sabit diskler
DESCRIPTION
Sabit Diskler. Hard Disk. Temel Bilgiler. Bu bölümde aşağıdakileri öğreneceksiniz Sabit disklerin nasıl çalıştığı ATA ve SCSI disk arayüzlerinin tanınması RAID ile nasıl verinin korunduğu Disklerin nasıl monte edileceği CMOS ayarlamaları ve sürücülerin yüklenmesi. Sabit Disk Bileşenleri. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Sabit DisklerHard Disk
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Bu bölümde aşağıdakileri öğreneceksinizSabit disklerin nasıl çalıştığıATA ve SCSI disk arayüzlerinin tanınmasıRAID ile nasıl verinin korunduğuDisklerin nasıl monte edileceğiCMOS ayarlamaları
ve sürücülerin yüklenmesi
Temel Bilgiler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Sabit Disk BileşenleriKapak Montaj Delikleri
Kasa Montaj Delikleri
Manyetik Plakalar
Okuma Yazma Kafaları
Hareket Kolları
SATA Arayüz Bağlantısı
Enerji Bağlantısı
Hareket Motoru
Plaka Devir Merkezi
Şerit Kablo
Disk Kasası
Hava Filtresi
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Genel Olarak Diskin ÇalışmasıBütün sabit sürücüler özel bir motor tarafından kontrol edilen
kolların üzerinde okuma/yazma başlıkları ve plaklardan oluşur Plakalar manyetik malzeme ile kaplı alüminyumdan yapılmıştır Kolların ucundaki kafalar bu plakalar üzerinde okuma ve yazma
işlemleri gerçekleştirirPlakalar dakikada 3.500 ile 15.000 devirle dönerler (RPM)Plakalar ile kafalar arasındaki boşluk uçuş yüksekliğidir
Uçuş yüksekliği bir parmak izinin kalınlığından bile daha azdır
Okuma/yazma başlıkları diske ne kadar yaklaşırsa, bilgi sürücüye o kadar yoğun depolanır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Sabit Disk İçerisindeki Hava BasıncıUçuş yüksekliğinin çok hassas olması, plaka ve kafaların
dışarıdaki havaya maruz kalmamasını zorunlu kılarPlakalar üzerindeki küçücük bir toz parçası, okuma/yazma
başlıklarının yolunda bir dağ etkisi yapar Tüm sürücüler, içindeki havayı temiz tutarak, iç ve dış hava
basıncını dengelemek için çok küçük boşluklu bir hava filtresi kullanır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Veri Kodlama ve Flux Bilgiler, 1’i temsil eden manyetik nokta ve 0’ı temsil eden
manyetik olmayan noktayı canlandıran çift şekilde saklanırlarBilgiler flux (akı) denilen küçük manyetik alanlarda depolanırFlux üzerindeki manyetik dönüşümler (1’in 0 veya 0’ın 1
yapılması), “flux reversal” olarak tanımlanırSabit diskler veriye ulaşırken yada veriyi yazarken manyetik
alanı kutuplandırarak, bu flux değişimlerini 1 ve 0 olarak çok hızlı bir şekilde okurlar veya yazarlar
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Veri Kodlama TeknikleriSabit diskler, flux dönüşümünü yorumlamak için karmaşık
kodlama yöntemleri kullanırRLL: Run Length LimitedPRML: Partial Response Maximum Likelihood
Bilgi kodlama işlemleri ve teknikler, tamamen sabit disklerin kendi iç mekanizmalarında gerçekleştirilir ve görünmezdirler
Disk kapasitelerindeki artış, bu kodlama tekniklerinin ilerlemesine bağlıdır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Step (Adım) Motor Teknolojisi Kollar, sabit artış veya adımlarla hareket ettirilmekteydiZamanla konumlandırmadaki kusursuzluk bozulmaktaydıIsı problemleri oluşturmaktaydı
Voice Coil (Bobin) Teknolojisi Güncel diskler bu motor teknolojisini kullanırKolları doğru pozisyona getirmek için ince ayarlamalar yaparBunun için bir
plaka üzerindeveri haritasıtutar
Sabit Disk Kol Hareketi
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Geometri, bir sabit diskin bilgileri nerede depoladığını belirlerBir sabit diskte geometri üç temel bileşenden oluşur
Kafalar (Heads), Silindirler (Cylinders) ve Bölgeler (Sectors)Bunlar, sabit diskin geometrisini tanımlamak için birleşir
Geometri
