SANCTI BERNARDIOPERA OMNIA

SERMONES GUERRICI ABBATIS

IGNIACENSIS.

SANCTI BERNARDIABBATIS CLARÆ-VALLENSIS

OPERA OMNIAPOST HORSTIUM DENUO RECOGNITA, REPURGATA, ET IN

MELIOREM DIGESTA ORDINEM, NECNON NOVISPRÆFATIONIBUS, ADMONITIONIBUS, NOTIS ET

OBSERVATIONIBUS, INDICIBUSQUE COPIOSISSIMISLOCUPLETATA ET ILLUSTRATA,

CURIS D. JOANNIS MABILLON,PRESBYTERI ET MONACHI BENEDICTINI E

CONGREGATIONE S. MAURI.

Editio quarta, emendata et aucta.

VOLUMEN SECUNDUMPars altera, tomus sextus,

col. 1793-2061

SERMONES GUERRICI ABBATIS IGNIACENSIS.

PARISIIS,APUD GAUME FRATRES, BIBLIOPOLAS,

VIA DICTA POT-DE-FER, N° 5.MDCCCXXXIX.

2

DE BEATO GUERRICO ABBATEIGNIACENSI.

Ex libro Exordio Magno Cisterciensi, dist. 3, capp. 7,8.

Sanctæ recordationis domnus Guerricus, quondamabbas Igniaci, dum adhuc sub disciplina beati Bernardimonachus esset in Clara-Valle, et regalibus sacræ doctrinæuberibus lactaretur, haud degenerem se tanti Patris filiummoribus et vita probabat. Tanto siquidem sublimius arcemvirtutis conscendere didicerat, quanto secretius magno Deimunere de incorruptionis titulo testimonio conscientiægloriabatur. Sicut enim hi quibus secreta tanti viri nossedatum fuerat, astruebant, immaculatam incorruptionistunicam duce gratia usque ad exitum vitæ conservavit.Porro quantæ puritatis et integritatis fuerit vita etconversatio ejus, quamque purissimum devotionisthymiama quotidie Deo in ara cordis incenderat, Dominusgloriosis et manifestis indiciis declarare dignatus est.Succedente vero tempore venerabilis Guerricus factusabbas Igniaci, qualem se exhibuerit, quam strenue officiumsibi commissum adimpleverit, non est nostræ parvitatisedicere. In hoc tamen nimis contristabatur, et se ipsumvalde humiliabat, quod pene continue conventum fratrumdeserere, et in infirmitorio jacere causa debilitatis suæcogebatur ; nec poterat ita fratribus suis exemplumquotidiani laboris præbere. Verum quidquid minus habebatde exercitio corporali, totum sinceræ pietatis affectus, etardens in Deum devotio supplebat. Conqueritur ipsedebilitatem et insufficientiam suam in quodam sermone, itadicens : « Amici venerunt ad me de via : sed non habeoquod ponam ante illos. » Plane quam sanæ verbis doctrinæfuerit, luculentissimi atque disertissimi et vere spiritualesSermones ejus, quos in solemnitatibus præcipuis inconventibus fratrum fecit, et a cantore ejusdem ecclesiæexcepti sunt, manifeste declarant.

3

Cum autem fidelis servus Domini Guerricus,fidelissima distributione conservis suis annona Domini suidispertita, plenus dierum et virtutum transiturus esset dehoc mundo ad Patrem, tactus ægritudine, ipsiusqueægritudinis molestia ingravescente, ad extrema deductus est.Curiosius vero cunctos angulos conscientiæ suæ eodiscutiente, ne quid forte esset quod perperam gestum etinemendatum districtum sibi Judicem offensum redderet, etmalignis spiritibus occasionem calumniandi præberet,recordatus est libelli Sermonum, quem fecerat : simulquememoriæ occurrit, Patres statuisse, nullum absque generaliscapituli licentia libros facere [1795] debere ; et graviteringemiscens convocatis fratribus dixit : « En, fratres, dumvestris profectibus invigilare, vestræque petitioni parerestudui, crimen inobedientiæ, quod, testante sancto Samuele,quasi scelus idololatriæ est, incurri. Libellum nempeSermonum, quem rogatu vestro dictavi, temerarie nimisabsque capituli generalis licentia edere præsumpsi.Quapropter quantocius illum afferentes igne cremate, nepro culpa inobedientiæ ultricibus gehennæ flammis tradarconsumendus. » Dei vero providentia accidit ut jam in aliisquaternulis transcriptus esset liber, Deo aliquid melius pronobis et in hoc disponente : ne videlicet sancta Ecclesiaipsius, et præcipue Cisterciensis ordo tantæ eruditionisgratia privaretur. Mirabili namque temperamento italitteralis scientiæ lepos in volumine illo tumet, et Christianæsimplicitatis humilitas sic in eo resplendet, ut non modominime onerosus, verum etiam gratiosus valde sitlegentibus. Porro ignitum eloquium Domini vehementerquod in Sermonibus illis invenitur, ita movet, afficit etaccendit legentem, ut durissimus corde sit, qui non exeorum lectione compunctus ad meliora proficere studeat.[1797]

4

GUERRICI ABBATIS IGNIACENSISDISCIPULI S. BERNARDI SERMONES PER

ANNUM, PARS I.

DE ADVENTU DOMINI

SERMO I. De divinorum promissorum exspectatione.

1. Salvatorem exspectamus (Tit. II, 13). Vereexspectatio justorum lætitia, exspectantiumbeatam spem, et adventum gloriæ magni Dei etsalvatoris nostri Jesu Christi. Et nunc quæ estexspectatio mea, inquit justus, nonne Dominus ? (Psal.XXXVIII, 8.) Et conversus ad Dominum : Scio,inquit, quia non confundes me ab exspectationemea (Psal. CXVIII, 116) ; quia jam substantia meaapud te est (Psal. XXXVIII, 8), quia natura nostrade nobis sumpta, et pro nobis oblata, apud teglorificata est : spem nobis tribuens, quia ad teomnis caro veniet (Psal. LXIV, 3) ; caputquemembra sequentur, ut holocaustum compleatur.Pleniore tamen fiducia, quia tutiore conscientia,Dominum exspectare potest, cui dicere datumest : Substantia possessiunculæ meæ, o Domine,apud te est ; quia facultates meas, vel tibierogando, vel pro te contemnendo, in cœlisthesaurizavi, et ad pedes tuos omnia mea deposui,sciens quia potens es depositum meum nonmodo servare, sed etiam in centuplum restituere,et vitam æternam adjicere. Quam beati vos,pauperes spiritu, quia juxta consilium admirabilisConsiliarii thesaurizastis vobis thesauros in cœlo ;

5

ne si in terra thesauri vestri remanerent, cordavestra pariter putrescerent ! Ubi enim, inquit,thesaurus tuus, ibi et cor tuum (Matth. VI, 21). Eantigitur, eant corda post thesauros [1798] suos ;sursum affixa sit cogitatio, et ad Dominumsuspensa exspectatio, ut et vobis competat dicerecum Apostolo : Nostra autem conversatio in cœlis est,unde etiam Salvatorem exspectamus (Philipp. III, 20).O exspectatio gentium ! universi qui te exspectantnon confundentur. Te expectaverunt patresnostri, omnes justi ab origine mundi in tesperaverunt, et non sunt confusi (Psal. XXI, 5, 6).Jam enim suscepta misericordia tua in mediotempli tui, chorus lætantium et laudantiumconcinit : Benedictus qui venit in nomine Domini(Matth. XXI, 9). Exspectans exspectavi Dominum, etintendit mihi (Psal. XXXIX, 2). Et in humilitatecarnis agnoscentes majestatem divinitatis : Ecce,inquiunt, Dominus noster iste ; expectavimus eum, etsalvabit nos : iste Dominus, sustinuimus eum ;exsultabimus et lætabimur in salutari ejus (Isa. XXV,9).

2. Sicut autem Ecclesia in antiquis justisexspectavit adventum primum ; sic in novisreexspectat secundum : sicut in primo certa depretio redemptionis ; sic in secundo, de præmioremunerationis : atque hujus exspectatione speisuspensa a terrenis, tam feliciter quam ardenterinhiat æternis. Cum igitur alii festinantespræsentibus beari, nec sustinentes consilium

6

Domini, currunt ad diripiendam prædam hujusmundi ; beatus vir cujus est nomen Domini spesejus, et non respexit in vanitates et insanias falsas(Psal. XXXIX, 5). Qui abstinet se a vitiis eorum,tanquam ab immunditiis, sciens melius essehumiliari cum mitibus, quam dividere spolia cumsuperbis (Prov. XVI, 19). Loquensque secumconsolatur se, et ait : Pars mea Dominus, dixit animamea : propterea exspectabo eum. Bonus est Dominussperantibus in eum, animæ quærenti illum. [1799]Bonum est præstolari cum silentio salutare Dei (Thren.III, 24-26). Defecit quidem anima mea in salutaretuum, o Domine, sed in verbum tuum supersperavi(Psal. CXVIII, 81). Spes quidem quæ differtur,scriptum est, affligit animam (Prov. XIII, 12) : sed,licet lassa sit ex desiderii dilatione, secura esttamen ex promissione. In ipsum solum sperans,sed et supersperans adjiciam spem : sicut assidueadjicitur tribulatio super tribulationem, dilatiosuper dilationem. Certus sum enim quia apparebitin finem, et non mentietur. Ideoque, etsi moramfecerit, exspectabo eum, quia veniens veniet, et nontardabit (Habac. II, 3), ultra præstitutum tempusvel opportunum. Quod opportunum ? Cumimpletus fuerit numerus fratrum nostrorum, etconsummatum fuerit tempus misericordiæ adpœnitentiam indultum. Audi Isaiam ad supernasæpius admissum consilia, quo videlicet consilioDominus judicium differat. Propterea, inquit,Dominus exspectat ut misereatur vestri ; et ideo

7

exaltabitur parcens vobis, quia Deus judicii Dominus.Beati omnes qui exspectant eum (Isai XXX, 18).

3. Propterea, si sapis, prospicies tibiquomodo dilationis hujus induciis utaris : utiquesi peccator es, ad pœnitentiam, non adnegligentiam ; si sanctus, ut proficias in sanctitate,non ut deficias a fide. Si autem dixerit malus servusille in corde suo : Moram facit Dominus meus venire ; etcœperit percutere conservos suos, manducet autem et bibatcum ebriosis : veniet Dominus servi illius in die qua nonsperat, et hora qua ignorat, et dividet eum, partemque ejusponet cum hypocritis : illic erit fletus et stridor dentium(Matth. XXIV, 48-51). Hujus servi nequam etinfidelis videtur esse vox illa tædii etdesperationis, quæ apud Isaiam legitur : quiavidelicet moram faciente Domino, frequentibusnuntiis ejus increduli et illusores insultarevidentur : Manda, remanda ; manda, remanda ;exspecta, reexspecta ; modicum ibi, modicum ibi. Sedquæ pœna sequatur miseros, propheta non tacuit,cum post pauca subintulit : Et erit eis, inquit,verbum Domini, quod videlicet subsannant,dicentes prophetis : Manda, remanda ; manda,remanda ; exspecta, reexspecta ; modicum ibi, modicumibi : ut vadant et cadant retrorsum, et conterantur, etillaqueentur, et capiantur (Isai. XXVIII, 13). Vaduntretrorsum per apostasiam, cadunt in [1800]criminalia, illaqueantur mortifera delectatione, velquadam inextricabili peccandi necessitate, ut necvelint, nec possint pœnitere : capiuntur improvisa

8

morte, conteruntur æterna damnatione. Nescitenim finem suum homo : sed sicut pisces capiuntur hamo,et aves laqueo ; sic homines, inquit Salomon, capiunturtempore malo, cum eis extemplo supervenerit (Eccle. IX,12). Propterea videlicet, ne pro dilatione spei fidesnostra tepescat, aut æstuet patientia, et incipiamusesse de illis qui ad tempus credunt, et in temporetentationis recedunt (Luc. VIII, 13) : clamat nobis decœlo qui fidem donat, donatam probat, probatamcoronat, inquiens : Qui crediderit, non festinet (Isai.XXVIII, 16), scilicet videre quod credit. Si enimquod non videmus, speramus : per patientiamexspectamus. Sponsæ quoque suæ, quam sibideponsavit in fide, mandat Deus per Osee,dicens : Dies multos exspectabis me : non fornicaberis, etnon eris viro (Osee III, 3). Hoc nempe estDominum veraciter exspectare, si fidem eiservemus : ut licet careamus consolationepræsentiæ ejus, adulterum tamen non sequamur ;sed pendeamus ad reditum ejus. Sic namqueDominus ait in eodem propheta : Pendebit populusmeus ad reditum meum (Id. XI, 7). Pulchre omninoet proprie, pendebit, tanquam inter cœlum etterram : licet adhuc apprehendere cœlestia nonvaleat, non velit tamen tangere terrena. Et sialiquando tangit, non nisi summis articulis, id est,extremis partibus animæ : propter necessitatemscilicet corruptionis nostræ, cui cogimur servire,quamdiu creatura vanitati subjecta est, non volens(Rom. VIII, 12). Vulgo dicitur : Male exspectat,

9

qui pendet. Ego autem dico ; Feliciter exspectat,qui sic pendet. Quamobrem elegit suspendiumanima mea, et in ipso suspendio mortem ossamea : ut perseveranter in cruce ista penderemerear, donec immoriar.

4. O Domine Jesu, cum animam potestatepositurus esses, et quo genere mortis id facerevelles, tuo subesset arbitrio ; suspendium elegitanima tua, ut exaltatus a terra, nos quoque ad tetraheres, et a terrenis suspenderes. Sed nec antemortem deponi passus es, ut et nos usque admortem in cruce perseveremus, et de ipsatanquam de sublimi gradu facilior sit in cœlumconscensus. Gratias tibi, Domine Jesu ! ibi [1801]sumus, ibi te exspectamus, non Eliam, qui addeponendum nos veniat ; sed Eli, id est,Dominum nostrum, qui nos suscipiat. Modicumibi, modicum ibi, si mandas atque remandas. Egoquidem mandatis tuis semel credidi ; sed adjuvaincredulitatem meam, ut immobilis ibi teexspectem, reexspectem, donec quod credovideam : credo enim videre bona Domini in terraviventium. Credis et tu : igitur exspectaDominum, viriliter age, confortetur cor tuum, etsustine Dominum ! (Psal. XXVI, 13, 14.) Væ hisqui perdiderunt sustinentiam, et diverterunt invias pravas. Et quid facient, cum inspicerecœperit Dominus ? Qui tamen longanimiter semandat exspectari, alibi se cito venturum essepromittit : in altero nimirum sustinentiam

10

informans ; in altero pusillanimes confortans,imparatos terrens, et pigros excitans. Ecce, inquit,venio cito, et merces mea mecum est, reddere unicuiquesecundum opera sua (Apoc. XXII, 12) : et adJerusalem : Cito veniet salus tua : quare mœroreconsumeris ? (Mich. IV, 9.) Et revera tempus breveest, maxime uniuscujusque nostrum ; licet longumvideatur æstuanti, seu præ labore, seu præ amore.Ideoque utrumque necesse est : ut timeamusJudicem qui prope est, et forsitan mihi, forsitantibi in januis est ; et longanimiter exspectemus, simoram fecerit. Veniens veniet ille Dominus,timor et desiderium nostrum, requies et merceslaborantium, dulcedo et amplexus amantium,beatitudo omnium, salvator noster Jesus Christus,qui vivit et regnat per omnia sæcula sæculorum.

SERMO II. Quomodo Christo advenienti occurrendum.

1. Ecce venit Rex, occurramus obviamSalvatori nostro. Salomon pulchre ait : Aquafrigida animæ sitienti, et nuntius bonus de terra longinqua(Prov. XXV, 25). Bonus itaque nuntius, quiadventum Salvatoris nuntiat, reconciliationemmundi, bona superventuri sæculi. Quam pulchripedes annuntiantium pacem, annuntiantiumbona ! (Isa. LII, 7.) [1802] Multi siquidem, nonunus. Multi, inquam, sed in uno spiritu longa serieab initio sæculi nobis supervenere nuntii, etomnium vox una, simul una sententia : Venit, eccevenit (Ezech. XXXIX, 8). Et unde, inquis, isti

11

venere nuntii ? Ut scriptum est, de terra longinqua(Isa. XXXIX, 3) ; quia de terra viventium, quæmagno interstitio separata est ab hac terramorientium : nam inter nos et illos adhuc chaosmagnum firmatum est. Inde tamen prophetænobis, sicut et angeli missi sunt : quia si corporehic versabantur, spiritu illuc assumebantur,quando mittendi erant ; ut illic audirent etviderent, quod hic nuntiarent. Hujusmodi nuntiiaqua refrigerii, potusque sapientiæ sunt salutarisanimæ Deum sitienti : cui nimirum qui nuntiatadventum vel alia mysteria Salvatoris, haurit ei, etpropinat aquas in gaudio de fontibus Salvatoris,ut etiam nuntianti sibi, sive Isaiæ, sive cuilibet exprophetis, eadem anima respondere videaturverbis Elizabeth, quia eodem potata spiritu quoElizabeth : Et unde mihi hoc, ut veniat Dominusmeus ad me ? (Luc. I, 34, 43.) Ecce enim, ut factaest vox annuntiationis tuæ in auribus meis,exsultavit in gaudio spiritus in corde meo,gestiens occurrere Deo Salvatori suo.

2. Et revera, fratres, exsultatione spiritusChristo venienti occurrendum est. Et jam nunc alonge salutandus, vel certe resalutandus, quimandat salutes Jacob. Amicum salutare nonconfundar (Eccli. XXII, 31), inquit Sapiens ; quantomagis resalutare ? O salutare vultus mei, et Deusmeus ! quanta dignatio fuit quod servos salutasti ?sed quanto major, quod salvasti ? Nec enimintegra nobis salus esset, si salutes mandares, et

12

non dares. Dedisti autem, non modo, quossalutaveras verbis pacificis, postmodum salutandoin osculo pacis, videlicet per unionem carnis ; sedetiam salutem operando per mortem crucis.Exsurgat igitur spiritus noster alacri gaudio,curratque obviam Salvatori suo, et jam a longevenientem adoret et salutet, acclamans ei etdicens : O Domine, salvum me fac ; o Domine, beneprosperare ! Benedictus qui venturus es in nomine Domini(Psal. CXVII, 25, 26). Salve, qui venis salvarenos ; benedictus, qui venis benedicere nos. Igitur,o Domine, bene prosperare, qui tam prosper etsalutaris advenis generi humano. Intende,prospere procede et regna. Prosperum iter [1803]faciet tibi Pater, Deus salutarium nostrorum.Prosperabitur, inquit Pater, in his ad quæ misi illum(Isa. LV, 11) : non pro votis carnalium, non provoluntate Petri, qui abhorrebat illum pati. Etomnia quæcunque faciet prosperabuntur (Psal. I, 3) :non ad præproperam hominum voluntatem, sedad veram eorum salutem. Vana quidem salushominis (Psal. CVII, 13) : sed Domini est salus (Psal.III, 9), qui operatus est salutem de sanguine suo,fundens illum in pretium, et propinans in potum.Veni ergo, o Domine, salvum me fac, et salvus ero(Jerem. XVII, 14). Veni et ostende faciem tuam, etsalvi erimus (Psal. LXXIX. 4, 8, 20). Te enimexspectavimus : esto brachium nostrum, salus nostra intempore tribulationis (Isai. XXXIII, 2). Sic Prophetæet justi desiderio et affectu tanto ante Christo

13

venturo occurrebant, desiderantes, si fieri posset,oculis videre quod spiritu prævidebant. UndeDominus discipulis dicebat : Beati oculi qui videntquæ vos videtis. Dico enim vobis, quod multi prophetæ, etreges voluerunt videre quæ vos videtis, et non viderunt(Luc. X, 23, 24). Abraham quoque pater nosterexsultavit, ut videret diem Christi : vidit, sed apudinferos, et gavisus est. In quo utique tepor etduritia cordis nostri suggillatur, si non videt eumgaudio spirituali.

3. Christi nascentis diem anniversariumexspectamus ; qui nobis in proximo videndus,Domino annuente, promittitur. Hoc sanegaudium nostrum tale videtur exigere Scriptura,ut spiritus noster levans se super se, Christovenienti quodammodo occurrere gestiat : etdesiderio se extendens in anteriora, impatiensquemorarum, jam videre contendat futura Egonamque non solum ad secundum adventum, sedetiam ad primum arbitror pertinere, quod tot locisScripturarum ei monemur occurrere. Quomodo,inquis ? Quia videlicet sicut secundo adventuioccurremus motu et exsultatione corporis : sic etprimo occurrendum est affectu et exsultationecordis. Scitis enim quia resumptis in resurrectionecorporibus novis, secundum doctrinam Apostoli,rapiemur in nubibus obviam Christo in æra, et sic sempercum Domino erimus (I Thess. IV, 16). Sic nec mododesunt nubes, quæ spiritus nostros, si nimis nonfuerint pigri terræque affixi, sublevabunt ad

14

altiora ; et sic cum Domino erimus, vel hora[1804] dimidia. Agnoscit, ni fallor, experientiavestra quod loquor, cum aliquando vocemdederunt nubes, id est, sonuerunt in Ecclesiaprophetarum, vel apostolorum voces, ad quamsublimia sensus vestri, quasi vehiculo nubis,fuerint subvecti ; et eo usque nonnunquamexcesserint, ut gloriam Domini quantulumcunquemererentur speculari. Tunc, ni fallor, vobisinnotuit veritas illius sermonis, quem Dominus deilla nube pluit, quam quotidie ponit ascensumvobis : Sacrificium laudis honorificabit me : et illic iter,quo ostendam illi salutare Dei (Psal. XLIX, 23). Itaergo sit, ut ante adventum suum Dominus veniatad vos, et antequam mundo generaliter adveniat,familiariter invisat vos. Non vos, inquit, relinquamorphanos : vado, et veniam ad vos (Joan. XIV, 18). Etquidem pro merito cujusque, vel studio, creberest ad unumquemque iste Domini adventus, hoctempore medio inter adventum primum etnovissimum, conformans nos adventui primo, etpræparans novissimo. Ad hoc nempe venit modoin nos, ne primo adventu frustra venerit ad nos,vel ne in novissimo veniat iratus adversus nos.Hoc siquidem adventu satagit reformare sensumsuperbiæ nostræ, configuratum sensui humilitatissuæ, quam primo veniens exhibuit ; ut perindereformet corpus humilitatis nostræ, configuratumcorpori claritatis suæ, quam denuo rediensexhibebit. Prorsus optandus omnibus votis, et

15

expetendus studiis adventus iste familiaris, quinobis gratiam impertiat adventus primi, et gloriampromittat novissimi. Quia enim misericordiam etveritatem diligit Deus, gratiam et gloriam dabitDominus (Psal. LXXXIII, 12) ; permisericordiam prærogans gratiam, per veritatemreddens gloriam.

4. Porro sicut dispositione temporis, sic etiamproportione similitudinis melius est adventus istespiritualis inter adventum utrumque corporalem,et velut quidam mediator, participat cum utroque.Primus siquidem adventus, occultus et humilis ;ultimus, manifestus et admirabilis : iste autemoccultus quidem, sed mirabilis. Occultum sanedixerim, non quod ignoretur ab eo cui venit, sedquia secretus ei advenit. Unde glorians illagloriosa anima secum dixit : Secretum meum mihi,secretum meum mihi (Isa. XXIV, 16). Sed nec [1805]ab ipso cui advenit, potest ante videri, quamteneri, juxta illud beati Job de se confitentis : Sivenerit ad me, non videbo eum ; si abierit, non intelligam(Job IX, 11). Nec veniens quippe videtur, necrecedens intelligitur, qui solummodo, dumpræsens est, lumen est animæ et intellectus, quoinvisibilis videtur, et incogitabilis intelligitur.Cæterum quam admirabilis sit, licet occultus sitiste adventus Domini, quam suavi et felici stuporein admirationem sui suspendat et expendatanimam contemplantis, quomodo omnia ossainterioris hominis acclament ei, Domine, quis similis

16

tui (Psal. XXXIV, 10) ? norunt quidem experti ;sed utinam satis desiderent experiri non experti :ita duntaxat, ut non temeraria curiositas faciatscrutari majestatem opprimendos a gloria, sed piacharitas suspirare dilectum suscipiendos a gratia.Suscipiens enim mansuetos Dominus, humiliansautem peccatores usque ad terram (Psal. CXLVI,6), superbis resistit, humilibus autem dat gratiam(Jac. IV, 6). Cum igitur primus adventus sitgratiæ ; novissimus, gloriæ : iste nimirum, gratiæpariter et gloriæ ; in quo videlicet perconsolantem gratiam futuram nobis utcunquedatur prælibare gloriam. Cum igitur in primoDeus majestatis visus sit contemptibilis, innovissimo autem videndus sit terribilis, in istomedio videtur mirabilis et amabilis : ut necpropter dignationem gratiæ, qua se præbetamabilem, possit esse contemptui, sedadmirationi ; nec propter magnificentiam gloriæ,qua mirabilis apparet, sit terrori, sed potiusconsolationi. De primo dicebat Videns : Vidimuseum, et non erat ei species, neque decor : unde necreputavimus eum (Isa. LIII, 2, 3). De ultimoexpavescit etiam justus, dicens : Et quis stabit advidendum eum ? (Malach. III, 2.) De isto autem dicitApostolus : Gloriam Domini speculantes, in eamdemimaginem transformamur a gloria in gloriam, tanquam aDomini Spiritu (II Cor. III, 18). Mirabile prorsus,et amabile, cum Deus amor amantis sensibusillabitur : cum sponsam Sponsus in unitate

17

Spiritus amplectitur, et in eamdem cum illaimaginem transformatur ; per quam, velut perspeculum, Domini gloriam speculatur. Quambeati, quorum ardens charitas hanc prærogativamjam meruit obtinere ! sed et illi beati, quorumsancta simplicitas idem quandoque potestsperare ! Et illi quidem jam de fructu amoris, suicapiunt solatium laboris : isti autem tanto fortasse[1806] majore merito, quanto interim minoresolatio, portantes pondus diei et æstus, exspectantadventum remunerationis. Nos igitur, fratres,quos nondum consolatur tam sublimisexperientia, ut patientes simus usque adadventum Domini, consoletur interim certa fideset pura conscientia, quæ tam feliciter quamfideliter cum Paulo dicat : Scio cui credidi, et certussum quia potens est depositum meum servare in illumdiem (II Tim. I, 12) : in adventum scilicet gloriæmagni Dei, et Salvatoris nostri Jesu Christi, cui estgloria in sæcula sæculorum. Amen.

SERMO III. Quod homo debeat semper esse paratus Domino advenienti.

1. Paratus est Isræl in occursum Domini, quoniamvenit (Amos IV, 12). Et vos, fratres, estote parati ;quia, qua hora non putatis, Filius hominis veniet(Luc. XII, 40). Nihil certius quam quod veniat,sed nihil incertius quam quando veniat. Usqueadeo siquidem non est nostrum scire tempora, velmomenta, quæ Pater posuit in sua potestate (Act.

18

I, 7), ut nec angelis qui assistunt ei, de die illa velhora scire datum sit. Dies quoque noster ultimus,certissimus nobis quod veniat : incertissimus estquando, vel ubi, vel unde nobis adveniat ; nisiquod, ut ante nos dictum est, senibus est injanuis, qui juvenibus est in insidiis. Et utinam velilli se observarent, qui mortem tam paratamintrare, imo jam intrantem vident. An non exparte jam intravit, quæ aliquas partes corporis jampermortuas occupavit ? In pluribus tamensemimortuis videre est adhuc viventemconcupiscentiam mundi : frigescunt membra, etfervet avaritia : vita finitur, et ambitio protrahitur.Quandoquidem nobis quoque quibus fortassisætas, aut salus aliquid longius promittere videtur,quanto minus mors in conspectu est, tanto magisutique, si sapimus, suspecta est : ne videlicet diesilla, sicut fur in nocte, incautos et imparatos noscomprehendat ; quæ in insidiis posita, quominusvideri aut caveri [1807] potest, eo magis timendaest. Una igitur securitas est, nunquam essesecurum : quatenus timor se observans reddatsemper paratum ; donec securitas succedat timori,non timor securitati. Observabo me, inquit sapiens,ab iniquitate mea (Psal. XVII, 24), quandoquidemnon possum a morte mea ; sciens quia justus, simorte præoccupatus fuerit, in refrigerio erit (Sap. V, 7).imo in morte triumphat, cui non dominaturiniquitas in vita. Quam pulchrum, fratres, quambeatum, in morte non modo securum, sed et

19

gloriosum triumphare ; ex auctoritate conscientiæ,spiritu et voce Martini cruentam bestiam, si astarepræsumpserit, increpare ; Judici venienti etpulsanti gratanter aperire ! Tum vero videas, heu,similes mei trepidare, inducias petere, necaccipere : oleum conscientiæ lamentis pœnitentiævelle emere, nec tempus sufficere : larvales illasfacies declinare velle, nec posse : a facie irætonantis velle in corpore delitescere, et cogi exire !Exibit spiritus ejus, et revertetur peccator interram suam, unde sumptus est. In illa dieperibunt omnes cogitationes eorum. Scio quidem,quia conditionis humanæ est, sub discrimineexitus conturbari, cum etiam perfecti noluntexspoliari, sed supervestiri : et qui nihil sibi suntconscii, quia tamen non in hoc sunt justificati,necesse habent judicium, quod ignorant, vereri.Sed, sive conditionis affectu, sive sanctitatisdefectu, sive judicii metu conturbata fuerit animamea, inquit justus : Tu, Domine, misericordiæ memoreris, mittesque misericordiam tuam et veritatem tuam, eteripies animam meam de medio catulorum leonum (Psal.LVI, 4, 5) : et qui prius conturbatus eram,postmodum in pace in idipsum dormiam et requiescam(Psal. IV. 9). Vocavit Deus terram, et audivit eumin tremore. Cum enim auditum fecit de cœlojudicium, auditu solo terra tremuit, et terrorepurgata quievit. Beati qui nunc eatenus excoquuntin se omnem scoriam peccati, ut tunc solosufficiat timore purgari. Mecum siquidem servo

20

inutili et negligenti bene agitur, si vel per ignemsalvus fiam ; si, crematis lignis, feno, stipula, quæmihi coarcervavi, vel semiustus evadam. Etquidem comparatione mali, bonum vel per ignemsalvari ; sed indubitanter longe melius, solapurgatione metus consummari : optimum autemet felicissimum, nec metu turbari. [1808]

2. Idcirco paratus esto, o verus Isræl, inoccursum Domini : non solum, ut cum venerit etpulsaverit, aperias ei ; sed etiam adhuc illo longeagente, alacer et gratulabundus occurras ei ; ettanquam fiduciam habens in die judicii, regnumejus advenire pleno preceris affectu. Si ergo vistunc paratus inveniri : Ante judicium para justitiamtibi (Eccli. XVIII, 19), juxta consilium Sapientis ;paratus sis ad omne opus bonum faciendum ;paratus sis nihilominus ad omne malumpatiendum : ut sine reprehensione cordis cantetos tuum, Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum.Paratum quidem, ut te cooperante faciam digna ;paratum, ut patiar indigna. Et ideo paratum adutrumque, quod cantabo et psallam in gloria mea : idest, laudabo et gloriabor pro utroque. Et statim inhoc ipsum se justus excitat, Exsurge, inquiens,psalterium et cithara (Psal. LVI, 8, 9) ; id est, cormeum et caro mea, ad exsultandum in Deumvivum : cor scilicet, propter speciales actiones ;caro, propter suas passiones. Cor namque sapiensquæ sursum sunt, psalterium est sonans desuperiori : caro patiens quæ deorsum sunt, cithara

21

sonans ab inferiori. Sic et alibi devotionem suamDavid offerens Deo, Paratus sum, inquit, utcustodiam mandata tua : et tam paratus, quod nonsum turbatus (Psal. CXVIII, 6), cum tentatioirrueret, et persecutio grassaretur. Cumpersequeretur æmulus, malediceret servus,animam quæreret filius (II Reg. XV-XVIII) ; nonsum tamen turbatus, quominus custodiremmandata perfectionis evangelicæ : retribuentibusmala pro bonis, retribuens bona pro malis ;sollicitus de persecutorum salute, mœstus demorte ; sustinens a servo exprobrari, nonsustinens ab amico vindicari. Ecce anteEvangelium evangelica perfectio, charitas scilicetpatiens et benigna, etiam erga malignos, quostolerat. Quia igitur tam paratus erat, fiducialiterDomino nimirum occurrebat : Sine iniquitate,inquit, cucurri, et direxi distortos, quantum in mefuit. Tu exsurge igitur in occursum meum, occurrentistibi : et quia nec sic pertingere possum adcelsitudinem tuam, nisi tu condescendens operimanuum tuarum porrigas dexteram : Exsurge inoccursum meum (Psal. LVIII, 5, 6), et vide si viainiquitatis in me est : et si inveneris nescio quamviam iniquitatis. amove a me : et de lege tuamisertus mei, deduc me in via æterna (Psal.CXXXVIII, 24), id est, Christo, qui [1809] via estper quam itur, et æternitas ad quam pervenitur ;via immaculata, mansio beata.

22

3. Puto tamen quia et ante mansionem illambeatam, si paraveris Domino viam immaculatam,ipse dignabitur sæpius in via ponere gressus suos,dilatabitque subtus te gressus tuos, ut dilatatocorde curras viam mandatorum ; cujus angustumforte causabaris initium. Sapientia namque, ut ipsaperhibet, in viis justitiæ ambulat (Prov. VIII, 20) :et : Qui continens est justitiæ apprehendet illam, etobviabit illi quasi mater honorificata. Dignos se ipsacircuit quærens, et in viis suis ostendit se illis (Eccli. XV,1, 2, et Sap. VI, 17). Si minus aut nunquam tibieam occurrere conquereris, vide ne forte viamtuam corruperis. Sic enim scriptum habes :Insipientia viri corrumpit viam suam ; Deus autemcausabitur in corde suo. Ipse siquidem stat ad ostiumet pulsat : ut si quis aperuerit ei, cœnet cum eocœlestis mensæ delicias. Loquitur sponsa : Voxdilecti mei pulsantis : Aperi mihi, soror mea sponsa(Cantic. V, 2). Aperi mihi cor tuum, et cibaboillud. Aperi mihi os tuum, et implebo illud. Osmeum, inquit David, aperui, et attraxi spiritum (Psal.CXVIII, 131). Spiritus enim ante faciem nostramChristus Dominus, non modo invitandus, sed etattrahendus quadam violentia precis,vehementiaque fervoris in hospitium cordis : sicutde duobus discipulis in typum hujus rei historiarefert Evangelii (Luc. XXIV, 28, 29). Et ipsesiquidem non ob aliud, nisi ut probet devotionemcharitatis tuæ, aliquando se fingit longius ire :sicut et duo angeli, Loth adorante et obsecrante

23

ut intrarent, dissimulabant tamen dicentes,Minime, sed manebimus in platea. Sed quid dicitScriptura ? Compulit illos oppido, ut diverterent ad eum(Gen. XIX, 2, 3). Pia violentia, qua regnumcœleste rapitur : laudabilis importunitas, quæChristum hospitem, aut angelos promeretur. Sedquid est, inquis, quod Jesus fingit se longius ire ?Quid, nisi illud quod Ecclesiastes confitetur dese ? Dixi, sapiens efficiar ; et ipsa longius recessit a me(Eccle. VII, 24). Hoc autem sponsa manifestiusexponit, nostram utique quotidianam exprimensquerimoniam, ubi ait : Surrexi aperire dilecto meo : atille declinaverat, atque transierat. Quæsivi illum, et noninveni (Cantic. V, 5, 6) : vocavi, et non responditmihi, sicut nec mulieri Chananeæ. Spiritumsapientiæ invocabas, spiritum gratiæ quærebas inoratione : si tibi videtur [1810] longius recedere,ne desperes, sed importunus insiste ; donecrespondeatur tibi, Magna est fides tua, fiat tibi sicutpetisti (Matth. XV, 28).

4. Cum tamen invitas Jesum, vide ne Deummajestatis ad sordidum et indignum inviteshospitium ; ubi nec te ipsum patiatur habitarequietum uxor litigiosa, seu fumus, aut stillicidium.Non enim nisi in pace fit locus ejus : nec aliudquam justitia et judicium præparatio sedis ejus.Nunc autem me, inquit, de die in diem quærunt, etscire vias meas volunt, quasi gens quæ justitiam fecerit, etjudicium Dei sui non dereliquerit (Isa. LVIII, 2).Justitia, inquit, et judicium præparatio sedis ejus (Psal.

24

LXXXVIII, 15). Noli causari quasi sumptuosum[fort. præsumptuosum] sit, viresque tuæ excedatpaupertatis, tam magnifico, tamque potentipræparare domum hospiti : habes ad manumunde id possis. Humanum dico propterinfirmitatem carnis tuæ, vel magis angustiammentis tuæ. Confitere perfecte de præterito :bonam voluntatem habe de cætero ; pax enimhominibus bonæ voluntatis (Luc. II, 14), et hocjudicio et justitia sedem Altissimo præparasti. Vismanifestius audire de confessione, quod eamoporteat fieri in præparatione adventus Domini ?Justus, ait Scriptura, in initio sermonis accusator est sui.Et quid sequitur ? Venit amicus ejus (Prov. XVIII,17), qui modo ante confessionem inimicusassistebat longius. Cum enim dixit, Confiteboradversum me injustitiam meam Domino (Psal. XXXI,5) ; et ipse remisit : Venit, inquam, et investigabiteum. Prorsus investigabit, tanquam potio valida,scrutans corda et renes ; pertingens usque addivisionem animæ et spiritus, exhauriens noxia demedullis animæ, mentisque visceribus, purgansaffectus ut fructum plus afferat : de cujusprimitivo fructu confessionis jam gaudet pateragricola. Ipse tamen qui post confessionemnonnunquam et antequam invocetur, adest,nonnunquam exspectat ut tu prior eum invites : etut meritum tibi augeat, sæpe diutius dissimulat ; uttu attentius psallendo, instantius orando, dulciterviolentus intrare compellas : alioquin planget

25

propheta quod civitates austri clausæ sint, nullointroeunte (Jerem. XIII, 19). Cum ergo dicerepotueris, Paratum cor meum, Deus, quia vacuatum amalis ; paratum cor meum, quia sanctis plenumdesideriis : tunc sedulus fac quod sequitur,Cantabo et psalmum [1811] dicam (Psal. LXVI, 8). Etquicunque sit sonus cantantis vel psallentis, hæcsit intentio mentis : Exsurge, gloria mea, exsurgein occursum mei ; quia, quantum potui, occurritibi. O benigne Jesu, quam alacer et promptus,quam lætus et festivus occurris hujusmodidevotioni ! quam hilarem te ostendis in viis istis !Occurristi, inquit Isaias, lætanti et facienti justitiam : inviis tuis recordabuntur tui (Isa. LXIV, 5). Si enimpsallas sapienter, in via immaculata veniet ; venietqui et illuminabit abscondita tua, ut quæ nescisintelligas mysteria Scripturarum, eritque ut dicas :Psallam et intelligam in via immaculata, quando veniet adme (Psal. C, I, 2). Excita, Domine, potentiam tuam,quæ excitet pigritiam nostram in occursum tui : etveni, ut salvos nos facias (Psal. LXXIX, 3), Salvatormundi ; qui vivis et regnas per omnia sæculasæculorum. Amen.

SERMO IV. De vita solitaria, et de via Domino paranda.

1. Vox clamantis in deserto, Parate viam Domini(Isa. XL, 3). Primo omnium considerandamarbitror gratiam deserti, beatitudinem eremi ; quæab initio gratiæ, quieti sanctorum meruitconsecrari. Consecravit nobis plane habitationem

26

deserti vox clamantis in deserto, Joannesprædicans et tribuens baptismum pœnitentiæ indeserto ; quanquam et ante ipsum quibusquesanctissimis prophetarum, velut auditoriumSpiritus, amica semper fuerit solitudo. Longetamen excellentior atque divinior ipsi loco gratiasanctificationis accessit, cum Jesus Joannisuccessit : qui etiam, antequam prædicarepœnitentibus inciperet, locum pœnitentibuspræparandum putavit ; atque per dies quadraginta,dum versatur in deserto, velut purificans locum,novumque novæ vitæ dedicans locum, tyrannumqui incubabat, omnemque malitiam etsubtilitatem ejus, non tam sibi, quam illis quiaccolæ eremi futuri erant, superavit. Si ergoelongasti fugiens et manens in solitudine, ibi[1812] permane, ibi exspecta eum qui te salvumfaciet a pusillanimitate spiritus, et tempestate.Quantalibet ingruat tibi tempestas bellorum,quantacunque patiaris in deserto, penuriam etiamvictualium, noli pusillanimitate spiritus rediremente in Ægyptum. Felicius te pascet eremusmanna, id est pane angelorum, quam Ægyptusollis carnium. Ipse Jesus quidem in eremojejunavit ; sed multitudinem sequentium se indeserto, sæpe et mirabiliter pavit. Sæpius autem etmirabilius te satiabit, qui tanto gratiore merito,quanto sanctiore proposito secutus es eum indeserto. Cum enim diutius eum tui oblitumputaveris, ipse suæ non immemor bonitatis,

27

consolabitur te, et dicet tibi : Recordatus sum tui,miserans adolescentiam tuam, et charitatem desponsationistuæ, quando secuta es me in deserto (Jerem. II, 2). Tuncplane ponet desertum tuum quasi deliciasparadisi : et ipse confiteberis quia gloria Libani dataest ei, decor Carmeli et Saron (Isa. XXXV, 2). Sicutenim in multis hodie locis, etiam juxta litteramillud propheticum videmus impleri, Pinguescentspeciosa deserti (Psal. LXIV, 13) ; et, Deserta inubertatem versa advenæ comedent (Isa. V, 17) : sicquilibet Scripturæ locus, qui ante tibi sterilisvidebatur et aridus, repente ad benedictionem Deimira replebitur ubertate, ac pinguedine spiritus ;ut de saturitate mentis eructes hymnum laudis,Confiteantur, inquiens, Domino, misericordiæ ejus, etmirabilia ejus filiis hominum : quia satiavit animaminanem, et animam esurientem satiavit bonis (Psal. CVI,8, 9).

2. Illud sane mirabili gratia provisum estdivinæ dispensationis, ut in his desertis nostrisquietem habeamus solitudinis, nec tamenconsolatione careamus gratiæ et sanctæ societatis.Licet cuique sedere solitarium, et tacere, eo quodneminem patiatur interpellantem : nec tamen væsoli, eo quod non habeat confoventem : aut, siceciderit, sublevantem (Eccle. IV, 10). Infrequentia hominum sumus, et sine turba sumus ;velut in urbe versamur, nullum tamen tumultumpatimur, quominus vox clamantis in deserto anobis audiatur : si modo interius, sicut exterius

28

silentium habeamus. Verba namque sapientium, aitSalomon, audiuntur in silentio, plus quam clamorprincipis inter stultos (Eccle. IX, 17). Et nuncquoque si medium silentium teneant [1813]omnia interiora tua, omnipotens sermo tibisecretus illabetur de sede paterna. Felix igitur, quisic elongavit fugiens tumultum mundi : qui tamprocul recessit in secretum et solitudinem quietæmentis, ut non modo vocem Verbi, sed etVerbum ipsum ; non Joannem, sed Jesummereatur audire ! Interim tamen quid vox Verbinobis clamet audiamus, ut quandoque de voce adVerbum proficiamus. Parate, inquit, viam Domino :rectas facite semitas ejus (Isa. XL, 3). Parat viam, quicorrigit vitam : rectam facit semitam, qui perarctiorem se dirigit viam. Plane vita correcta, viaest recta, per quam Dominus veniat ad nos, qui inhoc ipsum prævenit nos. A Domino siquidemgressus hominis dirigentur, et viam sic ejus volet,ut gratanter per eam veniens ad hominem, cumeo jugiter ambulet. Nisi enim suum ad nosadventum ipse præveniat, qui est via, veritas etvita (Joan. XIV, 6) ; non potest via nostra corrigisecundum regulam veritatis, ac per hoc nec dirigiad vitam æternitatis. In quo vero corrigitadolescentior viam suam, nisi in custodiendosermones ejus, nisi in sequendo vestigia ejus, quiviam fecit se ipsum, qua veniamus ad ipsum ?Utinam dirigantur viæ meæ, ad custodiendas, oDomine, vias tuas (Psal. CXVIII, 5) ; ut propter

29

verba labiorum tuorum custodiam etiam viasduras : quæ etsi duræ videantur carni, quia infirmaest, suaves et pulchræ videbuntur spiritui, sipromptus est ! Viæ, inquit, ejus viæ pulchræ, et omnessemitæ ejus pacificæ (Prov. III, 17). Non solumpacatæ, sed et pacificæ sunt viæ sapientiæ : quia,cum placuerint Domino viæ hominis, etiam inimicos ejusconvertet ad pacem (Id. XVI, 7). Isræl, si in viis meis,inquit, ambulasset, pro nihilo forsitan inimicos eorumhumiliassem, et super tribulantes eos misissem manummeam (Psal. LXXX, 14, 15). Quare enim contritioet infelicitas in viis eorum, nisi quia viam pacisnon cognoverunt (Psal. XIII, 3) ? Eapropter, siquando vidi hominem inquietum, contumacem,litigiosum, gravissima tentatione vexari, veltribulatione flagellari, recordabar illius proverbii :Semper jurgia quærit malus : angelus autem crudelismittetur contra cum (Prov. XVII, 11), cui traditurforsitan in afflictionem carnis, ut spiritus salvussit in die Domini. Si tamen aliquando prosperaturvia impiorum, noli æmulari in eo qui prosperatur[1814] in via sua, in homine faciente injustitias(Psal. XXXVI, 7) : quia hæc via eorum scandalumipsis ; ut tanto liberius in mortem currant, quantominus sepitur eis via qua ambulant. De istisSapiens loquitur : Via peccantium complanatalapidibus : sed in fine illorum, inferi, tenebræ et pœnæ(Eccli. XXI, 11) : et, Ducunt in bonis dies suos, et inpuncto descendunt ad inferos (Job XXI, 13). Beatiigitur immaculati in via, qui ambulant in via

30

Domini ! quia, etsi de torrente in via bibunt,propterea exaltabunt caput ; quia caput suum,quod sequuntur per viam passionis, consequenturin fine mansionis.

3. Quidquid igitur occurrerit vobis in viaDomini, læto ac dilatato corde currite viammandatorum Dei : quia etsi pusillanimis arctavidetur via, tamen recta ; et si dura videtur,immaculata est. Plane beati immaculati in via ! quisic immaculato calle transeunt viam mundi, utnon inquinent vestimenta sua : aut certe, siinquinaverint, secundum beatitudinis nonamittunt locum ; sed lavant vestimenta suabaptismo pœnitentiæ, quo Joannes baptizat ineremo, viam parans Domino. Via utiqueimmaculata, castitas ; via grata, per quamDominus gratiæ dignanter veniat : cui prophetacantat, Deus meus, impolluta via ejus. Impollutacastitas Virginis, qua venit in uterum illius :impolluta necesse est sit castitas hominis, quaveniat in animam illius. Felix conscientia, cuiconvenit vox illa : Deus præcinxit me virtutecontinentiæ, et posuit immaculatam viam meam (Psal.XVII, 31, 33) ! Verumtamen, ne de castitate sinevirtutibus aliis glorieris, quasi jam viamimmaculatam Domino paraveris : scito quianihilominus necesse est ut via hæc etiam recta sit,plana sit, ut etiam tenebrosa vel lubrica non sit.Nam via impiorum tenebræ et lubricum ; etangelus Domini persequens eos (Psal. XXXIV,

31

6). Et via impiorum tenebrosa : nesciunt ubicorruant (Prov. IV, 19). Putamusne, fratres, inaliquo nostrum inveniatur adhuc pravum aliquidin voluntatibus, asperum in moribus, tenebrosumper ignorantiam sensus, lubricum perinconstantiam actus ? Quomodo autemscripturam de via paranda implebimus, nisi, sicutscriptum est, faciamus : Ut sint prava, in directa ; etaspera, in vias planas (Isa. XL, 4, et Luc. III, 5) ?

4. Primo itaque necesse est ut, si qua est in[1815] nobis prava et distorta voluntas, corrigatur,et ad regulam divinæ voluntatis dirigatur. Alitervidebimur dicere, sicut impii dicunt : Non est rectavia Domini. Sed statim refellit nos irrefragabilisveritas, et increpat terribilis severitas : Nunquidnon viæ meæ rectæ sunt, et non magis viæ vestræ pravæsunt (Ezech. XVIII, 29) ? Qui igitur viam Dominoparare festinas primo omnium bona sit voluntas ;quoniam in malevolam animam non introibitsapientia (Sap. I, 4). Cum autem hoc modoposueris prava in directa, scito quia non minusnecesse est ut aspera sint in vias planas : ut scilicetomnem morum complanes asperitatem, et inquamdam vitæ socialis sternas æqualitatem, nemitis et suavis ille viator offensus asperitate viæresiliat. Quidni resiliret ille mitis et humilis corde,qui non nisi super mansuetum requiescit ethumilem ; cum etiam humanus omnis sensusrefugiat et horreat hominem iracundum, etintractabilem ? Sed, et si eatenus profecisti in via

32

Domini, ut et propositum rectitudinis, etdisciplinam mansuetudinis assecutus sis ;profecisti quidem, sed non perfecisti, nisi lucernasit pedibus tuis verbum Dei, et lumen semitis tuis.In via enim qua ambulabam, ait, absconderunt laqueummihi (Psal. CXLI, 4). Et sunt viæ quæ videnturhominibus rectæ, novissimum autem earum ducitin profundum inferni. Via enim impiorum tenebrosa,ut Salomon ait : nesciunt ubi corruant (Prov. IV, 19).Hoc et Dominus ait : Qui ambulat in tenebris, nescitquo vadat (Joan. XII, 35). At vero mandatum lucernaest, et lex lux, et via vitæ increpatio disciplinæ (Prov. VI,23). Qui enim increpationes relinquit, errat. Siigitur sapis, in via qua nunquam ambulasti, nonipse tibi doctor aut ductor eris, sed auremmagistris inclinabis, et increpationibus eorumacquiesces, et consiliis ; et operam scientiæ etlectioni dabis, ne sero pœnitens dicas : Curdetestatus sum disciplinam, et increpationibus nonacquievit cor meum ; nec audivi vocem docentium me, etmagistris non inclinavi aurem meam ? Pene fui in omnimalo, in medio ecclesiæ, et synagogæ (Prov. V, 12-14).Quod enim scientia legis liberet a laqueis, audiconfitentem David : Posuerunt peccatores laqueummihi, sed de mandatis tuis non erravi. Quomodo idpotuisti ? Quia [1816] hæreditate acquisivi testimoniatua. Et in via testimoniorum tuorum delectatus sum, sicutin omnibus divitiis. Me exspectaverunt peccatores, utperderent me : sed per hoc evasi, quia testimonia tuaintellexi (Psal. CXVIII, 110, 111, 94, 95). Lex Dei,

33

inquit, in corde justi, et per hoc non supplantabunturgressus ejus (Psal. XXXVI, 31). Hinc et filius ejusSalomon ait : Simulator ore decipit amicum suum, justiautem liberabuntur scientia (Prov. XI, 9).

5. Sed utinam hæc via, qua salutem velSalvatorem suscipere debemus, sicut jam non esttenebrosa per ignorantiam veri, sic nec lubrica sitper inconstantiam operis. Sed, sicut Balaamcadens apertos habebat oculos (Num. XXII, 27,31), sic et nos : et videmus apertis oculis perscientiam, et cadimus per negligentiam. Volenteset scientes peccamus, et libentes lubricamus : nectam lubricum viæ causari possumus, quampropositum mentis, id est, pedem cui innitimur.Quis enim non ambulat in lubrico, dum inmundo, dum in corpore vivit luteo ? Non igiturtam via quam pes in culpa est, qui in via Deiminus firmus est. Sed nunquid, qui cadit, nonadjiciet ut resurgat ? Septies cadit justus in die, etsepties resurgit (Prov. XXIV, 16). Dominus enimerigit elisos, Dominus dirigit justos (Psal. CXLV,8). Nam, si dicebam : Motus est pes meus ; misericordiatua, Domine, adjuvabat me (Psal. XCIII, 18).Quando igitur aliter non potes cadens, surgensviam ambula, clamans tamen semper ei, quemsequi et consequi desideras, Perfice gressus meos insemitis tuis, ut non moveantur vestigia mea (Psal. XVI,5). et, si via iniquitatis in me est (ut est humanafragilitas), deduc me in via æterna (Psal. CXXXVIII,24) ; quatenus per te, qui es via et veritas,

34

perveniam ad te, qui es veritas, et vita æterna : tibigloria per æterna sæcula. Amen.

SERMO V. Quomodo proficiendum in paranda via Domino.

1. Parate viam Domino (Isa. XL, 3). ViaDomini, fratres, quam parare jubemur,ambulando [1817] paratur, parando ambulatur. Etlicet multum profeceritis in ea, semper tamenvobis restat paranda : ut de his in quæ pervenistis,tendatis et extendatis vos in ulteriora ; quatenusper singulos profectus Dominus, cujus adventuivia paratur, quasi novus, ac seipso semper majoroccurrat. Ideo bene justus orat : Legem pone mihi,Domine, viam justificationum tuarum, et exquiram eamsemper (Psal. CXVIII, 33). Ideo forsitan vitaæterna dicta est ; quia licet providentia semitamcujusque investigaverit, terminumque constitueritquousque proficiat ; terminum tamen non habetillius, in quam proficitis, bonitatis natura. Itaquesapiens impigerque viator cum consummatusfuerit, tunc incipiet : ita scilicet obliviscens quæretro sunt, ut quotidie dicat sibi, Nunc cœpit (Psal.LXXVI, 11). Exsultat ut gigas, quem nil terreat adcurrendam viam mandatorum Dei : Idithumquefactus, pigros qui in via resident, facile transilit inimpetu cursus sui. Et licet novissima diei horavenerit, consummatus in brevi explet temporamulta ; ut repente de novissimo primus, interprimos coronam accipiat.

35

2. Sed nos qui de profectu viæ ejus loquimur,utinam vel initium ejus apprehenderimus ! Meonamque sensu atque judicio non parum in eaproficit qui cœpit ; si tamen vere cœpit, si viamcivitatis habitaculi invenit. Quam pauci sunt, aitVeritas, qui inveniunt eam ! (Matth. VII, 14.) Quammulti sunt qui in solitudine errant ! prorsusomnes solitarii, id est omnes superbi, qui se solosreputant. Nullus eorum adhuc dicere potest :Nunc cœpi, hæc mutatio dexteræ Excelsi (Psal. LXXVI,11). Non enim est illis commutatio, ut desinantesse quod erant, quia non timuerunt Deum (Psal.LIV, 20), cum initium sapientiæ sit timor Domini(Psal. CX, 10). Si initium sapientiæ, nimirum etviæ bonæ. Ipse nempe timor Domini, ipse est quistatim illud sapiens consilium generat in cordeviri, ut dicere possit : Cogitavi vias meas, et convertipedes meos in testimonia tua (Psal. CXVIII, 59). Ipseconfessionem persuadet, quam Psalmista initiumboni operis esse docet : Incipite, inquit, Domino inconfessione (Psal. CXLVI, 7). Ipse ad pœnitentiamsuperbum inclinat, ut vocem clamantis in desertoviamque parari jubentis, et unde incipiendum sitostendentis, audiat : Pœnitentiam [1818] agite ;appropinquabit enim regnum cœlorum (Matth. III, 2).Huic sententia consonat Salomonis, qui manifestadefinitione rudes instruit, dicens : Initium viæ bonæ,facere justa (Prov. XVI, 5). Quid est enim justafacere, nisi pœnitentiam agere ? nisi de nobis ipsisquod Deo debemus exigere, et quod rapuimus

36

exsolvere ? Hæc est justitia quæ ante Dominumambulat, viamque ei placitam parat, sicut scriptumest : Justitia ante eum ambulabit, et ponet in via gressussuos (Psal. LXXXIV, 14). Sicut enim JoannesJesum, sic pœnitentia gratiam præcedit ; illamscilicet gratiam, qua post satisfactionemreconciliati, suscipimur in osculo pacis. In hacsiquidem pœnitentiæ via, grato atque hilarioccursu obviant sibi, seseque osculantur justitia etpax ; justitia scilicet hominis se punientis, et paxDei ignoscentis : lætumque ac jucundumcelebrant in osculo sancto fœdus reconciliationis.Denique ne parvi æstimetur meriti hæc justitiahominis de semetipso facientis judicium etjustitiam, neve oratiunculæ, et vota pigrorum selaboribus pœnitentium comparare præsumant ;quid de ipsa Salomon sentiat, audiant : Initium,inquit, viæ bonæ, facere justa : accepta autem Deo magis,quam immolare hostias (Prov. XVI, 5). Si ergovideris hominem huic pœnitentiæ professum,regularibus ac sanctis laboribus, quorum debitorest, singulares oratiunculas præferentem ; ingereei hanc Sapientis sententiam : Initium viæ bonæ,facere justa : accepta autem magis Deo quam immolarehostias. Similiter, si videris hominem, adversusquem frater suus aliquid habet, munus seulaudum, seu sacramentorum, ad altareofferentem ; repete ei nihilominus eumdemsermonem : Initium viæ bonæ, facere justa, ut fratrireconcilieris : accepta autem Deo magis quam immolare

37

hostias. Nam et illo etiam spectat hæc sententia, utdaturus eleemosynam, prius, si quem defraudavit,vel simplum restituat. Sic et tu quoque voluntariaoris tui beneplacita nullatenus Deo essecredideris, illa scilicet quæ in psalmis, vel inorationibus secretis ei obtuleris ; si proptereacanonem psalmorum ex Regula constitutumnegligentius exsolveris. Nonne, si recte offeras, etnon recte dividas peccasti ? (Gen. III, sec. LXX.)Rectas, inquit, facite semitas ejus (Matth. III, 3, et Isa.XL, 3), vos qui paratis viam Domini. [1819]

3. O Domine, tu parasti directiones nobis, simodo nos recte ambulemus in illis. Tu legemposuisti nobis, viam justificationum tuarum, perillum scilicet, quem hujus sanctæ institutionisLegislatorem dedisti : Hæc via, inquiens, ambulatein ea, neque ad dexteram, neque ad sinistram (Isai.XXX, 21). Hæc via plane, sicut prophetapromiserat : Via directa nobis, ita ut stulti non errentper eam (Isa. XXXV, 8). Junior fui, etenim senui ;et non vidi, si bene memini, stultum errantem perviam : cum vix aliquem sapientem viderim, quirectitudinem ejus tenere potuerit. Væ, quisapientes estis in oculis vestris, et coramvobismetipsis prudentes (Isa. V, 21) ! quossapientia vestra devios abducit a via salutis, necsinit stultitiam sequi Salvatoris. Non ignorabat illestultus propter Christum, quid hæc sapientiaterrena, animalis, diabolica mali faciat, quidicebat : Si quis sapiens esse videtur in hoc sæculo,

38

stultus fiat, ut sit sapiens apud Deum (I Cor. III, 18).Optabilis stultitia, quæ divino judicio reputatursapientia, quæ hominem non sinit errare de via.Hæc stultitia, nisi fallor, est illa desursumsapientia, pudica, pacifica, modesta, suadibilis,bonis consentiens (Jacob. III, 17) : a quibusomnibus quam procul abhorreat sapiens in oculissuis, utinam nunquam experientia ipsa probassetin oculis nostris. Si contristat vos arrogantia, seupervicacia hujusmodi sapientium, consolaturabundantius nostrorum pax atque modestiastultorum, qui quanto minus sibi credunt, tantosuadibiliores bonis consentiunt. Tales itaque stultinon errant facile de via Dei, sed juxta verbumprophetæ semper audiunt vocem post tergummonentis : Hæc via, ambulate in ea, neque ad dexteram,neque ad sinistram (Isai. XXX, 21) : ne scilicet perfervorem excedentes modum, aut per teporemsubsistentes citra modum, legem præscriptam,viamque deseratis regiam. Spiritus est addexteram, caro est ad sinistram ; et hæc sibicolluctantia semper sibi adversantur, ut nonquæcunque vult, sive ista, sive ille, faciamus : ne,si plus justo sequimur impetum spiritus,declinemus ad dexteram ; aut, si plus justo carniindulgemus, deviemus ad sinistram.

4. Hanc denique viam justificationumDomini, viam veritatis quam elegistis, quantalaude prædicet Isaias, delectat me cum [1820]charitate vestra recordari. Et erit, inquit, ibi, id est,

39

in antiquis cubilibus draconum, in terra utiquedeserta et invia, semita et via, sicut hodie cernereest : quia in feris et incultis hominibus, qui sinelege vivebant, in ipsis invenitur ordo vitæ, etdisciplina. Et hæc via, inquit, sancta vocabitur : quianimirum sanctificatio est peccatorum,perditorumque salus. Quanta vero virtute acreverentia sanctitatis præemineat, inde probatpropheta, quia non transibit, inquit, pollutus per eam(Isa. XXXV, 8). O mi Isaia, ibunt igitur qui pollutisunt per aliam viam ? Imo potius huc omnes, hucveniant, hac incedant. Immundis enim præcipueChristus hanc viam stravit, qui venit quærere etsalvum facere quod perierat in viis sæculi. Quidigitur ? transibit pollutus per viam sanctam ?Absit ! Veniat quantumlibet pollutus ad eam, nontamen transibit pollutus per eam : quia cumtransierit, jam pollutus non erit. Admittit quidemvia sancta pollutum, sed statim abluit admissum ;quia diluit omne commissum, tanquam verebaptismus alter pœnitentium. Hic plane, hicbaptizat, non Joannes, sed Jesus baptismopœnitentiæ : hic patet fons domus David inablutionem peccatoris et menstruatæ. Proptereanamque via hæc pollutum admittit, sed pollutumnon transmittit : quia via arcta est, et quasiforamen illud angustum est, quo serpensinnovandus cum exuviis suæ vetustatis venirepotest, sed cum ipsis transire non potest ; sednovum suaque nuditate melius vestitum, transitus

40

angustia trajicit, extricans omnem, quem attulerat,squalorem vetustatis. Bene ergo prudentiamserpentis imitari rogamur, qui nec aliter in novaripossumus, nisi per angustum coarctemur.

5. Sane quod illius antiqui serpentis insidiasevadamus, si per hanc arctam viam hujus noviserpentis exemplum sequamur, Isaias promittit,qui de eadem via subdit : Non erit ibi leo, et malabestia non ascendet per eam, nec invenietur ibi (Isa.XXXV, 9). Securi ergo simus, si de via nonexorbitamus. Potest leo ille, qui circuit quærensquem devoret, juxta iter scandala ponere, laqueosabscondere, viatores rugitu terrere : sedpersistentes in via lædere non potest ; quippe cuivia ipsa terror et supplicium est. Fortitudo nempesimplicis, via Domini, et pavor his qui [1821]operantur malum (Prov. X, 29). Si ergo in via es,hoc solum time, ne devies, ne Dominumoffendas, qui te per viam ducit, ut dimittat tevagum in via cordis tui : præter eum ne timeasalienum. Quod si nimis arctam viam causaris,prospice finem, quo te via ducit. Si enim omnisconsummationis videris finem, continuo dices :Latum mandatum tuum nimis (Psal. CXVIII, 96). Siminus videre potes, crede videnti Isaiæ, quioculus tui corporis est. Ipse utcunque videbat,cum id quod sequitur dicebat : Et ecce ambulabunthac via qui liberati fuerint, et redempti a Domino : etvenient in Sion cum laude, et lætitia sempiterna supercapita eorum Gaudium quoque et lætitiam obtinebunt,

41

fugiet dolor et gemitus (Isai. XXXV, 9, 10). Qui satishunc finem cogitat, puto quia non solum viamdilatat sibi ; sed etiam pennas, ut jam nonambulet, sed volet, assumit sibi. Semper ergo,fratres, cogitate finem præmiorum, et cum omnifacultate et alacritate curretis viam mandatorum.Per ipsam vos deducat et perducat ipse, qui estvia currentium, et bravium pervenientium,Christus Jesus ; cui honor et gloria per omniasæcula sæculorum.

DE NATIVITATE DOMINI.

SERMO I. Qualia nos doceat Deus puer.

1. Puer natus est nobis (Isai. IX, 6). Puerantiquus dierum. Puer forma corporis et ætate :antiquus dierum, incomprehensibili Verbiæternitate. Quanquam et in ipsa sua dierumantiquitate etsi puer non sit, novus tamen sempersit ; imo non tam novus sit, quam ipsa novitas inse semper manens et innovans omnia, a quoquæque res prout recedit, inveteratur ; proutreaccedit, renovatur. Et novo quodam modounde antiquus, inde novus : quoniam quidemæternitas ipsius sine initio nascendi, sine defectuveterascendi, ipsa est et antiqua novitas, et novaantiquitas ipsius. Alia tamen est novitas hujustemporalis nativitatis, quia puer natus est nobis[1822] innovandis, qui ab æterno Deus natus estangelis beatificandis. Illa quidem nativitasamplioris gloriæ, sed ista profusioris misericordiæ.

42

Ista siquidem propter me, qui misericordiaindigebam, quoniam miseria circumdatus eram, etmiseria quam expiare non poteram. Ostendenobis misericordiam tuam (Psal. LXXXIV, 8), quinondum idonei sumus videre gloriam tuam :appareat benignitas et humanitas Salvatoris nostriDei, ut per hanc digni efficiamur et idonei, quibusappareat majestas et divinitas Creatoris nostri Dei.Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam,nostra indutam miseria, et novo miserendi generede ipsa miseria miserorum operantem remedia.Ad hoc siquidem ars misericordiæ beatitudinemDei, et miseriam hominis in unitate Mediatoristemperavit ; ut operante sacramento unitatis, pervirtutem resurrectionis beatitudo miseriamabsorbeat, mortemque vita deglutiat ; et totushomo glorificatus in divinæ consortium naturætranseat. Usque adeo autem universitasinfirmitates carnis, quibus ob culpam humanasubjacet natura, absque culpa videlicet, dignatiosuscepit divina ; ut nec infantiæ recusaret injurias,nec alia, quam communis habet conditio, sortirivellet exordia : excepto sane, quod per Spiritumsanctum immaculatus nascens de immaculata,vitia nostræ originis emundabat, atque secundænativitatis nobis sacramenta dedicabat.

2. Itaque parvulus natus est nobis (Isa. IX, 6), etDeus majestatis exinaniens semetipsum, nonsolum terreno mortalium corpori, sed etiaminfirmæ ac pusillæ infantium se configuravit ætati.

43

O beata infantia, cujus infirmum et stultumfortius et sapientius est omnibus hominibus ; quianimirum Dei virtus, et Dei sapientia sua innostris, divina operatur in humanis ! Hujussiquidem infantis infirmitas principem munditriumphat, fortem armatum ligat, crudelemtyrannum captivat, et captivitatem nostramabsolvit et liberat. Hujus infantis muta, ut videtur,et elinguis simplicitas linguas infantium facitdisertas ; linguis hominum loqui facit etangelorum, linguas dividens igneas : inscius iste,ut videtur, ipse est qui docet hominem scientiamet angelum, tanquam vere Deus scientiarum,Sapientia Dei, et Verbum. O sacra et dulcisinfantia, quæ veram humanis [1823] innocentiamrefudisti, per quam omnis ætas in beatam redeatinfantiam ; tibique conformis fiat, non pusillitatemembrorum, sed humilitate sensus, et pietatemorum. Prorsus vos filii Adæ, qui nimis grandesestis in oculis vestris, et in giganteamenormitatem per superbiam excrevistis ; nisiconversi fueritis, et effecti sicut parvulus iste, nonintrabitis in regnum cœlorum (Matth. XVIII, 4).Ego sum ostium (Joan. X, 9) regni, ait parvulus iste :nisi incurvetur altitudo virorum, non eos admittethumilitatis janua. Ideo nimirum conquassabitcapita in terra multorum (Psal. CIX, 6) ; et quielati accedunt, repulsi capite illiso cadentretrorsum. Quid enim ? adhuc tu superbis, terraet cinis, postquam Deus factus est humilis ?

44

adhuc magnus es in oculis tuis, postquam Deusparvulus factus est sub oculis tuis ? Illesemetipsum exinanivit ut pene videretur essenihil, sine quo factum est nihil : et tu inimmensum inflaris et extolleris, existimans tealiquid esse, cum vere sis nihil ! ipse te seducis(Galat. VI, 3), clamat tibi Apostolus ; cum, etsialiquid esses, si magnum aliquid esses, tantomagis humiliari te oporteret. Quanto, inquitSapiens, magnus est, humilia te in omnibus : et inveniesgratiam coram Deo (Eccli. III, 20), qui superbisresistit, humilibus autem dat gratiam (Jacobi. IV,6 et I Petr. V, 5) ; qui et ipse, ut tibi fieretexemplum, cum esset maximus omnium, factusest humillimus omnium et minimus. Parum eratei, ut fieret minor angelis conditione mortalisnaturæ, nisi et hominibus minor fieret ætateimbecillis infantiæ. Videat igitur pius et humilis, etglorietur, videat impius et superbus, etconfundatur. Videat, inquam, Deum immensum,parvulum factum, et infantulum adorandum,stupendum mysterium, redemptionem piorum,gloriam humilium, judicium impiorum, ruinamsuperborum. O venerandum ac tremendummysterium ! Quam sanctum et terribile est nomentuum, fons misericordiarum, et abyssusjudiciorum ! Quis de hoc fonte bibit, et nonamavit ? quis hanc abyssum consideravit, et nonexpavit ? Qui non amavit, nequam et impius est :sicut qui non expavit, vecors et insensatus est.

45

Nihil tamen est cur judicium expavescas, si nonadversus misericordiam insolescas. Et ipse,siquidem mallet amari, quam serviliter timeri :magisque probat quod liber ac voluntarius offertaffectus filiorum, quam quod coactitius [1824]extorquet metus servulorum. Ideo et nunc cumprimo se manifestavit mortalibus, puerum semaluit exhibere, magisque amabilis quam terribilisapparere : ut, quia salvare veniebat, et nonjudicare ; præferret interim unde provocaretamorem, differret unde incutere posset timorem.

3. Cum fiducia igitur accedamus ad thronumgratiæ ejus, qui nec cogitare sine tremorepoteramus de throno gloriæ ejus. Nihil hicterroris, nihil severitatis quam metuas ; sedomnimoda benignitas atque mansuetudo, de quapræsumas. Et si potestas et terror apud ipsum est,totum tamen interim dissimulat, donec pœnitentiparcat, confitentem recipiat. Ne sit tibi scrupulo,quod graviter deliquisti : nescit puer læsus irasci ;aut, si irascitur, facile potest placari. Vere nihilplacabilius animo hujus pueri, qui in hoc ipsumpacem tuam satisfactionemque prævenit, priorquelegatos de pace mittit : ut qui reus es, velisreconciliari. Tantummodo velis, et vereperfecteque velis ; non modo veniam indulgebit,sed et gratiam cumulabit : quinimo lucrum nonmediocre deputans, ovem recuperasse perditam,diem festum aget cum angelis. Congruebat ergocum divina mansuetudine ætas innocentis ac

46

facilis infantiæ, satisque convenienter etcommode salutem peccatorum ab hac exorditusest ætate ; ut quos reatus propriæ terrebatconscientiæ, spes consolaretur non difficilisindulgentiæ.

4. O puer dulcissime, Jesu bone, quam magnaest multitudo dulcedinis tuæ, quam abscondistitimentibus te, et perficies sperantibus in te, quitantam exhibuisti necdum scientibus te ! Prorsusdulcedo incomparabilis, et pietas ineffabilis ; utDeum qui creavit me, videam puerum creatumpropter me : Deusque majestatis et gloriæ nonsolum similis mihi fiat corporis veritate, sed etiammiserabilis, et velut humanæ indigens opisappareat ætatis infirmitate. Vere tu puer Deus,salutare vultus mei, et Deus meus, cum totus sisdulcedo, et desiderium, dulciorem tamen te mihifacit teneritudo membrorum. Hæc nimirum tecapabilem facit sensibus et affectibus parvulorum,qui nondum sunt te solidum idonei capere cibum.Dulce interim, dulce prorsus et sapidum, cogitarepuerum Deum : quin etiam efficax et [1825]operatorium ad medendum, ac dulcorandum, siquis in nobis est, rancorem animorum, sermonumamaritudinem, morum austeritatem. Neque enimcrediderim, ubi sensus et memoria fuerit hujusdivinæ dulcedinis, locum iræ vel tristitiæ inveniri :sed omnis indignatio, et amaritudo cum omnimalitia tolletur a nobis. Ita fiet ut quasi modogeniti infantes, modo genitum infantem

47

Dominum digne laudemus, et in consonantiamorum et vocum, ex ore infantium et lactentiumperficiatur laus infantis, et lactentis Domini JesuChristi, cui cum Patre et Spiritu sancto laus etjubilatio, per æterna sæcula sæculorum. Amen.

SERMO II Quale donum, contemnente Synagoga, suscepit Ecclesia.

1. Puer natus est nobis, et filius datus est nobis (Isai.IX, 6). Inde probatur quod natus est nobis, quiascilicet datus est nobis. Illis enim recte diciturnatus, quibus videtur datus. Et omnibus quidemgratia nativitatis hujus oblata est, sed non abomnibus suscepta est. Non enim omnium estfides. In propria venit, et sui eum non receperunt(Joan. I, 11). Inutiliter autem natus esset nisi etdatus esset : frustraque factus esset filius hominis,si non recepissent eum filii hominum, quibusdaret potestatem filios Dei fieri. Væ igitur, Judæaincredula, ingrata et impia : ablatum est a teregnum Dei, et datum est genti facienti fructusejus. Ejectus Jesus est de Synagoga, sed susceptusest ab Ecclesia. Ejectus est de contradictionibusJudæorum, constitutus est in caput Gentium.Ecce populus, quem non cognovit, servivit illi,auditu auris obedivit ei ; cum de vobis filiisalienis, filiis sceleratis et parricidis, sit pii patris illaquerela terribilis : Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autemspreverunt me (Isai. I, 2). Sed, qui spernit, nunquidnon et ipse spernetur ? Quia repulistis verbum Dei,

48

inquiunt apostoli, et indignos vos judicastis vitæ æternæ,ecce convertimur ad gentes (Act. XIII, 46). O felixgentilitas ! ecce affertur tibi Jesus : curre obviismanibus, [1826] extende manus, expande sinus,devotionem tuam probet tam actus quameffectus ; filium qui tibi offertur, suscipe fide,amplexare affectu ; semperque inter ubera tuacommoretur. Et ecce videor mihi audire vocemexsultationis et confessionis de cunctis partibusorbis ; a finibus terræ laudes audio, gloriam justi.Est autem sonus ut multitudinis, ut sonuscastrorum Dei, vox una laudantium et dicentium :Puer natus est nobis, et filius datus est nobis (Isa. IX, 6).Ipsa est, ni fallor, Ecclesia lætabunda, et laudans,toto orbe terrarum ; pro eo quod sibi natum, sibidatum amplexatur filium, quem oblatum, sedablatum merito videt perfidiæ Judæorum. Lauda,sterilis, quæ non pariebas, decanta laudem et jubila, quænon parturiebas : quia per hunc filium qui datus esttibi, multi erunt filii desertæ, magis quam ejus, quævinculo legis Deo maritata (Isa. LIV, 1), eividebatur adhærere. Tunc mirabitur et dilatabitur cortuum (Isa. LX, 5). Tunc dices in corde tuo : Quis genuitmihi istos ? Ego sterilis et non pariens, transmigrata etcaptiva : et istos quis enutrivit ? Ego destituta et sola, etisti ubi hic erant ? (Isa. XLIX, 21.) O materincorrupta, virgo fecunda, filius, qui datus est tibi,hos tibi dedit. Est enim Filius Altissimi, cui Pateristos adoptavit, ut sint omnes conformes imaginisejus, et sit ipse primogenitus in multis fratribus.

49

Dilata, inquit, itaque locum tentorii tui ab ortu adoccasum, et a mari ad mare, quia ad dexteram et adlævam penetrabis, et semen tuum gentes hæreditabit (Isa.LIV, 2, 3). Iste namque unigenitus Mariæ,primogenitus est omni creaturæ, cui dicitur aPatre : Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatemtuam, et possessionem tuam terminos terræ (Psal. II, 8).

2. Sicut autem, suscepto Dei Filio, Ecclesiasterilis peperit plurimos, et roborata est : ita ipsoejecto, æmula ejus Synagoga, quæ multos filioshabebat, infirmata est. Ideo enim hodie Ecclesiagratulabunda de dato sibi filio gratiarum actioneet voce laudis replet cœlos : illa muta sedet intenebris, aut certe ejulatu fatigat inferos. Misera etcæca, cur non advertit quam manifeste Deus ejusad nos transierit ; quam evidenter ipsa repudiata,solumque retinente libellum repudii, litteram dicolegis, quæ adulteria ipsius, coarguit, universamdotem ipsius ad novam Sponsus nuptamtranstulerit ? Ecce in manibus nostris tabulæmatrimonii, in [1827] duobus Testamentis ; eccesacramenta unctionum, dignitas regum, ordosacerdotum, ministeria levitarum, cultus templi etvasorum, sacrificiorum veritas, omnis deniqueipsorum gloria, translata ab ipsis, collata est nobis,quia causa et veritas omnium, Filius datus est nobis.Ipse calicem legis, quæ in manu est Mediatoris, exhoc Judæo in hunc Christianum inclinavit. Etomne quod in ea merum ac verum fuit, eliquatumnobis transfudit : fæx sola, quæ non est exinanita,

50

apud Judæos remansit ; ipsam bibunt, ipsa parscalicis eorum.

3. Sed quid verbis moror ? Numquid enimpotest enarrari, quæ et quanta sunt data nobis,cum iste Filius datus est nobis ? Nonne omnedatum optimum, et omne donum perfectum abipso, et cum ipso, pariter ad nos descendit ?nonne universas opes cœli, omnes thesauros Dei,secum nobis advexit ? qui licet adhuc in ipsocontineantur absconditi, multa tamen jam etmagna, et quasi donativum pugnaturis erogavit ;sed nihil omnia ad ea quæ victoribus reservavit.Quis enumeret tot munera charismatum, totgenera virtutum, nostrorum scilicet varietatemarmorum, subsidia Sacramentorum, ferculaScripturarum, gradus et ordines ministrorum ; inomni ætate, sexu, et conditione, natione et lingua,tot martyrum trophæa, confessorum insignia,virginum coronas ? si miraris, inquit Ecclesia,unde repente mihi pauperculæ hæc multitudodivitiarum, et magnitudo gloriæ : inde nimirum,quia Filius Dei datus est nobis, Deus gratiæ,Dominus virtutum, et Rex gloriæ. Imo magismirum esset, si non sequerentur Dominum bonasua, cum etiam ipse sit omnia bona. Inquirentes,inquit, Dominum, non minuentur omni bono (Psal.XXXIII, 11) ; quanto magis suscipientes ? Si enimmiraris ista nobis per Filium data, ego (ut plusmireris) adjiciam omnia omnino nobis cum illoesse donata. Cum enim Filium, per quem et in

51

quo omnia subsistunt, Pater nobis donavit,quomodo non omnia nobis cum illo donavit ?(Rom. VIII, 32.) Omnia nostra sunt, aitApostolus, quia noster est auctor omnium etDominus ; ut, etsi videamur tanquam nihilhabentes, inveniamur tamen omnia possidentes.Vides igitur quantum, et quale datum sit Filius ;quamque probabile sit quod de Sapientia, quæipse est, legitur : Venerunt mihi omnia bona cum illa,et innumerabilis honestas [1828] per manus illius (Sap.VII, 11). Quare autem hoc ita inculco, fratresmei ? Quare, nisi ut discatis gloriari, quia filiusdatus est nobis ; et quidquid mundus potest dare,aut promittere vobis, non modo vile et indignumad illum, sed etiam detrimentum propter illumdeputetis ? Non quomodo mundus dat, dat illevobis : tantum grati estote, quia datus est vobis, etsatagite ut amplius et perfectius detur vobis. Quienim semel datus est mundo in forma carnis, etcertis diebus aut horis datur fidelibus in specieponis, scilicet in esu Sacramenti sui, sæpius etincertis horis datur devotis, in gustu spiritus sui.Primum, ad redemptionem ; secundum, adsanctificationem ; tertium etiam adconsolationem. Primum exigit ut fides sit recta ;secundum, ut conscientia pura ; tertium, utdevotio prompta. Hæc mentem elevat, ut gratiæoccurrat ; cor aperit, ut excipiat ; affectum dilatat,ut plurimum ipsius capiat. Non solum autemistam, sed et omnem gratiam abundare faciat in

52

vobis, Deus omnis gratiæ, Filius, qui datus estvobis, qui est Deus benedictus in sæculasæculorum. Amen.

SERMO III. De admirabili Dei cum homine commercio.

1. Puer natus est nobis (Isa. IX, 6). Nobisprorsus ; non enim sibi, non angelis. Sibi, inquam,natus non est, ut scilicet hac nativitate esse, autmelius esse inciperet, qui antequam temporaliternasceretur, æternaliter erat, et perfecta beatitudosibi erat, quia de Deo perfecto perfectus Deusnatus erat. Angelis natus non est ; quia necangelus ille qui in veritate stabat, reparationeindigebat ; nec illius qui ceciderat, casusreparabilis erat. Ideo nusquam angelosapprehendit, sed semen apprehendit Abrahæ(Hebr. II, 16) ; et qui Deus natus erat sibi, puernatus est nobis : se quodammodo relinquens, etangelos transiliens, ut ad nos usque deveniensunus fieret e nobis ; et exinanitus a semetipso,minoratur ab angelis, ut æqualis fieret nobis. Quiigitur natus æternaliter sibi et angelis eratbeatitudo, natus temporaliter nobis, factus estnobis redemptio ; [1829] quia nos solos laborarevidebat antiquo nostræ nativitatis præjudicio.Quam felix, quam amabilis nativitas tua, puerJesu, quæ nativitatem omnium emendat,conditionem reformat, præjudicium solvit,chirographum damnatæ naturæ rescindit : ut siquem piget damnabiliter esse natum, possit

53

felicissime renasci ! Quotquot autem receperunteum, dedisti eis potestatem filios Dei fieri (Joan.I, 12). Gratias agimus gratuitæ atque gratiosænativitati tuæ, Deus fili hominis, per quamaccessum habemus in gratiam istam in quastamus, et gloriamur in spe gloriæ filiorum Dei(Rom. V, 2). Prorsus admirabile commercium, utsumens carnem, largiaris deitatem ! commercium,inquam, charitate, non cupiditate contractum ;indulgentiæ quidem tuæ gloriosum, sed indigentiæmeæ omnino lucrosum. Vere tu puer misericors,quem sola misericordia puerum fecit : licet paritermisericordia et veritas in te obviaverunt sibi (Psal.LXXXIV, 11). Vere, inquam, tu misericors puer,natus es nobis, non tibi : lucra nostra, nonaugmenta tua nascens de nobis quæsisti, quia adhoc solum nasci dignatus es, ut nos minorationetui proveheres, humiliatione glorificares. Tuexinanitus nos replesti : tu enim omnem tuæplenitudinem divinitatis in hominem transfudisti.Transfudisti, sed non confudisti. Transfusumtamen Deum in hominem non dicerem, si admensuram datum huic homini spiritum audirem :si de omni sua plenitudine penes Deum aliquidresedisset, quod non in hominem, cui unitas est,effudisset.

