Dirigent. Jan Latham-Koenig

Soliste. Mayu Kishima. viool

Programma

Romeo & Juliet.Benjamin Britten (1913-1976)Sea Interludes voor orkest, opus 33aI DawnII Sunday MorningIII MoonlightIV Storm

Dmitry Shostakovich (1906-1975)Vioolconcerto nr. 1 in la klein, opus 99I Nocturne. ModeratoII Scherzo. AllegroIII Passacaglia. Andante. CadenzaIV Burlesque. Allegro con brio

Pauze

Sergey Prokofiev (1891-1953)Romeo and Juliet, orkestsuiteI Montague and CapuletsII Romeo and JulietIII Death of TybaltIV Romeo and Juliet before partingV Romeo at the Grave of JulietVI Juliet’s Death

31.

32.

Romeo en Julia, (g)een sprookje!

Het is dit jaar precies een eeuw geleden dat Benjamin Britten (1913-1976) geboren werd. Hij was niet alleen de grootste Engelse componist van de 20ste eeuw, maar Britten slaagde er ook in om de Engelse muziek minder idyllisch of he-roïsch te laten klinken. De tijd van de Engelse dominantie op het water of de grootsheid van de monarchie was in het beste geval niet meer dan een schimmige herinnering. En was Engeland al-leen maar het land van groene tuinen en rust- gevende landhuizen? Hoegenaamd niet. Dat was het nooit geweest, maar kunstenaars hadden het wel lange tijd zo voorgesteld. Engeland, dat was puurheid, standing, traditie.

Benjamin Britten stelde die Engelse waarden op de proef: gewoon door ze te bevragen en uit te dagen. Misschien zelfs alleen al door goed te kijken en te luisteren. Want het Engeland van vorige eeuw was ook een land van verkrampt-heid en van reactionair gedrag en in dat kader konden verschillende vormen van perversiteit welig tieren.

In zijn meest gelauwerde opera Peter Grimes vertelt Britten het verhaal van een man die het slachtoffer wordt van zijn eigen onvermogen om zich aan te passen aan de wereld die hem omringt. Peter is een visser die nauwelijks kan communiceren. Een nogal brutale vlegel die zijn eigen waardenpatroon heeft. Hij heeft een harde kant omdat de meedogenloze zee ook gezorgd heeft voor eelt op zijn ziel. Peter vecht, dag en nacht, om te leven en te overleven. Hij functi-oneert binnen zijn eigen voorspelbaar patroon. Maar daarbuiten is Peter één en al onvoorspel-baarheid. Peter is verliefd op Ellen, maar ook zij loopt te pletter tegen de muur die de visser heeft

opgetrokken tussen ‘zijn’ wereld en ‘de’ wereld. Britten vergroot de confrontatie uit tussen het individu en de gemeenschap. De gemeenschap die het niet pikt dat het individu een andere le-vensweg bewandelt dan de algemene deler van de bevolking. De gevolgen zijn desastreus: Pe-ter wordt zo teruggedrongen op zijn eigen ter-rein dat hij het verschil tussen goed en kwaad nog nauwelijks kan bevatten. Het resultaat van die onoverbrugbare kloof tussen de roepende en tierende wereld en het spartelende individu is ranzigheid. De gemeenschap weet de enkeling zover te krijgen dat hij zijn eigen leven offert om de rust in het woelige vissersdorpje te herstel-len. Alleen dat ultieme offer kan de cohesie in de gemeenschap terugbrengen. Benjamin Britten onderstreept dit confronteren-de verhaal met intense muziek waarin een hoop tegenstrijdige gevoelens een plaats krijgen. Dit is geen opera meer als vlucht uit het leven van elke dag, neen, dit is opera die wijst op de per-versiteiten van een vastgeroeste gemeenschap. Een spiegel van onze wereld. En daarom is Peter Grimes muzikaal en dramaturgisch zo’n existen-tieel meesterwerk.

