totaaloverzicht van europese gegevens over letsels …ec.europa.eu › health › ph_projects ›...

TOTAALOVERZICHT VAN EUROPESE

GEGEVENS OVER LETSELS DOOR

ONGEVALLEN THUIS EN IN DE VRIJE TIJD

Eindverslag

Kuratorium für Schutz und Sicherheit

(Oostenrijkse instelling voor veiligheid en preventie)

- Institut “Sicher Leben”

Programma voor letselpreventie

- PB C 208 22/07/99

IPP/2000/1071

SI2.297897

Totaaloverzicht van letsels in de EU -

INHOUD

SAMENVATTING...................................................................................................................... 5

PROJECTBEHEER ..................................................................................................................... 23

PROJECTPARTNERS ................................................................................................................. 25

INLEIDING............................................................................................................................... 26

Geen epidemiologie van ongevallen thuis en in de vrije tijd in Europa.................... 26

Wetenschappelijke grondslagen en doelstellingen .................................................... 28

METHODEN............................................................................................................................. 29

Prototype – het Oostenrijkse “pakhuis van letselgegevens”...................................... 29

Beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse van bestaande Europese

gegevensbronnen voor ongevalsletsels...................................................................... 29

Gegevensmodel voor ongevalsletsels in de EU......................................................... 30

Structuur van het model ................................................................................. 30

Bronnen en definities ..................................................................................... 32

Pilot-dataverwerving...................................................................................... 33

CVI-programmatuur ...................................................................................... 33

RESULTATEN EN BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN..................................................................... 38

Beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse van Europese en nationale

gegevensbronnen voor ongevalsletsels...................................................................... 38

Gegevensmodel voor ongevalsletsels in de EU......................................................... 41

Structuur......................................................................................................... 41

Definities en gegevensbronnen ...................................................................... 41

A. Aanbevolen definities voor ongevalscategorieën -

standaard ............................................................................................ 43

Sicher Leben

4

B. Aanbevolen gegevensbronnen - standaard.................................... 44

C. Aanbevolen definities voor ongevalscategorieën -

minimum............................................................................................ 46

D. Aanbevolen gegevensbronnen - minimum ................................... 48

EU-analyse ................................................................................................................ 50

Vergelijkende landenanalyse..................................................................................... 60

Status quo ...................................................................................................... 60

Trends ............................................................................................................ 68

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN .......................................................................................... 75

Het model .................................................................................................................. 75

CVI-cijfers................................................................................................................. 77

Implementatie en onderhoud ..................................................................................... 78

AFKORTINGEN........................................................................................................................ 79

REFERENTIES .......................................................................................................................... 81

BIJLAGE 1: CVI-TABELLEN PER LIDSTAAT ............................................................................. 85

BIJLAGE 2: BESCHIKBAARHEIDS- EN BRUIKBAARHEIDSANALYSE VAN EUROPESE EN NATIONALE GEGEVENSBRONNEN VOOR ONGEVALSLETSELS ................................................... 118

EU-analyse ................................................................................................................ 118

Landenanalyse ........................................................................................................... 122

BIJLAGE 3: CVI-PROGRAMMATUUR - DOCUMENTATIE .......................................................... 129


SAMENVATTING

PROBLEEMSTELLING

In tegenstelling tot wat het geval is met betrekking tot letsels die een gevolg zijn van

arbeids- en verkeersongevallen, bestaan er voor letsels die een gevolg zijn van ongevallen

thuis en in de vrije tijd bijna geen indicatoren. Dat geldt niet alleen op EU-niveau

(EUROSTAT, EUPHIN/HIEMS), maar ook voor andere internationale informatiesystemen

inzake volksgezondheid, zoals “Health for All” (WHO) of “Health 2001” (OESO).

• Het Europees informatiesysteem over ongevallen thuis en in de vrije tijd (‘European

Home and Leisure Accidents Surveillance System’ – EHLASS), dat meer dan tien jaar

geleden door de Europese Commissie is opgezet om de lidstaten te helpen bij het

verzamelen van gegevens over ongevallen thuis en in de vrije tijd, was de ideale

kandidaat voor het verschaffen van die indicatoren (omdat EHLASS unieke informatie

bevat voor specifieke maatregelen voor letselpreventie). EHLASS is echter nog steeds

op de gegevens van slechts een paar ziekenhuizen per lidstaat gebaseerd en tot voor

kort waren nog geen gemeenschappelijke procedures ingevoerd voor het harmoniseren

van steekproefresultaten en voor het extrapoleren van deze resultaten naar nationale

cijfers over ongevalsletsels.

• Ook de veel gebruikte sterfte- en ziektecijfers die op de ICD zijn gebaseerd, zouden

bedoelde indicatoren in potentie kunnen verschaffen. In de praktijk is echter ook die

mogelijkheid beperkt, omdat ofwel onvoldoende (mortaliteit) of helemaal niet

(morbiditeit) van de zogeheten 'E-codes’ (externe oorzaak van letsel) gebruikt wordt

gemaakt.

• Bijgevolg zijn er tot dusver op EU-niveau geen vergelijkbare indicatoren beschikbaar

voor ongevallen thuis en in de vrije tijd.

Op nationaal niveau is de situatie enigszins anders:

• Sommige lidstaten hebben aan de hand van gegevens afkomstig van EHLASS of

bestaande letselregistratiesystemen, schattingen gemaakt van het aantal letsels door

ongevallen thuis of in de vrije tijd, op nationaal niveau.


• Sommige lidstaten maken gebruik van classificatiesystemen die het mogelijk maken

om deze categorieën ongevallen ook in andere gegevensbronnen te herkennen,

bijvoorbeeld, registers van ziekenhuisontslagen of databanken van

socialezekerheidsinstellingen.

• Enkele lidstaten doen regelmatig onderzoek naar de incidentie van deze categorieën

ongevallen.

Het voorgestelde ‘Comprehensive View of Injuries’ (‘CVI’) [totaaloverzicht van

ongevalsletsels] is een methode om de meeste van de letselgegevens die op EU- en

nationaal niveau beschikbaar zijn, in een gegevensmodel aan elkaar te koppelen.

Volgestouwd met feitelijke gegevens moet dit model kerncijfers verschaffen over de stand

van zaken met betrekking tot ongevalsletsels in de EU en het beslag dat deze letsels op de

gezondheidszorg in de EU leggen.

DOELSTELLINGEN

De hoofddoelstellingen van deze studie zijn:

1. Het ontwikkelen van een model voor ongevalsletsels in de EU, voor het koppelen van

gegevens over ongevallen thuis en in de vrije tijd aan algemene gegevens over de

gezondheidszorg en niet-medische letselgegevens: het CVI. Het CVI is gebaseerd op

internationale informatiesystemen betreffende volksgezondheid en gegevensbronnen

van de EU-lidstaten.

2. Het verschaffen van feitelijke gegevens op basis van dit model over de stand van zaken

met betrekking tot ongevalsletsels in de EU en het beslag dat deze letsels op de

gezondheidszorg in de EU leggen.

3. Het implementeren van dit model als een pilot- (meta-)databank, het eventueel

actualiseren van de beschikbare gegevens en het laten zien van een “ziektespecifieke”

toepassing voor informatiesystemen betreffende algemene gegevens over de

volksgezondheid, zoals EUPHIN/HIEMS.

METHODEN

De studie is in vier stappen uitgevoerd:

Sicher Leben

8

1. Op EU- en lidstaatniveau werden verschillende bronnen met gegevens over mortaliteit

en morbiditeit voor ongevalsletsels aan een beoordeling en meta-analyse onderworpen.

Ook gerelateerde projecten in het kader van het letselpreventieprogramma (COST,

COCOL, SPORTS PHASE I)1 werden daarbij betrokken.

2. Per ongevalscategorie (hoofdzakelijk ‘ongevallen thuis en in de vrije tijd’,

‘verkeersongevallen’ en ‘arbeidsongevallen’) en per letselgevolg (dood,

arbeidsongeschiktheid, ziekenhuisopname, ziekteverlof, enz.) is een matrix ontwikkeld:

het CVI, een EU-model voor letselgegevens. Dit model moet het mogelijk maken om

uitgebreid verslag te doen over kerncijfers betreffende ongevalsletsels op EU-niveau.

De integratie van bronnen met gegevens over morbiditeit en mortaliteit voor

ongevalsletsels alsook het gebruik dat wordt gemaakt van faciliteiten in de

gezondheidszorg en van sociale verzekeringen en voorzieningen, verschaffen zowel

indicatoren voor de incidentie van ongevalsletsels als voor de kosten die daarmee zijn

gemoeid (aantal verpleegdagen, aantal verlofdagen wegens ziekte, aantal gevallen van

arbeidsongeschiktheid).

3. In samenwerking met de projectpartners (CZ, DK, F, D, EL, NL, UK) is geprobeerd

om in het CVI-model voor de EU bestaande letselgegevens van zowel internationale

als nationale bronnen aan elkaar te koppelen.

4. In samenwerking met de Franse partners is een toepassing ontwikkeld voor een pilot-

databank (MS-Access), die het mogelijk maakt om resultaten op een flexibele wijze op

te zoeken en eventueel gegevens bij te werken.

BELANGRIJKSTE RESULTATEN

Gezondheidstoestand (letselgevolg)

Relatieve incidentie

(per sterfgeval)

Letselgevallen Letsel-gevallen per

100.000 inwoners

Aandeel van ongevallen

thuis en in de vrije tijd

Dood 1 134.000 36 54%Arbeidsongeschikt 3 398.000 107 45%Ziekenhuisopname 38 5.065.000 1.357 66%

Poliklinische patiënten 167 22.432.000 6.009 74%Alle letsels 288 38.621.000 10.346 68%

Gebruik van voorzieningen (letselgevolg)

% ongevalsletsels

Frequentie (gevallen/

Frequentie

per 100.000 Aandeel van

ongevallen

1 http://europa.eu.int/comm/health/ph_projects/Project_en.htm


van alle diagnoses2

dagen) inwoners thuis en in de vrije tijd

Ziekenhuisontslagen (gevallen)

10% 5.065.000 1.357 66%

Ziekenhuisontslagen (dagen) 10% 40.520.000 10.855 74%Ziekteverlof (gevallen) 10% 18.434.000 4.938 33%

Ziekteverlof (dagen) 21% 350.246.000 93.830 37%Figuur 1: CVI voor ongevallen thuis en in de vrije tijd – Gezondheidstoestand en gebruik van

voorzieningen ten gevolge van ongevalsletsels in de EU15. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel (in totaal 208 gegevensbestanddelen). Extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373

miljoen.

• In termen van het aantal verpleegdagen wordt 10% van de ziekenhuisvoorzieningen

gebruikt door slachtoffers van ongevalsletsel, waarvan 74% het gevolg is van een

ongeval thuis of in de vrije tijd (inclusief sportongevallen).

• Meer dan 20% van alle verlofdagen wegens ziekte is het gevolg van letsel door een

ongeval. Daarvan is 37% het gevolg van een ongeval thuis of in de vrije tijd (inclusief

sportongevallen).

• De kosten van de opname in een ziekenhuis van een letselpatiënt en van ziekteverlof

wegens letsel bedragen in totaal ruwweg 40 miljard euro per jaar (16 miljard euro voor

ziekenhuisopname en 24 miljard voor financiële verliezen als gevolg van ziekteverlof).

• De CVI-tabellen zijn ook voor afzonderlijke lidstaten beschikbaar, hoewel minder

compleet.

Teneinde cijfers op een flexibele wijze te kunnen opzoeken en bijwerken, is het CVI,

samen met de gegevens van de afzonderlijke lidstaten en het lexicon, ook in een

elektronisch formaat beschikbaar (CVI, MS-Access) voor een dynamische retrieval en

actualisering van kerncijfers over letselongevallen in de EU, onderscheiden naar

letseltoedracht, letselgevolg en lidstaat.

2 Ziekteverloven: Institut "Sicher Leben", 2001.

Sicher Leben

10

Figuur 2: Letselpiramide voor EU15 – relatieve omvang van letselgevolgen voor ongevalsletsels. Gebaseerd op meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per laag.

BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN

In onderstaande tabellen wordt voor elk van de vier fasen van de studie een samenvatting

gegeven van de belangrijkste bevindingen:

1. Belangrijkste bevindingen: Overzicht van beschikbare letselindicatoren en gegevensbronnen voor de EU

Verscheidene publieke (bijv. WHO, EUROSTAT) en particuliere (bijv. OESO, BAST) organisaties fungeren als aanbieders van internationale gegevens inzake volksgezondheid, waaronder begrepen letselgegevens. Het aanbod is bijzonder groot. De WHO en de OESO leveren de kerngegevens; de eerste doet dat gratis, de tweede tegen betaling.

Onder de gegevens afkomstig van de WHO en de OESO bevinden zich de volgende letselindicatoren (in absolute cijfers en naar leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers, naar leeftijdsgroep en geslacht):

Gezondheidstoestand: Mortaliteit

• Verwonding en vergiftiging (ICD / externe oorzaken) *

• Zelfdoding en automutilatie (ICD / externe oorzaken)

• Moord en opzettelijk toegebracht letsel (ICD / externe oorzaken)

• Verkeersongeval waarbij een motorvoertuig is betrokken (ICD / externe oorzaken of

80

167

38

3

0

50

100

150

200

250

300

arbeidsongeschikt ziekenhuisopname poliklinische patiëntenoverige med. behandelingen


politiegegevens)

• Dood door een arbeidsongeval (gegevens van socialezekerheidsinstellingen)

Morbiditeit

• Aantal personen dat gewond is geraakt door een arbeidsongeval (gegevens van socialezekerheidsinstellingen)

• Aantal personen dat gewond is geraakt door een verkeersongeval (politiegegevens)

• Aantal personen dat gewond is geraakt door een ongeval thuis (% van bevolking) **

Gebruik van gezondheidszorgvoorzieningen:

Intern verpleegde patiënten

• Ziekenhuisontslagen, verwonding en vergiftiging

• Gemiddelde verpleegduur, verwonding en vergiftiging * Mortaliteitgegevens zijn ook beschikbaar voor andere ongevalscategorieën die onder de ICD/E-code vallen, zoals ongevallen als gevolg van een val, brand of vergiftiging, bijv. in de WHO Mortality Database. Hierdoor is de mortaliteit voor letsels momenteel op internationaal niveau de meest gedetailleerde letselindicator.

** Alleen de gezondheidscijfers van de OESO bieden een indicator voor ongevallen thuis en in de vrije tijd. Maar ook de OESO beschikt slechts over cijfers voor twee EU-lidstaten, te wete, Denemarken (8,5%) en Portugal (3,5%), en ook alleen maar voor 1995.

Er moet nauwgezet worden gekeken naar de validiteit van sectorindicatoren voor letsels door arbeids- en verkeersongevallen, ten behoeve van de toekomstige ontwikkeling van een reeks indicatoren voor ongevallen thuis en in de vrije tijd.

Samenvattend kan worden gezegd dat er in de EU voor ongevallen thuis en in de vrije tijd vrijwel geen indicatoren beschikbaar zijn.

2. Belangrijkste bevindingen: Gegevensmodel voor ongevalsletsels in de EU (CVI-rapportageformaat en aanbevolen gegevensbronnen)

Op basis van de resultaten van de beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse heeft de task force ‘letselgegevens’ (A, DK, D, F, EL, NL) een formaat ontwikkeld voor de rapportage op nationaal en EU-niveau van ongevalsletsels. Het CVI-model bestaat uit zes zelfstandige “ongevalscategorieën” of secties (‘verkeer’, ‘werkplek’, ‘school’, ‘sport’, ‘thuis en recreatie’ en ‘totaal – niet opzettelijk toegebracht’) en zes zelfstandige “letselgevolgen” of lagen (‘doden’, ‘ziekenhuisontslagen’, ‘poliklinische patiënten’, ‘ziekteverloven’, ‘arbeidsongeschikten’, ‘alle letsels’).

Het model wordt gepresenteerd in een standaard- en een minimumversie. Bij voltooiing zal de standaardversie 36 kerncijfers produceren, die naar ongevalscategorie zullen aangeven wat de mortaliteit en morbiditeit voor ongevalsletsels is alsook het beslag dat deze letsels op de gezondheidszorg leggen. Het model kan zowel worden gebruikt voor letselrapportage op EU- als nationaal niveau. Er wordt met name aanbevolen om dit model als rapportageformaat voor de inleiding van de geregelde EHLASS/ISS-verslagen te gebruiken – de gegevens in deze verslagen worden daarmee in een meer algemene letselcontext geplaatst.

Op basis van de resultaten van de beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse zijn ook “aanbevolen definities” voor de verschillende ongevalscategorieën en “aanbevolen gegevensbronnen” voor de verschillende letselgevolgen vastgesteld. “Aanbevolen

Sicher Leben

12

gegevensbronnen” (standaard): een lijst van internationale gegevensbronnen die voor de ‘Comprehensive View of Injury’ (CVI) moeten worden gebruikt. Voor de lijst is hoofdzakelijk gekeken naar de mate waarin de oorspronkelijke classificatie past bij de aanbevolen definities.

De “aanbevolen definities” zijn noodzakelijkerwijs gebaseerd op de oorspronkelijke definities zoals die in de aanbevolen gegevensbronnen worden gebruikt. Vanwege de overlappingen tussen gegevensbronnen worden in- en uitsluitingscriteria gegeven (bijvoorbeeld voor de ongevalscategorie ‘werkplek’: “sluit ongevallen tijdens het woon-werkverkeer uit”).

3. Belangrijkste bevindingen: ‘Comprehensive View of Injury' (CVI) in de EU – toepassing van het model

Het CVI-model verschaft een zo goed mogelijke schatting van de omvang van ongevalsletsels in de EU(-15), onderscheiden naar ongevalscategorie (d.w.z. de sector waar letselpreventie gebeurt) en letselgevolg (welke als indicatie dient voor de letselernst), uitgedrukt in:

• incidentiecijfers (per 100.000 inwoners), bepaald door het gewogen gemiddelde van het beschikbare aantal lidstaten per cel te nemen (figuur 3);

• absolute cijfers, bepaald door extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373 miljoen (figuur 4);

• relatieve aandeel van de sectoren ‘verkeer’, ‘werkplek’, ‘school’, ‘sport’, en 'thuis en recreatie’ voor elk onderscheiden letselgevolg (rijpercentage, waarbij wordt aangenomen dat het totaal van alle sectoren samen 100% is) (figuur 5);

• relatieve aandeel van de onderscheiden letselgevolgen voor elke ongevalscategorie afzonderlijk (kolompercentage, waarbij wordt aangenomen dat het totaal van alle letselgevolgen samen (“alle letsels”) 100% is) (figuur 6);

Opmerkingen betreffende het gebruik van het CVI:

Een bijzonder kenmerk van het CVI-model is, dat voor de meeste letselgevolgen (rijen of lagen van het model) geldt dat het totaal van alle ongevalscategorieën samen niet 100% is. Dit komt doordat het in de meeste gevallen noodzakelijk was om voor elke ongevalscategorie onafhankelijke schattingen te gebruiken, en ook voor het “Totaal”. Als gevolg hiervan kan er een verschil zijn tussen het percentage van 100 in “Totaal” en de werkelijke som van de afzonderlijke ongevalscategorieën.

Ook bij de letselgevolgen die in het CVI-model in aanmerking worden genomen, doen zich overlappingen voor:

• De meeste “doden” en alle “arbeidsongeschikten” zijn per definitie ook opgenomen in “ziekenhuisontslagen”.

• “Ziekenhuisontslagen” en “poliklinische patiënten” vallen in de regel niet samen. Het totaal van deze twee categorieën komt overeen met het aantal “ziekenhuisbehandelingen”, wat voor de meeste ongevalscategorieën het meest voorkomende “letselgevolg” is.

• “Ziekenhuisbehandelingen” – de som van “ziekenhuisontslagen” en “poliklinische patiënten” – moeten in de regel een ondergroep van “alle letsels” zijn, omdat onder “alle


letsels” natuurlijk ook de letsels vallen welke buiten het ziekenhuis worden behandeld, bijvoorbeeld door de huisarts.

• In sommige gevallen is de som van “ziekenhuisontslagen” en “poliklinische patiënten” echter groter dan het cijfer dat wordt genoemd onder “alle letsels”. (Nogmaals, dit komt doordat voor elke categorie letselgevolgen onafhankelijke schattingen zijn gebruikt, en ook voor de categorie “alle letsels”.) Dit wijst op een onderrapportage in de desbetreffende gegevensbron voor “alle letsels” (van onderrapportage is waarschijnlijk sprake bij door de politie geregistreerde letsels door verkeersongevallen).

Doel van het CVI is het verschaffen van kerncijfers voor de EU over de stand van zaken met betrekking tot ongevalsletsels en het beslag dat de behandeling van zulke letsels op de gezondheidszorg legt, op basis van verscheidene aanbevolen gegevensbronnen en aanbevolen definities van ongevalscategorieën binnen deze bronnen. In de praktijk kunnen deze aanbevelingen momenteel echter alleen voor een beperkt aantal lidstaten worden geïmplementeerd.

Om de gegevens van de beschikbare lappendeken van bronnen zo volledig mogelijk te laten zijn, kan de CVI-tabel kerncijfers bevatten die betrekking hebben op een (kleine) reeks van jaren (1998-2000) en niet alleen maar op één bepaald jaar (programmatuur-kenmerk “meest complete tabel”). De huidige CVI-tabel en de CVI-databank geven een overzicht van in totaal 208 gegevensbestanddelen, afkomstig van alle EU15-lidstaten. Gemiddeld is dus elk van de 36 beschikbare kerncijfers gebaseerd op gegevensbestanddelen van zes lidstaten.

De 36 kerncijfers van onderstaande CVI-tabellen zijn gebaseerd op in totaal 208

gegevensbestanddelen (gemiddeld zes per cel) afkomstig van 15 EU-lidstaten, voor de

jaren 1998-2000 (programmatuur-kenmerk “meest complete tabel”):

CVI EU15 – Letselincidentie (per 100.000 inwoners)

Verkeer Werk-plek

School Sport Thuis en recreatie

Totaal – niet opzettelijk

toegebrachtDoden 11 1 0,04 0,3 15 36Arbeidsongeschikten 20 67 2 7 66 107Ziekenhuisontslagen 150 146 22 139 482 1.357Poliklinische patiënten 463 906 324 790 3.968 6.009Alle letsels 536 1401 1364 1700 5252 10346 Ziekenhuisverblijf (gem. aantal dagen)

7 6 5 7 10 8

Ziekteverlof (gevallen) 471 1.571 101 328 751 4938Ziekteverlof (gem. aantal dagen)

26 18 28 24 24 19

Figuur 3: Gemiddelde cijfers van CVI voor de EU15 – schattingen van de incidentie van ongevalsletsels op EU-niveau, naar letselgevolg en ongevalscategorie. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel; cijfers per 100.000

inwoners. Opmerking: door het gebruik van diverse gegevensbronnen is de som van de cijfers in rijen en kolommen in het algemeen niet 100%.

Per jaar (1998-2000)

Sicher Leben

14

• loopt gemiddeld 10% van de bevolking van de EU15 letsel op door een ongeval (‘Alle

letsels’ – Totaal’);

• loopt gemiddeld 7% letsel op door een ongeval thuis of in de vrije tijd (waaronder

begrepen sportongevallen: 1,7%);

• wordt gemiddeld 1,4% van de mensen wegens een ongevalsletsel in het ziekenhuis

opgenomen; voor letsels door ongevallen thuis of in de vrije tijd is dit percentage 0,6

(inclusief sportongevallen: 0,2%). (Bij een hospitalisatiepercentage voor de EU15 van

ongeveer 14, bedraagt de relatieve morbiditeit voor ongevalsletsels circa 10% (cijfers

niet vermeld));

• bedraagt de mortaliteit voor ongevalsletsels gemiddeld 36 per 100.000; 15 voor

ongevallen thuis of in de vrije tijd (sportongevallen: 0,3%). (Bij een mortaliteit voor de

EU15 van ongeveer 700, bedraagt de relatieve mortaliteit voor ongevalsletsels circa

4,5% (cijfers niet vermeld)).

De categorieën letselgevolgen ‘arbeidsongeschikten’, ‘ziekenhuisontslagen’, ‘poliklinische

patiënten’ en ‘alle letsels’ worden beschouwd als indicatoren voor letselincidentie, terwijl

de categorieën letselgevolgen ‘ziekenhuisverblijf’ en ‘ziekteverlofdagen’ worden

beschouwd als economische indicatoren voor de kosten die met letsels zijn gemoeid:

• gemiddeld verblijven letselpatiënten 8 dagen in het ziekenhuis; voor letsels door

ongevallen thuis of in de vrije tijd is dit 10 dagen (sportongevallen: 7 dagen);

• verlof wegens een ongevalsletsel (van werknemers of scholieren) duurt gemiddeld 19

dagen; voor letsels door ongevallen thuis of in de vrije tijd is dit 24 dagen

(sportongevallen: eveneens 24 dagen).

CVI EU15 – Absolute cijfers (in duizenden)

Verkeer Werk-plek


Totaal – niet opzettelijk

toegebracht

Doden 42 5 0,2 1,1 55 134Arbeidsongeschikten 74 249 9 27 245 398Ziekenhuisontslagen 558 546 84 519 1799 5065Poliklinische patiënten 1728 3382 1211 2950 14.810 22.432Alle letsels 2002 5230 5091 6347 19.604 38.621 Ziekenhuisverblijf 3627 3276 420 3503 17.540 40.520


(dagen) Ziekteverlof (gevallen) 1760 5864 377 1225 2804 18434Ziekteverlof (dagen)

45.760 105.552 10.556 29.400 67.296 350.246

Figuur 4: Absolute cijfers van CVI voor de EU15 (extrapolatie) – schattingen van het aantal ongevalsletsels op EU-niveau, naar letselgevolg en ongevalscategorie. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel. Extrapolatie van het

gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373 miljoen (absolute cijfers - in duizenden).

