���

‌1/‌شمارة‌‌31دورة‌‌شناختي‌‌مطالعات‌روان

‌3131پاييز‌‌‌سشناسي‌دانشگاه‌الزهراء‌دانشکدة‌علوم‌تربيتي‌و‌روان

ذهن وتحلیل رفتار کاربردی در ۀنظریاثر بخشی رفتارهای نامطلوب کودکان دارای اختلال بیش کاهش

فعالی/نقص توجه

*فرزانه‌گل‌شکوه**رضا‌پاشا‌و‌‌3

2‌‌چکيده ةنظرير اي درمراني مداخله ةشيوپژوهش حاضر بررسي اثربخشي دو هدف از

نامطلوب كودكان مبرتلا بره ‌كاهش رفتارهاي در ذهن و تحلي رفتار كاربردي- 0كرودک 36نمونه شرام يش فعالي/ نق توجه شهردزفوا بود.اختلاا ب

به عنوان كودک داراي اخرتلاا DSM-5ود كه با توجه به معيارهاي ساله ب 47گرروه 3بيش فعالي/ نق توجه معرفي شده بودند و به صورت تصادفي بره

گيرري ابزاراندازه نحري )دو گروه آزمايش ويك گروه كنترا ( تقسيم شدند.46دا برود. ابتر اختلاا كاستي توجه و بيش فعالي كرانرز بندي درجهشام مقياس

هراي آزمايشري، گروهسپس يكي از آزمون برگزار شد، پيشبراي هر سه گروه ذهن و ديگري آموزش تحلي رفتار كاربردي را به مردت سره ةنظريآموزش

هاي عادي خرود برنامهديدند و گروه كنترا مي جلسه يك ساعته 1هرماه ، ماهمررون تحليرر هررا بررا اسررتحاده از آز داده گذرانررد. مرري را برردون هرريچ آموزشرري

گروه آزمايشري كره نتايج نشان داد ، تجزيه و تحلي شد كوواريانس يك راههداري رفتارهراي امعنر آموزش تحلي رفتار كاربردي را ديرده بودنرد بره طرور

اما رفتارهاي نامطلوب گروهري كره آمروزش ، كاهش يافته بودها آن نامطلوب داري نداشت.امعنكاهش ذهن را ديده بودند ةنظرينظريره ، تحلي رفتار كراربردي ، : اختلاا بيش فعالي/ نق توجه ها هواژليد ك

ذهن

، ايرانمشكياند ،ياسلام آزاد مشك،دانشگاهياند واحد ،يشناس روان گروه يار استاد *** ايراناهواز ،واحد اهواز دانشگاه آزاد اسلامي واحد اهواز، شناسي، گروه روان دانشيار ،

g.rpasha@yahoo.com

71/6/10: تاريخ پذيرش 36/1/10: تاريخ ارساا

DOI: 10.22051/psy.2017.10880.1195

‌مقدمهكودكي ظاهر ةدوريك اختلاا روان پزشكي است كه در 4اختلاا نارسايي توجه / فزون كنشي

شناختي روانت لاو اغلب با مشك (.7،7661بيدرمناست ) و داراي شروعي زود هنگام شود، مي

آكررادمي اطحرراا )مرردت و كوتراه مرردت نيرز همررراه اسرت ولانيچشررمگير طر پزشركي روان و

ديره -شيوع اين اختلاا وچود ندارد. در حاليكه پينره ريرو ةزمينتوافق كلي در (.3،7644اآمريك

در كودكان و نوجوانان را بين ( شيوع اين اختلاا7640)1گارسيا -مارتينز و گارسيا-گاز، بالانزا

-گونزالس،مرونترو -گونزالس، بارينتس-آلوارز،رومو-ردند، كرايدودرصد گزارش ك 4/2تا 71/1

، شرحاعت در ايرران نيرز درصرد اعرلام كردنرد. 6/0( در اسپانيا 7642)1ماريانا-روبيو و موهدانا

طبرق گرزارش اند. كردهدرصد گزارش 7/41(4317حاجيان و خادملو) دانشپور، تيرگري سراج،

ن به دادگوش عدم ئمي چون دشواري در توجه،لاعبانق توجه ، مت روانلاانسيتتوي ملي س

دسرتخط برد، ناهمرراهنگي و ، هرا خسرته شردن در انجرام كار زود دسرتورات و تمركرز بره آن،

. همررراه اسررتگي در حركررت، دشررواري و نرراتواني در يرادگيري و گرراهي خيالبررافي برنررام بري

سريت بره آنیره در ر، كاهش آگاهي و حساتكانشگري به صورت رفتار ناپخته، عم بدون تحكّ

ت كوچك، برا عجلره وارد لاگذرد، عجوا بودن يا واكنش شديد نشان دادن به مشك اطراف مي

ئمري لافعرالي نيرز ع بريش شود. مي كاري شدن و از كار ناتمامي به كار ديگري پرداختن نمايان

چون ناتواني در انتظار كشيدن در صف، فعاليت بيش از حد يا نداشتن استراحت، پرخاشگري،

و زدن بريش از حرد حرفهاي خطرناک بدون در نظر گرفتن عواقب آن، وارد شدن در فعاليت

(. از ايررن رو شناسررايي و انجررام 0،7643)يحيرري و سرروخوزنرراتواني در آرام بررازي كررردن دارد

امري لازم و ضروري ،مداخلات درماني براي كودكاني كه در معرض مشكلات رفتاري هستند

كنار آمدن با فشار روانري حاصر برايث كمك هر چه بيشتر به والدين است، زيرا اين امر باع

1. attention deficit hyperactivity disorder

2. Biederman

3. American Academy of Pediatrics

4. Piñeiro-Dieguez, Balanzá-Martinez�& García-García 5. Criado-Alvarez, Romo-Barrientos, González-González, Montero-Rubio,

Mohedano-Moriano.

