shoe cluster sector study final mak - the world bank · shoe industry analysis, ... proda`bata na...

Shoe Industry Analysis, Macedonia page 1 of 24

KKLLAASSTTEERR ZZAA ££EEVVLLII -- RR.. MMAAKKEEDDOONNIIJJAA

izgotven za:

SEED Southeast Europe Enterprise Development

Makedonija 9-11/III 1000 Skopje Makedonija

izgotven od strana na:

SECO Sector Consulting Dietmar Stiel

Frankfurter Str. 21 – 25 65760 Eschborn/Frankfurt

Januari 30, 2004 godina

37509P

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

edP

ublic

Dis

clos

ure

Aut

horiz

ed


1. CELI / ZADAÎ / REALIZACIJA

Glavni celi na ovoj konsultantski proekt se: �� Da se napravi kratka analiza na Makedonskiot

sektor za £evli vrz osnova na ispituvawa na teren preku poseti na pretprijatija

�� Da se obezbedi prakti~na preporaka do SEED i do pretprijatijata

�� Analiza na postoe£kiot priod kon industrijata od strana na SEED, koncepti na kompaniite i aktivnosti na SEED.

�� Da se razvijat preporaki za SEED: "Kako da se podobri razvojot na klasterot i podobruvawe na me|unarodna konkurentnost"

�� Da se sklu£at nekolku prvi£ni dogovori so potencijalni kupuva£i

Bidej}i postojat osnovni soznanija za sostojbata na industrijata, ovoj konsultating izve{taj po~iva pove}e na industriskata perspektiva, zemaj}i ja vo predvid sega{nata situacija vo Makedonija, so {to se obezbeduva pregled i sovet za ponatamo{noto rabotewe na SEED vo sektorot. So cel da se ispolnat ve}e spomenatite zada£i i da se obezbedi implementacija na preporakite g-n Dietmar [til i g-n Tomas Duderlain ostvarija konsultativna misija vo Makedonija od 8mi dekemvri do 13ti dekemvri 2003 godina ( g-n [til) i od 7mi do 14ti dekemvri 2003 godina g-not Duderlain. Ovaa studija e bazirana na slednive pristapi i izvori • Intervjua so personalot/razgovori so 13 kompanii

od sektorot

• Razgovori so eksperti, pretpriema~i i dr.

• Istraùvawe na podatoci od me|unarodni izvori

• Kratko istraùvawe na postoe£kite studii i delumna komunikacija so eksperti i kupuva£i

• Pazarno i iskustvo vo sektorot

• Drugi izvori Brifing za sodrìnata i rezultatite na studijata/konsultacija be{e daden na personal od SEED za vreme na Brifing sostanokot za proektot odràn na 12ti dekemvri 2003 godina.


2. PREGLED NA MAKEDONSKIOT SEKTOR ZA ÊVLI

2.1 Pazarnata sostojba vo industrijata za £evli i LON - uslugite vo ~evlarskiot sekor

Celokupnata ekonomska situacija vklu£uvaj}i ja i {irokata potro{uva£ka e isklu~itelno regresivna. Proda`bata na malo na £evli vo tekot na 2002 i 2003 godina opadna za probli`no 4-6 %. Ova e osobeno zagriùva£ko vo segmentot na ~evli so visoka cena. Ovde prometot e u{te pove}e namalen. Tokmu zaradi ova zna£itelen del od proizvodstveniot kapacitet e namalen i prosledeno so postojano namaluvawe na cenite.

Sostojbata osobeno vlijae{e vo sektorot na £evli so povisoki ceni; glavno na segmentot na "klasi£ni ènski £evli". Kako rezultat na ve}e spomenatiot cenoven pritisok, trendot na relokacija na proizvodstvoto na £evli be{e i }e prodolì i ponatamu t.e. da se seli vo Azija (Vietnam, Kina, Banglade{ i dr.).

Drugite zemji, kako Romanija na primer ja po£ustvuvaa ovaa tendencija, zaradi migracijata na proizvodstvoto od isto£na Evropa sprema Bliskiot Istok, imaj}i vo predvid deka tro{ocite na LON vo Azija se duri i pomali (za 30%) otkolku vo isto£na Evropa. Duri i vo Romanija idustrijata migrira vo ekomonski najslabo razvieni regioni vo Isto£na i Ju`na Romanija. Kompaniite vo isto£na Evropa mora da investiraat vo zgolemuvawe na efektivnosta, upravuvawe so kvalitetot, razvivawe i marketing na proizvodot, za da moè sektorot da se razviva kontinuirano i sigurno na sreden / dolgoro£en plan. Zgolemuvaweto na konkurentnosta i "Razvoj na klasterot" vo Makedonija e mnogu vaèn faktor za LON proizvodstvoto i proizvodstvoto na sopstveni kolekcii.

