1. ^THEOLOGIiE DOGMATICiE AUCTORE AD. TANQUEREY COOPERANTIBUS E.-M. QUEVASTRE ET L HEBERT. EDITIO TERTIA Typis Societatis Sancti Joannis Evangel Desclee Sc Socii ROM^ TORNACl iBclg;.) PARISIIS 1919

2. JUS PROPRIETATIS AUCTORES SIBI VINDICANT 3. ANGELICO DOCTORI SCHOLARUM THEOLOGICARUM PATRONO QUI AD ERUDITIONEM INCIPIENTIUM THEOLOGI^ COMPENDIUM SCRIBERE NON DUBITAVIT BREVIOREM HANC SYNOPSIM AUCTORES HUMILLIME DEDICABANT 4. Nova editio Brevioris Synopsis Dogmaticce et Moralis (19 19) auctoribus Ad. Tanquerev, E. M. QUEVASTRE et L. Hebert. Nihil obstat. A. Berrue. iMPRIMATUR : Parisiis, die 6^ Aprilis 191 9. t LEO-ADOLPHUS CARD. AMETTE Arch. Paris. Nihil obstat. V. Cantineau Can., Cens. libr. Imprimatur. Tornaci, die 14 Augusti 1919. t A. M. Epiis Tornacen. 5. PROPOSITUM DECLARATUR Breviori synopsi morali jam benigno favore exceptse Breviorem synopsim dogmaticam adjun- gimus ut morem geramus multorum exspeftationi. Ad quod praestandum nobis sane animum addi- derunt praeclarissima exempla SS. Augustini suum Enchiridion^ Thoma^ Compendium theologice^ Bona- venturae Breviloqnium conscribentium, quorum ves- tigiis, a longe tamen, insistere tentavimus. Nobis enim persuasum est hujusmodi compen- dium alicujus emolumenti fore sive seminariorum alumnis, sive sacerdotibus curam animarum agen- tibus : his ad citius et exaftiiis in memoriam revo- canda dogmata quibus informentur mentes pue- rorum et fidelium, illis ad facilius discernenda do6lrinae principah*ora capita eaque seduHus memo- riae commendanda. Omnes vero, hac pra^hbatione Theologiae inescati ac praeparati, promptos sese sentient ad evolvenda et perlegenda egregia theo- logorum volumina quae tantas afferunt delicias et utiHtates. Huic elaborandae Synopsi concordi animo stu- duerunt L. Hebert pro parte apologetica^ E. M, Que- vastre pro parte proprie dogmaticd, et Ad, Tanqiierey pro utrdque, ah'orum etiam professorum consiHis haud parum adjuti. AUCTORES. ^^ 6. MONITUM IN TERTIAM EDITIONEM Saeva hostium industria penitus destructis omni- bus nostri operis exemplaribus, necesse fuit, non obstantibus hodiernis angustiis, novam editionem hujus Brevioiis Synopsis theologice dogmaticce statim publici juris facere, iis tantum mutatis quse ex Codice et recentioribus decretis reformanda erant. Monemus autem benevolos lectores sex volu- mina Synopsis theologice dogmaticce et moralis jam sub pr^lo esse, ut redeuntes e bello clerici mox eis uti valeant. AUCTORES. 7. INDEX ANALYTICUS INTRODUCTIO IN THEOLOGIAM ..... I PARS PRIOR. InttoDuctio in ypfteologiam. Prolegomena in Apologeticam .... 3 Notio et historia Apologeticce ... 3 De certitudine morali in Ajiologetica ... 7 TRACTATUS I. DE VERA RELIGIONE. CAPUT I. De Religione in genere. Art. I. De CONCEPTU et necessitate religionis De conceptu religionis De necessitate alicujus religionis . . > Art. II. De Religione revelata De conceptu revelationis divinas . De possibilitate hujus revelationis. De ejus necessitate . . . . . De morali obligatione in eam inquirendi De methodo in hac investigatione sequenda. SchoHon : Doctrina catholica de revelatione. CAPUT II. De Religione christiana ART. I. DlVINITAS CHRISTIAN/E religionis ex ejus excellentia suadetur ReUgio christiana hominis legitimis aspirationibus optime respondet Exinde ejus supernaturaHtas infertur . ArT. II. DiVINITAS CHRISTIANiE RELIGIONIS HISTO RICE DEMONSTRATUR , De Credibilitate Evangelioriim . II. Divinitas religionis christiance ex Testimo?iio Christi probatur III. Eadem ex miraciilis Christi probattir . De miraculis in genere De miracuHs Christi in ordine physico . 9 10 J7 17 18 20 23 25 27 28 29 29 32 34 34 36 40 41 46 8. INDEX ANALYTICUS. ' De miraculis Christi in ordine intellectuali De miraculo resurrectionis Christi IV. Eadeni prohatiir ex jnird propagatlone chri sfianisini .....Ex ipsa propagatione ....Ex heroica martyrum consiantia . V. Conftrmatiir messianicis prophetiis . Praedicatione prophetica Praedictionibus prophetarum ArT. III. DlVINITAS CHRISTIAN.E RELIGIONIS EX COM PARATIONE CUM ALIIS Cum Budhismo Cum Mahumetismo ....ErGO RELIGIO CHRISTIANA AB OMNIBUS EST AMPLEC TENDA . . . . . . TRACTATUS II DE ECCLESIA CHRISTI. CAPUT I. De inventione verae Ecclesise Christi De christianis societatibus acathollcis . De Ecclesia catholici . . . . De natura et vi argumentorum hic adhibendorum ArT. I. DlVINA ECCLESI^ INSTITUTIO RATIONE SUA- DETUR Moralis necessitas audloritatis infalhbilis Moralis necessitas magisterii viri . ArT. II. DlVINA ECCLESIvE INSTITUTIO HISTORICE PRO- BATUR . . . . . . I. Christus institidt societatem hierarchicam. Triplex potestas ApostoHs collata Eadem Episcoporum collegio transmittitur . Potestas docendi coUegio Apostolorum et Episco porum coUata inffiUibiUs est . II. Christus instituit societatem monarchicam Primatus Petro collatus .....Primatus successoribus Petri datus . . Infalhbilitas primatui annexa. . . CONCLUSlO : Sola Romana Ecclesia est Ecclesia Christi ART. III. DlVINA ECCLESI/E INSTITUTIO NOTIS EXTER NIS PROBATUR Catholici unitate invictaque stabilitate. Eximia sanctitate et fecunditate . CONCLUSIO : Necessitas vera^n Ecclesiam amplectendi^ seu extra Ecclesiam nulla salus ..... 103 9. INDEX ANALYTIGUS. XI CAPUT II. De Ecciesise constitutioae .... 104 ART. I. De ECCLESliE POTKSTATE IO4 ART. II. DE EXERCITIO HUJU3 POTESTATIS . . . 106 , De exercitio*potestatis pontificm . . .106 I II. De exercitio potestatis episcopalis . . .107 III. De membris EcclesicB . . . . .112 ArT. III. De RELATIONIBUS ECCLESIAM INTh.R ET STA- TUM . .113 Principia generalia 114 Applicatio quoad catholicas regiones . . ..115 Quoad Statum non catliolicum . . . .116 De modo agendi quoad modernas liberlates . .116 CONCLUSIO Tractatus : ^r^/^.vvV? ^/^//;//V^ . . .118 TRACTATUS iil de fontibus revelationis. Art Art I. De Traditione. Ejus existentia ....Ejus organa De solemni Ecclesice Magisterio . De ordinario et universali Magisterio II. De Scriptura sacra . . De canonicitate et inspiratione Scripturse De extensione inspiraiionis . De modo utendi libris inspiratis . CONCLUSIO : Comparatio inter Scripturam et Tradi iionem ......... . 119 . 120 . 122 . 122 124 . 127 128 129 7Vv////- 134 PARS ALTERA. TRACTATUS IV. DE FIDE Definitio et divisio fidei. Art. I. De fidei objecto I. De objeflo formali seii motivo fidei De signis seu motivis credibilitatis II. De objeflo materialifidei . De veritatibus formaliter revelatis. De veritatibus virtualiter revelatis. L3S 136 136 139 142 H3 144 10. xii, INDEX ANALYTIGUS. De veritatibus fidei catholicas De revelationibus privatis Art. II. Df: actu fide[ . I. De ipso^ adu fidei De triplici caus^ subjecSliv^ atfbus fidei De processu psychologico fidei II. De proprietatibiis a^us fidei De certitudine fidei De obscuritate fidei ll. De subje^o fidei ArT. III. DE PORMULIS FIDEI SEU DOGMATIBUS I . De naturd dogmatuvi . De incremento dogmatu7n. De stabilitate dogmatum De profedlu dogmatum .... III. De habitu inter dogmata et theologiam De fontibus theologicis ....De methodo theologica. TRACTATUS V. DE DEO UNO. CAPUT I. De Dei existentia ....I. De demonstrabiiitate et cognoscibilitate Dei . De argumentis quibus existentia Dei demonstra- tur , De divinis nominibus CAPUT II. De natura et attributis Dei Art. I. De essentia Dei Art. II. De attributis divinis . % . De attributis Dei negaiivis De simplicitate Dei De immutabilitate. De asternitate De immensitate De infinitate II. De attributis Deipositivis De sapientia Dei . De potentia . De san6litate. De bonitate et misericordia Dejustiti^ Art. III. De operationibus divinis %, . De scientid divind 11. 