6. Yahya & Sochos

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

برراي درمران اخرتلاا كاسرتي توجره و .شرد خواهرد منتهري از فرزند داراي اختلاا و مشك

از دو امرا اخيرراً ،شرود مياستحاده ها آن و همینان از شدههاي متنوعي آزمون فعالي درمان بيش

و ديگرري تجزيره و تحلير رفترار 4ذهرن ةنظرير هرا آن ازيكري ، شود مي روش بيشتر استحاده

و ادعاها آرزوها، نيات، اعتقادات، ذهني، هاي حالت ذهن، ةنظري است.ABA يا روش7كاربردي

نياتي و اعتقادات ديگران كه مطلب اين فهميدن همینين و است ديگران و خود به نسبت دانش

و آرزوهرا افكرار، دهد مي اجازه فرد به ذهن ةرينظ داشتن. دارند ما نيات و اعتقادات از متحاوت

راهرا آن نيرات و كند توصيف يا بيني پيش راها آن اعماا و بتواند دهد نسبت ديگران به را نيات

دادن دنارر سا اييرر ناتو نرهذ ةرنظري ،كلي رطو به (.7666 3،روچي و هولز بارنس )هايز، بحهمد

نرررياز ا دهستحاو ا انيگرو د دورررخ هرررب افدرررهو ا طفاعو ا،مياا ،هاوربا قبي از تالارررح

حاضر احادر . (7646 1)فرگوسرن و آسرتين رفترار اسرت يررتحسو يربين يشرپدر تارطلاعا

وربادرک كه ستا معتقداوا هيدگاد دارد، دجوو هيدگاد دو نهذ ةنظري اتحو ةنحوبرررررارة در

يك سالگي پنجو رچها در معمررررولاًو ستا نهذ ةنظري بكتساا ةمنزل به دکكو يسواز غلط

يگرد كه دشو مي متوجه دکكو كه ستا مرحله ينو در اهد د ميرخ نايياتو يندر ا حيكيّ تغيير

اتحو هيدگاد ينا ،باشند دمتضااو وربا با يا دهبو غلط كه باشند شتهدا هاييوربا ننداتو مي ادفرا

از ذهنررري تحالااز نكادكو فهم كه ستا معتقددوم هيدگاو د نرررد.دا مي پيوستهرا هنذ ةنظري

نكادكو دعملكر سالگي هشت تا ليو ،يابد مي شيافزا داريمعنا رطو بررره سالگي شش تا رچها

همرحل به مرحلهرا هنيذ تحالااز نكادكو فهمتحررررررررررررررروا هيدگاد ينا . ستا ضعيف

ه چنرد يك سراز ذهن را ةنظريو (.4313، نق از امين يزدي 7660و همكاران، 1آنتونيتيند)دا مي

كودكران كه اند داده نشان ها پژوهش اغلب .ستا رداربرخو تيومتحا حسطواز كه نددا مي بعدي

كره دارنرد وجرود نيرز هايي پژوهش اما .يابند مي دست ذهن ةنظري محهوم به سالگي، 4 حدود در

وجرود كودكران در ذهرن ةنظرير محهروم نيرز، زنردگي اوا سراا پايران در حتي دهند مي نشان

1. mind theory

2. Applied Behavioral Analysis 3. Hayes, Barnes-Holmes & Roche 4. Ferguson & Austin

5. Antoinette

افرادي كره نقايصري در ، ( معتقد هستند7646) 7دوداا و كاب ،ندِبُ(. اما 4،7661 وهرتيد.)دارد

نقر از 3،7641شود)فلك مي ذهن آگاهي پايين مشاهده دهند، مي در كاركردهاي اجرايي نشان

ذهرن ةنظرير اهميرت خصو در( 7660) 1ولمن (.4310 انجم شعاع و صحاري، پور، فضيلت

رفتارهراي در درگيري ةلازم و اجتماعي محيط درک براي پيش نيازي ريهنظ اين كه است معتقد

شناخت درماني مبتني بر حضرور در پژوهشي ديگر اين يافته به دست آمد كه . است آميز رقابت

خوشايند و احساسرات مررتبط برا ناذهن باعث كاهش اجتناب از حوادث و خاطرات ناگوار و

با ذهن ةنظري(. 4313، نق از محمودي و همكاران ،7644 1شود )ساش،كوي و فكنبام مي ها آن

0ابيرولز و اوارو لرورنز، دارد)باراگران، ارتباط نيز عمومي اطلاعات و اجتماعي تعام هاي مهارت

ايرن بردون همسرالان برا مقايسه در فعالي بيش / توجه نارسايي اختلاا به مبتلاكودكان (.7644

(، 7663 ،2هينشا و )پريس والدين و همسالان با اجتماعي طرواب در را بيشتري مشكلات اختلاا،

واقر( در كنند. مي (تجربه17664استورمونت،)معلمان و (6،7662و فيحنر ميكامي (خواهر و برادر

والردين، زناشرويي روابرط در اسرت ممكرن در خرانواده اختلاا اين داراي كودک يك حضور

بررويين فرمسا، برگسما، (.در پژوهشي ويجر،46،7666پلهام وناگي ، وايمبز )كند ايجاد نارضايتي

(نشان دادند كه آموزش ذهن در كاهش مشكلات رفتراري و نقر توجره و 7647) 44و بوگلز

در است. مؤثرعملكردهاي اجرايي در نوجوانان مبتلا به اختلاا بيش فعالي /نق توجه بهبود

روررر ط هرر ب نرر هذ ةرنظري اليفرتكدر دررعملك(نشان دادند 7667)47پژوهشي چرمن و كمپ

و دارر نتقا به حساسيت ،گاهانهآ افدررر ها ررر قبياز اعيررر جتما ياررهرفتار اررب يدررمنونير

روش تحلير ،درمران هراي پرر كراربرد روشيكي ديگر از دارد.ه ربطرا زيارباز دنررب تذرل

1. Doherty

2. Bodden, Dodel & Kalble 3. flagg

4. Wellman

5. Sachse,Keville & Feiqenbaum

6. Barragan, Laurens, Navarro & Obiols

7. Peris & Hinshaw

8. Mikami & Pfiffner

9. Stormont

10. Wymbs, Pelham, Molina & Gnagy

11. Weijer-Bergsma, Formsma, Bruin �&Bogels

12. Charman & Campbell

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

ين برار سازي اسكينري اسرت كره اولر شرطياين روش برگرفته از روش رفتار كاربردي است.

