In June 2006, First Minister RhodriMorgan announced the great plan for acoastal path round the 800 mile (1280km)Welsh coast, all to be achieved by 2012.Ramblers in Wales have long made the casefor such coastal access and we are all verypleased to see progress being made.

New local authority-based staff aredeveloping projects all round the Wales coast.Careful guidance ensures that the public willget a continuous permanent, mapped paththat can be relied on and enjoyed. Some localauthorities are supporting volunteer effortsand this is offering great dividends, with realprogress being made – Ceredigion and YnysMôn are brilliant examples of this.

Paths are being surveyed and theimplications for all interests - particularlywildlife - are checked out thoroughly beforeroutes are developed, after, of course, LocalAccess Forums, Ramblers’ Groups and otherusers have their say.

The new coastal access, fired by new

money from the Welsh Assembly Governmentand from European sources, will bringbenefits for walkers and many others. Extraprovision will be made for those withdisabilities, for cyclists and for horseriders andthe drive is on to get the coastal pathcompleted by 2012 in time for the London UKOlympics – so that we can all be inspired toboost our fitness.

Ramblers want coastal access to meanmore than simply constructing pathways andhave worked for new measures in theforthcoming Marine and Coastal Access Bill.

Minister Jane Davidson has confirmedthere will be framework measures for theNational Assembly to develop wider coastalaccess and Ramblers want this to embracebeaches and cliffs; ensure that the coastalpath can sit within a wide and secure corridorproviding spreading room; help preventerosion and also provide measures tosafeguard wildlife, privacy and landmanagement concerns.

We are also concerned that sufficientresources are made available to maintain thecoastal path and believe an excellentprecedent exists in the South West, where thepath has been made a National Trail.

The coastal access process in Wales isdeveloping differently from that in Englandbut, nevertheless, there are clear, sharedobjectives. We all want to get many morepeople enjoying the coastal landscape - and, atthe same time, gaining good health throughcoastal exercise!

TAKE ACTION get involved with the coastpath and access project – contact RamblersCymru and link up with other volunteers andenthusiasts.

Cardiff has an important new link across the Bay and Ceredigion hasa new 60-mile coastal path – two new developments that have really

taken forward Welsh Ramblers’ long standing case for coastal access.

PAGE 1

THE CHARITY WORKINGFOR WALKERS

ISSUE 70WINTER 2008

Photos: The Ceredigion Coastal Path

© C

row

n co

pyri

ght (

2008

) Vi

sit W

ales

.D

avid

Bat

eman

Dav

id B

atem

an

Enjoying theWelsh Coast

Enjoying theWelsh Coast

Happy New Year

Working with partners is one of theimportant themes of our future work. Toparaphrase Tom Franklin, Chief Executive:We want Wales (and Britain) to be a placewhere people choose to go walking - andwhere it’s easy and enjoyable to do so. Webelieve that, as a result, we will all behappier and healthier within communitiesthat are stronger socially, economically andenvironmentally. This is the vision in thenew strategy ‘Fresh Air, Firm Ground’. Thisis really a challenge to ourselves and theoptions are only limited by ourimagination.

So many of these activities are under-taken by volunteers and we are very keen tohear your thoughts in our volunteer surveyat www.ramblers.org.uk/wales by January19th 2009. On the Wales scene, countrysideaccess remains a key area of interest to theAssembly. Illustrating this is a commitmentto ensure “ there is sustainable,widespread and equitableaccess to the countryside andcoast…”.* We will seek to hold the Welsh AssemblyGovernment to account on thisand support them and partnersto achieve this splendidobjective. To further this wehave been making the access case to the ForestryCommission in their newplans; seeking to uphold crosscompliance access whereby

agri-environment payments are conditionalon public paths being useable; anddeveloping our involvement in localauthority work by improving paths throughthe action plans for Rights of WayImprovement Plans. In all these examplesthe focus is on improving environments forpeople to walk and enjoy - not solely pathsfor their own sake.

We are also really pleased with a newRamblers Cymru project designed tosupport community walking and are busyidentifying the best ways to do this. This isjust starting (and we hope many of you willbe involved) – We will tell you more in thenext issue of Welsh Rambler!

Enjoy walking!BeverleyDirector Wales

* Environment strategy action plan.

WINTER 2008Welsh

Hello Again …It’s been a busy and enjoyable summer for everyone; we hope youenjoyed yours as we did at Ramblers Cymru, in spite of the rain.Ramblers Cymru had a great launch for Rail Rambles by JaneDavidson at the Royal Welsh Show. Our partners Arriva, and lots offriends, celebrated the 100 walks in the forthcoming half-year

programme. Rail Rambles are carbon friendlier, sociable and more flexible thanusing cars and enable people to use the train and take a guided walk to explore thecountryside. We shared stand space with Coed Cadw/ Woodland Trust at the NationalEisteddfod in Cardiff. Coed Cadw is also joining us in an office at Ramblers Cymru HQ.

Beverley Penney

2009MARCH14 – 15 WelshCouncil, Flint

MARCH28 – Volunteer Day, Swansea

June6 – 7 Rail Rambles 20th Anniversary

Our annual get-together will be held inFlintshire at the Springfield Hotel.

Exploring the fascinating Halkyn Mountainand visiting the coast will be part of theweekend as will considering how best to takeforward the walking public’s interest inWales.

Our annual meeting will help guide ourwork in Wales and elect a new Committee forthe year ahead. Ron Williams, Chairman ofRamblers Cymru said “We are keen toencourage anyone to come forward andcontribute to our work at a Wales level –including putting their name forward for the

Welsh Committee. At present women areunder-represented.” Many thanks are due toRon for his contribution over the last threeyears as Chairman. Ron has continued withthe tradition of excellent, hard-workingChair people in Ramblers Cymru. We havebeen privileged to have his dedication,support and enthusiasm for many years onthe executive and for the last three years asChair. Thank you Ron.

Book early for Welsh Council 2009.Groups and Areas send representatives andmany volunteer officers are entitled to attendwith their costs paid by Ramblers Cymru.

WELSH COUNCIL 2009(14/15th March 2009)

Welcome, RobertMeet Robert Hanna, who hasjoined the Ramblers Cymru teamas the new Project and Fundingofficer and is responsible for newdevelopment projects and supportthe existing portfolio of work.

“Walking hasa l w a y s

been a major partof my life and Ihave travelled farand wide, walkingand climbing onfour continents,but still findmyself talkingmost about mylocal experiences.For me, walking ispart of the whole understanding of the localenvironment; it’s about socialising andmaking new friends.

One of the many ideas we are developingin Wales is the promotion of ‘themedwalks’, building on the lessons we arelearning from successful projects like RailRambles.

The Ramblers’ Association has justpublished its forward strategy ‘Fresh Air,Firm Ground’ and I am excited about theopportunity to work with my newcolleagues and help deliver the strategy.

I am looking forward to discovering themyth-soaked landscape of Wales at firsthand. I spent a little time here in my youth– my parents had a house in LlantwitMajor – and I have very fond memories oflong walks along cliff tops, great openviews of the Severn and watching theweather change.

The Ramblers’ Association,3 Coopers Yard, Curran Road, CARDIFF. CF10 5NB

Tel: 029 2064 4308 • Fax: 029 2064 5187Website: www.ramblers.org.uk

email: cerddwyr@ramblers.org.uk

The Ramblers’ Association is a registered charity(No. 1093577) and a company limited by guarantee in England and

Wales (No. 4458492).Registered Office: Camelford House,

87-89 Albert Embankment, London. SE1 7TW.

Rail Rambles, Machynlleth,March 2008 Erfyl Lloyd Davies

PAGE 2

How did you get involved in walking and why is itspecial now?When I moved to a country village surrounded by public footpathsI found it difficult to enjoy country walking because a great manypaths were obstructed. When full-time work meant that I couldn’tget away for hill walking I took up local walking but my mainwalking pleasure is really in moorland, hilly or coastal areas wherethe sense of freedom and open air is even more enhanced.

Why did you join the Ramblers?I felt I had to work to open up closed paths and only the experienceand knowledge of the Ramblers’ Association was going to be ableto equip me with the expertise needed to achieve this. I prefer towork consultatively with the Rights of Way officers who do such agood job in my area – which is Powys and the Brecon BeaconsNational Park. But of course there are still occasions when we haveto play the RA card firmly.

What’s your favourite walking place?The Lake District, the South-West Coast Path and the SouthShropshire Hills – where I live now.

Who’s your dream walking partner?Renée Fleming – do I have to give a reason?

Do you have a favourite bit of walking kit?It’s a GPS and a camera – but Explorer maps areindispensable for their mass of detail and what you can learnfrom them along the way.

What would you like to achieve with theRamblers?I would like the age and background of walkers to be more diverse.Presently most walkers fit into a white middle-age and middle-classstereotype but I believe that, apart from the well known beneficialphysical effects of walking, the mental well-being and socialbenefits it affords are less often mentioned. Many young peoplewho live in cities or come from other ethnic backgrounds seem tome to be missing out on broadening their social contacts andcitizenship and I think that if we could do more to encourage themto become regular walkers it would help all of us.

Otherwise, of course I would like to see an end to blocked paths.We have most of the legislation and enough members working onthe problem to help achieve this but highway authorities willalways struggle to afford enough money for the task so we have tobe watchful and protect and if possible help to increase councils’countryside budgets.

WORKING FOR WALKERS Welsh

PAGE 3

Launch ofWat’s DykeHeritage TrailThe Wat’s Dyke Heritage Trail runs betweenLlanymynech, in Powys, and Greenfield, nearHolywell, and follows the route of ancientdefensive earthworks.