Per jaar (1998-2000)

• sterven meer dan 130.000 mensen als gevolg van een ongeval, waarvan ten minste

56.000 door een ongeval thuis of in de vrije tijd (waaronder begrepen sport). (Het

verschil tussen de som van de verschillende ongevalscategorieën en de categorie

“Totaal” vormt een afspiegeling van de moeilijkheid om de verschillende

ongevalscategorieën in op de ICD gebaseerde gegevensbronnen van elkaar te

scheiden.);

• raken bijna 40 miljoen mensen (38,6) in de EU15 gewond door een ongeval;

• raken 25 miljoen mensen (19,6 plus 6,3) gewond door een ongeval thuis of in de vrije

tijd (inclusief sportongevallen: 6,3 miljoen);

• worden 5 miljoen mensen met een verwonding in het ziekenhuis opgenomen (waar zij

in totaal 40 miljoen dagen verblijven), waarvan ten minste 2,3 miljoen als gevolg van

een ongeval thuis of in de vrije tijd (inclusief sportongevallen: 0,5 miljoen);

• duurt verlof wegens een ongevalsletsel (van werknemers of scholieren) gemiddeld 19

dagen; voor letsels door een ongeval thuis of in de vrije tijd is dit 24 dagen


Ziekenhuisontslagen en ziekteverloven zijn de belangrijkste indicatoren voor de directe

kosten die met letsels zijn gemoeid: uitgaande van een zeer behoudende schatting van de

verpleegkosten per dag van 400 euro, en van 70 euro per verloren werkdag, zijn aan een

verblijf van 40 miljoen dagen in het ziekenhuis kosten ter hoogte van ruwweg 16 miljard

euro verbonden en aan 340 miljoen ziekteverlofdagen (exclusief het wegblijven van school

wegens letsel) 24 miljard euro.

Sicher Leben

16

CVI EU15 – rijpercentage

Verkeer Werk-plek


Totaal

Doden 41% 5% 0% 1% 53% 100%Arbeidsongeschikten 12% 41% 1% 4% 41% 100%Ziekenhuisontslagen 16% 16% 2% 15% 51% 100%Poliklinische patiënten

7% 14% 5% 12% 62% 100%

Alle letsels 5% 14% 13% 17% 51% 100% Ziekenhuisverblijf (dagen)

13% 12% 1% 12% 62% 100%

Ziekteverloven (gevallen)

15% 49% 3% 10% 23% 100%

Ziekteverloven (dagen)

18% 41% 4% 11% 26% 100%

Figuur 5: CVI-rijpercentage voor de EU15 – relatieve aandeel van de sectoren ‘verkeer’, ‘werkplek’, ‘school’, ‘sport’, en ‘thuis en recreatie’ voor elk onderscheiden letselgevolg

(rijpercentage, waarbij wordt aangenomen dat het totaal van alle sectoren samen 100% is). Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel.

Extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373 miljoen.

Letselpreventie is in de meeste lidstaten van oudsher georganiseerd in min of meer

zelfstandige bestuurlijke sectoren. Heldere verantwoordelijkheden bestaan doorgaans

alleen voor letsels door ongevallen op het werk en op school enerzijds en voor letsels door

verkeersongevallen anderzijds. De verantwoordelijkheden voor de overige typen

ongevalsletsels – sportblessures en letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd – zijn

doorgaans verdeeld over verschillende overheden. Deze organisatie komt in de CVI-versie

“rijpercentage” tot uitdrukking doordat ongevalsletsels over de respectieve

ongevalscategorieën worden verdeeld.

• 73% van ‘alle letsels’ in de EU15 zijn het gevolg van ongevallen die niet op de

werkplek of op school gebeuren, maar thuis (aangezien het aantal ongevallen op school

hier waarschijnlijk wordt overschat, is het aandeel van letsels door „privé-ongevallen”

misschien nog wel hoger dan 73%).

• In de meeste socialezekerheidsstelsels in de EU kunnen slachtoffers van andere dan

arbeidsongevallen geen beroep doen op revalidatievergoedingen of

arbeidsongeschiktheids- c.q. invaliditeitsuitkeringen. Volgens het CVI geldt dit voor

ten minste 59% van alle mensen die door een ongevalsletsel geheel of volledig invalide

zijn geworden.

• Van de mensen die uit een ziekenhuis worden ontslagen, is 82% opgenomen wegens

letsel door een „privé-ongeval”.


• Het aandeel van letsels door verkeersongevallen in het CVI reikt van 5% (‘alle letsels’)

tot 42% (‘doden’), hetgeen een dramatische afspiegeling vormt van de hoge mortaliteit

bij dit type letsels.

• Het aandeel van letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd en door sportongevallen

reikt van 33% (‘ziekteverloven’) tot 81% (‘alle letsels’).

CVI EU15 - kolompercentage

Verkeer Werk-plek


Totaal

Doden 2,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,3% 0,3%Arbeidsongeschikten 4% 5% 0% 0% 1% 1%Ziekenhuisontslagen 28% 10% 2% 8% 9% 13%Poliklinische patiënten

86% 65% 24% 46% 76% 58%

Overige med. behandelingen

-20% 20% 74% 45% 14% 27%

Alle letsels 100% 100% 100% 100% 100% 100%Figuur 6: CVI-kolompercentage voor de EU15 - relatieve aandeel van de onderscheiden letselgevolgen voor elke ongevalscategorie afzonderlijk (kolompercentage, waarbij wordt

aangenomen dat het totaal van alle letselgevolgen samen (“alle letsels”) 100% is; door het gebruik van zelfstandige gegevensbronnen voor de letselgevolgen, kan de som echter meer dan 100% zijn). Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel.

Extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel de naar totale EU-bevolking van 373 miljoen (absolute cijfers - in duizenden).

De CVI-versie “kolompercentage” is een tabulair equivalent van de letselpiramide. Deze

kwantificeert de relatieve omvang van de verschillende letselgevolgen, onderscheiden naar

ongevalscategorie:

• Statistisch gezien gebeuren er in de EU15 voor één sterfgeval als gevolg van een

ongeluk 333 andere ongevallen waarbij letsel wordt toegebracht (0,3% doden): 3

arbeidsongeschikten, 43 ziekenhuisopnamen, 193 SEH-behandelingen en 90 andere

letsels.

• Ongeveer 70% van alle ongevalsletsels („Totaal”) wordt in een ziekenhuis behandeld;

13% van de slachtoffers moet worden opgenomen.

• Het is interessant dat het aantal letsels door verkeersongevallen waarvoor behandeling

in het ziekenhuis nodig is, 14% groter is dan het totale aantal letsels door

verkeersongevallen als geregistreerd door de politie. Dit duidt op een onderrapportage

van „officiële” verkeersongevallen in vergelijking met de letsels door

verkeersongevallen die door ziekenhuizen worden geregistreerd.

Sicher Leben

18

• Verkeersongevallen vertonen van alle ongevalscategorieën de hoogste mortaliteit

(2,1%) en het grootste percentage voor ‘ziekenhuisopname’ (28%), wat erop duidt dat

de letsels van dergelijke ongevallen gemiddeld zeer ernstig zijn.

• Het letselgevolg ‘arbeidsongeschiktheid’ komt het vaakst voor bij arbeids- (5%) en

verkeersongevallen (4%). Wellicht dat er sprake is van een overschatting van de

incidentie van arbeidsongeschiktheid door arbeidsongevallen, omdat maar weinig

cijfers beschikbaar zijn voor letsels door andere dan arbeidsongevallen (omdat

compensatieregelingen voor letsels door arbeidsongevallen van oudsher een

voorkeurspositie genieten).

Belangrijkste trends in de EU15 in de periode 1990 – 2000:

Met betrekking tot de gegevensverzameling voor het CVI konden geen historische

gegevens voor het verrichten van trendanalyses worden verkregen. Vandaar dat de

navolgende trends in mortaliteit en morbiditeit voor ongevalsletsels zijn afgeleid van

gegevens uit WHO-IFA-informatiesystemen (http://www.who.dk/hfadb):

• De gemiddelde mortaliteit voor de EU15 (per 100.000) vertoont zowel voor opzettelijk

als niet opzettelijk toegebrachte letsels een dalende lijn. Deze trend is het minst sterk

voor niet-verkeersongevallen en ongevallen thuis en in de vrije tijd. Tegen het einde

van het decennium kan deze trend echter al zijn veranderd.

• De sterftecijfers voor ongevalsletsels in de EU15 vertonen in grote lijnen een

vergelijkbare daling. Hoewel de cijfers een aanzienlijke variatie vertonen, lijken de

trendlijnen te convergeren (van 20 - 60 in 1990 tot 20 - 45 in 2000).

• De gemiddelde relatieve morbiditeit voor ongevalsletsels voor de EU15

(ziekenhuisopnamen wegens ongevalsletsel als percentage van alle

ziekenhuisopnamen) is over het gehele decennium rond de 10% geweest (alleen

Oostenrijk laat een aanzienlijke daling zien). De aanzienlijke variatie tussen de

lidstaten is ook terug te voeren op de verschillende gezondheidszorgstelsels (voor 1998

lopen de percentages uiteen van 6 tot 12).


• Het geregistreerde aantal gewonden ten gevolge van een verkeersongeval vertoont een

grote variatie tussen de lidstaten (variërend van 200 tot 700 per 100.000 inwoners in

1999), hetgeen wijst op systematische verschillen tussen registratiesystemen. In de

meeste landen is een daling gerealiseerd, wat ook lichtelijk tot uitdrukking komt in het

EU-gemiddelde.

• Het geregistreerde aantal gewonden bij arbeidsongevallen vertoont zelfs een nog

grotere variatie (van 250 tot 2000 per 100.000 inwoners in 1999), wat eveneens wijst

op systematische verschillen tussen registratiesystemen. In veel landen is een daling

gerealiseerd, wat ook lichtelijk tot uitdrukking komt in het EU-gemiddelde.

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Officieel worden in het CVI algemene gegevens over gezondheidszorg gekoppeld aan

specifieke letselgegevens. De gegevens zijn afkomstig van diverse, anderszins geïsoleerde

bronnen en de koppeling gebeurt op een gestandaardiseerde wijze. De belangrijkste

voordelen van deze methode (“data warehouse-approach”) zijn:

Het CVI-model voegt waarde toe aan de gegevens die erin zijn opgenomen, door het

eenvoudiger te maken om deze sectoroverschrijdend te gebruiken voor de monitoring

en preventie van ongevalsletsels.

Doordat het CVI-model verschillen in reikwijdte en definities tussen gegevensbronnen

aan het licht brengt, geeft het ook een idee van de mate van onder- of overrapportage in

specifieke registers (bijv. voor letsels door verkeersongevallen).

Het CVI-model verschaft zo goed mogelijke schattingen (“best guesses”) van

kerncijfers over de omvang van ongevalsletsels in de EU, onderscheiden naar

ongevalscategorie, toedracht en letselgevolg (laatstgenoemde dient als maatstaf voor de

letselernst).

Het CVI-model kan eenvoudig worden uitgebreid, zowel in geografisch opzicht (tot

nieuwe lidstaten) als wat reikwijdte betreft (door het toevoegen van nieuwe categorieën

ongevalsletsels).

Sicher Leben

20

De “best guesses” van het CVI zijn momenteel gebaseerd op ongeveer 200

gegevensbestanddelen, die zijn gemiddeld over verschillende jaren en geëxtrapoleerd

naar de totale EU15-bevolking. Gelet op het feit dat het CVI maximaal 540

gegevensbestanddelen kan bevatten (6 ongevalscategorieën, 6 letselgevolgen, 15

lidstaten), laat dit zien hoe moeilijk het is om letselgerelateerde gegevens te verkrijgen,

anders dan sterftecijfers voor ongevallen die onder de ICD/E-code vallen, gegevens

over ziekenhuisopnamen voor ongevallen die onder de ICD/N-code vallen, en over

letsels door verkeers- en arbeidsongevallen.

Toch worden de CVI-schattingen voor de EU voldoende aannemelijk en betrouwbaar

geacht voor een “managementbeoordeling” van de volksgezondheidsaspecten van

ongevalsletsels. Voor een meer specifieke epidemiologische of sectoranalyse moet

worden gekeken naar de individuele bronnen en informatiesystemen. Deze staan

vermeld in het CVI-lexicon (bijv. EHLASS/ISS voor ongevallen thuis en in de vrije

tijd; IRTAD voor verkeersongevallen; ESAW voor arbeidsongevallen).

Een van de belangrijkste tekortkomingen die bij de retrieval van gegevens voor het

CVI is ontdekt, is het ontbreken van E-codes (externe oorzaken van letsel en

vergiftiging) bij ontslaggegevens van ziekenhuizen. Ontslaggegevens worden in de

meeste lidstaten routinematig en volgens uniforme normen verzameld en op

internationaal niveau (WHO, EUPHIN/HIEMS, OESO) routinematig geaggregeerd.

Een andere tekortkoming is het ontbreken van een systematische schatting van

incidentiecijfers voor letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd. Wanneer dit

probleem in de nabije toekomst wordt opgelost, zal een belangrijke lacune in het CVI

worden gedicht.

Een eenvoudigere letselrapportage op EU-niveau is in het algemeen niet mogelijk

omdat het in de meeste lidstaten ontbreekt aan een algemeen registratiesysteem dat op

de registratie van SEH-gewonden is gebaseerd (met specifieke extensies voor letsels

die spoedeisende hulp behoeven).


Maar de systematische afwijkingen in het voordeel van gezondheidszorggegevens

zullen waarschijnlijk blijven bestaan en de vergelijkbaarheid verminderen van

nationale, op ISS-gegevens gebaseerde, cijfers voor ongevallen thuis en in de vrije tijd

(% van de bevolking dat na een ongeval thuis of in de vrije tijd, inclusief sport, in het

ziekenhuis wordt behandeld). Voor het vergroten van de vergelijkbaarheid van ISS-

gegevens lijkt het onvermijdelijk dat er een indicator komt voor de letselernst die niet

wordt beïnvloed door systematische verschillen tussen de nationale

gezondheidszorgstelsels.

Problemen bij het verkrijgen van gezondheidszorg-gerelateerde letselgegevens die zijn

onderscheiden naar letseltoedracht, maken duidelijk dat er nog steeds een enorm

potentieel is voor en een grote behoefte aan de harmonisatie van gezondheids- en

letselgegevens.

Desalniettemin kan het CVI dienst doen als model voor een alomvattende rapportage

op EU-niveau van kerncijfers over ongevalsletsel. De koppeling van bronnen van

ziekte- en sterftecijfers voor ongevalsletsels alsook van gegevens over het gebruik van

faciliteiten in de gezondheidszorg en van sociale verzekeringen en voorzieningen,

verschaft zowel indicatoren voor de incidentie als de kosten van ongevalsletsels

(verpleegduur, aantal ziekteverlofdagen, aantal arbeidsongeschikten).

Aanbevolen wordt om het CVI-formaat in de praktijk te gebruiken als een inleidend

hoofdstuk bij de nationale EHLASS/ISS-verslagen, die vervolgens op EU-niveau

kunnen worden geaggregeerd.

• Wanneer de gegevens van individuele lidstaten worden vergeleken, doet men er

verstandig aan om bij de interpretatie van de resultaten het lexicon te raadplegen!

• Systematische afwijkingen in het voordeel van gezondheidszorggegevens verminderen

ook de vergelijkbaarheid van nationale, op ISS-gegevens gebaseerde, cijfers voor

ongevallen thuis en in de vrije tijd (% van de bevolking dat na een ongeval thuis of in

de vrije tijd, inclusief sport, in het ziekenhuis wordt behandeld). Voor het vergroten

van de vergelijkbaarheid van ISS-gegevens lijkt het onvermijdelijk dat er een indicator

komt voor de letselernst die niet wordt beïnvloed door systematische verschillen tussen

de nationale gezondheidszorgstelsels.

Aanbevelingen

Sicher Leben

22

De meest algemene aanbeveling voor de lidstaten is dat deze algemene, op de

registratie van SEH-gewonden gebaseerde, registratiesystemen opzetten – een

aanbeveling waarvan het onwaarschijnlijk is dat daaraan op zeer korte termijn gevolg

zal worden gegeven. Deze registratiesystemen zouden kunnen bestaan uit een

algemeen onderdeel en specifieke extensies voor ongevalsletsels en andere letsels die

spoedeisende hulp behoeven.

Omdat het ISS op de registratie van SEH-gewonden is gebaseerd, zouden

systematische afwijkingen in het voordeel van gezondheidszorggegevens bij dit

registratiesysteem gecorrigeerd kunnen worden door het ontwikkelen van een indicator

voor letselernst die niet wordt beïnvloed door systematische verschillen tussen de

nationale gezondheidszorgstelsels.

Voorlopig wordt aanbevolen om het CVI-formaat – gevoed door verschillende

gegevensbronnen – als een inleidend hoofdstuk bij de nationale EHLASS/ISS-

verslagen te gebruiken, die vervolgens op EU-niveau kunnen worden geaggregeerd.

• Wanneer de gegevens van individuele lidstaten worden vergeleken, wordt in het

algemeen aangeraden om bij de interpretatie van de resultaten het lexicon te

raadplegen!


PROJECTBEHEER

• Projectcoördinatie:

Robert Bauer, Mathilde Sector

Institut “Sicher Leben” – Oostenrijkse instelling voor veiligheid thuis en in de vrije tijd

Ölzeltgasse 3, A-1031 Wien

Tel. ++43 1 715 66 44 – 317 / Fax ++43 1 715 66 44 - 30

E-mail: [email protected] / Internet: www.sicherleben.at

Partners: DK, F, UK, NL, D (zie volgend hoofdstuk voor nadere bijzonderheden)

Herzien tijdschema: december 2000 tot juni 2002

Voorgestelde totale begroting: 136.400 euro

Overeengekomen financiering: 70% van totale kosten

Betrokkenheid partners:

- Twee workshops (alle partners)

- Twee werkpakketten (alle partners)

- Programmatuur: techniek en programmering (F)

- Evaluatie van resultaten en eindverslagen (alle partners)

Voorgestelde lijst van taken

Fase I: Regelen van projectcoördinatie en opzetten van task forces:

- task force belast met retrieval (deze projectpartners)

- task force belast met technische aspecten (projectpartners + EUPHIN/HIEMS-

deskundigen)

Fase II: Model voor datakoppeling op EU-niveau

Verrichten van beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse van Europese

gegevensbronnen voor ongevalsletsels, op basis van bestaande lexicons (bijv. voor

EUPHIN/HIEMS-gegevens)

Formuleren van eisen voor datakoppeling en hercodering

In kaart brengen van behoeften aan bijbehorende gegevens

Sicher Leben

24

Datamodellering: analyseren van verbanden tussen gegevensbestanddelen van bronnen

en relationeel datamodel

Resultaat fase II: lexicon voor ondergroepen van de categorie ‘ongevallen thuis en in

de vrije tijd’

en beschrijving van het CVI-model

Fase III: Pilot-implementatie van datamodel

Verwerven van bijkomstige gegevens (van projectpartners)

Definiëren en “verwerven” van test-datasets (van projectpartners)

Bepalen van databanktabellen, aanzichten en zoekprocedures

Implementatie via standaardprogrammatuur

Resultaat fase III: Operationele computergestuurde implementatie

Fase IV: Testen en evalueren van pilot-implementatie en resultaten

Testen van en feedback over functionaliteit

Evalueren (verifiëren) van resultaten

Fase V: Eindverslagen

Epidemiologie van ongevallen thuis en in de vrije tijd

in de deelnemende EU-landen (in de algemene context van letsels)

Handleiding inzake de pilot-implementatie

Voorstel voor gebruik en verspreiding op HIEMS-niveau

(uitbreiding tot alle lidstaten)


PROJECTPARTNERS

Denemarken: National Institute of Public Health, Svanemollevej 23, 2100 Copenhagen –

Tel. (+45) 39.20.77.77, Fax (+45) 39.27.30.95 (Anne Mette Johanson)

Denemarken: Fyns Amt, Health Service Division – Initiative for Accident Prevention,

Oerbaekvej 100, DK- 5220 Odense Soe, Tel. +45 6556 1241, Fax +45 6556 1205 (Jens M.

Lauritsen)

Frankrijk: SC PSYTEL, 36, Rue Irene blanc, F-75020 Paris – Tel. (+33.1) 43.79.71.92,

Fax (331) 43.64.58.24 (Marc Nectoux)

Nederland: Consument en Veiligheid, eenheid Technische Veiligheid, postbus 75.169,

1070 AD Amsterdam, Nederland, Tel. (+31) 20.511.4511, Fax (+31) 20.669.2831 (Saakje

Mulder)

Duitsland: Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin, D-44061 Dortmund –

Tel. (0231) 9071 – 241, Fax (0231) 9071 – 465 (Annelie Henter)

Verenigd Koninkrijk: Paediatric Epidemiology a. Comm. Health (PEACH) Unit, Univ.

Glasgow, Yorkhill, Glasgow G3 8S – Tel. 0141.201.0178/01711, Fax 0141.201.6943

(David Stone)

Voor aanvullende gegevens en verslagen werden geraadpleegd:

Griekenland: Hellenic Soc. f Social Pediatrics a. Health Promotion, 15, Oceanidon st.,

Athens 117 45, - Tel. (+301) 9354.179, Fax (301) 9324.300 (Eleni Petridou, Stellina

Kiosse)

Tsjechië (geraadpleegd lid): Center for Childhood injury, Epidemiology and Prevention,

Charles University Praag, Vuvalu 84, CZ Praha 5 - 241, Tel. +4202 2443 – 5942, Fax

+4202 2443 – 5941 (Michal Grivna)

Europese Commissie: directoraat-generaal Gezondheid en consumentenbescherming

Eenheid G3, Euroforum-gebouw, 10 rue Stumper, Bureau EUFO 3188, L-2557

LUXEMBURG (Helmut Friza)

Sicher Leben

26

INLEIDING

GEEN EPIDEMIOLOGIE VAN ONGEVALLEN THUIS EN IN DE

VRIJE TIJD IN EUROPA

Letselpreventie en letselmonitoring zijn nooit volledig geïntegreerd in de volksgezondheid.

De socialezekerheidsinstellingen en de instanties belast met het wegverkeer waren de

eersten die in het verleden stappen ondernamen tegen de opkomende risico's van

respectievelijk industrialisering en motorisering. Als gevolg hiervan is de registratie van

letsels bij arbeids- (door de werkgevers, sinds ongeveer 1890) en verkeersongevallen (door

de politie, sinds ongeveer 1950) onafhankelijk van registratiesystemen in de

gezondheidszorg tot stand gekomen3.

Zeker vanaf de jaren tachtig manifesteren ongevallen thuis en in de vrije tijd zich als een

nieuwe “maatschappelijke trend” die arbeids- en verkeersongevallen in aantallen

overtreffen. Veel lidstaten, bijvoorbeeld Duitsland en Oostenrijk, kennen tegenwoordig een

verplichte aanvullende sociale verzekering voor ongevallen thuis en in de vrije tijd ter

dekking van de stijgende kosten van ongevalsletsels.

Desondanks, en in tegenstelling tot wat het geval is met betrekking tot letsels door arbeids-

en verkeersongevallen, bestaan er voor letsels die een gevolg zijn van ongevallen thuis en

in de vrije tijd bijna geen indicatoren. Dat geldt niet alleen op EU-niveau (EUROSTAT,

EUPHIN/HIEMS), maar ook voor andere internationale informatiesystemen inzake

volksgezondheid, zoals “Health for All” (WHO) of “Health 2001” (OESO).

Gegevens over ongevallen thuis en in de vrije tijd die in het kader van het

letselpreventieprogramma ten behoeve van het ISS en het vroegere EHLASS zijn

verzameld, bevatten unieke informatie voor specifieke maatregelen voor letselpreventie.

Verscheidene van de verslagen die in het kader van het preventieprogramma zijn

3 Mostböck R. D. (1978). 90 Jahre Unfallversicherung in Österreich. AUVA, Wien.


geproduceerd, geven aan welke de belangrijkste slachtoffercategorieën en

omgevingsfactoren voor dit type ongevallen zijn (ISS-variabelen ‘leeftijd’, ‘geslacht’,

‘activiteit’, ‘plaats van het ongeval’, ‘mechanisme’, ‘gerelateerde producten’, ‘dag’,

‘jaargetijde’ en een tekstuele beschrijving van het ongeval). Ook de letseldiagnose, de

gekwetste lichaamsdelen en het type behandeling zijn vaak bekend en worden in de meeste

lidstaten voor letselpreventie gebruikt.4 Het ISS/EUPHIN verschaft nu zelfs online-toegang

tot al deze informatie (momenteel beperkt tot de door DG SANCO aangewezen nationale

gegevensbeheerders van het ISS).

Toch geven deze gegevens geen alomvattend en op een geografisch gedefinieerde

populatie gebaseerd overzicht van de epidemiologie van ongevallen thuis en in de vrije tijd

in Europa. Ten eerste, omdat dergelijke gegevens in het algemeen van andere relevante

nationale en Europese letselbronnen zijn gescheiden, en ten tweede, omdat het ontbreekt

aan nationale schattingen over ongevallen in deze categorie (d.w.z. incidentiecijfers die

zijn gebaseerd op een geografisch gedefinieerde populatie). Beide factoren beperken

momenteel de mogelijkheid om de ISS-gegevens over deze ongevalscategorie op bredere

schaal te gebruiken voor letselmonitoring en om aan de inhoud van deze gegevens een

algemenere interpretatie te geven.

Doel van het project „Comprehensive View on European Injury Data” (met betrekking tot

ongevallen thuis en in de vrije tijd) was het ontwikkelen van een datamodel en meta-

databank voor letselgegevens voor het systematisch combineren en koppelen op EU-niveau

van verschillende voor ongevalsletsel relevante gegevensbronnen.

4 cf. Nationale EHLASS- en IPP-verslagen: http://europa.eu.int/comm/health/ph_projects/Project_en.htm

Sicher Leben

28

WETENSCHAPPELIJKE GRONDSLAGEN EN

DOELSTELLINGEN

Het datamodel biedt een totaaloverzicht van gegevens over ongevallen thuis en in de vrije

tijd die beschikbaar zijn in bronnen die al op Europees niveau zijn geaggregeerd. Deze

gegevens worden aangevuld met specifieke informatie uit nationale bronnen over de

verbanden tussen de verschillende datasets die in het model zijn geïntegreerd. Aangezien

het hier gaat om een meta-databank, is bij de datamodellering en pilot-implementatie voor

een zeer groot deel voortgebouwd op eerdere activiteiten voor de integratie van gegevens

in Europese bronnen (bijv. EUPHIN/HIEMS, EURORISK, EUROSTAT, OESO, WHO).

Er is niet geprobeerd om nieuwe gegevens te verzamelen over ongevallen thuis en in de

vrije tijd. In plaats daarvan is gebruikgemaakt van bestaande gegevens die al op Europees

niveau waren geaggregeerd (bijv. via EHLASS en EUPHIN/HIEMS). Er werd een

generiek zicht gecreëerd op letselgerelateerde gegevens in verschillende bronnen, teneinde

de impliciete descriptieve en voorspellende waarde van deze gegevens voor de

letselepidemiologie te laten zien, in het bijzonder met betrekking tot ongevallen thuis en in

de vrije tijd. Uit de pilot-implementatie van deze meta-databank voor de deelnemende

landen is gebleken dat deze een toegevoegde waarde heeft voor de beschrijving en

monitoring van letsels (door ongevallen thuis en in de vrije tijd) ten behoeve van de

Europese letselepidemiologie en dat de databank tot alle lidstaten kan worden uitgebreid.