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Kafalar, okuma/yazma yapabilen uçlardırPlaka başına (altta ve üstte olmak üzere) iki kafa bulunurAyrıca özel amaçlar için farklı kafalar da bulunabilirKafaların plakalar üzerinde gezerken
üstünden geçtiği veri miktarınınartması ile kapasite artar
Fluxların yatay yerine dikey olarakkullanılmaya başlanması ile aynıalanda daha fazla veri saklanmaktadır
Kafalar (Heads)
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Tüm plakaların üzerinde, disk üzerinde tam bir tur atan; yani daire şeklinde izler vardır (track)
Alt alta sıralanan plakalarda aynı çapa sahip izlerin oluşturduğu yapı, bir silindir biçimini andırır
Bir diskte, plaka üzerindeki track sayısı kadar silindir vardırBu silindirlerin yüksekliği,
üst üste dizili plakaların yüksekliği kadardır
İz (Track) ve Silindirler (Cylinders)
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Plaka üzerindeki 2 track arasında kalan; silindir parçasıdırSabit disklerin atomudurBilgiyi depolarken bölümden daha küçük bir şeye bölemezsiniz
Sektörler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Bağlantı arayüzleri (ATA ve SCSI)ATA alt bağlantı arayüz türleri (PATA, SATA, e-SATA)Depolama kapasitesi (GB - TB)Fiziksel büyüklük (3.5”, 2.5” …)Dönüş hızları (5.400 RPM, 7.200 RPM …)Ön bellek miktarları (8MB - 64MB))İlave teknolojiler (NCQ, TCQ …)
Sabit Disk Sınıflandırmaları
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA Arayüzleri ATA arayüzünün tarihsel gelişimine göre 2 türü vardır
PATA: Paralel ATA (ATA 1’den 8’e kadar)SATA: Seri ATA
Sektörde bu konuda yanlış tanımlama söz konusudurIDE ve SATA iki ayrı sınıflandırma
olarak değerlendirilir; oysa SATA’da, PATA’da IDE’dir
IDE’nin yanlış olarak PATA ile eşanlamlı kullanıldığını görebilirsiniz
Klasik ATA terimi, SATA’nın çıkmasıyla PATA olarak revize edilmiştir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-1 StandardıWestern Digital ve Compaq tarafından 1989’da AT standardı
üzerine geliştirilmiştir ve tümleşik kontrol birimi (IDE) kullanırIDE: Integrated Drive Electronics (Tümleşik Elektronik Sürücü)İlk AT disk standardı IDE kullanmıyordu
Veri transferinde 2 farklı yöntem kullanırPIO: Programlanabilir I/O ve DMA: Doğrudan bellek erişimi PIO 0 (3,3 MB/s), PIO 1 (5,2 MB/s) ve PIO 2 (8,3 MB/s)DMA 0 (2.1 MB/s), DMA 1 (4.2 MB/s) ve DMA 2 (8.3 MBps)ATA-1’in kullandığı DMA modları
tek sözcüklü DMA modlarıdırBIOS’dan otomatik ayarlanır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA Sürücü Bağlayıcısıİlk ATA sürücüleri, sürücüden sabit disk kontrolcüsüne 40 hatlı
bir şerit kablo ile bağlanırİleride ATA sürücüler 80 hatlı kablo kullanmaya başlamıştır
Tek şerit kablo üzerine 2 tane sürücü tanımlanabilirTek kablo üzerindeki sürücüler “master” ve “slave” olarak tanımlanırKablo üzerinde 2 master veya
2 slave aygıt olursa, kontrolcübunlardan 1 veya 2’sini göremez
Kablo üzerinden otomatik olarak veya jumper ile ayarlanır
Bu ayarlama halen tüm PATA sürücüler için geçerlidir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-2 StandardıATA-2 ile gelen geliştirmeler EIDE olarak tanımlandı
EIDE: Enhanced IDE (Geliştirilmiş IDE)EIDE, aslında Western Digital’in pazarlama terimidir
İkinci kontrolcü ile 4 aygıtın takılmasını sağlamıştırATA-1’de 504 MB olan disk boyutu 8.2 GB’a çıkmıştır (LBA)ATAPI uzantısı tanımlanmıştır
ATAPI, sabit disk olmayan CD-ROM ve teyp gibi aygıtların bilgisayara ATA kontrolcüsü ile bağlanabilmesinin yolunu açmıştır
Hız olarak 2 PIO modu ile çok sözcüklü DMA modu kullanırPIO 3 (11,1 MB/s) ve PIO 4 (16,6 MB/s)DMA 0 (4.2 MB/s), DMA 1 (13,3 MB/s) ve DMA 2 (16,6 MB/s)
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Birim Geçişi Kavramı ve LBAATA, iki geometrisi olacak şekilde yapılmıştır