Osven "Sektorskiot klaster" postoi drug vaèn aspekt za analiza na postoe£kiot status i sostojba na industrijata za £evli nare£ena" Vid na sorabotka".

"Vid na sorabotka" go opi{uva statusot na sektorot, negovata povrzanost so pazarot/kupuva£ot, i potencijalot za generirawe na dodadena vrednost i so toa i idniot potencijal za opstojuvawe vo odredena sredina. "Vidot na


sorabotka" ponatamu dava jasna slika za jakite i slabi strani na sektorot.


Slednava tabela dava eden pregled na razli£ni vidovi biznisi vo sektorot za £evli. Vidovi na sorabotka vo sektorot za £evli

Vid Proizvod/uslugi Celni grupi/kupuva£

S[ (se~ewe-{iewe)

• Proizvodstvo (kroewe, se~ewe, {iewe, i dr.)

• industrija (proizvoditel / konerter)

S[D (se~ewe-{iewe-dorabotka)

• Proizvodstvo • Dorabotka

• industrija (proizvoditel / konverter)

GZU

(gotovi -za-upotreba)

• Proizvodstvo • Nabavka na osnovni

materijali i dodatoci

• Industrija (konverter)

• Posrednici vo proda`ba1)

• Golema maloproda`ba2)

GZP

(gotovi-za-proda`ba)

• Razvoj na proizvodot (Osnoven proizvod)

• Proizvodstvo • Nabavki

• Posrednici vo proda`ba 1)

• Golema maloproda`ba2)

Kolekcii • Razvoj na proizvodot (proizvodstvena linija)

• Nabavka • Marketing na

proizvodot

• Specijalizirana maloproda`ba / prodavnica za ~evli

• Lanec prodavnici za ~evli3)

• Zdru`enie za nabavka na ~evli4)


Industriska etiketa • Upravuvawe so proizvod

• Razvoj na proizvod (proizvodna linija)

• Upravuvawe so etiketa/marka

• Specijalizirana maloproda`ba/

• Lanec prodavnici za ~evli3)

• Zdru`enie za nabavka na ~evli4)

Brend (prepoznatlivo ime)

• Upravuvawe so za{titniot znak

• Upravuvawe so proizvod

• Razvoj na proizvodot (proizvodna linija i za{titen znak)

• Specijalizirana maloproda`ba / butici za ~evli

• Poznati prodavnici (so za{titen znak) (sopstveni i fran{iza)5)

• Poznati golemi stokovni ku}i

Izvor: SECO Sector Consulting ‘Company Effectiveness Concept’ 1) Uvoznik/Trgovec na golemo/Distributer 2) Stokovni ku}i/nara~ki po po{ta/ diskontni prodavnici / supermarketi 3) Goertz / Salamander / Deichmann / RENO 4) Nordwestring, i dr. 5) Bally / TODDS / drugi

2.2 Biznisot na £evli so dogovori za podizveduva~ki raboti i situacijata vo industrijata vo Makedonija So cel da se analiziraat mo`nostite za razvivawe na industrijata vo idnina, slednive to£ki treba seriozno da se zemat predvid. Industrijata za proizvodstvo na £evli preku poddogovori e vodena od glavnite faktori, takanare£eni situacija na "industriski klaster": • Niski tro{oci na rabotna sila i "Tro{oci na

proizvodstvo" (vidi to£ka 3/ strana 11)

• Povolni op{ti delovni, investiciski i ramkovni uslovi

• Industriska ponuda, dostapnost i pristap do surovinski materijali, uslugi i dr.