It was officially opened by Welsh AssemblyGovernment Minister for the Environment,Sustainability and Housing, Jane Davidson AM,in the grounds of Erddig Hall, Wrexham, onSeptember 11th 2008. Chairman of the Wat’sDyke Association, Ron Williams, said: “It hastaken a long time but at last it’s officially openand I hope it will prove popular with walkers andlocal residents along the route and I hope itbrings many benefits to the area.

“I’d also like to take the opportunity to thankall the local authorities along the route for theirsupport throughout the project.”

PROFILE >>>

Bob’s vision is to encouragemore diverse walkersBob Seabrook is Footpath Secretary forPowys Ramblers; he tells Welsh Ramblerhow he feels about walking.

Bob Seabrook

Jane Davidson opens the Wat’s Dyke Heritage Trail– on her left is Conor Kendrick, a pupil of St Mary’sSchool Ruabon, who designed the waymark.

WINTER 2008Welsh

PAGE 4

Lots of you have asked for advice on dealingwith changes to public paths – and so here’s

some helpful tips should you come across a pathorder in your area.

Remember, if you have any doubts about thelegality of a change to a footpath, then alwayscontact the relevant local authority. Although thepublic rights of way network is constantlychanging, it is important it is done through theappropriate legal process, which allows you tohave an opportunity to make your views known,and for others to express their interest too.

The most common types of public path orderare set out below:Path Orders made under the Highways Act 1980Q Section 26 – public path creation order –

made by an authority where it appears thatthere is a need for a new path.

Q Section 118 – public path extinguishmentorder – made by an authority to stop up a pathwhere it appears expedient to stop up the path on the ground that it isnot needed for public use.

Q Section 119 – public path diversion order – made by an authoritywhere it is satisfied that it is expedient to divert the path in theinterests either of the public, or of the owner, lessee or occupier of theland crossed by the path. The authority must also be satisfied that thediversion does not alter any point of termination of the path, otherthan to another point on the same highway, or another highwayconnected to it, and which is substantially as convenient to the public.The path must not be substantially less convenient to the public as aresult of the diversion, and account must also be taken of the effect thediversion will have on public enjoyment of the path as a whole.

Over the years, the basic provisions set out in sections 118 and 119 of theHighways Act 1980 have been added to, so that orders can now be madefor a number of additional reasons.Q Under sections 118A and 119A, authorities are given powers to make

orders to close or divert paths which cross railways.Q Under sections 118B and 119B, authorities are given powers to close

or divert paths for crime prevention reasons (but only within areaswhich have been specially designated by the Secretary of State) or forreasons of school security; and,

Q In due course when the relevant part of the Countryside and Rights ofWay Act is commenced, it will be possible to use section 119D to divertpaths in order to protect sites of special scientific interest.

There are of course other types of orders such as those issued under theTown and Country Planning Act or those brought under section 116 ofthe Highways Act 1980.

I will deal with these in future advice notes or on my trainingworkshops. Please see Diary for workshop dates – or contact Mike onmike.mills@ramblers.org.uk or 029 2064 4308 for further advice.

PETITION: Please spare a moment to sign our petition torepeal sections 53 to 56 of the Countryside and Rights of WayAct 2000 that calls for the scrapping of the 2026 cut-off date.We need to take action to help save our country’s preciouspaths.Link is: http://petitions.pm.gov.uk/repeal2026/

FOOTPATHS >>>

How To… with Mike Mills

Dealing with Path Ordersand Changes to the Network

Staff inspect route of a proposed diversion in Carmarthenshire

For more information on thetopics on these pages contactMike Mills on 029 2064 4308 or emailmike.mills@ramblers.org.uk.

Taking Coals to Newcastle? That’s what sprung to mind when Ireceived an invitation to go to Hokkaido, the northernmost island of

Japan, to talk about footpaths.

Of course, I was delighted to have the opportunity to tell an influentialinternational audience of the work of Ramblers Cymru. But why would amodern country with such stunning scenery, an enthusiastic walkingpopulation and an almost childlike excitement for nature and the naturalworld bring a Welsh representative from half way round the world to speakabout footpaths?

The answer was simple. Even on the oppositeside of the world, the body of work that theRamblers’ Association has done over the last 70years for the access movement in Britain is heldin very high esteem. The newly emerging accessmovement in Japan recognised our efforts andsaw us as a natural ally and source of inspirationat this fledgling stage in developing their ownfootpath network.

The brief was a simple one, ‘to give a keynotespeech to an “International Forum on Footpaths”in Hokkaido on the history of the access movement in Britain and thework of the Ramblers’ Association’. The general idea was to advise localvoluntary organisations and local government officers on how they canbest work together with their partners to create a network of footpaths onHokkaido. No simple feat since at present, the concept of ‘footpaths’ inJapan doesn’t exist. Hence, their decision to seek the advice of the world’sleading authority on ‘rights of way’ – and that’s their words not mine!

The event, the first of its kind in Hokkaido, wasorganised by Hokkaido Government, ShiribeshiCounty Council, Kuromatsunai Town Councilwith the cooperation of local enterprise and local

voluntary organisations such as EcoNetwork. The Forum had beenassembled to help in establishing the first footpaths of what is hoped to bea comprehensive network for the future. At present, only four 10km

footpaths exist on the island and during my visit Iwas lucky enough to be able to walk two of thesewith my hosts. It was a wonderful opportunity towitness first hand the beautiful Japanesecountryside and I was overwhelmed by theenthusiastic hospitality of the Japanese people -they even managed to import some traditionalWelsh weather - it poured down the whole time.

The trip was a great success and now that Ihave returned home, my experiences in Japanhave left me with a wonderful sense of just howfar our organisation has come since those early

days on Kinder Scout. I hope that some of the work I did in Japan will helpthe access movement there avoid some of the pitfalls we encountered butwhatever the outcome, I’d like to leave you with one last thought from mytrip – and that’s just how well respected the work of the Ramblers is, notjust here in Britain but around the world. Something I made very clear tomy hosts in Japan was how much of this work was down to you, ourmembers and volunteers.

WORKING FOR WALKERS Welsh

PAGE 5

Walking On RisingSunshineMike Mills talks about his recent visit to Japan to speakat the International Forum on Footpaths in Hokkaido.

Mike at the Shinto Shrine Hokkaido

Above: Mike looking at the 4 new 10km routes.Right: Imported Welsh weather didn’t dampen

spirits!

“…the body of work thatthe Ramblers’ Associationhas done for the access

movement is held in veryhigh esteem.”

Get Walking Day will beon May 30th, 2009 - so

start planning now to makeit even bigger and betterthan this year’s successfulinaugural event!

Get Walking Day waslaunched by the Ramblers’Association to encouragegreater numbers of peopleto be healthier by makingwalking a regular part oftheir everyday life.Ramblers Cymru organiseda walking bus and produceda 30-minute walking mapfor the Hay-on-Wyeliterature festival.

With your help, we can ensure everyone in Wales knows allabout the special day and has the opportunity to join a Ramblers walk. Why not join thecelebration and organise a Get Walking Day walk for your local Group?

Members report our most popular walks are those that cover smaller distances so why not takea popular ramble from your Short Walks Programme- say between two and five miles- and instigatea Get Walking Day walk for your group?

TAKE ACTION! Please put your Get Walking Day walks onto Walks Finder or alternatively send thedetails to the Led Walks Team (ledwalks@ramblers.org.uk or 0207 3398 500).

WINTER 2008Welsh

PAGE 6

PROMOTING WALKING >>>

Help Get Wales Walking

Anew team has been set up to support the LedWalks Programme, a volunteer scheme

responsible for around 500 walks every weekacross Great Britain.

Audrey Watson and Simon Barnett make upthe Led Walks Team.

They have started gathering togetherexamples of good practice in leading walks andtraining offered by groups to potential walksleaders. Audrey works from home and Simon isin Central Office and both work closely withcolleagues in Scotland and here in Wales.

“There are lots of exciting things happeningaround the country and we just don’t celebratethis enough” says Audrey, “that’s why we aretrying to visit groups to learn from the good

work they are doing and to offer any assistancethat we can.”

One priority for the new Led Walks Team willbe to identify walk leaders and communicatedirectly with them through a new, occasionalnewsletter. Look out for further information inDecember’s Walk Extra.

Simon and Audrey are also keen toencourage a variety of Led Walks, and to hearfrom groups who offer a good range of familyfriendly walks, short walks, unusual (specialinterest) walks or anything else that shows thevariety and innovation of Ramblers walks. Theycan be contacted on ledwalks@ramblers.org.uk

20 Yearsof RailRamblesIt’s a don’t-miss date for your diary! TheRamblers Cymru Rail Rambles programmecelebrates its 20th anniversary in 2009.

To mark this outstanding achievement, weare organising a weekend of celebratory walksand a special dinner in and aroundMachynlleth between 6th and 7th June 2009.It is hoped that manywalkers will stay overnight.

Please find your ownaccommodation or book aplace (hurry, there areonly 16 spaces available)at the newly refurbishedhostel in the centre ofMachynlleth. The costfor this will be £16 anight. To book,telephone Mick Gueston 01902 756530.

To find out more, lookout for a new RailRambles programmein the New Year.

