هاي بيوجذب فلزات سنگين كروم و كادميوم از پساب هاي بررسي روش

)مروري مطالعه( صنعتي با استفاده از زائدات كشاورزي

دانش آموخته كارشناسي مهندسي بهداشت محيط،- سيد محمد رضا طيبان ، الهام ترابي

،دانشكده بهداشت، دانشگاه مهندسي بهداشت محيط گروهاستاديار و عضو هيات علمي - علي اصغر نجف پور، حسين عليدادي

علوم پزشكي مشهد، ايران

استاديار و عضو هيات علمي گروه مهندسي بهداشت محيط، دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي مازندران، - محمد علي ززولي

ايران

بهداشت محيط دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي مشهددانشجوي كارشناسي مهندسي - الهام ترابي

�����

Survey of Biosorption Chromium and Cadmium

from industrial effluent, by using agricultural waste material-A Review

Article Introduction:Heavy metals such as chromium and cadmium are the most common pollutants such high

concentrations usually are found in industrial wastewater and cause damage to the liquid environment and

health risk of falling living creatures, especially human beings are. Conventional methods of removal these

metals because of high cost, need for new method development, economic and cheap to create. In recent

years the use of absorbent cheap attention of many researchers has been. This Biosorption mainly of waste

from industrial activities, especially agriculture and are preparing. This study determined methods and

types of agricultural waste as a potential absorption in the separation of heavy metals chromium and

cadmium from industrial wastewater to the advantages and disadvantages of expression and the rate of

removal efficiency obtained in previous research done in this field pay.

Methods: This study reviewed sources (Review Article) and the resulting article, published results of

research and information gathered from Internet resources, published articles and books in the field remove

heavy metals from industrial wastewater in and the world, and practices to eliminate these metals and

related metals removal methods of preparation and has been developed in total from 58 as the number of

articles reviewed in the preparation of this paper is used.

Results: Several studies about the use of agricultural waste to remove heavy metals, chromium and

cadmium that can be done using rice bran, rice, rice, banana skin, orange skin, apple skin, skin hazelnuts,

walnut skin, leaves and bark, ink oak tree, pulp, sugar cane, corn, wheat bran, sawdust, bark peanut,

sunflower stalk, stem grapes, alfalfa, mustard, acacia flowers, etc. has been done.

Conclusion: Biosorption of resulting very low cost agricultural waste are available, are renewable. Some

studies maintain this adsorbent can increase the efficiency of it. In further research on chromium ion

Biosorption increasing pH, increasing the time will increase the amount of absorbent material absorbed

dose is increased if the Biosorp�on cadmium ion with increasing pH to about pH, 8, will increase the �me

and dose of Article absorber increases in both pH as a determining factor in the rate of absorption is

discussed. Remove substances such as chromium in the tree sawdust, rice Husk, tea residue, bagasse.

Eucalyptus bark Most have rate remove (remove the top 90%). And remove the metal cadmium in

calcareous coral granules, rice skin, Corn stalk, sawdust and plant biomass fennel highest metal removal

rates have been allocated to.

Keywords: Biosorption, chromium, cadmium, agricultural residue

مي صنايع يافت درفاضالب باال هاي معموالًدرغلظت هستندكه هايي آالينده كروم و كادميوم رايجترين زجمله ا سنگين فلزات :مقدمه و هدف

روش هاي متداول حذف اين فلزات به . ميگردند انسان به خصوص زنده موجودات سالمت افتادن مخاطره وبه آبي محيطهاي به آسيب شوندوموجب

قيمت ارزان اخيراستفاده ازجاذبهاي درسالهاي. هاي جديد، ارزان قيمت و اقتصادي ايجاب مي نمايد دليل هزينه باال، نياز مبرمي به توسعه روش

اين بيوجاذب ها عمدتاً از مواد زائد حاصل از فعاليت هاي صنعتي و به خصوص كشاورزي تهيه .است قرارگرفته ازمحققين بسياري دتوجهمور

اين پژوهش با هدف تعيين روش ها و انواع ضايعات كشاورزي به عنوان پتانسيل هاي جذب در جداسازي فلزات سنگين كروم و كادميوم . شوند مي

.صنعتي به بيان مزايا و معايب و ميزان راندمان حذف بدست آمده در پژوهش هاي انجام شده قبلي، صورت گرفته است از پساب هاي

، Biosorption ،adsorptionبوده و بااستفادهازكلماتكليدي ) Review Article(اين مطالعه از نوع مرور منابع :مواد و روش ها

biodegradation،Heavy metal ،Chromium ،Cadmium مقاالت مرتبط در پايگاه هاي اينترنتيscience direct ،google

scholar ،madscape ،iranmedex ،SID در تهيه اين 2011تا 1997مقالهيافت شده بين سالهاي 50، جستجو شد و در مجموع تمامي

. مقاله استفاده شد

مطالعات متعددي در مورد استفاده از ضايعات كشاورزي در حذف فلزات سنگين كروم و كادميوم انجام شده كه مي توان به استفاده از :يافته ها

سبوس برنج، شلتوك برنج، پوست موز، پوست پرتقال، پوست سيب، پوست فندق، پوست گردو، برگ و پوست درختان، جوهر درخت بلوط، تفاله،

.گندم، خاك اره، پوست بادام زميني، ساقه آفتابگردان، ساقه انگور، يونجه، خردل، گل اقاقيا و غيره اشاره نمود نيشكر، ذرت، سبوس

در برخي از . باشند بيوجاذب هاي حاصل مواد زائد كشوارزي هزينه بسيار پاييني داشته و در دسترس و تجديد پذير مي: بحث و نتيجه گيري

، pHدر بيشتر اين پژوهش ها در مورد بيوجذب يون كروم با افزايش . ها گردد تواند باعث افزايش راندمان آن مطالعات اصالح اين جاذب ها مي

، pHبه حدود pHافزايش زمان ماند و افزايش دوز مواد جاذب ميزان جذب افزايش يافته، در صورتي كه در مورد بيوجذب يون كادميوم با افزايش

در . به عنوان يك عامل تعيين كننده در ميزان جذب مطرح مي باشد pHده جاذب افزايش مي يابد و در هر دو مورد ، وافزايش زمان ماند و دوز ما8

پوست درخت اكاليپتوس بيشترين ميزان حذف را . زمينه حذف كروم موادي مانند خاك اره درخت راجي، پوست برنج، زائدات چاي، تفاله نيشكر

مورد حذف فلز كادميوم گرانول مرجان آهكي، پوست برنج، ساقه ذرت، خاك اره و بيومس گياه رازيانه باالترين و در). 90%حذف باالي (اند داشته