• Geografska blizina do pazarite i/ili pozicijata

• Proizvodno znaewe i umeewe (know how) i istoriski razvoj na industrija za £evli


• "Vid na sorabotka" vo industrijata

Vo poslednive godini opa|aweto na pazarot i namaluvaweto na pobaruva~kata na £evli, dovede do postojan porast na pobaruva£ka za poniski ceni a so toa i poniski proizvodstveni i materijalni tro{oci. Jaka kombinacija na pove}e postoe£kite pozitivni

faktori, obezbeduva "plodna po£va" za raste` i uspe{en industriski razvoj. Ova e ve}e videno vo golem broj zemji, vklu£uvaj}i ja i Makedonija, no od neodamna mnogu silno se po~ustvuva i vo Romanija i Bugarija poradi niskite ceni na rabotnata sila.

Zatoa konkurentskite zemji, kako na primer: Kina, Indija, Vietnam, no isto taka i Romanija, Bugarija, imaj]i golem broj faktori vo "optimalna me[avina" se favorizirani za lon proizvodstvo od strana na me\unarodnite kupuva~i od tipot "celosen - uvoz".


2.3 Situacijata na industrijata za £evli vo Makedonija Makedonskata industrija za £evli ve}e e analizirana od SEED, g-|a Valentina Paskalova, pod naslov: “Industrijata za £evli vo Kumanovo", Milano/Italija 16ti septemvri 2002 godina. Ovaa analiza na sektorot ve}e pokaà va`na informacija za industriskata struktura i osnovnata analiza na SSMZ (SWOT) za biznisot so £evli vo Makedonija.

Sektorot za £evli e vaèn proizvodstven i izvozen biznis koj obezbeduva okolu 3000 rabotni mesta vo industrijata vo Makedonija. Sektorot imal dobar razvoj osobeno vo kumanovskiot region i dal svoj pottik za razvoj vo makedonskata ekonomija i izvoz.

Biznisot so £evli opfa}a pove}e od 100 kompanii koi rabotat glavno za izvoz. Industrijata ima golem procent na visoko stru~ni kompanii; me|utoa pove}eto od niv rabotat po LON dogovori / poddogovori glavno za italijanski i germanski proizvoditeli. Del od industrijata za £evli se smeta za del so zna£itelni konkurentski prednosti za Makedonija, zaradi stru£nosta na rabotnata sila i produktivnite proizvodstveni pogoni. Najgolemata slabost sepak se: stepenot na iskoristenosta na postoe£kite proizvodstveni pogoni zaradi nadostatokot od pristap na pazari, znaewata (know-how) vo marketingot i slabite koncepti za idnoto rabotewe/pazari.

Spored podatocite od "analiza na sporedbeni pokazateli" (vidi to~ka 3, strana 10) napravena so cel da se sporedi sega[nata situacija vo Makedonija so nejzinite lokalni i regionalni me\unarodni konkurenti, so ogled na toa deka makedonskite kompanii isto taka rabotat so lon dogovori i se obiduvaat da gi prodadat svoite proizvodi vo regionot i na centralno evropskiot pazar.

2.3.1 Sostojbata vo menaxmentot i rabotnata sila

Vo tekot na posetite na kompaniite be{e interesno da se vidi deka ima golem broj na visoko kvalifikuvani rabotnici vo industrijata. Glavno moè da se kaè deka, od gledna to£ka na rabotnata sila i vodewe na proizvodstvoto, kompaniiite oddadoa vpe£atok na visoko profesionalni i relativno dobro organizirani.

Ova e interesno, bidej}i ova ne e slu~aj so sosednite zemji i nivnite fabriki poseteni od eksperti vo izminatite godini. Osobeno vo zemjite kako Romanija i Bugarija,


pove}eto kompanii se pomalku opremeni i imaat slabi rabotni procesi.

Razgovorite so menaxmentot na razli£ni proizvodstveni pogoni i fabriki za £evli pokaàa deka personalot vo ovie kompaniii ima dobro iskustvo i e dobro obu£en za proizvodstvo na £evli. Pove}eto procesi se dobro organizirani i kompaniite pokaùvaat produktivni i efikasni proizvodstveni procesi vo pove}eto slu£ai.

2.3.2 Sostojba so tro{ocite

Kompaniite vo Makedonija moàt da se sporedat so fabrikite vo Ungarija i Slovenija vo pogled na nivnata organizacija, kvalitet i rabotni proceduri. Isto taka, vo Makedonija tro{ocite za razlika od Ungarija i Slovenija se malku poniski.

