ttATERYAŁY D O H I S T O R Y I

SZKOŁY G Ł Ó W N E J W A R S Z A W S K I E J .

1 . 1 1 > \ V I I v S Z P E R I

M A T E R Y A Ł Y DO HISTORYI

J

Rada Wy działo M a t e m a t y c z n o - F i z y c z n e g o . — C h e m i c y . Pracownia chemiczna.

z z a p o m o g i H a s y p o m o c y

d l a o s ó b p r a c u j ą c y c h n a p o l u n a u k o w e m

i m . D - r a d ó z e f a ] V l i a n o w s k i e g o .

W A R S Z A W A . D R U K A R N I A i L I T O G R A F I A J A N A C O T T Y , KAPUCYŃSKA 7.

1913.

2 7 8 5 3 0 6

W r o k u 1912 minę ło pół w i e k u o d czasu o t w a r c i a S z k o ł y G ł ó w n e j W a r s z a w s k i e j . P o s i e d m i u la tach dzia ła lnośc i p r z e m i a ­n o w a n o j ą na u n i w e r s y t e t , rugu jąc j ę z y k p o l s k i w y k ł a d o w y , a z a ­s tępu jąc g o r o s y j s k i m . W ciągu kró tk iego s w e g o i s t n i e n i a p r z e ­żyła o n a w i e l e : nadzie ję , ból , r o z p a c z i z n i e c h ę c e n i e , przeżyła w s z y s t k o , co zn ieść m u s i a ł o w t y m okres ie c z a s u s p o ł e c z e ń s t w o , k tórego cząstką s a m a przecież by ła . R a z p o raz uderza ły w nią c i o s y s i l n e m i w y m i e r z o n e rękami , u s t a w i c z n i e r w a n o przędzę d o b r y c h , s z l a c h e t n y c h zamierzeń rek tora i p r o f e s o r ó w .

T a k i e właśnie w a r u n k i , towarzysząc p r a c y s tudentów i w y ­k łada jących , odbi ły się na S z k o l e wyraźnie . Jej d o r o b e k n a u k o w y jest b a r d z i e j niż m i e r n y : n i e m a s z e r o k o z a kr e ś lo nych badań , d o ­niosłych wynalazków, prac e p o k o w y c h . C z ę s t o daje s ię s ł y s z e ć , że przyczyną tego b r a k u by ło u b ó s t w o środków m a t e r y a l n y c h i n i e o d p o w i e d n i d o b ó r sił naucza jących . Jest to bez wątpienia p r a w d a , lecz p r a w d a n iezupełna . K a ż d y n o w o p o w s t a j ą c y u n i w e r ­sytet p r z e c h o d z i na początek okres swej o r g a n i z a c y i ; p o n i m d o p i e r o nas ta ją lata s p o k o j n e j , a w w y n i k i o w o c n e j p r a c y n a u ­k o w e j profesorów, p o m a ł u rozpala ją się o g n i s k a różnych d z i e d z i n w i e d z y , kszta ł tu ją s ię i k r z e p n ą m ł o d e ta lenty . S z k o ł a G ł ó w n a zakończyła swe krótkie życie w b i e g u o k r e s u o r g a n i z a c y j n e g o nie m o g ł a więc jeszcze p r o m i e n i o w a ć nazewnątrz .

O i le z a t e m p o d w z g l ę d e m r o z s z e r z a n i a i p o g ł ę b i a n i a n a u k i S z k o ł a G ł ó w n a n i e w i e l k i e położyła zas ługi , to d y d a k t y c z n a jej dz ia ła lność stała w większości w y p a d k ó w na wysokośc i z a d a n i a . U c z e l n i a ta b o w i e m wydała ze s w y c h murów szereg i l u d z i , co u m i e j ę t n ą na w i e l u p o l a c h pracą , har tem d u c h a i c z y n a m i o b y ­w a t e l s k i m i rze te lny k r a j o w i przynieśl i pożytek.

D z i e j e S z k o ł y G ł ó w n e j nie zosta ły d o t y c h c z a s ca łkowic ie o p r a c o w a n e ; Kraushar n a j w c z e ś n i e j , b o w r o k u 1883 d a l n a m s z k i c dzia ła lnośc i wydziału p r a w a i a d m i n i s t r a c y i p o d tytułem „ S i e d m i o l e c i e S z k o ł y G ł ó w n e j W a r s z a w s k i e j " ; nas tępnie w latach 1900 i 1901 ukaza ły się d w a m o n u m e n t a l n e t o m y „ S z k o ł y G ł ó w ­nej W a r s z a w s k i e j " : p i e r w s z y — rezultat p r a c y z b i o r o w e j — o p i s u ­j ą c y wydział f i l o l o g i c z n o - h i s t o r y c z n y , d r u g i — z r e d a g o w a n y p r z e z Bartkiewicza — zawiera jący historyę wydziału l e k a r s k i e g o .

