santu - snehapana
TRANSCRIPT
Snehapana – Critical Analysis
Vd.Santhosh BDept. of Rasashastra
AMüÉsÉå cÉÉÌWûiɶÉæuÉ qÉɧÉrÉÉ lÉ cÉrÉÉåÎeÉiÉÈ I
xlÉåWûÉå ÍqÉjrÉÉåmÉcÉÉUÉŠ
urÉmɱåiÉÉÌiÉxÉåÌuÉiÉÈ II (ch su 13/79)
AÌiÉxÉåÌuÉiÉ = MüÉsÉ mÉëMüwÉåïhÉ xÉåÌuÉiÉÈ I
1. MüÉsÉ
2. xlÉå½/AxlÉå½
3. qÉɧÉÉ
4. EmÉcÉÉU/mÉjrÉ
5. MüÉsÉ mÉëMüwÉï
Broadly,
Shodhananga
Snehapana Shamana
Brumhana
BrumhanangaoÉ×ÇWûhÉÉå UxÉqɱÉSæ xÉpÉ£üÉåÅsmÉiÉ ÌWûiÉ xÉ cÉ I
oÉÉsÉuÉ×® ÌmÉmÉÉxÉÉiÉï xlÉåWû̲hqɱzÉÏÍsÉwÉÑ II
mÉëɉkrÉÉå¨ÉUpÉY¨ÉÉåÅxÉÉuÉkÉÉåqÉkrÉÉãkuÉïSåWûeÉÉlÉç I
urÉÉkÉÏgeÉrÉå¯sÉÇ MÑürÉÉïS…¡ûÉlÉÉÇ cÉ rÉjÉÉ¢üqÉqÉç II (A.H.Su.16/20)
mÉËUWûÉUå xÉÑZÉÉ cÉæwÉÉ qÉɧÉÉ xlÉåWûlÉoÉ×ÇWûhÉÏ I
uÉ×wrÉÉ oÉsrÉÉ ÌlÉUÉoÉÉkÉÉ ÍcÉUÇ cÉÉmrÉlÉÑuÉiÉïiÉå I I (Ch.Su.13/40)
Cont…
Dose : Alpa
Time : Anytime with food
Duration : Continuous
Snehya : Jwara, Atisara, Kasa, vruddha…
Form : Vicharana
Purpose : Brumhana
Shamananga
zqÉlÉÈ ¤ÉѲiÉÉåÅlɳÉÉå qÉkrÉqÉɧÉÉ¶É zÉxrÉiÉå IA.H.Su.16/19
cÉ zÉoSÉSÒ¨ÉqÉrÉÉ qÉɧÉrÉÉ cÉ
zÉxrÉiÉå I Hrudayabodhika
ÌmÉoÉåiÉç xÉÇzÉqÉlÉÇ
xlÉåWûqɳÉMüÉsÉå mÉëMüÉÇͤÉiÉÈ I Ch. Su. 13/61
Cont…
• Vikaran shamayetyesham sheegram
• Doshanukarshini
• Sarvamarganusarini
• Balya
• Punarnavakari
• Sharirendriya chetasam (Ch)
Cont…
Dose : Uttama (Ch)
Madhyama ( Vag)
Time : Annakaala (Kshudhita)
Duration : Till Vyadhi subsides
Snehya : Prabhutasnehanitya…… gulmina..
Form : Achcha pana
Purpose : To subside the disease
Shodhananga
zÉÑSè±jÉïÇ mÉÑlÉUÉWûÉUå lÉæzÉå eÉÏhÉåï ÌmÉoÉå³ÉU I Ch.Su.13/61
qÉɧÉæwÉÉ qÉlSÌuÉpÉëÇzÉÉ lÉ
cÉÉÌiÉoÉsÉWûÉËUhÉÏ IxÉÑZÉålÉ cÉ xlÉåWûrÉÌiÉ zÉÉåkÉlÉÉjÉåï cÉ
rÉÑerÉiÉå I I Ch.Su.13/37
½xiÉlÉå ÎeÉhÉåï LuÉɳÉå xlÉåWûÉåÅcNûÈ
zÉÑ®rÉå oÉWÒûÈ I A.H.Su.16/18
Cont…Dose : Madhyama (Ch)
Uttama (Vag)
Time : Laghukoshta
Kruta mangala swasti vaachana
Udayagirishiikhara samsthite
Pratapta kanaka nikarapita (Su)
Cont…
Duration : Maximum 7 days
Snehya : Arushka sphota…..
