tedarik zinciri yonetimi surecinde tedarikci ozelliklerini iyilestirmede kalite fonksiyon...

7/31/2019 Tedarik Zinciri Yonetimi Surecinde Tedarikci Ozelliklerini Iyilestirmede Kalite Fonksiyon Yayiliminin Kullanimi Applicat

1/101

TEDARK ZNCR YNETM SRECNDE

TEDARK ZELLKLERNYLETRMEDEKALTE FONKSYON YAYILIMININ KULLANIMI

Saba MRMAHMUTOULLARI

YKSEK LSANS TEZ

ENDSTR MHENDSL

GAZ NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

ARALIK 2007

ANKARA


2/101

Saba MRMAHMUTOULLARI tarafndan hazrlanan TEDARK ZNCR

YNETM SRECNDE TEDARK ZELLKLERN YLETRMEDEKALTE FONKSYON YAYILIMININ KULLANIMI adl bu tezin Yksek Lisans

tezi olarak uygun olduunu onaylarm.

Prof. Dr. Mustafa KURT .

Tez Danman, Endstri Mhendislii Anabilim Dal

Bu alma, jrimiz tarafndan oy birlii ile Endstri Mhendislii Anabilim

Dalnda Yksek Lisans tezi olarak kabul edilmitir.

Prof. Dr. Cevriye GENCER .

Endstri Mhendislii, Gazi niversitesi

Prof. Dr. Mustafa KURT .

Endstri Mhendislii, Gazi niversitesi

Yrd. Do. Dr. Ergn ERASLAN .

Endstri Mhendislii, Bakent niversitesi

Tarih: 22/01/2008

Bu tez ile G.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulu Yksek Lisans derecesini

onamtr.

Prof. Dr. Nermin ERTAN .

Fen Bilimleri Enstits Mdr


3/101

TEZ BLDRM

Tez iindeki btn bilgilerin etik davran ve akademik kurallar erevesinde elde

edilerek sunulduunu, ayrca tez yazm kurallarna uygun olarak hazrlanan bu

almada orijinal olmayan her trl kaynaa eksiksiz atf yapldn bildiririm.



4/101

iv

TEDARK ZNCR YNETM SRECNDE

TEDARK ZELLKLERNYLETRMEDEKALTE FONKSYON YAYILIMININ KULLANIMI

(Yksek Lisans Tezi)


GAZ NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS

Aralk 2007

ZET

Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY); tedarikiler, reticiler, datmclar ve

mterilerden meydana gelen bir ada malzeme, bilgi ve finansal aklarnynetimini iermektedir. TZY srecinde ama, tedariki ile mterinin

srelerini uyumlu duruma getirerek verimi ve etkinlii arttrmaktr. Bu

balamda, tedarikinin seimi ve deerlemesi nemli bir konu olmaktadr.

Baarl bir TZYde tedariki ve mteri arasnda karlkl gven ve ibirliine

dayanan uzun dnemli bir ibirlii salanmaldr. Mteri isteklerinin,

mhendislik karakteristiklerine evrilerek, mteriye daha kaliteli ve ucuz

rn pazarlamak amac ile yeni rn tasarmnda kullanlan Kalite Fonksiyon

Yaylm (KFY), mevcut rnlerin gelitirilmesi, tedarikilerin seimi, rn

veya hizmete ynelik kritik faaliyetlerin iyiletirilmesi iin de

kullanlabilmektedir. Bu almada tedarikilerin hangi mteri ihtiyalarna

daha ok nem vermesi ve hangi tedariki zelliklerini iyiletirmeleri

gerektiini tespit etmek amac ile KFY kapmasnda bir Kalite Evi

uygulamasna yer verilmitir.


5/101

v

Bu yntemde mteri konumundaki retici firmann tedarikilerinden

bekledii zellikler tespit edilmi ve satn alma personelinin grlerinebavurularak, tedarikilerin zelliklerini deerlendirmeleri istenmitir. Kalite

evi uygulamasndan elde edilen veriler hali hazrda retici firma tarafndan

saptanm olan tedariki politikas ile birebir benzerlik gstermedii ortaya

kmtr. Bu uygulama almas nda, tedarikiler ile olan ilikilerin tekrar

gzden geirilmesi gerektiine karar verilmitir.

Bilim Kodu : 906.1.141Anahtar Kelimeler : Tedarik zinciri ynetimi, tedariki seimi, kalite

fonksiyon yaylm, entropy metodu

Sayfa Adedi : 87Tez Yneticisi : Prof. Dr. Mustafa Kurt


6/101

vi

APPLICATION OF QUALITY FUNCTION DEPLOYMENT FOR

IMPROVING SUPPLIER FEATURES IN SUPPLY CHAIN MANAGEMENTPROCESS

(M.Sc. Thesis)


GAZ UNIVERSITYINSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

December 2007

ABSTRACT

Supply Chain Management (SCM) includes the flow of material, information

and financial assets in a network consisting of suppliers, producers,

distributors and customers. The goal of SCM is to increase utility and

effectiveness by correlating the processes of customers and suppliers. In this

context, the selection and evaluation of the supplier becomes a significant

matter. For a SCM to be successful, a long term collaboration should be

established between the supplier and the customer that depends on mutual

trust among both parties. Quality Function Deployment (QFD), which is used

in developing products via converting customer demands into engineeringparameters for the sake of marketing higher quality and economic products to

customers, can also be used for improving existing products, selecting suppliers

and improving critical activities relating to products and customers. This paper

explores a study including a Quality House application in the context of QFD

that is used as a tool for determining which customer needs should be given

higher priority by the suppliers and which supplier features they have to work

on improving.


7/101

vii

In this method the expectations of the manufacturing company from its

suppliers are determined and thorough consulting with the purchasing peopleof the company, they are asked to evaluate the properties of the suppliers.

Consequently, the results obtained via Quality House application didnt exactly

match with the predetermined supplier strategies of the manufacturing

company. In the light of this application study it is concluded that the relations

with the suppliers need to be revised.

Science Code : 906.1.141Key Words : Supply chain management, supplier selection and evaluation,

quality function deployment, entropy methodPage Number : 87

Adviser : Prof. Dr. Mustafa Kurt


8/101

viii

TEEKKR

almam srasnda ilgisini ve desteini esirgemeyen, her aamada yol gsteren

sayn hocam Prof. Dr. Mustafa KURTa, yardmlar iin retim grevlisi Sayn

Diyar AKAY a, tez almam tamamlamam iin srekli tevik eden ve her trl

destei salayp, sabr gsteren sevgili aileme teekkr bor bilirim.


9/101

ix

NDEKLER

SayfaZET........ iv

ABSTRACT.......... vi

TEEKKR...................... viii

NDEKLER..................... ix

ZELGELERN LSTES....................... xi

EKLLERN LSTES........................ xii

SMGELER VE KISALTMALAR....................................................................... xiii

1. GR........................................ 1

2. TEDARK ZNCR YNETM ........................ 3

2.1. Tedarik Zinciri Ynetimini Etkileyen Unsurlar....................... 5

2.2. Baarl Tedarik Zinciri Gereksinimler................................. 6

2.3. TZYnin letmelerdeki Rol................................................ 7

2.4. TZYnin Gelecei................. 9

3. TEDARK ZNCR YNETMNDE TEDARK SEM VE

TEDARK DEERLEME.................................... 13

3.1. Tedariki Seiminin nemi....................................................................... 13

3.2. TZYde Tedariki Seim Sreci................................................................ 16

3.2.1. Problemin tanm........................ 17

3.2.2. Karar ltlerin tanmlanmas ve kombinasyonu................. 17

3.2.3. Potansiyel tedarikilerin n seimi....................... 22

3.2.4. En uygun tedarikinin seimi........................................ 23

3.3. TZYde Tedariki Deerleme ........................... 23

3.4. Tedariki Seiminde Dikkate Alnan Tedariki Kriterleri............. 25

3.5. Tedariki likileri Ynetimi ..................................................................... 29

3.6. Tedariki Seiminde Kullanlan Modeller ................................................ 30

4. TEDARK SEMNDE KALTE FONKSYON

YAYILIMININ KULLANIMI 34

4.1. KFYnin Tanm ve Tarihesi................................................................... 35


10/101

x

Sayfa

4.2. KFYnin Amalar............................ 384.3. KFYnin Aamalar....................... 38

4.3.1. Planlama aamas............................................................................ 39

4.3.2. Mteri ihtiyalarnn belirlenmesi................................................. 44

4.3.3. Kalite evinin oluturulmas............................................................. 45

4.3.4. Kalite evi analizi............................................................................. 46

4.4. KFY Uygulamalar................................................................................... 48

4.5. Uygulamada Karlalan Glkler........................................................ 50

5. KFYNN UYGULANMA SRECNDE KULLANILACAK

MATERYAL VE METOD....................................................................... 52

5.1. Mteri steklerinin Belirlenmesi........................................................... 52

5.2. Mteri nem Derecelerinin Belirlenmesi ve Kyaslama Yaplmas........ 53

5.2.1. Fuzzy (bulank) saylarn kullanm................................................. 53

5.2.2. Arlklandrma hesaplarnda kullanlan yntemler......................... 57

5.3. Mhendislik Karakteristiklerinin (Teknik zelliklerin) Belirlenmesi... 62

5.4. M ile MK Arasndaki liki Matrisinin Gelitirilmesi.. 63

5.5. Mhendislik Karakteristiklerinin Rakip rnler le Karlatrlmas .. 64

5.6. Mhendislik Karakteristiklerine Ait Hedef Deerlerin Belirlenmesi........ 65

5.7. Matrisin at Ksmnn Oluturulmas....................................................... 65

6. UYGULAMA........................................................................... 67

7. SONU. 76

KAYNAKLAR. 78

EKLER. 83EK-1 Tedariki deerleme formu................. 84EK-2 Tedariki n szleme rnei......................................................... 85EK-3 Kalite evi ve kalite deikenleri.................................................... 86

ZGEM.. 87


11/101

xi

ZELGELERN LSTES

izelge Sayfa

izelge 3.2. Dickson ltleri...19

izelge 4.1. Kalite Fonksiyon Yaylmnn Japonca anlam....................................36

izelge 5.1. Szel ifadelerin fuzzy say kmesi ile gsterimi...................................56

izelge 6.1. Tedarikide aranan zellikler........68

izelge 6.2. 1-9 nem skalas....................................................................................69

izelge 6.3. NElere dair ilikisel nem dereceleri....................................................69

izelge 6.4. NElere dair ilikisel karlatrma matrisi.............................................70

izelge 6.5. NElere dair hedef deerler ve gelime oranlar.....................................71

izelge 6.6. NElere dair son nem dereceleri...........................................................72

izelge 6.7. NElere dair mhendislik zellikleri.......................................................72

izelge 6.8. NASILlar ve NEler arasndaki ilikisel matris......................................73

izelge 6.9. NASILlara dair ilk teknik dereceler......................................................73

izelge 6.10. NASILlara dair hedef deerler ve gelime oranlar............................75


12/101

xii

EKLLERN LSTES

ekil Sayfa

ekil 2.1. Tedarik zinciri ilemlerinin drt kategorisi.....6

ekil 2.2. Tedarik zinciri ynetiminde kritik balantlar.....7

ekil 3.3. Tedariki ynetim sreci...........................................................................24

ekil 5.1. gensel fuzzy saylar..............................................................................55

ekil 5.2. Fuzzy kme gsterimi...............................................................................56


13/101

xiii

SMGELER VE KISALTMALAR

Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte

aada sunulmutur.