W y d z i a ł m a t e m a t y c z n o - f i z y c z n y d o tej p o r y n ie doczeka ł s ię o p r a c o w a n i a . Z a d a n i e to z d n i a na dzień staje s ię t r u d n i c j -s z e m : coraz m n i e j n a świecie t y c h , co na p o d s t a w i e w s p o m n i e ń o s o b i s t y c h nie j e d n ą w a ż n ą w tej m i e r z e kwestyę m o g l i b y r o z ­świetl ić , w i e l u ży jącym p a m i ę ć m ę t n i e j e i s ł a b n i e , a stosy d o k u ­m e n t ó w , Aktów S z k o ł y G ł ó w n e j , zna jdu jących się w a r c h i w u m u n i w e r s y t e t u w a r s z a w s k i e g o , są już o b e c n i e n i e k o m p l e t n e ') i d o ­stęp d o n i c h jest t r u d n y .

Z Aktów S z k o ł y G ł ó w n e j i jej „ W y k a z ó w " zaczerpną łem p r z e w a ż n ą i lość w i a d o m o ś c i w n i n i e j s z y c h „ M a t e r y a ł a c h " zawartą , a dotyczącą R a d y wydziału m a t e m a t y c z n o - f i z y c z n e g o , c h e m i k ó w i p r a c o w n i c h e m i c z n e j . C y t u j ą c wyże j dzieła o S z k o l e G ł ó w n e j t raktu jące , d a l e k i j es tem o d myśl i s t a w i a n i a s k r o m n e j swej p r a c y na j e d n a k o w y m z n i e m i p o z i o m i e ; g a r ś ć p o d a n y c h tu faktów, z a p e ł n i a j ą c w n i e z n a c z n e j z a l e d w i e m i e r z e lukę w materya łach d b h i s t o r y i S z k o ł y , s t a n o w i t y l k o t ł o : m i e j s c a m i nawet jest o n o n iepe łne l u b b l a d e . W n a d z i e i j e d n a k , że „ M a t e r y a l y " c h o ć w m a ł y m s t o p n i u ułatwią pracę przysz łemu d z i e j o p i s o w i działal­nośc i wydzia łu m a t e m a t y c z n o - f i z y c z n e g o S z k o ł y G ł ó w n e j , o g ł a ­s z a m je d r u k i e m .

Warszawa, w marcu 1913 r. JOudwik Szperl.

-ooo———

') zaginęły np. A k t a K 118, Gabinetu i pracowni chemicznej .

1 0 ! WYDZIAŁU MATEMATYCZNO-FIZYCZNEGO.

Immatrykulacya studentów, świeżo do życia powołanej Szkoły Głównej Warszawskiej , odbyła się w dwóch terminach: w sobotę dnia 22 i w poniedziałek 24 listopada 1862 r . ' ) . Uroczyste otwarcie Uczelni miało miejsce nazajutrz, to jest 25 listopada.

O d tej to chwil i poczęły oficyalnie funkcyonować pierwsze kursy na wydziałach: M a t e m a t y c z n o - F i z y c z n y m , H i s t o r y k o - F i l o l o g i c z n y m , Prawa i A d m i n i s t r a c y i ; wydział Lekarski przemianowany z Cesarsko-Kró-lewskiej Warszawskiej M e d y k o - C h i r u r g i c z n e j A k a d e m i i , odrazu czynny był w całości, posiadając pięć kursów. Otwierając w początkach każ­dego następnego roku naukowego dalsze kursy, doszła Szkoła Główna pod tym względem dopiero w roku 1865/6 do całkowitego rozwoju. Stopniowo też wzrastał liczebnie, w początkach niezbyt znaczny, skład ciała nauczającego, powstały bądź to z osób świeżo do służby rządo­wej powołanych, bądź z wykładających w Akademii M e d y k o - C h i r u r ­gicznej lub innych uczelniach Królestwa.