Form : Achcha pana
Purpose : Doshotklesha
Time Sarpi : Sharad
Vasa-Majja : Madhava
Taila : Pravrut
VP & Ushna : Ratri
[if not, murca, unmada, kamala]
K & Sheeta : Diva
[If not, anaha, aruchi,shula, panduta]
Cont…
For Brumhana : Along with food
For Shamana : Annakala
For Shodhana : Akshudhita
Atura Pariksha
Ghruta : vata-pitta prakruti / vikruti
vruddha, baala, abala
Ayu prakarshakaama
deeptyoja, smruti, medha, agni,
buddhi, indriyabalaarthina
daha, shastra, vishagnibhi
Cont…
Taila : pravruddha sleshma, meda,
mamsa
vata prakruti / vyadhi
krimi koshta
krura koshta
Cont…
Vasa : samshushka reto rudhira
nishpita kapha medasa
maha agni
Majja : deeptagni
ghasmara
krurakoshta
Cont…
Saama / Niraama :
- Jihwa pariksha
- Appetite
Laghu Koshta :
- Satisfactory bowels
xlÉåWûmÉÔuÉï äÉhÉ
• qÉÉÇxÉsÉ
• qÉåSÒUÉ
• pÉÔUÏvsÉå
wqÉÉhÉÉå
• ÌuÉwqÉÉÎalÉ
SÏmÉlÉ- mÉÉcÉlÉ
xlÉåWûxrÉ mÉÉlÉÉimÉÔuÉïÇ S¨ÉxrÉ qÉ×SÒ pÉåwÉeÉÇ |
• vÉÑhPûÏ YuÉÉjÉ
• uÉQûuÉÉlÉsÉ cÉÔhÉï
• ̧ÉMüOÒû• AÎalÉiÉÑhQûÏ• ÍcɧÉMüÉÌS
uÉOûÏ
Matra & Kala Prakarsha
Agni : variableKoshta : non-variable
xlÉåWûlÉxrÉ mÉëMüwÉÉæï iÉÑ xÉmiÉUɧȨ́ÉUɧÉMüÉæ I (Ch)
qÉ×SÒMüÉå¸Îx§ÉUɧÉåhÉ
ÎxlɽirÉcNûÉåmÉxÉåuÉrÉÉ IÎxlɽÌiÉ ¢ÔüUMüÉå¸ÉxiÉÑ xÉmiÉUɧÉåhÉ
qÉÉlÉuÉÈ I I (Ch)
Cont…
• Maximum limit (days) of snehapana – Koshta
i.e. Krura – 7
Mrudu – 3
• Dalhana : Mrudu – 1, 2, 3
Madhyama – 4, 5, 6
Krura – 7, 8, 9
Assessment of Koshta
Mrudu : Udirna pitta alpa kapha grahani
manda maruta
Krura : grahanyatyulbana anila
Cont…
AWûÉåUɧÉqÉWû M×üixlÉqÉkÉÉïWÇû
cÉ mÉëiÉϤÉiÉå I
mÉëkÉÉlÉÉ qÉkrÉqÉÉ WØûxuÉÉ
xlÉåWûqÉɧÉÉ eÉUÉÇmÉëÌiÉ I I(ch.Su.13/29)
MüsmÉrÉå²Ï¤rÉ SÉåwÉÉSÏlÉç
mÉëaÉåuÉ iÉÑ WØûxÉÏrÉxÉÏqÉç I (A.