.ميزان حذف اين فلز را به خود اختصاص داده اند

بيوجذب، كروم، كادميوم، زائدات كشاورزي:كلمات كليدي

مقدمه

هستندكه آاليندههايي رايجترين ازجمله نگينس فلزات

آسيب ميشوندوموجب صنايع يافت باالدرفاضالب معموالدرغلظتهاي

به زنده موجودات سالمت افتادن مخاطره وبه آبي محيطهاي به

امروزه يكي از مهمترين مسايل زيست . )1(ميگردند انسان خصوص

محيطي، تصفيه فاضالب هاي صنعتي است كه شامل فلزات سنگين

ظير سرب، مس، كروم، كادميوم، نيكل، آهن، روي، آرسنيك، منگنز ن

كه اين آالينده ها در فاضالب صنايع . )4-2(و جيوه مي باشد

آبكاري، چرم سازي، دباغي، ريخته گري، عكاسي، الكترونيك،

كاغذسازي، معدن، پالستيك، توليد كود و مواد شيميايي وجود

چندين حادثه در زمينه آلودگي منابع سطحي به فلزات . )5(دارند

كه "ايتاي ايتاي "سنگين گزارش شده است به عنوان مثال بيماري

. )7, 6(مربوط به آلودگي كادميوم در رودخانه جينسو ژاپن بوده است

آب و خاك وارد شده و باعث آلودگي اين فلزات به صورت محلول در

همچنين سبب . )4(آب هاي سطحي و زير زميني و خاك مي شوند

. )4(گردند شوند، مي بر هم زدن اكوسيستم هايي كه به آن وارد مي

انتشار فلزات سنگين در محيط زيست كه با توسعه صنعتي و افزايش

مي باشد يكي از مشكالت زيست محيطي در بسياري از جمعيت توام

فلزات سنگين مي توانند در بدن موجودات زنده . )8(كشورها مي باشد

تجمع نموده و موجبات بيماريها و ناتواني هاي مختلف را فراهم

اين فلزات قابل تجزيه زيستي نبوده و اثرات سمي آن ها در . آورند

.)8(بدن موجودات زنده مزمن مي باشد

اي در معرض فلزات سنگين سال اخير به طور فزاينده 50انسان در

فلزات سنگين منتشر شده در محيط وارد خاك . )2(قرار گرفته است

به طور عام، . )4(شده و سپس وارد زنجيره غذايي انسان مي گردند

ي سيستميك بوده با اثر اختصاصي روي فلزات سنگين سم ها

اعصاب، كليه، جنين و سرطان زايي مي توانند سبب مرگ و مير

سنگين با ايجاد اختالل در سيستم ذهني و عصبي فلزات. )2(شوند

بدن و تحت تاثير قرار دادن نوروترانس ميتورها و همچنين اثرات

قلبي و عروقي و اثر روي سيستم ايمني و توليد مثل رفتار انسان ها

براساس قوانين و استانداردهاي ملي و . )2(را تحت تاثير قرار مي دهد

بين المللي حدمجازي براي تخليه پساب صنايع حاوي فلزات سنگين

به محيط هاي آبي مطرح شده است، در صورتيكه پساب صنعتي با

ز اين حدود وارد محيط شود سبب بروز آسيب ها و غلظت باالتر ا

در اين ). 1جدول ( خطراتي براي سالمت انسان و محيط مي شود

كروم . مطالعه پيرامون حذف كروم و كادميوم بحث مي گردد

ازجملهفلزات سنگينميباشدكهدرپسابهايصنعتيازقبيل

. فرآوريفلزات،صنايعĤبكاري،نساجي،چرمسازيوكودسازييافتميشود

.تجمعكرومدربافتهاي حيوانيوگياهيميتواندسبببروزمخاطراتجدي گردد

. )9(كرومباعثايجاداختاللدركاركبد،كليهوريه سرطانزايي مي شود

كادميوم . ك محسوب مي شودكادميوم يكي از فلزات سنگين خطرنا

و تركيبات آن بسيار سمي هستند و از عوارض نامطلوب حضور آن در

بدن مي توان به اسهال، شكم درد و استفراغ شديد، شكستگي

استخوان، عقيم شدن، آسيب به سيستم عصبي مركزي، آسيب به

و DNAسيستم ايمني، ناهنجاري هاي رواني و آسيب احتمالي به

كادميوم در بدن انسان اثر تجمع در كليه . )10, 9(كرد سرطان اشاره

در )درصد 50(بيشترينمصرفكادميوم. )10(دارد

. )1(صنايعĤبكاريوسپسمصرفĤندرآلياژهايكادميومميباشد

پژوهش هاي متعددي در زمينه حذف و پاكسازي فلزات سنگين

ساب هاي صنعتي و محيط هاي آبي صورت كروم و كادميوم از پ

و تكنيكهايمختلفيبرايكاهشمقداريونهاي . گرفته است

روش هاي متداول حذف اين فلزات . فلزيازفاضالبهامطرح شده است

شامل روش هاي تبادل يوني، اكسايش و كاهش شيميايي، اسمز

. )3(معكوس، ترسيب شيميايي، الكترو دياليز، و غيره مي باشد

هركدامازآنهادارايمزاياو

مضراتيبراساسسادگي،انعطافپذيري،مؤثربودنفرايندها،قيمت،

به دليل هزينه باالي روش هاي . )3(مشكالتتكنيكيونگهداريميباشند

متداول حذف فلزات سنگين نياز مبرمي به توسعه روشي جديد، ارزان

براي پاسخگويي به اين نياز . )11, 8(قيمت و اقتصادي ايجاد گرديد

) Biosorption(در سال هاي اخير مطالعات در زمينه بيوجذب

مزايا و معايب روش هاي متداول حذف فلزات . )1(شدت گرفته است

.آمده است 2جدول سنگين كروم و كادميوم در

حد مجاز و اثرات مضر بر روي سالمت فلزات سنگين مختلف: 1جدول

�ع �����

���� ���ب ����� ا��� �ارد � �$� #"�ز �ا)mg/l(

$�#"�ز

)�/��(ا'&��� �%

ا*�ات #)�

����������� ��������

��ذب

���ر����ورز��

��ر��

WHO USEPA

�م�&$*�ن زا��، &�% ��$وز�# Cd 0.1 0.1 0.05 3 5 !�د /.� -,# و از د&+ ،�0�!

دادن وزن

Cr6+ 0.5 - 1 !$وم

50

١٠٠

����4 �3 &$*�ن زا��، ،���ره�� ر��� ا��6د

�7&�8 +&��9

Cr3+ 2 2 2 !$وم

مزايا و معايب برخي از روش هاي حذف فلزات از فاضالب: 2جدول

#���. #-ا�� روش

• ���:; %&$

&�د� •

ارزان •

9?ف ��7$ ��=ات •

0 ;�0 ز��د •@� A6@ 0ارB�

• Cت د�D���

• ���:3 -�/� @A6 • ا-�BEد ;

• �$.��

• F�� 3/�=ه

• ���:��اد ; �F�� ف$��

��دل ��-� • • F�� �� رو;��� ا9

9?ف ا-7���� ��=ات •

• F�� 3/�=ه

� !:� 9?ف •=�� � 0Eاد ��ن ه� ;�0 ا-0

• ���: 9?ف ا-7���� ��=ات • رو;��� ا@�7$و;

• ���: 0Hم ��$ف ��اد ;

