkBI«Bukmþaynig

bgb¥Ún´eToteT bu:Enþ´RtÚvEteTAcUlRkúmrbs;´. ´)an

RtLb;eTAkan;CMrMrbs;´vijTaMgrYjracitþedIm,ICYykargar

«Bukd¾cas;Crarbs;nag saGu‘m. eyIg)anrYmKñaCaRkúm

mþgeTotEdlmansmaCik16nak;RKb;v½ynigmansmtßPaB

RKb;EbbRKb;y:ag.

bnÞab;BIeFVIdMeNIry:aglM)akGs;ry³eBlCit2éf¶

eyIg)aneTAdl;kEnøgmYyEdlmaneQµaHfa «PMñtasYs»

mancm¶ayRbEhlmYyKILÚEm:RtknøHxagt,ÚgEkvBY. vaCa

tMbn;mYyEdl´sÁal;c,as;eRBaH´)anrs;enAEkvBY cab;taMg

BIRbeTskm<úCa)anFøak;eTAkñúgédExµrRkhm. CakEnøgEdl

´Føab;rs;enAkalBIqñaM1975-76 muneBleFVIdMeNIr

edayefµIreCIgd¾Evgq¶ayeTAkan;Rkúgta):ag.

tamGVIEdl´emIleXIj ´mankarPJak;ep¥Ily:ag

xøaMgedaysarmankarpøas;bþÚrCaeRcInEdlekItmaneLIgenA

tMbn;enH. karpøas;bþÚrmaneRcInesÞIrEterobrab;minGs;.

kEnøgsmÁal;BIr-bI TMnb;ePøaH2enAdEdl bu:EnþGVI²epSg

eTotswgEtTaMgGs;)anpøas;bþÚrGs;rlIg. manmnusSCa

eRcInRtÚv)anbgçM[eFVIkarenAkardæansþúkTwkd¾FMenH. man

mnusSy:agticNas;k¾ 15 000nak;Edr eFVIkarenAkñúg

kardæanenH. Rkúmrbs;eyIgRtÚv)anBYkEx~rRkhmR)ab;[

e)aHCMrMenAkEnøgNak¾eday[EtmandIs¶Üt bu:Enþmin[BYk

eyIgEbkBIRkúmeLIy. kñúgcenøaHeBl1em:agEdleyIg

)aneTAdl;PMñtasYsPøam kmµaPi)alGgÁkarelIk¾)anmkdl;

edIm,InaMkmøaMgeTAeFVIkar.

RKb;KñaelIkElgEt saGu‘m EdlCitsRmalkUn

nig«Bukrbs;nag )ancuHbMeBjkargarenAkardæanPøam².

esrI )anTTYlkarGnuBaØat[rkeQIsRmab;karsRmalkUn

sMeLgecjBIpñÚr³

karsmøab;rgÁalenAbwgTenøsab

Page 59: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-TMB½rRsavRCavrkRKÜsar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 57

elx8 ExsIha qñaM2000

rbs; saGu ‘m.

eyIgmankarehvht;nigGs;kmøaMgCaxøaMgbnÞab;BI

kareFVIdMeNIrd¾Evgq¶ayenH. GgÁkarelIBMuGnuBaØat[BYk

eyIgsRmakmuneBlBYkeyIgcuHkardæanmþgeToteLIy.

´k¾ehvht;Gs;kmøaMgxøaMgNas;Edr. ´eCOfa RKÜsarrbs;

´k¾manGarmµN_EbbenHEdrcMeBaHkarsRmakenH. «Buk

mþay nigbgb¥Únrbs;´enACitKñabu:EnþBMuCECkKñaeRcIneT.

BYkKat;eFVIkardUcGñkepSgeTotEdr. mnusSCaeRcInCIknig

CBa¢ÚndInigRkÜsBIreNþAd¾eRCAnigKYr[RBWk,alenH. ´emIl

TahanEdlvaymnusSnwgdMbgedaysarBYkKat;BM uman

kmøaMgeFVIkarbnþ BMuEmnedaysarBYkKat;BMucg;eFVIkareT.

vaCaGMeBIGaRkk; KWGaRkk;CaTIbMput. GMeBITasPaBrbs;

GgÁkarfñak;elI)aneLIgdl;kRmitkMBUl.

KWenAPMñtasYsenHehIyEdlTIbMput´)anyl;c,as;BI

eCaKvasnarbs;mnusSpgTaMgBYg. eyIgRtÚv)anTahan

fµImYyRkúmbgçM[eFVIkareBjmYyéf¶nigswgEteBjmYyyb;

eTotkñúgry³eBl5éf¶d¾QWcab;. RkúmEdl)annaMBYkeyIg

BImun)ancakecjtaMgBIyUrmkehIy. RkúmfµIenHmanPaB

eXareXAnigKµankþIRtaRbNIbniþcesaHeLIy. ´)aneXIj

pÞal;nwgEPñknUvkar)at;bg;CIvitrbs;mnusSCaeRcInedayRtÚv

kemþAéf¶xøaMg rgTukçedayCMgW karGs;kmøaMgBIxøÜn nigkarGt;