Technisch gezien heeft de studie geleid tot een eenvoudig te gebruiken meta-databank-

programmatuur voor letselgegevens betreffende ongevallen thuis en in de vrije tijd die al

op Europees niveau zijn geaggregeerd alsook van nationale gegevens, die de mogelijkheid

biedt tot een flexibele retrieval van kerncijfers over morbiditeit en mortaliteit voor

ongevalsletsels.


METHODE

PROTOTYPE – HET OOSTENRIJKSE “PAKHUIS VAN

LETSELGEGEVENS”

Het “Oostenrijkse pakhuis van letselgegevens”5 diende als basis en template voor het

datamodel. Dit prototype maakt de flexibele retrieval mogelijk van algemene

letselindicatoren en -trends, onderscheiden naar ongevalscategorie en letselgevolg, die zijn

gebaseerd op gegevens uit verschillende bronnen (Figuur 28 in de bijlage).

BESCHIKBAARHEIDS- EN BRUIKBAARHEIDSANALYSE VAN

BESTAANDE EUROPESE GEGEVENSBRONNEN VOOR

ONGEVALSLETSELS

Teneinde de omvang van de beschikbare letselgegevens te bepalen, zijn bestaande lexicons

doorzocht op gegevens over ongevalscategorie, letselgevolg, bronnen, bruikbaarheid,

specificatie en de jaren waarvoor gegevens beschikbaar zijn. De zoekstrategie was als

volgt:

Search 1: Online-informatieverzoeken aan bekende EU-bronnen met gegevens over

volksgezondheid, zoals OESO, WHO, EUROSTAT.

Search 2: Online-informatieverzoeken aan bekende gegevensbronnen met gegevens over

ongevalsletsels, zoals IRTAD, CARE, EUPHIN-HIEMS.

Search 3: Online-onderzoek naar de beschikbaarheid van statistische gegevens over

volksgezondheid bij de bureaus voor de statistiek van de EU-lidstaten.

Search 4: Online-onderzoek naar de beschikbaarheid van statistische gegevens over

ongevalsletsels bij de ministeries van Sociale Zaken/Gezondheidszorg van de respectieve

EU-lidstaten.

5 Institut "Sicher Leben" (2002). Unfallstatistik 2001. Verletzte nach Heim-, Freizeit- und Sportunfällen in Östereich. Wien..

Sicher Leben

30

Zie voor nadere bijzonderheden Bijlage 2: ‘Beschikbaarheids- en

bruikbaarheidsanalyse van Europese en nationale gegevensbronnen voor

ongevalsletsels’.

GEGEVENSMODEL VOOR ONGEVALSLETSELS IN DE EU

De informatie die tijdens de zoektocht op internet is verzameld, is georganiseerd in een

model voor letselgegevens, dat uitsluitend is bedoeld voor niet opzettelijk toegebrachte

letsels. Dit model werd aan de projectpartners gepresenteerd met het verzoek om

aanvullende input te verschaffen en eventueel suggesties te doen voor verbetering van het

model. Wat volgt is de definitieve versie van het model.

STRUCTUUR VAN HET MODEL

De gegevensbronnen, “lagen” van het model, die in aanmerking moesten worden genomen

waren:

A. Doden

B. Ziekenhuisontslagen

C. Poliklinische patiënten

D. Ziekteverloven

E. Arbeidsongeschikten

F. Alle letsels

Deze “lagen” beschrijven verschillende “gevolgen” van een ongeval en kunnen verder

worden onderverdeeld in de volgende “secties” (uitsluitend ongevalsletsels):

1. Verkeer

2. Werkplek

3. School

4. Sport

5. Thuis en recreatie


6. Totaal (alle secties)

Hoewel gegevens over “ziekteverloven” en “arbeidsongeschikten” moeilijk zijn te

verkrijgen, zijn deze letselgevolgen toch opgenomen, omdat zij essentieel zijn voor het

kwantificeren van het ‘totaaloverzicht’ van letsels in Europa en de belasting die deze

letsels voor Europa betekenen.

Sicher Leben

32

Verkeer (1) Werkplek (2)

School (3) Sport (4) Thuis en recreatie (5)

Totaal (6)

Doden (A) A1 A2 A3 A4 A5 A6

Ziekenhuis-ontslagen: gevallen / dagen (B)

B1 ...

Poliklinische patiënten (C) ...

Ziekteverloven: gevallen / dagen (D)

Arbeidsongeschikten (E)

Alle letsels (F)

Figuur 7: Formulier voor het opgeven van nationale statistische gegevens over ongevalsletsels – secties (horizontaal) en lagen (verticaal) vormen samen het gegevensmodel voor ongevalsletsels

voor het CVI –‘ Comprehensive View of Injury’

BRONNEN EN DEFINITIES

Tijdens de besprekingen met de partners is duidelijk geworden dat de gebruikte

letseltermen niet door iedereen hetzelfde worden gedefinieerd en dat letselgegevens van

een verscheidenheid aan bronnen worden betrokken. Vandaar dat de volgende tabel in het

gegevensmodel is opgenomen. Deze tabel moet worden ingevuld voor elk van de cellen in

bovenstaande tabel.

Soort letsel: Doden

Gegevensbron Definitie Opmerkingen

A1: Verkeer A2: Werkplek A3: School A4: Sport A5: Thuis en recreatie A6: Totaal

Figuur 8: Formulier waarop de bronnen van statistische gegevens en de gehanteerde definities worden vermeld


PILOT-DATAVERWERVING

Nationale statistische gegevens over letsels

Elke partner is gevraagd is om een tweetal formulier in te vullen, één voor het vermelden

van nationale statistische gegevens over ongevalsletsels (figuur 7) en het andere voor het

vermelden van de bronnen van die gegevens en het formuleren van de gehanteerde

definities (figuur 8). Dit eerste werkpakket resulteerde in gegevens, bronnen, definities en

opmerkingen voor zes tabellen per land:

Tabel 1: Doden

Tabel 2: Ziekenhuisontslagen

Tabel 3: Poliklinische patiënten

Tabel 4: Ziekteverloven

Tabel 5: Arbeidsongeschikten

Tabel 6: Alle letsels

CVI-PROGRAMMATUUR

De CVI-programmatuur heeft de volgende kenmerken (zie bijlage voor volledige

beschrijving en gebruikershandleiding):

• flexibele retrieval van kerncijfers volgens het CVI-model, naar jaar, land, letselgevolg

en ongevalscategorie;

• functie “highlight regio”– maakt de aggregatie mogelijk van vooraf gedefinieerde

regio’s, bijv. EU15, EVA, enz;

• functie “meest complete tabel” – maakt het mogelijk om verschillende jaren in één laag

te projecteren, teneinde zo de volledigheid van de gegevens te vergroten.

• Contextgevoelig lexicon – wanneer de cursor op een gegevensbestanddeel wordt

geplaatst, verschijnt automatisch de bron en definitie van dat gegevensbestanddeel.

Sicher Leben

34

• De huidige versie van het programma (Win95, 98, 2000, NT) komt beschikbaar op cd-

rom, maar kan ook van de CIRCA-website worden gedownload. Voor het bestellen van

de CVI-programmatuur op cd-rom dient men contact op te nemen met

[email protected]; voor het downloaden van de programmatuur van internet,

gaat u naar http://forum.europa.eu.int/Members/irc/sanco/ehlass/home (beschikbaar

vanaf mei 2003).


Figuur 9: CVI-programmatuur screenshot

Zie voor nadere bijzonderheden Bijlage 3: CVI-programmatuur - Documentatie’

Sicher Leben

36

Gebruikte gegevens (aanbevolen gegevensbronnen)

Aan de hand van de ‘beschikbaarheids- en bruikbaarheidsmatrix’ is bepaald welke

internationale databanken relevant zijn voor het invullen van de formulieren voor

respectievelijk statistische letselgegevens en bronnen en definities. Deze databanken

kregen de hoogste prioriteit, omdat zij tussen de landen in Europa zijn gestandaardiseerd,

aangezien sommige databanken gegevens bevatten over andere landen dan de EU15.

Wanneer de noodzakelijke informatie in geen enkele internationale gegevensbron was

geregistreerd, werden de nationale gegevens van de pilot-landen gebruikt. Wij hebben

gegevens opgenomen van 1996 tot heden. Het bovenstaande resulteerde in de volgende

basisbronnen voor de lagen:

• Gegevens over letsels door verkeersongevallen van IRTAD

• Gegevens over letsels door arbeidsongevallen van de OESO

• Schoolgegevens van nationale bronnen

• Gegevens over letsels door ongevallen thuis, in de vrije tijd en tijdens sportbeoefening

van de EHLASS-gegevens van de afzonderlijke partnerlanden

De secties werden als volgt uitgesplitst:

• ‘Doden’ van

• ‘Ziekenhuisontslagen’ van

• ‘Poliklinische patiënten’ van nationale bronnen

• ‘Ziekteverloven’ van nationale bronnen

• ‘Arbeidsongeschikten’ van nationale bronnen

• ‘Alle letsels’ van


Procedure voor compilatie van de gegevens

De internationale gegevens werden ingevoerd in een ‘Excel’-databank, die was

georganiseerd volgens het formulier voor statistische gegevens over ongevalsletsels en het

formulier voor bronnen en definities. Land en jaar waarop de gegevens betrekking hadden,

waren de enige additionele kolommen. Ook de nationale gegevens van de partnerlanden

werden in deze databank ingevoerd.

Kwaliteitscontrole van de gegevens

Het tweede werkpakket bestond eruit dat elke partner de validiteit van de door hem/haar

verstrekte gegevens moest verifiëren, om te zorgen voor kwaliteitscontrole bij het uploaden

van gegevens. Eventuele correcties op verstrekte gegevens, bronnen en definities werden

via e-mail toegestuurd en vervolgens in de databank verwerkt. Deze versie diende als

gegevensinvoer voor de CVI-programmatuur, die werd ontwikkeld in samenwerking met

de Franse partner Marc Nectoux, van PSYTEL. Het Franse team onderwierp de gegevens

aan een laatste controle en de projectleider bracht correcties aan. Vervolgens werd de

eindversie gebruikt voor de herziene versie van de CVI-programmatuur.

Sicher Leben

38

RESULTATEN EN BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN

BESCHIKBAARHEIDS- EN BRUIKBAARHEIDSANALYSE VAN

EUROPESE EN NATIONALE GEGEVENSBRONNEN VOOR

ONGEVALSLETSELS

In het volgende tabularisch overzicht worden de hoofdresultaten gegeven van de

beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse van bestaande Europese en nationale

letselgegevens (zie de bijlage voor de volledige beschikbaarheids- en

bruikbaarheidsmatrix):

Belangrijkste bevindingen: Overzicht van beschikbare letselindicatoren en

gegevensbronnen voor de EU

Verscheidene publieke (bijv. WHO, EUROSTAT) en particuliere (bijv. OESO, BAST)

organisaties fungeren als aanbieders van internationale gegevens betreffende

volksgezondheid, waaronder begrepen letselgegevens.

Het aanbod is bijzonder groot. De WHO en de OESO leveren de kerngegevens. De eerste doet

dat gratis; de tweede tegen betaling. Vanwege lichte verschillen in de eisen die worden

gesteld aan het formaat waarin gegevens moeten worden verstrekt, moeten de nationale

bureaus voor de statistiek de gegevens van een bepaalde bron, bijv. het register van

ziekenhuisontslagen, gewoonlijk naar twee of meer organisaties apart versturen. EUROSTAT,

WHO en OESO zeggen dat zij eraan werken om deze situatie te verbeteren.

Binnen de EU-instellingen (EG en EUROSTAT) is een aantal databanken gevonden.

Sommige daarvan zijn afhankelijk van WHO-gegevens (bijv. EUPHIN-EAST), terwijl andere

een geheel nieuw systeem opzetten (CARE, ESAW) en weer andere vormen een combinatie

daarvan (EUPHIN/HIEMS/ISS). Verrassend genoeg zijn deze databanken niet toegankelijk

via EUROSTAT (NewCronos) en derhalve moeilijk te vinden.

Onder de WHO- en OESO-gegevens bleken de volgende letselindicatoren wat betreft

lidstaten en rapportagejaren het meest compleet voor analyse op EU-niveau. De indicatoren


hebben betrekking op de gezondheidstoestand en het gebruik van

gezondheidszorgvoorzieningen en zijn doorgaans beschikbaar in absolute cijfers en naar

leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers, naar leeftijdsgroep en geslacht:

Gezondheidstoestand: Mortaliteit

• Verwonding en vergiftiging (ICD / externe oorzaken)

• Zelfdoding en automutilatie (ICD / externe oorzaken)

• Moord en opzettelijk toegebracht letsel (ICD / externe oorzaken)

• Verkeersongeval waarbij een motorvoertuig is betrokken (ICD / externe oorzaken of

politiegegevens)

• Dood door een arbeidsongeval (gegevens van socialezekerheidsinstellingen)

Gezondheidsstatus: Morbiditeit

• Aantal personen dat gewond is geraakt door een arbeidsongeval (gegevens van

socialezekerheidsinstellingen)

• Aantal personen dat gewond is geraakt door een verkeersongeval (politiegegevens)

Gebruik van gezondheidszorgvoorzieningen: Intern verpleegde patiënten

• Ziekenhuisontslagen, verwonding en vergiftiging

• Gemiddelde verpleegduur, verwonding en vergiftiging

Sterftecijfers zijn ook beschikbaar voor andere categorieën die onder de ICD/E-code vallen,

zoals ongevallen als gevolg van een val, brand of vergiftiging, bijv. in de WHO Mortality

Database. Hierdoor is de mortaliteit voor letsels momenteel op international niveau de meest

gedetailleerde letselindicator.

Alleen de gezondheidscijfers van de OESO bieden een indicator voor ongevallen thuis en in

de vrije tijd:

• Morbiditeit voor ongevallen thuis / % van totale populatie

Er zijn echter slechts voor twee EU-lidstaten gegevens beschikbaar – Denemarken (8,5%) en

Portugal (3,5%), en ook alleen maar voor 1995.

Het feit dat momenteel op international of EU-niveau slechts een zeer beperkt aantal

letselindicatoren gemakkelijk toegankelijk is, heeft verscheidene implicaties voor

Sicher Leben

40

letselmonitoring en -preventie:

• Op de ICD gebaseerde sterftecijfers voor letsels zijn de meest alomvattende letselindicator

die op dit moment beschikbaar is. De sectorspecifieke organisatie van letselpreventie

zoals die in de meeste EU-lidstaten is terug te vinden (d.w.z. indeling naar

arbeidsongevallen, verkeersongevallen, ongevallen thuis en in de vrije tijd) komt in de

ICD/E-codes echter maar ten dele tot uitdrukking.

• Bovendien vormen sterftecijfers niet noodzakelijkerwijs een afspiegeling van trends in de

ernst van letsels. Zij zeggen eerder iets over de stand van zaken en de vorderingen op het

gebied van traumabehandeling (terwijl de mortaliteit voor ongevalsletsels in de meeste

EU-landen daalt, wijzen verschillende studies op een stijging van het aantal

arbeidsongeschikten door ongevalsletsels6; daarbij gaat het met name om letsels door

verkeersongevallen en ongevallen thuis en in de vrije tijd). Dit geldt zowel voor

sterftecijfers die op de ICD zijn gebaseerd als voor die welke afkomstig zijn van

registratiesystemen voor letsels door arbeids- en verkeersongevallen.

Voor het merendeel van de letsels in de EU (d.w.z. letsels door ongevallen thuis en in de vrije

tijd) zijn vrijwel geen indicatoren beschikbaar. Het is duidelijk dat na de succesvolle

implementatie van monitoringsystemen voor letsels door arbeids- en verkeersongevallen in

het verleden, teneinde maatregelen te nemen tegen de risico’s van industrialisering en

motorisering, de daarmee gepaard gaande risico’s van een toename van de vrije tijd en een

stijging van de levensverwachting, voor wat betreft letselmonitoring nog niet worden erkend.

De sterftecijfers voor ongevalsletsels afkomstig van registratiesystemen voor letsels door

arbeids- en verkeersongevallen, zijn een nuttige indicator gebleken voor letselincidentie –

binnen elke sector.

Aan de andere kant zijn de sectorspecifieke indicatoren voor letsels door arbeids- en

verkeersongevallen in de regel niet gekoppeld aan letselregistratiesystemen in de

gezondheidszorg. Als gevolg hiervan is over de gevolgen van ongevallen (bijv. letselernst en

soort behandeling) slechts vage informatie beschikbaar (tenminste voor verkeersongevallen).

Informatie over de gevolgen van een ongeval is echter onmisbaar om de indicatoren van

verschillende lidstaten en verschillende ongevalscategorieën met elkaar te kunnen vergelijken.

6 Unfallinvalidität in Österreich, ISL.


Het is duidelijk dat de huidige sterftecijfers voor letsels door arbeids- en verkeersongevallen

nog niet optimaal vergelijkbaar zijn.

Samenvattend kan worden gezegd dat er nauwgezet moet worden gekeken naar de validiteit

van sectorindicatoren voor letsels door arbeids- en verkeersongevallen, en dat consequenties

moeten worden getrokken voor een toekomstige indicator voor ongevallen thuis en in de vrije

tijd.

GEGEVENSMODEL VOOR ONGEVALSLETSELS IN DE EU

STRUCTUUR

Belangrijkste bevindingen: ‘Comprehensive View of Injury’ (CVI) - gegevensmodel

voor ongevalsletsels in de EU

Op basis van de resultaten van de beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse heeft de task

force ‘letselgegevens’ (A, D, F, EL, NL) een formaat ontwikkeld voor de rapportage op

nationaal en EU-niveau van ongevalsletsels. Het CVI-model bestaat uit zes zelfstandige

“ongevalscategorieën” of secties (‘verkeer', ‘werkplek’, ‘school’, ‘sport’, ‘thuis en recreatie’,

‘totaal – niet opzettelijk toegebracht’) en zes zelfstandige “letselgevolgen” of lagen (‘doden’,

‘ziekenhuisontslagen’, ‘poliklinische patiënten’, ‘ziekteverloven’, ‘arbeidsongeschikten’, ‘alle

letsels’). Het model wordt gepresenteerd in een standaard- en een minimumversie. Bij

voltooiing zal de standaardversie 36 kerncijfers produceren, die naar ongevalscategorie zullen

aangeven wat de mortaliteit en morbiditeit voor ongevalsletsels is alsook het beslag dat deze

letsels op de gezondheidszorg leggen. Het model kan zowel worden gebruikt voor

letselrapportage op EU- als nationaal niveau. Er wordt met name aanbevolen om dit formaat

voor de inleiding van de geregelde EHLASS/ISS-verslagen te gebruiken.

DEFINITIES EN GEGEVENSBRONNEN

Belangrijkste bevindingen: definities en gegevensbronnen

Op basis van de resultaten van de beschikbaarheids- en bruikbaarheidsanalyse zijn ook

“aanbevolen definities” voor de verschillende ongevalscategorieën en “aanbevolen

Sicher Leben

42

gegevensbronnen” voor de verschillende letselgevolgen vastgesteld. “Aanbevolen

gegevensbronnen” (standaard): een lijst van internationale gegevensbronnen die voor de

‘Comprehensive View of Injury’ (CVI) moeten worden gebruikt. Voor de lijst is

hoofdzakelijk gekeken naar de mate waarin de oorspronkelijke classificatie past bij de

aanbevolen definities.

De “aanbevolen definities” zijn noodzakelijkerwijs gebaseerd op de oorspronkelijke

definities zoals die in de aanbevolen gegevensbronnen en eventuele opsplitsingen daarvan

worden gebruikt. Vanwege de overlappingen tussen gegevensbronnen worden in- en

uitsluitingscriteria gegeven (bijvoorbeeld voor de ongevalscategorie ‘werkplek’: “sluit

ongevallen tijdens het woon-werkverkeer uit”).

Zie tevens het helpmenu in de CVI-programmatuur – menukeuze “Definitions”

Sicher Leben

43

A. Aanbevolen definities voor ongevalscategorieën - standaard

De aanbevolen definities zijn gebaseerd op de oorspronkelijke definities zoals die in de aanbevolen gegevensbronnen (tabel B) en eventuele

opsplitsingen daarvan worden gebruikt, teneinde het aantal overlappingen tussen ongevalscategorieën tot een minimum te beperken.

Verkeer (1) Werkplek (2) School (3) Sport (4) Thuis en recreatie (5)

Totaal (6) – niet opzettelijk

toegebracht Aanbevolen definitie:

-Wegverkeersongeval met gewonden (zoals geregistreerd door de politie; zie bron IRTAD)

-Ongeval tijdens werkuren (zoals geregistreerd door werkgever of gezondheidsdienst; zie bron EUPHIN)

-Ongeval tijdens verblijf op school of universiteit of tijdens excursies (bijv. activiteitencodes 3 en 50 in IPP V2000)

-Ongeval tijdens het beoefenen van recreatiesport (bijv. activiteitencodes 51,58,59 in IPP V2000)

Ongeval thuis en in de vrije tijd (bijv. alle activiteitencodes, uitgezonderd 3 en 5 in IPP V2000)

Som van (1) tot en met (5) indien compleet (geef aan waar sprake is van overlapping)

Ongevalsletsels die vallen onder ICD-9 E800-E949/ICD-10 V01-X59, Y40-Y98

Ingesloten: - Verkeersongevallen tijdens het werk

- Verkeersongevallen tijdens woon-werk/schoolverkeer

- Verkeersongevallen tijdens het werk

- Sportongevallen tijdens het werk

- Sportongevallen

- Sportongevallen van kinderen beneden de zes jaar (cf. functionele definitie in IPP/99 ‘Sports Project’, Griekenland)

- -

Uitgesloten: - Andere dan verkeersongevallen, overige ongevallen in de vervoersector (bijv. trein- en vliegtuigongelukken en ongevallen op privéterrein)

- Ongevallen tijdens woon-werkverkeer

- Ongevallen tijdens woon-schoolverkeer

- Sportongevallen op school en universiteit


- Sportongevallen die onder (4) vallen

- Schoolongevallen die onder (3) vallen

-

Uitsplitsing: - Geen - Ongevallen tijdens woon-werkverkeer worden uitgesloten

- Ongevallen tijdens woon-schoolverkeer worden uitgesloten

- Ongevallen tijdens schoolsport (bijv. activiteitencode 50 in IPP V2000) worden uitgesloten

- Sport- en schoolongevallen worden uitgesloten (activiteitencodes 3 en 5 in IPP V2000)

- Letsels die vallen onder ICD-9 E950-999/ICD-10 x60-Y36 worden uitgesloten

Opmerkingen: - ‘Verkeersongevallen tijdens het werk’ overlapt 'Werkplek’

- ‘Verkeersongevallen tijdens het werk’ overlapt ‘Verkeer’ (1);

- Overlapt ‘Sport’ (4) wanneer deze categorie ongevallen

- Overlapt ‘School’ (3) wanneer ongevallen tijdens schoolsport

- - Voor sommige bronnen (meestal voor ongevallen thuis

Sicher Leben

44

(2); probeer dubbeltelling eruit te halen

probeer dubbeltelling eruit te halen

niet wordt uitgesloten niet worden uitgesloten

en in de vrije tijd) zijn geen gegevens over uitsplitsing beschikbaar

B. Aanbevolen gegevensbronnen - standaard

Bestanddelen van nationale gezondheids- en letselgegevens worden ingevoerd in verscheidene internationale informatiesystemen voor

gezondheidsgegevens (WHO, EUROSTAT, OESO, enz.). De lijst van internationale gegevensbronnen die voor het CVI moeten worden gebruikt, is

hoofdzakelijk gebaseerd op de mogelijkheid van het creëren van ongevalscategorieën (opsplitsing) volgens de definities in tabel A. Aanbevolen wordt

om de definities van de internationale bron te gebruiken, ook bij het verwerven van nationale gegevens.


Totaal (6) – niet opzettelijk toegebracht

Doden (A) a. IRTAD7 b. WHO Mortality 8c. Nationale

bronnen d. OESO9

a. EUPHIN_EAST10

b. EUROSTAT / ESAW

c. Nationale bronnen

a. Nationale bronnen


b. WHO Mortality (zie voetnoot 11)


b. WHO Mortality11

a. WHO Mortality b. EUPHIN /HIEMS

Mortality c. Som van (1) tot

en met (5) d. OECD Mortality12

Ziekenhuisontslagen: gevallen en dagen


b. IRTAD Ziekenhuisopnamen13


a. EUPHIN / HIEMS / ISS (IPP V.2000)14

b. Nationale bronnen

a. EUPHIN / HIEMS / ISS (V.2000) 7


a. EUPHIN / HIEMS / ISS (IPP V.2000)


a. OECD Morbidity15

b. EUPHIN_EAST Morbidity16

7 IRTAD (International Road Traffic and Accident Database): Dood door ongeval binnen 30 dagen. 8 WHO Mortality: ICD9 E800-848 of equivalente ICD10-codes. 9 OECD Traffic: ICD9 E810-E825. 10 EUPHIN_EAST: Aantal doden ten gevolge van arbeidsongevallen (excl. ongevallen tijdens woon-werkverkeer en schoolongevallen). 11 WHO Mortality: Geselecteerde ICD-codes voor externe oorzaken (moeten nog worden vastgesteld). 12 OECD Mortality: ICD9 E800-999 of equivalente ICD10-codes. 13 IRTAD: Onderrapportage in vergelijking met nationale registers van ziekenhuisontslagen.

Sicher Leben

45



Poliklinische patiënten (C)










Alle letsels (F)

a. IRTAD17 b. Nationale

bronnen18

a. EUPHIN_EAST19

b. EUROSTAT / E-SAW






Ziekteverloven: gevallen en dagen


a. EUROSTAT / ESAW













b. Geselecteerde ICD-9 N-Codes20

14 EUPHIN / HIEMS / ISS (IPP V.2000): Nationale raming op basis van adherentiegegevens van ziekenhuizen of een steekproef uit het register van ziekenhuisontslagen. 15 OECD Morbidity: ICD9 N800-999 of equivalente ICD10-codes; uitsluitend ingezetenen (incl. doden, excl. niet-ingezetenen, bijv. toeristen). 16 EUPHIN_EAST Morbidity: ICD9 N800-999 of equivalente ICD10-code; alle patiënten (incl. doden, incl. niet-ingezetenen, bijv. toeristen). 17 IRTAD: Slachtoffers (dood en gewond). 18 Nationale bronnen: geef definitie van 'dood’ (binnen hoeveel dagen). 19 EUPHIN_EAST: Persoonlijke verwondingen en ziekten waarbij het arbeidsverzuim langer dan drie dagen is (incl. sterfgevallen, excl. ongevallen tijdens woon-werkverkeer; excl.

schoolongevallen). 20 Op ICD gebaseerde scores of indicatoren voor beperking/stoornis.