• I@�J =ات�وردن �� �3 د&+

• F�� � ه=�/3 &$���K 3?ار

• F�� � ه=�/3 را� ا-0از

����ل •pH ن��$� +L�M 3 و او@

9?ف ��7$ ��=ات • و&��E� A�$! 3ل�?ب �3 •

• F�� 7$ از (!�را����٩٩ 0Oدر(

ه=�/�E� A�$! 3ل •

• � 0Hم -�ز �3 ا9

وا��H �.7:��$د �3 ��ذب •

• �E�* �+ ه�@�P=ات • ا&7,�د� از ز�7$ �� 9?ف �

روش ه�� -��Q! �ً7 ه=�/3 •

• A !�را�� ��8

��/0ه�� ����M و ا@7$ا��7$ا&�ن •$� • 0Pاد زا�� 0@� Q! 0���

• Q! ���:��$ف ��اد ;

• F�� از (!�را�� $ F��٩T �در0O �$ا����/ )��=ات �3

• � ه=�/3 او@3 و ه=�/3 را� ا-0از

!�هV در0O 9?ف �� �U9ر • ��=ات د�.$

مطالعاتمربوطبهجذبفلزاتسنگينبا استفادهازبقايايگياهيعمدتاازدهه

ميالديبودكهمطالعاتجذب 1990ازاواخردهه. (12)شروعشد 1970

بااستفادهازبقايايگياهيشاهدتحولديگريشد،به

جاياستفادهازروشفعالسازيفيزيكي زغالجاذب، طوريكهبه

.(12)ازفعالسازيشيميايييااصالحشيميايي آناستفادهگرديد

دراينروش،افزايشظرفيت جذبوكاهشزمانتعادل،هزينههايفعالسازيبه

. )12(مراتبكمترازروشفعالسازيفيزيكياست

يكيازجاذبهايپركاربرددراينزمينهكربنفعالميباشداماهزينهبااليمراحلفعال

سازيوكمبودنقابليتاحيا،كاربرداينمادهرادرمقياسهايبزرگمحدودكردهاست

دهند ،بهطوريكه صاحبانصنايعرغبتزياديجهتتهيهواستفادهازآننشاننمي

درسالهاياخيراستفاده (9).

جاذبهايي.)8(ازجاذبهايارزانقيمتموردتوجهبسياريازمحققينقرارگرفتهاست

كهبهفراواني

.)8(يافتشدهودردسترسباشندوهزينهĤمادهسازيĤنهاپايينباشد

اين جاذب ها عمدتاً از مواد زائد حاصل از فعاليت هاي صنعتي و به

از . خصوص كشاورزي تهيه مي شوند و بيشتر پايه سلولزي دارند

جلبك ها، مخمرها، كپك ها، توده هاي زيستي ميكروبي و مواد زائد

.ر حذف فلزات سنگين استفاده شده استكشاورزي د

مواد كشاورزي مخصوصاً آن هايي كه داراي سلولز هستند پتانسيل

تركيبات اصلي توده زيستي زائدات . )13(بيوجذب فلزات را دارند

كشاورزي شامل همي سلولز، ليگنين، ليپيدها، پروتئين ها، قندهاي

اصلي هستند كه جداسازي فلزات سنگين را ساده، نشاسته گروه هاي

. )13(از محيط آبي آسان مي نمايند

مطالعات متعددي در مورد استفاده از ضايعات كشاورزي در حذف

توان به فلزات سنگين كروم و كادميوم انجام شده است كه مي

تقال، استفاده از سبوس برنج، شلتوك برنج، پوست موز، پوست پر

پوست سيب، پوست فندق، پوست گردو، برگ و پوست درختان،

جوهر درخت بلوط، تفاله، نيشكر، ذرت، سبوس گندم، خاك اره،

پوست بادام زميني، ساقه آفتابگردان، ساقه انگور، يونجه، خردل

در اين پژوهش برآنيم تا با هدف تعيين روش . انجام شده است

ي به عنوان پتانسيل هاي جذب در استفاده از انواع ضايعات كشاورز

جداسازي فلزات سنگين كروم و كادميوم از پساب هاي صنعتي به

بيان مزايا و معايب و ميزان راندمان حذف بدست آمده در پژوهش

. هاي قبلي انجام شده در اين زمينه بپردازيم

مواد و روش ها

بوده و ) Review Article(اين مطالعه از نوع مرور منابع

، Biosorption ،adsorptionااستفادهازكلماتكليدي ب

biodegradation،Heavy metal ،Chromium ،

Cadmium مقاالت مرتبط در پايگاه هاي اينترنتيscience

direct ،google scholar ،madscape ،iranmedex ،SID ،

مقالهيافت شده بين سالهاي 50جستجو شد و در مجموع تمامي

. در تهيه اين مقاله استفاده شد 2011تا 1997

: يافته ها

ابتدا به بررسي مدل هاي جذب و پارامترهاي ترموديناميكي جذب مي

. پردازيم و سپس يافته هاي حاصل از اين مطالعه را بيان مي نماييم

:بررسي مدل هاي جذب

دل هاي جذب فيزيكي النگمور و فروندليچ دو مبناي متداول در م

.حذف آالينده ها محسوب مي گردند

ايزوترم جذب النگموير يكي :)14(مدل جذب النگموير 3.1.1

يكي در مورد جذب مي باشد كه در بسياري از از قوانين معتبر فيز

براي جذب تك اليه اي روي سطوح با تعداد . موارد صادق مي باشد

رابطه آن به . محدودي از موقعيت هاي جذب يكسان به كار مي رود

:صورت زير مي باشد

q� = Q�K C� �1 + bC��⁄

mg(مقدار آالينده جذب شده بر حسب �qكه در آن g⁄ ( در هر

داكثر ظرفيت جذب به وسيله توده ح �Qلحظه،

mg(زيستي g⁄( ،K ثابت تعادلي كه به ميزان تمايل جذب ) b(يا

غلظت تعادلي �Cو) Lmg-1. (شونده به توده زيستي بستگي دارد

به �Cبر حسب �qنمودار . است) Lmg-1(آالينده يا جذب نشده

از رابطه �Cدر هر �qصورت يك تابع هموگرافيك است كه مقدار

به صورت تجربي از �Cبه ازاي هر �qمقدار . آيد به دست مي) 1(

:رابطه زير به دست مي آيد

q� = �C� − C�� X�⁄

در جريان هاي ورودي و Iبه ترتيب غلظت گونه �Cو �Cكه

: ، دز مصرفي توده زيستي است كه عبارت است از�Xخروجي و

g(مقدار جرم توده زيستي در واحد حجم محلول آبي lit⁄ .( معادله

:النگمور به صورت زير به شكل خطي در مي آيد

C� q�⁄ = C� Q�⁄ + 1 �Q� ∙ K �⁄

را مي توان به ترتيب از شيب و عرض از مبدا bو �Qكه مقادير

. آن به دست آورد

ايزوترم جذب فروندليچ :)15(مدل جذب فروندليچ 3.1.2

براي جذب روي سطح ناهمگن معتبر است و معادله آن به صورت

:زير مي باشد

q� = K�C� !⁄

نگمور مشابه موارد مطرح شده در رابطه ال �Cو �qكه در آن

، ثابت هاي مدل فروندليچ هستند كه به ترتيب nو �K. هستند

معرف ظرفيت جذب و شدت جذب هستند كه از شيب و عرض از

:مبدا فرعي خطي شده معادله به دست مي آيد

ln q� = ln K� + 1 n ln C�⁄

:)13(پارامترهاي ترمو ديناميكي

.معادله زير محاسبه مي گرددتغييرات انرژي آزاد جذب با

∆G° = −RT ln K

ثابت كلي گاز Rتغييرات انرژي آزاد استاندارد، °G∆كه در آن

)8.314 J mol K⁄⁄( ،T دماي مطلق وK باشد ثابت تعادل مي .