Dobro poznat fakt e deka Makedonija ne se rangira kako zemja so najnizok tro{ok na rabotna sila vo industrijata na £evli vo regionot. Sepak prose£nite tro{oci od pribli`no EUR 270-330 za sredno kvalifikuvan rabotnik i so okolu EUR 400-600 tro{ocite za rakovoditel na proizvodstvo se seu{te niski.

Romanija kako najgolemi konkurent vo proizvodstvoto na £evli, moè da se podeli vo tri glavni proizvodstveni regioni. Tamu tro{ocite za rabotna sila se pomali, me|utoa lu|eto ne se kvalifikuvani i stru£no obu£eni kako {to e slu£ajot so Makedonija. Vo Romanija mese£nite tro{oci na srednokvalifikuvan rabotnik iznesuvaat okolu 130-180 evra, a za rakovoditelot na proizvodstvoto prose£nata mese£na plata e pribli`no 270-370 evra vklu£uvajki gi i socijalnoto osiguruvawe koe u~estvuva so okolu 60%.

Za pove}e informacii, videte sporedba na tro{oci na rabotna sila vo to£ka 3, strana 11. 2.3.3 Proizvodstveni kapaciteti i oprema Za vreme na posetata, za àl site kompanii ne rabotea. Onie kompanii {to rabotea, kade{to moè{e da se vidi proizvodstveniot tek, organizacijata, koristeweto na opremata i kvalitetot na opremata ostavija povolen vpe£atok. Pove}eto kapaciteti imaa dovolno mesto za proizvodstvo, logistika i posredno skladirawe.


Makedonskite biznismeni se skloni da investiraat golemi sumi na kapital vo zgradi i nedvièn imot. [to se odnesuva do odrùvaweto na opremata vo pove}eto kompanii istoto mora da se podobri. Ma{inite £estopati se ne£isti i ne se odrùvani dobro, {to vodi do nizok kvalitet vo proizvodstvoto i pre~i na produktivnosta. Voop{to, kompaniite se dobro opremeni duri i so sofisticirana oprema i specijalni ma{ini. Rabotnicite se obu£eni i kvalifikuvani da gi koristat ovie ma{ini vo procesot na proizvodstvoto so visok kvalitet. Vo momentot, nema potreba od ponatamo{no investirawe vo

ma{ini i oprema. 2.3.4 Sostojbata so nabavkite

So ogled na toa deka LON biznisot e seu{te najzastapen vo Makedonija, pove}eto kompanii se naviknati da dobivaat surovinski materijali od izveduva~ot, da gi proizveduvat gornite delovi na £evlite ili da izvezuvaat gotovi ~evli kako finalen proizvod.

Koga stanuva zbor za izvorot i dostapnosta na surovinite, kompaniite koi bea poseteni ostavija profesionalen vpe~atok i vpe~atok deka se dobro informirani. I pokraj faktot deka pove}eto materijali se dostapni lokalno, a se uvezeni od Italija, Germanija ili Turcija i Grcija kako najva`ni izvoznici na surovini vo industrijata na £evli. Postojat samo mal broj na lokalni proizvoditeli, koi se fokusirani na proizvodstvo na PVC |onovi i nekolku koàri. Me|utoa, samo za sporedba, cenite ne se konkurentni, a kvalitetot moè da se podobri, so cel kompaniite da dobijat kvalitetni materijali, a so toa da se dobijat konkurentni i dobro struktuirani gotovi proizvodi.

Ovaa sostojba sepak ne vlijae mnogu na kompaniite, bidejki postoi golem broj lokalni uzoznici i dobavuva£i koi moàt da gi zadovolat potrebite na kompaniite za surovinski materijali i zalihi za nivnoto proizvodstvo.

Ovaa ume{nost za nabavki i kapaciteti za doa|awe do surovini e mnogu vaèn aspekt za podobro pozicionirawe na industriskiot klaster, i da se zgolemi na celosniot izvozen potencijal na makedonskata industrija za £evli.

2.3.5 Mezo -Organizacii


Ovoj del na "Klasterot" se u{te ne e analiziran i treba da bide pokrien so slednata misija vo Makedonija.

2.4 Direktni vrski so potencijalni kupuva£i

Spored dostavenite informacii za kompaniite i ispratenite foto materijali kontaktirani se pove}e kupuva£i i kompanii vo Germanija. Rezultatite se sledni:

• Makedonija ne e dobro poznata kako zemja proizvoditel na £evli

• Makedonija ima imix na zemja na konflikti i nedovolna bezbednost

• Kompaniite vo germanija veruvaat deka tro{ocite za rabotnata sila se povisoki otkolku vo drugite jugoisto£no evropski zemji (Moldavija, Romanija i dr.)