Het verhaal van Peter en Ellen is een variante op het Romeo en Julia-verhaal. De verlangens van het individu versus de geordende verwachtingen van de gemeenschap. Tegenstrijdige belangen. Perfect toepasbaar op de communistische ideo-logie die de Sovjet-Unie bijna een eeuw lang do-mineerde. Na de overwinning in de Tweede Wereldoorlog had zich een nieuw soort triomfalisme meester gemaakt van de communistische top. Het leed van de oorlog woog nog zwaar door, maar Eu-ropa was wel ten dele heroverd op het kapita-lisme. De grenzen waren duidelijk. West en Oost waren machtsblokken die veroordeeld waren tot

Romeo & Juliet.

33.

een aartsmoeilijke evenwichtsoefening. In die Sovjet-Unie van na de oorlog werden de kunstenaars nochtans weinig rust gegund. De machthebbers vonden meer dan ooit dat kunst en cultuur een zaak van het volk was, en dat kunstenaars dus dienaars van dat volk moesten zijn. Kunst moest dus een weerspiegeling zijn van de algemene smaak en moest daarenboven aanzetten tot vaderlandsliefde. Kunst als pijnstil-ler en pepmiddel tegelijk. Maar dan wel in dienst van de staatsideologie.

Dmitry Shostakovich was naast zijn job als com-ponist en leraar ook voorzitter van de Vereniging van Componisten in Leningrad. In die functie had hij toegang tot de hoge communistische kringen. Dat was in zekere zin een bescherming tegen de kritiek van de scherpslijpers van het politieke systeem. Toch ontsnapte ook Shostakovich niet aan de ‘culturele opsporingsbrigade’. De com-ponist was volop bezig aan een vioolconcerto voor David Oistrakh, een beroemde violist in de Sovjet-Unie, daar gekoesterd, maar ook ge-roemd in de rest van de wereld. De storm brak helemaal los. Filmmakers en schrijvers deelden als eersten in de klappen, en daarna waren de componisten aan de beurt. De autoriteiten von-den dat er te vreemde boeken en muziek ge-schreven werden in een taal die te ver verwijderd was van de taal van het volk. De kunst negeerde op die manier ook de weerklank van de revolu-tie. De kunsten waren te formeel geworden en te weinig geënt op het leven van de gewone Rus die in die kunsten nog met moeite de glorie van de revolutie kon terugvinden. Shostakovich reageerde hierop met een satiri-sche kamercantate, maar de muziek bleef bin-nenskamers. Ook hij had als componist angst dat hem het werken onmogelijk zou worden gemaakt. Er waren immers voorbeelden genoeg van kunstenaars, en later ook wetenschappers, die opgepakt werden, veroordeeld en gedepor-teerd.

Het Eerste Vioolconcerto van Shostakovich liep vertraging op omdat de componist zich regel-matig moest verdedigen tegen de kritiek ‘dat hij

volksvreemde muziek zou schrijven’. Pas zeven jaar na het voltooien van de muziek, kreeg ook het publiek dit concerto te horen. En het bleek veel echo’s te bevatten van de tijd waarin het ge-schreven was: woede, frustratie en onderdruk-king. Soms in een duivelse vorm. Shostakovich hield de publicatie van de muziek tegen tot na de dood van Stalin. De ‘grote leider’ Stalin stierf op dezelfde dag als Sergey Prokofiev. Het was 5 maart 1953. De dood van de componist werd behandeld als een detail, de dood van Stalin resulteerde in stapels krantenartikels met alleen maar lof.

Zijn ballet Romeo en Julia componeerde Proko-fiev twintig jaar eerder. Hij was naar Europa en de States getrokken, maar bleef in contact met de Sovjet-Unie. Uiteindelijk keerde hij terug naar zijn vaderland en liet hij daar blijken dat hij zijn twijfels had bij het politieke systeem. Hij loste zelfs enkele kritische schoten voor de boeg. Toch gedroeg Prokofiev zich vooral als een wei-nig geëngageerde componist die vooral dacht aan zijn eigen profijt. Als het communistische systeem hem een dienst kon bewijzen, dan ging hij daar zeker op in. Reden ze tegen zijn kar, dan liet hij ook van zich horen. Compromissen waren mogelijk, maar dan binnen bepaalde grenzen.Romeo en Julia is een ballet waarmee Prokofiev zich ver weg houdt van de politiek. Hij wou het verhaal een happy end geven, maar uiteindelijk bleef hij trouw aan Shakespeare. Problemen waren er genoeg. Het Bolshoi-theater vond de muziek te moeilijk om op te dansen en ook de dansschool van Leningrad vond het maar niks. De première werd voor lange tijd uitgesteld. En uiteindelijk moest Prokofiev uitwijken naar Brno in de Tsjecho-Slowaakse republiek.Toch wachtte Prokofiev daar niet op, en uit de balletmuziek haalde hij enkele scènes en vormde die om tot twee symfonische suites en een ver-zameling van tien pianostukken. Twee jaar later werd het ballet toch in Leningrad gedanst en werd het alsnog één van de pronkstukken van het Sovjet-ballet.