Wydział M a t e m a t y c z n o - F i z y c z n y miał znacznie szerszy zakres nauk, niżby to można było z nazwy jego wywnioskować: oprócz bowiem nauk matematycznych i f izycznych, wykładano nauki che­miczne, przyrodnicze i inne. Ustawą (art. 231) objęty był wykład przedmiotów następujących:

a) Czysta matematyka, obejmująca algebrę wyższą, geometryę ana­lityczną, geometryę opisującą, rachunek różniczkowy i integralny, rachunek waryacyi i skończonych różnic, teoryę l iczb i rachunek prawdopodobieństwa.

b) Geometrya praktyczna i geodezya. c) Mechanika analityczna i praktyczna.

d) Astronomia i mechanika niebieska.

') Akta Szkoły Głównej Warsz. N° 38 Korrespondencyi rozmaitej.

— 10 —

ej F i z y k a experymentalna, matematyczna i f izyka kul i z iemskie j . f) Chemia nieorganiczna, organiczna i analiza chemiczna. g) Mineralogia i geologia. h) Botanika z anatomią, fizyologią i geografią roślin. i) Zoologia i paleontologia.

k) Anatomia i fizyologią ciała ludzkiego i porównawcza. I) Technologia.

N a u k i powyższe, lub ich części specyalne wykładały w Szkole Głównej osoby następujące: Frączkiewicz Augustyn, Dr . F i l . , były prof. b. Cesarsko-Królewskiego

Uniwersytetu Warsz. , prof. Kursów dodatkowych, prof. zwyczajny, wykładał: algebrę wyższą w r. n. 1862/3, rachunki wyższe w latach 1 8 6 3 / 4 — 1868/9.

Babczyński Tytus, M a g . F i z y k i , były prof. matematyki i mechaniki w Szkole Sztuk Pięknych, prof. nadzwyczajny, wykładał: algebrę wyższą w i a t a c h 1862/3 — 1867/8; fizykę doświadczalną w roku 1863/4; fizykę matematyczną w 1. 1 8 6 5 / 6 — 1868/9; rachunek różniczkowy i całkowy.w 1. 1866/7 — 1868/9.

Pęczarski Nikodem, były nauczyciel gimnazyalny, p. o. profesora zwyczajnego, wykładał: geometryę analityczną w 1. 1862/3 — 1868/9; geometryę wykreślną w 1. 1863/4 — 1868/9; fizykę doświadczalną w 1. 1863/4 — 1865/6; zastosowania geometryi wykreślnej w 1. 1866/7 — 1868/9; w Seminaryum pedagogicz-n e m : prowadził ćwiczenia f izyczne w r. 1864/5 i w 2-em pół­roczu 1865/6, ćwiczenia z matematyki elementarnej w 1. 1867/8 — 1868/9, wykładał matematykę elementarną w 1-em półroczu 1866/7 r. n.

Baranowski Jan, M a g . F i l . U n i w . Warsz. , Dyrektor Obserwatoryum Warsz . i były prof. Kursów dodatkowych, profesor zwyczajny, wykładał: kosmografię w 1. 1 8 6 2 / 3 — 1868/9; astronomię sfe­ryczną w 1. 1 8 6 3 / 4 — 1868/9; astronomię teoretyczną w latach 1 8 6 4 / 5 — 1868/9.

Prażmowski Adam, prof. Akademi i M e d . - C h i r . , adjunkt, wykładał f i ­zykę doświadczalną w 1-em półroczu r. n. 1862/3.

Natanson Jakób, M a g . Nauk C h e m . , p. o. profesora zwyczajnego, w y ­kładał: chemię ogólną w r. 1862/3; chemię organiczną i anali-

_ 11 -

•

tyczną w r. 1863/4; chemię rolniczą w 2-em półroczu r. n . 1865/6 kierował ćwiczeniami w 1-em półroczu r. 1864/5.

. Alexandrowicz Jerzy, M a g . Farm. , prof. Akademi i M e d . - C h i r . , p. o. pro­fesora zwyczajnego, wykładał botanikę ogólną i specyalną w la­tach 1 8 6 2 / 3 — 1868/9.

Górski Konstanty, M a g . F i l . , prof. Akademi i M e d . - C h i r . , p. o. pro­fesora zwyczajnego, wykładał zoologię w r. 1862/3.

Dybowski Benedykt, D r . M e d . , adjunkt, wykładał zoologię w r. 1863/4. Jurkiewicz Karol, K a n d . F i l . , prof. Akademi i M e d . - C h i r . , p. o. profe­

sora zwyczajnego, wykładał: mineralogię w 1. 1 8 6 3 / 4 — 1868/9; geologię w 1. 1 8 6 4 / 5 — 1868/9; geognozyę w 1. 1865/6 — 1868/9.