Gahar. mnusSPaKeRcInsøab;edaysarTahanvaydM

ehIymnusSminticeTEdlRtÚv)annaMecjenAeBlyb;eTA

kan;TIedAmYyEdlswgEtR)akdmYyryPaKryfaCa «kEnøg

mrN³». RKb;eBlevla ´Etg)armÖfaetIeBlNanwgdl;

evnBYkeyIg. ´R)afñacg;[vaekIteLIgqab;²edIm,Imin)ac;

TTYlrgkarQWcab;dUcGñkEdleyIg)aneXIjpÞal;nwg

EPñkRsab;.

mnusSenAkñúgRkúmrbs;´cab;epþImsøab; ehIyFøak;

dUcruyeTAkñúg)atRbLayEdlsuT§EtPk;. swgEtBMuman

nrNamñak;xVayxVl;ykGñkTaMgenHeTAkb;[)anRtwmRtÚv

eLIy. ´)aneXIjsaksB nigmnusSCitsøab;RKb;TI

kEnøg. eyIgTaMgGs;KñaGs;kmøaMgnigexSayy:agxøaMgBMu

GaceFVIGVI)an. yUr²mþg mnusSmYyRkúmkñúgcMeNamBYk

eyIgeFVIkarRbEmRbmUlsaksBenAeRkamkarRtÚtBinitü

emIly:aghµt;ct;BIsMNak;GñkyamRbdab;GavuF. esÞIrEt

BMumannrNamñak;cUlrYmmrNTukçdl;Gñksøab;)at;bg;CIvit

eLIy KWsUm,IEtGñkEdlCajatisnþank¾bgðajnUvkþIrn§t;

jab;j½rd¾tictYcbu:eNÑaH eRBaHGñkTaMgenHdwgfaGñkEdl

)ansøab;)at;bg;CIvitnwgElgTTYlrgnUvkarQWcab;eTot

ehIy. eyIgTaMgGs;KñaeRbóbdUcCaRkúmexµacEdlman

CIvitdUecñaHEdr. CakarBitNas; ´)anKitfavaRsÜlCag

enHxøaMgNas; ebIBYkenaHmknaMeyIgykeTAsmøab;. etIBYk

enaHnwgmkbBa©b;kþITukçevTnarbs;eyIgenAeBlNa? ´rg;caM

ehIyrg;caMeTot bu:EnþBYkenaHBMu)anmkeLIy.

´RtÚv)anbukruky:agxøaMgedayvtßúd¾RsÜcmYy nigRtÚv

mkTl;bc©úb,nñenH mCÄmNÐlÉksarkm<úCa

)anRsavRCavrkeXIjTItaMgsmøab;mnusS

kñúgrbbEx~rRkhmcMnYn540kEnøgrYcmk

ehIy. karsikSaCalm¥itGMBITItaMgsmøab;

nigRbB½n§snþ isuxEx~rRkhm)annwgkMBug

RbRBwtþeTA. cMNucnImYy²enAelIEpnTIenH

KWCacMNuckMNt;T Ita MgénreNþAsaksB

Kuk nigbUCnIydæantmál;GdæiFatu.

Page 60: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa58

EsVgrkkarBit-TMB½rRsavRCavrkRKÜsar

)aneFVI[PJak;BIkaregakguyenAkñúg)atreNþAEdlmansuT§Et

Pk;. ´)anebIkEPñkyWt²emIlTahanEdlmanGayu

RbEhl10qñaMEdlenAEtbnþruj´edaykaMePIøgGaka-47

Edlhak;dUcCaFMCagmaDrbs;xøÜneTAeTotenaH. Tahan

enaHmanGayuminelIsBI12qñaMeT KWy:agehacNas;k¾

GayuticCag´3qñaMEdr bu:EnþFat;Cag´eRcIn. «eTAmitþ¡ eTA

\LÚvenH¡» TahanenaHERskdak;´edayeRkveRkaF[´egIb

ecjBIPk;. ´nwkkñúgcitþfa «cUlmk ehIy)aj;´eTA¡».

´ehobEtnwgsøab;eTAehIy. kñúgsßankarN_enaH´BMuman

sgÇwmGVIesaHeLIy. TIbBa©b;´)anRbwgTaMgKµankmøaMgTaj

ragkayd¾sÁmsÁaMgecjBIPk;ehIyedIredayKµankmøaMgkMEhg

kñúgxøÜneq<aHeTAkan;Rkúmrbs;´EdlkMBugEtRtÚv)anRbmUlpþúM

kñúgenaHk¾manRKÜsarrbs;´Edr. cugeRkayvaCaeBlevla

rbs;eyIgEdlRtÚveTAmux.