2. Merito igitur oleum effusum nomen(Cantic. I, 2) Dei hominis, vel certe unguentumexinanitum ; cum ita funditus Dei in hominemeffusus sit, ut eum semetipsum exinanisse (Phil.

54

II, 7) confiteatur fides Apostoli. Quamquam sicutique se exinanivit, ut in se ipso nihil prorsusminuerit, aut mutaverit ; nec alia esse potuitnaturæ immutabilis exinanitio, quam naturænostræ, quæ terra inanis et vacua est, assumptio.Magna prorsus exinanitio ista in oculis videntium,ut splendor gloriæ et figura paternæ substantiæ,nonnisi formam præferat servilem, et in ipsa nonhabens speciem neque decorem. Quasi enimparum exinanitus esset, si homo solum fieret,etiam humanæ carnis gloriam ita funditus in sevacuavit, sapientiam infatuavit, infirmavit [1830]virtutem, minuit magnitudinem ; ut et in nativitateminimum, et in passione se exhiberet novissimumvirorum : unde nec reputaverunt eum. Vis autemvidere Deum exinanitum a semetipso ? videjacentem in præsepio. Ecce Deus noster (Isa. XXV,9), Isaias ait, qui de tam longinquo vidit, etcognovit præsepe Domini sui, imo Deum inpræsepi. Ecce, inquit, Deus noster. Ubi, quæso ? Inpræsepio, inquit. Infantulum quidem ibi invenio.Hunccine tu dicis illum esse, qui dicit, Cœlum etterram ego impleo (Jerem. XXIII, 24) : imo cujusmajestati angusta est omnis cœli latitudo ? Pannisinvolutum video. Hunccine tu dicis illum esse, quigloriam et decorem induit lucis inaccessibilis,amictus incircumscripto lumine sicut vestimento ?Vagientem audio. Hiccine est qui in cœlis tonat,sub cujus vocis tonitruo potestates angelicæsubmittunt alas suas ? Sic est, inquit alius

55

propheta satisfaciens pro Isaia, omnino sic est :Hic est Deus noster, sed exinanitus est, ut te repleat,et a se quodammodo deficere voluit, ut te reficiat.Conclamat omnis chorus prophetarum unospiritu, eademque sententia, etsi aliqui vocediversa, sic est : Hic est Deus noster, et nonæstimabitur alius præter eum (Baruch. III, 36) ; nequeenim est alius præter eum. Sed scio, inquit David,scio, quia non credet signo huic, sed contradicetgeneratio prava et adultera Judæorum ; enarratevos, apostoli, in progenie altera Gentium. Quid ?Quoniam hic quem Judæus jacentem in præsepinec respicit, pendentem in cruce despicit ; cummiro modo nascitur, non videt ; cum miraoperatur, invidet ; cum dira patitur, irridet : Hic,inquam, hic est Deus noster in æternum et in sæculumsæculi, ipse reget nos in sæcula (Psal. XLVII, 15).

3. Et ecce jam prædicantibus apostolis,testificantibus prophetis, etsi vellus siccatum est,sed areæ latitudo infusa est (Judic. VI, 39, 40) :etsi cucurbita aruit, Ninive salvata est (Jonæ III etIV) ; et amissio Judæorum, divitiæ facta estmundi, et salus gentium. Adorant omnes regesterræ parvulum qui natus est nobis, omnes gentesserviunt ei : quia si qui sunt qui non serviant, velnon sint servituri, quasi non sint, sic sunt corameo (Isa. XL, 17) ; gens etiam et regnum, quod nonservierit ei, peribit. Jam tamen videmus etgaudemus impletum, quod per Isaiam fuerat aPatre [1831] promissum : Viri sublimes ad te

56

transibunt, tui erunt, post te ambulabunt, te adorabunt,teque deprecabuntur. Et merito, inquit, quia in tetantum est Deus, et non est absque te Deus. Vere tu esDeus absconditus, Deus Isræl Salvator (Isa. XLV, 14,15). Si unquam manifestius, si expressius potuitdici Jesus Deus, nunquam credat Judæus : autcerte si derogat hæc esse dicta de Jesu, ostendatalium in quo sit Deus, et qui sit Deus, nec prætereum Deus ; quando quidem nec personarumTrinitatem fatetur, ut assignare possit Deum, inquo sit Deus, ita ut alius Deus præter eum nonsit. Sed te, perfide, scandalizat, quod ad pietatemædificare debuerat ; quod scilicet Deusabsconditus, et homo oculis adhibitus est,tanquam lutum ex sputo, quod ad videndumDeum cæcum illuminaret. Hoc, inquam, scandalotibi est, quod in infirmitate carnis abscondita estfortitudo Dei, et in infirmitate crucis absconditaest fortitudo hominis Dei ; quod inglorius interviros aspectus ejus, et forma ejus inter filioshominum : unde nec reputasti eum, sed putastiquasi leprosum, et percussum a Deo, ethumiliatum ; cum Deus posuerit in eo iniquitatesomnium nostrum (Isa. LIII, 4, 5). Nam et tuamquoque suscepisset, si tu eam vel ad extremumdeponere voluisses. At tu, miser, non deponis,sed apponis iniquitatem super iniquitatem ; supersanguinem prophetarum, sanguinem Filii Dei etApostolorum. Impone igitur, quandoquidem itavis, impone jugum iniquitatum tuarum, tibi et

57

filiis tuis : mihi enim regnum Christi portaremagis decet, ut meas ipse portet iniquitates. Tuporta colligationes impietatis, fasciculosdeprimentes : ego portem fasciculum myrrhæ,quem Maria mihi colligavit, pannisque involutumin præsepi reposuit.

4. Vos igitur, fratres mei, qui cognovistispræsepe Domini vestri, Dominumque in præsepi,quem Isræl non cognovit : vos, inquam, quibusSalvator ideo non viluit, quia misericors essevoluit ; sed eo vobis tenerior in affectu, quominor est in aspectu : cantate, et exsultate etpsallite, Puer natus est nobis, filius datus est nobis. DeJudæis quidem est natus, sed nobis est natus ;quia illis ablatus, nobis est datus. Cantate Dominocanticum novum, quia mirabilia fecit. Notum fecitDominus salutare [1832] suum (Psal. XCVII, 1-3) :adeo ut et asinus de Gentibus cognoscat inpræsepi Dominum suum, fenum sibi factum, quiaomnis caro fenum (Isa. XL, 6). In conspectu namqueGentium revelavit justitiam suam (Psal. XCVII, 2) :quam Judæus ignorat, velum adhuc habens superfaciem suam. Velum habet, quia zelum tenet :unde nec velum videt, sed invidet quod puer natusest nobis, filius datus est nobis. Nec invidet, quodcupiat habere sibi, sed quod cupiat perire et mihiet sibi. Mallet æmula et mala meretrix infantemnecari, quam vivum mihi dari. Sed judicium nostriSalomonis, cujus sermo penetrabilior omni gladioancipiti, scrutans corda et renes, in invenienda

58

matre non erravit : Date, inquit, Ecclesiæ infantemvivum : hæc est enim mater ejus (III Reg. III, 26, 27).Quicunque enim fecerit voluntatem ejus, ipse mater, etfrater, et soror ejus est (Matth. XI, 50). O DomineSalomon, tu matrem dicis, ego ancillam profiteor.Ancilla Christi sum : fiat mihi secundum verbumtuum (Luc. I, 38). Et quidem matrem amore etsollicitudine me præstabo, quantum potero : sedconditionis meæ semper memor ero.

5. O fratres, hoc nomen matris non estsingulare prælatis, quamvis specialis eis incumbatcura maternæ sollicitudinis et pietatis : communeest et vobis, qui facitis voluntatem Domini.Utique et vos matres estis pueri qui datus estvobis, et in vobis, ex quo videlicet a timoreDomini concepistis, et parturistis spiritum salutis.Vigila igitur, o mater sancta, vigila super curamrecens nati, donec formetur in te Christus, quinatus est tibi : quia quo tenerior est, eo faciliuspotest perire tibi, qui nunquam perit sibi. Spiritussiquidem qui in te est, si tibi exstinctus fuerit,redit ad Deum qui dedit illum. Vigila, inquam,super curam recens nati, memor quoniam æmulatua dormiens oppressit filium, qui datus erat ei.Quæ est enim illa, nisi carnalis anima, quæspiritum exstinguit negligentia et inertia.Hujusmodi homines, cum religionis amiserintfervorem, ipsius tamen sibi arrogant gloriam etnomen. Inde contentiones carnalium adversusspirituales, etiam in capitulis, ubi verus Salomon

59

invisibiliter judex præsidet. Filius meus, inquiuntcarnales, vivit, et tuus mortuus est : ego spiritumDei habeo, tu non habes ; in me vivit amor Dei,in te mortuus est : dum scilicet [1833] æmulantursibi religionis auctoritatem, cujus spiritualeshabent veritatem ; ut subducta eis auctoritate,consuetudines inducant pro sui sensus libidine. Etrevera quidem mater vult æmulæ dari vivum etintegrum infantem, non invidens ei gloriam,dummodo habeat et virtutem, sed illa, Nec mihi,inquit, nec tibi sit, sed dividatur (III Reg. III, 26) ;quia nimirum sanctitatis sibi cupit retinerehonorem, et aliis relinquere laborem. Sed nonerrat qui judicat, etsi aliquandiu dissimulat.Gladius Salomonis matrem invenit, cui adjudicatindivisum, sicut affectum charitatis, sic effectumpotestatis ; sicut fervorem operandi, sic favoremimperandi. Vos itaque, fratres, in quibus fides perdilectionem operans nata est de Spiritu sancto,custodite eam, pascite, nutrite, tanquam parvulumJesum, donec formetur in vobis puer qui natus estnobis ; qui non solum nascendo, sed vivendo etmoriendo, formam cui conformemur tradiditnobis : memor quippe semper, quod non nisinobis natus fuit, nec nisi nobis vivere voluit, necmori nisi pro nobis, qui pro se non habuit ; ut etnos per ipsum renasceremur, secundum ipsumviveremus ; in ipso moreremur, qui vivit et regnatper omnia sæcula sæculorum. Amen.

60

SERMO IV. De plenitudine temporis a Christo allata.

1. Ecce jam venit plenitudo temporis (Galat. IV, 4).Plenitudo ista temporis apud Paulum accipitur,seu propter abundantiam gratiæ, seu propteradimpletionem præcedentis prophetiæ , seupropter pleniorem ætatem fidei adultæ. Desingulis videamus. Omnium plenitudo bonorumChristus Dominus est : quippe qui omnibusthesauris sapientiæ et scientiæ Dei, totiusquegratiæ plenus est ; imo in quo omnis plenitudodivinitatis habitat corporaliter (Coloss. II, 9).Viderunt apostoli plenum gratiæ et veritatis, et deplenitudine ejus omnes acceperunt : adeo utnovissimus eorum et abortivus Paulus, vas [1834]electionis, de plenitudine quam acceperat,disseminaret ubique plenitudinem gratiæ etveritatis, clamans et dicens : Ecce jam venit plenitudotemporis (Galat. IV, 4). Cum enim plenus omnibusbonis natus esset temporaliter auctor temporis,quidni plenitudinem attulisset temporis ? Cumcœli rorarent desuper, et nubes pluerent Justum,Salvatorem terra germinaret, tanta supernæbenedictionis ubertas quidni fecunditatem terrisomnibus præstaret ? Benedixisti, Domine, terramtuam, dedisti benignitatem, et terra nostra deditfructum suum (Psal. LXXXIV, 2, 13) ; videlicetde uno grano frumenti, quod germinavit alvusVirginis, ubique terrarum pullulante copiosamesse fidelium. Nolo enim hanc plenitudinemtemporis requiras in copia bonorum temporalium,

61

sed æternorum ; non in proventu agrorum, sedcœlorum. Si cœli rorant desuper, et nubes pluuntJustum ; si terra germinat Salvatorem, et justitiaoritur simul ; si denique oritur in diebus Domininon solum justitia, sed et abundantia pacis :feliciora tempora ne quæsieris, quando et regnumDei nihil aliud est quam justitia, et pax, etgaudium in Spiritu sancto (Rom. XIV, 17), quodde illis procedit. Nam et nostrorum temporum illestatus judicatur optimus, atque pulcherrimus, cumet justitia moribus imponit disciplinam, etabundantia cum pace quietem vitæ præstat etlætitiam. Denique misericordia Domini plena estterra (Psal. CXVIII, 64) : benedixit Dominuscoronæ anni benignitatis suæ, et campi ejus repletisunt ubertate (Psal. LXIV, 12) totius gratiæspiritualis. Et quis, nisi ingratus, plenitudinemneget esse temporis ? Quæ unquam aurea ætassimile aliquid habuit hujus plenitudini temporis,quando panis angelorum, omnem habenssaporem suavitatis et omne delectamentum,apponitur etiam jumentis ; et non solum homines,sed et jumenta, cibo pascuntur cœlesti ? Hominesenim et jumenta salvabis, Domine,quemadmodum multiplicasti misericordiam tuam,Deus (Psal. XXXV, 7, 8). Infinite multiplex hæctua, Deus, misericordia, ut qui panis angelorum,non solum hominum dites ac beatifices mensas,sed etiam fenum factus, jumentorum repleaspræsepia. Confiteris, o Domine sapientia

62

misericors, quia sapientibus et insipientibusdebitor es, ut qui utrosque fecisti, utrisquenecessariam alimoniam [1835] procures ; et tamhomines quam jumenta, tam spirituales quamanimales, suo quemque gradu et ordine salves.Confiteantur igitur Domino misericordiæ ejus, etmirabilia ejus filiis hominum (Psal. CVI, 15) : quiamisit Verbum suum carnem factum, medicinamet escam omnium ; ut etiam incapaces Verbi,sanentur tamen et satientur carne Verbi. Edantitaque pauperes et saturentur, et confiteanturvenisse beatam temporis plenitudinem ; quandoet in præsepibus suis paratum sine sudore vultussui panem inveniunt cœlestem. Numquid ergomugiet bos, eum ante præsepe sic plenumsteterit ? (Job VI, 5.) Mugiat, sed præ gaudiospiritus in jubilo cordis ; quia præsepe Dominisui, imo Dominum in præsepi suo cognovit.

2. Libet autem adhuc manifestius videre,Christus veniens e cœlis quantam plenitudinemtemporis advexerit, quam facili et exiguo pretioomne pretiosum comparari posse decreverit.Duobus minutis, seu calice aquæ frigidæ, aut certesola bona voluntate, jam a diebus ejus emiturregnum cœlorum, quanquam etiam nunc vixinveniat emptorem in tanta multitudine divitum.Proh pudor ! etiam nos ipsi, qui jam emerecœpimus, jam tabulas emptionis conscripsimus,jam pignus hæreditatis accepimus ; etiam nos,inquam, toties a pacto resilimus, ac pene

63

complaciti pœnitemus, querimur, murmuramus,quasi in negotio simus circumventi ; quasimagnum sit illud prope nihil, quod exigitur anobis. Bene de nobis prophetavit Scriptura :Malum est ; malum est, dicit omnis emptor, et cumrecesserit, gloriabitur (Prov. XX, 14). An non meritopoterit gloriari, qui immensum illud et æternumpondus gloriæ, hoc levi et momentaneotribulationis suæ comparaverit, qui sic pro nihilosalvus factus fuerit ? At nunc quotidianas hincinde querelas et molesta murmura audias : Malumhoc, malum illud ; grave hoc, importabile illud ;quis tanta ac talia ferat ? Ita nemo fere est quidigne pro merito sui rem æstimans dicat : Nonsunt condignæ passiones hujus temporis ad futuramgloriam quæ revelabitur in nobis (Rom. VIII, 18), nisitunc demum cum cœperit revelari. Tunc planegloriabitur, qui modo detrahit, ac de pretio segravari gemit ; cum scilicet de foro, id est, demundo hoc, ubi contractus celebratur hujuscommercii, recesserit, [1836] et in domumæternitatis suæ, secum ferens rem tantam tantilloemptam, redierit. Homo plane secundum cor Deierat ille, homo simplex sine querela, qui ab hacarte, imo inertia et infidelitate emptorum alienuserat ; Davidem dico, qui dicebat : Quoniam noncognovi litteraturam, Domine, memorabor justitiæ tuæsolius (Psal. LXX, 15, 16). Justitiæ meæ nullatenusmemorabor, ut labores meos exaggerem, meritamagnificem ; potius memorabor justitiæ tuæ solius, qui

64

gratis obligasti te mihi promissorem. In veritate tuaexaudi me, in justitia tua, et non intres in judicium cumservo tuo (Psal. CXLII, 1, 2) : qui, si voluero mejustificare, os meum condemnabit me. Per hocenim, inquit, introibo in potentias Domini (Psal. LXX,16) ; quia scilicet justitias meas non statuam : perhoc potentem me faciet, et nunc in prælio, et tuncin regno ; quia semper infirmitates measconfitebor. Cum enim infirmor, tunc potens sum(II Cor. XII, 10). Sicut ergo prudenter apudDeum causam agit, qui justitiæ suæ immemortotum misericordiæ committit ; sic prudenteremit, qui omnem fictionem, atque avaritiamnegotiationis scire renuit ; qui inventa illa pretiosamargarita, non solum omnia sua, sed et seipsumultro ac desideranter impendit. At nos tepidi, ficti,ingrati, indevoti, voluptatum amatores magisquam Dei, vix ab illa voce infidelis et nequissimimurmuris, Malum est, malum est (Prov. XX, 14),valemus compesci ; etiam postquam gustavimus,et vidimus, sicut de muliere forti scriptum est,quoniam bona est negotiatio nostra.

3. Adhuc ferebat me quidam implacabiliszelus adversus ingratitudinem et infidelitatemhujus temporis nostri ; sed revocat me, de quasermonem institui, sancta ac beata plenitudotemporis Christi, qua etiam hodie pleniuspascendi estis. Conjunctim tamen currunt,pariterque feruntur hæc duo tempora tam diversa,tamque adversa, tempus scilicet gratiæ, et tempus

65

malitiæ ; cum tamen nonnisi unum tempusinveniatur utriusque. Si enim modo non essettempus gratiæ, non diceret Apostolus : Ecce nunctempus acceptabile, ecce nunc dies salutis (II Cor. VI, 2).Et iterum, si modo non esset tempus malitiæ, nondiceret idem apostolus : Redimentes tempus, quoniamdies mali sunt (Ephes. V, 16). Confligunt igitur intempore uno gratia et [1837] ingratitudo, velut instadio uno. Jam olim siquidem sapientia pugnatadversus malitiam, propter quod et nunc in hujusmundi descendit aream. Pugnat, inquam, nolensvinci a malo, sed volens vincere in bono malum.Abundabat iniquitas, et licet humana congelataesset, divina tamen non frigescebat charitas.Magnus ille ardor charitatis, et revera, sicutscriptum est, aquis multis inexstinguibilis (Cantic.VIII, 7) ; quod cum extremum jam judiciumpostularet multitudo peccatorum, Deus tamenFilium suum misit, non ut judicaret mundum, sedut salvaretur per ipsum (Joan. III, 17). Cum igiturjam pene consummata mundi malitia finemindicaret temporis, Redemptoris adventus novamet inopinatam plenitudinem temporis rebusinfudit humanis. Cum enim mundusconsenuisset, atque prope interitum essettemporis ætate, subito ad adventum Conditorissui, nova et insperata renovatus est virtutisjuventute, fideique quodam juvenili calore. Fidessiquidem, cujus primævum tempus, velut quædampueritia, fuit in Patriarchis, qui exorti sunt primo

66

mane Ecclesiæ nascentis ; adolescentia vero inProphetis ; ad plenitudinem demum juvenilisexcrevit roboris in Apostolis, quando et caloremsuæ virtutis mundo spectabilem præbuit in tampræclaris, atque fortissimis innumerabiliummartyrum triumphis. Hanc adultam ac plenamætatem fidei vocat Apostolus plenitudinemtemporis, quando scilicet hi qui sub pædagogolegis erant, nihilque a servo differebant, dumerant parvuli, jam adulti libertatem filiorumreceperunt per Unigenitum Patris (Galat. IV, 1-9).Qui nimirum, ut nulla plenitudo suo deessettempori, plenus tam gratia quam veritate venit,quatenus et per gratiam impleri faceret legismandata, et per veritatem impleret ipse promissa ;adeo ut quidquid etiam universis retro sæculismystice gestum aut dictum fuit, totum verius acplenius impletum sit in hac plenitudine temporis.Nam et hic ipse dies tot sacramenta, tot oracula,quasi recapitulata in brevi hodie exhibuit, ut de eovere dici possit : Consummatus in brevi, explevittempora multa (Sap. IV, 13).

4. Cum ergo tot modis constet quia venitbeata plenitudo temporis, recte querelasinsipientium Salomon compescuit, dicens : Nedicas, Quid, putas, causæ est quod meliora [1838] fueretempora priora quam nunc sunt ? Stulta est, inquit,hujusmodi interrogatio (Eccle. VII, 11), cummanifeste felicissima tempora fecerit hominibusgratia Dei ; ingratitudo autem hominum pessima

67

fecerit ea sibi. O tempus acceptabile, cui tambeatum, tam auspicatum initium dedit dies iste,quo natus conditor æternus temporis, æternitatemmortalibus nuntiavit ! O vere dies salutis dies iste,quo nata salus mundi se ipsam poculum salutaremiscuit ægrotis ! O fratres, de die isto loquebatur,ni fallor, Sapiens filio suo : Non defrauderis a diebono. Et exponens quid sit non defraudari :Particula, inquit, boni doni non te prætereat (Eccli.XIV, 14). Diem quippe bonum pro eo dicit, quiadatum est hodie donum bonum, prorsus datumoptimum, donumque perfectum, descendens aPatre luminum ; quod quale sit nemo scit, nisi quiaccepit. At vos, fratres, spiritum qui ex Deo estaccepistis, ut sciatis quæ a Deo donata sunt vobis,qui ex sententia cordium cantatis : Filius datus estnobis (Isai. IX, 6). Filius iste, panis est filiorum, quide seipso hodie beatum ac solemne universæfamiliæ Patris exhibet epulum.

5. Gratias tibi, Pater misericordiarum, quipanem nostrum quotidianum das nobis hodie,tantaque largitate aperuisti manum tuam adimplendum omne animal benedictione, ut ipsaetiam benedictione plenum inveniatur eorumpræsepe. Quam miserum, quam brutum acstolidum, imo quam sibi nequam et invidum illudanimal, quod sese isto die bono defraudat, ut eumparticula doni boni prætereat, ut scilicet expersgratiæ cœlestis, quæ ei proposita est, fiat, diemquetotius refectionis et gaudii tristi ac jejuno corde

68

prætereat ; quasi necdum venerit copiosissimaplenitudo temporis, nec præsepia simplicium ethumilium panis impleverit cœlestis ! Hujusmodihominem sibi nequam et invidum, Deo ingratumet injuriosum, notat Sapientia, cum ait : Oculusmalus ad mala opera, et non saturabitur pane, indigens etin tristitia erit super mensam suam. Ideo, inquit, nonsaturabitur bonis anima ipsius, quia oculus ejus admala, nec revertetur oculus ejus, ut videat bona,ut cum pietate et fide consideret quæ ei appositasunt in magna divitis mensa. Nequam est enim,inquit, oculus lividi, avertens faciem suam et despiciens[1839] animam suam (Eccli. XIV, 10, 8). Proculdubio, fratres, si faciem non avertimus aconsideratione illius qui jacet in præsepi, ipsointuitu possumus felicissime pasci, dicemusque :Dominus pascit me, et nihil mihi deerit ; in loco pascuæ,ibi me collocavit (Psal. XXII, 1, 2). Tunc planesciemus quia venit desideratissima plenitudotemporis, in quo misit Deus Filium suum, perquem tanta jam replemur plenitudine bonorum :ipsi benedictio et gratiarum actio, et nunc, et perinfinita sæcula sæculorum.

SERMO V. De mira Dei providentia in nativitate Christi.

1. Convenistis, fratres, ad audiendum verbumDei. Deus autem aliquid melius providit nobis, utnon solum audire, sed etiam videre datum nobishodie sit Verbum Dei, si modo transeamus usqueBethlehem, et videamus hoc verbum quod fecit Dominus,

69

et ostendit nobis (Luc. II, 15). Noverat hominumsensus invisibilium incapaces, cœlestiumindocibiles, ad fidem quoque difficiles, nisi resipsa de qua fides suadetur, visibiliter ipsissensibus convincendis ingeratur. Nam etsi fidesest ex auditu, multo tamen proclivius acpromptius ex visu : sicut illius exemplo docemur,cui dicitur, Quia vidisti me, credidisti (Joan. XX, 29) ;qui scilicet dum audiebas incredulus fuisti. Quiaenim difficilius audita, quam visa creduntur, ideomerito fides illorum qui non viderunt, a Dominobeata prædicatur ; quippe qui plus detulerintauctoritati sermonis, quam experientiæ propriisensus, aut rationis. Deus tamen per omniavolens satisfacere tarditati nostræ, Verbum suumquod prius fecerat audibile, hodie fecit nobisetiam visibile, imo et tractabile ; ut et quidam exnobis potuerint dicere : Quod fuit ab initio, quodaudivimus, quod vidimus oculis nostris, quodperspeximus, et manus nostræ tractaverunt de Verbo vitæ(Joan. I, 1). Fuit ab initio illius, quæ sine initio est,æternitatis ; audivimus promissum ab initiotemporis ; vidimus et contrectavimus exhibitumin fine temporis. Alias autem invenies quod non[1840] solum visibile et tractabile, sed etiamgustabile et odorabile nobis Verbum Dei factumsit, quippe quod per omnes vias sensuum, aditumsibi ad animam quæsierit, quatenus sicut persensus mors intraverat, sic per eosdem rediret etvita. Quod ergo Verbum caro factum est (Joan. I,

70

14), nobis qui toti sumus caro, factum est ; ut quiantea Verbum Dei tantum poteramus audire, jamcarnem factum et videre possimus et gustare,omnesque sensus in testimonium auditusconvocare ; quatenus omnes nostri sensusconsensu uno, et voce una confiteantur, Sicutaudivimus, sic vidimus (Psal. XLVII, 9).Incomparabiliter tamen amplius tunc concessumest visui, quam unquam fuerat auditui, cum modovideatur Verbum, quod Deus est, et anteamagnum haberetur audire verbum quodcunqueex Deo. Et verbum quidem quod ex Deo est, vidialiquando, fratres, cum tædio audiri ; sed Verbumquod Deus est, nunquid poterit nisi cum gaudiovideri ? In me primum sententiam feram : quiaVerbum, quod Deus est, cum se hodie mihividendum præbeat in eo quod sum, si me nonlætificat, impius sum ; si non ædificat, reprobussum

2. Si quis ergo, fratres, acediosus inveniturinter nos, nolo diutius ut fatigentur aures ejussermone nostro contemptibili ; transeat usqueBethlehem, et illud in quod desiderant Angeliprospicere, prospiciat ibi, Verbum scilicet Dei,quod Dominus ostendit nobis ; imaginetur animo,Sermo Dei vivus et efficax qualis ibi jaceat [al.qualiter ibi taceat] in præsepi. Si tantum pietasoculum illuminet intuentis, quid tam delectabiliterpotest videri, tam salubriter cogitari ? Quid æquemores ædificat, spem roborat, charitatem

71

inflammat ? Omnino fidelis sermo, et omniacceptione dignus, omnipotens Sermo tuus,Domine ; qui tam alto silentio a regalibus Patrissedibus animalium illapsus præsepibus (Sap.XVIII, 15), melius interim suo nobis silentiosermocinatur. Qui habet aures audiendi, audiatquid nobis hoc pium et mysticum æterni Verbiloquatur silentium ; quoniam, nisi me fallitauditus, inter alia quæ loquitur, loquitur pacem inplebem sanctorum, quibus reverentia ipsius etexemplum religiosum imposuit silentium, etrectissime quidem imposuit. Quid enim tantopondere, tantaque auctoritate disciplinamcommendat silentii, quid tanto terrore compescit[1841] inquietum malum linguarum procellasqueverborum, sicut Sermo Dei silens in mediohominum ? Non est sermo in lingua mea,confiteri videtur omnipotens Sermo, dum Matrisubditus est ; et nos qua dementia dicemus,Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobissunt ; quis noster Dominus est ? (Psal. XI, 5.) Liberetmihi, si liceret, obmutescere et humiliari, et silereetiam a bonis, ut attentius et diligentius aurempossem adhibere vocibus arcanis, sacrisquesensibus hujus divini silentii, et vel tanto temporesub silentio discere in schola Verbi, quantoVerbum ipsum sub disciplina siluit Matris.

3. O fratres, si pie ac diligenter intendamushuic Verbo quod Dominus fecit hodie, et ostenditnobis, quanta, quamque facile possemus ab ipso

72

perdoceri ? Verbum siquidem breviatum est, itatamen ut in eo consummatum sit omne verbumquod ad salutem est, quia nimirum verbumconsummans et abbrevians in æquitate ipsum est.Et hæc consummatio abbreviata inundavit justitiam (Isa.X, 23), sicut promissum meministis per Isaiam ;quia de sua plenitudine in participes suosredundavit justitiam, ut abundet justitia ipsorum,plus quam et Pharisæorum et Scribarum ; licet illiper tam multiplices se exercitent justificationeslegis, isti autem brevi ac simplici contenti sintverbo fidei. Sed quid mirum si omnia verba suanobis Verbum Dei breviavit, quando et se ipsumbreviari, et quodammodo minui voluit, adeo ut deincomprehensibili immensitate sui ad augustiasuteri quodammodo se contraxerit, et, continensmundum, in præsepi se passum sit contineri ? Incœlo Verbum istud horribili altitudine sua virtutesangelicas stupefacit ; in præsepi simplices ethebetes pascit : ibi subtilissimis Angelorumintellectibus inscrutabile, hic etiam obtusishominum sensibus palpabile. Quia enim Deusnon poterat loqui nobis quasi spiritualibus, sedquasi carnalibus, Verbum ejus factum est caro, utnon solum audire, sed et videre posset omnis caroquod os Domini locutum est. Et quia in sapientiasua non cognovit mundus sapientiam Dei,dignatione ineffabili eadem Sapientia Dei sestultitiam fecit, ut quamlibet idiotis vel habetibusse discibilem præberet, et per stultitiam

73

prædicationis salvos faceret credentes. Confiteortibi, Pater, Domine cœli [1842] et terræ, quiasapientiam tuam abscondisti a sapientibus etprudentibus, et revelasti eam parvulis. Ita, Pater,sic fuit placitum ante te (Matth. XI, 25, 26), utparvulis daretur parvulus qui natus est nobis,quandoquidem altitudo superborum nimisabhorret ab hujus humilitate parvuli, et quodaltum est apud homines, abominabile est apudDeum ; qui, cum veraciter altus sit, parvulusfactus est pro nobis. Cum solis nimirum parvulisconcordat iste parvulus, in solis requiescithumilibus et quietis. Sicut igitur parvuli gloriantesde eo, cantant, Parvulus natus est nobis (Isa. IX, 6),sic et ipse gloriatur de eis : Ecce ego, inquiens, etpueri mei, quos mihi donavit Dominus (Id. V, 18). Utenim parvulo Filio suo Pater sodales daret decoætaneis suis, statim primo omnium abinnocentia parvulorum cœpit gloria martyrii ; hocsignificante Spiritu sancto, quia nonnisi taliumesset regnum cœlorum (Matth. XIX, 14).

4. Si tales effici volumus, fratres, iterum atqueiterum transeamus usque Bethlehem, etdiligentius intueamur hoc Verbum quod carofactum est per Deum immensum, qui parvulusfactus est, ut in hoc visibili et breviato Verbodiscamus sapientiam Dei, quæ tota humilitas factaest. In hanc quippe virtutem illa omnimoda virtusse interim totam contulit. Nihil aliud illa summaSapientia interim scire voluit, nisi illam scilicet

74

humilitatem, cujus se postmodum magistrumvoluit profiteri. Et iste quidem, quod nimirum insuggillationem mei ipsius loquor, iste, inquam,digne et juste magister docendæ humilitatiseffectus est ; qui, licet eam sibi non ignoraret etoriginalem a Matre, et naturalem a Patre,nihilominus tamen ab ipso Matris utero didiciteam ex his quæ passus est In diversorio viatorumnatus est, ut hospites et peregrinos super terram,ipsius exemplo edocti, nos esse confiteremur. Ibiquoque novissimum eligens locum, in præsepiopositus est, ut et nos illud Davidicum : Elegiabjectus esse in domo Dei, magis quam habitare intabernaculis peccatorum (Psal. LXXXIII, 11), operedisceremus. Pannis involutus est, ut habentestantum quibus tegamur, his contenti simus ; peromnia paupertate materna contentus, Matriqueper omnia subditus, ut totius religionis forma jamin ejus nativitate nata videretur. Beata sanesimplicium fides pastorum, quæ, cum [1843]invenisset infantem pannis involutum,nequaquam in illis scandalizata est adincredulitatem, ut minora de eo sentiret, sedædificata potius ad pietatem, ut tantæ dignationigratior fieret ! Quanto namque se pro ipsisprofundius humiliatam ac funditus exinanitam illaexhibuit majestas, tanto facilius et plenius, sidigne de eis sentire volumus, totos eorumaffectus sibi illius rapuit et vindicavit charitas.

75

5. Fratres, et vos invenietis hodie infantempannis involutum, et positum in præsepio altaris ;videte vilitas tegminis ne offendat aut turbetobtutum vestræ fidei, veritatem reverendicorporis sub aliis rerum formis intuentis. Sicutenim mater Maria quibusdam assumentispannorum involvit infantem, sic mater gratiadispensatoriis speciebus rerum ejusdem sacricorporis nobis obtegit veritatem ; sic etiam matersapientia ænigmatibus et figuris arcanam diviniVerbi contegit majestatem ; quatenus et ibisimplicitas fidei, et hic exercitium studii, meritumsibi cumulet ad salutem. Nam ego, fratres, cumvobis veritatem. quæ Christus est, verbis meisenuntio, quid aliud quam Christum pannis satisvilibus involvo ? Beatus tamen, cui nec in pannisistis Christus est vilior, sicut nec merces pretiosæprudenti vilescunt propter veteres quibusamiciuntur sacculos. Christus plane est, quemvobis tradere cupio, qualisbuscumque sermonibusnostris, ut, juxta sermonem Petri apostoli,sanctificetis eum in cordibus vestris (I Petr. III,15.) Suscipite in mansuetudine insitum verbum,quod potest salvare animas vestras (Jacobi I, 21).Et verbum Christi abundanter habitet in vobis,amor scilicet et memoria Verbi incarnati,quatenus tam feliciter quam fideliter decantetis :Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I,14). Tota igitur pietate cogitemus Christum inpannis, quibus Mater eum operuit, ut æterna

76

felicitate videamus gloriam et decorem quem eiPater induit, gloriam quasi Unigeniti a Patre, cumquo et cum Spiritu sancto honor et gloria, peromnia sæcula sæculorum. Amen. [1844]

IN EPIPHANIA DOMINI.

SERMO I. De donis Dominio afferendis.

1. Afferte Domino, filii Dei, afferte (Psal. XXVIII,1). Satius est ei afferre, quam sanguisugæ, id estconcupiscentiæ, cujus duæ filiæ, voluptas etvanitas, non dant requiem die ac nocte, dicentes :Affer, affer. (Prov. XXX, 15). Quid igiturafferemus Domino ? Afferte Domino gloriam auri, ethonorem thuris : afferte Domino gloriam nomini ejus,myrrham (Psal. XXVIII, 1, 2) sepulturæ ejus. Seddicit mihi discipulus Christi, filius Petri : Argentumet aurum non est mihi (Act. III, 6). Nec sacculiperegrinarum mercium myrrhæ et thuris. Ergonevacuus apparebis in conspectu Domini, etcunabula novi Regis nullis honorabis xeniis ? Odives paupertas, o locuples nuditas, si tamenChristiana et voluntaria ! Quibus enim divitiis nonabundas, non solum auri, sed etiam auri primi,auri igniti ; non solum myrrhæ et thuris, sed etiamuniversi pulveris pigmentarii ? Imo qui sunt aliiqui possint abundare divitiis hujusmodi, nisipauperes Christi ? In viis, inquit, justitiæ ambulo, utditem diligentes me, et thesauros eorum repleam. Necdeest ei unde id possit : Mecum sunt, inquit, divitiæet gloria, opes superbæ, et justitia (Prov. VIII, 20, 21,

77

18). Bonæ opes prorsus divitiæ salutis, in quibusita superbitur, ut justitia non deseratur. Fratres,superbia ista est gloria exsultantium in Domino,et insultantium mundo, quod nihil habeat tampretiosum, ut paupertati valeat compararisanctorum. O qui pusillo animo estis, cur nonsuperbitis mecum in opibus istis ? Superbiamistam non damnat, sed remunerat Magisterhumilitatis, si videlicet ita magnanimus sis incontemptu mundi, ut omnem gloriam ejus quaside sublimi despicias, et nihili pendas præ amore etgloria tuæ nuditatis. Omnino dives es, si inpaupertate gloriaris, et de te quoque gratias agetcongratulatio Apostoli : Gratias, inquit, [1845] agoDeo meo, quod in omnibus divites facti estis in illo, inomni verbo et sanctitate, ut nihil vobis desit in ulla gloria(I Cor. I, 4, 5, 7). Longe aliter illum alloquiturDominus, qui sibi applaudebat de affluentiamundi hujus : Tu, inquit, dicis Quia dives sum, etnullius egeo ; et tu miser es, et miserabilis, et pauper, etcæcus, et nudus (Apoc. III, 17).

2. Sane inter divitias hujusmodi, pro quibusPaulus congratulabatur discipulis, nondubitaverim aurum, thus, et myrrham possereperiri, quæ digne et grate Christo nato queantofferri. At ego, inquies, non sum mihi consciustale quid accepisse, nec aliquid tam pretiosum, utest aurum, thus et myrrha, penes me posseinveniri. Ego enim, videns paupertatem meam,vix mendicabo stipem quotidianam, pauperem

78

exigens vitam. Putas, inquit, te nihil taleaccepisse ? vide magis ne acceptam a Patresubstantiam dissipaveris vivendo luxuriose. Sedomitto istud ; non enim improperandum est, utSapiens ait, homini avertenti se a peccato (Eccli.VIII, 6). Vellem magis ut non pigeret te tentare etquærere si forte vel minimum aliquid paternæsubstantiæ resedisset apud te, unde initiumrecuperandi posses capere. Vellem foderes intrate ; solent namque pretiosi latere thesauri inabditis terræ. In agro absconditus erat thesaurusille qui desiderio sui compulit hominem omniasua vendere (Matth. XIII, 14). In agro se dicebantthesauros absconditos habere decem viri Isrælitæ,et per hoc gladium evaserunt homicidæ (Jerem.XLI, 8). O quanti thesauri bonorum operum,quantæ divitiæ piorum fructuum absconditi latentin agro humani corporis, et quanto plures inabdito cordis, si modo sit qui exerceat et fodiat !Neque illud Platonicum dico, quod anima antecorpus artes didicerit, quæ oblivione et molecorporis obrutæ, disciplina et industriarefodiendæ sint ; sed quod ratio hominis etingenium, juvante gratia, omnium sit virtutumseminarium. Si ergo ad cor redeas, et corpusexerceas, non diffidas te inventurum thesaurosdesiderabiles : et si non auri statim in initio, autthuris, certe vel myrrhæ non inutilis. Inutilem autvilem tu ne dixeris, quam Christus acceptat inmunere, qua sui corporis sepultura non solum

79

præsignari, cum ei offerretur, sed etiamconsummari voluit, cum ex ea perungeretur.

3. Si ergo manifestius vis audire, myrrha in[1846] corde tuo dolor est, myrrha in corpore tuolabor est, si tamen iste vel ille pœnitentialis est.Myrrham siquidem utrumque esse non solumprobat etymologia nominis, aut qualitas saporis,sed etiam medicinalis operatio virtutis. Myrrhanamque amarissimum gustum sui etiam nomineprodit, effectu autem, præter alias sui utilitates,corruptioni resistit. Et quid gustu amarius, quideffectu salubrius, quam dolor quo peccator adpœnitentiam contristatur ? Recogitat annos suosin amaritudine animæ suæ, dicens Deo, Noli mecondemnare (Job X, 2) ; sed omnis hæc amaritudonihil aliud quam myrrha est, vindicans acorruptione tam luxuriarum, in quibuscomputruit, quam vermium immortalium, quosmeruit. Quid vero labor corporis ? Non tammyrrha est, quam fasciculus myrrhæ, si crederevolumus his qui de sæculo nuper venere ; quibusregula jejuniorum et vigiliarum, quotidianum opusmanuum, asperitas vestium, et omnia pene amara,quia insolita, velut in unum colligata fasciculum,imposita sunt ad ferendum. Et quidemamarissime portarent hunc myrrhæ fasciculum,nisi quia, etsi nondum gaudent communicarepassionibus Dilecti, ut dicant, Fasciculus myrrhædilectus meus mihi (Cantic. I, 12), dulce tamennimium habent amaritudinem cordis amaritudine

80

mitigare exteriori, tanquam choleram stomachipotu absinthii. Sicut enim stomachus,immoderato usu dulcium corruptus, potionepurgatur amara, sic eorum qui suaviter vixerunt inamaricata conscientia, nunquam melius quamcontrario, id est, vita et consuetudine curanturaustera. Maxime autem, si sæpius detur eis biberevinum myrrhatum Dominicæ passionis, id estpotentur vino compunctionis, quod quantoamarius est ex recordatione peccati, tantosalubrius est peccatori. Ideo Jesus noluit bibere(Matth. XXVII, 48), quia peccatum non fecerat,quod ei crucifixor imputabat, qui de amaritudinevitis alienæ ei propinabat, qui de genimine vitisveræ, vinum novum cum amicis in regno Patrishabebat bibere.

4. Cæterum, quanquam perfectis, qualisTimotheus erat, exercitatio corporalis admodicum utilis sit comparatione pietatis (I Tim.IV, 5) ; quantum tamen rudibus et imperfectis,quales nos sumus, utilis sit, vos ipsi, fratres, vobistestes estis ; quomodo scilicet redimit decorruptione vitam [1847] nostram amaritudoparcimoniæ et laboris. Ipsi etenim scitis quomodovermescerent corda, quomodo vermescerentcorpora, si non quotidie de manibus laborantiumdistillaret myrrha. An non vermis luxuria ? Nesciosi alter nocentior. Ingreditur blandiendo, mordetridendo, transforat delectando, perimit consensuvoluntario. An non vermis acedia et tristitia ?

81

Sicut tinea, inquit vestimento, et vermis ligno, ita tristitiaviri nocet cordi (Prov. XXV, 20). Quid omniadesideria mala ? an non vermes et ipsa ? At indesideriis est omnis otiosus, et desideria occiduntpigrum (Id. XXI, 26, 25). Beatus igitur cui admortificandos vermes hujuscemodi, manuspropriæ distillant myrrham per universum sui,jamque prævenit ungere corpus suum insepulturam. Sed suum dicam, an Jesu ? Imo etJesu. Corpus enim illius, membrum est Jesu.Quisquis ille est qui sic unctus est, non est quodtimeat vermem qui non moritur ; quia jammortuus est ei vermis unde illi moritur.

5. Myrrham itaque, et myrrham electam atqueprobatissimam Domino cum regibus rex et ipseobtulisti, si interim, dum non sufficit manus tuaad offerendum aurum sapientiæ aut thusdevotionis, saltem cor contritum corpusqueafflictum cum amaritudine pœnitentiæ Dominosanctificasti. Existimo enim, sine præjudiciotamen melioris intellectus, myrrham esse primamoblationem incipientium, deinde thusproficientium, demumque aurum perfectorum ; aque idcirco cum simul ab Evangelista nominatasunt, pretiosiora quæque et digniora pro meritosui prælata esse in ordine nominum. Aliasnamque secundum ordinem profectuummyrrham thuri præpositam invenis, ut est illud,Sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhæ et thuris(Cantic. III, 6). Et, Vadam ad montem myrrhæ, et ad

82

collem thuris (Id. IV, 6). Non parvus siquidemprofectus est, cum de myrrha ad thus proficitur ;cum de ista, quæ ad usus est infirmitatis humanæ,ad illud quod divinis et festivis deputatum estsacrificiis, pervenitur ; ut qui sacrificium spirituscontribulati, corporisque humiliati offerebat nonsine myrrha amaritudinis, jam sacrificium laudisofferat cum thure devotionis, et, juxtapromissionem Domini, tanta consolatioimmittatur lugentibus Sion, ut det eis coronam pro[1848] cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium laudis prospiritu mœroris (Isai. LXI, 3). Tunc cantat quilugebat : Convertisti planctum meum in gaudium mihi,conscidisti saccum meum, spiritum mœroris ; etcircumdedisti me lætitia, pallio scilicet laudis, ut cantettibi gloria mea, et non compungar (Psal. XXIX, 12,13). Gaudens enim gaudebo in Domino, et exsultabitanima mea in Deo meo ; quia induit me vestimentosalutis, et indumento lætitiæ circumdedit me (Isa. LXI,10).

6. O fratres, quibus minus sufficiuntvestimenta vestræ paupertatis in hac asperitatehiemis, qui dicitis, Ante faciem frigoris hujus quissustinebit ? cur non induimini, quæso, hocvestimento lætitiæ et salutis, hoc pallio laudis ? SiDominum laudatis, in Domino laudabitur animavestra, et pallio laudis quo opertus est laudabilisnimis, vos quoque operiet et confovebit,quemadmodum gallina pullos suos sub alis, simodo velitis. Ah quoties voluit, et noluistis !

83

Nunquid enim hoc pallium breve est, ututrumque operire non possit ? Non angustiamini,inquit, in nobis, angustiamini autem in visceribus vestris.Dilatamini et vos (II Cor. VI, 12, 13), et palliumdilatabit se usque ad vos. Non est abbreviatamanus ejus, ut salvare nequeat ; nec grande est eiut consoletur nos, nisi pravitas nostra prohibeat.O qui algetis, pallium hoc calidum est ; quia calorest, qui non modo interius, sed exterius calefacerepotest. Nonne vestimenta tua calida sunt, cumterra tua perflata fuerit austro (Job XXXVII, 17) ;imo ignis missus in ossibus, ac vehementeraccensus (Thren. I, 13) ? Hoc igne thus illudadole, quod ubi cum regibus obtuleris, dirigaturoratio tua sicut incensum in conspectu Domini :et cum de sacrificio tuo odoratus fuerit odoremsuavitatis, dicat tibi, Odor vestimentorum tuorum sicutodor thuris (Cantic. IV, 11).

7. Jam vero de auro sapientiæ (quæ oblatio, utdiximus, perfectorum est) loquatur vobis qui illudassecutus est, quia nec novit illud nisi qui accipit.Qui ergo sapientiam didicit, sapientiam loquaturinter perfectos ; et de auro quod possidet,murenulas aureas auribus vestris fabricet. Egoenim non arbitror comprehendisse me ; sequorautem si quo modo comprehendam (Philipp. III,13, 12). Magnus prorsus ac beatus qui invenitsapientiam, et affluit prudentia : [1849]sapientiam, in contemplatione æternorum ;prudentiam, in administratione temporalium : vel,

84

ut moderatius sapientem definiam, qui novit seipsum regere et alium. Pretiosius est hoc aurumcunctis opibus, etiam thure et myrrha ; et omniaquæ desiderantur in virtutibus vel gratiis, huic nonvalent comparari. Denique sapiens, tanquam virvirtutum, dives in omnibus, et si prævalet aurumofferre in sublimi contemplatione vel prudentiadministratione, non tamen negligit offerre thusin devotione divini operis, myrrham inmortificatione sui. Nos igitur, fratres, quodhabemus offeramus in gloriam novi Regis : quodminus habemus, ab ipso petamus cui offerrecupimus. Si quis indiget sapientia, postulet a Deo, quidat omnibus affluenter (Jac. I, 6). Munera mea, datamea, ait Pater luminum, a quo omne donumperfectum, et omne datum optimum ; ipsi gloriain sæcula sæculorum. Amen.

SERMO II De variis modis quibus nos Deus illuminat.

1. Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumentuum (Isa. LX, 1). Hodiernum diem luminumilluminavit nobis et consecravit lumen de lumine,quod hodie cum lateret incognitum, adilluminationem omnium gentium sese dignatumest mundo revelare. Hodie namque se revelavitChaldæis novi sideris indicio, cum eorum primitiisomnium fidem gentium dedicavit. Hodie serevelavit Judæis, non solum Joannis, sed et Patriset Spiritus sancti testimonio, ubi in Jordanebaptizatus, baptisma omnium consecravit. Hodie

85

manifestavit gloriam suam coram discipulis suis,quando mutatione aquæ in vinum, illud ineffabilepræostendit mysterium, in quo, verbo ipsius,substantiæ mutantur rerum. His omnibus Deiapparitionibus prævidens Spiritus illuminandamEcclesiæ fidem, alloquitur eam sub typo etnomine Jerusalem, dicens : Surge, illuminare,Jerusalem, quia venit lumen tuum. Venerat quidemlumen ; in mundo [1850] erat, et mundus peripsum factus erat ; sed mundus ipsum noncognoscebat. Erat natus, sed non erat notus,donec declarare eum cœpit luminosa dies ista. Aitergo propheta : O Jerusalem nova, civitas magnanovi regis, mons Sion, latera aquilonis (Psal. XLVII,3), id est, de utroque ædificanda parietecircumcisionis et præputii ; Surge, illuminare, quiavenit lumen tuum. Surgite, qui sedetis in tenebris ;intendite lumini, quod exortum est in tenebris,sed non comprehenditur a tenebris. Accedite adeum, et illuminamini (Psal. XXXIII, 6), et in lumineejus videbitis lumen, diceturque vobis, Fuistisaliquando tenebræ, nunc autem lux in Domino (Ephes.V, 8). Intendite lumini æterno quod se vestrisaspectibus temperavit, ut, qui lucem habitatinaccessibilem, infirmis quoque et lippientibusoculis posset accedi. Advertite lumen in lucernatestæ, solem in nube, Deum in homine, in luteovasculo carnis nostræ splendorem gloriæ,candoremque lucis æternæ.

86

2. Latet quidem majestas in humanitate,virtus in humilitate ; sed signa virtutumerumpentia, unde hæc prodeant, non sinuntambigere. Opera, inquit, quæ ego facio, testimoniumperhibent de me (Joan. X, 25). Magnum quidemtestimonium Joannis, qui venit ut testimoniumperhiberet, lucerna de lumine ; at enim multomajus illud testimonium cœleste, quod Pater etSpiritus sanctus Filio perhibuere (Luc. III, 16, 21,22), Pater, in voce, Spiritus, in specie, cum in oreduorum testium stet omne verbum. Sed et hocipsum si minus accipitur : Opera, inquit,innumerabilia et irrefragabilia, quæ ego facio,testimonium perhibent de me (Joan. X, 25). Planeincorruptus et irrevincibilis testis, cum creaturainsensibilis sensum quemdam accipit inconfessionem Creatoris, voluntatem ejusexaudiens, ac nutui incunctanter obediens. Quidenim divinius poterat exhiberi sensibusmortalium, quam hodiernæ novitatis signum,quod etiam ante signorum suorum præmisit Jesusinitium ? Vagit puer novus in terris, et sidusnovum creat in supernis, ut lumen testetur delumine, stella de sole, et reges in splendore ortussui, ad exortum quoque æternum splendorem, aboriente ad verum Orientem, id est, virum cuinomen Oriens (Zach. VI, 12), stella perducat ; nonquasi stella, sed quasi rationale animal in viapræcedens, in fine viæ consistens, [1851] ac velutdigito ipsum qui quærebatur ostendens. Sed esto,

87

calumnietur infidelis hanc stellam non esse opusChristi, dummodo confiteatur opus esse Patris intestimonium Filii. Attamen obruet eum multitudoinfinita ac magnitudo mirabilium planedivinorum, quæ absque contradictione Jesusnoster operatus est in carne, sed non ex carne.

3. Sed operiant tenebræ terram, et caligopopulos, qui, cum lux venit in mundum,dilexerunt magis tenebras quam lucem (Joan. III,19) ; dummodo tu illumineris, Jerusalem, civitascœlestis, quæ in omni terra et populo, Deoparitura es filios lucis, quos de potestatetenebrarum transferet in regnum claritatis suælumen verum. Gratias tibi, Pater luminum, qui detenebris nos vocasti in admirabile lumen tuum (IPetr. II, 9). Gratias tibi, qui dixisti de tenebrislumen splendescere, et illuxisti in cordibus nostrisad illuminationem scientiæ in facie Christi Jesu (IICor. IV, 6). Hæc siquidem est lux vera, imo vitaæterna, ut cognoscamus te unum Deum, et quemmisisti Jesum Christum. Cognoscimus te, quiacognoscimus Jesum, quoniam Pater et Filiusunum (Joan. XVII, 23, 11). Cognoscimus quidemper fidem, ipsam tenentes arrham fidelem, quiacognoscemus te per speciem. Interim tamen augenobis fidem, deducens nos ex fide in fidem, aclaritate in claritatem, tanquam a tuo Spiritu, ut dedie in diem thesauros luminis profundiusingrediamur, quo fides amplior, scientia plenior,charitas ferventior fiat et diffusior, donec per

88

fidem perducamur ad faciem. tanquam perstellam præducem ad nostrum Bethlehemiticumducem, qui egressus de Bethlehem regit Isrælem,et regnat in Jerusalem ; non ista quæ occiditprophetas, ipsumque Dominum prophetarum,sed illa in qua coronat occisos idem Dominus,causa, virtus, et gloria martyrum

4. O quanto gaudio ibi tripudiat fidesMagorum, cernentium in illa Jerusalemregnantem, quem in Bethlehem adoraveruntvagientem ! Hic visus est in diversorio pauperum,ibi in palatio videtur Angelorum ; hic in pannisparvulorum, ibi in splendoribus sanctorum ; hicin gremio Matris, ibi in solio Patris. Plane dignabeatorum fides Magorum, ut tam felici visioneremuneretur ; quæ cum in eo nihil nisi infirmumet contemptibile videret ; non tamen scandalizari[1852] potuit, quominus Deum in homine, ethominem in Deo veneraretur. Procul dubio stellaex Jacob illuxerat in cordibus eorum ; stella,inquam, matutina, lucifer qui nescit occasum, quietiam foris stellam, matutini ortus sui indicem,accenderat in cordibus eorum. De his omninoconvenienter intelligi potest quod apudSalomonem scriptum est : Justorum semita, quasilux splendescens procedit, et crescit usque ad perfectumdiem (Prov. IV, 18). Primo namque semitamjustitiæ ingressi sunt ad lucem splendentis sideris,cujus ductu profecerunt ad videndum novumortum matutinæ, lucis sicque demum pervenerunt

89

ad contemplandam faciem meridiani Solis, in dievirtutis suæ rutilantis.

5. Pulchre igitur signanterque in his Gentiumprimitiis, in his nascentis Ecclesiæ primordiis,præostensus est fidei profectus in singulis : undescilicet incipiat, quomodo proficiat, et quodemum perveniat ; ut facile ipsorum qui patressunt, in filiis agnoscantur vestigia. Sicut illicœperunt a visione sideris, profecerunt advisionem pueri, pervenerunt ad visionem Dei, sicin nobis fides nascitur supernorum prædicationeluminarium ; roboratur visione quarumdamimaginum, per speculum et in ænigmate Deumvelut incarnatum nobis exhibentium ;consummabitur, cum præsens et nuda videbiturveritas rerum facie ad faciem contemplantibusquod vix tenuiter et raptim in ænigmate nuncattingitur ; cum et ipsa fides transibit incognitionem, spes in possessionem, desiderium infruitionem. Lucent namque et nobis stellæ, nonuna, sed multæ ; nisi quia multæ una, quarumscilicet cor unum est, et anima una, fides eadem,prædicatio consona, similisque vita. Quæ sint hæstellæ, si dubitas, Danielem interroga : Qui adjustitiam, inquit, erudiunt multos, quasi stellæ inperpetuas æternitates (Dan. XII, 3). Paulus etiamluminaria vocat eos, qui lucent in medio nationispravæ et perversæ (Philipp. II, 15), continentqueverbum vitæ, tanquam splendorem mutuatum abæterna luce, quo et noctem hujus mundi jussi sunt

90

illuminare. Ideo Dominus fons et origo lucis, cumordinaret lunam et stellas in potestatem noctis,dicebat illis, Vos estis lux mundi : et iterum, Sicluceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestrabona, et glorificent Patrem vestrum, qui in cœlis est(Matth. V, 14, 16). Lucent itaque verbo, [1853]lucent exemplo, et utroque lucis radio ortumæternæ lucis annuntiant, dum cœlestem, quemvoce prædicant, etiam cœlestis vitæ similitudinecommendant.

6. Suspicite, fratres, in cœlum ; in cœlosiquidem est conversatio eorum ; suspicite, etintendite mentis oculos, si necdum potestis inrotam solis, saltem in fulgorem siderum ;admiramini splendorem sanctorum, imitaminifidem, æmulamini sanctitatem. Stellæ istæ sicutflamma coruscant, et lumen luminum ortumdemonstrant ; ducunt ad cunabula novi Regis, adcubiculum Virginis matris, quod est inviolabilefidei mysterium ; imo perducent in templumRegis, in sanctuarium Dei Patris ; quod estincogitabile fidei præmium. Interim autem, dumidonei non sumus, sapientiam Dei, quæ inmysterio abscondita est, scrutari, vel majestatemquæ in præmium reposita est, contemplari ;contenti simus sanctorum claritatem mirari,sanctitatem imitari. Fili, inquit, concupistisapientiam ? serva mandata ; et Dominus præbebit tibiillam (Eccli. I, 33). Altiora autem te ne quæsieris, etfortiora te ne scrutatus fueris : sed quæ præcipit Dominus

91

tibi, ipsa conserva semper (Eccli. III, 22). Præceptumnamque Domini lucidum, illuminans oculos (Psal.XVIII, 9), quibus postmodum ipsum corpusluminis valeas intueri, cum in luce radiorum, idest, in opere mandatorum, versari consueveris.Dulce quidem lumen, ut ait Salomon, et delectabileoculis videre solem (Eccle. XI, 7). Dulce prorsus etdelectabile, sed illis quibus tolerabile. Sanosoculos fovet, infirmos torquet. Et quis est tamsano et acuto visu, ut in aspectu illius invisibilisSolis non cæcutiat ? quis ille scrutator majestatis,qui non opprimatur a gloria ? Mirabilis facta est, oDomine, claritas tua, tum ex se, tum etiam exme ; quia confortata est adversum me, dum aciesmea infirmata est in me, et jam non potero adeam, sicut poteram in Adam. Potero forsitan adclaritatem siderum, qui non possum ad solemipsum, et per hanc quandoque confortabor adillum.

7. Eia, surge, illuminare, anima mea, quæsedebas in tenebris suspice luminaria cœli, levaoculos tuos in montes unde veniet auxilium tibi,si veneris ad illum qui habitat in cœlis, id est, inmontibus ipsis. A montibus, inquam, venietauxilium tibi, quia lux tibi inaccessibilis [1854]illuminat mirabiliter a montibus æternis.Susceperunt montes lucem populo, a quibus advalles camposque descendat subjectos. Hocitaque, dico, fratres, optimum est, nostræqueinfirmitati congruum illuminationis initium, si

92

intendamus in eos qui illuminati sunt. Rectissimavia est inveniendi Jesum, si præcedentium patrumsequamur lumen prævium. Semita justi recta est,rectus callis justi ad ambulandum (Isa. XXVI, 7).Qui justum sequitur, non ambulat in tenebris ;non modo videbit, sed habebit lumen vitæ.Videbit ad consolationem præsentis vitæ : habebitin possessionem hæreditatis æternæ. Pietas nempepromissionem habet vitæ quæ nunc est, et futuræ.Exerceamur ad pietatem, et neutro nos fraudabitqui se ultro nobis fecit debitorem (I Tim. IV, 8, 7,9). Exerceamur in operibus lucis, et qui absconditlucem in manibus suis, annuntians de ea amicosuo, quod possessio ejus sit, et ad eam possitascendere (Job XXXVI, 32, 33), nunc aliquandoin solatium operis eam nobis demonstrabit, etpostmodum in præmium dabit, ipse lux nostraJesus Christus qui vivit et regnat per omniasæcula sæculorum. Amen.

SERMO III. Quibus gradibus ad sapientiæ lumen perveniatur.

1. Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit lumentuum (Isa. LX, 1). Benedictum lumen quod venitin nomine Domini, Deus Dominus, et illuxitnobis ; de cujus munere etiam dies iste, diessanctificatus de illuminatione Ecclesiæ illuxitnobis. Gratias tibi, lux vera, quæ illuminasomnem hominem venientem in hunc mundum,quæ ad hoc ipsum venisti homo in hunc

93

mundum. Illuminata est Jerusalem mater nostra,mater omnium qui illuminari meruerunt : adeo utjam luceat omnibus qui in mundo sunt. Gratiastibi, lux vera, quæ lucerna es facta, ut Jerusalemilluminares, et lucerna pedibus meis Verbum Deifieret. Gratias, inquam, tibi, quoniam ipsaJerusalem illuminata facta est lucerna, ut luceatomnibus qui sunt in domo magni [1855]patrisfamilias. Non solum enim illuminata est, sedexaltata, et super candelabrum illud totumaureum sita est ; civitas super montem montium,illa quondam derelicta et odio habita, posita est insuperbiam sæculorum, ut tam longe latequefulgeat ejus Evangelium, quam longe latequemundi vigebat imperium. Et si opertum est ejusEvangelium, in his qui pereunt opertum est (IICor. IV, 3), in quibus Deus hujus sæculi excæcavitmentes infidelium, ut non fulgeat eis gloriaEcclesiæ Christi. Quibus tamen non fulget utvideant, fulget ut invideant, et Ecclesiætorquentur gloria, qui ipsius illuminari noluntgratia. Verum Ecclesia nec propter gloriam quafloret, superbiens, nec gratiam qua pollet,invidens, etiam illis quos molestos tolerat, lumenquod accepit implorat, dicens : Quoniam tuilluminas lucernam meam, Domine ; Deus meus, illuminatenebras meas (Psal. XVII, 29). Mei forsitan sunt,quia prædestinati ; sed adhuc tenebræ sunt, quianondum vocati aut justificati. Voca et ipsos inadmirabile lumen tuum, et prædicabunt mecum

94

admirabile nomen tuum. Quanquam justusquisque ac sanctus in Ecclesia ita se illuminatumgaudeat, ut adhuc se non minima ex partetenebrosum videat et doleat ; et ideo necessario,cum illuminatus sit, adhuc se illuminari petat.Quanto namque amplius lucerna ejus illuminatafuerit, tanto verius ex lucerna ipsa tenebras suasdeprehendit. Nec statim contrarium putaveris,quod in Evangelio Veritas ait : Lucerna corporis tuiest oculus tuus. Si oculus tuus simplex fuerit, totum corpustuum lucidum erit (Matth. VI, 22 et Luc. XI, 34).Non enim, quia ex oculo sinceræ intentionistotum opus nostrum lucidum fit, ideo consequensest ut statim omnes tenebræ ignorantiarumnostrarum illuminatæ sint. Is nempe modus estadhuc illuminationis nostræ, ut in lumen veritatismultum existimetur profecisse, qui defectumsuum potuerit nosse, et scire quid desit sibi. Indeest quod et apud sapientes hujus mundi, quimagis sobrie disputarunt de scientia, primusnumeratur gradus scientiæ, scire quod nescias.

2. Fratres, omnes vos filii lucis estis, et filiiDei. Non sumus noctis, neque tenebrarum. Noxenim præcessit, dies autem appropinquavit (Rom.XIII, 12). Et si fuimus aliquando tenebræ, nuncautem [1856] lux in Domino (Ephes V, 8).Verumtamen si, quoniam non sumus tenebræ necfilii tenebrarum, dixerimus nos nihil patitenebrarum, nos ipsos seducimus, et tenebrasmortis, quæ illuminari non mereantur, nobis

95

inducimus. Quid enim, ait Lux mundi, quæ injudicium venit in hunc mundum, ut qui nonvident videant, et qui vident cæci fiant ? Quia,inquit, dicitis, Videmus, peccatum vestrum manet (JoanIX, 41). Video quantulumcunque, quoniam tuilluminas lucernam meam, o Domine, sed, quia parumest quod video, Deus meus, illumina tenebras meas(Psal. XVII, 29). Videmus ut multum perspeculum et in ænigmate ; sed multum longe esthoc ipsum a claritate vera claraque veritate, quævidebitur in facie. Ideo forsitan cæcus, quem apudMarcum Dominus illuminare cœperat, hominesquasi arbores ambulantes videbat (Marc. VIII, 22-24), quia videlicet non nisi per speculum et inænigmate videbat ; sed secundo imponensmanum restituit eum, ita ut videret clare omnia ;quod in nobis fiet, cum nos reficiet, et sanitatemperficiet impositione manuum secunda, quamcœpit prima, restituens nos in claritate perfecta

3. Sed hoc ipsum per speculum et inænigmate, cui, aut quando, vel quandiu potestcontingere ? Quam misericorditer mecumageretur, quam feliciter mihi viderer illuminatus,si peccata mea possem videre, cui quotidienecesse est plangere ac dicere : Circumdederunt memala quorum non est numerus, et non potui ut viderem !(Psal. XXXIX, 13.). Nam delicta quis intelligit(Psal. XVIII, 13), quando etiam specie virtutisvitium decipiens interficit, quasi vere angelustenebrarum transfigurans se in angelum lucis ?

96

Magnus utique, multumque illuminatus, quidelicta ad liquidum intelligere potuit et voluit ;nam neque et dolosus potuit et noluit intelligere,ut bene ageret (Psal. XXXV, 4). Deus illuminatoromnium gentium, de te nobis cantabatur : Ecceveniet Dominus, et illuminabit oculos servorumsuorum. Ecce venisti, o lumen meum, illuminaoculos meos, ne unquam obdormiam in morte,ne peccatum ad mortem oculos nostros aliquadelectatione claudat, et ad consensum illiciat, aut,velut Isboseth, dormientem inveniens transfodiat(II Reg. IV, 7). Venisti, o lumen fideliumomnium, et ecce hodie de illuminatione veræfidei, id est, lucernæ nostræ, [1857] dedisti nobisgaudere ; da etiam de illuminatione tenebrarumnostrarum, quæ residuæ sunt, semper in Dominogaudere. Dedisti lumen veræ fidei, da et lumenveræ justitiæ, da lumen divinæ scientiæ, da etiamet divinæ sapientiæ.

4. His profecto gradibus proficiendum, hacvia proficiscendum tibi esse puto, o anima fidelis,quo, fallacis mundi hujus tenebris exuta,pervenias ad patriam claritatis æternæ, ubitenebræ tuæ erunt sicut clara meridies, et noxsicut dies illuminabitur. Tunc prorsus, tuncvidebis et afflues, et mirabitur, et dilatabitur cortuum (Isa. LX, 5), quando replebitur divinamajestate incircumscripti luminis omnis terra, etgloria ejus in te videbitur. Domus Jacob, venite,ambulemus in lumine Domini (Id. II, 3) : ut veri

97

filii lucis ambulemus de claritate in claritatem,tanquam prælucente Domini Spiritu, ut persingulos gradus virtutum regnum claritatis ulteriusinvadamus. Qui igitur jam per fidem sumus inlumine, ex ea et per eam in amplius et sereniuslumen progrediamur, primo justitiæ, dein scientiæ,demumque sapientiæ. Quod enim credimus perfidem, consequenter operandum velpromerendum est per justitiam, postintelligendum per scientiam, ac postremocontemplandum per sapientiam. Prima namqueomnium accensa est lucerna fidei, ad quamoperemur in nocte hujus sæculi. Inde scriptum estin laudem mulieris fortis, quæ de nocte surrexit,et, de nocte ac die operans manibus suis, panemotiosa non comedit, Non exstinguetur, inquit, innocte lucerna ejus (Prov. XXXI, 18), id est, nondeficiet in tentatione fides ejus. Ad hanc lucernamnon fiunt opera tenebrarum, sed exstinguitur cumfiunt. Qui enim male agit, odit lucem (Joan III,20). Ideoque exstinguit lucernam fidei, postponitmemoriam Dei ; non est timor Dei ante oculosejus, et de tenebris quas sibi fecit, arbitrorumqueabsentia blanditur sibi, dicens : Quis me videt ?Tenebræ circumdant me, et parietes cooperiunt me, et nemocircumspicit me. Quem vereor ? Delictorum meorum nonmemorabitur Altissimus. Et non intelligit quoniamomnia videt oculus illius (Eccli. XXIII, 26, 27). Bonavero opera, etsi aliquando propter vanitatemdeclinandam in abscondito fiunt, ad lucem tamen

98

internam et æternam, id est sub judicio fidei ettestimonio Dei fiunt, quia opera lucis sunt ;lucernæ utique ardentes in manibus [1858]operantium, et exspectantium adventum sponsi,qui educet quasi lumen justitiam tuam adconspectum hominum et angelorum, et, sicut luxmeridiana clara est, clarescere faciet opera tua,quia in Deo sunt facta, ut Deum in te, et te inDeo clarificent omnium judicia.

5. Quanta vero claritate justitia resplendeatetiam in præsenti, quanta luce lætificetconscientiam justi, familiarius et suaviusconscientiæ vestræ testimonium vos docebit.Sæpe autem et fides radiat, et justitia coruscat, etadhuc tamen intellectus caligat, ut mysteriumfidei, quod velut involutum tenens veneratur,explicare nesciat ; signatus sit ei liber Scripturæ,quasi litteras nesciat ; sed nec ad discretionemboni et mali, veri et falsi sensus exercitatoshabeat. Et tales quidem multi in Ecclesia, quorumfides multa, abundans justitia, scientia fere nulla.Quod tamen ad lumen justitiæ accedere oporteatlumen scientiæ, docet sermo prophetæ, qui, cumpræmisisset : Seminate vobis ad justitiam, utostenderet quas interim primitias colligamus dehoc semine, subjunxit : Illuminate vobis lumenscientiæ (Osee. X, 12). Sic et Apostolus ait :Fructificantes in opere bono, et crescentes in scientia Dei(Coloss. I, 10). Tu quoque, David, sedens incathedra sapientissimus princeps inter tres,

99

quomodo super senes intellexisti ? Quia mandata,inquit, quæsivi. A mandatis prorsus intellexi, quiaintellectus bonus omnibus facientibus timoremDomini. Nam et unctio docens de omnibus,sciens nimirum quo ordine quidque apud eamdiscendum sit, prius docet bonitatem et disciplinam,et postmodum scientiam : si tamen qui docendusest, primo omnium crediderit, id est, elementaexordii sermonum justitiæ didicerit. Ideo illediscipulus unctionis tam prudenter precemordinabat, atque allegabat : Bonitatem, inquit, etdisciplinam et scientiam doce me, quia mandatis tuiscredidi (Psal. CXVIII, 100, 66). Ac si diceret :Didici prima elementa, id est, fidem non fictam ;jam, quod sequitur, doce justitiam, id estbonitatem et disciplinam, ut sic demum provehatad sanctorum scientiam. Vocasti ad gratiam fidei,jam justifica per bonitatem amoris, et disciplinamcasti timoris, ut post magnifices munere scientiæspiritualis. Quos autem vocavit, hos et justificavit ; etquos justificavit illos et magnificavit (Rom. VIII, 30).[1859]

6. Sciendum sane quod, cum sit hæc scientiasanctorum, non tamen omnes sancti docentuream, sed illi duntaxat in quibus nec industriagratiam, nec gratia destituit industriam ; sedutrumque mutuo sibi suffragio cooperatur, ut etdocibilis sit homo discipulus, et spiritus adsitdoctor sedulus. Cum autem varia charismatacontineat hæc scientia, Spiritus tamen moderator

100

non in unum facile confert omnia, sed dividitsingulis prout vult, alii notitiam mysteriorum, aliiintellectum Scripturarum, alii interpretationemsermonum, alii discretionem spirituum, alii illam,quæ pernecessaria est, velut in gustudignoscentiam, atque dijudicationem virtutum acvitiorum, ne fallant vitia specie virtutum. Nonnocebunt, inquit, et non occident in universo sancto montemeo ; quia repleta est terra scientia Domini (Isai. XI, 9).

7. Jam vero si quis post hæc et per hæc tria,fidem, justitiam atque scientiam, proficiat adsapientiam, id est, saporem et gustum æternorum,ut possit vacare et videre, videndoque gustarequam suavis Dominus ; et quod oculus non vidit,et auris non audivit, et in cor hominis nonascendit, ei per Spiritum reveletur : hunc omninodixerim illuminatum magnifice et gloriose,tanquam qui gloriam Domini revelata faciespeculetur, et super quem gloria Domini sæpiusoriatur. Huic utique dicere habet non propheta,sed prophetarum Spiritus : Surge, illuminare,Jerusalem, quia venit lumen tuum, et gloria Domini superte orta est (Id. LX, 1). Fratres, non omnes capiunthoc verbum, sed qui potest capere capiat. Noncondemnatur qui non capit : sed qui non cupit,utique teporis arguitur. Qui autem cupit, noveritquia hoc lumen sapientiæ fervens accendit oratio,sicut et lumen scientiæ frequens lectio ; si tamencum legis, lucernam ardentem adhibueris, id estjustitiam operum, piorumque experientiam

101

sensuum. Tu autem, Domine, Pater luminum, quilumen de te lumine unicum tuum, misistiilluminare tenebras mortalium, da nobis per viamluminum pervenire ad lumen æternum, utplaceamus coram te in lumine viventium, qui viviset regnas per omnia sæcula sæculorum. Amen.[1860]

SERMO IV. De nova nostra nativitate et vita

1. Secunda nobis hodie, fratres, nativitascelebratur, quæ de illa prima nativitate, tanquamde causa effectus, consequenter nata videtur. Illasiquidem, quam usque hodie celebravimus,nativitas Christi est ; ista, quam hodie celebramus,nativitas nostra est. In illa namque Christus natusest, in ista Christianitas nata est. Cum enim triasint quæ nos faciunt christianos, fides, Baptismus,et altaris participatio, hodierna dies fidem nobisinitiavit, Baptisma consecravit, ac mensæ cœlestismiracula præformavit. Quomodo sane primagentium illuminatio fidem nobis initiaverit,quomodo Christus baptizatus Baptisma nostrumconsecraverit, qualiter illa conversio aquæ invinum, mutationem rerum in convivio mensæDominicæ præostenderit, nequaquam jam opusest ut doceamus ; sed illud arbitror operæpretium, ut nosmetipsos commoneamus, ne fidesin nobis a suis degeneret initiis, ne vacuetur innobis gratia Baptismatis, ne cedat nobis injudicium participatio calicis Christi

102

2. Et ipsa quidem fides, qualis ab illis Magis,primis videlicet auctoribus suis, nobis hodietradita sit ; qualiter maximum fidei sacramentummysticis insinuaverint munerum figuris, satisabundeque disseruere patres nostri, ut ex ea partenullus jam alius labor quam in labores eorumintroire nobis resederit. Sed neque magnoperepostulat status, imo ruina temporis hujus, ut demysterio fidei disputetur sed ut magis id modisomnibus elaboretur ut, sicut Apostolus ait, inconscientia pura idem fidei mysterium habeatur (ITim. III, 9). Ecce enim hodie si de mysterio fideiinterrogas, omnes fere invenies christianissimos ;si conscientias discutias, paucos admoduminvenies vere christianos. Totus fere mundusconfitetur verbis se nosse Deum. factis autemnegat (Tit. I, 16) ; adeo ut et qui speciem pietatisvidentur habere, virtutem ejus sæpius invenianturpropemodum abnegare. Quid putatis autem,fratres mei, quos in hoc significare voluerim, quosscilicet dicam [1861] pietatis habere speciem, sedabnegare virtutem ? Si illos qui spatiosam viamsæculi ambulant, intelligitis, quid illi vel de solapræferunt pietatis specie, qui nomine solochristiani, atque in vacuum assumentes nomensanctum Christi, tota ac libera professionesectantur quæ huic inimica sunt nomini ; quiomni specie conversationis et modo vitæ, seprotestantur inimicos crucis Christi ? Hæccine estspecies pietatis quam in eis videmus, habitus et in

103

cessus meretricius, sermo scurrilis, oculusimpudicus, venter qui pro Deo colitur, et omnisilla vitæ contumelia, quæ publice et gloriabunde,velut in faciem pietati irrogatur ? Quæ enim inocculto ab ipsis fiunt, turpe est et dicere (Ephes.V, 12). Fodiat parietem eorum qui ad ipsosmissus est prophetare, ut adhuc majoresabominationes videat, quas non erubescunt autverentur coram illa tremenda majestateperpetrare. Quid enim mihi, qui monachusvideor, de his qui extra hoc monasterium suntjudicare ? Utinam nec de his ipsis qui hic intussunt, mihi esset judicare. Ad me ipsum namqueconturbata est anima mea, dum scilicet vereor nehæc ipsa species pietatis, quam utcunquevobiscum gero, gravius me incipiat accusare, sipietatem ipsa me convicerit abnegasse.

3. Omnino, fratres, verendum est mihi, anvero et vobis ipsis, vos videritis, ne ad nospræcipue spectet ille sermo qui per Apostolumprophetatus est de temporibus novissimis ; ubi,cum malitiam hominum describeret tuncfuturorum, qualis nunc manifeste legi potest invita et moribus eorum, longum tandem sicconclusit malorum catalogum : Habentes, inquit,speciem pietatis, virtutem autem ejus abnegantes (II Tim.III, 5). Quid enim ita speciem pietatis habet, sicuthæc quam prætendimus, humilitas tonsuræ ethabitus, parcimonia cibi et potus, labor ferecontinuus, et ordinatissimus per omnia vivendi

104

modus ? Cæterum de virtute ipsa pietatis, quamhæc species exterior promittit, quam prope nihilin me meique similibus valeat inveniri, pudor mihiesset confiteri, si non omnibus essemus manifesti.Quæ est enim virtus pietatis, nisi charitas nonficta, humilitas vera, patientia longanimis,obedientia non segnis ? In his virtutibusearumque similibus, quantum vobis liceat gloriari,vestro, fratres, relinquimus judicio ; de me [1862]siquidem ingenue confiteor, quia nomina quidemearum scio, saporem adhuc ignoro. Merito itaquepudorem mihi pariter et timorem incutit habitusquem gero religionis, cui fere nullum suffragaturtestimonium virtutis. Numquid enim tuto mihipossum usurpare monachi nomen et honorem,cujus non habeo meritum et virtutem ; cum, sicutante nos dictum est, simulata sanctitas, duplicatasit iniquitas (AUG. in psal. LXIII) ; et lupus subovina pelle deprehensus graviore sit sententiapercellendus ? Propterea vos quoque, fratres, uttuto gloriari possitis, in hac, qua corpora vestradecorata sunt, specie pietatis, ponite corda vestrain virtute ejus ; ut species in corporibus, virtus incordibus, probatos vos exhibeant tam angelisquam hominibus, sitque, sicut scriptum est :Omnes qui viderint eos, cognoscent illos quia isti suntsemen cui benedixit Dominus (Isa. LXI, 9).

4. Hæc est, fratres, christianæ fidei pietasvera, hoc est habere mysterium fidei inconscientia pura. Ut enim mysterium fidei, quod

105

hodie nobis mystica commendaverunt Magorummunera, fideliter et digne conservaremusimmaculatum in conscientia pura, hodie itidemChristus baptizatus, non sibi sed nobis, Aspersit,sicut Apostolus ait, corda a conscientia mala, et abluitcorpora aqua munda (Hebr. X. 22). Quam felix, ofratres, anima illa, quæ sic lota in salutem, mox evestigio secuta est Salvatorem, ut deincepsadhærens ei cum Apostolis, illam meruit audirevocem : Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet, sedest mundus totus ! (Joan. XIII, 10.) Cæterum quibaptizatur a mortuo, et iterum tangit eum, quidproficit lavatio illius ? (Eccli. XXXIV, 30.) Egopostquam Baptismo lotus fui, non unummortuum, sed tot mortuos quot opera mortis,tetigi ; et, juxta Petrum apostolum, contigit mihiillud veri proverbii, Canis reversus ad vomitum suum,et sus lota in volutabro luti (II Petr. II, 4). Quid igiturfaciam ? quibus ulterius aquis sordes tantasdiluam ? Audio quia sicut una fides, sic unumBaptisma est, nec secundo Baptismati locus est,quoniam quicunque baptizamur, in morte Christibaptizamur ; qui sicut semel mortuus est, sic etsemel baptizatus est, ut et nobis unici modum etformam Baptismatis præscriberet. Diffideremforsitan ulterius posse mundari, nisi quiadesperantem reducit in spem, inter alias [1863]Scripturæ consolationes, etiam fidele consiliumElisei, etiamsi totus instar Naaman Syri lepra simperfusus, ac veterno incurabili possessus. Vade,

106

inquit, et lavare septies in Jordane, et mundaberis. Sidixisset, Lavare ter, mundaberis, continuointellexissem trinam mersionem qua inundanturbaptizati, diceremque totum illud miraculumgratiam prophetare Baptismatis, ut jam tuncJordanis de virtute Dominici Baptismi cœpissetad salutem gentium operari. Nunc autem cumsignanter dicat, lavare septies in Jordane, quid sibivult septenarius iste, aut quis est Jordanis ille ?Jordanis, ut aiunt, interpretatur Descensus eorum.Quorum ? Illorum utique qui humiliantur adpœnitentiam, qui nimirum quanto profundiusdescendunt per gradus humilitatis, tanto sepenitius mergunt et plenius abluunt spiritualisalveo Jordanis.