از اصروا انگيرزش و يرادگيري برراي آمروزش در اين روش شد.ه ئارا( 7667)4توسط لوواس

دده ميانجام فرداين است كه پيامدهاي كاري كه فرض بر . در اين روششود مي استحاده مؤثر

. اسرتحاده از دكاري كه قرار است در آينده انجام دهو دگير ميكه ياد گذارد ياثر م موضوعيبر

ن شيوه بايد در سنين پايين شروع شود و براي افزايش كارآمدي آن به صورت فشررده ارائره اي

مختلحري را پوشرش هراي حروزه جام( است كره ةبرناميك روش تحلي رفتار كاربردي .دشو

اجتمراعي، شرناخت، كاركردهراي اجرايري، هراي مهرارت آموزشي، هاي مهارت، شام دهد مي

روش كره اسرت شرده پژوهش نشان داده چندين در .ازي و زبانانطباقي، بهاي مهارتحركت،

(.7661، 7دارد)ايكسرت پرايين سرنين كودكران بر زيادي فوايد و يازاتكاربردي امت تحلي رفتار

روش ندداد نشان ( در پژوهشي7661) 3ايكيست و كراس ، جاهر ، هيوگس ، هاستينگز ، الدويك

و سازشري رفتارهراي موجب افزايش بتلا به اوتيسمدر كودكان م كاربردي تحلي رفتار مداخله

كرزيليرروس و ، دادن ، پيترشررافر فراتحليرر كرره پررژوهش يررك در اسررت. برروده IQ حترري

مطالعه اين در شد، مطالعه اوتيسم به مبتلا كودک311با تحقيق 44، دادندانجام (.7644)1استارمي

و بيراني زبران غيركلامي، هوش هايمتغير در آزمايش گروه بر روش تحلي رفتاركاربرديثير أت

غيرر هروش برر روش تحلي رفتاركراربردي داد نشان نتايج شد، تحلي سازشي رفتار و ادراكي

در پژوهشري نشران (7641)1هاولين است. بوده مؤثر رفتارسازشي و ادراكي و بياني زبان كلامي،

حيرت زنردگي در ش كيّتحلي رفتار كاربردي نقش كليدي در افرزاي روش ةمداخلاست كه داده

هايي در پژوهش ايران نيز در. هايشان دارند سرتاسر زندگي افراد طيف اختلاا اتيسم و خانوداه

(4313همتيان و خليلري ) ، عرب بافراني ، صحري ، احمدي از جمله انجام شده است، اين زمينه

مشركلات اي، يشره كل رفتارهراي اوتيسرم، كلي مئعلا بر را تحلي رفتار كاربردي روش ةمداخل

دررا كلامري و يراري خرود هاي مهارت رياضي، شناختي، محاهيم اجتماعي، تعاملات و ارتباطي

تحراوت كره نرد دادو نشران كردند ارزيابي اوتيسم نوجوان و كودک 21 در ميان متوالي ساا پنج

1. Lovaas

2. Eikeseth

3. Eldevik, Hastings, Hughes, Jahr, Eikeseth & Cross

4. Peters- Scheffer Diden, Korzilius & Sturmey

5. Howlin

وجود پايه به نسبت ساا هر در شده ذكر هاي حهمؤلّ تمام در آزمون پس و آزمون پيش در داريامعن

(نشان دادند كه 4317نيا ) ارجمندحكيمي راد و ،بناب، به پژوه، افروز غباريدر پژوهشي .دارد

هاي اجتمراعي كودكران برا فعاا در افزايش مهارت ةحافظهاي آموزش بازداري پاسخ و برنامه

، يیرين مرك ا (،7663) لوواسهاي پژوهش بوده است. مؤثرفعالي بيشاختلاا كاستي توجه و

تحلير رفترار كراربردي را روشاثربخشري ،(7667)4ورومينگترون و گريندا (7661ايكست )

شده فقط ه ئارانشان دادند كه هر دو روش درماني خود پژوهشگران در مطالعات .دان دهكر تأييد

دارند و به اين موضوع ثير أتمطلوب بيش فعالي/نق توجه ناهاي خاصي از رفتارهاي جنبهبر

اي اشراره ،شرود مري كاهش رفتارهراي كلري بريش فعرالي/نق توجره كدام روش موجبكه

ترين روش درماني هم براي افرراد متخصر مؤثرو از آنجا كه شناخت و استحاده از اند، نكرده

هاي كودكان مبتلا كه كم و بيش تمام افراد خانواده درگيرر خانوادهدرمانگران و هم ، توانبخشي

لذا هدف از پرژوهش حاضرر بررسري ،فراواني دارداهميت ،مشك هستند ناشي از اين ئمسا

در تحلير رفترار كراربردي روشذهرن و ةنظرير اي مداخلهبين روش است كه آيا مسألهاين

كاهش رفتارهاي نامطلوب كودكان مبتلا به اختلاا بيش فعالي/نق توجه تحاوت وجود دارد؟

‌روش

آزمون پس-آزمون پيشهيت آن از نوع نيمه تجربي با طرح طرح پژوهش با توجه به اهداف و ما

كودكران داراي اخرتلاا بريش فعرالي/نق توجره ةكليآماري شام ةجامعبا گروه كنترا بود.

نحرر برود و برر اسراس 31شهردزفوا بود، تعرداد ايرن كودكران كننده به مراكز درماني مراجعه

وجره داده شرده بودنرد. نمونره در تشخي اخرتلاا بريش فعرالي/نق ت DSM-5هاي ملاک

مذكور بود كره بره صرورت در دسرترس انتخراب و بره ةجامعاز بين كودک پسر 36 ةبرگيرند

سن نحري)دو گروه آزمايشي ويك گروه كنترا ( قرار گرفتند. 46صورت تصادفي در سه گروه

ساا بود. 47 -0بين ها آن

فعالي از نگاه والدين بيشكاستي توجه و اختلاا بندي درجهگيري شام مقياس اندازهابزار

اخرتلاا كاسرتي توجره و بريش بنردي درجهمقياس ترين متداوا( بود. اين مقياس 4116كانرز)

1. Grindle �&Remington

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

كره اسرت سرؤاا 72(. ايرن پرسشرنامه داراي 4116 4فعالي از نگاه والدين است )گلداشرتاين،

گرزارش شرده 16/6تا 21/6از اي دامنه. ضريب پايايي دروني با شود ميتوسط مادران تكمي

دست آمرده بهتحلي عوام ، هاي روشكانرز با استحاده از هاي فرمهمینين روايي سازه است.