´cab;manGarmµN_RcbUkRcbl;cMeBaHEpnkarpøas;bþÚr

kEnøgPøam²EbbenH. CaFmµta eyIgRtÚvsñak;enAkEnøg

mYyrab;GaTitüb¤rab;ExmunnwgbBa¢ÚneTAkan;kEnøgfµI. ´)an

R)afña[kgkarBarTaMgenHmkykeyIgeTA eBlenHeBlevla

mkdl;ehIy Et´EbrCamanKMnitepSg. eTaHbICay:agNa

k¾eday ´)anerobcMxøÜnrYceRsc)ac;Nas;eTAehIybnÞab;BI

ry³eBl5éf¶5yb;d¾EsnyUrnigEsnevTnaedayBMu)an

briePaKnigsRmakRKb;RKan; edIm,IcakecjeTaHCaeTAkEnøg

Nak¾eday. ´RKan;Etcg;cakecjBIkEnøgenHsUm,IEtvaman

n½yfaCakareTArkesckIþsøab;Pøam²k¾eday. karsegát

emIlGñkepSgrYmTaMgsmaCikRKÜsarrbs;´pg GñkTaMgenaH

k¾eRtómCaeRscedIm,IcakecjEdr. BMumanGVIGaRkk;Cag

karEdlkgkarBarTaMgenaH)anRbRBwtþmkelIeyIgeLIy

Biesskñúgry³eBl5éf¶cugeRkay. eBlenHElgman

bBaðaGVIeTotehIy.

kgkarBarTaMgenaHbBa¢a[eyIgtRmg;KñaCaCYrEdlkñúg

mYyCYrman4nak;. b¥Ún²Rbúsrbs;´)anetag´y:agCab;.

GñkTaMgenHehvht;nigGs;kmøaMgRKb;Kña. b¥Ún²rbs;́ minyM

edayRKan;EtGs;kmøaMgenaHeT. TahanmYyRkúmtUcEdl

XøaMemIlBYkeyIgmanRKb;v½y xøHCakUnekµgEdlmanGayu

RtwmEt10qñaMbu:eNÑaH. manEtTahan5nak;kñúgcMeNam

TahanTaMgenHbu:eNÑaHEdlRtÚvXøaMemIlRkúmrbs;´EdlenA

esssl;. enAeBlenaHBYkeyIgmanKñaEt79nak;bu:eNÑaH.

kñúgGMLúgeBl5éf¶d¾KYr[RBWxøacenAPMñtasYs manmnusS

8nak;)ansøab;)at;bg;CIvit kñúgenaHmanekµg6nak; nigburs

cMNas;2nak;. ´q¶l;faehtuGI)anCamanTahanticEbbenH

ebIcg;smøab;BYkeyIgEdlmanKñadl;eTA79nak;enaH?

Canic©kal´CamnusSEdlcg;ecHcg;dwgmñak;sUm,IEtkñúg

eBlenHk¾dUecñHEdr.

TahancMNas;CageKmñak;EdlmaneQµaHfa PuM )an

mkQrmuxeyIgehIyniyayy:agxøaMg²edIm,I[RKb;Kña

)anB¤GVIEdlKat;niyay. Kat;)anniyayy:agsamBaØnig

y:agc,as;fa «GgÁkarelIkMBugEtbBa¢ÚnGñkTaMgGs;KñaeTA

bwgTenøsabedIm,Icab;RtI. enATIenaHnwgmancMNIGahar

RKb;RKan;sRmab;briePaK».

rMeBcenaHmnusScab;epþImmanRBlwgkñúgxøÜnvijehIy

cab;epþImCECkKñaGMBIBt’manenH. eyIgTaMgGs;KñasgS½y

cMeBaHBt’manEdlhak;dUcCaminGaceCO)anenH. eTaHbICa

y:agNak¾eday bBaðaenHGacsmehtuplebItameyIg

PaKeRcInEdlFøab;RbkbrbrensaTenAbwgTenøsab. Tahan

TaMgenaH)anR)ab;eyIgcMGVIEdleyIgcg;dwg³ cMNIGahar

»kascab;nigbriePaKRtIRss;²énbwgTenøsab »kasrYc

putBIkþITukçevTnaenAPMñtasYs. EtGVIEdlniyayKWl¥eBk

rhUtminGac[eCO)an. dMNwgenHeFIV[´vegVgvgVan;eBjTI.

RbEhlCa´mankþIkgVl;bniþcbnþÜc bu:EnþGñkenAkñúgRkúmepSg

eTotk¾mankþIkgVl;enHEdr. eyIgRtÚvrg;caMemIlfaetIGVInwg

ekIteLIgkñúgeBlGnaKtcMeBaHBYkeyIg.

GñkXøaMemIl)annaMeyIgeTAtampøÚvmYyeBareBjeTA

edayPk;Edl´Føab;)anqøgkat;eTAkan;bwgTenøsabEdlsßit

enARbEhl10KILÚEm:RtBITIenaH. eBlcugeRkayEdl´

Page 61: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

EsVgrkkarBit-TMB½rRsavRCavrkRKÜsar

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa 59

elx8 ExsIha qñaM2000

edIrkat;pøÚvenHKWmYyqñaMmunenHenAeBlEdl´sßitenAkñúgkg

cl½tmYyeTot. eyIg)ansRmakCaeRcInelIkkñúgcm¶ay

pøÚvd¾Evgq¶ayenH. RbEhlkgkarBarTaMgenaHcg;R)ab;

eyIgGMBIkarBitb¤? eyIghak;dUcCakMBugeFVIdMeNIrkñúg

TisedAmYyd¾RtwmRtÚv. BYkenaHmanEtKña5nak;bu:eNÑaH.