Sicher Leben

46

C. Aanbevolen definities voor ongevalscategorieën - minimum

De minimumversie van de aanbevolen definities voor ongevalscategorieën is gebaseerd op de oorspronkelijke definities van de categorieën ‘Verkeer’

(1), ‘Werkplek’ (2) en ‘Totaal’ (6). De categorieën ‘Thuis en recreatie’ (5), ‘Sport’ (4) en ‘School’ (3) worden niet meer van elkaar onderscheiden,

maar samengebracht in één categorie: ‘Thuis, recreatie, sport, school’ (3,4,5), waarbij alle ongevalsletsels worden ingedeeld die niet het gevolg zijn

van verkeers- en arbeidsongevallen.

Verkeer (1) Werkplek (2) Thuis, recreatie, sport, school (3,4,5) Totaal (6) – niet opzettelijk toegebracht

Aanbevolen definitie:

-Wegverkeersongeval met gewonden (zoals geregistreerd door de politie; zie bron IRTAD; tabel C)

-Ongeval tijdens werkuren, met meer dan 3 dagen afwezigheid van het werk (zoals geregistreerd door de werkgever of gezondheidsdienst; zie bron EUPHIN; tabel C)

A. Ongeval thuis en in de vrije tijd, tijdens het beoefenen van recreatiesport en tijdens verblijf op school/universiteit (bijv. alle activiteitencodes in IPP V2000)

B. Totaal (6) min (‘Verkeer’ (1) plus ‘Werkplek’ (2))

A. Som van (1), (2) en (3,4,5) indien compleet

B. Ongevalsletsels die vallen onder ICD-9 E800-E949

Ingesloten: - Verkeersongevallen tijdens het werk

- Verkeersongevallen tijdens woon-werk/schoolverkeer

- Verkeersongevallen tijdens het werk


- Sportongevallen van kinderen beneden de zes jaar (cf. functionele definitie in IPP/99 ‘Sports Project’, Griekenland)

- Sportongevallen op school

Uitgesloten: -Andere dan verkeersongevallen, overige ongevallen in de vervoersector (bijv. trein- en vliegtuigongelukken en ongevallen op privéterrein)

- Ongevallen tijdens woon-werkverkeer

Uitsplitsing: Geen -Ongevallen tijdens woon-werkverkeer worden uitgesloten

Letsels die vallen onder ICD-9 E950-999 worden uitgesloten

Opmerkingen: -‘Verkeersongevallen tijdens het werk’

-‘Verkeersongevallen tijdens het werk'

- Afhankelijk van de beschikbare gegevensbronnen (tabel D) kan onduidelijkheid bestaan over de vraag of schoolongevallen

Voor sommige bronnen (meestal voor

Sicher Leben

47

overlapt ‘Werkplek’ (2) overlapt 'Verkeer' (1) in- dan wel uitgesloten zijn (bijv. in nationale E-codes) ongevallen thuis en in de vrije tijd) zijn geen gegevens over uitsplitsing beschikbaar

Sicher Leben

48

D. Aanbevolen gegevensbronnen - minimum

Nationale gezondheids- en letselgegevens worden ingevoerd in verscheidene internationale informatiesystemen over volksgezondheid (WHO,

EUROSTAT, OESO, enz.). De lijst van internationale gegevensbronnen die voor het CVI moeten worden gebruikt, is hoofdzakelijk gebaseerd op de

mogelijkheid van het creëren van ongevalscategorieën (opsplitsing) volgens de definities in tabel B. Voor opmerkingen over gegevensbronnen zie tabel

A (voetnoten).

Verkeer (1) Werkplek (2) Thuis, recreatie, sport, school (3,4,5)


Doden (A) a. IRTAD b. WHO Mortality c. Nationale bronnen

a. EUPHIN_EAST b. EUROSTAT / ESAW c. Nationale bronnen

a. Totaal (6) min (‘Verkeer’ (1) plus ‘Werkplek’ (2))

b. WHO Mortality (geselecteerde ICD-codes voor externe oorzaken)


a. WHO Mortality b. EUPHIN /HIEMS Mortality c. Som van (1), (2) en (3,4,5) d. OECD Mortality

Ziekenhuisontslagen: gevallen en dagen

a. Nationale bronnen b. IRTAD

Ziekenhuisopnamen




a. OECD Morbidity b. EUPHIN_EAST Morbidity

Poliklinische patiënten (C)

a. Nationale bronnen a. Nationale bronnen

a. EUPHIN / HIEMS / ISS (IPP V.2000



Alle letsels (F)

a. IRTAD b. Nationale bronnen

a. EUPHIN_EAST b. EUROSTAT / ESAW

a. Nationale bronnen a. Nationale bronnen

Ziekteverloven: gevallen en dagen

c. Nationale bronnen d. EUROSTAT / ESAW e. Nationale bronnen

f. Nationale bronnen Nationale bronnen


g. Nationale bronnen h. Nationale bronnen i. Nationale bronnen Nationale bronnen Selected ICD-Codes


50

EU-ANALYSE

Overeenkomstig doelstelling drie en vier van de studie is in samenwerking met de

projectpartners geprobeerd om in het CVI-model voor de EU bestaande letselgegevens van

zowel internationale als nationale bronnen aan elkaar te koppelen. Tegelijkertijd is in

samenwerking met de Franse partners een toepassing ontwikkeld voor een pilot-databank

(MS-Access), die het mogelijk maakt om resultaten op een flexibele wijze op te zoeken

en eventueel gegevens bij te werken.

Het CVI-model verschaft zo goed mogelijke schattingen (“best guesses”) van kerncijfers

over de omvang van ongevalsletsels in de EU(15), onderscheiden naar ongevalscategorie

(d.w.z. de sector waar letselpreventie gebeurt) en letselgevolg (hetgeen als indicatie dient

voor de letselernst). De belangrijkste bevindingen van de “EU-analyse” worden

samengevat in vier verschillende “views”:

1. CVI - incidentiecijfers: de incidentie per 100.000 inwoners wordt verkregen door het

gewogen gemiddelde te nemen van het beschikbare aantal lidstaten per cel (een cel

staat voor één van de 36 gegevensbestanddelen van een bepaalde CVI-tabel (Figuur 3).

2. CVI - absolute cijfers: absolute cijfers worden voor elke cel van deze tabel verkregen

door het extrapoleren van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-

bevolking van 373 miljoen (Figuur 4).

3. CVI – sectoroverschrijdend: relatieve aandeel van de sectoren ‘verkeer’, ‘werkplek’,

‘school’, ‘sport’, en 'thuis en recreatie’ voor elk onderscheiden letselgevolg

(rijpercentage, waarbij wordt aangenomen dat het totaal van alle sectoren samen 100%

is) (Figuur 5).

4. CVI – piramide: relatieve aandeel van de onderscheiden letselgevolgen voor elke

ongevalscategorie afzonderlijk (kolompercentage, waarbij wordt aangenomen dat het

totaal van alle letselgevolgen samen (“alle letsels”) 100% is) (Figuur 6).

Letselgevolg / ongevalscategorie

1:Verkeer 2:Werk-plek

3:School 4:Sport 5:Thuis en

recreatie

6:Totaal

1: Doden 15 15 4 5 8 152: Ziekenhuisontslagen 8 4 4 6 8 143: Poliklinische 4 2 3 7 7 4

Sicher Leben

51

patiënten 4: Ziekteverloven 1 2 1 2 2 15: Arbeidsongeschikten 1 4 2 2 2 16: Alle letsels 15 15 3 7 7 7TOTAAL 44 42 17 29 34 42

Figuur 10: Beschikbaarheid gegevens EU15 voor CVI. De cijfers staan voor het aantal lidstaten waarvoor gegevens beschikbaar zijn voor het maken van een schatting voor een bepaalde

combinatie van letselgevolg en ongevalscategorie. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000.

Opmerkingen betreffende de interpretatie van het CVI:

Een bijzonder kenmerk van het CVI-model is, dat voor de meeste letselgevolgen (rijen of

lagen van het model) geldt dat het totaal van alle ongevalscategorieën samen niet 100% is.

Dit komt doordat het in de meeste gevallen noodzakelijk was om voor elke

ongevalscategorie onafhankelijke schattingen te gebruiken, en ook voor het “Totaal”. Als

gevolg hiervan kan er een verschil zijn tussen het percentage van 100 in “Totaal” en de

werkelijke som van de afzonderlijke ongevalscategorieën.

Ook tussen de verschillende categorieën letselgevolgen doen zich overlappingen voor:

• De meeste “doden” en alle “arbeidsongeschikten” zijn per definitie ook opgenomen in

“ziekenhuisontslagen”.

• “Ziekenhuisontslagen” en “poliklinische patiënten” vallen in de regel niet samen. Het

totaal van deze twee categorieën komt overeen met het aantal

“ziekenhuisbehandelingen”, wat voor de meeste ongevalscategorieën het meest

voorkomende “letselgevolg” is.

• “Ziekenhuisbehandelingen” – de som van “ziekenhuisontslagen” en “poliklinische

patiënten” – moet in de regel een ondergroep van “alle letsels” zijn, omdat onder “alle

letsels” natuurlijk ook de letsels vallen welke buiten het ziekenhuis worden behandeld,

bijvoorbeeld door de huisarts.

• In sommige gevallen is de som van “ziekenhuisontslagen” en “poliklinische patiënten”

echter groter dan het cijfer dat wordt genoemd onder “alle letsels”. Nogmaals, dit komt

doordat voor elke categorie letselgevolgen onafhankelijke schattingen zijn gebruikt, en

ook voor de categorie “alle letsels”.

• Wanneer voor een bepaalde ongevalscategorie de som van “ziekenhuisontslagen” en

“poliklinische patiënten” groter is dan het cijfer dat wordt genoemd onder “alle


52

Opmerkingen betreffende de interpretatie van het CVI:

letsels”, duidt dat op een onderrapportage in de desbetreffende gegevensbron voor “alle

letsels” (dit is waarschijnlijk het geval bij letsels door verkeersongevallen).

Doel van het CVI is het verschaffen van kerncijfers voor de EU over de stand van zaken

met betrekking tot ongevalsletsels en het beslag dat de behandeling van dergelijke letsels

op de gezondheidszorg legt, op basis van verscheidene aanbevolen gegevensbronnen en

aanbevolen definities van ongevalscategorieën binnen deze bronnen. In de praktijk kunnen

deze aanbevelingen momenteel alleen voor een beperkt aantal lidstaten worden

geïmplementeerd (Figuur 10).

Om de gegevens van de beschikbare lappendeken van bronnen zo volledig mogelijk te

laten zijn, kan de CVI-tabel kerncijfers bevatten die betrekking hebben op een (kleine)

reeks van jaren (1998-2000) en niet alleen maar op één bepaald jaar (programmatuur-

kenmerk “meest complete tabel”). De huidige CVI-tabel en de CVI-databank geven een

overzicht van in totaal 208 gegevensbestanddelen, afkomstig van alle EU15-lidstaten.

Gemiddeld is dus elk van de 36 beschikbare kerncijfers gebaseerd op

gegevensbestanddelen van zes lidstaten.

CVI EU15 – Letselincidentie (per 100.000 inwoners)

Verkeer Werk-plek


Totaal

Doden 11 1 0,04 0,3 15 36Arbeidsongeschikten 20 67 2 7 66 107Ziekenhuisontslagen 150 146 22 139 482 1.357Poliklinische patiënten 463 906 324 790 3.968 6.009Alle letsels 536 1.401 1.364 1.700 5.252 10.346 Ziekenhuisverblijf (gem. aantal dagen)

7 6 5 7 10 8

Ziekteverloven (letselgevallen)

471 1.571 101 328 751 4.938

Ziekteverloven (gem. aantal dagen)

26 18 28 24 24 19

Figuur 11: Gemiddelde cijfers van CVI voor de EU15 – schattingen van de incidentie van ongevalsletsels op EU-niveau, naar letselgevolg en ongevalscategorie. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel; cijfers per 100.000

inwoners. Opmerking: door het gebruik van diverse gegevensbronnen is de som van de cijfers in rijen en kolommen in het algemeen niet 100%.

Sicher Leben

53

De 36 kerncijfers van bovenstaande CVI-tabel zijn gebaseerd op in totaal 208

gegevensbestanddelen (gemiddeld zes per cel) afkomstig van 15 EU-lidstaten, voor de

jaren 1998-2000 (programmatuur-kenmerk “meest complete tabel”).

• 10% van de bevolking van de EU15 loopt letsel op door een ongeval (‘Alle letsels’ –

‘Totaal’).

• 7% loopt letsel op door een ongeval thuis of in de vrije tijd (waaronder begrepen

sportongevallen: 1,7%).

• 1,4% van de mensen wordt wegens een ongevalsletsel in het ziekenhuis opgenomen;

voor letsel door ongevallen thuis en in de vrije tijd is dit percentage 0,6 (inclusief

sportongevallen: 0,2%). Bij een hospitalisatiepercentage voor de EU15 van ongeveer

14, bedraagt de relatieve morbiditeit voor ongevalsletsels circa 10%.

• De mortaliteit voor ongevalsletsels bedraagt 36 per 100.000; 15 voor ongevallen thuis

en in de vrije tijd (sportongevallen: 0,3%). Bij een mortaliteit voor de EU15 van

ongeveer 700, bedraagt de relatieve mortaliteit voor ongevalsletsels circa 4,5%.

De categorieën letselgevolgen ‘arbeidsongeschikten’, ‘ziekenhuisontslagen’, ‘poliklinische

patiënten’ en ‘alle letsels’ worden beschouwd als indicatoren voor letselincidentie, terwijl

de categorieën letselgevolgen ‘ziekenhuisverblijf’ en ‘ziekteverlofdagen’ worden

beschouwd als economische indicatoren voor de kosten die met letsels zijn gemoeid:

• gemiddeld verblijven letselpatiënten 8 dagen in het ziekenhuis; voor letsels door

ongevallen thuis of in de vrije tijd is dit 10 dagen (sportongevallen: 7 dagen);

• verlof wegens een ongevalsletsel (van werknemers of scholieren) duurt gemiddeld 19



CVI EU15 – Absolute cijfers (in duizenden)

Verkeer Werk-plek

School Sport Thuis en

recreatie

Totaal

Doden 42 5 0,2 1,1 55 134Arbeidsongeschikten 74 249 9 27 245 398Ziekenhuisontslagen 558 546 84 519 1.799 5.065Poliklinische patiënten 1.728 3.382 1.211 2.950 14.810 22.432Alle letsels 2.002 5.230 5.091 6.347 19.604 38.621 Ziekenhuisverblijf (dagen) 3.627 3.276 420 3.503 17.540 40.520


54


1.760 5.864 377 1.225 2.804 18.434


45.760 105.552 10.556 29.400 67.296 350.246

Figuur 12: Absolute cijfers van CVI voor de EU15 (extrapolatie) – schattingen van het aantal ongevalsletsels op EU-niveau, naar letselgevolg en ongevalscategorie. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel. Extrapolatie van het

gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373 miljoen (absolute cijfers - in duizenden).

Per jaar (1998-2000)

• raken bijna 40 miljoen mensen in de EU15 gewond door een ongeval;

• raken 25 miljoen mensen gewond door een ongeval thuis of in de vrije tijd (waaronder

begrepen sportongevallen: 6,3 miljoen);

• worden 5 miljoen mensen met een verwonding in het ziekenhuis opgenomen (waar zij

in totaal 40 miljoen dagen verblijven), waarvan ten minste 2,3 miljoen als gevolg van

een ongeval thuis of in de vrije tijd (waaronder begrepen sportongevallen: 0,5 miljoen);

• duurt verlof wegens een ongevalsletsel (van werknemers of scholieren) gemiddeld 19


(sportongevallen: eveneens 24 dagen);

• sterven meer dan 130.000 mensen als gevolg van een ongeval, waarvan ten minste

56.000 door een ongeval thuis of in de vrije tijd (waaronder begrepen sport). (Het

verschil tussen de som van de verschillende ongevalscategorieën en de categorie

“Totaal” vormt een afspiegeling van de moeilijkheid om de verschillende

ongevalscategorieën in op de ICD gebaseerde gegevensbronnen van elkaar te

scheiden.)

Ziekenhuisontslagen en ziekteverloven zijn de belangrijkste indicatoren voor de kosten die

met letsels zijn gemoeid: uitgaande van een zeer behoudende schatting van de

verpleegkosten per dag van 400 euro, en van 70 euro per verloren werkdag, zijn aan een

verblijf van 40 miljoen dagen in het ziekenhuis kosten ter hoogte van ruwweg 16 miljard

euro verbonden en aan 340 miljoen ziekteverlofdagen (exclusief het wegblijven van school

wegens letsel) 24 miljard euro.

CVI EU15 Verkeer Werk- School Sport Thuis en Totaal

Sicher Leben

55

– rijpercentage plek recreatie Doden 41% 5% 0% 1% 53% 100% Arbeidsongeschikten 12% 41% 1% 4% 41% 100% Ziekenhuisontslagen 16% 16% 2% 15% 51% 100% Poliklinische patiënten

7% 14% 5% 12% 62% 100%

Alle letsels 5% 14% 13% 17% 51% 100% Ziekenhuisverblijf (dagen)

13% 12% 1% 12% 62% 100%


15% 49% 3% 10% 23% 100%


18% 41% 4% 11% 26% 100%

Figuur 13: CVI-rijpercentage voor de EU15 - – relatieve aandeel van de sectoren ‘verkeer’, ‘werkplek’, ‘school’, ‘sport’, en ‘thuis en recreatie’ voor elk onderscheiden letselgevolg

(rijpercentage, waarbij wordt aangenomen dat het totaal van alle sectoren samen 100% is). Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel.

Extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373 miljoen (absolute cijfers - in duizenden).

Letselpreventie is in de meeste lidstaten van oudsher georganiseerd in min of meer

zelfstandige bestuurlijke sectoren. Heldere verantwoordelijkheden bestaan doorgaans

alleen voor letsels door ongevallen op het werk en op school enerzijds en voor letsels door

verkeersongevallen anderzijds. De verantwoordelijkheden voor de overige ongevalsletsels

– sportblessures en letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd – zijn doorgaans

verdeeld over verschillende overheden. Deze organisatie komt in de CVI-versie

“rijpercentage” tot uitdrukking doordat ongevalsletsels over de respectieve

ongevalscategorieën worden verdeeld:

• 73% van “alle letsels” in de EU15 zijn het gevolg van ongevallen die niet op de

werkplek of op school gebeuren, maar thuis (aangezien het aantal ongevallen op school

hier waarschijnlijk wordt overschat, is het aandeel van letsels door “privé-ongevallen”

misschien nog wel hoger dan 73%).

• In de meeste zorgen socialezekerheidsstelsels in de EU kunnen slachtoffers van

andere dan arbeidsongevallen geen beroep doen op revalidatievergoedingen of

arbeidsongeschiktheids- c.q. invaliditeitsuitkeringen. Volgens het CVI geldt dit voor

ten minste 59% van alle mensen die door een ongevalsletsel geheel of volledig invalide

zijn geworden (deze schatting is gebaseerd op slechts een klein aantal

gegevensbestanddelen; afgaande op het percentage voor “ziekenhuisontslagen” is dit

aandeel waarschijnlijk hoger).


56

• Van de mensen die uit een ziekenhuis worden ontslagen, is 84% opgenomen wegens

letsel door een “privé-ongeval”.

• Het aandeel van letsels door verkeersongevallen in het CVI reikt van 5% (alle letsels)

tot 42% (doden), hetgeen een dramatische afspiegeling vormt van het hoge percentage

zeer ernstige letsels bij verkeersongevallen.

• Het aandeel van letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd en door sportongevallen

reikt van 81% (alle letsels) tot 45% (arbeidsongeschikten).

CVI EU15 - kolompercentage

Verkeer Werk-plek


Totaal

Doden 2,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,3% 0,3%Arbeidsongeschikten 4% 5% 0% 0% 1% 1%Ziekenhuisontslagen 28% 10% 2% 8% 9% 13%Poliklinische patiënten

86% 65% 24% 46% 76% 58%

Overige medische behandelingen

-20% 20% 74% 45% 14% 27%

Alle letsels 100% 100% 100% 100% 100% 100%Figuur 14: CVI-kolompercentage voor de EU15 - relatieve aandeel van de onderscheiden letselgevolgen voor elke ongevalscategorie afzonderlijk (kolompercentage, waarbij wordt

aangenomen dat het totaal van alle letselgevolgen samen (“alle letsels”) 100% is; door het gebruik van zelfstandige gegevensbronnen voor de letselgevolgen kan de som echter meer dan 100% zijn). Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel. Extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar totale EU-bevolking van 373 miljoen

(absolute cijfers - in duizenden).

De CVI-versie “kolompercentage” is een tabulair equivalent van de letselpiramide. Deze

kwantificeert de relatieve omvang van de verschillende letselgevolgen, onderscheiden naar

ongevalscategorie:

• Statistisch gezien gebeuren er in de EU15 voor één sterfgeval als gevolg van een

ongeluk 333 andere ongevallen waarbij letsel wordt toegebracht (0,3% doden): 3

arbeidsongeschikten, 43 ziekenhuisopnamen, 193 SEH-behandelingen en 90 andere

letsels.

• Ongeveer 70% van alle ongevalsletsels (“Totaal”) wordt in een ziekenhuis behandeld;

13% van de slachtoffers moet worden opgenomen.

• Het is interessant dat het aantal letsels door verkeersongevallen waarvoor behandeling

in het ziekenhuis nodig is, 14% groter is dan het totale aantal letsels door

verkeersongevallen als geregistreerd door de politie. Dit duidt op een onderrapportage

van “officiële” verkeersongevallen in vergelijking met de letsels door

verkeersongevallen die door ziekenhuizen worden geregistreerd.

Sicher Leben

57

• Verkeersongevallen vertonen van alle ongevalscategorieën de hoogste mortaliteit

(2,1%) en het grootste percentage voor “ziekenhuisopname” (28%), wat erop duidt dat

de letsels van dergelijke ongevallen gemiddeld zeer ernstig zijn.

• Het letselgevolg “arbeidsongeschiktheid” komt het vaakst voor bij arbeids- (5%) en

verkeersongevallen (4%). Wellicht dat er sprake is van een overschatting van de

incidentie van arbeidsongeschiktheid door arbeidsongevallen, omdat maar weinig

cijfers beschikbaar zijn voor letsels door andere dan arbeidsongevallen (omdat

compensatieregelingen voor letsels door arbeidsongevallen van oudsher een

voorkeurspositie genieten).


58

Het CVI-model geeft een “best guess” van kerncijfers over de omvang van ongevalsletsels

in de EU, onderscheiden naar ongevalscategorie en letselgevolg. In de navolgende tabel

wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste resultaten:

Gezondheidstoestand (letselgevolg)

Relatieve incidentie

(per sterfgeval)

Letselgevallen Letsel-gevallen per

100.000 inwoners



Dood 1 134.000 36 54%Arbeidsongeschikt 3 398.000 107 45%Ziekenhuisopname 38 5.065.000 1.357 66%

Poliklinische patiënten 167 22.432.000 6.009 74%Alle letsels 288 38.621.000 10.346 68%

Gebruik van voorzieningen (letselgevolg)

% ongevals-letsels van

alle diagnoses21

Frequentie (gevallen/dagen)

Frequentie

per 100.000 inwoners



Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

10% 5.065.000 1.357 66%

Ziekenhuisontslagen (dagen) 10% 40.520.000 10.855 74%


10% 18.434.000 4.938 33%

Ziekteverloven (dagen) 21% 350.246.000 93.830 37%Figuur 15: CVI voor ongevallen thuis en in de vrije tijd – Gezondheidstoestand en gebruik van

voorzieningen ten gevolge van ongevalsletsels in de EU15. Gebaseerd op de meest complete matrix 1998-2000 voor verschillende aantallen lidstaten per cel (in totaal 208 gegevensbestanddelen). Extrapolatie van het gemiddelde incidentiecijfer per cel naar de totale EU-bevolking van 373

miljoen.

• In termen van het aantal verpleegdagen wordt 10% van de ziekenhuisvoorzieningen

gebruikt door slachtoffers van niet opzettelijk toegebracht letsel, waarvan 74% het

gevolg is van een ongeval thuis of in de vrije tijd (inclusief sportongevallen).

• Meer dan 20% van alle verlofdagen wegens ziekte is het gevolg van letsel door een

ongeval. Daarvan is 37% het gevolg van een ongeval thuis of in de vrije tijd (inclusief

sportongevallen).

• De kosten van de opname in een ziekenhuis van een letselpatiënt en van ziekteverlof

wegens letsel bedragen in totaal ruwweg 40 miljard euro per jaar (16 miljard euro voor

ziekenhuisopname en 24 miljard voor financiële verliezen als gevolg van ziekteverlof).

• De CVI-tabellen zijn ook voor afzonderlijke lidstaten beschikbaar, hoewel minder

compleet (zie volgend hoofdstuk).

21 Ziekteverloven: Institut "Sicher Leben", 2001.

Sicher Leben

59

• Teneinde cijfers op een flexibele wijze te kunnen opzoeken en bijwerken, is het CVI,

samen met de gegevens van de afzonderlijke lidstaten en het lexicon, ook in een

elektronisch formaat beschikbaar (CVI, MS-Access).


60

VERGELIJKENDE LANDENANALYSE

STATUS QUO

Doel van het CVI is het verschaffen van kerncijfers voor de EU over de stand van zaken

met betrekking tot ongevalsletsels en het beslag dat de behandeling van dergelijke letsels

op de gezondheidszorg legt, op basis van verscheidene aanbevolen gegevensbronnen en

aanbevolen definities van ongevalscategorieën binnen deze bronnen. In de praktijk kunnen

deze aanbevelingen momenteel echter alleen voor een beperkt aantal lidstaten worden

geïmplementeerd. In de navolgende tabel wordt een overzicht gegeven van de resultaten

van de landenanalyse zoals die momenteel in het CVI zijn ingevoerd (Figuur 16). De

standaard-CVI-tabellen voor de afzonderlijke EU15-lidstaten zijn te vinden in BIJLAGE 1:

CVI-TABELLEN PER LIDSTAAT.

