rvbelgica jrpro2015-nl final-23jan15 · educatie 33 od nature‐students od nature‐stud 30 be...

RV BELGICA

PROGRAMMA 2015

Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD NATUUR’

Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid

RV BELGICA

PROGRAMMA 2015

Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD Natuur’

OD Natuur Meetdienst Oostende 100 Gulledelle 3de en 23ste Linieregimentsplein B‐1200 BRUSSEL B‐8400 OOSTENDE Tel: 02 773 21 11 Tel: 059 70 01 31 Fax: 02 770 69 72 Fax: 059 70 49 35 E‐mail: [email protected] E‐mail: [email protected] Website: http://odnature.naturalsciences.be/belgica Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen Programmatorische Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid

1

RV BELGICA PROGRAMMA 2015 ____________________________________________

INHOUD pagina

1. Inleiding ..................................................................................................................................... 2 2. Deelnemende instellingen en laboratoria ................................................................................. 3 3. Indeling van de campagnes ....................................................................................................... 5

3.1. Synthesetabel campagnes RV Belgica 2015 ..................................................................... 5

3.2. Chronologisch schema campagnes RV Belgica 2015 ..................................................... 11

4. Werkzone en limieten van de continentale plateaus ............................................................. 12 5. Instructies voor hoofdwetenschappers .................................................................................. 13 6. Overzicht van de programma's ............................................................................................... 15 7. Fiches van de programma's .................................................................................................... 19

7.1. Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu van het BDNZ .......... 21

7.2. Geologische ‐ sedimentologische ‐ biogeochemische studies ........................................ 57

7.3. Visserijonderzoek ............................................................................................................. 75

7.4. Diverse onderzoeksprogramma’s .................................................................................... 79

7.5. Educatie ‐ praktische opleiding ........................................................................................ 91

2

1. INLEIDING

Dit document beschrijft de meetcampagnes die tijdens het jaar 2015 zullen uitgevoerd worden met het oceanografisch onderzoekschip "RV BELGICA". De meetcampagnes worden voornamelijk uitgevoerd in Het Kanaal, in de Zuidelijke Bocht van de Noordzee en het Schelde‐estuarium. Enkele campagnes vinden plaats in de Golf van Biskaje en tevens op het Portugees en het Spaans continentaal plat. De campagnes hebben een dubbele doelstelling: enerzijds de opdrachten van openbaar nut met betrekking tot de monitoring van de kwaliteit van de mariene wateren en het Schelde‐estuarium; anderzijds fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek. De monitoring campagnes worden o.a. uitgevoerd ter naleving van de internationale verplichtingen in het kader van de Oslo en Parijs Commissies (OSPAR), het "Joint Assessment and Monitoring Programme", de kaderrichtlijn Water (KRW) van de Europese Unie (2000/60/EG), en de kaderrichtlijn Mariene Biologie. Andere monitoring campagnes hebben betrekking op de gevolgen van diverse activiteiten op het mariene milieu: zand‐ en grindexploitaties, stortingen van baggerspecie, inplanting van de windmolenparken. De campagnes uitgevoerd in het kader van het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek betreffen enerzijds de onderzoeksprogramma’s van de Programmatorische Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid. Anderzijds worden enkele campagnes uitgevoerd in het kader van diverse programma's van de Europese Commissie, de “7de

kaderprogramma’s”. Enkele campagnes zullen geheel of gedeeltelijk bijdragen tot de verdere uitbouw en verfijning van de mathematische modellen van de Noordzee en het Schelde‐estuarium. Verder vinden diverse visserijcampagnes plaats die gecoördineerd worden door de Internationale Raad voor Onderzoek der Zee (ICES) of kaderen in de studies ter ondersteuning van de gemeenschappelijke visserijpolitiek van de Europese Unie. In dit document wordt een overzicht gegeven van de deelnemende instellingen en laboratoria. Vervolgens worden in de "Synthesetabel campagnes RV BELGICA programma 2015" het hoofdthema, de programma's, het werkgebied van elke campagne en de (eventuele buitenlandse) haven vermeld. Voor elk programma wordt de hoofdwetenschapper en vervanger vermeld, en tevens het voorziene aantal in te schepen wetenschappers. Tenslotte wordt voor elk van de deelnemende groepen een thematisch gerangschikte fiche gegeven van het programma met de toegekende campagneperioden. Deze fiche vermeldt de volgende informatie: ‐ Project ‐ Identificatie van de aanvrager ‐ Code van het programma (in de synthesetabel campagnes RV BELGICA programma 2015 wordt hier naar

verwezen in de kolom programma's) ‐ Nederlands abstract ‐ Engels abstract ‐ Werkgebied ‐ Staalname ‐ Toegewezen campagneperiode en aantal deelnemende wetenschappers ‐ Eventuele opmerkingen

3

2. DEELNEMENDE INSTELLINGEN EN LABORATORIA De campagnes worden georganiseerd door de Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD Natuur’ , Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’, instelling van de Programmatorische Federale Overheidsdienst (POD) Wetenschapsbeleid. De campagnes werden toegewezen aan de hieronder vermelde administraties, instellingen en universitaire laboratoria. Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur alsook het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) worden eveneens vermeld als opdrachtgevers. ▪ Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen ‘KBIN’ ‐ Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD Natuur’ ▪ Vlaamse overheid ‐ Landbouw en Visserij Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek ‘ILVO’ Dier ‐ Visserij Afdeling: ‐ Aquatisch Milieu & Kwaliteit ‐ Visserij en Aquatische Productie ‐ Dienst Visserijbiologie

‐ Instituut voor Natuur‐ en Bosonderzoek ‘INBO’ Afdeling Biodiversiteit Onderzoeksgroep Ecosysteemdiversiteit

‐ Agentschap Onroerend Erfgoed ‘AOE’ ▪ Federale Overheidsdienst (FOD) Economie, KMO, Middenstand en Energie ‐ Algemene Directie Kwaliteit en Veiligheid Dienst Continentaal Plat ‘CSS’ ▪ Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu ‐ Directoraat‐generaal Leefmilieu ‘DG5’ Inspectie ▪ Studiecentrum voor Kernenergie ‘SCK•CEN’ ‐ Lage Radioactiviteitsmetingen ▪ Ministerie van Defensie DGMR ‐ Mine Counter Measure ‐ KMS, Signal & Image Centre ‘SIC’ – CISS Department ‐ AFDOPSZEB – MWU/REA ‐ Nato Mineware Mission Support Center ‘NMWMSC’ ▪ Universiteit Gent ‘UGent’ ‐ Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie ‘SMB’

‐ Vakgroep Geologie en Bodemkunde Renard Centre of Marine Geology ‘RCMG’

‐ Vakgroep Biochemische en Microbiële Technologie Laboratorium voor Microbiële Ecologie en Technologie ‘LabMET’ ▪ Université Libre de Bruxelles ‘ULB’ ‐ Service Biogéochimie et Modélisation du Système Terre ▪ Université de Liège ‘ULg’ ‐ UR Argile, Géochimie et Environnements sédimentaires ‘AGEs’ ▪ Vrije Universiteit Brussel ‘VUB’ ‐ Dienst Analytische en Milieuchemie ‘ANCH’

4

▪ Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen ‘KMDA’ ‐ Aquarium ▪ European Space Agency ‘ESA’

‐ TEC‐ETN ESA ESTEC ▪ National Sun Yat‐Sen University

‐ Department of Marine Environment and Engineering De campagnes worden daarenboven uitgevoerd in samenwerking met een aantal nationale en internationale instellingen. Naar deze samenwerking wordt verwezen in de programmafiches.

5

3. INDELING VAN DE CAMPAGNES

3.1. Synthesetabel campagnes RV BELGICA 2015

PERIODE Nr Thema PROGRAMMA Aantal WERGEBIED

Nr INSTITUTUUT‐AANVRAGER Code DEELNEMERS

01.01 ZEEBRUGGE

02.01 VERLOF

03.01 ‐ 04.01 ZEEBRUGGE

05.01 ‐ 21.01 ONDERHOUD VERLOF

22.01 ‐ 23.01 ONDERHOUD

24.01 ‐ 25.01 ZEEBRUGGE

26.01 ‐ 30.01 1 MONITORING 1 OD Nature‐PARMENTIER OD Nature‐KP 1‐3 BE, NL (Scheldt)

MONITORING 14 OD Nature‐FETTWEIS OD Nature‐MF 4‐5 BE

MONITORING 15 OD Nature‐ VAN LANCKER OD Nature‐VVL 3‐5 BE

MONITORING 8 INBO‐STIENEN INBO‐ES 2 BE

MONITORING 3 SCK•CEN‐SNEYERS SCK•CEN‐LS 0 BE

MONITORING 6 OD Nature‐HAELTERS OD Nature‐JH 0 BE

Hoofdwetenschapper 1) Michael FETTWEIS (OD Nature) 2) Joan BACKERS (OD Nature)

31.01 ‐ 01.02 ZEEBRUGGE

02.02 ‐ 04.02 2 MONITORING 13 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 3‐4 BE

MONITORING 15 OD Nature‐VVL OD Nature‐VVL 2 BE

GEOLOGIE 17 DGMR‐PAPILI DGMR‐SP

3‐6 BE GEOLOGIE 18 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL

GEOLOGIE 20 MSC‐VAN PETEGHEM MSC‐YVP

Hoofdwetenschapper 1) Olga LOPERA (DGMR) 2) Sonia PAPILI (DGMR)

05.02 – 06.02 ONDERHOUD

07.02 ‐ 08.02 ZEEBRUGGE

09.02 ‐ 12.02 3 GEOLOGIE 21 OD Nature‐VAN DEN EYNDE OD Nature‐DVDE 3 BE

DIVERSE 29 AOE‐PIETERS AOE‐MP 2 BE

MONITORING 9 DG5‐MARTENS DG5‐RM 10 BE

Hoofdwetenschapper 1) Matthias BAEYE (OD Nature) 2) Joan BACKERS (OD Nature)

13.02 ONDERHOUD

14.02 ‐ 15.02 ZEEBRUGGE

16.02 ‐ 20.02 4 VISSERIJ 25 ILVO‐VANDERPERREN ILVO‐EV 10 UK, NL, FR

Hoofdwetenschapper 1) Bart VERSCHUEREN (ILVO) 2) Jochen DEPESTELE (ILVO)

21.02 ‐ 22.02 ZEEBRUGGE

23.02 ‐ 25.02 5 MONITORING 8 INBO‐STIENEN INBO‐ES 2 BE

MONITORING 1 OD Nature‐PARMENTIER OD Nature‐KP 1‐2 BE


Hoofdwetenschapper 1) Nicolas VANERMEN (INBO) 2) Eric STIENEN (INBO)

26.02 ONDERHOUD Sporttesten bemanning RV Belgica

27.02 ONDERHOUD

28.02 ‐ 01.03 ZEEBRUGGE

6



02.03 ‐ 06.03 6a MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE

MONITORING 13 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 3‐4 BE

VISSERIJ 26 KMDA‐JOUK KMDA‐PJ 0 BE


Hoofdwetenschapper 1) Kris HOSTENS (ILVO) 2) Hans HILLEWAERT (ILVO)

07.03 ‐ 08.03 ZEEBRUGGE

09.03 ‐ 13.03 6b MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE


(MONITORING 13 CSS‐DEGRENDELE (back‐up) CSS‐KD 3‐4 BE)




14.03 ‐ 15.03 ZEEBRUGGE

16.03 ‐ 20.03 7 MONITORING 15 OD Nature‐VAN LANCKER OD Nature‐VVL 3‐5 BE


EDUCATIE 33 OD Nature‐STUDENTS OD Nature‐Stud 30 BE


Hoofdwetenschapper 1) Vera VAN LANCKER (OD Nature) 2) Jelle VAN CAMPENHOUT (UGent‐SMB)

21.03 ‐ 22.03 ZEEBRUGGE

23.03 ‐ 27.03 8 GEOLOGIE 24 RCMG‐MISSIAEN RCMG‐TM 8 BE

Hoofdwetenschapper 1) Tine MISSIAEN (UGent‐RCMG) 2) Oscar ZURITA HURTADO (UGent‐RCMG)

28.03 ‐ 29.03 ZEEBRUGGE

30.03 ‐ 03.04 9 EDUCATIE 34 UB‐STUDENTS UB‐Stud 24‐36 BE, NL

DIVERS 29 AOE‐PIETERS AOE‐MP 2 BE


Hoofdwetenschapper 1) Lei CHOU (ULB) 2) Nicolas VANERMEN (INBO)

04.04 ‐ 05.04 ZEEBRUGGE

06.04 ‐ 10.04 VERLOF

11.04 ‐ 12.04 ZEEBRUGGE

13.04 ‐ 17.04 10 DIVERSE 28 OD Nature‐RUDDICK OD Nature‐KR 6 BE, UK, NL



GEOLOGIE 21 OD Nature‐VAN dEN EYNDE OD Nature‐DVdE 2 BE



Hoofdwetenschapper 1) Kevin RUDDICK (OD Nature) 2) Michael FETTWEIS (OD Nature)

18.04 ‐ 19.04 ZEEBRUGGE


Hoofdwetenschapper 1) Jochen DEPESTELE (ILVO) 2) Bart VERSCHUEREN (ILVO)

25.04 ‐ 26.04 ZEEBRUGGE

7



27.04 ‐ 30.04 12 GEOLOGIE 18 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL

5‐7 BE GEOLOGIE 17 DGMR‐PAPILI DGMR‐SP

GEOLOGIE 19 DGMR‐MERSCH DGMR‐EM


Hoofdwetenschapper 1) Sonia PAPILI (DGMR) 2) Eric MERSCH (DGMR)

01.05 VERLOF

02.05 ‐ 03.05 ZEEBRUGGE

04.05 ONDERHOUD





Hoofdwetenschapper 1) Koen DEGRENDELE (CSS) 2) Lies DE MOL (CSS)

09.05 ‐ 10.05 ZEEBRUGGE

11.05 ‐ 12.05 ONDERHOUD

13.05 ‐ 26.05 14 GEOLOGIE 22 VUB‐DEHAIRS VUB‐FD 7 FR, ES, PORT

(DIVERSE 32 LabMET‐SCOMA LabMET‐AS 1 FR, ES, PORT)

Hoofdwetenschapper 1) Frank DEHAIRS (VUB) 2) Lei CHOU (ULB)

27.05 – 28.05 LA CORUNA

29.05 ‐ 07.06 15 GEOLOGIE 23 RCMG‐VAN ROOIJ RCMG‐DVR 10 FR, ES

(DIVERSE 32 LabMET‐SCOMA LabMET‐AS 1 FR, ES)

Hoofdwetenschapper 1) David VAN ROOIJ (UGent) 2) Tim COLLART (UGent)

08.06 – 09.06 BREST

10.06 – 17.06 16 MONITORING 13 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 2‐3 FR, UK

MONITORING 15 OD Nature‐VAN LANCKER OD Nature‐VVL 1 FR, UK

GEOLOGIE 18 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL

4 UK GEOLOGIE 17 DGMR‐PAPILI DGMR‐SP


Joint Maritime Demo day (17/06)

Hoofdwetenschapper 1) Koen DEGRENDELE (CSS) 2) Marc ROCHE (CSS)

18.06 – 19.06 ONDERHOUD

20.06 – 21.06 ZEEBRUGGE

22.06 – 26.06 17 MONITORING 13 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 3‐4 BE

