the mizo (mizo literary journal, usa) volume i number 2

Upload: the-mizo

Post on 14-Apr-2018

338 views

Category:

Documents


8 download

TRANSCRIPT

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    1/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    The MIZO

    (Mizo Literary Journal, USA)

    Volume I Number 2(August, 2013)

    The MIZO, USA

    The MIZO (Mizo Literary Journal, USA)-a thu chhuahtehi hmun danga tar chhuah emaw, bel emaw a nihin a

    ziaktute hnen aanga phalna hranpa hmu lote chuanan thu lakna The MIZO, chhuah kum leh thla kimchangan tarlang ngei tur a ni.

    Email : [email protected]

    Cover photoZaila Lalrinfeli Bawitlung

    Editor : Lalchhanhima

    Manager : Hualsailova

    Photo & Design : Noel Lalthangliana (Thangsira Pa)

    Advisors : B. Zarzoliana

    : Vanlalrawna

    : V.L. AwiaSupporters : T.D. Zalawmpuia

    : Lalbiakthangi

    Donators : Krossenga Chhakchhuak

    : Chhunglawmzuala Khupno

    Published by Editor, The MIZO

    Cell: 317-495-0242

    Printed at Minuteman Press4371 Sellers Street Indianapolis, IN 46226Phone: 317-899-2754 Fax: 317-899-276

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    2/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    1

    A CHHUNGA THU AWMTE

    Editorial..2

    Mizo |awng Hman Dan Dik leh Dik Lo ..... 5C. Chhuanvawra

    Bekang..... 23Romuanpuii Zadeng

    USA Mizote.... 26Zonunmawia Thlaute

    Dam Lai Par Chu I Hmang Chul Dun Ang .... 40Hriatpuia Pa, Kolasib

    Thuziak |ha Teh Dan. 44C. Chawiliana

    Ram Tana Nun Hlantu Ropuiliani............................. 48Lalhrima Sailo

    Puitlin Hnua Zirna Run Sang Kai .....51Van Lal Pek Thar

    Hlain Zofate A Khawih Dan ...........57Dr. R.L. Thanmawia

    Mizo Nih Tinuamtu Rokunga ........69B. Lalthangliana

    A Tlai Zo Ta .... 85ZH October Renthlei

    Fuihna (Poetry).92Lalthanzuali Renthlei

    Zoram Babel (Cartoon & Poetry).............................. 93Thangsira Pa

    Ka Vei Zawng Thu Kam Hnih Khat ...94Chhiartute

    Mizo Thu leh Hlaa Tui Mite Inhmuh Khawm (Report).. 99

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    3/100

    Mizo Literary Journal, USA

    2

    Editorial

    Mizo Thuhlaril leh Ziak leh Chhiar-a Hma Sawn Turin

    A pawimawh hmasa ber chu keimahni a\anga bul\an hi a ni. Mi tam tak chuan mahni intiharh hmasa lovinkan chhungte leh mi dangte tihharh kan tum fo. Keimahningeiin thiam lehzual tur leh tihmasawn thei tura kan zirakan beih hi, kan chhungkua leh hnampum nghawngtir theihnana bul \anna pawimawh hmasa ber a ni.

    USA-a pem lut hnam \henkhatte leh ka tlangmi-pui

    \henkhatte zingah chhungkuaa sap \awng hmang hmuh turan awm nual. An zinga mi tam tak chu an fate sikul emaw,nau awmna run (daycare) emawa kalten in lamah sap\awng an rawn hman zui avanga chhungkuaa hmang ve tamai an ni. Mahni \awng theihnghilh \hak khawpa mahniinchhunga hnam dang \awng hman daih zawng Zo hnamtan a him lo a ni. Kan zirna hmunah te, kan hna thawhna

    hmunah te leh hmun dangahte kan \awng hmang thei lomah ila, kan inchhungah leh kan mi leh sate awm honaah hichuan keimahni \awng (Mizo) ngei i hmang tlat zel ang u.

    He ramah hian mihringin hun awl \ha a neih tamhun lai ber chu a naupan lai, zirna bul (basic education) runa belh laia chawlh (holiday) a neih hun hi a ni. Kanfate/naute Mizo \awng ziak leh chhiar thiamtir kan duh tak

    tak a nih chuan, chu hun \ha chu chuha hma an sawntheihna tur kawng kan ngaihtuahsak theih a pawimawh hle.Mizo \awng tihhmasawn nan chhungkua hi zirna runpawimawh hmasa ber a ni.

    USA-ah hian hnam dang nausente leh naupangdeuhte awmtlei nan, youtube leh TV vela sap A B C hla lehnaupang lungkuai hla nalh tak tak an hmang nasa hle.

    Naupang duh zawng takin a lem hmuhnawm tak tak a awmbawk avangin nau awmtlei nan a \angkai hle. |awng anthiam \awk tihin chung hlate chu an sa zeih zeih thei a,zirna run an rah hma hauh a\angin sap thumal leh \awngtam tak an thiam hman \hin. Chutiang chu Mizo tam takte

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    4/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    3

    pawhin kan tawng chho mek. Mizote hian hla \ha leh ril taktak kan nei a; mahse, puitling lung fing tawhte tuipui chideuh hlir an ni. Kan Mizo A Aw Bte, khat hnih thumte,

    ramsa hming te, nungcha hram dan te, rawng (color) hmingte, naupangin \awng an zir \an nana pawimawh thumal teleh thu \ha dangte hmangin, an lungkuai tur, a lemhmuhnawm tak tak tel hla leh film-te hi siam ve thei ila, ramdanga Mizo awmte tan a \angkai hle ang. Tichuan, sap hlanau awmtlei nana kan hman avanga kan faten/nauten\awng an zir tirh a\anga sap \awnga an tui nghal ngawtna hi

    kan tihziaawm theih a rinawm. Kan hun tawngin min phutangin tun lai thil leh hmaruate hmanga hma lak theih apawimawh a ni.

    Mizote hi huho nun ngaina hnam kan ni a, chu chuka nunah a beh ngheh tlat avangin Mizo \awng tihhmasawnnana chak taka hma la theitu chu puipunna buatsaih \hintupawlho a ni. State hrang hrangah Mizo

    Kohhran/Fellowship kan ding thluah a, tin USA Mizozawng zawng min suih khawmtu MSA (Mizo Society ofAmerica) a awm bawk. Pawl hrang hrangte hian Mizo\awng humhalh leh tihchangtlun lam kan ngaih pawimawha, a theih ang anga hma kan lak theih a \ul hle. Hunremchangah naupangte tana Mizo \awng zirna kan buatsaihtheih phei chuan, chu chuanin hmasawnna nasa tak a thlen

    ngei ang.

    Pawlhovin thil tih hona leh inhmuh khawmna kanbuatsaih changin Mizo thu leh hla humhalh pawimawhziachungchang infuihna te, thu leh hla ril \ha lipuia inchiahnahun te kan siam tel theih a \ul a. Hnam nunphung lehziarang humhalh tuma kan beih chiamnaah hian, nunphungsang leh ril zawk (high culture)-a chhiar tel thu leh hla

    (literature) hmasawnna lam hi ka hmaih hauh loh apawimawh. Chu thu leh hla hmasawnna chuan nunphunghniam leh tlanglawn (low culture or pop culture)- fashionleh style chi hrang hrang, hnam thuam leh hnam lam, huauhuau dang leh ilote aiin nun chhungril a khawih na a,

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    5/100

    Mizo Literary Journal, USA

    4

    hmasawnna a thlen nasa zawk a, hnam-hnuk a zen thukmah zawk a ni tih kan hriat a \ha a ni (hnam thuam, hnamlam leh ilote hi humhalh loh tur leh tih loh tur kan tihna a ni

    lo).

    Mizo lehkhabu chhiar tam intihhmuh ila, chu chuanMizo \awnga tuina min pe ang. Mizo lehkha ziah tam tumila, tui chhoh zel tum ila, thu inziahsiak leh hla inphuahsiakte buatsaih theih tum ila, infaksel lam uar bawk ila, Mizothu leh hla lamah hmasawnna min thlen ngei ang. Thil tihawl tak ni lo mah se, Mizo lehkhabu buk (library) hial nei

    thei turin hma la ho thei ila, mimal hmingin emaw, \hianzahming emaw, pawlho hmingin emaw chanchinbu lehlehkhabu tihchhuah theih tumin \an la ila, chu chu thu lehhla tihchangtlun nan thil pawimawh tak a ni. Mizo \awnghumhalha tichangtlungtu pawl pawh kan la din theih abeiseiawm.

    Lenna vangkhua hrangin, kan chemkalna leh kantheih chinte inang mah suh se, Nang i awmna hmunah keika hmunah tiin, kan thiam leh theih ang angin hma sawnturin \an i la zel ang u.

    Cover Photo

    Name: Zaila Lalrinfeli BawitlungFather's name: Lalchungnunga

    Mother's name: Lianmami

    Age: 16 y/o

    Height: 5'4

    Grade: 11th

    Grade (Junior)

    Hobby: Tennis & Basketball

    Contact:

    Home phone - (909) 653 4417

    Email address - [email protected]

    Address: 1411 Highpoint St. Upland, CA 91784

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    6/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    5

    MIZO |AWNG HMAN DAN DIK LEH DIK LO

    - C. ChhuanvawraTunlaia Mizo \awng kan hman dik loh hi a zawng a za

    chuan tam tak a ni. Chi hrang hrang a awm a. Dik lo hrimhrim te, a lam rik dan dik lo te,phrase leh \awngkam dang ahman dan dik lova hman te, a dik hrula a dik lova hman te,kan awmna lam bial leh kan tlangdunga hman dan kanchhawm avanga mi hman dan nena inang lo te, \awng tharleh \awng l>rh lo piang thar zel avang te leh Sap \awng

    kalhmangin a hruai sual avanga dik lo te ni ber hlawmin alang. A ngaimawhawm zual deuhte l^wr ila, a mal malin losawi den den ila.

    1. nachin:

    Hei hi a dik lo hrim hrim zinga mi a ni a, \awng diklo lar ber a ni hial ang, hmang an tam hle. Hun kal liam ta reilo t> kha nichin a ni a, rei lo t>a lo thleng tur hi nakin a ni.Nichin sawi nan nachin tih hi a dik lo, a \awng kalhmang akalh thuah lo pawh a dik lo hrim hrim a ni. Duhlian-Lusei-Mizo \awngah hian nachin a awm lo.

    2. ia e-a thlak:

    Adverb leh Adjective-a hman \hin thu inkawp chihrang hrang Mizo hian kan ngah hle. Chung zingah chuan,

    Tlangval kha i va be \ha hm hiam ve.I ka chu a va sen nasa hiam huam ve.Sa ei i va ch^k awm huam huam ve.

    tiha a laita hiam huam tih ang chi, a laia iaawm chi hi e-a thlak bik a, b>l bual, h>m huam, n>l nual etc. an ti ta bik a.Mizo \awng \ha leh mawi tak kha an tikhawlo nasa hle a ni.

    He an hman dan hian a system a kalh tlat a, a dang thlak silova hemi chi chauh thlak hi a dik lo va, Mizo \awng hi atihm>lhem a ni.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    7/100

    Mizo Literary Journal, USA

    6

    Entir nan :

    1 2 3 4 5 6i ia ia ua ua ua

    b$l bial bial bual bual buald$r diar diar duar duar duark$ng kiang kiang kuang kuang kuangl$m liam liam luam luam luamr$u riau riau ruau ruau ruau

    Hetiang taka kalhmang \ha hi thiam loh vangin an hmangsual a, a pathumna zela a laia ia hi e-in an thlak a, a

    kalhmang a tihkhawloh nasatzia hi kan hre thei \heuh awm e.Pawmzam theih chi a ni si lo va; chuvangin b>l bual tilovin bial bual, l>m luam ti lovin liam luam, n>l nual ti lovinnial nual ti tura kan inzirtir zui zel a ngai a ni.

    3. zuai:

    Hei pawh hi dik lo hrim hrim zinga mi bawk a ni.

    ng naran lo tak lo de phuta reh leh ta thuai sawi nan a rawnde zuai tih ang chi hi zuai hman dan ber chu a ni a.Tunlaia zuai an hman dan hi chu zawk leh lawk leh zawrleh zuai kan hman \hinna angah khan zuai an ti zo va vekmai a, zawk leh lawk leh zawr an hmang ve ta lo. Ka rawnd^k lawk a nia tih te, a lo lang zawr chuan ka hria tih te, hmuhchu ka hmu zawk a, ka be hman lo tih te, a lo >ng zawk a, athim leh tatih te, a lo >ng zuai chu ka hmu tih te hi hman dan

    pangngai a ni. Chung lawk leh zawk leh zawr leh zuaihmanna hrang thliah awm saah chuan zuai an ti ta vek maia, kan \awng awm sa tikiam zawng leh tichiang lo zawnginan hmang a, tihreh a ngai a ni.

    4. chumi a nih:

    Chumi tih hi hun leh hmun leh thil sawina a ni a. Thu

    leh ngaih dan a nih chuan, chuti a nih, chutiang a nih, tih a ni\hin. Kum 10 pawh a la ni lo vang tih vel a\ang khan mi\henkhatin thu leh ngaih dan sawi nan hian chumi a nihchuan chumi ni tur chuan khami a nih avang khan an tian ti ta mai a. Chuti a nih chuan chuti ang a nih loh chuan

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    8/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    7

    khati kha a nih chuan tih tur a ni a. Mizo \awng awm sa atichhe sawt a, a kalhmang a kalh a, a \ha lo.