Sicher Leben

61

Indicator EU A B DK E FIN F D EL L IRL I NL P S UK Incidentie ‘alle letsels’ (% v. pop. p.j.)

10 11 16 7 19 9 11 14

% ongevallen thuis en in de vrije tijd (% v. pop. p.j.)

7 8 13 4 12 7 6 11

% ongevallen thuis en in de vrije tijd/SEH (% v. pop. p.j.)

5 7 8 3 2 12 5 11

Mortaliteit voor ongevalsletsels (per 100.000 inw.)

36 31 34 46 32 53 55 24 38 40 28 39 23 51 32 33

Verhoudingsgetal voor ‘alle letsels’

Dood 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Arbeidsongeschikt 3 3

Ziekenhuisopname 38 90 51 18 25 40 12 82 35 55 41 27 15 55 40 Poliklinische

patiënten 167 225 203 342 258

Alle 288 354 479 208 357 166 456 629 % ongevallen thuis en in de vrije tijd

Dood 54 52 70 58 54 35 54 23 Arbeidsongeschikt 45 68

Ziekenhuisopname 66 72 77 0,6 50 36 59 11 72 37 Poliklinische

patiënten 74 33 84 75

Alle 68 72 82 64 77 59 76 Volledigheid van matrix, uitgedrukt in % (100%=48)

100 83 27 42 25% 21 71 48 48 10 15 15 42 17 15 21

Volledigheid van laag "totaal", uitgedrukt in %

100 88 50 38 50% 50 50 63 50 13 25 38 50 38 38 25

Volledigheid van categorie "alle letsels", uitgedrukt in %

100 100 83 33 83% 83 100 100 33 33 33 33 83 33 33 33

Figuur 16: Selectie van CVI-indicatoren naar EU-lidstaat. Gebaseerd op de meest complete matrix per lidstaat 1998-2000 (in totaal 208 gegevensbestanddelen). Zie figuur 17 voor een toelichting op

de indicatoren.


62

In figuur 17 wordt een korte verklaring gegeven van elk van de indicatoren die voor

bovenstaande vergelijkende analyse zijn gebruikt. Het onderscheid dat wordt gemaakt

tussen de indicatoren voor respectievelijk de gezondheidstoestand en het gebruik van

gezondheidszorgvoorzieningen is in overeenstemming met de indicator-databank van de

WHO, ‘Health for All’.

Indicator Opmerkingen Incidentie ‘alle letsels’ (% v. pop. p.j.)

Incidentie van ongevalsletsels, per 100 inwoners per jaar (gezondheidstoestand –morbiditeit).

% ongevallen thuis en in de vrije tijd (% v. pop. P.j.)

Incidentie van ongevallen thuis en in de vrije tijd (incl. sportongevallen), per 100 inwoners per jaar (gezondheidstoestand – morbiditeit). Deze indicator is al voorzien in de OESO-databank inzake volksgezondheid (www.oecd.org).

% ongevallen thuis en in de vrije tijd/SEH (% v. pop. p.j.)

Incidentie van ongevallen thuis en in de vrije tijd (incl. sportongevallen) waarbij het ongevalslachtoffer voor behandeling in het ziekenhuis is opgenomen, per 100 inwoners per jaar (gezondheidstoestand – morbiditeit). Deze indicator is hoofdzakelijk gebaseerd op de extrapolatie van EHLASS-gegevens en bijgevolg onderhevig aan systematische verschillen tussen nationale gezondheidszorgstelsels.

Mortaliteit voor ongevalsletsels (per 100.000 inw.)

Doden door ongeval per 100.000 inwoners per jaar. Dit is al een veelgebruikte indicator. Maar deze zegt waarschijnlijk meer over de vooruitgang die met medische hulpverlening wordt geboekt dan over eventuele vorderingen op het terrein van letselpreventie (gezondheidstoestand – mortaliteit).

Verhoudingsgetal voor ‘alle letsels’

Deze ratio geeft de verhouding aan van het aantal doden door ongeval tot het aantal arbeidsongeschikten, ziekenhuisopnamen, enz. door ongeval. Het lag in de lijn der verwachtingen dat de ratio’s in de deelnemende landen zouden verschillen, ook door verschillen in de nationale gezondheidszorgstelsels (zo bestaan er verschillen in de manier waarop ziekenhuisopnamen worden geregistreerd).

Dood / arbeidsongeschikt Wat maatschappelijke belasting en financiële kosten betreft, wordt deze ratio gezien als de belangrijkste indicator voor morbiditeit. Het verkrijgen van specifieke gegevens blijkt echter moeilijk.

Dood / ziekenhuisopname De in het ziekenhuis behandelde letsels staan voor de ernstige letsels, waarvan ook is gebleken dat zij het meest bijdragen aan de directe kosten van letsels. Gegevens over deze letsels zijn gemakkelijk te krijgen, tenminste op geaggregeerd ICD-niveau. Een probleem met betrekking tot letselrapportage is, dat bij gegevens die op de ICD zijn gebaseerd, geen onderscheid wordt gemaakt naar ongevalscategorie en dat het verschrikkelijk lang duurt voordat gegevens beschikbaar komen.

Dood / poliklinische patiënten

Deze ratio is nuttig voor het kenschetsen van nationale gezondheidszorgstelsels. De som van het verhoudingscijfer van ‘poliklinische patiënten’ plus het verhoudingscijfer van ‘ziekenhuisopnamen’ levert de SEH-ratio op, het aantal in het ziekenhuis behandelde ongevalsletsels per ongeval met dodelijke afloop.

Dood / alle letsels Indien deze indicator op een geografisch gedefinieerde populatie is gebaseerd -wanneer de gegevens bijvoorbeeld via een enquête onder huishoudens zijn verkregen – dan zou deze in theorie het meest vergelijkbaar zijn tussen de lidstaten (omdat vrijwel geen “nationale” vertekening door omgevingsverschillen, bijvoorbeeld verschillen tussen de nationale gezondheidszorgstelsels, zou plaatsvinden). Het feit dat vragenlijsten en letselbegrippen (bijv. de definities van letselgevolgen en ongevalscategorieën) niet met elkaar in overeenstemming zijn gebracht, vormt in de praktijk echter een belangrijke hinderpaal voor vergelijkbaarheid.

% ongevallen thuis en in de vrije tijd

Percentage letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd (incl. sportongevallen) van het totale aantal ongevalsletsels in de desbetreffende CVI-laag – geeft een indicatie van de betekenis van de thuis- en vrijetijdssituatie in de context van ongevalsletsels.

Volledigheid van CVI-matrix (100%=48), uitgedrukt in percentage

Hiermee wordt de algemene beschikbaarheid en bruikbaarheid van gegevens voor het CVI-rapportageformaat uitgedrukt (een volledige CVI-tabel bevat 48 gegevensbestanddelen).

Sicher Leben

63

Volledigheid van CVI-categorie “totaal”, uitgedrukt in percentage

Hiermee wordt de bruikbaarheid van de beschikbare gegevens uitgedrukt als een middel voor letselindicatie op meerdere niveaus.

Volledigheid van CVI-laag "alle letsels”, uitgedrukt in percentage

Hiermee wordt de bruikbaarheid van de beschikbare gegevens uitgedrukt als een middel voor sectoroverschrijdende letselindicatie.

Figuur 17: CVI-indicatoren voor ongevallen thuis en in de vrije tijd, voor een vergelijkende analyse van de EU-lidstaten. Gebaseerd op de meest complete matrix per lidstaat 1998-2000 (in

totaal 208 gegevensbestanddelen).


64

Belangrijkste bevindingen van vergelijkende landenanalyse

• Door het uitzetten van onvolledige CVI-tabellen van een aantal lidstaten kan een

volledige CVI-tabel voor de EU worden verkregen. (Kolom EU in Figuur 16.) De

volledigheid van de CVI-tabellen voor de lidstaten, daarentegen, varieert van slechts

13% (L) tot 88% (A). Voor de meeste indicatoren voor ongevallen thuis en in de vrije

tijd is de volledigheid minder dan 50%. Hieruit blijkt de beperkte beschikbaarheid van

gegevens over deze ongevalscategorie in de meeste lidstaten.

• Derhalve is een vergelijkende CVI-analyse van EU-lidstaten tot dusver slechts voor

een zeer beperkt aantal indicatoren mogelijk, te weten mortaliteit en

ziekenhuisopname voor alle letsels.

De vergelijkende landenanalyse levert op het eerste gezicht de volgende resultaten op:

• De mortaliteit voor ongevalsletsels (per 100.000 inwoners) varieert van 23% (NL) tot

55% (F). Deze indicator wordt beschouwd als een van de meest betrouwbare van het

CVI (hoewel zich ook bij sterftecijfers die op de ICD zijn gebaseerd systematisch

nationale vertekeningen voordoen). Vandaar dat variaties in de mortaliteit met een

grote waarschijnlijkheid wijzen op “werkelijke” nationale verschillen, die niet het

gevolg zijn van methodologische artefacten.

• Het incidentiecijfer voor “alle letsels” vertoont grote verschillen tussen de lidstaten: het

varieert van 7% (E) tot 19% (FIN) van de bevolking. Deze verschillen zijn tot op

zekere hoogte toe te schrijven aan het hanteren van verschillende letselbegrippen in

enquêtes naar ongevallen thuis en in de vrije tijd (bijv. in Duitsland [11%] worden

alleen medisch behandelde letsels geteld, terwijl in België [16%] ook “voorvallen”

zonder medische behandeling worden meegerekend). Een zwakke correlatie tussen

mortaliteit en morbiditeit voor “alle letsels” (uitsluitend ongevalsletsels) binnen de

lidstaten duidt eveneens op problemen met vergelijkbaarheid (Figuur ).

• De incidentie van ongevallen thuis en in de vrije tijd (incl. sportongevallen) per 100

inwoners varieert van 4% (E) tot 13% (B). Hoewel verschillen in nationale percentages

werden verwacht, is een aanzienlijk deel van de waargenomen variatie toch

waarschijnlijk te wijten aan methodologische factoren.

Sicher Leben

65

• Ook systematische afwijkingen in het voordeel van gezondheidszorggegevens

verminderen de vergelijkbaarheid van nationale cijfers over het percentage SHE-

behandelingen na ongevallen thuis en in de vrije tijd (% van bevolking dat na een

ongeval thuis of in de vrije tijd, inclusief sport, in ziekenhuis is behandeld), dat in de

meeste gevallen is gebaseerd op de gegevensverzameling van het ISS. Voor het

vergroten van de vergelijkbaarheid van ISS-gegevens lijkt het onvermijdelijk dat er een

indicator komt voor letselernst die niet wordt beïnvloed door systematische verschillen

tussen de nationale gezondheidszorgstelsels.

• Een aanvaardbare correlatie tussen de indicatoren voor ongevallen thuis en in de vrije

tijd “alle ongevallen thuis en in de vrije tijd” en “in het ziekenhuis behandelde

ongevallen thuis en in de vrije tijd”, duidt op een goede vergelijkbaarheid van de

desbetreffende nationale gegevensbronnen (Figuur ).

• Volgens het verhoudingsgetal van “alle letsels” doen zich per sterfgeval door letsel

gemiddeld drie gevallen van arbeidsongeschiktheid door letsel en 38 gevallen van

ziekenhuisopname voor. Terwijl voor de invaliditeitsratio maar één

gegevensbestanddeel kon worden verkregen, is voor de meeste lidstaten het

verhoudingsgetal voor “ziekenhuisopname” bekend.

• De verhouding van dood door letsel tot ziekenhuisopname als gevolg van letsel varieert

van 1:12 (F) tot 1:55 (A). Deze variatie is vertekend door het algemene cijfer voor

ziekenhuisopname als gevolg van letsel (uitsluitend niet opzettelijk toegebracht) in de

lidstaten, dat op zijn beurt verschillen in gezondheidszorgstelsels weerspiegelt (Figuur

).

• Een hoog verhoudingsgetal voor “alle letsels” (aantal letsels per letsel met dodelijke

afloop) zou in theorie duiden op een lage mortaliteit voor letsels. In de praktijk is het

verhoudingsgetal voor “alle letsels” zoals gezegd echter vertekend door het feit dat de

lidstaten afwijkende letseldefinities hanteren (meestal in enquêtes naar ongevallen thuis

en in de vrije tijd).

• Men doet er hoe dan ook goed aan om bij de vergelijking van individuele lidstaten het

lexicon te raadplegen!


66

Figuur 18: Correlatie tussen de verhouding van ziekenhuisopname tot mortaliteit enezijds en het algemene cijfer voor ziekenhuisopnamen anderzijds (uitsluitend voor ongevalsletsels) duidt op een

zeker verband tussen laatstgenoemd cijfer en de ziekenhuisopname voor letsel.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

L F P DK E NL EL UK FIN I B S IRL D A

dood : opname alg. opnamecijfer

0

10

20

30

40

50

60

EU NL D IRL A S E UK B EL I L DK P FIN F

Incidentie ‘alle letsels’ Mortaliteit voor letsels (per 100.000)

Sicher Leben

67

Figuur 19: Correlatie tussen mortaliteit en morbiditeit voor “alle letsels” (uitsluitend ongevalsletsels) binnen de huidige CVI-databank. Zwakke correlatie wijst op problemen met

internationale vergelijkbaarheid van gegevensbronnen voor gegevens over morbiditeit voor “alle letsels”.

Figuur 20: Correlatie tussen de indicatoren voor ongevallen thuis en in de vrije tijd “alle ongevallen thuis en in de vrije tijd” en “in het ziekenhuis behandelde ongevallen thuis en in de

vrije tijd” binnen de huidige CVI-databank. Een aanvaardbare correlatie kan worden uitgelegd als een behoorlijk goede vergelijkbaarheid van de desbetreffende gegevensbronnen.

0

2

4

6

8

10

12

14

EU E D F A NL FIN B IRL S UK EL I L DK P

% ongevallen thuis en bij recreatie% med. beh. letsels door ongevallen thuis en bij recreatie

(% v. pop. p.j)


68

TRENDS

De meeste projectpartners waren in staat om ten behoeve van de CVI-beschrijving van de

status quo op basis van hun ISS-gegevens nationale schattingen te maken en voor de laatste

jaren ook andere gegevens betreffende ongevallen thuis en in de vrije tijd te verstrekken.

Er kon echter niet worden gevraagd naar historische gegevens. Vandaar dat er momenteel

binnen de CVI-databank geen letseltrends beschikbaar zijn.

Omdat het in het algemeen niet de bedoeling is om gegevens die elders al gemakkelijk

toegankelijk zijn in de CVI-databank uitgebreid te dupliceren, werden de volgende trends

in mortaliteit en morbiditeit opgezocht in dan wel berekend op basis van gegevens uit de

databanken ‘OESO Health Data’ en ‘WHO-Health for All’, maar niet opgenomen in de

CVI-databank. Tevens kan informatie over relatieve trends in ongevallen thuis en in de

vrije tijd gemakkelijk on line worden verkregen van de ISS/EUPHIN-databank.

De figuren 22 – 27 tonen

• algemene letseltrends in het laatste decennium (1990 – 2000),

• variatie tussen de lidstaten wat betreft de hoogte van en trends in mortaliteit en

morbiditeit voor letsels.

Sicher Leben

69

Figuur 21: De mortaliteit (per 100.000) in de EU15 is zowel voor opzettelijk als niet opzettelijk toegebrachte letsels gedaald. Dit is het minst het geval bij andere dan verkeersongevallen en voor ongevallen thuis en in de vrije tijd. Tegen het einde van het decennium kan deze trend echter al zijn

veranderd. Bron: WHO Health for All.

Mortaliteit voor de EUGestandaardiseerd sterftecijfer voor letsels door externe oorzaak en vergiftiging, alle leeftijden, per 100.000 – beide geslacht

45,4

53,8

38,3

32,0

20,7 16,8

23,4 22,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

ext. oorzaak Oorzaak - onbedoeld Oorzaak - onbedoeld – thuis en recreatieOorzaak - onbedoeld – niet-vekeer

Mortaliteit voor de EU, naar ongevalscategorie, per 100.000 – beide geslachten

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Oorzaak – opzettelijk - moordOorzaak - opzettelijk - zelfdodingOorzaak – niet opzettelijk - werkOorzaak – niet opzettelijk - verkeerOorzaak – niet opzettelijk – thuis en recreatie


70

Figuur 22: De gemiddelde mortaliteit (per 100.000) in de EU15 is voor de meeste ongevalscategorieën gedaald (hoewel bij opzettelijk toegebrachte letsels de mogelijkheid van een

trendbreuk bestaat). Bron: WHO Health for All.

Figuur 23: De gemiddelde relatieve mortaliteit voor letsels (mortaliteit voor letsels als percentage van totale mortaliteit) voor de EU15 vertoont een lichtelijk dalende tendens. Letsels door niet-

verkeersongevallen en, als een ondergroep daarvan, ongevallen thuis en in de vrije tijd, gaan min of meer tegen deze trend in. Bron: WHO Health for All.

Relatieve mortaliteit voor letsels(mortaliteit voor letsels als percentage van totale mortaliteit)

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

% ext. oorzaak % ext. oorzaak – niet opzettelijk % ext. oorzaak – niet opzettelijk – thuis en recreatie% ext. oorzaak – niet opzettelijk – niet-verkeer

Sicher Leben

71

Figuur 24: Het pakket sterftecijfers voor ongevalsletsels voor de EU15 laat in grote lijnen vergelijkbare dalingen zien. Hoewel de cijfers een aanzienlijk variatie vertonen, lijken de

trendlijnen te convergeren (van 20 - 60 in 1990 tot 20 - 45 in 2000). Bron: WHO Health for All.

.

Gestandaardiseerd sterftecijfer voor ongevalsletsels, alle leeftijden, per 100.000 – beide geslachten

0

10

20

30

40

50

60

70

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

Oostenrijk België Denemarken Finland Frankrijk Duitsland Griekenland Ierland Italië Luxemburg Nederland Portugal Spanje Zweden Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-IerlandEU

% Ziekenhuisontslagen voor letsel en vergiftiging / ziekenhuisopnamen voor SEH

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Oostenrijk België Denemarken Finland Frankrijk Duitsland Griekenland Ierland Italië Nederland Portugal Spanje Zweden Verenigd Koninkrijk vanGroot-Brittannië en Noord-IerlandEU-gemiddelde


72

Figuur 25: De gemiddelde relatieve morbiditeit voor ongevalsletsels voor de EU15 (ziekenhuisopnamen wegens ongevalsletsel als percentage van alle ziekenhuisopnamen) is over het gehele decennium rond de 10% geweest (alleen Oostenrijk laat een aanzienlijke daling zien). De

variatie tussen de lidstaten is terug te voeren op de verschillende gezondheidszorgstelsels (in 1998 liepen de percentages uiteen van 6 tot 12). Bron: Health for All.

Figuur 26: Het geregistreerde aantal gewonden door verkeersongevallen vertoont een grote variatie tussen de lidstaten (variërend van 200 tot 700 per 100.000 inwoners in 1999), hetgeen wijst op systematische verschillen tussen registratiesystemen. In de meeste landen is een daling

gerealiseerd, wat ook lichtelijk tot uitdrukking komt in het EU-gemiddelde. Bron: Health for All.

Gewonden bij wegverkeersongevallen per 100.000 – beide geslachten

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

Portugal

Spanje

Zweden

Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland Oostenrijk België

Denemarken Finland

Frankrijk

Duitsland

Griekenland Ierland

Italië

Luxemburg Nederland EU

Sicher Leben

73

Figuur 27: Het geregistreerde aantal gewonden bij arbeidsongevallen vertoont zelfs een nog grotere variatie (van 250 tot 2000 per 100.000 inwoners in 1999), wat eveneens wijst op

systematische verschillen tussen registratiesystemen. In veel landen is een daling gerealiseerd, wat ook lichtelijk tot uitdrukking komt in het EU-gemiddelde. Bron: Health for All.

Belangrijkste trends in de EU15 in de periode 1990 - 2000:

• De gemiddelde mortaliteit voor de EU15 (per 100.000) vertoont zowel voor opzettelijk

als niet-opzettelijk toegebrachte letsels een dalende lijn. Deze trend is het minst sterk

voor niet-verkeersongevallen en ongevallen thuis en in de vrije tijd. Tegen het einde

van het decennium kan deze trend echter al zijn veranderd

• De relatieve mortaliteit voor letsels (mortaliteit voor letsels als percentage van totale

mortaliteit) voor de EU15 vertoont een lichtelijk dalende tendens. Letsels door niet-

verkeersongevallen en, als een ondergroep daarvan, ongevallen thuis en in de vrije tijd,

gaan min of meer tegen deze trend in.

• Het pakket sterftecijfers voor ongevalsletsels voor de EU15 laat in grote lijnen

vergelijkbare dalingen zien. Hoewel de cijfers een aanzienlijk variatie vertonen, lijken

de trendlijnen te convergeren (van 20 - 60 in 1990 tot 20 - 45 in 2000).

Aantal gewonden bij arbeidsongevallen per 100.000 – beide geslachten

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Oostenrijk

België

Denemarken

Finland

Frankrijk

Duitsland

Griekenland

Ierland

Italië Nederland

Portugal

Spanje

Zweden

Verenigd Koninkrijk

EU


74

• De gemiddelde relatieve morbiditeit voor ongevalsletsels voor de EU15

(ziekenhuisopnamen wegens ongevalsletsel als percentage van alle

ziekenhuisopnamen) is over het gehele decennium rond de 10% geweest (alleen

Oostenrijk laat een aanzienlijke daling zien). De aanzienlijke variatie tussen de

lidstaten is ook terug te voeren op de verschillende gezondheidszorgstelsels (in 1998

liepen de percentages uiteen van 6 tot 12).

• Het geregistreerde aantal gewonden door verkeersongevallen vertoont een grote

variatie tussen de lidstaten (variërend van 200 tot 700 per 100.000 inwoners in 1999),

hetgeen wijst op systematische verschillen tussen registratiesystemen. In de meeste

landen is een daling gerealiseerd, wat ook lichtelijk tot uitdrukking komt in het EU-

gemiddelde. Bron: WHO Health for All.

• Het geregistreerde aantal gewonden bij arbeidsongevallen vertoont zelfs een nog

grotere variatie (van 250 tot 2000 per 100.000 inwoners in 1999), wat eveneens wijst

op systematische verschillen tussen registratiesystemen. In veel landen is een daling

gerealiseerd, wat ook lichtelijk tot uitdrukking komt in het EU-gemiddelde.

Sicher Leben

75

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

HET MODEL

Officieel worden in het totaaloverzicht van letselgegevens in de EU (CVI) algemene

gegevens over gezondheidszorg gekoppeld aan specifieke letselgegevens. De gegevens zijn

afkomstig van diverse, anderszins geïsoleerde bronnen en de koppeling gebeurt op een

gestandaardiseerde wijze. De belangrijkste voordelen van deze methode (“data warehouse

approach”) zijn:

• Het CVI-model voegt waarde toe aan de gegevensbronnen die erin zijn opgenomen,

door het eenvoudiger te maken om deze sectoroverschrijdend te gebruiken voor de

monitoring en preventie van ongevalsletsels.

• Doordat het CVI-model verschillen in reikwijdte en definities tussen gegevensbronnen

aan het licht brengt, geeft het ook een idee van de mate van onder- of overrapportage in

specifieke registers (bijv. voor letsels door verkeersongevallen).

• Het CVI-model kan eenvoudig worden uitgebreid, zowel in geografisch opzicht (tot

nieuwe lidstaten) als wat reikwijdte betreft (door het toevoegen van nieuwe categorieën

ongevalsletsels).

Uit de besprekingen met de partners en de feedback over het model is duidelijk geworden

dat het moeilijk is om de verschillende ongevalscategorieën duidelijk van elkaar te

onderscheiden. Zo kunnen bijvoorbeeld school- en sportongevallen en verkeersongevallen

tijdens het woon-werk/schoolverkeer elkaar overlappen. Ook is het mogelijk dat

‘sportongevallen’ worden ingedeeld bij ‘ongevallen thuis en in de vrije tijd’. Verder was

duidelijk dat het voor alle landen ontbreekt aan gegevens voor het completeren van het

model:


76

• Een van de belangrijkste tekortkomingen die bij de retrieval van gegevens voor het

CVI is ontdekt, is het ontbreken van E-codes (externe oorzaken van letsel en

vergiftiging) bij ontslaggegevens van ziekenhuizen. Ontslaggegevens worden in de

meeste lidstaten routinematig en volgens uniforme normen verzameld en op

internationaal niveau (WHO, EUPHIN/HIEMS, OESO) routinematig geaggregeerd

• Een andere tekortkoming is het ontbreken van een systematische schatting van

incidentiecijfers voor letsels door ongevallen thuis en in de vrije tijd. Wanneer dit

probleem in de nabije toekomst wordt opgelost, zal een belangrijke lacune in het CVI

worden gedicht.

• Problemen bij het verkrijgen van gezondheidszorg-gerelateerde letselgegevens die zijn

onderscheiden naar letseltoedracht, tonen aan dat er nog steeds een enorm potentieel is

voor en een grote behoefte aan de harmonisatie van gezondheids- en letselgegevens.

• Een eenvoudigere letselrapportage op EU-niveau is in het algemeen niet mogelijk

omdat het in de meeste lidstaten ontbreekt aan een algemeen registratiesysteem dat op

de registratie van SEH-gewonden is gebaseerd (met specifieke extensies voor letsels

die spoedeisende hulp behoeven).

• Desalniettemin kan het CVI dienst doen als model voor een alomvattende rapportage

op EU-niveau van kerncijfers over ongevalsletsels. De koppeling van bronnen van

ziekte- en sterftecijfers voor ongevalsletsels alsook van gegevens over het gebruik van

faciliteiten in de gezondheidszorg en van sociale verzekeringen en voorzieningen,

verschaft zowel indicatoren voor de incidentie als de kosten van ongevalsletsels

(verpleegduur, aantal ziekteverlofdagen, aantal arbeidsongeschikten).

• Door het uitzetten van onvolledige CVI-tabellen van een aantal lidstaten kan een

volledige CVI-tabel voor de EU worden verkregen. De volledigheid van de CVI-

tabellen voor de lidstaten, daarentegen, varieert van slechts 13% tot 88%. Voor de

meeste indicatoren voor ongevallen thuis en in de vrije tijd is de volledigheid minder

dan 50%. Derhalve is een vergelijkende CVI-analyse van EU-lidstaten tot dusver

slechts voor een zeer beperkt aantal indicatoren mogelijk, te weten mortaliteit en

ziekenhuisopname voor alle letsels.