Celebrationof North Wales Area’s20th BirthdayChris Ruane MP and president ofNorth Wales Area secured thisdelightful House of Commons EarlyDay Motion in celebration:

That this House congratulates North WalesArea Ramblers’ Association on its 20th

anniversary; notes that it has over 2,000members and has produced its mostcomprehensive guided walks programme forthe second half of 2008 with over 300 walksranging from short strolls, longer walks overthe lowlands, to strenuous walks andscrambles; and considers that such aprogramme is a reminder of just how manypeople enjoy walking, and how importantcatering for walkers is to the economy of NorthWales, and how essential it is that local peoplestrive to keep footpaths free of obstruction, andthat they are clearly marked and signposted.

Led Walks Update

Pass It On!New Recruitment LeafletsAre Available NowThe new recruitment leafletis now with your localGroup- so make sure youplay your part and passthem on to potential newmembers of theRamblers.

After all, new membersare the lifeblood of ourcharity - and all efforts,big and small, that areaimed at increasing ourmembership are verymuch appreciated.

New Team Follows The Leaders

Below: Led Walks Team Simon Barnett (2nd fromleft) and Audrey Watson (4th from left) with stafffrom the Wales Office

Promoting GetWalking Day withJane Davidson

Nic

k Tr

ehar

ne

It was “pure TV gold” – that’s how ourMedia Manager, Bruce Sparrow, described theappearance of Cardiff Ramblers, led byKathryn Bennett, on the ITV Wales eveningnews recently! (writes Anwen Parker).

The capital’s walkers described how walkingwith the Ramblers has changed their life, howit’s a great way to beat the credit crunch andkeep fit.

Thanks to Cardiff Ramblers on a terrificbit of TV! Thanks also to Vice ChairmanHelen Lloyd Jones for helping with thearrangements.

For many years theLower Wye Group

has held its committee andannual general meetingsin the Methodist ChurchHall in Chepstow, so itwould have beensomewhat difficult torefuse a request for aspeaker from the localRamblers to give a shorttalk to the Wesley Guild(the ladies section of theMethodist Church)!Having taken the initialtelephone request I wasduly nominated to fill theobligation.

Where do I start, Ithought. I decided to breakthe forty-minute talk into three sections; a briefhistory of the Ramblers Association, adescription of the activities of the Lower Wyegroup and, to end on a lighter vein, somephotos of recent walking holidays undertakenby the group.

I researched the history of the Ramblers onthe website and approached the RamblersCymru office for some help in putting apresentation together. Anwen and Mike came tomy rescue with a PowerPoint presentation

giving all the main piecesof information which Icould then add to withspecifics about the LowerWye Group. Because Iwanted the talk to berelatively informal I didn’tuse all the slides but diduse the information in thebody of the talk, so I amextremely grateful for thehelp this gave me inputting the presentationtogether.

Armed with all my notesand a disc full of photos Iarrived at the Hall to begreeted by a charminggroup of people who mademe very welcome. The

evening started with a brief service with thechoice of hymn – “One More Step Along theWay” – being a particularly appropriate choice!They were very interested to learn much moreabout the Ramblers’ Association and thebreadth of activities both at national and grouplevel in addition to our well-known love ofwalking. This has proved to be a very good wayof publicising our activities to a wider audienceand having got a taste for ‘public speaking’ I’mnow looking for other groups to address.

WORKING FOR WALKERS Welsh

PAGE 7

Spread the word about walking and the Ramblers’ Association and speak to local groups. Call usfor a chat about getting the walking message across and, like Dawn, you may be able to tap intosome of our useful free resources such as our presentation.

Dawn Rises To A Wesley Group

Invitation By Dawn Davies, Secretary – Lower Wye Group

Walking Into FrontRooms Across Wales

If you have tips to share withfellow walkers please send them tome – using the main contact e-mailpoint below

From Dave Rowley, Meirionnydd Ramblers:“For those of us with odd knee problems it paysto keep the knees warm on the cold windy days.I cut off the top 8 inches (20cm) of a pair ofwoollen socks and wear them over the kneesbut under my trousers. The knees stay warmand comfortable that way and it helps to reducemuscle damage. (Cold muscles tear easily). Ifyou prefer something more stylish normalelasticated sports supports do the same job butcan cost several pounds.

As most mountain jackets do not fitcomfortably around the neck. I use the easilyobtainable “Buff” around the neck. It isextremely soft, does not chaff and seals the gap

between jacket and neck against wind and rain.I find it stays in position better than a scarf. Itcan also be used to protect the neck or headfrom the sun.

For the winter walker and camper who getscold in the tent at night try this. Fill your waterbottle with boiled water and put it inside one ofyour walking socks. It makes an excellent hotwater bottle that will last up to 4 hours in thesleeping bag. Not only that, it helps to dry dampsocks.”

From John Thomas, Bridgend Ramblers:“Winter’s here so don’t forget to put a few moreitems in your already overloaded rucksack!

I will be taking my warm hat with ear muffs,waterproof and wind proof gloves and my safetyglasses (to keep the wind out of my eyes). Don’tforget the survival bag or the foil blankets if youhave them, and also think about making sure

your first aid kit is up to scratch. On the walkstake plenty of hot drinks as well as comfort food.If your drinking hose freezes up then carrywater inside your rucksack or a pocket instead.

Finally, if you go off on your own or with asmall group tell someone where you are goingand when you will be back. Don’t put a note onyour car windscreen, someone might see it andthink it’s their lucky day!

Oh, and take your mobile phone too… itcould save a long walk to the nearest housewhen you might get a signal nearer to theemergency.”

For more information on thetopics on these pages contactAnwen Parker on 029 2064 4308 or emailanwen.parker@ramblers.org.uk.

Avoid knee muscle damage… …winter warmers… survival packs…Your Top Tips

WINTER 2008Welsh

PAGE 8

BOOKS >>>

New Heritage TrailWAT’S DYKE WAYBy Pete LewisReviewed by Val Walker Jones

North Wales Area

This is the essential walking guide to thenew 61mile trail which goes through theborder between England and North Wales.The route is based on the course of Wat’sDyke, a linear earthwork thought to havebeen constructed for the Saxon rulers ofMercia to protect their boundary withNorth Wales. Starting in Shropshire, itpasses through Wrexham, ending near theRiver Dee in Flintshire.

The book is a convenient size, easily fittinginto any decent map pocket. The walkingroute is in nine linear half-day sections.Information on public transport isincluded. There are also four circular walks.

The route is predominantly a lowland walk,the terrain varying from canal towpaths inthe south to small wooded valleys andcountry lanes in the north. It passesthrough many historic towns and villages.

Each section gives exceptionally goodreferences to the points of historic interestin the area, along with photographs, someblack and white, some colour.

An excellent Christmas tree present.

Published by Alyn Books £5.99

www.kittiwakebooks.comWalk Guides by variousauthorsReview by James Norman

Kittiwake Books have a new website toadvertise their selection of walks-guidesand updated books. The website greets youwith a simple easy to use format andlightening speed loading times, cutting outthe annoying wait that many other websitesare dogged with. Sensibly avoiding a Northor South Wales locality selector, instead theviewer can choose to view guides focusingon North, South and the equally asimportant Mid Wales. All the basicinformation – location, number of pages,and (a pleasantly cheap!) price tag of eachguide are featured as well as a sample mapof the walks included. This enables you tobuy Kittiwake guides at any time or placewith your debit/credit card – quickly, easilyand safely.

Published by Kittiwake Books – from £3.95

Ffordd y Tylwyth Teg / Wayof the FairiesBy Martin SmithReviewed by Anwen Parker

The booklet describes a walking journeystarting in the Dare Valley and then aroundthe Rhondda valleys. This is your chance tosee the beauty of the area amidst itsindustrial heritage. The circular walkstarting from Aberdare station covers 30miles and can be completed in three stagestaking advantage of the regular train servicethat serves Aberdare, Ton Pentre andTreherbert.

£4.00 plus 50p postage and packing from 40 Springfield Gardens, Hirwaun. CF44 9LY oremail martinswalks@aol.com.

Cambrian TrailwaysThese easy to use booklets have beenproduced by the Cambrian RailwaysPartnership. A series of four short walkshave been designed to promote car-freewalks in the Mid Wales area. To pick up yourcopy call 01654 700120 or download fromwww.thecambrianline.co.uk.

On This MountainEssays on Ten WelshMountains by various writers,images by Ray WoodReview by James Norman

Don’t let the title mislead you – ‘On ThisMountain’ is not so much a novel about asingle mighty mountain but a collection ofshort, sumptuous essays.

Inspired by Dr. Angharad Price’s ‘O! Tyn yGorchudd’ (a masterpiece in Welsh prose),the ten essays fuse together and form acelebration of Welsh peaks.

Each of the writers commands his/her ownsection with such vigour that even a smallclimb is shown to be very attractive to thereader and gives out an important message– that walking can be enjoyed by anyone.No matter how steep the climb may be,there is a mountain for everyone.

The vibrant photographs are magicallycaptured by Ray Wood and are a real feastfor the eyes. Stunning colours, interestingangles with passionate snippets from eachwriter’s memories are an incentive to thereader to not only enjoy the book from thecomfort of the armchair but also toexperience at first hand the beauty of theWelsh outdoors – and to hopefully find apeak that you can proudly claim as yourown special mountain.

Published in 2008 by Gomer Press, – £19.99.