    5. telpui, chuhpui, sualpui:Kalpui, sawipui, \anpui te kan ti a; mahse telpui kan

    ti ngai lo. A chhan chu tel hi a pawnlawi tawh sa a, puinena hman kawpa telpui tih chuan ve sawina ve ve kha ainkawp a, a mawi lo va, an hmang ngai lo a ni. Thil lawm iloch^nga kan mi sawm lo kalte hnena, Min rawn telpui thei a,a lawmawm hle mai, tih te hi a dik lo va, a mawi lo hle a ni.Kan pi leh kan pu, kan nu leh kan pate khan an hmang ngailo. Min rawn \awiawm a, min rawn hmanpui thei a,.. te anti a, In lo tel thei a tih te pawh a dik; mahse min rawntelpui a, tih zawng a dik lo, biak ina min \ansaktu an tihang maia dik lo a ni. Hotu deuh leh beisei phak mang loh lehupa zualte phei chu min rawn uap a,.. min rawn ho va,..min rawn timawi a,.. te an ti \hin.

    Chuhpui pawh hi an hman dan a dik lo, thil inchuhsawi nan an hmang a, ka vawk min chuhpui te an ti a.Chuhpui chu a chuhtu \anpui hi a ni. Miin thil an inchuh a, atu zawk zawk emaw ka va puih hian ka chuhpui a ni. Inhmun inchuha inkhing te hi a tu zawk zawk mahin anchuhpui lo va, an inchuh a ni; chuhpuitu an ni lo ve ve a, achuhtu an ni ve ve. Chuhpui dang chu in kang a awma anbungrua chuhpui hi a ni.

    Sualpui pawh hi an hmang dik lo bawk. Tlangvalpahnih insual sela, a pakhat zawk hnenah chuan a chhungten,Tunge i sualpui pa chu? an lo ti \hin. Hei hi a dik lo, asualpui pa ni lovin a insualpui pa a ni.

    6. a hrim hrimin:

    Hei hi \hangthar deuh chuan an hmang nasa ta hle. A

    thu hrimin tih a ni \hin a, a hr

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    9/100

    Mizo Literary Journal, USA

    8

    8. hlauh:

    Hei hi hmang ve lo ^wm takte pawhin an hmang vefo mai. Hloh (lost) hi hlauh tih loh tur a ni.

    9. phuhruk:

    |awng tihdanglamna dan (modified form)-ah phuhr

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    10/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    9

    lehzual \hin. Tu man an tihsual loh nan a \ul chuan ti ila, a\ha ber mai, a dik bawk si.

    14. a b^ thlai / a b^ thlam / a b^ thlau:Heng hi a dik lo vek, a b^ thl^ tih hre chiang loten a

    hr

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    11/100

    Mizo Literary Journal, USA

    10

    \hin; i lo \awng\ai rual ang u, kan zain i lo ding ang u tiin. Atawpa ila kan hman dawn chuan a bulah I hman loh tur ani, lo \awng\ai ila, hla lo sa ila, thu sawitu lo sawm tawh ila tih

    te hi hman \hin dan a ni.19. nei ngah:

    Ngah hi nei \euh, nei tam tihna a ni, nei nen hmankawp a \ul lo va, an hmang kawp ngai lo tlangpui. Tunlaihian nei ngah ti an awm \hin, nei hman tel chuan ngah tilovin nei tam, nei \euh tih mai tur a ni.

    20. kan zawng zawngin:Pathian thu sawi \hinte hman bik deuh a ni. Zawng

    zawng hi adjective-ah kan hmang ber a, mi zawng zawng,rilru zawng zawng, theihna zawng zawng ti tein hman a ni\hin. Kan zawng zawngin ti \hinte hian kan nun zawngzawngin tih emaw kan thinlung zawng zawngin tih emaw antum niin a rinawm a, sawi kim ve mai se a \ha. Kan zawng

    zawngin tih zawng a vekin tih ang deuh a ni a, a dik lo va, amawi lo va, Mizo \awng pangngai a ni lo va, hman loh a \ha.

    21. tatu:

    Neitu tih kumkhua \hin tatu tih hi \awng uang,fiamthu sawina \awng hman zui t^k niin a lang. Mizo \awngpangngaiah chuan t^-ah hian tu an zawm ngai lo. A aiachiang neitu tih kan nei a, kan hmang reng reng a, tatu tih hi

    a \ul lo va, a dik si lo va, i hmang lo hram ang u.22. tlu, thi:

    Tlu leh thi hi verb a ni a; mahse a awmze pangngai kengthova adverb-a hman chuan tlu ti lovin thlu, thi ti lovin hlumtia hman a \ul \hin. Tunlai hian chumi kalhmang hre lovahmang dik lo an awm \hin. Heti hian hman tur a ni.

    nam tlu ti lovin nam thlu tih turkit tlu ti lovin kit thlu tih turchek tlu ti lovin chek thlu tih tursat tlu ti lovin sat thluvaw thi ti lovin vaw hlum tih turkap thi ti lovin kap hlum tih tur.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    12/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    11

    23. chu b^k lo chu, tehchai lo chuan:

    Kan sawi tawh b^k kan sawn dawnin chu bakah

    chuan kan ti a, a bak a awm loh chuan chu bak chu a awm lokan ti \hin. Chu bak lo chu tih hi a hr

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    13/100

    Mizo Literary Journal, USA

    12

    e. Hun kal tawh ni si, a han ti anga, a han awih lo tlat anga tean han ti leh ta mai te hi tu chin chhuah ni maw?Past tense-afuture tense telh hi a dik lo.

    28. exam pe, interview pe, eng nge i hmang?, ka hmingchu Lala ka ni:

    Kan \halai lehkha thiamhovin NET exam ka pe,interview i pe tawh em, eng nge i hming, ka hming chu Lala ka

    ni an tih t^k fo mai hi Mizo \awng thar, Sap \awngkalhmanga hman niin a lang. Rual uten an lo hman \hin danchu kan exam dawn, i exam dawn em, i interview tawh em,interview i hmachhawn tawh em, tu nge i hming, ka hming

    chu Lala a ni, ka hming tih tel lovin Lala ka ni tih te hi a ni.An lo hman \hin dan ang hian i hmang zel teh ang u.

    29. sat:

    Chem te, hreipui te, tuthlawh te, bawngtuthlawh teakan sat zo ta vek mai hi dialect influence niin a lang a. Mizo

    \awng \hatzia a tibo \hen thei mai dawn alawm. Chemin kansat a, kan zai bawk a; hreipuiin kan ch>k a, kan ek bawk a, teite pawh kan tei bawk a; bawngtuthlawhin kan ch>k a, kan h^ibawk. A hman dan hrang thliah ang hian hman zel a \ha.

    30. nu, pa, pi, pu, u, ni:

    Sap \awnga sir ang leka awlsama pu tih te,madam leh miss ang leka pi tih te, mahni nu leh pa lehpi leh pu leh u leh ni te meuh pawh ka nu, ka pa, ka pi, ka pu,ka u, leh ka ni ti lova nu, pa, pi, pu, u, ni tih mai kan ching tapawh hi dialect influence ni bawk mah se, chhungrila inzahlohna leh inpawisak tawk lohna a ken tel bakah Mizo \awngmawina leh \hat bikna tihdalna niin a lang a, a \ha lo khawpmai.

    31. ni turin, inkarah:

    Nula leh tlangvalhovin inneihni chanchinbu (weddingbulletin) an siam hian unau pali zinga a upa berni turin a nuleh a pa inkarah a lo piang an ti ch^wk a. A dang hi chu adik lo chuang lo va, ni turin tih leh inkarah tih hi a dik lo

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    14/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    13

    deuh. A upa ber ni tura lo piang ti lovin, unau pali zinga a upaber a ni a ti mai sela, a nu leh pa inkarah tih pawh hi Mizochuan nu leh pa inkara piang hi kan hre ngai awm lo ve, aninkarah ni lovin an karah a ni a lo pian ni.

    32. entirnanin, tehkhinnanin:

    Hei hi \halai lam \awng hman dik loh tharlam pawltak a ni awm e. Nanin tih hi a dik lo. A dik loh dan chunanah tih ang deuh bawk a ni a, nanah, nanin ti lovin nan tihmai a tawk, hman dan ber pawh a ni. Tin, n^n hi na atan

    na turin tihna ni mah se, a hmaa thu nen zawm loh tur a nientir nan, tehkhin nan tiin.

    33. mi mal tin:

    Tun hnaia hman thar a ni, mi mal mal an ti \hin a,tin hman tel chuan mi tin tih mai a ni; mi mal tin ti lovin mimal mal emaw mi tin emaw ti \hin ila a \ha.

    34. ch< leh t

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    15/100

    Mizo Literary Journal, USA

    14

    36. tlaiah h^n:

    Hei hi hmeichhia leh naupangin an hmang hlawm a, a\ha lo hle. Ti laiah hian tihna a ni a, heti laiah hian, khati laiahkhan tia a kima hman hr^m a \ha.

    37. chumi rual rualin:

    Chumi rualin tih \hin a ni a, a fiah pawh a fiah tawka; mahse, chumi rual rualintiin rual an han tinawn kher a,tihnawn kher hi a \ul lo, a kawh a tichiang lo sawt zawk a,chumi rualin tih mai tur a ni.

    38. vawiin ni:

    Pu Buanga khan a dictionary buah khan a lo ziak taknain hun rei takvawiin ni ti lovin vawiin, vawiinah tiin kan lohmang tawh a, kum 1980 chho vel a\ang khan vawiin ni,vawiin niah tiin ninawm thamin kan hmang leh ta a. Vawiinni, vawiin niah an tih ang chi chu vawiin, vawiinah tih tur a nideuh vek. Tunlai tihna a nih chuan a dik theih dan chu a

    awm. Hmana Aizawl dawrkai tam tak kha chu vawiin niahchuan an awm ta mang lo tih hi chu a dik a. Mahse vawiinahhian tih mai tura vawiin niah hian tih zel an tum hi chu a dikloh bakah a ninawm hle a ni.

    39. vel:

    Kum leh nambar hrim hrim hi 10 te, 15 te, 20 te, 100te, 150 te, 1000 te, 1350 te, 2050 te ang chi-ah hian vel telhhi a rem deuh a; 13 te, 17 te, 24 te, 112 te, 287 te, 1934 te,2013 te ang chi-ah hi chuan vel hman loh tur a ni. A zatchiah kan hriat loh pawhin 847 emaw tia emaw dah mai tur ani.

    40. b^wihs^wm:

    Kan b^wihs^wm \hin chu damlo leh inhliam te hi an

    ni tlangpui a, ruang b^wihs^wm anga sawi awm \hin hi a diklo, thi tawh ruang chu b^wihs^wm ni lovin s^wngb^wl a nizawk \hin.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    16/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    15

    41. khuaikhem:

    Pawngsual leh mutpui sawi nan khuaikhem hmang an

    awm \hin, hei hi a dik lo; khuaikhem chu hmeichhe taksapawimawh lai kuta deh leh kawm leh tawh leh khawih hi ani.

    42. hauh:

    Kan fapa chuan an exam-naah pakhatna a rawn hauha tia hauh hman hi a dik lo. Hauh chu la neih loh leh la hriatloh thil a ni a, result chhuak tawha a nihna chiang tawh chu

    hauh a ngai tawh lo, a ni tawh zawk a ni.43. cup chawi:

    Inkhelna inelna a champion-in cup an chawi tia ansawi hi \awng hawihhawm hman an tum vang a nih arinawm a; mahse, a dik lo; cup chu chawi lovin an la zawk ani.

    44. hnehna an chang:Inkhel ilova a chak zawkte chak thu sawia hnehna an

    chang tih hi a chiang lovin a den a na lo va, active voicehmanga an hneh, an chak ta zawk tih hi a dik zawk a, achiang zawk bawk.

    45. sam hnim, sam m>t:

    |henkhatin ka sam a hnim te an ti a; mahse ka lu ahnim tih hi hman dan ber chu a ni. Sam m>t tih pawh hi lum>t tih kumkhua \hin a ni a, lu m>t, lu mehna tih zel hi dikberin a lang.

    46. ngei leh r^p:

    Vawk thau ka ngei, r

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    17/100

    Mizo Literary Journal, USA

    16

    Nunphung chu culture lam thil a ni a, ni khat lekbandh siamvangin a khaihlak thei lo.

    48. nu man:

    Nu man hi hmeichhia a f^ pa nena innei lo lehkhawsa ho lovin a fanu pasal neiha a ei \hin man hming a nia; a nu ni lo, a nu unaute leh mi dangin inneihna nu man eihi a dik lo; eitir ngei an duh pawhin nu man ni lo, man chidang eitir mai tur a ni.

    49. nuai, nuaih:

    Sing sawm hi nuaih a ni lo, nuai a ni; \henkhatin nuaitih hi kuta thil nuai tiha nuai ri angin a ri sangin an lam \hina, a dik lo, a ri hniamin nuai tiin a va hnawk niai nuai ve tihanuai angin lam \hin a ni.

    50. vaukh^n:

    Modifieddanah vaukh^ng hi vaukh^n tih tur a ni a.

    Mi \henkhatin a vaukh^n te an ti a, a modified form hi a rootverb angin an hmang \hin a, a dik lo. Lalan a mi chhawrte avaukh^ng a, a vaukh^n ngun avangin an tisual ngai mang lotih ang hian hman tur a ni.

    51. pasal fanau:

    Mi \henkhatin nupui fanau epah pasal fanau tih hmanve hi a dik lohna a awm lo an ti a. Mahse, ziak mite chuan an

    hmang ngai lo. Mizo \awngah hian thu \henkhat a oppositegenderawm lo a awm nual a. Nu\a a awm a, mahse, pa\a aawm lo; hmeithai epah pathai a awm hek lo, mipa epa minuhman pawh hi a dik chuang lo. Chutiang bawk chuan nupuifanau epa pasal fanau tih hi a dik thei chuang lo a ni, hmanloh a \ha.