• Za podetalni delovni ponudi nedostasuvaat slednive

segmenti:

��Kompaniite nemaat koncept, distribucija,

pretstavni{tva vo zemjite koi se celen pazar

��Tekovnite ponudi/ proizvodi se ispra}aat bez

izvestuvawe za cenite po koli~ini i dr.

��Nema ili ima malku informacii {to se odnesuva do

goleminata na nara£kata, koli£inata, vremeto na

isporaka i dr.

��Informacii za kompanijata: delovni referenci i dr.

Vo pove}eto slu~ai potencijalniot LON kupuva£ saka da vidi fizi£ki primeroci i samiot da gi poseti fabrikite.

2.5 Analiza na Silni strani / Slabi strani / Mo`nosti / Zakani SSMZ SWOT - Analysis Pregledot na spomenatata studija "Industrijata za £evli vo Kumanovo", rezultatite od terenot, analiza na pazarot i razgovorite so eksperti vo industrijata dovede do slednava Analiza na SSMZ (Silni strani/Slabi


strani/Mo`nosti/Zakani) za makedonskata industrija za £evli.

Silni strani • Dobro obu£ena rabotna sila, rakovodstvo i

raspolo`liv personal

• Dobro opremeni fabriki

• Iskustvo vo proizvodstvoto, (delumen) razvoj na proizvodot, izvori na surovini

• Dobri vrski/odnosi so postoe£kiot LON kupuva£

• Sopstveni kapaciteti i zgradi

Slabosti • Nedostig od marketing i znaewe za marketingot i

pazarot, osobeno kaj proizvodstvo na svoi sopstveni kolekcii

• Nesistematski priod na pazarot, bez koncept, "samo umstveno"

• Relativno visoki ceni za LON proizvodstvo

• Nedostatok na koncept i finansii za vospostavuvawe

marketin{ka organizacija vo stranstvo

• Golemi investicii vo nedvi`en imot (golemi fabri~ki

zgradi)

• Povremen nedostatok na osnovni vlezni elementi vo proizvodstvoto, na primer: nedostatok na elektri£na energija za vreme na proizvodstvoto

Mo`nosti • Dobrata proizvodstvena sostojba mora da se

promovira vo

pazarite za GZU/GZP biznis

• Mora da se dovedat vo Makedonija LON kupuva~i vo

segmentot na visoka dodadena vrednost

• Ponamato{na tendencija za realokacija na proizvodstvoto,

osobeno vo Italija i [panija


• Idna tendencija vo pokratki modni ciklusi i "Pronto Moda"

vo industrijata za £evli Zakani • Makedonija nema dobra imix vo stranstvo poradi

kontinuiranoto plasirawe na vesti za konfliktite {to se slu£ija pred nekolku godini

• Zgolemeniot pritisok za namaluvawe na cenite go prenaso£uva proizvodstvoto kon Azija i poeftinite jugoisto£ni evropski zemji

• Pove}eto kompanii imaat nedostatok od znaewe za marketing i proda`ba

• Nedostatok na obrten kapital za “gradewe” na pazari

• Mal lokalen pazar so ograni£ena pazarna mo}

• Golemi tehni£ki trgovski barieri i za{tita na drugi regionalni pazari kako, Bosna i Hercegovina, Srbija i Crna Gora.


3. Sporedbeni pokazateli i sporedba na glavnite faktori vo

proizvodstvo na £evli (sopstveno proizvodstvo i proizvodstvo po nara~ka)

Faktori:

“Industriski klaster “

Zemji:

Niski tro{oci za rabotna sila i

proizvodstvo

Op{t pogoden biznis,

investicija,

ramkovni uslovi

Nabavka, dostapnost i pristap

do surovinski materijali, uslugi i

dr.