MONITORING 15 OD Nature‐VAN LANCKER OD Nature‐VVL 3‐5 BE


GEOLOGIE 18 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL



Hoofdwetenschapper 1) Lies DE MOL (CSS) 2) Vera VAN LANCKER (OD Nature)

27.06 ‐ 28.06 ZEEBRUGGE

8



29.06 ‐ 02.07 18 DIVERSE 27 OD Nature‐NORRO/Sd OD Nature‐AN/Sd 6 BE

(MONITORING 4 OD Nature‐NORRO OD Nature‐AN 2 BE)



Hoofdwetenschapper 1) Alain NORRO (OD Nature) 2) Jan REUBENS (UGent)

03.07 ONDERHOUD

04.07 – 05.07 NAVY DAYS ZEEBRUGGE

06.07 ONDERHOUD

07.07 – 10.07 19 DIVERSE 28 OD Nature‐RUDDICK OD Nature‐KR 9 BE, UK, NL


Hoofdwetenschapper 1) Kevin RUDDICK (OD Nature) 2) David DOXARAN (LOV, FR)

11.07 ‐ 12.07 ZEEBRUGGE

13.07 ‐ 17.07 20 DIVERSE 28 OD Nature‐RUDDICK OD Nature‐KR 9 BE, UK, NL






Hoofdwetenschapper 1) Kevin RUDDICK (OD Nature) 2) David DOXARAN (LOV, FR)

18.07 ‐ 19.07 ZEEBRUGGE

20.07 ‐ 21.07 VERLOF

22.07 ‐ 12.08 ONDERHOUD VERLOF

13.08 ‐ 14.08 ONDERHOUD

15.08 ‐ 16.08 ZEEBRUGGE

17.08 ‐ 21.08 21 MONITORING 14 OD Nature‐FETTWEIS OD Nature‐MF 4‐5 BE



MONITORING 5 OD Nature‐DEMESEL OD Nature‐IDM 2‐3 BE

EDUCATIE 36 TW‐STUDENTS TW‐Stud 10‐15 BE




Hoofdwetenschapper 1) Michael FETTWEIS (OD Nature) 2) Nicolas VANERMEN (INBO)

22.08 ‐ 23.08 ZEEBRUGGE

24.08 ‐ 28.08 22a VISSERIJ 16 ILVO‐MOREAU ILVO‐KM 10 FR, UK

Hoofdwetenschapper 1) Kelle MOREAU (ILVO) 2) Patrick CALEBOUT (ILVO)

29.08 ‐ 30.08 GREAT YARMOUTH

31.08 ‐ 04.09 22b VISSERIJ 16 ILVO‐MOREAU ILVO‐KM 10 FR, UK

Hoofdwetenschapper 1) Kelle MOREAU (ILVO) 2) Patrick CALEBOUT (ILVO)

05.09 ‐ 06.09 ZEEBRUGGE

9



07.09 ‐ 09.09 23 ECOSYSTEM 11 SMB‐REUBENS SMB‐JR 3‐4 BE

MONITORING 5 OD Nature‐DEMESEL OD Nature‐IDM 6‐7 BE




Hoofdwetenschapper 1) Ilse DE MESEL (OD Nature) 2) Jan REUBENS (UGent‐SMB)

10.09 TRANSIT NAAR TEMSE

11.09 – 13.09 TEMSE

14.09 ‐ 18.09 24 VISSERIJ 25 ILVO‐VANDERPERREN ILVO‐EV 10 UK, FR, NL

Hoofdwetenschapper 1) Bart VERSCHUEREN (ILVO) 2) Jochen DEPESTELE (ILVO)

19.09 ‐ 20.09 ZEEBRUGGE

21.09 ONDERHOUD Coördinatievergadering Ship Call 2016

22.09 ‐ 25.09 25a MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE




26.09 ‐ 27.09 ZEEBRUGGE

28.09 ‐ 02.10 25b MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE

MONITORING 13 CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD 3‐4 BE




03.10 ‐ 04.10 ZEEBRUGGE

05.10 ONDERHOUD Vergadering COMOPSNAV‐OD Natuur / Sporttesten bemanning

06.10 ‐ 09.10 25c MONITORING 2 ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH 8‐10 BE






10.10 ‐ 11.10 ZEEBRUGGE

12.10 ‐ 16.10 26 GEOLOGIE 18 DGMR‐LOPERA DGMR‐OL


GEOLOGIE 19 DGMR‐MERSCH DGMR‐EM


MONITORING 15 OD Nature‐VAN LANCKER OD Nature‐VVL 4‐5 BE

Hoofdwetenschapper 1) Olga LOPERA (DGMR) 2) Vera VAN LANCKER (OD Nature)

17.10 ‐ 18.10 ZEEBRUGGE

19.10 ‐ 23.10 27 MONITORING 7 SMB‐REUBENS SMB‐JR 6 BE

MONITORING 10 SMB‐REUBENS SMB‐JR



Hoofdwetenschapper 1) Jan REUBENS (UGent‐SMB) 2) Jan VANAVERBEKE (UGent‐SMB)

10



24.10 ‐ 25.10 ZEEBRUGGE

26.10 – 27.10 28 MONITORING 8 INBO‐STIENEN INBO‐ES 2 BE

Hoofdwetenschapper 1) Nicolas VANERMEN (INBO) 2) Eric STIENEN (INBO)

28.10 – 30.10 ONDERHOUD

31.10 ‐ 01.11 ZEEBRUGGE

02.11 ‐ 06.11 VERLOF

07.11 ‐ 08.11 ZEEBRUGGE

09.11 29 EDUCATIE 35 ULG‐STUDENTS ULG‐Stud 17‐23 BE

Hoofdwetenschapper 1) Nathalie FAGEL (ULg) 2) Sylvie Gobert (ULg)

10.11 ONDERHOUD

11.11 VERLOF

12.11 ‐ 13.11 ONDERHOUD

14.11 – 15.11 ZEEBRUGGE


Hoofdwetenschapper 1) Jochen DEPESTELE (ILVO) 2) Bart VERSCHUEREN (ILVO)

21.11 ‐ 22.11 ZEEBRUGGE






Hoofdwetenschapper 1) Koen DEGRENDELE (CSS) 2) Lies DE MOL (CSS)

28.11 ‐ 29.11 ZEEBRUGGE

30.11 – 04.12 MOST + DCC voor bemanning RV BELGICA

05.12 – 06.12 ZEEBRUGGE

07.12 ‐ 11.12 32 MONITORING 14 OD Nature‐FETTWEIS OD Nature‐MF 2‐3 BE




Hoofdwetenschapper 1) Michael FETTWEIS (OD Nature) 2) Nicolas VANERMEN (INBO)

12.12 ‐ 13.12 ZEEBRUGGE

14.12 ‐ 18.12 RESERVE

19.12 ‐ 20.12 ZEEBRUGGE

21.12 ‐ 31.12 VERLOF

Continue en automatische programma’s: OD Nature‐AUMS (programma 30) ESA‐MC (programma 31)

3.2. Chronologisch schema RV BELGICA 2015

1 + sampling for SCK•CEN‐LS 4 marbiol & winmon *1 Joint Maritime Demo Day (17/06) *4 Sport tests crew

2 + sampling for KMDA‐PJ 5 + participation of OD Natuure VVL (IND67) *2 Coordination Meeting Ship Call 2016

3 ichtyofauna 6 + possible participation of OD Nature‐AN *3 Meeting Comopsnav‐OD Nature

12

4. WERKZONE EN LIMIETEN VAN DE CONTINENTALE PLATEAUS

13

5. INSTRUCTIES VOOR HOOFDWETENSCHAPPERS De hoofdwetenschapper is verantwoordelijk voor de coördinatie, de planning en de uitvoering van het wetenschappelijke gedeelte van de campagne. Dit zal steeds in nauwe samenwerking gebeuren met OD Natuur en aan boord met de Commandant RV BELGICA.

Hiertoe zal hij/zij tijdig volgende documenten aan de Coördinator RV Belgica ([email protected]) en OD Natuur ‐ Meetdienst Oostende ([email protected]) bezorgen: VOORAFGAAND AAN DE CAMPAGNE:

1. Notification of Proposed Research Cruise:

Voor campagnes die geheel of gedeeltelijk plaatsvinden in de territoriale wateren of op het continentale plateau van een vreemd land: het document "Notification of Proposed Research Cruise ‐ NOPRC" met alle gegevens noodzakelijk voor het aanvragen van de diplomatieke toestemming "DIPCLEAR", ten laatste 6 maand voor de aanvang van de campagne in vreemde wateren en 8 maand voor de aanvang van de campagnes in Spaanse, Portugese en Marokkaanse wateren.

2. Gedetailleerd uitvoeringsplan:

Het gedetailleerde uitvoeringsplan voor de campagne, ten laatste 1 maand voor de aanvang van de campagne. Een vaste lay‐out voor het gedetailleerd uitvoeringsplan wordt voorzien. Om éénvormigheid na te streven en

toegankelijkheid te bevorderen worden alle gedetailleerd uitvoeringsplannen opgesteld in het Engels. In het gedetailleerde uitvoeringsplan dienen de coördinaten genoteerd te worden in WGS84 coördinatensysteem volgens formaat: xx° xx, xxx’.

Lay‐out:

1) General form RV Belgica 2015 De voorziene tijden voor de aanvang van de mobilisatie, van vertrek bij de aanvang van de campagne,

van aankomst bij het einde van de campagne en van het einde van de demobilisatie. Noot: Voor een standaard campagneweek van maandag tot en met vrijdag is een richtlijn voor deze tijden

respectievelijk: 08u00 en 10u30 op maandag en 14u00 en 16u30 op vrijdag.

2) List of participants

3) Scientific objectives

4) Research area ‐ Sampling stations Kaarten van de studiegebieden ‐ staalname stations moeten worden voorzien. Richtlijnen voor

opstellen van de kaarten: 1. Coördinatensysteem: WGS84 – Projectie UTM31 2. Coördinaten grid/frame met coördinatenformaat (xx°xx,xxx’) 3. Bathymetrische contouren 4. Bij detailkaarten tevens een overzichtskaart voorzien met locatie van de detailkaart 5. Locaties staalnamepunten, trajecten, werkgebieden 6. Toe te voegen aan kaart: schaal, noord‐aanduiding, legende met o.a. symbolen/

projectie/aanmaakdatum/auteur Tevens wordt er gevraagd om de lijst met de coördinaten van de staalnamepunten, trajecten,

werkgebieden door te sturen samen met het gedetailleerd uitvoeringsplan in WGS84 coördinatensysteem met formaat xx°xx,xxxxx’ en xx.xxxxx° (Excel)

De nodige informatie bvb. bathymetrische data, locaties van windmolens, etc. kan verkregen worden bij de OD Natuur ([email protected]).

5) Operational course

6) Occupation of laboratories

7) Use of infrastructure and instrumentation

8) Sampling ‐ on board analysis

9) Automatic data acquisition: ODASIII continuous measurements (1)

10) Chemicals De lijst van de ingescheepte chemicaliën en/of gevaarlijke producten met de ingescheepte

hoeveelheden, plaats van stockage aan boord enz...

(1) ODASIII: Oceanographic Data Acquisition System installed aboard the RV Belgica

14

TIJDENS DE CAMPAGNE De hoofdwetenschapper zal tevens de nodige supervisie uitoefenen ter correcte toepassing van de richtlijnen vermeld

in het boordreglement RV BELGICA. In het bijzonder dienen de richtlijnen met betrekking tot de veiligheid strikt te

worden opgevolgd. Ook zal de hoofdwetenschapper alle nodige maatregelen voorzien voor het correct identificeren,

stockeren, het gebruik aan boord en het in‐ en ontschepen van gevaarlijke producten of wetenschappelijk materieel.

In principe vinden RV Belgica campagnes plaats van maandag tot vrijdag, tenzij anders voorzien in het programma RV

Belgica 2015. Hiervan wordt enkel afgeweken bij campagnes waarbij een “touch & go” nodig is in functie van

wetenschappelijke experimenten, het ontschepen van studentengroepen of PR‐teams of in functie van vaartechnische

redenen. RHIB transfers voor het aan boord of van boord brengen van wetenschappers, duikers vanaf de RV Belgica

naar een nabije haven zijn enkel mogelijk bij goed weer en bij beperkt verlies aan scheepstijd (maximum 2u (incl. heen

en terug transit + RHIB transfer).

De deelnemers aan campagnes RV Belgica dienen 1 uur voor vertrek aan boord van het schip te zijn.

Zowel tijdens en na de campagnes worden de hoofdwetenschappers uitgenodigd om een fotoverslag op de

HowBigisBelgica.be Facebook pagina te plaatsen.

AANSLUITEND OP DE CAMPAGNE: 1. Cruise Evaluation Form ‘CEF’ and Cruise Summary Report ‘CSR’

Bij het beëindigen van de campagne zal de hoofdwetenschapper instaan voor het opstellen van het ‘campagne evaluatieformulier’ (cruise evaluation form ‘CEF’) en het ‘Cruise Summary Report’ (2).

- Het ‘campagne evaluatieformulier’ is beschikbaar aan boord en dient te worden afgeleverd aan de OD Natuur (via

de CO RV Belgica) bij het beëindigen van de campagne. Dit formulier wordt ondertekend door de

hoofdwetenschapper en de commandant van de RV Belgica.

‐ Het “CSR” kan online worden afgewerkt via http://www.mumm.ac.be/datacentre/Catalogues/csr.php. Login informatie kan aangevraagd worden bij OD Natuur ‐ BMDC ([email protected]).

2. Cruise report

Voor het Cruise report wordt telkens een vaste lay‐out voorzien, waarin ondermeer de behaalde objectieven en de

effectief uitgevoerde bemonsteringen en/of verrichtte opnamen beschreven worden. Het Cruise report dient

binnen een termijn van 1 maand te worden overgemaakt aan de Coördinator RV Belgica

([email protected]) en de OD Natuur‐Meetdienst Oostende ([email protected]). Daarenboven dient

het Cruise report, en indien gevraagd, ook het “CSR”, door tussenkomst van de hoofdwetenschapper te worden

overgemaakt aan de instanties zoals vermeld op de diplomatieke toestemming (3) voor de betreffende

onderzoekscampagne RV Belgica.

(2) De CSR levert een eerstelijns inventaris van metingen en stalen op zee. De catalogus bevat informatie over campagnes uit 1873 tot vandaag van meer dan 2 000 onderzoeksschepen: een totaal van bijna 40 000 campagnes in wereldwijde zeeën. De catalogus is opvraagbaar via http://www.seadatanet.org/metadata/csr. (3) De diplomatieke toestemming voor de onderzoekscampagne wordt door tussenkomst van de OD Natuur overgemaakt aan de hoofdwetenschapper.

15

6. OVERZICHT VAN DE PROGRAMMA'S

6.1. Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu van het Belgisch deel van de Noordzee Programma nr. en code Thema

1 OD Nature ‐ PARMENTIER

OD Nature‐KP

Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu in het Belgisch deel van de Noordzee en in het Schelde‐estuarium.

2 ILVO ‐ HOSTENS

ILVO‐KH

Monitoring van de impact van menselijke activiteiten op het benthos en de kwaliteit van het mariene bodemecosysteem in het Belgisch deel van de Noordzee.

3 SCK•CEN ‐ SNEYERS

SCK•CEN‐LS

Radiologisch toezicht en studie van de invloed van kerncentrales op het Belgisch deel van de Noordzee.