GAEAF 2008

TUDALEN 8

Y

LLYFRAU >>>

Llwybr Treftadaeth NewyddLLWYBR CLAWDD WATGan Pete LewisAdolygiad gan Val Walker JonesArdal Gogledd Cymru

Dyma’r arweinlyfr cerdded hanfodol i’rllwybr 61 milltir newydd sy’n croesi’r ffinrhwng Lloegr a Gogledd Cymru. Mae’rllwybr yn seiliedig ar lwybr Clawdd Wat,gwrthglawdd llinol y credir iddo gael ei greuer mwyn i reolwyr Sacsonaidd Mersiaamddiffyn eu ffin â Gogledd Cymru. OSwydd Amwythig, mae’n pasio trwyWrecsam ac yn gorffen ger Afon Dyfrdwy ynSir y Flint.

Mae’r llyfr o faint hylaw, ac yn ffitio’nhawdd i unrhyw boced mapiau gwerthchweil. Mae’r llwybr cerdded mewn 9 adranlinol sy’n cyfateb i hanner diwrnod yr un.Mae’n cynnwys gwybodaeth amdrafnidiaeth gyhoeddus. Mae pedair taithgylch hefyd.

Taith trwy’r iseldir yw hon gan fwyaf, a’r tiryn amrywio rhwng llwybrau halio camlesiyn y de i ddyffrynnoedd bach coediog alonydd gwledig yn y gogledd. Mae’n pasiotrwy lawer o drefi a phentrefi hanesyddol.

Mae pob adran yn rhoi cyfeiriadaueithriadol o dda at y mannau o ddiddordebhanesyddol yn yr ardal, ynghyd â lluniau,rhai’n ddu a gwyn, a rhai mewn lliw.

Anrheg ardderchog i’w rhoi dan y goedenNadolig.

Cyhoeddir gan Lyfrau Alyn £5.99

www.kittiwakebooks.comTywyslyfrau Cerdded ganamrywiol awduronAdolygiad gan James Norman

Mae gan Kittiwake Books wefan newydd ihysbysebu eu casgliad o dywyslyfraucerdded a llyfrau wedi’u diweddaru. Mae’rwefan yn eich cyfarch gyda diwyg syml,hawdd ei ddefnyddio ac amserau llwythocyflym, sy’n gwneud i ffwrdd â oedibondigrybwyll sy’n bla ar gynifer owefannau eraill. Yn gall iawn, mae’n osgoidewiswr lleoliad Gogledd neu Dde Cymru,yn hytrach gall y gwyliwr ddewis gweldarweiniadau sy’n canolbwyntio ar yGogledd, y De a’r Canolbarth, sydd lawnmor bwysig. Mae’r wefan yn cynnwys hollwybodaeth sylfaenol – lleoliad, nifer ytudalennau, a phris (hynod rad!) pobarweiniad yn ogystal â map sampl o’rteithiau a gynhwysir. Mae hyn yn caniatáu ichi brynu tywyslyfrau Kittiwake ar unrhywadeg neu yn unrhyw le gyda’ch cerdyndebyd/credyd – yn gyflym, hawdd a diogel.

Cyhoeddir gan Kittiwake Books – o £3.95

Ffordd y Tylwyth Teg / Wayof the FairiesGan Martin SmithAdolygiad gan Anwen Parker

Mae’r llyfryn yn disgrifio taith gerdded sy’ndechrau yng Nghwm Dâr ac yna o gwmpascymoedd Rhondda. Dyma’ch cyfle i weldprydferthwch yr ardal ymysg ei threftadaethddiwydiannol. Mae’r daith gylch, sy’ndechrau o orsaf Aberdâr, yn 30 milltir o hyda gellir ei chyflawni mewn tair rhan ganelwa ar y gwasanaeth trên rheolaidd sy’ngwasanaethu Aberdâr, Ton Pentre aThreherbert.

£4.00 a 50c o gludiant o 40 Springfield Gardens, Hirwaun. CF44 9LY neu e-bost martinswalks@aol.com.

Cambrian TrailwaysMae’r llyfrynnau hawdd eu defnyddiohyn wedi eu cynhyrchu gan BartneriaethRheilffyrdd Cambria. Mae cyfres o bedairtaith fer wedi ei chynllunio i hyrwyddoteithiau heb geir yn y Canolbarth. Iarchebu copi, ffoniwch 01654 700120neu gallwch eu hislwytho owww.thecambrianline.co.uk.

On This MountainTraethodau ar Ddeg oFynyddoedd Cymru ganamrywiol awduron, lluniaugan Ray WoodAdolygiad gan James Norman

Peidiwch â gadael i’r teitl eich camarwain –nid nofel mo ‘On This Mountain’ (fersiwnSaesneg o ‘Y Mynydd Hwn’), ond casgliad oysgrifau byr a moethus.

Mae’r deg ysgrif, a ysbrydolwyd gangampwaith Dr Angharad Price ‘O! Tyn yGorchudd, yn cyfuno i greu dathliad obegynau Cymru.

Mae pob un o’r awduron yn rheoli eih/adran ei hun mor egnïol fel bod hyd ynoed llethr fach yn ymddangos yn ddeniadoli’r darllenydd, ac yn rhoi neges bwysig - ygall unrhyw un fwynhau cerdded. Faintbynnag mor serth bo’r llethr, mae ynafynydd i bawb.

Mae lluniau bywiog Ray Wood yn hudol acyn wledd go iawn i’r llygaid. Mae’r lliwiausyfrdanol, a’r onglau diddorol gyda darnauangerddol o atgofion pob awdur ynanogaeth i’r darllenydd nid yn unig ifwynhau’r llyfr o gysur y gadair freichiau,ond hefyd i brofi prydferthwch mannauagored Cymru - a chyda lwc, dod o hyd igopa i’w hawlio’n falch fel eich mynyddarbennig eich hun.

Cyhoeddwyd yn 2008 gan Wasg Gomer - £19.99

“Aur teledu”, dyna ddisgrifiad ein Rheolwr yCyfryngau, Bruce Sparrow, ymddangosiadCerddwyr Caerdydd dan arweinyddiaethKathryn Bennett, ar newyddion min nos ITVCymru’n ddiweddar! (medd Anwen Parker).

Soniodd cerddwyr y Brifddinas sut maecerdded gyda’r Cerddwyr wedi newid eubywydau, bod cerdded yn ffordd ardderchog iguro’r wasgfa ariannol a chadw’n heini.

Diolch i Gerddwyr Caerdydd am ddarnarbennig o deledu! Diolch hefyd i’r Is-gadeirydd Helen Lloyd Jones am helpugyda’r trefniadau.

Ers llawer blwyddynmae Grwp Gwy Isaf

yn cynnal cyfarfodyddpwyllgor a chyfarfodyddblynyddol yn NeuaddEglwys y Methodistiaidyng Nghas-gwent fellyanodd fyddai gwrthod caisam siaradwr o’r Cerddwyrlleol i roi anerchiad byr iUrdd Wesle (adranchwiorydd yr Eglwys yMethodistiaid)! Gan mai fidderbyniodd y caisgwreiddiol dros y ffôn, cesfy enwebu i gyflawni’rymrwymiad.

“Ble mae dechrau”oedd fy meddwl cyntaf.Penderfynais y byddai tri phen i’r anerchiaddeugain munud; crynodeb o hanes Cymdeithasy Cerddwyr, disgrifiad o weithgareddau grwpGwy Isaf ac, er mwyn gorffen ar nodynysgafnach, rhai lluniau o wyliau cerddeddiweddar y grwp.

Ymchwiliais i hanes y Cerddwyr ar y wefan agofynnais i Swyddfa Cerddwyr Cymru amgymorth i roi cyflwyniad at ei gilydd. CamoddAnwen a Mike i’r adwy gyda chyflwyniad

PowerPoint oedd yn rhoi’rprif ffeithiau a gallwn iwedyn ychwanegumanylion am Grwp GwyIsaf. Gan fy mod i am roisgwrs gymharol anffurfiol,wnes i ddim defnyddio’rsleidiau i gyd onddefnyddiais y wybodaethyng nghorff y sgwrs, fellyrwy’n ddiolchgar iawn amy cymorth roddodd hyn i fiwrth lunio’r cyflwyniad.

Gyda fy holl nodiadau, allond disg o luniau,cyrhaeddais y Neuadd lleces i groeso gwresog gangriw hyfryd o bobl.Dechreuodd y noson gydagwasanaeth byr a’r dewis o

emyn – One More Step Along The Way – ynarbennig o gymwys! Roedd diddordeb mawrganddyn nhw i ddysgu rhagor am Gymdeithas yCerddwyr a’i gweithgareddau yn lleol ac ar lefelgrwpiau yn ogystal â’n cariad adnabyddus atgerdded. Mae hyn wedi profi’n ffordd dda iawn oroi cyhoeddusrwydd am ein gweithgareddau igynulleidfa ehangach a chan fy mod i bellachwedi cael blas ar siarad cyhoeddus, rwy’nchwilio am grwpiau eraill i’w hannerch.

GWEITHIO AR RHAN CERDDWYR

TUDALEN 7

Y

Rhowch y gair ar led am gerdded a Chymdeithas y Cerddwyr a siaradwch â grwpiau lleol. Rhowchalwad i ni os ydych chi am gael sgwrs am drosglwyddo’r neges am gerdded ac fe allech chi, felDawn, ddefnyddio rhai o’n hadnoddau defnyddiol am ddim fel ein cyflwyniad.

Dawn yn Derbyn Gwahoddiad

Wesle Gan Dawn Davies, Ysgrifennydd – Grwp Gwy Isaf

Cerdded I Mewn I Ystafell-oedd Blaen Ledled Cymru

Os oes gennych chi gynghorion i’wrhannu gyda’ch cyd-gerddwyr, awnewch chi eu hanfon ataf i – ganddefnyddio’r prif gyfeiriad cyswllte-bost isod, os gwelwch yn dda?