Simgeler Aklama

ej j. mteri ihtiyacnn rekabeti ncelik derecesi

E(Wj) j. mteri ihtiyacnn entropy deeri

fm mteri ihtiyalarnn son nem dereceleri

gm mteri ihtiyalarnn ilikisel nem dereceleri

Hn n. teknik lte ait mhendislik karakteristii

pj j. mteri ihtiyac iin olaslk dalm

R teknik l ile mteri gereksinimi arasndaki

iliki deeri

s son teknik dereceler vektr

vn n. teknik lte dair gelime deeri

Wj j. mteri ihtiyac

xji j. mteri ihtiyac ile ilgili toplam puan

bn n. teknik lte ait performans deeri


14/101

xiv

Ksaltmalar Aklama

AHP Analitik Hiyerari Prosesi

KFY Kalite Fonksiyon Yaylm

M Mteri htiyalar

MK Mhendislik Karakteristikleri

QFD Quality Function Deployment

SCM Supply Chain Management

TZY Tedarik Zinciri Ynetimi

FS gensel Fuzzy Saylar


15/101

1

1. GR

Tedarik Zinciri Ynetimi, tedarik zinciri iindeki tm iletmelerin performansn

arttrmak amacyla, bu iletmelere ait iletme fonksiyonlar, sreleri ve planlarnn

zincir iindeki tm iletmeleri kapsayacak ekilde ynetimidir. Bu tanmda,

iletmenin sadece kendisini deil, tedarikilerini de gz nne almas gerektii ve

tedarikilerinin fonksiyon, sre ve planlarnn da iletme ile birlikte gelitirilmesi

gerektii vurgulanmaktadr. nk iletme evresinin nemli bir eleman olan

mterilerin iletme zerinde ok byk etkisi bulunurken, dier nemli elemanolan tedarikilerin de iletme zerinde olumlu ya da olumsuz etkileri bulunmaktadr

[Kancolu, 2007].

retilen rnn kaliteli olmas ve bununla birlikte ucuza mal edilebilmesi iin

tedariki zelliklerinin iyiletirilmesi zerinde durmak gerekmektedir.

Tedarikilerin hangi mteri ihtiyalarna daha ok nem vermesi ve hangi tedariki

zelliklerini iyiletirmeleri gerektiini tespit etmek amac ile, almada KaliteFonksiyon Yaylm kapmasnda bir Kalite Evi uygulamasna yer verilmitir.

Bu tez kapsamnda, literatrdeki tedarik zinciri ynetimi ile ilgili aratrmalardan

farkl olarak; tedariki zelliklerini iyiletirmeye ynelik, fuzzy saylar ve entropy

metodu kullanlarak bir Kalite Evi uygulamas yaplmtr.

Tezin birinci blmnde; tezin amac, kapsam ve kullanlan yntem konusunda

ksa bir bilgi verilmitir.

kinci blmde, Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY) birok ynyle anlatlm ve

TZYnin karar ve aamalarna deinilmitir.

nc blmde ise, Tedarik Zinciri Ynetiminde tedariki seim sreci ve bu

sreteki problemler ile problemlerin zmnde kullanlan yntemler anlatlmtr.


16/101

2

Drdnc blmde, Kalite Fonksiyon Yaylm (KFY)nn tanm, tarihesi ve

amalar anlatlmtr. Ayrca KFYnin TZY iindeki uygulamalarna deinilmi veKalite Evinin oluturulmas da dahil olmak zere tm KFY srecine yer verilmitir.

Beinci blmde ise, KFYnin uygulama srecinin her bir aamasnda kullanlan

materyal ve metotlar detaylca anlatlmtr.

Altnc blmde, tedariki zelliklerinin iyiletirilmesine ynelik bir KFY

uygulamasna yer verilmitir.

Yedinci blmde, TZYde tedariki deerlemenin ve KFYnin kullanmnn

nemine, yaplan uygulama almasnn sonu ve deerlendirmelerine yer

verilmitir.


17/101

3

2. TEDARK ZNCR YNETM

Gnmz artlar, globalleme ve rekabetin artmas nedeniyle, iletmelerin rn

fiyatlarn, dolaysyla maliyetlerini ve verimliliklerini daha iyi kontrol etmelerini

zorunlu klmaktadr. Bu balamda yksek kalitede, dk maliyette, piyasaya hzl

bir ekilde sunulan ve mteri memnuniyetini salayan hizmet ya da rnlerin

temini nem kazanmaktadr.

1950lerdeki stok ynetimi aratrmalarna dayanan tedarik zinciri ynetimi

kavram, 1980lerde, Chrysler irketinin satn alnan malzemenin roln

hammaddeden bitmi rne, malzeme ak ynetimine dntrmesi ile ortaya

kmtr [Smock, 2003]. Yllar getike tedarik zincirinde bilginin btnletirilmesi

modellenmesine, tedarik szlemelerinin ve talep tahminlerinin modellenmesine ve

rn tasarm btnlemesinin tedarik zinciri ynetimi ile modellenmesine

dnmtr [Kancolu, 2007].

Toplumlarn teknolojik ve ticari olarak gelimedii ortamlarda iletmeler rnlerini,

rettikleri fiziksel evrelerden uzak ortamlara kolayca gnderememekte ve

dolaysyla ticari ilikileri iletmenin kendi fiziksel pozisyonlar ile snrl

kalmaktayd. Bunla birlikte retimde kulland hammaddeleri de baka yerlerden

tedarik ederken zorluklarla karlalyordu. Gelien teknolojilerle birlikte gerek

datm gerekse de tedarik alanlar genilemi ve uzak noktalardaki potansiyel

pazarlara eriim mmkn olmutur.

Tedarik zinciri ynetimi, mteri tatminini salamak iin rnn en doru miktarda

retilip datlmasn, doru zamanda doru yerde olmasnn salanmas iin,

tedarikilerin, reticilerin depolarn etkin bir ekilde kullanlmas iin uygulanan

yaklamlarn bir btndr [Ballou, 1999]. Bu tanmdan anlalaca gibi tedarik

zinciri ynetimi, tedariki firmalardan, retimin gerekletii fabrikalara, oradan da

sat noktalarna ve nihai tketicilere kadar mteri iin deer reten her noktay

kapsamaktadr.


18/101

4

Tedarik zinciri, hammadde tedarikisinden mteriye kadar uzanan bilgi ve

malzemenin aknn saland srelerden olumaktadr. Ayrca, tedarik zincirininrnn retilmesinden son rn olarak tedarikine kadar tedarikinin tedarikisinden

mterinin mterisine kadar tm almalar kapsad ileri srlmektedir

[Kannabiran ve Bhaumik, 2005]. O halde, tedarik zincirini ynetimi hem iletme

iindeki bilgi aknn ve lojistik faaliyetlerinin hem de tedarik zincirine dahil dier

iletmelerin planlama ve kontroln kapsamaktadr Bu tanmlama, tedarik zinciri

ynetimi kavramn, hem tedarik zinciri oluturulmas hem de ona bal ilemler ve

bakm asndan geniletmektedir.

Birok aratrmac tedarik zincirindeki deiik rgtsel yetki ve sorumlulua sahip

bamsz birimler iindeki koordinasyonun gerekliliine dikkat ekmektedir.

Tedarik zinciri ynetimi, tedarik zincirindeki iletmeler arasnda ve iletmelerin

kendi ilerinde deiik dzeylerdeki koordinasyon faaliyetlerini kapsamaktadr

[Cooper ve ark., 1997]. Bir moda iletmesinde yaplan almada tedarik zinciri

koordinasyonu hakknda birimler arasndaki anlamazln, alanlarn beklentisi

ile karar verme yetkisindeki belirsizlik arasndaki farktan kaynakland sonucuna

varlmtr. Ayrca, dardan satn alma dneminde ve iletmeyi pazardaki artan

rekabete hazrlamada, tedarik zinciri koordinasyonu iletmenin nemli bir

yeteneidir [Lee, 2002].

Son yllarda tedariki, retici ve mteri btnlemesine verilen nemde art

grlmektedir. Tedarikilerin tedarik zinciri ile etkin btnlemesi, iletmelerin

rekabet gcnn artmasnda nemli faktrlerden birisidir. Tedarik zinciri

btnlemesi ile tedarik zinciri elemanlar olan mteri, tedariki ve iletmeyi iine

alan an oluturulmasndan sz edilmektedir. Tedarik zincirinin btnlemesini

etkileyen bir ok deiken bulunmaktadr. Bunlardan en nemlileri; bilgi paylam,

i btnleme, tedarikilerle btnleme, mterilerle btnleme olarak

sralanabilir [Narasimhan ve Kim, 2002].


19/101

5

2.1. Tedarik Zinciri Ynetimini Etkileyen Unsurlar

Kresel pazarda youn rekabetle karlaan birok baarl iletme tedarik zincirinin

her iki yndeki akn iyi anlam iletmelerdir. Tedarik zinciri ynetimi konusunu

ortaya karan dnya pazarlarndaki birok byk gelime iletmelerde st

ynetimin dikkatini ekmektedir. Bu gelimeler arasnda nemli olanlar aada

sralanmaktadr [Hanfield ve Nichols, 2002]:

Kresel rekabete bal olarak rn ve hizmetin maliyeti, kalitesi, teslimat,

teknolojisi ve retim sresi alanlarnda srekli artan mteri talebi,

letmeler aras ilikilerde youn ibirliinin ortaya kmas ve ok fazla kabul

grmesi,

Bilgi devrimi.

Yukarda sz edilenler, ibirliki ve btnleik tedarik zinciri yaklamn ekil

2.1de grld gibi tedarik zinciri iletmelerinin drt ana kategorisinde

desteklemektedirler.

Tedarik zincirinin bu drt kategorisi ilemlerin srekli devam ettii bir dngy

iaret etmektedir. Planlamada talep tahminleri, rnlerin fiyatlanmalar ve izlenecek

stok ynetimi gibi planlamas yaplacak kararlar belirlenmektedir. Kaynak ksmnda,

planlamada verilen kararlarn nda kullanlacak hammadde ve paralarn tedarik

ekli ve miktar ve bunlarn deme ekilleri gibi kararlar verilmektedir. retimde ise

kaynaktan gelen malzeme bilgilerine gre rn tasarm, retimin programlanmas,

tesisin fiziksel kapasitesi gibi kararlar alnmaktadr. Son olarak, teslimat ksmnda

retim kategorisinden gelen bilgilere gre teslimat program, siparilerin dzeni ve

sras gibi kararlar verilmekte ve uygulanmaktadr.


20/101

6

ekil 2.1. Tedarik zinciri ilemlerinin drt kategorisi [Kancolu, 2007]

2.2. Baarl Tedarik Zinciri Gereksinimleri

Tedarik zinciri ynetimi, pazarlama kanalnda ortaklk fikrine ve bu kanaldaki

yelerin salam balantlarna dayanmaktadr. Geleneksel iletme modellerinde

iletmeler iin nemli olan gelirlerini arttrrken, maliyetlerini azaltmaktr. Bu

durum salanrken kanaldaki dier iletmelerin dezavantajl duruma dmesi nemli

deildir. Tedarik zinciri ynetim modelinde ise ama, pazarda rekabeti attrarak kar

bytmektir. Rekabet edebilmek iin olas en ksa zamanda en az maliyetle

faaliyetlerin tamamlanmas gereklidir. Bu tip amalara ancak tedarik zincirinin

tamamnn koordine edilmesi ile tedarik zincirindeki tm iletmelerin toplam stok

dzeyi azaltlabilir, darboazlar ortadan kaldrlabilir, sreler ksaltlabilir ve kalite

PLAN- Talep tahmini- rn fiyatlandrma

- Stok ynetimi

TESLMAT- Sipari ynetimi-Teslimatprogram

RETM-rn tasarm-retim izelgeleme-Tesis planlama

KAYNAK-Tedarik-Kredi&tahsilat


21/101

7

sorunlar zlebilir. Bu nedenle iletmeler birbirlerine kar deil, tedarik zinciri

baka bir tedarik zincirine kar rekabet etmelidir. Bylece, tedarik zincirlerirakiplerinin tedarik zincirlerinden daha etkin maliyetliler baarl iletmeler

olacaktr.