4 OD Nature ‐ NORRO

OD Nature‐AN

Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het Belgisch deel van de Noordzee: onderwatergeluid.

5a OD Nature – DE MESEL

OD Nature‐IDM

Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het Belgisch deel van de Noordzee: harde substraten.

6 OD Nature ‐ HAELTERS

OD Nature‐JH

Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het Belgisch deel van de Noordzee: zeezoogdieren.

7 SMB ‐ REUBENS

SMB‐JR

Monitoring van de effecten van offshore windmolenparken op het endobenthos van zachte substraten.

8 INBO ‐ STIENEN

INBO‐ES

Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee: avifauna.

9 DG5 ‐ MARTENS

DG5‐RM

Chemische monitoring van de WO I toxische munitie dumping site "Paardenmarkt" voor de Belgische kust.

10 SMB ‐ REUBENS

SMB‐JR

Jaarlijkse monitoring van de Onderzoeksgroep Mariene Biologie

11 SMB ‐ REUBENS

SMB‐JR

The importance of windmill artificial reefs and reefballs in the BPNS for the ichtyofauna

12 SMB ‐ REUBENS

SMB‐JR

Fish Telemetry – An acoustic receiver network in the Belgian part of the North Sea and the Western Scheldt

13 CSS ‐ DEGRENDELE

CSS‐KD

Monitoring en kartering van de impact van zand‐ en grindextractie in het Belgisch deel van de Noordzee.

14 OD Nature ‐ FETTWEIS

OD Nature‐MF

Monitoring en modellering van het cohesieve sedimenttransport en evaluatie van de effecten op het mariene ecosysteem ten gevolge van bagger‐ en stortoperaties in het Belgisch deel van de Noordzee.

15 OD Nature ‐ VAN LANCKER

OD Nature‐VVL

Monitoring van de hydrodynamica en sedimenttransport in het Belgisch deel van de Noordzee.

16 ILVO ‐ MOREAU

ILVO‐KM

Bestandsopname van de adulte platvisbestanden in de Noordzee in het kader van de ‘North Sea Beam Trawl Survey’.

16

6.2. Geologische ‐ sedimentologische ‐ biogeochemische studies

Programma nr. en code Thema

17 DGMR ‐ PAPILI

DGMR‐SP

MRN15. Classificatie van de zeebodem.

18 DGMR ‐ LOPERA

DGMR‐OL

MRN17. MIEMAS: Machine Intelligence and Environmental‐Adaptive Mine Search

19 DGMR – MERSCH

DGMR‐EM

Studie van de methoden voor detectie en neutralisatie van begraven zeemijnen.

20 MSC ‐ VAN PETEGHEM

MSC‐EM

Milieueffectbeoordeling van de strijd tegen mijnen in de Belgische EEZ

21 OD Nature – VAN DEN EYNDE

OD Nature‐DVdE

Ecological aspects of deep‐sea mining.

22 VUB ‐ DEHAIRS

VUB‐FD

N2FIX. Assessment of the biogeochemical processes controlling the Nitrogen cycle in oligotrophic NE Atlantic waters from dual nitrate isotope measurements.

23 RCMG ‐ VAN ROOIJ

RCMG‐DVR

Project MINIMOUND: investigation of the palaeoceanography and evolution of ‘small’ cold‐water coral mounds in the Bay of Biscay.

24 RCMG‐MISSIAEN

RCMG‐TM

Archeologisch erfgoed in de Noordzee.

6.3. Visserij onderzoek


25 ILVO ‐ VANDERPERREN

ILVO‐EV

Technische innovaties voor een transitie naar een duurzame zeevisserijsector & Selectief Vissen Doet Leven.

26 KMDA ‐ JOUK

KMDA‐PJ

Verzamelen van mariene fauna voor het aquarium van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen.

17

6.5. Diverse onderzoekprogramma's


27 OD NATUUR‐NORRO/dv

OD NATUUR‐AN/dv

Offshore Noordzee training voor Belgische wetenschappelijke duikers.

28 OD NATUUR‐RUDDICK

OD NATUUR‐KR

Project HIGHROC: High Spatial and Temporal Resolution Ocean Colour (HIGHROC) coastal water products and services.

29 AOE‐PIETERS

AOE‐MP

Archaeological Heritage in the North Sea. Development of an efficient assessment methodology and approach towards a sustainable management policy and legal framework in Belgium.

30 OD NATUUR‐NAUDTS

OD NATUUR‐LN

Autonomous Underway Measurement System 'AUMS'.

31 ESA ‐ CRISCI

ESA‐MC

GNSS (Global Navigation Satellite System) Maritime Data Collection.

32 LabMET – SCOMA

LabMET‐AS

Kill Spill – Integrated biotechnological solutions for combating marine oil spills.

6.6. Educatie en praktische opleiding


33 OD NATUUR ‐ Students

OD NATUUR‐Stud

Opleiding studenten in het kader van het Master programma Oceans & Lakes.

34 UB ‐ Students

UB‐Stud

Opleiding studenten Chemische Oceanografie (ULB) en 'Field Sampling' (VUB).

35 ULg ‐ STUDENTS

ULg ‐ Stud

Opleiding studenten ingeschreven aan de Master opleiding Oceanografie en Geografie.

36 TW – STUDENTS

TW‐Stud

Practical course on oceanographic measurements.

19

7. FICHES VAN DE PROGRAMMA'S 7.1. Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu van het Belgisch deel van de Noordzee ...................................................................................................................................... 21 7.2. Geologische ‐ sedimentologische ‐ biogeochemische studies ..................................................................... 57 7.3. Visserij onderzoek .................................................................................................................................... 75 7.5. Diverse onderzoekprogramma’s ............................................................................................................... 79 7.6. Educatie ‐ praktische opleiding ................................................................................................................. 91

21

7.1.

MONITORING EN EVALUATIE VAN

DE KWALITEIT VAN HET MARIENE MILIEU

VAN HET BELGISCH DEEL VAN DE NOORDZEE

22

Programma 1

Titel project: Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu op het Belgisch deel van de Noordzee en in het Schelde‐estuarium

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Koen Parmentier Dhr. Marc Knockaert 3de en 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 55 22 41 059 55 22 43 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐PARMENTIER OD Nature‐KP

Nederlands Abstract: Monitoring en evaluatie van de kwaliteit van het mariene milieu in de zone van het Belgisch deel van de Noordzee 'BDNZ' in het kader van de nationale verplichtingen betreffende het ‘Joint Assessment en Monitoring Programme’ (JAMP) van de OSPAR commissie en de kaderrichtlijn water (KRW) (2000/60/EG). Dit programma behelst, wat de waterkolom betreft, de bepaling van nutriëntenconcentraties, zoutgehalte, temperatuur, gesuspendeerde stoffen, opgeloste zuurstof, TOC en POC, chlorofyl a, faeofytine, optische parameters en organische contaminanten. Bovendien voorziet het de bepaling van de biomassa en soortensamenstelling van fytoplankton en benthische organismen. Verder worden sediment en biota verzameld voor de bepaling van zware metalen en organische contaminanten, in samenwerking met het ILVO‐Visserij (ecologische monitoring). Binnen dit project wordt een grote nadruk wordt gelegd op kwaliteitsborging en –controle zowel tijdens de staalname als in het laboratorium.

English Abstract: The project is part of the continuous surveillance and evaluation of the quality of the marine environment in the region of the Belgian part of the North Sea 'BPNS' in the framework of the national obligations toward the Joint Assessment and Monitoring Programme (JAMP) of the OSPAR commission and the Water Framework Directive of the EC (2000/60/EC). OD Nature determines nutrients, salinity, suspended matter, dissolved Oxygen, TOC and POC, chlorophyll a, phaeophytine, optical parameters and organic contaminants in the water column. Phytoplankton biomass and species composition as well as benthos species composition and biomass are also determined as part of the monitoring program. The other determinants (e.g. heavy metals and organic contaminants) in sediment and biota are determined in collaboration with ILVO‐Fishery (ecological monitoring). Quality assurance and quality control during sampling and in the laboratory receive a high priority within the project.

Werkgebied: Belgisch en aanpalend Nederlands deel van de Noordzee met inbegrip van het Schelde‐estuarium. zie kaart programma 1

Staalname: water: CTD, Niskin flessen (5 l en 10 l), Go‐Flo flessen, Winchester sampler, pH meter, YSI oxygen probe

sediment: Van Veen grijper en/of boxcorer

materie in suspensie: doorstroomcentrifuge aan boord

23

Campagneperiode en [#] aantal deelnemers:

* Campagne 1: 26.01 ‐ 30.01* Campagne 5: 23.02 ‐ 25.02 * Campagne 6b: 09.03 ‐ 13.03 * Campagne 10: 13.04 ‐ 17.04 * Campagne 13: 05.05 ‐ 08.05 * Campagne 18: 29.06 ‐ 02.07 * Campagne 20: 13.07 ‐ 17.07 * Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 23: 07.09 ‐ 09.09 * Campagne 25c: 06.10 ‐ 09.10 * Campagne 31: 23.11 ‐ 27.11 * Campagne 32: 07.12 ‐ 11.12

[1‐3][1‐2][1‐3][1‐3][1‐3][1‐2][1‐2][1‐2][1‐2][1‐3][1‐3][1‐3]

Opmerkingen: Programma in samenwerking met het Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek, Eenheid Dier, Visserij 'ILVO' (progr. 2), alsook met het Centrum voor Onderzoek in Diergeneeskunde en Agrochemie 'CODA' en het DG Leefmilieu, beide van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Staalnamestations programma 1 : OD Nature‐KP

24

Programma 2

Titel project: Monitoring van de impact van menselijke activiteiten op het benthos en de kwaliteit van het mariene bodemecosysteem in het Belgisch deel van de Noordzee

Instelling/Aanvrager: Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek 'ILVO'Eenheid Dier ‐ Visserij Aquatisch Milieu en Kwaliteit Dr. Kris Hostens Dhr. Hans Hillewaert Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 48 059 56 98 32 [email protected] [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be

Programmacode: ILVO‐HOSTENS ILVO‐KH

Nederlands Abstract: Lange‐termijn monitoring van de impact van menselijke activiteiten (baggerlossingen, zandextracties, windmolens, visserij) op het benthos en de kwaliteit van het mariene bodemecosysteem van het Belgisch deel van de Noordzee ‘BDNZ’ in het kader van (inter)nationale overeenkomsten en diverse lang‐ en kortlopende projecten en doctoraatsstudies. Een aantal biologische populatie‐parameters binnen het macro‐endobenthos en –epibenthos en de demersale visfauna worden onderzocht in relatie tot enkele omgevingsvariabelen (o.a. sedimentsamenstelling en temperatuur). Bijkomend wordt onderzoek gedaan naar viseieren en –larven en naar het gelatineus zooplankton op het BDNZ (incl. experimenteel onderzoek naar effecten van geluid). Ten tweede worden externe aandoeningen en de algemene gezondheid bij vissen onderzocht. Hiervoor worden ook otolieten van de onderzochte vissen verzameld. Vislevers die geïnfecteerd werden door nematoden worden ook bewaard. Binnen de chemische monitoring worden de gehaltes en trends van zware metalen, PCB’s, PAH’s in het sediment en in enkele biota bepaald, mogelijks aangevuld met emerging contaminants. Voor het onderzoek naar de aanwezigheid van microplastics in de Noordzee worden extra sedimentstalen, planktonstalen en vismagen verzameld. Het opgeviste plastic afval wordt bewaard voor het onderzoek naar vervuilende componenten op het plastic. Levende organismen worden aan land gebracht voor blootstellingproeven in het labo. Daarnaast worden biota bemonsterd ten behoeve van het verplicht radiologisch toezicht op het BDNZ door het SCK, en tevens worden levende mariene organismen voor het KMDA‐Aquarium verzameld.

English Abstract: Long‐term monitoring of the impact of anthropogenic activities (dredge dumping, sand extraction, windmills, fisheries) on the benthos and the quality of the marine benthic ecosystem of the Belgian part of the North Sea ‘BPNS’ in the frame of (inter)national commitments and several long‐ and short‐term projects and PhD studies. A number of biological population parameters are investigated for the macro‐endobenthos and –epibenthos and the demersal fish fauna, in relation to some environmental variables (e.g. sediment composition and temperature). Additionally, research on fish eggs and larvae and on the gelatinous zooplankton from the BPNS is performed (including the effects of noise). External fish diseases and the general health status of fish species will be examined. Otoliths of the investigated fish species are collected. Fish livers infected by nematode species will be preserved. For the chemical monitoring, levels and trends in heavy metals, PCBs, PAHs in sediment and certain biota are determined, possibly supplemented by the analysis of emerging contaminants. Additional sediment, plankton and fish stomach samples are collected for the investigation of microplastics in the North Sea. Marine litter is gathered for the analysis of emerging contaminants adsorbed on plastic. Living marine organisms are collected for exposure experiments with microplastics in the lab. Additional, biota are sampled for the radiological supervision of the BPNS by SCK and living marine organisms are collected for the KMDA‐Aquarium.

Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee zie kaart programma 2

25

Staalname: water: Niskin flessen (10 l) macrobenthos/sediment: 0,1 m² gemodifieerde Van Veen‐grijper (ILVO)

materie in suspensie: boordcentrifuge, Secchi schijf

epibenthos‐demersale vis: 8 m boomkor (ILVO) met garnalennet (22 mm maaswijdte in kuil), bongonet 500 µm, plankton net 200 µm


* Campagne 6a: 02.03 ‐ 06.03* Campagne 6b: 09.03 ‐ 13.03 * Campagne 25a: 22.09 ‐ 25.09 * Campagne 25b: 28.09 ‐ 02.10 * Campagne 25c: 06.10 ‐ 09.10

[8‐10][8‐10][8‐10][8‐10][8‐10]

Opmerkingen: Programma in samenwerking met OD NATUUR, CODA, SCK•CEN (progr. 3), de vakgroep Mariene Biologie van de Universiteit Gent (SMB), INBO, de FOD Economie en de FOD Leefmilieu. Tevens in samenwerking met diverse Europese instituten: CEFAS (UK), IFREMER, ULCO‐LOG, CNRS (FR) en Deltares (NL).

26

Staalnamestations programma 2 : ILVO‐KH

27

Programma 3

Titel project: Radiologisch toezicht en studie van de invloed van kerncentrales op het Belgisch deel van de Noordzee

Instelling/Aanvrager: StudieCentrum voor KernenergieLage Radioactiviteitsmetingen Mevr. Liesl Sneyers Mevr. Katrien Smits Boeretang 200 2400 Mol 014 33 21 33 014 33 27 73 [email protected] [email protected] www.sckcen.be

Programmacode: SCK•CEN‐SNEYERS SCK•CEN‐LS

Nederlands Abstract: Radiologisch toezicht op het Belgisch deel van de Noordzee 'BDNZ' in navolging van nationale en internationale verplichtingen. Controle in de omgeving van de Frans‐Belgische grens; opsporen van de invloed van buitenlandse kerncentrales op het mariene milieu; invloed op de voedselketen. Metingen van radioactiviteit in 25 vissen, 20 waterstalen (5 zones (4x/jr) en 20 sediment stalen (5 zones, 4x/jr). Metingen: alpha spectrometrie (vis), gammaspectrometrie (vis, water en slib), alfa‐ en beta‐activiteit, K‐40 (water). Project in opdracht van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC).