Fiziksel geometri sürücünün içinde CHS’nin gerçek planını belirlerMantıksal geometri sürücünün CMOS’a nasıl göründüğünü tanımlarBirim geçişi sürücünün kapasitesini asla değiştirmez; o sadece BIOS
sınırı içindeki geometriyi değiştirirLBA: Local Block Addressing (Yerel Blok Adresleme)
LBA, birim geçişini geliştirerek BIOS limitlerinden yüksek sabit disklerin kullanımına olanak sunar
LBA, bir nevi BIOS’a yalan söylemektedirBu sayede ATA-2 ile disk kapasitesi
8.2 GB’a çıkmıştır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-3 StandardıATA-2’den kısa bir süre sonra gelmiştirGetirdiği yenilik S.M.A.R.T teknolojisidir
Self-Monitoring Analysis and Reporting TechnologyKendi kendine görüntüleyebilme, analiz ve raporlama teknolojisi
S.M.A.R.T. sabit diskin mekanik ekipmanını görüntüleyerek, aygıtın ne zaman çökebileceğini kestirmeye yardımcı olmaktadır
S.M.A.R.T verisi geneldeüreticilerin özel yazılımlarıile okunabilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-4 StandardıKlasik (tek veya çok sözcüklü) DMA modları yerine Ultra DMA
modunu getirmiştirUltra DMA, DMA bus mastering kullanarak PIO ve eski tarz
DMA ile ulaşılabilecek hızlardan çok daha yüksek hızlara çıkabilmektedir
ATA-4, 3 farklı “Ultra DMA” modu tanımlarUltra DMA 0: 16,7 MB/sUltra DMA 1: 25 MB/sUltra DMA 2: 33,3 MB/s
Ultra DMA 2 modunu destekleyen sabit disk sürücüleri, ATA/33 sürücüleri olarak da bilinirler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
INT13 ExtensionsATA-1 standartları aslında 137 GB’a kadar destek veriyordu
504 MB sınırı, BIOS’daki sınırlandırmalara dayanıyorduATA-2 ile gelen LBA, BIOS’a yalan söyleyerek 8.2 GB’a kadar
olan sürücülere destek sağladıDisk kapasitelerindeki artış, LBA çözümünü de yetersiz bıraktı
BIOS üreticileri INT13 adı verilen BIOS komut setini geliştirdiINT13: Kesme 13 GenişlemeleriBIOS’un desteklediği kapasite
limiti de 137 GB’a yükseldi
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-5 StandardıUltra DMA’nın başarılı olması, geliştirilmesinin önünün açtı
Ultra DMA 3: 44,4 MB/ssUltra DMA 4: 66,6 MB/s
Ultra DMA 4 modu, ATA/66 olarak da bilinirHız artışı 40 pinlik kablonun yetersiz kalmasına neden oldu
Yeni kablo yine 40 pin, ancak 80 hatlıdır40 normal hatta ek olarak 40 hat toprak olarak görev yaparToprak hatları yüksek hızlı sinyallerdeki performansı artırırGeriye dönük uyumludur
ATA/66 bir aygıtı 40 hatlı bir şeritkabloya bağlamak ciddi bir risktirve veri kayıplarına yol açabilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-6 StandardıSabit diskler 21. yy başında 137 GB sınırına dayandılar120 GB kapasitesine ulaşıldığında Maxtor’un zorlamasıyla yeni
endüstriyel standartlar geliştirildi“Big Drives” adı verilen büyük sürücü desteği ile yeni sınır 144
PetaByte’a, yani yaklaşık 140 milyon GB’a ulaşmıştırTemel olarak 24 bit adreslemeli LBA ve INT13 genişlemesi
yerine yeni 48 bit LBA adresleme getirmiştirAyrıca tek partide transfer edebilecek veri miktarı 256
sektörden 65.536 sektöre çıkmıştırTransfer hızlarında da Ultra DMA 5’e geçilmiştir
Ultra DMA 5: 100 MB/s’dir ve ATA/100 olarak da bilinir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA-7 StandardıATA-7’nin klasik gelişmesi Ultra DMA 6 modudur
Ultra DMA 6: 133 MB/s’dir ve ATA/133 olarak da bilinirATA-7’nin asıl devrimsel gelişimi, Serial ATA standardı olmuşturATA-7 ile SATA’nın iki hız modu vardır
Transfer hızının 150 MB/s olduğu SATATransfer hızı 300 MB/s olduğu SATA II
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ATA Sürümleri Karşılaştırması
Standart
Yeni Transfer Modları
Maksimum
Hız
Maksimum
KapasiteYeni Özellik
İlk ATA PIO 0 3,2 MB/s 10 MB
ATA-1PIO 0, 1, 2Single DMA 0, 1, 2
8,3 MB/s 504 MB IDE
ATA-2PIO 3, 4Multi DMA 1, 2
16,6 MB/s 8,2 GB EIDE, LBA, ATAPI
ATA-3 - 16,6 MB/s 8,2 GB S.M.A.R.T.