kgkarBarTaMgenaHBMumanlT§PaBsmøab;eyIgEdlmanKña

79nak;TaMgGs;eT BiteT?

bnÞab;BIedIr)anRbEhl5KILÚEm:Rt bursRbdab;GavuF

)an[eyIgQb;rg;ca M[GñkEdlenAkñ úgRkúmepSgeTot

mkTan;. RKÜsarrbs;´GgÁúykan;édKñaedayBMumanniyay

GVImYym:at;. enAelIépÞmuxmnusSRKb;KñaeBareBjedaykþI

)armÖ. bgRsIrbs; saGu‘m mñak;)anhuc)aymYydMucug

eRkay[´. ´)anjat;)aymYyédcUlmat;´ ehIyhuc

eTA[b¥ÚnRbús´EdlkMBugEtXøany:agxøaMg. RKb;²KñasuT§Et

Tn;édTn;eCIgeRkayBIkareFVIdMeNIrelIdgpøÚvCit5KILÚEm:Rt

mk. manekµgmñak;søab;enAtampøÚv. eRkayBImankarsÞak;

esÞIrrYjramYysnÞúHmk BYkTahank¾[mþayrbs;ekµgEdl

søab;enaHkb;saksBkUnrbs;Kat;.

kgkarBarrbs;eyIgcg;[eyIgeFVIdMeNIrrUtrHmun

eBléf¶lic. kgkarBar)an[GñkEdleFVIkar)anTaMgcas;

TaMgekµgmkRbmUlpþú MKñaenAmuxRkúmrbs;xøÜn. eRkaymk

kgkarBar)anR)ab;[yksmÖareFVIkarepSg²dUcCakaMbit

BUefAEdlxøÜnykmktam. kgkarBarniyayfa GñkTaMgenH

KWCaGñkEdlRtÚvnaMmuxeKkñ úgkarelIkTMnb;CMnYs[eyIg

TaMgGs;Kña.

bnÞab;mk GñkEdlRtÚvTTYlkargarTaMgenaHk¾tRmg;

CYrmYyCYredaykan;nUv]bkrN_eFVIkargarerog²xøÜn. ´tam

emIlbg esrI RBmTaMgbgRbúsTaMgBIrrbs;´eBlEdlKat;

ecjeTAtRmg;CYrTaMgcitþsÞak;esÞIr. «Buk´manv½ycMNas;

Nas;eTAehIy ehIyminGacedIrcUltRmg;CYrTan;eKeLIy

eBlenaHkmøaMgTaMgGs;d¾cakecjecalKat;.

kgkarBarmñak;niyayGMBI´eTAkan;smmitþrbs;vafa

«mñak;enHsÁmeBk ehIyexSayNas; minGaccUlrYmCamYy

eyIg)aneT».

eBlenaHbg esrI k¾laRbBn§rbs;xøÜneQµaH saGu‘m

EdlkMBugmanépÞeBaHpg. ´k¾enACitTIenaHEdreBlenaH.

eBlenaHbg saGu‘m s¶at;mat;Qwg ehIybnÞab;mkTwk

muxd¾eRkómRkMrbs;Kat;k¾ERbCaFmµtavijeRkayBI´)an

GHGagfa ´nwgCYyemIlxusRtÚvcMeBaHKat;.

bnþiceRkaymkRkúmBlkmµenaHk¾)at;RsemalQwg

enAeRkamépÞemXd¾exµAggwtsUnüeyIg. eBlenaHKWCaeBl

cugeRkayEdl´Elgman»kas)anCYbbgRbúsRBmTaMg

mnusSepSgeTotCaerogrhUt. emXkan;EtggwtnigRtCak;

eTA². mUskMNacenAÉbwgTenøsabcab;epþImecjmkRKb

dNþb;raRtIkal. RbEhl30naTIeRkaymk kgkarBar

BIrrUbEdlnaMykRkúmenaHeTAk¾RtLb;mkvij ehIyk¾RbmUl

smmitþrbs;xøÜnRbCMudak;Epnkar. mnusSmñak;b¤BIrnak;enA

kñ úgRkúmrbs;´)anlYcsþab;B¤Bt’manEdlminKYr[eCO.