5. Ad meipsum, o Deus, conturbata estanima mea, memor peccatorum suorum ;propterea memor ero tui de terra Jordanis,quomodo scilicet in descensu humiliationismundaveris Naaman leprosum. Descendit, inquit, etlavit septies in Jordane, juxta sermonem viri Dei, etmundatus est. Descende et tu, o anima mea, decurru superbiæ in salubres aquas Jordanis, qui defonte domus David, toto jam profluit orbe inablutionem peccatoris et menstruatæ. Hæc estnimirum humilitas pœnitendi, quæ, de domopariter et exemplo profluens Christi, toto jamprædicatur orbe, totiusque purgat crimina mundi.O vos, Naaman Syri : non enim unus, sedinnumeri : o, inquam, divites, sed leprosi ;

107

superbi, sed ærumnosi ; quare tam vehementerabhorretis lavari his medicinalibus aquis ? curvobis ita viluit noster iste Jordanis præ fluviisDamasci ? Dicitis enim, si forte quærentibusaliquando consilium salutis imitanda prædiceturhumilitas et paupertas Christi : Nunquid nonmeliores sunt fluvii Damasci omnibus aquis Isræl, ut laverin eis, et munder ? (IV Reg. V, 10, 14, 12.) Nunquidnon est melius, et ad purgationem peccatorumefficacius, quotidie benefacere de affluentiamundi, quam semel omnia relinquendo pauperemfieri ? Sed enim audi, Naaman. FluviumDamascenum absorbebit Leviathan, et nonmirabitur ; nam de Jordane si habeat fiduciamquod influat in os ejus (Job XL, 18), spes eumfrustrabitur. Neque enim grande reputatquantiscunque, præter humilitatem christianam,virtutibus affluas : cum [1864] etiam pauperesChristi devorare se posse confidat, sed nihil in eisinimicus proficiat. Damascus secundum nomensuum, Civitas sanguinis est, et aquæ ejus sanguinemistæ sunt ; quia opera etiam bona carnalium etsæcularium, vix a quocunque peccato pura sunt.Et quomodo id quod infectum est sanguine,sanguinem mundabit ? qua ratione lepram, idquod leprosum est, curabit ? At Jordanis nosteripse quidem purum profluit, nec te calumniaripoterunt superbi, si totus in eo mersus fueris, acvelut consepultus humilitati Christi.

108

6. Audi saltem, o Naaman, domesticos tuos,humiles amicos, fideles consiliarios. Naamanrecedebat indignans adversum virum Dei, quemconsuluerat ; at illi, Pater, inquiunt, etsi rem grandemdixisset tibi propheta, certe facere debueras. Fideleprorsus verbum, rationis et sapientiæ plenum ;quippe suggestio est rationalium hominissensuum, quos sibi Deus testes retinuit adversushominem ipsum. Pater, inquiunt, etsi rem grandemdixisset tibi Propheta, certe facere debueras. Noncredere namque Prophetæ, Dei est injuria : nontentare omnia pro salute, odium est sui ipsius etinvidia. Quid enim grande esse potest inpræcepto, ubi salus est in promisso ? Quantomagis non debet videri grande vel difficile, discereab Jesu quia mitis est et humilis corde, cum in eopariter inveniatur et requies animæ, et præsensmedela spiritualis lepræ, pignusque salutisæternæ ? Tandem vix ægreque obtinetur asuperbo peccatore ut descendat in Jordanem etlavet ; si tamen septies lavat, totumque se pleniuset sæpius mergat, non moratur effectus salutisfidem prophetico facere sermoni. Sed, prohdolor ! quanta est hujus nostri miseria temporis !quia non solum divites, sed etiam pauperesleprosi, ita inveniuntur delicati, ut vix usque adtalos salubribus intingi patiantur aquis : aut sisemel laverint, mox sibi plenissime videanturmundati.

109

7. Et Elisæus non ita sentit, sed signanterexprimit, Septies lavare, et mundaberis. Sciebatnimirum humilitatem Christi, quæ nobis imitandaest, si perfecte volumus mundari, septemplicisesse virtutis. Prima virtus, quod, cum dives esset,pauper factus est. Secunda, quod paupertatiextremitatem adjiciens, in præsepi positus est.Tertia, quod Matri subditus. [1865] Quarta, quodservi manibus hodie inclinavit caput. Quinta,quod discipulum furem tulit et proditorem. Sexta,quod sic fuit mansuetus ante iniquum judicem.Septima, quod crucifixoribus tam clemensintercessor fuit apud Patrem. His vestigiis, licetsatis a longe, gigantem sequeris, si paupertatemdiligis, si inter pauperes extremitatem eligis, simonasterii subditus es disciplinæ, si minorem tibipateris præesse, si falsos fratres æquanimitertuleris, si mansuetudine vincas cum judicaris, sicharitatem rependas illis a quibus injuste pateris.Hæc humilitas plane sine injuria unici Baptismirebaptizat : quia mortem Christi non iterat, sedmortificationem et sepulturam criminuminstaurat ; et quod in illo Baptismo gestum estspecie, hic rursus impletur veritate. Hæc siquidemhumilitas cœlos aperit, spiritum adoptionisrestituit : Pater agnoscit filium, quippe ininnocentia et puritate pueri regeneratireformatum. Unde bene de Naaman Scripturameminit quia restituta est caro ejus, sicut caro pueriparvuli (IV Reg. V, 13, 10, 14) : significans, ut

110

arbitror, quia eorum, qui sic se abluunt, nonsolum corda recuperant innocentiamparvulorum ; sed etiam corpora secundumquemdam modum puerilem sibi vindicantpuritatem mortificatione membrorum. Sic enimde quodam sanctorum legitur, quia in membrisdefuncti, septennis quodammodo pueri gratiavidebatur (De S. Martino dictum apud Sulpicium).Ecce, fratres, qui primi gratiam Baptismatis tantisvoluptatum sordibus amisimus, ecce verumJordanem, descensum scilicet humilium, ubi dierebaptizari licet, invenimus. Hoc tantum est, utnon parcamus nobis de die in diem descendereprofundius, et plenius mergi, Christoque penitusconsepeliri. Ipsi gratias agamus, cujus humilitas etformam Baptismi hodie dedicavit credentibus, etgratiam non disparem reservavit pœnitentibus.Ipsi gloria per omnia sæcula sæculorum. Amen.[1866]

IN FESTO PURIFICATIONIS BEATÆ MARIÆ VIRGINIS.

SERMO I. De cæremonia luminum hoc festo usitata.

1. Sint lumbi vestri præcincti, et lucernæ ardentes inmanibus vestris (Luc, XXII, 35). Sint lumbi nostripræcincti, ut Purificationem Mariæ æmulemur ; sintlucernæ ardentes in manibus, ut gaudium Simeonis,lumen in manibus portantis, etiam visibili signo innobis repræsentemus. Simus videlicet casticorpore, et mundi corde ; et Purificationem

111

Mariæ expressimus : simus ardentes devotione, etlucentes opere ; et cum Simeone Christumportamus in manibus. Maria tamen non tampurificata fuit, quam mysterium Purificationiscommendavit, implendo legalem, significandospiritualem. Quid enim in ea purificandum essepotuit, quæ virgo concepit, virgo peperit,virgoque permansit, imo quæ ipso conceptu planepurificata fuit, si quid forte minus ante puritatishabuisset [alias habuit] ? Quid, inquam,mundandum habuit conceptus ille, qui soluspotest facere mundum de immundo conceptumsemine (Job. XIV, 4), qui fontem quo immunduspurificetur edidit, fontem domus David, quihodieque patet indefesseque scatet in ablutionempeccatoris, et menstruatæ ? (Zach. XIII, 1.)Suscepit tamen Mater totius puritatis, purgationislegitimæ speciem, ut simul et obedientissimæhumilitatis virtutem, et evangelicæ purificationisinsinuaret veritatem. Ubi nunc ille, qui tamfallaciter quam contumaciter præsumens desanctitate, detrectat purgatoria pœnitentiumremedia subire ? Esto quod sanctus sit ; nunquidsicut sanctarum Sanctissima, quæ Sanctumsanctorum peperit, Maria ? Utinam, fratres mei,utinam nos illam haberemus humilitatem inpeccatis nostris, quam vere habuerunt [1867]sancti in virtutibus suis. Sed omittamus nuncistud, ut quod cœpimus prosequamur. Ac primoquidem de illa spirituali Purificatione, quam

112

Maria, offerens pro se et pro Filio par turturumaut duos pullos columbarum, nobiscommendavit, prosequeremur, nisi quod patresnostri, sicut vobis notissimum est, omnia adliquidum prosecuti sunt ; et quomodo turtur adcastitatem carnis, columba ad simplicitatemmentis pertineat, diligenter discurrerunt ; nec illudquidem prætereuntes, quid sit sacrificium de unoturture vel pullo columbino, quid holocaustum dealtero. Hoc unum tamen adjicimus, quod quantonotiora nobis sunt mysteria, tanto districtius etjustius eorum a nobis exiguntur opera ; quiascienti bonum et non facienti, peccatum est illi(Jac. IV, 17) ; et servus sciens voluntatem dominisui, et non faciens digna, plagis vapulabit multis(Luc. XII, 47).

2. Relinquentes igitur quod tractatum estsufficienter, illud potius tractemus, si placet, quidhæc pulcherrima Ecclesiæ consuetudoluminarium hodie gestandorum, aut factumrepræsentet, aut faciendum demonstret.Quanquam ne id puto quidem vobis incognitum,etiamsi nunquam sit auditum. Quis enim hodie,cereum ardentem gestans in manibus, non statimillius senis recordetur, qui, hodie Jesum accipiensin ulnas suas, Verbum in carne tanquam lumen incera, ipsum esse lumen ad illuminationemgentium perhibebat ? Erat profecto et ipselucerna ardens et lucens, testimonium perhibensde lumine, qui ad hoc ipsum in Spiritu quo plenus

113

erat, venit in templum, ut, suscipiensmisericordiam tuam, Deus, in medio templi tuiprædicaret ipsam esse misericordiam, et lumenpopuli tui. Vere tu, senex serene, lumen portabasnon modo manibus, sed et sensibus ; qui sic erasilluminatus, ut, cum tanto ante futuramilluminationem gentium tam clare videres, etiamnunc inter tenebras Judaicæ infidelitatis, hodiernaclaritas fidei nostræ tibi coruscaret. Lætare jam,senior juste, vide jam quod prævidebas : discussæsunt mundi tenebræ, ambulant gentes in luminetuo ; plena est omnis terra gloria luminis illiusquod occultum in sinu fovebas, imo quo sensustuos refovebas. O fomes amoris, ipse amor suaviset dulcis ad refocillandam animam ! [1868]Prorsus suavis et dulcis, etiam cum crucias etaffligis ; cruciatus feliciter delectans, sicut ignissalubriter refrigerans. Ignis iste, fratres, si in sinuabsconditus fuerit, vestimenta non comburit ;imo illum ignem exstinguit, qui, in sinu celatus,non modo vestimentum adurit, sed et quodvestitum est, depascit, id est, corpus et animampariter consumit. Deus, inquit, noster ignis consumensest (Deut. IV, 24), sed ignem consumentem ; namanimam refovet, demulcet mentem, spiritumrecreat, reparatque pereuntem. Hujus ignis vimSimeon non ignorabat, qui in sinu suo eumportare gaudebat, pectusque senile fotu illiuscalefaciebat. Quanto salubrius et suavius ignis istesenem nostrum calefecit, quam regem David

114

Abisag Sunamitis ? (III Reg. I, 17) nisi forteAbisag hic ignis idem fuit, sapientia scilicet, cujusamplexu non solum recalescunt frigidi, sed etiamreviviscunt mortui.

3. Amplectere igitur, o beate senex,sapientiam Dei , et recalescant atque recanescantquasi do novo sensus tui ; astringe uberibus tuismisericordiam. Dei, et erit senectus tua inmisericordia uberi. Inter ubera, inquit, meacommorabitur (Cantic. I, 12), etiam cum reddamillum Matri suæ, manebit apud me. Et cum intermaterna ubera continebitur, nihilominus interubera mea commorabitur, et ubera quoque meainebriabit misericordia uberi ; etsi non quantumubera Matris. Illa quippe sicut singulariter materest summæ misericordiæ, sic excellenter habetubera uberis misericordiæ. Gratulor et gratificortibi, gratia plena, quæ misericordiam genuistiquam suscepi ; cereum præparasti, quem accepi.Tu ceram ministrasti suscepto lumini, Virgovirginum Virgini ; dum incorrupta materincorruptibile Verbum, incorrupta carne vestisti.Eia, fratres mei, ecce ardet cereus in manibusSimeonis, accendite et vos cereos vestros de illiusmutuatione luminis, lucernas dico quas Dominusjubet esse in manibus vestris (Luc. XII, 35).Accedite ad eum, et illuminamini, ut non tamlucernas feratis quam ipsi lucernæ sitis, lucentesintus et foris, vobis et proximis. Sit ergo lucernain corde, sit in manu, sit in ore. Lucerna in corde

115

luceat vobis : lucerna in manu vel ore luceatproximis Lucerna in corde, est pietas fidei ;lucerna in manu, exemplum operis ; lucerna inore, sermo ædificationis. Non [1869] solum autemcoram hominibus lucere nos necesse est peroperationem et sermonem, sed et coram angelis,per orationem, coram Deo per intentionem.Lucerna nostra coram angelis est pura devotio,cum in conspectu angelorum psallimus sapienter,vel oramus ardenter : lucerna coram Deo, simplexintentio, ut ei soli placeamus, cui nos probavimus.

4. Et ne putemur, in his quæ dicimus, sensusnostri somnia secuti fuisse ; probemus nos potiusin omnibus adhæsisse testimoniis Scripturæ.Quod enim fides lucerna sit, testatur Salamonloquens de muliere forti, Non exstinguetur in noctelucerna ejus (Prov. XXXI, 18) ; quod utiqueintelligimus, Non deficiet in tentatione fides ejus.Nam et de charitate, quæ nihil aliud est quamfides operans per dilectionem, apud eumdemlegimus Salomonem : Lampades ejus, lampades ignisatque flammarum. Aquæ multæ non poterunt exstinguerecharitatem, nec flumina obruent illam (Cantic. VIII, 6,7). Quod opus bonum lucerna sit, lux ipsaveritatis indicat, cum ait, Sint lumbi vestri præcincti,et lucernæ ardentes in manibus vestris (Luc. XII, 35) :et, Luceat lux vestra coram hominibus, ut videant operavestra bona (Matth. V, 16). Quod sermoædificationis lucerna sit, David dicit : Lucernapedibus meis verbum tuum, et lumen semitis meis (Psal.

116

CXVIII, 105). Et Petrus apostolus de sermoneprophetico, cui benefacitis, inquit, intendentes,tanquam lucernæ lucenti in obscuro loco (II Petr. I, 19).Declaratio quoque sermonum Dei illuminat, etintellectum dat parvulis (Psal. CXVIII, 130), sivecum sermones evangelici declarant umbram legis,sive cum ipsi sermones tam Evangelii quam legisdeclarantur expositionibus dilucidis, qui nonintelligentibus parvulis videbantur obscuri ; et inlumine dicimus quod dictum erat nobis intenebris. Ideo Philippus in figura cujuslibetecclesiastici doctoris dictus est os lampadis, eoquod de ore ipsius ad illuminationem audientiumcoruscaret ignitum eloquium Domini. Sermonemautem Dei intelligo, fratres mei, quidquid spiritusejus dignatione sua loquitur in vobis ; omnemutique sermonem qui bonus est ad ædificationemfidei, in provocationem charitatis. Si quis ergovestrum loquitur, quasi sermones Dei (I Petr. IV,11) ; ut etiam in privatis colloquiis [1870] omnissermo malus non procedat de ore vestro, sed siquis est ad ædificationem fidei, ut gratiam detaudienti ; ut qui audierit, dicat gratias agens tibi,Benedictus sermo oris tui, quia lucerna pedibus meisverbum tuum, et lumen semitis meis (Psal. CXVIII,105). De oratione autem quod et ipsa lucerna sit,maxime si divinitus sit illuminata, ex eo colligimusquod Salomon ait : Lucerna Domini spiraculumhominis, quæ investigat omnia secreta ventris (Prov. XX,27). Lumen namque quod nobis orantibus vel

117

psallentibus desuper aperitur, spiraculum vitæ est,in quod suaviter respiramus. Hujus lucernævidetur Job recordari, cum in mœrore tentationisrecolens cum suspirio lætitiam præteritæconsolationis, ait : Quis mihi tribuat ut sim juxtamenses pristinos, secundum dies quibus Deus custodiebatme, quando splendebat lucerna ejus super caput meum, etad lumen ejus ambulabam in tenebris ? (Job XXIX, 2,3.) Cæterum quod lucerna hæc dicitur investigareomnia secreta ventris, id est mentis ; non illudesse putandum est, quod Dominus comminaturse scrutaturum in lucernis (Sophon. I, 12) : cumistud gratiæ sit illuminantis, illud judiciiexquirentis. Nam et aliter investigat secretaventris potio medici, aliter gladius carnificis. Jamvero de intentione, quod et ipsa dicatur lucerna,nemo est qui ambigat, si tamen evangelicum illudintelligat : Lucerna corporis tui est oculus tuus (Matth.VI, 22, et Luc. XI, 34).

5. Ut igitur tot lucernas vobis, fratres,illuminetis, accedite ad fontem luminis, etilluminamini, Jesum dico, qui lucet in manibusSimeonis, ut scilicet fidem illuminet, opusillustret, sermonem homini subministret,orationem inflammet, intentionem purget ; ut siveopere, sive sermone vel oratione quæratis placerecoram eo in lumine viventium, qui scrutari habetJerusalem in lucernis suis (Sophon. I, 12), etexaminare etiam lumen nostrum. His omnibusaccensis, o fili lucis, jam non ambulabis in

118

tenebris, nec timenda tibi erit sententia maledicti,Qui maledixerit patri, vel matri, exstinguetur lucerna ejusin tenebris (Prov. XX, 20), id est, deficietconsolatio hujus lucis, irruentibus undique hincexterioribus, inde interioribus tenebris. Tibi enim,cui tot interius ardent lucernæ, cum exstinctafuerit lucerna hujus vitæ, orietur lux [1871]inexstinguibilis vitæ, et quasi fulgor meridianusconsurget tibi ad vesperum : et cum teconsumptum putaveris, orieris ut lucifer, ettenebræ tuæ erunt sicut meridies (Job. XI, 17, 18,et Isai. LVIII, 10). Non tamen erit tibi sol ampliusad lucendum per diem, aut splendor lunæilluminabit te ; sed Dominus erit tibi in lucemsempiternam ; quia Agnus lucerna est novæJerusalem cui benedictio et claritas in sæculasæculorum. Amen.

SERMO II. Quanto sit affectu occurrendum Jesu advenienti.

1. Sicut ad diem nativitatis, id est adventusDominici, pertinuit illa gratiarum actio et voxlaudis, Benedictus qui venit in nomine Domini ; et addiem apparitionis, id est, nostræ illuminationis,illud quod sequitur : Deus Dominus et illuxit nobis,sic etiam quod subsequitur, Constituite diemsolemnem in confrequentationibus usque ad cornu altaris ;non absurde, ut arbitror, pertinere dicetur adhunc diem, nobis utique celebrem, frequentiasolemni, diem scilicet Dominicæ Præsentationis,

119

quando a Matre solemniter ad altare præsentatusest Patri. Nam et in eo quod adjungitur, Deus meuses tu, et confitebor tibi ; Deus meus es tu, et exaltabo te ;confitebor tibi quoniam exaudisti me, et factus es mihi insalutem (Psal. CXVII, 26-28), quid tamconvenienter accipimus quam fidem etconfessionem Simeonis et Annæ, quæ et ipsa horasuperveniens confitebatur Domino, et loquebatur de illoomnibus qui exspectabant consolationem Isræl. (Luc. II,38) ? Bene ergo citharista noster monebat lætariJerusalem et conventum facere in die tamsolemni : Constituite, inquiens, diem solemnem inconfrequentationibus usque ad cornu altaris (Psal.CXVII, 27). Non mediocris aut parum solemnisilla frequentia fuit, cum inde venit Jesus et Mariacum turba parentum inducentium puerum, utfacerent secundum consuetudinem legis pro eo (Luc. II,27) ; inde occurrit Simeon et Anna cum turbaexspectantium consolationem Isræl, quibustestificati sunt de eo. [1872]

2. Non crediderim ego de hac solemnitatequæ tam pium, tam lætum conventum habuit,illam fuisse prophetæ querelam lacrymabilem,Viæ Sion lugent, quia non est qui veniat ad solemnitatem(Thren. I, 4) : nisi forte arguat paucos venisse detanto populo qui erat in omni Judæa et Jerusalem.Ad comparationem siquidem tantæ multitudinispauci venerunt, et de ipsis paucis paucissimi, utarbitror, eum receperunt, cum præsentemviderent diu exspectatum, sicut voce Patris per

120

Malachiam fuerat repromissum : Ecce, inquit,veniet ad templum suum Dominator quem vos quæritis, etAngelus testamenti quem vos vultis (Malach. III, 1). OJudæi, adest, ecce, Dominator quem vos quæritis ;cur offerentem se vobis non recipitis ? Quæritis etnon quæritis. Sed si quæritis ; quærite :convertimini et venite (Isai. XXI, 12). Quæritisqui redimat de manu hominum, non quæritis quiredimat de manu dæmonum. Quæritis qui eruatde servitute Romanorum, non quæritis qui eruatde captivitate vitiorum. Si vere utique liberatoremquæritis, quærite liberatorem animarumvestrarum, qui salvum faciat populum suum apecatis eorum. Si quæritis sublimem, quærite priushumilem, quoniam, ut ait Daniel : Humillimumhominem constituet Deus super omne regnum (Dan. IV,14). Si quæritis dominatorem potentiæ, quæriteprius doctorem justitiæ, quia justitia firmabiturthronus ejus (Prov. XXV, 5), et justitia etjudicium præparatio sedis ejus (Psal. LXXXVIII,15). Quia enim perfecte non quæritis, ideo necpræsentem invenitis, sicut de vobis ipse prædixit :Quærent me mali, et non invenient me, quiaoderunt me (Joan. VII, 34-36). Quærentabsentem, nec invenient etiam præsentem, quiaoderunt lucem mala eorum opera arguentem, cumsapientia non nisi per dilectionem possit quæri,nedum inveniri. Simeon namque, quia pio et fideliquærebat desiderio, quæsitum invenit, etinventum agnovit sine alterius indicio, sine

121

humano scilicet testimonio. Nam Spiritus est quitestificatur quoniam Christus est veritas (I Joan.V, 6) ; virtus utique quæ de ipso procedit, unctiodocens de omnibus, quæ de illo, singularitersecundum nomen suum uncto, multipliciterprofluit.

3. Quid autem putamus, fratres mei, unctusiste, qui ungit etiam quos non tangit, quomodocandidum et sanctum pectus senis nostri [1873]perunxerit, cum suscipiens eum in ulnas suas,astringeret eum uberibus suis, et gestiretincludere, si posset, in intimis cordis sui ? Quid,inquam, putamus ille suavis et mitis, qualeminsinuabat seipsum castissimo sinui pii senis,qualis illabebatur medullis, quam delectabilem etsalubrem, imo quam omnino ineffabilem seimplicabat ossibus, inspirabat sensibus ? Prorsusliquescebat unctus in unctionem, quasi ad ignemresolutus ad amplectentis amorem ; ut nimirumdoceret unctio quod dicit lectio, sed non discitnisi dilectio. Quomodo enim legis ? Unguentum,inquit, exinanitum nomen tuum (Cantic. I, 2). Hocsiquidem unguentum exinanitur, cum a quadamduritia sui resolvitur, non ut pereffluat substantiaillius, sed ut fluant aromata illius, ut quasi nihilhabens solidi sentiri possit, teneri non possit. Autcerte magis anima senis liquescebat in amplexuhujus uncti, vel unguenti, ut diceret : Anima mealiquefacta est, ut dilectus meus infusus est mihi.Infusio itaque unctionis, testimonium est uncti.

122

Hæc seni testabatur de puero, Simeoni deChristo, tanquam spiritus veritatis et charitatis,veritate docens, charitate ungens et accendens, etomnia interiora gelidi senis ponens, quasi cumunguenta bulliunt. Motus bullientiumunguentorum, æstus desideriorum : sonus eorum,jubilus affectuum pariter dicentium (si tamenaliquid exprimere valentium), Deus meus es tu, etconfitebor tibi ; Deus meus es tu, et exaltabo te (Isa.XXV, 1). Lumen ad revelationem gentium, et gloriamplebis tuæ Isræl (Luc. II, 32), annuntians te.Confitebor, inquam, tibi, quoniam exaudisti me,quotidie cum lacrymis dicentem, Quandoconsolaberis me ? (Psal. CXVIII, 82.) Exaudisti me,et nunc demum Simeonem, id est, exauditumfecisti me ; quia factus es mihi in salutem (Psal.CXVII, 28). Jesus mihi factus ex semine Davidsecundum carnem, qui David et omnia fecistisecundum deitatem, omnibus quidem generaliterfactus es in Salvatorem ; sed mihi specialiterfactus es in salutem, pectus morbidum perungens,vitalemque resuscitans calorem, animamrefocillans, et oculos illuminans. Defecerat enimanima mea in salutare tuum, o Domine, PaterDomini mei Jesu Christi, defecerunt oculi mei ineloquium tuum, dicentes : Quando consolaberis me ?(Psal. CXVIII, 82.) Factus eram sicut uter inpruina, frigidus corpore, aridus corde, [1874]spiritu marcidus, et totus desiderio languidus. Sedquia in verbum tuæ promissionis supersperavi,

123

non visurum scilicet me mortem, nisi videremChristum tuum, quod speravi jam video, quoddesideravi teneo, quod concupivi complector.Video Deum Salvatorem meum in carne mea, etsalva facta est anima mea. Viderunt oculi meisalutare Dei, et illuminati sunt interiores oculimei, qui languebant præ inopia. Omnino adtactum hujus pueri, hujus hominis novi, renovataest ut aquilæ juventus mea, sicut paulo ante mihiloquens pollicebar. Introibo ad altare Dei, ubiMaria Jesum offert Patri, ad Deum qui lætificatsenectutem meam, imo renovabit juventutemmeam (Psal. XLII, 4).

4. Nec minore fortassis gaudio exsultabat corAnnæ in Domino ; quæ, ut arbitror, tanto majorisfuit meriti, quanto altioris propositi et sanctiorisdesiderii, quam illa Anna mater Samuelis : cumilla cogitaret quæ mundi sunt, quomodo placeretviro ; hæc quomodo Deo : illa de thoro viriquæreret sobolem ; hæc de sinu Patris peteretSalvatorem. Hæc igitur, quodam præsagio gratiæexcellentis quæ in vita ejus effloruit, qua etiamgratiam Redemptoris agnoscere et prædicaremeruit, gratiæ nomen accepit ; exemplar veræviduitatis, speculum sanctitatis, et vivum inemortuo corpore simulacrum totius virtutis. Hæcfinem Legis et initium Evangelii sentienspropinquare, ritus Judaicos christiana jam cœperatpietate mutare, jejuniis potius et orationibusserviens nocte ac die, quam cibis et potibus et

124

variis baptismatibus, justitiis carnis, non animæ.Inde erat quod benedictione filiorum, quæ inLege magni habebatur, contempta, nomen meliusa filiis et filiabus elegerat, et jam per annosoctoginta quatuor, lignum esse aridum lignoqueinsidere arido, tanquam turtur amissa semelconjuge, gaudebat

5. Ecce habes par turturum, senem justum, etviduam anum, utrumque castum, utrumquedesiderio Redemptoris gemebundum ; qui utiquesemetipsos hostiam vivam, sanctam, Deoplacentem, Domino et pro Domino obtulerunt.Par turturum sane dico, non conjugum, sedconjunctorum, non copula matrimonii, sedsacratioris mysterii ; pares nimirum fide, æqualescastitate, similes devotione, consortes [1875]prædicatione gratiæ, ambos provectæ ætatis,ambos perfectæ sanctitatis, qui etiam anteEvangelium, evangelicæ puritatis ac pietatis inutroque sexu primitias dedicaverunt. Hi duo variodecore virtutem adornaverunt thalamum tuum,Sion, ad suscipiendum Christum Regem ; nonparietes templi tui, sed penetralia cordis sui,secreta cubiculi, ubi adorare Patrem in spiritu etveritate jubemur (Joan. IV, 23), ubi et suscipiturqui in manufactis se nequaquam habitare testatur(Act. VII, 48). In istis itaque suscepit Christumfidelis Sion, in istis gaudens et lætabunda occurritDeo suo. Alias vix habet ubi reclinet caput suum,et secundum Isaiam, Aporiatus est, et non est qui

125

occurrat (Isa. LXIX, 16). Sufficit tamen istorumoccursus ad omnem solemnitatem et lætitiam, eoquod consummatio abbreviata inundet justitiam,et consummata atque abundans justitia paucorumfacile compenset infidelitatem multorum.

6. Mihi omnino celebris est iste conventus,mihi solemnis ista processio, omnique festivagaudio, ubi hinc advenit puer et puerpera, Jesus etMaria ; inde occurrit senex et vidua, Simeon etAnna ; hinc Dominus et Domina, inde servus etancilla ; hinc Mediator et Mediatrix, inde tamfideles tamque devoti ipsorum testes et ministri.In hoc denique conventu misericordia et veritasobviaverunt sibi, misericordia scilicetredemptionis in Jesu, veritas confessionis insenibus. In hoc occursu, justitia et pax osculatæsunt ; dum justitia piorum senum, et paxreconciliantis mundum invicem in osculoaffectuum et gaudio Spiritus consociatæ sunt.Recte ergo quod hac nocte cantavimus, adlætitiam hujus diei pertinere credimus, salvoduntaxat alio profundiore intellectu : Lætare,Jerusalem ; et diem festum agite, omnes qui diligitis eam(Id. LXVI, 10). Ac si diceretur : Lætata estNazareth de annuntiatione, Bethlehem denativitate : lætare et tu, Jerusalem, depurificatione, quoniam qui in Nazarethconceptus, et in Bethlehem natus est, inJerusalem est susceptus et prædicatus. Et diem,inquit, festum agite, sive conventum facite, omnes qui

126

diligitis eam, scilicet Jerusalem, id est, Festivadevotione convenite in templum, adsuscipiendum Redemptorem, omnes quiexspectatis redemptionem Isræl.

7. Jam vero, fratres, si moraliter, sicut mosvester est, ædificari vestra quærit Sanctitas,quatuor illas illustres in hac processione [1876]consideret personas ; quarum vita, non solumecclesias illustrat, sed et cœlos adornat : Jesumloquor et Mariam, Simeonem et Annam. Et, ut abinferioribus ad superiora progrediatur sermo, inAnna, quæ jejuniis et obsecrationibus serviebatnocte ac lie, jejunium nobis commendatur etoratio ; in Simeone, qui tanto Jesum amplectiturgaudio, pietas et devotio ; in Maria, quæ cum nihildeberet legi, in hac scilicet parte purificationislegem nihilominus implevit, humilitas etobedientia ; in Domino autem Jesu, qui factus exmuliere, factus est etiam sub lege, ut eos qui sublege erant redimeret, charitas et misericordia.Nam castitatis sanctimonia, cujus laus, utcomperi, vestram semper puritatem delectat, inomnibus effulsit communiter, licet satisdissimiliter ; cum in senibus fuerit laborecontinentiæ ; in puella, munere gratiæ in puero,jure et proprietate naturæ, non pueritiæ recensnatæ, sed puritatis innatæ. In ipso non solumhujus virtutis, sed etiam omnium origo etperfectio ; ab ipso singularum distributio ; peripsum earum conservatio ; apud ipsum

127

remuneratio. Apud ipsum igitur ambiamus, tamvirginis Mariæ, quam Simeonis et Annæ meritissuffragantibus, ut quod minus habemus virtutislargiatur, quod largitus fuerit tueatur ; utdepositum ipsius, per tutelam ipsius integrum eireconsignantes, remunerationem consequamuripsius, qui vivit et regnat per omnia sæculaseculorum. Amen.

SERMO III. Quomodo Simeon imitandus.

1. Senex puerum portabat, senex plenusdierum, puerum antiquum dierum. Longitudinedierum ad impleverat Deus senem istum, utostenderet ei salutare suum in vultu nostro ; sedadhuc aliorum longitudine dierum adimpleturuserat, ut ostenderet ei salutare suum in vultu suo.Plenus ergo dierum temporalium portabatantiquum dierum antiquorum, atque spei æternæpignus fidelissimum tenebat in sinu repositum ;quod videlicet dies suos super dies [1877] regisadjiceret puer ille, juventutemque ejus renovaretut aquilæ. Quanquam senem quoque istum, sicutAbraham, cum dicitur plenus dierum, libentiusaccipiam plenum virtutum quam temporum : cumtempora statum nullum habeant, suoque accessudecedentia, hominem potius exhauriant quamadimpleant. Sed neque magnum est, imo magismalum est, multis vixisse diebus, si non senuerisvirtutibus ; cum puer centum annorum moriturussit, et peccator centum annorum maledicendus

128

(Isai. LXV, 20). Ideo, Si annis multis vixerit homo, utait Salomon, et in omnibus lætatus fuerit, meminissedebet tenebrosi temporis et dierum multorum, qui cumvenerint, vanitatis arguentur præterita (Eccle. XI, 8).Cæterum e contrario, Senectus venerabilis est, nondiuturna, neque numero annorum computata. Cani suntenim sensus hominis, et ætas senectutis vita immaculata(Sap. IV, 8, 9). Si hac utique senectute Simeonnon consenuisset, nunquam coronam senum,sapientiam Dei Christum portare meruisset. Sicnamque scriptum est : Corona dignitatis senectus, quæin viis justitiæ reperitur (Prov. XVI, 31). Et quæ estilla senectus, quæ est in viis justitiæ reperitur, quæreperienti in coronam aptatur, nisi sapientia DeiChristus ? ipse namque merito justorum operumtribuit canos sensus sapientiæ, quam postmodumformabit justis in coronam gloriæ. Sanctus itaquesenex Simeon, ut sanctius senesceret adhuc,senectutem sapientium, sive sapientiam senumfactam puerum, in viis justitiæ, cum scilicet inspiritu venit in templum, reperit, et comperit inveritate ; quia senectus erat in lactente, sapientiain infante, virtus in infirmitate, Verbum in carne.O infantia, o senectus ! quam bene vobis pariterconvenit in hujus pueri sensibus et moribus ; quoutique nihil innocentius, sed nihil sapientius, nihiljucundius, sed nihil maturius, nihil mitius, sednihil justius !

2. Vobis, o filii hominum, vobis jam tuncipso suo silentio loquebatur Dei Sermo, ut

129

videlicet malitia sitis parvuli, sensibus autemperfecti. Alii siquidem ex vobis columba seductanon habens cor, simplicitatem non salientesprudentia, relinquuntur fatui ; alii sapientes suntut faciant mala, bene autem facere nesciunt, et,prudentiam non dulcorantes bonitate, efficiunturacerbi. Prorsus congruum et [1878] gratumutrisque temperamentum atque condimentumpuer iste antiquus dierum, in pueritia præferensingenitam sibi innocentiam, et de antiquitatedierum referens primogenitam omniumsapientiam. Si quis se imperfectum sensibus, autinconditum intelligit moribus, veniat in templumcum Simeone, et puerum quem mater affer Maria,accipiat in manibus, id est Verbum Dei quodmater offert Ecclesia, complectatur affectibus.Ipsum utique repositum in sinu sensus ædificabit,mores dulcorabit, totum statum mentis etordinem vitæ grata et salubri suavitate temperabit.Non solum autem mater Ecclesia in audiendo,sed multo magis mater gratia in orando, puerumtibi dabit amplectendum, si modo frequens etdevotus orator venias in templum, ut dicasquotidie Deo : Adorabo ad templum sanctum tuum intimore tuo (Psal. V, 8). Quem enim Ecclesiaprædicans offert auribus, gratia illuminans infertcordibus, eo utique præsentiorem et suaviorem,quo nudam veritatem puris tradidit sensibus.Veritatem quippe, quæ est Christus, Mariavestitam carne, Ecclesia vestitam sermone. gratia

130

nudam tradit amplectendam Spiritus infusione :quanquam hoc ipsum diverso modo fiat, procaptu scilicet suscipientis animæ, sive proarbitratu dispensantis misericordiæ. Licet enimipsam summæ veritatis faciem non facilevideamus, magnusque habeatur, cui vel perspeculum et in ænigmate eam intueri datur :quiddam tamen ipsius, cum Spiritus nobisillabitur, veluti nudum sentimus, sensusque nosterin amorem ipsius veluti ad nudum confricatur.Tunc prorsus ex sententia dicere possumus, etcantare lætabundi : Suscepimus, Deus, misericordiamtuam, in medio templi tui (Psal. XLVII, 10). Beatusqui ut dignius et crebrius eam suscipiat,congruum ei locum in cordis penetralibus parat.Beata Sion illa, quæ thalamum suum diligenter acdecenter adornat, ut cum digno ac placitoChristum regem honore suscipiat.

3. O sancta Sion, anima speculans æterna,considera quæ sit illa majestas suscipienda ; cogitaqua cura ac diligentia te illi præparare locumoporteat. Si quis dixerit : Et ad hæc quis idoneus ?quis esse potest magnificentiæ et gloriæ tantiRegis congruus ornatus ? Frustra, inquit David,paupertatem quispiam causetur : [1879] In pacefactus est locus ejus (Psal. LXXV, 3) ; et : Justitia etjudicium præparatio sedis ejus (Psal. LXXXVIII, 15).Simeon utique quia hujusmodi palliis thalamumadornavit, ideo Christum cum multa susciperegratia dignus fuit. Vis videre quia in pace

131

invenerat locum Domino, quia sedempræparaverat ei in justitia et judicio ? Homo,inquit, erat in Jerusalem, cui nomen Simeon ; et homoiste justus et timoratus (Luc. II, 25). In pace eratdomus Simeonis, qui habitabat in Jerusalem, idest, in visione et amore pacis ; de qua scilicetJerusalem audierat David promittentem : Noncommovebitur in æternum qui habitat in Jerusalem (Psal.CXXIV, 1, 2). Et, ut noveris quia pacis habitatoret amator erat, pacemque imperturbabilem illiusstabilis et æternæ Jerusalem præ omnibusrequirebat ; cum pacem Dei et hominum Jesum,qui pacem super pacem dare veniebat, sinurecepit, hæc prima vox de pectore senisjamdudum pacem meditantis erupit : Nunc dimittisservum tuum, Domine, secundum verbum tuum, in pace(Luc. II, 29). Postquam viderunt oculi meisalutare tuum, qui est pax nostra faciens utraqueunum, non solum Judæum et Gentilem, sed etiamDeum et hominem, et in homine spiritum etcarnem : jam hoc solum superest desideriis servitui, ut in pace in idipsum dormiam et requiescam (Psal.IV, 9) ; et pax Dei quæ exsuperat omnem sensum,me totum in illius summæ et simplicis unitatisabsorbeat consensum. Venit pax quam sustinui :requiescat in pace qui pacem quæsivit, et quæpacis sunt sectari semper studuit. Sic quippeIsaias ait : Veniat pax, requiescat in cubili suo, quiaambulavit in directione sua (Isai. LVII, 2). In paceutique Simeon straverat cubile suum, qui omnibus

132

aliis curis ejectis solum in corde meditabaturJesum, ubi et reclinavit susceptum. In directionequoque sua ambulaverat, qui justus et timoratuserat, et exspectans consolationem Isræl,adventanti quotidie desideriis occurrebat.

4. In eo igitur quod justus dicitur ettimoratus, justitiam et judicium intellige, quosedes Dei præparatur. Et justitia quidem suonomine demonstratur : judicium vero timorisnomine, vel timor nomine judicii ideo recte accipiposse putatur, quia scilicet timor non solumnascitur de futuri consideratione judicii, sed etiamoperatur nunc in nobis quamdam illius formam et[1880] exsecutionem judicii. Qui enimprohibemur judicare ante tempus de proximis (ICor. IV, 5), jubemur de nobis ut, dumnosmetipsos dijudicamus, a Domino nonjudicemur (I Cor. XI, 31, 32). Porro timor istesanctior est, cum justitiam sequitur, quam cumpræcedit : quia qui præcedens ad justitiam initiat,sequens eamdem consummat et conservat ; dumscilicet de justitia præsumere non sinit, sed omniaopera sua hominem vereri facit, ut post judiciumsui adhuc de subtiliore judicio suspectus sit,dicatque sibi : Qui judicat me Dominus est (I Cor. IV,4), qui cum acceperit tempus, etiam justitiasjudicabit. Qui sine timore isto est, non poteritjustificari (Eccli. I, 28), ut Scriptura testatur ; quiaquantumcunque se justis exercitet operibus, alieni

133

comedunt robur ejus, dum suam volens justitiamconstituere, justitiæ Dei non est subjectus.

5. Vigilanter itaque Evangelium perfectamcommendans Simeonis justitiam, non ait :Timoratus et justus, ne timorem, qui est initiumjustitiæ, intelligeremus : sed ait, justus et timoratus,ut timorem, qui justitiæ per omnes gradus comesindividuus ipsam promovet et tuetur, ipsiusexemplo disceremus. Nam neque illud putaverimotiosum, quod non timentem dixit, sedtimoratum : non novum, non horarium, autperfunctorium volens intelligi timorem illum ; sedqui utique versus esset in habitum, qui altiushominis imbibisset affectum, possideret sensum,modestia et gravitate sermonem ornaret etvultum, circumspectione moderaretur actum,totum denique interioris et exterioris hominiscomponeret statum. Neque enim vanis animumconsolationibus resolvebat, qui consolationemIsræl exspectabat. Quod et ipsum ad suæcumulum adjecerat justitiæ, ut sollicitus non prosua tantum, sed etiam pro populi consolatione,longa suspensus maneret exspectatione.

6. Denique, ut manifestius audias quampretioso ac vero nitore virtutum, non fucocolorum adornaverat thalamum suum illa Sion, idest Simeon, Spiritus sanctus, inquit, erat in eo. Quidhuic ornatui Sion illa terrena comparare poterat,in omni illa multifaria thalami, id est templi sui,ambitione et gloria ? Si faciem templi coronis

134

ornasset aureis, quid aurum nisi lutum etiam sinecomparatione virtutis ? Puto [1881] quia necSalomon in omni gloria sua ornatus est sicutSimeon : cum ille sapientiam, qua florebat, insenectute perdiderit, iste susceperit. Te tamen, oinfidelis Sion, thalamus tuus arguit, quod cumsatis tibi prædictum esset : Ecce veniet ad templumsuum Dominator quem vos quæritis (Malach. III, 1) ;adorna thalamum tuum, Sion, induere vestimentisgloriæ tuæ, civitas Sancti (Isai. LII, 1) : tu tamen nihilprorsus ad quotidianum cultum templi in adventuipsius addidisti, non vela, non coronas, nonlucernas plures, aut victimas, non alios psalmos,aut cantica ; omnino inhonoratum, insalutatumremittis, qui te salvare venerat. Ideo utique tuusiste thalamus, domus gloriæ tuæ deserta tibirelinquetur ; imo non relinquetur lapis superlapidem, qui non destruatur. Tibi enim, Domine,templum augustius, amplius et perfectius, scilicetEcclesiam magnam a solis ortu usque ad occasumfides ædificabit gentium, et secundum nomentuum, Deus, ita et laus tua in fines terræ ; undeetiam hodie laudes audivimus, gloriam justi, vocesscilicet laudantium et dicentium : Suscepimus, Deus,misericordiam tuam in medio templi tui (Psal. XLVII,11, 10), id est, in communione sancti populi tui.O fratres, suscepistis misericordiam Dei et vos,imo abundantius vos : videte ne in vacuumsusceperitis, ne gratiam ingratitudine vacuetis.Gaudeat ergo vestra devotio : quem Simeon

135

hodie portavit in sinu suo, vos omni dieglorificate et portate in corpore vestro JesumChristum Dominum nostrum, cui honor et gloriain sæcula sæculorum. Amen.

SERMO IV. De quatuor purificationis nostræ generibus.

1. Postquam impleti sunt dies purgationis Mariæ(Luc. II, 21). Scriptura redemptionis nostrænarrans mysteria, sic refert quæ pro nobishistorialiter sunt gesta, ut significet quæ moralitera nobis sunt gerenda. Cum enim hodie beatæPurificatio Mariæ recensetur, manifeste de nostraipsorum purificatione admonemur. Quem vero[1882] tanti non moveat auctoritas exempli, cumvideamus scilicet, quia illa sanctarum sanctissima,quæ nihil purgandum habuit, purgationis tamenlegalis implere mandatum non renuit ? O materimmaculata, mater intacta, nonne tuæ tibi consciaes puritatis ; quia scilicet integritatem tuam necconceptus, nec partus violavit, sed sacravit ?Quare ergo, tanquam muliebre aliquid inconcipiendo vel pariendo sis passa, sicmundationis quæ muliebri provisa est infirmitati,quæris remedia ? Sic, inquit, decet nos implere omnemjustitiam (Matth. III, 15), ut quæ summæ materelecta sum justitiæ, speculum quoque sim totius etexemplar justitiæ. Novi ego superbiam filiorumEvæ, quæ promptior est ad excusandum, quam adexpurgandum commissa. Necessarium arbitror, utvitiis originis antiquæ statim in initiis omnia novæ

136

generationis occurrant exempla. Materprævaricationis peccavit et excusavit procaciter :mater redemptionis non peccet, et satisfaciathumiliter ; ut filii hominum qui de matrevetustatis traducunt necessitatem peccandi, dematre saltem novitatis trahant humilitatempurgandi.

2. O filii hominum, tempus purgationisadvenit, quando Mater summæ puritatis, de cujuspurgatione dies festus est nobis, pariter et fontemedidit, et exemplum dedit nobis quod debeamuspurgari. Satius est, o fratres, et suavius fontepurgari quam igne. Prorsus qui fonte non fuerintmodo purgati, igne habent purgari, si tamenpurgari meruerint : quando scilicet Judex ipse,quasi ignis conflans, sedebit conflans et emundansargentum, et purgabit filios Levi (Malach. III, 4, 5).Nunc Christus aqua diluens ; tunc ignisconsumens. Modo fons patens in ablutionempeccatoris et menstruatæ ; tunc flamma sæviens etignis vorans usque ad medullas animæ. De ardoresiquidem irati fontis ille purgatorius ignisexardescet in conspectu ejus, et inflammabit incircuitu inimicos ejus. Ascendit, inquit, fumus in iraejus, et ignis a facie ejus exarsit (Psal. XVII, 19). Indecadent super eos carbones pœnaliter purgatorii,quibus modo non adhibentur carbones salubriterdesolatorii : qualem illum fuisse reor carbonemsublatum de altari, qui prophetæ labia purgavit(Isai. VI, 5-7). An vero et illi carbones hujusmodi

137

queant intelligi, de quibus cuidam dicitur : Eccedati sunt tibi carbones, et sedebis super [1883] eos ; hierunt tibi in adjutorium : vobis relinquodijudicandum. Illud autem non dubius assero,quia ignis ille, quem Dominus Jesus misit interram (Luc. XII, 49), si vehementer (sicut estvoluntas mittentis) in nobis arserit, ignis illepurgatorius qui in judicio purgabit filios Levi, nonligna, non fenum, non stipulam consumendareperiet in nobis. Uterque quidem ignispurgatorius, sed satis differenti modo. Istesiquidem purificat ungendo, ille urendo. Hicrefrigerium roris, ibi spiritus judicii et spiritusardoris, quo abluet Dominus sordes filiarum Sion,et sanguinem Jerusalem lavabit de medio ejus.

3. Est quidem et in hoc ipso multa Dominiclementia erga filias Sion : sed longe clementius etmitius purificata est illa, quam beatam prædicantfiliæ Sion, cui scilicet dictum est : Spiritus sanctussuperveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi.Hæc nempe supernæ virtutis obumbratio, verafuit purificatio Mariæ ; non ista, quæ quadammystica dispensatione tantum specie tenus hodiecelebrata est. Hæc plane fuit tota ac verasanctificatio Matris et Filii, sicut et angelusexposuit ei. Ideo, inquit, et quod nascetur ex teSanctum, vocabitur Filius Dei (Luc. I, 35). Anteanamque purificanda erat natura mortalis, utDeum conciperet, non posteaquam concepisset :cum concepisse Sanctum sanctorum summa

138

sanctificatio sit, et ea quæ Mater ipsius sanctitatiseffecta sit, nihil sanctius esse possit. Cum ergofiliæ Sion quæ mollius et dissolutius vivunt, etardorem forsitan experiuntur carnis, meritopurificandæ sint spiritu judicii et spiritu ardoris ;Virgo perpetua ac singularis, quæ sola Spiritusobumbratione Deum concepit, solo purificata estspiritu gratiæ et refrigerio roris. Omnium sanepurgationum, quibus conditio reparatur mortalis,hæc beatæ purificatio Virginis mitissima atquefelicissima fuit : nam illa filiarum Sion quæpurgatorio fiet igne judicii, sicut novissima, sic etseverissima omnium erit. Nec ista itaque potestesse nobis nisi admirationi, nec illa nisi formidini :quippe qui nec ad istam possimus aspirare, et inillam, si sapimus, semper formidamus incidere.Omnino si sapimus, semper clamabimus, plusemendatione morum, quam strepitu verborum :Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in ira tuacorripias me (Psal. VI, 2). [1884]

4. Necessarie igitur nobis et misericorditerinter utrumque genus purgationis, illud summumad quod non attingimus, et illud ultimum quodmetuimus, alia purgationum genera pietasprovidit divina, sicut tempus et locumpœnitentiæ, sic plurima salutis indulgens remedia.Quæ licet multa ac varia sint, sub quatuor tamengeneribus videntur omnia fere possecomprehendi ; ne scilicet indigesta multitudinererum memoriam confundamus auditoris. Hæc

139

igitur quatuor esse arbitror quibus opportune etcommode his diebus purgationis nostræ purgaripossumus : scilicet contritionem cordis,afflictionem corporis, opera pietatis et fidei,patientiam tribulationis. Ad hunc siquidemmodum quatuor invenies, quibus mundumgeneraliter purificat Christus, purgationempeccatorum faciens : aquam scilicet et sanguinem,spiritum et ignem. Hic est, inquit Joannes, qui venitper aquam et sanguinem. Hic est qui baptizat in Spiritusancto et igni (I Joan. V, 6, 8). Aqua baptizavit,pedesque discipulorum lavit, dedicans baptismumquoque lacrymarum, quæ de contritione profluuntcordis. Sanguinem fudit ; ut et nos mortificationecorporis participantes ejus passioni, lavemusstolas nostras in sanguine Agni. Spiritum dedit ;ut charitas Dei ac proximi diffusa in cordibusnostris per Spiritum, multitudinem in nobisoperiat peccatorum. Quæ, si minus perfecta est,ut tot et tanta non sufficiat operire, admovetignem conflator ille, qui purgat filios Levi ; etquidquid residuum est rubiginis, ignis excoquit,seu præsentis, seu futuræ tribulationis, ut tandemdecantare possint : Transivimus per ignem et aquam,et eduxisti nos in refrigerium (Psal. LXV, 12). Sicnempe et mundus iste prius baptizatus aquadiluvii, postea purgatus igne judicii, in novumtransibit statum incorruptionis.

5. Denique, ut teneris atque delicatis geramusaliquatenus morem, si lacrymas non habent, si

140

labores horrent, si nesciunt ferre tribulationem ;nunquid et illud excusabunt, quod Salomoncommendat : Per misericordiam, inquiens, et fidempurgantur peccata ? (Prov. XV, 27 ; XVI, 6.) Quidmisericordia suavius ? quid fide jucundius ? Hæcoleum est membris, illa lumen oculis. Hæc ungitaffectus, illa sensus illuminat, dirigitque gressus :ut ad lumen ejus ambules in tenebris, ut [1885]invisibilia contempleris, et futuram tuambeatitudinem jam animo præsumptam mediteris.Bene autem dicitur, per misericordiam et fidempurgari peccata : quia misericordia de proprioimpendens, redimit debita ; fides autem etiamgratis sine operibus indulgentiam impetrat. Demisericordia nempe dicit propheta : Iniquitates tuasredime misericordiis pauperum (Dan. IV, 24) ; etDominus prophetarum : Date eleemosynam, et omniamunda sunt vobis (Luc. XI, 41). De fide autem aitApostolus : Fide mundans corda eorum (Act. XV, 9) ;et Dominus apostolorum : Vade, inquit, fides tua tesalvum fecit (Marc. X, 52). Quanquam in hacSalomonis sententia, possit intelligi non fides quacredimus, sed qua credibiles nos exhibemus, dumfidem Deo et hominibus servamus ; ut quod hicdicitur : Per misericordiam et fidem purgantur peccata(Prov. XV, 27), et paulo post : Misericordia etveritate redimitur iniquitas (Prov. XVI, 6), eadem sitin diversitate verborum repetita sententia. Recteigitur misericordia et veritas seu fides sociatasunt : cum in omnibus viis nostris nisi

141

misericordia et veritas obvient sibi, plus augeriquam purgari peccata sit verendum. Ut enim dealiis actionibus interim taceam, et de misericordiispauperum loquar, quas abundantius nunc fieritemporis hujus postulat necessitas : quid in ipsisetiam, quibus peccata purganda sunt, peccaticommittitur, si misericordia fide, vel fidesmisericordia destituatur ?

6. Audiant ergo quibus dispensatio creditaest ; audiant quibus credita non est : isti scilicet,ne sic velint esse fideles, ut misericordiamdeserant ; illi, ne sic velint esse misericordes, utfidem lædant. Sunt enim aliqui qui plus voluntesse fideles quam oportet ; et sunt aliqui qui plusvolunt esse misericordes quam eis liceat. Qui ergocontra fidem indebitam usurpant misericordiam,audiant Salomonem dicentem : Multi hominesmisericordes vocantur ; fidelem autem virum quisinveniet ? (Proverb. XX, 6.) Qui autem velutpropter fidem negligunt debitam misericordiam,audiant plus quam Salomonem dicentem : Quodsuperest date eleemosynam (Luc. XI, 41) ; ut saltemabundantia vestra aliorum suppleat inopiam.Multum prorsus pepercit infirmæ et pusillænostræ fidei, qui bona communia non ex æquofratribus partiri, sed ex eo quod superest propriænecessitati, jussit eleemosynam eis impertiri. Utenim taceamus [1886] de jure naturæ, quæquidquid parens omnium terra generat, omnibuscommune terrigenis adjudicat : illis saltem quibus

142

indifferens est germanitas adoptionis, etcommunis sors hæreditatis, quomodo communisnon erit usus panis, quem Pater administratcœlestis ? Esto tamen, sit istud jus ordinatæcharitatis, quod moderatio Evangelii suas cuiquenecessitates primum excepit : quis ille est quirecte metiatur necessitates proprias ; qui internecessarium et superfluum æquo judiciodiscernat ? Attendamus nobis, fratres, ne demortibus pauperum fratrum nostrorumincipiamus judicari, si superflue retinemus autinsumimus nobis unde vita eorum valeatsustentari. Et quoniam hodierna purificatiopurissimæ ac pauperrimæ Virginis de nostra nospurificatione loqui commonuit, in hoc maximenostram constare puritatem noverimus, siquidquid superfluum est nobis amputemus : utnon solum sanctitate castitatis, sed etiamsimplicitate paupertatis aliquatenus æmulemurpauperem Matrem pauperis Christi, cui regnum etimperium, et nunc et per omnia sæculasæculorum. Amen.

De sequenti sermone dubita Horstius an sit Guerrici :tum quod desideretur in manuscripto Coloniensi, qui ipsiussermones continet ; tum quod Guerrici stilus pressior etnervosior videatur. Porro licet hactenus Bernardi operibusinsertus sit, minus tanto dignus est auctore.

SERMO V. De mundanda et adornanda Christo anima.

1. « Adorna thalamum tuum, Sion, et susciperegem Christum, quem virgo concepit, virgo

143

peperit, virgo post partum quem genuitadoravit.1 » Ad nos, fratres, ad nos loquiturSpiritus sanctus, qui sumus Sion, qui sumusspeculantes, qui die ac nocte levamus oculos[1887] nostros ad Dominum Deum nostrum,donec misereatur nostri. Adornemus igiturthalamum nostrum, et suscipiamus regemChristum. Ecce, fratres, Christus in propriaveniens, et a suis repulsus, non habet ubi caputreclinet. Præ foribus nostris inter materna brachiavagiens, per Spiritum sanctum quærit hospitium,dicens : « Adorna thalamum tuum, Sion. »Emundemus igitur thalamum nostrum, priusexpellendo quæ oculos Christi intrando offenderepossunt ; et sic demum adornemus ea inferendoquibus delectatur et gaudet. Quæ sunt, ait forsitanaliquis vestrum, quæ oculos Christi offenderepossunt ? Cui dicimus : Nihil ita oculos ejusoffendit, sicut superbia, quæ angelum de cœlo, ethominem expulit de paradiso : quæ est initiumomnis peccati : quam hortatur nos Spiritussanctus vitare, dicens : Quid superbis, terra et cinis ?(Eccli. X, 9) ; et alibi : Omnis caro fenum ; exsiccatumest fenum, et flos ejus decidit (Isai. XL, 6, 7 ; Eccli.XIV, 18). Videamus nunc quid superbia fecit.Angelum de cœlo, et hominem expulit deparadiso. Merito hæc oculos Christi offendit quæpulcherrimum opus ejus in cœlo et in paradisofœdavit ; quæ fecit de angelo diabolum, et de1 Ex officio hujus diei.

144

homine nuper creato justo perfidum. Quæ sicutest peccatorum primum et maximum, sic estomnium regina et mater vitiorum.

2. Videndum est igitur et solliciteconsiderandum, ut eam mens nostra cum totaprole sua excludat, ut thalamus noster emundatuset ornatus Christum regem qui foris [al. fores]pulsat, suscipiat. Cum tota, inquam, prole sua,septem scilicet principalibus vitiis. Quæ sunthæc ? Inanis gloria, invidia, ira, tristitia, avaritia,ventris ingluvies, luxuria. Hæ sunt filiæ superbiæ,quæ matrem suam sequuntur : quæ hospitiumquodcunque intraverint, fetidum reddunt. Sedquæ nobis cum istis communio ? Quis consensustemplo Dei cum idolis ? Nulla nobis (Deo agimusgratias) cum eis societas, quas, exuentes veteremhominem cum actibus suis, gladio veræconfessionis et pœnitentiæ enecavimus. Nihiligitur in nobis ultra possit superbia, quæ dearchangelo diabolum, et de primo homine fecitimpium et Creatori suo rebellem. Nihil habeat innobis vana gloria, qui a die conversionis nostræ,in cruce Domini nostri Jesu Christi [1888]cœpimus gloriari cum Apostolo dicentes : Mihiautem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri JesuChristi, per quem mihi mundus crucifixus est, et egomundo ! (Galat. VI, 14.) Gloria itaque nostra sitcrux Christi quam portamus, et testimoniumconscientiæ per crucem Christi purgatæ, de quaApostolus ait : Gloria nostra hæc est, testimonium

145

conscientiæ nostræ (II Cor. I, 12). In qua conscientiagloriari, de donis Dei est Deo gratias agere. Adquod nos hortatur Apostolus, dicens : Quigloriatur, in Domino glorietur (I Cor. I, 31 ; Jer. IX,24 ; II Cor. X, 17) : id est, in Domino de puritateconscientiæ suæ glorietur. Non enim qui se ipsumcommendat, etc. Cæterum qui in se gloriatur, et quisibi placet, stulto homini placet. Qui in aliohomine gloriatur, aut laudem in mente ab orealterius exspectat, mercedem operum recipit, acoleo peccatoris ungit caput suum, auditqueprophetam sibi dicentem : Maledictus homo qui ponitspem suam in homine (Jerem. XVII, 6). Et in diejudicii cum dixerint : Domine, Domine, aperi nobis,ait : Amen dico vobis, nescio vos (Matth. XXV, 11,12). Hæc vana gloria filia est superbiæ ; quæ inquocunque fuerit, inobedientem facit.

3. Rursum, post conversionem, nihil ultra innobis habeat invidia, per quam mors intravit inorbem terrarum. Diabolus enim invidit hominiascensum unde corruerat, et propter hoc tentavit,et in anima occidit. Hæc est illa, quæ non magnos,sed parvos semper torquet (Sap. II, 24, 25),dicente sancto Job : Parvulum occidit invidia (Job V,2). In eo enim quod aliquis alicui invidet,minorem se ostendit ei cui invidet. Sic diabolusinvidit primo homini, sic Esau Jacob, et CainAbel. Hæc invidia parvulum occidit ; quia nisiinferior esset, de bono alterius non doleret. Hacpeste nullus moritur, nisi qui terrena hæc appetit,

146

quæ tota non veniunt pluribus. Unde si quadesiderat, illi invidet qui penitus ea accepit, vel illi2

partem habendo quantitatem ei restringit. Huncparvulum occidit invidia, quia dum non potestadipisci quod alii invidet, in odium, invidiæ filiam,cadit.

4. Rursum, fratres, post conversionemnostram ira non habeat in nobis locum, quia, utait Dominus in Evangelio, gradatim ducit adgehennæ puteum, dicens : Qui irascitur fratri suo,reus erit judicio. Qui dixerit, Racha, hoc [1889] est,vocem indignationis per iram emiserit, reus eritconcilio, in quo tractatur qua pœna sit mulctandus.Qui dixerit, Fatue, hoc est, tale quid fecerit autverbo aut verbere, ut inter fratres despiciatur, reuserit gehennæ ignis (Matth. V, 22), nisi resipuerit. Hæcest ira, quæ stultorum oculos exstinguit,sapientium oculos nonnunquam turbat, dicentePsalmista : Turbatus est præ ira oculus meus (Psal. VI,8). Et de ira stulti Job ait : Virum stultum interficitiracundia (Job V, 2). Ecce duas iras videmus ;quarum altera nonnunquam turbat oculum, alterasemper exstinguit. Altera venit ex impatientia ;altera, ex zelo rectitudinis. Altera venit ex vitio ;altera, ex virtute. De altera quæ venit ex virtutePsalmista ait : Irascimini, et nolite peccare (Psal. IV,5 ; Ephes. IV, 26). Quasi dicat : Crudeles estote invitium, mites in fratrem, considerantesvosmetipsos, ne et vos tentemini. De altera, quæ2 Tiraq. ille : forsitan deest qui.

147

venit ex vitio, ait Apostolus : Sol non occidat superiracundiam vestram (Ephes. IV, 26) : id est,Christus, qui est sol justitiæ, mentem vestramirascentem non deserat, qui cum ira nunquamhabitat. Ira, quæ venit ex zelo rectitudinis,debemus irasci prius nostris erratibus ; et post,erratibus proximorum : quæ melior est risu, quiaper tristitiam vultus corrigitur proximus (Eccle.VII, 4). Quæ debet tamen subesse rationi, ne sitimmoderata, sed in ultione peccati tempus etmodum considerat Hæc sapientes interdumturbat : ira per vitium stultos occidit, dum in rixaset in contumeliam linguam relaxat.

5. Rursum, fratres, post conversionemnostram muniendus est thalamus cordis nostri, netristitia rediens introeat ; illam dico quæ mortemoperatur, quæ de amissione rerum temporaliumvenit. Hæc est illa quæ pravas cogitationesgenerat, murmurosum monachum reddit, quæfastidium parit, et tenentem aratrum Dei cumuxore Loth retro respicere compellit. Sine dolorenamque non potest amittere, quod cuminordinato amore possedit. Hanc itaque tristitiamquæ mortem operatur excludamus : etintromittamus eam quæ venit de memoriapeccatorum, et de peregrinatione nostra,dicamusque cum Psalmista : Heu mihi, quiaincolatus meus prolongatus est ! habitavi cum habitantibusCedar, multum incola fuit anima mea (Psal. CXIX, 5,6). Hæc est tristitia, quæ vitam operatur, de qua

148

ait [1890] Apostolus : Quasi tristes, semper autemgaudentes (II Cor. VI, 10). Hæc est illa de quaDominus ad discipulos dicit : Tristitia vestra verteturin gaudium (Joan. XVI, 20). Altera parit mortem,parit animi rancorem.

6. Rursum, fratres, post conversionemmuniamus thalamum nostrum, ne avaritia, quæest radix omnium malorum, rediens introeat,nosque ab unius Dei cultura abstrahat, idolorumcultores faciat. De qua inter cætera sic aitApostolus ad discipulos suos : Mortificate membravestra quæ sunt super terram : fornicationem,immunditiam, libidinem, concupiscentiam malam, etavaritiam, quæ est idolorum servitus (Coloss. III, 5).Ecce avaritiam idololatriæ comparat, et merito :quia sicut uni Deo idololatra nititur auferregloriam, ne solus habeat nomen Deitatis ; itaavarus in Dei res se extendit, ut solus usurpet quæDeus omnipotens in usum plurimorum fecit.Utraque Deo inimica, quia negat Deo quæ suntejus. Est et avaritia non solum amor congregandæpecuniæ aut conservandæ, sed ambitioprælationis, cum nititur homo homini præesse.Hæc, ut verum dicam, etiam pauperes (qui semelpro Christo reliquerunt sua) in tantum vexat, utcontra jus et fas, et propositum suum, nontantum velint, sed etiam studeant fratribus etconservis præesse. Quod si abbas aut prior eorumvoto non consenserit, irascuntur, obloquuntur,eosque aut invidos, aut sibi malevolos (qui se non

149

provehunt) clamant. Hæc est avaritia quæmemoriam mandatorum Dei turbat, dicentePsalmista Domino : Inclina cor meum in testimoniatua, et non in avaritiam (Psal. CXVIII, 36) : quæproditionis est mater, quæ Judam Dei discipulumprimum ad mandatorum Dei oblivionem, deoblivione ad proditionem, de proditione traxit adlaqueum.

7. Rursum, fratres, post conversionemnostram muniamus thalamum cordis, ne gularediens introeat, quæ et Adam innocentiæ veste,et Esau privavit primogeniti dignitate. Hæc est illapestis quæ patres nostros in deserto ingratosbeneficiis Dei fecit, quæ compulit eos murmurarecontra Deum, et dicere : Utinam mortui essemus inÆgypto, quando sedebamus super ollas carnium, etcomedebamus allia, cepe, et pepones (Exod. XVI, 3 ;Num. XI, 5, 6 ; XIV, 3.) Hæc est illa funestapestis quæ eos ad blasphemiam duxit, quasi nonesset alia vita [1891] post istam, cum dicebant :Comedamus et bibamus ; cras enim moriemur (Isa.XXII, 13 ; II Cor. XV, 32), id est, in futuro Quasidicerent : Hoc solum habemus quod comedimus ;nihil in futuro post hanc vitam nos habiturossperamus. Hanc pestem cum homine periturampronuntiat Apostolus, dicens : Esca ventri, et venterescis. Deus autem et hunc et hanc destruet (I Cor. VI,13). Hæc pestis tripartita est : quia aut ante horamcanonicam, aut aliud quam licet, aut plus quamnecesse est facit comedere, et carnis curam in

150

concupiscentiis nititur facere. De qua nasciturinepta lætitia : sicut de populo Isræl dicitur : Seditpopulus manducare et bibere, e surrexerunt ludere (Exod.XXXII, 6 ; I Cor. X, 7).

8. Rursum, fratres, post conversionemnostram muniamus thalamum cordis nostri, neluxuria rediens introitum inveniat : quæ pestilentiarediens est pejor quam ante fuerat. Nunquamenim sola redit ; sed sicut Dominus ait inEvangelio : Assumit septem spiritus nequiores se, etingressi habitant ibi : et fiunt novissima hominis illiuspejora prioribus (Matth. XII, 45). Hæc est pestis illaquæ corpus Christi dimembrat, quæ de membrisChristi facit membra diaboli. Nam qui adhæretalicui personæ causa libidinis explendæ, unumcorpus fit cum illa persona, et fit membrumdiaboli : cujus et illa membrum est perconjunctionem malorum operum. Hæc est illapestis quæ ignem infernalem in corpus humanumaccendit, ut vegetum sit et robustum ad libidinemexplendam : et quæ igni illi inexstinguibilimateriam semper apponit, et vires ministrat, ut desuo semper habeat unde sine fine ardeat. De hisduobus ignibus luxuriæ et gehennæ habemusauctoritatem Scripturæ. De igne luxuriæ ait :Omnes adulterantes quasi clibanus succensus a coquente(Osee VII, 4). De igne gehennæ ait : Pones eos utclibanum ignis in tempore vultus tui, hoc est, judicii, utintus ardeant (sicut clibanus accensus) inconscientia. Dominus in ira sua conturbabit eos (Psal.

151

XX, 10), dicens : Discedite a me, operarii iniquitatis(Luc. XIII, 27 ; Psal. VI, 9 ; Matth. VII, 23). Etdevorabit eos ignis extremus infernalis, quemaccenderunt propter luxuriæ fœda opera. Sit ergo,fratres, summa cura et summum studium his quiin talibus sunt, de talibus evadere et fugere

9. Nobis vero qui per gratiam Dei evasimus,[1892] et veterem exuimus hominem, qui sumusSion, sit summum studium thalamum nostrummunire et adornare, et Christum regem suscipere,sicut hæc scriptura præcipit quam recitavimus :« Adorna thalamum tuum, Sion. » Quid estadornare thalamum tuum ? Virtutes congregare,quibus et pavimentum et parietes quasi cortinis, etfloribus tota domus adornetur. Primus ornatusthalami nostri, qui sumus Sion, sit timor, qui estinitium sapientiæ, id est, primus gradus per quemascenditur ad sapientiam. De quo timore aitScriptura : Beatus homo qui semper pavidus (Prov.XXVIII, 14). Et Psalmista ait : Servite Domino intimore, et exsultate ei cum tremore (Psal. II, 11) : uttimor auferat securitatem noxiam, et exultatiomortiferam tristitiam. Hic timor generathumilitatem, quæ est pretiosissimus ornatusthalami Sion, quæ magis placuit Christo cum inthalamum virgineum ingrederetur, dicente beataMaria : Quia respexit humilitatem ancillæ suæ, ecce enimex hoc beatam me dicent omnes generationes (Luc. I, 48).Hæc, inquam, humilitas est ornatus Sion, id est,pauperum Christi, de quibus ipse dicit : Beati

152

pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cœlorum(Matth. V, 3 ; Luc. VI, 20). Ecce quomodo timorDomini primus gradus ascensionis, et primusornatus thalami Sion, alios etiam ornatus generat,humilitatem scilicet, et voluntariam paupertatem.Adorna ergo thalamum tuum, Sion, timoreDomini.

10. Secundus ornatus thalami Sion, etsecundus gradus ad sapientiam, est pietas, de quadicit Scriptura : Miserere animæ tuæ placens Deo(Eccli. XXX, 24) ; et alibi : Super quem requiescetspiritus meus, nisi super humilem et quietum ? (Isa.LXVI, 2.) Hæc miseretur in se peccantibus,fraterna onera portat ; magis eligit quælibettemporalia bona perdere, quam cum fratre litecontendere. Quæ profecto pietas aliud nihil estnisi Deum colere, et per cultum Dei Deo placere.Hæc in nobis generat mansuetudinem, optimumornatum thalami Sion, quæ filios Dei nos facit,dicente Domino : Beati mites, quoniam filii Deivocabuntur (Matth. V, 4 ; Psal. XXXVI, 11). Eccequomodo pietas secundus ornatus thalami Sion etsecundus gradus ascensionis, alium ornatum de segenerat mansuetudinem, quæ filios Dei efficit.Adorna igitur thalamum tuum, Sion, pietate.[1893]

11. Tertius ornatus thalami Sion et tertiusgradus ascensionis est scientia, quæ homini suicognitionem præbet, ut scilicet homo, nequeminus neque plus quam debet de se præsumat.

153

Quorum alterum, scilicet de se nimiumpræsumere, in mala facit præcipitem ; alterum,scilicet se non cognoscere, facit ad quælibet bonatorpentem. Ad hanc scientiam Spiritus sanctusinvitat Ecclesiam in Canticis : Si ignoras te, o pulchrainter mulieres, abi post vestigia gregum tuorum, scilicethæreticorum : et pasce hædos tuos (Cantic. I, 7), hocest, carnales concupiscentias. Hæc scientia præbetnobis fiduciam vincendi omnes tentationes perveram fidem, dicente Domino in Evangelio : Sipotes credere, omnia possibilia sunt credenti (Marc. IX,22), per Dei scilicet gratiam, et liberum arbitrium.Videmus jam quomodo scientia tertius ornatusthalami Sion, et tertius gradus ascensionis, aliumornatum in nobis generat, religiosum videlicetluctum, qui consolationem a Domino in futuromeretur. Hæc scientia parat in nobis dolorem etluctum peregrinationis, ut videndo mala exsiliiquæ patimur, cum luctu desideremus patriam aqua peregrinamur, audimus. que a Domino nobisdici : Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur(Matth. V, 6 ; Isa. LXI, 2).

12. Quartus ornatus thalami Sion, estfortitudo, quæ convenit laborantibus pro verisbonis acquirendis. Hæc est quæ munit thalamumSion, ut non extollatur prosperis, non frangaturadversis : quæ linguam increpantem etblandientem his verbis confundit, dicens : Domine,libera animam meam a labiis iniquis, et a lingua dolosa(Psal. CXIX, 2). Hæc est illa quæ semper de die in

154

diem robustior, esuriem et sitim justitiæ inthalamo Sion accendit, facitque eam audire aDomino : Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam,quoniam ipsi saturabuntur. Adorna igitur thalamumtuum, Sion, fortitudine. Quintus ornatus thalamiSion est consilium, quo homo infirmitates suasrequirit, suum posse et suum non posseinvestigat ; et ex sua infirmitate alios considerat,aliis parcit et miseretur, sicut et vult Deum sibimisereri ; aliis dimittit debita, sicut sibi vult dimittia Deo : mereturque audire a Domino : Beatimisericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur(Matth. V, 4, 7). Adorna igitur thalamum tuum,Sion, consilio. Sextus ornatus thalami Sion, est[1894] intellectus ; qui mentem hominis superhæc infirma rapit, omnesque corporeassubstantias intellectuali intuitu transiens, noncorporeis substantiis figitur, volensque ultraprogredi, et propius accedere audit a Domino :Ne appropinques huc (Exod. III, 5) : non enim videbitme homo, et vivet (Exod. XXXIII, 20). Hicintellectus convenit iis qui a Deo purgatumoculum habent, de quibus dicitur : Beati mundocorde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8).Adorna igitur thalamum tuum, Sion, intellectu.

13. Septimus ornatus thalami Sion, estsapientia, quæ convenit iis qui intellectualibusoculis æterna contemplantur ; quorumconversatio in cœlis est, qui cupiunt dissolvi, etesse cum Christo : in quorum persona dicebat

155

Apostolus : Mihi vivere Christus est, et mori lucrum.Quasi diceret : Ut Christum magnificem, Christovivere volo tantum, et Christus est præmiummortis. Et post pauca : Coarctor autem e duobus,desiderium habens dissolvi et esse cum Christo, multomelius : manere autem in carne, necessarium propter vos(Philipp. I, 21, 23, 24). Ecce quid facit verasapientia, quæ omnes rebelles motus corporis itasubjugat, ut nullam ultra pugnam in carne sentiat :pro infirmis fratribus (ut eis Christum nuntiet)exsilium libenter patitur ; probra non audit,damna non sentit, auferenti tunicam dimittit etpallium, percutienti unam maxillam præbet etalteram, auditque a Domino : Beati pacifici, quoniamfilii Dei vocabuntur (Matth. V, 9). Hi ornatusthalami Sion : istis nos adornemus qui sumusSion, et regem Christum suscipiamus, quemVirgo concepit, Virgo peperit, Virgo post partumquadragesima, hoc est hodierna die, in temploDei præsentavit.

14. In lege namque scriptum erat, ut mulierquæ suscepto semine peperisset masculum,quadragesimo die purgata templum cum filiointraret, deferens hostias secum pro peccato,agnum anniculum immaculatum. Si autem nonhaberet agnum, par turturum, sive duos pulloscolumbæ offerret (Levit. XII, 2, 4, 6, 8). Hæcomnia beata Virgo non ex necessitate, sed exhumilitate implevit. Abstinuit ab introitu templiquadraginta diebus, non necesse habens purgari,

156

quæ sine omni delectatione, salvo virginitatissigillo, de Spiritu sancto concepit. Obtulit hostiamnon pro peccato, [1895] sicut aliæ mulieres, sedpro humilitate : ostendens etiam in hoc quodFilius Dei Jesus Christus non solvere veneratlegem, sed adimplere. Et ecce Simeon grandævus,qui acceperat responsum non visurum se mortemnisi videret Christum Domini, et eum susciperetquem exspectabat, accepit eum in ulnas suas, hocest, inter brachia sua amplexatus est ; illum quiappendit tribus digitis molem terræ, qui omniaimplet, omnia complectitur, inter brachia portat,dicens : Nunc dimittis, servum tuum, Domine,secundum verbum tuum, in pace. Cupio dissolvi, etejus adventum cum patriarchis et prophetis ininferno exspectare, qui inter te et humanumgenus facturus est pacem. Quia viderunt oculi meisalutare tuum, Filium tuum, quem desideravi, dequo responsum a Spiritu sancto accepi. Lumen adrevelationem gentium, et gloriam plebis tuæ Isræl (Luc.II, 29, 30, 32). De quo ait Isaias : Populus quiambulabat in tenebris, vidit lucem magnam (Isa. IX, 2) :quia, cum plenitudo Gentium intraverit, tuncomnis Isræl salvus fiet (Rom. XI, 25, 26).

15. Audite, fratres, audite quid offert Maria,quid Simeon suscipit : Unigenitum Dei, Deo Patriconsubstantialem et coæternum, Verbum inprincipio. Et, ut utilitatem et consolationemnostram audiamus, illum offert Virgo, quem DeusAbrahæ promisit, dicens : In semine tuo, hoc est, in

157

Christo, benedicentur omnes gentes (Gen. XXII, 18 ;XII, 3, et XVIII, 18) ; et quem David promisit,dicens : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam(Psal. CXXXI, 11). Hic est quem Virgo offert,patriarcharum gaudium, desiderium prophetarum,Gentium exspectatio, Judæorum qui eumreceperunt salvatio, ruinæ angelorum reparatio.Talis est quem Virgo offert Deo, imo multomajor quam lingua, aut hominum, aut angelorumpossit dicere. Et cum sit tantus ac talis, qualemaut quantum ipse se novit, non sufficit Virginiipsum solum offerre ; sed hostiam, quam lexpræceperat, pro eo obtulit : ob humilitatis scilicetexemplum, ut nos doceret quomodo et nos eumdebeamus offerre. Duos turtures, aut duos pulloscolumbæ pro eo obtulit. Columba, fratres,simplex est animal, fello caret, rostro non lædit, incavernis petrarum nidificat, alienos pullos nutrit,juxta fluenta manet, ut visa umbra accipitrisfugiat, [1896] meliora grana eligit, gemitum procantu reddit, gregatim volat, alis se defendit,visum recuperat. Et nos, fratres, cum ante altaresteterimus, ut Dei Filium Deo offeramus, cum eoet pro eo par turturum, castitatem corporis etanimæ offeramus : et duos pullos columbarum, procantu gementes, compunctionem geminam prodesiderio patriæ cœlestis, et de considerationenostræ miseriæ habentes. Columba felle caret : etnos ira careamus, quæ peccare nos facit. Rostronon lædamus, sed percussi in unam maxillam,

158

aliam præbeamus. In cavernis petrarumnidificemus ; in fide plagarum Christi refugiumhabeamus. Alienos pullos nutriamus ; de filiisdiaboli facientes verbo prædicationis filios Dei.Juxta flumina maneamus : id est, juxta huncmortalitatis fluxum sedentes, umbram accipitris,hoc est, peccata quæ sunt umbra diaboli,malorum ruinas considerantes, ab ejus ungulisfugiamus. Meliora grana eligamus : id est,meliores sententias in Scripturis sanctis. Gregatimvolemus : unum consensum in bono incongregatione sub pastore habentes. Alis Novi etVeteris Testamenti contra inimicos Dei nosdefendamus ; vel duobus præceptis charitatis, Deividelicet amore et proximi. Visum recuperemus,de bono actionis ad bonum semper intendentescontemplationis.

16. Fratres charissimi, tales oportet nos essecum corpus Christi consecramus, cumconsecratum manducantes sacrificamus, cumvobis idem corpus in salutem corporis et animæporrigimus. Tales etiam vos oportet esse, cumsacrum sacramentum de manibus nostris accipitis,scientes, quod qui corpus Christi indigne accipit,et sanguinem ejus indigne bibit, judicium sibimanducat et bibit (I Cor. XI, 29). Verum, quiararo invenitur talis qui in se hæc omnia habeat,diligat illum qui bonum habet, quod in se nonhabet : et in illo habeat, quod in se non videt.Neque enim credere debemus quod soli sacerdoti

159

supradictæ virtutes sint necessariæ, quasi solusconsecret et sacrificet corpus Christi. Non solussacrificat, non solus consecrat, sed totusconventus fidelium qui astat, cum illo consecrat,cum illo sacrificat.3 Nec solus ligni faber facitdomum, sed alius virgas, alius ligna, alius [1897]trabes, etc., comportat. Debent itaque astanteshabere de suo, sicut et sacerdos, fidem firmam,orationem puram, devotionem piam.Sciendumque quod sine firma fide nemoastantium esse debet Cæteras vero virtutes, quassupra diximus, etsi omnes non habent, diligantillum qui habet quod in se non inveniunt, et in illohabeant quod in se nondum vident. Sicut Petrusin Joanne virginitatis habet meritum : sic Joannesin Petro martyrii habet præmium.

17. Sciendum quoque, quod corpori Christi,quem Maria hodie præsentavit in templo, quemSimeon in ulnis suis suscepit, tria debemus :dignitatem, reverentiam et fructum. Dignitatem,ut eum Dei Filium, Deum de Deo,omnipotentem, creatorem omnium, judicemvivorum et mortuorum credamus. Dignitatem, utcredamus nos statim postquam de corporeexierimus, ab eo, sicut a judice, percepturos sicutgessimus, sive bonum, sive malum. Ille namquequem Maria in templo præsentavit, quem Simeon3 Solus sacerdos est proprius et sufficiens minister eucharistiæconsecrandæ : astantes tamen dici possunt suo modo sacrificium offerre etconficere per sacerdotem et cum sacerdote, qui populi mediator est etminister.