English Abstract: Radiological monitoring on the Belgian part of the North Sea 'BPNS' in the frame of national and international obligations. Survey in the vicinity of the Franco‐Belgian border; influence of aquatic releases from foreign nuclear sites on the marine environment; influence on the food chain. Radioactivity measurements on 25 fishes, 20 water samples (5 areas, 4x/y) and 20 sediment samples (5 areas, 4 x/y). Measurements: alpha spectrometry (fish), gamma spectrometry (fish, water and sediment), alpha‐ and beta‐activity, K‐40 (water). Program in the frame of the Belgian Federal Agency of Nuclear Control (FANC).

Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee zie kaarten programma 1 en 2

Staalname: De staalnamen gebeuren door OD Nature‐Parmentier (progr. 1) en ILVO‐Hostens (progr. 2).


* Campagne 1: 26.01 ‐ 30.01* Campagne 6a: 02.03 ‐ 06.03 * Campagne 6b: 09.03 ‐ 13.03 * Campagne 10: 13.04 ‐ 17.04 * Campagne 20: 13.07 ‐ 17.07 * Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 25a: 22.09 ‐ 25.09 * Campagne 25b: 28.09 ‐ 02.10 * Campagne 25c: 06.10 ‐ 09.10

[0][0][0][0][0][0][0][0][0]

Opmerkingen: Programma in samenwerking met het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle ‘FANC’.

28

Programma 4

Titel project: Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het Belgisch deel van de Noordzee (onderwatergeluid)

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Alain Norro Dr. Bob Rumes Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 41 02 773 21 48 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐NORRO OD Nature‐AN

Nederlands Abstract: Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het kader van de milieuvergunningen op het Belgisch deel van de Noordzee (C‐Power op de Thorntonbank, Belwind op de Blighbank en Northwind op de Lodewijkbank) ‐ Onderdeel: onderwater geluid.

English Abstract: Environmental research on offshore windfarm projects in the Belgian part of the North Sea (C‐Power on the Thorntonbank, Belwind on the Blighbank and Northwind on the Lodewijkbank). Part: underwater noise.


Staalname: Verankering van een autonoom instrument voor geluidsmeting.


* Campagne 18: 29.06 ‐ 02.07* Campagne 19: 07.07 ‐ 10.07 * Campagne 20: 13.07 ‐ 17.07 * Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 23: 07.09 ‐ 09.09

[2][2][2][2][2]

Opmerkingen: Wordt uitgevoerd vanaf de RHIB RV Belgica (op drift).

29

Werkgebied programma 4 : OD Nature‐AN

30

Programma 5

Titel project: Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het Belgisch deel van de Noordzee (harde substraten)

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Ilse De Mesel Dhr. Francis Kerckhof 3de & 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 51 059 24 20 56 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐DE MESEL OD Nature‐IDM

Nederlands Abstract: Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het kader van de milieuvergunningen in het Belgisch deel van de Noordzee (C‐Power, Belwind en Northwind) – Onderdeel: Harde Substraten.

English Abstract: Environmental research on offshore windfarm projects in the Belgian part of the North Sea (C‐Power, Belwind en Northwind) – Part: Hard Substrates.


Staalname: Hard‐subtidal: staalname door wetenschappelijke duikers OD Natuur

Hard‐intertidal: schraapstalen en foto's Uitzetten van kooien voor onderzoek naar kreeften en krabben


* Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 23: 07.09 ‐ 09.09

[2‐3][6‐7]

Opmerkingen: RV Belgica RHIB is noodzakelijk voor het uitvoeren van de duikwerkzaamheden.Hard‐Subtidal: Subtidale stalen worden door de duikers verzameld. Hard‐intertidal: schraapstalen en foto's worden verzameld van de intertidale fouling gemeenschap. Er worden kooien uitgezet en een dag later opgehaald ter hoogte van erosiebescherming voor het onderzoek naar kreeften en krabben.

31

Werkgebied programma 5 : OD Nature‐IDM

32

Programma 6

Titel project: Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken in het Belgisch deel van de Noordzee (zeezoogdieren)

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dhr. Jan Haelters Dr. Steven Degraer 3de en 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 55 059 24 20 56 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐HAELTERS OD Nature‐JH

Nederlands Abstract: In het kader van de inschatting van de effecten van de constructie en exploitatie van offshore windparken op kleine walvisachtigen zet het KBIN passieve akoestische toestellen in: Porpoise Detectors (C‐PoDs). Een C‐PoD bestaat uit een hydrofoon, een processor, batterijen en een digitaal timing en logging systeem, en heeft een autonomie tot vier maanden (www.chelonia.co.uk ). De verkregen data verschaffen informatie over de (relative) aantallen bruinvissen in de buurt van de C‐PoD, tot op een afstand van 300 m. Data verkregen van verschillende C‐PoDs kunnen vergeleken worden – zo kan de aanwezigheid van bruinvissen in windparken vergeleken worden met de aanwezigheid in referentiegebieden.

English Abstract: In the framework of the assessment of the effects of the construction and operation of offshore wind farms on small cetaceans, the RBINS uses Passive Acoustic Monitoring Devices: porpoise detectors (C‐PoDs). A C‐PoD consists of a hydrophone, a processor, batteries and a digital timing and logging system, and has an autonomy of up to four months (www.chelonia.co.uk ). Data obtained provide an indication of the (relative) abundance of harbor porpoises in the vicinity of the device, up to a distance of approximately 300m. Data obtained from one PoD can give an indication of presence/absence of porpoises, and can be compared to data obtained from PoDs moored at other locations – as such, the presence of porpoise in wind farm areas can be compared to the presence of porpoises in reference areas.


Staalname: verankering en recuperatie C‐PODs (Cetacean Porpoise Detectors)


* Campagne 1: 26.01 ‐ 30.01* Campagne 5: 23.02 ‐ 25.02 * Campagne 7: 16.03 ‐ 20.03 * Campagne 10: 13.04 ‐ 17.04 * Campagne 13: 05.05 ‐ 08.05 * Campagne 18: 29.06 ‐ 02.07 * Campagne 20: 13.07 ‐ 17.07 * Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 25c: 06.10 ‐ 09.10 * Campagne 27: 19.10 ‐ 23.10 * Campagne 31: 23.11 ‐ 27.11 * Campagne 32: 07.12 ‐ 11.12

[0][0][0][0][0][0][0][0][0][0][0][0]

Opmerkingen: De verankering van de PODs zal gebeuren door de bemanning van de RV Belgica.

33

Werkgebied programma 6 : OD Nature‐JH

34

Programma 7

Titel project: Monitoring van de effecten van offshore windmolenparken op het endobenthos van zachte substraten.

Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent Vakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Dr. Jan Reubens Dr. Jan Vanaverbeke Krijgslaan 281/S8 9000 Gent 09 264 85 17 09 264 85 30 [email protected] [email protected] www.marinebiology.ugent.be

Programmacode: SMB‐REUBENS SMB‐JR

Nederlands Abstract: In het kader van de offshore windmolenpark vergunningen wordt de grootschalige monitoring van het zachte‐substraat macrobenthos uitgevoerd op de Bligh Bank, Thorntonbank, Lodewijkbank en de Goote Bank. De baseline studies werden uitgevoerd tijdens 2005 (C‐Power), 2008 (Belwind) en 2010 (Northwind).

English Abstract: In the framework of the offshore wind farm permit, the large scale monitoring of the soft substrate macrobenthos will be carried out on the Bligh Bank, Thorntonbank; Lodewijkbank and the Goote Bank. The baseline studies were carried out during 2005 (for C‐Power), 2008 (for Belwind) and 2010 (for Northwind).


Staalname: sediment/macrobenthos: Van Veen grijper


* Campagne 27: 19.10 ‐ 23.10 [6]

Opmerkingen: Dit project vormt een deel van de grootschalige monitoring van de offshore windmolenparken. Andere betrokken instellingen zijn OD Natuur, ILVO en INBO.

35

Staalnamestations programma 7 : SMB‐JR

36

Programma 8

Titel project: Onderzoek naar de milieueffecten van windmolenparken op het Belgisch deel van de Noordzee (avifauna)

Instelling/Aanvrager: Instituut voor Natuur‐ en Bosonderzoek ‘INBO’Afdeling Biodiversiteit Onderzoeksgroep Ecosysteemdiversiteit Dr. Eric Stienen Dhr. Nicolas Vanermen Kliniekstraat 25 1070 Brussel 02 525 03 04 02 525 03 48 [email protected] [email protected] www.inbo.be

Programmacode: INBO‐STIENEN INBO‐ES

Nederlands Abstract: Aan de hand van gestandaardiseerde zeevogeltellingen vanaf een onderzoeksschip onderzoekt het INBO de effecten van offshore windturbines op de aanwezigheid van zeevogels. Hiervoor worden elke maand vaste monitoringsroutes gevaren doorheen de impact‐ en controlegebieden.

English Abstract: Based on the results of standardized and ship‐based seabird counts, the Research Institute for Nature and Forest (INBO) investigates the effects of offshore wind turbines on the presence of seabirds. Therefore, the INBO performs monthly surveys along fixed monitoring routes through the impact and control areas.


Staalname: niet van toepassing


* Campagne 1: 26.01 ‐ 30.01* Campagne 5: 23.02 ‐ 25.02 * Campagne 9: 30.03 ‐ 03.04 * Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 28: 26.10 ‐ 27.10 * Campagne 31: 23.11 ‐ 27.11 * Campagne 32: 07.12 ‐ 11.12

[2][2][2][2][2][2][2]

Opmerkingen: Zeevogeltellingen kunnen enkel uitgevoerd worden bij daglicht, van een half uur na zonsopgang tot een half uur voor zonsondergang.

37

Werkgebied programma 8 : INBO‐ES

38

Programma 9

Titel project: Chemische monitoring van de WO I toxische munitie dumping site "Paardenmarkt" voor de Belgische kust.

Instelling/Aanvrager: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Directoraat Generaal Leefmilieu 'DG5' Federale Diensten van het Leefmilieu Dhr. Robert Martens Mevr. Jeannine Pensaert Victor Hortaplein 40 Bus 10 1060 Brussel 6 02 524 95 59 02 524 95 61 [email protected] [email protected]

Programmacode: DG5‐MARTENS DG5‐RM

Nederlands Abstract: Monitoring van de mogelijke aanwezigheid in het marien milieu van toxische stoffen voortkomend uit de, na de eerste Wereldoorlog, in zee gedumpte chemische munitie in de ondiepe zandvlakte “Paardenmarkt” voor de Belgische kust. Dit chemisch monitoring programma, uitgevoerd door het Laboratorium van Defensie, betreft het nagaan van de eventuele aanwezigheid van toxische stoffen afkomstig van de gedumpte munitie in het sediment. In totaal kunnen 30 à 40 stalen genomen worden ter hoogte van de Paardenmarkt site, dit op locaties waar het merendeel van de munitie werd gedumpt. De monitoring gebeurt in opdracht van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, Directoraat Generaal Leefmilieu. De analyses worden uitgevoerd door de Laboratoria van Defensie 'DLD'.

English Abstract: Monitoring of the possible presence in the marine environment of toxic substances originating from the, after the First World War, sea dumped chemical ammunition on the sand flat “Paardenmarkt” in front of the Belgian coast. This chemical monitoring program is executed by the Defence Laboratory. The project aims at the detection of the possible presence of toxic elements originating from the dumped ammunition, in the sediments. In total, 30 to 40 samples will be taken at the Paardenmarkt site, there where most of the ammunition has been dumped. The monitoring is an assignment of the Belgian federal ministry of Public Health, Safety of the food chain and Environment, Directorate General for the Environment. The analyses are carried out by the Belgian Defence Laboratories 'DLD'.


Staalname: bodem‐ en waterstalen genomen met behulp van buizen uit roestvrij staal of kunststof


* Campagne 3: 09.02 ‐ 12.02 [10]

Opmerkingen: Inzetten van duikers van de Marinecomponent en gebruik van de RHIB Tuimelaar (OD Natuur) voor de bebakening van de bemonsteringstations.

39

Staalnamestations programma 9 : DG5‐RM

40

Programma 10

Titel project: Jaarlijkse monitoring van de Onderzoeksgroep Mariene Biologie

Instelling/Aanvrager: Universiteit GentVakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Dr. Jan Reubens Dr. Jan Vanaverbeke Krijgslaan 281/S8 9000 Gent 09 264 85 17 09 264 85 30 [email protected] [email protected] www.marinebiology.ugent.be


Nederlands Abstract: Jaarlijks wordt er door de onderzoeksgroep mariene biologie een grootschalige staalname uitgevoerd in het Belgisch deel van de Noordzee. Dit kadert binnen een lange‐termijn project om de milieutoestand van het BDNZ te evalueren. Er worden water‐, sediment‐ en benthosstalen ingezameld.

English Abstract: The Marine Biology Research Group organizes a large‐scale monitoring campaign in the Belgian part of the North Sea on a yearly basis. This is done in the framework of a long‐term project to evaluate the environmental status of the BPNS. During the campaign, water samples, sediment samples and benthos samples are gathered.


Staalname: water: CTD met OBS sensor

sediment: Van Veen grijper, Reineck corer

benthos: hyperbentische slede, boomkor 3 m


* Campagne 27: 19.10 ‐ 23.10

[6]

Opmerkingen: De monitoring vindt plaats binnen een lange termijnreeks die reeds jaren ingezameld wordt in de maand oktober. De staalnames dienen overdag te worden uitgevoerd om uniform te blijven met vorige staalnames.

41


42

Programma 11

Titel project: The importance of windmill artificial reefs and reef balls in the BPNS for the ichthyofauna

Instelling/Aanvrager: Universiteit GentVakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Dr. Jan Reubens Dr. Ilse De Mesel Krijgslaan 281/S8 9000 Gent 09 264 85 17 059 24 20 51 [email protected] [email protected] www.marinebiology.ugent.be


Nederlands Abstract: De funderingen van windmolens en de reefballs kunnen gezien worden als secundaire artificiële riffen, die mogelijks heel wat vissoorten aantrekken. Het is echter niet geweten of de aanwezige vissen enkel aangetrokken zijn tot deze structuren of dat er een netto verhoogde productiviteit is. In deze studie wordt de attractie/productie van de ichtyofauna aan de windmolens/reefballs van C‐Power onderzocht. Verschillende onderzoekstechnieken worden geïntegreerd om de functionele relaties tussen de ichtyofauna en het rif te begrijpen, te kwantificeren en te visualiseren. Kwantificering wordt gedaan met behulp van visuele (visual census, camera observaties, en invasieve technieken (warrelnetten, lijnvisserij). Migratiepatronen worden nagegaan aan de hand van akoestische telemetrie waarbij ontvangers in de buurt van de windmolens worden geplaatst

English Abstract: The foundations of windmills and reefballs act as artificial reefs, attracting different kind of fish species. Initially, high densities of fishes present at artificial reefs where related to an increased productivity. In 1983 an alternative hypothesis, stating that artificial reefs attract fishes due to behavioral preferences but do not increase productivity, emerged (Bohnsack 1989). This PhD research aims to determine attraction and/or net productions of the ichthyofauna on the artificial hard substrates of the wind turbines placed at the Thorntonbank. A nearby artificial hard substrate (LCT 457ship wreck) and sand bank without windmills will act as reference sites. Different techniques will be integrated to understand, quantify and visualize the functional relationships between the ichthyofauna and the artificial reef. Quantification is done using visual (visual census, camera observations) and invasive techniques (gill nets, line fishing). Cod (Gadus morhua) and pouting (Trispoterus luscus) are selected for detailed investigation on habitat‐ and food preferences, condition index and migration patterns using different techniques (e.g. stomach content analysis, fatty acid analysis, telemetry).


