simundic - jezik narodne balade asanaginice

7/21/2019 Simundic - Jezik Narodne Balade Asanaginice

1/21

M A T E I M U N D I

J E Z I K N A R O D N E B A L A D E A S A N A G I N I G E

I

1 . P r i k a z o m j e z i k a b a l a d e A s a n a g i n i c e k a n i m p o p u n i t i j e d n u

p r a z n i n u u p r o u a v a n j u o v o g a p j e s n i k o g d j e l a . N j o m e s e d o s a d a b a v i l o

v i e z n a n s t v e n i k a F r a n M i k l o i , C a m i l la L u c e r n a , M a t i j a M u r k o , M i

l a n u r i n i d r . ) , n o n i t k o n i j e p r u i o c j e l o v i t u s l i k u n j e z i n a j e z i k a ;

n a n j s e o s v r t a h u v i e u z g r e d n o i o p e n i t o . D o d u e s v i s e u g l a v n o m

s l a u u o d r e e n j u m j e s t a i v r e m e n a n j e z i n a p o s t a n k a . O d r e d i l i s u t o n a

o s n o v i d r u g i h i m b e n i k a , a l i j e j e z i k i p a k n a j s i g u r n i j i d o k a z . N o p r i j e

n e g o l i p r i j e e m n a i z l a g a n j e

o s o b i t o s t i n j e z i na j e z i k a v a l ja b a r e m

n a j z g u s n u t i j e o d g o v o r i t i n a s t a n o v i t a p it a n j a to s toje u na j t jenjo j

svez i s Asanag in i com.

1 . A s a n a g i n i c u j e p r v i o b j a v i o t a l i ja n s k i p u t o p i s a c A l b e r t o F o r t i s

u d j e lu Viagg io in Dal ma zia Veneci j a 1 774 . S igu r no j e b i l a j o s p r i j e

z a b i l j e e n a p a j u j e F o r t i s t e k p r e p i s a o u S p l i tu M a k a r s k o j V r g o r c u i l i

d r u g d j e u D a l m a c i j i . N a a lo s t F o r t i s t o m e i z r i j e k o m n e g o v o r i

n i t a .

M j e s t o n j e z i n a b i l j e e n j a p o s r e d n i j e b i m o d a u p u t i l o n a k r a j u k o j e m u

j e s t v o r e n a . A k a k o n i j e p o z n a t o , t r e b a p o s r e d n o o d r e d i t i m j e s t o g d j e

j e n i k n u l a A s a n a g i n i c a . N a r a v s k i , d o g a a j k o j i j e o p j e v a n u n j o j

m o r a o s e n a j p r i j e d o g o d i t i , z a t i m j e s l o e n a p j e s m a . D o g a a j p r e t o e n

u s t i h o v e . A d o g a a j e p o t i u i s t v a r a j u p o j e d i n i l j u d i . A t k o s u t i l j u d i ,

p r o t a g o n i s t i b a l a d e A s a n a g i n i c e ? P i t a n j e s e n a m e e s a m o od s e b e .

N a v e l i k u s r e u , z n a n o s t j e u s p j e n o o d g o v o r i l a n a d o t i n o p i t a n j e .

E v o t o

t o m e

k a e p o v j e s n i a r I m o t s k e k r a j i n e A n t e U j e v i :

P r v a h i s t o r i j s k a l i n o s t , k o j a j e n e s u m n j i v o p o s t o j a l a z a i t a v o v r i

j e m e t u r s k o g v l a d a n j a u I m o t s k o m , j e s t i m o t s k i k a d i j a . D r u g a , i s t o t a

k o p o z n a t a h i s t o r i j s k a l i n o s t , j e s t H a s a n - a g a A r a p o v i , k o j i j e z a t u r

s k o g v l a d a n j a i m a o n e k o l i k o s e l a I m o t s k e k r a j i n e u s v o j o j v l a s t i , k a o

n a p r . u p u , Z a g v o z d , G r a b o v a c , i k o j i s e s p o m i n j e n a d u n o s t i z a -

d v a r s k o g d i z d a r a . N a t o j d u n o s t i j e , k a k o s m o v e u l i , i p o g i n u o n e

d a l e k o o d Z a d v a r j a 1 7 . o u j k a 1 6 6 9 . g . , b a na k r a j u K a n d i j s k o g r a t a .

111


2/21

Brat Hasanag in i in P in to rov i-beg iv io j e na Kl i su do n j egova pada

1 6 4 8 . g. i b io po p red a j i zamjen ik k l i skog sa nd aka . Hasan -a ga j e u

b o r b i s r a j o m u t o k u K a n d i j s k o g r a t a r a n j e n u B i o k o v u o k o 1 6 4 6 . T a

da , po narodno j p j esmi , t eko ran j enog agu n i j e ob i l a ena . To ga j e

s t rah ov i to raz l ju t i l o , i on j e o t j e ra . Has ana g in i c a poe b r a tu na Kl i s .

M e u t i m , u b r z o d o l a z i e n i d b e n a p o n u d a i m o t s k o g k a d i j e i p r o l a z a k

s v a t o v a z a I m o t s k i p r e k o Z a d v a r j a , o d n o s n o p r e k o Z a g v o z d a , g d j e j e

b i l a k u l a H a s a n - a g i n a . P r o l a z e i m i m o d v o r a H a s a n - a g i n a , o n a j e z a

t ra i l a da j e pokr i ju dug im pokr ivaem da ne v id i s i ro t i ce svo je . S to

s e t o m p r i l i k o m d o g o d i l o , z n a m o i z n a r o d n e p j e s m e .

P o r e d d v i j u h i s t o r i j s k i h l i n o s t i o v e p j e s m e H a s a n - a g e A r a p o v i a

i imo t skog kad i j e teko j e u tv rd i t i , ko l iko j e o s t a l a s ad r ina p j esm e

p r o t k a n a h i s t o r i j s k o m i s t i n o m , a k o l ik o j u j e n a r o d n a m a t a i s k i t il a .

M e u t i m n a r o d p o k a z u j e u g o m i l a m a j u g o z a p a d n o o d M o d r o g j e z e r a ,

u g a j u , o b r a s l o m b o r o v i m a , g r o b , u k o m e p o i v a H a s a n a g i n i c a I m o t

s k a k r a j i n a , 8 1 8 2 . ) .

Nem a dak le sumnje u pos to j an j e g l av n ih osoba ba l a de Asan ag in i cc ^ .

O d s vo j e s t r a n e m o g u d o d a t i k a k o n a p o d r u j u I m o t s k e k r a j i n e i su

s j e d n e V r g o r s k e k r a j i n e o p s t o ji p o j e d n a n a r o d n a p r e d a j a v e z a n a z a

j u n a k i n j u A s a n a g i n i c u . A n a o s t a t k e d a v n o g a z d a n j a , r u e v i n e , i z d e n a c

n a r o d p o k a z u j e k a o n a H a s a n - a g i n u k u l u . K o l i k o g o d s e n a r o d n a p r e

d a j a u z i m a v e o m a o p r e z n o , b i t e k a k o o v o l i k e u s p o m e n e n a A s a n a g i

n i c u n a o z n a e n o m e p r o s t r a n s t v u n i s u p o s v e sl u a j n e , o d n o s n o n i s u b e z

d o g a a j n e p o d l o g e .

2. F o r t i s u p r i p a d a z a s l u g a t o j e n a j p r v i o b j a v i o b a l a d u A s a n a g i

n i cu . Os im n jegove ina i ce zab i l j eeno ih j e j o o sam i l i deve t . Zan im

l j iv o j e p r i p o m e n u t i d a s e j e d n a n a l a z i u t z v . E r l a n g e n s k o m r u k o p i s u ,

p o h r a n j e n o m u S v e u il i n oj k n j i n i c i u E r l a n g e n u . O n a j e z a p i s a n a u

po lov ic i 1 8 . s to l j ea . Pr i j e ko ju go d inu d r . Cv i to F i sko v i naao , j e

j e d n u n a p o l u o t o k u P e l j e c u . K a d a s e z n a n s t v e n o p r i s t u p a A s a n a g i n i -

c i ,

p o s t a v l ja s e p i t a n j e : k o j u i n a i c u u z e t i k a o p r a v u ? F o r t i s o v u

i l i k o j u d r u g u ? I s t o j e p i t a n j e m u i l o i p r ij a n j e z n a n s t v e n i k e i k o n a

no su na l i na jp r ik l adn i j i odgov or da ju i p red nos t t zv .

Splitskom ru-

kopisu.

n j e m u i o r t i s ov o j i n a i c i , p o r e d d r u g o g a , v e l i M a l i j a M u r -

k o , n e s u m n j i v o n a j b o lj i p o z n a v a t e l j p r o b l e m a t i k e o k o b a l a d e A s a n -

ag in i ce , s l i j edee :

Al i ne mo e b i t i n i na jman je sumnje da Fo r t i sov t ek s t po t i e i z

Splitskog rukopisa

ko j i j e i zdao i kom en t i ra o Mik lo i s a t eks tom

F o r t i s o v i m i V u k o v i m ) , k a k o j e t o i z r e k a o v e s a m i z d a v a . [ . . .]

Split-

ski rukopis

1

j e p i san na i s to j i kavs ko j tokav t in i : t o zna i da up i tn a

zamjen ica g l as i

to

a mjes to s t a ros l av ensk og j a t a e ) p i e s e

i.