213 213 215 217 2l8 INDEX ANALTTIGUS. xiii. De objecto scientiae divinae 208 De dotibus scientiae divinas . . . . .211 De speciebus et medio scientiae divinse. . .212 II. De voluntate divifid . De objedlo divinae voluntatis. De libertate divinae voluntatis Divisiones divinae voluntatis . lll. De Providentid Dei IV. De prcedestinatione et reprobatio7ie . . .220 De voluntate salvifici Dei docflrina catholica . 221 Theologorum systemata de praedestinatione . . 224 TRACTATUS VI. DE DEO TRINO. Notio mysterii SS. Trinitatis . . . .230 Art. I. De SS. Trinitatis mysterio quatenus ex FONTIBUS REVELATIONIS EXPONITUR. . . . 232 ^ l. De Trinitate personarum in ii^iitate essenticB . 233 II. De divinis processionibus 243 De processione Filii per generationem . . . 244 De processione Spiritus sancfli . . . . 246 De circumincessione divinarum personarum. . 250 . De missio7iibus divinis . . . . .251 De missionibus in genere 251 De missione invisibili . . . . . 253 De missione visibili 254 ArT. II. SCHOLASTICA EXPOLITIO MYSTERII SS. TrI- NITATIS 254 I. Mysterium SS, Trinitatis est supra^ non contra rationem. . . . . . . .255 II. Mysterium SS. Trinitatis suadetur analogiis et appropriationibus . . . . .257 III. Mysterium SS. Trinitatis ope philosopkice declaratur 258 Regulae ad recte loquendum de SS. Trinitate . 262 Corollaria pietatis 263 TRACTATUS VII. DE DEO CREANTE ET ELEVANTE. Art. I. De opificio mundi . . . . . .265 I. De Cosmogonid Mosaicd . . T . . 265 % W. De origine vitcB et transformismo . . .272 Art. II. De Angelis 276 g I. De Angelis in genere 276 A-ngelorum existentia 276 12. xiY. INDEX ANALYTIGUS. De dotibus Angelorum naturalibus . . .281 De Angelorum grati^ et lapsu . . . .281 De ordinibus Angelorum . . . . . 283 W. De Angelis ctistodibtis . . .- . . 284 Existentia Angelorum custodum .... 284 Angelorum custodum erga homines obsequia ' . 285 Officia nostra erga Angelum custodem . . . 286 III. De angelis malis ...... 286 De tentatione diabolica 286 De obsessione et possessione .... 287 De magia, magnetismo, spiritismo et hypnotismo 289 Art. III. De HOMiNE 294 I. De hominis origine 294 De protoparentum creatione 294 De unitate generis humani . . . . . 297 De natura hominis . . . . . . 298 De propagatione generis humani . . . . 300 11. Da hominis elevatio7ie ad statum supernatura- lem. 301 Prasviae notiones 302 Existentia grati^ in Adamo . . . . . 305 De dono integritatis 308 . De hominis lapsu . . . . . . 313 De protoparentum lapsu et existentia peccati ori- nalis . . . . . . . . . 313 De effectibus peccati originalis . . . . 3^^ De naturi originalis peccati 323 TRACTATUS VIII. DE VERBO INCARNATO ET REDEMPTORE. CAPUT I. Mysterium Incarnationis seu Christologia . 329 ArT. I. DE UNIONE HYPOSTATICA 329 I. De genuino conceptu unionis hypostaticce II. Thesis fundamentalis de unione hypostaticd 111. Corollaria . . . . . De duplici voluntate in Christo . De unica fihatione . . . . . De communicatione idiomatum . . . IV. Concordia unionis hypostaticcs cum ratione 329 333 344 344 345 346 347 ART. II. CONSECTARIA UNIONIS HYPOSTATICiE QUOAD PERSONAM ASSUMENTEM 352 Quaenam sit persona assumens . . . . 35^ Num persona assumens unione aliquid amiserit . 353 Dotes unionis hypostaticae ... . 354 13. INDEX ANALYTIGUS. XV. ArT. III. CONSECTARIA UNIONIS HYPOSTATIC^ QUOAD NATURAM ASSUMPTAM. 3^6 I. De doiibus intellectils seu de scientid htima?ui Christi 356 II. De doiibus voluniaiis Chrisii .... 360 De sanctitate Christi 360 De libertate Christi 365 De potentii Christi 367 . De appetitu se7isiiivo Chrisii . . . . 367 IV. De corpore Christi ...... 368 369CAPUT II. De mysterio Redemptionis seu Soteriologia Notis Redemptionis ....Hypothetica necessitas Redemptionis . ART. I. EXISTENTIA ET DOTFS REDEMPTIONIS I. Thesisfimdamentalis de Redemptione I. Corollaria de dotibus Rede?nptionis . De Redemptione per satisfactionem et meritum De universalitate Redemptionis . De perfectione Redemptionis Art. II. De muneribus Christi Redemptoris I. De Sacerdotio Christi I , De munere Christi prophetico . III. De Christo capite .... IV. De Christo rege ....Controversia de motivo finali Incarnationis De consectariis Incarnationis et Redemptionis Art. I. De cultu Christi .... , De cultu humanitati Christidebito . , De culiu Sacratissimi Cordis Jesu . Art. II. De cultu B. Mari;^ Virginis % , De dignitate Mairis Dei . II. De sanctitate B, Marice Virginis . De Immaculato Conceptu De perpetua virginitate Mariae De gratia et sanctitate B. Virginis. III. De officiis B. Marice erga homines. IV. De cultu B. MaricB exhibendo. Art. III. De cultu Sanctorum . Art, IV. De cultu Reliquiarum et Imaginum De cultu Reliquiarum ....De cultu Imaginum ....De cultu Crucis ..... 14. xvi. INDEX ANAI.YTIGUS. TRACTATUS IX. DE GRATIA. PRyENOTANDA CAPUT I. De Gratia actuali Prcevice notiones ......ArT. I. DE GRATIiE NECESSITATE . . . . %. De necessitate gratice actualis ad opera superna turalia . . . . . II. De necessitate graticE actualis ad actus bonos ordinis naiuralis . Art. II. De dispensatione grati^ actualis . Art. III. De natura gratle actualis ,ProtestantiUm et Jansenistarum errores co?ifu tantur . . . . . . . . II. Theologorum opl?iio?ies de esseniid graticE actualis ........ III. Theologortmi systemata de concordid libertatis cum gratid CAPUT II. De Gratia habituali seu justificante ArT. I. De NATURA JUSTIFICATIONIS SEU DE EXISTEN TIA GRATIvE HABITUALIS IN JUSTIS . ART. II. DE ADEPTIONE GRATI^ JUSTIFICANTIS . De dispositionibus ad justificationem . De proprietatibus gratiae justificantis . Art. III. Theologica expolitio doctrin^ de GRATIiE ESSENTIA I. Degratid increatd seu de i^thabitatione Spiritils Saficti in animd justi .... II. De gratid creatd, virtutibus et do?iis De gratii habituali .....De virtutibus infusis De donis Spiritus Sancti ....De viti supernaturali Scholion. De gratiis gratis datis . . CAPUTIII. Demerito I. De naturd et conditionibus^ meriti , De existentid meriti , . . . , III. De objecto meriti . . . . Quid pro se mereri possit homo . Quid pro aliis mereri possit homo De bonis temporahbus ... 15. INDEX ANALYTIGUS. xvu. TRACTATUS X. DE SACRAMENTIS CAPUT I. De Sacramentis in genere Art. I. De existentia Sacramentorum Art. II. De Sacramentorum effectibus I. De Gratid Quomodo producitur gratia . Qualis producitur gratia. De quantitate hujus gratiae . De reviviscentia Sacramentorum . II. De Charactere .... Art. III. De ministro . ... I. Defide et sanctitate in mi?iistro II, De intentione in ministro. Art. IV. De subjecto Sacramentorum CAPUT II. De Baptismo Art. I. De existentia et essentia Baptismi Art. II. de effectibus Baptismi De gratia De charactere Art. III. De ministro Baptismi Art. IV. De subjecto Baptismi I. De necessitate Baptismi De necessitate Baptismi aquae De mediis quibus suppletur Baptismus aqua^ W. De Baptismo infantium . CAPUT III. De Confirmatione Existentia sacramenti Confirmationis Mate7'ia et forina Confirmatio7iis . De efiectibus Confirmationis . De ministro Confirmationis . De subjecto Confirmationis . CAPUT IV. De SS. Eucharistia . ArT. I. DE MYSTERIO PRiESENTI^. REALIS I. Veritas prcesentice realis . Scriptura probatur. Traditione probatur W. De modo prcBsentix realis De modo quo Christus fit praesens seu de transsub- stautiatione 505 16. xviii. INDEX ANALYTIGUS. De modo quo Christus existit sub speciebus De permanenti praesenti^ Cbristi . De cultu Eucharistise debito III. Concordia hujtis ^nysterii cum ratione Scholastica expositio mysterii Dogma catholicum rationi non repugnat Realis prsesentia suadetur ArT. II. De SACRAMENTO EUCHARISTIiE I. De existentid et naturd hujus Sacramenti II. De materid etformd III. De effectibus De gratia De efFecftibus Eucharistiie quoad peccata De effectibus Eucharistias quoad corpus Art. III. De sacrificio miss^. Prcenotanda ..... I. De existentid Sacrificii Missce . II. De essentid Sacrificii Missce . III. De effe^ibus Sacrificii Missce. CAPUT V. De sacramento Paenitentue . Praenotanda de paenitentia ut virtute Art. I. De potestate clavium . . De ipsa potestate clavium . Ex Scriptura .....Ex Traditione . . II. De ministro potestatis clavium De potestate Ordinis in ministro . De potestate jurisdi(ftionis ART. II. DE PiENITENTIS ACTIBUS . I. De confessione peccatoricm . II. Dc contritione ....Natura et necessitas contritionis . De efficacia contritionis. . De satisfa6lione Art. III. De ipso sacramento . %. De ejus existentid II. De elementis constitutivis hujus sacramenti seu de materid et formd. . De effe6libus sacramefiti . De remissione peccatorum mortalium De remissione poenae peccato debitae De meritorum reviviscentia . 