Baarl tedarik zinciri ynetiminin gereksinimleri ve tedarik zincirini pazara

balayan kritik balantlarn ana hatlar ekil 2.2de verilmektedir. nemli

balantlar tedarik ile retim ve retim ile datm arasnda olanlardr. Bu

faaliyetin her birinin nemli elemanlar bulunmaktadr.

ekil 2.2. Tedarik zinciri ynetiminde kritik balantlar [Kancolu, 2007]

2.3. Tedarik Zinciri Ynetiminin letmelerdeki Rol

Tedarik zinciri ynetiminin iletmelerin gelecei asndan eitli faydalar

bulunmaktadr. rnei firmann tm operasyonlarn ierecek ekilde planlama

yapabilmesi ve bu plann zaman iinde ayarlanarak sonularn optimize edilebilmesi

iletmenin tm fonksiyonlarna btnsel bakmasn salamaktadr. Ancak bunu

yapabilmenin n koulu, ayr srelerin verilerini birletirebilen bir alt yapnn

olmasdr. Tedarik zincirleri kurumsal ya da toplu satn alma ilemlerini

Tedarik retim Datm

- Ortaklk- Gereksinimplanlama- Planlama

koordinasyon

- Anaprogramlama-Tam zamanndaretim ynetimi

- Esneklik

-Talep ynetimi- Hzl yant verme- Erteleme


22/101

8

etkinletiren ve bamsz unsurlarn da tedarik fonksiyonlarn srdrmelerine

olanak veren yaplar olarak karmza kmaktadr.

Bununla birlikte tedarik zinciri ynetimi, tedarik zinciri performansn birden ok

iletmeyi gz nne alarak optimize etmesine ramen, her bir firmann da iletme

hedeflerine etki etmektedir. letmenin tr ne olursa olsun (retici, datm kanal,

perakendeci veya servis salayc) tedarik zinciri ynetimi iletmenin kendi

operasyonel hedeflerini amada ve bunlar hisse ba kazan gibi ilikilendirmede

olduka etkin olmaktadr.

Genel olarak iletmelerin satn alnan rn ve hizmetlere yapt harcamalar toplam

maliyetlerinin %30 ile %70ine denk gelmektedir. Tm malzemelerin, paralarn ve

rnlerin stoklanmas ve datm da dier bir %10 ile %20 arasnda bir paya

sahiptir. Toplam datm maliyetleri satlarn yzdesi olarak %9 (endstri retimi)

ile %34 (toptan tketici rnleri) arasnda deimektedir. Bu verilere ramen bir ok

iletme sadece verimlilik zerinde younlamakta ve lojistik faaliyetlerini

btnletirmek konusunda ok az alma yaplmaktadr [McAdam ve McCormack,

2001]. Malzemelerin (hammaddeler, paralar, montaj paralar ve bitmi rnler)

etkin tedariki ve bu malzemelerin retim ya da deer katan srelerden geerek son

mteriye ulamasn salayan ynetim ekli bir ok iletmenin baarl olmasnda

nemli bir etkendir. Ayrca, bu faaliyetler bir ok iletmenin karlat stratejik

sorunlarda temel etkenlerdir. Bu sorunlarn bir ksm aadaki gibidir:

rn ve hizmetlerin maliyetlerini drebilmek ve en iyi katma deeri

katabilmek,

En yksek kalite standartlarn srdrebilmek,

Mteri hizmetlerini gelitirebilmek,

Artan evre basksna uyum salayabilmek.


23/101

9

Tedarik zinciri ynetimi bu tip sorunlar zebilmek iin etkili bir aratr. Tedarik

zincirinin anlalmas ve ynetimi verimlilik ve krll gelitirmek iin iletmeleringeleceinde nemli rol oynamaktadr.

2.4. Tedarik Zinciri Ynetiminin Gelecei

Tedarik zinciri ynetimi gn getike deimektedir. lk zamanlarda tedarik zinciri

temel olarak tedarikileri ve tedarik yneticilerini ilgilendirirken, imdilerde tedarik

zinciri ynetiminden, stratejik tedarik zinciri ynetimine bir gei yaanmaktadr.

Yakn bir gelecekte ise, tedarik zinciri entegrasyonunu baaryla gerekletirebilen

firmalar verimli hale dnecek, mteri memnuniyetini salayabilecek ve kalc

olacaktr. Zamanla zincirler arasndaki ilikilerin ve aklarn daha karmak bir hal

almas da kanlmazdr. Gitgide karmaklaan bu yap ierisindeki ihtiyalara yant

verebilmek iin salkl planlamalarn yaplmas gerekmektedir.

Tedarik zinciri ynetimi iki nedenden dolay hzla deiime uramaktadr. Birincisi,

sistemin kendi iindeki teknik ve ynetime bal gelimelerden ortaya kan deiim

basksdr. Bu durum aadakileri kapsamaktadr [Kancolu, 2007]:

Bilgi aknn kontrolnde kullanlan bilgisayar sistemlerinin hz ve kabiliyetleri

artmaktadr. Bu durum zaman basksn azaltmaktadr. ok hzl ilem ve veri

transferi kullanc taleplerine annda karlk verebilme olana sunmaktadr.

letmenin eitli yerlerindeki bilgisayar terminallerinin gerek zamanl ilem

yapmas planlama ve kontroln daha esnek ve doru olmasn

salayabilmektedir. Bylece, zeka yatrmnn yerine gemektedir. rnein, stok

gereksinimlerini belirleyebilen bir bilgisayar sistemi emniyet stoklarnn

dzeyini azaltacaktr.

Esnek bilgisayar sistemleri tedarik zincirindeki iletmelerin sorunlarn benzetim

yolu ile zmelerine yardmc olabilir. Lojistik sorunlarnda bir ok temel

deiken bulunmaktadr. Etkileimli ve gerek zamanl bilgisayar sistemleri,


24/101

10

lojistik ileri ile ilgili deiik stok dzeyleri, depolama yerleri ve dier

problemlerin zmnde yardmc olabilir. Bu durum lojistik kararlarnndoruluunu arttrr.

Son olarak, tm sistem iinde tedarik zincirinin sistem zellii ve alm satm

ilerinin potansiyel nemi ortaya kmaktadr. Bu alm satmlar toplam maliyet

ve muhasebe konusunda bilgi sahibi olmay gerektirir.

Bununla birlikte, deiim iin tm bu basklarn etkin olmas detayl bir iletme

sreci gerektirmektedir. Bu iletme sreci, her bir zel iletme amacn

gerekletirebilmek iin iletme fonksiyonlar arasndaki engelleri amada istekli

olmay gerektirir. Bu durum misyon yaklam olarak da adlandrlmaktadr.

letmeye bu ynetim kltrnn tantlmasndaki anahtar, tedarik zinciri konusunda

bilgilendirilmi stratejik ynetimdir.

kinci neden, byyen ekonominin deiim basksdr. Bu durum aadakileri

kapsamaktadr [Kancolu, 2007]:

Ekonomideki eilimler tketici pazarlarnn bymesinde belirsizlere yol

amaktadr. Bu nedenle, retim ve perakende iletmeleri deiik llerdeki

pazarlarla ilgilenecektir. Bu balamda, etkin iletme ve lojistik stratejilerinin

temelleri rekabetin youn yaand kresel pazarlarda rekabet edebilecek

ekilde esnek olmaldr.

Pazar yaplar da deiime uramaktadr. Gelien Avrupa Birlii ve Dou

Avrupa pazarlar, ABDye ihracatn azalmas, hzla byyen kresel ve ileri

teknoloji pazarlar, bunlara rnek olarak verilebilir. Pazarlarda artan bir ekilde

blmleme ve uzmanlama olmaktadr. Bu oluum, pazarlarda ve dolaysyla

tedarik zinciri ilevlerinde baskya neden olmaktadr.


25/101

11

Daha seici ve titiz mteriler ile rnlerin yaam dngleri ksalmaktadr.

Sonu olarak, iletmelerin yeni rnleri pazara daha ksa srede sunmalargerekmektedir. Ayrca, rnler daha hzl ve esnek ekilde ulatrlmaldr.

retimde kitle retiminden esnek retim sistemlerine gei balamtr. Bu

sistemler iletmenin hzla bir retimden farkl bir retime gemesini

salamaktadr. Pazarlamada ise, datm kanallarndaki deiiklikler, alm

gcnn belirli yerlerde younlamasn ve datm dzeylerinin gelimesinin

nemini vurgulamaktadr. reticiler ve perakendeciler tam zamannda teslimidesteklemek iin bilgi sistemlerini paylarlar. Bu felsefe gelimeye devam

etmektedir. Yaln retim ilkeleri ilk olarak Massachusetts Teknoloji Enstits

tarafndan gelitirilmitir. Gelecekte dnya apndaki yaln reticilerde, kalifiye

elemanlarn oluturduu ekipler bulunacak, ok eitli ve az miktarlarda retim

yaplacak, retim esneklii olacaktr. Ayrca, bu reticiler toplam kalite

anlayna sahip ve mteri gereksinimlerini karlamaya ynelik zellikleri olan

reticiler olacaklardr. Bu ilke doal olarak tedarik zincirine kadar uzamaktadr

ve tm sreci destekleyen yaln tedarik kavramn yaratmaktadr.

Pazardaki rekabet basks da artmaktadr. Duraan pazarlarda rekabet daha

saldrgan olmakta; uluslararas pazarlamadaki gelimeler bu saldrganl daha

da glendirmektedir. Dolaysyla bu durum, retim ve pazarlama giriimlerini

destekleyen sistemler zerinde bask yaratmaktadr. Etkin tedarik zinciri

eitimine gereksinim zorunluluk olmaya balamaktadr.

Uzun yllardr tedarik zinciri ynetimi endstri ve ekonomik yaamn nemli bir

zellii olmasna ramen ancak son yllarda ana fonksiyon olduu fark edilmeye

balanmtr datm faaliyetleri ulusal ekonomiyi etkileyen beeri ve doal

kaynaklarn ok fazla kullanmn salamaktadr. Son yllarda, tedarik zincirinin

nemli zelliklerinden birisi endstri ile birlikte gelimedeki hzdr. Teknolojin

gelimesi, bilgi teknolojisinin daha iyi anlalmasn, grevlerin sorumluluk alannn

genilemesini ve geleneksel iletme ve iletiim yetenekleriyle birlikte yeterli bir


26/101

12

genel lojistik gr asn gerektirmektedir. Bu nedenle, tedarik zinciri ynetimi bir

lkenin i ve ekonomik hayatnn nemli bir paras olarak kabul edilmektedir.Tedarik zincirinin ekonomi ve i hayatnda neminin anlalmasndan sonra

iletmeler bununla ilgili eitimlere balamtr.

Tedarik zincirinde alan yneticilerin deien i ve d evre artlarna gre

iletmelerinde alacaklar nlemlerle ilgili eitimden gemeleri bir gerekliliktir.

Yneticiler, tedarik zinciriyle ilgili sorunlar zebilmek iin hem teorik hem de

uygulamal olarak i ortamnda eitim almaldr. Ayrca, tedarik zincirinde alan

orta ve st dzey yneticiler, alma ortamlarndan ayrlmadan bu eitimlere

katlarak bilgi dzeylerini attrmaldr.


27/101

13

3. TEDARK ZNCR YNETMNDE TEDARK SEM VE

TEDARK DEERLEME

3.1. Tedariki Seiminin nemi

Tedarik zinciri, daha nce de sz edildii gibi, hammaddenin bitmi rne

dnmnden, ilk tedarikiden, montaj yerine ve perakendeci aracl ile son

mteriye gidiine kadar geen tm hareketler ile ilgili faaliyetleri temsil etmektedir.