160

suscepit, quem in manibus consecrantes anteDeum levamus, benedicimus, manducamus, vobisporrigimus manducandum ; ille familiaris noster,judex erit noster. Caveamus ergo ab eo separariper judicium post mortem, cui ita sumusfamiliares in vita. Dicamus itaque ei in corde, cumeum tractamus ; dicamus cum eum consecramus :Domine, ad te veniemus post mortem, ante tuumtribunal judicandi astabimus. Qui nobis itafamiliaris esse dignaris in vita, quod a nobistractaris, consecraris, manducaris, noli nobisalienus esse in morte, sed parce nobis in die mala.Confundantur dæmones qui nos tuncpersequentur, destrue fortitudinem illorum invirtute tua ; quia non est qui pugnet pro nobis,nisi tu Deus et familiaris noster. Hæc est dignitasquam ei debemus.

18. Debemus ei et reverentiam, investigarescilicet nosmetipsos : et si invenimus corpollutum fœdis cogitationibus aut mala voluntate,ab ejus contactu, ut ab igne, et nos et aliosarceamus. Ignis enim consumens est (Deut. IV,24.), ad quem indignus non debet accedere, neinterius consumatur, et in reprobum sensumtradatur. Exeat ergo extra castra, sicut Moysespræcepit, qui nocturno pollutus est somno (Deut.XXIII, 10), hoc est, qui per negligentiam istiusobscuræ vitæ (quæ tota ut somnus pertransit)pervenit usque ad pollutas cogitationes. Exeatextra castra, hoc est, dum [1898] in illo statu est,

161

judicet se indignum societate fideliumcommunicantium hoc sacro corpore, lavetquevestimenta sua per sanctam confessionem ; etpost solis occasum, hoc est, post tentationiscalorem et ardorem jam mortuum, lætus redeat, etcum aliis fidelibus communicet. Hæc estreverentia quam debemus corpori Christi, quemvirgo Maria hodierna die in templo præsentavit,quem Simeon lætus inter brachia suscepit.

19. Debemus etiam fructum scire, intelligerescilicet quem fructum accipimus, si eum dignecomedimus. Audite, fratres, non me, sedApostolum dicentem : Calix benedictionis cuibenedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est ?Calix, id est communicatio calicis, facit noshabere quamdam communionem cum Christo.Et panis, quem frangimus, nonne participatio corporis estDomini ? (I Cor. X, 16.) Ac si dicat : Panis, quemfrangimus, facit nos unum corpus sub Christocapite : quoniam, sicut unus panis ex multis granisconficitur, qui postea in corpus Christi et perfidem, et per sancta verba, quæ Christus suosdocuit, convertitur : sic diversi participantes hoccorpore in unitate fidei, spei et charitatis, unumcorpus cum Christo sunt, ad Christum statim postmortem venturi, et cum Christo sicut cum capitesuo sine fine regnaturi : quem Virgo concepit,Virgo in peperit, Virgo in templo hodierna diepræsentavit, qui cum Patre et Spiritu sancto, vivit

162

et regnat Deus, per omnia sæcula sæculorum.Amen.

SERMO VI. De perficienda nostri purificatione, ut Domino sisti possimus.

1. Postquam impleti sunt dies purgationis, tuleruntJesum in Jerusalem. O quam felix est, de quo dicipotest : Impleti sunt dies purgationis ejus : ut jam nihilaliud ei supersit, nisi ut ferant eum in Jerusalemsupernam, et sistant eum Domino (Luc. II, 22).Talis nimirum erat Simeon ille noster senex, tamdesiderabilis quam plenus desideriis, cujus cumjam olim, ut arbitror, [1899] essent impleti diespurgationis, hodie impleti sunt etiam diesexspectationis : ut jam, secundum verbumDomini, nihil aliud ei restaret, postquam vidissetChristum Domini, Christum pacem Dei ethominum, nisi ut dimitteretur in pace, et dormiretin pace in idipsum ; hoc est, ut ferrent eum inJerusalem pacis æternæ, et sisterent eum adcontemplandam pacem quæ exsuperat omnemsensum. O Simeon vir desideriorum, impletumest in bonis desiderium tuum. O beate senex,renovata est ut aquilæ juventus tua. Introisti jamad altare Dei illud supernum, æternum, totumaureum, ad Deum qui lætificat juventutem tuamæterna visione sui, cujus lætificavit senectutemhodierna visione Christi sui. Ad altare illudinvisibile jam ipse præsentatus es Patri ; cui adaltare hoc visibile Filium hodie præsentasti. Ibi

163

Filium ipsum, quem hodie tuo sinu gestasti,æterno jam et indissolubili tibi conseris amplexu.

2. Repletum est igitur in bonis beati senisdesiderium, cujus tota erat exspectatio etdesiderium, Exspectatio gentium et Desideratusearum. Renovata est ut aquilæ juventus ejus,quoniam in senectute bona impleti sunt diespurgationis ejus. Alioquin nequaquam illius capaxnovitatis esse posset, nisi sedulo vetustatem hisdiebus expurgasset. Fratres, expurgate vetusfermentum, dum tempus habetis adexpurgandum ; ut cum impleti fuerint dies vestræpurgationis, inveniamini et vos capaces illiusgaudii, quo plena est jam anima Simeonis. Etquidem dies qui ad purgandum nobis dati sunt,velimus, nolimus, implemus : sed væ nobis si diesimplentur, et purgatio minime impletur ; utpostea necesse sit illo nos igne repurgari, quonihil pœnalius, nihil acrius, aut vehementius inhac vita excogitari potest. Sed quis ille tamperfectus, tam sanctus, qui cum hinc exierit, nihililli debeat igni : qui sic ad purum omnem in sescoriam excoxerit peccati, ut gloriari possitcastum se habere cor, ut dicere possit : Mundumest cor meum, purus sum a peccato ? (Prov. XX, 9.)Pauci quidem sunt electi ; sed inter illos paucospaucissimi sunt, ut arbitror, ita perfecti, utpurgationem illam impleverint, de qua Sapiensdicit : De negligentia purga te cum paucis (Eccli. VII,34). Omnino, si de negligentia nos purgaremus,

164

de paucis essemus. Nunc autem quoniam non[1900] modo minima, sed et maxima negligimus,longe a paucis de terra divisi sumus, et de nobisdicit ille, qui paucitatem sanctorum multitudinipræfert negligentium : Inter multos erant mecum(Psal. LIV, 19).

3. Et quid hodie tam proprium simul etcommune his quos religionis fovet umbra, sicutnegligentia ? et, ut de meipso loquar, quotiesderident hostes Sabbata mea ? quoties dormitatanima mea præ tædio, diemque fere totum, ac sitempus revocabile esset, inertia consumo ? Etutinam sic dormitaret anima mea, ut apertis etvigilantibus oculis, ipse mihi misero non fingeremsomnia vana et illusoria ! At nunc in perversummutata sententia, ego vigilo, et cor meum dormit,somnoque tam gravi, ut vix aliquando valeatexpergisci ad tonitruum supernæ illiusincrepationis : Usquequo, piger, dormis ? quandoconsurges e somno tuo ? Paululum dormies, paululumdormitabis, paululum conseres manus ut dormias ; etveniet tibi quasi viator egestas, et pauperies quasi virarmatus (Prov. VI, 8-11 ; XXIV, 33, 34). Illud sanemiserrimum est, quod hodie non putatur jactura,sed lucrum, si dies qui nobis ad purgationem datisunt, elabantur nobis dormiendo, prætereant etpereant negligendo. Gentilis, aiunt, cum sederetad mensam, venissetque in mentem nihilstrenuum, aut memorabile se egisse die illo ; cumgemitu gravi et dolore mensam repulit,

165

exclamans : « O amici, diem perdidi.4 » Nos hodiedicere videmur, diem lucrifeci, si sine opere totusper inertiam possit elabi. Sic nullus fere est quitempori pretium ponat, qui cogitet apud sequantum valeat ad comparandam æternitatemdies una. Putasne est aliquis in nobis, quiquotidianam dierum suorum a semetipsorationem exigat ; qui cujusque diei dispendia velemolumenta diligenter sibi describat : ut sideprehenderit se hodie negligenter egisse, vindicetin seipsum, ac de cætero cautius agat ? Beatus illeservus, quem, cum venerit dies extremus,invenerit ita facientem.

4. Hoc nempe esset de negligentia cumpaucis purgari, si recte et utiliter implerentur diespurgationis, ut aliquando posset accessus adsancta salubriter obtineri. Alioquin, quandiumanserit quis in sanguine purificationis suæ,sancivit æterna justitia (sicut scriptum est in legeMoysi) ut omne sanctum non tangat, nec [1901]ingrediatur sanctuarium, donec impleantur diespurgationis ejus (Levit. XII, 4). Viderint ergo quafronte ingrediantur sanctuarium, qua conscientianon solum tangant sancta, sed etiam tractent etsumant Sanctum sanctorum ; qui scilicet nondumliberati de sanguinibus, nullum tamen suæpurificationis studium gerunt. Annon audiuntprotestantem et dicentem : Cum extenderitis manusvestras, avertam oculos meos ; manus enim vestræ sanguine4 Titus imp. apud Sueton.

166

plenæ sunt ? (Isai. I, 15.) Quid enim, si mundussum a sanguine alieno, et conculcari me Dominusvidet in sanguine proprio (Ezech. XVI, 6), sicutde Jerusalem loquitur per Ezechielem ? Quid,inquam, mihi proderit, si veloces non sunt pedesmei ad effundendum sanguinem proximorum ; etveloces sunt affectus mei ad acquiescendum carniet sanguini, de quibus dicit Apostolus : Quia caroet sanguis regnum Dei non possidebunt ? (I Cor. XV,50.) Maledictus, inquit Jeremias, qui prohibet gladiumsuum a sanguine (Jerem. XLVIII, 10) : id est, quivitia carnis et sanguinis sibi parcit abscindere.Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutismeæ (Psal. L, 16), ne cum sanguine purificationismeæ sanctuarium ingrediens, aut sanctacontingens, reus inveniar corporis et sanguinis tui,indigne manducans et bibens. Verumtamengratias tibi, Deus, Deus salutis meæ, qui in hocipsum pretiosum tuum fudisti sanguinem, utimmunditiam nostri purificares sanguinis,tactumque peccatricis sanguinem fluentis, sedsalutem desiderantis non abhorreres : sciensnimirum quod nullus potest facere mundum deimmundo conceptum semine, nisi tu, qui soluses ; nec sanis, sed male habentibus, melius tamenhabere cupientibus, medicus opus est. Tangereitaque Sanctum sanctorum, sicut illis quosdelectat in sanguine suo versari, judicium estmortis : sic illis qui desiderant purificari,remedium est salutis, juxta prophetiam Simeonis,

167

Quia hic positus est in ruinam et in resurrectionemmultorum (Luc II, 34).

5. Fratres, et vos quidem in sanguine fuistis,sed abluti estis, sed purificati estis : nisi quia, sicutjustus confitetur : Si loti fueritis velut aquis nivis,sordibus vos statim intingit (Job IX, 30, 31), nonsolum conditio corrupta, sed etiam voluntasinfirma ; ut semper novis sordibus opus sitpurificatione nova. Illa vero mirabilis etmiserabilis est in hominibus sui negligentia, ut,cum nemo [1902] sit qui se purificatione nonindigere præsumat, vix tamen est aliquis quitempus ad hoc indultum, quasi purgatissimus sit,non negligat. Fratres, breves dies hominis sunt(ibid., 25), sed tamen valde pretiosi sunt ; imo quobreviores, eo pretiosiores ; quia dies suntpurificationis, cum statim postmodum futuri sintdies retributionis. Beati qui in diebus istis lavantstolas suas, et candias eas faciunt in sanguineAgni ; ne postea vestimentum eorum, si mistumfuerit sanguine, sit in combustionem et cibus ignis(Isai. IX, 5). Nec solum timor urget supplicii, sedetiam spes invitat præmii, ut omni cura etinstantia nostræ modo studeamus purificationi ;ut quod hodie figurare voluit in seipso Filius Deiquadam dispensatoria specie, completumquandoque gaudeamus in nobis ipsa rerumveritate. Quid illud ? Postquam, inquit, impleti suntdies purgationis, tulerunt Jesum in Jerusalem, ut sisterenteum Domino (Luc. II, 23). Et nos utique, si

168

tempora purgationis legitime fuerint a nobisimpleta, tollent in supernam Jerusalem ministeriaangelorum, ut illic assistentes vultui Dei, oblatioejus simus accepta et immaculata. Ibi demumpurificabimur ex toto ; sicut a peccato, sic etiam apoena peccati. Ibi nostræ purificationis ipsa eritconsummatio, quæ et remuneratio ; cum scilicetdivinus ignis totos nos absumet in holocaustumDomino.

6. Porro hunc ipsum beatissimæpurificationis inexplicabilem modum nec modoquidem cessat æmulari devotio sanctorum,quantum tamen corruptela corporum, etsollicitudo terrenæ inhabitationis permittunt :dum scilicet mente excedentes in illam Jerusalem,verum orationis locum, illic in conspectu Dominiquasi turturem et columbam pro seipsis ac deseipsis offerunt ; corde videlicet et carneexsultantes in Deum vivum, quia scilicet columbainvenit sibi domum, et turtur nidum, altaria tua,Domine virtutum (Psal. LXXXIII, 4). Ego tamenarbitror quod ad meritum non sit inferius, etfortassis ad purgationem efficacius, si illud quodper speculum et in ænigmate raro et raris experiridatur, id est, ut in Jerusalem sistantur Domino,nos per fidem jugiter actitemus : proponentesscilicet Dominum in conspectu nostro semper, etoculos ejus et judicia super nos pervigili fide,irremissoque [1903] semper timore cogitantes.Fides ista, fratres, sit in vobis, et eritis de paucis :

169

timor iste sit in vobis, et de negligentia purgabitisvos cum paucis ; quia timor iste nihil facilenegligit. Denique ab initio hujus pertransibitis,sicut sponsus sponsæ pollicetur, euntes de virtutein virtutem, a claritate in claritatem, tanquam aDomini Spiritu (II Cor. III, 18) : proficientes devisione quæ est per fidem, ad illam quæ est perspeculum et imaginem, ac postremo, de illa, quæest in imagine speciei, ad eam quæ erit in ipsaveritate faciei, seu facie veritatis. Si enim jugiterpræsentiam Domini, licet velatam, intendatis perfidem ; aliquando etiam revelata facie gloriam ejusspeculabimini, licet per speculum et imaginem.Cum autem impletis diebus purgationis veneritquod perfectum est, assistetis Domino inJerusalem, habitantes cum vultu ejus, ac sine finecontuentes eum facie ad faciem, cui benedictio, etclaritas in sæcula sæculorum. Amen.

IN QUADRAGESIMA.

SERMO I. De tribulatione et consolatione.

1. Benedictus Deus, Pater misericordiarum et Deustotius consolationis, qui consolatur nos in omnitribulatione nostra (II Cor. I, 3, 4). Multæ tribulationesjustorum, et de omnibus his liberabit eos Dominus (Psal.XXXIII, 20). Duplex autem genus tribulationumpatimur, quia non solum duplici naturasubsistimus, carne scilicet ac spiritu, sed etiamduplici qualitate vivimus ; partim scilicetcarnaliter, partim spiritualiter. In mundo eramus

170

toti carnales ; in cœlo erimus toti spirituales :nunc autem ex parte carnales, ex parte spirituales.Prout autem proficimus in spiritu, aut magisefficimur spirituales et minus carnales, aut magisremanemus carnales et minus spirituales.Propterea duplex modo consurgit tribulatio ; quia,quod in nobis carnale est, contristat adversitas ;quod [1904] spirituale, iniquitas. Si nihil in nobisesset carnale, nulla nos contristaret, imo nullaesset adversitas : si nihil spirituale, non nos nostracontristaret, sed magis delectaret iniquitas, sicutde quibusdam dicitur : Lætantur cum male fecerint, etexsultant in rebus pessimis (Prov. II, 14). Illa ergonostra de adversitate tristitia, carnalis etsecundum sæculum est : hæc autem de iniquitate,spiritualis et secundum Deum. Illa mortemoperatur, si desit consolatio : hæc salutemoperatur, si non desit consolatio. Multum tameninterest in adversitate exteriori, cujusmodi sitconsolatio tristium ; quia consolationi divitumcomminatio divina væ intentat æternum (Luc. VI,24). Quia nimirum plerumque qui humiliaripoterant ex adversitate, gravius superbiunt deprosperitate, proditque ex adipe iniquitas eorum :imo et audacter provocant Deum, cum ipsedederit omnia in manibus eorum.

2. Nos autem et cum abundat illa consolatiotemporalis, oportet esse gratiores et humiliores :et cum deficit, de æterna redemptione certiores etlætiores. Cum tamen suppetit sive salus

171

corporum, sive tranquillitas temporum aut copiarerum ; ea moderatione utenda ac dispensandaest, ut sit non occasio peccati, sed adjutoriumvirtutis, ac potius de bonis bona faciamus quamde bonis mali fiamus. Illa namque consolatione,qua se diffundit voluptas, vel extollit vanitas,renuat consolari anima mea (Hebr. XII, 5) ;magisque eligat cum Moyse et viris Isræliticisaffligi, quam temporalis peccati haberejucunditatem. Sive autem consolemur exterius,sive tribulemur, benedictus Deus, quiconsolationem internam et æternam dedit incordibus nostris, id est, gaudium spei, quæ suadetnos etiam gloriari in tribulationibus nostris,pollicens, quia si compatimur, et conregnabimus (IITim. II, 12). Illam sane tribulationem, quaminterius de iniquitate nostra patimur, tantomolestiorem portamus, quanto periculosioremexperimur ; quia nimirum quotidie de vitapericlitamur, ut veraciter confiteamur : Nisi quiaDominus adjuvit me, paulo minus habitasset in infernoanima mea. Gratias tibi, Domine Jesu, quia sigravia sunt pericula, facilia sunt remedia ; quia, sidicebam, Motus est pes meus ; misericordia tua, Domine,adjuvabat me (Psal. XCIII, 17, 18). Et quod semelin Petro figurasti corporaliter (Matth. XIV, 29-31), in filiis Petri quotidie [1905] adimplesspiritualiter. Jussisti nos venire ad te super aquas,id est, hoc mare magnum et spatiosum manibus :ecce virtute tua ambulamus, sed pondere nostro

172

gravamur, et plerumque irruente spirituprocellarum impellimur, ut etiam mergiincipiamus, id est, pene jam jamque tentatoriconsentiamus. Sed, si celeriter confiteamur pedemmotum, id est, titubasse animum, et fideliterinvocemus auxilium, tu misericorditer porrigismanum, firmasque et dirigis gressum.

3. Super hoc quotidie justus decantat :Impulsus sum, ut caderem, sed non cecidi, quiaDominus suscepit me (Psal. CXVII, 13). Sed, cumceciderit non collidetur, quia Dominus supponitmanum suam (Psal. XXXVI, 24) : id est, cumpeccaverit, non condemnabitur, quia advocatumhabet Jesum, eo quod etsi septies in die cadit,septies resurgit. Non delectatur jacere ubi cadit, etin luto volutari ; sed ocius exsurgens excutit se depulvere, et sordes diluit satisfactione. Per hocnamque justus fit, quod semper in initio sermonisaccusator est sui (Prov. XVIII, 17), memorconsilii divini, quo dictum est ei : Dic iniquitatestuas, ut justificeris (Isai. XLIII, sec. LXX). Ita fit ut,dum seipsum judicat, et Deum de se vindicat,illum quem judicem metuebat justum, reusadvocatum habeat. Justus enim Dominus, etjustitias dilexit (Psal. X, 8) ; nec potest injustascausas suscipere aut tueri, qui, cum acceperittempus, etiam justitias judicabit. Et tamen quijudicem se minatur futurum superbe de justitiapræsumentium, advocatum se pollicetur humiliterpeccata confitentium ; quoniam apud illum, in

173

cujus conspectu non justificabitur omnis homo,nullatenus causam testificari nostram meliuspossumus, quam si nosmetipsos accusantes etpunientes, justitiam ipsius in nos transferamus, etpartes judicis adversus reos exsequamur.

4. Sed etsi in aliquo veniali vel perignorantiam fallimur, vel per infirmitatemvincimur, ut Jebusæum nostrum nequaquamexterminare prævaleamus, sed semper sub oculisnostris in terra nobiscum habitare patiamur ; inhac quoque imperfectione nostra consolatur nossermo propheticus, qui nos in se transfiguransait : In ipsis fuimus semper et salvabimur (Isai. LXIV,5). Imperfectum meum, inquit corpus Christi,viderunt, [1906] misericordes oculi tui, et in libro tuoomnes scribentur (Psal. CXXXVIII, 16) ; id est,scripti invenientur tam perfecti quam imperfecti.Pollicetur siquidem Dominus se perfecturumimperfectionem nostram, loquens per Joelemprophetam : Et mundabo, inquit, sanguinem eorumquem non mundaverunt (Joel III, 21). Hinc Isaias,cum præmisisset de perfectione futuræ cœlestisJerusalem : Et erit, omnis qui relictus fuerit in Sion, etresiduus in Jerusalem, sanctus vocabitur omnis quiscriptus est in vita in Jerusalem : quod in infirmisnonnisi purgatione divina perficienda sit sanctitasilla, subjunxit, dicens : Si abluerit Dominus sordemfiliarum Sion, et sanguinem laverit de medio Jerusalem.Consolatur quidem me lavatio quæ promittitur ;sed terret modus qui subditur : Spiritu, inquit,

174

judicii, et spiritu ardoris (Isai. III, 4). Ignis enim opuscujusque probabit. Si cujus opus arserit, detrimentumpatietur : ipse autem salvus fiet merito fundamenti ; sictamen quasi per ignem (I Cor. III, 13, 15).

5. Quanto melius nunc arderemus delectabiliamore, quam tunc illo pœnali ardore ? quantosuavius nunc igne amoris purgaremur, utmundanum in nobis non relinqueretur quodmundi incendio obnoxium inveniretur, sed, sicuttribus pueris ventus roris fieret nobis fornaxBabylonis ? (Dan. III, 49, 50.) Alioquin, si tepideet negligenter viventes, ligna, fenum, stipulamnobis coacervamus, et tantam ignium materiamhinc nobiscum portamus ; cum examen illiuspurgatorii tales intraverimus, quis poterit de nobishabitare cum igne devorante ? aut quis habitabitex nobis cum ardoribus sempiternis, quandoomne etiam vestimentum mistum sanguine erit incombustionem et cibus ignis ? (Isai. IX, 5.) Scioquidem quia, si satis arderem igne charitatis, deme quoque diceretur : Dimittuntur ei peccata multa,quoniam dilexit multum (Luc. VII, 47). Nunc autem,si purgari non mereor igne dilectionis, utinam velpurgarer alicujus igne passionis, fieretque mihiquod propheta imprecatur sibi : Ingrediatur putredoin ossibus meis, et subter me scateat, ut requiescam in dietribulationis (Habac. III, 16). Utinam qui cœpit, ipseme conterat ; solvat manum suam, et succidat me : et hæcmihi sit consolatio, ut affligens me dolore non parcat.Verumtamen nosti, Domine, infirmitatem

175

figmenti mei. Quæ [1907] est enim fortitudo mea, utsustineam ? aut quis finis meus, ut patienter agam ? Necfortitudo lapidum fortitudo mea, nec caro mea ænea est(Job VI, 9-12). Hoc primum quidem peto,Domine, ne in furore tuo arguas me, neque in iratua corripias me (Psal. VI, 2). Sed, quoniam audioabs te : Ego quos amo, arguo et castigo (Apoc. III,19) ; et : Beatus homo qui corripitur a Domino (Job V,17) : corripe me, Domine, in misericordia, et nonin furore tuo, ne forte ad nihilum redigas me(Jerem. X, 24), et dicatur de me : Detraxisti eum abemundatione (Psal. LXXXVIII, 45). Intuereinfirmitatem meam, et secundum illam manumtuam moderare, ne vehementia verberis frangatpatientiam cordis ; sed magis tribulatio patientiamoperetur, patientia probationem, probatio spem.Sed væ mihi, si quotidie uror, et non emundor, utet de me dici contingat : Multo labore sudatum est, etnon exivit de anima rubigo ejus, neque per ignem.Immunditia tua exsecrabilis, quia mundare te volui, etnon es mundata a sordibus tuis ; sed nec mundaberisprius, donec quiescere faciam indignationem meam in te(Ezech. XXIV, 12, 13)

6. Quam vereor ne id cadat in nos, quidistrictione vitæ, velut quodam purgatorio igne,quotidie coquimur, et nunquam ab iniquitatenostra, sicut oportet, mundamur ! et forsitan nonmundabimur, donec sedeat Judex ipse quasi ignisconflans et emundans argentum, et purgabit filiosLevi (Malach. III, 2, 3). Verumtamen,

176

quantulumcunque proficiat nunc iste ignis, malotamen interim mihi hunc adhiberi, quam ad illumpenitus differri. Nam, si ad invicem comparentur,iste quidem medicina est misericordis, ille ultioirati. Ita sentiebat, qui dicebat : Domine, ne in furoretuo arguas me, neque in ira tua corripias me (Psal. VI,2). Scio quidem quia tunc etiam, cum conturbatafuerit anima mea, Domine, in ira misericordiæmemor eris. Scio quia etiam in luctu et pœnisconsolarer me spe meliori : et inimicæ potestati,cui emendandus ad tempus traditus essem, verbisprophetæ responderem, dicens : Ne læteris, inimicamea, super me, quia cecidi : consurgam, cum sedero intenebris ; Dominus lux mea est. Iram Domini portabo,quia peccavi ei, donec judicet causam meam. Educet me inlucem, videbo justitiam ejus : et aspiciet me inimica mea, etoperietur confusione (Mich. VII, 8-10). Et dicam inilla die : Confitebor tibi, Domine, quoniam [1908]iratus es mihi : conversus est furor tuus, et consolatus esme (Isai. XII, 1). Verumtamen cur timebo in diemala ? Cur non magis in die bona bonis fruor, etdiem malam præcaveo ? Nonne ecce nunctempus acceptabile, ecce nunc dies salutis ? Curnon audiam modo consilium Sapientis :Quodcunque potest manus tua instanter operare : quianon est consilium, nec ratio, nec sapientia apud inferos quotu properas (Eccle. IX, 10) ; et illud Apostoli : Dumtempus habemus, operemur bonum ad omnes ? (Galat.VI, 10.) Cœperamus quidem a consolationibus,sed ad terrores devenimus ; quia tunc nimirum

177

consolatio utilis erit, si terrori mista fuerit ; tuncingrediemur in veritate tua (Hebr. IV, 3),Domine, si ita lætatur cor nostrum, ut timeatnomen tuum. Alioquin, si omnino vos securosfaceremus, diceretur et de nobis : Popule meus, quibeatum te dicunt, ipsi te decipiunt, et vestigia gressuumtuorum dissipant (Isai. III, 12). Tunc autem verebeati erimus, si miseriam nostram recteagnoscamus et pie doleamus : tunc securi inmorte erimus, si semper pavidi suspectiquevivamus.

SERMO II. SABBATO HEBDOMADÆ QUADRAGESIMÆ. De parabola filii prodigi. (Luc. XV, 11-32.)

1. O Felix humilitas pœnitentium ! o beataspes confitentium ! quam potens es apudomnipotentem, quam facile vincis invincibilem,quam cito tremendum judicem convertis inpiissimum patrem ! Prodigus iste filius, cujushodie in magnam ædificationem nostramaudivimus peregrinationem ærumnosam,pœnitentiam lacrymosam, susceptionemgloriosam : prodigus, inquam, iste tam graviterreus, nondum confessus erat, sed tantum confiterideliberaverat ; nondum satisfecerat, sed tantumad satisfaciendum animum inclinaverat : et desolo fere proposito conceptæ humilitatis veniamstatim obtinuit, quæ tanto tempore tantisexpetitur votis, imploratur lacrymis, ambiturobsequiis. Latronem in cruce sola confessio

178

absolvit ; istum, sola voluntas confitendi. Dixi,inquit, [1909] Confitebor adversum me injustitiammeam Domino : et tu remisisti impietatem peccati mei(Psal. XXXI, 5) : ubique misericordia prævenit.Prævenerat voluntatem confessionis, ipsaminspirando : prævenit et vocem confessionis,quod confitendum erat indulgendo. Cum adhuc,inquit, longe esset, vidit illum pater ipsius, et misericordiamotus est ; et accurrens cecidit super collum ejus, etosculatus est eum. Quantum hæc verba sonarevidentur, tardius videbatur patri filio veniamdedisse, quam illi accepisse. Sic festinabatabsolvere reum a tormento conscientiæ suæ, quasiplus cruciaret misericordem compassio miseri,quam ipsum miserum passio sui. Neque hocdicimus quo in natura incommutabili humanosponamus affectus, sed ut in amorem illius summæbonitatis affectus noster dulcescat ; dum ipsamplus nos amare, quam ipsi nos amemus, exsimilitudine discimus humana.

2. Vide autem quomodo ubi abundavitdelictum, superabundet gratia. Reus vix poteratsperare veniam ; Judex, imo non jam judex, sedadvocatus, accumulat gratiam. Cito, inquit, profertestolam primam, et induite illum, et date annulum inmanu ejus, et calceamenta in pedes ; et adducite vitulumsaginatum, et occidite, et manducemus et epulemur : quiahic filius meus mortuus erat, et revixit. Verum ut hæcomnia prætereamus, scilicet stolam primam, id estsanctificationem spiritus, qua baptizatus induitur,

179

et pœnitens reinduitur ; annulum fidei, quosubarrhatur ; calceamenta, quibus ad calcandaserpentum venena munitur, vel adevangelizandum præparatur ; vitulum saginatum,qui ei in altari immolatur ; festiva illa gaudia, quæ,pro recepto indicta filio, toto celebrantur cœlo :ut hæc, inquam, omnia taceamus, et doctioribustractanda servemus ; amplexus ille et osculumpaternæ pietatis, quid non habet gratiæ etdulcedinis ? quid non felicissimi gaudii ? quid nonsanctissimæ voluptatis ? Cecidit, inquit, super collumejus, et osculatus est eum. Cum sic super eumaffectabat, quid agebat amplectens et osculans,nisi illum sibi vel se ipsum illi insinuabat, se illiinspirabat, ut, adhærendo sibi, unus secum fieretspiritus, sicut adhærendo meretricibus unum cumeis corpus fuerat effectus ? Parum erat illi summæmisericordiæ viscera suæ miserationis nonclaudere miseris ; in ipsa sua eos viscera trahit,suisque inserit [1910] membris. Non poterat nossibi arctius astringere, non poterat nos magisintimos habere, quam ut incorporaret sibi, et,sicut charitate, sic virtute ineffabili, non solumassumpto corpori, sed etiam ipsi couniret spiritui.Quod si tanta est gratia pœnitentium, quæ eritgloria regnantium ? si ista sunt solatia miserorum,quæ erunt gaudia beatorum ? et qui hoc prærogatin via, quid servat in patria ? Utique quod in corhominis non ascendit ; ut ei similes simus, et sitDeus omnia in omnibus.

180

3. Jam vero tu, beate peccator (sed licet nonideo beatus quia peccator, sed quia pœnitens depeccato), quid tibi, rogo, animi erat interamplexus patris et oscula, cum prope desperatumrefovebat, cum cor mundum tibi innovans,lætitiam salutaris sui tibi refundebat ? Etquomodo, inquit, sermo explicabit quod mensnon capit ? Inenarrabiles gemitus, et inexplicabilessunt affectus, quos de incomprehensibili velutimprægnatus parturit animus. Angustum est eiscor humanum : unde et scissum effundit seipsum ; et ardorem quem concipit, sed non capit,quibus potest modis, lacrymis, gemitibus,suspiriis, evaporat ac digerit. Norunt hæc melius,qui gustaverunt sæpius et uberius. Nunc quoque,inquam, cum dimissus post illos amplexus etoscula, te et te ipsum recogitas, cum causam tuamqualis fuerit, qualiterve ab eo judicata sit retractas,et illinc abundantiam delicti tui, hincsuperabundantiam gratiæ pensas : quid tibi,obsecro, parit cogitatio tua ? Quidni, inquit,intolerabilis in meditatione mea exardescat ignis,illinc dolore et pudore, hinc gaudio et amore ?Non me hominem putarem, sed lapidem, si itaduri cordis existerem, ut me ipsum non doleremvel erubescerem, vel ita nequam et ingrati, ut nontotus in gaudium vel amorem illius Patrisliquefierem.

4. Custodi igitur, o felix peccator, custodisollicite ac vigilanter hunc spiritum tuum, hunc

181

justissimum humilitatis ac pietatis affectum ; quosemper ita de te sentias in humilitate, de Dominoin bonitate. Nihil illo majus in donis Spiritussancti, nihil pretiosius in thesauris Dei, nihilsanctius inter omnia charismata, nihil salubriusinter omnia sacramenta. Custodi, inquam, si visipse custodiri, humilitatem illius sensus et vocis,qua Patri confiteris, et dicis : Pater, jam non sumdignus vocari filius tuus ; [1911] fac me sicut unum demercenariis tuis. Nihil ita Patrem promeretur, sicuthujus vocis affectus ; nec melius te filium faciesdignum, quam si semper confitearis indignum.Hæc humilitas non solum peccatores justificat,sed etiam justos consummat, justitiamque eisaccumulat, si videlicet se servos fateantur inutiles,etiam cum quæ præcepta sunt, fecerint omnia.Peccatum tuum coram te sit semper, et, juxtaconsilium Sapientis, etiam de propitiato peccato noliesse absque metu (Eccli. V, 5). Incerta et occultasunt judicia Dei ; non temere præsumendum estde illis, cum nil inde certius teneamus, quam quodin conspectu Dei non justificabitur omnis vivens,nisi in quantum se judicat peccatorem. Alioquinquasi pannus menstruatæ universæ justitiæ nostræ(Isai. XLIV, 6). Blande te misericordia suscepit,pie refovit ; time judicium, ne gratia, quæ data esthumili, auferatur superbienti. Elegisti abjectusesse in domo patris tui ; contentus eras fieri quasiunus ex mercenariis ; sta in sententia, ut, etiamsipromotus es, adhuc ad majora proveharis.

182

Extremum locum semper occupa, aut certedesidera ; servitutem tibi mercenarii, nonlibertatem filii tibi vindica. Devotione quidem filiiPatrem cole, conscius quid ipse de te meruerit ;sed humilitate et labore mercenarii contentusesto, conscius quid ipse merueris. Nunquam tibidispliceat humilitas, per quam placere cœpisti, etsine qua displicere incipies, quantiscunque pollerevirtutibus, quantumcunque patri officiosusdeservire videaris. Humilitas siquidem omniumvirtutum est maxima, cum tamen virtutem se essenesciat. Ipsa fere omnium radix, et seminarium, etfomes, et incentivum, et ipsa cumulus etfastigium, custodia et disciplina. Ab ipsa incipiunt,per ipsam proficiunt, in ipsa consummantur, peripsam conservantur. Cumque omnibus ut virtutessint tribuat, si qua earum defuerit, vel minusperfecta fuerit, ipsa alterius defectu proficiens,dispendium illius de se compensat. [1912]

IN FESTO SANCTI BENEDICTI.

SERMO I. De mansione in sapientia.

1. Beatus vir qui in sapientia morabitur, et qui injustitia meditabitur, et in sensu cogitabit circumspectionemDei ! (Eccli. XIV, 22.) Quam congrue verba hæcin laudem beati Benedicti cantata sint, facilequivis vestrum intelligit, cui tamen vita et doctrinaipsius non ignota sit. Quam commode vero advitæ nostræ doctrinam trahi possint, ipsa per severborum facies ostendit, quæ scilicet illa quibus

183

nihil est utilius in vita, sapientiam, justitiam,timorem Dei, cum præmio etiam beatitudiniscommendat. Beatus, inquit, vir qui in sapientiamorabitur. Prorsus hæc est beatitudo, hæcsapientia, si moreris in sapientia, ut perseveranteream teneas : non enim statim qui invenerit, sedqui tenuerit eam, beatus. Dicit quidem Scriptura :Beatus qui invenit sapientiam. Sed non ibi quievit,imo addidit, et qui affluit sapientia (Prov. III, 13) ;ne videlicet solum invenisse statim putaretur adbeatitudinem sufficere, nisi, cum inveneris, cumea et in ea demoreris, et contubernio atqueconvictu ipsius delecteris ; nec discedas amagisterio ejus, donec meditando justitiam,cogitando circumspectionem Dei, affluereprudentia possit. Nam et Salomon sapientiaminvenit ; sed, quia prudentia minus affluxit, necsatis prudenter sibi circumspexit, dum videlicetnon caute sibi providit a mulieribus alienis, nonmodo sapientiam perdidit, sed usque ad ultimamidololatriæ insipientiam proruit (III Reg. XI).Sapientes quoque hujus mundi, qui invisibilia Dei,a creatura mundi per ea quæ facta sunt, intellectaconspexerunt, sapientiam invenisse visi sunt ; sed,quia nec ipsi prudentia affluxerunt, et, cumcognovissent Deum, non sicut Deumglorificaverunt, stulti et ipsi facti sunt, etobscuratum est insipiens cor eorum usque adreprobum sensum, et ignominiam turpitudinum(Rom. I, 21-32). [1913]

184

2. Alios itaque, sicut istorum exemplo liquet,repellit a sapientia quam invenerant, superbiacordis ; alios, sicut in Salomone patet, abstrahitillecebra carnis ; alii autem levitate et inconstantiamentis, levi perturbatione offensi eam relinquunt,qui scilicet ad tempus credunt, et in temporetentationis recedunt. Quare autem recedunt ?Quia radices non habent, quibus teneantur ? (Luc.VIII, 13, 14.) Quomodo autem radicari poterunt,nisi morentur ? Quæ unquam planta radicatur,nisi loco cui affixa fuerit immoretur ? Sic justusplantatus in domo Domini, nec radicari necfundari in charitate poterit, nisi mora et stabilitateloci. Si autem radicatus non fuerit, nec florere,nec fructum qui maneat, afferre poterit ; et, siflorere visus fuerit alicujus spei initio, dicetur deillo : Ante messem totus floruit, et immatura perfectiogerminavit (Isai. XVIII, 5) ; et secundum aliumprophetam : Si fecerit fructum, alieni comedent eum(Osee, VIII, 7). Vis autem scire quam sitnecessaria stabilitas loci ut in sapientia moreris, utradicari et fructificare possis mora temporis ?Interroga Patrem tuum Benedictum, etannuntiabit tibi quia claustrum monasterii, etstabilitas in congregatione, locus idoneus sit adferendum omnium fere fructus virtutum, quarumlongum ibidem texit catalogum (Reg. S. Bened.cap. 4). Quid enim de instabili Salomon ait ? Sicutavis transmigrans de nido suo, sic vir qui relinquit locumsuum (Prov. XXVII, 8). Invenerat turtur nidum

185

ubi poneret pullos suos, cœperat eum calefacereet ab eo calefieri, venerant usque ad partum pulli,et ecce avolat, opusque cœptum imperfectumrelinquit. Quare, unde, vel quo avolet, ipse viderit,vel quando tot dispendia, quæ interim patitur,compensabit, vel qua ratione primam fidemirritam factam excusabit. Ego enim non putaremesse consilii, pro spe incerta, certa subiredispendia ; etsi profectus quorumdam me jubeatinterim a præcipitatione cohibere sententiam.

3. Enimvero multum dissimilis est causaeorum qui amore sapientiæ inquieti fiunt, eteorum de quibus loqui cœperam, qui levi etfrivola permoti causa a sapientia resiliunt. Sicutenim per patientiam disciplinis sapientiæ quisimmoratur, ut discat sapientiam ; sic qui facileperdunt sustinentiam, non demorabuntur, ut scriptumest, projicere illam. Quid autem eos offendat,præmisit Scriptura, cum ait : Quasi [1914] lapidisvirtus, probatio erit in illis (Eccli. VI, 22).Offenderunt in lapidem offensionis et petramscandali, cujus probata virtus corripiebat eterudiebat insipientes, probabatque mentes ; cumipsi virtutem sapientiæ duritiam lapidisinterpretarentur, duraque omnia, disciplinam,vultum, sermonem causarentur. Durus est,inquiunt, hic sermo (Joan. VI, 61). Esto, sermodurus est ; numquid non verus est ? Lapis durusest ; nunquid non pretiosus est ? Quare autemveritas dura est tibi, nisi propter duritiam cordis

186

tui ? si cor tibi pietate mollesceret, plus tibisoliditas veritatis quam vanitas mendacii veloleum adulationis placeret. Durus est, aiebant, hicsermo, quia quasi lapidis virtus erat illis probatiosapientiæ ; ideoque non sunt demorati eamprojicere, et retro abire. Nec ob aliud pretiosumet electum a Deo lapidem reprobaverunt, nisi quiadurum putaverunt. Et erat quidem petra Christus,sed virtute, non duritia. Erat petra, sed quæconverti posset, imo et conversa est in stagna velfontes aquarum, ubi mollia et humilia, quibusinflueret, invenit corda fidelium. Nam et isti, quitam cito offensi quadam specie duritiæ retroabierunt, si permansissent cum Apostolis,bibissent forsitan et ipsi cum eis de consequentieos Petra, bibissent flumina aquæ vivæ de petrapercussa in cruce fluentis largissime, ita uthodieque bibat populus et jumenta ; imosuxissent etiam mel de petra, oleumque de saxodurissimo.

4. Prorsus tu beatus es, Simon Bar-Jona, tibijam revelabat Pater pietatem mysterii, latentem, utvidebatur, sub duritia sermonis, qui, interrogatisduodecim, an et ipsi vellent abire, constanterrespondisti : Domine, verba vitæ æternæ habes ; adquem ibimus ? (Joan. VI, 69.) Plane beatus, qui cumsapientia morari, et cum domesticis ejus admensam ipsius pane interim Sacramenti nutriridelegisti ; donec de fide proficientem adintellectum pane vitæ et intellectus te cibaret, et

187

aqua sapientiæ salutaris potaret. Beati et vos,fratres mei, qui in disciplinam sapientiæ, etchristianæ scholam philosophiæ nomina dedistis,sed, si perseveranter in sapientia moremini ; utcum durior sermo ipsius visus fuerit, duriorascilicet præcipientis aut durius corripientis, non sitin aliquo vestrum cor malum incredulitatisdiscedendi a Deo vivo, sed [1915] constanterdicatis cum Apostolo : Verba vitæ æternæ habes ; adquem ibimus ? Fingis quidem laborem in præcepto(Psal. XCIII, 20), duritiam in sermone ; sedscimus quia magna est multitudo dulcedinis tuæ,Domine, quam abscondisti timentibus te (Psal.XXX, 20), perficies sperantibus in te. Ego autemsemper sperabo, etiamsi occideris me. Imo tuncamplius sperabo, cum flagellaveris, secueris,usseris, occideris quidquid vivebat in me ; ut nonego, sed Christus vivat in me. Omnino nondiscedimus a te, quia vivificabis nos etiamoccidens, sanabis percutiens. Vere beatus qui cumsapientia moratur, ac constantia et fidelonganimiter patiens et fideliter obediens usquead mortem, nec deserens locum suum,quotiescunque spiritus potestatem habentisascenderit super eum, sciens quia curatiodisciplinæ faciet cessare maxima peccata (Eccle.X, 4).

5. Sane ad hanc sapientiam morandi insapientia, illud præcipue pertinere arbitror, utinquietudo vel quælibet levis molestia non facile

188

quodcunque opus sapientiæ nobis excutiat, verbigratia, solemnem psalmodiam, orationem,lectionem divinam, pensum operis diurni, autsilentii disciplinam Quia enim sapientia in exitucanitur : Gaudebunt, ait sanctus, labia mea, cumcantavero tibi (Psal. LXX, 23), dum etiam adlitteram, exitus matutini et vespere delectabis (Psal.LXIV, 9). De oratione quoque certum et ipsiquotidie capitis experimentum, quod melior estfinis orationis quam principium ; ut fideleprobetis dominicum illud toties inculcatum, totexemplis commendatum de orationisperseverantia consilium. Jam legere et negligere,vel, antequam ceperis librum, de manibusprojicere, quem fructum, putas, tibi poteritparere ? Si Scripturæ immoratus non fueris, utassiduitate studii ei fias familiaris, quando, putas,se tibi revelabit ? Qui habet, inquit, amorem verbi,dabitur ei intellectus, et abundabit ; qui vero non habet,et quod habet per naturam, auferetur ab eo (Matth.XIII, 12 ; XXV, 29) propter negligentiam. Deopere autem manuum, nonne et de isto satiscomperistis quia sicut denarius operariis, sicconsolatio sæpius servatur in fine operis ? Desilentio quippe nota est promissio prophetica,quia in silentio et spe erit, inquit, fortitudo vestra (Isai.XXX, 15). Si enim colas justitiam in silentio, et,sicut [1916] Jeremias bonum esse ait, præstoleriscum silentio salutare Domini ; in medio silentiosecretus tibi illabetur a regalibus sedibus

189

omnipotens sermo, et aquæ Siloe, quæ vaduntcum silentio, convallem quieti ac placidi pectorisgrato rigabunt profluvio. Hoc non semel, sedsæpius experieris, si modo silentium tuum cultusjustitiæ sit (Isai. XXXII, 17), id est, si in justitiamediteris, ut perseveres in Scriptura quamproposui, et in sensu cogites circumspectionemDei.

6. Hæc meditare, in his esto, ut profectustuus manifestus fiat. Si enim iniquitatem mediterisin cubili tuo, malitias scilicet quas malignusimmittit, aut phantasias quas cor tuum parturit,aut inanes philosophias, seu fallaces theorias, quæsunt velut ægri somnia ; nonne magis injustitiæquam justitiæ cultus erit silentium tuum ? Si ergovis in sapientia morari, stude in justitia meditari.Concupisti, inquit, sapientiam ? conserva justitiam, etDominus præbebit illam tibi (Eccli. I, 33). Si autemquasi violente irruunt cogitationes noxiæ, ponetibi virilem et fidelem custodiam, quæ omnicustodia servet cor tuum. Dico autem timoremDei, qui nihil negligit, qui nullum indiscussumintrare permittit, sæpius interrogans etiamangelum lucis : Noster es, an adversariorum ? (JosueV, 13.) Undique enim sibi circumspicit, tanquamomni hora cogitans circumspectionem Dei, quemsine intermissione intueri ac judicare cordafiliorum hominum attendit. Pulchre autem dictumest : In sensu cogitabit (Eccli. XIV, 22) ; quiaprorsus sine sensu est et a corde excessit qui

190

timorem Dei cogitare negligit, qui pondus tantæmajestatis ac judicii sibi incumbentis non sentit.Signanter quoque circumspicere Deus dicitur,quia omnia tam præterita quam futura habetpræsentia, ut nec ista respiciat, nec illa prospiciat,sed similiter, quia simpliciter, cunctacircumspiciat ; sitque illa æternitas velut punctum,omnium media temporalium, cujus immobilisimplicitati semper æqualiter præsens est circuituset rota temporum. Hunc oculum æternum, sineintermissione videntem et judicantem omnia,semper cogitat, suaque se cogitatione sollicitattimor Domini, qui revocat a malis non solumoperibus, sed et cogitationibus ; erudiens nos, utjustitiam potius meditemur ; [1917] continens, utcum sapientia moremur. Ita enim sensim fit ut quiprimo coercetur timore judicii et pœnæ, posteapascatur amore ac meditatione justitiæ,demumque requiescat ac delectetur in convictu etamplexu sapientiæ. Hæc non modo foras mittittimorem, diffundendo charitatem ; sed etiampellit ab animo tædium et angorem, infundendosuavitatem, sicut quidam, contubernium habensipsius, de ea loquebatur : Intrans in domum meamconquiescam cum illa ; non enim habet amaritudinemconversatio illius, nec tædium convictus illius, sed lætitiamet gaudium (Sap. VIII, 16). Horum participes nosfaciat, qui particeps nostri fieri dignatus est Deisapientia Christus Jesus, qui vivit et regnat peromnia sæcula sæculorum. Amen.

191

SERMO II. De fiducia in Deum.

1. Benedictus vir qui confidit in Domino (Jerem.XVII, 7). Sanctus Pater noster gratia Benedictuset nomine, cujus memoria in benedictione est,ipse profecto fuit benedictus vir qui confisus estin Domino. Quem enim Dominus prævenit inbenedictionibus dulcedinis, ut in Dominoconfideret, jam benedixit omni benedictionespirituali in cœlestibus in Christo, quia in Dominoconfisus est. Nec solum in cœlestibusbenedictionem omnium angelorum, sed etiam interrestribus benedictionem omnium gentiumdedit illi Dominus. Ubi enim gentium nonbenedicetur hodie benedictus DominiBenedictus ? Plane benedictio Domini supercaput justi (Prov. X, 6), quem tot benedictionibuscœli et terræ gratia Dei cumulavit. Non tamen,sicut Esau, in pinguedine terræ et in rore cœlibenedictio ejus (Gen. XXVII, 28) ; sed inpinguedine spiritus et in rore cœli, qui perprophetam loquitur : Ero quasi ros (Osee XIV, 6),et cui dicitur : Ros lucis, ros tuus (Isai. XXVI, 19).In Christo utique benedictio Patris, cui Paterimprecatus est : Qui benedixerit tibi, benedictionibusrepleatur (Gen. XXVII, 29). [1918] Merito proindebenedictus in Domino vir qui confidit inDomino, quia qui in Domino fidit, in eo se ipsumfigit. Ubi autem arbor radicem figit, inde succumvitæ atque humorem pinguedinis bibit. Plane adhumorem radices misit, qui, ut verbis utar

192

Benedicti magistri, spem suam Deo commisit, acde ipso fonte summi boni aquas vitæ totiusbenedictionis et gratiæ bibit (Reg. S. Bened. cap.4).

2. Per hanc nempe piam et fidelem fiduciamremittuntur peccata ; sanitatum corporalium, sedmagis spiritualium, obtinentur remedia ;propulsantur pericula ; terrores contemnuntur ;vincitur mundus ; omnia denique possibiliacredenti redduntur. Illi quippe qui in peccatiserat : Confide, ait, fili, remittuntur tibi peccata tua. Illisquibus donabatur sanitas corporum velanimarum : Secundum fidem tuam fiat tibi ; et : Fidestua te salvum fecit (Matth. IX, 2, 29, 22). Illis, quipericulo terrebantur naufragandi : Habete, inquit,fidem Dei (Marc. XI, 22) ; et : Quid timidi estis,modicæ fidei ? (Matth. VIII, 26.) Illis quos armabatadversus sævitiam mundi furoresque diaboli :Confidite, ait ; ego vici mundum (Joan. XVI, 33). Etutique hæc est victoria quæ vincit mundum, fidesnostra (I Joan. V, 4), si modo non sit tepida, nontrepida ; sed sit fiducia, id est fides non ficta, seuspes non infirma. Non solum autem mundus peream vincitur sed et cœlum possidetur, superæternitatem homo stabilitur, et in Deo ipso percharitatem radicatur et fundatur. Qui enimconfidunt in Domino, sunt sicut mons Sion ; noncommovebitur in æternum, qui fundatus est superÆternum (Psal. CXXIV, 1). Tam enim perire nonpotest, quam nec ille cui adhærens unus cum ipso

193

spiritus est. Quis enim speravit in Domino, etconfusus est. permansit in mandatis illius, etderelictus est ? (Eccli. II, 11, 12.) Si dixeritinfidelis, Ille derelictus erat qui in cruce clamabat :Deus, Deus meus, utquid me dereliquisti ? (Matth.XXVII, 46.) puto quia non usquequaquedereliquit, in quo erat mundum reconcilians sibi.O quanta consolatio, sic desolari ; quanta dilectio,sic derelinqui, ut Unico Patris unice dilectomerearis vel in passionibus consociari !

3. Aperi, Domine, oculos hujus pueri, rudemloquor et novitium, cui, cum tribulatur, putat sederelictum. Novum hoc omnino et [1919]insolitum, si justum quempiam videremderelictum, cum Ecclesia dicat : Junior fui, etenimsenui, et non vidi justum derelictum (Psal. XXXVI, 25).Aperi, inquam, o Domine, oculos pueri tui, utvideat quia plures nobiscum sunt quam cumadversariis. Siquidem Dominus virtutumnobiscum, et cum eo omnis virtus et militia cœli,imo favor omnis creaturæ, servientis nutui etarbitrio Creatoris sui. Si enim Deus pro nobis,quis contra nos ? (Rom. VIII, 31.) et quis est quinobis noceat, si boni æmulatores fuerimus ? (IPetr. III, 13.) Poterit invidus ille sævire ; sed hocerit servire. Poterit urere ; tundere, dissecare ; sedhoc erit coronas fabricare. Diligam te, Domine,fortitudo mea, per quem mihi vermiculosuccumbit omnis fortitudo contraria, et illuditurab angelis tuis, in ministerium nostrum missis,

194

antiqui draconis astutia, ut, volens nocere, prosit.Diligam te, Domine, propugnator potens,gubernator prudens, consolator clemens,remunerator affluens. Securus in eum projicioomnem sollicitudinem meam, cujus nec potentiavinci, nec sapientia falli, nec benevolentia potestfatigari quominus expleat omnem indigentiammeam. Quam satius, quam securius est ipsumesse sollicitum, quam me ipsum pro me ! quambonum est confidere in Domino, quam inhomine ! quam jure maledictus qui confidit inhomine, carnem ponit brachium suum, et recedita Domino cor ejus ! (Jerem. XVII, 5.) et quidemegenus et pauper ego sum ; sed si Dominussollicitus est mei, dives sum, beatus sum ; cuinimirum omnia cooperantur in bonum. Sperentigitur in te qui noverunt nomen tuum, quoniamnon derelinquis sperantes in te, Domine (Psal. IX,11) ; sedeatque populus tuus, sicut scriptum est,in pulchritudine pacis, in tabernaculis fiduciæ, in requieopulenta, in securitate sempiterna (Isai. XXXII, 18,17). Omnino pulchra pax et securitas sempiterna,habitare in adjutorio Altissimi, in protectione Deicœli commorari. Prorsus requies opulenta, sedereferiatum sub vite vera, ficu et oliva ; et postsaturitatem variorum fructuum, se ipsum mulcerecarmine amatorio, ac dicere : Sub umbra illius quamdesiderabam [Vulgata, quem desideraveram], sedi, etfructus illius dulcis gutturi meo ? (Cant. II, 5.)

195

Plane dulcis gutturi fructus de cujus gustu tamdulcis erumpit ructus. [1920]

4. Hæc sunt ergo tabernacula fiduciæ, inquibus verus Isræl habitat confidenter, pascit etcubat, et non est qui exterreat ; et, sicut Sapientiapromittit, Requiescet absque terrore, abundantiaperfruetur, malorum timore sublato (Prov. I, 33). Etbene timore malorum sublato, non timore Domini ;ne fiducia ista et securitate, quam commendamus,negligentiam putes generari, cum non in alioquam in timore Domini sit fiducia fortitudinis.Timor quippe, dum cavet offensam, custoditgratiam ; locumque servat fiduciæ, quandiu tibiconscius non es Dominum offendisse. Inde fit utnonnisi caste timeas eum ; præter eum nullatenustimeas alienum. Sola ergo conscientia bonafiduciam istam præsumit, suadet corda nostra essein conspectu Judicis æterni. Quis enim bene sibide illo promittat, a quo se minime diligi intelligat ?Qui autem diligit, nunquam diffidit, sciens quia isquem corda non fallunt, diligentes se diligit, etiamcum arguit et corripit. Siquidem eruditis corde insapientia non aufert, sed auget fiduciam Patrisdisciplina, scientes scriptum, Beatus qui corripitur aDomino (Job V, 17), et : Ego quos amo arguo et castigo(Apoc. III, 19 ; Prov. III, 12). Cum igitur exarseritin brevi ira ejus, beati omnes qui confidunt in eo(Psal. II, 13), quos scilicet amoris propriiconscientia consolatur, quia, cum iratus fuerit,misericordiæ recordabitur ; et, cum dixerint :

196

Confitebor tibi, Domine, quoniam iratus es mihi, statimsubsequentur : Conversus est furor tuus, et consolatus esme (Isa. XII, 1), eo quod nonnisi in brevi exarseritira ejus, quam tam cito placaverit confessioreatus.

5. Merito igitur benedictum virum quiconfidit in Domino ligno comparat Jeremiasquod transplantatur super aquas : quod quia adhumorem amoris mittit radices cordis, nontimebit cum venerit æstus iræ et tribulationis ; sedet in tempore siccitatis, cum multo temporecœlum clausum fuerit, nec ros nec pluvia gratiæsuper eum descenderit, non erit tamen sollicitum,quasi Deus eum projecerit (Jerem. XVII, 7, 8).Sentit quippe se plantatum fide, radicatumcharitate super aquas vitæ, quæ, secundumEzechielem, de sanctuario egredientes vivificantomnia, et habent in utraque ripa omne lignumpomiferum, cujus folium non defluit, nec fructusdeficit (Ezech. XLVII, 3-12). Cur igitur lignumillud benedictum aut timeret æstum, [1921] aut desiccitate esset sollicitum, cui aqua viva, id estSpiritus sancti gratia, vitalem in occulto succumspei et charitatis subministrare non desinit ; undeet folium sit viride, id est Verbum plenum gratiæet veritatis ; et ipsum non desinat aliquando facerefructum quodcunque opus pietatis ? Et grataquidem illa verna temperies, pacis et lætitiæ ;desiderabilis illa pluvia voluntaria, quamsegregavit Deus hæreditati suæ ; sed, si ita necesse

197

est, adurat omnia æstus tribulationis, veniantiterum quæcunque prophetavit Jeremias desermonibus siccitatis spiritualis ; non tamentimebit, quem fiducia Domini radicavit superaquam refectionis (Jerem. XVII, 6, 8), id estgratiam Spiritus sancti ; quæ etsi manifeste nonpluat, ut sensibiliter influat, occulte tamen interiusvivificat et fecundat ; quandiu videlicet fidempropositi conservat, ad perseverandum confortat,verbumque irreprehensible et opus stabilesubministrat.

6. In hujusmodi vestra, fratres, sit consolatio,quoties alias consolationes non modo carnales,sed et spirituales subtraxerit vobis non negligentiavestra, sed dispensatio divina. Et fortasse quidemilla, quam diximus, occulta gratia Spiritus irriguumest inferius, quo nimirum Axa non vult essecontenta, nisi adjiciatur ei et irriguum superius(Josue XV, 19) ; ut scilicet de excelso effundaturSpiritus, rorent cœli desuper, et nubes angelicæpluant justum, justificans Dei verbum, loquens adcor Jerusalem. Et bene illud irriguum inferius,quod quasi ad radices fluens nutrit humilitatem ;hoc autem superius, quod sese desupereffundens, spe et exsultatione attollit mentem. Siergo et vos, fratres, ad illud suspiratis superiusirriguum, laudabile quidem desiderium ; si tamennondum attingitis, mittite radices interim adhumorem, salubre remedium. Qui igitur nonprævalet capere lætitiam contemplativæ, meditetur

198

justitiam vitæ activæ. Inde radices affectionumimpinguet, dulcoret mores, omnemque vitæstatum informet, quatenus in ipso nec marcescataut defluat folium, id est verbum leviter autinutiliter prolatum, nec aliquando vita desinatfacere fructum. Benedictum lignum, cujus foliumad medicinam, fructus ad vitam ; id est, cujussermo gratiam parit audienti, et opus vitamfacienti.

7. Ad hoc profecto vos, fratres mei, quoscarnalis generatio vel consuetudo sæcularis [1922]plantaverat in terra inaquosa, in terra salsuginis,divina generatio vel mutatio dexteræ Excelsitransplantavit super aquas refectionis ; ut quibusprius propter sterilitatem parabatur securis etignis, nunc plantati in domo Domini, in atriisdomus Dei nostri, floreatis, et fructum faciatis, etfructus vester maneat. An non aquæ refectionisScripturæ Spiritus sancti, in quibus meditamur dieac nocte ? an non aquæ refectionis, lacrymæcompunctionis, quæ nobis factæ sunt panes die acnocte ? an non aquæ refectionis, Sacramenta etsubsidia nostræ salutis, quibus pascimur etpotamur in altari ? In his siquidem omnibus, quasiquibusdam rivulis, fons sapientiæ qui oritur inmedio paradisi, derivatur foris, et in plateis aquassuas dividit. Ego, inquit Sapientia, quasi aquæductusexivi de paradiso. Dixi : Rigabo hortum meumplantationum, inebriabo partus mei fructum (Eccli.XXIV, 41, 42). Ecce, ut colligere potestis ex

199

ipsius ore Sapientiæ parientis et plantantis, hortusplantationum est congregatio filiorum. Numquidenim ego, qui alios parere facio, ipse non pariam, dicitDominus ? (Isai. LXVI, 9.) Ipse parit, cumingenerat voluntatem bonam ; plantat, cuminstituit vitam ; rigat, cum sensibus infunditgratiam ; colit, cum moribus adhibet disciplinam.Audite me, divini fructus, et quasi rosa plantata superrivos aquarum fructificate (Eccli. XXXIX, 17). Mittiteradices ad humorem vitæ, id est ad amorem terræviventium, non hujus in qua omnia senescunt etputrescunt. Non potest arbor facere fructum quipermaneat, nisi sursum in cœlestibus radicemfigat, ut quæ sursum sunt, non quæ super terram,quærat et sapiat. Quod enim physici dicunthominem esse arborem inversam, eo quod nervicorporis radicem et initium in vertice habeant,ego illo potius sensu interpretor, quod radicemamoris et desiderii figere debeat in cœlo, insummo vertice rerum capite nostro Jesu Christo.Qui illuc radices miserit, et de illo fonte æternosuccum vitæ et gratiæ jugiter biberit, non timebitcum venerit æstus judicii ; sed afferens et offerensfructum quem fecit plurimum, id remunerationisaccipiet ut floreat in æternum ante Dominum, cuiest honor et gloria per omnia sæcula sæculorum.Amen. [1923]

200

SERMO III. De amicitia Dei præ omnibus quærenda.

1. Dilectus a Deo et hominibus (Eccli. XLV, 1).Paucis expressit bonum ac beatum virum, qualemnimirum constat dilectum Domini fuisseBenedictum. Paucis, inquam, comprehenditsummam perfectionis, plenitudinem gratiæ etvirtutis, simulque beatitudinem vitæ perennis, etconsolationem præsentis. Quid enim deessepotest ad æternam felicitatem illi qui a Deodiligitur ? quid ad præsentem consolationem, illiqui ab hominibus diligitur ? Illi nempe qui a Deodiligitur, etsi aliquid deesse videtur, non ob aliuddeest, nisi ut nihil ei desit, et suo, ut putatur,defectu perfectior sit. Nam virtus in infirmitateperficitur. Paule, ait Dominus, sufficit tibi gratia mea(II Cor. XII, 9). Cui gratia Dei sufficit, sinedamno gravi, imo cum lucro non mediocri aliquidgratiæ deficit, quandoquidem ipse defectus etinfirmitas virtutem perficit ; et imminutiocujusdam gratiæ, summam omnium gratiam Deiampliorem ei et stabiliorem efficit. Longe fac,Domine, a servis tuis gratiam illam, quæcunquesit, quæ adimere aut imminuere gratiam tuipossit ; unde videlicet aliquis, gloriosior in oculissuis, odiosior fiat in oculis tuis. Non est illa gratia,sed ira, illis plane quibus iratus es dari digna ;quibus propter dolos posuisti talia, dejiciens eosdum allevantur, et elidens valide, dum superventum ponuntur. Ut igitur illa sola gratia, sinequa nullus a te diligitur, salva nobis maneat,

201

omnem aliam gratiam tua nobis gratia subtrahat,aut certe gratiam utendi simul conferat ; quatenushabentes gratiam, per quam serviamus placentescum metu et reverentia, de gratia muneris gratiampromereamur remuneratoris ; et quanto quisfuerit gratiosior, tanto tibi fiat gratior.

2. Sane mirabili arte, sed mirabiliori charitate,prudens clementia clemensque prudentia Dei,saluti consuluit humanæ, ut, cum cunctos diligat,non tamen facile de dilectione sua certos autsecuros esse sinat ; nec ob aliud magnammultitudinem dulcedinis suæ timentibus se [1924]abscondat, nisi ut, dum semper custodit humiles,semper habeat amabiles. Sunt enim justi etsapientes, et opera eorum in manu Dei, et tamennescit homo utrum amore an odio dignus sit ; sedomnia in futurum servantur incerta (Eccli. IX, 1,2). Moderator nempe omnium sic eis dispensatgratiam munerum et operum, ut ex quibusdamquæ concedit, consolationem quod digni sintamore tribuat ; ex quibusdam quæ subtrahit,suspicionem ac metum quod odio digni sintinjiciat. Consolatur, cum diluculo visitat ; terret,cum subito probat. Nunc mortificat, nuncvivificat ; nunc deducit ad inferos, nunc reducit.Nunc pauperem facit et ditat, nunc humiliat etsublevat (I Reg. II, 6, 7). Et in tantavicissitudinum varietate tanto certius salutemnostram operatur, quanto nos incertiores de ea,cum majore metu ac tremore ei cooperamur. Ait

202

quidem Paulus : Certus sum quia nihil me separabit acharitate Dei (Rom. VIII, 38, 39). Sed vere Paulushic erat, non ego aut tu, quibus omnia in futurumservari expedit incerta. Paulus, inquam, hic eratqui hoc dicebat, cui nimirum et illud dicerecompetebat : Vivo jam non ego, vivit vero in meChristus (Galat. II, 20), qui scilicet ita totus inquemdam divinum conversus erat affectum, utadhærens Domino unus cum ipso esset spiritus.Vide tamen hunc ipsum Paulum, qui ita modocertus erat, alias trepidum ac sollicitum, etcastigantem corpus suum, ne forte, cum aliisprædicaverit, ipse reprobus efficiatur (I Cor. IX,27) : vide etiam colaphizari a Satana (II Cor. XII,7), ne forte extollatur. In ipso itaque Paulo jamtibi est videre quomodo omnis certitudo quæ adhoram confortatur et convalescit de spiritusconsolatione, item infirmatur et evanescitsuperveniente tentatione. Ego igitur miser et ipsaindignus vita, qua consolatione, qua fiducia medignum esse amore præsumam, cui omnia etinteriora et exteriora manifestum odiumdenuntiant ; cujus vita, non tentatio, non militiaest adversus peccatum, sed ultronea servituspeccati ; qui tam mente quam carne servio legipeccati ; qui cum prudentia carnis et amicitiamundi, quæ ambæ inimicæ sunt Deo, fœdusmiserum pepigisse videor, plane fœdus cummorte, pactum cum inferno ? Scio tamen, scio quidixit : Delebitur fœdus vestrum cum morte, et pactum cum

203

inferno non stabit (Isai. XXVIII, 18) ; quia nimiruminimicis Dei nil amicum esse poterit, et nonmortem, [1925] aut infernum, sed omnem quoquecreaturam ad ultionem inimicorum zelus armabit.Quam beatus in die illo quicunque erit ille dilectusa Deo ! quam laudabiles quibus tunc laus erit aDeo, quibus dicet evidenti rerum argumento :Vos amici mei estis, eo quod feceritis quæ præcepi vobis !(Joan. XV, 14). Et hæc quidem prima virtus, istudoptimum gratiæ munus, præcipuus vitæ fructus :quia beatitudinis certissimum pignus, Dei scilicetamicitia promereri ; quo propitio poterit hominialiquis inimicari, sed nihil proficiet inimicus in eo,et filius iniquitatis non apponet nocere ei (Psal.LXXXVIII, 23).

3. Jam vero si post hanc et per hanc summamomnium causamque bonorum, gratiam etiamillam promerearis, ut, dilectus a Deo, etiamdilectus sis ab hominibus, quæ consolatio est illain miseriis hujus vitæ, quæ requies, quod gaudium,quæ deliciæ ; præsertim si didiceris favore gratiæhumanæ non evanescere, sed exardescere addiligendum Deum amplius, propter quem diligarisab hominibus ? Alioquin nempe si aliunde oriatur,vel alio referatur, quid est favor humanus, nisiventus urens, aura corrumpens vel pestilens,latrunculus spolians, homicida insidians, coluberin via, cerastes in semita, mordens ungulas equi,ut cadat ascensor ejus retro ? Vir quippe vanuserigitur in superbiam, et vanitate sensus sui, velut

204

equo præcipiti, fertur in ruinam. Hujusmodinimirum serpens vulnerat et subvertit vestigia,dum, veluti blandiens capiti, tenera illius facitlaudari primordia. Haud secus, nisi fallor,contingit homini qui, antequam diligere sciat,diligi nimie affectat, et, antequam vel sibi ipsiamicus esse didicerit, amicos sibi omnesconciliare quærit ; facit divitias non cum judicio,in medio dierum suorum derelinquet eas, et innovissimo suo erit insipiens, cum omnes amiciejus spreverint eum, pro quibus sprevit ipseDeum. Tunc fiet sermo qui scriptus est : QuoniamDeus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent ;confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos (Psal. LII, 6).

4. Primo itaque omnium illa, quæ prima etfinis est omnium, quærenda est dilectio Dei, cujusmerito digni simus etiam ab hominibus diligi ; etcujus studio docti simus, dilectione hominumqualiter nos oporteat uti. Cum autem rem in tutolocaveris ; ita scilicet firmato affectu [1926]mentis, ut nonnisi in Deo et propter Deum diligivelis : tunc omnino volo ut dulcedo morumtuorum, humilitas obsequiorum, honestasstudiorum, ad omnem te commendetconscientiam hominum, ut ultro rapias affectusomnium, testimonio prædiceris omnium ;quatenus ipsa religio, quæ te commendat, justavicissitudine per te commendabilis fiat. Sic in tequoque filio adoptivo, Unigeniti complebituroratio : Pater, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus

205

clarificet te (Joan. XVII, 1) ; dum videntesclaritatem operum tuorum glorificabunt Patremtuum. Neque id dicimus, quod inter dilectionemDei et dilectionem proximi sit aliquis ordotemporis, quamvis sit ordo affectionis. Statimquippe ab initio et illam oportet observare, etistam non negligere ; quando nec Deus sineproximo, nec proximus sine Deo vere potestdiligi ; quamvis ordinata affectio ignorare nonpossit quæ de duabus dilectionibus præponderetalteri, quæ debeat alteri formam et modumpræscribere, finemque præfigere. Sed hocdicimus, quod aliud est amari, aliud amari studere.Quod profecto studium sicut periculoseassumitur ab illis qui plus vanitate quam charitateblandi sunt, sic periculose negligitur ab his quiplus superbia quam sapientia austeri sunt. Quamob rem beatum dixerunt, qui inter utrumquevitium, illius scilicet vanæ amicabilitatis, etsuperbæ severitatis, mediam tenere potuit regalemviam veritatis ; id est ut, vera charitate plenus, necper vanitatem hoc studium sectetur, nec pertumorem dedignetur.

5. Illa tamen est vis et natura veri amoris, ut,etiam cum non affectat, tamen efficiat se reamari :quoniam veritas, etiam sine alieno, suffragio facilese ad omnem conscientiam commendat, nisi diramalignæ mentis obsistat nequitia, quæ parata estsinistre interpretari omnia. Ad hunc tamensanctum amorem conciliandum quidam proprium

206

donum habent ex Deo ; qui exhilarans facieseorum in oleo, perfudit eos quodam placore acnitore gratioso, omnia tam facta quam dictaipsorum gratificans in oculis omnium ; cum multiqui forsitan non minus, imo et amplius amant,non facile eamdem gratiam inveniant. Ad omnesautem pertinet ut, providentes bona non solumcoram Deo sed etiam coram hominibus (Rom.XII, 17 et II Cor. VII, 21), nec conscientiam[1927] negligant amore famæ, nec famam fiduciaconscientiæ. Nam et de ipsa conscientia quomodotibi blandiri potes, nisi sine querela sis interfratres ; imo, nisi te fratrem inter fratres in omniconversatione tua demonstres ? Putas enim satisesse, si non scandalizas ? Imo scandalizas, si nonædificas ; si non, testimonium habens bonumintus et foris, quantum ad gradum tuum attinet,Deum ubique glorificas. Sane malis, quibus nonplacet nisi malum, quibus justus gravis est etiamad videndum, si illis placere te non sinit, non tuanegligentia (cum omnes etiam inimicos diligas),sed ipsorum nequitia, qui retribuunt mala probonis. odium pro dilectione tua ; consolatur te quiait, Beati eritis cum vos oderint homines (Luc. VI, 22),et ille qui ait quia, talibus si placeret, Christiservus non esset (Galat. I, 10).

6. Verum illud miserabile est malum,omnique lacrymarum flumine plangendum, quodquidem sæpius experiuntur non modo prælati, sedetiam subditi, qui fratres suos æmulantur Dei

207

æmulatione ; quod scilicet et boni, licet non ex eaparte qua sunt boni, bonos inveniuntur odisse.Oderunt corripientem in porta (Amos V, 10), etinimici hominis domestici ejus (Mich. VII, 6), itaut etiam Paulus ingemiscat quod filiis et amicisinimicus factus sit, vera dicens (Galat. IV, 16).Ergo et ipse expertus est quod comicus ait,« Veritas odium parit ; » imo et illud quod sponsamemorat : Filii matris meæ pugnaverunt contra me(Cantic. I, 5), cum ego pugnarem pro eorumsalute. O victrix regina, o triumphatrix magnifica,pugna, ne cedas, ne discedas, aut lassescas. Nolivinci a malo, sed vince in bono malum (Rom.XII, 21). Sapientia vincit malitiam (Sap. VII, 30) ;quanto magis infirmitatem aut imprudentiam ?Neque contradictionem carnalium, malitiaminterpretari potest charitas spiritualium ; sedmagis ignorantiam, aut infirmitatem qua præventisunt. Quanquam nec ipsis Apostolis contumeliavisa sit quod mali a Domino sunt appellati. Quareautem hæc ita loquor, fratres mei, dilecti Deo etmihi ? Numquid quia malum hujusmodi suspicerin aliquo vestrum, contra quod mihi vel fratribusmeis sit pugnandum ? Numquid enim aliquisinvenitur in vobis, non dico rebellis, sed vel duruset intractabilis ? Loquor hæc non quia ita in vobissit, sed ne aliquando sit ; ne forte aliquando[1928] cuipiam aliqua infirmitas subrepat, utquamcunque correptionem charitatis, nisi cumcharitate suscipiat. Sic fiet ut tam is qui corripit,

208

quam ille qui corripitur, dilectus sit a Deo ethominibus, et memoria utriusque in benedictionesit ; quod meritis beati Benedicti patris nostripræstare dignetur ille singulariter benedictus DeiPatris Jesus Christus, qui est Deus benedictus insæcula. Amen.

SERMO IV. De lenitate et fide.

1. In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum(Eccli. XLV, 4). Hæc quidem de Moyse scriptasunt, sed hodie beato Benedicto non incongrue,quantum arbitror, aptata sunt. Qui, cum omninoplenus fuerit Spiritu sanctorum, multo magis despiritu Moysi credendus est habuisse nonminimum. Si enim Dominus de spiritu Moysitulit, et posuit super omnem illam suffraganeamturbam seniorum, qui in partem ministerii suntasciti (Num. XI, 24-27), quanto magis superistum qui plenitudinem totius ministerii tantoverius quanto spiritualius implevit ? Ille dux fuitexeuntium de Ægypto ; iste, renuntiantiumsæculo : legislator ille, legislator et iste : illetantum minister litteræ occidentis ; iste, spiritusvivificantis : ille ad duritiam cordis Judæorumdedit eis justificationes non bonas, præter paucamoralia ; iste solam puritatem evangelicamsimplicemque morum tradidit disciplinam : illetam multa scribit intellectu difficilia, factuimpossibilia, vel inutilia ; iste rectissimam vitæscribit Regulam, sermone luculentam, discretione

209

præcipuam. Denique dux ille filiorum Isræl, quosde Ægypto eduxit, in requiem promissam noninduxit ; dux noster recta via, orientis tramite,tanquam signifer exercitus monachorum hodiepræcessit nos in regnum cœlorum. Itaque non eritabsurdum si credatur illius adæquasse meritum,cujus invenitur etiam superasse ministerium. Necincongrue videbitur ad ipsum esse translatumquod de illo scriptum legitur : [1929] In fide etlenitate ipsius sanctum illum Dominus ; præsertim cumharum præcipue virtutum, fidei scilicet et lenitatis,nobis ipse magister sit, qui nequaquam aliter vixitquam docuit.

2. Quid enim præclarius illius fide, qui inætate puerili mundum sibi arridentem irridens,tam mundi quam corporis sui florem quasi jamaridum calcavit, magis appetens pro Deo malamundi perpeti, quam in eo temporaliterprosperari ? Quid similius illi fidei Moysi, quamApostolus commendans ait : Fide Moyses grandisfactus negavit se filium filiæ Pharaonis, magis eligensaffligi cum populo Dei, quam temporalis peccati haberejucunditatem (Hebr. XI, 24, 25) ? Quid autemsanctius lenitate Patris nostri, qui nec malitiafalsorum fratrum vitæ ipsius insidiantium, et provino venenum propinantium, potuit exasperari ?Moysen quidem Scriptura prædicat mitissimumfuisse super omnes homines qui morabantur interra (Num. XII, 13) ; nunquid tamenexacerbatum spiritum ejus negat ? nunquid non

210

iratum et valde iratum adversus æmulos memorat(Id. XVI, 15) ? Hujus autem magistri nostrimansuetudinem, non solum erga maledicos, sedetiam erga maleficos, mirabilem me legissememini, iracundiam non memini. Quanquam necin ipso, sicut nec in Moyse, præconio sanctælenitatis præjudicet, si justus zelo contra peccantesfervet, sine quo lenitas tepor aut timiditas est.Quomodo namque lenitas illa sanctum quempiamfaceret, quæ in Heli, qui alius sanctus erat,damnata est ? (I Reg. II). Fratres, habete pacem intervos, mandat ille Magister pacificus et lenis ; priustamen præmittit : habete salem in vobis (Marc. IX,49) ; sciens nimirum pacis lenitatem vitiorum essenutricem, nisi prius asperitas zeli mordacem eisinsperserit salem ; sicut et carnes vermescere facitclementia temporis, nisi desiccaverit eas fervorsalis. Habete itaque pacem inter vos, sed quæ salecondita sit sapientiæ ; sectamini lenitatem, sedquæ ferveat fide.

3. In fide et lenitate vos quoque sancti eritis ;nec jam lenitas suspecta erit, si fides præcesserit :tantum fides non ficta, sed vera sit ; fides nonmortua, sed viva et vivida sit. Non modo viva velvivida, sed et constans et intrepida fides eratMoysi, de quo Paulus scribit : Fide reliquitÆgyptum, non veritus [1930] animositatem regis.Animosi sunt reges, sed animosior est fides,quippe quæ potentiam eorum nullam esse videt,ac per hoc omnem persequentium insaniam

211

secura, quasi superior, irridet ; promptior etfortior ad perferendum, quam illorum furor adpersequendum. Duo sane commendare mihividetur Apostolus in illa memorabili fide Moysi,cui occasione lectionis hodiernæ comparandamdiximus fidem sancti patris nostri Benedicti :scilicet quod idem Moyses, qui fidei exemplumfactus est, hujus mundi contempsit prospera, nectimuit adversa. Prospera contempsit, majoresdivitias æstimans thesauris Ægyptiorum improperiumChristi : adversa non timuit, non veritus scilicetanimositatem regis. Ad utrumque vero causamApostolus subjunxit, unde scilicet id potuerit, utdiscamus unde fides nostra infirmetur in nobis.Majores divitias reputabat thesauris Ægyptiorumimproperium Christi : aspiciebat enim, inquit, inremunerationem. Non est veritus animositatem regis :invisibilem enim, inquit, tanquam videns sustinuit(Hebr. XI, 27, 26) ? Nimirum inde fit ut nihilreputentur temporalia, si præ oculis habeanturæterna ; inde fit ut facile potestas contemnaturhumana, si tanquam semper imminens potestastimeatur divina. Utrumque vero sola fides agit,cujus tam vividi, tam perspicaces sunt oculi, ut etin ea quæ futura sunt prospectum vivaciterporrigat, et in ea quæ, licet præsentia sint, occultatamen, intuitum perspicaciter figat. Fideisiquidem, quam æternus Spiritus illuminat, necmora temporis, nec moles corporis præjudicarepotest quin et tempus præcedat, præsumendo

212

quod futurum est, et corpus excedat, intuendoquod spiritus est. Gemina siquidem est fideivirtus, contemplantis non ea quæ videntur, sedquæ non videntur ; sicut gemina est ratio eorumquæ non videntur. Aut enim ideo non videnturquia præsentia non sunt, aut ideo quia, etsipræsentia sunt, spiritualia sunt. Præsentia nonsunt bona futura quæ promittuntur ; præsens est,sed occultus est, quia spiritus est, Deus ipse quipromittit vel minatur. Porro fides, quia estsubstantia sperandarum rerum, bona futura, quæsperat, quasi præsentia præsumit, et jam quasisubsistere in corde credentis facit. Item quia estargumentum non apparentium (Ibid. 1), Deum,etsi non appareat, præsentem [1931] tamen essesibi coarguit, probat et convincit. Illi qui dicebat :Qui conresuscitavit et consedere fecit in cœlestibus inChristo (Ephes. II, 6), fides erat substantia rerumsperandarum ; illi qui invisibilem tanquam videnssustinebat (Hebr. XI, 27), argumentum erat nonapparentium. Qui enim dicebat : Spe salvi factisumus (Rom. VIII, 24), nonne quod sperabat etper patientiam exspectabat, jam per fidem incorde suo subsistere demonstrabat ? Et quiproponebat Dominum in conspectu suo semper,nonne persuasum tenebat, argumento fidei, eumpræsentem esse, qui non apparebat (Psal. XV, 8) ?