    52. lengkhawm zai:

    Mizo \awngah hian f>ng chu f>n a ni a, h>ng chu h>n,l>ng chu l>n, s>ng chu s>n, v>ng chu v>n a ni a; mahse,lenkhawm zai ti lovin lengkhawm zai kan ti leh \hin a,lenkhawm zai tih tur a ni. AIR chuan lenkhawm zai an ti

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    18/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    17

    tawh a, Art & Culture leh Y.M.A. hian ti ve se, kan hmangdik nghal mai ang.

    L>ngkhawm zai tih hi Ram buai hnua hman thar a ni.Pu Buanga pawhinsitting room hi l>nkhawmna pindan a lo tia. Hmalai kan pi leh pute pawhin Nil>ng zai ti lovin Nil>n zaian lo ti a. |hangthar changkang zawkin a dik lova hmangalengkhawm zai kan ti hi a zia lo hle a ni.

    L>ngkhawm zai kan tih luih \^lh dawn chuan miinartui kang ka ei duh a tih te, engtikah nge i lo thleng? an tih te,

    eng nge i zuar? an tih te hi a dik lo kan ti thei bik hlek lovang.

    L>ngkhawm zai tih leh L>nkhawm zai tih hi a awmziapawh a inang lo hrim hrim. L>ngkhawm zai tih chul>ngkhawm mekte hla sak tihna a ni a, solfa zai emaw lovesongemaw pawh a ni thei daih a. L>nkhawm zai tih erawhchu l>nkhawmnaa khuangpui leh khuangt> nena sak chi Mizo

    hlatihna a ni a, a hming a ni. A dik apiang teti \hin rawh utih ang khan a dik ngei hi i hmang tlang dial dial ang u.

    53. mumal, nikhua:

    Mumal takin sawi a \ha tih te, a nikhua viau mai tih tea awm zauh zauh reng a. Hetiang negative chauha hman\hinte hi positive-a hman loh hram hram a \ha. Hman \hindan chu hetiang hi a ni.

    I mumal lo hle mai.Nikhua lo tak a ni.Ka hre fumf> lo ve.A chakvak tawh lo hle.|awmkailo zingah chhiar a ni.Mi dukdak lo an tam mai.

    54. tl^ntu, zaitu:Pakaina turobjectnei lo verb (transitive verb) heng

    mu, ding, \hu kal, thlawk, zai etc ang chi-ah hian tu belh ani ngai lo va; mutu, dingtu, \hutu, kaltu, zaitu te kan ti ngailo. Mahse Bible-ah, Rom 9:16-ah a tl^ntu vang a ni lo va

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    19/100

    Mizo Literary Journal, USA

    18

    tih a awm a, 16:6-ah ni tana thawk rimtu tih a awm bawka. Aw i bei zel ang thim lal chutih hlaah Thawkrimtute kanla chawl ang tih a awm bawk a. Tun hnai a\ang khan zaitu

    tih te a lo awm bawk. Zaitu tih hi chu vocalist sawi nanchauh hman pawh a ^wm viau zawk a. A dang erawh hi chutu tel lo hlira hman theih a ni hlawm. Tl^ntu tih te hi a tl^natih mai \hin a ni a, thawk rimtu pawh in tana thawk rim \hintih a ni kumkhua a. Eng pawh ni se, intransitive verb-ah hichuan tu hi hmang tel lo zel ila a \ha ang.

    55. ring lotu:

    A ni lo lam sawina thumal lehphrase-ah hian tu hian telh ngai lo bawk a, mahse, ring lotu tih te, hmu lotu tih te,chang lotu tih te hi hmang tawk an awm \hin a, hei hi a \halo, Mizo \awng tihkhawlohna chi khat a ni. Heitiang chi-ahhian tu hmang lovin te an hmang zawk \hin ring lote,hmu ve lote, chang ve lohote tiin.

    56. tawhtu:

    Negative-ah chang ni lovin Auxialiary verb tawhzawmah pawh tu an belh ngai lo; mahse, tunlai hianchhandamna chang tawhtu tih te, ring tawhtu tih te, hretawhtu tih te hman ching an awm fo, a mawi lo. Chin zel lohni se a \ha.

    57. na a awm ang / na kan nei ang:

    Thawhlawm khawnna lo nei ila tih te, Inkhawmbanah lenkhawmna a awm ang tih te, |awng\ai hona lo neiila tih ang chi te hi hruaitute leh thu puangtuten an hmangngun hle; mi dang pawhin an hmanpui bawk. Hman ch^ngchu lo awm pawh ni se, kan hmang zingin kan hmang tamlutuk a, a ninawm a ni. Inkhawm banah lenkhawm tur a nia tih te, Thawhlawm lak khawm ni sela tih te, Lo

    \awng\ai ho ila tih te hi hman tel thiam ni sela, a ziaawmdeuh ang.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    20/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    19

    58. angin:

    Bial angin, Kohhran angin, K|P angin tih ang chi hi a

    hruai sualtu chu Sap\awnga as ang ti hlira hman tumho anni. Hetiang chi-ah hian ang tih aiin hming tih hian asawmzia a phawk zawk a. Bial hmingin, Kohhran hmingin tihte leh K|P pualin, YMA nihnain tih te hi a thlanawm zawk,Mizo hman dan a ni sa a, chian pawh a chiang zawk.

    59. i hnenah.. a che:

    |awng\ai tawp lama i hnenah kan dil a che tih

    ching tam tak an awm. |henkhat phei chuan a che ti tellovin kan dil e te an ti. I hnenah tih hi a \ul lo, kan dil ache kanngen a che tih hi a dik a, a chiang a, a tawk hle. Ihnenah kan tih rau rau chuan kan rawn thlen e tih hi ainhmeh a, a dik bawk. I hnenah lawmthu kan hrilh a che tihphei hi chu a dik lo nawn a, i hnenah tih leh hrilh hman kawphi a dik lo va, i hnenah lawmthu kan sawi e tih erawh chu adik. I hnenah tih hi a \ul lo hle a, hman loh hi a \ha ber mai.Pathian biain kan \awng\ai a, amah kan biak laia i hnenahhan tih leh \hin hi amah Pathian hmachhawna \awng\ai kannih theihnghilh leh ta te kan ang a; amah be mek nafamchuan i hnenah ti ti lovin amah chu kan dil a che kanngen a che tia biak hi a dikin a mawi a ni.

    60. lawmthu sawi chungin:

    Chung zawng zawng chu kan Lalpa Isua hminginlawmthu sawi chungin kan dil a che tih hi \awng\ai dan \halem lo tak a ni. Lawmthu hi a hmain a lo sawi tawh a nihchuan lawmthu sawi chungin tih leh kher hi a ngai lo va; ala sawi lo a nih lahin lawmthu sawi chungin tih han telh lehhian lawmthu a sawi chuang bawk si lo. A \awngkamawmzia tak hi han luhkhung thui deuh chuan dilna hlir dilnahlirin ka \awng\ai ka titawp dawn takngial e, lawmthu sawi

    chungin tih ka han zep tel teh ang tih a k^wk deuh daih mai ani. Chu chu \awng\aina atan chuan rilru dik a ni hle si lo.Chuvangin \awng\ai tawp nana lawmthu sawi chungin tihtelh hi chu chin loh a \ha a ni.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    21/100

    Mizo Literary Journal, USA

    20

    61. tur chein kan ngen a che:

    tur chein tih leh kan ngen a che tih hman kawp hia dik thei lo; kan ngen a che, kan dil a che kan tih dawn chuan

    a hmaa chein tih telh hi a dik lo a ni; min hlawhtlintir turinka dil a che tih mai tur a ni.

    62. kumkhua thlengin/chatuan thlengin:

    Malsawmna chhamtu \henkhatin .. tun a\angakumkhua thlengin/chatuan thlengin awm rawh se an ti \hin.Kumkhua leh chantuan hi nakina la in\an tur ni lovin bul

    \anna leh tawp chin nei lo a ni a, thlengin tih hi a dik lo ani; kumkhuain/chatuanin tih mai a tawk. A \henin tunah lehkumkhuain an tih pawh hi Sap\awnga now and forevermoretih ngialngana lehlin ni awmin a lang a, Mizo \awngchuan tun a\anga kumkhuain tihna ni zawkin a lang.

    63. Bible chang:

    Bible chhiar dawna Bible ch^ng i lo chhiar ang u

    Ka Bible ch^ng chhiar tur chu tih hi kan lo ching \hangtawh viau na a, a dik tawk lo deuh; a chang kan chhiar lo va,a thu kan chhiar zawk a ni si a. Bible thu/Pathian thu i lochhiar ang u, tih hi a dik a, \hat pawh a \ha a ni.

    64. A awmze p>la hmante:

    Kan \awngkam \henkhat hi a kawh tak leh a awmzep>la hman kan nei nual.

    (a) ropui:Ropui chu thil \ha lam, a zia emaw, a hm>l emaw, a nih

    dan ropui hi a ni. Pathian a ropui a, in ropui te pawh a awma, mi ropui te pawh an awm; thil ropui dang pawh a awm.Mahse, tunlai mi \henkhat chuan a t> ropui, a chhe ropui, kaindaih lo ropui lutuk te an ti. Heng hi a dik lo, hetiang chihian ropui hi hman loh tur a ni. Thu uar nana hman chi a nilo, ropui hi.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    22/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    21

    (b) rura:Rura tiin a kawh tak chu a \ha lo lam thila a ^wm tawk

    aia nasaa chetna te, nunrawnna lam thil te, hna khirh leh harsa

    tak thawh thu te sawi nan hman a ni ber.

    Buai laia nunauho chunga sipai chet dan kha rura taka ni.Chakmaho chunga volunteer-ho chet dan kha chu arura khawp mai.Midum kh^ma kawng an sial kha chu rura tak a ni.Entebe-a chhanchhuahna kha a rura tih \heuh a ni.

    Hetiang hi hman dan a nih laia a \ha rura, a thiam rura, aninhmangaih rura lo tih ang chi hi chu chin loh atan a \ha.

    (c) r^pthlak:R^pthlak chu thil hlauhawm leh \ihbaiawm lam chi

    sawi nan te, thil thleng tur< deuh sawi nan te hman a ni ber.

    R

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    23/100

    Mizo Literary Journal, USA

    22

    (c) mai mai:Ka awm mai mai tih te, lo kal mai mai teh, kan tlai ang

    e tih te, hlawhtlin tum lova tih mai mai hi a \ha lo tih te, mai

    mai tak che hian! tih te leh kawng dang danga kan hman \hinmai mai hi em em tih tluk vela hman hi tih loh atan a \hahle, mai mai awmzia a pel thui em mai. Hetiang chi hi:

    A han hre mai mai khawp a, a sawi zar zar mai a ni.Pawisa a han ngah mai mai khawp a..A han thinchhe mai mai khawp a..A han induh mai mai khawp a..

    A han sawi thiam mai mai khawp a..

    LAWMTHU

    Tahan-ah The MIZOMi \hahnemngaite zarah Tahan-ah The MIZO bu a thlawnin kansem thei a, a lawmawm hle.

    March 2013-a chhuak The MIZO Vol. I No. 1 kha Tahan-ah bu100 sem a ni a, Pu Krossenga Chhakchhuak, Yangon-in senso mintumsak a ni.

    August 2013-a chhuak The MIZO Vol. I No. 2 hi Tahan-ah sem a

    nih leh theih nan Chhunglawmzuala Khupno, IOWA-in senso atum a ni.

    Kan thu leh hla chanchinbu Tahan lama a thlawna sem a nih theihnana sumpai thawhtute rilru hausakna hi a ngaihsanawm a, anchungah lawmthu kan sawi e.

    Tin, Tahana kan ipte pui banna Tahan Library chungah lehtlawmngaia a \ul pawimawh apiang min tihsaktu Pu F.Lalmuanpuia, Pu Vanlalzawna, Pu H. Rohmingliana, Nl. Puithangileh Nl. Malsawmtluangi te chungah lawmthu kan sawi bawk e.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    24/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    23

    BEKANG

    - Romuanpuii ZadengKum 70 mi li ka lo ni ve ta bawk a, ka tunu \awng

    pawh chu ka lo hre mai pek lo va. Ka hmai bulah,"Ka pi, enteh ka bekang um hi a tui em?" a rawn ti a lo ni a.

    Ka'n tem chhin chu a tui ngei mai. A siam dan kazawt ta thuai a. Ani chuan, "I thul mawnga i lehkha ziah khaka phawrh a, chuan, ka puitlin huna tih ve tumin ka dah\ha tatlat a. Ka ti ve ta a," a rawn ti ta reuh a.

    Bekang zuartu kan kawtn mai ami chuan vut aiahchi a hmang a, a \ha phian mai le! |um khat erawhSaithing/thingsai vap a hmang a, an chhungkua chauhin an eihlauh a, a ei tam deuh phei chu an pum a na chiam hlawm ani awm e.

    Bekang zuar dangte chu hrilh tumin ka pan a, a \ha

    ka hriat ang te ti ve tur leh, \ha lo ka hriat ang te ti lo turin kaduh si a..

    Mahse, engtin nge bekang zuartute chu ka hriat hranmai tak ang le!? Ka rilru a \ang ve si a, sawi ngaihna hre lochuan ka twt up up a.

    Kawmchhaknu hrilh ka han tum a, ani lah chuan anvawk no neih thu leh an buaizia min lo hrilh ta mawlh

    mawlh mai si! Ka \an tehreng nen chuan, ka k vawi thumvel ka n zuau zuau chhung chuan min hrilh \euh hman.