Bu iletmenin, zellikle de imalat iletmelerinin malzeme, paralar gibi tm

kaynaklarnn ynetimi ok nemlidir. Sat gelirlerinin nemli bir ksmn para ve

malzeme tedariki iin harcayan ve malzeme maliyetleri toplam maliyetin byk bir

ksmn temsil eden iletmeler iin tedarikilerle ilgili tasarruflar olduka nemlidir

[Thomas ve Griffin, 1996]. Japon reticilerin dnyada bu kadar baarl olmasnn

ardnda yatan gereklerden birisi de tedarikileri ile stratejik ortaklklar gelitirmi

olmalardr [Gietzmann, 1996].

letmelerin sat gelirlerinin nemli bir ksmn satn alnan malzemelere

harcanmaktadr ve birok endstride hammaddelerin ve alt paralarn maliyeti, ana

rnn maliyetinin %70ini oluturmaktadr. Yksek teknolojiye sahip firmalarda

ise bu deer %80e kmaktadr. Bu deerlerden de anlalaca zere

organizasyonlarn etkinlii asndan satnalma departmanlarnn ok nemli bir rol

vardr. Satnalma departmanlarnn ise bu ilevlerini yerine getirebilmeleri iin

doru tedarikilerle almalar gerekmektedir. Bu sebeple tedariki seimi ve

deerlendirmesi firmalar asndan ok kritik bir proses olarak ele alnmaldr.

Samimiyete dayanan tedariki ilikisinden farkl olarak, tedariki ortaklnda

kararlar iletme ve tedarikinin ortak kararyla verilir. Tedariki ortaklnda iletme

ve tedariki daha geni bir gr asyla aradaki sorun ve anlamazlklar her iki

tarafn da karlarn gzeterek zmlemeye alrlar. letmeler iin tedarikilerin

seimi iletmelerin gelecei asndan nemlidir nk tedariki seimi yapldktan

sonra iletmenin faaliyetlerini planlamalara gre yrtebilmesi iin tedarikinin


28/101

14

kesin desteine gereksinimi bulunmaktadr. Yaplan anlamaya harfiyen uymal ve

tedarik ile ilgili karlaabilecei sorunlarda iletmeyle ibirlii yaparak yardmcolmaldr. Hatta son dnemlerde iletmeler tedarikilerinin alma koullarna

ynelik belirli standartlar salamayan tedarikilerin szlemeleri sona

erdirilmektedir. Bu amala iletmeler alma standartlarn ieren ve tedarikilerini

de kapsama alan yrtme ilkeleri (codes of conduct) oluturmaktadr. Bu balamda,

dier seim ltleri yannda alma standartlarnn da tedariki seiminde nemli

olduu sylenebilir [Kancolu ve Kancolu, 2007].

Tedarikinin iletme ile ilikili faaliyetlerini aksatmas, tm tedarik zincirinin

aksamas anlamna gelmektedir. Bu nedenle doru tedarikinin seilmesi satn alma

maliyetlerini azaltrken, iletmenin rekabet avantajn arttrmaktadr. Yanl

tedarikinin seimi iletme iin ciddi ilemsel ve finansal sorunlar

yaratabilmektedir. letmelerin tedarikileri ile sk ilikileri, bu iletmeleri

tedarikilerine baml duruma getirmektedir ve ortak verilen kararlarda yaplan

hatalarn sonular iletmeyi ok g durumda brakabilmektedir [De Boer ve ark.,

2001].

Rekabetin artmasna bal olarak iletmeler pazardaki paylarn arttrmaktan daha

fazla abay pazardaki paylarn korumak iin harcamaktadrlar. Teknolojik

gelimelere, ekonomik koullarn iyilemesine, kalite bilincinin artmasna ve dier

iletme ii ve d faktrlere bal olarak mterilerin gereksinim ve isteklerinde

deiim yaanmaktadr. Son yllarda iletmeler rn yaam dngsnn ksalmas

sonucunda, tedarik zincirine daha ok ynelmilerdir. rn eitlilii artarken, yeni

rnlerin en ksa zamanda pazara sunulmas da nemli bir faktr olmaktadr. Bu

nedenle, tedarikilerin seiminde bu faktrler de gz nnde bulundurulmak

zorundadr. Tedariki seimi, iletmeyi retim maliyetinden retimin kalitesine,

pazara yeni rnlerin sunulmasndan mterilerin tatminine kadar hemen hemen her

alan ve faaliyette etkilemektedir. Bu durumda tedariki seiminin ne kadar nemli

ve zor bir karar olduunun bir gstergesidir.


29/101

15

Satn alma karar srecinde tedariki seimi nemli kararlardan biri olarak ortaya

kmaktadr. Tedarikinin seimi ayn zamanda tedarik edilen rnn seimini dedorudan etkilemektedir bu durum istenilen zelliklerde rn tedarik eden

tedarikinin verimlilii ve kalitesi konularnda nemli etkenlerden biri olmaktadr.

Satn alma kararlarnda gze arpan iki gr as bulunmaktadr:

1. Birinci gre gre, mkemmel rn kalitesi ve mteri memnuniyeti

salanrken, rn maliyetini drmek iin en nemli satn alma sreci az

sayda, gvenilir ve yksek kaliteli tedarikileri semek ve yakn iliki iinde

bulunmaktr [Muhammalaneni ve ark., 1996].

2. kinci gre gre ise, satn alma kararlarnn verilmesinde, zellikle uygun

tedarikilerin tanmlanmas ve onlar arasnda sipari verme alanlarnda

sistematik bir yaklama ok fazla gereksinim bulunmaktadr. Baka bir deyile,

daha fazla sayda tedariki arasnda siparilerin etkin paylatrlmas, hem

maliyetleri azaltacak hem de mteri memnuniyetini arttracaktr [Weber ve ark.,

1991].

Tedariki seimi problemi yukardaki kararlarn temel zelliklerini ele almaktadr.

Genel olarak 3 tip temel karar, tedariki seimi problemleri ile ilgilidir

[Kancolu, 2007]:

Hangi rn sipari verilecek?

letmelerin byk bir ksm tek bir rn iin tedariki seimi yapmaktadr. Bu

durumda rnler arasnda olabilecek deiik bamllklar gz nne

alnmamaktadr. rnein, baz tedarikiler rn eidi nemli olmadan sipari

miktarnn byklne gre zel indirimlerde bulunabilir. letmeler, bir

tedarikiye birden fazla rn eidi siparii verseler bile bunlar tek tek ele alp

deerlendirme yoluna gitmektedirler.


30/101

16

Ne miktarda ve hangi tedarikiden sipari verilecek?

Temelde iki tip satn alma durumu sz konusudur: tek tedariki ve ok tedariki.

Birincisinde tedariki alc iletmenin tm gereksinimlerini karlar. Buna bal

olarak verilmesi gereken karar sadece en iyi tedarikiyi belirlemektir. kincisinde,

tek bir tedarikiye bal olmasnn riskini (tedarik edememe gibi) azaltmak iin

birden ok tedariki ile allr. Bu durumda verilmesi gereken karar tedariki

seimi ve her bir tedarikiye ayrlan sipari miktardr.

Hangi dnemlerde sipari verilmelidir?

Stok miktar ve tedariki seimi birbiriyle ilikilidir. Tedariki seimi ile birlikte

verilecek siparilerin programlanmas planlama dneminde maliyetlerin azalmasn

salamaktadr. Birden ok planlama dnemi gz nne alndnda bir yad a daha

fazla sayda tedariki her bir dnem iin seilebilir. Ayrca tama maliyetine

katlanarak sipariler dier dnemlere tanabilir. Ekonomik sipari miktar da

maliyeti azaltmak iin tedariki seiminde ve sipari miktarnda gz nne

alnabilir.

3.2. TZYde Tedariki Seim Sreci

Tedarik zinciri iinde satn alma karar sreci nemli kararlardan biridir. Buna bal

olarak tedariki seimi satn alma karar srecinin nde gelen basamaklarndan biri

olurken ayn zamanda tedarik zinciri iinde bulunmaktadr. Tedariki seim sreci

genel olarak aadaki basamaklardan olumaktadr [De Boer ve ark., 2001]:

Problemin tanm

Karar ltlerinin tanmlanmas ve kombinasyonu

Potansiyel tedarikilerin n seimi

Nihai seim


31/101

17

3.2.1. Problemin tanm

rn yaam dngsnn gnmz pazar koullarnda giderek azalmasna bal

olarak, iletmeler rn yelpazesini deitirmek ya da arttrmak ve belirli dnem

aralklarnda pazara yeni rnler sunmak zorundadrlar. Yeni rnlerin retiminde

de yeni hammadde ve paralar gerekebilir. Bu nedenle, iletmeler tedariki seimine

ncelik vermek ve yeni tedarikileri ile ilikilerinde, tam zamannda retim satn

alma artlarnda olduu gibi, oluturulan sk iliki ortakla ya da imtiyazl tedariki

ilikisine neden olabilmektedir. Bu nedenle, karar vericiler satn alma koullarna

bal olarak deiik kararlar alabilirler. Seilecek tedarikiler iletmenin

geleceinde nemli roller oynayacak ve etkili olacaklardr. Buna bal olarak, doru

seimi yapabilmek iin satn alma sreci, tedarikinin seilmesinin salayaca

katklarn belirlenmesi ile balamaldr.

3.2.2. Karar ltlerin tanmlanmas ve kombinasyonu

Satn alma durumuna bal olarak, doru tedarikiyi semek birok faktrden

etkilenmektedir. Bu karmakln en byk nedeni kararn ok ltl yapda

olmasdr. Tedariki seiminde kullanlacak ltler bu srete nemli bir yer

tutmakta ve ok sayda deiik lt kullanlabilmektedir. Bu ltler iinde en

nemli olarak grlenler arasnda kalite, maliyet ve teslimat performans

bulunmaktadr [Verma ve Pulman, 1998]. Tedariki seiminde kullanlan ltler

kltrden kltre de farkllk gsterebilmektedir [Cusumano ve Takeishi, 1991].

Tedarikilerin deerlendirilmesi ve seilmesinde kullanlan ltler iin yaplan en

kapsaml ve yaygn olarak kullanlan almalardan birisi de Dickson (1996)

tarafndan yaplan almadr. Dickson, bu almasnda tedariki seiminde

kullanlabilecek 23 lt belirlemitir. Bu ltler izelge 3.2de verilmektedir.

Genelde objektif ve sbjektif olmak zere iki temel lt tedariki seiminde

kullanlmaktadr. Objektif olanlar maliyet gibi kesin nicel ltler ile llebilir.

Ancak tasarm kalitesi gibi olanlarn llebilme olana kstldr. Karar vermeyi


32/101

18

gletiren dier bir konu da, baz ltlerin birbiriyle atmasdr. Tedarikinin

nerdii maliyet en az olmasna ramen kalitesi iyi olmayabilir ya da en iyi kaliteyisunan tedariki teslimat zamannda yapamayabilir. Bu nedenle, en iyi tedarikiyi

seerken atan somut ve soyut faktrlerin karlatrlarak dnleme yaplmas

gereklidir. Baz modellerde, bir ltn kt performans baka bir ltn ok iyi

performansyla dengelenerek deerlendirmeye alnr. Bununla birlikte, baz

modellerde de her bir lt iin istenen minimum deerler bulunabilmektedir.

Tedarikiler hakknda daha derinlemesine aratrma yaplmaya karar verilmesi

durumunda, kalite, maliyet ve teslimat performans yeterli olmamaktadr [Suarez

Bello, 2004]. Tedarikilerde aranan dier balca zellikler olarak aadakiler

sralanabilir:

Tedarikinin ynetim yetenei

Deerlendirilmesi gereken nemli konulardandr nk ynetim ii yrtr ve

tedarikinin gelecekteki rekabetini etkileyecek kararlar alr.