Staalname: nemen van duikstalen: visuele observaties

telemetrisch onderzoek

Secchi schijf lijnvisserij


* Campagne 23: 07.09 ‐ 09.09 [3‐4]

Opmerkingen: RV Belgica RHIB is noodzakelijk voor het uitvoeren van de duikwerkzaamheden.

43


44

Programma 12

Titel project: Fish Telemetry ‐ An acoustic receiver network in the Belgian Part of the North Sea and the Western Scheldt

Instelling/Aanvrager: Universiteit GentVakgroep Biologie Onderzoeksgroep Mariene Biologie Dr. Jan Reubens Dr. Klaas Deneudt Krijgslaan 281 S8 9000 Gent 09 264 85 17 059 34 21 43 [email protected] [email protected] www.marinebiology.ugent.be


Nederlands Abstract: In 2014 werd een netwerk voor akoestische telemetrie uitgebouwd in het kader van LifeWatch. Dit netwerk heeft tot doel om cruciale informatie over migratieroutes, spatio‐temporeel habitat gebruik en gedrag van vissen te verzamelen. Aangezien het observeren van vissen in het wild zeer moeilijk is, vormt akoestische telemetrie de perfecte oplossing om vissen te monitoren.

English Abstract: In the framework of LifeWatch, an acoustic telemetry network for fish was set up. The goal of this network is to collect crucial knowledge on migration routes, spatiotemporal habitat use and fish behavior. Since observing fish in the field is rather challenging, acoustic telemetry is the perfect solution when it comes to fish monitoring.

Werkgebied: Belgisch en Nederlands deel van de Noordzee, met inbegrip van het Schelde‐estuarium.

Staalname: verankeren van een akoestische receiver aan de romp van het schip.


Gezien er dit jaar geen droogdokperiode gepland is, wordt de akoestische receiver niet aan de romp van de RV Belgica bevestigd en zijn er bijgevolg dit jaar geen campagnes voorzien.

Opmerkingen: Geen

45

Programma 13

Titel project: Monitoring en kartering van de impact van zand‐ en grindextractie in het Belgisch deel van de Noordzee

Instelling/Aanvrager: Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie Kwaliteit en Veiligheid Afdeling Kwaliteit en Innovatie Dienst Continentaal Plat (COPCO) Dhr. Koen Degrendele Dr. Lies De Mol NGII, Koning Albert II laan 16 1000 Brussel 02 277 84 11 02 277 95 78 [email protected] [email protected] www.economie.fgov.be

Programmacode: CSS‐DEGRENDELE CSS‐KD

Nederlands Abstract: Dit monitoring project heeft tot doel een continu onderzoek te verrichten naar de invloed van de exploitatie van niet‐levende rijkdommen van de territoriale zee en het continentaal plat op de sedimentafzettingen en het mariene milieu (Wet van 13 juni 1969 betreffende de exploratie en exploitatie van niet‐levende rijkdommen van de territoriale zee en het continentaal plat). Belgisch nationaal onderzoeksprogramma.

English Abstract: This monitoring project aims to execute a continuous research on the effects of the exploitation of non‐living resources of the territorial sea and the continental shelf on the sedimentary movements and the marine environment (Law of 13 June 1969 on the exploration and exploitation of non‐living resources of the territorial sea and the continental shelf). Belgian national research program.


Staalname: sediment: Van Veen grijper, Vibrocorer, gravity corer, onderwatercamera en SPI

geofysische opnamen: multibeam echosounder

water: in situ metingen (CTD), SVP sound velocity probe


* Campagne 2: 02.02 ‐ 04.02* Campagne 6a: 02.03 ‐ 06.03 * Campagne 6b: 09.03 ‐ 13.03 (back‐up) * Campagne 13: 05.05 ‐ 08.05 * Campagne 16: 10.06 ‐ 17.06 * Campagne 17: 22.06 ‐ 26.06 * Campagne 25b: 28.09 ‐ 02.10 * Campagne 31: 23.11 ‐ 27.11

[3‐4][3‐4][3‐4][3‐4][2‐3][3‐4][3‐4][3‐4]

Opmerkingen: De multibeamopnames kunnen bij dag of bij nacht worden uitgevoerd. Er is 1 'back‐up' campagnes voorzien om, indien een voorgaande meetcampagne niet doorgaat, de wettelijk verplichte monitoring te verzekeren.

46

Werkgebieden programma 13 (BE) : CSS‐KD

47

Werkgebieden programma 13 (UK, FR): CSS‐KD (programma 2015/16)

49

Programma 14 MOMO

Titel project: Monitoring en modellering van het cohesieve sedimenttransport en evaluatie van de effecten op het mariene ecosysteem ten gevolge van bagger‐ en stortoperaties in het Belgisch deel van de Noordzee

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu ‘OD Natuur’ Dr. Michael Fettweis Ing. Joan Backers Gulledelle 100 1200 Brussel 02 773 21 32 059 24 20 53 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐FETTWEIS OD Nature‐MF

Nederlands Abstract: Het project “MOMO” is een onderdeel van de algemene en permanente verplichtingen van monitoring en evaluatie van de effecten van alle menselijke activiteiten op het mariene ecosysteem waaraan België gebonden is in overeenstemming met het OSPAR‐Verdrag (1992). Het doel van het project is het bestuderen van de cohesieve sedimenten in het Belgisch deel van de Noordzee 'BDNZ’ en dit met behulp van zowel numerieke modellen als het uitvoeren van metingen. Hierdoor zullen gegevens aangeleverd kunnen worden over de transportprocessen ervan, wat fundamenteel is bij het beantwoorden van vragen over de samenstelling, de oorsprong en het verblijf ervan op het BCP, de veranderingen in de karakteristieken van dit sediment ten gevolge van de bagger‐ en stortoperaties, de effecten van de natuurlijke variabiliteit, de impact op het mariene ecosysteem, de schatting van de netto‐input van gevaarlijke stoffen en de mogelijkheden om deze laatste twee te beperken.

English Abstract: The project "MOMO” is part of the general and permanent duties of monitoring and evaluation of the effects of all human activities on the marine ecosystem to which Belgium is committed following the OSPAR‐convention (1992). The goal of the project is to study the cohesive sediments in the Belgian part of the North Sea 'BDNZ' using numerical models as well as by carrying out of measurements. Through this, data will be provided on the transport processes which are essential in order to answer questions on the composition, origin and residence of these sediments on the BCS, the alterations of sediment characteristics due to dredging and dumping operations, the effects of the natural variability, the impact on the marine ecosystem, the estimation of the net input of hazardous substances and the possibilities to decrease this impact as well as this in‐put


Staalname: water: in situ metingen: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l)

sediment: Van Veen grijper

verankerde autonome meetstations: "ADCP" en tripode met verschillende sensoren

materie in suspensie: LISST100X

stroom: hull mounted ADCP

50


* Campagne 1: 26.01 ‐ 30.01* Campagne 7: 16.03 ‐ 20.03 * Campagne 10: 13.04 ‐ 17.04 * Campagne 13: 05.05 ‐ 08.05 * Campagne 17: 22.06 ‐ 26.06 * Campagne 20: 13.07 ‐ 17.07 * Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 * Campagne 23: 07.09 ‐ 09.09 * Campagne 27: 19.10 ‐ 23.10 * Campagne 31: 23.11 ‐ 27.11 * Campagne 32: 07.12 ‐ 11.12

[4‐5][2‐3][4‐5][4‐5][2‐3][2‐3][4‐5][2‐3][2‐3][2‐3][2‐3]

Opmerkingen: In het MOMO programma van 2015 zal de continue meetreeks met behulp van een tripode ter hoogte van MOW1 verdergezet worden. Voor het ophalen en verankeren worden 2x4 uur voorzien, afhankelijk van het getij moeten deze operaties over 1 of 2 dagen gespreid worden. De verankering en het binnenhalen van de tripode kan enkel tijdens daglicht worden uitgevoerd en dit tijdens kentering. De verankering van de tripode (buiten campagnes met 13h metingen) kan best worden voorzien aan het begin of einde van een campagne.

51

Werkgebieden en staalnamestations programma 14 : OD Nature‐MF

52

Programma 15 ZAGRI / MOZ4

Titel project: Zeebodemintegriteit en Hydrografische Condities

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Vera Van Lancker Dr. Dries Van den Eynde Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 29 02 773 21 30 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐VAN LANCKER OD Nature‐VVL

Nederlands Abstract: ZAGRI is een langdurig onderzoeksprogramma ter evaluatie van de invloed van de exploitatie van niet‐levende rijkdommen van de Belgische territoriale zee en continentaal plat. Het MOZ4 onderzoek richt zich op de hydrodynamica en sedimenttransport in ver zeewaarts gelegen concessiezones en de impact op een nabijgelegen Habitatrichtlijnengebied. De algemene doelstelling is om proces‐ en systeemkennis te verhogen ter evaluatie van indicatoren die zijn voorgesteld in de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie. In het bijzonder dienen veranderingen in zeebodemintegriteit en hydrografische condities worden gekwantificeerd.

English Abstract: ZAGRI is a continuous research program on the evaluation of the effects of the exploitation of non‐living resources of the territorial sea and the continental shelf. MOZ4 research focuses on the hydrodynamics and sediment transport in a marine aggregate extraction zone, far offshore, and its impact on an adjacent Habitat Directive Area. Overall aim is to increase process and system knowledge of both areas, with particular focus on the compliancy of the extraction activities with respect to the European Marine Strategy Framework Directive. More specifically changes in seafloor integrity and hydrographic conditions need assessment.

Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee zie kaart programma 15 Campagne 2015/16: Continentaal Plat van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zie kaart programma 13

Staalname: water: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l en 10 l) sediment: Van Veen grijper, Hamon grijper, Reineck corer, NIOZ boxcorer

geofysysiche opnamen: multibeam echosounder, stroommetingen met ADCP


verankerde autonome meetstations: tripode met verschillende sensoren

3m boomkor, bongonet, YSI oxygen probe


* Campagne 1: 26.01 ‐ 30.01* Campagne 2*: 02.02 ‐ 04.02 * Campagne 7: 16.03 ‐ 20.03 * Campagne 16: 10.06 ‐ 17.06 * Campagne 17: 22.06 ‐ 26.06 * Campagne 26: 12.10 ‐ 16.10

[3‐5][2]

[3‐5][1]

[3‐5][3‐5]

Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Dienst Continentaal Plat van de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie, alsook met het Instituut voor Landbouw en Visserij ‐ Eenheid Dier ‐ Visserij 'ILVO'. Mogelijks worden instrumentaria van buitenlandse instellingen ingezet tijdens de campagne. *Bij campagne 2 (INDI67) staat kalibratie van backscatter data centraal.

53

Werkgiebieden programma 15 : OD Nature‐VVL

54

Programma 16

Titel project: Bestandsopname van adulte platvissen in de zuidelijke Noordzee in het kader van de North Sea Beam Trawl Survey

Instelling/Aanvrager: Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek 'ILVO'Eenheid Dier ‐ Visserij Groep Visserijbiologie Dhr. Kelle Moreau Mevr. Els Torreele Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 30 059 56 98 33 [email protected] [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be

Programmacode: ILVO‐MOREAU ILVO‐KM

Nederlands Abstract: ILVO‐onderzoeksgroep Visserijbiologie voert sinds 1985 bestandsopnamen uit van adulte platvissen (vnl. schol en tong) in de zuidelijke Noordzee. Daarbij worden telkens 62 staalnamepunten bemonsterd. Op ieder station worden alle invertebraten en vissen gesorteerd op soort, en vervolgens geteld. Alle commerciële soorten worden tevens gemeten en gewogen. Daarnaast worden otolieten van tong, schol, tarbot, griet en kabeljauw verzameld voor leeftijdsbepalingen (per soort telkens 3 otolieten per cm‐klasse in 14 afzonderlijke geografische eenheden). De data worden jaarlijks uitgewisseld op de Working Group on Beam Trawl Surveys (WGBEAM), gecoördineerd door de Internationale Raad voor het Onderzoek van de Zee (ICES), en worden vanaf 2012 opgeladen in de ICES‐databank DATRAS (http://datras.ices.dk). De uitvoering van de survey is een verplicht onderdeel van het Belgisch National Data Gathering Program, in uitvoering van EC Verordening no. 199/2008.

English Abstract: Since 1985, the ILVO‐Fisheries Research Group on Fisheries Biology performs fishery‐independent surveys of the adult flatfish stocks (primarily plaice and sole) in the southern North Sea. Each year, 62 stations are sampled. All invertebrates and fish are sorted by species, and then counted. The commercial species are also measured for length. For plaice, sole, turbot, brill and cod, otoliths are taken for age determination (for each species 3 otoliths per cm size class in 14 separate geographical units). On an annual basis, the data are exchanged at the Working Group on Beam Trawl Surveys (WGBEAM), a group which is coordinated by the International Council for the Exploration of the Sea (ICES), and they are uploaded in the ICES‐database DATRAS (http://datras.ices.dk) from 2012 onwards. The survey is a compulsory part of the Belgian National Data Gathering Program, in fulfilment of the requirements of EC Regulation no. 199/2008.

Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee, het continentaal plateau van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. zie kaart programma 16

Staalname: visserij/biota: 4 m boomkor

water: CTD


* Campagne 22a: 24.08 ‐ 28.08 * Campagne 22b: 31.08 ‐ 04.09

[10][10]

Opmerkingen: Project wordt gecoördineerd door de International Council for the Exploration of the Sea 'ICES', en wordt uitgevoerd in overleg met het Centre for Environment, Fisheries and Aquaculture Science 'CEFAS' (UK), het Institute for Marine Resources and Ecosystem Studies 'IMARES' (NL), het Thünen‐Institut 'TI' (DE) en het Institut français de recherche pour l’exploration de la mer 'IFREMER' (FR).

55

Staalnamestations programma 16 : ILVO‐KM

57

7.2.

GEOLOGISCHE

‐ SEDIMENTOLOGISCHE

‐ BIOGEOCHEMISCHE

STUDIES

58

Programma 17 MRN15

Titel project: Bottom Type Characterization

Instelling/Aanvrager: Ministerie van DefensieDGMR ‐ Mine Counter Measure AFDOPSZEB / MWU ‐ REA Mevr. Sonia Papili 1MC Yves Van Peteghem Marinebasis, REA stafblok (A6) Graaf Jansdijk 1 8380 Zeebrugge (Brugge) 050 55 83 68 050 55 83 68 [email protected] [email protected]

Programmacode: DGMR‐PAPILI DGMR‐SP

Nederlands Abstract: De huidige doctrine over bodemtype classificatie is een erfenis van de 1950s mijnenbestrijdings‐ en onderzeeboot oorlogsvoering). Op dat moment waren de sonarprestaties vergelijkbaar want ze beschikten over min of meer dezelfde vermogens en specificaties. Tegenwoordig is er een brede variëteit van sonarsystemen types, displays etc. (side‐scan, laagfrequentie breedband, hoogfrequentie breedband, Synthetic Aperture Sonar (SAS), alsook meer verfijnde forward looking sonarsystemen ). De prestaties van deze sonar tegen dezelfde doelwitten vertonen een grote variatie in dezelfde water‐ en bodemcondities. Het doel van het huidige project is de classificatie van de zeebodem door gebruik te maken van een breed spectrum aan parameters. De verschillende parameters worden samen gecombineerd in functie van hun invloed op achtergrondruis en de weerkaatsingen in functie van verschillende instrumenten. Op die manier zullen de verschillende instrumenten degelijk en correct afgesteld worden aan de zeebodem. Als laatste resultaat, zullen de sensoren op een meer betrouwbare manier het bodemtype kunnen definiëren, zelfs in onbekende regio’s. Naast de verkregen gegevens over het bodemtype, beïnvloedt de door weerkaatsing binnen de waterkolom veroorzaakt ruis ook het sonarbeeld ( Lurton , 2002 ). Om deze component in te schatten, worden eigenschappen van de waterkolom ook geanalyseerd.