D v a d e

se t o sam t akv i h

i

zami j en j en o j e u Fo r t i so vom t eks tu dos l j edno sa

je;

i

j e o s t a lo s amo u p r i j ed log u i na g ran icam a mo rfem a, ka ko to e

s t o b i v a u d u b r o v a k o m k n j i e v n o m j e z i k u : srid s t . 34 , prid st . 69

1

R a d i m o g u n o s t i u s p o r e i v a n j a Sp l i t s k i r u k o p i s j e u c j e l i n i t a m p a n n a k r a j u

o v e r a s p r a v e .

112


3/21

F o r t i s ) ,

di

s t . 26

gd i

F o r t i s ) i u f a m i l i j a r n o u s t a l j e n o j r i j e i

dice

s t . 25 , dicu s t . 7 9 . D o m o v i n a A s a n a g i n i c e , s a r a j e v s k i a s o p i s i v o t

5 / 1 9 7 4 . , s t r . 5 9 7 5 9 8 ) .

D a k l e , F o r t i s o v a A s a n a g i n i c a o t p a d a z b o g n e i z v o r n o s t i i m n o g i h

n e v j e t i h z a h v a t a u j e z i k u . U s p o r e d b a o s t a l i h i n a i c a n a j e d n o j s t r a n i

i S p l i t s k o g a r u k o p i s a n a d r u g o j i d e u p r i l o g S p l i t s k o m r u k o p i s u . P o

s v e m u s u d e i o n j e n a j s t a r i j i . Narodna pjesma iz Splita j e d n a d r u g a

i n a i c a ) s a d r i u s e b i o s j e t n o v i e o s e b i n a g o v o r a I m o t s k e k r a j i n e , n o

i n i m i s e d a j e z a b i l j e e n a k a s n i j e n e g o l i S p l i t s k i r u k o p i s . U s v a k o m e

s l u a j u i n j u j e p o t r e b n o u z e t i u o b z i r k a d a s e r a s p r a v l j a

j e z i k u b a -

l ade s anag in i ce da b i s e c j e lov i t i je ob jasn i l a ko ja r i je , obl ik i s in

t a k t i k i o d n o s u S p l i t s k o m e r u k o p i s u .

D j e l a u s m e n e k n j i e v n o s t i z a p i s i v a l i s u i p r e p i s i v a l i u e n i l j u d i , s v a k i

j e i m a o v i e i l i m a n j e i z g r a e n j e z i n i u k u s i d r a o s e o d r e e n i h p r a

v o p i s n i h p r a v i l a . T a k o j e u m j e t n i n a u s v o j e m k o n a n u o b l i k u o b v e z a t

n o d o b i l a p e a t z a p i s i v a t e l j e v e i k a s n i j e p r e p i s i v a t e l j e v e l i n o s t i . S t r o

g o u z e v i , n i j e d n a n a r o d n a p j e s m a , p r i p o v i j e t k a i d r . n i s u o s t a l e u s v o

m e p r v o t n u , i z v o r n u o b l i k u k o j i s u i m a l e d o k s u i v j e l e s a m o u s m e

n i m i v o t o m . A l i u n a t o z a p i s i v a t e l j s k o m u i p r e p i s i v a t e l j s k o m u s i t u

o s t a n e d o s t a n e t a k n u t i h j e z i n i h o s o b i t o s t i p o k o j i m a j e i p a k m o g u e

o d r e d i t i z a v i a j n i k r a j d j e l a u s m e n e k n j i e v n o s t i - S v e o v o v r i j e d i i z a

A s a n a g i n i c u .

3 . T k o g o d s e o z b i l j n i j e p o z a b a v i o A s a n a g i n i c o m , d o t a k n u o s e p i

t a n j a : g d j e j e s p j e v a n a ? S v i j e m e u n a p o d r u j e i k a v s k o g a g o v o r a .

B u d u i d a j e i k a v s k i g o v o r d o s t a p r o s t r a n , n i j e s e m o g l o o s t a t i s a m o

n a o p o j t v r d n j i . T a k o j e M i l a n O u r i n s t a v l j a u B o s n u , C a m i l l a L u

c e r n a u b l i z i n u g r a d i a I m o t s k o g . S L u c e r n o m s e s l a e M a t i j a M u r k o

k o j i u n a v e d e n o m e l a n k u k a e :

U t a k v o j s r e d i n i Asanaginica j e n a s t a l a t a m o g d j e s e d o g o d i o t r a

g i a n d o g a a j . T o z n a i u o k o l i n i v a n e t v r a v e I m o t s k i , i j i j e k a d i j a

u z e o e n u t o j e j u A s a n a g a o t j e r a o 6 0 0 . ) .

J e z i k b a l a d e A s a n a g i n i c e s v j e d o i d a j e n e p o b i t n a M u r k o v a t v r d n j a .

2 . 1 . A s a n a g i n i c a s e s a s t o j i o d 9 3 d e s e t e r a k a s t i h a , s l o e n i h o d

4 3 7 r i j e i . P o v r s t a m a s u r i j e i z a s t u p l j e n e o v a k o : i m e n i c e 1 4 8 , z a

m j e n i c e 5 1 , p r i d j e v i 2 7 , b r o j e v i 7 , g l a g o li 8 5 , p r i l o z i 1 7 ,

p r i j e d l o z i 4 6 , v e z n i c i 5 4 , u z v i c i 2 . U o s o b n o m e s a m i m e n u

A s a n - a g a b r o j i o d v i j e r i j e i , j e r se a g a j a v l j a i p o s e b n o , m e u t i m A s a n

a g i n i c a j e p r a v a s l o e n i c a i s t o g a j e u z e t a z a j e d n u r i j e ; z a j e d n u s a m

r i j e b r o j i o t u i c u p u l i - d u v a k i a k o n i j e p r a v a s l o e n i c a , n o o v d j e s u t o

n a l a g a l e n e s u g l a s i c e t o s e b i le p o j a v i l e i s k r i v l j i v a n j e m o v e r i j e i .

2. Z a p i s i v a t e l j i l i p r e p i s i v a t e l j S p l i t s k o g a r u k o p i s a b a l a d e A s a n a g i

n i c e u n a j v e o j j e m j e r i o u v a o n j e z i n i z v o r a n j e z i k , a l i j e t o t a p r i

l a g o d i o t a d a n j e m u s t a n d a r d n o m j e z i k u . U o s n o v i s e n j e g o v a r u k a o i

t u j e u s l i j e d e e m u :

a ) I s p u t a n j e g l a s / iz m u . r o k a p r i d . r a d n o g a : u z e o 3 7 . ) , r a

s t a v i o 3 8 . ) , p o k u p i o 6 3 . ) , z a t i m u i m e n i c i d a i d a 2 2 . ) i p r i d . s v i o n e

8 RAD

1 1 3


4/21

( 2 8 . ) .

Ova j j e na in p r ov e de n do k r a j a . Do t i n i s e ob l i c i i z g ova r a ju :

uz e jo , r a s t a v i jo , pokup i jo , da j i d a , sv i j one .

b ) P r e m da s e p r i j e i ,

s

i z gova r a

ka da s toj i pr ed r ijei k oja po i

nje glasom

nj ,

ovdje to ni je pot iv ano pa je : s n jo me (40. i 67. ) .

c ) Do konc a j e p r ove d e na z a sa da p i s a n j a g l a sa -m na m je s to - n na

k r a ju o b l i n ih m or f e m a : l j u t im ( 7 . ) , n jom ( 19 . ) , s i nk om ( 3 5 . i 38 . ) ,

m a la kn im ( 35 . ) , im oskom ( 52 . i 55 . ) , da r u j e m ( 78 . ) , b i l im l i c e m ( 91 . ) ,

duom ( 92 . ) .

d ) J e dna ko j e sva gd je

Ij

gd j e m u j e m je s to , n i u j e dnom e s lu a ju

ni je zamijenje no glasom / , pa je : l ju t im (7. ) , l jubo vca (9 . ) , bol je (10. )

i dr .

I I

G L A S O V I

SAMOGLASNICI

3 . 1 . Asa na g in ioa j e sp j e va na n a pod r u ju i ka vsk oga go vo r a t e

j e s a m og l .

i

na m je s tu b iv e ga e sva gd je o s im u j e dno m e s lu a ju : t o

se bi l i (1 . ) , snizi (2 , 3 , 5 . ) , okop ni l i (3 . ) , pole t i l i (4 . ) , v i r no j (1 1. ) , b i -

lom u (12 . ) , ri i razum ila (1 4. ) , pob ie (1 7. ) , te r se via (2 4. ) , d i me

a l je (26 . ) , v ina nje (30. ) , dvi (34, 69 ) , odi l i t se (36. ) , ned i l ju (42 . ) ,

e l i l a ( 47 . ) , l i s t a k b i l e kn j ige ( 54 . ) , d ivo jka ( 56 . ) , d ivo jk u ( 59 , 65 ) ,

b i l a kn j iga ( 62 . ) , do d ivo jke 66.), p r id n ju ( 70 . ) , s t a r i i n i sva tov ( 75 . ) ,

sva tov s t a r i i na ( 76 . ) , d i c u l i po da r ova l a ( 8 0 . ) , b i l im ( 91 . ) . S a m o j e

jedan i j e ka v i z a m , i t o u 40 . s t i hu :

s n jom e g r e de

d v o ru

bijelomu

D a t a j e i z n i m k a u v j e t o v a n a p o t r e b o m s t i h a i j e k a v i z i r a n j e m j e i k a v s k o g

o b l i k a

r i j e p r odu e na z a j e da n s log i t a k o j e dob ive n s t i h od po t r e b i t i h

1 0 s l o g o v a. O v a k a v p o s t u p a k n i j e n i k a k v a n o v o s t u n a e m u n a r o d n o m

pje sn i tvu , z a p r a vo j e r e dov i t a po j a va . P j e sn ik s e t im e i spom a e u s tva

r a n ju od r e e na s t i ha .