Oddi wrth Dave Rowley,Cerddwyr Meirionnydd:“I’r rheiny ohonom ni sydd â phroblemau rhyfeddgyda’n pen-gliniau, mae’n werth eu cadw nhw’ngynnes ar ddiwrnodau oer, gwyntog. Torrais 8modfedd (20cm) uchaf pâr o sanau gwlân i ffwrdd acrwy’n eu gwisgo nhw dros fy mhen-gliniau ond o danfy nhrowsus. Mae’n cadw’r pen-gliniau’n gynnes achyfforddus ac yn helpu i leihau difrod i’r cyhyrau.(Mae cyhyrau oer yn rhwygo’n haws). Os oes gwellgennych chi rywbeth mwy ffasiynol, mae cynhalwyrchwaraeon ag elastig yn gwneud yr un gwaith ond yngallu costio nifer o bunnoedd.

Gan nad yw’r rhan fwyaf o siacedi mynydd ynffitio’n gyfforddus o amgylch y gwddf, rwy’n gwisgo“Buff” (tiwb di-sêm o ddefnydd mae’n hawdd caelhyd iddo) am fy ngwddf. Mae’n feddal iawn, dyw e

ddim yn rhathu, ac mae’n selio’r bwlch rhwng fysiaced a ‘ngwddf yn erbyn y gwynt a’r glaw. Yn fymhrofiad i, mae’n aros yn ei le’n well na sgarff.Gallwch chi hefyd ei ddefnyddio i warchod y penneu’r gwddf rhag yr haul.

Os ydych chi’n hoff o wersylla neu gerdded yn ygaeaf, ond yn teimlo’r oerfel yn y babell gyda’r nos,rhowch gynnig ar hyn. Llenwch eich potel ddwr â dwrberwedig a’i rhoi y tu mewn i un o’ch esgidiaucerdded. Mae’n gwneud potel ddwr poeth ardderchog,ac mae’n cadw ei gwres am hyd at bedair awr yn ysach gysgu. Nid yn unig hynny, ond mae hefyd ynhelpu i sychu sanau gwlyb.”

Oddi wrth John Thomas,Cerddwyr Pen-y-bont ar Ogwr:“Mae’r gaeaf wedi cyrraedd felly peidiwch ag anghofiorhoi ychydig o eitemau ychwanegol yn eich sachdeithio, faint bynnag byddwch chi wedi eigorlwytho’n barod!

Byddaf i’n mynd â het gynnes gyda chlustgapiau,menig diddos sy’n cadw’r gwynt allan, a fy sbectoldiogelwch (i gadw’r gwynt allan o fy llygaid). Peidiwchag anghofio’r sach oroesi neu’r blancedi ffoil os oes

rhai gennych chi, ac ystyriwch sicrhau bod eich citymgeledd yn cynnwys popeth y dylai. Ar y teithiaucerdded, ewch â digon o ddiodydd poeth yn ogystal âbwyd cysur. Os bydd eich pibell yfed yn sychu, ynacariwch ddwr yn eich sach deithio neu mewn pocedyn lle.

Yn olaf, os byddwch chi’n mynd i ffwrdd ar eich peneich hun neu gyda grwp bach, cofiwch ddweud wrthrywun i ble rydych chi’n mynd a phryd fyddwch chi’ncyrraedd nôl. Peidiwch â rhoi nodyn ar ffenestr flaeneich car, gallai rhywun ei weld a meddwl bod yNadolig wedi cyrraedd yn gynnar iddyn nhw.

O, ac ewch â’ch ffôn symudol hefyd… fe allaiarbed taith gerdded hir i’r ty agosaf os oes signal ynnes at y ddamwain.

Am fwy o wybodaeth am ypynciau ar y tudalennau hyncysylltwch ag Anwen Parker ar029 2064 4308 neu e-bostiwchanwen.parker@ramblers.org.uk

Osgoi difrodi cyhyrau’r ben-glin……cynheswyr gaeaf… pecynnau goroesi… Eich Cynghorion Campus

Bydd Diwrnod Ewch amDro ar 30 Mai 2009, felly

dechreuwch gynllunio nawri’w wneud yn fwy ac yn wellna’r digwyddiad sefydlu eleni!

Lansiwyd Diwrnod EwchAm Dro gan Gymdeithas yCerddwyr i annog mwy o bobli fod yn iachach trwy wneudcerdded yn rhan reolaidd o’ubywyd pob dydd. AethCerddwyr Cymru ati i drefnubws cerdded a chynhyrchumap o daith gerdded 30munud ar gyfer gwyllenyddiaeth y Gelli Gandryll.

Gyda’ch cymorth chi,gallwn ni sicrhau bod pawb yng Nghymru’ngwybod am y diwrnod arbennig hwn ac yn cael y cyfle iymuno â thaith gerdded gyda’r Cerddwyr. Beth am ymuno yn y dathlu a threfnutaith gerdd Diwrnod Ewch Am Dro i’ch Grwp lleol?

Mae ein haelodau’n dweud wrthym mai’r teithiau mwyaf poblogaidd yw’r rhai byrrach, felly beth amgymryd tro poblogaidd o’ch Rhaglen Teithiau Byr – dywedwch rhwng rhyw ddwy filltir a phump – asefydlu Diwrnod Ewch Am Dro ar gyfer eich grwp?

GWEITHREDWCH! A wnewch chi roi eich teithiau Diwrnod Ewch am Dro ar y Cyrchwr TeithiauCerdded, os gwelwch yn dda? Os yw’n well gennych, gallwch anfon y manylion at y Tîm Teithiau Tywys(ledwalks@ramblers.org.ukneu 0207 3398 500).

GAEAF 2008

TUDALEN 6

Y

HYRWYDDO CERDDED >>>

Helpwch Gael Cymru i Gerdded

Mae tîm newydd wedi ei sefydlu i gefnogi’rRhaglen Teithiau Tywys, cynllun

gwirfoddol sy’n gyfrifol am tua 500 o deithiaucerdded bob wythnos ledled Prydain.

Audrey Watson a Simon Barnett yw’r TîmTeithiau Tywys.

Maen nhw wedi dechrau casglu enghreifftiauo arfer da o ran arwain teithiau a’r hyfforddianta gynigir gan grwpiau i ddarpar arweinwyrteithiau. Mae Audrey’n gweithio o gartref aSimon yn y Swyddfa Ganolog ac mae’r ddau’ngweithio’n agos â chydweithwyr yn yr Alban acyma yng Nghymru.

“Mae llawer o bethau cyffrous yn digwyddledled y wlad a ‘dyn ni ddim yn eu dathlu’nddigonol” medd Audrey, “dyna pam rym ni’nymdrechu i ymweld â grwpiau i ddysgu oddiwrth y gwaith da maen nhw’n ei wneud ac igynnig unrhyw gymorth y gallwn ni.”

Un flaenoriaeth i’r Tîm Teithiau Tywysnewydd fydd adnabod arweinwyr teithiau achyfathrebu’n uniongyrchol â nhw trwygylchlythyr achlysurol newydd. Edrychwch ynWalk Extra mis Rhagfyr i gael rhagor owybodaeth.

Mae Simon ac Audrey hefyd yn awyddus iannog amrywiaeth o Deithiau Tywys, ac iglywed gan grwpiau sy’n cynnig amrywiaethdda o deithiau sy’n addas ar gyfer teuluoedd,teithiau byr, teithiau anarferol (diddordebarbennig) neu unrhyw beth arall sy’n dangosamrywiaeth ac arloesedd teithiau’rCerddwyr. Gallwch gysylltu â nhw arledwalks@ramblers.org.uk

Dathlu Pen-blwydd Ardal yGogledd yn 20 oed.Sicrhaodd Chris Ruane AS, LlywyddArdal y Gogledd, y Cynnig Cynnar-yn-y-dydd hwn yn Nhy’r Cyffrediner mwyn dathlu’r achlysur:

Bod y Ty hwn yn llongyfarch Ardal GogleddCymru Cymdeithas y Cerddwyr ar gyrraedd

ei ugainmlwyddiant; yn nodi bod ganddi dros2,000 o aelodau a’i bod wedi cynhyrchu eirhaglen teithiau cerdded fwyaf ar gyfer ailhanner 2008 gyda mwy na 300 o deithiaucerdded, yn amrywio o droeon byr, troeon hwydros yr iseldir, i deithiau ymdrechgar asgrialfeydd; ac yn ystyried bod rhaglen o’r fathyn ei hatgoffa faint o bobl sy’n mwynhaucerdded a pha mor bwysig yw cerdded ieconomi Gogledd Cymru a pha mor hanfodolyw i bobl leol ymdrechi i gadw llwybrau troedyn rhydd o rwystrau, a’u bod wedi eu nodi’namlwg gydag arwyddbyst clir.

Diweddariad Teithiau Tywys

Pasiwch Hi ’Mlaen!Taflenni Recriwtio NewyddAr Gael NawrMae’r daflen recriwtionewydd bellach gyda’chGrwp lleol, felly gwnewchyn siwr eich bod chi’ngwneud eich rhan ac yneu trosglwyddo i aelodaunewydd o’r Cerddwyr.Wedi’r cwbl, aelodaunewydd yw anadl einioesein helusen ac rydymni’n gwerthfawrogi’nfawr pob ymdrech, fawrneu fân sydd â’r nod ogynyddu einhaelodaeth.

Tîm Newydd yn Dilyn yr Arweinwyr

Isod: Tîm Teithiau Tywys Simon Barnett (ail o’rchwith) ac Audrey Watson (pedwerydd o’r chwith)gyda staff o Swyddfa Cymru.