English Abstract: The actual bottom‐types doctrinal is legacies from the 1950s mine warfare (NMW) and anti‐submarine warfare (ASW). At that time sonar systems performed similarly, having more or less the same capabilities and specifications. Nowadays, there is a wide variety of sonar systems’ types, displays etc. (side‐scan, low‐frequency wide band (LFWB), high‐frequency wide‐band (HFWB), Synthetic Aperture Sonar (SAS), as well as much refined forward looking sonar systems). These different sonar types can and do perform very differently against the same target in het same water and bottom conditions. The main purpose of the current work is to classify the sea bottom considering a wide spectrum of parameters. The different parameters will be combined in relation to their influence on backscatter and reverberation response on different instruments. In this way, the available instruments will be properly tuned to the sea‐floor. As last result, the sensors will be more reliable on defining the bottom type, even in unknown region. Beside the contribution of the sea bottom, the volume reverberation caused by the backscattering from the water column, impacts as well the sonar image (Lurton, 2002). To estimate this component, also water column properties will be analyzed.


Staalname: MWDC‐apparatuur

evt. verankering van zeebodem monitoring instrumenten of uitzetten van AUVs

multibeam echosounder

Van Veen grijper, Reineck corer, Shipec grijper, multicorer B&C, NIOZ box corer

SVP Sound Velocity Probe, pH meter, Secchi schijf, LISST 100X

59



[3‐6][5‐6][4]

[3‐6][5‐7]

Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met UGent en Forschungsanstalt der Bundeswehr für Wasserschall und Geophysik 'FWG' (DE) en tevens met CSS‐Degrendele (programma 13) en OD Nature‐Van Lancker (programma 15) voor de kwaliteitsevaluatie en vergelijkende studies van verschillende akoestische systemen met ground truthing op het Belgisch deel van de Noordzee en verder in samenwerking met het National Oceanography Centre, Southampton (UK) voor ground truthing op de Western Solent reference area nabij Southampton (campagne 2015/16).

Werkgebieden programma 17 : DGMR‐SP

60

Programma 18 MRN17

Titel project: MIEAMS: Machine Intelligence and Environmental‐Adaptive Mine Search

Instelling/Aanvrager: Ministerie van DefensieDGMR ‐ Mine Counter Measure Signal and Image Centre ‐ CISS Department Koninklijke Militaire Academie Dr. Ir. Olga Lopera 1MC Yves Van Peteghem Renaissancelaan 30 1000 Brussel 1 02 742 66 66 050 55 83 68 [email protected] [email protected] https://webrma.org/rmaacbe/nl/index.html

Programmacode: DGMR‐LOPERA DGMR‐OL

Nederlands Abstract: Het doel van het project is de bepaling van de limieten voor de detectie en classificatie van voorwerpen die zich op de zeebodem bevinden en in het bijzonder zeemijnen. In het kader van de Long Term Critical Requirement 21 (snelle detectie en neutralisatie van mijnenvelden) en gezien de ontwikkeling van autonome onderwater voertuigen (AUV’s) is het onontbeerlijk geworden om een classificatieketen op punt te stellen. Dit project zal zich toespitsen op de studie van SAS (Synthetic Aperture Sonar) beelden om de SAS beeldverwerkingsmethoden, die zullen ontwikkeld worden, te valideren. De data (hoogresolutie SAS beelden) zullen opgenomen worden met behulp van beschikbaar materieel (moderne mijnenjagers en sensoren van het Mine Warfare Data Center) tijdens meetcampagnes op zee georganiseerd in samenwerking met de studie van Sonia PAPILI (progr. 17) en met de studie van Eric MERSCH (progr. 19).

English Abstract: This project aims to determine the limits for the detection and classification of seabed objects, in particular mines. In the frame of the Long Term Critical Requirement 21 (Fast detection and neutralization of a minefield) and following the development of autonomous underwater vehicles (AUV), it is necessary to develop classification procedures. This work will focus on the study of synthetic aperture sonar (SAS) images to validate SAS image processing algorithms which will be developed. Data (high resolution SAS images) will be collected using the available equipment (modern minehunters and sensors from the Mine Warfare Data Center) during the measurement campaigns which will be planned in collaboration with the projects of Sonia PAPILI (progr. 17) and Eric MERSCH (progr. 19).


Staalname: verankering van zeebodem monitoring instrumenten of uitzetten van AUVs

MWDC‐apparatuur


SVP Sound Velocity Probe



[3‐6][5‐7][4]

[3‐6][5‐7]

Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met CSS‐Degrendele (programma 13) en OD Nature‐Van Lancker (programma 15) voor de kwaliteitsevaluatie en vergelijkende studies van verschillende akoestische systemen met ground truthing op het Belgisch deel van de Noordzee en verder in samenwerking met Science & Technology Organization, Centre for Maritime Research and Experimentation 'CMR STO' (NATO) en met het National Oceanography Centre, Southampton (UK) voor ground truthing op de Western Solent reference area nabij Southampton (campagne 2015/16).

61

Werkgebieden programma 18 : DGMR‐OL

62

Programma 19

Titel project: Studie van de methoden voor detectie en neutralisatie van begraven zeemijnen

Instelling/Aanvrager: Ministerie van DefensieDGMR ‐ Mine Counter Measure Koninklijke Militaire Academie Signal and Image Centre ‐ CISS Department Dr. Eric Mersch 1MC Yves Van Peteghem Renaissancelaan 30 1000 Brussel 1 02 742 64 74 050 55 83 68 [email protected] [email protected] https://webrma.org/rmaacbe/nl/index.html

Programmacode: DGMR‐MERSCH DGMR‐EM

Nederlands Abstract: De doelstelling van het UMS project BURMIN is om de technologische kloof te elimineren op het gebied van de detectie en neutralisatie van bodem/begraven mijnen en het stellen van gemeenschappelijke normen voor de toekomstige European Unmanned Maritime Systems. Het project zal toegepast en experimenteel onderzoek doen naar: ‐sensortechnologie om begraven mijnen op te sporen; ‐ methoden ontwikkelen om sensor‐output te combineren in een samenhangend beeld van de situatie; ‐ ontwikkeling van toepassingen om tegenmaatregelen te nemen en effectoren te gebruiken. De uitvoering van het project zal worden geëvalueerd in reële omgevingen tijdens proefvaarten.

English Abstract: The objective of UMS project BURMIN is to eliminate technological gaps in the field of bottom/buried mine detection and neutralization, and establish common standards for the future European Unmanned Maritime Systems. The project will conduct applied and experimental research on: ‐ sensor technology for buried mines detection; ‐ methods for combining sensor outputs into a fused coherent picture of the situation; ‐ development of product application to countermeasures and effectors. The performance of the project will be evaluated in real environments during sea trials.


Staalname: verankering van zeebodem monitoring instrumenten

MWDC apparatuur



[5‐7][5‐7]

Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met diverse Ministeries van Defensie (FR, DE, PL, NL) en verschillende firma's o.a. Thales Underwater System, ECA Robotics, Atlas Elektronik GmbH en diverse instituten: Fraunhaufer ICT, Institute of Photonic Technology Jena, R&D Maritime Technology Centre en de Nederlandse Organisatie voor toegepast‐natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO).

63

Werkgebieden programma 19 : DGMR‐EM

64

Programma 20 EAMCM

Titel project: Environment Assessment for Mine Counter Measure in the Belgian EEZ.

Instelling/Aanvrager: Ministerie van Defensie ‐ COMOPSNAVAFDOPSZEB‐MWU/REA (Mine Warfare Unit/Rapid Environmental Assessment) NMWMSC (Nato Mine Warfare Mission Support Centre) 1MC Yves Van Peteghem 1MC Gino Deceuninck Graaf Jansdijk 1 8380 Zeebrugge 050 55 83 68 059 56 33 91 [email protected] [email protected]

Programmacode: MSC‐VAN PETEGHEM MSC‐YVP

Nederlands Abstract: Verzamelen van bathymetrische zeebodemgegevens in de Belgische EEZ met behulp van EM 3002D Multibeam Echo Sounder, SHADOWS Synthetic Aperture Sonar en SEAQUEST Gradiometer in gebieden met PRIO 1 voor het NMWMSC. Tevens fine tuning van software gebruik en opstellen van richtlijnen voor het gebruik van betreffende systemen toegeschreven aan de upgrade van het Mine Warfare Data Center (MWDC). De meeste van onze klanten, de Belgische en Nederlandse mijnenjagers alsook de onze NATO partners komen oefenen in deze gebieden. Om een zodanig groot mogelijk beeld te krijgen van wat ze kunnen verwachten moeten wij over zoveel mogelijk gegevens kunnen beschikken. De gegevens worden ook gebruikt om het aanmaken van onze "Additional Military Layers' (AML’s).

English Abstract: Collection of bathymetric seabed information of Belgian EEZ with the use of EM 3002D Multibeam Echo Sounder, SHADOWS Synthetic Aperture Sonar and SEAQUEST Gradiometer in areas with priority 1 for the NMWMSC. Meanwhile fine tuning of software and procurement of procedures for use of the systems for upgrade of the Mine Warfare Data Center (MWDC). Most of our clients, Belgian and Dutch minehunters as our NATO partners come to exercise into these areas. Therefore our intention is to procure them a picture of all the possible items that they can encounter within these waters. With this project we are going to try to have as much as possible information about these areas. The information is also used to produce Additional Military Layers (AML’s).


Staalname: MWDC‐apparatuur


SVP Sound Velocity Probe



[0][5‐7][4]

[3‐6][5‐7]

Opmerkingen: Deze campagnes worden uitgevoerd in samenwerking met het Signal and Image Centre van de Koninklijke Militaire School.

65

Werkgebieden programma 20 : MSC‐YVP

66

Programma 21

Titel project: Ecological aspects of deep‐sea mining. Testing and calibrating deep‐sea instrumentation.

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Dries Van den Eynde Dr. Matthias Baeye Gulledelle 100 1200 Brussel 02 773 21 30 02 773 21 18 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐VAN DEN EYNDE OD Nature‐DVDE

Nederlands Abstract: Beoordeling van de impact van potentiële ontginningsactiviteiten op diepzee ecosystemen: milieu status van polymetallische nodule habitats in de DISCOL Experiment Zone, ZO Stille Oceaan, en de gevolgen van toekomstige ontginningsactiviteiten van nodules in de Clarion‐Clipperton Zone, NO Stille Oceaan. RV Belgica wordt gebruikt als platform voor het testen en kalibreren van de meetapparatuur in het BDNZ.

English Abstract: Assessing the impact of potential mining activities on deep‐sea ecosystems: Environmental status of polymetallic nodule habitats in the DISCOL Experimental Area, SE Pacific, and implications for future nodule mining activities in the Clarion‐Clipperton Zone, NE Pacific. RV Belgica assists with testing and calibrating the instrumentation in the BPNS.


Staalname: water: in situ metingen: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l)

sediment: Van Veen grijper

verankerde autonome meetstations: "ADCP" en tripode met verschillende sensoren


stroom: hull mounted ADCP



[3][2]

Opmerkingen: Programma in samenwerking met diverse buitenlandse wetenschapsinstellingen.

67

Staalnamestations programma 21 : OD Nature‐DVDE

68

Programma 22 N2FIX

Titel project: Assessment of the biogeochemical processes controlling the Nitrogen cycle in oligotrophic NE Atlantic waters from dual nitrate isotope measurements

Instelling/Aanvrager: Vrije Universiteit Brussel Vakgroep Chemie Onderzoeksgroep Analytische en Milieuchemie 'ANCH' Prof. Dr. Frank Dehairs Prof. Lei Chou Pleinlaan 2 1050 Brussel 5 02 629 12 65 02 650 52 37 [email protected] [email protected] www.vub.ac.be/ANCH www.ulb.ac.be/sciences/dste/ocean

Programmacode: VUB‐DEHAIRS VUB‐FD

Nederlands Abstract: Dit project beoogt een betere inschatting van de verschillende biogeochemische processen die inspelen op de stikstofcyclus in de N.O. Atlantische Oceaan. Onze aanpak berust in het gebruik van de natuurlijke isotopensamenstelling (N, O) van verschillende reservoirs alsook van aanrijkingsexperimenten en incubaties. We zullen in het bijzonder aandacht besteden aan het voorkomen van stikstoffixatie (diazotrofie), waarbij atmosferisch N2 ingevoerd wordt in het oceanische gefixeerd‐stikstof reservoir. Deze input van ‘nieuw’ stikstof zou in principe in evenwicht moeten staan met het verlies van stikstof uit de oceaan door denitrificatie. Er zijn aanduidingen dat oceanische N2 fixatie tot nog onderschat werd. Onze eerdere resultaten geven aan dat diazotrofie voorkomt in de regio van de Azores Current (DIAPICNA, EUROFLEET cruise; juli 2011) alsook langsheen een meridionaal transect doorheen de Atlantische Oceaan (EUROPA cruise; European Universities & Research On board RV Polarstern in the Atlantic, nov. 2012). Tijdens de EUROPA cruise werden maximale N2 fixatiefluxen gemeten rond 20°N, ten zuiden van de Canarische Eilanden, maar diazotrofie kwam voor vanaf 38°N, de meeste noordelijke breedtegraad bemonsterd tijdens de EUROPA cruise. Het is belangrijk het voorkomen en de spatiale distributie van diazotrofie ter hoogte van 38°N en noordwaarts hiervan beter in te schatten. Voorliggend project zal de verschillende biogeochemische processen (met inbegrip van N2‐fixatie) die inspelen op de mariene N‐cyclus, bestuderen langsheen een N‐Z transect doorheen de Golf van Biscaye tot Kaap Finistère en vervolgens in open oceaan langsheen het Iberisch schiereiland tot een 36°30’ N. Het primaire productieproces, de opname van N‐nutriënten en de stikstofixatie zullen bepaald worden in de eufotische zone door middel van incubatieëxperimenten. Verder zullen nutriënten en de isotopische samenstelling van verschillende N‐componenten bestudeerd worden in de eerste 1000m van de waterkolom. De voorgestelde studie is gekoppeld aan een recent opgestart PhD project gefinancierd door het FNRS (Aspirant mandaat; in ‘co‐tutelle’ tussen ULB en VUB) met betrekking op de impact van het micronutriënt ijzer op de fytoplanktongemeenschap en de stikstoffixeerders. Tijdens het werk op zee zullen specifieke incubatieëxperimenten uitgevoerd worden met oligotroof oppervlaktewater, artificieel aangerijkt met opgelost ijzer en ijzerhoudend woestijnstof, ten einde het effect van ijzer op de fytoplanktongroei en de diazotrofe activiteit in te schatten.