Brzostowski Michał, K a n d . F i l . , prof. Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach, delegowany w ciągu letniego półrocza roku naukowego 1863/4 do wykładu wyższej matema­t y k i , wykładał: rachunek różniczkowy i całkowy w. 1. 1864/5— 1865/6.

Wawnikiewicz Roman, Dr . F i l . , adjunkt chemii , wykładał: chemię .analityczną w r. 1864/5, w 1-em półroczu r. 1865/6, w 2-em

półroczu lat n. 1 8 6 6 / 7 — 1867/8 i w r. 1868/9; chemię mine­ralną w 2-em półroczu 1865/6 r. i w 1. 1 8 6 6 / 7 — 1867/8; k ie ­rował ćwiczeniami: w 2-em półroczu 1865/6 i w 1. 1866/7 — 1867/8.

Budrewicz Władysław, M a g . Farm., prof. Instytutu Politechnicznego w Puławach, delegowany dwukrotnie do wykładu chemii, wy­kładał: chemię mineralną w 1-em półroczu r. n. 1864/5; chemię analityczną w 2-em półroczu r. n. 1865/6; teoryę chemii w roku 1866/7; technologię w 1. 1866/7 - 1867/8; chemię rolniczą w r. 1867/8; kierował ćwiczeniami w 2-em półroczu r. n. 1864/5.

Bayer Julian, tymczasowo wykładający, wykładał: rachunek prawdo­podobieństwa w. 1. 1864/5 — 1867/8 (1-e półrocze); teoryę liczb w 1. 1865/6 — 1867/8 (1-e półrocze).

Wrześniowski August, D r . F i l . , profesor nadzwyczajny, wykładał: zoo­logię systematyczną i anatomię porównawczą w 1. 1864/5 — 1868/9; historyę naturalną wymoczków w 2-em półroczu roku 1865/6 i w r. 1867/8; historyę naturalną zwierząt ssących kra-

— 12 —

jowych w 1-em półroczu r. 1866/7; kierował pokazami w gabinecie zoologicznym i ćwiczeniami w pracowni anatomii porównawczej.

Zajączkowski Władysław, D r . F i l . , profesor nadzwyczajny, wykładał: geometryę analityczną w 2-em półroczu r. 1864/5 i w r. 1865/6; mechanikę analityczną od 2-go półrocza r 1864/5 do r. 1868/9; rachunek całkowy w 1-em półroczu r. 1866/7; teoryę równań różniczkowych w 2-em półroczu r. 1867/8 i w r. 1868/9.

Lubieński Jułjan hr., Inżynier Technolog, były Inspektor działu nauko­wego Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach, p. o. profesora zwyczajnego, wykładał: technologię w latach 1865/6 i 1868/9.

Langer Erazm, D r . F i l . , profesor nadzwyczajny, wykładał: chemią organiczną w 2-em półroczu r. 1865/6, w 1-em półroczu r. 1866/7 i w r. 1867/8; chemię mineralną w r. 1868/9.

Kopytowski Kazimierz, Dr . F i l . , Nauczycie l Instytutu Politechnicznego w Puławach, do tymczasowego wykładu delegowany, wykładał: mechanikę praktyczną w 1. 1866/7 — 1868/9.

Przystański Stanisław, K a n d . F i l . , były prof. Akademi i M e d . - C h i r . , b. Dyrektor Instytutu w Marymoncie , b. Vice-Dyrektor K o m i s y i Oświecenia Publ icznego, profesor zwyczajny, wykładał: fizykę ogólną i działy jej specjalne w 1. 1866/7 — 1868/9; kierował zajęciami praktycznemi.

Kwietniewski Władysław, K a n d . F i l . , doceni, wykładał: hydrostatykę i hydrodynamikę w 2-em półroczu r. 1866/7, cynematykę w r. 1867/8; rachunek prawdopodobieństwa w 2-em półroczu r. 1867/8; teoryę l iczb w r. 1868/9.

Strasburger Edward, D r . F i l . , docent, wykładał: histologię w r. 1867/8, anatomię i fizyologię roślin w 1. 1 8 6 7 / 8 — 1868/9; kierował ćwiczeniami praktycznemi w anatomii i f i z y o l o g i i roślin w 2-em półroczu r. 1867/8 i w r. 1868/9.

Kowalczyk Jan, Dr . F i l . , docent, wykładał: astronomię praktyczną i geodezyę w 2-em półroczu r. 1867/8 i w r. 1868/9.

Trcjdosiewicz Jan, D r . F i l . , prof. Instytutu Politechnicznego w Puła­wach, do wykładu delegowany, wykładał: geologię w 2-em półroczu r. 1867/8 i w r. 1868/9; kierował ćwiczeniami w pe­trografii w r. 1868/9.