ATA-4Ultra DMA 0, 1, 2ATA/33
33,3 MB/s 137 GB INT 13 Extensions
ATA-5Ultra DMA 3, 4ATA/66
66,6 MB/s 137 GB 80 Hatlı Kablo
ATA-6Ultra DMA 5ATA/100
100 MB/s 144 PB 48 Bit LBA
ATA-7Ultra DMA 6ATA/133SATA, SATA II
133 MB/s150 MB/s300 MB/s
144 PB Serial ATA
ATA-8 - Hibrit Diskler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
PATA Problemleri ve SATA’ya GeçişAygıtlar ve kontrol birimi arasında direkt bağlantı kurulur;
master ve slave ayarlamalarına gerek kalmamıştırVeri aktarımı paralel yerine seri bir şekilde yapıldığı için, daha
az fiziksel hat gerekir ve 80 hat yerine 7 hatlı kablo kullanılırDaha ince kablolar hava akışını engellemezKablo uzunluğu 1 metreye kadar çıkabilir ve bu tower
kasalarda kullanım açısından ciddi kolaylık getirmiştirHotswap desteği sunmaktadırAygıt sayısı sınırlaması yokturBütün bunların yanında SATA’nın asıl
getirdiği yenilik ciddi hız artışıdır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SATA aygıtlar veriyi seri olarak aktarırlarSATA aygıttaki tek bir veri dalgası, paralel aygıtlardaki çoklu
dalgalardan çok daha hızlı ilerlemektedirSATA aygıtlarda genel kabul gören 2 sürüm bulunmaktadır
SATA I: 150 MB/s SATA II: 300 MB/s
Yakın zamandaSATA III standardı ile hızın 600 MB/solacağı duyurulmuştur
SATA ve Hız
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SATA Bağlayıcılar ve UyumlulukSATA önceki PATA standartlarıyla uyumludur
PATA aygıtlar SATA köprüsü kullanarak SATA olarak bağlanabilirGüç bağlantısının ise sadece bağlantı arayüzü değişmemiştir
3.3 V, 5 V, 12 V gerilimleri, 3 pinin bir araya gelmesiyle sağlanır15 pinli kabloda kalan 6 pin topraklamayı sağlarHer 3 gerilimden birer pin hotplugging için kullanılır4 pinli molex bağlayıcısını SATA güç bağlayıcısına çevirmek için
adaptörler kullanılabilir4 pinli Molex
bağlayıcıları 3.3V sağlamadığı için bu SATA aygıtları hotplugging'i gerçekleştiremez
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
e-SATA SATA yol standardını harici aygıtlara genişletire-SATA aygıtlar da, dahili SATA konektörlerini kullanmaktadır
Farklı anahtarlamaları sayesinde birbirlerine karıştırılmazlare-SATA bilgisayar dışında özel yalıtımlı bir kablo kullanır
2 metreye kadar menzili vardır Hotplug desteği sunar
SATA bus hızını aynen sunabilir
External SATA
e-SATA Portu
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SCSI: Small Computer System Interface SCSI, 1970’lerden beri var olan bir standarttırÇoğunlukla sunucu sistemlerinde ve RAID amacıyla kullanılırAygıtlar sistem içinde veya dışında bulunabilirSATA bir çok yönden SCSI’nin yerini almaktadır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SCSI kendisini bir SCSI zinciri vasıtasıyla görünür kılarBir dizi SCSI aygıtı bir sunucu adaptör üzerinden çalışırAdaptör, SCSI zinciriyle bilgisayar arasındaki arayüzü oluştururSunucu adaptör, SCSI kontrol birimi veya kartı olarak da bilinirBütün SCSI aygıtları dahili
ve harici aygıtlar olmak üzere iki gruba ayrılabilir
SCSI Zinciri
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Dahili SCSI aygıtları 68 pinli şerit kablo kullanırlarPATA kablosuna benzeyen, yassı ve esnek kablodur
Harici aygıtların çoğu sunucu adaptöre 50 pin HD kablo ile bağlı iken, bazı ileri seviye SCSI aygıtlar 68 pin HD kablo kullanır
Dış aygıtlar arkalarında iki bağlantıya sahiptir, böylece 15 aygıta kadar daisy-chaining (papatya dizimi) yapılabilir
İç ve Dış SCSI Aygıtları
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Birden fazla aygıtın SCSI zincirine bağlanmasında SCSI ID adında özel bir tanımlama sistemi kullanılır
Her SCSI aygıt, ayrı bir SCSI ID’ye sahip olmalıdırSCSI ID’lerinde herhangi bir sıralama yoktur; aygıt boşta olan
herhangi bir ID’yi alabilirHer SCSI aygıtının SCSI ID
numarasını ayarlamak için farklı bir yöntemi vardır
Bunun için jumper ayarları, anahtarlama ve yazılımsalayarlar kullanılabilir
SCSI ID (Kimlikler)
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Sonlandırıcılar, sinyal yansımalarından dolayı sinyalin bozulmasını engellemek için kullanılır