Hyrwyddo DiwrnodEwch am Dro gydaJane Davidson

Nick Treharne

20 Mlyn-edd o Droeon Trên Dyddiad i’ch dyddiaduron Bydd rhaglenTroeon Trên Cerddwyr Cymru’n dathlu 20mlynedd yn 2009.Er mwyn nodi’r garreg filltir nodedig hon,rydym yn trefnu penwythnos o deithiaucerdded i ddathlu a chinio arbennig ymMachynlleth a’r ardal rhwng 5 a 7 Mehefin2009. Gobeithio bydd llawer o gerddwyr ynaros dros nos.Bydd angen i chi drefnueich llety eich hun neuarchebu lle (brysiwch, dimond 16 lle sydd ar gael) ynyr hostel yng nghanolMachynlleth, syddnewydd ei hadnewyddu.Y gost am aros yma fydd£16 y noson. I archebu,ffoniwch Mick Guest ar01902 756530.I wybod rhagor, cadwchlygad yn agored argyfer rhaglen TroeonTrên newydd yn yflwyddyn newydd.

Golchi Traed Alarch? Neu gario glo i Fflint, dyna ddaeth i’m meddwlpan gefais wahoddiad i fynd i Hokkaido, ynys fwyaf gogleddol

Siapan, i siarad am lwybrau troed.

Wrth gwrs, roeddwn i wrth fy modd i gael cyfle i sôn wrth gynulleidfaryngwladol ddylanwadol am waith Cerddwyr Cymru. Ond pam fyddai gwladfodern â golygfeydd mor syfrdanol, poblogaeth sy’n frwd dros gerdded, abrwdfrydedd plentyn bron dros fyd natur, yn dod â chynrychiolydd oGymru hanner ffordd ar draws y byd i siarad amlwybrau troed?

Roedd yr ateb yn syml. Hyd yn oed ar ochr arally byd, mae meddwl mawr o’r gwaith maeCymdeithas y Cerddwyr wedi ei wneud yn ystod y70 mlynedd ddiwethaf dros fynediad ymMhrydain. Roedd y mudiad mynediad sy’ndatblygu ar hyn o bryd yn Siapan yn cydnabod einhymdrechion ac yn ein hystyried yn gynghreiriaidnaturiol ac yn ysbrydoliaeth yn y cyfnod cynnarhwn wrth iddyn nhw ddatblygu eu rhwydwaithllwybrau troed eu hunain.

Roedd yr orchwyl yn syml, ‘rhoi prif anerchiad i “Fforwm Llwybrau TroedRhyngwladol” yn Hokkaido am hanes y mudiad mynediad ym Mhrydain agwaith Cymdeithas y Cerddwyr. Y syniad oedd cynghori mudiadaugwirfoddol lleol a swyddogion llywodraeth leol ynglyn â’r ffordd orau igydweithio gyda’u partneriaid i greu rhwydwaith o lwybrau troed arHokkaido. Mae hyn yn dipyn o dasg gan nad yw’r cysyniad o ‘lwybrau troed’yn bodoli yn Siapan ar hyn o bryd. Dyma’r rheswm dros eu penderfyniad igeisio cyngor awdurdod pennaf y byd ar ‘hawliautramwy’… eu geiriau nhw, nid fy rhai i!

Trefnwyd y digwyddiad, y cyntaf o’i fath ynHokkaido, gan Lywodraeth Hokkaido, Cyngor SirShiribeshi, Cyngor Tref Kuromatsunai gyda

chydweithrediad busnesau lleol a mudiadau gwirfoddol lleol megisEcoNetwork. Sefydlwyd y Fforwm i helpu i sefydlu’r llwybrau troed cyntafo rwydwaith cynhwysfawr ar gyfer y dyfodol. Ar hyn o bryd, dim ond

pedwar llwybr 10km o hyd sy’n bodoli ar yr ynysac yn ystod fy ymweliad, ces i’r fraint o gerddeddau o’r rhain gyda fy ngwesteiwyr. Roedd hwn yngyfle arbennig i weld prydferthwch cefn gwladSiapan drosof fi fy hunan ac roedd croesobrwdfrydig pobl Siapan heb ei ail… roedden nhwhyd yn oed wedi llwyddo i fewnforio tipyn odywydd traddodiadol Cymreig – fe arllwysodd âglaw trwy’r adeg.

Roedd y daith yn llwyddiant mawr ac ersdychwelyd adref, mae fy mhrofiadau yn Siapanwedi rhoi syniad gwefreiddiol i fi o ba mor bell

mae ein mudiad ni wedi dod ers y dyddiau cynnar hynny ar Kinder Scout.Gobeithio bydd peth o’r gwaith a wnes i yn Siapan yn helpu’r mudiadmynediad yno i osgoi rhai o’r peryglon y daethom ni ar eu traws, ond bethbynnag ddigwydd, hoffwn eich gadael gydag un myfyrdod olaf o’m taith,sef faint o barch sydd i waith y Cerddwyr nid yn unig yma ym Mhrydain,ond o amgylch y byd. Rhywbeth y tynnais i sylw fy ngwesteiwyr yn Siapanoedd mai i chi, ein haelodau a gwirfoddolwyr, mae’r diolch am lawer iawno’r gwaith hwn.

GWEITHIO AR RHAN CERDDWYR

TUDALEN 5

Y

Cerdded arGodiad HaulMike Mills sy’n trafod ei ymweliad diweddar â Siapan i siaradyn y Fforwm Llwybrau Troed Rhyngwladol yn Hokkaido.

Mike yn y Cysegr Shinto yn Hokkaido

Uchod: Mike yn edrych ar y pedwar llwybr 10cilometr newydd.

Dde: Tywydd wedi’i fewnforio o Gymru’n methulladd yr ysbryd!

“…mae meddwl mawr o’r

gwaith mae Cymdeithas y

Cerddwyr wedi ei wneud

dros fynediad.”

GAEAF 2008

TUDALEN 4

Y

Mae llawer ohonoch chi wedi gofyn amgymorth i ddelio â newidiadau i lwybraucyhoeddus – felly dyma rai cynghorion

defnyddiol rhag ofn i chi ddod ar drawsgorchymyn llwybrau yn eich ardal.

Cofiwch, os bydd unrhyw amheuon gennychchi ynglyn â pha mor gyfreithlon yw newid ilwybr troed, dylech chi gysylltu bob tro â’rawdurdod lleol perthnasol. Er bod y rhwydwaithhawliau tramwy cyhoeddus yn newid yn barhaol,mae hefyd yn bwysig ei wneud trwy’r brosesgyfreithiol briodol, sy’n rhoi cyfle i chi fynegi eichbarn, ac i eraill fynegi eu barn hefyd.

Dyma’r mathau mwyaf cyffredin o orchmynionllwybrau cyhoeddus:

Gorchmynion Llwybrau a wnaed dan DdeddfPriffyrdd 1980QAdran 26 – gorchymyn creu llwybr cyhoeddus

newydd – gwneir gan awdurdod pan fydd ynymddangos bod angen llwybr newydd.

QAdran 118 – gorchymyn dileu llwybrcyhoeddus – gwneir gan awdurdod i gaullwybr pan fydd yn ymddangos yn gyfleus cau’r llwybr ar y sail nad oesei angen i’w ddefnyddio gan y cyhoedd.

QAdran 119 – gorchymyn dargyfeirio llwybr – gwneir gan awdurdodpan fydd yn fodlon bod dargyfeirio’r llwybr yn gyfleus er budd naill ai’rcyhoedd neu berchennog, daliwr prydles neu ddeiliad y tir mae’r llwybryn ei groesi. Rhaid bod yr awdurdod hefyd yn fodlon nad yw’rdargyfeirio’n newid unrhyw bwynt terfyn ar y llwybr, ond i fan arall aryr un briffordd, neu briffordd arall sy’n cysylltu â hi, ac sydd yr un morgyfleus i’r cyhoedd. Mae’n rhaid i’r llwybr beidio â bod yn llai cyfleus i’rcyhoedd mewn gwirionedd o ganlyniad i’r dargyfeirio, a rhaid hefydystyried effaith y dargyfeirio ar fwynhad y cyhoedd o’r llwybr cyfan.

Dros y blynyddoedd, ychwanegwyd at ddarpariaethau sylfaenol Adrannau118 ac 199 Deddf Priffyrdd 1980, a bellach gellir gwneud gorchmynion amnifer o resymau ychwanegol.QDan adrannau 118A ac 119A, rhoddir pwerau i awdurdodau i wneud

gorchmynion i gau neu ddargyfeirio llwybrau sy’n croesi rheilffyrdd.QDan adrannau 119B ac 119B, rhoddir pwerau i awdurdodau i gau

neu ddargyfeirio llwybrau at ddibenion atal trosedd (ond dim ondmewn ardaloedd a ddynodwyd yn arbennig gan yr YsgrifennyddGwladol) neu am resymau diogelwch ysgol; ac,

QYn ei dro, pan ddaw’r adran berthnasol o Ddeddf Cefn Gwlad a HawliauTramwy i rym, bydd yn bosibl defnyddio adran 119D i ddargyfeiriollwybrau er mwyn diogelu Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig.

Mae mathau eraill o orchmynion, wrth gwrs, er enghraifft y rhai agyhoeddir dan Ddeddf Cynllunio Gwlad a Thref neu’r rhai a wneir danadran 116 o Ddeddf Priffyrdd 1980.

