SYMPOSIUM LEGAL MANAGEMENT

“What is needed, we submit, is a sustained dialogue among scholars from a variety of disciplines – and sophisticated practitioners – about the organization and development of the legal profession. (…) ”

Uit: Harvard Law School, program on the legal profession, Corporate purchasing project, How S&P 500 companies evaluate outside counsel, Boston: 2011.

1

SYMPOSIUM LEGAL MANAGEMENTWELKOM

IVAR TIMMER, CLUSTERMANAGER LAW

KENNISCENTRUM MAATSCHAPPIJ EN RECHT

2

INLEIDING

• INTRODUCTIE ONDERZOEKSPROGRAMMA

• PRESENTATIE MASTER LEGAL MANAGEMENT

• HUISHOUDELIJKE MEDEDELINGEN, TOELICHTING PROGRAMMA

3

ONDERZOEKSPROGRAMMA

• ORGANIZING LEGAL SERVICES/ LEGAL MANAGEMENT

• Onderzoeksthema, kort gezegd: ‘Hoe juridische dienstverlening zodanig te organiseren dat optimale juridische kwaliteit ontstaat, in zo min mogelijk tijd en tegen zo laag mogelijke kosten per dienst’

• Kernpunt: de kwaliteit van de organisatie van juridische dienstverlening heeft direct invloed op de (ervaren) kwaliteit van het recht.

• Immers: recht dat inhoudelijk correct wordt toegepast/ juridische

dienstverlening die inhoudelijk van hoog niveau is, maar te laat, te duur, onbegrijpelijk of ontoegankelijk is wordt (terecht) niet gewaardeerd.

4

LEGAL MANAGEMENT

• ZOWEL PRIVATE ALS PUBLIEKE JURIDISCHE DIENSTVERLENING

• Legal management is in onze visie niet beperkt tot een rechtsgebied. Alle juridische sectoren/ rechtsgebieden hebben o.a. gemeen: • kennisintensieve dienstverlening door inhoudelijke professionals• mogelijke hulpmiddelen vooral informatie en IT• ‘hoog schriftelijk gehalte’, veelal grote ‘informatieasymetrie’ tussen

dienstverlener en klant/ burger• Uitwisseling en één benadering is daarmee ons inziens zinvol

5

LEGAL MANAGEMENT

• APART VAKGEBIED?• Ja, deelgebied: Management – management van professional services –

legal management (interdisciplinair: recht, organisatiekunde, informatica, sociale psychologie)

• Te organiseren juridische diensten spelen in een bijzondere context, waar vaak specifiek juridische thema’s spelen, zoals:• Aansprakelijkheid, risicomanagement, precedentwerking, rechtvaardigheid,

rechtszekerheid, rechtmatigheid, (beroeps)ethiek

• Juristen worden traditioneel niet geschoold in management en organisatie (uitzondering: gecombineerde opleidingen rechten-bedrijfskunde, HBO-Rechten).

• Onderwerpen komen o.a. in de metajuridica, juridische kwaliteitszorg en binnen juridisch-inhoudelijke thema’s wel aan de orde.

6

ORGANIZING LEGAL SERVICES, KMR

• Bachelor HBO-Rechten zorgt in Nederlandse praktijk voor vraagstukken op het gebied van functiedifferentiatie

• Legal management heeft sterk praktijkgericht karakter

• 7 onderzoekers

• Lopende onderzoeken:• (Vervolg)onderzoek nieuwe rekentool en rekenmethode kinderalimentatie• (Vervolg)onderzoek inkoop juridische dienstverlening door organisaties• Atlas van de rechtspraktijk (i.s.m. Landelijk opleidingsoverleg HBO-Rechten,

negen hogescholen en Sdu Uitgevers)• Zie voor meer info de website en programmaboekje

7

MASTER LEGAL MANAGEMENT

• Een post-initiële praktijkgerichte master: juridische professionals > 3 jaar relevante werkervaring

• Docententeam mix van professionals en wetenschappers

• Leren vanuit de praktijk, uitwisseling tussen studenten uit verschillende rechtsgebieden/ sectoren

• Samengesteld uit: algemeen management, management toegespitst op de juridische praktijk, vaardigheden en juridische verdieping

8

BEROEPSPERSPECTIEF

• Primair: naast (en niet boven) juridisch-inhoudelijke professionals zorg dragen voor optimale organisatie juridische dienstverlening

• Denk aan functies als: juridisch kwaliteitszorgmedewerker, projectmanager advocatuur/ notariaat/rechtspraak, compliance officers, informatiemanager, senior-contractmanager, legal process manager

• Ook leidinggevende functies bij afdelingen die grote juridische processtromen organiseren zoals bezwaar, claims, handhaving, vergunningen, etc.