Tekst. Mark Janssens

34.34.

Jan Latham-Koenig. dirigent.

Jan Latham-Koenig is geen onbekende voor het Symfonieorkest Vlaanderen. In 2012 dirigeerde hij het programma ‘España’ met solist Jan Michiels aan de piano.

Hij wordt gezien als één van de beste dirigenten van het Verenigd Koninkrijk en heeft al een enorme ervaring opgebouwd in operaproducties en symfo-nische concerten.

Hij dirigeerde recent Thaïs in de Novaya Opera Moskou, het Verdi Requiem in Mexico, Il Viaggio a Reims in de Finnish National Opera, I Puritani voor de Wiener Staatsoper, Lohengrin voor Tampereen Ooppera (Finland) en Trovatore en Tristan in Praag.

Latham-Koenig heeft een Franse, Deense en Poolse afkomst. Hij studeerde aan de Royal Col-lege of Music in Londen waarna hij de felbegeerde Gulbenkian Fellowship in de wacht sleepte. Zijn debuut als dirigent van de opera Macbeth in de Wiener Staatsoper in 1988 was een buitengewoon succes en bezorgde hem op korte tijd internatio-nale naam en faam. Hij dirigeerde nog meer dan honderd uitvoeringen in Wenen en kreeg er in 1991 de functie als vaste gastdirigent.Sindsdien stond hij aan het roer van ’s werelds grootste opera- en symfonische gezelschappen met werken zoals Aïda, Macbeth, La Bohème, Peter Grimes, Tristan, Pelléas et Mélisande (zijn opvoeringen vorig jaar met de Canadese Opera Company waren van een uitzonderlijke schoon-heid), Korngolds Die Tote Stadt, Carmen, Turandot en Elektra en het ballet The Prince of the Pagodas.

Hij was artistiek directeur van diverse ensembles en organisaties zoals het Orchestra of Porto (een orkest dat hij op vraag van de Portugese regering

heeft opgericht), de Cantiere Internazionale d’Arte di Montepulciano, het Teatro Massimo di Palermo en het Orchestre Philharmonique de Strasbourg en de Opéra National du Rhin. Als vaste gastdirigent werkte hij gedurende langere periodes samen met het Teatro dell’Opera di Roma en de Filarmonica del Teatro Regio di Torino. Hij is artistiek directeur van de Young Janácek Phil-harmonic.

Sinds augustus 2011 is hij artistiek directeur van de Novaya Opera Moskou en sinds 2012 ook van het Orquesta Filarmónica de la UNAM in Mexico City. Vanaf 2013 wordt hij chef-dirigent van het Symfonie-orkest Vlaanderen in Brugge.

Talrijke gastoptredens in opera en symfonische concerten waren onder meer met de New Japan Philharmonic, het Tokyo Metropolitan Orchestra, het Orchestre Philharmonique de Radio France, het Orchestre National Bordeaux Aquitaine, het Radio Filharmonisch Orkest Nederland, de Los Angeles Philharmonic, de Dresden Philharmonic, het Rund-funk-Sinfonieorchester Berlin en Duitse orkesten zoals de Westdeutscher Rundfunk, de Mitteldeut-scher Rundfunk en de Sudwestfunk.Daarnaast was hij met diverse gezelschappen te gast in de Wiener Staatsoper, de Royal Opera House Covent Garden, de National Opera Prague, de Tokyo National Opera en de Göteborg Opera.