    Kawmthlangte hrilh leh mai tuma ka kal chu,schooty-a a hma ni-a kan \henawm tlangvalin min phurh phtlwp lwp lia ka sam pawrzia leh hlauh hmelzia chu nuitlwrh tlwrh chungin min lo hrilh leh.

    Sawi zui mai dan tur chu ka vn ta viau zel tawh maisi a! |henawmpa ka hrilh ve mial a, ani lah bekang um vengai lo tih takah a lo ngai pawimawh lo nas!

    Mahse, bekang zuartute tn erawh a pawimawh karing ve tlat lawi si. Engtin nge maw ka sawi ve tk ang le!?

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    25/100

    Mizo Literary Journal, USA

    24

    Thwk ka la ham ham a, a duhtu tana chawhmeh tui em emmai chu ka rilruah chuan a lian em em lo thei si lo!

    Inthiar paha chanchinbu chhiara ka \hut vang vang lai

    chuan, rul chuk enkawl dan \ha deuh chu ka hmu fuh tahlauh mai a! |ha ka va han ti kher em! Ka thlep \ha ta hmaka. Mi dang chhiar peih awma ka hriat apiang chu ka chhiartirve ta zel a.

    Ka khum bul dawhkana pen awm bal chu ka la a, kakutah chuan ka thi ta nauh nauh a, bekang lem ka ziak kaziak ta mai a! A'n ang lo thei em em leh nghal!

    Ka sir chhuata naupangin pawisa lem an siamnabang, lehkhapuan hlui tih hriat ngawih ngawih chu ka chhara, a pwt thek avang chuan ka vai fai thlawrh thlawrh a, kahan keu a, ziak loh lai chu a lo awm nial a.

    Ka sawi chk ang ang chu ka ziak ta mial mial mai a,ka ziak zo chu ka thaw ta huai mai le! Ka thl mawngahchuan ka dah ta hmiah a. Engtikah emaw chuan t emawchuan a la rawn hai chhuak ang a, a la sawi chhuak ang a,sawi loh ringawt ai chuan a la zia fe mahna ka ti ta a.

    Kei nu upa tawh lam tan chuan harsatna tam tak, khathu mi dangte lo hrilh sek tur khan a awm ve thei tlat mai sia, ka hrilh theih ber pen leh lehkhapuan hnenah khanthurochhiah ka hlan ta tawp mai kha a ni a.

    Mi tam tak tan engmah ni lo mah se, tu tan emawchuan a lo pawimawh viau thei tlat si a lawm le!

    Lo ziak hlauh lo ila chuan, kan khaw bekang umthiam ber ka tunu hian heti ang takin a hlawkpui awm tawpsi lo!

    Kan thinlunga kan thu pai ang angte hi mahnia pai ralmai lova, kan phawrh hian, kan tan vk a lo hlu lt em em

    thei tlat mai si a.Chuvang chuan, ziakfung changkang a ni emaw ni lo

    emaw, hmanraw tlawm ber nen chauh pawh ni dawn mah se,theih tawpa \an lak hret a, ziah hram hram hi a lo va hanpawimawh tak em!!

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    26/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    25

    Vawiina kan rah mk khawvela kan kianga chngtehian mamawh lo mah se, kan thlahte zinga pakhat tal tanpawh a lo \angkai mial takin ngawi ral mai lova ziak ngata

    kan dah ngei hi a lo va han pawimawh tak em!!

    Ka dam a, pen leh lehkhapuan ka hmuh phawt chuanka ziak ang a, ka la ziak zel mai dawn a ni.

    chibai : Mizo inlawmna leh inchawimawina \awngkam hman lartak eng lai pawha hman.

    Entirna : Kan chhungin chibai kan buk a che u.

    Hman laiin Mizo pi leh puten chi an harsa em em a, vai lam chi anla hmuh phak loh avangin luite tui al awm ang ang er-in zan tamriakin chi an teng \hin a. A chitui al a tak loh bakah an tenna bel a

    lian bawk si lo. An ten khang ang chu chi-khawn an ti a, an rohem em a. Azawng aza pawhin an ei phal lo a. Naupang khawihphak loh turah maurawthei chhungah khungin an thukru a. Anarana an bai alna chu mauhnuh emaw, buhpawl emaw hneh takarawh vapin bai an al \hin a ni. Chutianga bai al lah chu a chingal alroh a, a bak hlur maia a tui vak lo hle. An chi neihchhun an thukruchu k

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    27/100

    Mizo Literary Journal, USA

    26

    USA MIZOTE

    - Zonunmawia ThlauteAugust 17, 2013

    Thuhmahruai:

    USA MIZOTE tih ziah hi ka huphurh hle a, mahseziak tura ngenna hial ka dawng bawk si a. A fel famkim theidawn lo tih ka ziah \an hma hauh a\angin ka hre sa a. Hei hiuluk taka research beiha lehkhabu hiala chhuah tham thupuilian leh pawimawh a ni a. Hetia article pakhat ang leka ziah

    hi thil inthlahrunawm tak niin ka hria. Chuvangin, huphurhhle mah ila, a hmahruaitu leh hmawrhmuhtu ang lek ni maise tiin keimah leh keimah ka infuiha ka ziak ta a ni. Kohhranleh fellowship chanchin la khawmin an hruaitutephone-in kabe kual nasa a. A theih ang angin email leh phone-in zawh^wm ka tihte ka zawt kual nasa hle bawk a ni. He thuziaktihlawhtling tura min puitu zawng zawngte chungah ka lawmem em a ni.

    Mizote USA an thlen dan:

    Pu Darrrikhuma leh a chhungte hi USA-a Mizochhungkua pem lut hmasa ber an ni. Amah Pu Darrikhuma hia dam lova, biak a remchan loh avangin July 5, 2013,Zirtawpni zing khan a \hiannu Pi Ngurkungi Sailo chutelephone-in ka bia a. USA an lo pem ni chu June 10, 1964 a

    nih thu min hrilh. Tin, Pi Nguri chuan a thil vei em empakhat min lo hrilh a. Chu chu tuna Mizo Day kan tih hi ani. Pi Nguri chuan, ram rethei t> Mizoram a\angin USA ramropuiah an lo kal a, Mizo dang lo kal thei apiang puih vek anduh \hin thu leh an phak leh tlin ang tawka an pui \hin thu asawi. Chuvangin, ram rethei t> a\anga ram ropuia lo thlengthei an nih avangin Mizo Thanksgiving Day tiin Pathianhnena lawmthu sawina an lo nei \hin a. Chu chu tuna Mizo

    Day kan tih hi a ni. Pi Nguri chuan, Tun hnuah hian MizoDay an rawn ti ta a, hlimhlawp nan leh engemaw atan an

    rawn hmang ta a ni. Kristian ram a\anga lo kal kan nih

    avangin he ni hi sakhua taka hman kan duh \hin a, Pathian

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    28/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    27

    thu taka tih kan duh \hin a, Pathian hnena lawmthu sawinani atan hman kan duh a ni, a ti.

    K. Laltluangkima blog ZOBERS (November 1,2010) chuan Mizo dangte chunga Pu Darrikhuma techhungkaw \hatzia hetiang hian a tarlang:

    Pu Darrikhuma te nupa sul sutna avang hian Mizo

    ten nasa takin kan hlawkpui a. An mahni avangin mi

    tam takin USA an lo thlen theih phah a. An zara

    thleng thla tam tak ten mi dang an chaw lut zel a,

    Mizo te chu chhum lo chat lovin kan lo pung ta zel a.Heng zawng zawng hi Pu Darrikhuma te chhungkaw

    thawh rah kan ti lo thei lo ang.

    USA-a Mizo lo thleng hmasate hi kohhran thil lehrawngbawlna thil avanga lo kal an ni tlangpui. Tin, kawngdang deuhva lo kal pawh mi tlem t> chu an awm bawk. IsaacIsaka (2013) sawi danin, kum 2001-ah Guam a\angin Burma

    Mizo tlem, Burma ram inawp dan \hat loh vang leh mipuizalenna awm loh vanga lo thleng an awm a. Tin, Delhi, Indiaa\angin kum 2001 leh a hnu lamah Burma Mizo tlem, Burmaram \hat loh vang bawkin an lo thleng leh bawk a. Tichuan,kum 2007 vel a\anga vawiin thlengin Malaysia a\anginBurma ram \hat loh vanga lo thleng an awm chhunzawm tazel a ni.

    India ram leh Burma ram a\anga khawvel ram hranghranga pem chhuak Mizo kan tam ve ta hle. Ram dangzawng aiin USA hi kan pem luh tamna ber ram a ni awm e.Tuna he article ka ziah mek lai pawh hian Malaysia a\angalo thlen belh an la awm mek zel a. Tunah hian kan vaiin mi2000 kan chuang tawh hle ang tih hi mi tam tak hmuh dan ani.

    Mizo Society of America 2012 Directory-in a tarlandanin,Maryland-ah mi 632 awmin kan tam ber a, Indiana-ahmi 293 awmin kan dawt a, Iowa-ah mi 156 awmin pathumnakan ni a, Texas-ah mi 111 awmin palina kan ni. State dangahchuan mi 100 aia tlem te kan ni. Kan tam dan indawtin a tama\anga \anin hetiang hian: North Carolina (78), Georgia (74),

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    29/100

    Mizo Literary Journal, USA

    28

    New York (65), Florida (64), California (63), West Virginia(61), Michigan (44), Pennsylvania (37), Missouri (31),Kansas (23), Washington (20), Illinois (19), Kentucky (18),

    Ohio (13), Massachusetts (11), Virginia (10), Arkansas (9),Colorado (8), District of Columbia (6), Minnesota (5), SouthCarolina (5), Arizona (4), Guam (4), New Jersey (4),Tennessee (4), Oklahoma (3), Wisconsin (3), Delaware (2),Louisiana (2).

    Hei hi MSA Directory 2012 a\anga chhiar a ni a, Directoryprint hnu leh tun inkarah mi tam tak an lo thleng leh tawh a

    ni.Kohhran

    USA-ah Mizo kohhran leh fellowship engemaw zat aawm tawh a, member zat sawi chian a harsa hle. Kohhran lehfellowship-ah hian a lut leh a chhuak an awm ve reng a ni.Chung Kohhran leh Fellowship-te chu:

    Florida (Jacksonville):

    First Mizo Community Church

    Din ni: August 14, 2011 Member: 38

    Georgia:

    Atlanta Mizo Christian Fellowship

    Din ni: August 7, 2011 Member: 45 vel

    Indiana:

    First Mizo Community Church of Indianapolis

    Din ni: July 8, 2012 Member: 45

    Indiana Mizo Christian Fellowship Din ni: September 2, 2007 Member: 205 vel Pastor: Rev. Vanlaldinga

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    30/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    29

    Mizo United Methodist Church

    Din ni: November 15, 2012 Member: 67 Pastor: Rev. Lalhuamluaia Ralte

    Seventh Day Adventist Church (Mizo Service)

    Din ni: February 4, 2012 Member: 76 Pastor: Dr. Lalmuangsanga Chawngthu

    Iowa:

    Des Moines Mizo Christian Fellowship

    Din ni: April 14, 2010 Member: 260 vel

    Maryland:

    Mizo Presbyterian Church:

    Din ni: January 1, 1994 Member: 122 vel

    Mizo Seventh Day Adventist Church Din ni: July 2, 2011 Member: 142 Pastor: Pastor Lalropuia Fanai

    Mizo United Methodist Fellowship

    Din ni: May 24, 2004 Member: 170 Pastor: Rev. Biakchhunga

    National Evangelical Fellowship

    Din ni: March 24, 2013 Member: 20

    Pastor: Rev. Jacob RodawlaSligo Mizo Seventh Day Adventist

    Din ni: October 1992 Member: 20 vel

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    31/100

    Mizo Literary Journal, USA

    30

    Maryland-ah hian Mizo kohhran hrang hrangte inzawmkhawm Mizo Christian Fellowship leh Mizo-Chin ChristianFellowship-te a awm bawk.

    North Carolina:

    Mizo Christian Fellowship

    Din ni: July 8, 2012 Member: 60 vel

    Texas (Dallas):

    United Pentecostal Church

    Din ni: hriat a ni lo Member: hriat a ni lo Pastor: Lalpekliana Chhakchhuak

    Texas (Fort Worth):

    Fort Worth Mizo Christian Fellowship Din ni: January 13, 2013 Member: 30 vel

    West Virginia:

    Mizo United Methodist Fellowship

    Din ni: January 15, 2012 Member: 29 Pastor: Rev. Biakchhunga

    Moorefield Christian Fellowship Din ni: May 26, 2009 Member: 25

    USA Mizoten eng hnate nge an thawh?

    Kan pem luh hma leh tlai azirin USA Mizote hi, kanhna thawh, kan in leh lo inbenbel dan a inang lo hle niin a

    lang. A tir lama kan sawi tawh angin, kum 2000 hma lam lehhnu lama thlengte dinhmun a inthlau hlein a hriat. Kum 2000hma lama thlengte chuan mahni phak tawkah hna \ha tak takkan thawk hlawm niin a lang. Mahse kum 2000 hnu lamathlengte erawh chu kan lo luh danin a zir vang pawh a ni ang

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    32/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    31

    a, thiamna nei sa lova lo pem lut, a ram \awng English pawhthiam mang lo kan tam zawk awm e. Kan ramah zirna lamazir sangte leh degree nei tawhte thiamna pawh USA-ah

    chuan hman \angkai a harsa hle. Chuvangin, kan hna thawhtheih pawh a sang vak lo tlangpui a, warehouse-a hna thawkkan tam zawk awm e.