(. توانايي اين پرسشنامه در تمايز افراد مبتلا به اختلاا 4360و يزدان دوست، نژاد زرگرياست)

شرده اسرت. ضرريب أييرد تباليني، قوياً هاي گروهكاستي توجه و بيش فعالي از عادي و ديگر

، 61/6ضريب پايايي كر بود. 03/6تا 36/6ك آن بين ةنمرهاي پرسشنامه با سؤااهمبستگي

اسرت. 66/6اي مقابلهو نافرماني 67/6، بيش فعالي/تكانشگري 63/6خرده مقياس نق توجه

كره برابرر در تحقيق حاضر براي تعيين پايايي پرسشنامه از روش آلحاي كرونباخ اسرتحاده شرد

بود. 26/6

پروتك پرژوهش برراي هاي درماني و روشبه منظور رعايت اصوا اخلاقي بعد از تشريح

. به منظور شركت فرزندان شان در اين پژوهش كسرب شرد ها آن رضايت ، ها خانواده

هاي آزمايش به مدت گروهسپس يكي از ،آزمون به عم آمد پيشگروه 3ابتدا از هر

ةنظريالعم دستورذهن را مطابق ةنظريجلسه يك ساعته آموزش 1 هر ماه سه ماه و

اسردي گنردماني و نسراييان، اديرب سرشركي، نقر از ، 4121كروهن) -ذهن برارون

. اسرت شرده ه ئارا (4)شرح جلسات در جدوا ةخلاص ( سپري كردند،4317كريملو

ته جلسره يرك سراع 1 نيز به مدت سره مراه و هرر مراه همینين گروه آزمايش ديگر

لروواس العمر و پروتكر درمراني دستوررا بر اساس آموزش تحلي رفتار كاربردي

7و 4جلسرات در جرداوا ةخلاصر ( گذراندنرد. 4313احمدي و همكاران نق از )

شده است.ه ئارا

1. Goldstein

ذهن ۀنظریجلسات گروه آزمایش با ۀخلاص: 1جدول

جلسات )تعداد(

رفتار مورد محتواي آموزشي اهداف جلسات انتظار

تكاليف كلاسي

4 (1)

شناخت هاي هيجان

مختلف

با هايي از چهره ارائه عكس حالات هيجاني مختلف

تشخي هاي هيجان ، غم شادي،

ترس و عصبانيت

ةدهند نشانهايي را آماده كرده كه مكانآزمونگر ارائه حالت هيجاني مشخصي است .بعد از

شود مي او خواسته تصوير يا عكس به كودک ازهر تصوير يا عكس را در مكان مخصو به خود بگذارد. در صورت اشتباه بلافاصله پاسخ

شود و به كودک بازخورد داده مي هئدرست ارا .شود مي

7 (7)

شناخت بروزهيجان در

موقعيت افراد وهاي مختلف زندگي

تصويري به كودک نشان دادهشود و اتحاقي كه در مي

افتاده براي كودک تصوير شود مي شرح داده

تشخي بروز هيجانات در افراد و هاي موقعيت

مختلف

شود بعد از مي هيجان شخصيت پرسيده بارةدراينكه چرا بارةي درسؤالآن كودک بايد به

شخصيت داستان اين احساس را داشت پاسخ .بگويد و بازخورد بگيرد

3 (1)

توانايي تشخي ها خواستهو گحتن

و برآوردن آرزوها

در اين جلسات براي هر داستان دو تصويركارتوني

هر دو تصوير . وجود داردبه كودک نشان داده شده و

افتاده،ها آن كه در اتحاقاتيشود مي براي وي شرح داده

هاي خواستهو در مورد معقوا و منطقي شخصيت

شود. مي ها بحث داستان

توانايي مشخ كردن

و ها خواستهآرزوهاي شخصيت داستان

ها و خواسته بارةدر تيسؤالاكودک بايد به شخصيت داستان پاسخ گويد. و آرزوهاي

بازخورد بگيرد.

1 (7)

شناخت باورها و عقايد

در اين جلسات براي هر داستان دو تصوير كارتوني وجود دارد. هر دو تصوير به كودک نشان داده شده و

تاده،افها آن اتحاقي كه درشود مي براي وي شرح داده

و عقايد در مورد باور وها بحث و داستانشخصيت

شود. مي بررسي

توانايي تشخي و شناخت باورها و عقايد

باورها و عقايد شخصيت داستان از در موردشود. در همين حاا مي تي پرسيدهسؤالاكودک

شود تا پاسخ مي با اشاره به تصوير به وي كمك كند. ارائه ا صحيح ر

1 (3)

تسلط بر هاي مهارت

اجتماعي و درک رفتار ديگران

در اين جلسات نيز براي هر داستان در ارتباط با شناخت

هاي مهارتو درک و كسب اجتماعي دو تصوير كارتوني

هر دو تصوير . وجود داردبه كودكان نشان داده شده و

افتاده،ها آن اتحاقي كه در .شود مي دادهبراي وي شرح

توانايي تسلط هاي مهارتبر

اجتماعي و درک رفتار ديگران در منزا و مدرسه

هاي مهارت بارةتي درسؤالاكودک بايد به هاي داستان شخصيتاجتماعي و علت رفتار پاسخ براي ارائه هايي نخپاسخ گويد. به وي سر

بعد از آن كودک بايد به ،شود مي صحيح دادهينكه چرا شخصيت داستان اين ا بارةي درسؤال

احساس را خواهد داشت پاسخ گويد و بازخورد بگيرد.