9

MEER INFO

• Brochure in programmaboekje

• http://www.hva.nl/opleiding/deeltijd/master-legal-management/

• Voorlichtingsavond, donderdag 25 april a.s., 19-21 uur

• Namens de opleiding zijn aanwezig: • Rob van Otterlo, Catherine Dutscher, Hanneke Wegman, Ivar Timmer• Aarzel niet hen aan te spreken..

10

PROGRAMMA

• Nu: Rob van Otterlo over onderzoek naar inkoop juridische dienstverlening en verband met ‘legal management’

• Daarna: start workshoprondes• Ronde 1: Helaas is Eddy Bauw verhinderd. Deelnemers aan deze workshop

kunnen deelnemen aan een van de andere twee workshops:• Bert Westerink, Bibliotheek (derde verdieping) • Harm Cammel, Groote Zaal (hier)

• Ca. 30 minuten pauze• 15.30 uur, start workshopronde 2 in Bestuurskamer (eerste verdieping),

Bibliotheek (derde verdieping), of Groote Zaal (tweede verdieping)• 16.15 uur Borrel

11

JURIDISCHE ZAKELIJKE DIENSTVERLENING: DE MARKT ONDER DE LOEPPROF. DR. ROB C.H. VAN OTTERLO Lector Organizing Legal Services

12

Het onderzoek

• Onder (grote) gebruikers van juridische diensten• Ontwikkelingen in de juridische markt• Wordt vervolgd, ook in MKB

13

Veranderingen in de markt• Meer concurrentie en prijsdruk ‘in de legal market’• Kritischer (interne) cliënt• Vraag naar gratis diensten (commodities)• Bij veel vraagstukken van bedrijfsjuristen/overheidsjuristen/legal

counsel: ‘make or buy’• Capaciteit inkopen – mogelijkheden voor HBO-juristen?• Commoditization (Susskind): mogelijkheden voor HBO-juristen?• Opkomst nieuwe partijen in de markt: bijv. Legadex, Lexpartners,

middelgrote accountancy-kantoren met ’legal’

14

Wat wil de markt

• Steeds professionelere dienstverlening (oplossingen voor juridische problemen i.p.v. juridische hoogstandjes

• Kritisch op prijs/kwaliteit verhouding en transparantie mbt de factuur• Maatwerk; standaardisatie van proces en inhoud (mogelijkheden

voor onze MLM ’s!); outsourcing (?); toenemend belang ICT (bijv. Automatic document assembly)

• Excellente juridische diensten, maar ook: ‘kwaliteit’ is ‘hygiënefactor’• Duurzame klant/leverancier-relaties• Goede opleidingen – postinitieel PO-markt voor HBO-juristen?• Vaardigheden/hands on van juristen steeds belangrijker

15

Wat willen de interne en externe markten?

• WAT HEEFT DE KLANT NODIG: WAT IS HET BELANG VOOR DE ORGANISATIE VAN HET OPLOSSEN VAN EEN SPECIFIEK PROBLEEM, EN WAT IS HET RISICO VAN HET NIET OPLOSSEN VAN HET PROBLEEM?

• WELKE WAARDEPROPOSITIE (‘CUSTOMER INTIMACY’, ‘PRODUCT LEADERSHIP’, ‘OPERATIONAL EXCELLENCE’) WILLEN WE COMMUNICEREN (ZIE OOK DE JONG ET AL, 2010)

16

Wat wordt steeds belangrijker?

• Projectmanagement en de vaardigheden die daarbij horen• Continue persoonlijke ontwikkeling van juristen, zowel WO als HBO• Leidinggevende vaardigheden • Kennis van organisatiekunde/bedrijfskunde in de juridische

omgeving (MLM) in het algemeen en van de eigen business (zowel profit- als non profit) in het bijzonder

• Juridische studies moeten breder worden (bedrijfseconomie; bedrijfskunde; organisatiekunde; et cetera – slechts een deel van de afgestudeerde WO-juristen gaat naar de toga-beroepen, maar iedereen moet opgeleid worden met Civiel Effect!