    Tichuan, tun hnai deuha lo thlengte chu kan thlenhlim thla li a\anga thla ruk chhung vel chu sawrkar \anpuinachi hrang hrang, thlen hlim mamawh zualte leh bul \anna\anpuina - food stamp, medicaid, etc. te dawngin sawrkar

    \anpuina rinchhan tak meuh meuhvin bul kan \an a. Chutihchhung chuan kan thawh theih tawk hna te kan lo hmu ve a,hna kan thawh \an a\anga rei vak lo, thla ruk a\anga kumkhat chhungin carnalh tak tak kan lei ve thei mai \hin. USA-a kan lo pem hian kum 18 hnuai lamte chu school an kalnghal a, kum 18 leh a aia upte chuan hna kan thawk nghaltlangpui. Hna kan thawh \hat theih dan azirin zawi zawiin

    hma kan lo sawn ve hret hret \hin. USA hi Land OfOpportunity an lo ti \hin a, mi rethei fa leh mi hausa fa, tutepawh, taima leh tumruh, rinawm leh dik taka hna thawkte lehbeidawng lova bei fan fante hlawhtlin theihna ram a ni. Tutetan pawh hlawhtlin theihna kawng a awm.

    Dan kenkawhna lama hnufual em em ram a\anga lokal kan nih avangin USA, dan lalna ramah hian mi tam takin

    a tirah chuan harsatna neuh neuh kan tawk \hin. Dan pawisakloha ngaih pawimawh loh mai kan ching. Mi tam tak chuan atawna tawn hriat phawt loh chuan dan bawhchhiat pawiziakan hrethiam lawk lo fo bawk. Kan dan bawhchhiat azirinkan hna thawh leh nun kawng a danglam vek thei a, anghawng a na thei hle a ni. Tin, he ramah hian tun hmaa kantih ngai loh deuh maiin, nasa taka hna thawh a ngai a. Billpek a ngai a, lu a haiin rilru hah chang a tam mai. He nun

    dan danglam ta thut hian a tirah chuan min tihrehawm \hinhle.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    33/100

    Mizo Literary Journal, USA

    32

    Mizo Society of America (MSA):

    The Mizo Youth of America (MYA) AnnualMagazine 1986 (No.1)-a Mizo Cultural Society of America

    Chanchin tih Ronald Sapa Tlau ziakin a tarlan danin,Washington DC leh a chhehvela Mizo awm hmasate chuanmumal taka inphuar khawma hma lak ho theih an duh a.October 19, 1985 chuan USA Mizote chanchin chhuinaapawimawh kumkhua tawh tur, Mizo Cultural Society ofAmerica (MCSA) chu a lo piang chhuak ta a ni. He pawlhming an phuah \um hian hming chi hrang hrang rawtna a

    awm a. Mahse H. Malsawma phuah MCSA chu vote tluk a nita a ni. Hemi ni-a an hruaitu thlante chu a hnuaia mite hi anni:

    President : Lalthangliana SailoVice President : Ralte H. RovaSecretary : Ronald Sapa TlauAsst. Secretary: Lallianzuali Malsawma

    Treasurer : Changliani PoeyExecutive Committee Member-te:H. DarrikhumaH. HenkaiSangi Tluanga

    Mizo Youth of America leh Washington MizoReligious Committee Chairman-te chuEx-Officio atan sawm

    an ni bawk.Lungrual tak leh phur tlang taka an pawl din thar chu

    President hmasa ber Lalthangliana Sailo inah, November 24,1985-ah ropui takin an lawm a. Hemi \um hian hruaitutenConstitution and By-laws an buatsaih tawh sa chu en hovinan nemnghet nghal bawk a ni. Chutih hun laia MCSA thiltumte chu:

    1. Mizo tlawmngaihna leh kan hnam nun mawi tihvulleh thehdarh;2. Member-te zinga inlaichinna \ha zawk siam;3. USA leh a chhehvela Zofate inkara inhriatpawh

    tawnna kawng \ha zawk dap;

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    34/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    33

    4. Zirnaah te, ni tin khawsak lamah te leh hnamnunphung tihchangkanna lamah te kan hnamin hmakan sawn dan kawng dap;

    5. Zofate leh hnam dang inkara hnam nun leh hnam daninentir tawnna buatsaih;

    6. Ram dang a\anga kan Mizo puite USA-a lo kal\anpui leh an cham chhung nuam tak leh hlawk takasiam dan ngaihtuah.

    Awle, tunah chuan MSA lo din \an dan kan hre ta a.A tirah chuan MCSA tih a ni a, mahse tunah chuan MSA tih

    a ni tawh. Tichuan, hun a lo kal zel a, hruaitute an inthlak zela, MSA thil tumte pawh a ziak dan tihdanglam hret hret a loni a. MSA Constitution 2012-in a tarlan danin a hnuaia mitehi tuna MSA thil tumte a ni:

    1. Mizo nunphung, khawsak zia leh tlawmngaihnachhawm nun zel;

    2. Member-te tana inkawmna leh ngaih dan sawi honahun leh hmun buatsaihsak;

    3. USA leh Canada-a Mizo awmte zingah inlungrualnaawm tura kaihhruai;

    4. Mizo \awng, ziak leh chhiar, hnam nunphung, zirnaleh eizawnna kawnga hmasawnna kawng remchangkawhhmuh;

    5. Member-te leh hnam dangte zingah nunphung \hainzir tawn tura remchanna siam;

    6. America-a Mizo lo thleng tharten America rama nunan rawn in\annaah tluang taka an khawsak theih nanremchanna lo dapsak leh \anpui an ngaihnaa \anpui.

    Tun hma a\ang tawhin Maryland-ah Labor Dayweekend-ah Mizo Day hman \hin a ni. Mizo hnam lam lehhla leh Mizo incheina chi hrang hrang nen hlim taka hman\hin a ni. Kum kalta 2011 leh 2012-ah phei kha chuan state

    hrang hrang a\angin Mizo \hahnem tawkin hmanpuiin ropuitaka hman a ni. Tun hma deuh chuan Mizo Day hi MizoChristian Fellowship kaihhruainain an lo hmang \hin a. Tunhnuah hi chuan MSA buatsaihin an hmang ta \hin a ni.MSAwebsite (September 8, 2010)-in a tarlan danin, Mizo Day leh

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    35/100

    Mizo Literary Journal, USA

    34

    MSA kum 25-na champha chu September 6, 2010 khanPotomac, Maryland-ah ropui taka hman a ni. Chumi ni chuMizoram Chief Minister Pu Lal Thanhawla leh a nupui Pi

    Lal Riliani ten an rawn hmanpui a ni.Kumin 2013 a\angin Central MSA Committee kan

    nei \an a. Chu chu state hrang hrang a\anga branch hruaitutethlan an ni. Chhiatni Fund an buatsaih a, branch tinamember-te hnenah Chhiatni Fund an khawn a. Hei hi MSAmember boral an awm huna insawngbawlna atan a ni. Tin,Central MSA Committee thar chuan kumin 2013 a\angin

    mahni state branch \heuhah Mizo Day hmang hrang vektawh \hin turin a rel.

    USA-ah Mizo kan lo pun ang zelin MSA branchpawh state hrang hrangah a lo ding ta zel a. Pu LalsawmlianaVangchhia (2013), tuna Central MSA Secretary ni mekinmin hriattir danin, tunah hian MSA branch state 10-ahbranch 11 kan awm tawh a ni. Chungte chu Florida, Georgia,

    Indiana, Iowa, Maryland, Missouri, New York, NorthCarolina, Texas (Amarillo), Texas (Dallas & Fort Worth),leh West Virginia te an ni. Kumina Central MSA OfficeBearer-te chu :

    President : Runremliana Chhakchhuak (Maryland)Vice President : Dr. Rodinga (Indiana)Secretary : Lalsawmlianaa Vangchhia (Maryland)

    Asst. Secretary : Lalrinsanga (Iowa)Treasurer : Rev. Dr. Van Rinawma (Maryland)Financial Secretary : Lalrochhara (Iowa)

    Central MSA Executive Committee member atan state hranghranga branch tinten mi pakhat \heuh an thlang a, mahseTexas chu branch hnih an ni. EC member-te leh SeniorAdvisor pahnihte chu:

    Lalremliana (Florida) Zothangliana (Georgia) T. Laltlankima (Iowa) Vanlalpekthara (Indiana) Zosangpuia (Kansas & Missouri)

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    36/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    35

    Lalthanzuala Phillips (Maryland) Lalramvulmawia (North Carolina) Rosangpuii Vaiphei (New York) Ngurthangliana (Amarillo, Texas) Lalbiakdika (Dallas & Fort Worth, Texas) Renga (West Virgenia) Lalbiakdika Fanai (Maryland) Senior Advisor: John Clyde (Maryland) Senio Advisor: Rev.Dr.Biakchhunga (Maryland)

    Tin, Indiana State Branch hruaitu hmasaten Mizoculture chhawm nunna kawnga an hmalakna leh\hahnemngaihna vangin, a vawi khatna atan March 27, 2010khan Indianapolis-ah Chapchar Kut an lo hmang/lawm \an a.Tichuan, MSA Indiana Branch buatsaihin kum tin ChapcharKut Indianapolis-ah hman/lawm a ni ta \hin a. State hranghranga Mizote pawhin an rawn hmanpui \hin. Mahse, tunah

    chuan Chapchar Kut hman dan tur chu Central MSA kutah aawm ta a ni. MSA website (May 29, 2013)-in a tarlan danin,March 26, 2013 khan Central MSA Committee meetinghmasa ber a \hu a. Chapchar Kut hman chhunzawm dan turaa rorel chu hetiang hian tarlan a ni:

    Chapchar kut hi Central MSA kutah awm se, kum tinhman a ni ang a, a thlenna tur hi state hrang hrang

    a\angin a dil theih ang.Zirna:

    USA Mizote zirna lama kan dinhmun hi chiangzawka research beih phawt loh chuan ziah mai chi niin alang lo. Zirna lama mi hlawhtling tak tak an tam a. Pathianthu lam zirna Seminary a\ang leh khawvel lam zirnaUniversity a\anga doctorate degree sual chhuak pawh an

    awm nual. Bachelor degree a\anga dotorate degree sualchhuakte hming, an graduate kum, University or seminaryhming leh an degree te tarlan theih ka tum zet a, mahse felzawk leh \ha zawka zir chiang theite rawn ziah atan ka dahleh ta zawk a ni.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    37/100

    Mizo Literary Journal, USA

    36

    USA Mizo puitling total population chawhrualinzirna kan bei nasa lo hle. A chhan chi hrang hrang a awmthei ang. Puitling saa lo pemte tan chuan zirna chhunzawm a

    harsa hle. Kan ram lama kan lo zir tawhna a \angkai tam lohvang leh zir chhunzawm duh tan pawh eng level-a \an leh turnge tihah harsatna kan tawng nasa niin a lang. A ram \awngEnglish kan thiam tawk loh vang pawh a ni thei bawk.

    Mizo culture humhalhna hmalakna dangte:

    Pawlho hminga hnam nunphung leh ziarang humhalhtuma hmalakna \henkhat zinga pakhat chu TheMIZO hi ani. The MIZO publisher & editor Lalchhanhima (2013) sawidanin, The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) hi March29, 2013 khan Vanneihtluangan youtube hmangin atlangzarh a, USA-ah copy 500 leh mi \hahnemngai\henkhatte zarah Tahan (Burma) lamah copy 100 semchhuah a ni. The MIZO hi thla li dana vawi khat (quarterly)chhuak a ni a, USA Mizote Mizo thulairil leh ziak leh

    chhiar lama tihhmasawn (Uplifting Mizo Literature &Literacy among Mizos in USA) hi a tum bulpui ber a ni.Hei aia zinga chhuak thei turin enkawltuten hma an la mek.

    Tin, May 25, 2013 khan The MIZO huaihawtin,USA Mizo thu leh hlaa tui mite inhmuh khawmna,Indianapolis, Indiana-ah neih a ni a. He inhmuh khawmnaahhian USA Mizoten Mizo \awng an vawn nun zel theih dan

    tur leh Mizo \awng tihhmasawn theih dan tur sawi hona neiha ni. Tin, TheMIZO lo pian chhuah hma hian, tuna TheMIZO puipa lo ni tate leh mi \hahnemngai dangtehmalaknain, July 15, 2013 khan Rokunga Zan hman a ni.Rokunga Zan hmannaah hian Rokunga chanchin sawina te,Rokunga hlain Zofate a nghawng dan zirchianna te, ram lehhnam humhalh a \ulzia inzirtirna te leh Mizo thu leh hlahmumhalhtu pawl din theih nana rawtna siam leh sawi hona

    te neih a ni. Car-a play tur Rokunga hla \henkhat dahkhawmna audio CD sem a ni bawk. Tin, hemi Zana kalkhawmte hian Khawbung, Mizoram-a awm MizoHlakungpui Mual tan sum pai an thawh khawm bawk a ni.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    38/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    37

    Ziaktu hmathlir leh tlangkawmna:USA-a kan lo pem hian mi tam tak chuan kan

    nunkawng khualzin tawpna tur ram thleng niin kan inhria.

    Chuvangin, khawi state-ah nge kan inbenbel ang a, engkohhranah nge kan lawi ang tih hi thleng tharte zawhna lian takniin a lang. Kum 2000 hma lama lo pemte chu kan nih danturah kan chiang hle tawha kan inbenbel ngheh tawh hle laiin,kum 2000 hnu lama lo lutte erawh chu kan la chiang lo deuhhlawm niin a lang. Pawl thar leh kohhran thar a ding chhuak zela, state dang leh khaw dangah kan insawn a, kan inchah khawma, kan la inthlifim mek niin a lang. Pastor-te leh kohhran

    hruaitute pawhin an kohhran tihngheh tumin, member an punzel theih nan kawng chi hrang hrangin \an an la a. Thleng thartepawhin anmahni \anpui nasa theitu tur apiangte leh hmelhriattean belbul \hin bawk. Tunah hian chu chetkual leh insiamremhun leh inthlitfim hun period-ah chuan kan la awm mek niin alang.