17. INDEX ANALYTIGUS. XlX. Appendix de Indulgentiis CAPUT VI. De Extrema Unctione ArT. I. DlVINA INSTITUTIO . Art. II. De materia et forma Art. III. De effectibus Art. IV. De ministro . CAPUT VII. DeOrdine. ART. I. DE EXISTENTIA SaCRAMENTI ORDINIS Scholion. De materii et forma Art. II. De effectibus Art. III. De ministro Art. IV. De subjecto CAPUT VIII. De Matrimonio Art. I. De matrimonio ut contractu I. De malrimonii origine W. De finibus 7natrimonii III. De consensu matrimoniali IV. De proprietatibus 7natrimonii. De matrimonii unitate et de polygamia sive siaiul tanea sive successivi ....De matrimonii indissolubilitate De privilegio Paulino ....De dissolutione matrimonii rati fidelium Art. II. De matrimonio ut sacramento . I. De existentid Sacramenti matri?nonii De honestate matrimonii De prascellentia coelibat^s et virginitatis II. De essentid Sacrame?tti matrifnonii De inseparabilitate sacramenti a contracH^u De ministro matrimonii De materia et formci ....De effedl:ibus sacramenti matrimonii . De potestate leges ferendi circa matrimonium 572 574 575 577 579 582 583 584 588 589 591 592 593 594 594 595 596 598 598 boi 608 610 612 612 615 616 617 617 619 620 622 623 TRACTATUS XI. DE DEO REMUNERATORE. Prolegomena de morte et judicio particulari . . 627 ART. I. De CiELO 630 % . De existe?itid cceli 630 18. 3tX. lNDE:5t ANALYTIGUS. II. De naturd ccelestis beatitudinis De beatitudine essentiali ... * De beatitudine accidentali . . De caelestis beatitudinis inamissibilitate Art. II. De inferno I. De existentid et ceternitate pcetiarum inferni. II. De naturd et gradu poenaru?n inferni, De pcena damni De poeni sensus Art. III. De purgatorio ....Existentia Purgatorii . . . . JDe naturd poenaru^n Purgatorii . CONCLUSIO : De consurmnatione universali , De resurretflione corporum . De judicio universali ....Conclusio generalis . De Sanflorum coinjmmione Index rerum alphabeticus 635 635 639 641 641 642 646 646 648 651 651 654 655 656 658 660 667 19. PROGEMIUM. - 1. Theologia supernaturalis definiri potest : Scientia quce revelationis et rationis ope disserit de Deo et axaturis quatenus ad Eum referuntur, ^ . 2. Ratione /netkodi, theologia potest esse : a) positiva, quae singulas veritates credendas e fontibus revelationis eruit, exponit, et demonstrat argumentis ex Scriptura et Traditione desumptis; b) scholastica^ quae dogmata fidei scientifice et philosophice scrutatur, eorum sensum cla- rius definiendo, conclusiones aperiendo, nexum qui inter veritates revelatas existit ostendendo, easdem cum ratione conciliando et in unum corpus dcdlrinae coadunando; c) mixta^ qu2e methodum tum positivam tum scholasti- cam harmonice consociat. Haec a Pio X commendatur* et nobis sequenda est in toto hujus operis decursu. 3. Dividitur theologia in dogmaticam et moralem. Dogmatica circa veritates credendas versatur, et dicitur regula credendorum^ Moralis circa agenda, et dicitur regula agendorum. Theologia dogmatica dividitur in generalem, quae tres Traftatus compledlitur, Tr. de Verd Religione, de Ecclesid Christi, de Fontibus Revelationis, et specialem, quae singula dogmata exponit. rr., , . r De vera Reliejione. ^ ^ ^ ^ l De fontibus Revelationis. Theologia^ speciahs De Fide. De Deo uno. De Deo trino. * De Deo Creante et Elevante. De Verbo Incarnato. De Deo SanaificantejP^'' ^'^''^"^- , Iper sacramenta. ^De Deo Consummatore. ' Plenior dodlrinae explicatio, ac variorum audlorum consulendorum recensio invenientur in Sy?i. maj., n. 1-12. In Breviori Synopsi ununi tantum vel alterum librum de unaquaque quaestione indicabimus. N 672. --I 20. PARS PRIOR. nrijeologta generalfe SEU IntroDuetio (n Tt)eologtam* Ciim pars prior complectatur veritatis catholicse de- monstrationem, quae dicitur Apologetica, de ea pauca prsenotemus oportet. PROLEGOMENA IN APOLOGETICAM. I. NOTIO APOLOGETIC^i. 4. Theologia fundamentalis, seu Introdu6lio in theo- Ipgiam duas habet partes, priorem apologeticam, poste- riorem dog?natica7Ji, 5. Apologetica est scientia motivorum credibiiitatis, Diftert ab apologiis quae sunt defensiones dogmatum sin- gulatirn sumptorum, quia positive credibiHtatem totius Revelationis demonstrat. Ejus scopus est ostendere veritatem rehgiosam esse credilniem fide divind quia de fadto revelata est a Deo, et ita hominem ad fidem praeparare. Fides, de qua agitur, non est scientia, aut opinio, aut sensus religiosus, sed firma mentis adhaesio qua credimus ea qu^ a Deo revelata sunt propter au61:oritatem ipsius Dei revelantis qui nec falli, nec fallere potest^. Apologetica ex se non sufficit ad gignendam fidem, nam fides est primario donum Dei, ^ Sy7t. maj.,w. 14, 30-42, Cf. Gakdkil, Zrt CrMibiliti et l Apologc- tiqve. 2 Vaticaman, sess. III, cap. 3 de Fide, Denzingkr-Bannwart, n. 1789. 21. 4 PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM. et supponit bonam voluntatem : ergo ut quis ad fidem ducatur, praebenda sunt ei motiva credibilitatis, et simul movendus est ut humiliter Deum deprecetur, ac toto corde nitatur percipere valorem argumentorum quibus constat doctrinam Christi posse et debere ut a Deo reve- latam accipi. Apologetica includit Tr, de Vera Religione^ et primam partem Tr. de Ecclesia Christi. IL HiSTORiA Apologetic^^ 6. Apologetae varia adhibuerunt argumenta secundum varias adversariorum impugnationes, diversamque mentem eorum quorum conversio exoptabatur. A) Methodus apologetica Patrurn. 7. Inter Patres nominandi sunt : IIsaeculo, S. Justinus, Min. Felix^ Tertullianus. Calumnias paganorum repellunt, et veritatem christianas religionis demonstrant ex ejus antiqui- tate, excellentia, prophetiis in Christo impietis, et miraculis a Christo editis. Tertio saeculo, in schola Alexandrina, CtemenSy qui habet philosophiam velut paedagogum ad Christum, Origenes qui contra Celsum pugnavit. Quarto sseculo La^antius^ S. Augicstinus qui Provi- dentiae divinae vias scrutatur in opere De Civitate Dei. B) Methodtis apologetica Scholasticorum. Contra iverroi[stas, S. Thomas veritates philosophicas et theologicas lucide exponit, soHdeque probat; in Summd Theotogicd^ concordiam dogmatum cum ratione praeclare declarat. C) A teinpore reformationis ad scec. XIX. Bossuet^ in opere Discours sur t^ Histoi^e universellc^ osten- dit interventum Dei in ortu, progressu, diffusione et duratione christianismi. Huet^ in Demonstratione Evafigeticd^ divi- nitatem religionis christianae ex prophetiis diserte probat. Pascal^ in opere quod complere nequivit Les Pensees^ ostendit religionem solam posse expHcationem afferre nobili- Syn. 7naj., n. 42-90. 22. PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM. 5 tatis simul et miseriae humange naturae, quin tamen praeter- mittat argumenta externa divinae revelationis, scilicet pro- phetias et miracula. Nimis indulget pessimismo et fideismo. D) Methodus adhibita scec, XIX. 8. Chdteaubriand, divinitatem christianae religionis poetice ostendit in Le Genie du Christia?tisme; F. de Lamennais^ indifferentismum impugnat in Essai sur Vlndifference, vim humanae rationis nimis deprimendo; Frayssinous^ in Con- fe?'ences^ et Auo^. Nicotas^ in Etudes philosophiqties S7ir te CJiristianisine., criteriis internis simul et externis veritatem rehgionis christianas demonstrant; Balmes., in Le Protesta?i- tistne compa?'e au Catholicis?ne dans ses rapports avec ta civitisation europee?i?ie., probat cathoHcismum, sub respedtu sociah, Protestantismo multum pr^estare. Lacordaire Ecclesiam contemplatur cujus au6loritatem doctrinalem, et efficaciam eloquenter exponit; ascendit ad ejus fundatorem Christum cujus divinitatem probat ipsius testimonio. Denique cetera dogmata declarat horum con- venientiam cum ratione patefaciens. Sequitur methodum socialem et psychologicam. Ozana??i mirabiles effedlus rehgionis christianae in ordine intehecftuah et morah evolvere coepit, in opere Histoire de ta Civitisation au V^ siecte^ etc. Brugh^e traditionalem methodum nostris temporibus ac- commodavit. Bougaud necessitatem rehgionis methodo quam vocat intima probat. Card. Decha?nps duphci fa6lo innititur, interno, scilicet necessitate quam sentimus ahcujus aucftoritatis cui plane fidere possimus in rebus rehgiosis, et externo, i. e., existentia Ecclesiae cathohcae qu^e aufloritatem infalhbilem sibi vin- dicat. New??ia?i ostendit rehgionem christianam esse conformem rehgioni naturah quam veram esse conscientia testatur, addit argumenta historica quibus seorsim sumptis non inest nisi valor probabiiis. - Non negat credibihtatem revelationis sohdis argumentis niti, sed exponit qua via ad fidem ipse pervenit. E) De prcecipuis nicthodis hodieimce Apologeticce. 9. I" Alii methodum traditionalem sequuntur, v.g., de Bro- glie^ qui criteriis internis et externis addit argumentum t?'ans- cende?itice^ quo apparet Christianismum, ceteris rehgionibus comparatum, has omnes ita superare excehentia do(?trinae, 23. 6 PROLEGOMENA IN APOLOGETlGAM. san(5litate fundatoris, realitate et numero miraculorum ut ejus divinitatem agnoscere debeamus. 2 Alii novas methodos quas efficacioi-es existimant propo- suerunt. a) Olle-Laprime ostendit christianismum esse necessarium ad vitae intelle6luahs et moralis recftam institutionem, simul> que monet certitudinem in rebus religiosis non haberi absque perfecfla sinceritate et redla voluntate. b) Foftsegrive docet vitam integram et perfe61am non obti- neri sine religione christiana quae sola potest implere deside- ria multa nostrse naturse; adjungit hanc religionem signa divinitatis haud incerta prae se ferre, nempe miracula. c) Brunetiere putat fidem esse rationabilem quia homo, conscius suae impotentiae ad inveniendam regulam morum, percipit obligationem credendi tanquam conditionem vitse re6le ordinand^, ordinisque sociaiis promovendi. In hoc systemate, plus aequo deprimitur humana ratio quas, teste Vaticano, motiva credibilitatis certa praebet. 10. 3*^ Alii tandem methodiun inifnanenticE propugnant : ita M, Blondel^ Laberthonniere^ Mano^ Tyrrell^ aliique non pauci, aliter tamen et aliter. Sic procedit Blondel. Non ab extrinseco imponi potest religio, sed ostendendum est supernaturale, etsi humanae naturae indebitum, aliquo modo tamen postulari ab intrinseco, ad perfecflam evolutionem nostrarum facultatum, ita ut illud amplecfti teneamur. Adtio hom.inis non potest perfectionem suam adipisci absque cooperatione et auxilio Entis Infiniti, et in ordine supernaturali : quibus positis, manet ut historice fa(5um revelationis demonstretur. Animadvertendum est hanc methodum non prohiberi, modo debitis adhibeatur limitibus^ scilicet : a) haec methodus ex se non sufficit ad probandum fadum Revelationis absque argumentis historicis; b) nec absoluta, sed moralis tantum est necessitas revelationis alicujus; c) nec supernaturale proprie di(flum vere exigitur a natura humana. His excessibus vitatis, methodus immanentias viam parare potest historicae demonstrationi, ac opus utile perficere, sed ^ In Litt. Encyc. Pascendi, reprehenduntur catholici homines quj " quamvis immanentice dodlrinani ut dodlrinam rejiciunt, ea tamen pro apologesi utuntur; idque adeo incauti faciunt, ut in natura humana non capacitalem soliim et convenientiam videantur admittere ad ordineni supernaturalfcm, quod quidem apologetse catholici, opportunis adhibitis temperalionibus demonstrarunt semper, SQd.,germana7n, verique7iomi7iis exi^entiaviy A fortiori damnantur " qui integrahstas appellari queunt : - ii hotnini nondmn credenti ipsn^n germen in ipso latens demonstrari volunt, quodin Christi x&7iscientici fuit atque ab eo hominibtis tra7tS7nis- su77i'est.' 'Den7Inger-Bannvvart, n. 2103). 24. PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM. 7 non omnibus mentibus accommodatur : nam multi non expe riuntur in se has nobiles aspirationes quas Blondel in suo opere suggerit. III. De Certitudine MORALI iN Apologetica^ 11. Notio. Certitudo in genere est fir?na mentis adhcesio alicui cognoscibili sine errandifonnidine. In omni certitudine vera excluditur dubium, et habetur positiva ac firma mentis adhsesio. In rebus quss ad mores pertinent certitudo non acqui ritur absque concursu redlae voluntatis, ex quo dicitur certitudo proprie fnoralis. Certitudo proprie moralis definiri potest : " Firma metitis adhcesio veritatibus (historicis aut metaphysicis) in vitam moralem injluentibus^ quse datur sub i^ifluxu dispo- sitionum ?noraliu?n et cu?n voluritatis concursu : non tamen eo sensu quod hse dispositiones et voluntatis concursus vicem supplent motivorum, quippe quae sint per se suffi- cientia ^ In ea inveniuntur duo elementa certitudinis verae, nempe exclusio dubii et firma mentis adhsesio, ac proinde accurate distinguenda est a certitudine practica de qua agitur in 7V. de Conscie?itia. 12. Objectum. MoraU certitudine tenentui in pri mis i) veritates ordinis moralis quibus assentimur propter testimonium divinum aut humanum; 2) veritates meta- physicae quae ad mores re6le instituendos conferunt, qua- les sunt existentia legis moralis, Dei existentia ejusque circa homines Providentia, animae humanse spiritualitas, et immortahtas". 13. Causae. Multa^ sunt caus^e quae, praeter motiva intelle6luaha, ssepe intelle6lum juvant ad assentiendum, scihcet : i) innata propensio ad credendum ea quse nobis proponuntur, 2) imaginatio, quae, similitudinum ope, veritatem lucidiorem efficit, 3) varii motus passionum, quatenus veritatem delectabiliorem reddunt, 4)experientia intima, 5) voluntas ipsa qu^e studium promovet, necnon consensum totius mentis praebet veritati ab intelledlu ^ Syti. maj., n. 17-29. ' Cf. Olli^-Lapkune, I a ("efHtude vtorak. 25. 8 PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM. cognitae, et quandoque etiam juvat assensum intelle6tus veritati jam apprehensae ut verae, removendo videlicet obstacula quae ex inordinatis propensionibus oriuntur. His causis determinatus intelle6lus saepe adhaeret veri- tati quam percipit imperfefte, et ita explicari possunt fides (les croyances) multorum tum in rebus metaphysicis, tum in rebus moralibus et religiosis^ Ne sub influxu harum causarum intelle6tus ad falsum inclinetur, requiruntur: i) viotiva ordi7iis i7itelle6lualis quo- rum vis percipiatur, et 2) dispositiones ^norales^ videlicet a) mens sana, neque scepticismo debilitata, neque praeju- diciis deformata, b) passionum mortificatio, praesertim voluptatis et superbiae, c) veritatis amor sincerus. 