4. Huic fidei prorsus aptissime congruit quodScriptura dicit : Justus ex fide vivit (Habac. II, 4, etRom. I, 17). Hæc enim justum facit, justumque

213

custodit, et, ut vivat in æternum, interim speigaudio pascit. Quid enim sic hominem a peccatorevocat et servat sicut fides, quæ invisibilemtanquam videns sustinet et observat ? quid ita spegaudentem facit sicut fides, quæ semper inremunerationem aspicit ? Nos enim, fratres, quarenegligentes sumus, nisi quia præsentiam Judicisnostri minus vigilanter intendimus ? aut quaretristitia pene absorbemur, nisi quiaremunerationem promissam minus fidelitercogitamus ? Hæc siquidem duo mala sunt,negligentia scilicet et tristitia, quibus miserabiliterinfidelitas nostra laborat ; quia videlicet autnegligimus mandata, aut, si necessitate timoris anegligentia coercemur, nequaquam hilariteroperamur, nec, sicut fides postulat, speremunerationis in labore consolamur. Credere,inquit, oportet accedentes ad Deum quia est, etinquirentibus se remunerator est (Hebr. XI, 6). Si nondissimulemus quia est, habemus custodiamtimoris ; si non dissimulemus quia inquirentibus seremunerator est, habemus consolationem spei. Ubicustodia timoris, nullus locus negligentiæ ; ubiconsolatio spei, nullus locus tristitiæ. Sicut autemde fide, qua Deus esse creditur, timor salutisnascitur, ita cum minime creditur, autdissimulatur, omnibus malis frena laxantur. Quareenim corrupti et abominabiles facti sunt in iniquitatibus,nisi quia dixit ille generalis insipiens in corde suo :Non est Deus (Psal. LII, 2, 1) ? aut certe si nescire

214

Deum non permittitur, non est timor Dei ante oculosejus, sed dolose agit in conspectu ejus, dissimulansquod novit invitus, ut inveniatur iniquitas ejus [1932]ad odium (Psal. XXXV, 2, 3). Merito prorsusdolosus ad odium, qui ignorantiam Dei nonhabet, sed odium. Quomodo enim non oditDeum, cujus declinat aspectum, contemnitimperium, vellet non esse judicium ? Ignoransquidem ignorabitur, odiens autem et odietur. Illereprobabitur veritate judicii, in istum vindicabiturseveritate odii.

5. Adeo, fratres, periculosior est fides ficta,fides dolosa, quæ se ipsam dissimulat, quam fidesnulla. Fides nulla, per insipientiam dicit in cordesuo : Non est Deus ; fides ficta per nequitiam doloseagit in conspectu ejus, et se scire Deum vel sciri aDeo dissimulat ; dum sciens et prudens, imoimprudens et impudens sub oculis ejus peccat.Nescio tamen quomodo possit dici fides, quæfictos et dolosos potius facit quam fideles. Scioquidem quia confessione fidei plena est terra, sedtamen audio prophetam plangentem, quia periitfides de terra (Jerem. VII, 28). Putas enim, Filiushominis si nunc veniret, inveniret fidem superterram (Luc. XVIII, 8) ? Nunquid fidem reputarethanc fidem fictam negligentium etcontemnentium, qua levius damnat cæcitateminfidelium, qua meliorem judicat credulitatemdæmonum ? Dæmones credunt et contremiscunt(Jacob. II, 19) ; homines credunt nec

215

contremiscunt. Dæmones quem creduntverentur ; homines dum quem credunt, nectiment nec verentur, gravius de contemptujudicantur. Non fallamur ergo, fratres, generalinomine fidei, quasi quæcunque fides ad justitiamdebeat reputari ; sed meminerimus Doctorgentium in fide et veritate, qualem definieritfidem, qua Deo est placendum : Fides, inquiens,est substantia rerum sperandarum, argumentum nonapparentium. Hæc est fides quæ per dilectionemoperatur ; ut, suadente conscientia meritorum, defide spes nascatur, fidesque supponatur velutsubjectum et fundamentum, cui superædificenturbona æterna, quæ speranda sunt. Sine ista fideimpossibile est placere Deo (Hebr. XI, 1, 6), et cumista impossibile est displicere Deo. Oculi tui,Domine, respiciunt fidem (Jerem. V, 3), dixit ille quijugiter in conspectu tuo stabat per fidem.Omnino juste et merito. Prorsus debitavicissitudo, ut oculi tui, Domine, respiciant fidem,quia oculi mei semper ad Dominum fidelem.[1933]

6. Nos autem, fratres, si tanquam sine fidesimus, Deum post dorsum nostrum ponimus, ut,dissimulantes timorem ejus, in vanitates potiusrespiciamus, quo merito nos respiciendosputamus ? Imo respiciemur, sed quo vultu ?Vultus Domini super facientes mala (Psal.XXXIII, 17) ; sed quam iratus, quam terribilis,quam importabilis tunc demum scietur, quando

216

fugient qui oderunt eum a facie ejus. Et a facietua, Domine, quo fugient, nisi in tenebrasexteriores, in illud chaos et abyssum ignis etcaliginis ? Tunc enim dicent montibus, Cadite supernos ; et collibus, Operite nos (Luc. XXIII, 30), leviusæstimantes absorberi voragine inferni, quamsustinere faciem Dei irati. Enimvero tunc stabuntjusti in magna constantia ; tunc fides, quæ modosollicita stat in conspectu Domini ad videndamvoluntatem ipsius, secura stabit ad videndamgloriam ejus. Vigilate, fratres, state in fide (I Cor.XVI, 13). Quem fides timore sollicitat, non potestdormitare per negligentiam ; quem fides in speradicat, non potest titubare per diffidentiam.Omnia autem vestra in charitate fiant, ut fideilenitas jungatur, quatenus de unoquoque vestrumdicatur, In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illumDominus (Eccli. XLV, 4) ; quod ipse præstetSanctus sanctorum, qui vivit et regnat per omniasæcula sæculorum. Amen.

217

GUERRICI ABBATIS IGNIACENSISDISCIPULI S. BERNARDI SERMONES PER

ANNUM, PARS II.

IN ANNUNTIATIONE DOMINICA.

SERMO I. De gaudio hujus diei et de laudibus Virginis matris.

1. Opportune nobis in his diebusQuadragesimalis observantiæ solemnitasintervenit Dominicæ Annuntiationis, ut quifatigantur afflictione corporali, gaudio recrearivaleant spirituali ; et quos humiliavit pœnitentiæluctus, annuntiatio illius qui tollit peccata mundi,consoletur. Sic quippe scriptum habes : Mœror incorde viri humiliabit eum ; et sermone bono [1934]lætificabitur (Prov. XII, 25). Prorsus sermo bonus,sermo fidelis et omni acceptione dignus,Evangelium nostræ salutis ; quod angelus missusa Deo, hodierna die Mariæ evangelizavit, aclætum de Incarnatione Verbi, dies diei, angelusVirgini verbum eructavit. Sermo ille, dum Filiumpromittit Virgini, veniam pollicetur reis,redemptionem captivis, adapertionem clausis,vitamque sepultis. Sermo ille, dum Filii regnumprædicat, justorum quoque gloriam annuntiat ;terret inferos, lætificat cœlos ; et, sicut cognitionemysteriorum, sic etiam novitate gaudiorumperfectionem auxisse videtur Angelorum. Quemergo non lætificet ille sermo bonus in afflictionesua, quem non consoletur verbum illud in

218

humilitate sua ? Memor esto, inquit David, verbi tuiservo tuo, in quo mihi spem dedisti ; hæc enim meconsolata est in humilitate mea (Psal. CXVIII, 49, 50).Verbum tantum promissionis acceperat, sed nulloadhuc indicio sese effectus prodebat. Affligebateum dilatio voti, sed consolabatur certitudo speiex fide promittentis.

2. Si ergo David sola spe salutis hujus, quænobis servabatur, animum pascebat, quodgaudium, quæ deliciæ, rei ipsius exhibitio nobisesse debuerat ? O felicitas temporum istorum ! oinfelicitas temporum istorum ! An non felicitastemporum in quibus tanta plenitudo gratiæ etomnium bonorum ? an non infelicitas temporumin quibus tanta ingratitudo redemptorum ? Ecceenim venit plenitudo temporis, in quo mittit DeusFilium suum, ut fiat Filius hominis, hominumqueSalvator ; et ecce magnitudo temporis, utSalvatorem suum fastidiat homo peccator.Annuntiatur salus perditis, et contemnunt ;promittitur vita desperatis, et negligunt ; venitDeus ad homines, et non assurgunt. Assurgit, quialiqua devotione se erigit ut det gloriam gratiæDei ; assurgit, qui saltem cum gaudio suscipitverbum propriæ salutis. Scio autem, scio quis estqui lætificatur illo sermone bono. Ille proculdubio quem prius humiliavit pius mœror in cordesuo : mœror de peregrinatione et exsilio, mœrorde vinculis mortis et periculis inferni ; qui mœrensquotidie plangit, quod præoccupaverint eum

219

laquei mortis, et pericula inferni invenerint. Huicnimirum jucundus advenit hodiernus ille nuntiusde cœlo, hic gratulabundus excipit sermonem[1935] de Dei Filio ; huic, inquam, lugenti etmœrenti quod tantis sit malis præventus etcircumventus, non sine gaudio liberatorannuntiatur ; qui oleum gaudii daturus est proluctu, pallium laudis pro spiritu mœroris ; quividelicet finem dabit miseriis, et sine finebeatitudinem dabit miseris. Beati ergo qui lugent,quoniam ipsi consolabuntur ; beati quoshumiliavit pius mœror in corde suo, quoniamlætificabuntur sermone bono. Bonus plane sermoet consolatorius omnipotens Sermo tuus,Domine, qui hodie a regalibus sedibus venit inuterum Virginis, ubi etiam sedem sibi regalemexstruxit ; in qua cum etiam nunc sedeat, quasiRex circumstante exercitu Angelorum in cœlis, esttamen mœrentium consolator in terris.

3. Regali siquidem ex progenie Virgo electaest, generositatis quidem regiæ nobilis proles, sedvirtutis regiæ nobilior indoles : ut æterno Regi,Filio Regis, materna quoque nobilitas regiumhonorem deferret, et venientem a regali sedePatris, regalis etiam thronus in aula virginaliReginæ susciperet Matris. In ipsa quippe et exipsa, Sapientia ædificavit sibi domum (Prov. IX,1), in ipsa et ex ipsa paravit sibi thronum, cum inea et ex ea corpus aptavit sibi ita ad omniaperfectum et congruum, ut et domus ei sit ad

220

quiescendum, et thronus ad judicandum, quodprimo tabernaculum ei fuit ad pugnandum, etcathedra ad docendum. Vide autem ne forte ipsasit sedes David patris ejus (Luc. I, 70), quam eidandam promittit angelus ; non quod David in easederit, sed quod ex semine David assumpta etfabricata sit. Et certe, si sedes David non est,tamen sedes tua, Deus, in sæculum sæculi ipsa est.Si solium David non est, certe solium excelsum etelevatum super omnem creaturam ipsa est. Si quisautem etiam thronum illum grandem, quem rexSalomon sibi fecit de ebore, corpus ipsuminterpretetur, quod Pacificus noster hodiesumpsit ex Virgine, non multum a vero videbiturabhorrere ; quandoquidem et illud quod sequitur,et vestivit eum auro fulvo nimis (III Reg. X, 18), eidemsatis corpori congruit ; quod jam Dominusdecorem induit fulgoris intolerabilis. Vestivit,inquit, eum auro fulvo. Prorsus, si interroges oculosApostolorum qui transfiguratum in monteviderunt (Matth. XVII, 1, 2), confitebunturaurum nimis esse fulvum, id est, fulgoremcorporis [1936] esse nimium, quem ferrenequiverunt, quamvis nimis pro Valde ponereconsuetudinis sit Scripturarum. Cætera namquequæ prosequitur Scriptura de illius thronimagnificentia (III Reg. X, 18-20),accommodatius, nisi fallor, si quis tractarevoluerit, accipientur de corpore Christi, quod estEcclesia.

221

4. Mihi sane magis mirari modo libet illudebur tam pretiosum, imo et impretiabile, virginaliscastimoniæ, de quo scilicet sedem sibi faceredelegit, qui sedet super Cherubim : Hæc, inquiens,requies mea in sæculum sæculi ; hic sedebo, quoniam elegieam (Psal. CXXXI, 14). Quam nitidum ebur illud,quod oculis tanti tamque divitis Regis placuit, incujus diebus argentum nullius est pretii ! quamfrigidum, quod nec a conceptu incaluit ! quamsolidum, quod nec partus violavit ! quamcandidum simul et rubicundum, quod candorlucis æternæ ignisque Spiritus sancti, universa suiplenitudine replevit ! Maria siquidem et ipsacandidior nive, rubicundior ebore antiquo ; cuiscilicet incomparabilem et castitas candorem, etcharitas seu martyrium rutilantem præ antiquiselectis noscitur contulisse ruborem. Nam et suamipsius animam pertransivit gladius, ut matersummi Virginis et Martyris esset et virgo ipsa etmartyr, candida et rubicunda, quemadmodumdilectus ejus candidus et rubicundus (Cantic. V,10). Denique, sicut Salomon in omnibus thesaurissuis et opibus tantis nihil habuit tam pretiosum,quod in opus illud, magnificum thronum scilicetgloriæ suæ judicaret ebori præferendum, sic Mariasingularem præ omnibus electis Angelorum ethominum invenit gratiam apud Deum, utvidelicet Dei conciperet et pareret Filium, atqueex ebore corporis ejus thronum sibi virtusAltissimi sine manibus excideret gloriosum.

222

Gloriosus prorsus ille thronus ac mirabilis, de quoScriptura perhibet quia non est factum tale opus inuniversis regnis (III Reg. X, 20), quod faciletestimoniis probaretur Angelorum, qui semper etinsatiabiliter in gloriam et decorem Dominicicorporis prospicere concupiscunt. Quia enim inuniversis regnis non est tale opus factum,quidquid factum est, flectat ei genu in omnibusregnis, cœlestium, terrestrium, et infernorum.Quam beatus igitur ille venter eburneus, undecaro eburnea sumpta est Redemptoris, pretiumanimarum, miraculum [1937] Angelorum, soliumsummæ majestatis, thronusque potestatis, cibusvitæ immortalis, medicina peccati, restitutiosanitatis ! Quotquot, inquit, tangebant eum, sanabantura languoribus suis (Marc. VI, 56) : nam virtus de illoexibat, et sanabat omnes (Luc. VI, 19).

5. Beatus igitur venter, qui te, Domine Jesu,portavit ! felix castitas uteri virginalis, quæ huicoperi materiam ministravit ! Felix prorsus, fratresmei, nitor illius eboris, id est, candor castitatis :cui nec aurum mundanæ sapientiæ, nec argentumeloquentiæ, nec gemmam alicujus excellentisgratiæ, nostri præfert electio Salomonis ; si modotamen castitas humilitate commendetur, quiahumilitatem ancillæ suæ respexit Dominus (Id. I,48). Proinde namque Salomon, cum in carmineamoris castitatem prædicaret virginis, seu sponsæ,videlicet seu sponsi (quia quorum spiritus unus etcaro una, in plerisque etiam laus una), ut

223

castitatem illius adornatam nostramqueadornandam etiam aliis virtutibus doceret, ait :Venter ejus eburneus, distinctus sapphiris (Cantic. V,14). Ut autem noveris quia castitas aliarumvirtutum seu gratiarum sit receptaculum,apothecæ aromaticæ seu unguentariæ nostriSalomonis non nisi domus eburneæ sunt, sicutDavid in illo epithalamio cecinit, quod inscriptiotituli, Canticum pro dilecto, de Sponso Ecclesiæaccipiendum ostendit. Myrrha, inquit, et gutta, etcasia a vestimentis tuis, a domibus eburneis, ex quibusdelectaverunt te filiæ regum in honore tuo (Psal. XLIV,9, 10). Corpora siquidem eburnea sanctorum,domus Christi sunt ; vestimentum Christi sunt ;membra Christi sunt ; templum Spiritus sanctisunt. Ab his vestimentis Christi, ab his domibuseburneis spirat ei omnis fragrantia virtutum etcharismatum, ex quibus delectant et honorantRegem regum filiæ Apostolorum et Prophetarum.Probastis et ipsi, fratres mei, ex quo cœpistispossidere unusquisque vas suum in sanctificationeet honore, non passione desiderii, sicut et gentesquæ ignorant Deum (I Thess. IV, 4, 5), quidunguentorum, quid odoramentorum divinalargitate sit infusum ; quo modo corpus, quoderat sentina sordium, nunc Spiritus sancti sitvenerabile sacrarium ; et quod erat voragoflagitiorum, nunc quædam sit apotheca gratiarum.

6. Myrrha, inquit, et gutta, et casia a vestimentistuis, a domibus eburneis. Inhabitamus quidem domos

224

luteas, sed quæ materiæ [1938] qualitate suntluteæ, continentiæ virtute fiunt eburneæ ; exquibus si myrrha prima spirare cœperit permortificationem voluptatum, consequentur et aliæspecies aromaticæ, quæ multiformem virtutumgratiam spirabunt. Spirabunt autem Christodelectabiliter, tanquam de vestimentis suis ;spirabunt etiam longe lateque proximis, tanquambonus odor Christi in omni loco, Horumvestimentorum Christi fragrantiam statim utsensit Isaac : Ecce, inquit, odor filii mei, sicut odor agricui benedixit Dominus (Gen. XXVII, 27). Sed etSponsus ad sponsam, quæ etiam corpus etvestimentum ipsius est, loquitur dicens : Odorvestimentorum tuorum, sicut odor thuris (Cant. IV, 11).Quem nimirum odorem thuris Sponsogratissimum, pietas, o fratres, vestrorum spirabitcordium, si ita fragrans et devota fuerit utdirigatur oratio vestra sicut incensum inconspectu Altissimi, et ascendat coram eo sicutvirgula fumi ex aromatibus myrrhæ et thuris (Id. III, 6).Et quidem myrrha fragrat ei de corporibusvestris ; fragrat utique et mihi : utinam ita et thusfragret de cordibus vestris, quatenus Sponsusprobans vos sicut castos, sic etiam devotos,frequentius vos sua visitatione dignetur, et dicat :Ibo mihi ad montem myrrhæ, et ad collem thuris (Id. IV,6). Videtur tamen sermo iste, prophetia hujus essediei, per Salomonem olim prædicta, per Jesumhodie impleta. Hodie namque venit in illum

225

montem altissimum montium, montem nonmodo myrrhæ et thuris, sed et omniumaromatum ; dico autem Virginem virginum,omnium plenam gratiarum, inter quas tamenpræcipue, nisi fallor, redolebat sponso myrrhacastitatis, et thus pietatis. Odor, iste, fratres mei,super omnia aromata ; odor iste Dominummajestatis de excelsis attrahit et invitat, ut inclinetcœlos et descendat, sicut probat dies hæc, cumAltissimus, angelo misso de cœlis, ipse quoquedescendit in uterum Matris, qui semper manet insinu Patris, cum quo vivit et regnat per omniasæcula sæculorum. Amen. [1939]

SERMO II. De verbi incarnatione in Maria et in anima fideli.

1. Hodie Verbum caro factum est, et habitarecœpit in nobis, secundum regulam scilicet sanæfidei, quam ecclesiasticorum dogmatum definitiotradidit nobis. Firmissime namque tenet, etnullatenus dubitat Ecclesia, carnem Christi nonprius conceptam quam a Verbo susceptam ; sedipsum Verbum Dei carnis acceptione conceptum,carnemque Verbi incarnatione conceptam. Hodieitaque Sapientia ædificare cœpit sibi domumcorporis nostri in utero Virginis, et adædificandam unitatem Ecclesiæ, angularemlapidem de monte sine manibus abscidit ; dumsine opere humano de corpore virginali carnemsibi nostræ redemptionis separavit. Ab hoc ergo

226

die Dominus virtutum nobiscum, susceptornoster Deus Jacob, quia hodie Domini estassumptio nostra, ut inhabitet gloria in terranostra (Psal. LXXXIV, 10). Prorsus hodiebenedixisti, Domine, terram tuam, illambenedictam in mulieribus. Hodie dedistibenignitatem Spiritus sancti, ut terra nostra daretbenedictum fructum ventris sui, et rorantibuscœlis desuper uterus virginalis Salvatoremgerminaret. Maledicta terra in opereprævaricatoris, quæ etiam exercitata spinas ettribulos germinat hæredibus maledictionis (Gen.III, 17, 18). At nunc benedicta terra in opereRedemptoris, quæ remissionem peccatorumfructumque vitæ parturit universis, et filiis Adæpræjudicium originalis dissolvit maledicti. Prorsusbenedicta illa terra, quæ omnino intacta, necfossa, nec seminata, de solo rore cœli Salvatoremgerminat, et mortalibus panem Angelorum,alimoniam vitæ æternæ ministrat. Hæc itaqueterra, quia inculta erat, videbatur esse deserta, sederat opimo fructu referta ; videbatur esse eremussolitudinis, sed erat paradisus beatitudinis. Planehortus deliciarum Dei, eremus cujus campigerminaverunt germen odoris, plane desertumrefertum, de quo Agnum dominatorem terræPater emisit. Emitte, inquit, Agnum, Domine, depetra deserti (Isai. XVI, 1), id est, abscinde Petramde Petra, Sanctum et inviolabilem [1940] sancta etinviolata proferat virginitas. Sane in hoc ipso satis

227

decenter Christi occasus ortui, sepulturarespondet conceptioni, dum videlicet emittiturAgnus de petra deserti, condendus in petramonumenti ; et cujus corpori monumentumexcidendum erat in petra, ipse ab initio conceptussui, et corpus sibi excidit de petra, et corporilocum in petra ; sic integritatem petræ, cum de eaemitteretur, non imminuens, sicut nec signatamsepulturæ petram, cum de ea egrederetur,aperiens.

2. Si ergo petra Christus (I Cor. X, 4), ut aitApostolus, non degenerat a Matre Filius, quandoet ipsa petræ nomine censetur. An non rectevocatur petra, quæ et in amorem integritatisproposito firma, affectu solida, sensu quoque ipsoadversus illecebram peccati tota insensibilis erat etlapidea ? an non recte petra virginalis integritas,quæ et nihil parit per naturam sui ; et cum parit,roris virtute divini, nec admittens conceptum, necemittens partum, novit aperiri ? Sed aperiatur terra,inquit Isaias, aperiatur, et germinet Salvatorem (Isai.XLV, 8). O sancte Isaia, qui dicis aperiatur, quidergo est quod Dominus ad Ezechielem testatur :Porta hæc clausa erit, et non aperietur (Ezech. XLIV,2) ? An tibi reseratum fuit tantummodo consiliumfecundandæ Matris, et clausum tibi fuitmysterium clausæ perenniter integritatis ? Absit !inquit ; nemo magis quam ego conscius hujussecreti. Quomodo enim me latuisset perpetuævirginitatis mysterium, qui tanto ante prædixi :

228

Ecce virgo concipiet, et pariet filium (Isai. VII, 14) ?Quæris igitur quomodo dicamus, ego, aperiatur ;ille, non aperietur ? Non aperietur viro, aperieturDomino ; sicut ibidem ad ipsum diciturEzechielem : Vir non transibit per eam, quoniamDominus Deus Isræl ingressus est per eam. Aperieturautem Domino non virginalis integritas corporis,quia, sicut Ezechiel post prædicta subdidit : Hæcclausa erit ipsi etiam principi (Ezech. XLIV, 2, 3), sedaperietur auris et porta cordis ; quia videlicetintravit per aurem Virginis Verbum incarnandum,et exivit per clausam portam corporis incarnatum.Omnipotens namque Verbum Dei, etsiinfirmitatem nostram suscepit, nihil tamen de suasibi omnipotentia minuit, quominus contranaturam carnis, et supra intelligentiam sensusnostri, corpus suum palpabile per clausa posset etintegra trajicere, sicut [1941] etiam discipulosingrediens januis clausis, oculis probavit, quodratio non capit.

3. Secura igitur, o Virgo intemerata, o portasanctuarii perenniter clausa, secura aperi DominoDeo Isræl, qui tibi jam dudum clamat : Aperi mihi,soror mea, amica mea (Cantic. V, 2). Non est quodtimeas integritati tuæ : Deus non novit integraviolare, sed violata consolidare. Si Verbo Dei aptaes, tum demum non modo clausa, sed et signataes. Pone me, inquit, ut signaculum super cor tuum, utsignaculum super brachium tuum (Id. VIII, 6). Jesusquippe impressus in corde, expressus in opere,

229

sigillum plane et munimentum est inviolabilecastitatis sponsæ suæ, et eo ipso quo se imprimitimitationis formam, imponit etiam incorruptioniscustodiam. Sit ergo, o Virgo fidelis, auris tuaaperta ad audiendum et mens tua ad credendum :aure percipe verbum angeli, et corde suscipeVerbum Altissimi, et corpore concipe Filium Dei.Dic et tu, o beata, tam humilis quam fidelis, dicDominus aperuit mihi aurem ; ego autem non contradico,retrorsum non abii (Isai. L, 5). Ecce ancilla Domini :præsto sum ejus voluntati ; quinimo juvabo votissi possum, fiat mihi secundum verbum tuum (Luc. I,38). Hoc dicere, sic suam devotionem offerre,istud plane est Domino pectus aperire, istud estetiam os aperire, et spiritum attrahere. Sicprofecto aperiebatur terra, ut, quem rorabant cœlidesuper, susciperet rorem, et germinaretSalvatorem. Nobile germen, germen justum,germen odoris, germen Domini, quod jam est inmagnificentia et gloria, cum idem fructus terræsublimis est super omnia, id est, exaltatus estsuper cœlos Deus, et super omnem terram gloriaejus. Nihil enim interest sive germen, sivefructum aut florem dixeris, cum hæc omnia, imoinfinita alia unus Christus sit, res una, sedmultiformis gratia, et virtutis unius operatiomultifaria ; cui si infinita nomina paupertashumani sensus et sermonis pro similitudinecommodaverit, rei tamen implere significationemnon poterit. Bene autem simul vocatur germen, et

230

flos, et fructus, qui sine gradu profectus, ab initioconceptus sui omni virtute et gratia in se ipsoexstitit perfectus. In nobis enim primum ipsegermen est, cum fides in confessionem prorumpitvel opus manifestum : postmodum flos, cum superproficientem efflorescit sanctificatio Dei quodamspectabili decore virtutum ; [1942] demum autemfructus, cum beatitudo satiat hominemconsummatum. Pulcherrime sane acvigilantissime non solum mysteria, sed etmysteriorum præsagia dispensatio præordinavitdivina, ut locus in quo terra germinavitSalvatorem germen justum, et flos de virga etradice Jesse ascendit, Nazareth, id est sanctitas,germen, flos, virgultum vocaretur ; ut videlicetnegotium loco, locusque negotio consona vocecontestaretur, pariterque et nomen loci remgerendam pronuntiaret, et res gesta causamnominis indicaret.

4. Ignoscite mihi, fratres mei, quia, quimorum vestrorum servire debueram instructioni,plus forsitan quam necesse erat demoratus sum inillius ineffabilis admiratione et præconio mysterii.Quid enim mirum si miror quod stupent Angeli,si prædicare gestio, quam cœli enarrant, gloriamDei ? quid mirum si me delectat quod beatosspiritus lætificat, quod peccatores justificat,justosque glorificat ? Nescio tamen si ulla essepossit efficacior ac suavior morum ædificatio,quam hujus mysterii, id est Verbi incarnati, fidelis

231

et pia consideratio. Quid enim sic hominemexcitare potest ad amorem Dei, quam prævenienshominem amor Dei tam vehemens ad hominem,ut homo propter hominem velit fieri ? Quidautem ita nutrit amorem proximi, quamsimilitudo et natura proximi in humanitate Dei ?Nam humilitatis exemplum nec cogitari possemajus aliquod existimo, quam exinanitionem Deiin formam servi, et servitutem plus quam servi.Castitatem porro quid æque commendat, sicutquod ipsa castitas Salvatorem germinat ? Aut fideivirtutem ac meritum quid evidentius ostendit,quam quod Virgo Deum fide concepit, fideomnia sibi promissa divinitus impleripromeruerit ? Beata, inquit, quæ credidit, quoniamperficientur quæ dicta sunt ei a Domino (ibid. 45). Et utplenius noveris conceptum Virginis non solumesse mysticum, sed et moralem ; quodsacramentum est ad redemptionem, exemplumquoque tibi est ad imitationem ; ut manifesteevacues in te gratiam sacramenti, si non imiterisvirtutem exempli. Quæ enim Deum fide concepit,si fidem habeas, idem tibi promittit, quodvidelicet si verbum ex ore nuntii cœlestis fidelitervelis suscipere, Deum quem totus orbis nonpotest capere, possis et ipse concipere. Concipereautem corde, imo et [1943] corpore, licet noncorporali opere aut specie, tamen plane corporetuo ; quandoquidem jubemur ab Apostologlorificare et portare Deum in corpore nostro (I

232

Cor. VI, 20). Attende itaque, ut scriptum est,diligenter auditui tuo, nam fides ex auditu, auditusautem per Verbum Dei (Rom. X, 17) ; quod tibiabsque dubio evangelizat angelus Dei, cum detimore aut amore ejus tecum agit prædicatorfidelis, quem angelum Domini exercituum dici etesse non est tibi fas ambigere (Malach. II, 16, 17).Quam beati qui dicere possunt : A timore tuo,Domine, concepimus et parturivimus spiritum salutis (Isa.XXVI, 17, 18) ! qui nimirum non est alius quamspiritus Salvatoris, quam veritas Jesu Christi. Videineffabilem dignationem Dei, simulque virtutemincomprehensibilis mysterii : qui creavit te,creatur in te ; et, quasi parum esset te ipsumhabere patrem, vult etiam te sibi fieri matrem.Quicumque, inquit, fecerit voluntatem patris mei, ipsemeus et frater, et soror, et mater est (Matth. XII, 50). Ofidelis anima, expande sinus, dilata affectus ; neangustieris in visceribus tuis, concipe quemcreatura non capit. Aperi Verbo Dei auremaudiendi : hæc est ad uterum cordis via spiritusconcipiendi, hac ratione compinguntur ossaChristi, id est, virtutes in ventre prægnantis.

5. Gratias tibi, sancte Spiritus, qui ubi visspiras. Video munere tuo non unam, sedinnumeras fidelium animas illo generoso germinegravidas ; custodi opera tua, ne aliqua illarumabortiat, conceptumque divinæ sobolis informemaut mortuum excutiat. Vos quoque, o matresbeatæ tam gloriosæ prolis, attendite vobis ipsis,

233

donec formetur Christus in vobis (Galat. IV, 19) ;attendite, ne qua foris offensa gravior fetumtenerum lædat, ne quid ingeratis ventri, id estmenti, quod spiritum quem concepistisexstinguat. Parcite, si non vobis, certe Filio Dei invobis ; parcite, inquam, non solum ab operibus etsermonibus malis, sed etiam a cogitationibusnoxiis et delectationibus mortiferis, quæ planesuffocant semen Dei. Omni itaque custodiaservate corda vestra, quia ex ipsis vita procedet,cum scilicet maturus se partus absolvet, et vitaChristi, quæ nunc abscondita est in cordibusvestris, manifestabitur in carne vestra mortali.Concepistis spiritum salutis, sed adhuc parturitis,nondum peperistis. Si labor in parturiendo,magna de spe partus consolatio. Mulier cum [1944]parit, tristitiam habet (Joan. XVI, 21) laboris ; cumautem pepererit puerum, jam non memor eritpressuræ propter gaudium, quia natus erit homoChristus in mundum exteriorem corporis nostri,quod et minor mundus solet appellari. Qui enimnunc conceptus est Deus in spiritibus nostris,configurans eos spiritui charitatis suæ, tunc veluthomo nascetur in corporibus, configurans eacorpori claritatis suæ, in qua vivit et gloriaturDeus per omnia sæcula sæculorum. Amen.

SERMO III. De hujus mysterii signis.

1. Audite, domus David : ecce dabit Dominus ipsevobis signum. Ecce virgo concipiet (Isai. VII, 13, 14).

234

Hodie impleta est hæc prophetia in auribusvestris. Hodie namque illud ineffabile conceptusvirginalis miraculum, sicut audieratis promissum,sic audistis impletum : Virgo hodie concepit. Ethoc signum, prioribus retro sæculis inauditum,nostris sæculis Dominus dedit. Et sicut Jeremiaseodem spiritu et eodem sensu prædixit : CreabitDominus novum super terram, quia femina circumdabitvirum (Jerem. XXXI, 22). Quid est enim, creabitDominus novum super terram, femina circumdabit virum,quod ait Jeremias, nisi quod ait Isaias : DabitDominus signum, Virgo concipiet filium (Isai. VII, 13,14) ? Hoc nempe est, circumdabit. Non deconsortio virili suscipiet, sed de se sola intrasemetipsam concipiet, et solius materni corporisinvolucro vestiet. Alioquin dicant, si possuntJudæi, quod signum Dominus in hoc dedit, si nonvirgo, sed adolescentula, ut ipsi falsointerpretantur, concepit ; aut quid novumDominus creavit, si femina masculum de masculosusceptum circumdedit. Potest quidem mentiriiniquitas sibi ; sed in multitudine virtutis tuæ, oDomine, mentientur tibi inimici tui, ut virtutemtuam dum negat pravitas et paucitas Judæorum,gloriosius et copiosius confiteatur fides omniumpopulorum. Confiteantur tibi populi, Deus, confiteanturtibi populi omnes, quia terra dedit fructum [1945] suum,Virgo germinavit Jesum (Psal. LXVI, 6). Velint,nolint Judæi, creavit Dominus novitatem hujusmiraculi, in signum eorum incredulatis ; utique in

235

signum cui contradicunt usque hodie, plus, nisifallor, pertinacia odibili, quam ignorantiamiserabili.

2. Non alienum tamen ab origine etconsuetudine viperei germinis, si modocontradicunt huic signo, postquam factum est, quiab initio in patre et rege suo impiissimo Achazcontradixerunt ne fieret. Locutus est enim Dominusad Achaz, dicens : Pete tibi signum. Non petam, inquit,et non tentabo Dominum (Isai. VII, 10-12). O religioprofana ! o pietas exsecranda ! o humilitasdolosa ! Ne tentes, ut ais, Dominum, contemnisDominum. Quomodo enim tentares, si fideliterobedires ? Nunc autem quomodo non gravitertentas, quem manifesto contemptu irritas ?Novimus utique, novimus dolum et invidiamJudaicæ radicis, quæ et antequam Christusnasceretur, invidere cœpit gloriæ illius. Nam etiste Achaz, quantum ex vita et moribus ipsiusintelligi datur (nam cultor idolorum erat), non aliareligione aut metu signum recusavit petere cumjuberetur, nisi ideo scilicet ne Dominusglorificaretur. Sane mira et plane digna ira Dei ethominum, tam dira perversitas Judæorum, qui,cum jubentur signa quærere, renuunt, non, utfingunt, ne tentent, sed ne glorificent Dominum(Matth. XVI, 4) ; cum non jubentur, tentant etquærunt. Nam velut natura et usu Judæi signaquærunt, et, si dantur, calumniantur et inficiaricontendunt, ut manifeste confiteantur quia

236

tentantes quærebant, non ut crederent facienti,sed ut insultarent non facienti. O gens peccatrix,semen nequam, filii scelerati (Isai. I, 4) ! ait Isaias,Numquid parum est vobis molestos esse hominibus, mihiet aliis prophetis, imo universo generi hominum,quia molesti estis et Deo meo ? Propter hoc dabitDominus ipse vobis signum (Isa. VII, 13, 14). Quiaenim vos in perversum adversum eum inceditis,et ipse, ut ait, perversus incedet vobis. Non vultissignum dari, ne glorificetur auctor miraculi ; etipse propter hoc dabit, ut ipse glorificetur, et vosconfundamini. Fac, Domine, fac mecum signum inbonum, ut videant qui me oderunt, et confundantur (Psal.LXXXV, 17), ait de Judæis ad Patrem Filius.

3. Primum autem signum quod Pater et[1946] Filius operati sunt in confusioneminfidelium et gloriam fidelium, in testimoniumsuæ virtutis et opus nostræ salutis, arbitrorhodiernum esse Virginis conceptum. Nam deipso cum præmissum esset, dabit Dominus signum,quasi quærentibus quod signum, intulit contextusProphetæ, verbis tamen Evangelistæ, Ecce virgoconcipiet et pariet filium (Isai. VII, 14, et Luc. I, 31) ;ut plane aut consequentia vel veritate contextuscareat, aut (quod est probabilius) mendaciumJudæorum latebram non habeat. Merito proindecum jam generatio prava et adultera signumquærit, signum non datur ei, nisi signum Jonæ(Matth. XVI, 4) ; ut videlicet qui ob perversitatemmentis non ædificantur signo virtutis,

237

scandalizentur signo infirmitatis, triduanæ scilicetsepulturæ et mortis. Nam verbum crucis et mortisJudæis, qui pereunt, scandalum est ; his autem quisalvi fiunt, id est, nobis, virtus Dei est (I Cor. I,18) ; nec minor aut infirmior nobis est Filiushominis in corde terræ, quam in consessu paternædexteræ. Signum quippe quod illi recusaverunt,sive in profundum inferni, sive in excelsum supra,nos fide plena ac veneratione devota suscipimus,agnoscentes Filium quem concipit Virgo, inprofundo inferni signum nobis esse liberationis etveniæ ; in excelsum supra, signum et spemexsultationis et gloriæ. Qui enim primumdescendit in inferiores partes terræ, ut in sanguinetestamenti sui extraheret vinctos de lacu in quonon est aqua, ipse est et qui ascendit super omnescœlos, ut adimpleret omnia (Ephes. IV, 9, 10).Jam levavit Dominus signum primum in patibulocrucis, postmodum in throno regni, et exaltavitsignum ad populos nationum, quia contradictumest ei a populo Judæorum, et quotidie a quatuorventis congregat dispersos veri Isræl ad hocsignum. O Radix Jesse, qui stas in signumpopulorum, super quem jam continent reges ossuum, obstruatur etiam os loquentium iniqua, idest, Judæorum blasphemantium, qui adhuc signoimmaculato conceptus tui contradicunt, et necangelo Gabrieli credunt dicenti quia non estimpossibile apud te omne verbum (Luc. I, 30, 31).Beata quæ credidit, cui hæc ratio satisfecit, et,

238

cum quæsisset quomodo Filium susciperet, quænon cognosceret virum, tam de integritate quamde prole securam deinceps effecit.

4. Quidquid ergo garriat impietas [1947]infidelium, nobis concipiat et pariat Virgo Filium ;nos quippe signum habemus in bonum, etiamMatrem et Filium. Nobis plane Mater totamiraculum est, quæ singulariter et sine exemplomater est et virgo ; nobis Filius totus miraculum,qui non solum singulariter, sedincomprehensibiliter Deus est et homo. Mater,virgo concipiens et pariens, signum nobis est quiaDeus est homo iste qui concipitur et paritur ;Filius, divina faciens, et humana patiens, signumnobis est quia in Deum transferet hominem, proquo concipitur et paritur, etiam et patitur.Omnium tamen humanarum infirmitatum velinjuriarum quas pro nobis pertulit divina dignatio,sicut tempore primam, sic etiam humilitate feremaximam existimo, quod in utero concipi, inutero novem mensium tempore majestas illaincircumscripta passa est contineri. Ubi enim sicse exinanivit ? aut quando ita penitus a semetipsodefecisse visus fuit ? Tanto tempore nihil illasapientia loquitur, nihil illa virtus manifestumoperatur, nullo signo visibili majestas, quæ clausalatet, proditur. Non sic in cruce visus est infirmus,ubi quod infirmum ipsius fuit, statim apparuitfortius omnibus hominibus : quando et moriensglorificat latronem, et exspirans inspirat

239

Centurionem ; quando horarius dolor passionis einon solum compati fecit elementa creaturarum,sed etiam contrarias fortitudines subigitæternorum passioni dolorum. In utero autem sicest quasi non sit, sic omnipotens virtus vacatquasi nihil possit, et Verbum æternum subsilentio se premit.

5. Vobis tamen, fratres, vobis illud silentiumverbi loquitur, vobis clamat ; vobis utiquedisciplinam silentii commendat. In silentio enim etspe erit fortitudo vestra (Isai. XXX, 15), sicut Isaiaspromittit, qui cultum justitiæ silentium definivit(Id. XXXII, 17). Sicut namque puer ille conceptusin utero ad maturitatem partus sub alto etdiuturno profecit silentio, sic et spiritum hominisdisciplina silentii nutrit, format et roborat, etquanto occultius, tanto tutius et salubriusincrementum præstat. Nescit homo animalis, quinon percipit quæ sunt spiritus Dei, quæ sit viaspiritus, et quomodo compingantur ossa in ventreprægnantis (Eccle. XI, 5) ; sed non occultatum os[1948] meum a te, ait sanctus Deo, quod fecisti mihiin occulto (Psal. CXXXVIII, 15) mentis, subsecreto silentii. Sed nec a vobis occultatum esthoc mysterium, fratres mei, quorum experientia etconfessio testis mihi est quomodo quietus etmodestus spiritus sub silentio roboretur,pinguescat et floreat ; quomodo e contrario perverba, velut quadam paralysi, dissolvatur etdefluat ; quomodo macrescat, et marcescat, et

240

aridus decidat. Denique si in silentio fortitudonon esset, Salomon nequaquam dixisset : Sicuturbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui nonpotest in loquendo cohibere spiritum suum (Prov. XXV,28). Cæterum, si quæris quo negotio sitoccupanda mens in silentio, nihil tibi imponimusonerosum, comede panem tuum, sicut et ipseDominus conceptus suo tibi commonstratexemplo. Quid enim propheta de eo dixit, cumloqueretur de porta orientali semper clausa indomo Domini, quæ tamen Deum Isræl admisit etemisit ? Princeps ipse, inquit, sedebit in ea, ut comedatpanem coram Domino (Ezech. XLIV, 3). Sedebit,inquit, in ea, quoniam requiescet in ea, de qua etipse loquitur : Hæc requies mea (Psal. XXXI, 14) ;sedebit in ea tanquam in throno grandi, quem,sicut alias dixi, Salomon rex sibi de ebore fecit (III Reg.X, 18). Si attendas angustias uteri, locus prorsusangustus est, si latitudinem cordis, thronusgrandis est, propter quam etiam uterus tantæmajestatis capax factus est. In ea ergo princepssedit et panem comedit ; quia si quis, inquit,aperuerit mihi, intrabo ad eum, et cœnabo cum eo, et ipsemecum (Apoc. III, 20).

6. Non est hæc cœna sine pane, quando etipse qui cœnat panis est vitæ, panis qui hodiedescendit de cœlo et dat vitam mundo. Sed resmira, si idem est qui cœnat, et quod cœnatur ; etqui comedit, ipse est panis qui ab eo comeditur.Revera res mira, sed res vera ; quia Christus non

241

alio pane quam se ipso pascitur. Ipse namquetotus est panis, Verbum propter se, caro propterunionem Verbi. Alioquin caro non prodestquidquam, cum spiritus sit qui vivificat (Joan. VI,64), nec in solo pane vivat homo, sed in omniverbo quod procedit de ore Dei (Matth. IV, 4).Omne verbum procedens de ore Dei unum etunigenitum est Verbum Patris, quod, cumsimplex sit, in se tamen continet rationem etformam omnis verbi divini. Verbum itaquepascitur de Verbo, [1949] Filius vivit de se ipso ;quia sicut Pater habet vitam in semetipso, sicdedit et Filio vitam habere in semetipso (Joan. V,26). Alia tamen ratione, sed tamen ineffabilibeatitudine, Verbo pascebatur anima illa, Verboipsi in persona conjuncta ; et incomparabilifelicitate princeps ille sedens in porta virginalisuteri, panem verbi coram Domino comedebat. Idigitur operis tu quoque, si sapis, in silentio tuoactitabis, ut panem verbi divini comedas coramDomino, conservans, sicut Maria, quæ de Christodicuntur, et conferens in corde tuo. Hunc panemtecum Christus manducare delectabitur ; et qui tepascit, ipse in te pascetur (Luc. XXII, 15, 19) ; etpanis ipse quo plus editur, plus abundabitedendus : quia gratia non minuitur usu, sedaugetur.

7. In hoc propterea tibi sit exemplo Jesusconceptus et gestatus in utero, ut, sicut onus illudleve ac suave, etsi gravidavit, non tamen gravavit

242

uterum Mariæ, sic te non sentiat gravem autmolestum uterus Ecclesiæ. Gravida est, o fratres,Ecclesia, non, sicut Maria, solo Jesu, sed, sicutRebecca, Jacob et Esau, non solum scilicet boniset modestis, sed etiam dyscolis et indisciplinatis ;quos tamen et ipsos, propter nomen Jesu, velforsitan aliquod initium substantiæ ejus, Ecclesiæviscera suscipiunt et amplectuntur. Sed cum sesecolliderent parvuli discordes in utero Rebeccæ,quæ prius oraverat ut conciperet, dolensqueventrem suum a tribulatione malorum et dolore,pene pœnitebat quod concepisset : Si sic, inquit,futurum mihi erat, quid necesse erat concipere ? (Gen.XXV, 22.). Si de aliquo nostrum, fratres, sicconqueri contigerit viscera matris nostræ, timeone melius fuisset si conceptus non fuisset homoille ; nisi quod nec de talibus sinit nos desperare,qui etiam de lapidibus suscitat filios Abrahæ (Luc.III, 8). Ipse in eis, si qui tales sunt, emolliat corlapideum, ne quatiant viscera matris ; ipse visceramatris consoletur, ne fatigetur eos, qualescunquesint, portare, donec formetur in eis Christus, quiperfectus Deus, perfectus homo vivit et regnat,per omnia sæcula sæculorum. Amen. [1950]

DOMINICA IN RAMIS PALMARUM.

SERMO I. Quomodo Christus omnia homini factus.

1. Hoc sentite in vobis, quod et in Christo Jesu, qui,cum in forma Dei esset (Philipp. II, 5, 6), etc. Audiatservus nequam et fugitivus, hominem dico, qui,

243

cum esset in natura et conditione servili etnecessitate serviendi, servire detrectans, arriperesibi conatus est libertatem et æqualitatem Dominisui. Christus cum in forma Dei esset, non rapina,sed natura æqualis, quia coomnipotens, coæternuset consubstantialis, exinaniens semetipsum, nonsolum formam servi accepit, in similitudinemhominum factus ; sed etiam ministerium serviimplevit, humilians semetipsum, et obediensfactus Patri usque ad mortem, mortem autemcrucis (Ibid. 8). Sed parum tibi videatur quod,cum esset filius et coæqualis, tanquam servusservivit Patri, si non et servo suo plus quamservus servivit. Factus quidem erat homo, utserviret Creatori. Et quid justius quam ut serviasilli a quo creatus es, sine quo nec esse potes ? etquid beatius aut sublimius quam servire illi cuiservire regnare est ? Non serviam, inquit homoCreatori. Ego igitur serviam tibi, inquit Creator,homini. Tu recumbe ; ego ministrabo, ego tibipedes lavabo. Tu quiesce ; ego languores tuosferam, infirmitates portabo. Utere me, ut libet, inomni necessitate tua, non modo ut servo tuo, sedetiam ut jumento tuo, ut peculio tuo. Si fatigatusaut oneratus es, ego te et onus tuum feram, utlegem meam primus impleam. Alter, inquit,alterius onera portate, et sic adimplebitis legem Christi(Galat. VI, 2). Si esuris, aut sitis, et ad manumforte nihil melius habes, nec alter tibi vitulus æquesaginatus præsto est, ecce ego paratus immolari,

244

ut carnes meas comedas, et sanguinem bibas. Necverearis ex morte servi damna [1951] servitii ejuspati ; etiam comestus et bibitus, manebo tibiinteger et vivus, serviamque ut prius. Si incaptivitatem ductus aut venumdatus es, eccevende me, teque pretio mei, vel me ipso pretioredime. Vile quidem mancipium videor ; sed etsinoctu et clanculo distrahar quasi res furtiva, etsiab avarissimis Judæorum sacerdotibus emar ;attamen saltem triginta argenteos appretiaripotero ; hoc pretio mei poterit emi sepulturaperegrinorum, me pretio vita sepultorum. Siinfirmaris, et mori times, ego moriar pro te, ut desanguine meo tibi conficias medicamenta vitæ.

2. Euge, serve bone et fidelis, servisti revera,servisti in omni fide et veritate, servisti in omnipatientia et longanimitate. Non tepide, quiexsultasti ut gigas ad currendam viam (Psal.XXIII, 6) obedientiæ ; non ficte, qui etiamanimam post tot et tantos laboressuperimpendisti ; non murmurose, qui, innocensflagellatus, nec os aperuisti. Scriptum est, etjustum est : Servus sciens voluntatem domini sui, et nonfaciens digna, plagis vapulabit multis (Luc. XII, 47,48). Sed iste servus, obsecro, quid non dignumfecit ? quid debuit facere et non fecit ? Bene omniafecit, clamant qui facta ejus observabant, et surdosfecit audire et mutos loqui (Marc. VII, 37). Omniafecit digna, et quomodo sic omnia passus estindigna ? Dorsum posuit ad flagella, plagis

245

vapulavit non paucis nec parvis ; indicio suntsanguinis rivuli qui de tot partibus profluuntcorporis. Contumelia et tormento interrogatusfuit, veluti servus aut latro subditus quæstioni, quaconfessio extorqueatur criminis. O detestabilemsuperbiam hominis servire contemnentis, quæ alioexemplo non poterat humiliari, nisi servitute ettali servitute Domini sui ! et utinam vel sic possit !utinam vel nunc habeat et referat gratiam tantæhumilitati ac bonitati ! Sed, ut mihi videtur, adhucaudio eumdem Dominum apud Isaiamconquerentem de ingratitudine nequam servi, ubiscilicet ait : Non te servire feci in oblatione, nec laboremtibi præbui in thure. Verumtamen me servire fecisti inpeccatis tuis, laborem præbuisti mihi in iniquitatibus tuis(Isai. XLIII, 23, 24). Et quem laborem ? Usque addefatigationem, esuriem et sitim ; sed usque adsudorem, sudorem autem sanguinis decurrentis interram (Luc. XXII, 44) ; sed usque ad mortem,mortem autem crucis : ne omnia [1952] modoreplicem, quod alapis cæsus, sputis illitus,coronatus spinis, confixus clavis, lanceaperforatus, aceto et felle potatus. Hoc torcular,inquit, calcavi solus, et de gentibus non est vir mecum(Isai. LXIII, 3). Vos ergo, qui statis tota die otiosi,attendite et videte si est labor sicut labor meus.

3. Utique valde laborasti, Domine mi, inserviendo mihi ; justum profecto et æquum essetut saltem de cætero tu quiesceres, tuusque tibiservus vel ordine vicis suæ, quia ad ipsum ventum

246

est, serviret. Quam magno, Domine mi, inutiletibi meum redemisti servitium, qui nec ministeriisindiges Angelorum ! Quam suavi et benigna artepietatis recuperasti tibi et subdidisti contumacemservum, vincens in bono malum, humilitateconfundens superbum, beneficiis obruensingratum ! Sic nimirum, sic sapientia vincitmalitiam ; sic carbones ignis congessisti supercaput contumacis, quibus accenderetur adpœnitentiam. Vicisti ergo, Domine, vicistirebellem : ecce do manus in vincula tua, jugoquetuo suppono cervicem. Dignare tantum ut tibiserviam, patere ut tibi laborem. Accipe meservum sempiternum, licet inutilem, nisi nuncquoque mecum sit et mecum laboret gratia tua,semper et præveniens et subsequens. Præveniatnos, prior ostendens humilitatis et patientiæexempla, subsequatur nos, adjuvans ut imitemurostensa. Quam felices nos, o fratres mei, si superhoc audiamus consilium Apostoli : Hoc sentite,inquit, in vobis quod et in Christo Jesu (Philipp. II, 5)præcessisse cognoscitis ! hoc est, nullus extollatursupra se, sed magis humilietur infra se ; qui majorest, aliis serviat ; si quis læditur, prior satisfaciat ;in commune usque ad mortem quisque obediat.His vestigiis, fratres, sequemur Christum in formaDei, in qua vivit et regnat per omnia sæculasæculorum. Amen.

247

SERMO II. De crucis scientia et virtute.

1. Paulus, doctor noster in fide et veritate, si[1953] hodie veniret ad nos, puto quia nonjudicaret se aliquid scire inter nos, nisi JesumChristum, et hunc crucifixum (I Cor. II, 2). In hissiquidem diebus in quibus anniversaria dominicæpassionis et crucis memoria solemniter celebratur,nihil, ut arbitror, convenientius prædicatur, quamJesus Christus, et hic crucifixus. Nam et aliisquibuslibet diebus quid unquam potest prædicarifidelius ? quid audiri salubrius ? quid cogitarifructuosius ? Quid enim tam pium fideliumaffectibus, tam medicinale moribus ; quid sicinterficit peccata, crucifigit vitia, virtutes nutrit etroborat, sicut crucifixi memoria ? Loquatur ergoPaulus inter perfectos sapientiam in mysterioabsconditam ; mihi, cujus imperfectum videntetiam oculi hominum, loquatur Christumcrucifixum, his quidem qui pereunt stultitiam,mihi autem et his qui salvi fiunt, plane Deivirtutem Deique sapientiam ; mihi prorsusaltissimam atque nobilissimam philosophiam, perquam infatuatam irrideo tam mundi quam carnissapientiam. Quam perfectum me putarem, quamprovectum in sapientia, si Crucifixi vel idoneusinvenirer auditor, qui factus est nobis a Deo nonsolum sapientia, sed et justitia, et sanctificatio, etredemptio ! (Id. I, 30.) Omnino si Christoconfixus es cruci, sapiens es, justus es, sanctus es,liber es. An non sapiens, qui, cum Christo

248

exaltatus a terra, sapit et quærit quæ sursum sunt ?an non justus, in quo destructum est corpuspeccati, ut ultra non serviat peccato ? an nonsanctus, qui semetipsum exhibuit hostiam vivam,sanctam, placentem Deo ? an non vere liber,quem Filius liberavit, qui de libertate conscientiæillam liberam vocem Filii sibi assumere confidit :Venit princeps mundi hujus, et in me non habetquidquam ? (Joan. XIV, 30.) Vere apud Crucifixummisericordia, et copiosa apud eum redemptio, quisic redimit Isræl ex omnibus iniquitatibus ejus, utprincipis hujus mundi calumnias liber evaderemereatur.

2. Sciat tamen, sciat quicunque est ille beatuset verus Isræl, non esse hoc suæ meritumperfectionis, sed divinæ gratiam redemptionis ;non scilicet quia peccatum non fecerit, necinventus sit dolus in ore ejus, sed quia ille cujushæc laus propria est, Christus scilicet, purgavitpeccata illius, qui per sanguinem crucis suæpurgationem peccatorum faciens, ibi maxime[1954] triumphavit principatus et potestates, ubiabscondita erat fortitudo ejus. Erat abscondita,sed non perdita ; quia crucifixus ex infirmitate,vivebat ex virtute Dei. Erat occulta, sed non eratotiosa ; quia crucifixus veterem hominem inomnibus electis crucifigebat. Crucifigebatmundum Paulo, et Paulum mundo (Galat. VI,14). Crucifigebat denique tyrannum hujus mundi,omnesque suæ antiquæ ministros tyrannidis.

249

Hamum plane sub esca recondebat, qui subinfirmitate fortitudinem abscondebat. Ac perindeille homicida ab initio sitiens humanumsanguinem, dum irruit in infirmitatem, incidit invirtutem : morsus dum momordit, confixus dumCrucifixum appetivit.

3. Gratias cruci et clavis tuis, Domine Jesu :video perforatas fauces illius draconis, uttranseant liberati, qui etiam fuerant absorpti. Etqui fiduciam habebat quod influeret Jordanis inos ejus (Job XL, 18), fluvium, quem absorbuerat,se non minima ex parte perdidisse frendensirascitur. De illis quippe faucibus nobis istivenerunt qui hodie nobiscum nobilem acmagnificum crucis decantant triumphum. Planede ore leonis liberati sunt, imo de ventre inferiregressi sunt. Irascatur ergo, fremat et tabescat decujus dentibus præda erepta est : nam Christusgratulabitur quod non gratis crucifixus est. Lugeatinfernus et mors ; ille morsus, ista mortua : namcoeli lætantur, et exsultat Ecclesia, quod Christusinfernum spoliat, mortemque triumphat. Inconversione nempe istorum triumphum suærenovavit passionis, crucisque miracula suscitavit.In istis crux refloruit, hunc fructum pretiosumnunc etiam arbor vitæ tulit. Quomodo namquemaneret sterilis, quæ non modo rigata, sed etiamvivifica facta est sanguine Salvatoris ? jam nonpœnitebit eum quod in palmam ascendit, cumtantum tamque pretiosum de ea fructum

250

collegerit. Hunc quippe fructum inter aliosprævidebat, cum voluntarius ad crucemproperabat. Dixi, inquit, ascendam in palmam, etapprehendam fructus ejus (Cantic. VII, 8). Paucisabsolvit quod voluntate passus sit, quod passioneexaltatus sit, quod non sine fructu nostro passussit. In dicto siquidem proponentis, arbitriilibertas ; in ascensu, triumphi sublimitas ; inapprehensione fructuum, redemptionismonstratur utilitas. Vos, insensati Judæi,clamabatis quidem, [1955] Ascende, calve ; ascende,calve (IV Reg. II, 23) ; sed ordinationi ejusliberrimæ, qui sponte decreverat ascendere, nonpotuit furor vester nisi servire. Ascendit crucemvoluntate, triumphavit in ea potestate, fructum exea collegit pietate. Uno igitur opere et Judæumirrisit, et diabolum peremit, atque christianumredemit.

4. Dicant igitur qui redempti sunt a Domino,quos redemit de manu inimici, et de regionibuscongregavit eos (Psal. CVI, 2) ; dicant, inquam,voce et mente magistri sui : Mihi autem absitgloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi (Galat.VI, 14) ! in qua sapientia Dei nequam infatuavitconsilium, justitia destruxit eum qui habebatmortis imperium, misericordia liberavit captivum.Merito prorsus, o sapiens gloriator, gloriaberis incruce Domini tui, cujus liberatus es triumpho,vivificatus mysterio, justificatus exemplo, munitussigno. Sic enim justæ rationis consequentia

251

postulare videtur, ut exemplum Crucifixi adjustificationem suam imprimant moribus, quisignum crucis ad munimen sui imprimuntfrontibus, et illius vivant lege, cujus armantur fide.Alioquin fallaciter miles characterem regis gestat,cujus præscriptum non observat ; nec recte setuetur illius signo, cujus non paret imperio. Videautem quanta perversitas et abusio sit, ut inimicicrucis Christi tueri se velint signo crucis Christi :dum securi sunt, luxuriantes contra pietatemcrucis ; cum in periculo deprehensi sunt, volentesesse defensi virtute crucis. Plane inimici crucisChristi sunt, amici ventris sui ; quorum deusventer est, quorum idolum nummus est. Sciattamen, sciat quicunque nunc fallaciter sibiCrucifixi signum usurpat ; nequaquam se illo tueripoterit in illa necessitate suprema, quando jamnon arbitrio hominum, sed judicio et ministerioAngelorum signabitur Thau super frontesvirorum gementium et dolentium, ut discernantursalvandi a multitudine perditorum (Ezech. IX, 4-7).

5. Sed et Paulus, dux ille strenuus militiæchristianæ, fidelis signifer, qui stigmata Crucifixiin corpore suo portabat, nunc quoque in hacverorum ac falsorum militum confusione, signoutique notabili istos ab illis discernebat, cumdicebat : Qui autem sunt Christi, carnem crucifixeruntcum vitiis et concupiscentiis (Galat. V, 24). Cautaprorsus et circumspecta definitio, ac velut [1956]

252

formam referens de ipsius veritatis exemplariimpresso. Nimirum quod impressum retinet vita,signantius exprimit lingua. Qui ergo Christoconfixus erat cruci, de propriæ conscientiæexemplari formam istam protulit : Qui Christi sunt,carnem crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis.Noverat vir multæ scientiæ et experientiæ, multosesse aut fore qui crucifigerent concupiscentiascarnis, et sinerent regnare vitia cordis ; multos econtrario qui, fiducia pacati cordis, negligerentmortificationem corporis. Sed sicut nonnunquamdivina justitia spiritum sibi non subditum,contumeliis carnis licet afflictæ flagellat, sicplerumque corpus incrassatum recalcitrat, et novabella spiritui jam quieto resuscitat. Eapropter vultApostolus ut, crucifixis tam vitiis interioribusquam concupiscentiis exterioribus, mundemus nosab omni inquinamento carnis et spiritus, perficientessanctimoniam in timore Dei (II Cor. VII, 1). Timornempe Dei, velut quidam clavi in altum defixi,cruci nos configit, et velut affixus justitiæcontinere nos facit, ut non exhibeamus membranostra arma iniquitatis, sed justitiæ ; et, licet sit,non tamen regnet peccatum in nostro mortalicorpore. Sane quod timor Dei compareturconfigentibus clavis, sententia est David, qui ait :Confige, quasi a clavis, timore tuo carnes meas ; ajudiciis enim tuis timui (Psal. CXVIII, 120). Si ergonondum prævales ut vitia exstinguas, in hoc vultte esse sollicitum Apostolus, ut crucifigas. Non

253

ait : Qui Christi sunt, exstinxerunt vitia, quæ virtuspaucorum est ; sed, crucifixerunt, sine quo salusnulla est, sicut, præter crucem Christi, nullaredemptio est. Ideo namque Redemptor adoperandam et informandam salutem nostramhunc passionis modum elegit, ut redemptionissacramentum, justificationis fieret exemplum ; utquomodo videlicet ipse similitudinem carnispeccati crucifixit, de peccato damnans peccatum,sic nos, imo multo magis nos, carnempeccatricem cruciemus, crucifigentes, etsinondum exstinguentes in ea peccatum.

6. Hic recordari potes quia Moyses adplacandam iram Domini crucifixit principesIsrælitarum (Num. XXV, 4-9) ; Josue autem, quiet Jesus, quinque reges Amorrhæorum (Josue X,26). Si enim iram Domini, quam meruimus,placare volumus, necesse est ut per continentiamnos cruciemus. Jesus [1957] autem noster, qui nosin terram promissionis introducturus est, vitiaquinque sensuum in nobis crucifiget, imo etexstinguet ; si tamen, sicut est justum, pendeamusin patibulis usque ad vesperum. Hujus enimperseverantiæ in cruce Salvator de se ipso tibicuravit exemplum præbere, nolens consummarinisi in cruce, aut deponi de cruce ante vesperumtam diei ipsius quam vitæ suæ. Balaam dicebat,Moriatur anima mea morte justorum (Num. XXIII,10) ; tu vero dic, Moriatur anima mea morteDomini mei Jesu Christi, et fiant novissima mea

254

illius similia ; ut videlicet in voluntaria crucepœnitentiæ pendere merear usque ad terminumvitæ. Quanta fiducia de cruce Filii, in manusPatris spiritum commendabis ! imo quantaclementia Pater suscipiet quem Filiuscommendabit ! Filius namque qui causam animætuæ semel in cruce suscepit agendam, nunquameam agere desinit, apud Patrem semperinterpellans. Vade securus, vade gratulabundus,ubi judex tuus est advocatus tuus ; tantummodosignum crucis, mortificationem Jesu, quamcircumfers in corpore tuo, secum deferat spiritustuus. Dominus autem gloriæ, qui pro vobis,fratres, passus, in vobis est glorificatus, digneturvos habere socios passionis et gloriæ, et gloriantesin cruce glorificet in ea claritate quam habuit apudPatrem ante initium sæculorum, et habiturus estper omnia sæcula sæculorum. Amen.

SERMO III. De duplici specie qua Christus proponitur spectandus.

1. Desiderium animæ nostræ, speciosumforma præ filiis hominum, hodierna dies alia etalia specie repræsentat filiis hominum : utraquequidem specie spectabilem, in utraquedesiderabilem et amabilem, quia in utraquesalvatorem hominum ; licet in una sublimem, inaltera humilem ; in ista gloriosum, in illaærumnosum ; in ista venerabilem, in illamiserabilem : si tamen dici decet miserabilis, qui

255

miseriam [1958] suscepit dignatione miserationis,ut de miseria sua misericordiam præstaretmiseris ; non ut qui sibi beatitudo est,misericordiam a miseris flagitaret. Ubi ergomiserandus videri voluit, ibi et ampliusvenerandus fuit. Sed sustinui, inquit, qui simulcontristaretur, et non fuit ; qui consolaretur, et non inveni(Psal. LXVIII, 21). Ita qui miseratione omniummiser ultro fieri voluit, apud nullum feremiserationem invenit. Sed ubi, inquies, spectaturhodie sublimis et gloriosus, ubi humilis etærumnosus ? Vide processionem ; audipassionem. In his evidenter agnoscere poterisquod Isaias ait : Sicut obstupuerunt super eum multi, sicinglorius erit inter viros vultus ejus, et forma ejus interfilios hominum (Isai. LII, 14). Obstupuerunt multide gloria quasi victoris triumphantis, cumJerusalem ingrederetur ; sed nihilominus paulopost vultus ejus inglorius et despectus, cumpateretur. Cum intrasset Jerosolymam, ait Matthæus,commota est universa civitas, dicens : Quis est hic ?(Matth. XXI, 10). Cum pateretur, confusio faciemejus operuit, ut vere confiteatur : Exaltatus,humiliatus sum et confusus (Psal. LXXXVII, 16).Sane quod hic se confusum dicit, intelligendumest secundum hoc quod alibi dicit de faciecorporis : Operuit confusio faciem meam (Psal.LXVIII, 8) ; quia non pepercerunt in faciemmeam spuere, velare, percutere et illudere. Namfacies mentis, quæ semper et immobiliter

256

habitabat cum vultu Dei, nec turbari poterat necconfundi. Dominus Deus, inquit, auxiliator meus ;ideo non sum confusus ; ideo posui faciem meam ut petramdurissimam, et scio quoniam non confundar (Isai. L, 7).In te enim, Domine, speravi, non confundar in æternum(Psal. XXX, 2). Confundantur potius illi, et nonconfundar ego ; paveant, et non paveam ego (Jerem.XVII, 18).

2. Si igitur, ut dicere cœperam, hodiernaprocessio simul et passio considerentur, ibi planevidetur Jesus sublimis et gloriosus, hic humilis etærumnosus. In processione namque cogitatur inhonore regis ; in passione spectatur in pœnalatronis. Ibi circumdant eum gloria et honor ; hicnon est ei species neque decor. Ibi gaudiumhominum et gloria plebis ; hic opprobriumhominum et abjectio plebis. Ibi acclamatur ei :Hosanna filio David, benedictus qui venit rex Isræl(Matth. XXI, 9) ; hic inclamatur, reus mortis (Id.XXVI, 66) ; subsannaturque quod se feceritregem Isræl. Ibi cum [1959] ramis palmarum eioccurritur ; hic alapis palmarum in faciemcæditur, et arundine percutitur caput. Ibipræconiis sublimatur ; hic saturatur opprobriis.Ibi certatim ei via sternitur vestimentis alienis ;hic exuitur propriis. Ibi tanquam rex justus etsalvator suscipitur in Jerusalem ; hic tanquam reuset seductor damnatus ejicitur de Jerusalem. Ibisedet in asino stipatus obsequiis ; hic pendet inligno crucis cæsus flagellis, confossus plagis, et

257

desertus a suis. Ecce plus quam Job hic, cui tamrepente, tam vehementer omnia semel incontrarium Deus vertit. Sufferentiam Job audistis,finem Domini vidistis (Jacobi V, 11), ait Jacobusapostolus. Ac si diceret : Sufferentia Job fuitusque ad reditum substantiæ ; sufferentia Dominiusque ad exitum vitæ Job quidem patienterdamna sustinuit, sed mox in terra sua dupliciasuscepit ; Christus ut erat repletus miseriis, etinebriatus amaritudinibus, e mundo migravit.Itaque plus quam Job hic, qui de summa, utputabatur, repente semelque dejectus felicitate, inextrema atque gravissima finem sortitus estcalamitate. Et hæc, inquit, passus sum absqueiniquitate manus meæ, cum haberem mundas ad Deumpreces (Job XVI, 18), etiam pro crucifixoribus, uteis ignosceret.

3. An non igitur recte videbitur velut turbatustanta tamque subita rerum mutatione FiliusPatrem interpellare illa voce lacrymabili : Deus,Deus meus, utquid dereliquisti me ? (Matth. XXVII,46). Certe manus tuæ fecerunt me ! in voluntatetua deduxisti me, et paulo ante cum gloriasuscepisti me ; et sic repente præcipitas me ?Elevans allisisti me, quasi super ventum ponensme, et elidens valde. Exaltatus, humiliatus sum etconfusus ; et eo confusus amplius, quo tuncexaltatus sublimius, et nunc humiliatusprofundius ; quantoque tunc altius elevatus, tantonunc gravius allisus. Justum quidem est, o Pater,

258

ut qui se exaltat humilietur, et elatio indigni dignadejectione puniatur ; sed nunquid similiter justumerat ut, quem tu exaltaveras, ita confusibiliterhumiliaretur, et gloriam quam humilitas meruerat,tanta sequeretur contumelia ? Nunquid mihi,Pater, iratus fuisti, quod vel ad horam hic mepassus sum honorari ; et illud etiam perexiguumquod susceperam de bonis hujus mundi,exsolvendum [1960] erat ante mortem in pœnis etcontumeliis, ne postea mihi posset objici : Fili,suscepisti bona in vita tua ? (Luc. XVI, 25). At quituus erat honor, o Pater, honor erat Filii ; quia quinon honorificat Filium, non honorificat Patremqui misit illum. Ecce exprobrant inimici tui,Domine, exprobrant commutationem Christi tui ;ecce gloriantur in contumelia mea et tormento,qui paulo ante cruciabantur gloria et honore meo.Nunquid non respondebo exprobrantibus mihiverbum, ut sciant aliquando qua dispensationecommutaveris Christum tuum, quo consilio sicexaltaveris mox humiliandum, vel humiliaverisexaltatum ?

4. Respondebis, o Domine Jesu, respondebisexprobrantibus tibi verbum, et verbum asperum,quando scilicet respondebit eis in facie arrogantiaeorum, et arguet eos malitia eorum, videntes inquem transfixerunt. Cum enim videbunt Filiumhominis venientem in nubibus cum potestatemagna et majestate (Matth. XXIV, 30), tuncscient quod modo nolunt credere, quia illius

259

posterioris gloriæ, prior hodiernæ processionisgloria, mysterium fuerit et figura ; sicut passioniscontumelia, meritum et causa. Tunc intelligentquia Christus nunc honoratus, nunc ludibriohabitus, his qui pereunt positus est inoffensionem et ruinam, sicut his qui salvi fiunt, inresurrectionem et doctrinam ; quia quodsacramentum est redemptionis, simul est etiamdocumentum ædificationis. Sic enim postulabantmerita superborum, ut eorum superbiæ et honorChristi fieret scandalum, et mors præcipitium ;atque invidiam juste pereuntium gloriatriumphantis excitaret, morientis pœna damnaret.Cæterum his qui salvi fiunt, id est nobis, omninoerat necessarium ut Christus, transiens viam hujusmundi, sequentibus se viam sterneret, sicut peradversa, sic etiam per prospera ; atque priusexaltatus, post humiliatus, suo traderet exemploqualiter modestia servaretur in honore, patientiateneretur in contumelia vel dolore. Ipse siquidemhonorari potuit, inflari non potuit ; voluit despici,sed nescivit aut pusillanimitate dejici, aut iramorderi. Sicut enim alias cum vellent eum rapereet facere regem, ipse refugiens, et in solitudinemad orandum aufugiens (Joan. VI, 15), docuitexemplo quod dixit et verbo, ne scilicet velimusin sublime [1961] tolli ; sic modo quadam aliadispensatione sese ad horam honorari patiens, etnihilominus solitam, quia inolitam,mansuetudinem in honore retinens, formam

260

dabat his qui in potestate sunt constituti. Quitamen ut discerent ea discretione per humilitatemesse mansueti, ut, cum res postularet, per zelumessent erecti, Dominus statim in templumregressus, flagello facto de funiculis vindicatinjurias Patris, magisque eligit furoremsacerdotum in necem suam provocare, quamtempli profanationem dissimulare (Matth. XXI,12, 13)

5. Ut igitur, fratres, inoffenso pede tam perprospera, quam per adversa sequamur ducemnostrum, in processione consideremus eum inhonore positum, in passione contumeliis etdoloribus subditum ; nunquam tamen in tantamutatione rerum mente mutatum, etsi vultumimmutaverit coram Abimelech, id est regno [al.rege] Judæorum, quam commutationem Christicæcitas exprobrat perfidorum. De immutabilimentis illius statu dicit Scriptura : Homo sanctus insapientia permanet sicut sol ; nam stultus ut luna mutatur(Eccli. XXVII, 12). De mutatione faciei illius dicitalia Scriptura : Sapientia hominis lucet in vultu ejus, etpotentissimus faciem illius immutabit (Eccle. VIII, 1).Prorsus in vultu tuo, Domine Jesu,qualitercunque videatur immutatus, sive gloriosussive inglorius appareat, lucet sapientia, de vultutuo candor lucis æternæ radiat ; utinam super noslumen vultus tui, Domine, effulgeat ! Vultus tuussicut in tristibus, sic in lætis sibi modestus,serenus, ac totus arcano lumine cordis floridus ;

261

justis hilaris et jucundus, pœnitentibus clemens etpius. Intendite, fratres, in vultum serenissimiRegis. In hilaritate vultus regis vita, dicit Scriptura, etclementia ejus quasi imber serotinus (Prov. XVI, 15).Aspexit in Protoplastum, et mox animatusspiravit in vitam (Gen. I, 27) ; respexit Petrum, etmox compunctus respiravit ad veniam. Mox enimut Dominus respexit Petrum, Petrus de clementiapiissimi vultus suscepit imbrem serotinum,lacrymas post peccatum (Luc. XXII, 61, 62). Luxvultus tui, o lumen æternum, teste Job, non caditin terram (Job. XXV, 3). Quæ enimcommunicatio luci ad tenebras (II Cor. VI, 14) ?Animæ potius fidelium radios illius excipiant,aspiretque bene consciis lætitiam, sauciismedicinam. [1962] Plane vultus triumphantis Jesu,qualis spectandus est in processione, lætitia etjubilus ; vultus morientis, qualis cogitandus est inpassione, medela et salus. Qui timent te, videbunt me,inquit, et lætabuntur (Psal. CXVIII, 74) ; qui dolentse, videbunt me, et sanabuntur, sicut aspicientesin serpentem ligno suspensum post venenaserpentium. Te igitur, gaudium et salus omnium,seu videant sedentem in asino, seu pendentem inligno, vota benedicant omnium ; ut, cum viderintregnantem in throno, laudent in sæculasæculorum, cui laus et honor per omnia seculasæculorum. Amen.

262

SERMO IV. Qualiter Christus benedicendus.

1. Hosanna filio David (Matth. XXI, 9). Voxexsultationis et salutis, vox gaudii et pietatis, voxfidei et amoris, adgratulans adventuiRedemptoris, atque prophetico protestans gaudiodesideratæ lætitiam redemptionis. Hosanna filioDavid, ait hæc familia David ; salus est illi quifactus est ex semine David, ut salvet eos qui suntex fide David. Laudate, laudate, pueri, Dominum,laudate nomen Domini (Psal. XII, 1, 2) ; dicite : Sitnomen Domini benedictum (Job. I, 21), sit benedictus,qui venit in nomine Domini. Ex ore istorumperfecisti, o Pater, laudem Filii tui, ut incorruptosimplicis innocentiæ testimonio destruasinimicum et ultorem (Psal. VIII, 3), pharisæum etpontificem ; non ultorem divinæ legis, ut mentitaest iniquitas sibi, sed invidiæ propriæ et furoris.Sed convertetur dolor ejus in caput ejus, et inverticem ipsius iniquitas ejus descendet (Psal. VII,17). Deus laudem meam ne tacueris, ait Filius Patri ;quia os peccatoris et os dolosi super me apertum est (Psal.CVIII, 2). Nihil potest negare Pater Filio ; nontacuit laudem Filii vox paterna sæpius audita decœlo, non tacuerunt creaturæ, in tot signis etprodigiis confitentes eum auctorem naturæ.Angeli testati sunt, dæmones confessi sunt, ordopropheticus voce consona sibi invicemrespondentes cecinerunt. Sed ista [1963] demumperfecta laus est, quam ætas illa non tacet, quænescit adulari, et quod Spiritus suggerit,

263

dissimulare non potest. Quid enim manifestiusquam quod illa ætas a semetipsa, tam nova, taminsolita nec dicebat nec faciebat ; sed Spiritussanctus more suo per ora simplicium loquens,testimonium Filio perhibebat ?

2. Plane Spiritus sanctus conscius operumChristi, quid ille scilicet Christi pareret adventus,quid gaudii, quid salutis humano generi passioparturiret illius, præsaga in cordibus innocentiumgaudia suscitabat, atque ad prophetandam mundoredemptionis lætitiam, simplicium sibi ministeriasensuum assumebat. Istos nempe Spiritusalloquebatur, vocans ea quæ non sunt, tanquamea quæ sunt, cum per prophetam suum dicebatquæ hodie per ipsum facta sunt, mandabat tunc,et nunc creata sunt. Exsulta, inquit, satis, filia Sion ;jubila, filia Jerusalem : ecce Rex tuus veniet tibi justus etSalvator, ipse pauper et ascendens super asinum (Zach.IX, 9 et Matth. XXI, 5). Jam, inquit, exsulta satis,quæ hactenus in tristitia fuisti ; jam te satia, sitamen satiari potes, gaudio ineffabili, quod sicdesiderium satiat ut amplius et felicius esurirefaciat. Repleatur gaudio os tuum, et lingua tuaexsultatione ; cui si nec os nec lingua possuntsufficere, supereffundat jubilus quod non capitaffectus. Jubila, inquit, filia Jerusalem. Beatus enimpopulus qui scit jubilationem (Psal. LXXXVIII,16). Plane beatus populus qui scit et intelligithodie sibi ineffabiliter gaudendum, quando eiSalvator advenit promissus et exspectatus ab

264

initio sæculorum. Beatus populus qui totaalacritate devotionis hodie ei occurrit, corde simulet voce acclamans ei : Benedictus qui venit in nomineDomini (Matth. XXI, 9). In hoc siquidembenedictus est a Patre Filius, ut qui benedixerit ei,benedictionibus repleatur, non una scilicet, sedpluribus ; quia nimirum benedictio quam Dominoquis feneratur, cum multiplici fenore redit incaput ejus. Væ genti peccatrici, semini nequam,filiis sceleratis ! ad quos spectat illa Dominiquerela terribilis : Non feneravi, nec feneravit mihiquisquam ; omnes maledicunt mihi, dicit Dominus(Jerem. XV, 10, 11). Judaicus populus hic erat, quiin ratione dati et accepti communicare contempsitDomino, nolens benedicere [1964] BenedictumDei Patris, ut benediceretur ab eo ; sedSamaritanum, dæmoniacum vocans, insanis atqueblasphemis Deum insectabatur maledictis (Joan.VIII, 48, 52, 53). Maledicent illi, inquit, et tubenedices (Psal. CVIII, 28) ; nam ab eis benedictioquam noluerunt, elongabitur ad gentes.Benedicite, gentes, Deum nostrum, quoniam quiprior feneravit vobis, præveniens vos inbenedictionibus dulcedinis, fenerantibus sibimultiplices restituet usuras in benedictionibusbeatitudinis.

3. Ego tamen vereor, fratres mei, ne fortehæc tempora teporis et infidelitatis tangat illaquerela Domini : Non feneravi, nec feneravit mihiquisquam (Jerem. XV, 10) ; quia videlicet gratia

265

offertur, nec suscipitur ; promittitur merces operi,et vix aliquis spe illius operatur. Dominussiquidem fenerat, cum talenta servis partiens,scientiam verbi vel gratiam cujuslibet muneris adlucrum prærogat : Domino autem feneratjucundus homo qui miseretur et commodat,dicente Scriptura : Feneratur Domino, quimisericordiam facit proximo (Prov. XIX, 17). ImoDomino feneratur quicunque spe divinæretributionis aliquid operatur, ut dicere possit :Scio cui credidi (II Tim. I, 12), scio qui dixit : Si quiderogaveris, cum rediero reddam tibi (Luc. X, 35). Nosautem aut nihil aut ita timide gelideque feneramusei, quasi debitor infidelis sit, aut non habeat undereddere possit. Magnæ prorsus fidei illa plebsHebræa, quæ, cum eum pauperem sedentemsuper asellum, et ipsum non suum, cerneret, omnitamen securitate ac devotione fenerabat ei, nonsolum vestimenta sua in via sternens, sed et setotam, quantum poterat, honori ejus impendens.Sed nimirum intelligebat super egenum etpauperem ; quippe cui propheta signum dederatintelligendi Salvatorem, ipsam qua superbis viluit,paupertatem. Ipse, inquit, pauper, et ascendens superasinum (Zach. IX, 9). Hoc, inquit, signo poterisvenientem agnoscere Regem tuum, cujus regnumnon est de hoc mundo, quia scilicet, addebellandam superbiam quæ regnat in mundo,paupertatem seu humilitatem evangelizabit sicutverbo sic etiam exemplo.

266

4. Beata itaque filia Sion, quæ humilitatemtanquam armaturam cœlestem, tanquam insigneregium didicit venerari. Misera mater ejus infidelisilla Sion, quæ cum humilem vidit, [1965] fastidivit,cum honoratum vidit, invidit. Beata, inquam,Ecclesia primitivorum, quæ tam fideliter agnovit,tamque gratanter suscepit venientem in nomineDomini ; infelix Synagoga perfidorum, quæ,venturum in suo nomine parata suscipere, illiusqui Patris gloriam quærebat cruciabatur honore.Increpa, inquiunt, discipulos tuos ; quasi scilicet autillorum simplicitas posset adulari, aut ipsiuspuritas vanis posset laudibus delectari. Dico,inquit, vobis, quia si hi tacuerint, lapides clamabunt(Luc. XIX, 39, 40) ; quia Deus laudem meam nontacebit. Prorsus ita est : si tacuerint, lapidesclamabunt ; quia tempore passionis isti tacuerunt,sed lapides clamaverunt, dum in testimonium etlaudem morientis, petræ scissæ sunt, etmonumenta aperta sunt (Matth. XXVII, 51, 52).Prorsus ita est, quia modo tacente Synagoga, juxtaillud : Nocte tacere feci matrem tuam (Ose. IV, 5),clamat vivis ex lapidibus Gentium Ecclesia,clamant plane lapides, de quibus suscitavit filiosAbrahæ qui potens est. Laudate, inquit propheta,habitatores petræ, de vertice montium clamabunt (Isai.XLII, 11). Ecce hodie in foraminibus petræ, incavernis maceriæ vox columbæ resonat, clamantiset dicentis : Hosanna filio David ; benedictus qui venitin nomine Domini (Matth. XXI, 9).