— 13 —

Z zakładów pomocniczych Szkoły Głównej do wydziału Mate­

matyczno-Fizycznego n a l e ż a ł y 1 ) :

Obserwatoryum astronomiczne, Dyrektorem którego był

prof. Jan Baranowski, Adjunktem starszym od 2-go półrocza

1864/5 r. Jan Kowalczyk, Adjunktem młodszym, Bronisław

Muklanowicz do 2-go półrocza 1866/7 r., a następnie Karol

Dejke.

») Wydział Oświecenia N» 243 w Warszawie,

M ° — fi9 r d n i a 8 / 2 0 M a r c a 1863 r. i N " 15641 U Z l V

Kommissya Rządowa

Wyznań Religi jnych i Oświecenia Publ icznego

Do

J . W . Rektora Szkoły Głównej w Warszawie. Skutkiem zwinięcia z dniem 1-ym Lipca r. z . posady Dyrektora Gabine­

tów N a u k o w y c h , K o m m i s s y a Rządowa reskryptem z dnia 2/14 Lipca t. r. za Nt 6464/10836 wezwała P-a Fel ixa Pawła na Jaroczynie Jarockiego, obowiązki Dyrektora Gabinetów pełniącego o zdanie protokólarnie zostającej pod Jego nadzorem własności rządowej, do odbioru której upoważnieni zostali P . P . A l e -xandrowicz i Górski obecnie Professorowie Szkoły Głównej , oraz Pęczarski A d j u n k t tejże Szkoły, tudzież Kustosze Gabinetów Taczanowski i Wałecki, a to przy atentowaniu delegowanego, p. o. Naczelnika Sekcyi Administracy jno-Rachun-kowej Wydziału Oświecenia w K o m m i s s y i Rządowej.

Po uskutecznionym protokólarnym odbiorze gabinetów zoologicznego, mineralogicznego i f izycznego, oraz sformowaniu wykazów dających obraz obec­nego stanu każdego z pomienionych gabinetów, powyżej delegowani oddali je pod nadzór, a mianowicie :

1° Gabinet zoologiczny P-u Taczanowskiemu, Kus toszowi tegoż gabinetu. 2° Gabinet mineralogiczny P-u Wałeckiemu, Kustoszowi tegoż gabinetu. 3° Gabinet f izyczny P - u Pęczarskiemu, A d j u n k t o w i Szkoły Głównej .

Ponieważ w myśl art. 371 Ustawy o w y c h o w a n i u publicznem, pomienione gabinety przechodzą pod zawiadywanie Szkoły Głównej , K o m m i s s y a Rządowa przeto komunikując załącznic W - u P a n u :

1° Protokół zdawczy gabinetu zoologicznego wraz z w y k a z e m przed­miotów w nim znajdujących się na 10 arkuszach spisanym, oraz dwa w y k a z y akt i katalogów, niemniej rapport P - a Taczanowskiego i zapiskę P-a Jarockiego obejmujące wyszczególnienie przedmiotów po za obrębem gabinetu, na składach znajdujących się.

— 14 —

Ogród botaniczny: Dyrektor prof. Jerzy Alexandrowicz;

trzech starszych ogrodników: I Cybulski Hipolit, II Sparmann

Edward, III Kmmbeck Albert. O d 2-go półrocza r 1865/6

istniał gabinet botaniczny pod zawiadywaniem tegoż profesora.

Gabinet i pracownia anatomii porównawczej pod zarządem naj­

przód prosektora, a następnie wykładającego Augusta Wrześniow-

skicgo; od 2-go półrocza 1865/6 prosektorem był Dr. Jan Sznabl.

2° Protokół zdawczy gabinetu mineralogicznego wraz z w y k a z e m przed­miotów w nim znalezionych na 3-ech arkuszach spisanym.

3° Protokół z d a w c z y gabinetu f izycznego z dwoma w y k a z a m i przedmio­tów w nim znajdujących się.

4° Rapport Dyrektora G i m n a z y u m Realnego w Warszawie z dnia 18/30 Sierpnia r. z. za 36 855 wraz z w y k a z e m przedmiotów chemicznych nieobjętych inwentarzem G i m n a z y u m Realnego, a pochodzić ma­jących z gabinetów po b. Alexandry j sk im Uniwersytecie oddanych do zachowania P - u Pęczarskiemu, —

— ma zaszczyt wezwać G o , abyś rzeczone gabinety w myśl art. 372 po-mienionej U s t a w y z pod tymczasowego nadzoru, podług rzeczonych wykazów komu należy odebrać i pod zawiadywanie właściwych Professorów oddać polecił.