Ymdriniaf â’r rhain mewn nodau cyngor yn y dyfodol neu yn fyngweithdai hyfforddiant. Edrychwch yn y Dyddiadur am ddyddiadaugweithdai – neu cysylltwch â Mike ar mike.mills@ramblers.org.ukneu029 2064 4308 i gael rhagor o gyngor.

DEISEB: Sbariwch funud i lofnodi ein deiseb i ddiddymu

adrannau 53 i 56 o Ddeddf Cefn Gwlad a Hawliau Tramwy

200 sy’n galw am ddileu’r dyddiad terfyn o 2026. Mae angen i

ni weithredu i helpu i achub llwybrau gwerthfawr ein gwlad.

Dyma’r ddolen: http://petitions.pm.gov.uk/repeal2026/

LLWYBRAU >>>

Sut I… gyda Mike Mills

Delio â Gorchmynion Llwybrau aNewidiadau i’r Rhwydwaith

Staff yn archwilio llwybr dargyfeiriad arfaethedig yn Sir Gaerfyrddin

Am fwy o wybodaeth am ypynciau ar y tudalennau hyncysylltwch ag Mike Mills ar 029 2064 4308 neu e-bostiwchmike.mills@ramblers.org.uk.

Sut ddechreuoch chi gerdded, a pham mae’narbennig nawr?Pan symudais i bentref gwledig a llwybrau cyhoeddus o’ihamgylch, roeddwn i’n ei chael yn anodd iawn i fwynhau cerddedyng nghefn gwlad am fod cynifer o lwybrau wedi eu rhwystro. Panroedd gwaith llawn amser yn golygu na allwn i ddianc i gerdded yny bryniau, dechreuais i gerdded yn lleol, ond mewn gwirionedd,cerdded ar rostir, ar y bryniau neu ar yr arfordir sy’n fy nenu o hyd,lle mae’r ymdeimlad o ryddid ac awyr agored gymaint yn fwy.

Pam wnaethoch chi ymuno â’r Cerddwyr?Roeddwn i’n teimlo fel bod rhaid i mi weithio i agor llwybrau oeddwedi eu cau a dim ond profiad a gwybodaeth Cymdeithas yCerddwyr fyddai’n rhoi’r arbenigedd angenrheidiol i fi i gyflawnihynny. Mae’n well gen i gydweithio â’r swyddogion HawliauTramwy sy’n gwneud gwaith mor arbennig yn fy ardal i – sef Powysa Pharc Cenedlaethol y Bannau. Ond wrth gwrs, mae ’naachlysuron pan mae’n rhaid crybwyll enw’r Cerddwyr.

P’un yw eich hoff le i fynd i gerdded?Ardal y Llynnoedd, Llwybr Arfordir De-Orllewin Lloegr, a BryniauDe Swydd Amwythig – lle rwy’n byw nawr.

Who’s your dream walking partner?Renée Fleming – oes rhaid rhoi rheswm?

Oes gennych chi hoff ddarn o offer cerdded?GPS a chamera - ond mae mapiau Explorer yn anhepgoroherwydd eu manylder a’r hyn gallwch chi ei ddysgu oddiwrthyn nhw ar hyd y ffordd.

Beth hoffech chi ei gyflawni gyda’r Cerddwyr?Byddai’n dda pe bai oedran a chefndir cerddwyr yn fwy amrywiol. Arhyn o bryd, mae’r rhan fwyaf o gerddwyr yn wyn, dosbarth canol achanol oed, ond rwy’n credu, ar wahân i effeithiau corfforol llesolcerdded sy’n ddigon adnabyddus, dyw’r lles meddyliol a’r manteisioncymdeithasol mae’n eu cynnig ddim yn cael cymaint o sylw. Mae’nymddangos i fi bod llawer o bobl ifanc sy’n byw mewn dinasoeddneu’n dod o gefndiroedd ethnig eraill yn colli cyfle i ehangu eucysylltau cymdeithasol a’u dinasyddiaeth ac rwy’n meddwl y byddaigwneud rhagor i’w hannog nhw i ddod yn gerddwyr rheolaidd ynfuddiol i ni i gyd.

Fel arall, wrth gwrs byddwn i’n hoffi rhoi terfyn ar rwystro llwybrau.Mae’r rhan fwyaf o’r ddeddfwriaeth gyda ni, ac mae digon o aelodau’ngweithio ar y broblem i helpu i gyflawni hyn, ond bydd awdurdodaupriffyrdd yn ei chael hi’n anodd bob amser i ddod o hyd i ddigon oarian ar gyfer y dasg felly mae’n rhaid bod yn wyliadwrus a gwarchodac, os oes modd, helpu i gynyddu cyllidebau cefn gwlad cynghorau.

GWEITHIO AR RHAN CERDDWYR

TUDALEN 3

Y

Lansio LlwybrTreftadaethClawdd WatM

ae Llwybr Treftadaeth Clawdd Wat yncysylltu Llanymynech, ym Mhowys, a Maes-

glas ger Treffynnon, ac yn dilyn llwybrgwrthgloddiau amddiffynnol hynafol.

Cafodd ei agor yn swyddogol gan WeinidogLlywodraeth y Cynulliad dros yr Amgylchedd,Cynaladwyedd a Thai, Jane Davidson AC, ar dirNeuadd Erddig, Wrecsam, ar 11 Medi 2008.Dywedodd Cadeirydd Cymdeithas Clawdd Wat,Ron Williams: “Mae wedi cymryd amser hir, ondmae wedi ei agor yn swyddogol o’r diwedd agobeithio bydd yn boblogaidd gyda cherddwyr athrigolion lleol ar hyd y ffordd a gobeithio y dawâ llawer o fudd i’r ardal.

“Hoffwn i hefyd fanteisio ar y cyfle i ddiolch i’rawdurdodau lleol ar hyd y llwybr am eucefnogaeth trwy gydol y prosiect.”

PROFFIL >>>

Gweledigaeth Bob yw annogamrywiaeth o gerddwyrBob Seabrook yw Ysgrifennydd LlwybrauCyhoeddus Cerddwyr Powys; esboniodd wrth YCerddwr sut mae’n teimlo ynglyn â cherdded.

Bob Seabrook

Jane Davidson yn agor Llwybr Treftadaeth Clawdd Wat –ar y chwith iddi mae Conor Kendrick, disgybl yn Ysgol ySantes Fair Rhiwabon, a gynlluniodd y nod llwybr

Gweithio gyda phartneriaid yw un othemâu pwysig ein gwaith ar gyfer y dyfodol.Fel y dywedodd (bron a bod) Tom Franklin,ein Prif Weithredwr: rydym am i Gymru (aPhrydain) fod yn lle y bydd pobl yn dewismynd i gerdded – a lle mae’n hawdd aphleserus gwneud hynny. Credwn y byddwnni o ganlyniad yn fwy hapus ac yn iachachmewn cymunedau sy’n gryfach yngymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol.Dyma’r weledigaeth yn y Strategaeth newyddAwyr Iach, Daear Gadarn. Mae hon mewngwirionedd yn her i ni ein hunain, a dim ondein dychymyg sy’n cyfyngu ar y dewisiadau.

Gwirfoddolwyr sy’n ymgymryd â llawer o’rgweithgareddau hyn ac rydym yn awyddusiawn i glywed eich barn yn ein harolwg iwirfoddolwr ar www.ramblers.org.uk/waleserbyn 19 Ionawr 2009. Yma yng Nghymru,mae mynediad i gefn gwlad yn parhau i fod ynfaes diddordeb allweddol i’r Cynulliad. Iddangos hyn, mae ymrwymiad isicrhau bod yna “fynediadcynaliadwy, eang a chyfartal igefn gwlad a’r arfordir…”*Byddwn yn ceisio dalLlywodraeth y Cynulliad ynatebol ar hyn a’u cefnogi nhw aphartneriaid i wireddu’r amcanrhagorol hwn. I hyrwyddo hyn,rydym wedi bod yn cyflwyno’rachos o blaid mynediad i’rComisiwn Coedwigaeth yn eucynlluniau newydd; yn ceisiocynnal mynediad traws-gydymffurfiad, lle mae taliadau

amaeth-amgylchedd yn amodol ar gynnalllwybrau cyhoeddus mewn cyflwr addas argyfer eu defnyddio; ac yn datblygu einhymwneud â gwaith awdurdodau lleol trwywella llwybrau trwy’r cynlluniau gweithreduar gyfer Cynlluniau Gwella Hawliau Tramwy.Ym mhob un o’r enghreifftiau hyn, mae’rpwyslais ar wella amgylcheddau i boblgerdded a mwynhau – nid yn unig ar lwybrauer eu mwyn eu hunain.

Rydym hefyd yn falch iawn â phrosiectnewydd Cerddwyr Cymru sydd â’r nod ogefnogi cerdded cymunedol ac rydym ynprysur nodi’r ffyrdd gorau i wneud hyn. Dimond dechrau mae hyn (a gobeithio byddllawer ohonoch chi’n cymryd rhan) – cewchwybod rhagor yn y rhifyn nesaf o’r Cerddwr!

Mwynhewch gerdded!BeverleyCyfarwyddwr Cymru

* Cynllun gweithredu’r strategaeth amgylcheddol.

Cynhelir ein cyfarfod blynyddol yn Sir y Fflintyng Ngwesty Springfield. Treulir rhan o’r

penwythnos yn archwilio Mynydd Helygainrhyfeddol o ddiddorol ac ymweld â’r arfordir, ynogystal ag ystyried sut i hybu buddion ycyhoedd sy’n cerdded yng Nghymru.