Bt’manenHk¾)anelcB¤sussaydl;RkúmTaMgmUl. eRkay

mk´)anB¤BYkvadUcCaniyayfa «Ga2-3nak;enaH)anrYc

eTAehIy». XøaenHmann½yfa bursTaMgGs;)ansøab;

elIkElgEt2-3nak;bu:eNÑaH EdlGacrt;rYc.

enAem:agRbEhl7-8l¶ac eyIgk¾RtÚv)anbBa¢a

[eFVIdMeNIreTAmuxeTot. eBlenaHekµg²EdlenAmankmøaMg

enAkñúgxøÜnenAeLIy)anERsknigyMy:agxøaMgbNþalmkBIkar

Gt;Xøan karGs;kmøaMg nigmUsxaM. TnÞwmnwgsERmkrbs;ekµg²

´k¾)anB¤sMeLgyMxSwkxSÜlsþayRseNaHnUvmnusSEdl

xøÜnRsLaj;ehIy)at;bg;eTA. bg saG‘um nigmþayrbs;´

k¾mankaresakseRggdUcKñaenHEdr. eBlenaH´mankar

egOgq¶l;GMBIsPaBkarN_TaMgmUleTaHbICamankarelgl,icBI

eRkayxñgeyIgk¾eday. RbsinebIeyIgminsøab;edaysarkar

bg¥t;Gahar karGs;kmøaMg b¤mUsxaM k¾édrbs;TahanGgÁkar

fñak;elIsmøab;eyIgEdr. ¬¬eennAAmmaanntt¦¦

yimsu‘t ra:NaCít

Page 62: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

elx8 ExsIha qñaM2000

mCÄmNÐlÉksarkm<úCa60

EsVgrkkarBit-TMB½rRsavRCavrkRKÜsar

éf¶ 20 ]sPa KWCaéf¶EdlBuMGacbMePøc)an.shsSm½y

Qanmkdl; Év½yCakumarPaBRtÚvrMkileTAmuxeday\tRbNI

b:uEnþRsemalGtItkalenAEtmklgGarmµN_´[nwkeXIj

Canic©nUvsMeNakd¾QWcab;rbs;®sIþExµr nigkumarkMRBaCaeRcIn

nak;enAelIevTikaKuksg;kñúgRsukkNþalsÞwg extþkNþal naéf¶

20 ]sPa qñaM1985. ry³kal15qñaM knøgeTABitEmn

b:uEnþkIþQWcab;rbs;®sIþemm:aynigkumarkMRBarab;Ban;nak;Edl

)anerobrab;TaMgTwkEPñkenAEtdk;kñúgGarmµN_rbs;´Canic©.

kalenaH ¬1985¦ ´eTIbEtGayu13qñaMb:ueNÑaH b:uEnþ´enAcaM

)anfaCaerogral;qñaM[Etdl;éf¶ 20 ]sPa RbCaCnTaMgGs;

)aneFVIBiFIbuNümYyrMB£kdl;viBaØaNkçn§GñkEdl)ansøab;eTA

edayGMeBIeXareXArbs;BYkEx~rRkhm.

edaymankarcUlrYmBIsMNak;RbCaCnRKb;RsTab;

vNѳmantaMgBIRBHsg, Tahan sisS nigkumarkMRBaCaeRcIn

rynak;mkBImNÐlburIhugRKI mkCYbCMuKñaenAKuksg;. Kuksg;

CaKukmYykñúgcMeNamKukCaeRcIneTotsißtenAkñúgPUmiPaKnirtI.

KukenHCakEnøgRbmUlpþMú smøab; nigkEnøgeFVITaruNkmµGñkeTas

rbs;BYkExµrRkhmEdlRtÚv)anecaTfak,t;. edayehtudUecñH

eTIbKN³kmµkarerobcMRtÚv)anykkEnøgenHeFVIBiFIcgkMhwg

KWrMB£keLIgvijnUvGnusSavrIy_d¾QWcab;rbs;RbCaCnEdl)an

CYbRbTHkñúgry³kal3qñaM 8Ex nig20éf¶.

munnwgeFVIvieyaKkfa KN³kmµkar)annimnþRBHsg,

mksURtbgSúkUlnigmanBiFIrab;)atedIm,IbBa¢ÚnplbuNü[eTA

RBlwgGñksøab;[eTAkan;suKtiPB. eRkayBIBiFIrab;)atcb;

sBVRKb;tMNagKN³kmµkark¾)aneLIgGansunÞrkfa sIþBIkareFVI

buNüéf¶20 ]sPa faCaéf¶Rbvtiþsa®sþmYyEdlRbCaCn

km<úCaeyIgBMuGacbMePøc)annUvrbbd¾EsneXareXAenH. kñúg

ry³kalEtCagbIqñaM b:ul Bt )aneFVI[RbeTsTaMgmUlkøay

eTACaQamnigTwkEPñk. mhavinaskmµd¾EsnéRBépS)an

ekIteLIgeBjépÞRbeTs RbCaCnRtÚvBYkvabeNþjecjBITI

RbCMuCneTAenAkñúgéRBsµsan bgçM[eFVIkarCaTm¶n;KµaneBl

Qb;sRmak. cMNIGaharBMusmnwgkmøaMgeFVIkar. yuvCn

ekµg²køayeTACamnusScas;CraKYr[GasUr. RKb;ehdæarcna

sm<½n§TaMgGs;RtÚvbMpøaj salaeron mnIÞreBTü køayeTACa

kEnøgKuk b¤RTúgRCÚk. Ex~rRkhm)aneFVITaruNkmµelIRbCaCn

km<úCaya:gevTnabMputedayykdgáab;dkRkck rYcRClk;