14. Legitimitas. Praefatae dispositiones obje6livo valori certitudinis moralis minime nocent, quia eo solum tendunt ut a77iovea?itur obstacula quae veritatem obnubila- rent, et habeatur illa facultatu7n re^itudo qua aptae fiunt ad veritatem tuto perspiciendam^. Nec imperio volunta- tis vis infertur intelle6lui, cum assensus non detur nisi adsint motiva intelle61;ualia quae veritatem obje6livam demonstrent. 15. Convenientia. IUa certitudo, quae est certitudo vere et proprie di6la, sola qucerenda est in Apologetica : obje6l;um enim hujus scientiae maxime ad mores attinet cum versetur circa religionem, et argumenta sumuntur vel ex aspirationibus mentis quas experiri potest nemo non bene morigeratus, vel ex fa6lis historicis quae sine probi- tate accipi nequeunt. Sed omnino convenit hanc evidentiam solam requiri in rebus religiosis quse omnibus obviae esse d^bent et in primis iis qui bona voluntate gaudent. Praeterea, fides libera esse debet, et ideo religio niti debet argumentis quidem in se validis^, sed non necessario cogentibus assensum intelle6lus statim ac proponuntur. ^ Cf. Harent, in DtCi. de Thiol. Cath. ( Vacant-Mangenot) voce Croyance. Cf. Olle-Laprune, 1. c, p. 413-414- 3 Danmata est in Decreto Lamentabih prop. 25. " Assensus ftdei ultim6 innititur in congerie probabilitatum ". (Denzinger-Bannwakt, n. 2025). 26. TRACTATUS I. DE VERA RELIGIONE l6. Scopus. Existentiam fa6lorum religiosorum nemo est hodie qui negare possit. Sed putant multi religiones omnes ex instin6lu caeco quem vocant *' sensum religiosum " ortas esse, variasque formas induisse juxta gradum evolutionis uniuscujusque populi, ac mox abo- lendas esse. Quaerendum ergo manet num revera Religio aliqua sit homini necessaria^ quibusnam signis dignosci possit vera Religio, et qucB7iam sit illa vera Religio ab omnibus amplecSlenda. Nemo non videt momentum hujus quaestionis : agitur enim de fine nostro ultimo, et de re6la ordinatione totius vitae nostrse : quod valde nostra mterest. Divisio. In primo capite, de religione in genere agemus, nempe de ejus notione et necessitate^ necnon de religionis revelatcB conceptu, necessitate et discernibili- tate; in secundo, de religione christiana, cujus divinita- tem demonstrabimus intrinsece^ ex ejus dodlrinae super- eminentia, extrinsece seu historice^ et comparative ex eo quod ceteras religiones transcendit. CAPUT I. De Religione in genere. Art. I. De Conceptu et Necessitate Religionis. I. De ConceptuTleligionis^ 17. Definitio. De etymologia vocis " Religio ' non concordant au6lores : alii a relegendo, alii a reeligendo, vel religando, eam venire autumant. ^ Brugere, De Verd Relioiofie; MzzKi.., T>q Religioncet Ecclesid; WlLMERS, De Religione Revelatd; Pesch, De Christo legato divino; Ottiger, Theologia fiinda??ienfalis I, aliique quos in Syn. maj. recen- semus. - Syn. ma]., n. 95 T07. Cf. Abr^ de Rroglie, Religion et Critique, P- 3-T05. 27. 10 CAPUT I. Quidquid est de origine vocis, Religio, si a priori spec- tatur vX oxCio hominis ad Deum, tria comple6ti debet : a) dog?nata^ seu do6lrinam de Ente Supremo i. e. de Deo, ejusque perfe6tionibus, necnon de homine qui ab eo procedit et ad eum reverti tenetur; b) regulam morum^ seu viam qua homo libere ad finem sibi a Deo impositum graditur; c) cultum quo homo supremum Dei dominium propriamque dependentiam sponte profitetur. Si a posteriori, nempe ex diligenti observatione fa6lo- rum religiosorum infertur notio religionis, eadem elementa in ejus conceptu reperimus. Si sumitur obje^ive, potest ergo definiri : Complexus veritatum et officiorum quibus vita nostra in Deum ordi- natur, Si sumitur subje^live^ est voluntaria mentis dispositio qua homo^ sciens aliquod esse Nu?nen Supremum^ inclinatur ad exhibendum ei cultum propter ejus excellentiam et domi- nium. Supponit quidem a6lum intelle6lus, sed prima- rio consistit in voluntatis dispositione imperante a6lus diversos quibus officia erga Deum implemus, v. g., adora- tionem, gratiarum a6lionem, petitionem, paenitentiam, imo et amorem. 18. Divisio. Duplex concipi potest religio : a) natu- ralis^ quae in ipsa rerum natura fundatur, solius rationis ope sine revelationis lumine comparari potest, et ad finem naturalem tendit; b) supernaturalis^ quae revelatione posi- tiva manifestatur, continet dogmata et praecepta expressa Dei voluntate manifestata, et ad finem supernaturalem ducit. II. Religionis,alicujus necessitas^ 19. Status qusestionis. Necessitatem alicujus Re- ligionis negant Athei, Materialistae, Positivistae, Agnostici, Pantheistae^ et se6latores Indifferentismi absoluti. Con- tra quos sequentem thesim statuemus. Thesis : Singulis hominibus inest obligatio moralis religione?n profitendi^ i. e., Deum agnoscendi tanquam principium a quo pendemus eique cultum exhibendi. ' Syn, maj,f n. 109-149. 28. DE RELIGIONE IN GENERE. 11 Thesis duplici argumento probatur, historico-psycholo- gico^ et metaphysico. Prius viam parat demonstrationi, ostendendo direHe hominem indigere religione, et indi- refie obligari ad cultum Deo reddendum; posterius dire^le ipsam ohligatioriem demonstrat, I. Argumento historico-psychologico probatur necessitas Religionis. Argumenta ex historid et psychologid petita ad unum reducuntur, quia uno eodemque fa6lo nituntur, scilicet inclinatione religiosa riaturse humanae, considerata tum in genere humano colle^live sumpto, tum in singulis homi- nibuSj et ad eamdem ducunt conclusionem. 1 Facta religiosa exponuntur'. 20. Fa6tum religiosum esse universale nemo inter eruditos hodie negat aut negare potest. Tum apud populos quorum historia cognoscitur, tum apud incultas tribus quae dicuntur Frimitivi^ invenitur ahquis cultus rehgiosus : ubique reperiuntur dogmata, saltem fides in existentiam alicujus Numinis, homini superioris, de ho- mine curantis, eique nocere aut prodesse valentis, quod proinde debet placari, adorari, ac propitium reddi, ubique dantur praecepta moralia quae, licet in multis diversa, prohibent semper impietatem erga Deos et paren- tes, necnon injustitiam erga ceteros homines, ubique dii coluntur ritibus minutim determinatis qui scrupulose observandi sunt. 21. Ouo melius intelligatur natura hujus fadli reiigiosi pauca breviter referemus de religione i primitivorum, 2 Gentium Extremi Orientis, 3 Orientis, 4 Occidentis. a) Primitivi admittunt dependentiam hominis ab Ente supremo quod omnia fecit; existentiam spirituum et animas humanse immortaUs; distindlionem boni et maH moraiis; habent ritus, sacrificia, ceremonjas, quse ut obligatoria agnoscunt. '^ HUBY, Christus, Manuel d! histoire des Religions, Paris, Beauchesne. 1912; BricouT, Oit en est Vhistoire des Religions, Paris, Letouzey, 1912. Alia opera nuper conscripta de historia Religionum tum apud Catholicos, tum apud Liberales et Rationahstas indicantur in Maj. Synopsi, p. 68 et seq. 29. 12 CAPUT I. b) Inter Gentes Ext^^emi Orieittis : i) Siiienses triplicem habebant cultum, leste Confucio, scilicet Entis supremi, geniorum qui per orbem mira operantur, et majorum qui post mortem geniis annumerantur. 