I z r a e no b r o j e m : 2 7 i ka v i z a m a i 1 i j e ka v i z a m . Ovo l iko i ka v i za im a ne

dvo jb e no doka z u ju da j e Asa na g in i c a na s t a l a na k r a ju k l a s i noga i ka v

s k o g a g o v o r a

2 . a ) U govor u j e I m o t s ke k r a j i ne od a vno sup in i z i r a n i n f in i t i v . P o

tv r e n j e u s t i ho v im a :

odilit

s e n ika ko ne m og la ( 36 . )

n e m o j m e n e

davat

z a n ikog a ( 48 ) .

A s t a n j e j e z a p r a vo podv o je no . U na r od n im p j e sm a m a ovoga k r a j a , j e d

na k o ka o i na da l e ko d r ug d je , i n i f i n i t i vn i - i ops to j i ka d a t o t r a i de se

t e r a k i s t i h . U n a r o d n o j p r o z n o j k n j i e v n o s t i i g o v o r n o m e j e z i k u u o p e

se ne su s r e e R a d i s t i ha j e po t pun in f in i t i v u Asa na g in i c i u r e c im a :

da m i t e b i

uinati

da m o ( 73 . )

ka d s e ne e

smilovati

na vas (88 . )

114


5/21

b) to je r eeno za inf in i t i vni - i (v . i sp red to . a ) , vr i je di i za g la

g o l s k i p r i l o g s a d a n j i . Z a n j s u s a m o d v i j e p o t v r d e , i t o o d g l a g . g l e d a t i :

gledajui

s i ro t ic e svoje (50. )

o d a l o s t i gledaju s i ro ta (93.)

B e z s u m n j e j e o v o n a j o i t i j i p r i m j e r k a k o s e a p o k o p i r a n i - i v r a a n a

s v o j e m j e s t o k a d a t o n a l a u d r u g e p o t r e b e .

c ) T a k o e r s e e s t o g u b i 4 u v e z n i c i m a ali i niti I s t o j e i u b a l a d i :

al su sniz i , al su labu tov i (2 . )

n i s u s n i z i ,

ni t

su labutov i (4 . )

d ) I m p e r a t i v n i j e

neka

z a h v a e n a p o k o p o m k a o i v e z . a l i i n i t i :

ne vidi s i rot ic e svoje 61.)

3 .

O je

^

u d a t . j e d . m o m u 1 3 . ) . N e s t e g n u t i z a v i s n i

p a d a i p o

s v o j n i h z a m j e n i c a ( m o j e g a m o j e m u , t v o j e g a t v o j e m u i d r . ) n e

p o s t o j e u g o v o r u I m o t s k e k r a j i n e , p a p o t v r d a u A s a n a g i n i c i k a z u j e

k a k o j e n j i h o v o s t e z a n j e s t a r i j e g a n a d n e v k a .

S U G L A S N I C I

4 . M n o g e s e s u g l a s n i k e o s o b i t o s t i b a l a d e A s a n a g i n i c e n a l a z e u

d a n a n j e m u i m o t s k o m e g o v o r u , s t a n o v i t e s u p a k o p s t o j a l e r a n i j e ( u 1 8 . i

19 .

s t o l j e u ) , t o s e m o e u s t a n o v i t i p r a t e i r a z n o l i k e p i s a n e s p o m e n i k e

i z n i k l e n a p o d r u j u I m o t s k e k r a j i n e u t i j e k u z a d n j a d v a s t o l j e a .

1 . a ) U 2 , 4 . i 5 . s t ihu s to j i nom. mno .

labutovi;

p r e m d a j e d n i n a

n i j e n a l a m j e s t a u b a l a d i , o n a s i g u r n o g l a s i l a b u t . M i s l e i k a k o j e g l a s

t

g r e k o m o v d j e , n e k i s u g a z a p i s i v a i i p r e p i s i v a i p j e s m e A s a n a g i

n i c e , u g l a v n o m o n i i z m l a e g a d o b a , p r e p r a v l j a l i u

d

p a j e s t v o r e n

o b l i k l a b u d o v i , k a k a v s e r e d o v i t o u j e u t o k a v s k o m e n a r j e j u . P . S k o k

i m e n i c i l a b u d i s p r a v n o p r e t p o s t a v l j a p r a s l a v . * o l b o d b i n a v o d i n j e z i n e

o b l i k e u s l a v e n s k i m j e z i c i m a . T a k o j e u s c s l . l a b e b , r u s . l e b e d b ,

po l j .

l a b , m a k . l a b e d ( O h r i d ) . M e u t i m j e u e . i s l o v . l a b u t ( E t i m .

r j e n i k I I . , 2 5 6 . ) . S k o k o b l i k n a - t s m a t r a i n a i c o m r i j e i n a - d i n e

d a j e j o j v e u p o z o r n o s t . O s i m e k o g a i s l o v a k o g a j e z i k a u k o j i m a j e

i s k l j u i v o l a b u t , u h r v a t s k o m e s e o d n a j r a n i j i h v r e m e n a n a l a z e u s p o

r e d n o o b a o b l i k a . T a k o I . B e l o s t e n e c d o n o s i : l a b u d , l a b u t , l a b a t , J .

V o l t i : l a b u d i l a b u t , J . S t u l l i i m a u m a n j e n i c u l a b u t i . B u d u i d a s e

i n a i c a n a - t n a l a z i u t r i s l a v e n s k a j e z i k a , u e k o m e , s l o v a k o m e i

h r v a t s k o m e s v a k a k o j e b a t i n j e n a i z p r a s l a v e n s k o g a u k o j e m u j e

m o g l a b i t i * o l b o t b .

Z a k l j u a k j e j a s a n : u d o b a s p j e v a v a n j a b a l a d e A s a n a g i n i c e r a b i l a

s e i m e n i c a l a b u t u g o v o r u I m o t s k e k r a j i n e . S t a r i j i s u h r v a t s k i l e k s i k o

g r a f i p o s v e d o i l i d a s e i m . l a b u t p r e t e i t o p r o s t i r a l a n a k a j k a v s k o m e i

a k a v s k o m p r o s t o r u .

115


6/21

b) U s t ihu

Ot e

amo, s i rot ic e moj e 87. )

s to j i da na n j i im pe r a t i v o t e , od i t i s t a nd , hod i t i ) . P os t a o j e ov im p u to m :

od i t e > od t e > o t t e > o t e . Ka d a j e da k l e i spa o s a m og l . i, n a s tup i l a j e

a s im i l a c i j a po z vu nos t i , po to m s t a pa n j e dva ju t t u t . U im o t sk om e j e

govor u ve om a e s t s i nkop i r a n im pe r a t i v ; gub l j e n j e s a m og l .

i

u z r o k o

va no j e na r a v l ju o t r a z a pov i j e da n j a . N a g la sa k j e pa da o uv i j e k na s log

ispr ed i u 2 . jed. te za nj vie ni je os ta ja lo dah a , n pr . odi : d, o davl e

a na log i jom u m no i nu : odn io , o t e . Ton a lno s t j e i z r a z i t o v i soka , pod ig

nu t a j e na t e tu du i in r i j e i i na g l a e na s loga . S inkop i r a n i su o b l i c i

uve l ike poop e n i pa s e o s im u z a pov i j e d a n ju u ju j e dna k o u na gova r a

nju, molbi , e l j i , ponudbi i s i .

S va k i pu t j e be z z ubn ika

t

p r id . im o t sk i . S to j i : im osk i 45 . ) , im osk om

5 2 ,

55 . ) . Ne m a m je s t a m o e b i t nom u m i l j e n ju ka k o j e ovo t a l i j a n sk i

i z govor I m osc h i t a l i j a n sk i na z iv I m o t sko ga va r oa ) . S ug la sn i k i s e

skup - t e k - ne i z gova r a n i u s t a nda r dno m e j e z iku z b og i z govor ne t e ine

ka e se np r . Hr va ka , I m oc k i ) t e n i j e m oga o o s t a t i n i u n a r od n im

govor im a . U pog le du n j e gova i z govor a u p r id . im o t sk i podvo je na j e

I m o t ska k r a j i na : u s e l im a oko I m o t skoga govo r i s e

imoski

u on im a

uda l j e n i j im b iva

imocki

il i

imacki.

Ta k o s e i z govo r om do t i n oga p r i

d j e va u Asa na g in i c i po tv r u j e da j e ona sp j e va na na pod r u ju I m o t

ske k r a j i ne .

3 .

V la da n je s t r a n jone p a n ih sug l a s n ika u od r e e n im r i j e im a u

Asa na g in i c i sko r o s e u c i je lo s t i podu da r a s n j e gov im s t a n j e m u da -

na n jo s t i .

a ) U govor u I m o t ske k r a j i ne ne na l a z i s e g l a s h ve na po e tku 18 .

s to l j e a , a sa s i gu r no u s e m o e r e i da b i j a e z a m u knu o u 17 . s t o

l j e u , ba r e m u n j e govo j d r ugo j po lov i c i . U ne ko l ik o p i s a n ih spom e n i

ka iz toga vremena nisam naao glasa h . I l i je h nestao bez t raga i l i

je u r i je tkim s lua jevima h >

v

dom a im r i j e im a . Na m je s tu z a -

mu klo ga h pojav i l i su se kasn i je / i li

v.