Gal;kul cgBüÜrRClk;kñúgBagTwk dutEdkekþAcak;cUleTAkñúg

sac; cgqáag BnøHsac; Gar-knwgFagetñat kb;TaMgrs;

cak;smøab;nwgcMBuHTug ebI®sIþvijRtÚvBYkvarMelaPya:géRBépS

bMput.l. eRkayBItMNagKN³kmµaFikarGansunÞrkfacb;

mankumarkMRBamñak;)aneLIgsURtkMNaBüEføgBITukçesakRbCaCn

eyIgEdlCYbRbTHkñúgrbbenH. bnÞab;mkRbCaCnnigkumar

kMRBaCaeRcInnak; )aneLIgerobrab;eLIgvijBITukçevTnanigkar

nirasRBat;R)asKñarvagbgb¥Únnig«Bukmþay. kalenaH´enA

caM)anfamanG‘¿RsIcMNas;erobrab;TaMgTwkEPñknUvGMeBIeXareXA

rbs;BYkExµrRkhmmkelIRkúmRKÜsarrbs;Kat; KWkUnRsIKat;

mñak;RtÚvsøab;ya:gevTnanigexøacpSabMput G‘¿RsIeXIjpÞal;nwg

EPñknUvGMeBIeXareXAGmnusSFm’Edlkñ úgelakBM uEdlCYb

RbTH. eTaHbIfa huIETør sahav b:uEnþhuIETørBMu)ansmøab;RbCaCati

rbs;xøÜneT KWsmøab;EtBYkCnCatiCVIhVb:ueNÑaH. Ex~rRkhm)an

smøab;CatiÉg RbCaCnÉg KµanFm’emtþa. G‘¿RsI)anbnþfa

kUnrbs;G‘¿RtÚvsøab;edaykarcab;rMelaPBIsMNak;BYkQøbkñúg

PUmicMnYn4nak; munnwgrMelaPBYkva)anykExSeTAcgéd cgeCIg

edaysRmatsemøókbMBak;ecal. eRkayBIcab;rMelaPrYc

BYkva)anykcMBuHTg;eTAcak;smøab;cMeyanI. KµannrNamñak;

EdlminsRmk;TwkEPñkeTkñ úgcMeNammnusSrab;Ban;nak;eTA

GgÁúysþab;miTÞig sUm,IEtRBHsg,k¾kþúkkþÜlkñúgcitþEdr. ´Esn

segVKkñúgcitþeBkéRkenAeBleXIjkumarkMRBaCaeRcIn)aneLIg

sas½BÞTukçesakrbs;xøÜn BIkarnirasRBat;R)as«Bukmþay BYk

Ex~rRkhmbgçM[eTArs;enAq¶aydac;Rsyal bgçM[eFVIkarCaTm¶n;

ÉmÚðbGaharBMu)anpþl;[hUbRKb;RKan;. eRkayBIeLIgsas½BÞ

Tukçesakrbs;RbCaCnnigkumarkMRBacb; KN³kmµkar)anyk

rUbTIgemag b:ul Bt eGog sarI exov sMpn dutCanimitþrUb

énkarrlMrlayrbbenH. RsbCamYysERmkCyeXasrbs;

RbCaCn «Ceya¡ bkSRbCaCnkm<úCad¾rugerOg». eRkayBI

cb;BiFI GgÁmiTÞigRtÚv)anrMsay RbCaCnTaMgGs;)anvíleTA

minGacbMePøc)an

Page 63: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

lMenAzanerog²xøÜnedayBaMnaMykTukçesaknigBMuGacbMePøc)an

nUvGMeBIeXareXAGmnusSFm’rbs;BYkb:ulBtmkelIRbCaCn

ExµrGs;CaeRcInmuWnnak;.

erOgGtItknøgputGs;ry³eBl25qñaMeTAEmn b:uEnþ

esckIþesakseRggnigkIþQWcab;enAEtdk;Cab;kñúgRkeGAebHdUg

ExµrRKb;rUb[nwkeXIjCanic©nUvrbbéRBépSmYyEdlekIteLIg

edaysñaédemdwknaMExµrEtb:unµanrUbeFVI[ExµrTUTaMgRbeTsevTna

edaysarxøÜn. eyIgmñak;²BMunwksµanfamanrbbEdlRKb;RKg

edaystVtiricäanEbbenHekIteLIgesaH. KiteTAerOgra:vkñúg

elakBitCaBi)aksµanEmn erOgGIV²ekIteLIgeday\teRBóg

Tuk. eyIgminnwksµanfamaneQµaH b:ul Bt Edll,Il,aj

xagbMpøajnigkab;smøab;carTukCaRbvtiþsa®sþdl;BiPBelak

ya:gdUecñHeT. eTaHbIbc©úb,nñerOgra:vTaMgLay)anknøgputeTA

k¾eday b:uEnþéf¶Nak¾B¤EtsMeLgrhwmpusecjBIstism,C¢Baس

Edllan;rgMkñúgGarmµN_ ehIyEtgEtCCIksYrfa «ehtuGIV)an

CaExµreFVIdUecñH ExµrRkhmGIk¾eXareXAem:øH?». RbCaCnmñak;²

RtÚvTTYlrgrbYspøÚvcitþ rgTukçexøacpSaedaysarEtemdwknaMExµr

mYykþab;tUceFVI[mnusSrab;Esnnak;søab;ya:gEsnevTna.