Genel personel yetenei

Burada ynetimde olmayan personelin deerlendirilmesi gereklidir. yi eitilmi,

istikrarl ve motive olmu bir i gcnn salayaca fayda gz ard edilemez.

Maliyet yaps

Tedarikinin toplam maliyet yapsnn anlalmas, alc iletmenin tedarikinin bir

rn nasl verimli retebilecei konusunda bilgi sahibi olmasna yardmc olur.

Ayn zamanda maliyet analizi, maliyet gelitirme potansiyel alanlarnn

tanmlanmasna yardmc olur.


33/101


34/101

20

Tedarikinin tasarm yeteneini ieren sre ve teknolojik yetenek

Tedarikinin kulland retim sreci, istenen teknoloji, insan kaynaklar yetenei

ile sermaye ve donanm isteklerini tanmlamada yardmc olur.

evresel dzenlemelere uyum

Alc iletmeler, satn aldklar rne ilgili olarak halkla ilikiler ve potansiyel

sorumluluk asndan bilinen evresel kirleticiler ile ilikilendirilmek

istememektedir.

Finansal yetenek ve istikrar

Alc iletmelerin bir ksm finansal deerlendirmeyi tedarikilerin detayl

deerlendirilmesinden nceki bir koul ya da gzlem sreci olarak grlmektedir.

Tedariki teslimat performansn ieren retim programlama ve kontrol sistemleri

retim programlama kontrol sisteminin deerlendirilmesinin ardndaki ama

tedarikinin programlama ve retim sreci zerindeki kontrol derecesini

belirlemektir.

Bilgi teknolojilerini kullanma yetenei (barkodlama, elektronik veri deiimi,

CAD/CAM gibi)

Tedarikinin bu teknolojileri kullanmas yeni e-ticaret teknolojileri ile teknolojiyi

izlediinin bir kantdr.


35/101

21

Tedariki satn alma stratejileri, politikalar ve teknikleri

Bu ltler bir arada gz nne alnrsa tedariki tedarik zincirinin anlalmas ve

derinden incelenmesi daha kolay olmaktadr.

Uzun dnemli iliki potansiyeli

Tedarikinin uzun dnemli iliki kurma istei ve ibirlii ile ortaklk olaslklarnn

belirmesi sonucunda bu lt deerlendirme srecinin gittike artan bir ekilde

paras olmaktadr.

Ayrca en nemli ve en fazla kullanlan karar ltleri olarak fiziksel datm

konular (zamannda teslim ve doru sipari sreci ve teslimat), ynetim konular

(kalite ve gelitirmeye verilen nem), fiyatlama konular (rekabeti fiyat), iliki

konular (gvenirlik, yant vermek, ibirlii, profesyonellik, mteri hizmetleri,

ahlaki deerler, zamannda iletiim ve gvene dayal iliki), kalite konular

(gidenlerin kalite kontrol, kalite ynetimi, sre ii kalite kontrol ve kalite

dokmantasyonu) ve hizmet konular (hzl yant vermek ve teknik yardm)

bulunmaktadr [Siguaw ve Simpson, 2002]. Bu konular tedarikinin alc iletmeye

maliyet tasarrufu ve gelir arttrmas ynnde deer katmasn salayan en nemli

potansiyellerdir.

Karar ltlerinin kombinasyonunda kullanlan ltler, iletmenin yaps, evre

koullar, pazardaki rekabetin durumu, teknolojik gelimeler ve corafi yap gibi pek

ok faktrden etkilenmektedir. Ayrca, tedariki seimindeki lt kombinasyonu

stok ynetiminden retim planlamaya, nakit ak gereksiniminden rn kalitesine

kadar pek ok faaliyeti etkilemektedir. Bu nedenle, bu kararlarn verilmesinde

iletmenin birok blmnden oluan bir grup ortak karar alarak hareket etmelidir

[Mobolurin, 1995].


36/101

22

3.2.3. Potansiyel tedarikilerin n seimi

Gnmz Pazar koullarnda ok tedariki ile almak giderek zorlat iin

iletmeler az sayda tedariki ile almay tercih etmektedir. Bu nedenle, bu

basamakta amalanan verimsiz tedarikileri eleyerek seimi az sayda tedariki

arasndan yapabilmektedir.

n seimlerin yaplmasnda deiik yntemler kullanlmaktadr. Kullanlan

yntemlerden biri de tedarikilerin elenmesi yntemidir.. Bu yntem ile

tedarikilerden her bir lt iin istenen minimum ller belirlenmekte ve eer bu

ltlerin en az birinde bile istenen minimum deer yoksa tedariki listeden

elenmektedir [Crow ve ark., 1980].

Dier bir n seim ynetiminde, en nemli lt belirlenmekte ve tm tedarikiler

bu lte gre deerlendirilmektedir. En iyi lt deerine sahip tedariki

seilmektedir. Eer yok ise, ikinci en iyi lte gre deerlendirme yaplmakta ve

tedarikiler belirlenmektedir [Wright, 1975].

n seimde kullanlabilecek dier bir yntem de kmeleme analizidir. Kmeleme

analizi ile tedarikiler bir grup saysal nitelik skoruna gre snflandrlarak,

karlatrlabilmektedir. Bylece bir kme iindeki tedarikilerin performans

farkll en az olurken kmelerin fark en fazla olmaktadr. Kmeleme analizi

potansiyel tedarikilerin n seiminde nemli bir ara olmaktadr. Baka bir deyile,

iyi olarak nitelenebilecek tedarikilerin nceden elenmesini engelleyen bir

yntemdir. Bu yntem kullanlan ltleri tanmlayarak seim srecinin

rasyonellemesi iin kapsam geniletebilmektedir [Holt, 1998].

Tedariki n seiminde hangi yntem kullanlrsa kullanlsn, dikkat edilmesi

gereken en nemli konu en zayf tedarikilerin elenerek zaman kaybnn nlenmesi

salanrken, ayn zamanda seilme olasl yksek tedarikilerin elenmesinin

nlenmesidir.


37/101

23

3.2.4. En uygun tedarikinin seimi

Tedariki seiminde odaklanlan konu tm gereksinimleri salayacak tedariki

karmn semektir. Tedarik edilmesi gereken her eyin eksiksiz olarak

belirlenerek, bunlar salayacak olan tedarikilerin hepsinin birden seilmesi

gereklidir. Bu nedenle, bu basamakta sistem kstlar ile birlikte nicel ve nitel tm

ltler gz nne alnarak en son tedarikiler tanmlanr ve siparilerin bu

tedarikiler arasnda datm yaplr. Bu konu ayrntl olarak 3.blmde verilmitir.

3.3. TZYde Tedariki Deerleme

Tedarik ynnden ele alndnda, tedariki ynetim srecinde tedariki alc iletme

balantsndan sorumludur. Tedarik ynetiminin nihai eleman iletme stratejisi ile

belirlenir. Bu iletme stratejisinin, tedarik stratejisi, tedarik edilen rn ve tedarik

kayna zerine etkisi bulunmaktadr. Bu durum ekil 3.3de gsterilmektedir

[Kancolu, 2007]. rnein, bir iletme iin maliyet en nemli ise, en ucuz fiyat

teklif edenden rn almak bir satn alma stratejisi olabilir. Tedarik edilen rn

ynnden bu durum fiyat nerme, indirimler gibi ltlerin ok nemli olduunun

bir gstergesidir.

ekil 3.3de de grld gibi tedariki ynetimi ok basamakl bir sreten

olumaktadr. lk basamaklar tedariki tanmlama ve tedariki kstndan oluur ve

tedariki n deerleme eklinde de adlandrlr. Belirli gereksinimlere bal olarak

tedariki tanmlama erevesinde istenen tedarik malzemelerini sunan tedarikilerin

tanmlanmas nemli bir konudur. Bu amala ilk olarak tedarik pazarnda istenen

malzemeleri salayacak potansiyel tedarikiler belirlenir [Koppelmann, 2000]. Bu

basaman zorluundan dolay tm tedarikiler deerlendirmeye alnamaz ve bu

nedenle tedarikilerde baz kstlamalar yaplr.


38/101

24

ekil 3.3. Tedariki ynetim sreci [Kancolu, 2007]

Ayrca, tedarikilerden kendilerini tantan bilgiler istenir. Tedariki analizinde

tedarik aratrmas, tedarikilerin verdii kendi bilgileri ve dier kaynaklardan elde

edilen bilgiler son deerleme iin gzden geirilir. Potansiyel tedarikilerin

ekonomik, ekolojik ve teknik kapasitesi ksaca incelenir. Tedarikilerin sunduu

bilgilerin yetersizlii durumunda tedarikilerin kontrolnden elde edilen bilgiler,

tedarikilerin deerlendirme ve seme srecinde gz nnde bulundurulmaktadr.

Tedariki deerleme, yeni tedarikilerin seimi ve kontrol edilmesi iin

tedarikilerin verimliliini sistematik ve geni bir deerlendirmesidir gereksinim

planlamasna bal olarak tedarik edilen nesnenin zellikleri, farkl kaynaklarn

tanmlanarak deerlendirilmesi ve son karar verme sreci tedariki seiminde

yaplmaktadr [Webster ve Wind, 1972].

letmeStratejisi

KaynakStratejisi

TedarikE

dilenNesneveKayna

Tedarik i tanmlama

Tedarik i kst

Tedarik i analizi

Tedarik i de erleme

Tedarik i se imi Tedarik i

Tedarik i netimi

Tedarik i zetimi

Tedarik i btnle mesi

Tedarik i eli tirme

Tedarikin

deerlem

e


39/101

25

Tedariki deerleme, tedariki seimi ya da kontrol ile devam etmektedir.

Tedariki kontrol tedariki ile alc iletme arasndaki balantnn verimlilikynnden incelenmesidir. Bu kontrollerde tedarikilerin zayf ynleri belirlenip

nlemler alnabilir. Tedariki ilikisi ynetiminin kapsamnda var olan tedarikinin

btnletirilmesi ve gelimesi gerekletirilmeye allmaktadr.

3.4. Tedariki Seiminde Dikkate Alnan Tedariki Kriterleri

Tedarikilerin yaptklar ite uzun vadeli bilgi, beceri ve yetenee sahip olmalar,personelinin bu konuda uzman olmas, teknolojik yenilikleri takip etmesi ve

iletmelerin yeni bir yatrm yaparak katlanaca maliyetten daha dk maliyetle ii

gerekletirmeleri alternatif tedarikilere ve tedariki zelliklerinin

deerlendirilmesine olan talebi artrmaktadr.

st ynetim veya sorumlularn en iyi rn ve/veya hizmeti salayabilecek

tedarikiye karar vermeleri iin kendilerine uygun seim kriterleri gelitirmelidir.

Tedariki deerlemede dikkat edilmesi gereken nemli kriterler aada ayr

balklar altnda incelenmitir.

a) Tedarikinin tecrbesi, tannml ve sertifikalar; istenilen hizmet

performansn salayabilmek iin tecrbe nemlidir. Tedariki veya personelinin bu

hizmeti salayabilecek kadar deneyim sahibi olmas gerekir. Bunun iin, btn

finalist tedarikilerin iyerleri ziyaret edilmeli, tedarikilerin referans listesinde

olmayan dier iletmelerle de grlmelidir. nk bu iletmeler tedariki

hakknda muhtemelen daha objektif bilgi vereceklerdir [Embleton ve Wright, 1998].

Ayrca, aday tedarikilerin endstrinin kabul ettii standartta sertifikalarnn (ISO

9000, DIN, TSE vb. gibi) olup olmad da tedarikinin deerlendirilmesi asndan

nemli bir kriterdir [Perry ve Devinney, 1997].