Sicher Leben

77

CVI-CIJFERS

• Het CVI-model verschaft zo goed mogelijke schattingen (“best guesses”) van

kerncijfers over de omvang van ongevalsletsels in de EU, onderscheiden naar

ongevalscategorie, toedracht en letselgevolg, laatstgenoemde als maatstaf voor de

letselernst.

• De “best guesses” van het CVI zijn momenteel gebaseerd op ongeveer 200

gegevensbestanddelen, die zijn gemiddeld over verschillende jaren en geëxtrapoleerd

naar de totale EU15-bevolking. Gelet op het feit dat het CVI maximaal 540

gegevensbestanddelen kan bevatten (6 ongevalscategorieën, 6 letselgevolgen, 15

lidstaten), laat dit zien hoe moeilijk het is om letselgegevens te verkrijgen, anders dan

sterftecijfers voor ongevallen die onder de ICD/E-code vallen, gegevens over

ziekenhuisopnamen voor ongevallen die onder de ICD/N-code vallen, en over letsels

door verkeers- en arbeidsongevallen.

• Toch worden de CVI-schattingen voor de EU voldoende aannemelijk en betrouwbaar

geacht voor een “managementbeoordeling” van de volksgezondheidsaspecten van

ongevalsletsels. Voor een meer specifieke epidemiologische of sectoranalyse moet

worden gekeken naar de individuele bronnen en informatiesystemen. Deze staan

vermeld in het CVI-lexicon (bijv. EHLASS/ISS voor ongevallen thuis en in de vrije

tijd; IRTAD voor verkeersongevallen; ESAW voor arbeidsongevallen).

• Wanneer de gegevens van individuele lidstaten worden vergeleken, doet men er

verstandig aan om bij de interpretatie van de resultaten het lexicon te raadplegen!

• Systematische afwijkingen in het voordeel van gezondheidszorggegevens verminderen

ook de vergelijkbaarheid van nationale, op ISS-gegevens gebaseerde, cijfers voor

ongevallen thuis en in de vrije tijd (% van de bevolking dat na een ongeval thuis of in

de vrije tijd, inclusief sport, in het ziekenhuis wordt behandeld). Voor het vergroten

van de vergelijkbaarheid van ISS-gegevens lijkt het onvermijdelijk dat er een indicator

komt voor de letselernst die niet wordt beïnvloed door systematische verschillen tussen

de nationale gezondheidszorgstelsels.


78

IMPLEMENTATIE EN ONDERHOUD

Ten behoeve van de ontwikkeling van een implementatie- en onderhoudsplan voor het

gegevensmodel voor ongevalsletsels in de EU, is geprobeerd een antwoord te formuleren

op de volgende vragen:

• Welke programmatuur/formaat zou voor alle landen het meest toegankelijk zijn?

Momenteel is het CVI beschikbaar als computerprogrammatuur (CVI, MS-Access)

voor gebruik door individuele lidstaten.

Op EU-niveau wordt aanbevolen om de CVI-programmatuur in het EUPHIN/HIEMS-

systeem in voeren.

• Wie wordt verantwoordelijk voor de gegevensinvoer?

Wanneer het CVI wordt geïntegreerd in het EUPHIN/HIEMS-systeem, zou het

bijwerken van gegevens kunnen gebeuren door de nationale gegevensbeheerder voor

het ISS (als onderdeel van het opstellen van de nationale ISS-verslagen).

• Welke vergoeding kan voor gegevens worden verstrekt, en door wie?

Vergoedingen kunnen worden afgehandeld in de context van de verstrekking van ISS-

gegevens via de nationale gegevensbeheerder en worden gecoördineerd door de

werkgroep Letsels die in het kader van het Programma voor de volksgezondheid is

opgericht.

• Hoe vaak moeten gegevens worden bijgewerkt?

Eén keer per jaar, in het kader van de routinematige verstrekking van nationale ISS-

gegevens en -verslagen.

• Wat zijn potentiële financieringsbronnen en kostenverantwoorde maatregelen voor het

verzekeren van prolongatie?

De werkgroep die in het kader van het Programma voor de volksgezondheid is

opgericht.

In het algemeen wordt aanbevolen om het CVI-formaat in de praktijk te gebruiken als een

inleidend hoofdstuk bij de nationale EHLASS/ISS-verslagen, die vervolgens op EU-niveau

kunnen worden geaggregeerd.

Sicher Leben

79

AFKORTINGEN

CARE Community Road Accident Database [communautaire databank inzake

ongevallen in het wegverkeer]

CVI Comprehensive View on Injuries [totaaloverzicht van letsels]

DG SANCO Directoraat-generaal Gezondheid en consumentenbescherming

EC Europese Commissie

ECHI European Community Health Indicators [communautaire

gezondheidsindicatoren]

EHLASS European Home and Leisure Surveillance System [Europees

informatiesysteem over ongevallen thuis en in de vrije tijd]

ESAW European statistics on accidents at work [Europese statistiek inzake

arbeidsongevallen]

EU Europese Unie

EUPHIN European Union Public Health Information Network [EU-informatienetwerk

betreffende volksgezondheid]

HFA Health For All [databank van de WHO met gegevens over de

volksgezondheid]

HIEMS Health Information and Exchange between Member States [systeem voor de

uitwisseling van gezondheidsgegevens tussen de lidstaten]

HIS Health Interview Survey [gezondheidsenquête]

ICD International Classification of Diseases [Internationale Classificatie van

Ziekten]

IPP Injury Prevention Programme [Programma voor letselpreventie]

IRTAD International Road Traffic and Accident Database [internationale databank

inzake verkeer en verkeersongevallen]


80

ISS Injury Surveillance System [letselinformatiesysteem]

OESO Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

SDR Standardised Death Rate [gestandaardiseerd sterftecijfer]

SEH Spoedeisende hulp

WHO World Health Organisation [Wereldgezondheidsorganisatie]

Sicher Leben

81

REFERENTIES

De literatuurverwijzingen staan in de voetnoten. De belangrijkste referentiebronnen waren

de gegevensverzameling van het EHLASS en andere projecten die in 1999 en 2000 in het

kader van het letselpreventieprogramma zijn gefinancierd

(http://europa.eu.int/comm/health/ph_projects/injury_Project_en.htm):

Titel van project (gefinancierd in 1999) Organisatie ETABLISSEMENT ET DÉVELOPPEMENT D'OUTILS D'AIDE À LA DÉCISION (SCORE SYNTHÉTIQUE DE DANGEROSITÉ, SYSTÈME D'ALERTE AUTOMATISÉE, ETC.) SUR LES DONNÉES ISSUES DES ACCIDENTS DOMESTIQUES ET DE LOISIRS, DANS LE CADRE DU PROGRAMME "PRÉVENTION DES BLESSURES"

ASSOCIATION BIOMÉDICALE ET STATISTIQUE – BIOSTA

COLLECTION AND ANALYSIS OF DATA ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS (HLA) IN GREECE FOR 1999

UNIVERSITEIT VAN ATHENE, FACULTEIT GENEESKUNDE, VAKGROEP GEZONDHEIDSLEER EN EPIDEMIOLOGIE

COLLECTION OF DATA ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS (FORMER EHLASS)

NATIONAL BOARD OF HEALTH AND WELFARE, CENTRE FOR EPIDEMIOLOGY

DATA COLLECTION ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS (HLA) IN FINLAND

NATIONAL RESEARCH AND DEVELOPMENT CENTRE FOR WELFARE AND HEALTH (STAKES)

THE COORDINATION AND SECRETARIAT FOR THE WORKING PROGRAMME OF THE INJURY PREVENTION PROGRAMME FOR 1999

CONSUMER SAFETY INSTITUTE

DATA COLLECTION ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS HLA FOR 1999

MINISTERE DE L'EDUCATION ET MINISTERE DE LA SANTE

EHLASS CONSUMER SAFETY INSTITUTE PREPARATION OF THE EUROPEAN UNION CANDIDATE COUNTRIES FOR CONTRIBUTION INTO THE EUROPEAN DATABASE ON HOME AND LEISEURE INJURIES, A FEASIBILITY STUDY

HELLENIC SOCIETY FOR SOCIAL PEDIATRICS AND HEALTH PROMOTION

RECOGIDA DATOS RED DE ACCIDENTES DOMESTICOS Y DE TIEMPO LIBRE : 1999

INSTITUTO NACIONAL DEL CONSUMO

EUROPEAN REVIEW OF SUICIDE AND VIOLENCE EPIDEMIOLOGY (EUROSAVE)

PEACH UNIT, UNIVERSITY OF GLASGOW

CO-ORDINATION OF THE COLLECTION OF INFORMATION AND DATA AND IMPROVEMENT OF THE QUALITY AND REPRESENTATIVENESS OF THE DATA

NATIONAL INSTITUTE OF PUBLIC HEALTH


82

PREVENTION DES BLESSURES (EHLASS) MINISTERE EMPLOI ET SOLIDARITE DATA COLLECTION ON EHLASS (HOME AND LEISURE ACCIDENTS)

THE NATIONAL CONSUMER AGENCY OF DENMARK

HLA DATA COLLECTION KURATORIUM FÜR SCHUTZ UND SICHERHEIT / INSTITUT SICHER LEBEN

MISE EN PLACE D'UN SYSTEME DE RECUEIL DE DONNEES AUPRES DES CENTRES DE GRANDS BRULES D'EUROPE

THE EUROPEAN BURNS ASSOCIATION

TRANSFORMATION OF EHLASS DATA FOR 1997 -1999 AND FOR LATECOMERS FOR 1986-1996

INSTITUTE OF PUBLIC HEALTH NORTH RHINE-WESTPHALIA (LOEG)

HOME AND LEISURE ACCIDENTS - MICRO AND MACRO ANALYSIS OF DATA (HLA MIAMA)

INSTITUTE OF PUBLIC HEALTH NORTH RHINE-WESTPHALIA (LOEG)

UK HOME ACCIDENT SURVEILLANCE SYSTEM

THE DEPARTMENT OF TRADE AND INDUSTRY

DATA COLLECTION HOME AND LEISURE ACCIDENTS FOR 1999

MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU

SPORTS INJURIES IN THE EU COUNTRIES IN VIEW OF THE 2004 OLYMPICS : HARVESTING THE INFORMATION FROM EXISTING DATABASES

UNIVERSITEIT VAN ATHENE, FACULTEIT GENEESKUNDE, VAKGROEP GEZONDHEIDSLEER EN EPIDEMIOLOGIE

Titel van project (gefinancierd in 2000) Organisatie DATA COLLECTION ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS (HLA) IN FINLAND - YEAR 2000

NATIONAL RESEARCH AND DEVELOPMENT CENTRE FOR WELFARE AND HEALTH (STATISTICS AND REGISTERS UNIT)

EUROPEAN REVIEW OF SUICIDE AND VIOLENCE EPIDEMIOLOGY (EUROSAVE)

PEACH UNIT, UNIVERSITY OF GLASGOW

RECOGIDA DE DATOS DE LA RED DE ACCIDENTES DOMESTICOS Y DE OCIO (HLA-2000)

INSTITUTO NACIONAL DEL CONSUMO (I.N.C.)

DATA COLLECTION ON EHLASS YEAR 2000

THE NATIONAL CONSUMER AGENCY OF DENMARK

CENTER FOR THE DATA COLLECTION ON 'HOME AND LEISURE ACCIDENTS' . CEN. H.L.A.

AZIENDA ULSS 18 ROVIGO

AKTIONSPROGRAMM ZUR VERHÜTUNG VON VERLETZUNGEN. HLA (HOME AND LEISURE ACCIDENTS). HEIM- UND FREIZEITUNFÄLLE IN DEUTSCHLAND 2000 - 2003. HIER: ERHEBUNGSJAHR 2000.

BUNDESANSTALT FÜR ARBEITSSCHUTZ UND ARBEITSMEDIZIN

PROVISION OF U.K. HOME AND LEISURE ACCIDENT DATA

THE DEPARTMENT OF TRADE AND INDUSTRY

HOME AND LEISURE NON-INTENTIONAL INJURIES SURVEILLANCE SYSTEM (NEW-EHLASS)

INSTITUTO NACIONAL DE SAÚDE DR. RICARDO JORGE

COLLECTION OF DATA ON INTENTIONAL INJURIES (ININS)

NATIONAL INSTITUTE OF PUBLIC HEALTH

Sicher Leben

83

COLLECTION AND ANALYSIS OF DATA ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS (HLA) IN GREECE FOR 2000

CENTER FOR RESEARCH AND PREVENTION OF INJURIES AMONG THE YOUNG (CEREPRI) – VAKGROEP GEZONDHEIDSLEER EN EPIDEMIOLOGIE – UNIVERSITEIT VAN ATHENE, FACULTEIT GENEESKUNDE

SPORTS INJURIES IN THE EU COUNTRIES IN VIEW OF THE 2004 OLYMPICS: HARVESTING THE INFORMATION FROM EXISTING DATABASES (PHASE II)

CENTER FOR RESEARCH AND PREVENTION OF INJURIES AMONG THE YOUNG (CEREPRI) – VAKGROEP GEZONDHEIDSLEER EN EPIDEMIOLOGIE – UNIVERSITEIT VAN ATHENE, FACULTEIT GENEESKUNDE

EHLASS STICHTING CONSUMENT EN VEILIGHEID A SURVEILLANCE BASED ASSESSMENT OF MEDICAL COSTS OF INJURY IN EUROPE (PHASE 1)

CONSUMER SAFETY INSTITUTE

PREVENTIVE PRODUCT SAFETY ANALYSIS - HINTS ON RISK MINIMISATION IN PRODUCT DESIGN BY EXPLORATIVE HLA DATA ANALYSIS

KURATORIUM FÜR SCHUTZ UND SICHERHEIT (OOSTENRIJKSE RAAD VOOR VEILIGHEID EN PREVENTIE) / INSTITUT 'SICHER LEBEN'

DEVELOPMENT, TESTING AND DIFFUSION OF A COMMON SOFTWARE FOR QUALITY CONTROL OF HOME AND LEISURE ACCIDENT (HLA) DATA


COMPREHENSIVE VIEW ON EUROPEAN (HLA) INJURY DATA


HOME AND LEISURE ACCIDENT (HLA) DATA COLLECTION

KURATORIUM FÜR SCHUTZ UND SICHERHEIT / INSTITUT 'SICHER LEBEN'

COLLECTION OF DATA ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS IN SWEDEN 2000

CENTRE FOR EPIDEMIOLOGY, NATIONAL BOARD OF HEALTH AND WELFARE

EHLASS DATA COLLECTION - 2000 DEPARTMENT OF HEALTH AND CHILDREN

DATA COLLECTION ON HOME AND LEISURE ACCIDENTS - HLA FOR 2000

CENTRE DE RECHERCHE POUR LA SANTÉ - CRP-SANTÉ

PREVENTION DES BLESSURES (EHLASS) INSTITUT DE VEILLE SANITAIRE


84

Sicher Leben

85

BIJLAGE 1: CVI-TABELLEN PER LIDSTAAT

Hoewel voor enkele EU-lidstaten ook een uitgebreidere beschrijving van de nationale

letselcijfers beschikbaar is, wordt voor de meeste lidstaten alleen de lexiconinformatie

gegeven die per gegevensbestanddeel is vereist (bron, definitie, opmerkingen), welke

informatie ook in de CVI-programmatuur kan worden gevonden.

Het feit dat de CVI-tabellen van lidstaten die aan dit project deelnemen in het algemeen

completer zijn dan die van andere lidstaten, illustreert dat het moeilijk is om letselgegevens

te krijgen als men niet over “speciale” contacten beschikt.

In dit bijlage wordt voor de afzonderlijke EU15-lidstaten de volgende output van de CVI-

programmatuur getoond:

• de CVI-tabellen “absolute cijfers” en “incidentie per 100.000”, gebaseerd op de functie

“meest complete tabel”;

• een uittreksel van het CVI-lexicon;

• een alternatief ‘Totaaloverzicht’ dat door de projectpartners is verstrekt (uitsluitend

voor Duitsland en Oostenrijk).


86

CVI-OOSTENRIJK

CVI-tabellen gebaseerd op “meest complete tabel”

CVI Absolute cijfers Verkeer Werkplek School Sport Thuis en recreatie Totaal Doden 963 231 10 122 1.161 2.477 Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

22.000 17.000 1.700 22.000 139.000 222.871

Poliklinische patiënten 183.000 198.000 Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

8 6 5 8 8

Ziekteverloven (gem. dagen) 26 18 21 19 19 Ziekteverloven (gevallen) 38.000 173.000 52.000 135.000 398.000 Arbeidsongeschikten 1.600 1.100 580 5.300 8.600 Alle letsels 52.040 141.000 53.000 230.000 400.000 876.000

CVI Incidentie per 100.000 Verkeer Werkplek School Sport Thuis en recreatie Totaal Doden 11,9 2,9 0,1 1,5 14,4 30,7 Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

273,0 210,9 21,1 273,0 1724,7 2765,4

Poliklinische patiënten 2270,6 2456,8 Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

Ziekteverloven (gem. dagen) 0,3 0,2 0,3 0,2 0,2 Ziekteverloven (letselgevallen) 471,5 2146,6 645,2 1675,1 4938,3 Arbeidsongeschikten 19,9 13,6 7,2 65,8 106,7 Alle letsels 645,7 1749,5 657,6 2853,8 4963,1 10869,3

Sicher Leben

87

Uittreksel van CVI-lexicon

Zie CVI-programmatuur voor volledige beschrijving

Oostenrijk Categorie Gevolg Bronnen 1998 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 963 2:Ziekenhuisontslagen Register van ziekenhuisontslagen 22000 4:Ziekteverloven Records verplichte ziektekostenverzekering 38000 5:Arbeidsongeschikten Register van ziekenhuisontslagen 1600 6:Alle letsels IRTAD 520402:Werkplek 1:Doden EUPHIN-EAST 231 2:Ziekenhuisontslagen Register van ziekenhuisontslagen 17000 4:Ziekteverloven Records verplichte ziektekostenverzekering 173000 5:Arbeidsongeschikten Register van ziekenhuisontslagen 1100 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 1410003:School 1:Doden Raad voor ongevallenuitkeringen 10 2:Ziekenhuisontslagen Register van ziekenhuisontslagen 1700 6:Alle letsels Raad voor ongevallenuitkeringen 530004:Sport 1:Doden Nationaal register van doodsoorzaken, gegevens van

alpenpolitie 122

2:Ziekenhuisontslagen Register van ziekenhuisontslagen 22000 3:Poliklinische patiënten Register van ziekenhuisontslagen, EHLASS 183000 4:Ziekteverloven Records verplichte ziektekostenverzekering 52000 5:Arbeidsongeschikten Register van ziekenhuisontslagen 580 6:Alle letsels Nationaal bureau voor de statistiek, enquête onder

huishoudens 230000

5:Thuis en recreatie

1:Doden Landelijk doodsoorzakenregister 1161

2:Ziekenhuisontslagen Register van ziekenhuisontslagen 139000 3:Poliklinische patiënten Register van ziekenhuisontslagen, EHLASS 198000 4:Ziekteverloven Records verplichte ziektekostenverzekering 135000 5:Arbeidsongeschikten Register van ziekenhuisontslagen 5300 6:Alle letsels Nationaal bureau voor de statistiek, enquête onder

huishoudens 400000

6:Totaal 1:Doden OESO 2477 2:Ziekenhuisontslagen OESO 222871 4:Ziekteverloven Totaal van alle ziekteverloven wegens ongevalsletsel 398000 5:Arbeidsongeschikten Register van ziekenhuisontslagen 8600 6:Alle letsels Totaal van alle ongevalsletsels 876000


88

Uitgebreider overzicht

Fragmenten uit het jaarverslag over ongevallen thuis en in de vrije tijd22

Ongevallen Opzettelijke

verwondingen

Verkeer23 Werk,

school24 Sport Thuis, vrije

tijd Totaal Door

anderen Zelf toe-gebracht

Ongevallen totaal25 56.265 181.876 205.000 362.000 805.000

7% 23% 25% 45% 100 %

Ziekenhuisopnamen26 22.566 19.182 25.605 136.434 203.787 2.963 2.375

11% 9% 13% 67% 100 %

Invalide geraakt door ongeval4,27

1.591 1.105 583 5.278 8.557 146 91

18% 13% 7% 60% 100 %

Dodelijke ongevallen 958 234 198 1.283 2.673 138 1.588

36% 9% 7% 48% 100 %

Aantal ziektedagen 1.023.608 3.189.924 1.148.284 2.856.926 8.218.742 59.473 14.441

12% 39% 14% 35% 100%

Ziektedagen per geval 27 19 22 20 20 17 49

Ziekenhuisdagen 194.395 132.309 130.705 1.115.062 1.572.471 13.064 13.116

12% 8% 8% 71% 100% Ziekenhuisdagen per geval

9 7 5 8 8 4,4 5,5

Directe kosten (miljoen Euro)28 327 1.036 316 1.499 3.179

10% 33% 10% 47% 100% Figuur 28: overzicht van ongevallen en opzettelijke verwondingen (verwondings- en

kostenindicatoren). Bronnen: KfV 2001, HV 2000, ISL 2001, ST. AT. 1999, ST. AT. 2000, KOLB en BAUER 1999

22„Sicher Leben“ (2002). Ongevallenstatistiek 2001. Gewonden na ongevallen thuis, in de vrije tijd en bij sport. Wenen: auteur.. 23 incl. ongevallen onderweg (op weg van of naar werk of school) 24 excl. ongevallen onderweg (op weg van of naar werk of school), incl. 51.637 ongevallen van scholieren en studenten 25KfV 2001 (verkeer); Hauptverband 2000 (werk, incl. ca. 51.600 ongevallen van scholieren); EHLASS Austria 2001,

ziekenhuispatiënten – extrapolatie op basis van de statistiek van ziekenhuisdiagnoses (sport; thuis, vrije tijd) 26 ST.AT 1999, statistiek van ziekenhuisdiagnoses (excl. E31,41,99) 27 „Sicher Leben“ 1999, schatting op basis van de statistiek van ziekenhuisdiagnoses (vgl. BAUER en MOSER, 1997) 28 KOLB en BAUER, 1999 (gevaloriseerd voor 1998)

Sicher Leben

89

3,48%

1,93%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

4,00%

4,50%

5,00%

5,50%

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

TOTAAL DODEN DOOR ONGEVAL THUIS, VRIJE TIJD, SPORT

Alle ongevallen

Ongevallen thuis, vrije tijd en sport

Figuur 29: percentage dodelijke ongevallen van alle sterfgevallen 1980 tot 2000. Bron: Statistik Austria, Todesursachenstatistik. Oostenrijkse bevolking.

3,48%

1,93%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

4,00%

4,50%

5,00%

5,50%

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

TOTAAL DODEN DOOR ONGEVAL THUIS, VRIJE TIJD, SPORT

Alle ongevallen


Figuur 30: percentage dodelijke ongevallen van alle sterfgevallen 1980 tot 2000. Bron: Statistik Austria, Todesursachenstatistik. Oostenrijkse bevolking.


90

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

THUIS, VRIJE TIJD, SPORT VERKEER WERK

Figuur 31: dodelijke ongevallen op basis van verschillende levenssferen 1980 tot 2000. Bron: Statistik Austria, Todesursachenstatistik. Oostenrijkse bevolking.

10,70%

8,93%

7,00%

8,00%

9,00%

10,00%

11,00%

12,00%

13,00%

14,00%

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Ongevallen totaal Thuis, vrije tijd, sport

Alle ongevallen


Figuur 32: percentage ongevallen van de ziekenhuisopnames 1980 tot 1999. Bron: Statistik Austria, Spitalsdiagnosenstatistik (statistiek van ziekenhuisdiagnoses). Alle in het ziekenhuis

behandelde patiënten in Oostenrijk.

Sicher Leben

91

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

1980 19

81 1982 19

83 1984 19

85 1986 19

87 1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997 19

98 1999

THUIS, VRIJE TIJD, SPORT VERKEER WERK

Figuur 33: in het ziekenhuis behandelde ongevallen op basis van verschillende levenssferen 1980 tot 1999. Bron: Statistik Austria, Spitalsdiagnosenstatistik (statistiek van ziekenhuisdiagnoses).

Alle in het ziekenhuis behandelde patiënten in Oostenrijk.