267

5. Benedictus qui, ut nidificare possem inforaminibus petræ, manus, pedes et latusperforari sibi tulit, et se mihi totum aperuit, utingrediar in locum tabernaculi admirabilis, etprotegar in abscondito tabernaculi sui.Opportunum quidem petra refugium erinaciis,sed et habitatio grata columbis, cujus foramina totvulneribus toto fere corpore patentia, et veniamofferunt reis, et gratiam conferunt justis. Imovero tuta habitatio, fratres mei, turrisquefortitudinis a facie inimici, pia ac sedulameditatione Christi Domini vulneribus immorari,fideque et amore Crucifixi, animam ab æstucarnis, a turbine sæculi, ab impetu diabolicontutari. Super omnem gloriam mundi protectiohujus tabernaculi, videlicet in umbraculum diei abæstu, in securitatem et absconsionem a turbiue eta pluvia, ut per diem sol non urat te prosperitate,nec turbo moveat in tempestate. Ingredere igitur inpetram, o homo, abscondere in fossa humo (Isai. II,10), pone tibi latibulum in Crucifixo. Ipse petra,ipse humus, quia [1966] Deus et homo ; ipsepetra forata, humus fossa, quia foderunt manusmeas, inquit, et pedes meos (Psal. XXI, 17).Abscondere, inquit, in fossa humo a facie timoris Domini(Isai II, 10) : hoc est, ab ipso fuge ad ipsum, ajudice ad redemptorem, a tribunali ad crucem, ajusto ad misericordem ; ab eo qui percutiet terramvirga oris sui, ad eum qui inebriat terramstillicidiis cruoris sui ; ab eo qui spiritu labiorum

268

suorum interficiet impium, ad eum qui sanguinevulnerum suorum vivificat exstinctum. Quinimonon ad ipsum tantum, sed in ipsum fuge, inforamina petræ ingredere, in fossa humoabscondere, in ipsis manibus foratis, in fossolatere te ipsum reconde. Vulnus enim in latereChristi, quid nisi ostium in latere Arcæ salvandis afacie diluvii ? Illud tamen figura, istud autemveritas, ubi non modo servatur vita mortalis, sedrecuperatur immortalis. Ideo quippe latus suumpius et misericors aperuit, ut cruor te vulnerisvivificet, calor corporis refocillet, spiritus cordisquasi patenti et libero meatu aspiret. Ibi tutolatebis, donec transeat iniquitas ; ibi nequaquamalgebis, eo quod in visceribus Christi nonfrigescat charitas ; ibi deliciis afflues, ibi gaudiissuperefflues ; vel tunc demum cum a vita capitistua et omnium membrorum corporis ejusabsorpta fuerit mortalitas.

6. Merito itaque columba Christi, formosaChristi, cui ipsius vulnera tam tuta quam grata adnidificandum paravere foramina, laudes ipsiusutique hodie lætabunda decantat, ac de passionismemoria vel imitatione, de vulnerum meditatione,tanquam de foraminibus petræ vox suavis inauribus sponsi resonat. Cæterum vobis, fratresmei, qui tanto interius nidificastis in foraminibuspetræ, quanto secretius vivitis in Christo, et vitavestra abscondita est cum Christo in Deo (Coloss. III,3) ; vobis incumbit omnino ut quorum est

269

conversatio quietior et tutior, sit etiam devotiodulcior ; præsertim hodie, cum et recursustemporis et repræsentatio operis velut interessenos facit illi gaudio solemni quo susceptus est inJerusalem. Benedictus qui venit in nomine Domini ; ipsibenedictio, regnum et imperium, qui est superomnia Deus benedictus in sæcula sæculorum.Amen. [1967]

DE RESURRECTIONE DOMINI.

SERMO I. Pulchre verba Jacob de Joseph applicantur ad resurrectionem Christi.

1. Nuntiaverunt Jacob, dicentes : Joseph vivit. Quoaudito, revixit spiritus ejus, et ait : Sufficit mihi, si Josephfilius meus vivit. Vadam et videbo eum antequam moriar.(Gen. XLV, 26, 28). Dicetis forsitan mihi, Bene ;sed quid ad rem ? quid de Joseph ad gaudiumhujus diei, ad gloriam resurrectionis Christi ?Pascha est, et tu iterum apponis quadragesimalia ?Agnum paschalem esurit anima nostra, cui se pertam longa præparavit jejunia. Ardens est cornostrum in nobis de Jesu, Jesum desideramus ;sed nondum meremur ipsum videre vel de ipsoaudire. Jesum, non Joseph esurimus ; Salvatorem,non somniatorem ; dominatorem cœli, nonÆgypti ; non qui pavit ventres, sed qui pascitmentes, sed esurientes. In hoc saltem nos adjuvetsermo tuus, ut, quem esurimus, ampliusesuriamus. Legimus enim : Beati qui esuriunt,quoniam ipsi saturabuntur (Matth. V, 6). Cum

270

audimus, magis esurimus. Nam et qui epulascommendat, famem irritat. Si de Jesu audierimus,auditui nostro dabitur gaudium et lætitia, etexsultabunt ossa humiliata. Humiliata sunt ossanostra quadragesimali afflictione et luctu, magisautem dolore passionis ejus ; sed exsultabuntnuntio resurrectionis ejus. Cur ergo tuum Josephnobis ingeris, cum, præter Jesum, quidquidloquaris non sapiat nobis ; præsertim hodie, cumpaschalis agnus comeditur, cum Pascha nostrumimmolatus est Christus ?

2. Ovum sive nucem apposui vobis, fratres ;frangite testam, et invenietis escam. Josephdiscutiatur, et Jesus invenietur agnus paschalis,quem esuritis ; qui tanto dulcius comeditur,quanto latens abstrusius, et studiosius quæritur, etdifficilius invenitur. Dicitis mihi : Quid Joseph adChristum ? quid historia quam proposui ad diemistum ? Multum per omnem modum. [1968]Historiam recordamini, et ultro sese vobisrevelabit pietas mysterii, si modo Jesuminterpretem habeatis, qui, hodieque resurgens, deoccidente littera loquitur suis in via, et aperitScripturas. Quis enim in omnibus Patriarchis etProphetis manifestius aut signantius quam Josephfiguram exprimit Salvatoris ? Et, ut brevitersummam perstringam, secundum illud : Daoccasionem sapienti, et addetur ei sapientia (Prov. IX,9), si cum fide ac pietate cogitemusinterpretationem nominis ejus, deinde quod præ

271

cæteris fratribus pulchra facie et decorus aspectu (Gen.XXXIX, 6), quod innocens actu, prudensintellectu, quod venditus a suis, suos a morteredemit, quod prius humiliatus usque adergastulum, et sic exaltatus usque ad solium, quoddenique pro merito operis sui novo nomineappellatus est inter gentes Salvaltor mundi (Gen.XLI, 45) ; si hæc omnia, inquam, pie ac fidelitercogitemus, nonne incunctanter agnoscimus quamvere sit a Domino dictum : In manibus Prophetarumassimilatus sum ? (Ose. XII, 10).

3. Jam vero si veniamus ad verba illa quæ dehistoria proposui, puto quia non tam expositioneindigebunt, quam admirationem et gaudiummovebunt ; quod videlicet tam evidenterresurrectio Christi testificata sit a Lege etProphetis, et historia vetus tam proprie novasacramenta loquatur, ut, cum prophetia legitur,pene Evangelium mutatis duntaxat nominibusaudiri videatur. Nuntiaverunt, inquit, Jacob, dicentes :Joseph vivit. Quid aliud hic intelligere possum, nisi,Nuntiaverunt Apostolis dicentes : Jesus vivit ?Jacob namque nihil aliud quam Apostolorumchorum intelligo ; nec absurde, ut arbitror ; nonsolum quia de Jacob orti sunt, non solum quia deJacob Isræl facti sunt, cum de lucta activæ advisionem et requiem contemplativæ transierunt ;sed etiam quia Patres sunt multitudiniscredentium, id est verorum Isrælitarum, sicut illecarnalium. Sicut ille, sic isti, suum Joseph cum

272

putarent periisse, inconsolabiliter doluerunt ; cumaudissent vivere, difficulter et tarde crediderunt ;cum cognovissent, ineffabiliter gavisi sunt.Nuntiaverunt, inquit, Jacob, dicentes : Joseph vivit. Quoaudito Jacob, quasi de gravi somno evigilans, tamen noncredebat eis (Gen. XLV, 26). Quasi aliis verbis mihividetur dictum, quod in Evangelio legitur [1969]scriptum : Illa vadens, haud dubium quin MariaMagdalene, nuntiavit his qui cum ea fuerant lugentibuset flentibus ; et illi audientes quia viveret et visus esset abea, non crediderunt. Post hæc ostensus est duobus in via, etilli exeuntes nuntiaverunt cæteris, nec illis crediderunt(Marc. XVI, 10-13). Item apud Lucam : Etregressæ a monumento, nuntiaverunt hæc omnia illisundecim, et cæteris omnibus ; et visa sunt ante illos sicutdeliramentum verba ista, et non credebant illis (Luc.XXIV, 9, 11) ; nimirum quia evigilabant de gravisomno tædii et desperationis. Cum autem, inquit,vidisset Jacob universa quæ Joseph miserat ei, revixitspiritus ejus, et ait : Sufficit mihi si Joseph filius meusvivit. Vadam et videbo eum, antequam moriar. (Gen.XLV, 27, 28). Sic utique in Apostolis parumprofecerunt verba, donec acceperunt munera.Nam et ipse Jesus cum se eis præsentem exhibuit,non tam persuasit ostensione corporis, quamaspiratione muneris.

4. Scitis quia cum venit ad eos januis clausis,et stetit in medio eorum, illi conturbati et conterritiexistimabant se spiritum videre (Luc. XXIV, 37). Cumautem insufflavit in eos, dicens : Accipite Spiritum

273

sanctum (Joan. XX, 22), vel cum cœlitus misiteumdem Spiritum, sed aliud donum, hæc utiquedona, resurrectionis et vitæ indubitata testimoniafuerunt et argumenta. Spiritus enim est quitestificatur apud sanctorum corda et per eorumora, quoniam Christus est veritas, vera resurrectioet vita. Ideo et Apostoli, qui prius dubitabantetiam post intuitum corporis viventis, postgustum spiritus vivificantis, virtute magnareddebant testimonium resurrectionis. Adeo plusest corde Jesum concipere, quam oculis videre,vel auribus de ipso audire ; tantoque potentior estoperatio Spiritus apud sensus hominis interioris,quam corporalium apud sensus exterioris. Quisenim dubietati relinquatur locus, ubi quitestificatur, et cui testificatur, unus fueritSpiritus ? Si unus Spiritus et unus sensus, parqueconsensus. Tunc ergo vere, sicut de Jacob legitur,revixit eorum spiritus, qui jam propemodum luctuerat exstinctus, imo desperatione sepultus. Tunc,nisi fallor, quisque eorum dicebat sibi : Sufficit mihiquod Joseph meus vivit ; quia vivere mihi Christusest, et mori lucrum. Vadam igitur in Galilæam, inmontem ubi constituit nobis Jesus, et videbo eum,et adorabo antequam [1970] moriar, ut posteanunquam moriar ; quia omnis qui videt Filium etcredit in eum, habet vitam æternam, ut, etiamsimortuus fuerit, vivat (Joan. VI, 40, et XI, 26).

5. Nunc ergo, fratres mei, quid vobis testaturgaudium cordis vestri de amore Christi ? Puto

274

equidem (an recte, vos videritis) quoniam siunquam amastis Jesum, seu vivum, seu mortuum,sive redivivum, hodie, cum tam crebro in Ecclesiapersonant et consonant nuntii Resurrectionis, corvestrum in vobis gloriatur sibi, et dicit :Nuntiaverunt mihi, dicentes : Jesus Deus meusvivit. Quo audito revixit spiritus meus, quidormitabat præ tædio, vel languebat tepore, autnimia deficiebat pusillanimitate. Nam et de mortesuscitat criminosos jucunda vox hujus felicisnuntii. Alioquin certe desperandus est etoblivione sepeliendus, quem Jesus, regrediens abinferis, in infimo reliquit inferni. In hoc sanenoveris quod spiritus tuus plene in Christorevixerit, si quod sequitur ex sententia dixerit :Sufficit mihi, si Jesus vivit. O vocem fidelem etplane dignam amicis Jesu ! o castissimumaffectum, qui sic loquitur : Sufficit mihi si Jesusvivit ! Si vivit, vivo, cum de ipso pendeat animamea, imo ipse sit vita mea, ipse sufficientia mea.Quid enim mihi deesse poterit, si Jesus vivit ?Imo desint omnia alia, nihil interest mea,dummodo Jesus vivat. Ipse ergo, si placet ei, desitmihi ; sufficit mihi, dummodo vivat ipse vel sibi.Cum sic amor Christi totum absorbuerit affectumhominis, ut, negligens et immemor sui nonnisiJesum Christum et ea quæ sunt Jesu Christisentiat, tunc demum, ut arbitror, perfecta est ineo charitas. Huic utique qui sic affectus est, nonest onerosa paupertas : iste non sentit injurias,

275

ridet opprobria, contemnit damna, mortemlucrum deputat ; imo nec mori se putat, cummagis de morte ad vitam transire se sciat, etfidenter dicat : Vadam et videbo eum, antequammoriar.

6. Nos tamen, fratres mei, licet non simustantæ nobis puritatis conscii, eamus nihilominus,eamus videre Jesum in montem Galileæ cœlestis,ubi constituit nobis. Eundo crescet affectus, etsaltem perveniendo perficietur. Eundo, via priusarcta et difficilis dilatatur, et virtus infirmisaugetur. Ut enim nec Jacob, nec aliquis de domoJacob se excusaret a via, præter alia munera, missasunt pauperi seni [1971] sumptus et vehicula, nequis videlicet aut paupertatem causaretur, autinfirmitatem. Caro Christi est viaticum, spiritusvehiculum. Ipse est cibus, ipse currus Isræl etauriga ejus. Cum perveneris, tua sunt optimaquæque, non Ægypti, sed cœli ; in optimo locoregni tuus Joseph tibi requiem providit. Qui priusmisit Angelos, mulieres, et Apostolosresurrectionis suæ testes et nuntios, nunc ipseclamat e cœlo : Ecce ego quem mortuumlugebatis hoc triduo, mortuus quidem fui proptervos, sed ecce vivo, et data est mihi omnis potestas incœlo et in terra (Matth. XXVIII, 18). Venite ad me,qui laboratis fame, et ego reficiam vos (Id. XI, 28).Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobisparavi (Id. XXV, 34). Qui vos eo vocat, ipse

276

perducat, ubi cum Patre et Spiritu sancto vivit etregnat per omnia sæcula sæculorum. Amen.

SERMO II. De duplici nostra resurrectione.

1. Beatus et sanctus qui habet partem inresurrectione prima (Apoc. XX, 6). Ego sum, inquitJesus, resurrectio et vita (Joan. XI, 25). Ipse utiqueresurrectio prima, ipse et resurrectio secunda.Resurgens quippe a mortuis primitiædormientium Christus, et sacramento suæresurrectionis operatus est nobis resurrectionemprimam, et exemplo ejusdem suæ resurrectionisoperabitur nobis secundam. Prima enim estanimarum, cum eas sibi conresuscitat innovitatem vitæ : secunda erit corporum, cumreformabit corpus humilitatis nostræ,configuratum corpori claritatis suæ (Philipp. III,21). Recte igitur resurrectionem et vitam Christusse profitetur, quandoquidem per ipsum et inipsum resurgimus, ut secundum ipsum et apudipsum vivamus : nunc quidem secundum ipsum,in sanctitate et justitia ; postmodum apud ipsum,in beatitudine et gloria. Porro sicut resurrectioprima capitis nostri Domini Jesu Christi causa estet argumentum secundæ resurrectionis, quæ erittotius ipsius [1972] corporis, sic unicuiquenostrum prima resurrectio animæ, qua reviviscit amorte peccati, argumentum est et causa secundæsuæ resurrectionis, qua corpus liberabitur nonmodo a corruptione mortis, sed etiam ab omni

277

corruptibilitate mortalitatis. Quod enim hæc illiusargumentum et causa sit, Apostolus evidenterostendit, ubi ait : Si spiritus Christi habitat in vobis,qui suscitavit Christum a mortuis, vivificabit et mortaliacorpora vestra, propter inhabitantem spiritum ejus in vobis(Rom. VIII, 11).

2 Bene igitur dicitur : Beatus et sanctus qui habetpartem in prima resurrectione (Apoc. XX, 6). Sanctusvidelicet propter primam, quam jam adeptus estper innovationem animæ ; beatus proptersecundam, quam feliciter exspectat in corporisrestitutione. Denique unde beatus sit, eademaperit Scriptura, cum subdit : In his scilicet quipartem habent in prima resurrectione, mors secundanon habet potestatem, etiamsi prima mors visaest ad horam in eis exercuisse dominationem.Regnavit quippe mors ab Adam usque adMoysen, etiam in eos qui peccaverunt insimilitudinem prævaricationis Adæ (Rom. V, 14).Sed sicut Christus, sic et christianus resurgens amortuis, jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur(Id. VI, 9). Itaque in beatis illic nec mors secundapotestatem habebit, nec prima potestatem quamad tempus habuit, retinebit ; quoniam mors unaChristi utramque nostram triumphavit, ab istaliberans jam captos, ab illa, capiendos ; nevidelicet in illam incidamus, nec in istaremaneamus. Quam vera, quam pia simul etmagnifica illa morientis comminatio : Ero morstua, o mors (Osee. XIII, 14) ! Quam pulchre et

278

mirifice triumphavit, qui, mortem pro omnibusgustans, tam suam quam omnium omnimodammortem absorbuit ! Prorsus absorpta est mors invictoria. Securus insultet ei quicunque beatus illeest, qui partem habet in resurrectione prima : Ubiest, mors, victoria tua ? ubi est, mors, stimulus tuus ?Victa es, quæ omnia vincebas ; sed et armaperdidisti, in quibus confidebas. Ubi enim eststimulus tuus ? Stimulus mortis peccatum (I Cor. XV,55, 56), quod semel pungens humani radicemgeneris, in totam propaginem immedicabilemortis venenum diffudit, dicente Apostolo quiaper unum hominem peccatum, et per peccatum mors, et[1973] ita in omnes homines pertransivit (Rom. V, 12).Victrix ergo regnabat mors ab Adam primo etiamusque ad secundum ; quoniam sicut originali legetenebatur universum genus humanum vinculopeccati, sic etiam debito moriendi.

3. Deo autem gratias, qui dedit nobisvictoriam tam peccati quam mortis, utique perDominum Jesum Christum, qui prorsus a peccatoimmunis, ac per hoc liber a debito mortis, hanctamen ultro pro nobis exsolvit moriens, etpeccato nos absolvit resurgens. Christus enim, aitApostolus, mortuus est propter delicta nostra, etresurrexit propter justificationem nostram (Rom. IV, 25)Moriens namque delictorum nostrorum penditpœnam, et resurgens justificationis perpetuænobis condidit formam et causam, ut, quomodovidelicet Christus resurgens a mortuis jam non moritur,

279

mors illi ultra non dominabitur (Rom. VI, 9), sicchristianus conresurgens Christo jam non peccetad mortem, nec ei peccatum ultra dominetur. Hicest ille beatus et sanctus, qui partem habet inresurrectione prima, in quem nec potestatemhabebit mors secunda, sed absorbebitur invictoriam resurrectionis Christi etiam mors prima.Hic est qui non solum agnovit, sed etiamapprehendit virtutem resurrectionis Christi, etsocietatem passionis illius ; configuratus mortiejus, ut occurrat ad resurrectionem ex mortuis.Non errabat Apostolus, qui, ob lucrum illud,omnia quæ ei lucra fuerant non solum detrimentareputabat, sed etiam velut stercora arbitrabatur,tantum ut Christo inveniretur, configuratus sicutmorti, sic et resurrectioni ipsius (Philipp. III, 7-11). Lucrosum omnino commercium,contemnere ea quæ te deterunt et polluunt, utlucrifacias Christum ; imo, si opus sit, non solumtua, sed et te ipsum superimpendere, ut cumtanto fenore immortalitatis et gloriæ te ipsummerearis recipere ! Quis enim ambigat lucrosumesse commercium, seminare corpus mortale,animale, ignobile, ut surgat immortale, spirituale,gloriosum ; mori mundo, ut possis dicere, Mihivivere Christus est, et mori lucrum ? (Id. I, 21.) Ocupidi, quid immoramini studio lucrandi ? curnon discitis artem lucrandi ? cur non vilia, imodetrimenta et stercora contemnitis, ut Christumlucrifaciatis ? Quare appenditis argentum non in

280

panibus, et laborem [1974] vestrum non in saturitate(Isai. LV, 2) ? Ut video, vilior est vobis argentovestro panis ille qui de cœlo descendit, et datvitam mundo. Sed non potest scire quanti [aliasquantus.] sit, qui non vult gustare qualis sit.Utinam avarus vel ipse sibi pretiosior essetpecunia sua, nec amore illius venalem exponeretanimam suam, projiceretque in vita sua intima sua(Eccli. X, 10). Prudens ille negotiator dignusquererum æstimator, Paulum nimirum loquor, quinec animam suam, id est animalem sensualemquevitam, pretiosiorem fecit se ipso (Act. XX, 24), idest spiritu suo, quo videlicet connexus inhærebatChristo, paratus animam perdere, ut in vitamæternam posset eam custodire.

4. Quia igitur qui divitias habent, difficileintrant in regnum cœlorum ; et qui thesaurizantargentum, citius appendunt illud in inanibus,quam in panibus, in azymis dico sinceritatis etveritatis, cum quibus hodie comedendus estAgnus paschalis ; vos beati pauperes, filii pauperisCrucifixi, vos inquam, qui non habetis argentum,properate, emite et comedite. Promptius omninoet facilius emunt bonum illud nihil habentes,quam multa possidentes. Cum deest facultas,sufficit ad emendum bona voluntas, quaplerumque sunt ditiores, qui rebus suntpauperiores. Hos nimirum recte invitat Scriptura :Venite, emite absque argento, et absque ullacommutatione, vinum et lac (Isai. LV, 1). Vides, o felix

281

pauper, solam a te voluntatem bonam exigi, in illasola rationem tanti constare commercii ? Nerecuses ingratus quod tam gratis offertur, imo neperdas ingrata voluntate, quod jam meruerasbeata paupertate. Agnosce quanti lucri sit, nonhabere partem in ruina mundi, ut partem habeasin resurrectione Christi. Intellige quantæ felicitatissit, non inebriari luxu et furore sæculi, ut cumChristo novum bibas vinum in regno Patris sui.Invitat ipse Agnus paschalis amicos ad deliciascorporis et sanguinis sui : Comedite, inquiens, amici,bibite et inebriamini, charissimi (Cantic, V. 1). Cibusiste et potus, vitæ est mysterium, immortalitatismedicamentum, causa resurrectionis primæ,pignusque secundæ, quia divinæ plane in nobisinitium substantiæ. Participes, inquit Apostolus,Christi effecti sumus, si tamen initium substantiæ ejususque ad finem firmum retineamus (Hebr. III, 14). Qui[1975] enim post acceptam gratiam ad vomitumsuum revertitur, Divitias quas devoravit evomet, et deventre illius extrahet eas Deus. Vel certe panis ejus inutero illius vertetur in fel aspidum intrinsecus :quia nimirum gratia percepta in pœnamconscientiæ vertitur, cum sanguis Testamenti, quosanctificatus quis fuerat, pollutus ducitur, etSpiritui gratiæ contumelia irrogatur. Hoccontemptu et nausea divitiæ devoratæ evomuntur,ita ut de eo qui ejusmodi est, dicatur : Nonremansit quidquam de cibo ejus, et propterea nihilpermanebit de bonis illius.

282

5. Videat autem ne forte et ipsum terribilisista perstringat sententia, qui, cum per gratiamdevotionis repletus fuerit in bonis domus Dei,nihil prorsus ex illis in memoria retinet, utmemoriam abundantiæ suavitatis divinæ nobiseructet ; non saporem in sermonibus, tanquamgustum in faucibus ; non virtutem in moribus,tanquam succum in visceribus ; sed dum statimtotum per inania vel scurrilia revomit, gratiam sibiin iram convertit. Prorsus in iram, et iramterribilem, si in ipsum cadit quod Scripturacontexuit dicens : Cum satiatus fuerit, arctabitur, etirruet in eum omnis dolor. Utinam impleatur venter ejus,ut immittat in eum iram furoris sui, et pluat super eumbellum suum (Job XX, 15 21 23). Justum quippesentiebat atque consentiebat Propheta ut pluatsuper peccatores bellum, qui ad pluviamvoluntariam, fructum pacis non retulerunt ; sitqueignis, sulphur et spiritus procellarum pars caliciseorum, qui calicem Domini indigne biberunt.Terra enim sæpe venientem bibens imbrem, etgenerans herbam opportunam, accipitbenedictionem ; proferens autem spinas ettribulos, reproba est et maledicto proxima ; cujusconsummatio in combustionem (Hebr. VI, 7, 8).Confidimus autem de vobis, fratres, meliora etviciniora saluti. Tantum gratiæ Dei grati sitis, etsicut in novam creaturam translati estispaschalibus mysteriis, sic in novitate vitæ semperambuletis. Qui ergo participes Christi effecti estis

283

societate fidei, participatione sacramenti,communione Spiritus sancti, initium substantiæejus non solum usque ad finem firmum retinere,sed etiam sedulo augere nitimini ; ut, qui per totmunerum prærogativas partem habere cœpistis inresurrectione prima, tanti fiducia pignoris in dieagnitionis consignati, jus vobis perpetuum [1976]vindicetis in resurrectione secunda, præstanteDomino nostro Jesu Christo, resurrectione et vitanostra, qui pro nobis mortuus per triduum, jamvivit et regnat per omnia sæcula sæculorum.Amen.

SERMO III. De vigilantia necessaria ut partem habeamus inresurrectione Christi.

1. Beatus et sanctus qui habet partem inresurrectione prima (Apoc. XX, 6). Primitiædormientium Christus, primogenitus ex mortuis,quia sua resurrectione, quæ prima est omnium, etprimam nobis resurrectionem animarum, etsecundam corporum dedicavit ; dum in corporesuo, quod suscitavit a mortuis, et animabussacramentum, et corporibus exemplumresurgendi nuntiavit. Sed et animabus ipsisduplicem gratiam resurrectionis simplex Christiresurrectio præparavit, dum et quotidiereviviscunt a morte peccati per operationemmysterii, et hodie maxime resurgunt a somnotorporis per devotionem gaudii. Quis enim illetam piger aut tepidus, qui hodie audiens vocem

284

illam omni gaudio plenam, Resurrexit Dominus,non totus in exsultationem suscitetur, non totusreviviscat et recalescat spiritu ? Imo et cor meum etcaro mea exsultaverunt, inquit, in Deum vivum (Psal.LXXXIII, 3), qui totus concideram in mœroremac desperationem, Jesum aspiciens mortuum.Non mediocri lucro fidei, nec parvo fenoregaudii, Jesus mihi de sepulchro redit, dum etDeus vivus agnoscitur, qui paulo ante ut homomortuus lugebatur, et quem occisum cor meumdolebat, jam in eum vivum non solum cor meum,sed et caro mea exsultat, de sua scilicet per eumresurrectione et immortalitate secura. O animamea, Ego dormivi et exsurrexi (Psal. III, 6), aitChristus ; surge et tu, quæ dormis, et exsurge amortuis, et illuminabit te Christus (Ephes. V, 14).An non, fratres, mortuo similis, qui adhuc stetitorto jam sole, qui adhuc negligentia et socordiapremitur, quasi desperato sepultus torpore, jam[1977] ubique gratia resurrectionis rutilante ? Feritoculos Sol novus emergens ab inferis, his qui demane vigilant ad eum, diem reserans æternitatis.Dies iste vesperam nescit, quia non occidet ultrasol ejus, qui semel occidens, semel ascendit superoccasum, mortem sibi subjiciens.

2. O fratres, hæc dies quam fecit Dominus,exsultemus et lætemur in ea (Psal. CXVII, 24).Exsultemus in spe ejus, ut videamus etgaudeamus in luce ejus. Exsultavit Abraham utvideret diem Christi, et hoc merito vidit, et

285

gavisus est (Joan. VIII, 56). Nam et tu quoque sivigiles quotidie ad fores Sapientiæ, et observes adpostes ejus, pervigilque excubes cum illaMagdalena ad ostium monumenti ejus (Matth.XXVII. 61), probabis, ni fallor, et ipse cumeadem Maria (Luc. XXIV, 1-8), quam verum sitquod de ipsa Sapientia, quæ Christus est, legitur :Facile videtur ab his qui diligunt eam, et invenitur ab hisqui quærunt illam. Præoccupat qui se concupiscunt, ut illisse prior ostendat. Qui de luce vigilaverit ad illam, nonlaborabit : assidentem enim illam foribus suis inveniet(Sap. VI, 13-15). Sic enim et ipse promisit dicens :Ego diligentes me diligo, et qui mane vigilaverint ad me,invenient me (Prov. VIII, 17). Invenit quidem Mariacorporaliter Jesum ad quem vigilabat, ad cujusmonumentum, cum adhuc essent tenebræ,excubare venerat. Tu vero qui jam non debesnosse Jesum secundum carnem, sed secundumspiritum, spiritualiter nimirum eum invenirepoteris, si simili eum desiderio quæsieris, si tesimiliter pervigilem in oratione adverterit. Dicergo Domino Jesu desiderio et affectu Mariæ :Anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritus meus inpræcordiis meis ; de mane vigilabo ad te (Isai. XXVI, 9).Dic voce et mente Psalmistæ : Deus, Deus meus, adte de luce vigilo : sitivit in te anima mea (Psal. LXII, 2).Et vide si non cum eis tibi cantare congruerit :Repleti sumus mane misericordia tua, et exsultavimus, etdelectati sumus (Psal. LXXXIX, 14).

286

3. Vigilate ergo, fratres, in orationibus intenti,vigilate in actionibus circumspecti ; præsertimquia jam mane illius diei indeclinabilis inclaruit,postquam videlicet lux æterna serenior nobis etgratior ab inferis rediit, solemque novumsusceptio matutina reparavit. Prorsus [1978] horaest jam nos de somno surgere, postquam noxpræcessit, dies autem appropinquavit (Rom. XIII,11, 12). Vigilate, inquam, ut oriatur vobismatutina lux, Christus scilicet, cujus quasidiluculum præparatus est egressus, paratus utiquevigilantibus ad se, mysterium suæ matutinæresurrectionis sæpius innovare. Tunc utiquecantabis in jubilo cordis, Deus Dominus illuxit nobis.Hæc dies quam fecit Dominus exsultemus et lætemur inea (Psal. CXVII, 27. 24), cum videlicet lucemquam in manibus abscondit interlucere tibipermiserit, annuntians de ea amico quodpossessio ejus sit, et ad eam possit ascendere.Usquequo, piger, dormis ? usquequo dormitas ?Paululum dormies, paululum dormitabis,paululum conseres manus ut dormias (Prov. VI,9, 10, et XXIV, 33) ; et cum te dormiente, tenesciente Christus de sepulcro surrexerit, et gloriaejus transeunte, nec posteriora ejus videremerueris ; tunc sera pœnitentia planges, et dicescum impiis, Ergo erravimus a via veritatis, et justitiælumen non luxit nobis, et sol intelligentiæ non est ortusnobis (Sap. V, 6). Vobis autem, inquit, timentibusnomen meum, orietur sol justitiæ (Malach. IV, 2) ; et,

287

qui ambulat in justitiis, Regem in decore suo videbuntoculi ejus (Isai. XXXIII, 15, 17). Et id quidembeatitudo est vitæ sequentis, sed juxta quemdammodum indulgetur etiam ad consolationempræsentis, sicut evidenter probat resurrectioChristi. In multis siquidem argumentis per diesquadraginta Sapientia nobis probavit quoniamdignos se ipsa circuit quærens, et in viis suis ostendit seillis hilariter, et in omni prudentia occurrit illis (Sap. VI,17.). Ut enim Jesus se illam esse sapientiam, dequa hæc scripta sunt, ostenderet ; et, quodquotidie spiritualiter actitare non desinit, id est, inviis justitiæ se ostendere hilariter, hodie corporalisetiam operis specie figuraret, in via hodie occurritmulieribus a monumento redeuntibus, in via seostendit duobus euntibus in Emmaus (Luc.XXIV, 3, 4, 13-27).

4. Audiant et gaudeant qui in viis justitiæambulant ; audiant, inquam, quia non soluminhærentes studio contemplationis, sed etiamambulantes juste ac pie vias actionis, Jesusdignatur et occursu et manifestatione sui.Agnoscit, ni fallor, experientia quorumdamvestrum, quia sæpe Jesus quem quæsierunt velutad [1979] monumentum, ad memorias altarium,nec invenerunt, insperatus occurrit eis in viislaborum. Tunc nimirum accesserunt, et tenueruntpedes ejus ; quorum scilicet pedes non tenueratpigritia, præ desiderio ejus. Noli ergo tu, frater,nimis parcere pedibus tuis a viis obedientiæ et

288

discursibus operum, quandoquidem Jesus pedibussuis non pepercit propter te etiam a doloreclavorum ; et adhuc eorumdem amplexu et osculopedum non gravatur laborem remunerare autrelevare pedum tuorum. Nam et illud quantæconsolationis erit, si se tibi viæ comitemadjunxerit, miraque delectatione suæsermocinationis, etiam sensum tibi laborisademerit, aperiens tibi sensum, ut intelligasScripturas, quas fortasse domi sedens legebas etnon intelligebas ? Obsecro vos, fratres mei,quibus hoc aliquando dedit experiri dignatiodivina, nonne cor vestrum ardens erat in vobis deJesu, cum loqueretur vobis in via, et aperiretScripturas ? Recordentur igitur illud experti, etcantent in viis Domini, quoniam magna est gloriaDomini ; credant, et experiri satagant inexperti, utaliquando et ipsis cantabiles fiant justificationesDei, in loco peregrinationis suæ et afflictionis.

5. Resurgat itaque ac reviviscat spiritusomnium nostrum, sive ad vigilantiam orandi, sivead instantiam operandi, ut quadam rediviva acvivida alacritate probet se de novo portionemaccepisse in resurrectione Christi. Et primumquidem vitæ in hominem redeuntis indicium est,si strenuus et impiger sit ad actionem ; namperfecta resurrectio ejus est in hoc duntaxatmoribundo corpore, si oculos aperiat adcontemplationem. Quod tamen non antepromeretur intellectus, quam crebris suspiriis et

289

vehementibus desideriis dilatetur affectus, uttantæ nimirum capax majestatis reddatur. Quodvidelicet velut per quosdam gradus incrementumresurgendi signanter figuratum arbitror in mortuoquem Elisæus suscitavit, qui cum ad vitam redireinciperet, primo dicitur quia calefacta est caro pueri ;deinde, quia septies oscitavit, et sic demum oculosaperuit (IV Reg. IV, 34, 35). Caro pueri, corcarneum est in Christo parvuli, cui prima spesvitæ est, si dicere possit : Concaluit cor meum intrame, et in meditatione mea exardescet ignis (Psal.XXXVIII, 4). Quanquam et vestimenta ejus[1980] calida sint, cum terra ejus perflata austro,Spiritu utique sancto, quem verus Elisæuspræveniendo aspirat redivivo. Amplius autem etevidentius ad resurrectionem proficit, cumdesiderio et esurie quadam justitiæ oscitarefrequentius incipit, illo scilicet modo quooscitabat qui dicebat : Os meum aperui et attraxispiritum, quia mandata tua desiderabam (Psal.CXVIII, 131). Oscitatio quippe ista, distensio estaffectus, ut capacior fiat spiritus vitæ, quatenuspost alia charismata septiformis gratiæ, infususetiam spiritus intellectus et sapientiæ, oculostandem ad contemplandum Deum faciat aperire.Primus ergo calor vitæ redeuntis est, cum bonusexercetur actus : secundus resurrectionisprofectus, cum per orationem dilatatur affectus :perfectio autem, cum ad contemplandumilluminatur intellectus. His gradibus virtutum, his

290

sanctioris vitæ incrementis, fratres mei, resurgeremagis ac magis enitimini, si quo modo occurratis,ut Apostolus ait, ad resurrectionem Christi ex mortuis(Philipp. III, 11), qui vivit et regnat per omniasæcula sæculorum. Amen.

IN DIEBUS ROGATIONUM SERMO De pane verbi petendo et apponendo

1. Commoda mihi tres panes (Luc. XI, 5). Amicivenerunt ad nos de via, sed non habeo quodponam ante illos. Non sum medicus, et in domo meanon est panis : ideo dicebam ab initio, Nolite meconstituere principem (Isai. III, 7). Non enim debetpræesse, qui non potest prodesse. Quomodoautem prodesse potest, qui nec medicus est, necpanem in domo habet, id est, nec artem novit quasciat curare, nec doctrinam habet qua sufficiatpascere ? Hæc quidem dicebam ; sed heu ! nonaudistis me : principem enim constituistis me.Supererat igitur ut, quia non potui effugerepericulum, confugerem ad remedium, et audiremsuper hoc illud Sapientis consilium : Principem teconstituerunt ; esto inter illos quasi [1981] unus ex ipsis(Eccli. XXXII, 1). Sed væ mihi ! neque hoc ipsumrelictum est mihi. Sicut enim imperitia prohibetesse super alios, sic imbecillitas non patitur interalios esse ; et sicut spiritu non sufficio administrandum verbum, sic corpore deficio adpræbendum exemplum. Qui igitur idoneus nonsum nec præsse, nec coesse : ubi potero esse, nisi

291

ultimum et tutissimum eligam locum, scilicetomnibus subesse ? Et hoc quidem valeo, humiliascilicet, imo vera de me sentiendo ; nihilque meprohibet, imo plurimum veritas ipsa monet,subesse cunctis animo, licet præesse cogar officio.

2. Tu, Domine Deus. ipse es qui et subessemones, et nihilominus præesse jubes ; a te expeto,a te exspecto ut humilem simul et utilem ininjuncto me facias ministerio : humilem, vera deme sentiendo ; utilem, recta de te loquendo. Illudinspira cordi, hoc ministra ori. Da sermonemrectum et bene sonantem in apertione oris mei,qui dixisti, Aperi os tuum et implebo illud (Psal.LXXX, 11), ut omnis familia tua benedictionibusimpleatur. Ecce venerunt amici, mei quidemamici, sed amplius tui. Non habeo quod ponamante illos, nisi commodatum fuerit ab alio. Et quisalius æque dives aut liberalis ad præstandum, sicutDominus omnium, dives in omnes qui invocantillum (Rom. X, 12) ; qui aperit manum suam, etimplet omne animal benedictione (Psal. CXLIV,16), qui dat omnibus affluenter, et nonimproperat (Jacobi I, 5), nisi forte illi qui vel pigrepetit, vel ingrate detinet gratiam quam accepit ?Quanti mercenarii in domo Patrisfamilias istiusabundant panibus, qui, quoniam Christumannuntiant, licet non sincere, propter alios tameneis doctrinæ gratia non negatur ? Et ubi abundantmercenarii, nunquid egebunt filii ? Tu ergo,Domine (amicum enim dicere vereor, sed

292

Dominum confiteor), commoda mihi tres panes,unde reficiantur amici, ne, si dimisero eos jejunos,deficiant in via, et tunc vocer in causam pro eis, etdicatur mihi : Parvuli petierunt panem, et non fuit quifrangeret eis (Thren. IV, 4). Commoda Domine,quod in lucrum tuum proficiat, recepturus utiquecum tibi placuerit, quod tuum est, cum usura.Commoda, inquam, tres panes, si placet ; autcerte quodcunque placet, quantulumque fuerit,etiamsi buccella panis sufficiet in quantalibetmillia, si tantum benedicas. [1982] Scio equidemquia vis nos esse tibi importunos, ut, licetdissimules, licet excuses, eo quod jam in cœlumreceptus sis, et Apostoli tui tecum sint in cubili,nos tamen nihilominus perseveremus in petendo,quærendo, pulsando, scientes quia doctrinam nonsola vitæ meretur innocentia, qua amici efficimur,sine assiduitate studii et instantia precis, quaimportuni videamur. Mihi tamen neutrumsuffragatur : solum eorum qui pascendi suntmeritum obtendo ; illi merentur quod ego nonmereor.

3. Vos autem, fratres mei, usibus quorum, etpro meritis quorum peto panes istos, putatis,sufficimus, sive ego ad frangendum, sive vos adedendum ? Timeo ne dicatur mihi : Altiora te nequæsieris, et fortiora te ne scrutatus fueris (Eccli. III,21). Timeo ne dicatur et vobis : Facti estis quibusopus est lacte, non pane (Hebr. V, 12). Scio reverapanes esse apud Patremfamilias, quos si nostra

293

præsumat infantia, citius frangentur dentes, quamimpleantur ventres, id est ædificentur mentes.Quis enim capiat, quis explicare aut cogitare dignesufficiat illud Trinitatis mysterium ineffabile :quomodo Pater a se, Filius a Patre, Spiritussanctus ab utroque, et tres personæ in unitatesubstantiæ ? Mulier insipiens, audax hæreticorumvanitas, prurientes auribus ad talia discutiendasollicitat, cum Deus credendus sit, nondiscutiendus. Panes, inquit, occultos libenterattingite. Quasi vero tu insipiens attigeris, quodsublimius est Angelis. Et ad quid mihi panesoccultos attingere, quos non licet sine periculofrangere vel edere ? Sufficit mihi scire quia sunt,quia tres panes sunt ; non dico Trinitatempersonarum, sed trinitatem sermonum, vel magisintellectuum, qui de personis habendi sunt : tres,inquam, panes unius magnitudinis et ponderis,unius formæ et saporis. Quanta enim et qualia dePatre, tanta et talia de Filio seu de Spiritu sanctosentienda sunt, excepto duntaxat, quodproprietatum discretio numerum facitpersonarum, sicut in Trinitate, sic intelligentiarumin earum distinctione.

4. Hos ergo panes relinquamus frangendosangelicæ sublimitati, donec ad eorum crescentesæqualitatem, mensæ eorum simus idonei.Multifariæ siquidem aliorum trinitates panum deScriptura nobis possunt proponi, qui nostræ[1983] magis congruant infirmitati, verbi gratia, ut

294

nondum longius ab illa summa Trinitaterecedamus, quod ex ipso, et per ipsum, et in ipsosunt omnia ; quod a Patre creati, per Filiumredempti, in Spiritu sancto sumus sanctificati. Inhunc modum tam multa dici possunt, utquamlibet famelicus venerit amicus de via, si veldimidium ei apponas, non minus fortasse incipiatpericlitari fastidio, quam prius inedia : ut copiaobruat, quem inopia prius angebat. Non solumenim ipsum qui fecit nos, et ea quæ facta suntpropter nos, sed etiam quæ scripta sunt propternos, describere tripliciter poteris, ut copiosarefectio sit in tribus panibus, historiæ, allegoriæ, etmoralitatis. Universa quoque Scripturæcontinentia in tres partes divisa, velut in trespanes digesta est, dum aut de naturali justitiadisserit, aut de litterali, aut de spirituali ; id est,ante legem, sub lege, et post legem, quod est subgratia. Natura rectum dedit intellectum ; lex,etiam actum ; gratia autem, affectum. Sed etDoctor et pastor Gentium in fide et veritate,pascendam docet Ecclesiam quadam panumtrinitate ; ut qui Ecclesiam ædificat, loquatur adædificationem, ad exhortationem, adconsolationem (I Cor. XIV, 3). Ad ædificationem,ut quid agere debeas, noris ; ad exhortationem, utquod noris, velis ; ad consolationem, ut etiam inadversis possis quod noveris et volueris. Deniquenon solum in materia rerum, sensibus et partibusScripturarum, generibus et modis locutionum, sed

295

etiam in omni fine earum, quamdam panuminvenies trinitatem, et ipsam quidem sapidam satiset salubrem : fidem scilicet, spem, et charitatem.Eo quippe omnis Scripturarum, vel sermonumintentio spectare videtur, ut credamus, speremus,diligamus. Nam et charitas sola finis præceptidefinita est, quæ et ipsa quodammodo triplex est,dum ex toto corde, tota anima, tota virtutehabenda est. Sed quoniam vitio ducitur longior etvaria epulatio, nos finem dabimus lectioni :vestrum erit fragmenta quæ superaverunt, id estsubtiliora, quæ manus nostras effugerunt,colligere ; simul autem et vestrum et nostrum, eiqui pascit nos cantare, Benedictus Deus in donissuis, qui vivit et regnat per omnia sæculasæculorum. Amen. [1984]

IN DIE ASCENSIONIS DOMINI. SERMO De amore Christi in nos et de nostro in ipsum.

1. Pater, cum essem cum eis, ego servabam eos innomine tuo (Joan. XVII, 11, 12). Hæc oratioDomini habita est ante diem passionis. Nonabsurde tamen aptatur diei Ascensionis, quandoscilicet supremo discessurus erat a filiolis suis,quos Patri commendabat. Qui enim in cœliscreavit, docet et regi multitudinem Angelorum, interris aggregaverat sibi pusillum gregemdiscipulorum sub præsentia suæ carniserudiendum, quoadusque grandiusculi sensuseffecti, disciplinæ spiritus fierent idonei. Magnus

296

itaque parvulos magna dilectione diligebat, quippequos ab more mundi abstraxerat, et relicta omnispe sæculi, de se solo pendere videbat. Quandiutamen cum eis corporaliter conversari voluit, nonfacile aut multum hunc suum eis affectumprodidit ; maturiorem se eis, quam tenerioremexhibens, sicut magistrum decebat et patrem.Cum autem tempus quo ab eis recessurus eratinstaret, tunc veluti vinci tenero eorum affectuvisus est, ut magnam multitudinem dulcedinissuæ, quam eis absconderat, dissimulare nonposset. Hinc illud est, quod cum dilexisset suos quierant in mundo, in finem dilexit eos (Id. XIII, 1). Tuncenim propemodum omnem vim amoris effuditamicis, antequam etiam ipse sicut aquaeffunderetur pro inimicis. Tunc eis sacramentumCorporis et Sanguinis sui tradidit, et celebranduminstituit, nescio virtute an charitate mirabiliori,hoc novum genus mansionis adinveniens inconsolationem recessus sui, ut si discederet ab eisspecie corporis, maneret non solum cum eis, sedetiam in eis virtute Sacramenti. Tunc velutiprorsus suæ oblitus majestatis, et velut injuriamfaciens sibi, nisi quia gloria est charitatis humiliarese pro amicis, dignatione ineffabili Dominus, ettalis Dominus, pedes servorum lavit : uno opere[1985] condens eis et humilitatis exemplum, etremissionis sacramentum.

2. Tunc denique post exhortationemprolixioris sermonis Patri eos commendans,

297

sublevatis in cœlum oculis, inter cætera sic ait,Pater, cum essem cum eis, ego servabam eos in nomine tuo,et nemo ex his periit, nisi filius perditionis. Nunc autemad te venio : serva eos in nomine tuo quos dedisti mihi.Non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos amalo ; et cætera, quæ non est hujus temporisretexere, multo minus exponere. Summa tamenorationis, sicut indicat textus lectionis, est in histribus, in quibus est et summa salutis, imo etperfectionis, ut nihil possit addi, scilicet ut a maloserventur, ut in veritate sanctificentur, ut cumipso glorificentur. Pater, inquit, quos dedisti mihi,volo ut ubi sum ego, et ipsi sint mecum, ut videantclaritatem meam (Joan. XVII, 11-13, 15, 24). Ofelices, quorum advocatus ipse judex est ; proquibus orat qui pari honore cum eo quem oratadorandus est ! Voluntate labiorum ejus nonfraudabit eum Pater, cum quo est ei una voluntaset una potestas, quia unus Deus est. Omninoquod Christus orat, impleri necesse est : cujussermo virtus est, et voluntas effectus ; qui deomnibus quæ sunt, dixit, et facta sunt, mandavit,et creata sunt (Psal. XXXII, 9). Volo, inquit, ut ubiego sum, et ipsi sint mecum. O quanta securitasfidelium ! quanta fiducia credentium ! tantum nonabjiciant gratiam quam acceperunt. Non enimsolis Apostolis proposita est hæc securitas, velcondiscipulis eorum, sed omnibus qui per eorumverbum credituri sunt in Dei verbum. Non pro eis,

298

inquit, rogo tantum, sed pro eis qui credituri sunt perverbum eorum in me (Joan. XVII, 24, 20).

3. Vobis autem fratres, donatum est, ut aitApostolus, non solum ut in eum credatis, sed etiam utpatiamini pro eo (Philipp. I, 29) : quos scilicet fidespromissionis Christi, non securitatenegligentiores, sed alacritate faciens ferventiores,et quotidiano vitiorum conflictu, martyrio coronatassiduo : assiduo, sed facili ; facili, sed sublimi.Facile est, ubi supra virtutem nihil imperatur ;sublime, ubi de omni virtute illius fortis armatitriumphatur. An non facile suave Christi jugumportare ? an non sublime in regno ejus excellere ?Quid facilius, rogo, quam portare pennas [1986]quæ portent portantem se ? quid sublimius, quamsupra omnem cœlorum altitudinem, quo Christusascendit, evolare ? Plane sancti, quorum sicutaquilæ juventus renovabitur, assument pennassicut aquilæ, et volabunt. Quo volabunt ?Ubicunque, inquit, fuerit corpus, illuc congregabuntur etaquilæ, (Matth. XXIV, 28, et Luc. XVII, 37).

4. Sed quid putamus, fratres, quomodo tuncrepente de terris ad cœlos evolare poterit, quinunc exercitio et usu quotidiano volitare nondidicerit ? Si quæris quo doctore, quo duce,nunquid non Christus sicut aquila provocabathodie ad volandum pullos suos, quando super eosvolitabat, cum scilicet videntibus illis elevaretur,diuque sequerentur oculis euntem in cœlum ?Poterat utique repente in ictu oculi, ex oculis

299

eorum rapi, et ubi vellet, constitui. Sed plane,sicut aquila provocans ad volandum pullos suos,et super eos volitans (Deut. XXXII, 11), et cordasursum levare post se nitebatur amore sui, etcorpora similiter posse sublevari pollicebaturexemplo corporis sui : sicut Apostolus ait, æterniconscius mysterii, quia et nos bajulis nubibusrapiemur obviam Christo (1 Thess. IV, 16) redeunti.Ipse quidem ascendit super Cherubim, et volavitsuper pennas ventorum (Psal. XVII, 11), id estsupergressus est virtutes Angelorum : tuæ tamencondescendens infirmitati, expandet alas suas, etassumet te, atque portabit in humeris suis, simodo pullus degener non existas, ut a terra levari,et aura puriore perfrui non extimescas

5. Alii volant contemplando, tu saltemamando. Paulus mente excedit, et ad tertiumusque pervolat cœlum (II Cor. XII, 2) ; Joannesad id quod in principio erat Verbum : tu saltemhumi degenerem non trahas animum, nec patiarisobrutum inertia in terra putrescere cor tuum ; sedclamanti, « Sursum corda, » Pontifici magno (quihodie introivit in Sancta, æterna redemptioneinventa, ubi et assistit vultui Dei interpellans pronobis) responde fideliter, « Habemus adDominum. » Sed et si aliquando quæsivisti nonquæ sursum sunt, sed quæ super terram ; jam teipsum increpa, et dic Domino cum propheta :Quid enim mihi est in coelo ? et a te quid volui superterram ? (Psal. LXXII, 25) Heu, quam misere

300

errabam ! tam magnum est illud in cœlo mihirepositum, quod contemnebam ; tam nihil hocsuper [1987] terram, quod tantopere expetebam !Christus itaque thesaurus tuus ascendit in cœlum :ibi sit et cor tuum. Inde ducis originem, ibi habesPatrem et hæreditatem, inde exspectasSalvatorem. Amen.

IN FESTO PENTECOSTES.

SERMO I. De Dei charitate et hominum ingratitudine.

1. Ineffabilis Deus, ineffabilis misericordiaejus. Secundum nomen ejus, ita et opus ejus.Plane ineffabilis divinæ circa nos dignatiocharitatis. Parum erat Patri, tradidisse Filium, utredimeret servum ; nisi daret et Spiritum sanctum,quo servum adoptaret in filium. Dedit filium inpretium redemptionis ; dedit Spiritum inprivilegium adoptationis : se denique totum servathæreditatem adoptatis. O Deum, si fas est dici,prodigum sui, præ desiderio hominis ! An nonprodigum, qui non solum sua, sed et se ipsumimpendit, ut hominem recuperaret, non tam sibi,quam homini ipsi ? an non prodigum, qui, sicutproprio Filio suo non pepercit, sed pro nobisomnibus tradidit illum (Rom. VIII, 32), sic necSpiritui sancto pepercit, ut ita loquar, sed nova etmira largitate super omnem carnem effuditillum ? Multum quidem effusus sui prodigus illefilius, qui tam patrimonium, quam se ipsumdonavit meretricibus ; sed multo effusior pater in

301

recuperationem perditi filii, quam ille inperditionem sui (Luc. V) ; si tamen ulla debet essecomparatio gratiæ et pecuniæ, spiritus et carnis,Dei et hominis. Vide enim quanta largitate totoorbe gratia Spiritus effusa sit, non solum justisconfirmandis, sed et peccatoribus justificandis :quomodo ubique gentium, Spiritu creante novumgenus hominum, renovata sit facies terræ : imoquanta quotidie mutatio fiat per dexteram Excelsi,ut repente perditissimi hominum publicani etmeretrices, justos quam plurimos præcedant inregno Dei, et novissimi [1988] fiant primi.Prorsus non sicut delictum, ita et donum : quiaubi abundavit delictum, ibi superabundans gratia(Rom. V, 15, 20) : non solum donat delicta, sedetiam virtutum accumulat merita ; et sublimiusrestituit lapsos redemptio, quam constitueratprima creatio. Sane in his omnibus quantomirabilior Dei gratia prædicatur, tantodamnabilior hominis duritia convincitur, sigratiam vel oblatam recuset, vel acceptam nonservet. Cui enim non offertur ? super quem noneffulget lumen illius ? quis se abscondit a caloreejus ? Neque enim reliquit se Deus sinetestimonio apud conscientias hominum, illustranseos splendore veritatis, et fovens calore bonitatis ;cum et lux vera illuminet omnem hominemvenientem in hunc mundum (Joan. I, 9), et Deusfaciat oriri solem suum super bonos et malos, etpluat super justos et injustos (Matth. V, 45). Sed

302

væ illis qui rebelles sunt lumini, et resistuntSpiritui sancto, nec acquiescunt veritati quamintelligunt ; et sicut lutum ex calore solis, ita exbonitate et beneficiis Dei duriores fiunt, audacteretiam provocantes eum, cum ipse dederit omniain manibus eorum !

2. Verum quid ad nos de his qui foris sunt ?Ad vos potius nobis est sermo, qui spiritumadoptionis filiorum accepistis, habentes eumdemspiritum in signum adoptionis et pignushæreditatis ; qui velut quidam character insignis,vasa misericordiæ a vasis iræ discernit. Quanquamde salute nostra, vel magis de spe salutis, ea nobismodestia gaudendum sit, ut quod in illis dolemus,adhuc de nobis pro nostra mutabilitate timeamus.Sicut enim de illis desperare impium, ita de nobispræsumere est temerarium, cum tam de nobisquam de illis, qualiscunque sit scientiapræsentium, nulla possit esse præscientiafuturorum ; nec levis sit injuria summæ potestati,penes quam est arbitrium vitæ et mortis, si vel deillis tam crudeliter, vel de nobis tam audacterpræjudicetur ejus judiciis. Denique de massaeorum sumus assumpti ; et qui paulo ante eramus,sicut et illi, natura et vita filii iræ, repente factisumus filii gratiæ. Nos ergo simus illis exemplumspei ad pœnitentiam ; ipsi nobis, timoris adperseverantiam. In nobis se misericordiacommendat, ut ametur ; in illis se judicium exseritut timeatur. Misericordiam et judicium cantabo

303

tibi, Domine (Psal. C, 1) : pro ista gratias agens,pro illo preces [1989] fundens, pro ista gratus etlætus, pro illo timoratus et cautus : de utroqueeruditus exsultabo tibi cum tremore, quia tuncingrediar in veritate tua, si ita lætetur cor meum uttimeat nomen tuum. Neque enim timor iste,quem amor castum facit, gaudium tollit, sedcustodit ; non destruit, sed instruit ; noninamaricat, sed condit : ut tanto sit durabilius,quanto modestius ; tanto verius, quanto severius ;tanto dulcius, quanto sanctius. O castum et fidelegaudium ! quam fidelis est illa de te sententiaSapientis : Non est census super salutem corporis, et nonest oblectatio super gaudium cordis ! (Eccli. XXX, 16)Hoc utique gaudio non est gaudere impiis,quorum fatuos risus et frivola gaudia Sapiensdetestatur et increpat. Risum, inquit, reputavierrorem, et gaudio dixi : Quid frustra deciperis ? (Eccle.II, 2) Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctusoccupat (Prov. XIV, 13).

3. O bone Jesu, quam dissimile est illudgaudium tuum, quo interim consolarisrenuntiantes illi falso et fallaci gaudio ! quammelior est misericordia tua super vitas ! quammelior est dies una in atriis tuis super millia !quanto beatiores facis pauperes tuos ipsapaupertate tua, quam mundus facere possit suaquantalibet affluentia, ubi quidquid affluit, defluit,sibique inhærentem pereffluere facit ! Aliisaffluebat deliciis illa pauper familia Christi, quam

304

fluminis impetus inundabat lætificans civitatemDei ; cum scilicet hodierna die Spiritus, tanquamtorrens, replevit totam domum ubi erant sedentes (Act.II, 2.) Apostoli. Exhibebat quippe divina Veritas,quod per prophetam promiserat : Ecce ego declino invos, ut flumen pacis, et ut torrens inundans gloriæ gentium(Isai. LXVI, 12). Quantum illis affluebat, quibustantus influebat ! quantumque de illis profluebat,de quorum ventre fluebant flumina aquæ vivæ !Nec solum de corde benevolentia charitatis, sedetiam ex ore vehementia profluebat torrentiseloquii, cui non poterant resistere et contradicereomnes eorum adversarii : sicut de Stephanodicitur, quia non poterant resistere sapientiæ et Spirituiqui loquebatur (Act, VI, 10).

4. Ad hujusmodi gaudia vos interim, fratres,consolator vester invitat. Hoc torrente voluptatissuæ sitibundas amantium mentes potaredesiderat. Si quis, inquit, sitit, veniat et bibat (Joan.VII, 37). O affluens liberalitas Dei ! o indeficienslargitas [1990] divinæ bonitatis ! Spiritum, cujushodie primitias dedit Apostolis, offert universis.Thesaurum suum, fontem aquæ vivæ aperit tamhominibus quam jumentis ; tanquam et ipseomnibus sapientibus et insipientibus debitor sit.Omnes, inquit, sitientes, venite ad aquas (Isai. LV, 1).Ecce personas non accipit, conditiones nondiscernit, merita non requirit : tantum sitire quisnoverit, venire velit. Gratia quippe non admittitfastidientes ; sed sicut esurientes implet bonis, sic

305

divites dimittit inanes. O fastidium tinea cordium,rubigo mentium languor pessimus animarum,quod abominari facis bonum Dei verbum,contemnere cœleste donum, fastidire mannapropter ollas carnium ! Quæ enim lues tampestifera, quis morbus tam lethalis, qui sic faciathominem immemorem suæ salutis, ridentem acmale securum appropinquare usque ad portasmortis ? Sed unde, rogo tam late lues ista Christiovilia infecit, greges invasit, ut quam pluribus degrege Domini videatur etiam locus horroris etvastæ solitudinis, locus pascuæ ubi sunt collocati,et in pascuis uberrimis, in herbis virentibus miserepereant fastidio languidi ? An non, quæsogustaverunt donum cœleste, et participes factisunt Spiritus sancti ; gustaverunt nihilominusbonum Dei verbum, et virtutes sæculi venturi ?(Hebr. VI, 5.) Si enim non gustaverunt bonumDei verbum, unde toties eructavit cor eorumverbum bonum, cum scilicet de memoriaabundantiæ suavitatis ejus eructabant labia eorumhymnum ? Nunc autem divinis intersunt laudibus,et dormitant ; aut otiosa vel etiam perniciosamente pertractant : sedent ad librum, et oscitant :verbum exhortationis audiunt, et ipso auditulaborant : de pascuis mutantur in pascua, et tamista fastidiunt quam illa : jugiter versantur interfercula vitæ, et moriuntur fame. Unde ergo postillam felicem experientiam, gustumque suavemsupernæ dulcedinis, tanta hæc oblivio, et incuria

306

boni, languorque mentium subintravit ? Solarelicta est eis vox illa plangentis, si tamen plangerevelint : Percussus sum ut fenum, et aruit cor meum, quiaoblitus sum comedere panem meum (Psal. CI, 5).Currebant utique bene : quis eos fascinavitretrorsum converti ? Spiritu cœperunt : quomodonunc carne consummantur ? Voluptuosevescebantur : quomodo nunc intereunt in viis ?[1991]

5. Videant, quæso, ipsi, ne forte inimicushomo, qui super bonum semen patrisfamiliaslolium suum superseminare consuevit, post illamsuavem escam Christi, felle suo fauces eorumtinxerit, ac per hoc non modo desiderium, sed etmemoriam prioris gustus aboleverit. Enimverostatim denuntiat Apostolus his qui ejusmodisunt : Non potestis calicem Domini bibere, et calicemdæmoniorum. Non potestis mensæ Domini participes esse,et mensæ dæmoniorum (I Cor. X, 20, 21). An non tibividetur non modo potatus, sed et inebriatus calicedæmoniorum, qui libidinis, iræ, impatientiæ, autsimilium raptatur furore passionum ? Ego, utloquar de his quæ jam magis in usu quam incrimine sunt, puto quod et ille mensædæmoniorum particeps sit, et pascens eospascatur ab eis, cujus os abundat malitia, linguaconcinnat dolos, sedens adversus fratrem suumloquitur, et adversus filium matris suæ ponitscandalum ; qui etiamsi non detrahit, detrahentemlibenter audit ; qui scurilitate stultiloquii

307

cachinnantes dissolvit. Videat ergo qui ejusmodiest, an dignum sit ut, volutatus velut in cruoreimmolatitio et sordibus dæmonum, moxadmittatur ad mensam Christi et Angelorum.Absit autem, fratres mei, ut, hæc dicens,innocentiam vestram, qua plurimum delector,inscribam sceleri ; sed hæc dico ut salvi sitis, etaliorum exemplo cautiores facti, manusquelavantes in sanguine peccatoris, gratiam Spiritussancti quam alii negligentia perdunt, vos omnivigilantia servare curetis ; ad laudem et gloriamipsius largitoris Jesu Christi Domini nostri, quivivit et regnat per omnia sæcula sæculorum.Amen.

SERMO II. De linguarum mysterio et dono lacrymarum.

1. Loquebantur variis linguis Apostoli magnaliaDei (Act. II, 11). Nimirum ex abundantia cordislinguæ loquebantur in eis. Exsultationes Dei ingutture eorum, quia charitas Dei diffusa erat incordibus eorum. O Domine Deus meus, et [1992]ego utique similiter laudarem, si similiter potatusessem. Quia vero arida est anima mea, ideo est ettorpida lingua. Sed sicut adipe et pinguedinerepleatur anima mea, et labiis exsultationislaudabit os meum (Psal. LXII, 6). Eructabuntlabia mea hymnum ; sed cum docueris mejustificationes tuas : id est cum dederis gustarequam suavis es, ut discam te diligere toto corde,tota anima, tota virtute. Bonus es tu, et in

308

bonitate tua doce me justificationes tuas (Psal.CXVIII, 12). Bonitas siquidem tua, unctio tua est,qua doces eos de quibus prædictum est : Eruntomnes docibiles Dei (Joan. VI, 45). Beatus homoquem tu erudieris, Domine, et de lege tuadocueris eum (Psal. XCIII, 12). Lex Dominiimmaculata convertens animas (Psal. XVIII, 8),charitas est : lex utique ignea, quæ est in dexteraejus, quæ cum digito Dei scribitur superlatitudinem cordis, et ipsum cor amoris incendio,et eos ignito fervere facit eloquio. De excelso,inquit, misit ignem in ossibus meis, et erudivit me(Thren. I, 13). O quanta facilitate et celeritate,quanta copia et facultate, ignis ille quem DominusJesus misit in terram, non solum erudivitimperitos, sed etiam expedivit impeditos ! Prorsusigneæ linguæ, quas ex se dispertivit ignis iste, quæsic ignescere fecerunt non solum mentes, sed etlinguas Apostolorum, ut etiam nunc pius auditorad sermones ignescat eorum. Prorsus ignea linguaPetri, ignea lingua Pauli, in quorum verbis nuncquoque vivit ignis perpetuus, qui et super cordanostra scintillat, si accedamus, si aurem velanimum ab eorum sermonibus non avertamus.

2. Si meruissem aliquam accipere de linguishujusmodi, dicerem utique et ego, Dominus deditmihi linguam mercedem meam, et in ipsa laudabo eum(Eccli. LI, 30) ; sicut de illis scriptum est,Loquebantur variis linguis Apostoli magnalia Dei.Dicerem et illud : Dominus dedit mihi linguam

309

eruditam, ut sciam sustentare eum qui lapsus est, verbo(Isai. L, 4). Apostoli et eorum similes linguis sibidatis magnalia Dei prædicant, tyrannos verberant,dæmonia flagellant, terram compluunt, cœlosaperiunt ; quia linguæ eorum claves cœli factæsunt, quippe quibus de ipsis cœlis linguæ missæsunt. Mihi autem utinam vel lingua canis data sit,qua possim primum quidem propria, deinde etaliena ulcera lingere, si qui forte sunt qui ad hocipsum sibi me dignentur admittere. Beati quidem,quibus amor et [1993] dilectio divinæ laudis correplet gaudio et os jubilo. Sed et illos utiquebeatos dixerim, qui, cum de vulneribus animarumvirus ablingunt et purulentiam, trahunt in se, quoanima eorum saginetur, spiritum et gratiam.Esuriunt siquidem et sitiunt justitiam, et famempatiuntur ut canes : ideoque nihil fastidiunt quodin corpus suum possint trajicere ; neminempeccatorem abominantur, quem ad justitiampossint convertere. Quod Deus mundavit, tu neimmundum dixeris (Act. XI, 9), dictum est PrincipiApostolorum, et in ipso aliis : et ob hoc mactat etmanducat omne genus reptilium et volatilium, etait, Quæ prius tangere nolebat anima mea, nunc præangustia impatientis desiderii cibi mei sunt (Job. VI,7). Quinimo mirum in modum quanto quisquepeccator ante conversionem amarior, tantopostmodum conversio ejus dulcior ; quantoquedesperatior, tanto gratior nobis ejus salus : quia etsalvantis gratiam plus miramur, qui ovem

310

perditam reportans in humeris, gaudium facitAngelis super uno peccatore pœnitentiam agente,quam super nonaginta novem justis (Luc. XV, 7).

3. Dicant igitur alii quibus datum est : Quamdulcia faucibus meis eloquia tua, Do mine (Psal.CXVIII, 103) ! anima autem mea esuriens etfamem patiens ut canis, etiam amarum sumet produlci, et abominabile pro desiderabili. Delectenturalii lambere mella Scripturarum ; ego verodelectabor ulcera lingere peccatorum, mei scilicetmihique similium. Fœdum quidem ulcus peccati,visuque horribile ; sed tamen ipsum lingere, cujussit saporis et gratiæ, non sapit, non capit, nisi quisalutem periclitantium esurit, et famem patitur utcanis : de qualibus dictum est, Lingua canum tuorumex inimicis (Psal. CXVIII, 24). Sed væ miseris quitanto studio pereunt, tantoque desiderio mortemsibi consciscunt, ut vulnera sua tegant, curamquecanum refugiant, et asperitatem linguæmedicinalis arbitrentur morsum odii lethalis !Oderunt corripientem in porta, et perfecte loquentemabominati sunt (Amos, V, 10). Perfecte loquentemdico, non tam de perfectione disserentem, quamperfecta dilectione corripientem. Sed dicam,Perfecta dilectione, an perfecto odio ? Imoutrumque, et perfecta dilectione, et perfectoodio : quia perfectum odium nihil aliud est, quamperfecta dilectio ; et una est utriusque [1994]perfectio, quam Apostolus determinat, dicens,Odientes malum, adhærentes autem bono (Rom. XII, 9).

311

4. Sed revertar ad id unde digressus eram.Optabam mihi linguam qua laudarem Deum, velcerte linguam qua confitentium ulcera curarem :in altero quidem mihi quærens divinæ devotionisfructum ; in altero, fraternæ salutis lucrum : vobisquoque in altero dulcis, in altero fieri desideransutilis. Nam et de sæcularium arte et officiopoetarum, ita sumptum est apud quemdameorum :

Aut prodesse volunt, aut delectare poetæ.Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci

(HORAT., Art. poet.)

Optabam, inquam, mihi gratiam oris, qua Deo etvobis officiosus deservirem ; ut aliquatenuscompensarem verbo, quod minus prosumexemplo. Quanquam satis suspecta mihi sit hæcconsolatio, si dicam et non faciam ; si suppetantsuffragia linguæ, cum desint merita vitæ ; imomagis fortasse timendum sit, ne peccanti dicatDeus, Quare tu enarras justitias meas, et assumistestamentum meum per os tuum ? (Psal. XLIX, 16).Sed quid agam ? Si locutus fuero, non quiescetdolor meus ; et si tacuero, non recedet a me (Job.XVI, 7). Pavor est utrobique molestus, etcoarctor e duobus ; quia locutionem et officiilocus exigit, et vita contradicit. Sed recordor verbiquod apud Sapientem inveni : Anima laborantislaborat sibi, quia compulit eum os suum (Prov. XVI,26). Loquar igitur, non prout locus expetit, sedprout sensus suppetit, imo prout Dominus

312

dederit, in cujus manu sumus et nos, et sermonesnostri. Loquar, inquam, et me ipsum linguaobligabo propria, ut vel præ confusione aliquandolaborare compellar : et si corpus a labore manuumexcusaverit, certe anima laborantis laboret sibi, utdicat cum David, Laboravi in gemitu meo (Psal. VI,7). O si mihi dentur illi gemitus inenarrabiles,quibus Spiritus postulat pro sanctis, ut laborem ineis ! Procul dubio labor hujusmodi gemituumsatis digne pensaret mihi quotidianum laboremmanuum.

5. Sed et vos ipsi, fratres, si æmulari melioracharismata didiscistis, optate gemitus hujusmodi aSpiritu vobis infundi. Nescio si sit in donisSpiritus aliud convenientius aut commodius hisqui sunt infirmitate et miseria circumdati : [1995]nescio si Spiritui sancto qui in columba apparuit,alia vox familiarior gemitu, aut gratior sit. Hocautem scio, quia in nullo opere tanta tamqueparata nobis suppetat materia, sicut in gemitu etplanctu nostri : nisi miseriam suam nostradissimulet superbia, aut sensus obduretur stuporevel amentia. Hoc autem primum circa infirmos,quorum curam suscipit, operatur medicina sanctiSpiritus, qui est illuminatio nostra et salus nostra,ut videlicet se ipsum phreneticus sentiat et sciat,et conversus ad cor dicat Domino cum propheta :Postquam convertisti me, egi pœnitentiam ; et postquamostendisti mihi, percussi femur meum (Jerem. XXXI,19). Nisi enim quis apponat scientiam, non

313

apponet dolorem : nisi doluerit, non mereturconsolationem. Beati enim qui lugent, quoniamipsi consolabuntur (Matth. V, 5). Puto quia nec inApostolis hodie locum invenisset Paracleticonsolatio, nisi quia lugebant se desolatos, quianon poterant non lugere filii sponsi, cum sponsusablatus esset ab eis. Inde erat quod eis dicebat :Nisi ego abiero, Paracletus non veniet ad vos (Joan.XVI, 7). Nisi desolati fueritis præsentia meacorporali, non vos consolabitur visitatiospiritualis. Date, inquit, siceram mœrentibus, et vinumhis qui amaro animo sunt, non scilicet illis qui ebriisunt gaudio et luxu sæculi. Quæ enim participatiojustitiæ cum iniquitate ? nunquid bibere possuntcalicem Domini, et calicem dæmoniorum ?Bibant, inquit, potius pauperes Apostoli, etobliviscantur egestatis suæ (Prov. XXXI, 6, 7), utdicant : Sicut egentes, multos autem locupletantes (IICor. VI, 10). Bibant mœrentes de absentia sponsi,et dolorum non recordentur amplius, sed dicant :Etsi cognovimus Christum secundum carnem, sed nuncjam non novimus (Id. V, 16). Nam et te ipsum, sipio affectu Psalmistæ dicere potueris, Ego sumpauper et dolens (Psal. LXVIII, 30), sic ditabit, siclætificabit sobria ebrietas hujus præclari calicis, ut,etsi pauper sis, paupertas animum non urat ; et sidolebas quia peccasti, jam peccati reatusconscientiam non mordeat.

6. Vide autem, si non et ipse Spiritus sanctusin judicium venit in hunc mundum, ut qui dolent

314

non doleant, et qui rident, æterno et inconsolabilise luctui tradant. Melius est igitur ire ad domumluctus quam ad domum convivii (Eccli. VII, 3).Et revera sapiens, etsi aliquando consolationemmeretur, ut dolorum non recordetur [1996]amplius, eorum scilicet de quibus consolationemaccipit, semper tamen, ut locum paretconsolationibus novis, novas exquirit de se ipsocausas doloris : non statim blandiens sibi, quasijam per omnia justus sit ; sed eo subtilior, quojam illuminari cœpit ; eo districtior, quo justificaricœpit, fit accusator et judex sui. Ei ergo quiejusmodi est, crebro, nisi fallor, Spiritusconsolator advenit, quoniam et adventum jamipse suum antevenit ; adveniens scilicet utconsolationem tribuat, sed anteveniens, ut lugeredoceat. Luctus siquidem pius atque religiosus, indoctrina Spiritus et ordine primus, et utilitateinvenitur præcipuus ; quippe cum sit summasapientia sanctorum, custodia justorum, sobrietasmodestorum, prima incipientium virtus,proficientium stimulus, perfectorum cumulus,pereuntium salus, periclitantium portus,promissionem denique habens consolationumquæ nunc sunt, et gaudiorum quæ futura sunt ; adquæ nos perducat qui vivit et regnat per omniasæcula sæculorum. Amen.

IN NATIVITATE S. JOANNIS BAPTISTÆ.

315

SERMO I. De laudibus sancti

1. Ah ! Domine Deus, ecce nescio loqui, quia puerego sum (Jerem. I, 6). Fratres, si Jeremias, sicut exlectione audistis hesterna, ne prædicationissusciperet officium, verecundius quam justiusminorem causabatur ætatem, quanto rectius egosensum causarer minorem ? Si sanctum ex utero,et quem manifeste divina mittebat electio, ætasdeterrebat infirmior, mihi quæ frons esse potestad loquendum, cui nec ad sanctitatem suffragaturconscientia, nec ad sermonis facultatem suppetitscientia ? Illi erat timori pueritia sua, mihi non eritpuerilitas mea ? Verumtamen tu, puer prophetaAltissimi, de quo sermonem hodie nostri debetlocus officii, [1997] puerilitatem nostram nonpateris excusatam haberi, quin saltem gestiamusmore puerorum de te quoquomodo balbutire ;qui etiam in materia leviori, plena necdumdidicimus verba formare. Tuum erit, o vox Verbi,vox sapientiæ, tibi devotæ solvere vinculumlinguæ, qui necdum loquens, usum loquendi mutopotuisti patri reformare. Nec sine fenore magnorediit intercepta facultas loquendi, cui simulaccessit gratia prophetandi, ut videlicet uterqueparens aliquid sibi gauderet prærogatum deprærogativa filii.

2. Qui enim propheta, et plus quam prophetafuturus erat, imo ante prophetare quam profari,prius Deum quam se ipsum sentire cœperat,parentes quoque suos prophetas faciebat ; et in

316

eos qui in se transfuderant carnis substantiam,spiritus sui et gratiæ superabundantiamrefundebat. Nam et Elisabeth, postquamexsultavit in gaudio infans in utero ejus, tunc etipsa prophetavit repleta Spiritu sancto ; quianecdum loquens filius, matri tamen occultamDomini præsentiam exsultatione manifestarevelavit. Salutabat Salvatorem motu, quo poterat,et in occursum Domini præcursor impigererumpere gestiebat. Plane incomparabilis gratia,inæstimabilis divinæ virtutis potentia. Vox Mariædum auribus Elisabeth insonat, ad cor Joannispenetrat, qui abstrusus intra materna latebatviscera, spiritum ejus animat, gaudioque salutarivegetat : et cui virtus naturæ vix adhuc totaminfuderat animam, virtus vocis Mariæ plenioreminfudit prophetiam, adeo ut etiam de plenitudinefilii copiose videatur in matrem refundi. Veregratia plena Maria : manifeste Deus totius gratiæin ea erat, de cujus munificentia tam copiose, tammagnifice, principaliter in Matrem, de Matre inJoannem, de Joanne in parentes gratiæ largitasprofluebat. Flumina prorsus de ventre Mariæfluebant aquæ vivæ, et fons vitæ et gratiæoriebatur de medio paradisi ad irriganda lignaparadisi.

3. Proxima erat fonti cedrus ista nobilis,Joannem loquor, consobrinum et amicum sponsi,præcursorem, Baptistam, et martyrem Domini :ideoque nimirum uberius irrigata in tantum

317

excrevit, ut inter natos mulierum nihil illasublimius posset inveniri. Omnino Salvatoriproximus erat, qui non solum copula sanguinis[1998] conjunctus, aut amicitia intimus erat, sedetiam gloria annuntiationis, novitate nativitatis,sanctitate pene originali, prædicatione consimili,auctoritate baptizandi, virtute patiendi, antemortales omnes ei propius accedebat. Denique sialia cessarent omnia, si cuncta de eo silerentprophetarum præconia ; solius gratia nominisejus, quod vocatum est ab angelo, priusquam inutero conciperetur, satis abundeque singularem ineo futuram Dei gratiam testabatur. Dignumquippe erat ut gratiam Dei, quam gratia plenaprofudit, plenus gratia prædicaret, et gratia nonmediocri emineret, qui gratiæ tempus a temporelegis velut medius limes disterminaret. Usque adJoannem enim Lex et Prophetæ prophetaverunt(Luc. XVI, 16) ; qui videlicet primus ostenditpræsentem, quem Lex et Prophetia promiserantventurum.

4. Merito igitur nativitas hujus pueri multosgaudere tunc fecit, hodieque facit, qui insenectute parentum natus, mundo senescentigratiam prædicaturus erat renascendi. Meritonativitatem istam, quam mirabiliter operaturgratia, miraturque natura, solemniter veneraturEcclesia : præsertim cum singularis illiusnativitatis, cujus gratia naturam reparavit, perhanc pignora fidelia sibi videat esse præmissa.

318

Non ingratam se probat Ecclesia, nonimmemorem : fideliter agnoscit qua devotione,qua gratiarum actione suscipere debeatPræcursorem, per quem ipsum agnovitSalvatorem. Mihi plane novo nascitur gaudiolucerna mundi, cujus indicio lucem veram agnovilucentem in tenebris, sed non comprehensam atenebris. Mihi prorsus ineffabili nascitur gaudio,cum quo tot et tanta mundo nascuntur bona ; quividelicet Ecclesiam primus catechizat, perpœnitentiam initiat, per baptismum præparat,præparatam Christo consignat et copulat ; etquam ad vivendum temperanter informat, etiamad moriendum fortiter propria morte confirmat,atque in his omnibus plebem perfectam Dominoparat.

5. O fratres, quorum propositum est (utinamet ita desiderium) ad perfectionem festinare ;quam cito christianam assequeretur perfectionem,qui huic magistro animum accommodaretdocibilem : cujus etiam prima elementa justitiæmodum supergressa sunt perfectionis humanæ ;cujus rudimenta primævæ ætatis gravitatemsapientiæ vicere senilis ! Qui enim, [1999]antequam natus, sanctus fuit, quid mirum si inprocessu conversationis plus quam sanctus fuit ?Mirari possumus, imitari non possumussanctitatem tuam, sanctorum sanctissime :omnino necesse est ut, qui de publicanis etpeccatoribus plebem perfectam Domino parare

319

festinas, humanius eis loquaris quam vivas ; etmodum perfectionis non secundum vitæformulam tuæ, sed secundum virtutemmediocritatis temperes humanæ. Facite, inquit,dignos fructus pœnitentiæ (Matth. III, 8). Nos quidem,o fratres, gloriamur perfectius loqui, quam vivere :Joannes autem sublimius vivens quam possinthomines vel intelligere, loquitur tamen eis proutpossunt audire. Facite, inquit, fructus dignospœnitentiæ. Humanum, inquit, dico, propter infirmitatemcarnis vestræ (Rom. VI, 19) Si nondum esse potestin vobis omnium plenitudo bonorum, sit saltemvera omnium pœnitudo malorum. Si nondumfacere prævaletis perfectæ fructus justitiæ, sitinterim hæc vestra perfectio, ut faciatis dignosfructus pœnitentiæ.

6. Si recordari volumus, fratres, lectionishesternæ, ad dignos fructus pœnitentiæ pertinetquod Jeremiæ, aut certe Joanni sub typo Jeremiædictum est, Ut evellas, et destruas, et disperdas, etdissipes : ad fructus justitiæ, ut ædifices et plantes(Jerem. I, 10, et XVIII, 7). Beatus qui manushujus exstirpatoris adjuverit (nam ipse Dei adjutorest), qui videlicet cooperans verbo et gratiæ Dei,in hoc studium et operam dederit ut evellat etdisperdat de affectionibus et moribus suis omnemplantationem quam non plantavit Pater cœlestis,destruat et dissipet omnem ædificationemBabylonicæ superbiæ et confusionis ; utpostmodum melius ædificet et plantet, fiatque

320

sicut scriptum est, Lateres ceciderunt, sed quadrislapidibus ædificabimus. Sycomoros succiderunt, sed cedrosimmutabimus (Isa. IX, 10). Ascendat abies prosaliuncula, et myrtus pro urtica (Id. LV, 13) : omnisscilicet pulchritudo et gratia virtutum, pro situ ethorrore vitiorum. Quis, putas, est ille tamperfectus in nobis, ut saltem hoc initiumperfectionis habeat, qui scilicet ita digneperfecteque pœnitens sit, ac tota severitatedamnet mala sua quæ fecit, prioribususquequaque renuntians vitiis, ut omne germenmaledictionis radicitus evellat et disperdat de agrocordis, ita ut de radice pessima, nullus ampliusgerminet [2000] fructus amaritudinis ; quiquesemel ita destruat ac dissipet omnem altitudinemextollentem se adversus humilitatem Christi, utiterum non reædificet quæ destruxit ? Quam felixhodie esset Ecclesia sanctorum, quanta pace etgratia florerent congregationes beatorumpauperum, si fructus istos quos facere debuerat,rudium pœnitentia, vel eorum qui perfecti etsancti videri volunt, afferret justitia ! Denique, quinec justitiam sanctorum, nec exactam habemuspœnitentiam peccatorum, redimamus vel ex partealiqua teporem nostrum devota venerationesanctorum : præcipue beati Joannis, cujus tammagnifice sanctitas effloruit supra modumaliorum, ut crederetur Sanctus sanctorum.Magnificentiam gloriæ sanctitatis ejus loquamurac meditemur, fratres mei, ut propitium faciat

321

peccatis nostris eum, cujus singulariter amicusesse meruit, Filium Dei, qui cum Patre et Spiritusancto vivit et regnat per omnia sæculasæculorum. Amen.