Genellikle sonlandırıcı olarak pull-down direnci kullanılırSonlandırıcı SCSI zincirinin sonuna takılırHer SCSI aygıtı zincir sonunda
olabileceği için üreticilerin çoğu SCSI aygıtlarına sonlandırıcıyı dahil ederler
Bazı aygıtlar sonda olduklarını otomatik olarak algılayarak kendi kendilerine sonlandırıcıyı devreye sokabilirler
Sonlandırıcılar / Terminators
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SAS: Serial Attached SCSISAS, standart SCSI’lerin yerine kullanılmak üzere dizayn
edilmiş bir veri yolu teknolojisidir Daha yüksek transfer hızları vaat etmektedirSATA aygıtlar ile de geriye dönük uyumluluğa sahiptirGeleneksel SCSI aygıtların kullandığı paralel iletimin aksine SAS
seri iletim kullanmaktadırSAS uyumlu aygıtlar arasında paralel SCSI’de olduğu gibi SCSI
komutlarını kullanmaktadır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SAS ve Paralel SCSISCSI’nin aksine aygıtlar arasında daha az sinyalleşme kullanan
seri protokolü kullanması daha yüksek hıza izin verirSCSI hatları çok duraklı olmasına karşın SAS hattı noktadan
noktaya bağlantı içerirSAS, SCSI’de olduğu gibi herhangi bir sonlandırıcı sorununa
sahip değildir ve sonlandırıcı paketine gerek duymazSAS, gecikmeyi elemine eder ve senkron problemi yoktur16.384 aygıta kadar destek sağlarSAS 1.5, 3.0 ya da 6.0 Gbps gibi
yüksek transfer hızları sağlar Hız SCSI’de olduğu hat üzerindeki
aygıtlar için paylaşılmaz
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SAS ve SATASATA’nın NCQ sistemine benzeyen TCQ (Tagged Command
Queuing) yani “İşaretli Komut Sıralama” desteği vardırSATA, ATA standardının devamı olarak sadece sabit diskler ile
optik sürücüleri desteklerken, SAS ise sabit diskler, tarayıcılar, yazıcılar, optik sürücüler gibi birçok aygıtı destekler
SATA öncelikli olarak kişisel kullanımı hedeflerken, SAS sağlam yapısı nedeni ile kritik sunucu uygulamalarını hedefler
SAS, SATA’yı tamamlayıcı niteliktedir; onun rakibi değildir
SATA’da kullanılan kablo uzunluğu 1m iken, SAS 8m’ye kadar kablo kullanabilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Kapasite Sabit disklerin kapasiteleri bayt ve katları olarak ifade edilir
TB, güncel olarak en yüksek düzeydirKB: Kilobyte, MB: Megabyte, GB: Gigabyte, TB: TerabyteYakın gelecekte daha yüksek kapasiteler söz konusu olacaktırPB: Petabyte, EB: Exabyte, ZB: Zetabyte, YB: Yottabyte
400 GB veya 1 TB depolanabilecek bilgi miktarını belirtirDisk üreticileri, disk kapasitelerini 1000'in
katlarına göre sınıflandırırAncak gerçek kapasite 1024'ün katlarına
göre hesaplanırÖrneğin 250 GB olarak aldığınız bir
sabit disk gerçekte 232,83 GB‘tır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Fiziksel BüyüklükDisk büyüklüğü inç olarak ifade edilirBilgisayarda yaygın olarak 2 tip büyüklük vardır
Masaüstü bilgisayarlarda 3.5 inç Dizüstü bilgisayarlarda ve taşınabilir ünitelerde 2.5 inç Özel cihazlar için daha farklı boyutlarda diskler bulunabilir
Bu ölçülendirme mantığında belirtilen ölçüler yaklaşık olarak, sabit disk içindeki kayıt diskinin ölçülerini belirtir
Dış ölçüler biraz daha büyüktür
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Dönüş HızlarıKayıt diskinin dönme hızıdır RPM, yani dakikadaki tur sayısı olarak ifade
3.600, 5.400, 7.200, 10.000, 15.000 RPM vb.Disk üzerindeki verilere ulaşılması için geçen zaman büyük
ölçüde bu hıza bağlıdırDönüş hızı, sabit diskin hızını tek başına ifade etmeye yetmez Erişim süresi ve aktarma hızı
değerleri de önemlidir Sabit diskin önbellek miktarı
da, bu sürelerin üzerinde etkileşimli olarak rol oynar
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
ÖnbellekOkuma kafasının veriye ulaşması ile bu verinin ana sisteme
ulaşması arasında geçen zamana aktarma süresi denirGünümüzde sabit disklerde veriler okuma kafası tarafından
okunduktan sonra, sabit diskin içinde yer alan ön belleğe aktarılarak oradan ana sisteme iletilirler