U Asa na g in i c i ne m a p o tv r de

t a k v a

v

na mjest u bivega h .

G la s h j e ne s t a o u : Asa na g in i c a 17 , 23 , 74 , 90 . ) , Asa n - a go 21 , 85 ) ,

a l j inu 84. ) , o te 87. ) < o di te .

Na k on z a m uk iva n ja h u m e usa m og la s n i ko m e po lo a ju na s t a l i j e

z i je v r a z b i j e n um e a n je m g l a sa j u 3 . m n o . im p e r f e k t a :

dv i j e c e r e s pe nd e r e

gledaju

a dva s ina pr id nju

izoaju

te re svojoj majc i

govoraju

71.)

Da j e ovd je im pe r f e k t a ne p r e z e n t , sv j e do e o b l i c i

izoaju

i

govo-

raju.

On i uop e n i su p r e z e n t sk i ob l i c i , n i t i su t o m og l i i ka da b i t i . Od

g le da hu , i sho a hu , govo r a hu pos t a l i su g l e da u , i z oa u , govo r a u , p o tom

gle da ju , i z oa ju , govo r a ju . U 3 . m n . i sho a hu p r v i j e h i sh -) ne s t a o i

na n j e govu s e m je s tu n i j e po j a v io n ika k a v d r ug i g l a s .

116


7/21

b) S a m o je u p r id . m a la kn im 35 . ) h > k . Ova kv a s e z a m je na do

ga a unu ta r r i j e i ka da j e h p r v i u sug l a s . skupu , ka o to j e np r . da na s

u g l a g . t u k n u t , u k n u t s t a n d , t u h n u t i , u h n u t i ) .

U ba l adi je tek jeda n glas h , i to u im. oha 82. ) tur . 50ha < p e r z .

uha , uha v r s t a bo l j e ga sukn a ) . N jegova u sa m l j e nos t odnos j e 10 : 1

u ko r i s t i z gub l j e noga h ) ne osp o r no po tv r u j e da ga j e un io p r e p i s iv a :

m je s to o j a j na m je s to g l a sa h ) na p i s a o j e i z vo r a n ob l ik oha , ka k a v

se m oga o u t i u govo r u p r im or sk ih g r a dov a .

c ) Glas je g o t p a o u p r i l . di s tand , gdje , usp or . scs l .

z bo g te -

ine i z govor a . S t i h 26 . g l a s i :

di

me a l je od pe te ro dice

I on j e op e n i t . Uz g r e d r e e n o , u v i e j e i j e ka vsk ih govo r a t a ko e r

izgub l jen, go vor i se e t . No iz nje se razvi la

ina i ca a to r , r i je is tog a znae nja , i obje su dug o i dugo o psta le u

usp o r e d no j upo r a b i . Zbog toga u po tv r e n om e ob l iku a to r v id im i s li od

kon ta m ina c i j e im e n ic a a do r i a to r .

I na e j e a do r s t a r ij e i op e n i t i j e up o t r e b e na z iv a to r t e k u na j

nov i j e v r i j e m e p r od i r e u z a go r sku Da lm a c i ju ) t e j e na jv j e r o j a tn i j e kon

t a m i n i r a n i ob l ik s t vo r e n i z va n I m o t ske k r a j i ne , ne gd je u p r im o r sko j

Da lm a c i j i , gd j e su s e m og le uk r s t i t i ob j e i na i c e , i t a ko j e p r e p i s iv a n j e m

u n e s e n u A s a n a g i n i c u .

b ) Da j e S p l i t sk i r ukop i s z a p i s a n na p r os to r u i z m e u Om ia i Za d r a ,

da k l e u p r im or sko j Da m la c i j i , po tv r u j e uz o s t a lo i ob l ik im . d e p ,

ko j a s e t u i z gova r a e p . Ta ko s to j i :

pa se masa u

epe

svione 28 . )

I z vo r n o j e m o r a lo b i t i d e pe , ka ko j e t o u z a go r sko j Da lm a c i j i i da l je u

unu t r a n jo s t i , j e dn a ko i u s t a nd , j e z iku .

5 . S ug la sn i k i sku p m je s to t b iva u j e d ino m e s lu a ju :

pa j o j va d i kn j igu oproenja 29. )

Ne pos to j i n i j e da n d r ug i p r im je r gd j e j e m ogu a ova kva p r ove dba .

Sak

j e o sob ina a ka vsk oga na r j e j a i j o s e na l a z i na z a pa d nom e po

d r u ju toka vsk oga na r j e j a , ka m o oda vna ve spa da i I m o t ska k r a j i na .

J a a k t u m a i m a k a v s k i m s u p s t r a t o m u d a n a n j i m t o k a v s k i m k r a j e

v im a . I s t o n u j e m e u a ka vskoga n a r j e j a , ka kva b i j a e u 9 . s t o l j e u ,

Ta de u sz M i l e wsk i pos t a v i o na r i j e ka m a B osn i i Ne r e tv i v . Za r ys j e. z yko -

z na ws tw a ogo lne go , 1 . , s l i ka 55 . )

6 . U Asa na g in i c i j e p r ove de na pa l a t a l i z a c i j a u p r im je r im a u ko j im a

se i da na s v r i u im o t sko m e govor u .

117


8/21


9/21


10/21

4 . Glagoli G l a g o l i u z i m a t i i d o z i v a t i s p r e u s e u p r e z e n t u i s

po mo u m orfe ma - jem, - je . . . , pa je 3 . jed . : uz im lje 30 . ) , doz ivl je

8 6 . ) ,

z a t i m j e od t r a t i i p r o s t i t i 3 . m n . t r u 1 9 . ) , i p r o s u 4 3 . ) . I s t o

je s tanje

i

u d a n a n j e m g o v o r u I m o t s k e k r a j i n e . G o v o r i s e : u z i m l j e n ,

d o i v l j e n e e n e g o l i u z i m a n , d o z i v a n , a n i s u r i j e t k e u p o r a b e 3 . m n ,

t r u , p r o s u , m i s l u , n o s u i d r . p o r e d t r e , p r o s e i t d . J a s a n j e u t j e c a j p r e

zen tsk ih m or fe ma - jem, - je . . . i - em, -e . . . , -u .

S I N T A K S A

6 . J e z i k s e b a l a d e A s a n a g i n i c e n a j b o l j e i n a j p o t p u n i j e i s k a z u j e

u s i n t a k s i . P o j e d i n e s u n j e g o v e o s o b i t o s t i t o l i k o k a r a k t e r i s t i n e z a g o

v o r I m o t s k e k r a j i n e d a n j e z i n o i m o t s k o p o d r i j e t l o n i k a k o n e m o e d o i

u p i t a n j e .

R E E N I C A

1. Subjekt K a d a j e p o z n a t s u b j e k t , n e p o n a v l j a s e u d r u g i m

r e e n i c a m a . U A s a n a g i n i c i n i j e d n a r i j e n i j e s u v i n a , s t o g a i n e t r e b a

o e k i v a t i p o n a v l j a n j e s u b j e k t a . I z m e u d r u g i h p r i m j e r a e v o s l i j e d e i h :

K a d l i m u j e r a n a m b o l j e b i l o , 1 0 . )

te r por ua vi rnoj l jubi svojoj 11 . )

K a d k a d u n a k n j i g u p r o u i l a , 3 2 . )

dva je s ink a u e lo l jubi l a , 33 . )

a dvi ce re s r id rum en a l ica 34 . )

ve je bra tac za ruk e uzeo 37. )

i j e d v a j e s s i n k o m r a s t a v i o 3 8 . )

2.

Predikat

T a k o e r s e s v a g d j e i s p u t a p r e d i k a t k a k o s e n e

b i p o n a v l j a o . P r e d o u j e m n e k o l i k o p r i m j e r a :

da su sniz i , ve b i okopn i l i 4 . )

labu tovi , ve b i pole t i l i 5 . )

U d r u g o m e j e r e t k u i s p u t e n p r e d i k a t d a s u .

dva je s inka u e lo l jubi la 33 . )

a dvi ce re s r id ru me na l ica 34 . )

s v o j u d i c u l i p o d a r o v a l a : 8 0 . )

s v a k o m s i n k u n o e p o z l a e n e , 8 1 . )

s v a k o j c e ri o h u d o p o l j a n e , 8 2 . )

U r e e n i c a m a

k a d a b u d e a g i m i m o d v o r e 6 0 . )

i

a kad bi l i agi mim o dvor e 68 . )

o t p a l a j e d o p u n a p o m o n o m u g l a g . b i t i : p r o l a z i l a , p r o l a z i l i .