CVI – BELGIË


CVI Absolute cijfers Verkeer Werkplek School Sport Thuis en recreatie

Totaal

Doden 1.470 212 3.421Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

11.221 174.237

Poliklinische patiënten Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

9

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) 113.169 Arbeidsongeschikten 14.803 Alle letsels 69.431 222.187 665.000 680.000 1.640.000

CVI Incidentie per 100.000 Verkeer Werkplek School Sport Thuis en recreatie

Totaal

Doden 14,5 2,1 33,7Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

110,5 1715,5


0,1

Ziekteverloven (gem. dagen)


92

Ziekteverloven (letselgevallen) 1114,2 Arbeidsongeschikten 145,7 Alle letsels 683,6 2187,6 6547,5 6695,2 16147,1

Sicher Leben

93


Zie CVI-programmatuur voor volledige beschrijving

België Categorie Gevolg Bronnen 1996 1999 2000 1:Verkeer 1:Doden Belgisch Instituut voor

arbeidsongevallen 1470

2:Ziekenhuisontslagen IRTAD 11221 6:Alle letsels Belgisch Instituut voor

arbeidsongevallen 69431

2:Werkplek 1:Doden Fonds voor Arbeidsongevallen 212 4:Ziekteverloven Fonds voor Arbeidsongevallen 113169 5:Arbeidsongeschikten Fonds voor Arbeidsongevallen 14803 6:Alle letsels Fonds voor Arbeidsongevallen 222187 4:Sport 6:Alle letsels Belgisch gezondheidsonderzoek 6650005:Thuis en recreatie

6:Alle letsels Belgisch gezondheidsonderzoek 680000

6:Totaal 1:Doden OESO 3421 2:Ziekenhuisontslagen OESO 174237 6:Alle letsels Som van alle categorieën 1640000


94

CVI – DENEMARKEN



Totaal

Doden 514 76 1 6 1.676 2.420Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

6.598 3.072 500 3.817 30.487 44.295

Poliklinische patiënten 41.815 79.477 23.500 76.202 325.815 545.272Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 10.328 50.571


Totaal

Doden 9,8 1,4 0,0 0,1 31,9 46,0Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

125,4 58,4 9,5 72,5 579,4 841,9

Poliklinische patiënten 794,7 1510,5 446,6 1448,3 6192,4 10363,4Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 196,3 961,2

Sicher Leben

95


Denemarken Categorie Gevolg Bronnen 1996 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 514 2:Ziekenhuisontslagen Nationaal ontslagregister 6598 3:Poliklinische

patiënten Nationaal ontslagregister 41815

6:Alle letsels IRTAD 103282:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 76 2:Ziekenhuisontslagen Nationaal ontslagregister 3072 3:Poliklinische


6:Alle letsels EUPHIN_EAST 505713:School 1:Doden Nationaal register van doodsoorzaken (schatting) 1 2:Ziekenhuisontslagen Schatting op basis van EHLASS-gegevens 500 3:Poliklinische

patiënten Schatting op basis van EHLASS-gegevens 23500

4:Sport 1:Doden Nationaal ontslagregister 6 2:Ziekenhuisontslagen Nationaal ontslagregister 3817 3:Poliklinische



1:Doden Nationaal ontslagregister 1676

2:Ziekenhuisontslagen Nationaal ontslagregister 30487 3:Poliklinische


6:Totaal 1:Doden OESO 2420 2:Ziekenhuisontslagen Nationaal ontslagregister 44295 3:Poliklinische



96

CVI – FINLAND



Totaal

Doden 404 48 2.711Ziekenhuisontslagen (letselgevallen) 107.557Poliklinische patiënten Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) 9Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 63.000 203.000 267.000 355.000 969.000


Totaal

Doden 7,9 0,9 52,9Ziekenhuisontslagen (letselgevallen) 2098,9Poliklinische patiënten Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) 0,2Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 1229,4 3961,4 5210,3 6927,5 18909,2


Finland Categorie Gevolg Bronnen 1996 1997 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 404 6:Alle letsels Accident and Crime Victims in Finland, 1997,

rapport 63000

2:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 48 6:Alle letsels Accident and Crime Victims in Finland, 1997,

rapport 203000

4:Sport 6:Alle letsels Accident and Crime Victims in Finland, 1997, rapport

267000


6:Alle letsels Accident and Crime Victims in Finland, 1997, rapport

355000

6:Totaal 1:Doden OESO 2711 2:Ziekenhuis

ontslagen OESO 107557

6:Alle letsels Accident and Crime Victims in Finland, 1997, rapport

969000

Sicher Leben

97

CVI – FRANKRIJK



Totaal

Doden 8.000 900 18.500 31.858Ziekenhuisontslagen (letselgevallen) 102.000 13.400 34.400 155.000 377.800Poliklinische patiënten 68.000 154.000 226.000 1.277.000 Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) 6 7 7 7 6Ziekteverloven (gem. dagen) 28 27 29 Ziekteverloven (letselgevallen) 59.000 166.000 364.000 Arbeidsongeschikten 45.579 39.000 67.000 375.000 Alle letsels 125.000 659.000 410.000 630.000 3.470.000 5.294.000


Totaal

Doden 13,7 1,5 31,7 54,6Ziekenhuisontslagen (letselgevallen) 174,7 23,0 58,9 265,5 647,2Poliklinische patiënten 116,5 263,8 387,2 2187,6 Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Ziekteverloven (gem. dagen) 0,0 0,0 0,0 Ziekteverloven (letselgevallen) 101,1 284,4 623,6 Arbeidsongeschikten 78,1 66,8 114,8 642,4 Alle letsels 214,1 1128,9 702,4 1079,2 5944,3 9069,0


98


Frankrijk Gevolg Bronnen 1996 1998 1:Doden Nationaal interministerieel waarnemingscentrum voor

verkeersveiligheid 8000

3:Poliklinische patiënten Nationaal interministerieel waarnemingscentrum voor verkeersveiligheid

68000

6:Alle letsels Nationaal interministerieel waarnemingscentrum voor verkeersveiligheid / aantal zware ongevallen

125000

1:Doden Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) en de Sociale beleggingsmaatschappij voor de landbouw (MSA)

900

2:Ziekenhuisontslagen Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) en de Sociale beleggingsmaatschappij voor de landbouw (MSA)

102000

5:Arbeidsongeschikten Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) en de Sociale beleggingsmaatschappij voor de landbouw (MSA)

45579

6:Alle letsels Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) en de Sociale beleggingsmaatschappij voor de landbouw (MSA)

659000

2:Ziekenhuisontslagen Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

13400

3:Poliklinische patiënten Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

154000

4: Ziekteverloven Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

59000

5:Arbeidsongeschikten Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

39000

6:Alle letsels Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

410000


34400


226000

4:Ziekteverloven Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

166000


67000


630000

1:Doden Nationaal instituut voor medisch en gezondheidsonderzoek (Inserm SC8)

18500


155000


1277000

4:Ziekteverloven Nationale ziektekostenverzekering voor werknemers in loondienst (CNAMTS) - Meerjarige studie

364000


375000


3470000

1:Doden OESO 31858 2:Ziekenhuisontslagen 3778006:Alle letsels 5294000

Sicher Leben

99

CVI – DUITSLAND



Totaal

Doden 8.196 933 18 187 10.339 19.673Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

176.000 413.000 1.615.700

Poliklinische patiënten 315.000 998.000 4.000.000Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

12 15 11

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten 44.045 1.977 Alle letsels 500.000 1.660.000 1.560.000 1.260.000 3.990.000 8.970.000


Totaal


214,9 504,3 1972,9

Poliklinische patiënten 384,6 1218,6 4884,3Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

0,0 0,0 0,0

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten 53,8 2,4 Alle letsels 610,5 2027,0 1904,9 1538,5 4872,1 10953,0


100


Duitsland Gevolg Bronnen 1996 1998 1:Doden Amtliche Verkehrsunfallstatistik 81962:Ziekenhuisontslagen IRTAD 116456 6:Alle letsels Amtliche Verkehrs-unfallstatistik 5000001:Doden Statistik der gesetzl. Unfall-versicherung 9335:Arbeidsongeschikten Statistik der gesetzl. UV 440456:Alle letsels Statistik der gesetzl. Unfall-versicherung 16600001:Doden Statistik der gesetzl. Unfall-versicherung 185:Arbeidsongeschikten Statistik der gesetzl. UV 19776:Alle letsels Statistik der gesetzl. Unfall-versicherung 15600001:Doden Todesursachen-statistik 1872:Ziekenhuisontslagen EHLASS 1760003:Poliklinische patiënten EHLASS 3150006:Alle letsels EHLASS 12600001:Doden Todesursachen-statistik 103392:Ziekenhuisontslagen EHLASS 4130003:Poliklinische patiënten EHLASS 9980006:Alle letsels EHLASS 39900001:Doden Todesursachen-statistik 196732:Ziekenhuisontslagen Krankenhaus-diagnosestatistik 16157003:Poliklinische patiënten Totaal van alle categorieën 40000006:Alle letsels Totaal van alle categorieën 8970000

Sicher Leben

101

Uitgebreid overzicht

Ongevallenstatistiek in de Bondsrepubliek Duitsland

door Dipl.-Stat. Annelie Henter

Uitgangspositie

Een uniforme registratie van alle ongevallen in de Bondsrepubliek Duitsland vindt niet

plaats. De voor de afzonderlijke levenssferen gepubliceerde ongevalcijfers worden uit

verschillende statistieken bijeengebracht c.q. geëxtrapoleerd. Vermeldenswaardig hierbij

zijn o.a. de doodsoorzakenstatistiek (Todesursachenstatistik), de statistieken van de

wettelijke ongevallenverzekering (gesetzliche Unfallversicherung) en de

verkeersongevallenstatistiek (Straßenverkehrsunfallstatistik). Terwijl bij wet is geregeld

dat er regelmatig statistieken worden samengesteld van enerzijds sterfgevallen die te wijten

zijn aan een ongeluk en anderzijds de bij een ongeluk op het werk, op school en in het

verkeer gewonde personen, bestaat er geen adequate wettelijke basis voor de registratie

van de verwondingen die ontstaan bij een ongeluk in huis en in de vrije tijd.

Doodsoorzakenstatistiek

In het kader van de doodsoorzakenstatistiek worden jaarlijks alle sterfgevallen binnen de

Bondsrepubliek Duitsland geregistreerd en gecategoriseerd op basis van uitwendige

doodsoorzaken (val, verdrinking, verstikking, enz.), geslacht en leeftijd.

De registratie van de sterfgevallen vindt plaats bij de statistische diensten van de deelstaten

op basis van de door de artsen opgestelde verklaringen van overlijden en de door de

burgerlijke stand samengestelde telkaarten van de sterfgevallen. Het Duitse bureau voor de

statistiek, het Statistische Bundesamt, verzamelt de cijfers uit de deelstaten en verwerkt

deze tot een landelijke uitkomst.

Het ongeval met dodelijke afloop wordt ook nog ingedeeld in een van de volgende

ongevalcategorieën: bedrijfsongeval, schoolongeval, verkeersongeval, huiselijk ongeval,

sport/spel-ongeval, overige ongevallen (= niet in te delen in de andere categorieën). Gezien

de ontbrekende categorie ongeval in de vrije tijd en het feit dat gegevens over de

ongevalcategorie in een groot aantal overlijdensakten ontbreken, komt uit de statistiek

doorgaans een relatief hoog aantal “overige ongevallen” naar voren. Volgens verklaringen

van het Statistische Bundesamt dient bovendien aan de cijfers van dodelijke bedrijfs- en

schoolongevallen in de statistieken van de wettelijke ongevallenverzekering de voorkeur te

worden gegeven boven de gegevens uit de doodsoorzakenstatistiek.


102

Ongevallen in de beroepsmatige sfeer

De instanties van de wettelijke ongevallenverzekering nemen ongevallen van hun

verzekerden in de statistiek op die een arbeidsongeschiktheid van meer dan drie dagen of

de dood tot gevolg hebben. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen bedrijfsongevallen

en ongevallen op weg van of naar het werk. Een bedrijfsongeval is een ongeval waarmee

een verzekerde persoon bij de uitoefening van zijn verzekerde activiteiten op en buiten de

werkplek (bijvoorbeeld ook in het wegverkeer) te maken krijgt. Ongevallen onderweg

vinden plaats op weg van of naar de plaats van een verzekerde bezigheid.

Ongevallen die te maken hebben met school

Scholierenongevallen dienen te worden gemeld vanaf de eerste dag dat de scholier ten

gevolge van het ongeval door een arts moest worden behandeld.

Een scholierenongeval in engere zin is een ongeval dat een verzekerde persoon (scholieren,

studenten, kinderen op kleuterscholen) tijdens de les – ook buiten de instelling – of tijdens

het bezoek aan een kleuterschool overkomt. Een ongeval op weg van of naar school is een

ongeval dat een verzekerde persoon overkomt op de weg tussen de woning en de instelling

of op weg naar de plaats van onderwijs buiten de instelling.

Verkeersongevallen

In de officiële verkeersstatistiek (amtliche Verkehrsstatistik) die door het Statistische

Bundesamt in geheel Duitsland wordt gepubliceerd, worden verkeersongevallen in de

sectoren binnenscheepvaart, spoorwegen, luchtvaart en wegverkeer opgenomen.

Ongevallen in het wegverkeer domineren de algemene statistiek met gemiddeld 99% van

alle verkeersongevallen.

In de verkeersongevallenstatistiek (Straßenverkehrsunfallstatistik) worden de ongevallen

opgenomen die hebben plaatsgevonden als gevolg van het verkeer op openbare wegen en

plaatsen, voorzover zij door de politie worden geregistreerd. Bij de ongevallen met

letselschade wordt een onderscheid gemaakt tussen gedode en verwonde personen.

Bedrijfs- en schoolongevallen die zich hebben voltrokken in het openbaar vervoer, worden

eveneens opgenomen in deze statistiek, voorzover de voornoemde criteria voor opname

van toepassing zijn.

Sicher Leben

103

Ongevallen thuis en in de vrije tijd

Het aantal verwondingen als gevolg van een ongeval in de levenssfeer waarin theoretisch

iedere inwoner een ongeval zou kunnen overkomen, wordt niet regelmatig bepaald. De

afgelopen jaren werden ongevallen thuis en in de vrije tijd door de Bundesanstalt für

Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin (BAuA) onderzocht in het kader van representatieve

enquêtes onder huishoudens. De gegevens uit deze steekproeven kunnen op basis van de

opzet van het onderzoek worden geëxtrapoleerd naar de gehele Bondsrepubliek Duitsland.

Poging om te komen tot een algemene statistiek

De verschillende criteria voor registratie en de dubbele registratie – zoals hierboven

beschreven – vormen een probleem voor de opstelling van een algemene

ongevallenstatistiek voor Duitsland. Als men uitgaat van bepaalde aannamen die kunnen

worden onderbouwd met statistische gegevens, is het niettemin mogelijk om een globaal

kwantitatief overzicht te geven van alle ongevallen (vgl. afbeelding).

Doden als gevolg van een ongeval in Duitsland in 1999

De doodsoorzakenstatistiek van 1999 vermeldde 19.715 doden als gevolg van een ongeluk.

Dat betekent dat ongeveer 0,02% van de gehele bevolking een dodelijk ongeval overkomt.

Voor de globale, niet-overlappende verdeling van de sterfgevallen over de

ongevalcategorieën werd uitgegaan van de volgende aannamen:

1. Ongeveer 55,5% van de dodelijke bedrijfsongevallen en ongevallen op weg van of naar

het werk (statistiek van de wettelijke ongevallenverzekering) zijn verkeersongevallen.

2. De dodelijke ongevallen op weg van of naar school (statistiek van de wettelijke

scholierenongevallenverzekering) zijn verkeersongevallen.

3. De dodelijke ongevallen thuis en in de vrije tijd vinden conform de ongevallen die tot

verwondingen leiden voor ongeveer 53% in de huiselijke sfeer en voor ongeveer 47%

buiten de huiselijke sfeer plaats, waarbij de dodelijke sport- en spelongevallen zijn

inbegrepen.

Gewonden als gevolg van een ongeluk in Duitsland in 1999


104

Voor de globale berekening van het totaal aantal gewonden als gevolg van een ongeluk in

de Bondsrepubliek Duitsland en hun indeling in ongevalcategorieën gelden de volgende

aannamen:

1. Er vinden jaarlijks ongeveer 5,25 miljoen ongevallen thuis en in de vrije tijd plaats

(uitkomst van een representatieve enquête onder huishoudens).

2. Ongeveer 10,1% van de bedrijfsongevallen en ongevallen op weg van of naar het

werk die verwondingen tot gevolg hebben (statistiek van de wettelijke

ongevallenverzekering) zijn verkeersongevallen.

3. Ongeveer 4,5% van de ongevallen op school en op weg van of naar school die

verwondingen tot gevolg hebben (statistiek van de wettelijke ongevallenverzekering)

zijn verkeersongevallen.

Op basis hiervan bedraagt het aantal gewonden als gevolg van een ongeluk (zonder kleine

ongevallen) in 1999 in totaal 8,99 miljoen, wat betekent dat ongeveer 11,0% van de

bevolking een verwonding oploopt als gevolg van een ongeval.

Bronnen:

Todesursachenstatistik (doodsoorzakenstatistiek), uitg. Statistisches Bundesamt,

Wiesbaden

Statistiken der gesetzlichen Unfallversicherung (statistieken van de wettelijke

ongevallenverzekering)

Verkehrsunfallstatistik (verkeersongevallenstatistiek), uitg.: Statistisches Bundesamt,

Wiesbaden

Representatieve enquêtes over ongevallen thuis en in de vrije tijd, BAuA

Sicher Leben

105

CVI – GRIEKENLAND



Totaal

Doden 2.335 78 15 15 1.375 3.960Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

48.187 2.883 2.727 77.829 137.036

Poliklinische patiënten 185.652 62.960 110.617 1.030.076 1.352.424Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

5 3 3 9 7

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 35.643 18.615 CVI Incidentie per 100.000 Verkeer Werkplek School Sport Thuis en

recreatie Totaal


460,0 27,5 26,0 742,9 1308,1

Poliklinische patiënten 1772,2 601,0 1055,9 9832,8 12909,9Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

0,0 0,0 0,0 0,1 0,1

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 340,2 177,7


106


Griekenland Categorie Gevolg Bronnen 1996 1998 1:Verkeer 1:Doden WHO online 2335 2:Ziekenhuisontslagen EDISS (informatiesysteem voor

gegevens over ongevalslachtoffers die worden behandeld op spoedeisende-hulpafdeling)

48187

3:Poliklinische patiënten EDISS (informatiesysteem voor gegevens over ongevalslachtoffers die worden behandeld op spoedeisende-hulpafdeling)

185652

6:Alle letsels OESO 356432:Werkplek 1:Doden IKA (nationale organisatie voor

volksverzekeringen, afdeling Onderzoek en Statistiek)

78

6:Alle letsels EDISS (informatiesysteem voor gegevens over ongevalslachtoffers die worden behandeld op spoedeisende-hulpafdeling)

18615

3:School 1:Doden EHLASS 15 2:Ziekenhuisontslagen EHLASS 2883 3:Poliklinische patiënten EHLASS 629604:Sport 1:Doden EHLASS 15 2:Ziekenhuisontslagen EHLASS 2727 3:Poliklinische patiënten EHLASS 1106175:Thuis en recreatie

1:Doden EHLASS 1375

2:Ziekenhuisontslagen EHLASS 77829 3:Poliklinische patiënten EHLASS 10300766:Totaal 1:Doden OESO 3960 2:Ziekenhuisontslagen EHLASS 137036 3:Poliklinische patiënten EHLASS 1352424

Sicher Leben

107

CVI – IERLAND



Totaal

Doden 453 51 1.003Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

6.213 55.233


Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 13.000 4.554


Totaal


171,3 1523,2




Ierland Categorie Gevolg Bronnen 1996 1997 1998 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 453 6:Alle letsels IRTAD 13000 2:Werkplek 1:Doden EHLASS 1995 Ierland, ‘Health Status

and Lifestyle’, online-rapport over gezondheidstoestand en levensstijl

51

6:Alle letsels EUPHIN_EAST 4554 5:Thuis en recreatie

2:Ziekenhuisontslagen EHLASS 1998, ‘Health Status and Lifestyle’, online-rapport

6213

6:Totaal 1:Doden OESO 1003 2:Ziekenhuisontslagen EHLASS 1998 Ierland, ‘Health Status

and Lifestyle’, online-rapport 55233


108

CVI – ITALIË



Totaal

Doden 6.326 1.167 22.513Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

912.195


6



Totaal


1589,2


0,0



Italië Categorie Gevolg Bronnen 1996 1998 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 6326 6:Alle letsels IRTAD 2933732:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 1167 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 641630 6:Totaal 1:Doden OESO 22513 2:Ziekenhuisontslagen OESO 912195

Sicher Leben

109

CVI – LUXEMBURG



Totaal

Doden 58 7 167Ziekenhuisontslagen (letselgevallen) Poliklinische patiënten Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 1.078 158.347


Totaal

Doden 14,0 1,7 40,2Ziekenhuisontslagen (letselgevallen) Poliklinische patiënten Ziekenhuisontslagen (gem. dagen) Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 259,4 38100,8


Luxemburg Categorie Gevolg Bronnen 1996 1998 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 58 6:Alle letsels EHLASS 1996 jaarverslag, Centre de

Recherches Public Henri Tudor 1078

2:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 7 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 265006:Totaal 1:Doden OESO 167


110

CVI – NEDERLAND



Totaal

Doden 1.066 88 12 1.900 3.529Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

21.000 5.600 11.000 56.000 93.600

Poliklinische patiënten 120.000 110.000 170.000 510.000 910.000Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 270.000 260.000 490.000 1.200.000 2.220.000


Totaal

Doden 6,8 0,6 0,1 12,1 22,5Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

134,2 35,8 70,3 357,8 598,1

Poliklinische patiënten 766,8 702,9 1086,3 3258,8 5814,7Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 1725,2 1661,3 3131,0 7667,7 14185,3

Sicher Leben

111


Nederland Categorie Gevolg Bronnen 1996 1997 1998 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 1066 2:Ziekenhuisontslagen Prismant: Landelijke Medische Registratie,

1997/1998 21000

3:Poliklinische patiënten

Stichting Consument en Veiligheid: Nederlands Letsel Informatie Systeem

120000

6:Alle letsels Ongevallen in getallen, 1997/1998 (Den Hertog et al 2000)

270000

2:Werkplek 1:Doden Centraal Bureau voor de Statistiek: niet-natuurlijke doden

88

2:Ziekenhuisontslagen Prismant: Landelijke Medische Registratie (ICD-10)

5600

3:Poliklinische patiënten

Stichting Consument en Veiligheid: Nederlands Letsel Informatie Systeem

110000

6:Alle letsels Ongevallen in Nederland 1997/1998 (Den Hertog et al 2000)

260000

4:Sport 1:Doden Centraal Bureau voor de Statistiek: niet-natuurlijke doden

12

2:Ziekenhuisontslagen Prismant: Landelijke Medische Registratie 11000 3:Poliklinische

patiënten Stichting Consument en Veiligheid: Nederlands Letsel Informatie Systeem

170000


490000


1:Doden Centraal Bureau voor de Statistiek: niet-natuurlijke doden

1900

2:Ziekenhuisontslagen Prismant: Landelijke Medische Registratie 56000 3:Poliklinische


510000


1200000

6:Totaal 1:Doden OESO 3529 2:Ziekenhuisontslagen Prismant: Landelijke Medische Registratie 93600 3:Poliklinische


910000


2220000


112

CVI – PORTUGAL



Totaal

Doden 1.995 261 5.011Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

10.842 74.854


9



Totaal


109,2 754,0


0,1



Portugal Categorie Gevolg Bronnen 1996 1999 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 1995 2:Ziekenhuisontslagen IRTAD 10842 6:Alle letsels IRTAD 653272:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 261 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 216115 6:Totaal 1:Doden OESO 5011 2:Ziekenhuisontslagen OESO 74854

Sicher Leben

113

CVI – ZWEDEN



Totaal

Doden 537 69 2.840Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

156.183


6



Totaal


1766,6


0,1



Zweden Categorie Gevolg Bronnen 1996 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 537 6:Alle letsels IRTAD 210002:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 69 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 329276:Totaal 1:Doden OESO 2840 2:Ziekenhuisontslagen OESO 156183


114

CVI – SPANJE



Totaal

Doden 5.776 1.130 1.396 12.661Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

33.899 313.079


9

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 149.781 935.274 174.000 1.382.000 2.641.055


Totaal

Doden 14,7 2,9 3,6 32,2Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

86,3 797,2


0,0

Ziekteverloven (gem. dagen) Ziekteverloven (letselgevallen) Arbeidsongeschikten Alle letsels 381,4 2381,6 443,1 3519,2 6725,3

Sicher Leben

115


Spanje Categorie Gevolg Bronnen 1996 2000 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 5776 2:Ziekenhuisontslagen IRTAD 33899 6:Alle letsels Direccion de Trafico 2002 1497812:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 1130 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 9352744:Sport 6:Alle letsels Informe Annual Espana 2000,

Ministerio de Sanidad y Consumo und Instituto Nacional del Consumo

174000


1:Doden Informe Annual Espana 2000, Ministerio de Sanidad y Consumo und Instituto Nacional del Consumo

1396

6:Alle letsels Informe Annual Espana 2000, Ministerio de Sanidad y Consumo und Instituto Nacional del Consumo

1382000

6:Totaal 1:Doden OESO 12661 2:Ziekenhuisontslagen OESO 313079 6:Alle letsels Informe Annual Espana 2000,

Ministerio de Sanidad y Consumo und Instituto Nacional del Consumo

2641055


116

CVI – VERENIGD KONINKRIJK



Totaal

Doden 3.564 223 4.500 19.576Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

289.787 775.000

Poliklinische patiënten 804.211 5.124.510 Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)


CVI Incidentie per 100.000 Verkeer Werkplek School Sport Thuis en

recreatie Totaal

Doden 6,1 0,4 7,7 33,3Ziekenhuisontslagen (letselgevallen)

492,8 1318,0

Poliklinische patiënten 1367,7 8714,9 Ziekenhuisontslagen (gem. dagen)



Verenigd Koninkrijk Categorie Gevolg Bronnen 1996 1999 1:Verkeer 1:Doden IRTAD 3564 6:Alle letsels IRTAD 3327592:Werkplek 1:Doden EUPHIN_EAST 223 6:Alle letsels EUPHIN_EAST 158347 4:Sport 3:Poliklinische patiënten HASS (informatiesysteem over

ongevallen thuis en in de vrije tijd), ministerie van Handel en Industrie)

804211


1:Doden EHLASS UK, ‘Consumer Safety Research’, ministerie van Handel en

4500

2:Ziekenhuisontslagen Ministerie van Handel en Industrie 289787 3:Poliklinische patiënten HASS (informatiesysteem over

ongevallen thuis en in de vrije tijd), ministerie van Handel en Industrie

5124510

6:Totaal 1:Doden OESO 19576 2:Ziekenhuisontslagen OESO 775000

Sicher Leben

117


118

BIJLAGE 2: BESCHIKBAARHEIDS- EN BRUIKBAARHEIDSANALYSE VAN EUROPESE EN NATIONALE GEGEVENSBRONNEN VOOR ONGEVALSLETSELS

EU-ANALYSE

EUPHIN-HIEMS (Health Information and Exchange Monitoring System)

Definitie: -

Letselgevolg: Doden

Ongevalscategorie: Thuis en recreatie

Gegevensbron: RNA-Overnight patients; RNA-Hospitals; RNA-EHLASS; WHO-

Mortality; Eurostat-Demography, Mortality

Beschikbaarheid: Beperkte toegang: slechts via modem en met een paswoord; meest

recente jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn, verschilt per indicator – meeste 1996.

Bruikbaarheid: Gebruikersvriendelijk. Gegevens kunnen naar andere softwarepakketten

worden gedownload. Gegevensbestanddelen en codes zijn goed gedefinieerd in het

lexicon. Gegevens worden in diverse formaten gepresenteerd.

Specificatie: De statistische gegevens die kunnen worden berekend, zijn 'totaal’ en

‘percentage van totaal’. Er wordt gewerkt aan ramingen die op een geografisch

gedefinieerde populatie zijn gebaseerd. Voorbeelden van specificaties zijn onder meer de

aard en het gevolg van het letsel.

Sicher Leben

119

European Union Public Health Information Network for Eastern Europe

(EUPHIN-EAST)

Definitie: In een gezamenlijk project van de EU en de WHO voor een Europees

informatienetwerk betreffende de volksgezondheid in Oost-Europa, EUPHIN-EAST (

European Public Health Information Network for Eastern Europe) (1 januari 1997 tot 30

juni 1999) is onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om verspreide nationale databanken

via internet aan elkaar te koppelen. De haalbaarheid hiervan werd aangetoond in een pilot

waarbij gebruik werd gemaakt van gegevens uit de Europese ‘Health for All’-databank en

van nationale servers in zeven landen. Voor verdere implementatie moeten over heel

Europa nationale databanken worden opgericht die zowel qua inhoud als

informatietechnologie op elkaar zijn afgestemd.