    USA hi khawvel ram tam tak zingah mimal dikna

    chanvo pumhlum humhimna leh chawisanna kawnga entawntlak ram a ni kan ti thei awm e. USA Mizo tam takte hi chu ramzalen lo leh mimal dikna chanvo awm lohna ram a\anga lo kalkan ni a. Thuneihna khauh taka awpbehhna hnuaia piang lehseilian kan nih avangin he ram, zalen leh mimal dikna chanvosawrkarin a venhimsak tlatna ram kan lo thlen tawh hnu pawhhian, kan zalenna leh mimal dikna chanvo kan la hmang thiamlo hle niin alang. Kohhranah leh pawlah pawh member-te duh

    dan emaw, a tam zawk duh dan (majority rules) emawa kal lehrorel kan la khawr deuh ni te pawhin a hriat theih.

    Tin, lo thleng thar tam takte chu a ram \awng Englishkan thiam loh vang leh thil tih dan leh khawsak dan a dan takem avangin, mi tu emaw puitu kan ngai ngawih ngawih a, mi tuemaw rinchhan tur kan mamawh ngawih ngawih a. Mahni ke-ading nghal thei lo kan tam hle. Hei vang hian mi tu emawthuneihna hnuaia intukluh pawh kan hreh lo. A \hen phei chuduhthlan tur pawh nei lo khawpa chak lo leh puih ngaite kan ni.Mahni mimal emaw chhungkua emaw khawsak dan turah pawhmahnia thutlukna siam thei lova mi tuin emaw chutin khatinawm ula, chuti chuan ti zawk rawh u, chu chu in tan a \hazawk an tih \hinte pawh kan awm awm e. Hei tak hi hun

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    39/100

    Mizo Literary Journal, USA

    38

    remchanga chuh duh tan chuan mahni thuneihna hnuaiah lehduh danin mite a hruai theih khawp ang.

    Mahse, hun a lo rei anga heng hi a ral riai riai ang.

    Kan dinhmun a ziaawm chho zel ang a, mimal dikna chanvokan neih sanzia leh zalen kan nihzia kan nunin a tawng chhozel dawn a ni. Chutih hunah chuan tute pawh kan rilruputhmang a dang daih tawh ang. Mahni kein kan ding thei\heuh tawh ang a, khawi ilo kal \ul hunah kalpuitu kan ngaitawh lo ang a, USA ram mi nihna kan nei vek tawh ang. Chuhun lo thlen hun chu a nghahhlelhawm hle a ni.

    A lehlam a\ang thlir erawh chuan, kan faten Mizo\awng an thiam lo \an ang a, kan Zonun mawi zawi zawiin achuai riai riai dawn a ni. Chuti a nih chuan tun a\ang hianengtin nge hma kan lak ang? Engtin nge Mizo culture kanchhawm nun zel theih ang a, engtin nge kan fate Mizo \awngkan thiamtir chhunzawm zel theih ang? Kum 2003 chawhnulamah khan ka fapa Job Lalnunsanga Thlaute chu kum hnih a

    ni a. Kum khat a nih a\angin kar tluanin ni tin daycare kai anih avangin kum hnih a niha \awng a rawn zir \an chuaninchhungah pawh sap \awngin a rawn \awng \an ta mai a. Anu nen tih dan tur kan ngaihtuah ta a. Chhungkaw dan(family rule) kan siam ta a, chu chu, No English At Home(inchhungah sap \awnga \awng loh tur) tih a ni. Tichuan,mar patin kan chhungkaw dan chu kan kengkawh (enforce)ta zel a. Joba chu duh tawka \awng thei rual a lo nih hnu

    chuan kan chhunkaw dan kengkawhtu ber a lo ni ta a ni. Sap\awnga kan lo \awng palh zeuh pawn min khapa Mizo\awnga \awng tura min zirtirtu ber a lo ni ta a ni. Kan fapaMizo \awng thiam tura kan zirtirnaah hlawhtling kan inti hle.Joba nau Sarah Vanlalhmingmawii Thlaute pawh hi thlathuma upa a nih a\ang khan ni tin daycare-ah a kal \an ve leha. Tunah hian thla nga chauhva upa a la ni a, a la \awng theilo va. Ani pawh hian \awng rawn zir \an sela, kanchhungkaw dan chu kenkawh chhunzawm zel kan tum a ni.

    Awle, a chunga zawhnate khi engtin nge kan chhantak ang le? USA Mizo \hangtharten Mizo \awng an thiamchhunzawm zel theihna tur chuan chhungkaw tinte leh

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    40/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    39

    kohhrante kan pawimawh berin ka hria. Mizo \awngainkhawmna hian tawp hun a nei ang tih ka hlau a ni. Tin,Mizo culture chhawm nun zelna atana pawimawh ber tur chu

    MSA hi a ni leh ang. MSA hian tun aia nasa zawka Mizoculture tihmasawn zawnga hma a lak theih a pawimawhkhawp mai. Mizo \awnga inkhawmna a ban loh va,chhungkaw tinten No English At Home dan kan neih a,MSA-in uar taka Zonun mawi a chawisan chhunzawm zel a,Mizo nih nawmzia leh Mizo kan nih zahpui lova chhuangzawk tur kan nihzia \hangtharte thinlungah a tuh chhunzawm

    zel theih chuan USA-ah hian Mizo hnam kan dam reng angtih ka ring tlat a ni.

    Reference

    - K. Laltluangkima, Zobers, November 1, 2010

    - Mizo Society of America Constitution 2012

    - Mizo Society of America 2012 Directory

    - MSA website,www.mizosocietyofamerica.org

    - The Mizo Youth of America (MYA) Annual Magazine, 1986 (No.1)

    z^ngkhua a la bungb< ang: hun a lo la inher danglam angathawven hun a la awm ang; hunin thil chu a la hril ang chu.

    Entirna: Tng \hintechuan an hmuh danin, an awmna a\anga thlirin z^ngkhua chuTlawng r^l tlang chung zawn a thleng thla hman ngai lo va. Chuavang chuan, z^ngkhua-in Tlawng r^l a kai lo, an ti \hin. Chuti

    khawpa arsi her tawi a nih avang chuan a han bungbut chuan khuaa v^r ruai chu a ni mai a. Khua a lo v^r chu mihring nunkhuanawm hun nena tehkhinin, hun lo her chhuak t

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    41/100

    Mizo Literary Journal, USA

    40

    DAM LAI PAR CHU I HMANG CHUL DUN ANG(I Wanna Grow Old With You by Westlife)

    - Hriatpuia Pa, KolasibHmangaihna hi changkng taka ngaihtuah kher a ngai

    lo. Incheina mawi leh \ha chi hrang hrang te, in leh lo \ha leha chhung bungraw man tam tel lo pawhin a inhmangaih theihreng. A nihna takah chuan hmangaihna hi bungrua lehmihring siam chhuah thila innghat a ni lo va. Pathianchauhvin a duan mihring thinlunga in\an a, hmel mawina leh

    duhawmna piah lam thlirtu chu hmangaihna hi a ni.A ni tak tak a sin! Lirthei chhuak thar khalh avanga

    hmangaihtu hmangaihna chuan dam chhung a daih lo chiang saa. He khawvela mihring kut leh thiltihtheihnain a siam chhuahneitu a nih avanga a neitu hmangaihtu hmangaihna chuhmangaihna lem a ni a, chutiang thil chu kum tlem teah a chhiaa, a rawih a, a chuai leh mai a. Chutianga hman tlk loh a nihhnuah chuan chu thil avanga hmangaihtu hmangaihna chu a la

    nung reng bik dawn em ni? Ni lo, chutiang chu hmangaihna ani lo vang, duhna mai mai a ni chauh pek ang.

    Hmangaihna dik tak chuan car chhuak thar amamawh lo va, bike mawng er a ngai lo va, in chhungbungraw changkng a ngaipawimawh lo. Hmangaihna dikahmangaihtu hmangaihna chuan thuamhnaw thar a mamawhlo va, hair-style thar a ngaihtuah ngai lo. Chutiang zawng

    zawng ai chuan a hmangaiha nui hmel chu a tan a pawimawhzawk a. Nachhwkna chak berin a chhwk theih loh natnatidam turin a hmangaih nui hmel chu a chak tawk m mzawk \hin.

    Another day

    Without your smile

    Another day just passes by

    But now I knowHow much it means

    For you to stay

    Right here with me

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    42/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    41

    Chutiang chu a ni a, i tel lova ni hman a, i nui hmelhmu lova ni khat awm pawh hi rei ka va ti \hin tehlul em!Mak m m chu maw, i bula ka awm hian hun hi a kal zung

    zung a, i tel lova ka awm hian hun hi a kal muang leh hle si!Nangmah hi hun vawngtu i ni lo tih ka hria a, mahse, i bulani khat leh i tel lova ni khat hi darkar sawmhnih leh pali veve a ni chung hian, i tel lo ni khat hi a rei m m bk si hi ava mak m! I bula ka awm lai khan ka tana i pawimawhnaleh ka nuna awmzia i neihzia ka hre lo a ni lo, ka bula i awmloh chiah hian chu'ng ka thil hriat te awmze dik tak chu ka

    thinlungah hian a chiang zual a ni.The time we spent apart will make our love grow stronger

    But it hurt so bad I can't take it any longer

    Thu dik tak sawi hi a \l i ti lo a nih pawhin a ngai kati tlat a, ka sawi lo thei lo. Kan inkar a hlat zawh poh leh kahmangaihna che hi a zual em ni tih hi ka inzawt fo \hin a, achhanna pawh a rawn thleng a, 'a dik,' tih bak chhanna ka nei

    lo. Ka bula i awm khan ka hmangaih m m che a, ka duhngawih ngawih che a. Mahse ka ban phk lohva i awm a, kahmuh phk lohva i awm hian ka hmangaihna che hi a zual a,ka ngaihna che hi a nasa zawk hian ka hre tlat a. Dik takchuan, ka ngai lutuk che hi ka taksa mai ni lo, ka chhungril,ka ruh chuktuah zawng zawng, a ni lo, chu mai a la ni lo, kathlng thleng hian a na vek thei a sin!

    Chhuna ni a sat vawl vawl te hian ka ngai \hin che a.Mahni hna \l thawk a, buai taka hun ka hman lai hi chuan,ka thinlungah thi \hak lo mah la, ka ngaihna che hi tlemin anp deuh niin ka hre \hin. Zan a lo nih a, khua a thim chiahhian nang ngaih lunglen hi a zual takzet \hin. Zan a rei tulhtulh a, a zual tak tulh tulh a! Tukverh puanzar kar a\anga thlangin pindan chhuat a rawn chhun ka hmuh ringawt te hiannang ngaih lunglen hi a belhchhah zl a! Thawm dang awm

    miah lova perhpawng leh khuangchiri hrm thawm chauhngaihthlk tur a awm tawh hnu pawh hian ngaihtuahnaah thildang a lt thei lo. Perhpawng leh khuangchiri takngial pawhhian nang ngaih lunglen zai bk sak tur an hre lo zu nia!

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    43/100

    Mizo Literary Journal, USA

    42

    A thousand miles between us now

    It causes me to wonder how

    Our love tonight remains so strong

    It makes our risk right all along

    Things can come and go

    I know but

    Baby I believeSomething's burning strong between us

    Makes it clear to me

    Mel sang tam tak kar danah awm mah ila, kan inkarahmangaihna avang hian kan rilru leh ngaihtuahna a inhlatngai lo tih ka hria a. Engvanga heti m ma nasaainhmangaih ta nge maw kan nih le tih hi ka ngaihtuah fo\hin. He khawvelah hian thil tam tak ka hmuin ka hre tawh a,ka nunah hian thil tam tak a thleng tawh. Ni a chhuak a, a tlaleh a, zan a ni a, a tkah khua a lo var leh mai \hin. Khawvelthil dangte hi chu a rawn thleng a, a liam leh mai \hin. Hun

    pui te pawh hi, tiraw? Krismas a rawn thleng a, rei lo teah aliam leh a. Kum a thar a, Chapchar Kt te pawh kan hmanga, a hun laiin hlimawm viau \hin mah se, a liam leh mai \hin.Nang ka hmangaihna che hi chu ka nuna a rawn thlen tirha\ang khan a la kalsawn lo va, nang hi chuan ka hmuh tirha\ang che khan ka thinlung hi i kalsan ngai tawh lo!

    A chang chuan heti hian ka ngaihtuah \hin - kan inkar

    hi a hlain a zau si a, kan inhmangaihna pawh hi hrui rinawmtak angin vuan dunin, thlah loh tum mah ila, hun leh kum aliam ang a, kan inkarah mual tam tak a awm ang a, a reh veleh mai ang - tiin. Mahse chu chu a dik lo va, ni tin hian adik lohzia ka hmu thar \hin. He khawvela mihring dangtenmak an tih leh ni thei pawha an ngaih loh thlentir tur hian hekan inkara hmangaihna hi a chak tawk zo ang em le!? Achang chuan dam chhan luah zawh loh ai chuan thih chilhmai te hi ka duh rum rum a! A mak mang e, dam chhan thihchilh han duh tlat mai chu! Mahse chu chu ka rilrua lo langve fo a ni tlat si a ni!