K.ثابت ظاهري تعادل ناشي از بيوجذب، از معادله زير به دست مي /

.آيد

K./ = C 1بيوجاذب0 C 12محلول0

به ترتيب برابر با غلظت يون ) محلول( Cو ) بيوجاذب( Cكه در آن

.باشد فلزي بر روي بيوجاذب و در محلول در حالت تعادل مي

:)16(بررسي مدل هاي سنتيكي

براي بررسي مكانيسم جذب و كنترل مراحل سرعت واكنش نظير

انتقال جرم و پيشرفت واكنش هاي شيميايي، مدل سنتيكي كاربرد

اين مدل ها شامل معادالت درجه اول و دوم هستند كه به . دارند

.صورت زير مي باشند

: درجه اولسنتيك 3.3.1

dq4 dt⁄ = K �q� − q4�

، مقدار يون q4و )min-1(ثابت سرعت بيوجذب Kكه در آن

t )mgجذب شده بر وزن جاذب در زمان g⁄ ( و با لگاريتم .است

:گيري از رابطه فوق رابطه زير به دست مي آيد

log�q� − q4� = log q� − K5t2.3.3

�log�qبا رسم نمودار − q4� نسبت بهt مي توانK7 را به

.دست آورد

: سنتيك درجه دوم 3.3.2

dq4 dt⁄ = K8�q� − q4�8

g(ثابت سرعت بيوجذب K8كه در آن mg. min⁄( ،q� وq4

رابطه . مشابه موارد مطرح شده در معادله سنتيكي درجه اول مي باشد

.فوق را مي توان به صورت زير نوشت

t q4⁄ = 1 K8 5.⁄ q�8 + �1 q�⁄ �t

اسبه عرض از مبدا نمودار به دست مي از مح K8كه در آن

.)16(آيد

زي در حذف كروم و كادميوم از كاربرد مواد زائد كشاور

طريق بيوجذب

حذف فلزات سنگين از محيط هاي آبي به وسيله مواد زائد كشاورزي

كارايي مواد زائد به ظرفيت . يك روش ابدايي و فن آوري جديد است

ها، و خصوصيات فيزيكي شيميايي آن آن ها، نيروي جاذبه بين اتم

حذف فلزات سنگين به تحقيقات متعددي در زمينه. ها بستگي دارد

وسيله استفاده از بيوجاذب هاي مختلفي در ايران و ساير نقاط جهان

از جمله اين فلزات مي توان به حذف جيوه، سرب، . انجام گرفته است

.غيره اشاره نمود. كادميوم، كروم، نيكل

:حذف كروم 3.4.1

اغلبفلزاتسنگيندرواكنشهايبيولوژيك

سلولهايموجوداتزندهدخالتمينمايندوفعاليتهاي

كرومازجملهفلزات . )17(متابوليكيرامختلمينمايند

سنگينميباشدكهدرپسابهايصنعتيازقبيل

. فرآوريفلزات،صنايعĤبكاري،نساجي،چرمسازيوكودسازييافتميشود

وجوددرپسابهاي صنعتيوهمچنيندرطبيعتدردوحالتكرومشش كرومم

كرومشش . )18, 7(ظرفيتيوكرومسهظرفيتييافتميشود

ظرفيتيدرمقايسهباكرومسهظرفيتيبسيارسمي،

تجمعكرومدربافتهاي . )19(سرطانزاوجهشزاميباشد

.حيوانيوگياهيميتواندسبببروزمخاطراتجدي گردد

(WHO) كرومباعثايجاداختاللدركاركبد،كليهوريه سرطانزا

.)20(ميشود

شماري از زائدات كشاورزي مانند پوست فندق، شلتوك برنج، خاك

اره درخت راجي، كاه گندم، پوست بادام، بيومس جوي صحرايي،

ساقه گل آفتابگردان، تفاله چقندرقند، عصاره ميوه بلوط، پوست انار،

زائدات كارخانه چاي، تفاله نيشكر، سبوس گندم، سبوس ذرت، چوب

در طبيعت وجود دارند و يا به صورت چنار ، پوست پرتقال كه

اصالحي در تحقيقات گوناگون در حذف كروم مورد استفاده قرار

در به كارگيري از پوست فندق در . گرفته اند، گزارش شده است

pH ،3حذف كروم گزارش شده است، بيشترين حذف در %89-81

در . )21(بوده و با افزايش دز جاذب ميزان حذف افزايش يافته است

. تحقيقات مشابه با اين پژوهش نيز نتايج مشابهي بدست آمده است

در پژوهش . گزارش شده است mg/g170و نيز حداكثر حذف كروم

هايي جداگانه كارايي سبوس برنج و سبوس گندم مورد بررسي قرار

درصد از ميزان كروم بوده 60گرفته كه نتايج حاكي از حذف

و كربن فعال حاصل از سبوس برنج اصالح شده با . )22(است

درصد گزارش شده 81درصد، حذف كروم در حدود 1فرمالدئيد

در اين تحقيقات با افزايش زمان تماس و غلظت جاذب و . )23(است

به طوري كه در . )24(راندمان حذف افزايش يافته است pHكاهش

درصد رسيده 99به pH ،2پژوهشي ديگر حداكثر جذب در

.)25(است

سمرقندي و همكاران گزارش دادند كه خاك اره اصالح شده درخت

و 99.67به ترتيب 12و 2هاي pHراجي در حذف كروم در

رصد بوده است و با افزايش غلظت اوليه كروم كارايي حذف د29.78

و همكاران حداكثر Gargدر پژوهشي مشابه . )26(كاهش مي يابد

درصد 62و خاك اره 86حذف كروم توسط كربن فعال خاك اره را

با استفاده از پوست گردو، Altunو Pehlivan. )27(گزارش نمودند

55، 88، 85فندق، بادام به ترتيب موفق به حذف كروم با راندمان

. اتفاق افتاده است 3حدود pHحداكثر حذف در . )28(درصد شده اند

Witek-Krowiak و همكاران با استفاده از پوست بادام زميني

در نتايج . )29(را گزارش نمودند mg/g27.86ظرفيت حذف

و همكاران بر روي كارايي حذف ساقه Monika Jainپژوهشي كه

گل آفتابكردان در حذف كروم گزارش شده است، راندمان حذف در

شده با فرمالدئيد به ساقه گل آفتابگردان جوشيده شده و نيز اصالح

با استفاده از آهن Altundogan. )30(بوده است 76و 81ترتيب

درصد 83هيدروكسيد بارگذاري شده در تفاله چغندر قند به راندمان

و همكاران Gardea-Torresdeyدر مطالعات . )31(رسيده است

بر روي حذف فلزات سنگين با استفاده از يونجه عدم حذف كروم

درصد 13شش ظرفيتي و بازيابي كروم سه ظرفيتي به ميزان

روم استفاده از كربن فعال ظرفيت جذب ك. )32(شده استگزارش

و در مطالعه . )33(گزارش گرديده است mg/g 35.5پوست انار

درصد حذف كروم با استفاده از خاكستر تفاله نيشكر در 56-91ديگر

96حالت هاي مختلف به دست آمده است در مطالعه مشابه ميزان

. )34(درصد حذف گزارش شده است

اكثر مطالعات با استفاده از زائدات كشاورزي مختلف در حذف كروم

در اكثر . درصد نشان داده اند 99تا 60حذف متغيير را از درصد

3زير pHاسيدي به خصوص در pHپژوهش ها، جذب در محدوده

، نقش تعيين pHدر نتيجه . صورت گرفته است pH ،2و بيشتر در

خالصه اي از نتايج 3در جدول . كننده اي در ميزان حذف كروم دارد

ر مجالت در مورد استفاده از به دست آمده از مطالعات چاپ شده د

.زائدات كشاورزي در حذف كروم آمده است

خالصه اي از نتايج پژوهش هاي انجام شده در زمينه حذف كروم با استفاده از زائدات كشاورزي: 3جدول