Ön bellek zaman kaybını önlemek için kullanılırÜreticiler, kayıt diskinden ön belleğe ve
ön bellekten ana sisteme iletim hızlarını ayrı olarak belirtmektedirler
Ön belleğe iletim hızı Mbit/sn, ana sisteme iletim hızı ise MB/sn olarak ifade edilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Önbellek BoyutlarıPiyasada 2, 8, 16 ve 32 MB önbellekli sürücüler bulunmaktadırDaha büyük önbellekler, düşük fiyatlı DRAM’ler ve teknik
açıdan anlamsızdırSabit diskler verileri önbelleklemek
için veya verilerin tekrar kullanılması ihtimaline karşın önbellekte tutmak için bazı kurallar kullanırlar
SATA sürücüler gelen komutları saklamak ve verimli şekilde kullanmak için bir miktar belleğe ihtiyaç duyarlar
Verimli kullanım, yani en düşük kafa hareketi için komut sıralarını değiştirebilen özelliğe NCQ denir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Disk Erişim/Gecikme SüresiSabit disk üzerinde verilerin okunabilmesi için, önce ilgili
sektöre ait kafanın bu kısma erişmesi gereklidirKafanın sabit disk üzerindeki herhangi bir bölüme ulaşması için
gereken bu süre erişim süresidir ve milisaniye ile ifade edilirDaha düşük bir erişim süresi
daha hızlı bir sabit disk demektirDönüş hızı ile ters orantılı
şekilde azalmaktadırAncak dönüş hızı dışında
kullanılan disk erişim teknolojisi,önbellek nitelikleri ve önbellek miktarı ile de alakalıdır
Yeni Eklendi
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
NCQ: Native Command Quening Intel ve Seagate tarafından birlikte yazılıp geliştirilen “SATA
Native Komut Sıralaması”dırSadece SATA disklerde uygulanabilen bir komut protokolüdürBirden çok komutun disk içinde aynı anda yer almasını sağlarNCQ, sabit disk bir komut için veri araştırırken, aynı anda ilave
komutlar verilmesini sağlayan bir mekanizmaya sahiptirSabit disk sürücü kafasının
açısal ve döner konumunu kendiliğinden bilir
Arama ve döngüsel gecikmeleri en aza indirgeyecek bir sonraki veri transferini seçer
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Verinin Korunması ve RAIDBilgisayardaki en önemli ve değerli şey verilerdirYedekleme çözümüne fırsat kalmayacak şekilde sabit disklerin
bozulması, geri dönüşü olmayan veri kayıplarına neden olabilirBunun için disk ve/veya disk kontrolcüsü bazında çeşitli
yedeklemeli çalışma sistemleri geliştirilmiştirBu sistemler, çoklu disk
kullanımına dayanır ve güvenliğin yanı sıra performans artışı da sağlanır
RAID (Redundant Array of Inexpensive Disk) bu amaçla kullanılan bir sistemdir ve çeşitli uygulamaları vardır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Disk şeritleme yöntemi, en az 2 sürücü gerektirirHer hangi bir güvenlik sunmaz; disklerden birinin çökmesi
durumunda veri kaybedilirVeri bir kerede birden fazla sabit diske bölünerek yazılırYazma ve okuma hızı artar
RAID 0: Disk Stripping
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Disk aynalama / ikizleme yöntemidir ve en az 2 disk gerekirÇift olmak koşuluyla herhangi bir sayıda sürücüyle de
çalışabilirBirincil olarak kullanılan diskin kopyası, diğerine üretilirMirror’da aynı kontrolcü kullanılırken, duplex’de farklı
kontrolcü kartlar kullanılırDezavantajı, yer israfıdır; 100 GB veri saklamak için iki adet
100 GB sabit disk gerekir
RAID 1: Disk Mirroring / Duplexing
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
RAID 2: Çoklu Denklik Sürücüsüyle Disk ŞeritlemeAnlamsız bir fikir olarak kalmış ve asla pratik olarak kullanılmamıştır
RAID 3 ve 4: Atanmış Denklik ile Disk ŞeritlemeRAID 3 ve 4 arasındaki fark önemsizdirRAID 2’nin aksine kısa süreli de olsa kullanım şansı yakalamışlardırAncak RAID 5 kısa sürede bunların yerini almıştır
RAID 3 ve 4: Dedicated Disk Stripping
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
RAID 5: Striped Parity Disk Stripping Bölüştürülmüş denklik ile disk şeritleme yöntemidirRAID 5 ile veri ve denklik bilgisi sürücülere dağıtılırAynı zamanda sürücü alanını da daha verimli kullanmaktadırEn yaygın RAID türüdür ve en az 3 adet disk gereklidirSabit disklerinizden birisi kaybedilirse sorunlu disk yenisi ile