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    44/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    43

    Zan tin ka inngaihtuah \hin a. Mut hmunah muhil silovin ka let ka let a, chhanna awm lo zawhna tam tak kainzawt a. Sawngsawhlawtna awm miah lo ngaihtuah vak vak

    chungin darkar tam tak ka hmang ral \hin. Hla taka i awm a,i nui hmel hmu pha lova ka awm a, i aw ri pawh ka hriatphk lohna hmun a\ang hian ka ngaihtuah che a, kangaihtuah chang apiang che hian hei hi ka thunawn a ni \hin-

    I wanna grow old with you

    I wanna die lying in your arms

    I wanna grow old with youI wanna be looking in your eyes

    I wanna be there for you

    Sharing everything you do

    I wanna grow old with you

    He khawvela ka dam chhung hian nang nena dam laipar hman chul hi ka duh ber a ni a. I ni tin nun hman dan ka

    hre duh a ni mai lo, tel ve zl ka duh a ni. Ka thawh ve leha\anga ka mut thlengin i hmel hmuh ka duh a, min hmangaihtaka min enna mit ngei kha ni tin ka hmu duh. He khawvelka chhuahsan niah pawh i awm nghenga awm a, ihmangaihna kuta min kuah ngei chu ka duhthusam, ka lawmfamkimna tur a ni.

    phengphehlepa khua a tlai : tlai; khawtlai; hun tawh lo.

    Entirna : Kan hna dil ve tur kan ngaihven a,phengphehlepa khuaa tlai zo ta tih ang a ni, kan lo tlai der tawh.

    Phengphehlep hi chawhnu lamin a leng chhuak ngai vak lo va, a

    len pawhin chawhma lam chauha leng (thlawk) chi rannung a ni a.Chawhnu a lo nih chuan a t^n khua a tlai lutuk tawh a. Chumia\ang chuan khawtlai sawi nan hetiang hian an hmang a ni.

    - |awng Un Hrilhfiahna by James Dokhuma

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    45/100

    Mizo Literary Journal, USA

    44

    THUZIAK |HA TEH DAN

    - C. ChawilianaThuziak \ha teh dan tur tih kan sawi hmain thuziak

    \ha chu eng nge tih tawi t>in lo bih hmasa ila. Mi thiamtesawi dan chuan, Thuziak\ha chu thu eng pawh mihring nunnena inlaichinna nei chi, hun rei tak chhung hlutna nei turafel fai leh \ha taka ziak hi a ni. Fel fai leh \ha taka ziak turchuan \awng hman pawh a \ha thei ang ber a ni tur a ni, aziah dan kalhmang pawhin a zir bawk tur a ni, tia an lo

    hrilhfiah hi kan zawhna chh^nna ni mai se a \ha awm e.Thuziak \ha tehna tam tak a awm a, tl>m azawng chauh kansawi dawn a ni.

    A hmasa berin thuziak \ha kan tehna tur chu thuziak chuan a daih reiin a tlo em, a nghet em (permanent)tih hi a ni. Kum tam tak liam taa thuziak pawh ni se thuziak\ha a nih chuan a this^wn ve mai lo va, kan hlut tulh tulh

    \hin. A chhan chu mihring nun hlimthla, mihring nun haichhuahna, thudik hai lanna vawiin pawha mihring nuna lathleng dik chho zel a nih \hin vangin a chul thei \hin lo a ni.Hun rei taka thuziak pawh ni se, thuziak \ha chuan a thardiaiin mihring nun hi min thlirtir leh \hin a ni. Thu leh Hlalama England mipuite chhuanvawr chu WilliamShakespeare-a a ni a. Mihring nuna thil thleng chi hranghrang chu heng a lehkhabu Hamlet te, Macbeth te, Julius

    Ceaser te, Romeo leh Juliet leh a kutchhuak dangahte hianchipchiar takin min thlirtir a. A hun laia khawvel mipui hlutkha kan tun lai khawvelah pawh a la hlu em em a, \hangtharlo la awm leh zel tur hunah pawh a la hlu dawn chauh niin alang. Thufingin, Thil hlui apiang an hlu a lo tih ang maikhan kan Mizo hlate pawh hi hla chhuak hmasa apiang kha ahla thu a \ha bik a, a fawh pawh a na viau a ni. A chhan nialang chu hlaraw \haa cheimawi a nih vang a ni. Chutiangbawkin kan thawnthu (Novel) hmasa Lali, Hawilopari,Chhingpuii, Thlahrang leh Maymyo Sanapui te chu hun reitaka ziak ni mah se, kan thawnthu \ha leh kan tuipui berthawnthu a la tling a ni. Thu leh hla tam tak, hlarua \haa z

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    46/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    45

    mam loh leh mihring nun hlimthla dik tak hai lan lohnathuziak chu kan vui liam chho zel dawn niin a lang.

    Thuziak \ha chu Art

    (themthiamna) a ni.Art

    chumihringte thluak ngaihtuahna leh suangtuahnate hmanga thilmawi, thil \haa siam leh din chhuah (man-made-beauty) hi ani. Thu leh hla thiam, thuziak \ha ziak \hinte hianthemthiamna (Art) sang tak an nei a. Mistiri-in in sak nanach^k \ha ber ber a fawm khawm a, rem taka ch^k tinte achuktuah thl$m thliam ang hian an thuziak tichiang turin\awngkam \ha leh mawi ber ber fawm khawmin mihring

    lungkuai thei ber zawngin an rem khawm \hin. Naupang\awngkam leh puitling \awngkam a dang a, Lal lehchhiahhlawh \awngkam hriat hran theih turin an zam thiama. Pangpar an par hunah an partir a, chutiangin nungchatinreng an hram hunah an hramtir \hin. Thil nihna a dik lehnihphung min thliar thiamtirin thudik min kawhhmuh \hin.

    Hla phuahtute pawhin he Art pawimawhzia hi an

    man chiang em em a, thutluang mai mai pawh, a sawithuhmun reng si, a thu han thlak danglam hleka mi rilru kuaithei ber turin an duang \hin. Entir nan, Arsi chu Si^r,Vaz^r chu Z^rva. Hetianga a thu han thlak hlek hian hlathu a lo chang a, hla tiropuiin hla a tihril phah tlat \hin a, mirilru a hneh hma \hin.

    Hlaphuah thiam hla phuah chu sak a nuam a,

    lemchan ziak thiam ziah chu chan a nuam bik a. Thutluangleh thawnthu ziak thiam ziah chu chhiar a manhla-in pai ahahdam thlap mai bik \hin. Chutiang chuan thuziak \ha chu,nula hmel\ha tak, inchei thiam tak bula awm nuam kan ti\hin ang hian chhiar a nuam a, a dak zaih \hin.

    Thuziak \ha chu zavai huapzo a ni tur a ni. Hemiawmzia chu a chhiartute tam zawk hriatthiam phak leh tui

    z^wnga ziak a ni tur a ni. Thuziak \henkhat chu mi hausa lehnun s^ng taka nung leh khawsate hriatthiam zawnga duan ani fo. Chung chu mi rethei leh hnuaihnung zawk tanhriatthiam leh tuipui a har thei ang. Chuti ang chuan\henkhat tana thu chhiar nahawm a nih laiin \henkhat tan

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    47/100

    Mizo Literary Journal, USA

    46

    thuziak chhiar nahawm a ni lo vang. Chuvangin, thuziak \hachu mi tin huapzo (universal) a ni tur a ni a, a nawlpui tuipuiphak a ni tur a ni.

    Thuziak \ha tehna pakhat chu a \awngkam hman(selection of words) thu-ah a ni thei ang. Taksa khuh mawinan thawmhnaw kan inbel \hin ang hian kan thuziak khuhmawitu ber chu a \awngkam a ni. Kan \awngkam hman a\hat t^wk loh chuan hnuhma a pawr lo thei lo. Thuziak \haahchuan a chhung thu tak tak, a bung \hen sawm te, paragraphte, a thupui leh a thu kente chu a inla lawn \hain, a

    inkahpupchaw thlap \hin. Lemziak thiam kuthnu anga mawileh enchet dawl, puantah thiam puan tah anga dak thlarh, thuleh \awngkam mawia rem khawm hi thuziak \ha chu a ni\hin.

    Thuziak \ha chuan \awng dik a humhalh tlat \hin a.Tun lai kan lehkha ziak \henkhatah chuan \awngkam dik lozeh tel kan ching \hin a. Heng \awngkam dik lo hian thuziak

    a tihmelhem hle \hin. Chuvangin \awngkam hman dik hithuziak \ha tehna a tling a ni.

    A dawt lehah cuan thuziak \ha chuan hnam nunphungleh ziarang thuin emaw, hla leh lemchanin emaw,chhiartuten chiang taka an mitthla theih turin a pho chhuak\hin. Tlangval Kaphleia thusep pakhat, Thlirtu-ah chuan ahun laia Mizo khawsak dan chi hrang hrang, ei leh bar zawndan, an vantlang nun, Kohhran dinhmun chiang takin a pholang iar mai a. Chutiang bawkin Liandala Pi puchhuahtlang-ah chuan hman lai Mizo khua a lang chiang hlea, an ranvulh te, k

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    48/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    47

    chher \ha \hin. Thuziak \ha tak, thuchah \ha keng lehkhabupakhat, a hun laia America mipui leh Sawrkar, mi tinthinlung hnehtu chu Pu Toma In America-a Negro sal

    chhuahtu a ni tlat mai. Kum 1789 vela French mipuite mittiv^ra, thukhat vua siamtu chu thuziak \ha, thuchah kengVoltaire, Rousseau leh Montesquious-te kamchhuak a ni.Rimawi Ram hla leh Ka Hmun Inpui tih hla Vankhamaphauhte hian a ram leilung fate Zoram hmangaih a \ulzia lehkan hmangaih theih nana ram mawizia min hrilhte hi a ropuihle mai. Pu Rokunga hla tam takte hian hnam dang hmusit

    lova \hiana siam dante min zirtir a. Zoram ngaina turin minfuih a, thuchah \ha tak tak a pai bawk. Chutiang chuanthuziak \ha chuan thufing, thu ril leh \ha, zirtir \ha tak takmin hrilh \hin. A chhiartute rilru leh nun, thil \ha lo lamakaihruaia chawk tho chi, mi ngaihnawm tih zawng ringawtathuziah te, a hralh tla tur ringawta thuziak, zirtirna \ha lehthu \ha pai lo chu thuziak \ha a ni ngai lo vang.

    A tawp berah chuan thuziak \ha tehna fung pakhatchu thu nung, mawi leh ril, rilru leh ngaihtuahna tilawmtu,chotu leh tichetu chhar tur tamna a nih leh nih lohah a ni ang.Homer-a chuan, Thu leh hla \angkaina leh hlutna chu rilruhlimna thlentu a nih vang a ni, tiin a sawi a. Mihringte hi eileh in tur \haa kan inchawm lian ang hian thu \ha hla \haainchawm lian tur kan ni a. Thuziak \ha chuan a chhiartutenun hlimna a thlen a, ngaihtuahna f$m zawk leh zau zawk a

    pe a. Thinlung ngui a tiharh sawng sawng \hin. Vawi khatchhiar zawha chhiar nawn leh pawhin kan chhiar hmasak angthovin thuziak \ha chu kan tui \hin. En zawh pawha en leh\ul reng hi tih hla ang kha a ni ber e.

    sa ng^wi z^wnpui : \hian \ha bul tak; \hian kawmngeih lehhmangaihtu.

    Entirna: I pa kha chu kumkhuaa ka sa ng^wi z^wnpui neih chhunngawih ngawih asin.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    49/100

    Mizo Literary Journal, USA

    48

    RAM TANA NUN HLANTU ROPUILIANI

    - Lalhrima SailoA Pian leh Murna : Lal ropui Lalsavunga, Aizawl lal fanuRopuiliani hi kum 1828 vel khan a piang a, unau pariatzinga a palina a ni. A pa in hmun chu tuna MizoramGovernor Compound hi nia hriat a ni a, hetah hianRopuiliani hi a seilian a ni.

    Kum 1847 khan chhim lal ropui Vandula nen an inneia. Amah hre chiangtu a tunu Sawikungi sawi danin,

    Ropuiliani pasal nei hian thuam thul tam tak, chhiahhlawhtam tak leh tangkaraw thirfian a chhawm a, a lawi kawngkhaw lalte chuan ruai ropui tak an lo \hehsak zel a, a pasaltur Vandula khua Belpui, Zobawk ram ami a thlen meuhchuan thla hnih a ral hman a ti.

    A Pasal Vandula Chanchin : Tlutpawrha fa pangate chu lalropui tak an ni vek a, a upa ber Vandula phei chu Bawrhsap

    Tarmita (J.Shakespeare) pawhin Head of South Lushai atih hial a ni. Khaw hrang hrang Belpui, Kawmzawl,Ralvawng, Aithur, Hnahthial leh Denlungah te an insawnkual \hin. Ropuiliani nen hian fa pariat an nei a ni. Hman laiMizo lal dangte ang lo takin Vandula hian hmei pawh a neilo va, an nupa hian an inhmangaihin an lungrual dun em ema ni. Tlang hrang hrang an \hut hnuah, kum 1885 vel khanRalvawng a\angin Denlungah an kai a, Denlung hi an nupaaan awm dunna hnuhnung ber a ni. Denlunga an awm lai hianan fapa naupang ber Lal\huama, Mual\huam lal pawhin a nuleh pa hi a va kan fo \hin. Lalpa Vandula chu kum 1889 \hallai khan a thi ta a, a ruang chu kuanga urin Denlungah anphum a, a thlanah lungdawh zau tak, a tlanga kal kuala pen57-a zau an dawh a, chu chu Vandula Lungdawh tih a ni. Helungdawh hi Mizoram buai, kum 1966 thleng khan \ha takin

    a la awm a, a hnu lamah a riral zo ta a ni.Ropuilianin Vailian A Do : Ropuiliani a hmeithai hnukhan Vailian vawi hnihna chuan Mizo lal tam tak an titlawma. Ropuiliani leh a fapa Lal\huama te erawh chuan Vailianlaka tlawm an tum lo hle a, Ropuilian chuan, Kan Ram hi

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    50/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    49

    an ta a ni lo va, kan ta a ni, a ti tlat a, tlang hrang hranga lala fate pawh a thunun thei hle a. Amaherawhchu sawrkar anchet nat tak em avangin, Vandula thlah khaw \henkhatte

    pawh chu an dul ta deuh a, Ropuiliani ngaih dan erawh chu ani lo hle. A fapa indang tawh Lal\huama nen chuaninthurualin, Vailian do dan tur ringawt an ngaihtuah a, Hawturin kan ti ang a, an duh loh chuan kan kap chhuak rengreng ang, an ti sauh sauh a, an khuaa silaite pawh chu anthukru a. Hmarlam lal Kairuma, Zaduna leh Chawngtleng lalDokhuma te nen inthurualin vai do dan tur an rel \hin a.