SERMO II. De vi necessaria ad rapiendum regnum cœlorum.

1. A diebus Joannis Baptistæ regnum cœlorum vimpatitur, et violenti diripiunt illud (Matth. XI, 12).Merito igitur læta nobis est ejus nativitas, cujustam fausta sunt tempora, ut regnum Dei, jamexinde nobis expositum sit ad diripiendum,quibus utique justitia non sufficiebat adpromerendum. Merito multi in nativitate ejusgaudent, sicut promittebat angelus ; sub quo tantafelicitate mutatus est temporum status, ut regnumDei quod ante nulla innocentium obtinebatjustitia, nunc pœnitentium invadat et possideatviolentia. Quid enim aliud debuit dici pœnitentiapeccatorum, nisi violentia in regnum cœlorum ?An non violentia est, rapere virtute quod non eratconcessum naturæ ; ut qui natura erant filii iræ etgehennæ, labore improbo qui omnia vincit,intrudant se in hæreditatem sanctorum etconsortium gloriæ ? An non plane violentus Deostrenuus ille luctator [2001] patriarcha Jacob, qui,ut scriptum est, contra Deum fortis fuit etinvaluit, qui cum eo luctatus usque mane,constanter et obnixe tenebat rogantem dimitti,Non dimittam te, inquiens, nisi benedixeris mihi ?

322

Dico quia cum Deo luctatus est : Deus siquidemerat in angelo, cum quo luctatus est. Alioquin necangelus diceret, Cur quæris nomen meum, quod estmirabile ? nec Jacob diceret, Vidi Dominum facie adfaciem (Gen. XXXII, 26, 29, 30) : sed nequeDominus de Jacob diceret per Osee prophetam,in Bethel locutus est nobiscum (Osee XII, 4). Bonaigitur violentia, quæ benedictionem extorsit : felixlucta, qua Deus homini succubuit, victusquevictorem gratia benedictionis et honore sanctiorisnominis muneravit ! Quid enim, si tetigit nervumfemoris ejus, et emarcuit, ac de cæteroclaudicavit ? Facilis jactura corporis damnumqueconsolabile, quod tanto compensatum estmunere : præsertim illi qui potuit dicere, Supersalutem et omnem pulchritudinem dilexi sapientiam (Sap.VII, 10). Utinam marcescat in me non solumnervus femoris, sed virtus totius corporis ;dummodo vel unam merear benedictionemangeli. Utinam non solo claudicem cum Jacob,sed et moriar cum Paulo, ut gratiam et nomenIsrælis obtineam munere perpetuo. Jacob quidemfemur gerit marcidum, Paulus vero, corpusemortuum quia mortificationem membrorum,quam cœpit propheticæ religionis initium, adintegrum consummavit Evangelium. Jacobclaudicans, quia ex parte quæ mundi suntcogitans, alterum pedem a terra suspensumportat. Paulus cogitans solum quæ Dei sunt, sivein corpore, sive extra corpus, nescit, Deus scit (II

323

Cor. XII, 3), totus tamen in spiritu liber ad cœlumvolat.

2. Vobis itaque dicimus, fratres, qui aggressiestis cœlum rapere, qui congressi estis luctari cumangelo qui viam custodit ligni vitæ : vobis,inquam, dicimus omnino necesse esse utconstanter et irremisse luctemini ; non dico usquead enervationem femoris, unde generatiopropagatur carnis, sed etiam usque admortificationem corporis. Hoc tamen ipsum necsic labor noster poterit assequi, nisi tactu etbeneficio divinæ virtutis, cum vestram videlicetconstantiam invincibilem sibi probaverit. Sic enimscriptum est : Cumque videret quod eum superare nonposset, tetigit nervum femoris ejus, et statim [2002]emarcuit ? (Gen. XXXII, 25). An non tibi cumangelo, imo cum Deo ipso luctari videris, quandoquotidie præproperis tuis resistit votis ? Lavarisvelut aquis nivis, ut mundus sis corde et corpore,et ipse sordibus intingit te. Dicis, Sapiens efficiar(Eccle. VII, 24), et ipse longius recedit a te.Clamas ad eum, nec exaudit te : vis accedere adeum, et repellit te. Decernis rem, et in contrariumtibi cedit, et per omnia fere in duritia manus suæadversatur tibi. O dissimulatrix clementia, quæduritiam te simulas ; quanta pietate pugnasadversus eos pro quibus pugnas ! Licet enim hæcceles in corde tuo, scio tamen quia diligisdiligentes te, et immensa multitudo dulcedinistuæ, quam abscondis timentibus te. Noli igitur

324

desperare, constanter age, felix anima, quæ cumDeo luctari cœpisti : amat utique vim abs te pati,desiderat a te superari. Nam et cum iratus est,manumque ad feriendum extendit, quærit, ut ipseconfitetur, virum similem Moysi, qui resistat sibi ;et si non invenerit, conqueritur et dicit : Non estqui consurgat, et teneat me (Isai. LXIV, 7). Nam siimplacabilis sit ejus ira, inflexibilisque sententia,flebit et dicet Jeremias qui resistere tentaverat :Fortior fuisti, et invaluisti (Jerem. XX, 7).

3. Sed absit, fratres, qui placita ei postulatis,absit ut fortis adversum vos sit, qui pro vobisinfirmari usque ad mortem voluit ! Tot vulneribusconfossus est, toto corpore crucifixus est ; unde,quæso, virtus ei esse potest ad resistendum illicharitati, quæ veluti victum et captum per omniagenera infirmitatum usque ad mortem, mortemautem crucis perduxit ? Jam non fortis ut mors,sed fortior quam mors dilectio : cum virtutedilectionis infirmata sit usque ad mortem Deifortitudo ; cujus tamen infirmitas fortior inventaest omni fortissimo ; cujus mors probata est essemors tua, o mors. Virtute igitur dilectionisarmatus sis, quicunque es ille pius invasor, quirapere contendis regnum cœlorum : et securusesto, quia facile vinces regem ipsum cœlorum. Siqua enim videtur tibi adversari difficultate, autduritia ; ne sis pusillanimis, sed intellige quamente id faciat. Nempe ut contrarietate ipse tibiacuat animum, sicut solet esse natura

325

magnanimorum ac fortium ; ut vires exercitet,constantiam probet, multiplicet victorias,augeatque coronas. [2003]

4. Quamobrem accingimini, filii Isræl, etestote filii fortitudinis : non enim opus est nisimagnanimitate et constantia, quæ nullis possitterreri adversis. Infirmus dicat, Fortis sum : et prægaudio spei se nesciat infirmum, cui tam facilejam jamque capiendum est cœlum. Plane cœlumviolenter rapit, qui imbecillitati suæ vim facit, autætati. Imo, ut magis proprie loquar, plane vimfacit propriæ perditioni, qui intonante tubamandati, nescit parcere sibi. Homo enim inlaboribus, ut Scriptura ait, laborat sibi, et vim facitperditioni suæ (Prov. XVI, sec. LXX). Accingimini,inquam, viri virtutis, et sequimini ducem acmagistrum felicis hujus militiæ ; JoannemBaptistam loquor, a diebus cujus cœlum essecœpit expugnabile. Iste siquidem est, qui velutalter David princeps factus latronum, piorumqueductor prædonum, et victoriosum illum exercitumpublicanorum et peccatorum per illam laudabilemac religiosam violentiam post se induxit inregnum cœlorum. Quis enim scelestus autprofanus tubam ejus audivit, Pœnitentiam agite,appropinquavit enim regnum cœlorum (Matth. III, 2) ;et non se continuo præparavit ad bellum ?Sequimini, inquam, ducem istum, cujus vexillaproprio rutilant sanguine, cujus hodie virtutes actriumphos debita decantastis veneratione. Ipse,

326

nisi fallor, quos post se traxerit exemplo, juvabitmerito, commendabitque suffragio, cum internatos mulierum nullus sit acceptior regi summoJesu Christo Domino nostro, qui vivit et regnatper omnia sæcula sæculorum. Amen.

SERMO III. Iterum de laudibus Sancti.

1. Inter natos mulierum non surrexit major JoanneBaptista (Matth. XI, 11). Salomon ait : Laudent telabia proximi tui (Prov. XXVII, 2). Sed quamfelicius et gloriosius, cum laudant quempiam labiaDei sui ! Deus quippe nec falli potest, nec adulari.Deus neminem facile laudat, quem laude posseinflari videat, vel quem ex fine debere reprobari[2004] prævideat. Homini quidem recte dicitur, nelaudet hominem in vita sua ; cujus sicut scire nonpotest intima, si nec præscire novissima ; cum deseipso quoque confiteri habeat : Nihil mihi consciussum, sed non in hoc justificatus sum (I Cor. IV, 4).Sunt enim justi et sapientes, et opera eorum inmanu Dei sunt et tamen nemo scit utrum sitdignus amore an odio, sed omnia in futurumservantur incerta (Eccle. IX, 1, 2). Felix igitur, quitestimonio ipsius Judicis dignum se amore sciremeruerit ; nisi quod testimonium justitiæpræsentis, mutabilitati humanæ suspicionem acmetum non adimit de futuris. Indubitabile tameneximiæ virtutis et magnæ perfectionis estindicium, quoties hominem adhuc corruptionisubditum, suæ suffragio laudis illud irrefragabile

327

Dei dignatur judicium. Magnum profecto justitiæpræconium quod summa justitia dicit ad Noe : Tevidi justum coram me (Gen. VII, 1). Magni quideminsigne meriti, quod Abrahæ testificatur Deus,propter ipsum implendas esse promissiones, quæad ipsum factæ sunt (Gen. XVII, et XXII, 17, 18).Quantæ autem illud est gloriæ, quod de beato JobDominus gloriatur adversus invidum : Numquidconsiderasti servum meum Job, quod non sit ei similis interra : homo simplex et rectus, et timens Deum, acrecedens a malo ? (Job. I, 8.) Quantæ etiam illud eratgratiæ, quod pro Moyse æmulabatur etconfundebat æmulos ejus ? Si quis, inquit, fueritinter vos propheta Domini, in visione apparebo ei, vel persomnium loquar ad illum. At non talis servus meusMoyses, qui in omni domo mea fidelissimus est. Ore enimad os loquor ei, et palam, non per ænigmata videt Deum.Quare ergo non timuistis detrahere servo meo Moysi ?(Num. XII, 6-8.) Quis vero in omnibus sicutDavid, de quo gratulatur Dominus, quia invenitvirum secundum cor suum ? (III Reg. XI, 4.)

2. Verumtamen quantumlibet magni fuerint,sive isti, sive alii ; nec inter istos, nec inter aliosnatos mulierum, teste Nato Virginis, surrexitmajor Joanne Baptista. Nam etsi stella differat astella in claritate, et in choro sanctorum siderum,quæ ante exortum veri Solis illustrarunt noctemhujus sæculi, quadam effulserunt claritatemirabili ; nullum tamen in omnibus majus autsplendidius lucifero isto, lucerna scilicet ardenti et

328

lucenti, quam Pater Christo suo paravit : lucifero,inquam, [2005] prælucanæ lucis, qui præcursorSolis diem instantem mortalibus nuntiavit ;dormientibus in tenebris et umbra mortisclamitans et dicens : Pœnitentiam agite ;appropinquavit enim regnum cœlorum (Matth. III, 2).Ac si diceret : Nox præcessit, dies autemappropinquavit : abjicite opera tenebrarum (Rom. XIII,12). Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, etilluminabit te Christus (Ephes. V, 14).

3. Non est autem negligenter prætereundum,sed etiam atque etiam considerandum, quamsublimis meriti, quam excellentis gratiæ et virtutis,oculus ille quem nil fallit, eum perviderit, qui posttanta præcedentium præconia, hanc de illosententiam tulit : quod inter natos mulierum, nullusillo major surrexit ; nec nisi de ordine Angelorum,vel qui pervenisset ad æqualitatem Angelorum,aliquem ei præferendum judicavit. Nec semelquidem, aut perfunctorie vel breviter laudem ejusattigit, sed quotiescunque se offerebat occasiosermonis, laudibus ejus delectabatur immorari :quod satis probat historia Evangelii. ProptereaMarcus quoque, Lucas et Joannes initia librorumpræconiis ejus dedicaverunt : ut videlicetauctoritas tanti nominis prima fronte prælati,totum deinceps commendabilius redderetEvangelium ; et lucerna in ipso ingressu acvestibulo ardens et lucens perduceret ad lucem,quæ lucebat in tenebris, sed a tenebris nequibat

329

comprehendi. Matthæus enim, quia eum nativitasDomini in initiis occupatum tenuit, mox utpuerum nutriendum Nazareth commendavit, adPræcursorem et Baptistam ejus stylum convertit,arbitrans imperfectum fore quidquid de Sponsodiceret, si de individuo amico Sponsi reticeret.Hæc namque cura non minima fuit, non solumEvangelistis narrantibus, sed etiam Prophetis etAngelis prænuntiantibus, ut lucerna Christi, testisDomini talis induceretur, cujus splendore etauctoritate inimici facile confunderentur, et excujus magnitudine incomparabilis Altissimimagnitudo manifeste monstraretur. Cum enimmaximus inter natos mulierum Natum Virginistestabatur tam longe magnitudinem suam vincere,ut indignum se confiteretur ejus calceamentaportare : quid aliud dabatur intelligi, nisi quia illeerat magnus Dominus, cujus magnitudinis nonest finis (Psal. CXLIV, 3) ; et de quo dicitur :Quoniam quis in [2006] nubibus æquabitur Domino,similis erit Deo in filiis Dei ? (Psal. LXXXVIII, 7.)Et hæc utique illa magnitudo Joannis fuit, quainter magnos tam magnus excrevit, quia videlicetvirtutes suas magnas et innumeras, quibus nullimortalium secundus fuit, maxima omniumvirtutum humilitate cumulavit sibi ; cum putaretursummus omnium, ultro ac devotissime præferenshumillimum omnium et in tantum præferens, utcalceamentis ejus detrahendis se testareturindignum (Luc. III, 16).

330

4. Mirentur igitur alii, quod a Prophetisprænuntiatus ; quod ab archangelo promissus, eteodem quo Christus ; cum tamen Christus incubiculo, Joannes in oraculo ; quod de tamsanctis ac nobilibus parentibus ; quod de senibuset sterilibus, contra debitum naturæ, dono gratiæ ;quod ante sanctus quam natus ; ante propheta,quam prophetaret ; quod plus quam propheta,quia angelus angelicum officium vitamque gerensin terris, in carne præter carnem vivens ; et licetinnocentissimus, pœnitentiæ tamen formam plusexemplo quam verbo tradens ; quod in spiritu etvirtute Eliæ præcurrens adventum Redemptoris,et viam ei parans in eremo ; quod corda patrumad filios, et filiorum ad patres convertit ; quodFilium baptizare, Patrem audire, Spiritumsanctum videre meruit ; quod denique usque admortem pro veritate certavit : ut etiam ad inferosChristum præcurreret ; ante passionem Christi,martyr Christi fuit. Mirentur, inquam, hæc alii, sitamen est qui digne possit mirari : nobis, fratres,non solum miranda, sed et imitanda proponiturvirtus humilitatis ejus, qua major se credi, cumpotuit, noluit ; imo credentes ne errarent,quantum valuit compescuit. Fidelis enim amicusSponsi, magis amator Domini sui, quam sui ; seminui, ut ille cresceret optabat, et de minorationesui gloriam illius augere satagebat (Joan. III, 29,30), ante Apostolum opere et veritate dicens illudapostolicum : Non nosmetipsos prædicamus, sed

331

Dominum Jesum Christum (II Cor. IV, 5). Ideonimirum magna est gloria ejus in salutari tuo, inJesu tuo, Domine, cujus justitiæ et bonitatis estdiligentes se diligere, est glorificantes seglorificare. Magna prorsus gloria ejus in Jesu,magna a Jesu : qui et apud se glorificavit eumconsortio gloriæ suæ, et apud homines testimoniovocis suæ. Persuasum sibi habebat Joannes [2007]illud fidele Sapientis consilium : Qui gloriatur, inDomino glorietur : non enim qui se ipsum commendat, illeprobatus est, sed quem Deus commendat (II Cor. X, 17,18). Maluit itaque in Domino sane, quam inseipso vane gloriari ; quia et maluit veraciter aDomino, quam fallaciter a seipso commendari.Ideo probatus est Deo et hominibus ; et gloriaejus veritas apud homines, felicitas apud Deum :qui si seipsum glorificasset, gloria sua nihil esset.

5. O filii hominum, usquequo gravi corde ?utquid diligitis vanitatem, et quæritis mendacium ?(Psal. IV, 3.) Utquid vanam et mendacem gloriamdiligitis, et gloriam quæ a Deo solo est, nonvultis ? Sed quomodo quæritis ? Utinam agendofortia, non loquendo sublimia ! utinam saltemvera loquendo, licet vane, et non mentiendoplane ! utinam denique mentiendo tantum devobis, non etiam detrahendo de aliis ! Hoc jamnon est gloriam accipere vel quærere, sed magisfurari et rapere. Quærere siquidem gloriam, nonsua, sed contraria via ; non illa scilicet cui debeturgloria, sed contumelia, id est, non virtutis titulo,

332

sed mendacii et detractionis latrocinio : quid aliudest hoc, nisi rapere, vel furari nequiter, quodconcupieris turpiter ? Certe si gloriam ab hominenon quæreres, sed oblatam acciperes, jam ex hocsecundum veritatem non ambulares. Nunc autemquid, cum non solum accipis si offertur, sed etquæris cum non offertur ? quid denique, cumalium velut trucidas venenosa et insidiosa lingua,ut gloriam ejus tibi rapias ; ut de malo ejus tumelior, de contemptu ejus tu gloriosior appareas ?Sit ergo illud, gloriam scilicet accipere vel quærereab homine, insipientium vanitas : quid istud, nisisævientium crudelitas ? Sit certe illud, ut mitiusloquar, tentatio humana : quid istud, nisi imitatiodiabolica ? Plane imitantur diabolum qui sunt exparte illius, id est, omnes superbi. Ipse est enimrex super omnes filios superbiæ.

6. Quomodo, inquis, imitantur ? Diabolusquia superbivit, meliori se, id est, Deo invidit :quia invidit, detraxit. Sic filii superbiæ ejus, moxut infecti sunt vitio ejus, id est amore propriæexcellentiæ, invident alienæ. Ut cœperint invidere,incipient, si possunt, detrahere, ut scilicetaccrescat eis quod derogaverint aliis. Quantosalubrius imitarentur [2008] humilitatem Joannis,qui detrahebat sibi, ut adderet alii : quicontendebat minor credi quam credebatur, utalius inciperet apparere quod non putabatur ?Denique si non placet humilitas ex sui honestateet æquitate, placeat saltem ex utilitate : quia nulla

333

via rectior, aut facilior ad gloriam divinam ; sednec ad gratiam humanam ulla pulchrior autjustior, et sæpe nulla compendiosior : Quanto,inquit, magnus es, humilia te in omnibus, et inveniesgratiam coram Deo et hominibus (Eccle. III, 20, etPhilipp. II, 3). Hæc beatum Joannem glorificavitapud Deum et homines, sicut est dies hæc, quæde nativitate ejus gloriosa consolationem præstatmundo, gaudium cœlo, gloriam Deo : cui honoret gloria in sæcula sæculorum. Amen.

SERMO IV. De fortitudine et mortificatione.

1. Cœpit Jesus dicere ad turbas de Joanne : Quidexistis videre in deserto ? (Matth. XI, 7.) Ecce illudquod sponsa de sponso gloriatur in Canticoamoris sui, Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi(Cantic. II, 16) : Joannes Jesu, et Jesus Joanni.Joannes Jesum prædicat, Joannem Jesuscommendat. Par pari redditur, et tam amica quamjusta vicissitudine charitas in invicem provocatur,aut remuneratur. Ego enim, inquit Jesus, diligentesme diligo, et glorificantes me glorificabo (Prov. VIII, 17).Habet pietas promissionem vitæ quæ nunc est, etfuturæ ; et Dominus dilectum sibi quemglorificaturus est in futuro redditione præmii,etiam nunc incipit glorificare redditione [Al.exhibitione] præconii, testemque suum etiamapud homines proprii sublimat honore testimonii.Quid existis, inquit, videre in deserto ? Vos hominemmiramini commorantem in deserto : sed per

334

istum pinguescent speciosa deserti, et florebitsolitudo, cum ubique novi cultores eremi deJoannis succrescent exemplo. Tunc erit desertumquasi deliciæ paradisi, et solitudo quasi hortusDomini. Tunc gloria Libani dabitur ei, decor Carmeli etSaron (Isai. XXXV, 2). Sed quid, inquam, existis[2009] videre in deserto ? arundinem vento agitatam ?(Matth. XI, 7.) Et si moretur in desertis, non esttamen arundo deserti, sed cedrus paradisi,columna cœli, gloria generis humani, miraculummundi, virtute et merito ultra mensuramhominum, conditione citra naturam angelorum.

2. Non est arundo vento agitata, sed palmafortior omni procella, quam nullus turbo quatiat :aut certe cypressus in monte Sion æternæplantata, altius scilicet quam ut ventorum rabiemtimeat. Non est obnoxius tempestatibus hujusæris, quia superior est cunctis cupiditatibusmundi. In cœlo radicem fixit, quo nullus spiritusprocellarum aspirat, unde minas et bellaventorum, et cuncta in sæculo adversantia securusirrideat. Irascatur Herodes, insidietur Herodias,de interioribus eorum ebulliat tempestas, acnequam spiritus procellarum, qui in abyssiscordium eorum cubat, omnes vires suas etargumenta malitiæ commoveat : nihil illumterrebit, nihil a sententia movebit, quominuslibere nuptias eorum incestas arguat. Quomodoenim flecterent adversa, quem mollire nonpotuerunt prospera ? Flaverunt siquidem

335

aliquando et molles, atque blandientes venti, auræscilicet favoris popularis : sed nec illis arectitudine sua potuit inclinari. Vos misistis adJoannem et testimonium perhibuit veritati.Miserunt enim Judæi sacerdotes et levitas, utinterrogarent eum, Tu quis es ? Et confessus est, et nonnegavit : Quia non sum ego Christus (Joan. I, 19, 20) :cum tamen ei flaret favor popularis, et blandireturexistimatio communis, non ut Christumprædicaret se esse, sed ut credentibus tantum noncontradiceret. Sed et alias cum discipuli ejusdicerent ei, Rabbi, cui tu testimonium perhibuisti, eccehic baptizat, et omnes veniunt ad eum : numquid hocvento potuit agitari, aut de sua desertione, etalterius frequentia et gloria, ad dolorem velinvidiam moveri ? Imo constantia immobiliventum repellens et frangens, respondit : Ipsi vosmihi testimonium perhibetis, quia dixerim, Non sum egoChristus, sed quia missus sum ante illum (Joan. III, 26,28).

3. Sed quid existis videre ? hominem mollibusvestitum ? Laudaverat eum de constantia animi, etnunc laudat de contemptu corporis sui, acpostremo de superexcellentia gratiæ prophetalis,atque dignitate angelici officii et [2010] nominis.His etenim duobus gradibus ad spiritualia acdivina nititur humilitas humana ; si videlicetadversus irruentium tentationum ventosimmobilis persistat, et desiderio spiritualiumbonorum corpus affligat. Sicut enim in initiis, ut

336

vincamus tentationes, corpus est castigandum, neregnet in eo peccatum : sic etiam victistentationibus in eodem tamen est persistendum,non solum metu recidendi, sed etiam desiderioproficiendi ; ut scilicet de mortificatione carnisspiritus vegetior fiat, et quanto levius ac subtiliusvinculum gestat, tanto ad spiritualia liberiorassurgat. Joannes qui antequam exiret de ventre,sanctificatus erat, cui illud dicere competebat : Abinfantia mea mecum crevit sanctitas, et de utero matrismeæ egressa est mecum (Job XXXI, 18) ; quem nullustentationis ventus agitare poterat : nec mollibustamen vestiebatur, nec suavibus vescebatur ;sciens utique, quia sicut peccatoribus, ut sanctifiant, sic sanctis, ut sanctiores fiant, necessaria estseverior vivendi disciplina. Nunc autem Deogratias, qui dedit nobis, si tamen dedit, sine pugnavictoriam, sine pœnitentia veniam, sine operejustitiam, sanctimoniam sine labore ; deliciiscarnalibus simul et spiritualibus affluere.Induimur, si non purpura et bysso, certemollioribus et calidioribus quam sint purpura etbyssus ; et epulamur quotidie splendide : etnihilominus distenti et ructantes crapulam,dormiemus cum Lazaro quondam paupere in sinuAbrahæ, vel potius in sinu Christi cum Joanne ?Plane si ita est, melius nobiscum actum est, quamcum illis, qui tantis emere laboribus quod nosdelicati gratuito possidemus. Plane si ita est,ridenda est magis quam prædicanda vita Joannis :

337

et omnem nationem filiorum Dei, qui dura etarcta via secuti sunt Unicum Patris, reprobaremagis expedit, quam imitari.

4. Verisimilius autem videtur quod non itaest ; sed magis sicut Veritas dicit, quia per multastribulationes oportet nos intrare in regnum Dei (Act.XIV, 21) : et sicut discipulus Veritatis perhibet,quia vidua in deliciis vivens mortua est (I Tim. V, 5, 6).Ideo Dominus cum de asperitate vestis laudassetamicum in omni domo sua fidelissimum, Ecce,inquit, qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt(Matth. XI, 8) : volens nimirum intelligi, quia qui[2011] sectantur delicias carnis, regno hujus sæculimilitant, non regno Dei. Heu ! quam terribilemsententiam cœlitus audivi contra mollitiem illiusmagnæ et purpuratæ meretricis ! Quantum, inquit,glorificavit se et in deliciis fuit, tantum date illi tormentumet luctum (Apoc. XVIII, 7). Utinam tamen hisdeliciis, tantum mollitie vestium, et suavitateepularum contenta esset teneritudo delicatorum,nec alias spinas vitiorum germinaret in eisrhamnus voluptatum, ut hoc esset omnepeccatum eorum, deliciari, non luxuriari ! Ipsividerint, si ita exstinctus est in eis ingenitus illepestifer ignis, ut tot fomentis circumpositisnequeat reaccendi ; præsertim ventis ex adversoflantibus, id est, verbis et risibus lascivistentantibus. Soleo tamen audire quia sæpe vivitetiam in moriente, viget in sene : suscitatur etexsurgit etiam sine fomite, furit nullo irritante.

338

Ipsi ergo viderint sibi. Nihil enim mihi de aliorumconscientiis judicare, cum sciam multos in omnicopia et gloria mundi temperanter et pudicevixisse : et e diverso nonnullos in habitu asperioreet victu parciore nequiter egisse. Sed et scioregem Isræl sub purpura sua cilicio ad carnemfuisse indutum (IV Reg. VI, 30) ; et panem solumnonnunquam regibus appositum : cum hodiedelicatissima quæque ac mollia tegat pulla vestispœnitentium, vel magis pœnitentiamprofitentium ; et fastidiis eorum non satis sintopes mundi, non satisfaciant artes et tormentacoquorum. Verum quia in hujusmodi causis facilequisque sibi invenit patrocinium ; alius,infirmitatis, alius, societatis cui morem gerit ;alius, honoris quem gerit : esto, vivant ut volunt,comedant ut volunt ; tantum ne excedat ulteriushoc malum, ad id scilicet, quod qui perpetrarevolunt, confiteri nolunt, quia tueri non possunt ;et incipiant notari proverbio mulieris nequam,quæ comedit, et tergens os suum dicit : Non sum operatamalum (Prov. XXX, 20). Nam et de magna illaBabylone, de cujus medio delicati pœnitentes istividebantur exisse, audeam dicere : Quantum vultpurpurata sit, quantum vult delicata sit ; tantummeretrix non sit, nec divaricet pedes suos omnitranseunti.

5. Tu ergo si non potes imitari Joannem inasperitate vestitus, vel parcimonia victus : vel inhoc imitari contende, ut non sis arundo vento

339

agitata ; et, ut Sapiens ait, Non t [2012]e ventiles inomnem ventum, et non eas in omnem viam. Sic enimpeccator probatur in duplici lingua. Sed esto firmus,inquit, in via Domini (Eccli. V, 11, 12), ne teprojiciat ventus a facie terræ seu loci, cuiprofessus es ; seu regni, cui præparandus es. Soletrepente ventus vehemens irruere a regionedeserti, et concutere quatuor angulos domusfiliorum Job (Job I, 19), et fit ruina ejus magna, sitamen super arenam fundata sit, non suprapetram ; si arundinea sit, non lapidea : imo si isqui ædificat eam, et inhabitat, arundo sit ; forisper hypocrisim nitidus, jactantia vel promissionecassa sonorus ; intus veritate vacuus. In secretohujus arundinis Behemoth dormire amat, quæ etin locis humentibus (Job XL, 10, 16), ubi nullafluxarum rerum penuria, sed ad luxumsuperfluunt omnia, sæpius et uberius crescit atqueluxuriat (Isai. XXXVI, 7). Huic arundini si quisinnitatur, manum ejus perforabit : quia si quis inadjutorium operis eum asciverit, vel alicujus eimuneris functionem imposuerit, sperantem in segravi scandalo vulnerabit. Patientia tamen Dominihujusmodi arundinem etiam quassatam nonconterit, sed sustinet, ut in melius convertatur(Isa. XXIV, 20). Nonnunquam etiam increpatferas arundinis (Psal. LXVII, 31), quæ cumprincipe suo in secreto ejus dormiunt :nonnunquam justi tanquam scintillæ æriscandentis in arundineto discurrunt (Sap. III, 7),

340

qui tanquam carbones desolatorii, quidquid in eosteriliter silvescit incendunt, novisque fructibuspurum præparant locum. Hoc agebat Joannes,vox clamantis in deserto, non arundo, sed scintillain arundineto : cujus sermo, ut scriptum est, sermoscintillæ ad commovendum cor (Sap. II, 2) pigrum etstolidum, ut pararet viam Domino. Hoc etiamnunc in nobis agat eadem vox, cooperante Verboipso, cujus erat vox, Jesu Christo Domino nostro,qui vivit et regnat per omnia sæcula sæculorum.Amen. [2013]

IN NATALI APOSTOLORUM PETRI ET PAULI

SERMO I De duabus olivis ad dexteram candelabri.

1. Et respondi, inquit Zacharias, et dixi adangelum qui loquebatur in me : Quid sunt duæ olivæ istæad dexteram candelabri et ad sinistram ejus ? Isti sunt,inquit, duo filii olei splendoris, qui assistunt Dominatoriuniversæ terræ (Zach. IV, 4, 11, 14). De candelabroquod viderat totum aureum, et septem lucernasejus super illud intellexerat Propheta, sed necnobis dubitare jam licet, cum in lumine ejusvideamus lumen. Hoc lumen cum aliademonstret, seipsum ignorari non patitur, sedtestimonium perhibens de seipso loquitur : Egosum lux mundi (Joan. VIII, 12). Lux ex divinitate,candelabrum ex humanitate. Et ipsum totumaureum, non auratum ; quia sive divinitas, sivesapientia, sive charitas auro significetur, hæc

341

omnia Christus non per participationem, sed persubstantiam. Nos cum simus natura plumbei, velmagis lutei, gratia et participatione ipsius, nonaurum vel aurei, sed ut multum aurati. Septemlucernæ super ipsum, septem spiritus, septemoculi Domini, qui discurrunt in universam terram.De his ergo Propheta certus, de duabus olivisquidnam sint percunctatur, auditque ab angeloqui in eo loquebatur : Isti sunt duo filii olei splendoris,qui assistunt Dominatori universæ terræ (Zach. IV, 14).Interpretentur alii ut volunt aut possunt,unusquisque pro sensu suo : sive Enoch et Eliam,qui apud Deum in secreto vivunt ; sive Moysen etEliam, qui cum eo in monte visi sunt ; sive duosordines prædicatorum, veteris scilicet ac noviTestamenti : ut qui Veteris, ad sinistram sintpropter promissa temporalia ; qui Novi, addexteram, propter æterna : ego quidquid a regulafidei non discrepat, aut a contextu lectionis nonnimie dissonat, suscipio, veneror, amplector.[2014]

2. Puto tamen, sine præjudicio meliorisintellectus, Petrum et Paulum non absurde posseintelligi : imo absurdum videri, qui hodie aliudinterpretari velit, cum hodie nihil aliud cantet auttractet Ecclesia ubique terrarum, quam præconiaPatrum doctorumque suorum Nam etsi aliispossit aptari, puto quia istis specialius congruit,seu illud quod tanquam duæ olivæ circacandelabrum a Propheta videntur, seu quod duo

342

filii esse olei splendoris ab angelo memorantur. Etalterum quidem altero exponitur, visio scilicetprophetica interpretatione angelica : ut indeintelligantur olivæ, quia filii olei splendoris ; indecirca candelabrum, quia Domino assistunt. Quiaenim ex oleo Spiritus sancti sunt regenerati,hodieque florent et fructificant sicut olivafructifera in domo Domini, etiam oleastro gentili,qui in ipsos insertus est, impertientes pinguedinissuæ succum ac dulcedinis, gratias illis agat sterilisdudum et amara gentilitas ; et si non ab ipsis,tamen per ipsos est, quod nunc tam copioso, tampretioso fructu per orbem abundat.

3. Vobis tamen, fratres, quibus sicutsubstantia et domus una, ita cor unum et animauna : vobis, inquam, specialius in ipsis censeogloriandum, qui sicut novella olivarum de eorumradice traduxistis non solum fidei succum, sed etformam vitæ atque ordinis exemplum. Quod sinovella olivarum vos, utique et filii olei vos, filiiuncti, qui est Christus Dei ; diceturque et devobis, cum hodie ad altare accedetis : Filii tui sicutnovellæ olivarum, in circuitu mensæ tuæ (Psal. CXXVII,3). O novella olivarum nobilium ! o generosumgermen tam pinguium, tamque feraciumarborum ! semper, obsecro, recordare de quapullulaveris stirpe, de qua succreveris radice, neunquam sterilitas operum, aut amaritudo morumte degenerem arguat, aut, quod absit, inutilemignibus addicat. Cave, quæso, notam infelicium

343

temporum, de quibus meministi prophetatum :Mentietur opus olivæ, et arva non afferent cibum (Habac.III, 17). Duo tamen præcipue tibi existimocavenda : ne aut per teporem fias sicut olivaprojiciens florem suum, sicut legis in Propheta, utvidelicet fructum quem in initiis novitii fervorispromittebas non facias ; aut cum feceris, ne persuperbiam perdas, et dicat tibi Jeremias : Olivamuberem, pulchram, fructiferam, speciosam vocavitDominus nomen tuum : [2015] sed heu ! ad vocemloquelæ grandis exarsit ignis in ea, et combusta suntomnia fruteta ejus (Jerem. XI, 16). Confidimusautem de vobis meliora, dilectissimi, tametsi italoquamur. Confidimus quia oleum splendoris, velmagis olei splendor, cujus estis filii, sicut et patresnostri Apostoli, unctione sua docebit vos deomnibus : nec solum deterget torporem, quiaoleum est ; sed et discutiet errorem, quia splendorest.

4. Scio posse intelligi olei splendoris, id est,quod de splendore Filio procedit, vel quodsplendorem illuminationis diffundit : sed putoquia non inconvenienter etiam per intransitionemaccipi potest oleum, quod splendor est.Utrumque siquidem Spiritus est in natura sui, etunctio scilicet spiritualis, et splendor invisibilis :utrumque in nobis operatur munere sui. Ungitaffectus ex eo quod oleum est : illuminatintellectus ex eo quod splendor est. Qui tamennon ex alio atque alio, sed ex uno ipso et oleum,

344

et splendor est ; quia nonnisi unum ipsum est.Ungit affectus, quia charitas est : illuminatintellectus, quia veritas est. Ungit affectus, cumdevotionem donat : illuminat intellectus, cummysteria revelat. Cum bonitatem docet, ut simussimplices sicut columbæ, ungit affectus : cumscientiam docet, ut simus prudentes sicutserpentes, illuminat intellectus. Illuminat, uthabeamus in nobis salem : ungit, ut habeamusinter nos pacem. In hoc igitur te nobis probabisfilium olei splendoris, si suavem et unctum perbenevolentiam, discretum et maturum persapientiam te nobis exhibueris ; ut suavitasveritate sit condita, et æquitate charitas ordinata.Puto autem quod hanc geminam virtutem sui, velaffectum muneris sui, propter quam splendorvoluit dici, etiam in illo igne Spiritus sanctussignificaverit, in quo ipse invisibilis invisibiliterApostolis apparuit. Qui enim splendor fuit inaspectu oculorum, oleum, nisi fallor, fuit in sensucorporum : ut veluti in quodam lavacro oleividerentur sibi baptizati, cum super eoseffunderetur ignis iste cœlestis. Verumtamenqualiscunque fuerit in eis corporaliter sensus illiusignis (parum enim interest qualis sentiatur, sedqualiter operetur), illud, ut opinor, et probabiliusdicitur, et religiosius creditur, quod idem ignis quiinflammavit et illuminavit corda, refrigeravitcorpora : [2016] ut per charitatem mentesarderent, et per castitatem membra frigerent, et

345

utrumque congrueret singulis, sive illud Jeremiæ,De excelso misit ignem in ossibus meis (Thren. I, 13) ;sive illud Psalmistæ, Caro mea immutata est propteroleum (Psal. CVIII, 24). Nisi forte aliquid de legemembrorum contra legem mentis relinquerevoluit Spiritus, ut virtus in infirmitate perficeretur.

5. Sed prosequamur quod proposuimus. Istisunt, inquit, duo filii olei splendoris, qui assistuntDominatori universæ terræ (Zach. IV, 14). Eccehabes bonitatem in oleo, scientiam in splendore :accipe disciplinam in eo quod ait, qui assistuntDominatori universæ terræ ; ut agnoscas eos verediscipulos illius fuisse cui cantamus, Bonitatem etdisciplinam et scientiam doce me (Psal. CXVIII, 66).Hæc est namque perfectio disciplinæ, tam inmente, quam in corpore ; ut proponentesDominum in conspectu nostro semper, semper etubique majestati æternæ, quæ nos inspicit etjudicat sine intermissione, cum metu et reverentiaassistamus, pervigili fide ac jugi devotione. Sicutoculi, inquit, servorum in manibus dominorum suorum,ita oculi nostri ad Dominum Deum nostrum (Psal.CXXII, 2), intentissime et indeclinabiliterobservantes nutus ejus, quid velit, quid jubeat, utquam celerrime devotio nostra obediat. SicMoyses invisibilem tanquam videns sustinebat,nec unquam imminentis metum judicisdissimulare poterat. Sic Elias et alii Prophetæ quidicebant : Vivit Dominus, in cujus conspectu sto (IVReg. V, 16). Inde nimirum et gratiam, et nomen

346

assecuti sunt Videntium ; quoniam quæ semperintuebantur per fidem non fictam, merebantursæpius intueri per speciem, licet factam. Hæcfides vigil, non ficta, non dissimulatrix, ipsa est, utarbitror, quæ sola vel maxime facili compendio adperfectionem perducit quæ gravitatem disciplinæ,sobrietatemque modestiæ, tam interiori quamexteriori nostro tribuit, et velut in disciplinafamulantium Domino semper assistere facit. Hacvirtute meruerunt Apostoli dici filii oleisplendoris : ut sicut Domino astiterunt in terriscontemplando per fidem, ita nunc ei assistant incœlis contemplando per speciem ; Regemque indecore suo videant oculi eorum, cujus timoremhic meditabatur cor eorum. Hac via, fratres,sequimini Patres fidei vestræ, et auctores Ordinis,quatenus eorum provocati [2017] exemplis etadjuti suffragiis, quo ipsi hodie præcesserunt,pervenire valeatis, adjuvante Domino nostro JesuChristo, qui vivit et regnat per omnia sæculasæculorum. Amen.

SERMO II. Quomodo fidelium animos alant apostoli.

1. Duo ubera tua sicut duo hinnuli capreæ gemelli,qui pascuntur in liliis, donec aspiret dies, et inclinenturumbræ (Cant. IV, 5, 6). Videte, fratres, nedegeneretis. Ut taceam de nobilitate patris vestri,nobilis est mater quæ vos genuit, generosa suntubera quibus lactati estis. Mater vestra est sponsacui hæc dicuntur, cujus ubera voce sponsi

347

laudantur. Quæ nimirum duo ubera EcclesiæPetrum et Paulum esse, non solum interpretaturnobis dies ista, in qua potamur ab uberibusconsolationis eorum satis jucunde et abunde ; sedetiam evidentia operis ipsorum approbantargumenta ac monumenta doctrinæ. Quibus enimaliis uberibus nutriti sunt filii Ecclesiæ, sive expræputio, sive ex circumcisione ? Istos utique egoreor esse, de quibus olim parvulæ et pauperculæconsolatio divina promittebat Ecclesiæ : Regesnutritii tui erunt (Isai. XLIX, 23), et mammilla regumlactaberis (Isa. LX, 16). Nisi enim tam generosolacte nutrita esset, nunquam ad hoc virtutis acgloriæ culmen excrevisset. Ad ubera parvulosPetrus invitabat, quibus dicebat : Sicut modo genitiinfantes, læ concupiscite (I Petr. II, 2). Ubera Pauluspræbuerat quibus dicebat : Lac vobis potum dedi (ICor. III, 2) ; et illud : Factus sum in medio vestri sicutnutrix sedens et nutriens filios suos (I Thess. II, 7).Quam plenus autem lacte redundaverit spirituali,pulchre significatum est unda illius lactis visibilis,quod de corpore ipsius fertur exisse locosanguinis, cum decollatus hodierna die pro illis,quibus dabat mammillam, dedit et animam. Planenihil in eo sanguineum, sed totum lacteum ; quinihil carnale, nihil suum cogitabat, sed tantumquod aliis utile erat. Nec tam habebat ubera,quam ipse totus uber erat ; qui ita misericordiauberi affluebat, ut non [2018] modo spiritum

348

suum desideraret totum filiis immulgere, sed etcorpus impendere.

2. Antequam hæc duo ubera, Petrum etPaulum, accepisset primitiva Ecclesia sanctorumin terris, conquerebatur et dicebat Ecclesiabeatorum spirituum in cœlis : Soror nostra parva est,et ubera non habet (Cantic. VIII, 8). Cum enimChristus rediens in cœlum reliquisset pusillumgregem discipulorum, ac nondum misissetSpiritum suum, quo erant fetanda viscera, etimplenda ubera sanctorum : erat, ut opinor, illaEcclesia in cœlis sollicita pro filiolis sponsi, sivejam natis, sive nascituris, cui videlicetcommitterentur alendi ; eo quod Ecclesiam istamviderent parvam numero, virtute et auctoritate, etsine uberibus doctrinæ. Nam et ipse Sponsus indiebus carnis suæ genuerat aliquos verbo veritatis,et quandiu fuerat cum eis, lactaverat eos uberibusædificationis et consolationis. Et ipse siquidemSponsus habet ubera meliora vino (Cant. I, 1), idest, doctrina legali, vel gaudio sæculari. Habet,inquam, Sponsus ubera, ne ullum de omnibusofficiis et nominibus pietatis eum prætereat : utqui pater est creatione naturæ, vel regenerationegratiæ, seu etiam auctoritate disciplinæ, sit etiammater affectu clementiæ, sit et nutrix sedulitateofficii et curæ. Erant igitur parvuli, quos alebatinitium aliquod creaturæ ejus, sed nonnisiinitium : multumque supererat curæ et laboris,donec adducerentur ad perfectum, et formaretur

349

Christus in eis. Cum autem et ipse reliquisset eos ;superni spiritus, etsi læti de reditu Unigeniti, denova tamen adoptionis progenie solliciti,quodammodo affectu suo videbantur apud eumconqueri : Quis illos nutriet ? Lactasti eos, sedante tempus ablactasti. Non enutristi juvenes, necad incrementum perduxisti virgines : quis illosnutriet ? Soror nostra parva est, et ubera non habet.Dixisti Petro : Pasce agnos meos (Joan. XXI, 15,16) : sed nec ipse adhuc sufficientiam lactis inuberibus habet. Cito pietas ejus aresceret, qui plusadhuc cuti suæ quam animabus parvulorum timet.Facile relinqueret agnos in tentatione, quiPastorem tam suum quam illorum negavit ininterrogatione. Ecce autem repente Spiritu missode cœlo, tanquam lacte de propriis Christiuberibus effuso, Petrus impletus est lacteplurimo : nec multo post de Saulo fit Paulus,prædicator de persecutore, mater de [2019]tortore, nutrix de carnifice ; ut plane intelligerestotum ejus sanguinem mutatum in lactisdulcedinem, sævitiam in pietatem.

3. His igitur uberibus geminis pectori suoaffixis gloriatur Ecclesia, non modo matrem seesse fecundam, sed et civitatem munitam. Ego,inquit, murus, et ubera mea turris (Cantic. VIII, 10).Mille clypei pendent jam de turribus istis, omnisarmatura fortium. Ipse quoque sponsus de eisdemuberibus in laudem sponsæ in carmine amoris,mystico sermone sic ait : Duo ubera tua sicut duo

350

hinnuli capreæ gemelli (Cant. IV, 5). Capream hocloco accipimus Ecclesiam ; acutam visu adpenetranda mysteria Christi, agilem saltu adtransilienda spinosa hujus sæculi, potentem adexsuperanda venena serpentis antiqui. Cujus duogemelli non inconvenienter, ut arbitror,intelliguntur hi duo Apostoli ; germani fide,consimiles devotione, pares merito et virtute,unanimes charitate, conjuncti in ipsa etiampassione et morte. Quomodo enim in vita suadilexerunt se, ita et in morte non sunt separati.Quia vero desideria summorum pascuntur inprofectibus minorum, donec scilicet aspirantegratia tollant se ad contemplandum sublimia,bene de his hinnulis subditur : Qui pascuntur inliliis, donec aspiret dies, et inclinentur umbræ (Cant. II,16, 17). Animalia cum declinant æstum diei,captant umbrosa pascua convallium, ubi etliliorum solet esse proventus uberior, donecspirante tepescentis aura vesperi, egrediantur adaperta camporum, vel ardua montium. Sic ethinnuli nostri quandiu non aspirat eis adcontemplandum clementior aura diei æterni,pascuntur in liliis convallium ; id est, delectanturin virtutibus humilium, aut etiam occupantur inactionibus eorum. Cum autem aspirat dies illementibus eorum, egrediuntur et saliunt aduberiora et feliciora pascua montium æternorum.Per me, inquit Pastor et ostium, si quis introieritsalvabitur, et ingredietur Ecclesiam, et egredietur sæpius

351

contemplando, semel migrando ad cœlestempatriam ; et pascua inveniet, et hic, et ibi. Hic, interlilia agri ; ibi, inter ligna paradisi : hic, in floribus ;ibi, in fructibus : hic, in virtutibus sanctorum ; ibi,in gaudiis Angelorum.

4. Prorsus in loco pascuæ ibi me Dominuscollocavit, cum ecclesiæ sanctorum associavit,[2020] cujus venter sicut acervus tritici vallatus liliis(Cant. VII, 2), ut pascat simul et tritici gustu, etliliorum aspectu. Quid enim acervus tritici, nisicopia divini sermonis in tot libris undiquecongestis ? Quid lilia, nisi justi qui germinant sicutlilium, et florent immarcescibiliter anteDominum ; quorum tantus candor in sanctimoniacorporis et cordis puritate, tanta fragrantia inopinione, tanta medicinalis virtus in opere etsermone ? Non mediocre pabulum istud fidelianimæ, videre circa se tot lilia tanta venustate etgratia florentia, ubi omnium virtutum ex eis, licetdiversarum ex diversis, capere possit exempla.Iste fundatior humilitate, ille amplior charitate.Alius robustior ad patientiam, alius velocior adobedientiam, Iste frugalitate parcior, ille laboreutilior : iste devotior in oratione, ille in lectionestudiosior : iste in administratione prudentior, illein quiete sanctior. Sed licet aliquam insigniusflorentem in unoquoque gratiam mireris, non unatamen, sed multæ virtutes in singulis, sicut floresin liliis. Quot enim justi, tot lilia : quot virtuteseorum, tot flores liliorum. Qui igitur hæc videns

352

gaudet in illis, aut etiam proficit ex illis, quid, nisipascitur in liliis ?

5. Pascebat Paulus : sed nihilominus in illisquos pascebatur. Pascebat eos sermonibus,pascebatur eorum operibus. Ventrem quidemsuum, imo et alienum pascebat manibus propriis(Act. XX, 34 ; I Cor. IV, 12 ; I Thess. II, 9, et IIThess. III, 8) : mentem vero non tam suispascebat bonis quam alienis, qui non quærebatquod sibi utile, sed quod aliis. Nunc vivimus, inquit,si vos statis in Domino (I Thess. III, 8). Quæ enimgloria mea, aut gaudium, aut corona ? Nonne vos anteDeum ? (I Thess. II, 19 ; Philipp. IV, 1.) Ideosæpius ei spirabat dies æterni luminis, atqueafflabat eum lenior aura Spiritus sancti, cujus virapiebatur ad interna pascua, aliquando paradisi,aliquando tertii cœli, sive in corpore, sive extra corpus,nescio, inquit, Deus scit (II Cor. XII, 3). Dignumquippe erat, ut qui fideliter pascebat, fideliterpasceretur : et qui foris gaudebat in bonisdominicæ familiæ, in gaudium Domini suijuberetur intrare, atque repleretur in bonis domusDei, non solum istius visibilis, pro qua sudabat,sed etiam illius invisibilis, ad quam spirabat, undeet dies ei aspirabat.

6. Nec minora de beato Petro sentienda puto,cum maxima sit gloria Pauli, illius coæquarimeritis, quem judicium Veritatis potestate et[2021] primatu prætulit universis. Cum enim Paterqui est in cœlis veritatem Unigeniti Petro

353

revelabat (Matth. XVI, 2-6), quid aliud quam diesei æternus aspirabat, et dies diei verbumeructabat ? Cui autem magis pervium fuissecœlum credendum est, quam ipsi Janitori, cujuslingua clavis cœli facta est ? Qui potestatemhabebat claudere cœlum nubibus, et aperireportas ejus, quomodo ipse non sæpius intrassecredetur ? Esuriit aliquando Petrus, et cœlum eiapertum est, cum adhuc in terra consisteret ;tantaque ei inde ciborum copia missa est, utadhuc multa supersint, licet plurima mactaverit, etmanducaverit, immunda et virulenta animalia insancta et florulenta convertens lilia (Act. X, 10-16) : ut videlicet deliciose pasceretur in liliis,donec aspirante die, gloriose in ipsis pascereturcœlis. Sed ecce dum commendamus vobis duohæc ubera sponsæ, hora jam præteriit, qua de ipsisuberibus lac vobis cupiebamus immulgere :quanquam et aliis diebus hoc ipsum facerepossimus et soleamus. De uberibus siquidemApostolorum lac vobis trahimus, quoties deverbis eorum ad ædificationem vestramtractamus. Nunc igitur pro tempore satis sitadmonere, si tamen moneri indigetis, ut sicutubera ista diligitis, ita lac eorum semperconcupiscatis ; ut in eo crescatis in salutem, donecformatum in vobis exhibeatis Salvatorem JesumChristum Dominum nostrum, qui vivit et regnatper omnia sæcula sæculorum. Amen

354

SERMO III. De eo quod scriptum est : « Donec aspiret dies, et inclinentur umbræ. » (Cant. II, 17).

1. Erratis, fratres, in me ; sed amore magis, utarbitror, aut humilitate, quam temeritate. Putatisme Scripturarum scientiam habere, qui vixunquam attigi vel primum limen scientiæ.Displicet enim vobis, ut mihi videtur, quodcapitulum Scripturæ, de quo heri sum locutus,non sum ad finem usque persecutus : quasi illamihi sit facultas, ut valeam Scripturas explanare,aut etiam explanationes aliorum digne et [2022]congrue ad memoriam revocare. Sed neque hocmihi solet propositum esse, ut Scripturam, undesermonem ordior, exponam ; sed ut de ipsa, etsecundum ipsam sermonem debitum suo dieipersolvam. Huc accedit quod magister noster5 illeinterpres Spiritus sancti, de toto illo carminenuptiali loqui instituit, spemque nobis dedit ex eisquæ jam edidit, quia si pervenerit ad locum dequo quæritis, donec aspiret dies, et inclinentur umbræ,umbras ipsas ponat in lucem intelligentiæ : quoddictum est vel erit in tenebris, nobis dicet inlumine. Vos tamen dicitis, et recte dicitis, quiavetera novis supervenientibus projicietis ;quantoque magis incondita seu rancida fuerintvetera nostra, tanto nova illius sapidiora erunt etgratiora. Nam et ipse Jesus servat vinum bonumusque ad extremum, sciens utique quomodonostro sit fastidio medendum.5 S. Bernardus intelligit.

355

2. Quia igitur cogitis me (nam impatientesdilationis vos video), nec spes incerta futuripræsenti satisfacit desiderio ; ecce vobis moremgero, finemque versiculi, de quo heri loquebamur,suo, prout potero, reddam principio. Illud enimquærere videmini, quid sit aspirante die spiritualiumbras inclinari ; cum magis consequensvideretur, ut non crescere, sed minui tunc etdeficere, dicerentur. Nam si sequamurproprietatem verbi, hoc est umbris crescere, quodinclinari : cum umbrarum ea natura sit, ut quantoinclinantur, tanto procumbant longiores ;quantoque surgunt, tanto stent minores. Unde etpoeta vesperum significans ait :

Majoresque cadunt altis de montibus umbræ.(VIRG. Buc. eclog. 1.)

Sed sciendum, quia cum hæc proprietasumbrarum sit corporalium, longe alia estspiritualium, de quibus non dubitamus hic loquiSpiritum sanctum. Nam sicut corporalibus umbrisinclinari est crescere. sic spiritualibus hoc estinclinari, quod deponi, minui, vel deficere.Umbræ autem spirituales sunt umbrosi spiritus ettetri, seu dæmonum, seu hominum : umbræ sunttenebræ errorum : umbræ sunt obscuræsignificationes veterum sacramentorum. Etumbræ quidem significationum jam inclinatæ suntad occasum et finem : umbræ autem errorum dedie in diem inclinantur ad diminutionem : umbræ

356

vero tenebrosorum spirituum tandeminclinabuntur in infernum et mortem. Primum[2023] quidem factum est, cum dies æternusaspiravit, apparens in carne : secundum quotidiefit, cum magis ac magis aspirat illustrans veritate :tertium novissime fiet, cum aspirabit rutilans inmajestate.

3. Videre autem mihi videor et alias umbrasintra nos, quæ velut in quodam speculo de rebusaliis nascuntur in sensu nostro, et obumbrantnobis, vel obumbrant nos. Obumbrant nos quærefrigidant et obscurant nos : obumbrant nobisquæ refrigerant et illuminant nos. Istæ quidemnoxiæ et graves, illæ delectabiles et salubres. istænamque de inferioribus sunt et mundanis ; illæ, desuperioribus et divinis. Anima nempe humana inquodam medio condita et posita est, ut sub ipsaesset mundus, supra ipsam Deus. Supra ipsam, aquo et ad quem et propter quem facta est : subipsa, quod propter ipsam factum est. Nam sicutpropter animam corpus, sic propter corpusdomus ejus, id est, mundus. Cum igitur incurvaturad corporalia vel mundana, ascendunt in eamumbræ de inferioribus : cum erigitur ad divina,inclinantur super eam umbræ de superioribus.Illius enim rei quam cogitat, umbram sibi format.Quanquam de divinis satis dubia umbra est,quantumcunque cogitationis evacuatur acies : autcerte non umbra ipsius rei, sed aliud pro illa est,nisi cum aspirat dies ille. Nam tunc quoque non

357

videtur, ut arbitror, nisi umbra, quæ etsi luminosa,etsi gloriosa est, tamen umbra est ; sicut cum infacie speculi tersa et lucida, splendidissimæ reisplendens imago resultat. Cæterum videre faciemveritatis ipsius, vel veritatem faciei ejus, sicutnunquam erit hujus corporis : ita nec modo esthujus temporis, nec aliquando erit, donec corpusdissolvet mortalitas, aut absolvet immortalitas, ettempus absorbebit æternitas, et spiritum qui nuncgravatur corpore et mutatur tempore, sublevabitad se, et firmabit in se immortalis et immutabilisdivinitas.

4. Initium hujus gratiæ, et perfectionem illiusgloriæ Paulus satis proprie distinguebat, cumdicebat : Videmus nunc per speculum in ænigmate ; tuncautem facie ad faciem (I Cor. XIII, 12). Ut autem ethoc ipsum sit, scilicet ut videamus per speculumet in ænigmate, opus est non solum ut faciesspeculi nostri ab omni phantasmate et [2024]umbra corporalium tersa sit : sed etiam ut illesublimis, habitans lucem inaccessibilem, digneturad nos inclinari, et vel per umbram suæ imaginismanifestari. Quantumcunque enim contendamusa visibilibus ad invisibilia, nihil nostraapprehendet humilitas, nisi condescendat illamajestas. Moyses ascendit in montem, etDominus inclinavit cœlos et descendit (Exod.XIX, 20). Et alius : Exsurge, inquit, in occursummeum, et vide (Psal. LVIII, 6). Ideo nec umbravidetur, nisi inclinetur ; nec inclinari dicitur, nisi

358

aspirante die : quia neque per speculum et inænigmate possumus Deum videre, nisi inclinantese majestate, et aspirante favore gratiæ. Sane hocipsum quod umbra vocatur comparationemanifestæ veritatis, ineffabilis plerumque gloriæest et splendoris, in illis scilicet quorum estperlucidum speculum mentis. Cujus felicisexperientiæ Paulus sibi conscius, de se sibiquesimilibus loquebatur : Nos vero omnes gloriamDomini speculantes, in eamdem imagine transformamur aclaritate in claritatem, tanquam a Domini Spiritu (IICor. III, 18). Sic enim in promissione dictum est :Implebit splendoribus animam tuam (Isai. LVIII, 11).Ut autem claritates istas umbras esse noveris, audiDavid : Dies mei, inquit, sicut umbra declinaverunt.Transibat quidem et ipse David de claritate inclaritatem, tanquam de die in diem. Sed heu ! tambreves et obscuros dies, tam longas et laboriosasnoctes habet hiems ista, ut et Propheta laboransin gemitu suo, lavansque per singulas nocteslectum lacrymis, merito plangat : Dies mei sicutumbra declinaverunt ! (Psal. CI, 12.) Prorsus melior estdies una in atriis tuis super millia (Psal. LXXXIII, 11)dierum meorum ; quia dies mei sicut umbraquamvis lucida : dies illa una, lux vera et mera,sicut sine umbra, sic sine vespera ; cum dies meosfaciat plurimos et brevissimos assidua longarumnoctium interpolatio.

5. Cæterum, si quæratur cur umbræ pluraliterdictæ sint, cum res ipsa, cujus umbræ sunt, una

359

sit : ideo nimirum, quia nunc minus, nunc ampliusnobis Altissimi virtus obumbrat ; nunc obscurius,nunc manifestius veritas sese nobis innotescensadumbrat : et sicut non æqualiter semper spirat,ita nec similiter semper nobis imagines format.Hoc et Apostolus innuit, qui transire se confitetura claritate in claritatem (II Cor. III, 18), a minorescilicet in majorem : et [2025] propheta, qui nonsplendore sed splendoribus implendam promittitfidelem animam (Isai. LVIII, 11). Sic JacobusDeum memorat patrem luminum (Jacobi I, 17),cum lumen, cujus pater est, et unum sit etunicum. Quanquam sic possit intelligi paterluminum, quomodo pater misericordiarum.

6. Jam vero vos, fratres, qui laboratisportantes pondus diei et æstus, vel secundumIsaiam, in spiritu vestro duro meditamini perdiem æstus (Isa. XXVII, 8), ad umbras istas placetinvitare quas ille dies serenus aspirans roremmisericordiæ cupit æstuantibus inclinare. Auditeipsum diem, ad umbrarum refrigeria clementervos invitantem : Venite ad me, omnes qui laboratis etonerati estis, et ego reficiam vos (Matth. XI, 28). Servusenim sub sole laborans, ut ait Job, desideratumbram (Job VII, 2), in qua scilicet a laborerecreetur ad laborem, vel per horam dimidiam,qua silentium fit in cœlo : quam cum obtinueritindulgentia Prioris sui, gloriatur et dicit, Sub umbraillius, quem desiderabam, sedi. In qua nimirumumbra, quia non sola sessio est ad quietem, sed

360

etiam refectio ad satietatem, congrue subdit : Etfructus ejus dulcis gutturi meo (Cantic. II, 3). Sic enimdictum est per prophetam : Convertentur sedentes inumbra ejus, vivent tritico, et germinabunt sicut vitis (OseeXIV, 8). Servus seu mercenarius, quem sæpiushæc umbra recreaverit, longanimiter præstolabiturfinem operis sui. Sic enim habes : Servus desideratumbram, et mercenarius præstolatur finem operis sui (JobVII, 2). In umbra quidem non finis, sed pausatio.Finis enim erit operis remuneratio, cum evacuatisomnibus umbris, videbimus eum sicuti est : cuimodo dicimus, In umbra tua vivemus inter gentes(Thren. IV, 20) ; inter angelos nempe, non inumbra, sed in luce manifesta.

7. Hoc autem notandum, quod cum umbræillæ de superioribus inclinantur supra nos, umbræistæ de inferioribus inclinantur infra nos. Cumenim divinis propinquamus, mundanasuperamus : et quatenus vel ad umbram lucisaccedimus, eatenus mortis umbram evadimus.Lux enim et vita in cœlo, mors in inferno : umbraautem mortis in hoc terreno et tenebroso loco.Cum igitur spiritus altius nos elevat inter terramet cœlum, non tangimur umbra terrenorum : etlicet nondum plena luce fruamur cœlorum, tamenumbris illuminamur montium [2026] æternorum,vel certe montis illius umbrosi et condensi, dequo venit Sanctus sanctorum. Mox tamenpondere nostro in regionem umbræ mortisrevolvimur, ubi et diutissime sedere cogimur,

361

donec visitatione orientis ex alto consolemur.Cogimur, inquam, et utinam cogamur, et nondelectemur ! utinam quod patimur, necessitatistantum sit, non etiam voluntatis aut voluptatis !Sed heu ! tam facile, tam libenter projicimus nos,et obdormiscimus sub gravi umbra juniperispinosæ et infructuosæ arboris, tam negligentes etsecuri torpescimus et immorimur curis etdesideriis hujus mundi ! Propterea Leviathan, quisub umbra dormit, cubile sibi, nisi præcaveamus,ponit in nobis ; quia videlicet amicas sibi umbrashujus sæculi invenit in sensibus et affectibusnostris. Istæ siquidem umbræ, teste Job,protegunt umbram ejus (Job XL, 20, 17) ; quianimirum curæ et desideria sæcularia, quæ sunt innobis, umbram nobis abscondunt imminentisdamnationis, ut eam non prævideamus, donec inipsam impingamus. Aspira, o dies dierum,obumbra supra caput nostrum in die belli, inclinasuper nos umbras salutis et refrigerii, etinclinentur subtus nos umbræ torporis et tædii,imo cæcitatis et mortis. Et licet contingant nosumbræ de cogitatione terrenorum, non noscontegant tenebræ, id est, umbræ crassiores deamore eorum ; sed semper respiremus inluminosum amorem tuum, o Pater luminum, quivivis et regnas per omnia sæcula sæculorum.Amen.

IN ASSUMPTIONE B. MARIÆ.

362

SERMO I. Quod Mariæ duplici titulo sit mater, quodque recte dicatur thronus Dei.

1. Veni, electa mea, et ponam in te thronum meum.(In offic. de Virginibus.) Multi vocati, pauci veroelecti. Beati quos elegisti, Domine ; habitabunt in[2027] atriis tuis (Psal. LXIV, 5) : imo tu in eishabitabis, ut in eis regnabis, thronumque regni tuiin eis collocabis. Sane omnium beatorumbeatissima est Maria, quæ de numero omniumelectorum singulariter est electa et præelecta :quoniam elegit eam Dominus, elegit eam inhabitationem sibi, dicens, Hic requies mea insæculum sæculi ; hic habitabo quoniam elegi eam (Psal.CXXXI, 14). Habitavit in ea novem mensibus,habitavit eum ea et sub ea annis pluribus.Habitans in ea replebat eam singulari gratiacharismatum : habitans cum ea pascebat eamincomparabili piorum suavitate morum, etdivinorum desiderabili sapientia sermonum. Nuncautem in ea et cum ea, sicut interminabili ævo, sicincomprehensibili modo habitans, satiat eambeatificantium gloria visionum ; foris quidemglorificatæ carnis formam exhibens, intus autemformam Verbi glorificantis imprimens. O Maria,non vocaberis, ait Dominus, ultra derelicta, et terra tuanon vocabitur ultra desolata, ut quia virgo, ideo sisinfecunda : sed vocaberis Voluntas mea, id est,dilectus Filius meus in ea, quia complacuit Domino inte, et terra tua inhabitabitur. Habitabit enim juvenisin virgine, et habitabit in te Filius tuus ; imo, si

363

magis placet, ut non recedamus a verbisScripturæ, habitabunt in te filii tui (Isa. LXII, 4, 5).

2. Quid, hæretice, caput erigis ? quidmysterium pietatis ad occasionem perfidiæ rapis ?Unum quidem genuit : qui sicut unicus est Patri incœlis, ita unicus est Matri in terris. Neque enimsicut tu impie blasphemas, alios postea filiosgenuit ; sed intemeratum manet, sicut signaculumperpetuæ virginitatis in matre, ita sacramentumcatholicæ unitatis in prole. Ipsa tamen unica virgoMater, quæ se Patris Unicum genuisse gloriatur,eumdem unicum suum in omnibus membris ejusamplectitur, omniumque in quibus Christumsuum formatum agnoscit, vel formari cognoscit,matrem se vocari non confunditur. Eva vetus illa,non tam mater quam noverca, quæ filiis antepropinavit præjudicium mortis, quam initiumlucis. Dicta est quidem mater cunctorumviventium : sed inventa est verius interfectrixviventium, seu genitrix morientium ; cum suumgenerare nihil aliud sit, quam mortem ingenerare(Gen. III). Et quia illa non potuit fideliterinterpretari nomen suum, ista implevitmysterium : quæ et ipsa, sicut Ecclesia, cujusforma est, [2028] mater est omnium ad vitamrenascentium. Mater siquidem est Vitæ qua vivuntuniversi ; quam dum ex se genuit, nimirum omnesqui ex ea victuri sunt, quodammodo regeneravit.Unus generabatur, sed nos omnes generabamur :quia videlicet secundum rationem seminis, quo

364

regeneratio fit, jam tunc in illo omnes eramus.Sicut enim in Adam fuimus ab initio proptersemen carnalis generationis ; sic in Christo anteinitium, propter semen spiritualis regenerationis.

3. Porro beata Mater illa Christi, quia sematrem Christianorum cognoscit rationemysterii ; cura quoque se matrem eis præstat etaffectu pietatis. Neque enim duratur ad filios,quasi non sint sui, cujus viscera semel quidemfeta, sed nunquam effeta, nunquam desinuntfructum parturire pietatis. Benedictus siquidemfructus ventris tui, gravidam te, o pia Mater,inexhausta pietate reliquit ; ex te quidem semelnascens, sed in te semper manens et affluens, etin horto concluso castitatis fontem signatumcharitatis semper abundare faciens ; qui licetsignatus sit. foras tamen derivatur, et in plateisaquæ ejus nobis dividuntur. Licet namque fonscharitatis, proprius Ecclesiæ, incommunicabilis sitalienis, beneficium tamen ejus impertire gaudetetiam inimicis. Denique si servus Christi filiolossuos iterum atque iterum parturit cura atquedesiderio pietatis, donec formetur in eis Christus(Galat. IV, 19) ; quanto magis ipsa Mater Christi ?Et Paulus quidem genuit eos, verbum veritatisquo regenerati sunt prædicando : Maria autemlonge divinius atque sanctius, Verbum ipsumgenerando. Laudo quidem in Paulo prædicationismysterium, sed plus miror ac veneror in Mariagenerationis mysterium.

365

4. Vide autem si non et filii Matrem videnturagnoscere, dictante utique ipsis veluti quadamnaturali pietate fidei, ut ad invocationem nominisejus, primo vel maxime refugiant in omnibusnecessitatibus et periculis, tanquam parvuli adsinum matris. Unde nimirum de his filiis putonon absurde intelligi, quod per prophetampromissum est ei, Habitabunt in te filii tui (Isai.LXII, 5) ; salvo duntaxat intellectu, quo deEcclesia hæc prophetia principaliter accipitur. Etnunc siquidem habitamus in adjutorio MatrisAltissimi, in protectione ipsius commoramur,[2029] tanquam sub umbra alarum ejus : etpostmodum in consortio gloriæ ipsius, tanquamin sinu ipsius confovebimur. Tunc erit vox unalætantium et aggratulantium Matri : Sicut lætantiumomnium nostrum habitatio est in te (Psal. LXXXVI,7), sancta Dei Genitrix. Nullatenus autemcredideris majoris esse felicitatis et gloriæ,habitare in sinu Abrahæ, quam in sinu Mariæ,cum thronum suum in ea posuerit Rex gloriæ.

5. Veni, inquit, electa mea, et ponam in te thronummeum. Non poterat signantius aut elegantiusdescribi prærogativa gloriæ ejus, quam ut thronusDei regnantis esse diceretur. Nulli siquidemanimæ tanta plenitudine aut familiaritate copiamsui divina majestas videtur indulgere, sicut illi inqua specialiter præ cæteris residere delegerit.Discipulis quidem Dominus loquebatur, quipauperes facti pauperem sequebantur : In

366

regeneratione, cum sederit Filius hominis in sede majestatissuæ, sedebitis et vos super sedes (Matth. XIX, 28). Alibiquoque promittit idem Agonotheta noster, decœlo spectans et incitans decertantes : Qui vicerit,inquit, dabo ei sedere mecum in throno meo, sicut et egovici et sedi in throno Patris mei (Apoc. III, 21). Matrivero, cujus longe differens est meritum,nihilominus differens promittit præmium. Veni,inquit, electa mea, et ponam in te thronum meum.Parum est, inquit, ut judicanti consedeas, nisi etipsa mihi sedes fias : ut majestatem regnantis eofelicius quo familiarius in te contineas, etspecialius præ cæteris incomprehensibilemcomprehendas. Continuisti parvulum in gremio ;continebis immensum in animo. Fuistidiversorium peregrinantis ; eris palatiumregnantis. Fuisti tabernaculum pugnaturi inmundo ; eris solium triumphantis in cœlo. Fuistithalamus Sponsi incarnati ; eris thronus Regiscoronati.

6. O Fili Dei, nihil tibi, nihil in illo tuodisplicuit hospitio, quod tam libenter repetit,tamque affluenter remunerat tua dignatio. Nihilutique in illo sordidum offendisti, quia nulla eratlibido, sed purissima castitas : nihil ruinosum,quia nulla erat superbia, sed fundatissimahumilitas : nihil obscurum, quia exclusa eratinfidelitas : nihil angustum, quia diffusa eratcharitas. Adornaverat thalamum Virgoprudentissima, te regem Christum non solum

367

[2030] hospitem susceptura ; sed et sponsumhabitura. Adornaverat, inquam, multiplici decorevirtutum et gloria, tanto fortasse locupletius,quanto interius totum erat. Hunc ornatummirabatur qui dicebat, Omnis gloria ejus filiæ regis abintus, in fimbriis aureis, circumamicta varietate (Psal.XLIV, 14, 15) : et alius, O quam pulchra est castageneratio cum charitate ! (Sap. IV, 1.) Domum tuamdecet, Domine, hujusmodi sanctitudo et decor. Isdecor te invitavit ut intrares : illexit, ut redires.Intrans benedictionis gratiam multiplicasti : sedrediens cumulasti. Cum intrasti, homo natus es inea : cum redisti, Deus glorificatus es in ea. Tunctibi posuisti in ea sacrarium gratiæ ; nunc autem,thronum gloriæ.

7. Dicuntur quidem et sunt alii throni,quidam scilicet spiritus divini, præ aliis, utputamus, subjectis ordinibus, Dei præsidentismajestate pleni : quorum quæ sit prærogativa,Scriptura non exprimit, licet innuat ex vocabuloquod nonnulla sit. Sed et anima cujuslibet justidicitur sedes sapientiæ. Quæ autem nunc est sedessapientiæ, profecto tunc erit et gloriæ. Sit igiturillud cœli palatium plenum sedibus et thronis,sedeatque Deus in omnibus, accommodans se etaptans cuique pro meritis. Non immerito tamencreditur, sine injuria vel invidia cæterarum sediumquoddam esse speciale Regis solium excelsum etelevatum super gloriam omnium ; Mariam dicoexaltatam super choros Angelorum, ut nihil

368

contempletur supra se Mater nisi Filium solum ;nihil miretur supra se Regina nisi Regem solum ;nihil veneretur supra se Mediatrix nostra nisiMediatorem solum : cui nos ipsa precibus suisconciliet, commendet, et repræsentet unico Filiosuo Jesu Christo, cui est honor et gloria in sæculasæculorum. Amen.

SERMO II. De mutuo amore Jesu et Mariæ.

1. Filiæ Jerusalem, nuntiate dilecto quia amorelangueo (Cantic. V, 8). Verba ista quæ a nobis hacnocte cantata sunt, qualiter ad Assumptionem[2031] beatæ Mariæ possint videri pertinere,volumus, si placet, cum vestra charitate tractare.Id autem eo genere sermonis faciendum videtur,quo non modo sæcularium, sed etiamecclesiasticarum auctores litterarum nonnunquamusi sunt, maxime in tractandis Canticis, unde hæcsunt sumpta. Hoc namque genus sermonis, salvaveritate, quadam ampliori utitur libertate, cumvidelicet sumpto themate causæ, ut beatusHieronymus ait, non tam loquitur quæ reverafacta vel dicta sint, quam ejusmodi fuissenegotium ostendit, ut ea quæ dicuntur, etsi factavel dicta non fuerint, fieri tamen vel dici potuisse,aut etiam in affectu facientis, vel dicentis fuissenon absurde credi possint. Maria igitur migraturacorpore decumbebat, ut est humana infirmitas.Porro filiæ Jerusalem quæ sursum est, id estangelicæ Virtutes, scientes nimirum quia obsequiis

369

Matris captanda est gratia Filii, visitabant satisofficiose Dominam suam, Matrem Domini sui. Etfortasse aliquid hujusmodi primo post salutationisofficia locuti sunt ei Angeli ; sicut speciemhumano vultui, ita sermonem humano nimirumconformantes affectui vel usui :

2. Quid est, obsecro, mi Domina, quod sicægra videris et languida ? quid est quod prætersolitum tristis et pigra, ab heri et nudiustertius,sicut solebas, non sancta revisis loca, quorumcontemplatione amorem tuum pascebas ? Jam peraliquot dies non vidimus te, aut rupem Calvariæascendentem, ut ibi locum crucis implereslacrymis ; aut ad sepulcrum Filii adorantemgloriam resurrectionis, aut in monte Olivetideosculantem extrema vestigia ascendentis. Obhoc ipsum siquidem creditur in valle Josaphatcommorata (ubi et sepulchrum ejus monstratur,ut ait beatus Hieronymus, in ecclesia miro lapideofabricata tabulatu), ne scilicet a sanctis locislongius recederet, sed sæpius ea invisens, licetomnia memoria teneret, formam tamen gestorum,velut corporaliter in ipsis effigiatam locis, dulciusamplecteretur, ut vel sic suum aliquatenusamorem solaretur.

3. Causam itaque percunctantibus illis, cur abhis modo vacaret, et ex toto decumberet :Langueo, inquit. Quare langues ? Languor enimquem locum in corpore tuo reperit, in quo salusmundi tam diu habitavit ? De corpore [2032] illius

370

Filii tui virtus exibat et sanabat omnes, adeo utetiam fimbria vestimenti hæmorrhoissam sanaret(Matth. IX, 20-22 ; Marc V, 25-34, et Luc. VIII,43-48) : et tu quæ tamdiu ipsum in utero, in sinu,in gremio continuisti, ulli infirmitati, aut languorivel accessibilis esse potuisti ? Non est, inquit,quod id miremini, si illud ipsum corpus Filii mei,quale aliquando fuerit recordemini. Et ipsumenim quam infirmum, quantisve defectibussubditum fuerit, voluntate tamen, ego novi quæipsum in utero alui, uberibus lactavi, sinu fovi :nec solius infantiæ, sed et sequentium defectusætatum vidi, et eis, ut potui, ministravi : adextremum non sine passione mea, ludibria etsupplicia passionis et crucis aspexi, per singuladiscens quam vere de eo noster Isaias dixerit,Vere languores nostros ipse tulit, et dolores nostros ipseportavit (Isai. LIII, 4 ; Matth. VIII, 17). Cur ergodoleam non eum meo dedisse corpori, quod suonon dedit ? Non sum ita delicata aut superba, utquod ille dignatus est pati, ego quantulacunque exparte pati non possim aut nolim. Et ille quidemmisericordi voluntate, ego naturali necessitate.Sane aliud est sanitas, aliud est sanctitas.Sanctitatem dedit corpori meo, concepti suicorporis sacramento : sanitatem se daturumpromisit, suscitati corporis exemplo. Denique, utminus miremini languorem meum, amorelangueo. Langueo plus impatientia amoris, quam

371

passione doloris : plus vulnerata charitate, quamgravata infirmitate.

4. Heu ! inquiunt illi, quam frequentes, imocontinuæ causæ languoris ! Bone Jesu, quomodohæc Mater tua postquam te genuit, nunquam ferenisi in languore fuit ? Primo languit timore ;postea, dolore ; nunc, amore. Timore, a nativitateusque ad passionem, cum semper vitam Filiiinsidiis appeti videret : dolore, toto temporepassionis, donec redivivum reciperet : nuncamore et desiderio felicius, sed mirabiliuscruciatur, quia sedentem in cœlo non tenet.Quomodo, Jesu bone, qui summi fructus esgaudii, tam longi factus es illi causa martyrii, utcharissimam tibi ipsius animam, tot et tam acutisine cessatione pertranseant gladii ? Sedobsecramus te, Domina, quid vis faciamus tibi ?Vis saltem ut resideat hic iste Gabriel symmystestuus, ut assideat et ministret tibi, qui ab initioconscius et minister mysterii tui, custos quoquetui cubiculi meruit deputari ? Non opus est, inquitVirgo. Sufficit mihi meus [2033] novus in carneangelus, discipulum dico quem diligebat Jesus,cujus me dilectionis hæredem reliquit, cum illummihi, et me illi in cruce commendavit : cujusobsequio nihil mihi gratius, quia conversatione etaffectu nihil castius, moribus nihil suavius, nihilsincerius fide, nihil sanctius sermone. Nos ergo,aiunt illi, in quo tibi esse poterimus officiosi ?Filiæ, inquit, Jerusalem, nuntiate dilecto quia amore

372

langueo. Ipse novit quomodo meo medendum sitlanguori.

5. At nosti, inquiunt, quia cum sciat omnia,de multis quasi nescius interrogat. Si ergoquæsierit, quid illud sit quod tuo vulneri velisadhiberi, quid respondebimus ei ? Sodales, inquit,estis sponsi, Gabriel iste meus paranymphus ; nonputo vobis esse celandum amoris mysterium.Dicam igitur : tantum ne judicer temeraria, quodmajora me quærere videar. Osculetur me osculo orissui. Si quid mihi conscia essem, contenta essemcum Maria Magdalene osculo pedum, ubiindulgentia sumitur delictorum. Sed quia in omnivita mea non me reprehendit cor meum, nonputo me arroganter flagitare de osculo oris,gratiam gaudiorum. Cur autem arrogans videar, siillud os mihi reposco, quod de me sibi formavitipse conditus et conditor ? Cum parvulumtenebam inter brachia, quoties osculari speciosumforma præ filiis hominum mihi libebat, satislicebat : nunquam faciem avertebat, nunquammatrem repellebat. Et si fortassis impatientiadesiderii eram nimia ; ipse tamen more suo,morem matri gerebat. Gaudebat eam repleregratia, quæ diffusa erat in labiis ejus, et dulcedinequa totus erat plenus, totus concupiscentia etdesiderium, castarum scilicet animarum. Undesicut ipse de se confitetur, Qui edunt me adhucesurient, et qui bibunt me adhuc sitient (Eccli. XXIV,29, et Joan. VI, 35) : quanto gratiam oris illius

373

gustavi suavius, tanto nimirum repeto nuncardentius. Crevit quidem gloria et majestate : sednihil ab illa ingenita mutatus est mansuetudine etbonitate. Nihil ad illum illud superbiæ sæculariselogium : « Honores mutant mores. » Sublimiorest, sed non superbior ; gloriosior, sed nondedignantior. Non fastidiet matrem quam elegit,nec æternam electionem suam novo judicioreprobabit.

6. Ne timeas, Maria, ait Gabriel more suo :invenisti enim gratiam apud Deum. Etiam in[2034] cæteris qui longe jacent tuis sub vestigiis,probare consuevit improbitatem hujus affectus etprecis ; qui nihil nimium, aut injuriosum sibideputat, quod in eum vera duntaxat charitaspræsumat. Et conversus ad sociam multitudinem :Eamus, inquit, eamus ; ne ipsi Filio facerevideamur injuriam, si gloriam Matris differamus.Cum ergo reversi nuntiassent hæc Domino suo,quid putamus Jesum nisi tale aliquid locutum ?Ego sum qui patrem et matrem filiis honorandoscommendavi ; ego ut facerem quod docui, etexemplo essem aliis, ut Patrem honorarem, interram descendi : nihilominus, ut Matremhonorarem, in cœlum reascendi. Ascendi etpræparavi ei locum, thronum gloriæ ; ut a dextrisRegis Regina coronata consedeat in vestitudeaurato, circumdata varietate. Neque hoc dico,quod in parte thronus ei collocetur : quin potiusipsa erit thronus meus. Veni igitur, electa mea, et

374

ponam in te thronum meum. In te mihiquamdam regni sedem constituam, de te judiciadecernam, per te preces exaudiam. Nullus mihiplus ministravit in humilitate mea. Communicastimihi præter alia, quod homo sum : communicabotibi quod Deus sum. Flagitabas osculum cris,quinimo tota de toto osculaberis. Non imprimamlabia labiis, sed spiritum spiritui osculo perpetuoet indissolubili : quia concupivi speciem tuam,etiam desiderantius quam tu meam ; nec satisglorificatus videbor mihi, donec tu conglorificeris.Gloria tibi, Domine Jesu, subintulit chorusAngelorum. Gloria tibi, Domine Jesu, ingeminetcœtus fidelium. Glorificatio Matris tibi proficiatad gloriam, nobis ad veniam ; te præstante cui esthonor, et gloria, per omnia sæcula sæculorum.Amen.