120


11/21

V R S T E R I J E C I

7 . 1 . I m e n i c e . a ) U z i m . m a j k a 8 . ) t r e b a d o d a t i k a k o se j o

u I m o t s k o j k r a j i n i g o v o r i i m e t e r i m a m a , n i g d j e p a k m a t i , k a k o b i s e

o e k i v a l o u b a l a d i s o b z i r o m n a t o t o je m a t i n a j s t a r i j a i n a i c a .

b) S ta re su im. l jub ovca 9 . ) i l juba 11. ) u zna enju e na , sup ruga

r e d o v i t o u u p o t r e b i u n a r o d n i m p j e s m a m a , s k o r o o b v e z a t n e p j e s n i k e

r i j e i . K a o t a k v e n a l a z s e i u A s a n a g i n i c i .

c ) U I m o t s k o j j e k r a j i n i u p r e t e i t o j u p o r a b i i m .

rod

n a m j e s t o r o d -

b i n a . u j e s e i o v a d r u g a , a l i s v a k a k o m a n j e . U A s a n a g i n i c i j e s a m o

r o d :

N e e k a j m e u d v o r u b i l o m u 1 2 . )

n i u d v o r u , n i u

rodu

m o m u 1 3 . )

U rodu je ma l o vr im e s ta la 41. )

d o b r a k a d o i o d roda dob ra 43. )

d ) K a o i u v e i n i n a r o d n i h p j e s a m a i o v d j e j e

knjiga

u z n a e n j u

pismo

i v a d i j o j knjigu oproenja 29. )

da n joj p ie l i s tak knjige bile 54.)

a u knjizi l ipo se mol jae 57. )

K a d k a d i j i b i l a knjiga doe 62. )

T e k n a k o n D r u g o g a s v j e t s k o g r a t a u g o v o r I m o t s k e k r a j i n e j a e u l a z i

i m . p i s m o , a l i s e k n j i g a = p i s m o z a d r a l a s v e d o s a d a u u s t i m a s t a r i j e

e l j a d i . Z a b u n e n i j e b i l o j e r s e k n j i g a L i be r) i m e n o v a l a t a l i j a n s k o m

r i j e i l i b a r o d l i b r o ) .

2.

Z a m j e n i c e . a ) U v j er lj iv o n a d v l ad a v a u p o r a b a e n k l i ti k i h

o b l i k a ; n j i h j e 1 5 p r e m a s v e g a 3 p u n a . N a p r i m j e r :

O b l a z i ga majk a i ses t r ica 8 . )

K a d l i mu je r an am bol je b i lo 10. )

N e e k a j me u d v o r u b i l o m u 1 2 . )

V r a t i nam se mila majk o naa 20. )

E n k l i t i k i m o b l i k o m v a l j a s h v a t i t i i n j o j u s t i h u :

d a

njoj

p ie l i s tak bi le knj ige 54. )

I z g o v a r a s e : d a n j o j , is to kao i da

.

Pun i su ob l i c i :

n e m o j m n dav at za n ikog a 48 . )

nj mu a l je u bo i a l j inu 84. )

k a d s e n e e s m i l o v a t i n a

va s

88.)

1 2 1


12/21

b) P osvo jna z a m je n i c a moje m je s to svoje b iva u s t i hu :

da da r u j e m s i r o t i c e

moje

78.)

I na e j e ovo e s t a po j a va u im o t skom e govor u .

c ) U I m o t sko j su k r a j i n i poz na t i j e d ino i z r i a j i : z a n ikoga , z a n i t a ,

u ni ta i s i . Na is t i na in u Asan agin ic i:

n e m o j m e n e d a v a t za nikoga 48.)

3 .

B r o j e v i . Z b o g p o t r e b e s t ih a p r i je d l o g

do

s to j i uz b r o j dva :

te r doz ivl je do dva s ina svoja 86. )

Ova j e po j a va dos t a e s t a u na r odn im p j e sm a m a . U im o t skom e se go -

vo r u da t im b r o j e m i ska z u j e g r a n i n i b r o j do ko j e ga j e t o m og u e , n p r . :

N e k a s e n a u do dva o v i k a . K u p i c u do deset ba r i l a m a t a .

I z r i a j do . . . do pos j e du je v r i j e dno s t r a s t a v n ih ve z n ik a i l i . . . i l i .

Npr . : Na podu do dv i do t r i v r i e .

4 . G l a g o l i . a ) I u A s an a g i n ic i i u i m o t s k o m e g o v o r u i n f i n i t iv

s l a bo pod l i j e e z a m je n i ve z . da + p r e z e n t . P r im je r i :

odilit se

n ika k o ne m og la 3 6 . )

n e m o j m e n e

davat

za nik oga 48. )

da mi tebi

uinati

da m o 73 . )

ka d s e ne e

smilovati

na vas 88. )

Z a m j e n a j e sa m o j e d n o m p o t v r e n a :

da v r a t lomi ku l e n i z pe n d e r e 18 . )

b ) Uz p r id . r a dn i s t o j i 3 . j e d . p r e z e n t a p om o no ga g l a g . b i t i : j e .

I to u:

U p u t s e

je

duom r a s t a v i l a 92 . )

P o ja v a je t a ko e r r e dov i t a u im o t skom e govo r u .

e ) U Asa na g in i c i j e op i s a n t r a g i a n d oga a j i s a m im se t im e r a z u -

m i j e da e na jv i e b i t i upo t r i j e b l j e na p r o l a v r e m e n a . Za s tup l j e n j e

pe r f e k t , a o r i s t i im pe r f e k t , a l i j e da l e ko n a ju e s t a l i j i p e r f e k t . I t o po -

se bna v r s t a pe r f e k t a / c r n j i perfekt ve om a z a s tup l j e n u govo r u I m o t -

ske k r a j i ne .

n j e g ov o j s a m u p o r a b i z a p i s a o :

O s i m p u n o g p e r f e k t a g l a g. b i t i + p r i d . r a d n i ) e s t j e k r n j i pe r -

f e k t u z na e n ju pun og pe r f e k t a i l i s t o j i m je s to a o r i s t a . N j im e s e i ska -

z u j e r a dn j a t o se dogod i l a u da l j o j i l i ne p os r e dno j p r o l o s t i u odn osu

na govo r n o l ic e , t e j e t a kva r a dn ja p r a v a p r o lo s t i u s a m os t a l nom z na -

e n ju . N je govo j e s i n t a k t i ko z na e n j e i r e , odno s i s e na j a v l j a n j e i l i

p r iop iva n j e , uz v i nos t , ue n je i p r ipov i j e da n j e Govo r I m o t ske k r a -

j ine i Bek i je , 19 5. ) .

122


13/21

Od 21 pe r f e k t a , ko l i ko i h j e u Asa na g in i c i , 14 j e k r n j i h ob l ika , a

t e k 7 pun ih . B r o j a n i j e odnos k r n j i h ob l ika p r e m a pu n im a u sk l a du

s u es t a l o u n j e g o v e u p o t r e b e u g o v o r u I m o t s k e k r a j i n e . N a v o d i m n e

ko l iko p r im je r a r a z l i i t e s i n t a k t i ke v r i j e dn os t i :

K a d k a d u n a r i i

razumila

14.)

od i l i t s e n ika ko ne mogla 36.)

D o b r o s v a t i

doli

do divo jke 61. )

i z d r a vo

se povratili

s njom e 62. )

a ka d

bili

agi mim o dv ore 63. )

d ) U gov or u I m o t ske k r a j i n e , ka ko j e ve spo m e n u to , ops to j e p r e -

t e r i t a lna v r e m e na . Aor i s t iv i pun im ivo tom , im p e r f e k t s e ug l a vnom

odr a va z bog s t i l ske obo je nos t i r uga n je , ir on i j a i s i . ) . P r i j e j e im pe r

f e k t b io e i ne go l i j e s a da . U p j e sm i j e im p e r f e k t po tv r e n 7 pu t a ,

aor is t 5 .

Ka d a s e ovd je n j im im p e r f e k tom ka z u ju m inu l i doga a j i , t a da s e

n j im e i z r a z u j e e m oc io na lno - s t i l sko z na e n j e , ka ko je u p r im je r u :

J o k a d u n a b r a t u s e

moljae

53.)

D ivo jka t e l i po pozdravljae 56.)

a u knj iz i l ipo se

moljae

57.)

Aor i s t ka o v r i j e m e i z r a z i t e s t i l ske obo je nos t i ovd je b iva u i z r i c a n ju

ne p os r e dn e p r o lo s t i da ju i r a dn j i ok r e tn os t i i va hn os t . Na p r im je r :

j e k a

stade

ko nja oko dvo ra 16. )

i pobie Asa na g in i c a 18 . )

Ustavie

kon je uza dv ore 79. )

5 .

P r i l o z i . a) Pr il og

am o

u im o t skom e govo r u s to ji m je s to

ovde,

t a k oe r i u Asa na g in i c i :

O te

amo,

s i rot ic e moje 87. )

P r id j e v sk i i p r i l o k i kom p a r a t i v na jve e b iva um je s to na jv i e :

dob r u ka d u p r osu s a sv ih s t r a na ,

a

najvee

im o t sk i ka d i j a 45 . )

S tva r n o su ko m p a r a t i vn i ob l i c i ve i i v i i , j e dn a ko o nda i supe r l a t i v i ,

pop r im i l i z na e n j e j e da n od d r ugoga t e s e po t pun o i z j e dn a i l i .

6. V e z n i i . a V e z n i k

li

s toj i u s lubi vez .

ili:

al

su sniz i ,

al

su labu tov i 2 . )

ka ko j e t o op e n i to u im o t sko m e govor u gd j e j e al i) e i u ras tav -

n o m e z n a e n j u n e g o l i

il i).

b) S a sv im j e r ij edak s a s t a vn i ve z n ik t e u govo r u I m o t s ke k r a j i ne ,

govo r i s e ob i no

ter e),

ka o to j e u Asa na g in i c i :

ter

por ua virno j l jubi svojoj 11. )

ter

je me e sebi na konj i ca 39. )

123


14/21

tere svojoj ma jc i govora ju (71. )

ter

doz ivl je do dva s inka svoja (86 . ) .

c ) S v a k a k o , s t a r i n u u v a i u z r o n i v e z . di ( k b d e ) :

D a , m o j b r a t o , v e l i k e s r a m o t e

di me a l je od pe te ro d ice (26 . ) .