Geografska blizina do pazarite i geografski lokacii

Vid na sorabotka

vo industrijat

a

Proizvodstveno

prakti~no znaewe i istoriski razvoj na industrija

ta za ~evli

Turcija

- zapad

- istok

C

B

B

C

A

C

C

D

A

C

GZP / Kol

S[D

Republika ^e{ka

D B B A A GZU / GZP

Makedonija C B B B A S[D / GZP

Ungarija C B B B B GZU / GZP

Romanija

- zapad

- istok

A

B

B

C

C

D

B

C

C

D

S[D / S[ /GZU

S[

Jugoslavija

C C B B B S[D /GZU

A =mnogu dobro/silno B = dobro/silno C = sredno/prose~no D = labo/lo{o

Izvor: SECO Sector Consulting Factory Survey 2003 � SECO Sector Consulting Frankfurt/Germany


Reper (sporedbeni pokazateli) na proizvodstveni tro{oci i pregled na me|unarodnata sostojba vo konkutentnost vo industrijata za £evli Ovie podatoci poka`uvaat deka cenite za proizvodstvo vo Makedonija se vo ramkite na sredno do visoko nivo vo nabrojanite zemji vo industrijata za £evli. Zemja Tro{oci na

poddogovori po minuta vo � (EVRA)

Trend 2003/2004

Isto£na Evropa Albanija 0,06 Opa|a Belorusija 0,07 konstantno Bulgarija 0,09 Konstantno

Ungarija 0,19 Se zgolemuva Makedonija 0,15 Se zgolemuva Polska 0,17 Se zgolemuva Rep. Moldavija 0,07 Konstantno Romanija 0,10 Opa|a Rusija (Evropski del)

0,16 Konstantno

Ukraina 0,07 Konstantno

Azija Banglade{ 0,05 Opa|a Kina - jug/istok - sever/zapad

0,09 0,06

Se zgolemuva

Constant Indija - sever/istok - sever/zapad

- jug/istok

0,08 0,09 0,09

Se zgolemuva Konstantno Konstantno

Indonezija 0,08 Opa|a Vietnam 0,07 Se zgolemuva

Izvor: SECO Sector Consulting Factory Survey 2003 � SECO Sector Consulting Frankfurt/Germany


Celosen uvoz na £evli (100% ko`en goren del od £evlite) od

cel svet vo Evropskata Unija (vkupno) vo 1000 evra

0 120,000 240,000 360,000 480,000 600,000 720,000 840,000 960,0001,080,00

01,200,00

0

Vi et nam

Romani ja

Ki na

I ndonezi ja

I ndi ja

Tuni s

Ungari ja

S l ova£ka

Brazi l

Tajl and

C el osen uvoz 2003*

C el osen uvoz 2002

C el osen uvoz 2001


Celosen uvoz na £evli (100% ko`en goren del od £evlite) od Isto£na Evropa vo Evropskata Unija ( vkupno) vo1000 evra

0 81,000 162,000 243,000 324,000 405,000 486,000 567,000 648,000 729,000 810,000

Romani ja

Ungar i ja

S l ova£ka

Bugar i ja

Bosna i Herc .

^ e{ ka Rep.

P ol ska

Ukrai na

S rbi ja i Cr . Gora.

S l oveni ja

C el osen uvoz2003*

C el osen uvoz 2002

C el osen uvoz 2001


Dorabotka (subcontracting) - uvoz na £evli (100% ko`en goren del od £evlite) od cel svet vo Evropskata Unija ( vkupno)

vo 1000 evra

0 15,000 30,000 45,000 60,000 75,000 90,000 105,000 120,000 135,000 150,000

Romani ja

Ungari ja

^ e{ ka Re

Ukrai na

A l bani ja

Mol davi ja

Bosna i Herc.

Bugari ja

Maroko

Hrvarska

Makedoni ja

P oddogovor i 2003*

P oddogovor i 2002

P oddogovor i 2001


Dorabotka (subcontracting) - uvoz na £evli (100% ko`en goren del od £evlite) od Isto£na Evropa vo Evropskata Unija

(vkupno) vo 1000 evra

0 15,000 30,000 45,000 60,000 75,000 90,000 105,000 120,000 135,000 150,000

Romani ja

Ungari ja

^ e{ ka Rep.

Ukrai na

Al bani ja

Mol davi ja

Bosna i Herc .

Bugari ja

Hrvat ska

Est oni ja

Makedoni ja

P oddogovor i 2003*

P oddogovor i 2002

P odogovor i 2001


5. PREPORAKI ZA KOMPANIITE I SEED

Spored posetite na kompaniite, analizite, dogovorite so germanskite kupuva£i/partneri glavno situacijata so kompaniite e kako {to e opi{ana vo to£ka 5.1. Za detali ve molime videte poedine~ni analizi na kompaniite i preporaki vo Dodatokot (Aneks).