2) Indi antiqui Brahmanis- mum profitebantur qui continetur in vetustissimis libris diclis Vedas : divinitatem concipiebat, obscure tamen, ut Ens supe- rius cui sacrificia offerebantur. In Neo- BraJunanismopop7i- lari QXQwii deorum numerus pluribus- capitibus et brachiis ornatorum; ethica ascetismum rigidum docet, simul et baccha- naha impura promovet. Sceculo VI ante Christum, ortus est Buddhismus^ de quo postea. 3) Pef^see et Medi religionem Zoroastri sequebantur quae duplex agnoscit principium, boni sciHcet et lucis, mali et tenebrarum, utrumque leternum et independens. Deus purus colendus est, ideoque non solum a6liones, sed verba ^t cogitationes pura esse debent. c) In Oriente : 1) Semitce^ id est, Assyrii et Babylonii, Cana- naei, Aramsei, Arabes, Edomitj^, Moabitae, Ammonitas (de Israfi RELIGIONE GHRISTIANA. 61 inter Deum et animam fidelem; 3) Ezechiel affirmavit peccata ciiique esse propria; novum regnum instaurandum cujus fundamentum est justitia, et antiquarum legum observatio. 162. Ita, per undecim saecula, Prophetae fidem in Deum unum, infinitum, san6lum, misericordem, providum et remuneratorem, cultum religiosum, externum simul et internum, puritatem morum, justitiam et caritatem, praedicaverunt, et ita viam paraverunt ordini rerum perfe6liori quem annuntiabant tanquam complementum antiquae religionis. Ille ordo, in quo genuinus Dei cultus necnon justitia et caritas per totum orbem spargerentur, est Christianismus, qui non differt quoad essentialia a Mosaismo : nam Jesus non venit solvere, sed adimplere legem. Apparet ergo Prophetas prsedicationibus suis viam parasse Christianismo. 2 PR.EDICATIO PROPHETARUM NON POTEST CAUSIS NATURALIRUS EXPLICARI'. 163. Nam : A) prophetae aperte et explicite assenint se dodlrinam divinitus revelatam exponere : eorum testi- monium est omnino fide dignum, nam honesti et sui compotes certo sunt. B) Non potest haberi eorum praedicatio sicut expressio mentis cocevorum^ nam saepe do6lrinam pra^dicant con- trariam praejudiciis concivium. proptereaque persecu- tiones patiuntur, imo a falsis prophetis distinguun- tur quia non ea quae regibus populoque placerent annun- tiabant. C) Neque dici potest prophetas suam do6lrinam e vatibus et legislatoribus finitimarum gentiwn deprom- psisse, quia h?e gentes monotheismum purum ignora- bant, et ethicam naturalem multis erroribus foedatam docebant. Unde ergo Prophetis sapientia tanta? A Deo ipso qui hanc do6lrinam reHgiosam et moralem ab ipsis prcedi- candam revelabat. ' Cf. CRUVEn.HlER, Revue pratiqiie d' Apologitique, VI. p. 814; TouzARD, ibid., p. 916. 82. 62 GAPUt 11 II. De praedictionibus prophetarum. 164. Status quaStionis. Omissis praedictionibus prophetarum circa Juda^os et gentes finitimas, de vatlci- niis messianicis solis agemus. Alia^ prophetiae sensu litterali^ aliae sensu typico seu spi- rituali Messiae applicantur. Hse sunt verae prophetia? quar inter Christia^nos argumentum apodicticum praebent, sed rejiciuntur a Rationalistis : expedit ergo ut iis utamur quae tantummodo sensu litterali Christo applicantur. Et non omnes prophetias Htterales exponere intendimus, prcBcipuas tantum referemus, eas quas Rationalistae bona fide praediti rejicere nequeunt. , 165. Argumentum. Si Jesus Nazarenus adimple- vit prophetias messianicas, credere debemus rehgionem christianam esse veram et ab omnibus ampleftendam. Atqui constat Jesum Nazarenum adimplevisse prophe- tias messianicas. Ergo. 166. 1 Major probatur^ ostendendo prcedi6liones prophetarum de Messia ejusque regno esse vaticinia vere divina, et cum religione christiana intime connexa. A) FrcEcHniones prophetaru7n'^, i) Prophetae omnes certa cum fiducia praedixerunt monotheismum apud omnes gentes praevaliturum esse, Yahweh regnaturum super uni- versam faciem terrae. 2) Regnum uni.versale soHus veri Dei per Israelem^ constituendum et praedicandum. 3) Regnum Dei fore non tantum externum, sed inter- num, ciun sit unio intima Dei cum anima cujusque fideUs. 4) Regem Messiam oriundum esse ex progenie David, et in civitate Bethleem nasciturum, 5) qui vocabitur fiUus Dei, Deus fortis, et donis Spirilus San6li replebitur: 6) judicabit populum suum in justitia et sequitate, legemi scribet in cordibus discipulorum; ' Quae praedi(5liones fusius indicantur in Syn, maj.y n. 519 et seq. 83. DE RELIGIONE CHRISTIAKA. 63 j) impugnabitur, sed vincet inimicos suos, 8) post varia certamina ultimam reportabit vidloiiam quando, confra6to orbe terrarum, omnes populos judica- bit, justosque gloria et honore coronabit, 9) Denique Messias opus suum peraget et populum suum salvabit humili obedientia, passione et morte gloriosa. 167. B) Hce prcedi^iones sunt vaticinia vere divina. i) Nam eveututn p?'cecessemnt, et tam multse sunt, tam certae, tam extraordinariae, ut huf?ia?id sagacitate inven- tae dici non possint. Multae exspedlationibus et deside- riis JudcTeorum contraiiae erant, praesertim vaticinia de passione Messiae et conversione Gentium. 2) A'on diabolicce^ std divinoe dicendae sunt, ex eorum obje6o, necnon ex fine,- ex circumstantiis, ex fru6libus. 168. C) Hce prcedi^iones cuvi Religio?te Christiana intifne co?t?ie^u?itur, Nam si Jesus vere adimplevit Prophetias, hoc regnum messianicum est ipsa Religio a Christo Rege Messia praedicata : porro regnum messia- nicum a prophetis celebratur ut opus Deo beneplacens; ergo Religio christiana et ipsa est a Deo approbata. 169. 2 Mi?ior de?nonstratu?-^. Nam : i) Rcligio a Jesu Nazareno praedicata est monotheismus purus Judai- cae gentis; 2) a Judaeis per totum orbeni diffusa est; 3) exigit cultum in spiritu et veritate. 4) Jesus autem natus est ex familia David, in Bethleem; 5) ut filius Dei agnitus est et Spiritu San6to plenus; 6) aequitatem et justitiam verbis et exemplis docuit; 7) regnum instituit mere spirituale, pacificum et universale; 8) multis per- secutionibus obnoxius fuit, sed invitftus manet; 9) popu- lum suum salvavit non terreno triumpho, sed humiliatio- nibus ac tormentis patienter toleratis. Krgo vere adimplevit vaticinia messianica, ac proinde Religio christiana est vera. 170. Objiciiur prophetias minime impletas fuisse quia prceiiuntiabatur felicitas temporalis et instauratio regni Israeli- tici. y?^j/'. .-felicitas teniporalis et instauratio regni Israelitici erat e'ementum omnino secundarium in prophetiis, quod in ^ Cf. Tou.ZAHp. fievue p. d' Apologiiique, VII, p 114. 84. ^^ CAPUT II quibusdam vaticiniis deerat, imo quibusdam excludebatun Intelligendi sunt ergo illi textus tanquam figurse spiritualis Jerusalem, scilicet Ecclesias Christi. Quidquid igitur spirituale erat in prophetiis impletum est ac quotidie impletur in Christiana religione. Christus a Pro- phetis praeparatus ac prsediaus, doarinas in Vetere Testa- mento quasi m germine contentas ampliavit et perfecit simulque vaticinia a Prophetis edita adimplevit, ideoque aivmusest legatus primarius ac principalis, cujus dodrinam utpote divmitus revelatam toto corde ampledi debemus. Hoc argumentum minime spernendum est etiam nostris diebus, eo uti debemus sicut mos fuit semper apologetis jam ab initiis Ecclesise, ut videre est apud S. Justinum, non paucos tantuin textus allegando, sed faflu^n integruin prceparatce Religionis chrisHance' ym praedicationibus, tum praedidionibus vironim soc^ialner a Deo missorum. -^ ArT. III. DlVINITAS RELIGIONIS CHRISTIAN/E CONFIRMATUR EX COMPARATIONE CUM ALIIS ^ Duae sunt do6trinae religiosae quas a quibusdam ae jui- parantur vel anteponuntur Christianismo, nempe Bud- dhisnms et Mahumetisnius^ de quibus pauca dicenda nobis manent. I. De Buddhismo^ ; ^ 171. Buddhismus in India floruit sceculo sexto ante "^ Christum, et usque nunc viget in insula Ceylan, in Siam, in populo Sinensi, Thibetana regione et Japonensi impe- rio; habet se6latores permultos (circiter 120.000.000). 