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

كوهن در جلسات آموزشي هرم –ذهن بارون ةنظريشود بر اساس مي همانطور كه ملاحظه

شده است.ه ئاراهيجان و هم مي و باور

شده است.ه ئارا 7شرح جلسات گروه دوم آزمايش در جدوا ةخلاص

کاربردی با روش تحلیل دوم آزمایش جلسات گروه ۀخلاص: 2جدول

جلسات )تعداد(

اهداف جلسه

تكاليف كلاسي رفتار مورد انتظار محتواي آموزشي

4 (3)

مهارت گوش ،شنيدن

كردن و ساكت ماندن

در اين جلسات از كودكانصورت به كه شد خواسته مربي كه داستاني به گروهي

كند مي تعريف ها آن براي

به همزمان و هندد گوش

نگاه مربي چشمان و رت صو

.كنند

توانايي كسب هاي بين مهارتمهارت ، فرديكردن و گوش

ساكت ماندن

از كودكان راج( به ضرورت ،دادن به حرف ديگران گوش

،نپريدن وسط كلام ديگراندون حركت ماندن ساكت و ب

در مواجه با ديگران آمد. مي هايي به عم پرسش

7 (7)

ارت به مهدقت نگاه

تمركز ،كردن كردنو توجه كردن

را داستان كه همزمان مربي كودكان از خواند مي روي دقت با خواهد كه مي

به و داستان تمركز كنند هايي از آن توجه ويژه بخش

.كنند

توانايي كسبهاي لازم بر مهارت

تمركز و توجه كردن

ه ئاراهاي داستان قسمتتمام در آمده اسؤاشده به صورت

شد. مي و از كودكان پرسيده

3 (3)

آموزش هاي مهارت

اجتماعي برخورد با ديگران

به كودكان مرحله اين در

كه گروهي حركاتي صورت

تقليد را دهد مي انجام مربي اين زمينه در اگر كنند مي

ها نآ با مربي داشتند مشك

را هدايت ها آن و شده همراه .كند مي

توانايي كسب هاي ارتمه

اجتماعي برخورد سلام ، با ديگران

دست دادن ، كردن و ...

شد كه مي از كودكان خواستههاي مهارتبا نقش بازي كردن

اجتماعي در اين زمينه را تمرين كنند.

1 (7)

آموزش كنترا خشمو عواقب پرخاشگري

كنترا با رابطه در فيلميو مشكلات ناشي از خشم

.شد پخش پرخاشگري

نايي كسب توامهارت كنترا خشم در هاي موقعيت مختلف

هايي از فيلم مجدداً قسمتپخش شده و نظر افراد راج(

وجود آمدن بهبه عوام موقعيت پرخاشگري و

گيري از وقوع جلوچگونگي .آن پرسيده شد

جلسات )تعداد(

اهداف جلسه

تكاليف كلاسي رفتار مورد انتظار محتواي آموزشي

1 (3)

شناخت هاي هيجان

مختلف از ،جمله شادي ،ترس وحشت

احساسي، و اي چهره حالات

كودكان ز اينكها بعد

به را ها مهارت توانستند

كار بگيرند به گروه در خوبي

هاي ديالوگ بيان هنگام بايد

حالات و احساسات خود .دهند نشان نيز را اي چهره

توانايي شناخت هاي هيجان

مختلف از طريق چهره

هاي هيجانتصاويري از شد و راج( مي هئمختلف ارا

تي پرسيدهسؤالاها آن به .دش مي

0 (3)

كارگيري بهدرست ةشيو

هاي مهارتبين فردي در هاي موقعيت

مختلف و نقش بازي كردن

بايد قسمت كودكان اين در

خود به مربوط هاي ديالوگ

بتوانند به و كنند ححظ را

ها نآ از كه زماني در و موق(

ديالوگ شود مي خواسته

.كنند را بيان خود

كارگيري بهتوانايي رست هاي د شيوه

هاي بين مهارتفردي در هاي موقعيت

مختلف

و اجراي ديالوگ ححظشده در تمرينهاي نقش

هاي فرضي موقعيت

‌ها‌يافته ،دهرد مري نشان (3)طور كه جدوا همان شد وه ئاراهاي پژوهش به صورت توصيحي دادهابتدا

ت.تر شده اس آزمون كم پيشآزمون نسبت به پسهاي آزمايشي در گروهنمرات

های توصیفی اختلال کاستی توجه گروهای آزمایش و کنترل شاخص: 3جدول

انحراف معيار ميانگين ها گروه اختلاا كاستي توجه 01/41 21/11 ذهن ةنظري روش

71/42 31/12 روش تحلي رفتار كاربردي آزمون پيش 32/41 31/16 گروه كنترا

21/41 01/14 ذهن ةنظريروش

02/40 31/31 روش تحلي رفتار كاربردي آزمون پس

10/41 71/17 گروه كنترا

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

نتايج آن در جردوا ،راهه استحاده شد براي يافتن تحاوت از آزمون تحلي كوواريانس يك

هراي گرروه ADHDآزمرون برين كودكران پريش دهد با كنتررا مي نشان شده است وه ئارا( 1)

و >P 667/6وجرود دارد ) اداريمعنر تحراوت از لحاظ اختلاا كاسرتي توجره آزمايش و كنترا

41/44 =F.)

آزمون اختلال کاستی توجه پسنتایج تحلیل کوواریانس یک راهه بر میانگین نمرات ۀخلاص: 4جدول های آزمایش و کنترل گروه

متغير

منب( تغيرات

مجموع تغيرات

ميانگين آزاديةدرج مجذورات

F

سطح داريامعن P

مجذور اتا

توان آماري

پيش آزمون

71/4711 4 71/4711 63/1 630/6 33/6 123/6

اختلاا كاستي توجه

107/6 01/6 667/6 41/44 36/7171 7 20/1616 گروه

13/770 44 13/7114 خطا

ن برا اسرتحاده از تحلير كوواريرانس نشرا هاي آزمايشري دار شدن تحاوت بين گروهامعناما

منظرور بره لرذا ،( تحراوت وجرود دارد ABAذهن و ةنظريآزمايش) دهد كه بين كدام گروه نمي

.شده اسرت ه ئارا(1)در جدوا ها از آزمون بونحروني استحاده شد كه نتايج آن دادهتحلي بيشتر

دهد اوا اينكره از برين دو گرروه آزمايشري تنهرا مي را نشان مهم ةيافتدو نتايج جدوا مذكور

اخرتلاا داري درامعنر كراهش ،آموزش ديده بودنرد ني كه با روش تحلي رفتار كاربرديكودكا

كودكاني كره برا روش در نيز اين بود كه ر گدي ةيافت و (>P 64/66 خود داشتند) كاستي توجه