N j i m e s e e s t o i z r i e u z r o n o s t u i m o t s k o m e g o v o r u .

7 . P a d e i . a) O b j e k t u g e n i t i v u m j e s t o u a k u z a t iv u d o l a zi u :

u p u t e j e d u o m r a s t a v i l a

od a los t i g leda ju sirota (93. )

O v a k a v o b j e k t n i je t e k u v j e t o v a n p o t r e b a m a p j e s n i k o g a k a z i v a n j a ,

u o b i a j e n j e u s v a k o d n e v n o m e g o v o r u . G l a g o l

gledat

s p a d a m e u d e

s e t a k g l a g o l a k o j i b i v a j u u z o b j e k t u g e n i t i v u .

b ) U m j e s t o n o m i n a t i v a d o e v o k a t i v i m e n i c e beg r a d i d o b i v a n j a d e

s e t e r a k o g s t i h a :

V e d a i d a P i n t o r o v i

bee

(22.)

Bee

mu i , ne gov or i n i ta (27 . )

A li bee ne a ja e n i ta (51 . )

P o s t u p a k j e i s t o p j e s n i k i , i r o k o p r i m i j e n j e n u n a r o d n o m e p j e s n i t v u ,

a l i j e b e z i k a k v e p o d l o g e u g o v o r n o m e j e z i k u .

c ) R e e n i c u b i l i m l i c e m z e m lj i u d a r i l a ( 9 1 . ) t r e b a s h v a t i t i k a k o j e

u j e d n o m e t r e n u t k u A s a n a g i n i c a l i c e m u s m j e ri l a

z e m l j i t j .

p o e l a

p a d a t i l i c e m o k r e n u t i m

z e m l j i p r e d n j o m s t r a n o m t i j e la . S o b z i r o m

na ovo zeml j i j e da t iv i ako j e bez p r i j ed lo ga k . Pr i j e d log se dos t a

r a b i u g o v o r u I m o t s k e k r a j i n e a l i n i j e o b v e z a t a n . G o v o r i s e n p r . : i e

n j em u po le smo j a s e n u i

id e n j e m u , p o l e s m o j a s e n u .

d ) U s t i h u

u p u t s e j e duom r a s t a v i l a ( 9 2 . )

p r e d i n s t r . d u o m n e d o s t a j e p r i j e d l o g s . S u d e i p o s v e m u , i s p a o j e p r e -

p i s i v a e v o m g r e k o m .

N E K E R I J E C I I I Z R I A J I P R E T E N O

D O M A E U P O R A B E

8 . P o r e d f o n e t i k i h , m o r f o l o k i h i s i n t a k t i k i h o s o b i n a g o v o r a

I m o t s k e k r a j i n e t o s e n a l a z e u A s a n a g i n i c i , u n j e z i n u s u j e z i k u p o

j e d i n e r i j e i i i z r i a ji s v o j s t v e n i i m o t s k o m u g o v o r u i o b l i n j i m i k a v s k o -

- t o k a v s k i m g o v o r i m a .

1 . a ) U s t ihu

oblazi ga majk a i se s t r ica (8 . )

obl ik oblaz i , inf . oblaz i t ; n igdje se ne gov or i ob i laz i t .

1 2 4


15/21

b) U im o t sko m e gov or u g l a g .

slat

im a i znae nje glago la

gonili

i

tjerati.

U Asa na g in i c i s to j i :

Da , m o j b r a to , ve l i ke s r a m o te

d i m e

alje

od pe t e ro dice 26. )

c ) Op e j e upo r a be g l a g .

muat

ut i t s tand , ut je t i ) se man je uje .

U ba l a d i j e :

B e e mui ne govo r i ni ta 27. )

d )

Uina i uinati

t i p i n e su a ka vske r i j e i , da na s s e govo r e u ve in i

u toka vsk im go vor im a to s e na s l a n j a ju na a ka vsko na r j e j e , odno sno

s to j e ka o o s t a c i a k . na r j e j a . G la go l j e u ina t i u r e e n i c i :

Vr a t i na m se , m i l a m a jko n a a

da m i t e b i uinati damo 73. )

2 . V i e j e i z r i a j a f r a z a ) u Asa na g in i c i ko j e u i s t om e z na e n ju

ive u im o t skom e govor u na e ga v r e m e na . To su :

s t a t u m i s l i :

jo je j a dna u t o j m i s l i stala 15.)

lom i t v r a t :

i pob i e Asa na g in i c a

d a

vrat lom i

ku l e n i z pe nd e r e 18 . )

m a l o v r i m e :

u r odu j e

malo vrime

s ta la ,

malo vrime

ni nedi l ju da na . 42. )

t a k o t e :

A j,

tako te

ne e l i la , bra co 47. )

da v a t d ivo jk u , s e s t r u :

Ali bee ne a jae ni ta ,

v e je daje im osko m ka d i j i 52 . )

r a s t a v i t s e s du om :

viput

se je duom rastavila

92.)

R a d i p o t p u n i j e g a r a z u m i j e v a n j a p o t r e b n o i m j e o b r a z l o e n j e :

Stat u misli

z na i : b i t i u m i s l i , b r i z i , b i t i z a m i l j e n .

Lomit vrat

j e e s t a i z r e ka , odnos i se na pa da n je , r u e n j e , oba r a n j e ,

np r . : u lom i jo v r a t s kon ja ; voda l om i v r a t u p r ova l i j u .

Malo vrime

j e i s t o t o i k r a tko v r i j e m e u s t a nd , j e z iku . Oz na u je

d a k l e k r a i v r e m e n s k i o d s j e k .

Tako te tako ti tako van je

p r i l o k i i z r i a j u uz v i no j s l u b i . N je -

govo s e z na e n j e po j a a v a a ko j e i sp r e d n j e ga ka ka v p r a v i uz v ik . D o la z i

u kletvi i zaklinjanju.

125


16/21

Davat er sestru curu

i si . z na i uda va t i . G ovor i s e i uda va t , no

da v a t im a i r e z na e n j sko po l j e : nu d i t i k e r , s e s t r u i s i . kom u da s e

o e n i n jom e . Ka ko j e to ob i no in io r od i t e l j , s t r i c , b r a t i d r . , da k l e

m u ka g l a va , e nsko ga j e m or a lo s lu a t i .

Rastavit se s duom

je bla i iz raz za sm r tn i in , za sam glag. umr i je t i .

3 .

U Asa na g in i c i pos to j e t r i ri j e i ko j ih n i j e u da na n j e m u govor u .

To su :

Ijubovca ljuba

u z na . e na , sup r u ga i g l a g .

gresti.

On je po

t v r e n t r i p u t a :

d a gre s n j im e m a jc i una t r a ge ( 3 1 . )

s n j im e

grede

d v o r u b i j e l o m u 4 0 . )

s v a t e k u p i ,

grede

po d ivo jku 64 . )

juba

j e z a p r a v o s t a r i p r i d j . i z n a i

draga mila

iz nje je izved ena

I jubovc a . J e d in a im e n ic a u h r va t sko m e j e z iku t vo r e n a suf . m o r f e m om

-ovca .

Gresti

j e sko r o u cj e lov i to s t i a ka vsk i g l a go l . On sv j e do i ka ko j e

I m o t s k a k r a j i n a r a n i j e p r i p a d a l a a k a v s k o m u n a r j e j u .

4 .

S t a nov i t e su r i j e i k r ivo z a b i l j e e ne , t o j e sva ka k o pos l j e d i c a

n j ihova p r e ina iva n j a d ok s e p j e sm a i r i l a od u s t a do u s t a i u d r uge

govo r ne s r e d ine u ko jo j j e z a p i s a na .

a ) U s t ihu da gre s nj ime majc i uza t rag e (3 1. ) n jegov svr e tak

uz a t r a ge n i j e l og i a n u ob l iku ka ko j e na p i s a n . To j e p r i l og

uzatrage

r a s t a v l j e n na r i j e i od ko j ih j e s l o e n . U Aka de m i j inu r j e n iku XX ,

2 4 4 . s t o j i :

U z a t r a g , a dv . na t r a g . U M ika j inu r j e n iku ( s t a m p , uz a t r a h ; i nd i e -

t r o ,

r e t r o r s u m ) . P u s t i m e , n e k a g r e m u z a t r a g o t i t i i p r v o n e g ' u m r e m

do ba r g l a s odn i t i . B a r a kov i v i l a 3 6 .

Ovd je j e uz p r i log uz a t r a g p r ion uo na v e z a k - e na jve r o j a tn i j e r a d i po

t r e be s t i ha .

b ) P o sm i s lu n ika ko ne m o e ops t a t i

ja

u p r i m j e r u

dobr u ka du p r osu s a sv ih s t r a na ,

ja

na jve e im osk i ka d i j a ( 4 5 . )

ve m or a b i t i ve z .

a.

I s t i n a ,

ja

j e u h r v a t s k o m e j e z i k u u z v i k , u n e k i m

govo r im a po tv r dn a e s t i c a , z a t im j e t u r c i z a m dvo jn a z na e n j a : uz v ik o

i r a s t a v n i ve z n ik i l i . M e u t im ovd je j e d ino do l a z i su p r o t n i ve z . a .

c ) I do da na s j e z a ne ke p r i r e iva e ba l a de Asa na g in i c e o s t a l a

s p o r n a i m .

podkluvak

ko ja do l a z i u s t i h ov im a :

du g

podkluvak

nos i na d ivo jk u ( 59 .)

d u g

podkluvak

nos i na d ivo jk u ( 65 .)