40/101

26

b) Fiyat dzeyi; iletme temel hizmetler iin tedarikilerin teklif ettii fiyatlar

karlatrmada dikkatli olmaldr. Tedariki verecei hizmetlerde ilgilisnflandrmaya gitmeli, fiyat indirimlerini belirtmelidir. Eer temel maliyetler

karlatrmaya elverili deilse, iletme ya yeni fiyatlar talep etmeli ya da her bir

tedarikinin kabul ettii farkl fiyatlandrma yaplarna bal olarak toplam

maliyetleri hesaplama yoluna gitmelidir [Bragg, 1998]. Ayrca, bu konuda dier

iletmelerin ayn hizmetler iin ne dedii ile ilgili bilgiler de elde edilmelidir.

c) Tedarikinin ilem stili ve kltr; hem iletmenin hem de tedarikinin kltr veilem stili birbiriyle uyumlu olmak zorundadr. Bunun iin, iletmenin proje takm

mmknse tedariki personeliyle konuma, tedarikinin iyerini ziyaret etme

ilemleri iin btn aday tedariki ynetimine geni bir zaman ayrarak inceleme

yapmaldr. Kapasitenin etkin olarak iletilebilmesi iin, iletmenin kltr ve

amacyla tedarikinin kltr ve amac ayn olmak zorundadr [Yesulatitis, 1997].

d) Tedarikinin zgn teknik bilgi ve kabiliyetleri; baz tedarikiler diertedarikilerle karlatrlamaz oranda yksek eitim seviyesi, patent vb. gibi belli

alanlarda uzmanlklar gelitirirler.

Tedarikinin sahip olduu uzmanlk ile iletme ihtiyalarnn ayn olup olmad,

nemli bir seim kriteridir [Bragg, 1998]. Bunun iin, tedarikilerin mterileriyle

direk balantya geilmeli ve bu mterilerin aldklar hizmetlerin iletmeye uygun

olup olmad karlatrlmaldr [Solomon, 1998].

e) Tedarikinin finansal durumu; iletmeye uygun olmas nemli bir faktrdr

[Ketler ve Walstrom, 1993]. Tedarikinin mali durumu salam, fiyatlar hem alc

hem de kendisi ynnden makul olmaldr. Finansal durumu zayf olan tedarikiler

istenen performans karlayamazlar.


41/101

27

f) Esneklik ve teknik yeterlilik; esneklik, tedarikinin tasarm artlar, teslimat

tarihleri ve teslim miktarndaki deiikliklere uyum salayabilme becerisi asndandeerlendirilir. Teknik yeterlilik ise, i srelerindeki ve tasarmlardaki

iyiletirmeler asndan dikkate alnr [Arslan, 1999].

Ishikawa ise, tedarikilerde bulunmas gereken zellikler ile ilgili olarak unlar

belirtmektedir [Ishikawa, 1997]:

Tedariki, iletmenin ynetim ilkelerini bilmeli ve srekli aktif bir balant

iinde olmaldr.

Tedarikinin dier iletmelerce de saygnl olan, tutarl bir ynetim sistemi

olmaldr. Tedariki teknik standartlar yksek ve teknolojik gelimelere yatkn

olmaldr.

Tedariki istenilen tm ekipmanlar temin edebilmeli ve rnleri alcnn kalite

zelliklerine uygun olmaldr.

Tedariki retim miktarn kontrol edebilmeli ya da gerekli retimi karlayacakekilde yatrm imkn olmaldr.

Tedarikinin toplu karlara aykr davranmayacana gvenilmelidir. letme

srlarn ktye kullanmayaca kesin olmaldr.

Fiyat uygun olmal ve taahhtlerine kesinlikle uymaldr. Ayrca, balant ve

haberleme asndan tedarikiye kolayca ulalabilmelidir.

Tedariki, szleme artlarna kesinlikle uymaldr.

Tedariki deerlemesi ve seimi, gnmzn rekabeti i dnyasnda en kritik

faaliyetlerinden biridir. Yanl tedariki seimi alc iletmeler iin nemli finansal

ve operasyonel kayplara neden olacaktr [Degraeve ve Roodhooft, 1999]. Bu

nedenle, seim srecini kolaylatrmak iin tedariki nerilerinin

deerlendirilmesinde temel kriter listesi hazrlanmaldr. Bu liste, tedarikilerde


42/101

28

aranan zelliklerin bulunmas, ihtiyalar karlama dzeyi, iletme ihtiyalarn

anlama ve sunduklar zmlerin sorunlar giderebilecek nitelikte hazrlanmaldr.

Tedariki deerleme srecinde, tedarikinin finansal statsnn nemli olduu

unutulmamaldr. Tedariki sadece bir faaliyeti yapmada tecrbe ve beceriye sahip

olmakla kalmamal, ayn zamanda iletmenin amalarn, hedeflerini, misyon ve

kltrn de anlayabilmelidir. Bu niteliklere ilave olarak tedariki, teknolojik

yenilikleri, mteri tatminini ve kaliteyi gelitirmeyi salayacak taahhtlerde

bulunmal, baarlarn kantlamak iin mteri referanslarn da sunmaldr. Bir

tedarikiyi, ortalama dier bir tedarikiden stn ve farkl klan, tedarikinin esiz

hizmet kabiliyetine sahip olmasdr. lave olarak, tedarikinin tm hizmet

portfyn salama kabiliyeti de iletme asndan nemlidir.

Ayrca ticari ve lojistik operasyonlarda ortak planlamaya katlmaya istekli

tedarikilerle uzun dnemli ilikilerin gelitirilmesini ve tercih edilen tedarikilerle

ile firmann lojistik ve pazarlama gruplarnn operasyonlar arasnda, tm gereksiz

ve tekrarlanan ilemlerin nlenerek, rekabet gcnn iyiletirilmesi iin tm

bilgilerin paylalmas ve gerekli operasyonlarn deitirilmesini hedeflemek doru

olacaktr.


43/101

29

3.5. Tedariki likileri Ynetimi

Firmalarn mteri ile ilikilerini gelitirmeleri gibi tedarikileri ile olan ilikilerini

de gelitirmesi gerekmektedir. Bu srete firma, tedarikilerinden nemli grd

tedarikileri ile ileri derecede yakn bir iliki iine girmekte ve dierleri ile daha

sradan bir iliki srdrebilmektedir. Her iki gruptaki tedarikiler ile de ilikinin

kurallarnn tanmland bir rn ve/veya hizmet anlamas yaplmaldr. Bununla

birlikte, salkl ve ileriye dnk, srdrlebilir ilikilerin salanmas iin

tedarikilerin yaplan bu anlamaya riayet etmeleri zorunlu braklmaldr. Bu sreci

yneten tedariki ilikileri ynetimi bu rn ve hizmet anlamasnn tanmlanmas

ve yrtlmesinden sorumlu olmaktadr.

Gerek hayatta iletmelerin byk bir ksm rekabet ortamnda deien Pazar

koullarna hzla yant verememektedirler. Bu sorunu zmeye ynelik rgtsel

birimlerde yaplan deiiklikler etkin olmamakta, yerine rgtsel birimlerin

birbirleriyle ilikileri ve bamllklar nemli olmaktadr. Geleneksel olarak alc

iletme-tedariki ilikisi kazan-kayp eklindedir. Benzer olarak, alc iletmeler en

dk fiyat veren tedariki ile almay tercih ederler. Bununla birlikte alc

iletmeler iin retilen rnlerin her zaman beklentileri karlayaca konusunda bir

garanti bulunmamaktadr. Ynetim asndan bakld zaman, sat giderlerinin

ciddi bir ksmn kapsayan satn almalar, alc iletme-tedariki ilikisinin ne kadar

nemli olduunun bir gstergesidir.

Gnmzde iletmeler rekabet edebilmek iin rn gelitirme sresini ksaltmaya,

rn kalitesini gelitirmeye, rn maliyeti ve retim sresini ksaltmaya

almaktadrlar. Bunlar baarabilmek iin tedarikileri ile sk bir ibirlii

halindeyken, bilgi akn engelleyen tm engelleri kaldrmal ve tam bir uyum

iinde almaldrlar. Bir iletmenin baars, tedarik zinciri yeleri arasndaki

kark i ilikilerini koordine edebilme ve btnletirebilme yeteneine baldr

[Lambert ve Cooper, 2000].


44/101

30

Tedariki-alc iletme ilikisini glendirmenin drt temel nedeni bulunmaktadr

[Sheth ve Sharma, 1997]. Bunlar u ekilde sralanabilir:

Artan maliyet etkinlii

Artan verimlilik

Teknolojik kolaylk

Artan rekabet

Tedariki ilikileri ynetimi iin nemli konulardan birisi de ilikinin tatmin ediciolup olmaddr. Bu iliki ok karmaktr ve alc iletme iinde tedariki ile ilgili

grler deiik olabilir. Temel gereksinimleri salayan tedariki ile uzun dnemli

iliki, gemi ve mevcut performansa, her iki iletmedeki kiilerin ilikilerine ve

hatta gelecekteki beklentilerine gre deerlendirilebilir. Bu deerlendirme pazardaki

rekabete bal olarak deiiklik gsterebilmektedir. Tedarik edilen rnn mevcut

fiyat gelimelere bal olarak yksek kalabilmekte ve rakip tedarikilerden ok

daha az maliyetle tedarik edilebilme olana ortaya kabilmektedir.

3.6. Tedariki Seiminde Kullanlan Modeller

Tedariki seimi bir karar verme problemidir. Ayrca tedariki seimi stratejik bir

karar olarak grlse de, genel olarak optimizasyon problemi olarak ele alnmaktadr.

Tedariki seim probleminin zmne ynelik bir ok deiik model nerilmitir.

Tedariki seim probleminde kullanlan modeller eitli ltlere gre

snflandrlmaktadr. Bunlar arasnda tek ya da ok ltn deerlendirmeye

alnmas, tek ya da ok dnemi kapsamas, rn miktarna bal olarak fiyat

indiriminin sz konusu olmas bulunmaktadr [Kancolu, 2007].

Firma asndan tedarikinin zayf ve gl ynlerini anlamak ve bu bilgiyi tedariki

seiminde karar verme prosesinde bir girdi olarak kullanmak nemlidir.


45/101

31

Tedariki seiminde kullanlan modeller satn alma kararlarnn etkinliini

arttrmay, sistematik ve daha hzl bir biimde karar verme mekanizmasnnilemesini salamay amalamaktadr.

Tedariki seimi iin gelitirilen modelleri genel olarak drt ana balk altnda

toplayabiliriz:

1. Dorusal arlklandrma modelleri

2. Toplam maliyet modelleri

3. Matematiksel programlama modelleri

4. statiksel modeller

Dorusal arlklandrma modelleri modelleme asndan en basit olandr. Her

lte bir arlk verilir ve her lt iin tedarikinin performans bu arlk ile

arplr. Bu arpmlarn toplam tedarikinin toplam performansn gsterir. Bu basit

model kolaylkla tedariki seimlerinde kullanlmaktadr. Bu modeller arasnda

kategorikyntem, arlkl nokta yntemi (dorusal arlklandrma yntemi) ve

analitik hiyerari sreci bulunmaktadr.

Toplam maliyet modelleri adndan da anlald gibi, maliyete dayanan karmak

yntemlerdir ve maliyet hesaplamalarnda genelde sadece rnn fiyatn deil,

dier dolayl maliyet kalemlerini de gz nne alrlar. Bu modeller arasnda maliyet

oran yntemi (cost ratio) ve sahipliin toplam maliyet yntemi (total cost of

ownership) en yaygn kullanma sahip olanlardr.

Matematiksel modeller tedariki seiminin karmak yapsn temsil edebilmek

amacyla kullanlmaktadr. Bu modeller problemdeki kstlar modelledii iin dier

yaklamlara gre ok sayda kst ile almak ok daha kolaydr. Bu yntem ayn

zamanda mevcut durumu gstermekte ve ok tedarikili seim iin de

kullanlabilmektedir. Bunlarn arasnda dorusal programlama, kark tam sayl

programlama ve hedef programlama en yaygn olanlardr.