Bydd ein cyfarfod blynyddol yn helpu iarwain ein gwaith yng Nghymru ac i etholPwyllgor newydd ar gyfer y flwyddyn sydd iddod. Dywedodd Ron Williams, CadeiryddCerddwyr Cymru, “Rydym yn awyddus i annogpawb i gamu ymlaen a chyfrannu i’n gwaith arlefel Cymru – gan gynnwys gwirfoddoli ar gyferPwyllgor Cymru. Ar hyn o bryd, nid ywmenywod yn cael eu cynrychioli’n ddigonol.”

Mae llawer o ddiolch yn ddyledus i Ron am eigyfraniad dros y tair blynedd diwethaf felCadeirydd. Mae Ron wedi parhau traddodiad yCerddwyr o Gadeiryddion ardderchog,gweithgar. Braint i ni oedd cael ei ymroddiad, eigefnogaeth a’i frwdfrydedd ers sawl blynedd ar ypwyllgor gwaith a thros y tair blynedd ddiwethaffel Cadeirydd. Diolch yn fawr, Ron.

Archebwch yn gynnar ar gyfer CyngorCymru 2009. Mae Grwpiau ac Ardaloedd ynanfon cynrychiolwyr ac mae llawer oswyddogion gwirfoddol yn gymwys i fynychuâ’u costau’n cael eu talu gan Gerddwyr Cymru.Cysylltwch â’r swyddfa.

GAEAF 2008

TUDALEN 2

Y

Helo eto …Mae wedi bod yn haf prysur a phleserus i bawb; gobeithio’ch bod chi wediei fwynhau cystal ag a wnaethom ni yng Ngherddwyr Cymru, er gwaethafy glaw. Cafodd Troeon Trên lansiad ardderchog yn y Sioe Frenhinol ganJane Davidson. Daeth ein partneriaid Arriva, a llawer o ffrindiau, i ddathlu’r100 o droeon cerdded yn y rhaglen hanner blwyddyn sydd i ddod. Mae

troeon trên yn fwy ecogyfeillgar (maen nhw’n cynhyrchu llai o CO2), yn fwycymdeithasol ac yn fwy hyblyg na defnyddio ceir ac yn galluogi pobl i ddefnyddio’r trên a myndar daith dywysedig i archwilio cefn gwlad. Buom yn rhannu stondin gyda Choed Cadw yn yrEisteddfod Genedlaethol yng Nghaerdydd. Mae Cod Cadw hefyd yn ymuno â ni mewn swyddfaym Mhencadlys y Cerddwyr yng Nghaerdydd.

Beverley Penney

2009MAWRTH14 –15 CyngorCymru, Fflint28 –Diwrnod Gwirfoddolwyr,

Abertawe

Mehefin6 –7 Ugainmlwyddiant Troeon Trên

CYNGOR CYMRU 2009(14/15 Mawrth 2009)

Croeso, RobertDyma Robert Hanna, sydd wediymuno â thîm Cerddwyr Cymrufel Swyddog Prosiectau acAriannu, ac sy’n gyfrifol ambrosiectau datblygu newydd achefnogi’r portffolio gwaithpresennol.

“Mae cerdded yn rhan bwysig o’mbywyd erioed ac rwy wedi teithio’n

bell i gerdded neuddringo ar bedwarcyfandir, ond amfy mhrofiadaulleol rwy’n sônfwyaf o hyd. I fi,mae cerdded ynrhan o ddeall yramgylchedd lleol;mae’n ymwneudâ chymdeithasu agwneud ffrindiaunewydd.

Un o’r gwersi rym ni’n eu datblygu yngNghymru yw hyrwyddo “teithiau thema”,gan adeiladu ar y gwersi rym ni’n eu dysguo brosiectau llwyddiannus fel Troeon Trên.

Mae Cymdeithas y Cerddwyr newyddgyhoeddi ei Strategaeth flaen ‘Awyr Iach,Daear Gadarn’ ac mae’r cyfle i weithio gydafy nghydweithwyr newydd a chyflawni’rstrategaeth yn gyffrous iawn i fi.

Rwy’n edrych ymlaen at ddarganfodtirwedd chwedlonol Cymru drosof fi fy hun.Treuliais i beth amser yma pan oeddwn i’nifanc – roedd ty gan fy rhieni yn LlanilltudFawr - ac mae gen i atgofion hoffus iawn odroeon hir ar hyd clogwyni, golygfeyddagored dros Fôr Hafren a gwylio’r tywyddyn newid.

Cymdeithas y Cerddwyr, 3 Iard y Cowper,Ffordd Curran, CAERDYDD. CF10 5NB

Ffon: 029 2064 4308 • Ffacs: 029 2064 5187Ar y we: www.ramblers.org.uk

e bost: cerddwyr@ramblers.org.uk

Mae Cymdeithas y Cerddwyr yn elusen gofrestredig (rhif 1093577)ac yn gwmni a gyfyngir gan warant yng Nghymru a Lloegr (rhif

4458492).Swyddfa gofrestredig: Camelford House, 87-89 Albert Embankment,

Llundain, SE1 7TW.

Troeon Trên, Machynlleth,Mawrth 2008Erfyl Lloyd Davies

TUDALEN 1

Ym mis Mehefin 2006, cyhoeddodd y PrifWeinidog Rhodri Morgan y cynllun mawr i gaelllwybr arfordirol o amgylch 800 milltir (1280km) arfordir Cymru, a hynny erbyn 2012. MaeCerddwyr Cymru’n dadlau o blaid mynediad i’rarfordir fel hyn ac rydym ni i gyd wrth einboddau o weld y cynnydd.

Mae staff newydd mewn awdurdodau lleolyn datblygu prosiectau o amgylch yr arfordircyfan. Bydd arweiniad gofalus yn sicrhau ycaiff y cyhoedd lwybr parhaus a pharhaol wediei fapio y gellir dibynnu arno a’i fwynhau. Maerhai awdurdodau lleol yn cefnogi ymdrechiongwirfoddolwyr ac mae hyn yn cynnig buddionmawr, gyda chynnydd gwirioneddol yn cael eiwneud – mae Ceredigion ac Ynys Môn ynenghreifftiau ardderchog o hyn.

Mae llwybrau’n cael eu harolygu, a’rgoblygiadau ar gyfer pob budd – yn enwedigbywyd gwyllt – yn cael eu hystyried yn ofalus cyndatblygu llwybrau, ar ôl i Fforymau MynediadLleol, Grwpiau’r Cerddwyr a defnyddwyr eraillgael dweud eu dweud, wrth gwrs.

Bydd y mynediad newydd i’r arfordir, gyda

chymorth arian newydd gan Lywodraeth yCynulliad ac o ffynonellau Ewropeaidd, yn dodâ budd mawr i gerddwyr a defnyddwyr eraill.Bydd darpariaeth ychwanegol ar gyfer pobl aganableddau, seiclwyr a marchogion, ac mae’rymgyrch wedi dechrau i gwblhau’r llwybrarfordirol erbyn 2012, mewn pryd ar gyferGemau Olympaidd Llundain – er mwyn einhysbrydoli ni i gyd i wella ein ffitrwydd.

Mae’r Cerddwyr am i fynediad i’r arfordirolygu mwy na dim ond gosod llwybrau ac wedigweithio i gael mesurau newydd yn y MesurMorol a Mynediad i’r Arfordir fydd ynymddangos cyn bo hir.

Mae’r Gweinidog Jane Davidson wedicadarnhau y bydd mesurau fframwaith i’rCynulliad Cenedlaethol ddatblygu mynediadehangach i’r arfordir ac mae’r Cerddwyr am ihyn gynnwys traethau a chlogwyni, sicrhau ygall y llwybr arfordirol gael coridor llydan adiogel er mwyn cael lle i ehangu, helpu i atalerydu a hefyd ddarparu mesurau ar gyferdiogelu bywyd gwyllt, preifatrwydd aphryderon rheoli tir.

Rydym hefyd yn awyddus i ddigon oadnoddau gael eu rhyddhau i gynnal y llwybrarfordirol ac yn credu bod yna gynsailardderchog yn Ne Orllewin Lloegr, lled mae’rllwybr wedi ei wneud yn Llwybr Cenedlaethol.

Mae proses mynediad i’r arfordir yndatblygu’n wahanol yng Nghymru a Lloegr,ond serch hynny, mae yna rai amcanion sy’namlwg yn gyffredin. Rydym i gyd yn awyddus igael mwy o bobl i fwynhau tirwedd yr arfordir– ac ar yr un pryd wella’u hiechyd trwyymarfer!

GWEITHREDWCH dewch yn rhan o brosiect yllwybr arfordirol a mynediad – cysylltwch âCherddwyr Cymru a chysylltu â gwirfoddolwyra selogion eraill.

Mae cyswllt pwysig newydd ar draws y Bae yng Nghaerdydd, a llwybrarfordirol 60 milltir o hyd yng Ngheredigion – dau ddatblygiadnewydd sydd wedi rhoi hwb aruthrol i ddadl hirhoedlog Cerddwyr

Cymru dros fynediad i’r arfordir.

YR ELUSEN SY’N GWEITHIO AR RAN CERDDWYR

RHIFYN 70GAEAF 2008

Lluniau: Llwybr Arfordirol Ceredigion

© H

awlfraint y G

oron (2008) Croeso C

ymru.

David B

ateman

David B

ateman

MwynhauArfordir

Cymru

MwynhauArfordir

Cymru

Blwyddyn Newydd Dda