U Asa na g in i c i A . F o r t i s a p i e : pod k l ju va c , u Na r od no j p j e sm i i z

S p l i t a b iva podk luva . S va t r i na v e de n a ob l ika ( podk lu va k , pod

k l juva c , pod k luv a , u ko j im a j e u i z gov or u d > t ) , ova kva ka kva j e su ,

n i t k o ne m o e r a z um je t i , n i t i s e pa k i ka k v im f i l o log i z i r a n j e m m o e

o tk r i t i i z vo r a n ob l ik . N i j e da n f i l o lo k i pok ua j n i j e u r o d io p lodo m .

12 6


17/21

S t o g a s e m o r a l o p o i d r u g i m p u t o m e t n o l o k i m p u t o m , k a k o j e

p o s t u p i o P . G r g e p r i r e u j u i H r v a t s k e n a r o d n e p j e s m e . N a v j e n

a n j u j e m l a d a p r e k o g l a v e i l i c a s t a v l j a l a

duvak

v e o . B u d u i d a

d u v a c i n e b i j a h u j e d n a k i , s k u p o c j e n i j i s e , u k r a e n i j i n a z i v a o puli-duvak

p o p o l o a j u j e p r i p a d a o d j e v o j c i i z b e g o v s k e k u e . R i j e j e s l o e n a o d

p u l i u k r a e n m a l i m , u t i m i l i s r e b r e n a s t i m k o l u t i i m a o d k o v i n e ;

i z v e z e n z l a t n i m u t i m ) il i s r e b r e n i m k o n c e m i c o m ) , t u r . p u l l u p u l

+ suf . - lu , - l i ) < pe r z . pu l nov ac , pa ra i tur . duv ak nev jes t in ski

v e o k o j i m s e m l a d a p o k r i v a p r e k o g l a v e i l i c a v . A . k a l j i : R j e n i k

t u r c i z a m a ) .

S a d a i s k r s a v a p i t a n j e : k a k o s e s p o m e n u t a r i j e m o g l a t o l i k o i s k r i v i t i

d a u n j o j v i e n i j e m o g u e p r e p o z n a t i i z v o r a n o b l i k ? O d p o s t a n k a p j e s

m e d o n j e z i n a z a p i s i v a n j a m i n u l o j e b a r e m j e d n o s t o l j e e . N a s v o j e m u

i r e n j u p r e m a z a p a d u p r e n o s i l a s e p r e k o k r a j e v a g d j e v e i n a n j e z i n i h

t u r c i z a m a n i j e b i l a p o z n a t a p a s e l a k o g u b i o n j i h o v p o n a e n o b l i k i

p o s t u p n o s e u c i j e l o s t i i z g u b i o , i z m i j e n i o .

d ) U 8 1 . r e t k u s t o j i k a k o j u n a k i n j a d a r u j e s v a k o m s i n k u

nozve

p o

z l a e n e . F o r t i s j e s h v a t i o d a s u t o n a z u v c i , t o s e u k r a j n j e m u s l u

a j u i n e b i m o g l o i s k l j u i t i , a l i j e n a r a v n i j e d a s i n o v e d a r u j e o r u j e m ,

tj . nolma.

M o m c i s u , p o t r e b n o i m j e o r u j e , i l i e i m u s k o r o b i t i

p o t r e b n o . K e r i j e o b d a r i l a b o g a t i m h a l j i n a m a . D a k l e s v a k o m u t o m u

p r i p a d a p r e m a s p o l u i A s a n a g i n i i i n u p o l o a j u i b o g a t s t v u . D r u g i s u

v e d a v n o b e s m i s l i c u n z v e z a m i j e n i l i u

noe

t o j e , s v a k a k o ,

n a j

p r i h v a t l j i v i j e .

e ) K a d a v e A s a n a g i n i c a b o g a t o d a r u j e o d r a s l i j e s i n o v e i k e r i , s

t i m e o n d a n i j e u s k l a d u d a n a j m l a e m u s i n u a l j e u b o k u a l j i n u ,

k a k o j e u s t i h o v i m a :

a m a l e n u u b e i c i s i n k u

n j e m u a l j e

uboku

a l j inu 84. )

N j e m u n e j a k u , u k o l i j e v c i ,

alje

j e r n i j e m o g a o i z i i p r e d m a t e r k a o

t o u i n i e o d r a s l i j a b r a a i s e s t r e , a k a d a s e t o o v a k v a a l j e , t r e b a

b i t i u

omotu zaveljaju.

Om ot i l i zave l ja j zove se bo a , tur . boh ga

< p e r z . b o g e . P r e m a t o m e s t i h i s p r a v n o g l a s i :

n j e m u a l j e

u boi

a l j inu .

f ) M i l j e n j a s e r a z i l a z e o k o p r i d . a r a s k o g a u o d l o m k u :

O t e a m o , s i r o t i c e m o j e ,

k a d s e n e e s m i l o v a t i n a v a s

m a j k a v a a s r c a

araskoga

89.)

J e d n i o v d j e v i d e h o r j a t s k o g a , d r u g i k a m e n o g a , p a r a v o g a .

K r a t k o r e e n o , o v d j e j e ravoga. O n a j a n a p o e t k u u a r a s k o g a

n e m a i z g o v o r n u v r i j e d n o s t , n j e g o v a j e s l u b a p o p r a t n a z b o g s a m o g l . r .

D a k l e p r a v o p i s n i o b i a j . U I m o t s k o j s e k r a j i n i i n a i r e m u p r o s t r a n s t v u

o k o n j e e s t o u p o t r e b l j u j e r a i rav z a s l a b a o v j e k a , z l a , b e z o b r a z n a ,

127


18/21

n e v a l j a n a , m r a v a . U A s a n a g i n i n i m j e o i m a n j e g o v a b i v a e n a r a v o

e l j a d e , d a k l e s l a b a , n e v a l j a n a m a j k a j e r s e n e o d z i v a m o l b i s v o j e d j e c e

d a i m s e s v r a t i u k u u k a d a j e v e d o s p j e l a p r e d a n j u .

K o n a n o , u d r u g o j i n a i c i b a l a d e A s a n a g i n i c e , u N a r o d n o j p j e s m i

iz Spl i ta s to j i obl ik rdavoga.

g ) U S p l i t s k o m e r u k o p i s u i F o r t i s o v o j i n a i c i p r e d z a d n j i j e s t i h

9 2 . ) o v a k o n a p i s a n :

u put se je duo m ras tavi la

m e u t i m u N a r o d n o j p j e s m i i z S p l i t a d o l a z i :

Uput se

j e s d u o m r a s t a v i l a

B i l o d a j e p r i l . u p u t n a p i s a n s k u p a i l i r a s t a v l j e n o , v a l j a p r o t u m a i t i

n j e g o v o z n a e n j e , j e r s e o n o d a v n o n e g o v o r i . U A k a d e m i j i n u j e r j e

n i k u X I X , 7 7 9 . d a t o n j e g o v o i s c r p n o t u m a e n j e , g d j e s e v i d i d a z n a i :

a ) o d m a h , s m j e s t a , b ) p r a v o , r a v n o , u p r a v o , c ) o d j e d n o m . P o t v r e n j e

u v i e n a r o d n i h p j e s a m a , u d j e l i m a n e k o l i k o p i s a c a i s t a r i j i m r j e

n i c i m a .

T U R C I Z M I

9 . 1 . O s i m o s o b n i h i m e n a A s a n - a g o g d j e je a g o p o l o a j n i d o d a t a k ,

i n ) i o d n j e g a i z v e d e n e A s a n a g i n i c e u b a l a d i s u s l i j e d e i t u r c i z m i , t o

ni je n j ihovi obl i c i : aga agi , 60 , 68. ) , bab o 21. ) , beg bee , 22, 27. 51. ) .

b e i k a b e i c i , 3 5 , 8 3 . ) , b o a b o i , 8 4 . ) , a d o r / a t o r 6 . ) o h a o h u ,

3 2 . ) , d a i d a 2 2 . ) , k a d i j a k a d i j i , 5 2 , 5 5 , 6 3 . ) , k a d u n a 1 4 , 3 2 , 4 6 , 5 3 . )

i n j e z i n a u m a n j e n i c a k a d o 4 3 , k a d u , 4 4 ) , p e n d e r a s p e n d e r e , 6 9 ) ,

p u l i - d u v a k 5 9 , 6 5 . ) .