���د� زا0P !��ورز

� ��ن ��=

��0ود�

pH

W��7-

�0ل �?ب

C�/� در0O 9?ف

(%)

+ �?ب�$X

(mg/g)

Cr(!$وم 4�J ار� ا�9DO درJ+ را��6+

( 2-12 ٩٩.Z٧ -

٢٩.٨٧

- $��:.-F )٢Z(

Cr(!$وم �E� $7�!�Jل ;�0 �8&+ �/0ق6+

( 3 ٨٢ - _ )٢١( �$و-0@

W-$� +&�8 $7�!�J وم$!)Cr3+

( Z.٩١ ٣.٢- ٢.a٢ -ZZ ٢a١- ٠.٢Z.١ - )٢٢(

�b�b0 اP0@��Cr(!$وم 4�J ار� اDOح ;�0 �� �$6+

( ٣-١٠ Z١٠- ٢.٢ - - )٢٧(

� !$��E� Aل 4�J ار� اDOح ;�0b�bوم ا$!)Cr6+( ٨ ٣-١٠Z.Z -١٠ - - )٢٧(

W-$� ل &��س�E� A�$! وم$!)Cr6+

( ٨٨.٨٨ ٢-١٢ -a٠ - _ )٢٣( �$و-0@

W-$� س��& �Cr(!$وم !$��E� Aل ��B7$;�0 رو6+

( ٣-٣٨ - ١-١٠ - )٢a(

�0; �0!$ Cr(!$وم �هA اDOح ;K ��! �� �0/0م 6+

( ٩ ١-١١Z.٣٠- ٨ - $��:.-F )٣T(

Cr(!$وم K +&�8$دو6+

( ٣.T ٨T.a٨.٠١ ٣ $��:.-F )٢٨(

Cr(!$وم �8&+ �/0ق6+

( ٣.T ٨٨.aZ ٨.٢٨ $��:.-F )٢٨(

Cr(!$وم �8&+ ��دام6+

( ٣.٢ TT ٣.a٠ $��:.-F )٢٨(

�/�Cr(!$وم �8&+ ��دام ز3+

( T -٢٧.٨ - ٢Z $��:.-F )٢٩(

�# �� �O$ا���Cr(!$وم �3+، Cr

6+(

Z -٣٢( - - ٨٠ ٢(

����7.$دان eK 3b�& 0اتPوم زا$!)Cr6+

( ١٧-٣٢ ٢- ٧ a.٩ - )٣٠(

0/b0ر/Bf 3@�, �Cr(!$وم �هA ه0رو!�0 ��رK?ار6+

( a.a ٨٣.١ - $��:.-F )٣١(

Cr(!$وم &��س �$-�J Wم6+

( ٢- ٨ T٠-a٠.٢ ٠ _ )٣Z( �$و-0@

�� ���ط�Cr(!$وم ��Hر� 3+، Cr

6+(

١١-T ٣٧( - - ٨٠(

36-�� #��Cr(!$وم �3+

( Z -٧.٧ ١٣.٩ ٢ - )٣٢(

36-�� #��Cr(!$وم �6+

( Z -٠.٠ ٠.٠ ٢ - )٣٢(

Cr(!$وم !$��E� Aل �8&+ ا-�ر6+

( ٣ ٢٠-٩٢ ١-١٠T.T $��:.-F )٣٣(

��f 3-�J0ات !�رPوم زا$!)Cr6+

( ٢ -T ٣٧-٩٩ Ta.ZT $��:.-F )٣٨(

�� �9DOا $��- 3@�, NaOH وCH3COOH

Cr(!$وم 6+

( ٩ ٢-١٢Z.٢ -TZ.٢ - $��:.-F )٣٩(

Cr(!$وم &��س K/0م6+

( ٢ - 310.58 $��:.-F )a٠(

Cr(!$وم !$��E� Aل �8&+ �/0ق6+

( ١٧٠ ٩٢ ١- ٨ $��:.-F )a١(

Cr(!$وم &��س ذرت6+

( ٨.T -١.a - ٣١٢.T $��:.-F )a٢(

W-$� +&�8 وم$!)Cr6+

( ٣٩ ٢- ٧.Z -٨ ٢٠.T _ )a٣( �$و-0@

W-$� وم &��س$!)Cr6+

( ١- ٧.٨.a ١٢- ٩٧.٢.T ١٠ $��:.-F )aa(

$��- 3@�, $7�!�J وم$!)Cr3+

( ٩-٩٨ ٢- ٩Z 0ل ٣.٧� )٣a( ه$ دو

Cr(!$وم �8&+ درJ+ ا!�@�7hس6+

( ١٠٠ ٢-١١ - _ )aT( �$و-0@

: حذف كادميوم 3.4.2

. )9(كادميوم يكي از فلزات سنگين خطرناك محسوب مي شود

كادميوم و تركيبات آن بسيار سمي هستند و از عوارض نامطلوب

حضور آن در بدن مي توان به اسهال، شكم درد و استفراغ شديد،

شكستگي استخوان، عقيم شدن، آسيب به سيستم عصبي مركزي،

آسيب به سيستم ايمني، ناهنجاري هاي رواني و آسيب احتمالي به

DNA كادميوم در بدن انسان اثر تجمع در . )10(و سرطان اشاره كرد

كادميوم در صنايع متالوژي، سراميك، آبكاري، رنگسازي، . كليه دارد

و از طريق فاضالب آن ها به محيط نساجي، صنايع شيميايي توليد

. )7(زيست تخليه مي گردد

استفاده از گل آفتابگردان، كرچك، يونجه، درخت خردل در حذف

مطالعاتي ديگر در اين . كادميوم از محيط هاي آبي گزارش شده است

زمينه انجام گرديده است از جمله پتانسيل حذف كادميوم توسط

خاكستر تفاله نيشكر، پوسته شلتوك، ، تفاله انگور، سبوس گندم،

ساقه ذرت، كه در طبيعت به وفور يافت مي شوند، گزارش شده

و نيز حذف توسط بيومس گياهان از جمله، بيومس گياه . است

و در . رازيانه و استفاده از گرانول مرجان آهكي گزارش شده است

پژوهش هاي مختلف استفاده از پوست، ميوه و برگ هاي درختان

ز جمله برگ درخت انجير، فيبر سرو كوهي، پوست ازگيل، مختلف ا

پوست پرتقال، پوست موز، ساقه انگور، خاك اره نيز مورد استفاده

اكثر مواد مورد استفاده در محيط هاي اسيدي . قرار گرفته است

، به كارايي باالتري دست pHانجام شده اند و معموالً با افزايش

بهينه جذب بوده pH ،8 -6 ،pHلعات در اكثر مطا. يافته شده است

اكثر مطالعات نشان داده است كه مواد زائد كشاورزي به شكل . است

طبيعي و يا شكل اصالح شده در زمينه حذف فلز كادميوم كارايي

آمده 4خالصه اي از مطالعات انجام شده در جدول . بااليي دارد

. است

�م �� ا&7,�د� از زا0Pات !��ورز�0�a :DJول �/3 9?ف !�د� 3O ا� از -i8 W��7وهV ه�� ا-�6م ;�0 در ز