مشاهده نشد. توجه يدر اختلاا كاست يكاهش معنادار ،ذهن آموزش ديده بودند ةنظري

های گروه ADHDرفتارهای کلی آزمون پسون بونفرونی بین نمرات میانگین خلاصه نتایج آزم: 5جدول آزمایش و کنترل

كنترا ABAروش ذهن ةنظريروش ميانگين ها گروه >627/6p ------------- 01/14 ذهن ةنظريروش

روش تحلي رفتار كاربردي

31/31 -------------- 647/6p<

--------- 71/17 كنترا

‌گيري‌نتيجهبحث‌و‌ذهرن ةنظري درماني دو روش مطرح مداخلات اثربخشي بررسي حاضر، پژوهش از اصلي هدف

. دزفوا بود شهر ADHD كودكان كاهش اختلاا كاستي توجهدر و روش تحلي رفتار كاربردي

تحلير رفترار ي اين پژوهش نشان داد كودكاني كره در گرروه آزمايشري روش ها يافته يكي از

داري در رفتارهراي نرامطلوب نشران امعنر قرار داشتند، بعد از سه ماه آموزش كراهش اربرديك

مرك (،7663لروواس ) هراي پرژوهش نتايج اين پژوهش همسو و هماهنگ با (.>P 64/6)دادند

و اسررت (4313همتيرران و خليلرري ) ، صررحري ، همینررين احمرردي و (7661ايكسررت ) ، ايیررين

رفتارهراي بهبرود در را روش تحلي رفتار كاربردي بر مبتني درماني مداخلات مربت اثربخشي

كه مداخله از نوع اين كاربرد سهولت توان گحت مي ها يافتهدر تبين اين .كند مي ييدأت نامطلوب

هراي حيطه از استحاده و شود انجام فرد نزديكان ساير و مربيان والدين كودک، درمانگران توسط

و اي حرفه هاي مهارت خودياري، هاي مهارت روزانه زندگي هاي مهارت مانند گوناگون يادگيري

بره مبرتلا كودكران رفتارهراي بهبرود در كارآمرد روشري عنوان به را شيوه اين تواند مي شخصي

ADHD الرردويك و هرراي پررژوهشهرراي ايررن پررژوهش همینررين بررا يافترره. كنررد تبرردي

رفتار كاربردي توانستند رفتارهاي با استحاده از روش تحلي ها آن ،(همسو است7661 )همكاران

روش ةنظرير ي برر تأييرد همینين نتايج اين پژوهش .سازشي كودكان اوتيسم را افزايش دهند

از اصروا مرؤثر بره معنري اسرتحاده تحلي رفتار كاربرديروش چرا كه ، تحلي كاربردي است

پيامدهاي كاري اصلي در اين روش اين است كه ةنكتانگيزش و يادگيري براي آموزش است.

اثرر ،دو كاري كه قرار است در آينده انجرام دهر دگير ميبر چيزي كه ياد دده ميانجام فردكه

به عبارت ديگر شود، مي ر رفتار اجرايهاي تغي شيوهدر واق( اين رويكرد با استحاده از .گذارد مي

شروند و در مري ويقاساس اين روش بالا رفتن احتماا تكرار و افزايش رفتارهايي است كه تش

عامر ديگرري كره موجرب شرود. نميتوجه ها آن كه به مقاب احتماا حذف رفتارهايي است

هاي اين دشواريشود روش تحلي رفتار كاربردي به مقدار زياد موجب كاهش مشكلات و مي

بره ءگراه ايرن اجرزا هرر به طوري كه ،تر بود كوچك ءاجزاتقسيم هر مهارت به ،كودكان بشود

برراي يرادگيري ها آن شد و انگيزه و مي مي شدند كودک تشويق مي تي و با موفقيت انجامدرس

كرد. مي افزايش پيدا

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

ذهرن در كراهش ةنظرير هاي اين پژوهش ايرن برود كره روش درمراني يافتهيكي ديگر از

هرراي ايررن پررژوهش برررخلاف يافترره داري نداشررت.اثير معنررأترر رفتارهرراي نررامطلوب كودكرران

در كراهش مشركلات آموزش ذهرن مبني بر اينكه ،( بود7647يجر و همكاران )هاي و پژوهش

رفتاري و نق توجره و بهبرود عملكردهراي اجرايري در نوجوانران مبرتلا بره اخرتلاا بريش

در نقر مشرك تتوان گح مي هاي متناقض يافتهن اين ياست. در تبي مؤثر/نق توجه فعالي

هراي متغيرر بلكره نيسرت، اين اختلااثير أت تحت نهات ،ADHD به مبتلا كودكان در ذهن ةنظري

ذهرن، ةنظرير ةساز كه نظر اين از.است ثيرگذارأت سازه اين روي نيز بهر جمله هوش از ديگري

ةنظري ةساز. گيرد مي قرار محيطي و فردي مختلف متغيرهاي ثيرأت تحت كه است زيستي اي سازه

ذهن ةنظري‌.شود نمي ثرأمت آن از تنها اما دارد، ADHDاختلاا برابر در بالايي پذيري آسيب ذهن

مشكلاتي در عملكرد موفرق در ADHDيك پيش شرط براي درک محيط اجتماعي است. افراد

قادر نيستند به درستي اعمراا ارادي خرود را تعبيرر و تحسرير و ها آن تعاملات اجتماعي دارند.

درگيرر مشركلات ADHDهراي بیره ، عرلاوه هبيني كنند و رفتارشان را توضيح بدهنرد. بر پيش

هراي پراداش حسري در بري و كاري كمهايي شام پاسخ به پاداش بدكاركرديبازداري پاسخ و

هاي ديگران اين پژوهشرسد يكي ديگر از دلاي تناقض اين يافته با نظرميبه .هستندخيري أت

هراي حالرت ةبرار در مكالمره در شدن درگير و دادن گوش براي ذهن فرصت ةنظريباشد كه در

از اين امر محروم ADHDكودكان سحانه أمتدارد كه چشمگيري سهم نظريه رشد اين در ذهني

نقر 7660ذهن )آنتونيتي و همكراران، ةنظريهمینين نتايج اين پژوهش با ديدگاه دوم هستند.