P o nastąpionym odbiorze zarządzić J W - y Pan raczysz sformowanie na zasadzie komunikujących się wykazów, dokładnych katalogów i spisów z ozna­czeniem wartości szczegółowych przedmiotów i okazów, na podstawie których sformowane być w i n n y Inwentarze według wzorów przez Najwyższą Izbę Obra­chunkową przepisanych.

O b o k tego K o m m i s s y a Rządowa komunikując J W . Panu, przedstawiony przez P-a Jarockiego przy rapporcie z dnia 25 kwietnia/7 maja r. z. ,V> 3048, spis okazów w y d a n y c h do czasowego użytku dla b. A k a d e m i i M e d y k o - C h i r u r -gicznej z gabinetu zoologicznego i po upływie dwóch lat w stanie z a m o l o n y m , do użytku niezdatnym zwróconych, zezwala niniejszem na wykreślenie rzeczo­nych okazów ze spisów.

Wreszcie K o m m i s s y a Rządowa uprasza J W . Pana o wydanie zarządzenia, aby przy porządkowaniu gabinetów formowane były oddzielne spisy okazów dla iMuzeów, Gimnazyów lub Szkół P r y w a t n y c h . Spisy takie, po ich ułożeniu, ra­czysz , J W . Pan przedstawić K o m m i s s y i Rządowej.

Dyrektor Główny Prezydujący: K. Krzywicki.

Dyrektor Wydziału V i c e - D y r e k t o r :

Przystański.

Dyrektor Kancelaryi Referendarz S t a n u :

(nieczyt,) .

— 15 —

Pracownia chemiczna, którą zawiadywali kole jno: Jakób Natanson, Roman Wawnikiewicz i Erazm Langer, a preparatora­mi b y l i tenże Langer, a następnie Napoleon Milicer.

Gabinet zoologiczny z kustoszem Władysławem Tacza-nowskim.

Gabinet f izyczny pod zarządem Nikodema Pęczarskiego, następnie Stanisława Przystańskiego; z pomocą (od 2-go półro­cza r. 1864/5) preparatora Karola Berendta, później w ostatnim roku Eugeniusza Dziewulskiego.

Gabinet mineralogiczny pod zawiadywaniem prof. Karola Jurkiewicza i kustosza Antoniego Wałeckiego.

Wydział Matematyczno-Fizyczny został zainstalowany jednocześnie z Wydziałem Prawa i Adminis tracyi .

P R O T O K Ó Ł I N S T A L A C Y J N Y

Wydziału Matematyczno-Fizycznego, oraz Prawa i Administracyi.

Działo się w Warszawie w Biórze Kommisyi Rządowej Oświecenia Pu­blicznego dnia 10/22 Września 1862 r.

W dniu dzisie jszym na installacyę Wydziałów matematyczno-fizycz­nego oraz Prawa i Administracyi Szkoły Głównej, przed p. o. Dyrektora Głównego Wyznań Religi jnych i Oświecenia Publicznego oznaczonym,' stawili się pod przewodnictwem właściwych Dziekanów, zanominowani do tychże Wydziałów Professorowie i Adjunkc i , a w szczególności:

do Wydziału matematyczno-fizycznego pod przewodnictwem D z i e ­kana Wydziału D-ra f i lozofi i j/Jugustyna frączkiewicza: Jfaianson Jakób, Magister nauk przyrodzonych p. o. Profes-

sora zwyczajnego chemii. jtflexandrowicz Jerzy, Magister farmacyi p. o. Professora z w y ­

czajnego Botanik i . Żabczyński Tytus, Magister F i z y k i p. o. Professora nadzwy­

czajnego matematyki i f i zyk i matematycznej.

— 16 —

Prażmowski _/fdam, wykładający Fizykę doświadczalną i geo-dezyą wyższą w charakterze Adjunkta .

pęczarski JYikodern, Kandydat f i lozof i i , wykładający jeometryą analityczną i wykreślną w charakterze Adjunkta , i

Jurkiewicz Karol, Kandydat f i lozof i i , wykładający mineralogią

i geologią w charakterze Adjunkta .

do Wydziału prawa i administracyi, pod przewodnictwem D z i e ­

kana Wydziału Rzeczywistego Radcy Stanu Jana ){antego Wo­łowskiego. Rzeczywisty Radca Stanu J)uikiewicz Walenty, Magister ob.

prawa, Profesor zwyczajny obowiązującego prawa cywilnego i dawnego prawa polskiego.