���د� زا0P !��ورز

� ��ن ��=

��0ود�

pH

W��7-

�0ل �?ب

C�/� 0Oدر$j!09ا (%)9?ف

+�$X $j!09ا �?ب

(mg/g)

�م K$ا-�ل �$��ن �ه���Cd(!�د2+

( 3-10 96.02 14.77 $��:.-F )١(

k�$7- 0�م �8&+ ��ز اDOح ;�0 �� ا&�Cd(!�د2+

( ١ ٢٩ ٢- ٨Z _ )٨( �$و-0@

�� Q�0& �� �0; حDO4�7 ا��8&37 ; !$�/�ت

�م �Cd(!�د2+

( Z.٣.٢- ٢ aZ -٩٧ - - )١٢(

k�$7- 0�م W-$� 37&�8 اDOح ;�0 �� ا&�Cd(!�د2+( - ٩٧ 12 - )aZ(

�م ��$ &$و !�ه��Cd(!�د2+( - - ٢٩.Ta-٩.١٨ $��:.-F )a٧(

�م ,�@3 ا-.�ر�Cd(!�د2+( ٢٢ - ٢- ٨ $��:.-F )a٨(

�م زا0Pات &�3b ا-.�ر�Cd(!�د2+

( ١- ٨ ZT - $��:.-F )a٩(

�م &��س K/0م�Cd(!�د2+

( ٨.Z ٨٧.١T - $��:.-F )٢T(

$��- 3@�, $7�!�J م��Cd(!�د2+

( ٠.٢- ١.٢ ٩٠ ٢- ٩ $��:.-F )T٠(

�م &�3b ذرت�Cd(!�د2+

( ١-٩٩.٢ ٣- ٧Z ٢٢.٧ $��:.-F )Z(

�م �8&+ ��ز�Cd(!�د2+

( ٧٢- ٩٠ ١- ٩ T.0ل ٧١� )T١( ه$ دو

�م �8&+ -��د �$-.��Cd(!�د2+

( a.٩ -

a.٧Z

- ١١٨.٩١ _ )T٢( �$و-0@

Db�� +&�8 م��Cd(!�د2+

( a.aZ-

a.٢

- ١a٧.٧١ _ )T٢( �$و-0@

eKم �8&+ از��Cd(!�د2+

( a.٣Z-

a.٢

- ٩٢.١a $��:.-F )T٢(

$�م �$گ ا-6�Cd(!�د2+

( Z.١ -T.١٠٣.٠٩ - ٩ _ )T٢( �$و-0@

�م 4�J ار��Cd(!�د2+

( ٠.٢- ٢ ٢٠- ٩٩ ٢- ١٠ $��:.-F )T٣(

�م &3 -�ع W-$� +&�8 اDOح ;�0�Cd(!�د2+

( ٢٠.٢ ٨٠- ٩٧ ٣- ١٠a-٠.١٩ $��:.-F )Ta(

0W-$� +&�8 اDOح ;�0 �� ا&kر��,@�&

�م �Cd(!�د2+

( ١- ٧.T ٢ ١٣.٩T -١.٢ $��:.-F )TT(

�م زا0Pات $8 �Bل�Cd(!�د2+

( - - )mmol/g(٠.٢T $��:.-F )TZ(

0&��س K/0م اDOح ;�0 �� ا&kر��,@�&

�م �Cd(!�د2+

( ٢- ١١.T ٨Z ١٠١-Z٢.T _ )T٧( �$و-0@

�� راز��-3K #��� )Foeniculum

vulgari(

�م �Cd(!�د2+

)T٨( ه$ دو �0ل 26.59 ٩٢ ٢- ١٠ )

نتيجه گيري

بيوجذب، فرآيند نسبتاً جديدي است كه توانايي و پتانسيل بااليي را در

زمينه حذف آالينده ها از محيط هاي آبي در تحقيقات گوناگون از خود

در اين مطالعه مروري بيوجذب يون هاي فلزي كروم و . نشان داده است

باشند، به وسيله مواد زائد كادميوم كه جز فلزات سنگين و سمي مي

مختلف كشاورزي به عنوان يك فرآيند جايگزين روش هاي متداول حذف

اين بيوجاذب ها هزينه بسيار پاييني . موجود مورد بررسي قرار گرفته است

در برخي از مطالعات اصالح اين . دارند و در دسترس، تجديد پذير مي باشند

با اين وجود تحقيقات . ان آن گرددجاذب ها مي تواند باعث افزايش راندم

در بيشتر اين پژوهش ها در مورد . اندكي در اين زمينه انجام شده است

، افزايش زمان ماند و افزايش دز مواد pHبيوجذب يون كروم با افزايش

جاذب ميزان جذب افزايش مي يابد در صورتي كه در مورد بيوجذب يون

وافزايش زمان ماند و دز ماده ،pH ،8به حدود pHكادميوم با افزايش

به عنوان يك عامل تعيين pHجاذب افزايش مي يابد و در هر دو مورد

كننده در ميزان جذب مطرح مي باشد و به نظر مي رسد اگر حذف همزمان

اين دو يون مدنظر باشد كارايي كاهش خواهد يافت چون محدود حداكثر

در زمينه حذف . وت قرار داردراندمان به صورت جداگانه در دو گستره متفا

كروم موادي مانند خاك اره درخت راجي، چوست برنج، زائدات چاي، تفاله

حذف ( پوست درخت اكاليپتوس بيشترين ميزان حذف را درشده اند. نيشكر

در صورتي كه در مورد حذف فلز كادميوم گرانول مرجان ). 90%باالي

ومس گياه رازيانه باالترين آهكي، پوست برنج، ساقه ذرت، خاك اره و بي

به تحقيقات بيشتري در . ميزان حذف اين فلز را به خود اختصاص داده اند

بيشتر تحقيقات . زمينه روند فرآيند بيوجذب و مدل سازي آن وجود دارد

انجام شده به صورت پايلوت بوده و در سطح صنعتي مورد آزمون و بررسي

اده از اين مواد در تصفيه يك تصفيه انجام نشده است و نياز به اجرا و استف

خانه فاضالب صنعتي و بررسي ابعاد اقتصادي و كارايي آن ضروري به نظر

.مي رسد

Reference:

1. Shokoohi R, Ehsani HR, Tarlaniazar M. Removal of heavy metals lead and cadmium by

calcareous granules from the blue coral. ١٢th National Conference on Environmental Health T-٧ Novermber ٢٠٠٩; Tehran. Shahid Beheshti University of Medical Sciences p. ZZ -١٣Ta.