5.1 Kompanii

Rakovodstvo • Pove}eto kompanii se finansiski slabi; tie

investirale vo zgradi namesto vo marketing, dizajn i pristap do pazarite. Ova mora da se promeni i da se podobri pazarnata orientacija.

• Kompaniite mora da po£nat da rabotat iako nema ili ima sosema mal profit vo LON proizvodstvoto, osobeno ako tie vo momentov ne rabotat

• Kompaniite mora da go podobrat "vidot na sorabotka" ili barem da odat na "Dodadena Vrednost"

• Vrvnoto rakovodstvo ima potreba od novi idei za posve`i koncepti bidej}i tie se dlaboko involvirani vo dnevnite aktivnosti.

Marketing/Proda`ba

• Vrska so kupuva~i koi davaat "Dodadena vrednost"

ili GZU sorabotki za poslabite kompanii i otpo£nuvawe na gradewe pazari za biznisot so "kolekcii"

• Mo`nosta za probivawe na regionalniot pazar mora da se analizira vnimatelno, bidej}i e te{ko i skapo da se probie vo centralna Evropa

• Organizirawe zaedni£ki misii za sre}avawe so kupuva£i/partneri sklu~uvawe poddogovori/investitori

Proizvodstvo

• Me|utoa, kompaniite mora da zapo£nat so

proizvodstvoto za da go poka`at nivnoto prakti£no znaewe i sposobnost, iako cenite se niski


• Postojat nekolku kompanii (ne site) koi treba da go podobrat proizvodstveniot tek i efikasnost

• Site kompanii mora {to poskoro da se prefrlat od sektorot na proizvodi so niski ceni: rabotni £evli, £evli za za{tita, detski £evli, sportski £evli vo sektor so dodadena vrednost kako{to se visoko kvalitetni `enski £evli i ma{ki £evli.

• Da se podobri opremata i prakti£noto znaewe za proizvodstvoto na visoko kvalitetni/skapi £evli

• Da se zgolemi fleksibilnosta vo planiraweto na proizvodstvoto i spravuvawe so proizvodstvo na pomali nara£ki

• Mora da se podobri informiranosta za trendovite, novi materijali i dizajni

5.2 SEED PREPORAKI

Pregled na sostojbite i konceptite na kompaniite

Spored posetite na kompaniite, analizite i rezultatite, otkrivme deka pove}eto kompanii davaat dobar kvalitet, imaat dobri proizvodstveni ve{tini kako i toa deka vo pove}eto slu£ai imaat dostapnost do tehni£kite kapaciteti. Pove}eto od posetenite kompaniii imaat pote{kotii so marketingot i proda`bata bidej}i rabotat vo ramki na regionalniot i lokalniot pazar i sakaat da navlezat na pokonkurentskoit pazar vo Evropskata Unija.

Postojat tri tipa na kompanii:

A) “LON-Kompanii (S[/S[D) koi dostavuvaat uslugi vo

ramki na poddogovori (subcontracting). Pove}eto od niv rabotat so kompanii za eftini detski £evli, ili za nekoi italijanski firmi za koi se lo{o plateni. Pove}eto od ovie kompanii ne ostvaruvaat profit bidejki nivnite LON ceni se mnogi niski.

Tie mora da se orientiraat kon kupuva£i koi podobro pla}aat, a sepak da ostanat vo LON segmentot.

B) “GZP / Kompanii so proizvodna linija" koi

proizveduvaat "osnovni kolekcii" za pazarite za izvoz vo EU kako {to se rabotnite £evli. Ovoj tip na kompanii mora da go pro{irat nivniot pazar i da najdat novi kupuva£i.


C) “Kompanii so kolekcii" se mnogu orientirani kon

regionalniot i lokalniot pazar. Vlezot na pazarot vo EU e osobeno te`ok za vakvite kompanii bidej}i tie se konkurenti na italijanskite i germanskite kompanii kako i na dobro postavenite kineski i turski proizvoditeli na £evli. Kompaniite {to rabotat so svoi kolekcii za evropskiot pazar, mora da imaat dobro razviena kolekcija i atraktivni ceni. Postavuvaweto na mnogu tesna vrska so renomirani uvoznici/distributeri }e bide od golemo zna£ewe.