69

English Abstract: Our project aims at assessing the different biogeochemical processes controlling the nitrogen cycle in oligotrophic N.E. Atlantic waters. Our approach is based on the use of dual nitrate isotope measurements (natural abundance and enrichment experiments) to disentangle these various N processes in the marine environment, and in particular the process of diazotrophy by which atmospheric N2 is introduced into the oceanic fixed nitrogen reservoir. This input of ‘new’ nitrogen should stand in balance with the denitrification process by which N is lost from the oceanic system. There are indications that the intensity as well as the geographical distribution of diazotrophic activity has been underestimated till date. Our observations, made the past few years, indicate that diazotrophic activity is present in the Azores Current region (DIAPICNA, EUROFLEET cruise; July 2011) and along a meridional section through the Atlantic Ocean (EUROPA cruise; European Universities & Research On board RV Polarstern in the Atlantic, Nov. 2012). During the EUROPA cruise maximal fixation rates were observed around 20°N, south of the Canary Islands, but diazotrophic activity was detected at all latitudes, even at 38°N , the northernmost station sampled during the EUROPA cruise. It is of interest to better document diazotrophic activity at latitudes of 38°N and northward. We propose to study the different biogeochemical processes acting on the marine N‐cycle, including N2 fixation, along a N‐S section through the Gulf of Biscaye to Cape Finistere and further south in open ocean waters along the Iberian peninsula till about 36°30’N. On board we will measure primary production, N‐nutrient uptake and N2 fixation in the euphotic layer, using 13C, 15N enriched incubation experiments. We also will sample the upper 1000m of water column for nutrient concentration and N‐nutrient natural isotopic composition analyses. This investigation will be coupled with a newly started PhD project, financed by FNRS (Aspirant mandate) and in co‐tutelle between ULB and VUB, aiming at studying the impact of the marine iron biogeochemistry on the phytoplankton and the diazotroph communities. During the campaign, we shall perform incubation experiments using in‐situ oligotrophic surface waters to examine the influence of the addition of dissolved iron and that of natural desert dusts on the phytoplanktonic production and diazotrophic activity.

Werkgebied: Continentaal Plat van Portugal, Spanje en Frankrijk zie kaart programma 22

Staalname: water: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (10 l), GO‐FLO fles (10l)


* Campagne 14: 13.05 ‐ 26.05 [7]

Opmerkingen: Project wordt uitgevoerd in samenwerking met University of the Azores (PT).

70

Staalnamestations programma 22 : VUB‐FD

71

Programma 23 MINIMOUND

Titel project: Project MINIMOUND: investigation of the palaeoceanography and evolution of ‘small’ cold‐water coral mounds in the Bay of Biscay

Instelling/Aanvrager: Universiteit GentVakgroep Geologie en Bodemkunde Renard Centre of Marine Geology 'RCMG' Prof. Dr. David Van Rooij Drs. Tim Collart Krijgslaan 281/S8 9000 Gent 09 264 45 83 09 264 45 89 [email protected] [email protected] www.rcmg.ugent.be

Programmacode: RCMG‐VAN ROOIJ RCMG‐DVR

Nederlands Abstract: Het FWO “MINIMOUND” project onderzoekt de paleoceanografie en ontstaansgeschiedenis van “kleine” koudwaterkoraalmounds in de Golf van Biscaye. Deze campagne heeft als doelstelling om zowel “on‐mound” als “off‐mound” te bemonsteren door middel van een 4,5 m vibrocorer (BGS), in maximale waterdieptes van 600 m, bij de Ferrol Canyon (Asturias rand, Spaanse EEZ) en de Guilvinec Canyon (Amorikaanse rand, Franse EEZ). Per gebied worden er minimaal 3 dagen activiteiten gepland. In geval van slecht weer op 1 gebied, zal het programma worden herzien naar het andere gebied. Gezien de kleine grootte van deze mounds, zal de positie van de vibrocorer worden gestuurd door middel van een USBL GAPS systeem. Daarnaast zal tijdens de nacht de zeebodem visueel beter worden gekarakteriseerd door het inzetten van een klein en licht camera dropframe (University of Plymouth). Hoge‐resolutie reflectieseismiek zal worden aangewend in geval van "downtime".

English Abstract: The FWO research project “MINIMOUND” will investigate the palaeoceanography and evolution of “small” cold‐water coral mounds in the Bay of Biscay. This campaign aims to sample both “on‐mound” as “off‐mound” sites by means of a 4,5 m vibrocorer (BGS), in maximal water depths of 600 m, in the Ferrol Canyon (Asturias margin, Spanish EEZ) and the Guilvinec Canyon (Armorican margin, French EEZ). In each sector, a minimum of 3 days of activities will be scheduled. In case of bad weather on 1 sector, the program will be revised towards the other sector. With respect to the size of these mounds, the coring location of the vibrocorer will be steered by means of a USBL GAPS system. During the nighttime, the seafloor will be visually characterized using a small and light‐weight camera dropframe (University of Plymouth). In case of downtime, high‐resolution reflection seismics will be acquired.

Werkgebied: Continentaal Plat van Spanje en Frankrijk zie kaart programma 23

Staalname: sedimentkernen: BGS vibrocorer (+USBL GAPS)

visuele zeebodemobservatie: Dropframe (University of Plymouth)

zeebodemprofilering: hoge‐resolutie éénkanaals sparker seismiek


* Campagne 15: 29.05 ‐ 07.06 [10]

Opmerkingen: Project in samenwerking met diverse Spaanse, Franse en Britse wetenschappelijke instellingen.

72

Werkgebieden programma 23 : RCMG‐DVR

73

Programma 24 SEARCH

Titel project: Archeologisch erfgoed in de Noordzee

Instelling/Aanvrager: Universiteit Gent Vakgroep Geologie en Bodemkunde Renard Centre of Marine Geology 'RCMG' Dr. Tine Missiaen Dhr. Oscar Zurita Hurtado Krijgslaan 281/S8 9000 Gent 09 264 45 71 09 264 82 67 [email protected] [email protected] http://www.rcmg.ugent.be

Programmacode: RCMG‐MISSIAEN RCMG‐TM

Nederlands Abstract: Het onderwater erfgoed in het Belgisch deel van de Noordzee is grotendeels onbekend, maar wordt in grote mate bedreigd door de stijgende commerciële activiteiten op zee. Het SEARCH project heeft als doel om een efficiënte en optimale prospectiemethodiek te ontwikkelen die moet toelaten om het aanwezige erfgoed in en onder de zeebodem accuraat in te schatten. Dit moet uiteindelijk een duurzaam beheer toelaten van het onderwater erfgoed in de Noordzee. Nieuwe en verbeterde mariene geofysische (akoestische) en remote sensing technieken liggen aan de basis van een betrouwbare surveymethodologie. Het is daarom de bedoeling om een groot aantal verschillende bronnen en ontvangers (single‐ en multichannel) uit te testen, waar mogelijk simultaan, om hun potentieel voor archeologisch onderzoek correct in te schatten.

English Abstract: The underwater heritage in the Belgian part of the North Sea is up to now largely unknown; however it is seriously threatened by the increasing commercial activities at sea. The goal of the SEARCH project is to develop an efficient and optimal prospection methodology for accurate assessment of the submerged heritage. This should at length allow a sustainable management of the underwater heritage in the North Sea. New and improved marine geophysical (acoustic) and remote sensing techniques lie at the basis of a reliable survey methodology. We therefore aim to test a wide range of different sources and receivers (single‐ and multichannel), where possibly simultaneous, to assess their potential for archaeological research.


Staalname: akoestische bronnen en ontvangers


* Campagne 8: 23.03 ‐ 27.03 [8]

Opmerkingen: Project wordt uitgevoerd in samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed, de Universiteit Gent‐Vakgroep Geografie, het VLIZ en tevens met DELTARES (NL).

74

Werkgebied programma 24 : RCMG‐TM

75

7.3.

VISSERIJONDERZOEK

76

Programma 25

Titel project: Technische innovaties voor een transitie naar een duurzame zeevisserijsector & Selectief Vissen Doet Leven

Instelling/Aanvrager: Instituut voor Landbouw‐ en Visserijonderzoek 'ILVO'Eenheid Dier ‐ Visserij Visserij en Aquatische Productie Mevr. Els Vanderperren Dhr. Bart Verschueren Ankerstraat 1 8400 Oostende 059 56 98 40 059 56 98 44 [email protected] [email protected] www.ilvo.vlaanderen.be

Programmacode: ILVO‐VANDERPERREN ILVO‐EV

Nederlands Abstract: Op 14 juli 2011 publiceerde de Europese Commissie (COM) haar voorstel voor een nieuw GVB ter vervanging van de huidige basisverordening (EG) nr. 2371/2002. Eén van de belangrijkste wijzigingen die de COM voorziet in haar voorstel is het invoeren van een discard ban (teruggooiverbod), dit onder de vorm van een geleidelijke invoering van een aanlandingsverplichting per soort vanaf 2014. Tegen 2016 zou dit moeten leiden tot een aanlandingsverplichting voor bijna alle soorten. Onderzoek naar het verbeteren van de selectiviteit van gesleept vistuig zowel naar lengte als naar soortensamenstelling is daarom zeer actueel. De volgende paar jaar zal de beschikbare tijd van de onderzoeksgroep op onderzoekingsvaartuigen hoofdzakelijk daartoe ingezet worden (vnl. via TECHVIS een project gefinancierd door IWT, SDVO en de visserijsector). Andere topics die aan bod zullen komen zijn: ‐ ontwikkelen van reflexmethode voor bepaling overleving (RAMP) ‐ het verzamelen van biologische data voor commerciële vissoorten in het kader van NDGP (EU Data Collection Regulation).

English Abstract: On July 14, 2011 the European Commission (COM) published the proposal for a new CFP to replace the current Regulation (EC) No 2371/2002. One of the main changes is to introduce a discard ban in the form of a gradual introduction of an obligation to land starting in 2014. By 2016, this should lead to an obligation to land for almost all species. Research on improving the selectivity of towed gears to both length and species composition is therefore necessary. The next few years, the time available on the research vessels will be used mainly for that purpose (mainly through TECHVIS, a project funded by IWT, SDVO and the fisheries sector). Other topics that will be addressed are: ‐ development of reflex method for determining survival (RAMP); ‐ the collection of biological data for commercial species in the context of NDGP (EU Data Collection Regulation).

Werkgebied: Belgisch en Nederlands deel van de Noordzee en het continentaal plat van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zie kaart programma 25

Staalname: sleepnetvisserij met 8 m boomkor


* Campagne 4: 16.02 ‐ 20.02* Campagne 11: 20.04 ‐ 24.04 * Campagne 24: 14.09 ‐ 18.09 * Campagne 30: 16.11 ‐ 20.11

[10][10][10][10]

Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Stichting voor Duurzame Visserijontwikkeling 'SDVO', en in nauw overleg met de Nederlandse visserijsector.

77

Werkgebied programma 25 : ILVO‐EV

78

Programma 26

Titel project: Verzamelen van mariene fauna voor het aquarium van de zoo van Antwerpen

Instelling/Aanvrager: Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen ‘KMDA’ Aquarium Dr. Philippe Jouk Dhr. Peter Van den Eijnde Koningin Astridplein 20‐26 2018 Antwerpen 03 202 45 53 03 203 56 08 [email protected] [email protected] www.zooantwerpen.be

Programmacode: KMDA‐JOUK KMDA‐PJ

Nederlands Abstract: Verzamelen van levende vissen en invertebraten ter aanvulling van de bestaande aquariumpopulatie.

English Abstract: Collection of living fishes and invertebrates to complete the existing aquarium population.

Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee zie kaart programma 2 (ILVO‐Hostens)

Staalname: idem als programma 2 (ILVO‐HOSTENS)


* Campagne 6a: 02.03 ‐ 06.03* Campagne 6b: 09.03 ‐ 13.03 * Campagne 25a: 22.09 ‐ 25.09 * Campagne 25b: 28.09 ‐ 02.10 * Campagne 25c: 06.10 ‐ 09.10

[0][0][0][0][0]

Opmerkingen: Dit project is volledig geïntegreerd in programma 2 (ILVO‐HOSTENS).

79

7.4.

DIVERSE ONDERZOEKPROGRAMMA’S

80

Programma 27

Titel project: Offshore North Sea training for Belgian scientific divers

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Alain Norro Dr. Bob Rumes Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 41 02 773 21 48 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐NORRO/sd OD Nature‐AN/sd

Nederlands Abstract: Het wettelijk kader dat toepasbaar kan zijn op het wetenschappelijk duiken in België eist dat er geïnformeerd wordt over de risicoanalyse met betrekking tot de voorgestelde duiken, alsook het geven van specifieke trainingen. Dit project heeft als doel beide aspecten aan te leren aan reeds (minimum) niveau 3 &BSD gecertifieerde duikers die deelnemen aan onze wetenschappelijke duikcampagnes.

English Abstract: Legal framework that may be applicable to scientific diving in Belgium ask for informing on the risk analysis related to the proposed dives as well as providing specific training. This project aims to deliver both aspects to the already certified level 3 (minimum) & BSD divers participating in our scientific diving campaigns.


Staalname: wetenschappelijk duiken


* Campagne 18: 29.06 ‐ 02.07 [6]

Opmerkingen: Duiken dienen uitgevoerd te worden tijdens doodtij.De campagne kadert binnen de Belspo Working Group on Scientific Diving (BWGSD).

81

Werkgebieden programma 27 : OD Nature‐AN/sd

82

Programma 28 HIGHROC

Titel project: High Spatial and Temporal Resolution Ocean Colour (HIGHROC) coastal water products and services

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Remote Sensing and Ecosystem Modelling Team (REMSEM) Dr. Kevin Ruddick Dhr. Quinten Vanhellemont Gulledelle 100 1200 Brussel 20 02 773 21 31 02 773 21 54 [email protected] [email protected] www2.mumm.ac.be/remsem

Programmacode: OD Nature‐RUDDICK OD Nature‐KR

Nederlands Abstract: The HIGHROC project zal het nodige wetenschappelijke onderzoek uitvoeren voor de volgende generatie van producten en diensten voor kustwateren, die gebruik maken van “ocean colour” satellietgegevens. Deze diensten hebben toepassingen voor ogen zoals de monitoring van chlorofyl a en turbiditeit in het kader van de Marine Strategy Framework Directive of de monitoring van gesuspendeerd materiaal, gerelateerd aan offshore activiteiten (baggerwerken, installatie van windmolenparken, etc.). HIGHROC zal kwaliteitsparameters ontwikkelen voor het gebruik van de satellieten in kustwateren. Satellietbeelden van a) Sentinel‐2 (S2) met een spatiale resolutie van 10‐20 m en b) SEVIRI met een tijdsresolutie van 15 minuten zullen gebruikt worden. In situ metingen zullen worden uitgevoerd in geselecteerde testsites. Deze zullen gebruikt worden voor de validatie van deze nieuwe S2 en SEVIRI producten.