(Persian).

٢. Shakibayi MR, Khosravan A, Farahmand A, Zare S. Remove the heavy metals copper and

zinc from industrial waste from factories of Kerman by bacteria resistant mutant absorbing

metal. Journal of Kerman University of Medical Sciences. ١;٢٠٠٩Z(١): ٣a-١٣. (Persian).

3. Mohammadi M, Fotovat A, Haghniya G. Efficiency of sand - soil - organic matter filter, the

removal of heavy metals copper, nickel, zinc and chromium from industrial wastewater. Journal

of Soil and Water (Agricultural Science and Technology). ٢٣:٢;٢٠٠٩Z٢-T١. (Persian).

4. Tabatabayi SH, Tosani M, Layafat A. Evaluate and determine the important physical

properties of three types of zeolite filter to remove heavy metals, sewage. ath National Cogress

on Environmental Health ٨-Z november ٢٠٠١; yazd. Yazd University of Medical Sciences. p. ٧ -٨١٠. (Persian).

5. Manshouri M, Vosoughi M. Removal of heavy metals by artificial wetland. ٢nd National

Cogress on Environmental Health ١Z -١٨ November ٢٠٠٨; Tehran. Tehran University of Medical

Sciences. p. ٢ZT-Ta. (Persian).

Z. Zheng L, Dang Z ,Zhu C, Yi X, Zhang H, Liu C. Removal of cadmium(II) from aqueous

solution by corn stalk graft copolymers. Bioresource Technology. ٢٠١٠; ١٠١:T٨٢٠-Z.

7. Khosravi AR, Hosseinian M, Sadatmonsouri A. Industrial wastewater treatment

(electroplating industries - dairy products - textiles). Tehran: Publication of Modern Science;

٢٠٠٩. (Persian).

8. Mahrasbi MR, Farahmsndkia Z. Heavy Metal Removal from Aqueous Solution by Adsorption

on Modified Banana Shell. Journal of Health and Environment. ٢٠٠٨; ١:ZZ-T٧. (Persian).

9. Salvato JA, Nemerow NL, Agardy FJ. Environmental Engineering. New York: JOHN WILEY

& SONS, INC.; ٢٠٠٣.

10. Hosseinian M. Water adn Health. Tehran: Technical Publications Hosseinian; ١٩٩٩.

(Persian).

11. Bina B, Abtahi M, Vahiddasjerdi M. The use of sawdust in the removal of heavymetals from

industrial wastewater. Journal of Research in Medical Sciences. (٢)٨;٢٠٠٣: ١٩-٢٢. (Persian).

12. Shahmohammadi Z, Maazed H, Jafarzadeh NA, Pourreza N. The effect of sodium

bicarbonate concentration on increasing the absorptive capacity of Rough skin on removal of

cadmium from aqueous. Journal Sciences of Shahid Chamran University. (٢)١٧;٢٠٠٧: ١٣Z-٢Z.

(Persian).

13. Sud D, Mahajan G, Kaur MP. Agricultural waste material as potential adsorbent for

sequestering heavy metal ions from aqueous solutions – A review. Bioresource Technology.

٢٠٠٨; ٩٩ Z٠١٧ – ٢٧.

14. Langmuir I. The constitution and fundamental properties of solids and liquids. J Am Chem

Soc. ١٩١Z; ٩-٣٨:٢٢٢١T.

15. Freundlich HMF. uber die adsoption in losungen, . Zeitschrift fur physikslische Chemie.

١٩٠Z; T٧:٣٨T-a٧٠.

16. Ag Y, Aktay Y. Kinetics studies of Cr (VI) and Cu (II) ions by chitin, Chitosan and Rhizopus

Arrhizus. Biochem Eng. ٢٠٠٢; ١٢:١a٣-T٣.

17. Fiol N, Villaescusa I, Miralles N, Poch J, Serarols J. Sorption of Pb(II), Ni(II), Cu(II) and

Cd(II) from aqueous solution by olive stone waste. Separation and Purification Technology.

٢٠٠Z;T٠:١٣٢– a٠.

18. Gupta VK, Shrivastava AK, Jain N. Biosorption of chromium (VI) from aqueous solutions

by green algae spirogyra species. Water Research. ٣;٢٠٠١T:a٠٧٩– ٩٠.

19. Raj C ,Anirudhan TS. Chromium (VI) adsorption by sawdust: kinetics and equilibrium.

Journal of Chemical Technology. ١٩٩٧;a:٢٢٨– ٣Z.

20. Park S, Jung WY. Removal of chromium by activated carbon fibers plated with copper

metal. Carrent Science Journal. ٢٠٠١; ٢:١T -٢١.

21. Bayrak Y, Yesiloglu Y, Gecgel U. Adsorption behavior of Cr(VI) on activated hazelnut shell

ash and activated bentonite. Microporous and Mesoporous Materials. ٢٠٠Z; ١٠-٩١:١٠٧.

22. Wang L-H, Lin C-I. Adsorption of chromium (III) ion from aqueous solution using rice hull

ash. Journal of the Chinese Institute of Chemical Engineers. ٢٠٠٨; ٣٩:٣Z٧٣-٧.

23. Bishnoi NR, Bajaj M, Sharma N, Gupta A. Adsorption of Cr(VI) on activated rice husk

carbon and activated alumina. Bioresource Technology. ٢٠٠a; ٩١:٣٠T-٧.

24. Guo Y, Qi J, Yang S, Yu K, Wang Z, Xu H. Adsorption of Cr(VI) on micro- and mesoporous

rice husk-based active carbon. Materials Chemistry and Physics. ٢٠٠٢; ٧-٧٨:١٣٢.

25. Singh KK, Singh AK, Hasan SH. Low cost bio-sorbent 'wheat bran' for the removal of

cadmiumfrom wastewater: Kinetic and equilibrium studies. Bioresource Technology.

٢٠٠Z;٩٧:٩٩a– ١٠٠١.

26. Samarghandi MO, Azizian S, Shirzad M. Chromium (VI) removal capacity of aquatic

environments using a modified tree sawdust Raji: equilibrium and kinetic study. Scientific

Journal of Hamadan University of Medical Sciences. ١;٢٠٠٩Z(a): ٧-Z١. (Persian).

27. Garg VK, Gupta R, Kumar R, Gupta RK. Adsorption of chromium from aqueous solution on

treated sawdust. Bioresource Technology. ٢٠٠a; ٨١-٩٢:٧٩.

28. Pehlivan E, AltunTu. Biosorption of chromium(VI) ion from aqueous solutions using walnut,

hazelnut and almond shell. Journal of Hazardous Materials. ٢٠٠٨; ١TT:٨-٣٧٨a.

29. Witek-Krowiak A, Szafran RG, Modelski S. Biosorption of heavy metals from aqueous

solutions onto peanut shell as a low-cost biosorbent. Desalination. ٢٠١٠;Article in Press: ٩-١.