يرك ذهرن ةنظريدر ديدگاه دوم عقيده بر اين است كه .ن استي( قاب تبي4313، از امين يزدي

هراي چند بعدي است كه از سطوح متحاوتي برخوردار اسرت و فهرم كودكران از حالرت ةساز

ذهني تا هشت سالگي ضعيف است و تحوا فهم كودكان از حالات ذهنري مرحلره بره مرحلره

مشرخ شرد كره ، ذهرن ةنظرير دو روش تحلي رفتار كاربردي و ةمقايسبا به هرحاا .است

ذهن موجب كاهش نشرانه هراي مشركلات ةنظريبت به روش روش تحلي رفتار كاربردي نس

رويكرد تحلير تأكيدتواند به مي علت تحاوت نتايج دو گروه بود، ADHDرفتاري در كودكان

توجه و انگيزش كودک و نيز رفتار اجتمراعي ، هاي محرک محيطي حيطهرفتارهاي كاربردي بر

ارتبراط نزديرك مربري و كرودک در روش اين احتماا هم وجود دارد كه با توجه بره او باشد.

تري در كراهش مرؤثر اين رويكررد نقرش درماني تحلي رفتار كاربردي و تعام گحتاري بيشتر،

هاي مشكلات ارتباطي داشته باشد. نشانه

هاي اين پرژوهش آرام نگهداشرتن و كنتررا ايرن كودكران در جلسرات يكي از محدوديت

اين موضوع داشته باشرد براي دهنده يك دستيار موزشآشود مربي مي آموزشي بود كه پيشنهاد

رات حاصله بره دلير شرروع يتوان به عدم پيگيري تغي مي هاي ديگر اين پژوهش از محدوديت

ريزي شود كه برنامهشود طوري مي بود كه پيشنهاد ها آزمودنيفص تابستان و عدم دسترسي به

ود.پيگيري نيز انجام ش ةمرحلتوان بعد از يك ماه ب

‌داني‌تشکر‌و‌قدرو همینرين از هرا آن هراي خرانواده وكننرده در پرژوهش شرركت در پايان از تمام كودكان

شود. مي ولان مراكز درماني شهر دزفوا تشكر و قدردانيممس

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

‌منابع ، كودكان در «ذهن تموري» استدلاا تحولات اجتماعي: شناخت (.4313سيد امير) امين يزدي،

. 00-13(:41،)شناسي روانمطالعات تربيتي و

و خليلي وره صمنهمتيان، .،عرب بافراني، حميد رضا .،طيبه ، صحري .،احمدي، سيد جعحر افزايش رفتارهاي اجتماعي در : وتحلي رفتار كاربردي اثربخشي بازي نقش (.4313زهرا)

.311-314(:3)47، مجله تحقيقات علوم رفتاري،‌كودكان اوتيسم(.بيش فعالي 4310محمد رضا) و صحاري،وف ئرمحمد ، انجم شعاع .،مسعود پور، فضيلت

فصلنامه مطالعات روان ، /كمبود توجه و اعتياد به مواد مخدر:نقش ميانجي ذهن آگاهي .338-464(:4)43 ، شناختي

علي ، ارجمند نيا راد، الهام و حكيمي .،افروز، غلامعلي.، احمد ، به پژوه .،غباري بناب، باقرهاي فعاا در افزايش مهارت ةحافظبخشي آموزش بازداري پاسخ و اثر (.4317)اكبر

،فصلنامه مطالعات روان شناختي ،اجتماعي كودكان با اختلاا كاستي توجه و بيش فعالي1(1:)46-71.

پروانه و لاريجاني، خاني، محمد.، فريبا حسني،.، مژگان سپاه منصور، .،غلامرضا، محموديبخشي درمان شناختي مبتني بر حضور ذهن و درمان اثرقايسه م (.4313سادات) زرين

باره درباورهاي فراشناخت مربت و منحي ، هاي افسردگي نشانهفراشناختي در دانشجويان با .16-72(:7)4،شناختي روانفصلنامه مطالعات ، اي تجزيهنشخوار فكري و اجتناب

Adib Sershki,N., Nesayan,A., Assady Gandomani,R., Karimlou, M. (2012). The

effectiveness of Theory of Mind Training on Improving Cooperation, Self-

control and Assertive in Autistic boys, Psychology of Exceptional Individuals,

2(11):127-145. Ahmadi, J., Safary, T., Arab Baferani, H., Hemmatian. M. & Khalili, Z(2014) .

Isfahan Center for Training and Rehabilitation of Autistic Kids. Effectiveness of

role playing and Applied Behavior Analysis: Increases social behavior in

children with autism, Journal of researches behavioral sciences,12(3):351-

359(Text in Persian).

Aminyazdi,S.(2014).social cognitive: Reasoning evolution "Mind theory" in

children, Psychology and educational studies. 5(19):43-66 (Text in Persian). American Academy of Pediatrics, (2011). ADHD: Clinical practice guideline for the

diagnosis, evaluation, and treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder in

children and adolescents. Process of care supplemental appendix. Pediatrics

128,SI1–SI21/http://pediatrics.aappublications.org/content/suppl/2011/10/11. Biederman,J. (2005 ).Attention-deficit/hyperactivity disorder: a selective overview:

Biological Psychiatry,7(57):1215-1220.

Bodden, M., Dodel, R. & Kalble, E, (2010). Theory of mind in Parkinson’s disease and related basal ganglia disorders: a systematic review. Movement

disorder,25(1):13-27.

Charman, T. & Campbell, A. (2002). Theory of Mind and Social Competence in

Individuals with a Mental Handicap. Journal of Developmental and Physical

Disabilities, 14(5):25-31. Criado-Alvarez, J., Romo-Barrientos,C. & González-González,J; Montero-Rubio, J;

Mohedano-Moriano,A. (2017). Estimating the Prevalence of Attention Deficit

Hyperactivity Disorder in Castile-La Mancha, Spain (1992- 2020). Journal of

Childhood & Developmental Disorders, 32(10):417-425.

Doherty,MJ,(2009) .Theory of mind: how children understand others' thoughts and

feelings: Psychology Press. Taylor & Francis Group. HOVE AND NEWYORK

Daly, B P., Creed, T., Xanthopoulos, M. & Brown, R. T,(2007). Psychological

treatments for children with attention deficit/hyperactivity disorder.