‘Health for All’-databank

Zie de online-versie (http://hfadb.who.dk/hfa/)

EUROSTAT - Key Data on Health 2000 Report

Definitie: Eurostat bestaat uit een systematische en, voorzover mogelijk, geharmoniseerde

reeks officiële, periodieke statistieken die rechtstreeks van belang zijn voor communautaire

acties op het terrein van gezondheid. Het domein is verdeeld in twee hoofdgroepen:

volksgezondheid en gezondheid en veiligheid op het werk.

Letselgevolg: dood

Ongevalscategorie: -

Gegevensbron: De gecompileerde tabellen zijn voornamelijk opgesteld aan de hand van

gegevens van de nationale bureaus voor de statistiek, de ministeries van Volksgezondheid

en internationale organisaties als de OESO, de WHO, het Internationaal agentschap voor

kankeronderzoek en het Surveillancecentrum voor aids. Een deel van de gegevens is het

product van epidemiologische of gezamenlijke acties, waarvan er enkele door de Europese

Commissie zijn gefinancierd.

Beschikbaarheid: Tabellen en grafieken worden zoveel mogelijk verstrekt. Er zijn

gegevens beschikbaar voor de periode van 1960 tot heden.

Bruikbaarheid: 29,50 euro op cd.


120

International Road Traffic and Accident Data (IRTAD)

Definitie: De ‘Bundesanstalt für Strassenwesen’ (BASt) zette midden jaren tachtig een

internationale databank op met gegevens over verkeer en verkeersongevallen.

Tegenwoordig wordt deze databank beheerd in het kader van een OESO-programma voor

onderzoek naar het wegverkeer en bevat zij gegevens uit alle OESO-landen, waarbij BASt

als databankbeheerder en host fungeert.

Letselgevolg: doden, alle letsels

Ongevalscategorie: verkeer, ziekenhuisopnamen

Gegevensbron:

Oostenrijk Kuratorium für Verkehrssicherheit (KfV) België Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid Tsjechië Transport Research Centre (CDV) Denemarken Road Directorate, Danish Council of Road Safety Research (RfT) Finland Finnish National Road Administration (FinnRA) Frankrijk S.E.T.R.A., INRETS, Observatoire National Interministériel de Sécurité RoutièreDuitsland Bundesanstalt für Straßenwesen (BASt), Allgemeiner Deutscher Automobil-Club e.V. (ADAC), Deutscher Verkehrssicherheitsrat e. V. (DVR), Institut für Fahrzeugsicherheit (GDV), DaimlerChrysler AG, Verband der Automobilindustrie (VDA), Volkswagen AG (VW) Institut für Wirtschaftspolitik und Wirtschaftsforschung (IWW) Verenigd Koninkrijk

Department of the Environment, Transport and the Regions (DETR),

Ford Hongarije Institute for Transport Sciences (KTI) IJsland Public Roads Administration Ierland National Roads Authority (NRA) Japan National Police Agency, ITARDA, JARI Korea Road Traffic Safety Authority Nederland Ministerie van Verkeer en Waterstaat, SWOV Nieuw-Zeeland Land Transport Safety Authority Noorwegen Norwegian Public Roads Administration Polen Motor Transport Institute (ITS) Spanje Dirección General de Tráfico Zweden National Road Administration, Swedish Road & Transport Research Institute

(VTI) Zwitserland Schweizerische Beratungsstelle für Unfallverhütung (bfu) Turkije Directorate of Road Safety Research Centre (TAM) Internationaal Shell International Exploration and Production B.V. (SIEP) Europa European Automobile Manufacturers Association (ACEA)

Sicher Leben

121

Beschikbaarheid: 1990 tot heden

Bruikbaarheid: De databank is aan het begin niet gebruikersvriendelijk. Wel biedt zij een

grote variëteit aan statistieken, in absolute cijfers, percentages en specificaties.

Specificatie: Naar weglocatie, verkeersparticipatie, leeftijd

Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) -

‘Health Data 2000’

Definitie:

Health Data 2000 is een interactieve databank van de OESO die bestaat uit systematisch

gecollationeerde gegevens over een groot aantal essentiële aspecten van de

gezondheidszorgsystemen van de 29 OESO-lidstaten, binnen hun algemene

demografische, economische en sociale context.

Letselgevolg: Doden, ziekenhuisopnamen, alle letsels

Ongevalscategorie: Alle letsels, verkeer, thuis

Gegevensbron: Nationale ministeries van Volksgezondheid en centrale bureaus voor de

statistiek

Beschikbaarheid: De gegevens bestrijken de periode 1960-1998. Voorts bevat de

databank voorlopige gegevens voor 1999.

Bruikbaarheid: De programmatuur is snel en gebruikersvriendelijk. Gebruikers kunnen de

databestanden doorzoeken en in de vorm van tabellen, grafieken en kaarten analyseren.

Verder bestaat de mogelijkheid om gegevens naar andere softwarepakketten te exporteren.

Variabelen, landen en jaren kunnen naar believen worden geselecteerd. Toegang kost 295

USD.

Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) – WHO Mortality Database

Definitie: Een sterftestatistiek die de WHO zelf beschrijft als een “jaarstatistiek van de

gezondheid in de wereld”, met gegevens over doodsoorzaken en levensverwachting die on

line toegankelijk zijn.

Letselgevolg: Doden


122

Ongevalscategorie: Alle letsels, verkeer

Gegevensbron: Regionale kantoren van de WHO

Beschikbaarheid: 1960 - 1997

Bruikbaarheid: De databank is ingedeeld op basis van de ICD9-, ICD10-codes voor het

coderen van diagnoses. Veel ongevalscategorieën en letselgevolgen zijn er niet in

opgenomen.

LANDENANALYSE

ZOEKTOCHT OP INTERNET – BUREAUS VOOR DE STATISTIEK

Op de website van elk van de bureaus voor de statistiek van de vijftien lidstaten werd naar

letselgegevens gezocht. Zowel op de homepage als op de webpagina die specifiek aan

gezondheidsgegevens is gewijd, werden de volgende trefwoorden in de zoekmachine

ingevoerd: ‘injury’ [letsel], ‘injuries’ [letsels], ‘injury data’ [letselgegevens], ‘occupational

injury’ [letsel door beroepsongeval], ‘sick leave’ [ziekteverlof], ‘accident data’

[ongevalsgegevens], ‘accident’ [ongeval], ‘occupational accident’ [arbeidsongeval],

‘disabled’ [arbeidsongeschikt] en ‘disability’ [arbeidsongeschiktheid]. Dit leverde de

volgende resultaten op:

Nederland

Onder “Gezondheid en welzijn” werd de volgende informatie gevonden:

Sterfte naar belangrijkste doodsoorzaken

Volgens ICD-10

Externe oorzaken in 1996: 5309 totaal, absoluut

Verkeersongevallen in 1996: 1198

Accidentele val in 1996: 1605

Andere beschikbare gegevens waren:

• Intramurale gezondheidszorg

• Extramurale gezondheidszorg

Sicher Leben

123

• Uitgaven en financiering gezondheidszorg

• Ziekteverlof in de hoofdsector

• Sociale zorg

• Maatschappelijk welzijn

• Gezondheidstoestand van de bevolking

• Ziekteverlof in de particuliere sector jaarcijfers

• Ziekteverlof in de particuliere sector kwartaalcijfers

Gebruik van de zoekoptie van StatLine leverde in de Engelstalige versie geen gegevens op

over gezondheid of letsel.

Portugal

De gegevens over de belangrijkste doodsoorzaken waren niet toegankelijk.

Letselgegevens: voor juli 2000 waren de volgende gegevens beschikbaar:

– wegverkeersongevallen met persoonlijk letsel op het vasteland van Portugal: 4258;

– doden bij verkeersongevallen op het vasteland van Portugal: 178;

– gewonden bij verkeersongevallen op het vasteland van Portugal: 5925.

Spanje

Online-gegevens over beschikbaar personeel in gezondheidszorg en aantal

ziekenhuisbedden: http://www.ine.es/espcif/espcifin/espcifin.htm

1996 doodsoorzaken:

– letsel en vergiftiging door externe oorzaak: 4157 / 100000;

– dodelijke ongelukken in het gemotoriseerd verkeer: 1435 / 100.000.

Baskenland

Volledige catalogus van statistische gegevens op het terrein van gezondheid die on line

beschikbaar zijn. De site bevat onder meer uitvoerige gegevens over ziekenhuisopname en

persberichten over letsel door verkeersongevallen.


124

Catalonië

Webpagina over gezondheid: geen letselgegevens

Zweden

Databank die on line toegankelijk is, gratis. In 2001 wordt begonnen met de vertaling in

het Engels.

Volgens grafieken in het rapport ‘Swedish 2000’ is het aantal door de politie geregistreerde

doden en letselgevallen ten gevolge van ongevallen in het wegverkeer in de periode 1950-

1998 afgenomen. Volgens hetzelfde rapport stierven in 1996 489 mensen door een

wegverkeersongeval.

Verenigd Koninkrijk

Grote hoeveelheid gezondheidsgegevens, vooral met betrekking tot letsels door

wegverkeersongevallen.

Te bestellen:

‘Mortality Health Statistics’ – kostengerelateerd

Overzicht van de burgerlijke stand van sterfgevallen ten gevolge van letsel en vergiftiging

in Engeland en Wales. De publicatie bevat een uitvoerige analyse van de sterfgevallen in

Engeland en Wales die aan ongevallen, vergiftiging en geweld worden toegeschreven.

Deze worden geanalyseerd naar leeftijd, geslacht, doodsoorzaak en plaats van overlijden

voor elk van de belangrijkste ongevalstypen, voor het referentiejaar (1997 is het meest

recente jaar).

Jaarlijks bulletin betreffende letsels door arbeidsongevallen van werknemers en

zelfstandigen, gevaarlijke voorvallen en ongelukken met gas in het Verenigd Koninkrijk,

zoals gemeld ingevolge de regelingen van 1985 en 1995 inzake de rapportage van letsels,

ziekten en gevaarlijke voorvallen. Behalve dat de cijfers voor het laatste jaar worden

gemeld, wordt ook een indicatie gegeven van trends over een aantal jaren.

Sicher Leben

125

ZOEKTOCHT OP INTERNET – MINISTERIES VAN

VOLKSGEZONDHEID

De volgende gegevens zijn gevonden op websites van ministeries van Volksgezondheid in

de EU:

België

http://www.health.fgov.be/vesalius/

Middels de zoekmachine en in het gedeelte over statistieken zijn met betrekking tot letsel

of algemene gezondheid geen andere gegevens gevonden dan cijfers van ziekenhuizen.

Denemarken

http://www.sum.dk/health/health1999/index.html

Talrijke online-rapporten betreffende gezondheid

Letsel: gegevens voor 1997 betreffende doodsoorzaken, onderscheiden naar

ongevalscategorie en aard van het letsel

Mannen: 1436

Vrouwen: 1284

Afkomstig van de National Board of Health

Finland

http://www.vn.fi/stm/english/health/healthcare_fset.htm

Volledige webpagina over gezondheid, maar geen algemene gezondheidsstatistieken of

letselgegevens.

Frankrijk

http://www.sante.gouv.fr/index.htm

Op deze website over gezondheid worden adviezen gegeven voor letselpreventie en onder

de knop ‘Recherches, études & statistiques’ staan tal van online-documenten betreffende

gezondheid. Er zijn echter geen letselgegevens gevonden.


126

Duitsland

http://www.bma.bund.de/index_gb.htm

Noch op de webpagina met statistische gegevens, noch via de algemene zoekmachine zijn

andere gezondheidsgegevens gevonden dan gegevens over ziektekostenverzekeringen.

Griekenland

Uitsluitend in het Grieks

Ierland

Uitstekende website met uitgebreide gezondheidsstatistieken:

http://www.doh.ie/statistics/health_statistics/index.html

Over alle gezondheidsaspecten kunnen gegevens worden gedownload. Er is met name

uitgebreide informatie over letsels bij kinderen en preventie. Het ‘statistisch jaarboek’ kan

per hoofdstuk of thema worden gedownload.

Italië

http://www.sanita.it/

Uitsluitend in het Italiaans

Luxemburg

http://www.etat.lu/MS/

Er kan gratis een volledig ‘Gezondheidsverslag’ voor 1999 worden gedownload als een

MS-Word document op: http://www.etat.lu/MS/MIN_SANT/sarapac1999.doc

Volgens dit verslag bedraagt het percentage sterfgevallen (ingedeeld volgens de ICD10-

codes) ten gevolge van letsel met een externe oorzaak, 6,7. Er wordt een korte alinea

gewijd aan het EHLASS-project en aan het project ‘Veilige Gemeenschappen’.

Nederland

http://www.minvws.nl/

Uitsluitend in het Nederlands.

Sicher Leben

127

Portugal

http://www.min-saude.pt/

Uitsluitend in het Portugees

Spanje

Uitsluitend in het Spaans.

Het ‘Gezondheidsverslag’ voor 1995 is on line beschikbaar op:

http://www.msc.es/salud/epidemiologia/home.htm

Volgens dit verslag bedroeg het percentage sterfgevallen ten gevolge van letsel door

externe oorzaken en vergiftiging in 1992 5,2%. Het verslag bevat grafieken betreffende

letsels door arbeids- en wegverkeersongevallen en stelt dat letsels door

wegverkeersongevallen in de periode 1985 – 1992 met 10,8% zijn gestegen, waarna zij

begin jaren negentig zijn verminderd (geen cijfers).

Zweden

http://social.regeringen.se/

Uitsluitend in het Zweeds.

Verenigd Koninkrijk

Geweldige website, met volledige gezondheidsstatistieken die op verzoek beschikbaar zijn:

http://www.doh.gov.uk/public/stats3.htm#public health

voor Engeland: http://www.doh.gov.uk/HPSSS/INDEX.HTM#sectiona

Bron: Office of National Statistics

VRAGENLIJST VOOR BUREAUS VOOR DE STATISTIEK

Aan alle bureaus voor de statistiek, in het bijzonder de afdelingen belast met

gezondheidsgegevens, werd via e-mail, per fax of per post een vragenlijst toegestuurd met

uitleg over wie wij waren, wat het doel was van ons in het kader van het

letselpreventieprogramma gefinancierd project, en op basis van welke classificatie (bijv. E-

codes, ICD9-, ICD10-codes) in het desbetreffende land ziekenhuisontslaggegevens werden

verzameld.


128

Wij ontvingen reacties van:

Vibeke Nordrum – Deens bureau voor de statistiek

Ingrid Mertens – Belgisch bureau voor de statistiek

De zoektocht op internet was tijdrovend en in het algemeen niet bijster productief wat

betreft de beschikbaarheid en bruikbaarheid van letselgegevens. De respons op de

vragenlijst was laag. Het is duidelijk dat in elk EU-land letselgegevens worden verzameld.

Minder duidelijk is welke dienst/instituut/commissie verantwoordelijk is voor het

verzamelen en verspreiden van dergelijke gegevens.

Sicher Leben

129

BIJLAGE 3: CVI-PROGRAMMATUUR - DOCUMENTATIE

Door Marc Nextoux, PSYTEL (26/11/02)

HOOFDSTUK 1 : INLEIDING

Kuratorium für Schutz und Sicherheit – Institut “Sicher Leben” kreeg in 2000 in het kader

van het Programma voor letselpreventie van de Europese Commissie financiële middelen

toegekend voor ‘The Comprehensive View of Injury Project’ (‘Totaaloverzicht letsels’).

Doelstelling van dit project was het produceren van een meta-databank inzake

letselgegevens die een sectoroverschrijdend overzicht zou geven van letselgerelateerde

gegevens in bestaande Europese gegevensbronnen, aangevuld met specifieke informatie

over het verband tussen de verschillende datasets die uit nationale bronnen worden

aangeleverd. De letselgegevens werden verzameld en geïntegreerd in een

softwareprogramma, teneinde de gegevens in een gebruikersvriendelijk formaat te

presenteren.

Voor vragen of opmerkingen kunt u terecht bij:

Institut “SICHER LEBEN”

Projectleider: Dr. Robert Bauer

E-mail : [email protected]

HOOFDSTUK 2 : INSTALLATIE

Systeemeisen: Access 1997

1. Open het zip-bestand

2. Pak de gegevensbestanden uit in de drive van uw keuze

3. Dubbelklik op ‘cvi-0.8.mde’ om het programma te starten


130

HOOFDSTUK 3 : NUTTIGE INFORMATIE

- Voor de definitie van ‘Types of Injury’ (letseltypen) en de aanbevolen insluitings-

/uitsluitingscriteria gaat u naar het helpmenu, en vervolgens naar menukeuze

“Definitions”. Wanneer u meer wilt weten over de logistiek van de programmatuur, klikt

u in het helpmenu op ‘Documentation’.

- Om de volledige tabel in te vullen voor één land, voor één jaar, selecteert u bovenaan

het scherm onder het kopje “Country” het gewenste land, onder het kopje “Year” het

gewenste jaar en onder de kopjes “Injury Outcome” en “Type of Injury” het “Total”.

- Als u bovenaan het scherm “Options” selecteert, hebt u de keuze om de resultaten

uitgedrukt te zien in een cijfer per 100.000 inwoners, anders worden de resultaten

automatisch in absolute cijfers gegeven. U kunt er ook voor kiezen om in een tabel het

totaal van een rij of kolom te zien.

- Door binnen de tabel op een cel te klikken en F1 in te drukken, krijgt u informatie over

de bron, de definitie en opmerkingen over het statistisch gegeven in kwestie.

HOOFDSTUK 4 : GEDETAILLEERDE DOCUMENTATIE DE

ONTWIKKELDE SOFTWARE

Doel: Het ontwikkelen van een tamelijk eenvoudig programma dat in een standaard

hardware- en -softwareomgeving onder Windows 95 en hoger kan functioneren en de

volgende functionaliteiten biedt:

- Het raadplegen van de gegevens van een lidstaat voor een bepaald jaar met

betrekking tot de soorten ongevallen en verwondingen

- Het raadplegen van de bronnen, de definities en de toelichtingen met betrekking

tot al deze gegevens

- Het op eenvoudige wijze in verschillende vormen weergeven en samentellen

van deze gegevens

- Het exporteren van deze gegevens naar tabellen in Excel voor een verdere

benutting ervan

Sicher Leben

131

WIJZE VAN FUNCTIONEREN

De gegevens van Metadatabase CVI dienen te worden gezien als een 4-dimensionele

hypercube:

- Dimensie Country (15 modaliteiten): de 15 landen van de EU

- Dimensie Year (4 modaliteiten): we hebben gekozen voor weergave van de

gegevens van 1996, 1998, 2000 en van de tabel met de meest volledige

gegevens van de meest recente jaren (als er geen gegevens beschikbaar zijn van

het jaar 2000 worden de gegevens van 1998 genomen, als deze ontbreken

worden de gegevens van 1996 genomen).

- Dimensie Type of injury (6 modaliteiten): Traffic, Workplace, School, Sport,

Home and Leisure, Total

- Dimensie Injury outcome (8 modaliteiten): Death, Hospitals discharge

(cases/days), Hospital outpatients, Sick leaves (cases/days), Disablements, All

injuries.

RAADPLEGING VAN DE GEGEVENS

Het begrip tabelplan:

Voor het maken van een tabelplan (2 dimensies), zoals bijvoorbeeld de tabel Type of

injury x Injury outcome, selecteer in het toetsenblok bovenaan het scherm een bepaald land

(bijv.: Oostenrijk) en een bepaald jaar (bijv.: 1996).

Voor weergave van de tabel, selecteer in het toetsenblok onderaan het scherm de

variabelen Type of injury en Injury outcome. Dan wordt het tabelplan Type of injury x

Injury outcome voor Oostenrijk in 1996 weergegeven.

Door op een cel met gegevens te gaan staan en op F1 te drukken, kan men de vensters met

gegevens met betrekking tot de definitie en de toelichting ten aanzien van deze gegevens

raadplegen.


132

Algemene inleiding:

Door middel van het toetsenblok bovenaan het scherm kunnen dus de modaliteiten van de

variabelen worden geselecteerd die men in de tabel onderaan weergegeven wil zien. Als de

selectie een som van gegevens betreft, verschijnt in de tabel links bovenaan de vermelding

SUM.

Wanneer men voor 2 variabelen slechts één modaliteit per variabele selecteert, dan komt

men in het plan (2 dimensies) van de andere 2 variabelen. Door deze twee laatste

variabelen voor weergave te selecteren wordt een tabel verkregen met gegevens die geen

som bevat.

In de andere gevallen is het resultaat een tabel die een som van de gegevens bevat. Door

bijvoorbeeld de volgende instelling te kiezen:

- Country: Oostenrijk, Frankrijk, België

- Year: 2000

- Type of injury: alle

- Injury outcome: alle

Door vervolgens de tabel Type of injury x Injury outcome op te roepen, verschijnt in de

cellen de som van de gegevens van de overeenkomende cellen in de 3 landen, met de

vermelding SUM.

De rij of de kolom met Total (of All injuries) bevat niet de som van de rijen of de

kolommen, want wij hebben gemeend dat een land over de gecombineerde gegevens kan

hebben beschikt zonder daarbij echter over gedetailleerde gegevens voor iedere rij of

kolom te beschikken.

Verderop zullen we zien dat in de rijen of de kolommen met de vermelding Sum of de

optelsom van alleen de gedetailleerde gegevens van de tabel wordt gemaakt.

Raadpleging van de gegevens over de bronnen, de definities en de toelichtingen

Hiervoor dient een tabelplan (2 dimensies) te worden gemaakt, dat wil zeggen een

tabelplan waarvan de cellen geen som bevatten. Door op een cel te gaan staan, kunnen

voor deze gegevens door middel van de F1-toets de vensters met gegevens met betrekking

tot de bron (max. 255 tekens), de definitie (max. 255 tekens) en de toelichting (max. 255

tekens) worden geraadpleegd.

Sicher Leben

133

De keuze Help in het afrolmenu onder de menubalk

Definitie: Door deze optie te kiezen wordt toegang verkregen tot de gegevens met

betrekking tot de algemene definities van de soorten ongevallen.

Documentatie: Door deze optie te selecteren wordt toegang verkregen tot de gegevens van

het aanwezige document.

De keuze Options in het afrolmenu onder de menubalk

Sum lines: Door deze optie te kiezen wordt de som van de feitelijk in de tabel aanwezige

gegevens weergegeven. Er zij aan herinnerd dat in de rijen Total of All injuries gegevens

staan die op andere gegevens zijn gebaseerd. Bij Sum wordt het resultaat berekend aan de

hand van de gegevens van de regels (zonder natuurlijk rekening te houden met de rij Total

of All injuries).

Sum column: Met behulp van deze optie kan de som van de feitelijk in de tabel aanwezige

gegevens worden weergegeven. Men zij eraan herinnerd dat in de rijen Total of All injuries

gegevens staan die op andere gegevens zijn gebaseerd. Bij Sum wordt de som berekend

aan de hand van de gegevens uit de kolommen (zonder natuurlijk rekening te houden met

de rij Total of All injuries).

Rate 100 000: als u deze optie aanklikt, krijgt u de gegevenstabel in percentages voor

100.000 inwoners, anders krijgt u de gegevens in absolute waarden.

De keuze Windows in het afrolmenu onder de menubalk

Populations: als u deze optie aanklikt, krijgt u voor het gekozen jaar de tabel van de

bevolking van de lidstaten te zien. Deze tabel verschijnt op de voorgrond van het

beeldscherm.

CVI data: als u deze keuze aanklikt na de vorige, krijgt u de achterliggende tabel te zien.


134

Al deze functies zijn beschikbaar op één en hetzelfde beeldscherm.

Voorbeelden van de keuze van de instellingen

1- Men wil een tabel maken waarin de ontwikkeling wordt weergegeven van het aantal

overlijdensgevallen als gevolg van verkeersongevallen in alle lidstaten van de EU tezamen.

Men kiest dan de volgende instellingen:

- Country: Alle

- Year: 1996 , 1998, 2000

- Type of injury: Traffic

- Injury outcome: Death

Door vervolgens de tabel Country x Year op te roepen, verschijnt de gewenste tabel.

2- Men wil voor het jaar 1998 voor alle lidstaten van de EU tezamen de percentages per

100.000 inwoners weten van de bij elkaar getelde ongevallen bij sport, op school en thuis

en in de vrije tijd. Men kiest dan de volgende instellingen:

- Country: Alle

- Year: 1998

- Type of Injury: School, Sport, Home and Leisure

- Injury outcome: Alle

Kies in het menu Options: Sum lines, Sum Columns en Rate 100 000

Door vervolgens de tabel Injury outcome x Country op te roepen, verschijnt de gewenste

tabel met de SUM-rij en -kolom.

DENK NA OVER DE ZIN VAN EEN TABEL ALVORENS ER EEN TE MAKEN

Voorbeelden van onlogische keuzen:

Sicher Leben

135

- Het maken van een tabel met de som van de Injury outcome: het heeft bijvoorbeeld geen

zin om aantallen dagen ziekenhuisopname en aantallen gevallen van invaliditeit bij elkaar

te tellen.

- Het maken van een tabel met de som van de jaren 1996, 1998, 2000 en ‘newest’, want

‘newest’ heeft betrekking op het meest recente gegeven van de drie voorgaande jaren.

- enz.

IMPLEMENTATIE VAN DE SOFTWARE

Deze software zal worden geleverd en draait op ieder pc-apparaat onder Windows 97 of >

met een runtime-versie van ACCESS 97. Voor het lezen van de documentatie dient het

team over de software Word 97 of > te beschikken.

Ieder werkteam zal de laatste gegevens tot zijn beschikking hebben, die bij de

implementatie worden verstrekt. Het Oostenrijkse team zal de jaarlijkse bijwerking van de

gegevens verzorgen.

This report was produced by a contractor for Health & Consumer Protection Directorate General and represents the views of thecontractor or author. These views have not been adopted or in any way approved by the Commission and do not necessarilyrepresent the view of the Commission or the Directorate General for Health and Consumer Protection. The EuropeanCommission does not guarantee the accuracy of the data included in this study, nor does it accept responsibility for any use madethereof.

totaaloverzicht van europese gegevens over letsels …ec.europa.eu › health › ph_projects ›...

Documents