2 . E v o n j i h o v a z n a e n j a p r e m a t u m a e n j u A . k a l j i a u n j e g o v u

R j e n i k u t u r c i z a m a :

aga

m . g o s p o d a r , v e l e p o s j e d n i k ; s v a k i z a p o v j e d n i k t u r s k e p l a e n e

v o j s k e ; p o a s n i n a s l o v s v a k o g a t k o n e p r i p a d a p l e m s t v u i i n t e l e k t u a l

c i m a , t u r . a g a

babo

m . o t a c , t u r . b a b a < p e r z . b a b a o t a c , d j e d

beg m . p l e m i , p l e m i k i n a s l o v ; g o s p o d i n , g o s p o d a r , o d l i n i k , t u r .

b e y

beika

f . kol i jevka , z ipka , tur . beik

boa f. o m o t , z a v e lj a j , t u r . b o h c a < p e r z . b o g e

ador

m . p l a t n e n a k o l i b a , a t o r . t u r . g a d i r < p e r z . a d e r , a t r

oha

f . v r s t a b o l j e g a i l j e p e g a s u k n a , t u r . v u l g . g o h a , < p e rz

u h a , u h a

daida m . u j a k , t u r . d a y i u j a k ; r a t n i d r u g

kadija

m . e r i ja t s k i s u d a c , t u r . k a d i < a r a p . q d l , q d i n

kaduna f. u m a n j e n i c a : k a d o , f .) g o s p o a , u g l e d n a e n a ; d o b r a d o

m a i c a , t u r . k a d i n , u p e r z . i a r a p . h a t w n e n a

pendera

f. p r o z o r , t u r . p e n c e r e < p e r z . p e n g e r e

1 2 8


19/21

puli duvak

m . n e v j e s t i n s k i v e o k o j i m s e p r e k r i v a p r e k o g l a v e i l i c a ,

t u r . p u l l u p u l + s u f. - lu , - li ) u k r a e n m a l i m , u t i m i l i s r e b r e n a s t i m

k o l u t i i m a o d k o v i n e ; i z v e z e n z l a t n i m u t i m ) i l i s r e b r e n i m k o n c e m

i c o m ) < p e r z . p u l n o v a c , p a r a i t u r . d u v a k v e o .

T u r c i z a m a j e u k u p n o 1 2 . P o o n o m e to j e n j i m a o b u h v a e n o , m o g u

s e s v r s t a t i u s k u p i n e :

a ) o b i t e l j s k i n a z i v i : b a b o , d a i d a ,

b ) p o l o a j n i n a z i v i , n a s l o v i : a g a / a g o , b e g , k a d i j a , k a d u n a u m a n j .

k a d o ) ,

c ) k u n i p r e d m e t i , d i j e l o v i k u e , n a z i v i o d j e e : b e i k a , b o a , a -

d o r / a t o r , o h a , p e n d e r a , p u l i - d u v a k .

D a k l e , s a m o i m e n i c e , i t o o n e k o j e s u v e z a n e z a n a j u i s v a k o d n e v n i

i v o t . U v r e m e n u i p r o s t o r u p o s t a n k a p j e s m e s v e s k o r o b i j a h u o b v e z a t

n e , n i j e d n u n i j e b i l o m o g u e i z b j e i i l i p a k z a m i j e n i t i d o m a o m r i

j e i . P o r e d t u r c i z a m a u A s a n a g i n i c i n e m a p r i m l j e n i c a i z d r u g i h j e z i

k a . P o s e b n o s e m o r a i s t a i k a k o u n j e z i n u j e z i k u n e p o s t o j i n i j e d n a

r i j e i z t a l i j a n s k o g a j e z i k a . O b a o v a p o d a t k a k a z u j u m n o g o z a o d r e i

v a n j e m j e s t a i v r e m e n a s t v a r a n j a p j e s m e . S p j e v a n a j e u k r a j u g d j e

se tur ska vlas t ne b i ja e b i la do kra ja uvrs t i la za v ie s to l jea i gdje

s t a n o v n i t v o n i j e v a z d a b i l o s t a l n o , s t a r i n a k o . A t a k o j e b i v a l o s a m o

n a r u b o v i m a O t o m a n s k e c a r e v i n e , k a m o j e s p a d a l a i I m o t s k a k r a j i n a ,

v j e i t o n e m i r n a u d o b a t u r s k o g a v l a d a n j a , e s t o p u t a p o p r i t e m t e k i h

b i t a k a u t o k u v i e u s t a n a k a i r a t o v a . A t a k v a t e k a v r e m e n a b i j a h u

u z r o k o m i s e l j i v an j a s t a n o v n i t v a .

D a j e A s a n a g i n i c a s p j e v a n a u k r a j u k o j i m j e u p r a v l j a l a V e n e c i j a ,

s i g u r n o b i s e u n j o j n a l a k o j a t a l i j a n s k a r i j e , k a k o j e t o u o s t a l o m u

v e i n i d u i h n a r o d n i h p j e s a m a s p j e v a n i h u p r o s t o r u m l e t a k o g a v l a

d a n j a .

V i e j e p u t a p o n o v l j e n o k a k o j e b a l a d a A s a n a g i n i c a n a s t a l a u I m o t

s k o j k r a j i n i . I z s v e g a p r o i z l a z i d a j e t o n e p o b i t n o i d a s e d o g o d i l o u

p o l o v i c i 1 7 . s t o l j e a n a n j e z i n u j u g o z a p a d n o m e d i j e l u .

S p l i t s k i r u k o p i s

A S A N A G I N I C A

to se b i l i u gor i ze lenoj?

a l su sniz i , a l su labutovi?

da su sniz i , ve b i okopni l i ,

l a b u t o v i v e b i p o l e t i l i :

5 n i su sniz i , n i t su labu tov i ,

n e g o a t o r a g e A s a n a g e .

O n b o l u j e u r a n a m i l j u t i m ;

obi laz i ga majka i ses t r ica ,

9 RAD 12 9


20/21

a l j ubovc a od s t i da ne m o g la .

10 Ka d li m u j e r a n a m bo l j e b i l o ,

t e r po r u a v i r no j l j ub i svo jo j :

, Ne e ka j m e u dvo r u b i l om u ,

n i u dvo r u , n i u r odu m om u.

K a d k a d u n a r i i r a z u m i l a .

15 jo je jad na u toj mis l i s ta la ,

j e ka s t a de kon ja ok o dvo r a ,

i pob i e A sa na g in i c a ,

da v r a t l om i ku l e n i z pe nd e r e ;

z a n jom t r u dv i c e r e d ivo jk e :

20 , Vr a t i na m se , m i l a m a jko na a ,

,n i je ovo bab o Asan ago,

, v e d a i d a P i n t o r o v i b e e .

I v r a t i s e Asa na g in i c a ,

t e r s e v i a b r a tu oko v r a t a :

25 , Da , m o j b r a to , ve l i ke s r a m o te ,

, d i m e a l j e od pe t e r o d i c e .

B e e m u i , ne govo r i n i t a ,

ve s e m a sa u e pe sv ione ,

i va d i j o j kn j igu op r o e n j a ,

30 da uz im l j e pod pu no v in a n j e ,

da g r e s n j im e m a jc i uz a t r a ge .

K a d k a d u n a k n j i g u p r o u i l a ,

dva je s inka u e lo l jubi la ,

a dv i c e r e s r i d r um e n a l i c a ;

3 5 a s m a l a k n i m u b e i c i s i n k o m

od i l i t s e n ik a ko n e m og la ,

ve j e b r a t a c z a r uke u z e o

i j e dva j e s s i nk om r a s t a v io ,

t e r j e m e e s e b i na kon j i c a ,

40 s n jom e g r e de d v o r u b i j e l o m u .

U r odu j e m a lo v r im e s t a l a

m a l o v r i m e n i n e d i l j u d a n a

dob r a ka do i od r oda do b r a

d o b r u

k a d u

prosu sa sv i s t rana

4 5 a n a jve e im os k i ka d i j a .

K a d u n a s e b r a t u s v o m u m o l i :

, A j t a ko t e ne e l i l a , b r a c o ,

, ne m o j m e ne da va t z a n ikoga ,

, da ne puc a j a dno s r c e m o je ,

50 , g l e da ju i s i r o t i c e svo j e .

Ali bee ne a jae n i ta ,

ve j e da je im osk om ka d i j i .

J o k a d u n a b r a t u s e m o l j a e ,

da njoj pie l is tak bi le knj ige ,

55 da j e a l j e im o sko m ka d i j i :

130


21/21

, D ivo jka t e l i po poz d r a v l j a e ,

,a u knj iz i l ipo se moljae

, ka d pokup i gospodu sva tove ,

, d u g p o d k l u v a k n o s i n a d i v o j k u ;

60 , ka da bud e a g i m im o dvo r e ,

,nek ne vidi s i rot ice svoje . '

Ka d ka d i j i b i la kn j iga do d je ,

gospodu j e sva t e pokup io ,

sva t e kup i , g r e de po d ivo jku ,

65 dug pod k luv a k nos i na d ivo jku .

Do br o sva t i do l i do d ivo jke ,

i z d r a vo s e pov r a t i l i s n jom e ;

a ka d b i l i a g i m im o d vo r e ,

dv i j e c e r e s pe n d e r e g l e da ju ,

70 a dva s ina pr i d nju izo dja ju

t e r e svo jo j m a jc i govo r a ju :

, Vr a t i na m se , m i l a m a jko na a ,

, da m i t e b i u ina t i da m o . '

Ka d to u l a Asa na g in i c a ,

75 s t a r i i n i sva tov govo r i l a :

, B o g o m b r a t e s v a t o v s t a r i in a

, u s t a v i m i kon je uz a dvo r e ,

, da da r u j e m s i r o t i c e m o je . '

Us t a v i e kon je uz a dvo r e ,

80 svo ju d i c u l i po da r ova l a ,

sva kom s inku noz ve poz l a e ne ,

sva ko j c e r i ohu do po l j a ne ,

a m a le nu u be i c i s i nku

n je m u a l j e uboku a l j i nu .

85 A to g l e da j un a k Asa n a go ,

te r doz ivl je do dva s inka svoja :

, O te a m o , s i r o t i c e m o je

, ka d s e ne e sm i lova t i na va s

, m a jka va a s r ca a r d j a skog a . '

90 Ka d to u l a Asa na g in i c a ,

b i l im l i c e m z e m l j i uda r i l a ,

u pu t s e j e duom r a s t a v i l a

od a lo s t i g l e da ju s i r o t a .

131

simundic - jezik narodne balade asanaginice

Documents