    Amaherawhchu a thurualpui Kairuma leh Zaduna te pawhchuan sawrkar lakah an hminsan leh ta a ni.

    Ropuiliani leh a fapa La\huama te erawh chu sawkarlakah an khauh telh telh a, Lunglei beih an tum thu te pawhsawrkar beng a thleng ta hial a. Sawrkarin puak phur tur kulia kohte pawhin ani chuan, Ka khua leh tuite vai puak phurhka phal lo, a ti tlat a, chhiah an rawn khawn te hian, Lal kani a, ka lakah miin chhiah an chawi zawk tur a ni, a tih tlatzel avangin, Bawrhsap Tarmita (J.Shakespeare) pawh alungawi lo hle a. Kawng hrang hranga an thlem hnu pawhaan nufaa an hmin duh tlat loh avangin, Lal\huama chu taninah an khung ta hial a, mahse a lo chhuah leh hnu pawhin ala ruh deuh deuh a ni. Sawrkarin Rahsi-a an hman,Satinkhara leh Dara te pawhin vawi tam tak an thlem a,mahse Ropuiliani chuan, Hei hi ka ram a ni a, engvang nge

    ka ram chhungah min rawn tihbuai, anmahni hi an let leh tura ni. Nangni vai chhiahhlawh, mahni ram pawh hum ngamlo, mi dawihzepte hian ka khua leh tui hi rawn pal fo tawhsuh u, in hmel pawh hi ka hmu duh lo ve, a lo tihkhumphiar phiar \hin a, beidawngin an hawnsan leh \hin a ni.Chumi hnu chuan Bawrsap Tarmita chuan, a pasal Vandulanau Seipuia leh Lallula te chu Ropuiliani thlem turin a tur veleh ta a. Anni pawh chu a lo be duh miah lo a ni.

    Satinkhara Thah A Ni : Sawrkar Rahsi Satinkhara chuFebruary ni 15, 1892 tuka Hnahthial a\anga Aithur pana akal laiin, Ropuiliani pasal\ha Hnawncheuvan a kap hlum ta

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    51/100

    Mizo Literary Journal, USA

    50

    a, hemi tuk hian a fapa Lal\huama pawh Hnahthialah a awma ni (Hei hi sawrkar lehkhaah pawh chiang taka ziah a ni).

    Ropuiliani An Man : Heng thilte avang hian Bawrhsap

    Tarmita chuan sipai tam tak hruaiin August ni 8, 1893-ahDenlung khua chu an hual a, Ropuiliani leh a hnena lo zin meka fapa Lal\huama chu an man ta a. Lunglei an panpui dawnchuan Tarmita chuan pitar tan ina han hruai tur chu nuam a ti lohle a, sawrkar lakah tlawmin thil engkim inpuang duh sela,tantir loh mai pawh a duh a ni. Amaherawhchu Ropuiliainichuan a Ram phatsana sawkar kuta inpek chu a duh bur lohavangin Lungleiah chuan an hruai ta nge nge a. An kal dawn

    chuan, Ke-in ka kal duh lo, a tih tlat avangin Lunglei thlengan zawn ta a ni.

    Sawrkar chuan Lungleia dah chu him tawka a hriat lohavangin March ni 8, 1894-ah Chitagong an panpui ta a, Marchni 18, 1894-ah Chitagong tan inah an dah lut ta a ni. Europeantang ang chiahin an enkawl a, eitur tuihnai leh \awng lettu tepawh an pe a, amah vengtu tur pawh an dah hrang bawk a, lal

    taka enkawl a ni. A kum te a lo tam tawh avangin, dama hawleh a inbeisei lo viau a, a fapa Lal\huama hnenah chuan, Taite,eng pawh ka tawk a nih chuan, ka ruang hi Denlung-a i pathlanah min dah ve dawn nia, tiin a chah a, January ni 3, 1895zingah a thi ta a ni. Ama insawi danin kum 60 vel a ni a,sawrkar thuneitute erawh chuan kum 70 vel hmel a pu an tithung. A ruang chu \awih thei lovin an siam a, lawngin Tlabungthleng an phur a, heta \ang hian a khua leh tuiten an rawn la a.

    Ram tana a thih thlenga huaisen taka tuar chhuaktu lalnuRopuiliani chu, ama duhthu ang ngeiin Denlung-a a pasalVandula bulah an phum ve ta a ni.

    A Thlan Hai A Ni : Vandula leh Ropuiliani thlan hi HnahthialGroup YMA leh an thlahten June ni 18, 1997 khan an haihawng a. Ropuiliani ruang chu lungrem \ha tak chhungah zalh ani a, dar kawnghren a hreng a, pawnfen dum nawi ni awm tak a

    hnuaiah a tla nuai bawk. A mutna zawnah chuan buara zainawini awm tak a awm \euh bawk a, a awm zawnah sap no var, apawla par leh thianghlim tak a awm a, a lu bulah chuanlehkhabu inches 6 vela sei, a ziak chhiar theih tawh loh, sap\awnga ziak niawm tak a awm a, a chungah chuan tuibur liantak a awm bawk a ni.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    52/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    51

    PUITLIN HNUA ZIRNA RUN SANG KAI

    - Van Lal Pek TharHeta puitling kan tih hi kum 18 chunglam kan

    sawina a ni a, zirna run sang kan tih pawh hi high schoolleh a chunglam kan sawina a ni. Zofate zingah zir mi tak tak,zir duh em em, dinhmunin a zir loh avanga zirna chawlhsantam tak kan awm. Chung zinga mi \henkhat chu nulatlangval an la ni a, a \hen chu nupui pasal neia fa la nei rihlote an ni. Fanu fapate neia chhangchhe tawh tak takte pawh

    an awm.Ka zawt \hina \hiante hi, School kai leh i duh em?

    tiin. Duh chu duh e. Heti ringawt zawng a ni thei lo alawm.Tuna ka hna ang hi chu dam chhunga thawh atan ni theiin kahre lo, tlin pawh ka tlin rei lo mai thei. Mahse, zir hi duh tehmah ila, ka tlin tlat si lo a nih hi, tih hi an chhanna a ni duhkhawp mai. A dik ang. Zir hi kan duh a, \ul pawh kan ti

    tlang. Chuti chung chuan zir lo bawkin hun leh kumte kanchhiar liam zel si a nih hi!

    Tuna kan dinhmun \heuh a\ang hian engtin nge hmakan sawn theih ang? Engtin nge hlawk zawka hna kan thawhtheih ang? Kan hnam intodelhna tur leh kan living standardkhaisanna turin engnge kan mamawh? Kan chiang tlangin arinawm, zirna a ni tihah hian. Tuna naupangte zirchhuah hun

    tur sakuh-ser-nghah ngawt ngawt hi a tawk lo. Chet chhuah angai, penchhuah a \ul. Keinin kan zir chuan kan fa leh nautetan hmasawnna lamlian (highway) kan sialsak tihna a ni ang.Highway-ah chuanstop sign a awm loh avangin chak takin atlan zur zur theih. Tu emaw danah hmasawnna hi a zuanin azuang ang (Delelopment in jump jump a ti, an tih kha..lol).Chuvangin, thatchhe thei kan ni lova, inthlahdah hman kanni hek lo. Hun awl apiang Facebook leh eng engemawa

    hnawh khat vek tur lah kan ni hek lo. Kan puanventesawichhingin Zo hmansawn nan, hawh u, beng sikin ingaihtuah ho ang teh ang u.

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    53/100

    Mizo Literary Journal, USA

    52

    Engvangin nge miten puitlin hnuah sikul an kai leh\hin? A chhan langsar zualte chu: Hnathawh thiamna (jobskills) lamah hmasawn an duh vang, hna an hloh (Job loss)

    vang, an hringnuna nun inthlakthleng (life transition-nupainthenna etc) vang, mahni mimal intahhriam (personalenrichment) duh hrim hrim vangte leh chhan dang dangavangin puitlin hnuah miin zirna run sang an bel leh \hin ani.

    Puitlin hnua lehkha zir leh hian eizawnnaah nghawngchhuah (Impact on careers) pawimawh tak tak a nei.

    Hnathawh tur duhthlan theihna ham\hatna (more jobopportunities) a pung ang. Hei hi a pawimawh hle - mahnitui zawng hna, mahni hriselna nena inmil deuh hna, mahnihun pek duh dan nena inmil bik hna thlan theihna tur a nihavangin. Tin, hlawh tam zawk (more pay) a beisei theihphah bakah hna a\anga bantir (laid off/terminated) vanga hnanei lova awm theihna (risk of unemployment) a tlem phahbawk ang.

    Puitlin hnua lehkha zir lehte hi Non-traditionalStudent tiin an ko. Kar khatah darkar 35 emaw, a aia tamemaw hna thawk paha sikul kaite, part time chauhva kaite,sum leh pai mahnia intodelha kaite, nupui fanau chawm neidiah chunga kaite, nuipui pasal nei/tawh lova fanau chawm(single parent ni) chunga kaite hi non-traditional studentanti a ni.

    Puitlin hnuaah lehkha i zir leh hian i hun hman danahnghawng (impact on your time) a nei nasa dawn a. Chu laitak chu ngun taka ngaihtuahna sen \ul lai bera chu a ni. Non-traditional studentte hian a kum khatnaah hian an pam\ulsanleh (drop out) nasa thei hle niin an sawi tlat mai. Chung chukan tawn ve loh nan hengte hi kan ngaihtuah a \ul a ni.

    Hun: Hna neitu (employer) tam tak hian an thawktutensikul an kai leh duh chuan hnathawh hun ruat chungchangahhriatthamna (flexible schedule) \ha tak an neihsak \hin.Non-traditional student 75% te hian an zirna hun nen inhneremtura an employer-ten hriatthiamna an neihsak thu an sawi. I

  • 7/29/2019 The MIZO (Mizo Literary Journal, USA) Volume I Number 2

    54/100

    The MIZO Vol. I No. 2

    53

    hnathawh hun leh sikul kai hun eng emaw chen i her remthei a nih hlauh chuan kawng a kaw deuh ruah ang. Tin,Mizo chu kohhran, khawtlang leh \hianzahova thil tih ho let

    let uar leh nuam ti hnam kan nih avangin hna thawk pahazirna luhchilh tak tak tur chuan kum eng emaw zat chuchutiang a\anga kan kalfal ngam a \ul. Zo chhan turinZobawm nuam a\anga kal bo rih a \ul a ni.

    Sikul Zirlai: Class room-ah darkar 1 zir nan hun i hmanchuan chumi umzuina homework/research tih nan darkar 2hun i pek a \ul dawn tih hriat sa a \ha. Tin, tui zawng leh zir

    duh zawng kan hmuhin inziaklut mai lovin chumi subjectpechhuaktu department office-ah len luh a, zawh chianhmasak ngei tur a ni. Tun hnaiah ka zir duh zawng DegreeProgam office te tlawh chhuakin an program directorte, anacademic advisor te \um li ngawt ka va kawm a. Biak annuamin a hlawkthlak thei khawp mai. A pawimawh ber chukan va zir duh zir thei turin zir hmasak \ul,pass hmasak tura

    phut (pre-requisitions) an nei \hin a, chu chu hriat a \ul.Chumi atan chuan sum sen pawh a \ulna chen a awm veavangin ngun taka thlir chian a \ul a ni. Tin, kan zir turprogram zir zo turin credit hourengzah nge an phut tih lehchungte chu on-campus-ah engzah nge ni a, online-ahengzah vel nge lak theih ang tih a tlangpui talin hriat a \ha.Online-ah an pekchhuah nual chuan i tan mahni inlumkalsana penchhuah a \ul tlem deuh ang a, nauawm man lehgas i save ang. A pawimawh ber leh harsa ber chu- ihnathawh hun leh i hman remchan theih hunte i sikul kai hunnen chuktuah rem theih dan zawn hi a ni.

    Chhungkua: Nu ber emaw pa ber emaw i nih chuan her remngai a tam lehzual dawn. I pasal emaw i nupui emawin sikulkai leh hi rem a tihpui che a \ul hmasa ber phawt ang. Remtihtlanna a awm loh chuan nawr vak chi a ni lo mai thei.Zirna atan hun i pek nasat a \ul dawn avangin i kawppuiin imawhphurhna a lo chhilhkhahsak che a \ul dawn a, chu churem a tiha a inhuam a \ul a ni. Sikul \henkhat chuan anzirlaite zingah fanau hruaia zir duhte tan a thlawna nauawmna (free on-campus childcare) an offer a, tuna kan nu