1 Historia. Vita fundatoris difficile cognoscitur. Videtur Siddharta, qui postea Budha seu sapiens jdidlus est, natum fuisse circa annum 557 ante Christum ex regia stirpe; patriam domum, uxorem et filios deseruisse ut sapientias studeret cum Brahmanistis; postea in soliiudinem secessisse in qua assi- duis meditationibus viam snlutis invenit. Hanc doctrinam prasdicavit ordinemque monachoruin instituit qui magistri vestigiis inh^rentes cum illo praedicaverunt. ' Sy7i. maj., n. 538-547. Cf. ABBjt de Broglie, Problhnes et conclu- sions de t Histoire des Religions. 2 Cf. HuBY, Christus, p. 138, 258; Rrtcout, OU en est l Histoire de: ^eligions, 1, p. 267; Dic LA Vallke-Poussin, Bouddhisme. 85. 7f DE RELIGIONE GHRISTIANA. 65 172. 2 Doctrina. A) Be Deo nil docet Buddhis- mus; omnia entia essentialiter aequalia sunt; omnia miitan- tur perpetuo, excepta sola Lege vi cujus bonas adliones mercedem, malae castigationem secum afferunt; homo ergo ab aliis entibus essentialiter non differt, Metempsychosi subjicitur donec perfedlionem in nirvana acquirat. B) Summa perfedlio est exsti^t^io quorumlibet deside- riorumanima, quae obtinetur meditationibus, con- fessione culparum; sympathiam universalem commen- dat Siddharta, et jubet fideles eleemosynam religiosis praebere. Fidelibus prohibentur furtum, mendacium, ebrietas, homicidium, adulterium; religiosis praescribitur coelibatus et paupertas. Hodie ?nultce sunt selce apud Buddhistas, et apud populum non do6lrina atheistica servatur, sed polytheis- mus cum idolis multis et obscenis. 173 3 Critica. Hinc si primo intuitu quaedam stmilia apparent in Buddhismo et Christianismo, simili- tudo est in quibusdam ritibus aut praxibus, non in dodtri- nis quae toto caelo differunt, cum Christianismus ad vitam perfe6lam, Buddhismus ad annihilationem ducat. Istae similitudines facile explicantur absque mutuo influxu, ex communibus aspirationibus quae apud homi- nes vigent^ et quibus satisfacere tendunt omnes reli- giones. 174. Sed tam multa dissimilia in Buddhismo et Chris- tianismo inveniuntur, ut aequiparari nequeant : A) Miracula a Christo patrata sunt ad confirmandam divinitatem suae do6lrinae : desunt in Buddhismo, et si adessent, diyinitatem missionis Siddharta non proba- rent quia ipse nil de Deo dicit. B) Excelleniia christianae doftrincB ejus originem divi- nam suadet : dogma Buddhismi valde deficiens invenitur, ut patet ex didlis; ethica, hcet dogmate perfe6tior, tamen superbiae et amori suiipsius plus aequo favet. C) Propagatio Christianismi est miraculum ordinis mo- ralis : non autem propagatio Buddhismi quae sufficienter explicatur qualitatibus et defe6libus hujus religionis. Unde apparet Buddhismum esse humani ingenii foetum, et Christianismo longe inferiorem. N 672. 3 86. 66 GAPUT II.-^DE RELIGIONE GHRISTIANA. II. De Mahumetismo175. Mahumetismus ortum habuit m Arabidy saeculo septimo post Christum^ et propagatus est in Asiam, Afri- cam et partem Europas. 1 Historia. Mahumes natus circa annum 57o,pavit greges, postea mercaturam exercuit, Angelum Gabrielem sibi appa- ruisse dixit, et praedicavit docflrinam novam. Anno 622, e Mekka in Medinam migravit; postea dies qui fugerat fuit initium asra^ mahumetanse. Vi armorum. rehgionem multis imposuit et mortuus est 8 junii 632. 176. 2** Doctrina. Sex sunt praecipua dogmata a Mahumete data : i) existentia Dei unius, exclusa trinitate personarum, 2) existentia angelorum, 3) missio divina prophetarum quorum ipse est maximus, 4) revelatio h'bri sacri qui dicitur Coran, 5) immortalitas animae et resur- redlio corporum, 6) fataHsmus. Prohibentur kidi aleatorii, vinum, caro suilla, imagines, imperantur preces, ablutiones, jejunia, piae peregrina- tiones, eleemosynae, circumcisio, et super omnia com- mendatur bellum sandlum. Polygamia et divortium per- mittuntur, necnon servitus infidehum. 177. 3 Critica. A) MuUa sunt vera in Mahume- tismo quse facile explicantur quia mutuata sunt a Judaismo et Christianismo. Sed non potest haberi ut instauratio antiquae revelationis et Christianismi, quia dogmata essen- tiaha a Christo prsedicata negata sunt a Mahumete. 178. B) Insuper, nil probat Mahumetem fuisse a Deo missum ad instaurandam veram reHgionem : a) ipse missionem suam affirmavit, sed ejus testimonium non est fide dignum, ciim nullo miraculo confirmetur; b) ejus affirmatio est falsa : nam Deus hbidinem permittere nequit; c) propagatio Mahumetismi vi armorum exphcatur, d) frudlus hujus rehgionis veritatum/r^^w;^//>(pr8esertim monotheismo) quae servavlt, tribui debent. Ergo Mahumetismus est et ipse opus humanum quod longe transcendit Christianismus. ' Syn. inaj , n. 548-553; Huby, Christiis, p. 541; Bkicout, Ou en csi VHistoire des Religions, I, p. 424; Carra de Vaux, Le Mahomi' iisme. 87. GONCLUSIO TRAGTATUS. 67 179. COnclusio. Ex hac comparatione Christia- nismi cum aliis religionibus sequitur Christianismum et quidem solum esse omnino transce^tdentem^, Ex quo inferre licet valde probabiliter eum esse divinum, cum sine speciah* Providentias interventu haec transcendentia explicari nequeat. Haec conclusio certa evadit quando accedit argumentum historicum supra expositum, ex quo colligitur Christi testimonium de sua missione rehgiosa et do6lrinah, sandlitate et variis miracuHs firmatum, esse omnino fide dignum. CONCLUSIO TRACTATUS. Religio Christiana est ab omnibus ampleftenda. 180. Probavimus : i) reHgionem ahquam esse a quo- hbet homine colendam; 2) ahquam revelationem esse humano generi moraliter necessariam; et 3) Christianis- mum esse hodie solam rehgionem revelatam; ergo uni- cuique gravis incumbit obhgatio christianam fidem am- plecStendi. 181. Hanc conclusionem dire^e probare possumus ex verbis Christi et Apostolorum : a) *' Qui credit in eum, non judicatur; qui autem non credit jam judicatus est quia non credit in nomine Unigeniti Fihi Dei^''; ** Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemnabitur^ ". b) Item Petrus : " Non est in alio ahquo saUis. Non enim ahud nomen est sub cselo datum hominibus in quo oporteat nos salvos fieri^". Et Paulus : ^* Non Hoc argumentum egregie evolvit Abb6 de Broglie, Problhnes et conclusions de VHisioire des Religio7is. Integre legantur cap. VIII, IX, X, XI. Hinc apparet Catholicos non timere ne historia Religionum divulgetur, sed e contra multuni sperare ex hac comparatione instituta inter Christianismum et ceteras Religiones; nam nulla inveniri potest quae tam evidentia prse se ferat signa interventfis divini tum in funda- tore, tum in institutione, propagatione ac conservatione, tum in efficacia morali, tum in prseparatione, ideoque religio cathohca non solum alias religiones transcendit, sed in seipsa considerata omnino transcendens est, ita ut opus Dei ab onmibus haberi debeat. 2 Joan., III 18. 3 Marc, XVI, 15-66. ^ Aa., IV, 12. 88. 68 CONGLUSIO TRAGTATUS. justificatur homo ex operibus legis, sed per fidem Jesu Christi^". Ergo Deus hanc obhgationem aperte promulgavit. Responsum igitur habemus quaestioni quam initio hujus Tradlatds solvendam ponebamus : num et quamnam reli- gionem homines amplefti teneantur? Debemus omnes religionem christianam profiteri. ' Galat., II, i6. 89. TRACTATUS II. DE ECCLESIA CHRISTI. 