CIvitCayuvv½yRtÚvggwtsUnüsugKµanBnWø éf¶Nak¾sÁal;EtTukç.

dYgRBlwgénkumarkMRBarab;Esnnak;)anERskdegðayehArk

TICRmkkk;ekþA. buBVehtuTaMgenH)anbNþal[PaBRsTn;rbs;

ExµrERbkøayeTACaPaBeXareXAGmnusSFm’rhUtdl;sBVéf¶.

GnusSavrIy_kñúúgGtItkalRtÚvkb;)at;sUnüsugkñúgvalBiXatbIqñaM

R)aMbIEx émÖéf¶. vIrCnd¾BisidæCaeRcInRtÚvsøab;ya:gGeNacGF½m

´KµanBaküÉNamkerobrab;[Gs;BITMhMTukçrbs;RbCaCnExµr

RKb;rUbEdlRtÚvrgeRKaHEsnevTna)aneT. EGmsuxXIm

keNþóg/éf¶TI27 Exmifuna qñaM2000

sUmeKarBCUnmkÉk]tþm qaMg yu naykmCÄmNÐlÉksarkm<úCa

´)aT esA daerOn GPi)alRsukkeNþóg extþeBaFisat; )anTTYlnUvTsSnavdþI «EsVgrkkarBit» TI1/2/3/4/5 Ca

bnþKñarbs;mCÄmNÐlÉksarkm<úCarYcmkehIy. ´sUmsEmþgnUvGMNrKuNCaBnøwkcMeBaHÉk]tþmEdlCanaykmCÄmNÐlehIy

EdlykcitþTukdak;y:agxøaMgkñúgkarepIJesovePAd¾l¥y:agenHmkGaCJaFrEdndIXMuRsukeyIg´. ´)aT)aneqøóteBlGanehIymankar

sJb;EsJgcab;GarmµN_y:agx<s;cMeBaHxøwmsarGtßbTTaMgGs;EdlcuHkñúgTsSnavdþI «EsVgrkkarBit» enHedayyl;eXIjdUcteTA÷

1¦esovePAenHBitCamanRbeyaCn_qøúHbBa©aMgkarBitehIy)anGRgÜncitþGñkGan[jab;j½rpgrMePIbcitþpgnigsµ½RKcitþKaMRTpg÷

-jab;j½redayrMB£kdl;erOgCak;Esþgd¾søútrn§t;minnwksµandl;nUvesaknadkmµbgáeLIgedayrbbRbl½yBUCsasn_

bIqñaMR)aMbIExémÖéf¶.

-rMePIb²kñúgcitþeRBaHRsab;Et)anqøgeRKaHfñak;putnaqñaM1979TaMgkþI)armÖbMput. rMePIbcitþeday)anmCÄmNÐlÉksarkm<úCa

EdlmanÉk]tþmCaGñkdwknaM)anbegáItesovePAÉksard¾RtwmRtÚvy:agenHeLIgEdlCaÉksarBitR)akdminGacbnøM)anGMBI

RBwtiþkarN_CaRbvtiþsa®sþd¾CUrct;Bit²rbs;RbCaCatiExµr ¬1975-79¦ EdlCaP½sþútagnaeBlbc©úb,nñnigeTAGnaKtkñúgkarbMPWø

CUnmtiCatinigsklelak.

-sµ½RKcitþKaMRTedayesovePAenHGacpSBVpSay)anTUlayq¶ay ehIykarBitnwgRtÚvRCÜtRCabdl;RskreRkay. ehtuenH

sUm[esovePAenHcuH[dl;mUldæan.

2¦esovePA «EsVgrkkarBit» enHmantémømanRbeyaCn_\tGVIeRbóbRbdUc)an. mantémøRtg;faminCaerOgRbDitnig)an

pþl;nUvemeronBiesaFn_EdlekItBIGMeBIGaRkk;smøab;CatiÉgrbs;maK’adwknaMRbl½yBUCsasn_rbs;Rkúm bu:l Bt. kUnExµrCMnan;enH

CMnan;eRkayRtÚvRbEmRbmUlRBlwg]tþmKtiExµredIm,IÉkPaBCati kuM[sgÁmFøak;dl;reNþAmrN³mþgeTot[esaH. ´sUmekatsesIr

edayesµaHGs;BIdYgcitþcMeBaHÉk]tþmnigshkarIEdlmanCMhr\tel¥óg EsVgrkkarBitCUnRbCaCatid¾l¥nigkmSt;rbs;eyIg. ´

mankMNaBürMB£kRbvtiþexøacpSaedIm,IcMNgédcMeBaHmCÄmNÐlÉksarkm<úCa. sUmÉk]tþmTTYledaykareKarBBI´. esA daerOn

Page 64: rkSasiT §i - Documentation Center of Cambodia

kMNaBüEx~rRkhm

TidæPaBf~IénCnbTkm<úCanardUvvsSa

pÁrlan;RKwm²RKhwmCab; ePøógFøak;jwkjab;eCaKCaMdÍ eRsacelId¿NaMlUtlas;x©Í TaMgcas;TaMgfµÍl¥éRkElg.

eTsPaBCnbTERbRbÜlfµÍ bMRBgRbimRbiyl¥EcgcaMg valERsmanPøWmaMxVat;ExVg RbLayRtg;EvgTwkhUrx©ay.