English Abstract: The HIGHROC project will carry out the R&D necessary for the next generation coastal water products and services from ocean colour satellite data. These services are aimed at applications such as monitoring of chlorophyll a and turbidity for the Marine Strategy Framework Directive and monitoring of suspended sediments associated with offshore activities (dredging, wind farms, etc.). HIGHROC will derive coastal water quality parameters from satellites including a) Sentinel‐2 (S2) imagery at 10‐20m resolution and b) SEVIRI imagery at 15 min resolution. In situ measurements will be carried out on dedicated test sites and used to validate the new S2 and SEVIRI products.

Werkgebied: Belgisch en Nederlands deel van de Noordzee, met inbegrip van het Schelde‐estuarium en tevens het continentaal plat van het Verenigd Koninkrijk zie kaart programma 28

Staalname: water: CTD met OBS en PAR sensor, Niskin flessen (5l, 10l), Secchi disk, LISST 100X

spectroradiometers


* Campagne 10: 13.04 ‐ 17.04* Campagne 19: 07.07 ‐ 10.07 * Campagne 20: 13.07 ‐ 17.07

[6][9][9]

Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek 'VITO' en tevens met het Laboratoire Océanographie de Villefranche 'LOV' (FR), Norks institutt for Vannforskning (NO), Brockmann Consulting 'BC' (DE) en het Centre for Environment, Fisheries & Aquaculture Science 'CEFAS' (UK).

83

Staalnamestations programma 28 : OD Nature‐KR

84

Programma 29 SEARCH

Titel project: Archaeological Heritage in the North Sea. Development of an efficient assessment methodology and approach towards a sustainable management policy and legal framework in Belgium

Instelling/Aanvrager: Agentschap Onroerend ErfgoedMaritieme Archeologie Dr. Marnix Pieters Dhr. Sven Van Haelst Koning Albert II laan 19 bus 5 1210 Brussel 21 02 553 16 72 02 553 64 02 [email protected] [email protected] www.maritieme‐archeologie.be / www.sea‐arch.be

Programmacode: AOE‐PIETERS AOE‐MP

Nederlands Abstract: Dit onderzoeksproject heeft drie wetenschappelijk hoofddoelen. 1. Een betrouwbare prospectiemethodologie opstellen gebaseerd op geofysische en remote sensing technieken, die toelaat om een precieze en kosteneffectieve evaluatie te maken van het archeologisch potentieel van mariene gebieden die ontwikkeld worden. 2. Een omvattend voorstel uitwerken voor een transparant en duurzaam beleid en voor de verdere ontwikkeling en implementatie van het wettelijk kader gekoppeld aan cultureel erfgoed onder water in België. Aangepaste begeleiding ontwikkelen voor de mariene industrie, de overheidsinstellingen, de visserij, de havenautoriteiten om het draagvlak te versterken in relatie tot cultureel erfgoed onder water

English Abstract: This research project has three main scientific objectives.1. To develop a reliable survey methodology based on geophysical and remote sensing techniques that allow accurate and cost‐effective evaluation of the archaeological potential of marine areas under development. 2. To work out comprehensive proposals for a transparent and sustainable management policy and for further development and implementation of a legal framework related to underwater cultural heritage in Belgium. To develop proper guidance for the marine industry, government agencies, fisheries, harbor authorities to increase the general awareness with regard to underwater cultural heritage


Staalname: Hamon grijper

Gilsondreg



[2][2]

Opmerkingen: Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Sectie Mariene Biologie (UGent) en het VLIZ en tevens met DELTARES (NL).

85

Werkgebied programma 29 : AOE‐MP

86

Programma 30 AUMS

Titel project: Autonomous Underway Measurement System 'AUMS'

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Lieven Naudts 3de en 23ste Linieregimentsplein 8400 Oostende 059 24 20 58 [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐NAUDTS OD Nature‐LN

Nederlands Abstract: Het AUMS project is geïnspireerd door het succes van soortgelijke systemen gebruikt op diverse schepen in het kader van het EU project Ferrybox (www.ferrybox.org). De instrumentatie zal de continue metingen aanzienlijk verbeteren door gebruik te maken van de belangrijke technologische verbeteringen sinds het ontwerp van de bestaande systemen (zoutgehalte, temperatuur, fluorescentie). In het bijzonder kunnen nu veel nieuwe parameters continu gemeten worden, waaronder belangrijke ecosysteem parameters zoals nitraat, ammoniak, silicaat, opgeloste zuurstof en CO2, turbiditeit, alkaliniteit en fytoplankton pigmenten. Daarnaast maakt de nieuwe apparatuur automatische acquisitie en bewaring van waterstalen mogelijk, waardoor de RV Belgica operaties aanzienlijk efficiënter worden door het verminderen van het wetenschappelijk personeel aan boord. De gegevens zullen beschikbaar zijn in near real‐time via de publieke website van de OD Natuur en na de kwaliteitscontrole, door de Belgian Marine Data Centre.

English Abstract: The AUMS project is inspired by the success of similar systems deployed on various ships of opportunity in the framework of the European Union FerryBox project (www.ferrybox.org). The instrumentation will greatly enhance the continuous oceanographic measurements made by RV Belgica by taking advantage of the significant technological improvements since the design of the existing (salinity, temperature, fluorescence) systems. In particular, many new parameters can now be measured continuously including important ecosystem parameters such as nitrate, ammonia, silicate, dissolved oxygen and CO2, turbidity, alkalinity and phytoplankton pigments. In addition, the new equipment allows automatic acquisition and preservation of water samples, rendering RV Belgica operations significantly more efficient by reducing onboard human resources. Data will be available in near real‐time via the public website of OD NATURE and following quality control, from the Belgian Marine Data Centre.

Werkgebied: Werkgebied RV Belgica

Staalname: continue metingen


Autonoom en continu programma

Opmerkingen: Geen

87

Werkgebied programma 30 : OD Nature‐LN

88

Programma 31 GNSS

Titel project: GNSS (Global Navigation Satellite System) Maritime Data Collection

Instelling/Aanvrager: European Space AgencyTEC‐ETN ESA ESTEC Dr. Massimo Crisci Dr. Marc Porretta Keplerlaan 1 2201 AZ Noordwijk Nederland +31(0)71 5653012 +31(0)71 5655589 [email protected] [email protected] www.esa.int

Programmacode: ESA‐CRISCI ESA‐MC

Nederlands Abstract: Het verzamelen van GNSS data in de maritieme omgeving voor evaluatie van de prestaties onder verschillende omstandigheden.

English Abstract: Collection of GNSS data in the maritime environment for performance evaluation under different conditions.

Werkgebied: Werkgebied RV Belgica

Staalname: niet van toepassing


Autonoom en continu programma

Opmerkingen: Geen

89

Programma 32

Titel project: Kill Spill ‐ Integrated biotechnological solutions for combating marine oil spills

Instelling/Aanvrager: Universiteit GentLaboratorium voor Microbiële Ecologie en Technologie 'LabMET' Dr. Alberto Scoma Prof. Dr. Nico Boon Coupure Links 653 9000 Gent 09 264 59 76 09 264 59 12 [email protected] [email protected] www.labmet.ugent.be

Programmacode: LabMET‐SCOMA LabMET‐AS

Nederlands Abstract: Het doel van het project is om mariene bacteriën te cultiveren die koolwaterstoffen kunnen afbreken zowel bij atmosferische en hoge druk als in aerobe en anaerobe omstandigheden. Kill‐Spill is een Europees gefinancierd FP7 project gericht op de ontwikkeling van zeer efficiënte, economisch en ecologisch haalbare oplossingen voor de sanering van olielozingen veroorzaakt door maritiem transport of offshore olie‐exploratie en aanverwante activiteiten. Het biedt nieuwe instrumenten om nieuwe (bio) technologieën in de sanering van olieverontreiniging te promoten. Het is gericht op de ontwikkeling van biosensoren voor het monitoren van koolwaterstofdegradatie, nieuwe milieuvriendelijke dispersanten en adsorbenten, gecombineerde microbiële preparaten met additieven, multifunctionele bioremediërende agentia en instrumenten voor de ontsmetting van sedimenten. De impact en de toxiciteit van deze nieuw ontwikkelde producten zal worden geëvalueerd; en zij zullen worden gevalideerd in mesokosmossen en op echte olielozingen.

English Abstract: Aim of the project is to cultivate marine bacteria able to degrade hydrocarbons at both atmospheric and high pressure, in aerobic and anaerobic environments. Kill‐Spill is an European funded FP7 project focusing on the development of highly efficient, economically and environmentally viable solutions for the clean‐up of oil spills caused by maritime transport or offshore oil exploration and related processes. It provides new tools to promote novel (bio)technologies in oil spills remediation. It aims at developing biosensors to monitor hydrocarbon degradation, novel environmentally friendly dispersants and adsorbents, combined microbial and additives formulations, multifunctional bioremediation agents and tools for sediments decontamination. The impact and toxicity of these newly developed products will be evaluated; and they will be validated in mesocosms and on real oil spills.

Werkgebied: Belgisch deel van de Noordzee zie kaart programma 22 zie kaart programma 23

Staalname: water/sediment: Niskin flessen (5, 10 l)



[1][1]

Opmerkingen: Project in samenwerking met BioREM Engineering, Université Catholique de Louvain, Creative Research Solutions BVBA, en met diverse Europese instituten.

91

7.5.

EDUCATIE ‐

PRAKTISCHE OPLEIDING

92

Programma 33

Titel project: Opleiding studenten in het kader van het Master programma Oceans & Lakes

Instelling/Aanvrager: Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen 'KBIN' Operationele Directie Natuurlijk Milieu 'OD Natuur' Dr. Vera Van Lancker Prof. Dr. Ann Vanreusel Gulledelle 100 1200 Brussel 02 773 21 29 09 264 85 21 [email protected] [email protected] www.mumm.ac.be

Programmacode: OD Nature‐STUDENTS OD Nature‐Stud

Nederlands Abstract: Opleiding studenten in het kader van het Master programma ‘Master of Marine and Lacrustine Science and Management ‐ Oceans & Lakes’ (cursus ‘In‐situ and remote sensing tools in Aquatic Sciences’, Van Lancker & Ruddick) aan de Universiteiten Gent, Brussel en Antwerpen.

English Abstract: Training of students in the framework of the Master program ‘Master of Marine and Lacrustine Science and Management ‐ Oceans & Lakes’ (course ‘In‐situ and remote sensing tools in Aquatic Sciences’, Van Lancker & Ruddick) at the universities of Ghent, Brussels and Antwerp.


Staalname: water: CTD, carrousel, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (5 l en 10 l) sediment: Van Veen grijper, Hamon grijper, Reineck corer, multicorer B&C, NIOZ boxcorer

geofysysiche opnamen: multibeam, stroommetingen met ADCP


verankerde autonome meetstations: tripode met verschillende sensoren

3m boomkor, bongonet, YSI oxygen probe, pH meter


* Campagne 7: 16.03 ‐ 20.03 [30]

Opmerkingen: Geen

93

Werkgebieden programma 33 : OD Nature‐Stud

94

Programma 34

Titel project: Opleiding studenten Chemische Oceanografie (ULB) en 'Field Sampling' (VUB)

Instelling/Aanvrager: Université Libre de BruxellesService de Biogéochimie et Modélisation du Système Terre Prof. Lei Chou Ing. Nathalie Roevros Campus de la Plaine, CP 208 Boulevard du Triomphe 1050 Brussel 02 650 52 37 02 629 12 65 [email protected] www.biogeomod.net www.ulb.ac.be/sciences/dste/ocean

Vrije Universiteit Brussel ‘VUB’ Onderzoeksgroep Analytische en Milieuchemie ‘ANCH’ Prof. Dr. Frank Dehairs Dr. Martine Leermakers Pleinlaan 2 1050 Brussel 02 629 12 65 02 629 32 74 [email protected] www.vub.ac.be/ANCH

Programmacode: UB‐STUDENTS UB‐STUD

Nederlands Abstract: Het doel van deze aanvraag is een 1 tot 3 dagen praktische training te organiseren in het kader van de cursus « GEOL‐F‐418 Chemische Oceanografie » (Titularis: L. Chou, ULB, Master in de Geologie, Master in Milieuwetenschap en beheer) en de cursus ‘Field Sampling’ (Titularis: F. Dehairs, Master in de Chemie).

English Abstract: The purpose of this application is to organize a one to 3‐day session of practical training for the course « GEOL‐F‐418 Océanographie chimique » (Titular: L. Chou, ULB, Master in geological sciences, Master in environmental sciences and management) and for the course « Field Sampling » (Titular: F. Dehairs, VUB, Master in chemistry).

Werkgebied: Belgisch en aanpalend Nederlands deel van de Noordzee met inbegrip van het Schelde‐estuarium zie kaart programma 34

Staalname: water: CTD, PAR en OBS sensor voor CTD, Niskin flessen (10 l), Secchi schijf, Ph‐meter, YSI oxygen probe

sediment: Van Veen grijper, Reineck corer, NIOZ boxcorer

materie in suspensie: boordcentrifuge

plankton: planktonnet, Bongonet


* Campagne 9: 30.03 ‐ 03.04 [24‐36]

Opmerkingen: Geen

95

Staalnamestations programma 34 : UB‐STUD

96

Programma 35

Titel project: Opleiding studenten ingeschreven aan de Master opleiding Oceanografie

Instelling/Aanvrager: Université de Liège Département de Géologie Argile, Géochimie et Environnements sédimentaires (AGEs) Dr. Nathalie Fagel Dr. Sylvie Gobert B18, Allée du 6 Août, Sart‐Tilman 4000 Liège 04 366 22 09 04 366 33 29 [email protected] [email protected] www.ages.ulg.ac.be

Programmacode: ULG‐STUDENTEN ULg‐STUD

Nederlands Abstract: Initiatie in een oceanografische campagne aan boord van de RV Belgica voor studenten ingeschreven in de Master Oceanografie aan de Universiteit van Luik.

English Abstract: Initiation for an oceanographical cruise on board of the RV Belgica for Master students in Oceanography at the University of Liège.


Staalname: water: CTD, carrousel, Niskin flessen (5 l) sediment: Van Veen grijper, Reineck corer, multicorer B&C

geofysische opname: multibeam echosounder

plankton: planktonnet in situ metingen


* Campagne 29: 09.11 ‐ 09.11 [17‐23]

Opmerkingen: Geen

97

Staalnamestations programma 35 : ULg‐NF

98

Programma 36

Titel project: Pratical course on oceanographic measurements

Instelling/Aanvrager: National Sun Yat‐Sen UniversityDepartment of Marine Environment and Engineering Prof. Dr. J.C.J. Yu Dr. Michael Fettweis Lien‐Hai Road 70 80424 Kaohsiung TAIWAN 02 773 21 32 [email protected] [email protected]

Programmacode: TW‐STUDENTS TW‐STUD

Nederlands Abstract: Studentenopleiding. Aan boord wordt aan de master studenten uitleg gegeven over meettechnieken en meetapparatuur voor hydrodynamisch en sedimenttransportmetingen.

English Abstract: Student training. On board the master students will get explanation and pratical experience in measurements of hydro‐ and sedimentdynamics.


Staalname: het programma van monsternamen valt samen met de metingen gepland in het MOMO project (prog. 14)


* Campagne 21: 17.08 ‐ 21.08 [10‐15]

Opmerkingen: Geen

99

Staalnamestations programma 36 : TW‐STUD

rvbelgica jrpro2015-nl final-23jan15 · educatie 33 od nature‐students od nature‐stud 30 be...

Documents