30. Jain M, Garga VK, Kadirvelu K. Chromium(VI) removal from aqueous system using

Helianthus annuus (sunflower) stem waste. Journal of Hazardous Materials. ٢٠٠٩; ١Z٢:٣ZT -٧٢.

31. Altundogan HS. Cr(VI) removal from aqueous solution by iron (III) hydroxide-loaded sugar

beet pulp. Process Biochemistry. ٢٠٠T;a٠:١aa٣– T٢.

32. Gardea-Torresdey JL, Tiemann KJ, Armendariz V, Bess-Oberto L, Chianelli RR, Rios J, et

al. Characterization of Cr)VI) binding and reduction to Cr(III) by the agricultural byproducts of

Avena monida (Oat) biomass. Journal of Hazardous Materials. (٢)٨٠;٢٠٠٠: ١٧T-٨٨.

33. Nemr AE. Potential of pomegranate husk carbon for Cr(VI) removal from wastewater:

Kinetic and isotherm studies. Journal of Hazardous Materials. ٢٠٠٩; ١Z١:١٣٢-a١.

34. Gupta VK, Ali I. Removal of lead and chromium from wastewater using bagasse fly ash—a

sugar industry waste. Journal of Colloid and Interface Science. ٢٠٠a; ٨-٢٧١:٣٢١.

35. Chun L, Hongzhang C ,Zuohu L. Adsorptive removal of Cr(VI) by Fe-modified steam

exploded wheat straw. Process Biochemistry. ٢٠٠a; ٣٩:Ta١-T.

36. Oliveira EA, Montanher SF, Andrade AD, No´brega JA, Rollemberg MC. Equilibrium

studies for the sorption of chromium and nickel from aqueous solutions using raw rice bran.

Process Biochemistry. ٢٠٠T;a٠:٣a٨T– ٩٠.

37. Masoudnejad MR, Yazdanbakhsh AR. Chromium and nickel removal from sewage-

contaminated water using oak fruit juice. Scientific Journal of Semnan University of Medical

Sciences .٢٠٠٣;Z)١):١a-٧. (Persian).

38. Malkoc E, Nuhoglu Y. Potential of tea factory waste for chromium(VI) removal from

aqueous solutions: Thermodynamic and kinetic studies. Separation and Purification Technology.

٢٠٠٧; Ta:٨-٢٩١.

39. Rao M, Parwatea AV, Bholeb AG. Removalof CrZ+ and Ni٢+ from aqueous solution using

bagasse and fly ash. Waste Management. ٢٠٠٢; ٣٠-٢٢:٨٢١.

40. Singh KK, Hasan SH, Talat M, Singh VK, Gangwar SK. Removal of Cr (VI) from aqueous

solutions using wheat bran. Chemical Engineering Journal. ٢٠٠٩; ١T٢١-١:١١٣.

41. Kobya M. Removal of Cr(VI) from aqueous solutions by adsorption onto hazelnut shell

activated carbon: kinetic and equilibrium studies. Bioresource Technology. ٢٠٠a; ٢١-٩١:٣١٧.

42. Hasan SH, Singh KK, Prakash O, Talat M, Hoc YS. Removal of Cr(VI (from aqueous

solutions using agricultural waste ‘maize bran’. Journal of Hazardous Materials ١T٣ (٢٠٠٨) ٢TZ–

٣ZT. ٢٠٠٨; ١T٢:٣TZ -ZT.

43. Bansala M, Gargb U, Singha D, Gargc VK. Removal of Cr(VI) from aqueous solutions using

pre-consumer processing agricultural waste: A case study of rice husk. Journal of Hazardous

Materials. ٢٠٠٩; ١Z٢٠-٢:٣١٢.

44. Singh KK, Rastogi R, Hasan SH. Removal of Cr(VI) from wastewater using rice bran.

Journal of Colloid and Interface Science. ٢٠٠T; ٢٩٠:Z٨-١.

45. Sarin V, Pant KK. Removal of chromium from industrial waste by using eucalyptus bark.

Bioresource Technology. ٢٠٠Z; ٩٧:١T -٢٠.

46. Kumar U, Bandyopadhyay M. Fixed bed column study for Cd(II) removal from wastewater

using treated rice husk. Journal of Hazardous Materials. ٢٠٠Z; B١٢٩:٢T٣– ٩.

47. Min SH, Han JS, Shin EW, Park JK. Improvement of cadmium ion removal by base

treatment of juniper fiber. Water Research. ٢٠٠a;٣٨:١٢٨٩– ٩T.

48. Farinella NV, Matos GD, Lehmann EL, Arruda MAZ. Grape bagasse as an alternative

natural adsorbentof cadmium and lead for effluent treatment. Journal of Hazardous Materials.

١;٢٠٠٨Ta:١٠٠٧– ١٢.

a٩. Mart´ınez Mı, Miralles Nu, Hidalgo S, Fiol Nu, Villaescusa I, Poch J. Removal of lead(II)

and cadmium(II) from aqueous solutions using grape stalk waste. Journal of Hazardous

Materials. ٢٠٠Z;B ١١-١٣٣:٢٠٣.

50. Gupta VK, Jain CK, Ali I, Sharma M, Saini VK. Removal of cadmium and nickel from

wastewater using bagasse fly ash—a sugar industry waste. Water Research. ٣٧;٢٠٠٣:a٠٣٨– aa.

51. Anwar J, Shafique U, Waheed-uz-Zaman, Salman M, Dar A, Anwar S. Removal of Pb(II)

and Cd(II) from water by adsorption on peels of banana. Bioresource Technology.

١٠١:١٧;٢٠١٠T٢– T.

52. Bena¨ıssa H. Screening of new sorbent materials for cadmium removal from aqueous

solutions. Journalof Hazardous Materials. ٢٠٠Z;B١٣٢:١٨٩– ٩T.

53. Memon SQ, Memon N, Shah SW, Khuhawar MY, Bhanger MI. Sawdust—A green and

economical sorbent for the removal of cadmium (II) ions. Journal of Hazardous Materials.

٢٠٠٧(B١٣٩):١١Z– ٢١.

54. Kumar U, Bandyopadhyay M .Sorption of cadmium from aqueous solution using pretreated

rice husk. Bioresource Technology. ٢٠٠Z; ٩٧:١٠a-٩.

55. El-Shafey EI. Sorption of Cd(II) and Se(IV) from aqueous solution using modified rice husk.

Journal of Hazardous Materials. ١;٢٠٠٧a٧:TaZ– TT.

56. Pérez-Marín AB, Ballester A, González F, Blázquez ML, Muñoz JA, Sáez J, et al. Study of

cadmium, zinc and lead biosorption by orange wastes using the subsequent addition method.

Bioresource Technology. ٩٩:٨١٠١;٢٠٠٨– Z.

57. Zer AO, Pirinc¸c¸i HB. The adsorption of Cd(II) ions on sulphuric acid-treated wheat bran.

Journal of Hazardous Materials. ٢٠٠Z;B١٣٧:٨a٩– TT.

58. Rao RAK, Khan MA, Rehman F. Utilization of Fennel biomass (Foeniculum vulgari) a

medicinal herb for the biosorption of Cd(II) from aqueousphase. Chemical Engineering Journal.

٢٠١٠:١٠Z– ١٣.