182. Jesus Christus missus est a Deo ad docendam veram Religionem ab omnibus hominibus ample^tendam. Sed quisnam sii verus Christianisfnus? De faiflo plu- res sunt hodie societates quae christiano nomine gldrian- tur, licet omnino diversae sint : Protestantes negant Chris- tum instituisse au6loritatem supremam et infallibilem quae revelationem tuto servaret et propagaret; Grc^ci schismatici admittunt audloritatem infaUibilem quam in corpore Episcoporum collegialiter agente ponunt ; Catholici tenent au6toritatem supremam corpori Episco- porum competere, sed etiam hujus corporis Capiti, nempe Pontifici Romano, qui vices Christi gerit in terra. Quaeritur ergo quisna?n ex his tribus conceptibus sit verus^ seu menti divince consenta?ieus ? 183. Duplex erit pars in Tra6tatu : prior, apologetica^ de inventione veras Christi '^ZQ}i^^'^ posterior^ dogmatica^ de organica Ecclesiae catholicae constitutione. Ecclesiam initio hujus traflatus vocamus sensu generali ccetum homi- num viatorum Christi doftrinam profitentium; accuratio- rem vero definitionem in fine trademus. CAPUT I. De inventione veras Ecclesias Christi. Prsenotanda. I. De variis modis quibiis Ecclesia a variis Christianoriim societatibus concipitur^. 1 De Ecclesiis GRy*:cis a Romana sede separatis. 184. Graeci, qui Orthodoxos sese vocant, docent Ecclesiam visibilem esse a Christo constitutam, eamdemque privilegio * Sv^op. frr.jj.. n. 562-576. 90. 70 CAPUT I. infallibiliter docendi, ac ieges ferendi fuisse prasditam, quod mcorpore Eplscoporum residet. Contendunt primatuni Pon- tificis Romani non esse juris divini, sed juris ecclesiastici, ob urbis Romas dignitatem Romanis Pontificibus primitus concessum, posteaque primatum Archiepiscopis Constantino- politanis merito translatum fuisse, saltem quoad orientales Ecclesias. Agnoscunt au6loritatem septem priorum Conci- liorum (Ecumenicorum. Juxta eos ergo Ecclesia est societas aristocratica^ ab Episcoporum collegio regenda. 2 DE VARIIS SECTIS PrOTESTANTIUM. 185. Omnes rejiciunt primatum Romani Pontificis, et unam agnoscunt fidei regulam, nempe Scripturam Sacram. Ltctherani dicunt veram Ecclesiam Christi esse invisibilem, sed fideles in terra uniri vinculis baptismatis, ccenae, et Evan- gelii prasdicationis. Hsec societas visibiiis non fuit constituta a Christo, et ideo muiti ad Ccesarismum confugiunt. Calvinistce admittunt Ecciesiam visibiiem in qua presby- teris a popuio deiegatis, jure divino episcopis asquaiibus, com- petit ecciesiae administratio : quod systema dicitur Presbyte- rianismus, Anglicani saitem pierique admittunt societatem visibiiem a Christo institutam, et ab episcopis regendam, ideoque dicuntur Episcopalistce. Denique se6las permuitse contendunt Ecciesias esse sui juris, et potestatem habere sibi constituendi leges ac mini- stros, prout sibi magis piacuerit :^ hic est error Multitudi- nisiarum, 3 De Liberalibus et Modernistis. ^A A 186. A) Protestantes Liberales a) negant Christum insti- ^'i tuisse Ecclesiam ut societatem, ctim ei persuasum fuerit regnum cseli una cum fine mundi mox venturum esse; b) et explicant naturaii processu Ecciesiae efformationem. Fideies qui primum sequales erant, eiegerunt seniores qui coetibus re- iigiosis praesiderent. Grassante Montanismo, potestas Epis- coporum qui ecciesiis praeerant pauiatim crevit, et mox habiti sunt ut successores Apostolorum; orto Gnosticismo, instituta fuit reguia fidei, sciiicet traditio ab Apostoiis per successionem Episcoporum usque ad nostra tempora perveniens. Postea, au(flontas Romani Pontificis invaiuit et omnino suprema eva- sit. Cum hsec potestas ecciesiastica tum Summi Pontiiicis, tum Episcoporum, sit mere humana, et saepe tyrannica, quili- bet jus habet direcfte Deum adeundi et cumeointimam unio- nem ineundi. B) ModernistcB eamdem admittunt evolutionem in consti- tuenda Ecclesia, putant privatum conscientiae judicium ante- 91. DE INVENTIONE VER^ EGCL. GHRISTI. 71 ponendum esse ejus au61oritati, sed rejiciunt individualismum religiosum, et dicunt Ecclesiam er.se necessariam ad veram fidem servandam ac propag^andam, eique tanquam sociali aucftoritati obediendum esse. 4 DOCTRINA CaTHOLICA. 187. Catholici de Ecclesia tria praesertim tenent : a) Christum instituisse Ecclesiam ad modum societatis proprie diSlce; b) in eadem constituisse Episcopos qui suprema potestate docendi et regendi pollerent; c) prima- tum jurisdid;ionis in omnes fideles et pastores contulisse Romanis Pontijicibus. II. De naturd et vi argumentoruni quce in hdc privid parte adhibentur^. ; x88. Ad detegendam veram sententiam Christi de Ecciesia sua, utemur ; 1 Scriptura sacra^ et praecipue i) Evangeliis quorum au6loritatem jam demonstravimus; 2) A^ibus Apostolo- rum, necnon Epistotis^ quie continent doClrinam Christi genuinara, cum Apostoli se a Jesu edo6los et missos dicant, ac niiracuUs confirment. Scriptura sacra, ut liber humanus cum Rationalistis habebitur, ut liber divinus cum Protestantibus ortho- doxis. Objicitur ea quae in EvangeHis referuntur forsan adulterata fuisse o^^Adsci progressiifd idealisatione. Quod systemajam confutavimus supra, n. 82. Sed prj^eterea : a) Textus quos proferemus sunt multi, maximi momenti, cum substantia Evangelii arcfle connexi, ita ut negari nequeant quin totum Evangelium toUatur; b) si formam ipsam verborum attenda- mus, videntur verba ab ipso Jesu prolata et traditione accu- rate servata ; c) denique prae oculis habendum est Provi- dentiam divinam, quae Jesum pluribus saeculis praedicatione prophetica praeparavit et miraculis multis commendavit, per- mittere non potuisse religionem veram substantialiter adulte- rari a coasvis Christi. iSp- Notandum est minime qucefendam esse in Scrip- turci scientificam et co?npletam Ecctesia^ detineationem. ' Syn. niaj., n. 578-581. 92. 72 GAPUT I. Ecclesia sicut bonum semen crevit et fa6la est arbor magna cujus rami universam faciem terrae obumbrant. Tempore Christi et Apostolorum, nondum apparuerant omnia ejus organa, sed quaecumque essentialia sunt jam existebant a Christo explicite designata : scilicet Christus revera jecit fundamenta Ecclesiae cihm Collegium Aposto- lorum instituit cui pr^efecit Petrum, ac supremam do- cendi, regendi et san6lificandi potestatem ei explicite commisit. 190. 2 Traditionibus Apostolicis. Nam non omnia quae fecit et dixit Jesus in Hbris sacris scripta sunt, et Apostoli non solum ad scripta, sed etiam ad ea quae ore tradiderant saepe provocant. Sunt ergo, praeter Scripturas, Traditiones orales quae mentem Christi fideliter servant : nam Apostoh Christo proximi fuerant, et dodlrinas ab eo traditas tenacissime custodiebant. Utemur non tantum di^is Apostolorum, sed et eorum gestis^ quae ostendunt quom.odo reapse conceptus Christi de regno suo intelle6lus fuerit ab ejus discipuhs. Provi- dentia divina certiores nos facit Apostolos non adulterasse mentem Christi de opere suo in mundo. Argumenti causa, his traditionibus prout hwnanis^ in parte apologetica, utemur. 3 Ratione naturali^ n quantum nobis manifestare valet quae aptiora sunt ad consequendum fiinem a Deo intentum in instituenda societate ecclesiastica; argumenta autem hujusmodi non sunt ex se apodi6tica, sed viam parant demonstrationi aut eam complent. Divisio. Pars apologetica ita dividitur : divina insti- tutio Ecclesiae, id est, aiicujus magisterii vivi et infalhbilis, 1 ratione suadetur; 2 historice probatur j 3'' notis visibi- libus confirmatur^ L ^ Hunc ordinem ampledlimur utpote praesenti et generali controversiae statui magis accommodatum. Quia vero argumenta apologetica diver- sis mentibus adaptari debent, Apologetae ordinem invertere possunt secundum psychologicas auditorum aut ledlotum dispositiones. 93. DE INVENTIONE VER^ EGGL, GHRISTI. 73 ArT. I. DlVINA INSTITUTIO ECCLESIJE RATIONE SUADETURi. aajc 191. Status qucestionis. Primaria quaestio solvenda