ˇ

35.foto. Jan Latham-Koenig

Mayu Kishima. viool.

Mayu Kishima werd in Kobe (Japan) geboren. Op driejarige leeftijd leerde ze viool spelen.

Kishima won reeds heel wat prijzen. In 2000, toen ze dertien jaar oud was, mocht ze de Tweede Prijs van de Wieniawski International Competition in ontvangst nemen. In 2003 won ze de Eerste Prijs bij de Patrus International Violin Competition in Griekenland, de Grand Prix in de senior-categorie van de Novosibirsk International Violin Competi-tion in Rusland en in 2009 werd ze laureate van de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel. In 2011 won ze de Cologne International Competition.

Kishima werkte samen met heel wat orkesten uit Japan en daarbuiten. In 2004 speelde ze het Vioolconcerto van Brahms met het National Phil-harmonic Orchestra van Rusland onder leiding van Vladimir Spivakov. Haar interpretatie van dit con-certo werd geprezen met de woorden: “Geen won-der dat grootmeester Mstislav Rostropovich haar ‘de beste jonge violiste ter wereld’ noemt. Haar fan-tastische techniek en mature benadering van het werk vervulde het publiek met ontzag. Vioolspelen lijkt heel natuurlijk voor haar, ze voelt zich helemaal thuis in de muziek waardoor ze een verbazingwek-kend gevoel in haar vertolkingen kan leggen.”

Kishima speelde solo tijdens de Europese tournee van het Japan Philharmonic Orchestra onder lei-ding van Kenichiro Kobayashi in 2006, en tijdens de Japanse tournee van het Hungarian National Philharmonic Orchestra.In december 2006 trad ze op met de New Japan Philharmonic onder leiding van Maestro Rostro-povich.

Op aanraden van Vladimir Ashkenazy, die in 2003 artistiek directeur was van het NHK Symphony Orchestra, nam Kishima Tzigane op voor het label Octavia Records. In januari 2008 bracht Kishima haar debuutalbum ‘Chaconne’ uit bij hetzelfde label.

www.mayumusic.com

36.

37.foto. Mayu Kishima © mayumusic.com

36.foto. Isabelle Decraene © Simon van Boxtel

39.

Concertmeester.Jo Vercruysse

Eerste violen.Arman SimonianErik SluysNathalie HeppBence AbrahamHilde CoppietersPeter HellemondVeerle HoubrakenEva StijnenAnnerien Stuker

Tweede violen.Gudrun VerbanckGeraldine De BaetsTim BreckpotIsabelle DecraeneLiesbet JansenMaya ShvartsmanMarcel AndriesiiPieter Jansen

Altviolen.Kris HellemansBruno De SchaepdrijverLieve DreelinckBieke JacobusKaatje StrauvenKorneel TaeckensSimeon Kirkov

Celli.Renaat AckaertJan Van KelstIsabelle BrysCaroline SteenWouter VercruysseHélène Viratelle

Contrabassen.Koenraad HofmanJan VerheyeBram DecroixSanne Deprettere

Houtblazers.Caroline Peeters. fluitVeerle Secember. fluit. piccoloAnke Lauwers. fluitKorneel Alsteens. hoboCarola Dieraert. hobo. Engelse hoornIneke Craeghs. hoboFrank Coryn. klarinetTom Daans. klarinetKatrien Noël. basklarinetKoen Coppé. fagotTamara Smits. fagot. contrafagotDeian Toptchiev. fagot

Koperblazers.Kristiaan Slootmaekers. hoornBruno Melckebeke. hoornLies Molenaar. hoornFrank Clarysse. hoornSteven Bossuyt. trompetBart Coppé. trompetBart Van Der Strieckt. trompetBob Van Der Strieckt. tromboneLode Smeets. tromboneKonstantin Koev. bastromboneRies Schellekens. tuba

Slagwerk.Antoine Siguré. paukenWim De Vlaminck. percussieBarry Jurjus. percussieBart Swimberghe. percussieRuben Cooman. percussieN.N. percussie

Paul Hermsen. pianoAnouk Sturtewagen. harpN.N. harp

Musici. Romeo & Juliet.