46/101


47/101

33

Karar vericilerin arlklandrlm olan grleri nda mteri istek ve

ihtiyalarn yanstabilen kalite evi oluturulup, ileriye dnk iyiletirme kararlaralnacaktr.


48/101

34

4. TEDARK SEMNDE KALTE FONKSYON YAYILIMININ

KULLANIMI

Tedarik zinciri ynetimi firmalarn rekabet gcn arttrmak ve bir organizasyon

ierisinde imalat, lojistik ve malzeme ynetimi fonksiyonlarnn koordinasyonunu

gelitirmek iin kendi tedarikilerinin proseslerini, teknolojilerini ve yeteneklerini

nasl kullanacaklarna odaklanmaktadr [Lee ve Billington, 1992]. Bu haliyle

mteri pozisyonundaki retici firma, kendi rn ve servis ann iyiletirilmesi,

rekabette daha iyi ve uzun vadeli stnlk salamas iin ncelikle tedariki

firmann salad mamul retim ve servis srelerini iyiletirmeye ynelik

almalar desteklemelidir. Bylece tedarik zinciri ynetimi dahilinde, ilk adm

olan tedarik/satn alma srecindeki aksaklklar giderilip, maliyet azaltlarak, retim

ve pazarlama, datm safhalarna daha uygun artlarda geilebilir. Bunu salamak

iin de mteri beklentilerini karlamak adna tasarm, mhendislik ve retim

aamalarnda sistematik planlama salayan Kalite Fonksiyon Yaylm metodu

kullanlabilmektedir.

letmeler bir yandan pazara eriim zamann ve maliyetleri drmeyi planlarken,

dier yandan karlln ve etkinliin artmasn istemektedirler. Bu da iletmeleri

gerek anlamda rekabet avantaj yaratabilmeleri iin mevcut tedarik zincirlerini

sorgulayarak ynetimsel, mhendislik ve ilikiler baznda tekrar tanmlamalarn

zorunlu klmaktadr. Kendi tedarik zincirlerini en etkin, ekonomik ve verimli bir

ekilde modelleyenler ve ynetenler pazardan daha fazla oranda pay almaktadr.

KFY, mteri istek ve ihtiyalarn; tasarmdan sat sonras servise kadar en iyi ve

en ucuz ekilde yanstmay salayan bir yntemdir. Bylece Kalite Fonksiyon

Yaylm uygulaycs iletmeler, mterilerini daha fazla memnun ederek daha

yksek krlar elde edebilmektedirler. Tedariki firmann bu hususlara dikkat etmesi,

ibirlii iinde olduu retici firmann tedarik zinciri srecinde nem verdii


49/101

35

kriterlerin optimize edilmesini salamakta ve zincirin daha kuvvetli olarak ileriki

dnemlere tanmasnda nemli bir rol oynamaktadr.

4.1. KFYnin Tanm ve Tarihesi

1966 ylnda Yoji Akao tarafndan Japonyada ortaya atlan bir ynetim metodudu

olan KFY, rn veya hizmet gelitirme maliyetlerinin drlmesinde, gelitirme

zamannn ksaltlmasnda, verimliliin artrlmasnda ve mteri memnuniyetinin

salanmasnda byk yararlar sunan bir metottur.

Kalite Fonksiyonu Yaylm srekli gelime ve iyileme, iletme btnnde toplam

kaliteyi hakim klma, mteri isteklerini iletmeninkilerden ne alma, baarya hep

birlikte ulama gibi felsefe ve inanlarn bir karmas olarak ortaya km ada ve

etkin bir ynetim tekniidir. Ynetim teknii olmasnn yannda spesifik anlamda

yeni bir rn gelitirme ya da mevcut bir rn iyiletirme aamalarnda kullanlanorijinal rn tasarmlama ve planlama aracdr.

nceleri rn tasarm iin kullanlm olan KFY, 1981 ylnda Japonyada hizmet

rgtleri iin de uygulanmaya balanmtr. Bu uygulamalar ilk olarak al-veri

merkezleri, spor kompleksleri ve perakende maazalar iin uygulanm ve daha

sonralar otel ve hastaneler iin de baar ile sonulanan uygulamalar yaplmtr.

Ortaya kt 1960larn ikinci yarsndan bu yana Japonyadan tm dnyaya

yaylmtr. ncelikle ve ounlukla imalat karakterli sanayi iletmelerinde

uygulanan Kalite Fonksiyonu Yaylm yntemi artan bilgi birikimi ve ie

yararllnn ispatlanmas sonucunda hizmet iletmeleri tarafndan da kullanlmtr.

Kobe Tersanelerinde gelitirilen Kalite Fonksiyon Yaylm (KFY), alt Japon Kanji

karakteri olan Hin Shitsu Ki No Kainin tercmesidir [Yenginol, 2000]. Japoncada

her kelimenin farkl anlamlar olmasndan dolay farkl ekilde ngilizceye ve


50/101

36

ngilizceden de farkl anlamlarla Trkeye tercme edilmitir. Japon Hanji

karakterleri olan Hin Shitsu Ki No Ten Kainden oluan Kalite FonksiyonYaylm izelge 4.1de yer almaktadr:

izelge 4.1. Kalite Fonksiyon Yaylmnn Japonca anlam [Guinta ve Praizler,1993]

Japonca ngilizce Trke

Hin Shitsu Quality

Features Attributes

Qualities

Kalite(ler)

Nitelik(ler) zellikler

Sfatlar

Vasflar

Ki No Function

Mechanization

Mechanisms

Fonksiyon

lev

Mekanizma(lar)

leyi Tarz

Ten Kai Deployment

Diffusion

Development

Evolution

Yaylma

Gelime

Evrim

Alma

Gerim

Kalite Fonksiyon Yaylmn, yntemin temellerini atan Yoji Akao bu kavram,

Mteri tatminini amalayan, mteri gereksinimlerini tasarm hedefleri haline

getirip, bunlarn en nemli kalite gvenceleri olmasn salayan ve bu anlayn

retimin her noktasnda kullanlmasn gerekli klan, kalite tasarmnn

gelitirilmesi olarak tanmlamaktadr [Akao, 1990].


51/101

37

Kalite Fonksiyon Yaylm, en genel tanmlamayla, rn ve hizmetlerin

planlanmasna ilikin bir tasarm prosesi veya metodolojisidir. KFY, esnek yaps vegl matris eleriyle, yeni rn gelitirme srecinde gerekli olan pek ok

karmak analizin dokmantasyonu ve sonulandrlmasnda nemli bir unsurdur.

Kalite Fonksiyon Yaylm [Larry, 1994]; Mteri gereksinimlerine odaklanarak, Tasarm amalarn nceliklendirmek iin rekabet ortamn ve pazar

potansiyelini kullanarak, Fonksiyonlar arasnda sinerji yaratarak,

Esnek ve anlalmas kolay bir dokmantasyon kullanarak, Mteri sesi durumundaki mteri gereksinimlerini llebilir hedeflere

dntrp, doru rn ve hizmetleri pazara daha hzl ve nce sokarak, yeni yada gelitirilecek rn veya hizmetleri planlamaya ve tasarlamaya yarayandisiplinler aras bir takm srecidir.

KFY bir ara deil, iletmeye dier teknik aralarn birbirlerini destekleyecek ve

tamamlayacak ekilde etkin olarak kullanmnda ve ncelikli konularn ortaya

konmasnda yardmc olan bir planlama srecidir. Mterilerin dnceleriyle

balayan bu srecin en nemli girdisi de yine mterilerin dnceleridir.

Mterilerin istek ve gereksinimleri, yeni veya gelitirilmi rn ya da hizmetlerin

gelitirilmesinde itici gtr. KFY, bir ekip almas sonucunda elde edilen baz

girdileri ve kararlar gerektirir. Bu sebeple sz konusu sre, iletmelerde ortaya

kan engellerin birounu ortadan kaldrr ve bylece pazarlama ynetiminin

mteri ile ilgili bilgilerinin, rn gelitirme mhendislerinin mteri

gereksinimlerine ilikin bilgi ihtiyac ile birletirilmesine yardmc olarak, tm

iletme uygulamalarnn tek bir ama dorultusunda btnlemesini salar.

KFY, rn henz tasarm aamasnda iken kaliteyi garanti etmenin bir yoludur.

Mteri beklentilerinin, tasarm hedeflerine ve retimde kullanlacak kalite gvence

noktalarna evrilmesi iin bir yaklamdr [Kksal, 1997].

KFYnin ilk gze arpan zellii, klasik tasarm anlayn ortadan kaldrm

olmasdr. Klasik tasarmda retici, kendi beenileri ve kalite anlayna gre bir


52/101

38

rnn tasarmn yapar ve bunu retir. Daha sonra rnn piyasadaki satlar ile

tketicinin rne olan tepkisini lmeye alr. Tketicinin verdii tepkilerdorultusunda rn zelliklerini deitiren revizyonlarla sat rakamlarndan tatmin

oluncaya kadar rn srekli olarak deitirir. Dier taraftan KFY ile tasarmda

mteri istek ve tercihleri tasarmn balang noktasn oluturduundan, mteri

beenisi ilk tasarmda salanmaktadr. Bylece zamandan ve maliyetten tasarruf

elde edilmektedir.

4.2. KFYnin Amalar

KFY, mterinin istek ve gereksinimlerini alglayarak en uygun rn zelliklerini

belirlemeye alan bir planlama metodudur. Bu metodun amac; var olan rnn

iyiletirilmesi veya yeni bir rnn gelitirilmesinin eitli aamalarnda, mterinin

istedii kalitedeki rn sunmak iin yaplan almalar, mterinin sesine kulak

vererek ynlendirmek ve gerekletirmektir [Khoo, 1996].

KFYde ama yalnz mteri beklentilerinin karlanmas deil, ayn zamanda bu

beklentilerin zerine klmasdr. Her bir KFY ekibi tasarlanan rnn mevcut

rnden ve rakip firmalarn rnlerinden daha cazibeli ve ekici hale getirmek iin

aba sarf eder. Bunun iin mterinin beklemedii ama karlanca beenecei

zellikler bulunur ve bunlar rnn gelitirilmesi aamasnda kullanlr.

James L.Bosserta gre KFYyi farkl klan; yntemin ncelikli odann mteri

gereksinimleri olmasdr. Sre, teknolojideki yeniliklere gre deil, mteri

gereksinimleri dorultusunda yrmektedir. Buna bal olarak da, mterinin

gerekten ne istediinin tespit edilmesi bu yntemin temel amacdr [Kksal, 1997].

4.3. KFYnin Aamalar

Kalite Fonksiyon Yaylm tanmdan da anlalaca gibi zellikle rn gelitirme

srecinde sistematik bir tasarm ve planlama salamaktadr. Bu tasarm sreci,


53/101

39

mterinin rn kulland yerde yaplan gzlem ve analizlerle balamakta ve

buradan karlan mteri ihtiyalar Kalite Evi ad verilen bir yap ile tasarmzelliklerine evrilerek ilgili planlama matrislerine dntrlmektedir.

Yeni bir rnn planlanmasnda mhendisler, daima benzer mevcut rnlerin

gemi dnemlere ait imalat ve performans verilerini incelerler. Laboratuar veya

saha testlerinden elde edilen verileri kullanarak, rnlerini rakip rnlerle

kyaslarlar. Bu bilgilerin byk ounluu eksiktir ve destekleyici veya ters den

dier verilerle karlatrlmakszn, bireysel veriler olarak ele alnrlar. KFYde ise

birok hususu ieren bir matris format kullanlmaktadr. Mevcut bilgilerin ok

ynl incelendii genel bir ereve oluturulur.