Jfoiewiński Władysław, Magister prawa, p. o. Professora z w y ­czajnego prawa cywilnego i handlowego.

j)r. Kasznica Józef, p. o. Professora zwyczajnego encyklo-pedyi prawa, prawa natury i kościelnego.

2)r. £iałecki JJntoni, p. o. Professora zwyczajnego nauk administracyjnych i prawa międzynarodowego.

2>r. Popiel Paweł, Professor nadzwyczajny prawa Rzymskiego i jego historyi , — i

2)r. jYfacieJowski franciszek, wykładający prawo kryminalne i rzymskie w charakterze Adjunkta .

Powitawszy tak zebranych Członków Wydziałów matema­tyczno-f izycznego oraz prawa i administracyi Szkoły Głównej, p. o. Dyrektora Głównego właściwe nominacye im wręczył, po­czerń oświadczył, że w przywiedzeniu do skutku rozporządzeń art. 220, 224, 232 , 234 Ustawy o wychowaniu publicznem powyższe Wydziały z dniem dzisie jszym otwiera.

Wskazując następnie, jakiemi przedwstępnemi pracami W y ­działy zająć się mają, rozporządził, aby cokolwiek organizacyi Szkoły Głównej i jej potrzeb dotyczy, do przedyskutowania w właściwym W y d z i a l e Szkoły Głównej było odesłane i z wnio­skiem respective Wydziału, K o m m i s y i przedstawione.

W dalszym ciągu odebrał od Professorów: Natansona, Babczyńskiego, Kasznicy , Białeckiego i Popiela prawem przepi-

— 17 —

saną przysięgę, z których trzej ostatni oświadczyli, że będąc za oddzielnem upoważnieniem Rady Administracyjnej w myśl art. 3 Ustawy o służbie C y w i l n e j , jako poddani zagraniczni do służby przyjęci, zastrzegają sobie zatem, że wykonana przez nich przy­sięga w niczem nie zmienia ich charakteru, jako poddanych Cesarza 1-mci Austryackiego.

W końcu p. o. Dyrektora Głównego zawezwał cały skład Professorski zainstalowanych Wydziałów, iżby się pod przewod­nictwem właściwych Dziekanów czynnościami Wydziałów nie­zwłocznie zajął.

N a tern protokół ukończono.

Wołowski. Dutkiewicz. Hołewiński. Kasznica. Maciejowski. Frączkiewicz.

Babczyński. Atexandrowicz. Pęczarski. Natanson. Prażmowski.

Stosownie do ustawy (art. 258) Rady Wydziałowe Szkoły Głównej składały się ze wszystkich profesorów zwyczajnych, nadzwy­czajnych i adjunktów pod przewodnictwem Dziekana. W razie po­trzeby na posiedzenia wydziałów mogl i być powoływani docenci z głosem doradczym.

Wydział Matematyczno-Fizyczny miał w ciągu swego istnienia trzech Dziekanów. W pierwszem dwuleciu pełnił ten urząd z miano­wania Augustyn Frączkiewicz; przez cztery lata następne—dwukrotnie przez Radę pod przewodnictwem Rektora obierany, Jan Baranowski; ostatnim Dziekanem również z wyboru był od roku 1866/7 do końca istnienia Szkoły Głównej Stanisław Przystański.

D n i a 27 Września 1862 r. zwołał Dz iekan Wydziału Matema­tyczno-Fizycznego pierwsze posiedzenie Rady, na którem powołał na sekretarza wydziału Nikodema Pęczarskiego. Piastował on ten praco­wity urząd z dużym dla wydziału pożytkiem przez lat sześć i w koń­cu oddał go w ręce Augusta Wrześniówskiego. Również na posie­dzeniach wydziału odbywały się wybory dwóch przedstawicieli do

Materyaty do Hist. Sz. Ol. Warsz. 2

— 18 —

Rady Ogólne j : jednym z nich przez całe lat siedem był Alexandro-wicz, miejsce drugiego kolejno za jmowali : Natanson, lir. Łubieński, Przystański, Babczyński, Jurkiewicz.