H. Su.16/18)
DOSE decided based on Agni
xlÉåWû eÉÏhÉï MüÉsÉ MüqÉï
cÉiÉÑpÉÉïaÉaÉiÉåÅWûÌlÉ SÏmÉlÉ, AsmÉSÉåwÉ
AkÉï ÌSuÉxÉå uÉ×wrÉÉ, oÉ×ÇWûhÉÏ, qÉkrÉqÉ SÉåwÉ
cÉiÉÑpÉÉaÉÉuÉvÉåÌwÉiÉå oÉWÒûSÉãwÉ,
AWûÈ ´Éå¹ (asÉÉÌlÉ, qÉÔcNûÉï, qÉS)
AWûÉåUɧÉMÑü¹, ÌuÉwÉ, ElqÉÉS, aÉëWû, AmÉxqÉÉU lÉÉÍvÉlÉÏrÉjÉÉÎalÉ mÉëjÉqÉÉÇ
qÉɧÉÉÇ mÉÉrÉrÉåiÉç ÌuÉcɤÉhÉÈ |
WØûxÉÏrÉxÉÏ
rÉÉqÉmÉËUhÉÉÍqÉlÉÏ qÉɧÉÉÇ, mÉËUMüsmÉrÉåiÉç |
Calculation
Hrusiyasi : 30ml in 3 hours
Therefore,
in 1 hour = 10ml
For krura koshta,
Shodhananga snehapana matra will be
12 x 10 = 120 ml
Cont…
1st Day : 30ml
2nd Day : 90ml / 120ml
3rd day onwards : Depends on Agni
Jeeryamana – Jeerya lakshana
qÉÔcNûÉï SÉWûÉåÅUÌiÉxiÉ×whÉÉ eÉ×qpÉÉ qÉÉåWû pÉëqÉ
YsÉqÉÉÈ I
pÉuÉÎliÉ eÉÏrÉïiÉå xlÉåWåû eÉÏhÉï: xrÉɨÉæ: zÉqÉÇ aÉiÉæ: I I
eÉÏhÉÉïeÉÏhÉïÌuÉzɃ¡ûÉrÉÉÇ mÉÑlɶÉÉåwhÉÉåSMÇü
ÌmÉoÉåiÉç I
iÉålÉÉåªÉUÌuÉzÉÑή: xrÉɨÉiÉ¶É sÉbÉÑiÉÉ ÂÍcÉ: I I (A. H. Su
16/23)
Sometimes…
Vamana : Soon After snehapanaBecause of aversion
: After 4-5 hours
Vyapats : tandra, jwara, kandu, pandu etc: takrarishta, rukshannapana,
mutra prayoga, Triphala
Upachara
Before Snehapana :
o Drava
o Ushna
o Anabhishyandi
o Na ati snigdham
o Asankirnam
Cont…
After Snehapana :
o Ushnodakopachara
o Brahmacharya
o Na vegandharana
o Avoid Vyayama, uchcha bhashana, krodha,
pravata, etc
Snigdha – Asnigdha lakshana
Snigdha :
o Vatanulomyam
o Deepto agni
o Varcha snigdham, asamhatam
o Mardavam
o Anga snigdhata
Cont…
Asnigdha :
o Purisha grathitam
o Ruksham
o Vayurapraguno
o Kharatwa
Discussion
• Ghrta : samskarasyanuvartanat
Ajanma satmya
laghu for digestion
nitya sevana dravya
lipophilic property
Cont…
• Dose : fixed increasing &
calculated increase /
decrease
• Duration : should be based on snigdha
lakshanas
• Achchapeya – high fat diet – Lipid profile
Conclusion
• Snehapana is a prime factor for getting the desired
results of Panchakarma
• Charaka’s view of Maatra seems to be logical
• Dose should be fixed on basis of Koshta and Agni
• Duration should be based on the samyak snigdha
lakshanas
Thank you…