KFY Sreci drt aamadan oluur. lk aama 0 ile gsterilmektedir. Bu aamada

KFY uygulamas iin gerekli n hazrlklar yaplr. Bu hazrlklarn

tamamlanmasndan sonra KFY srecinin uygulanmasna geilir. KFY prosesi genel

hatlaryla aadaki gibi gereklemektedir [Akbaba, 2000]:

4.3.1. Planlama aamas (aama 0)

rgtsel destein salanmas, amalarn belirlenmesi, mteri grubuna karar

verilmesi, zaman ufkunun belirlenmesi, rn / hizmet kavramna karar verilmesi,

takmn kurulmas, KFY srecinin tasarlanmas ve gerekli malzemelerle tesisin

salanmas konularn ierir.


54/101

40

Organizasyonel destein salanmas

KFY projesinde organizasyonel destein salanmas, baarnn temel anahtardr.

Organizasyonel destek, ynetimin destei, fonksiyonel destek ve KFY teknik

desteinden oluur.

Ynetimin destei, rgtn tepe ynetiminin KFY projesinin tamamlanmas iin

gerekli olan para ve zamann tahsisi, mteri isteklerinin toplanmas, KFY

kolaylatrcsnn belirlenmesi, takmn oluturulmas ve istenilen sonu elde

edilene kadar KFY projesini yrtmesi iin gerekli artlarn oluturulmasn kapsar.

KFY yaklamnn baaryla uygulanmas iin tepe ve orta dzey ynetimin

desteinin salanmas temel oluturur.

Fonksiyonel destek, KFY srecine katlacak ilgili gruplarn (satnalma, imalat, kalite

gvence sat, hizmet, eitim, pazarlama, finans) ihtiya olduu lde KFY

projesini desteklemelerini ierir.

Teknik destek ise, KFYnin uygulanabilmesi iin, her takm yesinin KFY

prensiplerini biliyor ve en azndan bir seminer alm olmalar gerektii konusunu,

KFY kolaylatrcsnn takm ynlendirebilmek iin KFYnin farkl uygulamalar,

seenekleri ve elemanlarn biliyor olmas gerekliliini ifade eder.

Amalarn belirlenmesi

Kolaylatrc, projenin yrtlmeye balanmasndan nce, eldeki kaynaklarn en

ok hangi amalar zerine younlatrlacana karar verir. letmenin ncelik

vermek isteyebilecei amalar; mteri istek ve ihtiyalarnn anlalmas, rn ya

da hizmet iin kalite ve iletme hedeflerinin belirlenmesi, hzl rn planlama,

projenin yarsndan geriye dnerek projeye yeniden balama riskinin minimize

edilmesi gibi amalardr.


55/101

41

Mterilerin belirlenmesi

Mterinin en batan ak bir ekilde tanmlanm olmas, takmn bundan sonra

yapaca almalarda fikir birlii iinde almasn beraberinde getirecektir.

Mterilerin belirlenmesi sreci iki aamadan oluur. lk olarak btn olas

mteriler tanmlanr ve sonra ikinci aama olarak, ana mteri gurubu tanmlanr.

Hedef mteri grubunun belirlenmesi iin ncelikle btn olas mterilerin bir

listesi oluturulur. Bu ii genellikle KFY planlamaclar veya pazar aratrmaclar

yaparlar. Mterilerin belirlenmesi bazen gerekten karmak bir sre olabilir ama

organizasyonel baarnn salanmas iin nemlidir. Bu aamada pazarlama blm

ile allmaldr.

Mterinin kim olduunu belirlemede u gibi sorulardan yola klabilir;

rn kimin iin tasarlanyor?

rnden kim etkilenecek?

Tasarm son kullanc iin mi yoksa zincir iindeki herkes iin mi yapmak daha

uygundur?

Mteriler genellikle grupta toplanabilir:

Nihai mteriler

Ara mteriler

sel mteriler

Nihai mteriler, ya da dier bir deyimle son kullanclar, bir rn ya da hizmeti

kendi zel ihtiyalar iin kullanan kesimdir. Ara mteriler, genellikle rnn

datmn yapan toptanc ve perakendecilerdir. sel mteriler ise rgtn iinde

yer alan ve bir ekilde hem ara mterilerin hem de son kullanclarn tedarikisi

durumunda olan kesimdir. Bu mteri gruplarnn tamam eit neme sahiptir.

Ancak bu mteri gruplarna bir drdncsn daha eklemek gereklidir ki bunlar da

kayp ya da potansiyel mterilerdir. Firma kendi mterilerinin ihtiyalarn


56/101

42

belirlerken, bu gruptakilerin niin firmann rnn kullanmadklar ya da niin

rakip rn tercih ettikleri konusunda salayacaklar bilgiler, yeni rn tasarlarkenfirmaya k tutacaktr.

Btn olas mteri gruplarnn tanmlanmasndan sonra yaplmas gereken ey

anahtar mteri grubuna odaklanmaktr. rn tasarm bu mteri grubunu tatmin

edecek ekilde yaplacak ve bu mteri grubuna olabildiince fazla sayda mteri

dahil edilmeye allacaktr.

Zaman ufkunun belirlenmesi

KFY projesinin aka belirlenmi bir zaman planlamasnn olmas, planlamann

daha gereki olmasn salar. Bu sayede takm yelerinin ayn hedefler zerine

odaklanmalar salanm olur.

rne karar verilmesi

En nemli KFY prensiplerinden biri, detayl rn tasarmnn mmkn olduunca

ertelenmesidir. Bylece takm uzun sre sadece amalara odaklanarak, bu amalara

ulamada gerekli zmleri retmekle urar ve detayl bir tasarmn getirecei

kstlardan kurtulmu olur.

KFY takmnn kurulmas

Baz durumlarda KFY projesi, sadece ok kk gruplar etkileyecek boyuttadr.

Byle durumlarda KFY takm sadece danmanlardan ya da kolaylatrc ve birka

yneticiden oluur. Byle durumlarda geni kapsaml bir takm kurma almasna

gerek yoktur.

Ancak ou zaman KFY almas btn bir rgtn almalarn etkileyecek

boyutlarda olabilir ve byk bir takmn Kalite Evini oluturmada almas


57/101

43

gerekebilir. ki tip KFY takm vardr; yeni rn veya mevcut rn gelitirme

takm. Takmlar pazarlama, tasarm, kalite, finans ve retim blmlerininyelerinden oluur. Mevcut rn gelitirme takmlar genellikle daha az sayda

yeye sahiptir, nk KFY projesinin yalnzca uyarlanmas sz konusudur

[Besterfield vd., 1999].

KFYnin baars, proje yneticisi ve KFY ekibinin yelerinin bu ie yeterince

zaman ayrmalarna baldr. zellikle uygulamann ilk evrelerinde ok youn bir

alma yaplmas gerekebilir. Ekip yelerinin zaman ayarlamalarn iyi

yapabilmeleri iin, projenin ncelikleri belirlenmeli ve bunlar kuruluun tm

blmlerine iletilmelidir. Ekibin ne amala kurulduuna dair ortaya kabilecek

phe ve sorular nlemek amacyla, projenin faaliyet alann kesin olarak

belirlenmesi faydal olacaktr. letiim KFYnin en nemli aralarndan biridir.

KFY de biri yeni rn zerine dieri de varolan rnn gelitirilmesi amacyla

kurulmu iki farkl ekip vardr. Ekipler pazarlama, tasarm, kalite, finans ve retim

blmlerinden gelen elemanlardan oluturulur. Zaman ve ekipler aras iletiim

dikkat edilmesi gereken iki nemli husustur. Projenin planlanan zamanda

tamamlanmas iin etkin bir zaman ynetiminin gereklilii su gtrmez bir

gerektir. Ekipler aras iletiim ise nceden tahmin edilemeyen sorunlarn oluma

ihtimalini azaltacak ve projenin aksaksz yrmesini salayacaktr.

Ekip toplantlar KFY almalarnn nemli bir parasn oluturur. Ekip liderleri

toplantlarn verimli bir ekilde yapldndan ve yelerin doru olarak

bilgilendirildiinden emin olmaldrlar. Toplantnn gndemi KFY taslann doru

uygulanp uygulanmad sorusunu iermeli ve ayn zamanda gncel artlarn

deerlendirilebilmesini salayacak ekilde esnek olmaldr. Toplantnn sresi

yelerin nereden geldiklerine bal olarak deiim gsterebilir. Ulusal aptaki bir

toplant gnlerce srerken, yerel bir toplantnn sresi birka saat olabilir.


58/101

44

KFY uygulama izelgesinin hazrlanmas

KFY projesi zaman gerektiren bir projedir. Projenin kapsad rn veya hizmetlere

bal olarak proje iki- gn de srebilir, aylar boyunca da devam edebilir. Ancak

projeye balamadan nce bu srenin mutlaka her aama iin planlanmas gerekir.

KFY srecinin planlanmas ve dzenlenmesi, takm liderinin amalarna gre

oluturulacak matris saysnn belirlenmesi, srecin bir paras olaca dnlen

dier faaliyetlerin de detayl bir biimde planlanmas KFY kolaylatrcs tarafndan

yaplr.

Gerekli malzeme ve tesisin salanmas

Yukarda da belirtildii gibi, KFY sreci birka gn ya da birka ay srebilir. Ancak

her durumda takmn proje almalar iin bir yer gereklidir. Konsantrasyon

younluunun salanmas iin genellikle takm yelerinin normal alma

yerlerinden farkl bir yer KFY ortam olarak seilir.

4.3.2. Mteri ihtiyalarnn belirlenmesi (aama 1)

Mteriler retilmesi dnlen rn hakknda en ok sz syleme hakkna sahip

taraf haline gelmilerdir. Serbest piyasa ekonomisinin gelitii ve youn rekabetin

yaand piyasalarda mterilerin sesi eskisine oranla ok daha gr kmaktadr.

Ayrca, mteri parasal fedakarl yapmann yannda rnle en uzun sre ba baa

kalacak kii olduundan doal olarak baz beklenti ve isteklere sahip olacaktr.

Mterinin neyi dndn, istediini, hayal ettiini, nelerden ikayeti olduunu

renmek KFYde Mterinin Sesini Toplamak olarak adlandrlmaktadr.

Yeni bir rnn tasarmna ya da gelitirilmesine balamadan nce rgtler

mterilerinin dncelerini renmek zorundadrlar. Bir kez hedef pazar

belirlendikten sonra, irket ya da rgt artk mterilerin isteklerini ve ihtiyalarn

belirlemeye ve tatmin etmeye ynelik olarak faaliyetlerini srdrmelidir.


59/101

45

KFY mteri ihtiya ve beklentileri zerine odaklanm bir uygulamadr. Bunun iin

mteri beklenti ve ihtiyalarn belirlemek iin gerekli olan aratrmalara, arlkverilmelidir.

KFYnin ynlendirici kuvveti, mterinin belirledii rn nitelikleridir. Mteri

memnuniyeti, yalnz mteri beklentilerinin karlanmas ile salanabilir. Mterinin

isteklerini belirtmek iin kulland tm ifadeler mterinin sesidir.

Odak gruplar, incelemeler, ikayetler, danmanlar, standartlar ve mevzuat artlar,

mteri beklentilerini belirlemek iin kullanlan kaynaklardr. Mteri beklentileri

genellikle, genel ve st kapal bir biimde ifade edilmi kavramlardr. KFY

ekibinin grevi bu kavramlar daha zel maddelere indirgemektir. Bu ilem

yaplrken mteri beklentileri tam manasyla zmsenmeli, bu beklentiler

yneticilerin beklentileri ekline dntrlmemelidir.

KFY mteri beklentilerinin piyasa aratrmas yaplarak belirlenmesiyle balar.

Verile

tedarik zinciri yonetimi surecinde tedarikci ozelliklerini iyilestirmede kalite fonksiyon...

Documents