• Relatiemanagement, zowel intern (legal t.o.v. de business) als extern (jur. dienstverleners t.o.v. hun klanten)

• Ambitie 17

Kwaliteitsproblemen

• Met toenemende prijsdruk staan opleidingsmodellen zowel bij de advocatuur en notariaat als bij de bedrijfs- en overheidsjuristen onder druk

• Aard van de business is leidend voor de benodigde juridische kennis, daarmee moet na de initiële opleiding nog veel kennis aangebracht worden – de praktijk heeft steeds meer behoefte aan zeer specifieke kennis – denk bijv aan combi Recht/ICT

• Geen enkele juridische afdeling maar ook geen enkel advocaten- of notariskantoor is over de hele linie goed, de legal counsel zal daarom in belangrijke mate een regisseur worden van processen (make or buy; outsourcing; insourcing; et cetera) en projecten

• De vraag naar juridische diensten verandert sneller dan het aanbod kan bijhouden en er is, zelfs al in het (grotere) MKB sprake van toenemende internationalisering

18

BUSINESS MODEL

• VERDIENMODEL WORDT ANDERS, VEROORZAAKT DOOR PRIJSDIFFERENTIATIE: • WELKE MARKTEN WIL JE ALS ZAKELIJKE DIENSTVERLENER (NOG)

BEDIENEN?• WAT WORDT JE AMBITIE/STRATEGIE/FOCUS: CUSTOMER

INTIMACY (MAATWERK – HOGE TARIEVEN); OPERATIONAL EXCELLENCE (STANDAARD DIENSTVERLENING TEGEN GEMIDDELD TARIEF); PRODUCT LEADER (SUPER SPECIALIST, TECHNISCH INHOUDELIJK GEORIËNTEERD, INNOVATIEF – HOGE TARIEVEN).

• EXCELLENT IN ÉÉN VAN DE DRIE, MAAR INDIEN NODIG MARKTCONFORM IN DE ANDERE TWEE!

19

SUCCESFACTOREN JURIDISCHE DIENSTVERLENING, ZOWEL INTERNE COUNSEL ALS EXTERNE COUNSEL

• INTERESSANT WERK (GOED WERK/INTERESSANTE OPDRACHTEN/LAGE OVERHEAD)

• EXCELLENTE JURIDISCHE KWALITEIT/SPECIALISATIE/MAATWERK: “IF YOU DO A SUPERIORJOB THERE WILL BE MORE DEMAND FOR YOUR SERVICES THAN YOU CAN MEET”

• BEPERKT AANTAL RECHTSGEBIEDEN/DISCIPLINES• WERK MET EEN HOGE MATE VAN ‘VISIBILITY’• TASK-FORCE-AANPAK MBT O.A. M&A/MULTIDISCIPLINARITEIT• AANTREKKEN VAN DE ‘BESTE’ AFGESTUDEERDE JURISTEN

(WO EN HBO); CONNECTIES MET (LOCALE) UNIVERSITEITEN EN HOGESCHOLEN; CONNECTIES MET PROGRAMMA ‘S ALS MLM

20

Tot slot: zorg voor een gezonde bedrijfsvoering!

21

LITERATUUR• AUGUST J. AQUILA, BRUCE W. MARCUS (2004). CLIENT AT THE CORE.

MARKETING AND MANAGING TODAY’SPROFESSIONAL SERVICES FIRM. JOHN WILEY & SONS, HOBOKEN, NEW JERSEY.

• ROB VAN OTTERLO (2010). ORGANISATIE VAN PROFESSIONAL SERVICES. HANDBOEK ZAKELIJKE DIENSTVERLENING IN HET JURIDISCH DOMEIN. BJU, DEN HAAG.

• R.C.H. VAN OTTERLO (2009). DE MODERNE BALIE IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF. IN: HET NEDERLANDSE RECHTSBESTEL IN EUROPEES PERSPECTIEF. JUSTITIËLE VERKENNINGEN, 4-09, P.70-80, DEN HAAG, BOOM JURIDISCHE UITGEVERS, 2009.

• MIKE SCHULTZ & JOHN E. DOERR (2009). PROFESSIONAL SERVICES MARKETING. HOW THE BEST FIRMS BUILD PREMIER BRANDS, THRIVING LEAD GENERATION ENGINES, AND CULTURES OF BUSINESS DEVELOPMENT SUCCESS. JOHN WILEY & SONS, HOBOKEN, NEW JERSEY.

• RICHARD SUSSKIND (2008). THE END OF LAWYERS. RETHINKING THE NATURE OF LEGAL SERVICES. NEW YORK.

22

START WORKSHOPRONDE 1WIJ WENSEN U EEN INTERESSANTE MIDDAG!

23