TMnb;GagFMTb;x<s;maM manTwkKRKaMrlamsay manTVarbiTebIkcUlRbLay ykTwkEckcayeTAeRsacERs.

ERsCÍkRtg;EvgeRcInsibKILÚk¾manTwkhUrCab;xøaMgEdr k,alCab;dgsÞwghUrbEgVr beRmIERsrab;Ban;hikta.

ksikreyIgTUTaMgRbeTs sµartIévQøascat;Ecgkar vaysRmukeFVIERsvsSa tamTisGgÁkard¾RtwmRtÚv.

bgb¥Únsb,ayrIkrayNas; RbúsRsIekµgcas;RbyuT§ekþA P¢Ürras;dksÞÚgCaTUeTA BIedÍmrdUv)anxøaMgéRk.

kñúgfñalsMNabBN’ébtg lUtlas;bMRBgmanEvgxøI bgb¥ÚnkMBugEtjab;éd XµatxµIdk)ankNþab;Eh.

dwktamreTHTUkEsgErk ykeTAcayEckbnÞan;Edr pþl;eTARkúmsÞÚgCab;hUrEh BaseBjépÞERseRcInknøg.

bgb¥ÚnxagsÞÚgelOnrh½s erobqøas;RteNatrt;CYrRtg; jab;édesµIKñaKµanbg¥g; p©itp©g;vaysRmúkya:gskmµ.

d¿NaMdaMduHeRcInhikta xøHEpøxøHpáaCab;RbcaM bgb¥ÚnxitxMemIlEfTaM nigBRgIkdaMeBjcmáar.

Cu¿víjpÞHminTMenrdÍ d¿NaMdaMfµÍeBjkñúgc,ar d¿NaMhUbEpøbEnøbgáar TINak¾duHlUtlas;l¥.

enAkñúgeragsib,kmµRKb;Epñk TaMgeQITaMgEdkk¾QUqr bgb¥ÚnRbyuT§eFVI]bkrN_ rbs;rbrsn§wksn§ab;.

bgb¥ÚnRbyuT§eFVIkargar RKb;eBlevlaRbjwkCab; sRmúkkargardUckgT½B sn§ab;vayxµaMgeBls®gÁam.

RKb;PUmiRsuktMbn;PaK bgb¥Únmñak;²minenAes¶óm eFVIkaredaymanHBüayam nigeRtómm©as;karTaMgsBVmux.

TidæPaBenArdUvvsSa clnaeFVIERsekþAKKuk ÉkraCüm©as;kareBjbnÞúk sBVmuxkargarksagCati.

EkERbkm<úCaCaTIesñha [rwtRss;føal¥EfmeTot enATUTaMgépÞRbeTsCati ksag)ans¥atelOnelatepøaH.

kt;RtacgRkgCaÉksar

kBaØa esI sayüaNa

A magazine of the Documentation Center of Cambodia: Searching for the Truth! Number 8, August 2000

Funded by the Royal Ministry of Foreign Affairs, Oslo, Norway, Section for the Human Rights and Humanitarian Assistance;

and the Canada Funds, Canadian Embassy, Phnom Penh, Cambodia

mCÄmNÐlÉksarkm<úCaGMBavnavdl;rdæaPi)al mUlniFinana nigsaFarNCnRKb;rUb sUmCYy]btßmÖkare)aHBum<pSayTsSnavdþIenHeTAtamlT§PaBEdlGaceFVI)an. Bt’man

bEnßmcMeBaHkare)aHBum<pSayTsSnavdþIEsVgrkkarBit sUmemtþaTak;Tgmkkan;naykmCÄmNÐlÉksarkm<úCatamTUrs½BÞelx ¬855¦ 23 211 875. sUmGrKuN¡

The Documentation Center of Cambodia would like to appeal to governments, foundations and individuals for support of the publication of

Searching for the Truth!. For contribution, please contact (855) 23 211 875 or By Email: [email protected]. Thank you.

eeddIImm,,II]]bbttßßmmÖÖkkaarree))aaHHBBuumm<<nniiggEEcckkccaayyeeddaayy\\ttKKiittééfføøddll;;mmnnÞÞIIrrRRssúúkk nniiggXXMMuu eennAATTUUTTaaMMggRRBBHHrraaCCaaNNaaccRRkkkkmm<<úúCCaa TTssSSnnaavvddþþIIccMMnnYYnn11000000kk,,aallCCaaeerrooggrraall;;eellxxnnwwggddaakk;;llkk;;EEtteennAAkkññúúggrraaCCFFaannIIPPññMMeeBBjjbb::uueeNNÑÑaaHH mmYYyycc,,aabb;;kkññúúggttéémmøø 77000000eerrooll