SERMO III. De quiete spirituali.

1. In omnibus requiem quæsivi (Eccli. XXIV, 11).Grata quies fessis. Grate igitur et opportunevobis, qui fessi estis, dies iste quietis et feriationisintervenit, ut dum sanctæ Dei Genitricis requiemcelebramus, [2035] non solum corpora recreenturhac diurna quiete a labore messis, sed etiam cordarespirent in recordationem et amorem illiusæternæ quietis. Et tibi tamen, o fratres, ibi etiammetetis, sed requiem metetis qui nunc laboremhujus messis seminatis. Fructus hujus laboris, illarequies erit : requies a labore, merces pro labore,

375

cujus etiam recordatio fideles vires reparat inlabore. Umbra est æstuantibus, cibus esurientibus.Sic enim ait illa, quæ memoriam abundantiæsuavitatis ejus eructabat : Sub umbra illius quemdesideraveram sedi, et fructus ejus dulcis gutturi meo(Cantic. II, 5). O qui laboratis, o qui portatispondus diei et æstus ! sub umbra alarum Jesuinvenietis requiem animabus vestris, firmamentum,ut scriptum est, virtutis, tegimen ardoris, umbraculummeridiani (Eccli. XXXIV, 19) ; ut ex sententiacordis sit illa confessio oris : Domine, Domine, virtussalutis meæ, obumbrasti super caput meum in die belli(Psal. CXXXIX, 8), in die æstus et laboris,certaminis et tentationis. Cum enim meditatioæternæ requiei capitibus laborantium obumbrat,non solum ab æstu tentationum refrigerat, sedetiam ad laborem animos innovat, juxta illudquod scriptum est de asino forti Issachar, Viditrequiem quod esset bona, et terram quod optima, etsupposuit humerum ad portandum (Gen. XLIX, 15) :id est, desiderio illius quietis et hæreditatis spontehumiliavit se ad laborandum. Et iste ergo dicerepotuit : In omnibus requiem quæsivi, et in hæreditateDomini morabor.

2. Felix qui in omnibus laboribus et viis suisrequiem quærit beatam : semper festinans ingredi,ut Apostolus monet, in illam requiem (Hebr. IV, 3),ejus desiderio corpus affligens, animum autemjam illi requiei parans et componens : cumomnibus hominibus, quod ex ipso est, pacem

376

habens ; requiem et otium Mariæ voluntatepræeligens, laborem autem et negotium Marthænecessitate quidem suscipiens ; sed quantaprævalet pace et quiete spiritus adimplens, etsemper ad illud unum necessarium de illamultiplici distractione sese recolligens. Homohujusmodi etiam cum laborat, quiescit : sicut ediverso impius etiam cum quiescit, laborat.Quomodo enim quiescerent, quibus Deusimmittit rotam malorum : quibus juravit in ira sua,Si introibunt in requiem meam ? (Psal. XCIV, 12.)Extra illam non est nisi [2036] afflictio et miseria ;et in circuitu ejus tempestas valida : sicut et innatura rerum fit, ut quidquid extra simplicitatemet unitatem puncti fuerit, in motu et agitationesit ; tantoque concitatiore quilibet circulus impeturotetur, quanto ab immobilitate principii sui, idest, a medietate centri recesserit longius. Sane incircuitu impii ambulant (Psal. XI, 9), quibus Deusimmittit rotam malorum : ideoque in illaminternam et æternam requiem intrare nonpossunt. Ideo contritio et infelicitas in viis eorum,quia viam pacis non cognoverunt (Psal. XIII, 3) :quia nec quæsierunt, ut dicere possint : Inomnibus requiem quæsivi ; ut videlicet inmultiplicitate actuum suorum, quibus turbantur,et turbant, unum quod est necessarium, cogitentaut requirant. Justorum potius est vox illa, qui etdicere possunt, Unam petii a Domino, hanc requiram.Vultum tuum, Domine, quæsivi, vultum tuum requiram

377

(Psal. XXVI, 4, 8) : qui nonnisi quietis illiusamore laborant, qui omnino præoptant ingrediputredinem in ossibus suis, ut requiescant in dietribulationis, quam in bonis ducere dies suos, et inpuncto ad infernum descendere.

3. Si quis tamen curiosius inquirere velit,cujus potissimum vox illa sit, In omnibus requiemquæsivi : vox est utique Sapientiæ, vox estEcclesiæ, vox est Mariæ, vox est cujuslibetsapientis animæ. Sapientia in omnibus requiemquæsivit, sed in solis humilibus invenit. Ecclesiain omnibus mundi nationibus requiem quæsivit,sed in solis credentibus invenit. Maria, sicut etquælibet fidelis anima, in omnibus actionibus suisrequiem quæsivit ; sed hodie demum invenit, cumpost persecutionem Herodis, et fugam Ægypti,post tot insidias et atrocitates Judaicæ impietatis,post tot passiones suas, de passione et morteFilii ; postquam tot et tam acerbi ipsius animampertransierunt gladii, tandem hodie dicere datumest ei : Convertere, anima, in requiem tuam, quiaDominus benefecit tibi (Psal. CXIV, 7). Qui creavitme, creatus ex me, requievit in tabernaculocorporis mei, negare non poterit mihi requiemcœli sui. Qui enim gratiam ultro cumulat aliis, parpari quomodo non referet matri ? Perge, Maria,perge secura in bonis Filii tui ; fiducialiter agetanquam regina, mater Regis et sponsa. Requiemquærebas, sed amplioris [2037] gloriæ est, quodtibi debetur, regnum et potestas. Indivisum

378

habere tecum cupit imperium, cui tecum in carneuna, et uno spiritu indivisum fuit pietatis etunitatis mysterium : dum scilicet salvo honorenaturæ, geminato munere gratiæ, juncta est materin matrimonium. Requiesce igitur, o felix, interbrachia Sponsi. Replicabit-tibi ni fallor, interamplexus et oscula, quam suaviter requieverit intabernaculo corporis tui, quam suavis in cubiculocordis tui. Non est injustus Deus, o fratres, utobliviscatur operis boni : vivit semper apud eummemoria beneficii semel accepti. Beatus, apudquem Deus vel semel requiem invenerit, in cujustabernaculo vel hora una requieverit.

4. Ecce nunc quoque Sapientia clamitat inplateis : in omnibus requiem quæsivi. Pulsavi, nec fuitqui aperiret : vocavi, nec fuit qui responderet.Filius hominis, factus, secundum prophetam, velutvir vagus, et quasi viator declinans ad manendum (Jerem.XIV, 9, 8), non habet ubi reclinet caput suum :foris stat plenus caput rore, et cincinnos guttisnoctium. Quis ille in nobis tam humanus atquehospitalis, ut surgat et aperiat ei, et inducat incubiculum suum ; aut certe ostendat eicœnaculum grande stratum, ubi cum discipulispascha manducet novum ? Hoc enim dico,fratres, nisi requiem quam quærit, invenerit apudnos, nec nos optatam requiem inveniemus in illo.Ait quidem Dominus per prophetam : Hæc estrequies mea, reficite lassum, et hoc est meum refrigerium(Isa. XXVIII, 12). Beatus qui intelligit super egenum et

379

pauperem : in die mala (Psal. XL, 2) parabit eiDominus vicissitudine debita requiem etrefrigerium. Si ergo humanitatem membris suisexhibitam Deus imputat sibi : quanto magis quodipsius fit spiritui, cum gratiarum actione recolet,Hospes. inquiens, fui et suscepistis me ? (Matth. XXV,35.) Nunquid enim multorum paupertassanctorum, quæ vagos colligere, esurientespascere non sufficit, Domino qui magis apudpauperes hospitari consuevit, inhumana etinhospitalis erit ? Super quem autem requiescam,inquit, nisi super humilem, et quietum, et trementemverba mea ? (Isai. LXVI, 2.) O humilitas angustatibi, ampla divinitati ; pauper et insufficiens tibi,sufficiens ei quem non capit orbis : copiose acdeliciose reficiens illum, qui et [2038] Angelospascit. Super quem, inquit, requiescam nisi superhumilem ? In omnibus requiem quæsivi : sed apudhumilem ancillam inveni. Non est inventa similisilli in gratia humilitatis : ideo in plenitudinehumilitatis requievit etiam corporaliter omnisplenitudo divinitatis. Quanquam aliter requieveritin Filio : quia etsi Mater humillima, longe tamenFilius humilior. Idcirco Spiritus septiformis nonsolum super ipsum requievit, sed etiam omnibusqui mites et humiles ab eo esse didicerunt,diversas in eo felicissimæ quietis mansionespræparavit ; imo totum ipsum quoddam aureumfecit reclinatorium ad quiescendum. Hujusnimirum reclinatorii beatissimam requiem visus

380

est quadam specie prælibasse, qui supra pectusejus meruit in cœna recumbere.

5. Sed adhuc libet intueri, quam plenumrationis et congruentiæ sit quod ait : Super quemrequiescam, nisi super humilem et quietum ? Quomodonamque super inquietum aliquid quiesceret ?quomodo super basem, quæ nutaret aut vacillaret,columna immobilis staret ? Quis autem, nisihumilis, quietus esse potest ? quis, nisi humilis inpace quieti et modesti spiritus, seipsum possiderepotest ? Impium projicit ventus a facie terræ(Psal. I, 4), circumferturque omni vento doctrinæ.Impius, inquit propheta, quasi mare fervens, quodquiescere non potest (Isai. LVII, 20). Fervet ira,æstuat avaritia, intumescit superbia, se ipsumjugiter pugna quatit intestina, ac seditione colliditdomestica. Ut ergo requiescat in vobis, o fratresmei, amator ille largitorque quietis, date operam,juxta consilium Apostoli, ut quieti sitis. Quonammodo istud erit ? Dico, inquit, vobis : Ut vestrumnegotium agatis, et operemini manibus vestris (I Thess.IV, 11). Opus est onus, quo veluti pondusnavibus, ita quies et gravitas inquietis additurcordibus, sed exterioris hominis fundatur atquecomponitur status. Magnorum initium malorumest, sicut legistis, mulier vaga, quietis impatiens, necvalens consistere in domo pedibus suis ; nunc foris, nunc inplateis, nunc juxta angulos insidians (Prov. VII, 10-12). Nec sine causa est quod Magister gentiumhoc inquietudinis malum sic habet suspectum, ut

381

non solum correptione, sed etiam separationecenseat illud persequendum. Rogamus, inquit, vos.fratres, corripite inquietos (I Thess. V, 14). [2039] Etitem in secunda ad eosdem Thessalonicenses,inter alia quæ super inquietos velut e cœlistonabat : Audivimus, inquit, inter vos quosdamambulantes inquiete, nihil operantes, sed curiose agentes.His qui ejusmodi sunt denuntiamus, ut cum silentiooperantes, suum panem manducent. Quod si quis nonobedit verbo nostro per epistolam, hunc notate : et necommisceamini cum illo, ut confundatur (II Thess. III,11, 12, 14).

6. Si quis forte (quod absit !) ejusmodiinvenitur inter vos, pulchrius et honestius,antequam tam graviter et publice notetur, ultroconfundetur, inde scilicet, quia notabilis est, etdissimulatur ; reprehensibilis, et toleratur. Sicautem confundatur, ut confusione corrigatur,correptione lætetur, lætificetque non modo nos,sed Spiritum Dei : qui cum dicat, In omnibusrequiem quæsivi, non invenit eam nisi in quietis, necpræstat nisi quietis. Unde et inquietos perprophetam revocat et compescit : Si revertamini, etquiescatis, salvi eritis (Isai. XXX, 15). Omnes ergopariter sic operam demus, ut quieti simus, ut inquiete nostra semper in meditatione æternæquietis occupemur, ac desiderio illius ad omnemparati laborem inveniamur. Hoc nobis impetretbeata Dei Genitrix, cujus requiem celebramus, abeo qui requievit in tabernaculo corporis et cordis

382

ejus. Ipse est requies æterna Christus Jesus ; cuiest honor, et gloria per omnia sæcula sæculorum.Amen.

SERMO IV Quod beata Virgo Mariæ et Marthæ officia implevit.

1. Maria optimam partem elegit (Luc. X. 42). Hocde Maria sorore Marthæ scriptum est : sed inMaria matre Domini plenius et sanctius impletumest. Hodie namque beata virgo Maria optimampartem elegit, imo quam dudum elegerat, hodieperpetuo possidendam accepit : ut scilicetinseparabiliter adhæreat Domino, perenniterfruatur Dei Verbo. Nec alienum aut incongruum,si quod de illa Maria dictum est, in istamtransumatur ; cum ad [2040] convenientiamtransformationis, similitudo non solum nominis,sed etiam operis suffragetur. Illa siquidemDominum hospitio tecti, hæc thalamo suscepituteri. Et qui creavit me, inquit, requievit in tabernaculomeo (Eccli. XXIV, 12). Illa sedens secus pedesDomini audiebat verbum illius (Luc. X, 39) : hæcsedula circa curam humanitatis ejus, conservabatomnia verba quæ de illo erant, conferens in cordesuo (Eccli. II, 19, 51). Sed et cum evangelizanscircumiret Jesus civitates et castella, Maria comesindividua vestigiis ejus adhærebat, pendebatque exore docentis : adeo, ut nec procella persecutionis,nec horrore supplicii a consectatu Filii et Magistripotuerit absterreri, Stabat, inquit, juxta crucem Jesu

383

Maria mater ejus (Joan. XIX, 25). Plane Mater, quænec in terrore mortis filium deserebat. Quomodoenim morte terreri poterat, cujus charitas fortis utmors, imo fortior quam mors erat ? Plane juxtacrucem Jesu stabat, cujus mentem dolor crucissimul cruci figebat, suamque ipsius animam tammultiplex pertransibat gladius, quantis confossumcorpus Filii cernebat vulneribus. Merito igitur ibimater agnita est, et cura ipsius idoneo tutoridelegata est, ubi maxime probata est et Matris adFilium sincera charitas, et Filii de Matre verahumanitas. Nam alias velut dissimulasse Matremvisus est : sive cum in nuptiis flagitanti miraculumait, Quid mihi et tibi, mulier ? (Joan. II, 4.) sive cumin mediis sermonibus Evangelii dicenti cuidam,Ecce mater tua et fratres tui stant quærentes te : Quæ est,inquit, mater mea ? (Matth. XII, 47, 48.) Sed etMatri, cum miraculum posceret, sicrespondendum erat, ut aliunde quam a Matre semiracula habere significaret : et illi qui sermonemEvangelii parentes annuntiando interrumpebat,melius respondere non poterat, ut videlicetspiritualia carnalibus præferenda monstraret. Ac simore suo diceret parentibus, occupatum innegotio Evangelii quærentibus : Quid est quod mequæritis ? Nescitis quia in his quæ Patris mei suntoportet me esse ? (Luc. II, 49.)

2. Absit enim ut Matrem aspernatus sit, quitanta cura de parentibus honorandis legem dedit !Absit, inquam, ut in terra fastidierit Matrem, cujus

384

e cœlo concupivit decorem ! Imo potiusordinabat in nobis charitatem, tam verbis quamexemplis nobiscum agens, ut carnalium affectibusnecessitudinum, non solum Dei [2041]præponamus dilectionem, sed etiam eorum quiDei faciunt voluntatem. Ille siquidem affectus decordibus exigitur omnium nostrum, quos summiPatris adoptavit dignatio, quo fideliter dicamuscum ipsius Unigenito : Quicunque fecerit voluntatemPatris mei qui in cœlis est, ipse meus frater, et soror, etmater est (Matth. XII, 49). Prorsus filiis Deicompetit vox ista, nec ullum fidelius testimoniumreddit ipse Spiritus spiritui nostro quod simus filiiDei, quam ut sonet de cordibus nostris hæc voxUnigeniti Dei. Itaque Mariam, quæ secundumcarnem mater erat, alia quoque ratione matremsibi Jesus probat : quandoquidem et ipsavoluntatem Patris in tantum faciebat, ut de ipsaprædiceret Pater, Vocaberis voluntas mea in ea (Isai.LXII, 4). Igitur ubi eam visus est ignorasse Filius,ibi amplius honorasse invenitur : cum ei scilicetmaterni nominis honor duplicatur, pro eo quodeumdem Filium, quem alvo gestaveratincarnatum, etiam nunc animo gestabatinspiratum.

3. Cæterum cum dilexisset eam Jesus, infinem dilexit eam, ut non solum propter ipsamfinem vivendi, verum et in ipsam finem penefaceret loquendi : dum velut inter ultima verbatestamenti, curam Matris, cujus debitorem se

385

cognoscebat, charissimo transcribit hæredi. Sicquippe inter Petrum qui plus diligebat, etJoannem qui plus diligebatur, hæreditatem suamChristus divisit, ut Petrus sortiretur Ecclesiam,Joannes Mariam. Huic plane competebat hæcportio non solum jure propinquitatis, sed etiamamoris privilegio testimonioque pudoris. Decebatnamque ut nonnisi virgo virgini deserviret,quatenus et Virgo beata, divino languens præamore, floribus fulciretur castitatis, et virginitasadolescentis id interim perciperet remunerationis,ut de contubernio proficeret tantæ sanctitatis. Quietiam, quia fidelis probatus est in obsequioincorruptæ matris ; mysteria quoque divinitatis, etarcana Verbi incorruptibilis sibi credi promeruit.Decebat, inquam, ut Matri Domini non aliusobsequeretur quam dilectus Filii : quatenus etMater semper suspirans Filium in dilectum Filiisuavius respiraret, et discipulus Magistrum sibiconquerens nimis cito subtractum, Magistramtotius veritatis se reperisse gauderet. Idque satiscommode provisum, ut scripturus Evangeliumfamiliarius de singulis [2042] conferret cum ea,quæ conscia erat omnium ; quippe quæ ab initioomnia Filii sui diligentius observaverat,conservans omnia verba quæ de illo erant,conferens in corde suo (Luc. II, 19, 51). Sicnempe se Martham exhibuit in cura puerinutriendi ; ut nihilominus Mariæ partes exsecutacredatur in studio verbi cognoscendi. Maxime

386

tamen postquam idem Filius ascendit ubi eratprius, Mater absoluta omni sollicitudinetemporali, sanctoque Spiritu, quem prætersingulares illas conceptus sui primitiascommuniter cum Apostolis acceperat, pleniusilluminata, gaudebat nimirum vacare, et viderequoniam Jesus est Deus. Visio prorsus ineffabilisgaudii, summæque delectationis omnibus quidiligunt Jesum ; sed præ omnibus illi quæ genuitJesum : cui sicut singulariter excepta est gratiaDeum generandi ; sic et prærogativa gloriandi ineo quem genuit. Omnino singularis atqueincomparabilis gloria Virginis matris, videreDeum regem omnium in diademate carnis quocoronavit eum ; ut et Deum agnoscat et adoret incorpore proprio, et corpus proprium glorificatumvideat in Deo. His interim, ut opinor,contemplationibus pascebatur Maria, hancoptimam partem elegerat : quæ non ablata, sedperfecta est hodie in ea. Quia enim negligens autsegnis non exstitit in opere Marthæ, nequaquamvacua derelicta est a fructu Mariæ. Labor inactione, fructus seu merces in contemplatione.Propterea, inquit, quod laboravit anima ejus, videbit etsaturabitur (Isa. LIII, 11).

4. Vobis hæc dicimus, fratres, ut si quisdesiderio tangitur illius optimæ partis quæ inMaria laudatur, sciat quia hæc præmium est illiusquæ in Martha non improbatur : nec æquum estut præmium ante meritum requiratur. Jacob prius

387

oportet jungi Liæ, quam fruatur amplexibusRachel (Gen. XXIX) : sed et ipsum prius vocariet esse Jacob, quam Isræl. Rectorem, inquit, teposuerunt ? curam illorum habe, et sic considera, et omnicura tua explicita recumbe, ut læteris propter illos, etornamentum gratiæ accipias coronam (Eccli. XXXII, 1-3). Labor siquidem operis, seu sollicitudoadministrationis, semina sunt justitiæ : pro quibusgaudia metenda sunt ex ore consolantismisericordiæ. Sic enim ait propheta : Seminate vobisin justitia, metite in ore misericordiæ (Osee X, 12). Atenim qui parce seminat, [2043] parce et metet : etqui seminat in benedictione, de benedictionibuset metet (II Cor. IX, 6). Nullus sane tam profusabenedictione seminavit, sicut illa benedicta inmulieribus ; quæ benedictum semen de ventreprofudit. Sed semen dicam, an fructum ? Meliusutrumque. Qui enim semen est operantibusjustitiam, fructus erit metentibus gloriam. Semen,in passione : fructus, in resurrectione. Potens interra semen istud, quod cadens in terram moxexcitavit potentiam suam, ut multum fructumafferret, et in semine illo benedicerentur omnesgentes. Unde et ibi sequitur : Generatio rectorumbenedicetur (Psal, CXI, 2).

5. De benedictionibus suis itaque Mariametat : et quæ benedictionem omnium gentiumseminavit, benedictionem omnium gentiumsingulariter accipiat. Beatam me dicent, inquit, omnesgenerationes (Luc. I, 48). Parum est hoc. Beatam te

388

dicent omnes beatorum spirituum ordines.Viderunt hodie ascendentem filiæ Sion cœlestis etbeatam dixerunt, et reginæ laudaverunt eam (Cantic. VI,8). Prorsus de benedictionibus suis hodie Mariametit, quia refusa est spiritualiter in eamomnimoda benedictio illa quam de se profudit.Date ei, inquit Spiritus sanctus, de fructu ventrissui ; et saturetur illo quem genuit. O Matermisericordiæ, saturare gloria Filii tui ; et dimittereliquias tuas parvulis tuis. Tu jam ad mensam,Domina ; nos sub mensa catelli. Sicut oculiancillæ in manibus dominæ suæ, ita familia hæcfamelica de te præstolatur alimoniam vitæ. Per tefructum vitæ communicavimus, in mensapræsentium sacramentorum : per te eumdemfructum vitæ communicemus in mensaperennium gaudiorum, Jesum benedictumfructum ventris tui ; cui est honor et gloria, peromnia sæcula sæculorum. Amen. [2044]

IN NATIVITATE B. MARIÆ

SERMO I. Comparatio partus Virginis cum vite quæ incorrupta dat odorem suum.

1. Ego quasi vitis fructificavi suavitatem odoris(Eccli, XXIV, 23). Natalem beatissimæ Virginismatris celebramus, de qua Vita omnium accepitnatalem. Nata est hodie Virgo, de qua Salusomnium voluit nasci, ut natis ad mortem, daret advitam posse renasci. Nata est hodie Mater nova,quæ primæ matris maledictionem dissolvit ; ut per

389

istam benedictionem hæreditate possideant, quiper illam sub præjudicio maledicti æterni fuerantnati. Prorsus nova mater, quæ novitatem attulitfiliis inveteratis, vitiumque sanavit tam ingenitæ,quam superadditæ vetustatis. Prorsus nova mater,quæ tam novo miraculo parit, ut pariat, et virgosit ; ipsumque pariat, qui omnia matremque ipsaminter omnia creavit. Mirabilis quidem novitasfecundæ virginitatis, sed longe mirabilior novitaseditæ prolis. Nulli enim incredibile jam eritVirginem permansisse quæ peperit, qui Deumagnoverit esse qui natus fuit. Nullatenus siquidemcum injuria maternæ nasceretur integritatis, quietiam corrupta redintegrare consuevit : nec veritasassumpti corporis potentiæ præjudicavitCreatoris, quominus servaret sibi, quod pluribusdedit creaturis. Multas nempe creaturas inveniesnasci sine corruptione gignentium, et quadamvoce sua Creatori super inviolabili partu suoperhibere testimonium.

2. Sed loquatur Mater ipsa, quæ sui consciaest mysterii, et nos edoceat quomodo vel quidipsa genuerit. Loquatur autem non novæassertionis argumento, sed antiquo prophetiæoraculo : quia, ut ait Petrus apostolus, etiammiraculis firmior testis est propheticus sermo (IIPetr. I, 19). Quid enim minus patet calumniæ, autsuspicionem admittit falsitatis, quam testimoniumdivinitus [2045] de nondum natis prolatum ?Longe igitur antequam nasceretur Maria, vocem

390

ipsius assumebat Spiritus, qui in ea futurus erat, ettam divinitatem Filii, quam integritatem Matris,opus videlicet suum, contra blasphemiasimpiorum defendebat, et in persona ipsius, simodo communem intellectum sequimur, quodnunc audistis dicebat : Ego quasi vitis fructificavisuavitatem odoris (Eccli. XXIV, 23). Quod enimpersonæ Sapientiæ, id est ipsius Filii, tribuit hæcverba contextus lectionis, sicut ipsi scitis, quiregulas nostis Scripturarum, nihil huic præjudicatintellectui, quominus, sicut alia multa, possintaptari personæ quoque Virginis matris. Sed nequeillud ignoratis quod satis superque suppetant aliatestimonia, familiarius ac manifestius huic negotioservientia : sed non erit fraudanda exspectatiovestra de his quæ lectio proposuit hodierna.

3. Respondeat ergo Maria blasphemis tampro se, quam pro Filio ; cunctasque hæreses solointerimat verbo, et dicat : Ego quasi vitis fructificavisuavitatem odoris. Ac si aperte dicat : Partus quidemmeus non habet exemplum in sexu mulierum, sedhabet similitudinem in naturis rerum. Quærisquomodo virginitas genuit Salvatorem ? Sicut flosvitis odorem. Si corruptum inveneris florem, proeo quod dedit odorem, violatum crede pudorem,quia edidit Salvatorem. Quid potes calumniari inproprietate similitudinis ? Quid enim aliud estvirginitas, quam flos inviolati corporis ? Quidaliud est filius virginitatis, quam suavitas odoris ?Tu tamen cave ne bono moriaris odore. Bonus

391

enim aliis odor vitæ in vitam, his qui scilicet salvifiunt : aliis odor mortis in mortem, his scilicet quipereunt, nimirum tanquam odor vineæ florentisanimalibus venenatis. Sane suavitate hujus odorisrefocillabatur spiritus patriarchæ senis, qui filiumtangens, et fragrantiam Christi sentiens, dememoria abundantiæ suavitatis illius eructabat,dicens : Ecce odor filii mei, sicut odor agri pleni, cuibenedixit Dominus (Gen. XXVII, 27). Suavitatemhujus odoris odoratus est Deus Pater, etdelectatus repropitiatus est humano generi, cumFilius offerret semetipsum oblationem et hostiamDeo in odorem suavitatis. Hoc suavi odoretrahimur, cum per conversionem currimus adipsum : [2046] hoc trahuntur adolescentulæ, cumper devotionem currunt post ipsum. Quanquamalius sit odor ille qui de fama prædicationispercipitur, alius odor iste qui de vestimentis velunguentis, vel de ipso fortassis corpore ejusquodammodo crassior aspergitur. Qui utique nonest aliud quam virtus quæ de illo exit, quæ pigrosexcitat, et fervorem amoris innovat, ut adcurrendam viam mandatorum exsultare faciat.

4. Quia ergo tam odoriferum fructum edidit,glorietur Maria et dicat : Ego quasi vitis fructificavisuavitatem odoris. Pulchre quasi vitis : nam botrusCypri dilectus suus illi (Cantic. I, 13), de quo nonsolum torcular passionis rubens mustum expressitpretiosi sanguinis, quo calix præclarus inebriat ;sed et quotidie devotio sancta sibi vinum

392

exprimit, quod lætificat cor hominis, et inebriatvoluptate gaudii et amoris. Verum non priusinebriat gustus saporis, quam trahat suavitasodoris ; nec lætificat gaudium visionis, nisi priusalliciat pietas opinionis : quia nisi crediderimusnon intelligemus, nec gustabimus quoniam suavisest Dominus (Psal. XXXIII, 9). Fides siquidemest quæ odoratur, experientia quæ gustat etfruitur. Ideo fortassis Maria Jesum suumdescribens per virtutes ipsius et efficientias, primosuavitatem odoris eum nominat ; quia videlicethoc initio Jesus in nobis habet subsistere, siredolentia sanctæ opinionis suæ ad se nos trahat.Quis sit autem fructus unde iste odor prodit, etquo nos trahat, aperit cum subdit : Et flores meifructus honoris et honestatis (Eccli. XXIV, 23).Prorsus iste est Jesus suavitas odoris invitans,honestas sanctificans, honor glorificans. Suavitasodoris, qua velut ad viam adducimur : honestas,per quam deducimur : honor, ad quemperducimur. Pulchre autem honestas dicitur, quasihonoris status. Neque enim honor ille summædignitatis et gloriæ statum tunc in nobis habereposset, nisi nunc honestas vitæ et morum sedemei præpararet. Nullus tunc, sicut nunc, passimcernitur honoratus sine honestate, sicut nec ullushonestus sine honore. Est ergo Jesus primosuavitas odoris his quos vocat : deinde, honestashis quos justificat : demum, honor illis quosmagnificat. Nam quos prædestinavit, hos et

393

vocavit : et quos vocavit, hos et justificavit : quosautem justificavit, illos et magnificavit (Rom.VIII, 30).

5. Talis est igitur Dilectus meus, ait Maria :[2047] et iste est filius meus, o filiæ Jerusalem.Iste est benedictus fructus ventris mei, huncfructificaverunt flores mei. Non ait, Flos ; sed,flores : quia cum virgo sancta est, flos virginitatis inea multiformis est. In Maria tamen gratia singularipræ omnibus multipliciter floruit, quæ totapulchra intus et foris, tota vernabat quadamflorulentia et venustate pudoris. Nam et in tequoque si castimonia perfecta sit, non solumreflorebit caro tua, sed et super te totumefflorebit sanctificatio quædam divina. Non eritaspectus petulans, aut vagus, sed pudicitiafloridus : non sermo lascivus aut ineptus, sedverecundia gratus, aut sapientia conditus. Nonprurient aures libidine audiendi nova vel turpia,nec palatum desiderio sumendi dulcia. Non eritincessus inordinatus, sed modestus : non ipsehabitus non dicam meretricius, sed nequesuperstitiosus, imo religiosus ; totusque hoministui status sanctimoniæ gratia florulentus, ut rectesponso dicere possis, cum eum ad secretum tuuminvitaveris, Lectulus noster floridus (Cantic. I, 15).Quinimo ipse totus eris quidam flospulcherrimus, qualibus sponsa languorem amorissui fulciri ac recreari desiderat, cum ait : Fulcite mefloribus, stipate me malis, quia amore langueo (Cantic.

394

II, 5). Hujusmodi justus, etiam cum senuerit interra radix ejus, et in pulvere emortuus fuerittruncus illius, ad odorem aquæ vivæ inresurrectione, id est in refloritione justorum,germinabit sicut lilium : et florebit in æternumante Dominum, florem de flore, natum virginem,virginis filium, Sponsum et coronam virginum ;florem, inquam, quo coronanda est non solumintegritas virginum, sed et castitas continentium :ipsi gloria per omnia sæcula sæculorum. Amen.

SERMO II. De pulchritudine sanctæ dilectionis.

1. Ego mater pulchræ dilectionis, et timoris, etagnitionis, et, sanctæ spei (Eccli. XXIV, 24).Meminisse potestis cum præterito annoloqueremur de principio [2048] lectionishodiernæ, non inconvenienter, ut arbitror, beatæDei Genitrici nos illud assignasse, salvo tamenintellectu illo, quo tota lectio Filio ejusdemproprie competit, id est, Dei sapientiæ. Multoautem manifestius in eo quod modo de eademlectione proposuimus, ejusdem Virginis sedemonstrat vox et persona, si tamen advertamus,in eo quod ait, Ego mater pulchræ dilectionis, etc.,quam pulchre et commode Filium his virtutumnominibus describat. Notus erat Matri Filius, necminus utique quam illi qui dicebat : Etsi cognovimusChristum secundum carnem, sed nunc jam non novimus(II Cor. V, 16). Primo novit eum secundumformam carnis, in qua ipsa eum genuit : sed longe

395

hoc a cognitione illius formæ, in qua Pater eumgenuit. In illa visus est aliquando, et non erat eispecies neque decor (Isa. LIII, 2) : in ista splendorest gloriæ et candor lucis æternæ (Sap. VII, 26),apud quem non est transmutatio, necvicissitudinis obumbratio (Jac. I, 17). Visio illiusformæ incredulis auxit peccatum ; visio istiusjustis servatur in præmium. Igitur inter formamcarnis et formam Verbi, quasi medius de ista adillam gradus est, quædam alia forma Christi,spiritualis quidem, sed quam in carne palamexhibuit ; forma scilicet vitæ quam in corporegessit ad informationem eorum qui erantcredituri. Si enim secundum exemplar vitæ etmorum, quod in eo monstratum est, formatusfuerit in nobis Christus ; tunc demum idoneierimus videre non formam solum, quæ formataest propter nos, sed etiam illam quæ formavit nos.

2. Est utique in Christo alia forma corporalis,alia moralis, alia intellectualis. In corporali fraterest ; in morali magister est ; in intellectuali Deusnoster est. Corporalem suscepit, ut impleretsacramentum : moralem exhibuit, ut præberetexemplum : intellectualem seu divinam revelabitad præmium. Quanquam etiam corporalem tunccernere, in quam angeli concupiscunt prospicere,non minima sit portio gloriæ. Beatus autem quinunc amator factus est formæ hujus, quæ inexemplum est proposita : nam qui scrutator estillius quæ in præmium est reposita, opprimetur a

396

gloria (Prov. XXV, 27). Hujus formæ mirator etamator factus erat, qui dicebat : Speciosus forma præfiliis hominum (Psal. XLIV, 3). Vis scire quia nonformam corporis, sed cordis, non pulchritudinemmembrorum, sed morum [2049] prædicabat ?audi sequentia : Specie tua, inquit, et pulchritudinetua, intende, prospere procede, et regna. Adhuc fortassisdubium est, nisi addat : Propter veritatem, inquit, etmansuetudinem et justitiam (Psal. XLIV, 5). Prorsushæc est species tua et pulchritudo tua, quaregnum acquisivisti, pulcherrime regum ; veritasutique sermonum, mansuetudo morum, justitiajudiciorum. Hac pulchritudine facile illexisti etsubjecisti tibi etiam corda inimicorum, quippetotus concupiscentia et desiderium. Mirabilistriumphus gratiæ, omnino novum acpulcherrimum genus victoriæ, hostem nonperdere ad mortem fortitudine, sed convertere adamorem pulchritudine. Ecce mundus totus posteum abiit concupiscens speciem decoris ejus, nonquia faciem ejus viderit, sed quia tam multaamabilia de mansuetudine, veritate et justitia ejusaudivit. Ex Sion species decoris ejus, quia de Sionexivit lex, et verbum Domini de Jerusalem (Mich.IV, 2) : unde scilicet Evangelium ad nos missumest, in quo quædam pulchrior Christi faciesostensa est ; forma scilicet vitæ et doctrinæ, quamet tradidit verbo, et in se expressit exemplo.

3. In hac forma nosse Christum, interimpietas est Christianorum ; cum nosse in forma

397

carnis, scandalum fuerit Judæorum : nam nosse informa divinitatis felicitas est, et gaudiumangelorum. Ideo et Paulus sciens quia caro nonprodest quidquam, sine spiritu videlicet quivivificat, nosse jam Christum secundum carnemrepudiat (II Cor. V, 16) : nimirum ut spirituivivificanti studiosius totus intendat. Hoc ipsum etMaria sapere videtur, quæ dilectum uteri sui,dilectum votorum suorum insinuare cupiensaffectibus omnium, describit eum non secundumcarnem, sed secundum spiritum : quasi diceret etipsa : Etsi cognovi Christum secundum carnem,sed nunc jam non novi. Cupit namque et ipsaformare Unigenitum suum in omnibus filiisadoptionis, qui etsi geniti sunt verbo veritatis,nihilominus tamen parturit eos quotidie desiderioet cura pietatis, donec occurrant in virumperfectum, in mensuram plenitudinis ætatis Filiisui, quem semel parturivit et peperit ; imo, utIsaias ait, Antequam parturiret peperit (Isa. LXVI, 7) :quia peperit sine dolore, nec experta estdifficultatem et molestiam parturitionis, cumpareret gaudii fructum æterni. [2050]

4. Hunc igitur commendans nobis sic ait :Ego mater pulchræ dilectionis, et timoris, et agnitionis, etsanctæ spei (Eccli. XXIV, 24). Ergone est iste Filiustuus, o Virgo virginum ? ergone talis est dilectustuus, o pulcherrima mulierum ? Plane talis estdilectus meus, et ipse est Filius meus, o filiæJerusalem. Dilectus meus est pulchra dilectio in se

398

ipso : dilectus meus est pulchra dilectio, timor, etspes, et agnitio in illo qui natus est ex ipso. Ipseenim est non solum quem diligimus, timemus,agnoscimus, et in quem speramus ; sed hæc etiamomnia in nobis operatur, atque his virtutibus,veluti quibusdam membris et partibus, in nobisperficitur atque formatur. Tunc enim perfecte,pro modulo hujus vitæ, Christus in te formatusest, tunc veritas ipsius in te expressa est, siveritatem quæ ipse est agnovisti, et agnitamglorificasti, timore videlicet et spe ; et ne spesconfundat, charitas diffusa sit in corde. Si huicsensui judicas incongruum, quod alius sit istarumordo virtutum vel profectuum, et alius ordopositionis nominum : non enim ait : Ego materagnitionis, et timoris, et spei, et dilectionis ; sedait : Ego mater pulchræ dilectionis, et timoris, etagnitionis, et sanctæ spei : fortassis et in hoc ordineipso quem ponit, inveniri poterit aliquidcongruentiæ et rationis. Sicut enim de agnitionetimor nascitur, quem, ne in desperationemconcidat, spes adjuncta consolatur, ipsique spei,ne confundat, dilectio suffragatur : ita versa vicedilectio castum parit timorem, timorque cumdilectione illuminat agnitionem, secundum illudSapientis, Qui timetis Dominum, diligite illum, etilluminabuntur corda vestra (Eccli. II, 10). Quantoautem verius illuminato corde Deus agnoscitur,tanto fiducialius in eum speratur. Unde est illud :Sperent in te omnes qui noverunt nomen tuum, Domine

399

(Psal. IX, 11). Spes vero sancta est, sicut Joannesde spe videndi Deum loquens ait : Omnis qui habethanc spem in illum sanctificat se ipsum, sicut et illesanctus est (I Joan. III, 3).

5. Pulchre autem et proprie dicta est pulchradilectio, cum charitas Deus sit, ac per hoc summapulchritudo ; sitque virtus ista fere totapulchritudo Ecclesiæ, quam ipse Sponsus ejus inCantico amoris invenitur tantum ac toties in eamirari et extollere. Prorsus dilectio pulchra, quæde corde puro est, et conscientia bona, et [2051]fide non ficta. Ubi enim cor purum est, nulla estruga ; ubi conscientia bona, nulla est macula : ubifides non ficta, non est aliquid ejusmodi quodoculis Sponsi displiceat, quominus sibi Ecclesiamnunc gratiosam, tunc gloriosam exhibeat.Distinguenda etiam erat hoc nomine dilectiosanctorum ab amore hominum, sive turpi, qui necnominandus est inter fideles ; sive naturali, quoamantur parentes ; sive sæculari, quo se invicemamant propter sæculi necessitates vel cupiditates.Procul ergo, procul ; imo nusquam prorsus suboculis Dei amor turpitudinis : seorsum auteminterim cedat amor necessitudinis, solusqueregnet amor internæ et æternæ pulchritudinis, quosolum Deum, vel propter Deum amant verepulchri. Tu vero, bone Jesu, pulchritudoSanctorum, speciosus forma, non modo præ filiishominum, sed et præ virtutibus cœlorum ; specietua et pulchritudine tua, intende, prospere procede, et

400

regna : tamque late regnet pulchra dilectio tua, utturpem de finibus rerum perturbet et eliminet,sæcularem ad se convertat et inclinet, naturalemsub se regat et ordinet ; ut illa pulchra et veradilectione te diligat mundus, qua dilexistimundum, Salvator mundi, qui vivis et regnasDeus, per omnia sæcula sæculorum. Amen.

IN SOLEMNITATE OMNIUM SANCTORUM, SERMODe pauperibus spiritu.

1. Beati pauperes spiritu (Matth. V, 3). Agnosconotum illud ac nobile prognosticum, quod intestimonium sui, necdum natus in carne DeiFilius protulit ; jam vero natus, sed nondumnotus, sibi competere docuit : Spiritus, inquit,Domini super me, evangelizare pauperibus misit me (Isai.LXI, 1). Ecce pauperes evangelizantur, eccepauperibus Evangelium regni nuntiatur : Beati,inquit, pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum[2052] cœlorum (Matth. V, 3). Lætum prorsus acnovæ plenum gratiæ Novi Testamenti principium,etiam quantumlibet infidelem aut pigrumprovocans ad audiendum, sed amplius adfaciendum, cum scilicet beatitudo miseris,exsulibus et egenis promittitur regnum cœlorum.Gratum, inquam, et auspicatum novæ legisinitium, quando in ipso statim initio, totbeatitudinum benedictiones dat Legislator, quibusdelectati eant de virtute in virtutem : per istosvidelicet octo gradus ascensionis, quos in corde

401

nostro disposuit structura Evangelii, secundumexemplar et imaginem cœlestium, quod Ezechieliquoque ostensum est in monte visionum Dei. Estenim manifeste quidam ascensus cordium, etprofectus meritorum iste per ordinem digestusoctonarius virtutum, gradatim de imis ad summaperducens virum evangelicæ perfectionis, donecad videndum Deum deorum in Sion ingrediaturtemplum, de quo propheta dicit : Et in octogradibus ascensus ejus (Ezech. XL, 37).

2. Prima siquidem virtus inchoantium estrenuntiatio sæculi, qua pauperes efficimur spiritu :secunda, mansuetudo, qua nos obedientiæsubdimus, et assuescimus : deinde, luctus, quopeccata plorantur, vel virtutes implorantur. Ibinimirum gustamus, unde amplius esuriamus, etsitiamus justitiam, tam in nobis quam in aliis,zeloque contra peccantes incipimus commoveri.Sed ne zelus immoderatior in vitium feratur,sequitur misericordia, qua temperetur. His ergostudiis, vel exercitiis, cum quis justus et misericorsesse didicerit, idoneus erit fortassiscontemplationi vacare, et mundando cordi, quoDeus videatur, operam dare. Exercitatus autem etprobatus tam in actione, quam in contemplatione,tum demum dignus erit, qui nomen et officiumFilii Dei gerens, pater et minister factus aliorum,tanquam mediator et sequester pacificet interipsos et Deum : pacificet ipsos ad invicem, veletiam ad eos qui foris sunt, sicut scriptum est in

402

laude sanctorum patrum, Pacificantes in domibus suis(Eccli. XLIV, 6). In hoc officio qui fidelis etconstans fuerit, sæpe virtutem et meritum sibimartyrii comparabit, persecutionem patienspropter justitiam ; aliquando et ab his pro quibuspugnabit, ut sit ei dicere, Filii matris meæpugnaverunt contra me (Cantic. I, 5) ; et, Cum his quioderunt pacem, eram [2053] pacificus ; cum loquebar illis,impugnabant me gratis (Psal. CXIX, 7).

3. Quantæ autem gloriæ, quamque copiosemercedis in cœlo sit culmen hujus perfectionis,inde utcumque licet æstimare, quod ipsa etiamabrenuntiantium sæculo primordia tantæDominus prædicat felicitatis, ut dicat : Beatipauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cœlorum.Plane beati qui, projectis vilibus, sed gravibussarcinulis hujus mundi, nolunt divites fieri, nisi desolo Creatore mundi, propter ipsum, tanquamnihil habentes, et per ipsum omnia possidentes.An non possident omnia qui possidentcontinentem et disponentem omnia, quorumDeus portio est et hæreditas ; qui, ut nihil desit,timentibus eum, cætera prout expedire novit,dispensat ad utendum, et se ipsum servat adfruendum ? Cum hæres Dei, cohæres autemChristi, adultus et emancipatus introducetur inplenariam possessionem exspectatæ hæreditatis,tunc profecto jus absolutum, ac liberumimperium habebit in creaturis : qui modo quantotempore parvulus est, nihil differt a servo, cum sit

403

Dominus omnium ; sed sub tutoribus et actoribusest usque ad tempus præfinitum a Patre. Tuncmundus agnoscet justum ac legitimum hæredemDominum suum, propter quem creatus est :agnoscet, inquam, quia jam non conformem sibi,sed reformatum in novitate sensus sui adimaginem Dei, ad quam factus est. Sed et nuncquoque fideli homini totus mundus divitiarum est(Prov. XVII, sec. LXX) ; non solum quia adagnoscendum vel diligendum auctorem mundi,mundanis omnibus utitur tanquam ad hoc sibidatis ; et in via testimoniorum Dei, quæ videtfacturam sicut et Scripturam perhibere factori,delectatur sicut in omnibus divitiis : sed etiam,quia ita sufficiens et gratus esse didicit, ut quasitotius mundi divitias computet illud prope nihilquod habet, sive hoc ipsum quod nihil habet.Ideo jure beatificat Ecclesiam sanctorumSalomon, quæ pauper pro Christo, tam dives estin Christo. Multæ, inquit, filiæ congregaverunt divitias,tu supergressa es universas (Prov. XXXI, 29). Aliisiquidem rapiunt non sua, et semper in egestatesunt : sancti dividunt propria, et ditiores fiunt.Divites enim eguerunt et esurierunt ; inquirentesautem Dominum non minuentur omni bono(Psal. XXXIII, 11).

4. Avarus quo plura possidet, pluribus eget.[2054] Quanquam nil minus habeat, quam quodhabere se putat ; cum habeatur, non habeat,servus pecuniæ, mancipium avaritiæ, cultorque

404

crumenæ, idololatra detestandus, cui nummus estdeus. Pulchre autem jam nunc quoque vindicat inpeccatores justitia divina, res ipsas quas amantconvertens eis in tormenta, et vitia faciens essesupplicia. Pecunia enim quæ justum ampliusjustificat, et verius ditat dispensata, vel semeldata ; avarum cruciat servata, prodigum polluitprofligata. Prorsus beati pauperes Christi, quorumfides sic elusit sapientiam mundi, ut sola, quis sitoptimus divitiarum usus, invenerit : quod videlicetdivitiæ, quæ pauperem faciunt et miserum, sidiliguntur ; tunc demum faciunt divitem etbeatum, si pro Christo contemnuntur. Confiteortibi, Pater, Domine cœli et terræ, quia abscondistihæc a sapientibus et prudentibus, et revelasti eaparvulis (Matth. XI, 25), id est, humilibus ; quiutique non sunt alii quam pauperes spiritu,quorum hic beatitudo prædicatur.

5. Hoc enim licet scientes tamen commonerevos velim, fratres, quod vera ac beata paupertasspiritus, plus est in humilitate cordis, quam inangustia rei familiaris : plus consistit inabdicatione superbiæ, quam in contemptusubstantiæ. Substantia nonnunquam utiliterhabetur ; superbia nunquam nisi damnabiliterretinetur. Diabolus nihil in mundo possidet, autpossidere desiderat, quem sola, vel maximesuperbia damnat. Parum igitur prodest renuntiaresæculi possessionibus, nisi renuntietur etmoribus : imo stultum ac ridiculum est nudari

405

divitiis, et divitum implicari vitiis ; pauperem fierirebus, nec ditari virtutibus ; relinquere omnia, necsequi Christum, sed magis forsitan in castrisChristi juvare partes Antichristi. Plane Antichristipartes adjuvat, quisquis superbiæ militat,nomenque sanctum, quod verbis vel habituprofitetur, moribus impugnat. Vexillum Christihumilitas ; Antichristi, superbia, vel potius capitisejus diaboli, qui super omnes filios superbiæregnat, et ab initio per superbiam peccat.Gloriemur igitur, fratres, quia pauperes sumuspro Christo ; sed operam demus ut humiles simuscum Christo. Paupere superbo sicut nihildetestabilius, ita nihil miserabilius ; cum eum etpaupertas nunc affligat, et superbia in perpetuum[2055] abdicat. Pauper autem humilis, etsi urituret purgatur in camino paupertatis, exsultatrefrigerio conscientiæ divitis : consolatur sepromissione sanctæ spei, sciens et sentiensquoniam ipsius est regnum Dei ; quod jam intrase ipsum velut in semine vel radice gerit, primitiasscilicet spiritus, et pignus æternæ hæreditatis.Annon vestrum est, fratres, unde toties sicutvobis conscii estis, fructus suavissimos et beatagaudia decerpitis, quorum gustus amarescerevobis jam omnem fecit dulcedinem mundi ?Gustastis enim, ni fallor, et vidistis quoniam bonaest negotiatio vestra, qui pro re gratiscontemnenda ac projicienda, summa comparastisbona. Denique non est regnum Dei esca et potus,

406

sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto(Rom. XIV, 17). Si hæc ergo sentimus in nobis,cur non confidenter pronuntiemus intra nos esseregnum Dei ? Quod autem intra nos est, illudvere nostrum est, quia nobis invitis eripi nonpotest.

6. Recte itaque Dominus beatitudinemprædicans pauperum, non ait, ipsorum erit, sed, estregnum cœlorum : non solum propter jusfirmissimum, sed etiam propter pignuscertissimum usumque felicissimum ; non solumquia paratum est eis ab origine mundi, sed etiamquia jam in quamdam ipsius possessionemcœperunt introduci, jam habentes thesaurumcœlestem in vasis fictilibus, jam portantes Deumin corporibus suis et cordibus. Quam beata gens,cujus est Dominus Deus ejus ! quam vicini suntDei regno qui regem ipsum, cui servire regnareest, jam possident, et gestant in corde suo ! Funes,inquit, ceciderunt mihi in præclaris ; etenim hæreditasmea præclara est mihi. Litigent alii de dividendahæreditate hujus mundi : Dominus pars hæreditatismeæ et calicis mei (Psal. XV, 6, 5). Pugnent inter sequis eorum fiat miserior, nihil omnium quæambiunt, illis invideo : ego enim et anima meadelectabimur in Domino. O præclara hæreditaspauperum ! o beata possessio nihil habentium !quoniam non solum omnem sufficientiam nobissubministras, sed etiam ad omnem gloriamabundas, ad omnem lætitiam redundas, tanquam

407

in sinu reposita supereffluens mensura. Prorsustecum sunt divitiæ et gloria, opes superbæ etjustitia.

7. Superbiat, o pauperes, superbiat, ohumiles, anima vestra, glorians in humilitate sua,omnemque altitudinem hujus mundi longe sub[2056] pedibus suis jacentem despiciat ;indignumque judicet gloriæ suæ, adconcupiscentiam vilis prædæ suam ulteriusmajestatem inclinare. Quid ? jam jam tollenda esin cœlum, et nunc te demum mergeres incœnum ? parata tibi sunt æterna, et præeligerestransitoria, somnoque similia ? te præstolaturcuria sanctorum, et præponeres societatemdæmoniorum ? Quam miser homo, qui cum inhonore esset, non intellexit, ac perindecomparatus est jumentis insipientibus, et similisfactus est illis ! (Psal. XLVIII, 21.) Annonmanifeste hoc illis contingit, quos cum beatapaupertas fecisset honorabiles cœlo, mirabilesmundo, et, ut nihil præteritum sit, etiamformidabiles inferno : postea arbitrantesmiseriam, cæcato sensu, paupertatem,humilitatem, ignaviam ; voluerunt divites fieri, etinciderunt in tentationes et laqueos diaboli ;cumque essent domini universorum, vendideruntse ipsos sine pretio propter ea quæ nihil sunt. Væhis qui perdiderunt sustinentiam, et diverterunt invias pravas ! Et quid facient cum inspicerecœperit Dominus ? Ipsi viderint quid facturi sint.

408

Vos enim quibus amica est paupertas, et grataspiritus humilitas, securos fecit de possidendoregno cœlorum incommutabilis Veritas : vestrumillud esse asserens, vobis illud repositum fidelitercustodiens ; si tamen et vos ipsi spem istam insinu vestro repositam firmiter custodiatis usque infinem, cooperante Domino nostro Jesu Christo,cui est honor et gloria per omnia sæculasæculorum. Amen.

SERMO In verba Cantici canticorum : « Quæ habitas in hortis, amici auscultant, fac me audire vocem tuam. » (Cant.VIII, 13).

1. In conventu sodalium et amicorum, id est,Ecclesia sanctorum, cujus vocem deceat audiri,sponsus ipse sponsæ loquens, innuit cum ait :Quæ habitas in hortis, amici auscultant, fac me audirevocem tuam. Non sum ego cui hoc dictum debeatvideri : non sum qui habitem in hortis ; magismihi videor esse de illis [2057] qui habitant insepulcris. Corpora enim peccatorum, quid suntnisi sepulcra mortuorum ? Qui ergo dediti suntcorporibus suis, non in hortis habitant, sed insepulcris : Deumque exasperant, donec qui educitvinctos in fortitudine, forti voce inclamet, Lazari,veni foras ; suisque discipulis super eo præcipiat,Solvite eum et sinite abire (Joan. XI, 43, 44). Magnesane differentia est sepulcrorum et hortorum.Hæc plena omni spurcitia et ossibus mortuorum ;illi, omni suavitate et gratia florum, aut fructuum.Quid enim si aliquando sepulcra videntur in

409

hortis ? Nam et Dominus in horto sepultus fuit.Etsi enim sepulcra in hortis, nunquid tamen hortiin sepulcris ? Ita fortassis, sed in sepulcrisjustorum. Ibi plane vernabit gratissima quædamamœnitas hortorum, verno scilicet illo temporeresurrectionis eorum, cum reflorebit caro eorum,et non solum ossa justi sicut herba germinabunt,sed et totus justus germinabit sicut lilium, etflorebit in æternum ante Dominum. Non sicimpii, non sic, qui sepultura asini sepeliuntur(Jerem. XXII, 19), et sine omni spe meliorisresurrectionis subditi corruptioni, hac præsentifuturam auspicantur. De sepulcris eorum dicerecœperam, quod quantum a spurcitia illorumabhorret florentium species hortorum, tantum,imo incomparabiliter amplius distat oblectatiospiritualium a voluptate gaudiorum carnalium.

2. Vos igitur, ni fallor, estis qui in hortishabitatis, qui scilicet in lege Domini meditaminidie ac nocte, et quot libros legitis, tot hortosperambulatis ; quot sententias eligitis, tot pomacarpitis. Et beati quibus omnia poma nova etvetera servata sunt : id est, tam prophetarum,quam evangelistarum, vel apostolorum eloquiareposita sunt, ut et unicuique vestrum illudsponsæ ad sponsum videatur dictum, Omnia poma,nova et vetera, dilecte mi, servavi tibi (Cantic. VII, 13).Scrutamini igitur Scripturas. Vos enim non falsovitam in ipsis putatis vos habere, qui nihil aliud inillis quæritis quam Christum, cui testimonium

410

perhibent Scripturæ. Beati plane qui scrutanturtestimonia ejus ; in toto corde exquirunt eum.Mirabilia testimonia tua, Domine ; ideo scrutataest ea anima mea (Psal. CXVIII, 2, 129). Scrutinioquidem opus est, non solum ut eruantur mystica,sed etiam ut sugantur moralia. Ideoque vos, quiperambulatis hortos Scripturarum, [2058] nolitenegligenter et otiose transvolare ; sed scrutantessingula, velut apes sedulæ mel de floribus,spiritum de sermonibus colligite. Spiritus enimmeus, inquit Jesus, super mel dulcis, et hæreditas measuper mel et favum (Eccli. XXIV, 27). Ita probantesquid sapiat manna absconditum, eructabitis illudDavidicum : Quam dulcia faucibus meis eloquia tua !super mel et favum ori meo (Psal. CXVIII, 103).

3. Ab his hortis in alios, ubi requies secretioret voluptas beatior, et species mirabilior, sponsus,ni fallor, vos introducit, cum intentos laudibussuis in voce exsultationis et confessionis, rapit inlocum tabernaculi admirabilis usque ad domumDei, lucem scilicet inaccessibilem, ubi habitat, ubipascit, ubi cubat in meridie. Si enim devotiopsallentium et orantium habet aliquid de illa piacuriositate quærentium, Rabbi, ubi habitas ? putoquia merentur audire, Venite et videte. Venerunt,inquit, et viderunt, et apud eum manserunt die illo (Joan.I, 38, 39). Quandiu apud Patrem luminum sumus,apud quem non est transmutatio, necvicissitudinis obumbratio ; noctem nescimus,tantummodo die beato fruimur. Cum inde

411

labimur, in noctem nostram recidimus. Heumihi ! quam cito defecerunt dies mei, quam citosicut fenum arui, qui quandiu fui in horto cumillo, sicut paradisus Dei virui et florui ! Cum illohortus voluptatis : sine illo locus horroris et vastæsolitudinis. Existimo enim qui in hortum illiusintrat, quod et ipse hortus fiat ; sitque anima illiusvelut hortus irriguus, ut et sponsus in laudem ejusdicat : Hortus conclusus, soror mea sponsa (Cant. IV,12). An non sunt hortus, in quibus fit quod ipsehortulanus loquitur plantationi, quam plantavitPater suus ? Audite me, inquit, divini fructus, et quasirosa plantata super rivos aquarum fructificate (Eccli.XXXIX, 17). Quasi Libanus, odorem suavitatishabete. Florete flores quasi lilium, date odorem,et frondete in gratiam.

4. O Domine Jesu, vere hortulane, operare innobis quod exigis a nobis ; nam sine te nihilpossumus facere. Tu enim verus es hortulanus,idem creator qui cultor vel custos horti tui, quiverbo plantas, spiritu rigas, virtute incrementumdas. Errabas, Maria, quæ eum existimabashortulanum illius horti pauperis et exigui, in quosepultus fuit. Hortulanus est totius mundi,hortulanus est cœli, hortulanus est Ecclesiæ,[2059] quam hic plantat et rigat, donecincremento consummato transplantet eam interram viventium, secus decursus aquarumviventium, ubi non timebit cum venerit æstus, sederit folium ejus viride, nec aliquando desinet

412

facere fructum. Beati qui habitant in illis hortistuis, Domine ! in sæcula sæculorum laudabunt te.Paulus habitabat in illis, cujus conversatio erat incœlis : qui mente sæpius excedens perambulabatparadisum beatæ voluptatis, hortos deliciarumDei, ubi et pertransiens rosas Martyrum, et liliaVirginum, desinens etiam mirari altitudinemcedrorum Dei delectabatur potius carpere defructu ligni vitæ, quod est in medio paradisi, inipso nimirum gustans plenius et felicius quamsuavis est Dominus. Ideoque cum inde redibat,amicis auscultantibus memoriam abundantiæsuavitatis ejus profusius eructabat, et exabundantia cordis os redundabat. Quia enim sicutadipe et pinguedine repleta erat anima ejus, ideolabiis exsultationis laudabat os ejus. Cor quippesapientis erudiet os ejus, et labiis illius addetgratiam (Prov. XVI, 23). Eructabat itaque cor ejusverbum bonum, ac de bono thesauro bonus bonaproferebat, sponsumque ipsum qui in amicisauscultabat, velut jucundo carmine oblectabatProrsus carmen jucundum, suavisque melodia,ubi tam canorum Spiritus sancti organum, tantamorum et sermonum consonantia, tantadulcedine amoris, tanta gratia oris ChristumJesum jubilum cordis sui personabat. Si enimlingua suavis vim carminis non haberet, scriptumnon esset : Tibiæ et psalterium faciunt suavemmelodiam, et super utraque lingua suavis (Eccli. XL,21). Si carmine hujusmodi Psalmista Deum

413

oblectari nesciret, nequaquam diceret : Jucundumsit ei eloquium meum (Psal. CIII, 34). Sed nec ipsesponsus diceret : Fac me audire vocem tuam ; sonetvox tua in auribus meis. Vox enim tua suavis (Cantic.VIII, 13, et II, 14), quia exaltationes Dei infaucibus tuis, tanquam habitantis in hortis, indeliciis paradisi. E contra vero, Non est speciosa lausin ore peccatoris (Eccli. XV, 9), qui habitat insepulcris. Cujus enim vita Deum exasperat, linguanon delectat, sed terribiliter increpatur vocedivina : Quare tu enarras justitias meas ? (Psal. XLIX,16.) Cantica lyræ tuæ non audiam (Amos V, 25).

5. Sed quoniam Scriptura quam assumpseramin excusationem sermonis, occasionem et [2060]materiam ministravit sermonis ; si placet,finiamus quod de illa cœperamus. Dupliciteritaque potest intelligi, quod a sponso dicitur, Quæhabitas in hortis, amici auscultant, fac me audire vocemtuam : vel quod devotum amatorem invitet adpsallendum vel orandum ; vel quod sanctumprædicatorem excitet ad loquendum. Quod utmagis persuadeat, amicos auscultare memorat,angelos scilicet orantem vel psallentem ; fidelesprædicantem. Ubi primo intuemur, qua disciplinacordis et corporis nos oporteat in conspectuangelorum psallere vel orare, ne vacui dimissivacuos nos dimittant, qui venerant ut votadeferrent, et dona referrent ; imo recedant inimiciqui venerant amici. Quinimo sponsus ipse, quistat ad ostium et pulsat, si nulla ei digna devotio

414

de intus respondens aperiat, recedet conquerens,et dicens. Attendi et auscultavi, nemo quod bonum estloquitur. Nullus est qui agat pœnitentiam super peccatosuo, dicens : Quid feci ? omnes conversi sunt ad cursumsuum, quasi equus impetu vadens in prælium (Jerem.VIII, 6). Si autem prædicatorem exhortatur,fiduciam ei loquendi tribuit de benevolentia etattentione auditorum, quia scilicet non increduliobloquuntur, aut litigant ; non æmuli detrectant,aut subsannant ; non tepidi dormitant, autoscitant : sed amici attenti auscultant, quorumamor et meritum possit evangelizanti impetrareverbum et spiritum. Et bene amici auscultant. Estenim velut proprium amici, scilicet quod devotusaudiat vocem sponsi, sicut Joannes ait : Amicussponsi est qui stat, non vagans animo, aut prostratussomno, audit et gaudet gaudio propter vocem sponsi(Joan. III, 29), quam agnoscit etiam in servis. Etnos itaque inde probemus nos amicos, ut sive peros loquentis, sive legentis aut cantantis vox sponsisonuerit, sic stemus ad audiendum, quatenusauditui nostro det gaudium et lætitiam ; et nonsolum cum gaudio suscipere verbum, sed etfructum afferre in patientia.

His Guerrici sermonibus in Bibliotheca Patrum, tomoXIII editionis Coloniæ, quinque alii subjiciuntur hactenusrecensiti inter Bernardi sermones de Diversis, nimirum 8,28, 73, 76 et 79, quos Horstius Guerrico abjudicat, eo quoddesiderentur in manuscripto Coloniensi. Vide [2061] quidde his dictum sit in præfatione ad tomum tertium ubidiscussio facta est sermonum de Diversis, et in proprio

415

eorum loco. His porro Guerrici Sermonibus visum estsubjicere Nicolai monachi Claræ-Vallensis Sermonem debeata Maria Magdalena, inter Bernardinos antehac editum,quem suo loco inter Nicolai sermones tomo quinto peroblivionem omisimus. Unus est ex novemdecim illissermonibus, quos Nicolaus Henrico Campaniæ comitinuncupavit ; totusque conflatus est ex Bernardi sermonibusin Cantica.

416

NICOLAI CLARÆ-VALLENSIS SERMO INFESTO BEATÆ MARIÆ MAGDALENÆ.

1. Hodie misericordia et veritas obviaveruntsibi, et multitudo miserationum Domini inpeccatricem feminam refusa est. Filius enimVirginis, peccatricis et menstruatæ manibusattrectatur, Deumque Dei Filium mulier infrunitacontingit. Tangit pedes mundi atque mundantis,immunda ; et vestigiis Creatoris mulier criminosaprocumbit. Transit in affectum cordisprævaricatrix, et redit ad cor : et scelerummagnitudinem lacrymarum multitudo condemnat.Dissimulat pietas tangentis officium, etobsequiorum instantiam remuneratorius illemajestatis oculus felici dedignatione non aspicit.Osculatur Maria pedes Christi frequentibusosculis, et oculis inundantibus vestigiaRedemptoris infundit, tergit crinibus, odoriferisillinit et irrorat unguentis. Videt et invidetsingularitatis amator, et utrumque redarguitPharisæi jactantia, illum ignorantiæ,præsumptionis istam. Sed deliberans providentiasuspendit judicium, dum affectat obsequium ; etinvectivam retinet præparatam, donec Mariæsacrificium in holocaustum pertranseat. GaudentAngeli super peccatrice pœnitentiam agente, etodoris fragrantia cœlestis ille conventusaspergitur, salvantemque et salvandam totamisericordiæ dulcedo pertingit [Al. præcingit].Ubi abundavit delictum, superabundavit et gratia

417

(Rom. V, 20), et numerositatem criminumpræponderans pietas intercludit. Quam magna[2062] multitudo dulcedinis tuæ, Domine, inpeccatricis confessione ! quam justa reprehensioin Pharisæi superbia et abusione ! Enumeraturobsequentis obsequium, et per obliquum tangiturindignantis iniquitas, toto litterali cohærentiaSimonis invidiam impugnante. Et quia ubi spiritusDomini, ibi libertas (II Cor. III, 17) ; dimittunturilli peccata multa quæ multum diligit :immittuntur illi qui multum negligit. Non eratsatiatus ab uberibus sponsæ, nec indueratcompassionis affectum, legem relegens quæmisericordiam nescit, novit justitiam. Lex dura,duris et lapideis promulgata, parata percutere,nesciens misereri. Lex excludens pœnitentiælocum, veniam negans, emendationis ignara. Lexvinum durum et acidum de botris amarissimiseliquatum, consecratum feritati, derivatum Isræli,Salvatori propinatum. Vinum de quo dentesbibentium obstupescunt : non de genimine vitisillius, quod Salvator bibit novum in regno Patrissui.

2. Vere meliora sunt ubera Sponsæ vino isto(Cantic. I, 1). Quænam sunt illa ? Procedat inmedium Paulus apostolus, et ubera felici lactemanantia nobis assignet. Gaudere, inquit, cumgaudentibus, flere cum flentibus (Rom. XII, 15). Oquam brevi sermone totius religionis depinxitinsigne ! quam eleganti clausula proposuit

418

pietatem, æquitatem statuit, submovit invidiam !His uberibus mater Ecclesia lactat proficientes,nutrit perfectos. Gaudere, inquit, cum gaudentibus.Facessat hinc sæcularis plausus, insania et lætitiamundialis abscedat, quia non est gaudere impiis, dicitDominus (Isa. XLVIII, 22). Nunquid illorum osgaudio repleri æstimas, qui lætantur cum malefecerint, et exsultant in rebus pessimis ? (Prov. II,14.) Sed nec illi qui laudibus adulatoriis rapiuntur,divinæ jubilationis agnovere lætitiam. Nunquidqui vestiuntur purpura et bysso, et epulanturquotidie splendide, gaudium et lætitiamobtinebunt ? Absit ut in terra suaviter viventiumgaudiorum inveniatur materia, cum tantisalternationibus tota mundi facies immutetur, utelevans allidatur, et respiret allisus ! Sed estgaudium continua sibi jucunditate firmissimum,quod perfectus animus de secura sibi conscientiapollicetur. Mens enim ab hujus mundi asperginepure presseque detersa, et in divinæcontemplationis acumen totum desiderii suifigens affectum, gaudens [2063] gaudet inDomino, et exsultat anima sua in Deo salutarisuo. Talis anima minas aspernatur, nescittimorem, spem falsam eludit, et omniumscandalorum immunis, in pace in id ipsumdormiens requiescit. Pax multa diligentibus legemtuam, ait justus, et non est illis scandalum (Psal.CXVIII, 165). Noverat enim quia lictores nonpersequuntur martyres, sed coronant. Cum

419

hujusmodi gaudentibus gaudet Apostolus, et utabundantius gaudeant, tota securitate promittit.Hoc gaudium certum et plenum est : tantoquecertius est, quanto vicinius circa identitatemimprimitur. Hæc est mammilla congratulationis,de qua lac exhortationis effunditur, quonutriuntur perfecti, ut, cum avulsi fuerint a lacteisto, epulentur ab introitu gloriæ Dei.

3. Secunda est flere cum flentibus. NunquidApostolus præcipit flere rerum amissionem,intermissionem voluptatum, filiorum mortes,morborum instantiam, gravitatem inopiæ,pressuram fortiorum ? Absit ! Plorandi enim sunt,qui taliter plorant. Religiosa enim tristitia, autalienum luget peccatum, aut proprium. Beatiquorum luctus in hac intentione versatur, quiaconsolatoriam possunt in hac exspectaredulcedinem. O quam leni et dulcissimo spirituimbutus est spiritus illius, qui novit in spiritulenitatis peccantem instruere, suspenderevindictam, et affectuosis officiis inviscerare ibipeccatorem, donec vitæ reddatur ! De haccompassionis mammilla lac consolationisexprimitur, et hoc lacte pascit Apostolus illos, quisolido cibo vesci non possunt. Amatorinnocentiæ, pacis amicus, patientibus compatiens,et congaudens gaudentibus, perfectionis metamcursu consummato contingit. Hæc sunt uberalacteis irrorata liquoribus, meliora vino, lactedulciora, misericordiam sonantia, redolentia

420

pietatem. Fragrantia, inquit, unguentis optimis(Cantic. I, 2). Digna prorsus ubera, de quibuseliquatur unguentorum infinitas, odoratadiffluxione civitatem Dei viventis circumquaquerespergens. Hæc sunt unguenta, quæ regina Sabaattulit in Jerusalem, de quibus dicit Scriptura :Non sunt allata ultra aromata tam multa, quam ea quædedit regina Saba Salomoni (III Reg. X, 10). Quamexcellenter apposuit Optima Spiritus ille subtilis,qui totam sibi libri hujus rapit positionem ? Estenim unguentum bonum, quod Maria pedibusSalvatoris infudit : est et melius, quod eadem, si[2064] tamen eadem, super caput recumbentiseffudit : est et optimum, quod et ipsa præparavittoti corpori Christi.

4. Primum unguentum contritionis est, derecordatione peccatorum, de spiritu contrito etcontribulato descendens. Hoc infunduntur pedesillius qui ambulat super pennas ventorum : hicadorat Maria in loco ubi steterunt pedes ejus.Steterunt, inquam, qui validissima amoris manupedem utrumque retinuit, donec utrumqueperungeret, et audiret criminum remissionem, etdimissionem in pace. Remittuntur, inquit, tibipeccata ; et, Vade in pace (Luc. VII, 47, 50).Magnam prorsus miseriam magna misericordiadiluit et abstergit ; et hoc quidem festinanter, quiasine ullo intervallo conjunguntur et lacrymæpeccatricis, et indulgentia Salvatoris. Remittunturpeccata, et in pace dimittitur ; ut et de præterito

421

non sit sollicita, et secura de futuro. Pedes istisunt misericordia et judicium : quorum alterumsine altero osculari vel temeraria securitas est, veldesperatio fugienda. Quis enim Deimisericordiam indesinenter attendens, non statimtepidioris vitæ quietem exoptet ? Cum enimrecogitat universitatis Dominum formam servipro servis suscipere, triginta et tribus annisoperari salutem nostram in medio terræ hujus ;capi, ligari, lanceari, crucifigi, et hoc totum patipro filiis hominum : statim deceptoria spe sibiblanditur, et alludit ; gaudet observari inmisericordia et miserationibus ; judicium nescit,ignorat justitiam, et punienda æstimat non puniri.Fallitur qui sic osculatur misericordiæ pedem, utpedem judicii non attendat ; qui totum de Deipietate præsumit, hoc solum ad salutem sufficerecredens, quod credit. Rursus cum abducit os, etjudicii pedem crebrioribus osculis intertangit ;subcutitur carnis animæque substantia, etutriusque hominis statum vehementior aurapercellit. Horrendum enim est incidere in manus Deiviventis, offendere Creatorem, nescire Dominum,recalcitrare dominantis imperio, qui habetpotestatem corpus et animam mittere ingehennam. Terribilis certe, sicut ait Apostolus,quædam exspectatio judicii (Hebr. X, 31, 27), quandoignis in conspectu ejus exardescet, et virtutescœlorum movebuntur, et vacillantibusconscientiis latitudinem mundi validissimus ignis

422

aduret. Nihil prorsus terribilius, quam viderediaboli officinam plenam sanguine, [2065]cumulatam opprobriis, tormentis undantem. Quishæc diutius cogitans non statim contremiscat, etin desperationis rotetur abyssum ? Non est igiturhuic pedi morosius incumbendum, ne pietatisintuitum ferocia judicantis occludat [al. excludat].Utrumque igitur inungat pedem animæ pœnitentisaffectus, et nunc misericordiam amplectens, nuncjudicium deosculans, contribulati spiritus offeratholocaustum. Vide Mariam judicii pedem fortiterattendentem, dum nobilis et lasciva mulierconvivantium faciem non attendit, sed extensocorpore provolvitur pedibus majestatis, dolorisplena, timoris impatiens, compunctionis jaculovulnerata. Sed et misericordiæ pedem labiisimpressioribus osculatur, in cujus spe firmiterinhæret vestigiis Redemptoris [al., accumbentis],donec audiat, Remittuntur tibi peccata tua.

5. Sane pretiosum unguentum, quo nonsolum terrena domus, sed etiam cœlestisaspergitur. Vilissimæ tamen sunt species dequibus conficitur, et magna earum copia intranostros hortulos poterit inveniri. Peccata igiturnostra plantata in conscientiis nostris, quorummultitudo numerari non potest, species ejus sunt.Ipsa igitur in mortariolo pœnitentiæ, macerationispistillo contusa, et respersa discretionis oleo,doloris igne supposito, et in aheno disciplinæconcocta, unguentum exhibent pretiosum, et

423

acceptum pedibus Salvatoris. Compendioseautem istud confecimus, sapienti rerumoccasionem penitus relinquentes. Et licet materiavideatur indignior, interim tamen bonum estunguentum istud, quod domum replet, penetratcœlos, angelos lætificat, et beatæ civitati lætitiamrefundit et gaudium. Hoc est sacrificium justitiæ ;quia sacrificium Deo spiritus contribulatus (Psal.L, 19).

6. Secundum unguentum est devotionis derecordatione beneficiorum Dei. Prorsusdignissima hujus unguenti compositio : et in istiuscomparatione prioris est conspersio vilipendenda.Ejus enim species de cœlesti paradiso allatæ sunt,et in terra filiorum hominum nequeunt inveniri.Virtutes enim divinitus collatæ, et in mortariolopectoris pistillo diligentissimæ meditationiscontritæ, et exsultationis oleo superfusæ, suffusoigne justitiæ et in humilitatis aheno decoctæ,faciunt unguentum, [2066] et odore et virtutemirabile ; quod solum super caput Dominirecumbentis possit effundi, et exhiberi reverentiæmajestatis. Sed et hoc recolligimus breviter ; illisqui multa de paucis excipere noverunt, verborummultitudinem reservantes. Notanda tamenutriusque differentia, et secundi sublimitasattendenda : quoniam illud et sacrificium Deospiritus contribulatus ; et istud, sacrificium laudis,quod honorificat Deum. Pedes igitur ungimusSalvatoris, cum de peccatis compungimur :

424

ungimus caput, cum de collatis virtutibus,virtutum largitori gratias cumulamus. Interstitiitamen morositas inter pedes esse debet et caput,quia profecto difficillimus et præsumptuosussaltus est a vestigiis ad verticem Dominitransvolare. Neque enim eadem quæ unxit pedes,unxit et caput : cum illa meretrix nihil horumfecisse legatur, secundum illud, Verte impios, et nonerunt (Prov. XII, 7). Unxit ergo Maria sanctumDomini verticem, profecto jam dilecta, jamfamiliaris effecta, longeque a peccatricis illiusobvoluta vestigiis [al., evoluta contagiis], quaminfelix ille septenarius confundebat.

7. Porro, si duo præmissa unguenta tantædignitatis sunt, ut alterum pedibus, alterumcomplaceat capiti dominantis ; illud tertium quodoptimum est et superexcellens, ubinam invenirepoterimus ? Sed absit ut sponsa veritatis a veritatedissentiat, et tale aliquid habere se jactitet, quodhabere non possit ! Est ergo tertium unguentumpietatis : quod est super omnia aromata morbisomnibus et periculis salutare, quodque nulliunquam pesti invenitur inefficax. De ipso namquesic legitur : Maria Magdalene, et Maria Jacobi, etSalome, emerunt aromata, ut venientes ungerent Jesum(Marc. XVI, 1). Videsne in prima fronte capitulipropositum, quod non una vel duæ, sed tres vixsufficiunt ad emendum tantæ compositionisunguentum ? Intelligis quia non pedes, aut caput,sed totum Crucifixi corpus sibi vindicat ista

425

confectio ? Confectio sine dubio pretiosa, quætoti sufficiat corpori Creatoris. Et attende quiaunguentum pedibus infusum, adeo dignatissimalenitate suscepit, ut Pharisæum murmurantemparabolica prolixitate convinceret, et retortosuggillaret exemplo (Luc. VII, 39-47). Sed et derefuso super caput ejus unguento discipulosindignantes coarguit, bonum mulieris opus esseprotestans ; et [2067] tumidam eorumanimositatem verbis compescuit moderatis. Hocvero tam salubre, tamque mirificum, in mortuosuo corpore noluit expendi, quod vivo utiquereservabat (Matth. XXVI, 10-13, et Marc. XIV, 6-9). Duo enim corpora habet Christus : unum,quod suscepit ex Virgine ; alterum, Ecclesiæ,quod charius habet benignitas redimentis.Denique illud pro isto morti exposuit ettormentis, addictus cruci, junctus sceleratis, morteturpissima condemnatus. Poterimusne tamsalubrem conficere confectionem ? Universæmiserorum miseriæ, tam animarum quamcorporum, oculo pietatis inspectæ, species ejussunt. Istæ igitur in mortariolo largitatis, dulcedinispistillo confractæ, et delinitæ charitatis oleo,succenso compassionis igne, et in ahenoperseverantiæ despumatæ, unguentum faciuntipsis etiam angelis admirandum.

8. Sunt viri divitiarum in domo Dominivirtutum : investigemus an apud eos hujusmodihabeantur unguenta. Primus occurrit mihi Paulus,

426

sicut ubique solet, totus præsenti delibutusunguento. Quis infirmatur, inquit, et ego noninfirmor ? (II Cor. XI, 29.) Felix anima facta sibitanquam vas perditum, ut omnium miserias suasfaceret, et in sua conscientia colligaret : totum setoti corpori Christi donaverat, omnibus omniafactus, ut omnes lucrifaceret. Sed et ille simplex,et rectus, et timens Deum, vide quomodo nonsecundum hominem, imo vero hominem, et,quod verius est, supra hominem ambulabat.Oculus, inquit, fui cæco, et pes claudo ; pater erampauperum (Job XXIX, 15, 16), etc. Qui sic eumhoc unguento perunxerat, ut de misericordiæthalamo largius irroratus exiret. Samuelem recolo,qui non semel, sed omnibus diebus vitæ suælugebat super Saul, cum sciret illum longius aboculis Divinitatis elongatum (I Reg. XV, 35). Noncessabat tamen compassio quæ condolentisanimum irrepserat, fundens lacrymas, etsi nonprofuturas, tamen pias. David parricidam filiumcontinua lamentatione plorabat (II Reg. XIII, 37),plorans in eo non carnis necessitudinem, sed fideidestructionem. Cerne quomodo Joseph totus hocmelle illitus erat. Veniunt fratres non jam antefratrem, sed ante dominum assistentes, consciiproditionis, homicidii rei, fratricidii [2068]succensores. Videt eos Joseph, et omniuminjuriarum immemor, dulcissimis fletibusinundatur, et pietatis adeps qui intus latitat, forasper oculos emanat. Fugit odium, nescit iram,

427

tempus iracundiæ non reservat ; reddens bonumpro malo, pro crudelitate dulcedinem (Gen.XLV). Pene quin oblitus sim Moysen, adeo sacriliquoris hujus rore perfusum, ut totus ex eosuperfundatur et profluat. Peccat Isræl, et Moysespeccantem reconciliare nititur Creatori ; seddissimulat Dominus exaudire rogantem. Promittitplurima Moysi Creator omnium, et feriendilicentiam quærit a Moyse, qui Moysen fecit.Dimitte me, inquit, ut irascatur furor meus contra eos, etfaciam te in gentem magnam. Respondit Moyses : Autdimitte eis hanc noxam, aut si non facis, dele me de libroquem scripsisti (Exod. XXXII, 10, 31, 32).Obstupescenda profecto dulcedo ! Etprincipatum respuit gentis alienæ, et de libroviventium deleri desiderat, nisi peccantibusdimittatur offensa.

9. Hæc sunt unguenta pietatis etmisericordiæ, quæ a sponsæ uberibus eliquantur[al. eliciuntur], infirmitates omnes fugantia,profligantia passiones. Felix Maria unxit pedesJesu : felicior eadem unxit caput auctoris :felicissima quæ rorem unguentarium toti corporiChristi præparavit. Considera quamvehementissimo dilectionis affectu beata hæcmulier diligebat Christum regem. Domine, inquit,si tu sustulisti eum, dicito mihi, et ego eum tollam (Joan.XX, 15). Quem eum, Maria ? Cum de nullofeceris mentionem, ad quem relationem facias ?Putasne quod in omnium cordibus versetur ita

428

memoria dilecti tui, sicut et in consistorio cordistui ? Et ego, inquit, eum tollam. Mira res ! Hominemperfectæ ætatis ; virum cujus corpori vix centumlibræ sufficiunt unguentorum, tenerrima mulierportabis et tolles ? Ardens et affecta locutio, quæde puritatis amore refusa, promittit quod implerenon potest. Nihil enim amanti difficile essevidetur. Quis desperare debeat, tanta peccatricenon solum veniam, sed et gloriam consequente ?Ipsa hodie intercedat pro peccatis nostris, etplacatum nobis reddat Judicem nostrum amicumsuum, qui est super omnia benedictus Deus insæcula. Amen.

429