Preporaki na SEED za podobruvawe na klaster vo proizvodstvo na £evli

Golem problem vo industrijata za £evli e nedostatok na marketing. Pove}eto kompanii se dobro opremeni i tehni£ki sposobni za proizvodstvo na dobar proizvod. Ova, vsu{nost i ne e slu£aj so drugite konkurentski zemji kako {to e Romanija . Sporedniot efekt na ovoj marketing nedostotok e sostojbata vo koja kupuva£ite i kompaniite koi baraat poddogovori ne se svesni za mo`nostite vo Makedonija. Ponatamu, slikata za Makedonija se u{te e deka Makedonija e vo "konflikt". SEED treba da inicira aktivnost za da ja podobri ovaa sostojba. Ova mo`e da se sprovede so eden vid na informativen "Deloven Adresar" kade{to }e bidat dadeni profilite na kompaniite, no vo isto vreme }e ima informacija i za industrijata i zemjata. Ovoj "Adresar" potoa }e bide ponuden na potencijalni kupuva£i i kompanii koi baraat poddogovori. Internet verzija na "Adresarot" treba da bide dostapna isto taka. Ostanatite problemi na kompaniite se op{ti i poedine~ni. Sekoja kompanija e vo poinakva sostojba i mora da razvie individualen koncept za da gi nadmine problemite.

Tendencijata da se investira vo zgradi i oprema e mnogu £esta so makedonskite kompanii. Koga doa|a red za najva`noto kako {to e razvoj na proizvodot i marketing, nedostasuvaat pari. Vo ovoj slu£aj SEED treba da ponudi zanewa preku seminari i individualni konsultacii.

Nie isto taka prepora£uvame raznovidni seminari: "Kako da prodade{ LON biznis?" Kako da ja prodade{ svojata kolekcija na evropskiot pazar / regionalniot pazar!?"


Tie bi trebalo da bidat mnogu "prakti~ni", a ne samo da bidat dadeni teoretsko marketin{kite pristapi.

SEED ne treba da go sledi klasi£niot neprofesionalen priod na kompaniite: "Nie sakame posrednik ili kupuva£!". Ovde se potrebni podetalni aktivnosti.


PROMOCIJA I PODDR[KA ZA PRODA@BA

Se prepora£uvaat nekolku aktivnosti: • Izbor na golem broj zainteresirani i sposobni

kompanii (vidi aneks SECO rangirawe A i B) za da gi poddrì vo marketingot i promoviraweto, fevruari 2004 godina.

• Da se oddràt seminari kako {to e spomnato i da se obezbedi individualna pomo{ za konceptot za pazar, razvoj na proizvodot (delumen) i otpo£nuvawe so proizvodstvoto, vo mart 2004 godina.

• Razvivawe na individualen pristap na konceptot na kompanijata spored konceptot na silnite i slabi strani (SWOT) i èlbata za sorabotka so SEED.

• Da se sprovede kratko istraùvawe na regionalni pazari kako vo Ungarija, Polska, Romanija, i drugi zemji, vo april.

• Da se selektiraat dve/tri grupi sekoja so 3-4 kompanii i da se organiziraat razli£ni promotivni turi zavisno od pristapot na pazarot: po~eten, LON so visoka dodadena vrednost, "kolekcii" i dr. vo Italija i Germanija.

• Da se organizira misija za doa|awe na LON kupuva£i (kompanii koi nudat LON dogovori so visoka dodadena vrednost) od Italija, Germanija za da se povrzat so makedonskite kompanii, vo juli 2004 godina.

• Da se posetat saemi vo Bolowa i Dizeldorf za istraùvawe na pazarot i sklu~uvawe dogovori, avgust do septemvri 2004 godina

• Strukturata na tro{ocite na pove}eto kompanii se difuzni! Ovde SEED treba da ja podobri sostojbata so nudewe na nekoi seminari i obezbeduvawe konsalting!

• Rabota so mediumite za da se podobri slikata za Makedonija, znaeweto za sposobnosta na industrijata za £evli i potencijalot za izvoz vo centralna i Ju`na Evropa, vo tekot na 2004 godina.

DODATOK: Kratok izve{taj za individualnite poseti na kompaniite so preporaki.

shoe cluster sector study final mak - the world bank · shoe industry analysis, ... proda`bata na...

Documents