değiştirilip dizinlerin yeniden oluşturulması sağlanırTekrar oluşturma
tamamlanana kadar veriler yine risk altındadır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
RAID 6: Dual Striped Parity Disk Stripping Dağıtılmış eşlik ile süper disk şeritleme yöntemidirRAID 6, RAID 5’in fazladan denklik verisi eklenmiş halidirEn az 5 sürücü gerekmektedirSistem aynı anda 2 sürücü kaybını sorunsuz karşılayabilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Çoklu RAID Çözümleriİlk RAID seviyeleri sonrasında, farklı RAID’lerin birleştirilmesi
fikirleri doğmuşturRAID 0+1, 2 çift stripping uygulanmış sürücünün aynalanmasıdırRAID 1+0, 2 çift aynalanmış sürücünün stripping yapılmasıdır
Farklı RAID kombinasyonlarıyla üretilen RAID çözümlerine çoklu RAID çözümleri adı verilir
Çoklu RAID örnekleri de kısmen kullanım alanına sahip olsalar da, RAID 0, 1 ve 5 tekli çözümlerine kıyasla çok nadirdirler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
RAID in gerçeklenmesiRAID seviyeleri veri güvenliği ve hız için faklı yöntemler sunarBu yöntemlerin nasıl uygulanacağına değinmezlerRAID kurulumunda binlerce farklı yöntem kullanılabilirKullanılacak yöntem büyük ölçüde
istenilen RAID seviyesine, kullanılan işletim sistemine ve mali duruma bağlıdır
Disk tercihi açısından geçmişte SCSI ilk seçenekti, ancak SATA günümüzde karşılaştırılabilir bir çözümdür
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Donanımsal ve Yazılımsal RAIDVeri güvenliği ve hız söz konusu ise donanım kullanılır
Özel kontrol birimleri kullanılırİşletim sistemi tüm diskleri tek parça olarak görür
Ücret faktörü performanstan önemliyse yazılım ön plana çıkarYazılımsal RAID’de özel kontrol birimlerine gerek yokturİşletim sistemi tüm disklerin farkındadırBunları tek parça olarak birleştirir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Sabit Disklerin MontajıSabit diskin ilgili yuvaya yerleştirilmesi ile, güç ve veri
bağlantılarının yapılmasından oluşan 2 temel adımı vardırAyrıca bazı sürücülerde, jumper ayarlamaları yapılmalıdırMasaüstü bilgisayar kasalarında 3.5” sürücüler için standart
montaj yuvaları bulunurHangi yuvanın kullanılacağı,
kullanılacak kablo uzunluklarına ve imkanına göre seçilmelidir
Bazı kasalarda disk yuvaları sökülüp kasa dışına çıkarılabilir
Yuvaların yatay veya dikey olmasımümkündür ve bu bir sorunteşkil etmez
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
PATA Sürücülerde Jumper AyarlarıJumper ayalarını kasa içerisinde yapmak çok zordurMontaj işlemi öncesinde bu ayarları yapmalısınızSabit diskin genelde üst yüzeyinde, jumper konumlarının hangi
moda karşılık geldiği yazılıdır“Cable Select” modu, master ve slave ayarını cihazın PATA
kablosundaki konumuna göre otomatik belirlenmesini sağlar
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SATA Sürücülerde Hız Jumper AyarıBazı durumlarda SATA II
disklerin SATA I modunda çalıştırılması gerekebilir ve bu bir jumper ile ayarlanır
Bu jumper ayarını da gerekli ise mutlaka montaj işlemine başlamadan gerçekleştirin
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Diskin Yuvaya YerleştirilmesiEğer sökülebilir bir yuva var ise, öncelikle bu yuvayı sökün ve
sabit diski kasa dışında yuvaya monte edinEğer sökülebilir bir yuva yok ise, genişleme kartları ve ekran
kartının yuvanın önünü kapatmadığından emin olunEğer engel teşkil ediyorsa, genişleme kartlarını sökün veya
yeni bir sistem topluyorsanız, önce sabit diskleri yuvalarına takın
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Enerji ve Veri BağlantılarıPATA ve bazı SATA sürücüler molex güç bağlantısı kullanırlarSATA sürücüler ise 12 pin özel bir güç bağlantısı kullanırEğer SATA sürücülerde molex veya molexden çevirici ile enerji
bağlantısı yapılırsa, hotplug özelliği kullanılamazKabloların hepsi anahtarlanmıştır ve sadece uygun olan yuvaya