Neuropsychology Review, 17(4): 37-89.

Essau,C A. (2006). Child and Adolescent Psychopathology. New York: Routledge

Taylor & Francis Group .

Eikeseth, S.(2009). Outcome of comprehensive psycho-educational interventions for

young children with autism. Research in Developmental Disabilities,30(1): 158-

78.

Eldevik, S., Hastings, R P., Hughes ,J C., Jahr ,E. Eikeseth ,S & Cross, S.(2009).

Meta–analysis of early intensive behavioral intervention for children with

autism. Journal of Clinical Child & Adolescent psychology, 7 (38): 439- 45.

Ferguson, f J. & Austin, A J, (2010). Associations of trait and ability emotional

intelligence with performance on Theory of Mind tasks in an adult sample.

Personality and Individual Differences, 49(8): 411-418.

Fazilatpour,M., Anjam-shoaa,M. & Saffari,M(2017).ADHD and Addiction to

Narcotic Subtances:The Meditating Role of Mindness, Psychological studies , 13

(1):101-118(Text in Persian).

Ghobari Bonab,B., Beh Pajooh, A., Afrooz ,G A., Hakimi Rad ,E., Arjmandnia,A.

(2012).The effects of response inhibition and working memory training

programs on improving social skills in children with Attention Deficit /

Hyperactivity Disorder, Psychological Studies,9(4):9-30 (Text in Persian).

‌‌...........................‌‌رفتارهاي‌نامطلوب‌کودکان‌ذهن‌وتحليل‌رفتار‌کاربردي‌در‌کاهش‌ةبخشي‌نظري‌اثر

Howlin,P,(2014).Autism and Aspergers syndrome :Preparing for adulthood

,(2ndedition),London,Routledge.

Hayes, S C; Barnes-Holmes, D & Roche, B, (2008). Relations frame theory: Journal

A post Developmental disorders, 31(3):589-599.

Lovaas,o. (2003).Teaching individuals with developmental delays: Basic

intervention techniques, Softcover pub.

Mahmoodi, G., Sepahmasour, M., Hassani, F., Mohammadkhani, P. & Sadatlarijani,

Z. (2014).A comparison of the effectiveness of mind fullness based cognitive

therapy on depressive symptoms, positive and negative beliefs about rumination

and experiential avoidance in students.Psychological studies,10(2):27-50(Text in

Persian).

Mikami, A Y. & Pfiffner, L. J. (2007).Sibling relationships among children with

Attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of Attention Disorders, 11(4):1–11.

McEachin, JJ., Smith ,T.. & Lovaas, O I,(1993). Long-term outcome for children

with autism who received early intensive behavioral treatment, Journal of mental

retarded,97(4):392-372

Peris, T S. & Hinshaw, S P, (2003). Family dynamics and preadolescent girls with

ADHD: The relationship between expressed emotion, ADHD symptomatology,

and comorbid disruptive behavior, Journal of Child Psychology& Psychiatry,

44(8):1177–1190.

Peters-Scheffer, N., Diden ,R., Korzilius ,H. & Sturmy, P A. (2011).Meta-analytic

study on the effectiveness of comprehensive ABA-based early intervention

programs for children with Autism Spectrum Disorders, Research in Autism

Spectrum ,20 (5) : 60-69.

Pineiro-Dieguez, B., Balanza-Martinez, V & Garcia-Garcia P. (2016) . Psychiatric

comorbidity at the time of diagnosis in adults with ADHD: the CAT

study,Journal of attention disorder,16(20):1066-1075.

Stormont, M. (2001). Social outcomes of children with AD/HD: Contributing

factors and implications for practice, Psychology in the Schools, 38(4):521–531.

Wellman, H. (2006). Meta-analysis of mind development: The truth about false-

belief. Child Development, 72(8) :655-684.

Wymbs, BT., Pelham, W E., Molina, B S. & Gnagy, EM. (2008). Mother and

adolescent reports of interparental discord among parents of adolescents with

and without attention-deficit/hyperactivity disorder, Journal of Emotional and

Behavioral Disorders, 16(6):24–29.

Weijer-Bergsma, E., Formsma, AR., deBruin, EI., Bogels, SM. (2012). The

effectiveness of mindfulness training on behavioral problems and attentional

functioning in adolescents with ADHD, Journal of Child and Family Studies,

21(3):775-787.

Yahya, F., & Sochos, A, (2013). Adult attachment and constructive communication

in parents of children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD).

Procedia - Social and Behavioral Sciences, 97(9): 167-173.

...................................... Psychological Studies Vol.13 , No.3, Autumn 2017 Psychological Studies Faculty of Education and Psychology, Vol.13, No.3 Alzahra University Autumn 2017

The Effectiveness Theory of Mind and Applied Behavior Analysis in Reducing ADHD

Unpleasant Behavior

Farzaneh golshokooh12* & Reza Pasha**

Abstract The purpose of this study was to investigate the

effectiveness of two interventional therapeutic methods of

mind theory and the Applied Behavioral Analysis(ABA) in

reducing the adverse behaviors of children with ADHD in

Dezful city. The sample were included 30 children aged 6

to 12 who according to DSM-5 introduced and randomly

divided into 3 groups of 10 (two experimental and control

groups). The measurement tool included the degree of

Conner’s Attention Deficit Hyperactivity Disorder. First,

for each of the three groups, a pre-test was conducted.

Then one of the experimental groups, the training of the

theory of mind, and the other, applied behavioral analysis

training for three months, each received 5 sessions per

hour, and the control group spent their normal programs

without any training. The data were analyzed using one-

way covariance analysis. The results showed that the

experimental group who had seen Applied Behavioral

Analysis was significantly reduced their undesirable

behaviors, but unpleasant group behaviors who had seen

the theory of mind training, did not significantly decrease. Keywords: applied behavior analysis (ABA), ADHD,

theory of mind.

* Assistant Professor, Department of Psychology, Andimeshk Unit, Islamic Azad University, Andimeshk, Iran ** Associate Professor, Department of Psychology, Ahvaz Branch, Ahwaz Islamic Azad University, Ahvaz, Iran reseived: 2016-07-20 accepted: 2017-11-20 DOI: 10.22051/psy.2017.10880.1195