tek yönde takılabilirler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Demo: PC Sabit Disk Kurulumu
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Dizüstü Bilgisayarda Sabit Disklerin BağlanmasıYaygın olarak 2.5” boyutunda diskler kullanılırBilgisayarın alt yüzeyindeki özel bir kapağın altında yer alırKapağın altında sabit diskin monte edildiği özel bir çerçeve
bulunur ve bu çerçeve notebook kasasına vidalanmıştırVeri ve güç bağlantısı için bir kablo yokturÇerçeve üzerinde yer alan ve yatay hareketi sağlayan
tutamaçlar ile pinler direkt olarak bir sokete yerleştirilirBazı modellerde montaj yeri
yan yüzeyde yer alırÇerçevenin boyutu ve montaj
şekli üreticiden üreticiye değişebilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Demo: Notebook Sabit Disk Kurulumu
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SCSI Disklerin BağlanmasıSCSI aygıtların montajı için 3 temel gereksinim vardır
Sürücülerle çalışan bir kontrol birimi Kontrol birimi ve sürücü için SCSI ID ayarlamalarıSCSI şerit kablo ve güç kablosu bağlantılarının yapılması
Veri kablonun ters takılması diske, veriye yada her ikisine de zarar verebilir
Ayrıca gerekli ise hat sonlandırıcılar takılmalıdır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Tüm ATA sabit diskler için BIOS ayarları sadece aygıtı açık veya kapalı duruma getirmekten ibarettir
SCSI aygıtlar için ise yazılımsal sürücüler ya da sunucu adaptör için firmware gerekmektedir
CMOS Ayarları ve Sürücüler
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
CMOS KontrolleriBir sürücün çalışması için disk kontrolcülerin aktif olması
gerekir; güç tasarrufu için bazı kontrolcüler kapalı olabilirHer disk slotu için otomatik tanıma açık ise, diskler otomatik
olarak listelenecektirDisk kurulum ve yapılandırma, sonraki bölümün konusudur
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Bilgisayarın açılışında POST işlemi sonrasında CMOS’da belirtilen sıra ile sabit disk veya benzer ortamlar kontrol edilir
Sabit diskler kontrol edilirken, diskin ilk tarafında bulunması beklenen MBR (Master Boot Record) bölümü aranır
MBR bölümü yok ise tanımlanan diğer sürücüler kontrol edilirMBR bölümü bulunur ise, buradaki tanımlı yazılım çalıştırılır
Bilgisayarın Sabit Diskten Açılış İşlemi
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Hibrit Sabit DisklerStandart 2.5” dizüstü sabit disklerine 128 MB veya 256 MB
flash bellek eklenmesiyle oluşturulan disklerdirBu sürücüler sistem açılışını yarı zamana indirebilmektedirlerDisklerin sürekli dönmek zorunda olmamaları taşınabilir
bilgisayarda 20 - 30 dk. fazladan batarya süresi sağlamaktadır
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
SSD: Solid State DriveBu tür, tamamen flaş bellekten oluşturulmuşturDüşme ve sarsılma sonrası içindeki verilerin kaybolması veya
diskin bozulması sonuçlarını önlemeyi amaçlarİçinde hareketli bir parça olmaması en önemli avantajıdır
Normal sabit diskler, 2 ms içinde 350 G'ye dayanabilirken, SSD'ler 0,5 Milisaniye içinde 1500 G'ye dayanabilmektedir
2.5” dizüstü diskleri 2 Watt harcarken, SSD'ler 0,5 Watt harcarStandart diskler 0/60oC'de çalışırken, SSD'ler -25/85oC'de çalışabilir
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
NAS: Network Attached StorageHerhangi bir ağa doğrudan bağlanabilen ve merkezi veri
sunucusu hizmeti üstlenen depolama teknolojisidirİstemci/sunucu ilişkisini esas alırGömülü bir işletim sistemi kullanırlarDeğiştirilebilir diskler dışında sabit bir donanıma sahiptirlerDosya sunucularında olması beklenen bir çok özelliği sunarlar
Yeni Eklendi
A+ Bilgisayar Teknik Servis Elemanı Eğitimi / Sabit Diskler
Bölüm SonuGöstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederiz…
Niyazi SaralGenel Koordinatör
Eğitim İçerikleri
Erman ÜretEğitim İçerikleri
SeslendirmeEğitim Videoları
Hüseyin YiğitEğitim İçerikleriGörsel Tasarım
Seslendirme MetinleriVideo Montaj
Gülnaz KocatepeSeslendirme
Fatma Yılmaz YiğitSes Montaj
Betül BayrakdarSlayt Senkronizasyon
Kontrol