Jedną z najpierwszych i największych trosk Rady było opraco­wanie podziału wykładanych przedmiotów na grupy, aby umożliwić studentom specyalizacyę w i e d z y . Wydział, o ile z protokołów jego posiedzeń sądzić można, wszelk iemi siłami starał się podział ten z najlepszą korzyścią słuchaczów uskutecznić. Sprawa ta wypłynęła już odrazu w październiku 1862 r. P o debatach, wzięto za wzór rozdział na specyalności przyjęty w uniwersytecie Dorpackim. Na za­sadzie przeto tego postanowienia Rady, Wydział Matematyczno-F izycz­ny dzielić się miał na sześć specyalności, a mianowicie :

1) Matematyków i Astronomów, 4) Mineralogów, 2) Fizyków, 5) Botaników, 3) Chemików, 6) Zoologów. Stosownie do tego podziału plan nauk na rok pierwszy miał

być następujący: Sekcya matematyków.

1 półrocze. L o g i k a i psychologia Algebra wyższa Geometrya analityczna Geometrya wykreślna K o s m o g r a f i a . . . F i z y k a ogólna . . Chemia nieorganiczna

g o d z . 2 półrocze

L o g i k a i psychologia Algebra wyższa Geometrya analityczna Geometrya wykreślna K o s m o g r a f i a . . F i z y k a ogólna .

godz .

22 godz.

Sekcya fizyczna.

18 godz .

L o g i k a i p s y c h o l o g i a . 2 g o d z .

Algebra wyższa Geometrya analityczna Chemia o g ó l n a . K o s m o g r a f i a . . . Botanika ogólna

4 V 3 „ 4 „ 2 „

_ 3 „ _

22 godz .

L o g i k a i psychologia F i z y k a ogólna . . Algebra wyższa Geometrya analityczna Chemia ogólna . Kosmograf ia . . .

godz .

19 godz.

— 19 —

1 półrocze. L o g i k a i psychologia Chemia ogólna . F i z y k a ogólna . Botanika ogólna Algebra wyższa K o s m o g i a f i a .

L o g i k a i psychologia Anatomia człowieka F i z y k a ogólna . Chemia ogólna . Zoologia ogólna Botanika ogólna K o s m o g r a f i a .

2 godz .

4 „ 4 „ 3 „ 4 „ 2 „

Sekcya chemiczna. 2 półrocze.

L o g i k a i psychologia Chemia ogólna . F i z y k a ogólna . Botanika ogólna Algebra wyższa Kosmograf ia . .

22 g o d z .

Sekcya mineralogów. 2 godz . L o g i k a i psychologia 6 „ Anatomia człowieka 4 „ F i z y k a ogólna . 4 „ Chemia o g ó l n a . 3 „ Z o o l o g i a ogólna 3 „ Botanika ogólna 2 „ Kosmograf ia . .

L o g i k a i psychologia Botanika ogólna . Zoo log ia ogólna Anatomia człowieka F i z y k a ogólna . Chemia ogólna . K o s m o g r a f i a . . .

L o g i k a i psychologia , Zoologia ogólna . Anatomia człowieka . Botanika ogólna . K o s m o g r a f i a . . . F i z y k a ogólna . C h e m i a o g ó l n a . .

24 godz.

Sekcya botaniczna. 2 godz. L o g i k a i psychologia 3 „ Botanika szczególna 3 „ Zoo log ia ogólna . 6 „ Anatomia człowieka 4 „ F i z y k a ogólna . . 4 „ Chemia ogólna . . 2 „ Kosmograf ia . . .

24 g o d z .

Sekcya zoologiczna. 2 godz. L o g i k a i psychologia 3 „ Zoo log ia ogólna , 6 „ Anatomia człowieka 3 „ Botanika ogólna . 2 „ K o s m o g r a f i a . . . 4 „ F i z y k a ogólna . 4 „ Chemia o g ó l n a .

24 godz.

2 godz.

4 » 4 „ 3 „ 4 .

22 godz.

2 godz . 6 „

4 „ 4 ; 3 „

3 „ 2 ..

24 godz .

2 godz .

3 „ 3 „ 6 „

4 , 4 „ 2 „

24 godz .

2 godz .

3 „ 6 „ 3 „ 2 „ 4 „ 4 .

24 godz.

— 20 —

Podział ten na sześć sekcyi do skutku nie doszedł; już na na-stępnem posiedzeniu dnia 19 listopada 1862 r. „Rada Wydziału zde­cydowała, aby w pierwszym roku studenci Wydziału Matematyczno-Fizycznego rozdzie l i l i się tylko na 3 specyalności pod względem słu­chania przedmiotów". Redukcyi dokonano, łącząc po dwie pokrewne specyalności w jedną. W ten sposób utworzono sekcye:

1) Matematyków i astronomów, 2) Chemików i mineralogów, 3) Zoologów i botaników. P o roku próby Rada wydziału, na wniosek profesora Natansona,

oświadczyła się za utrzymaniem nadal tegoż podziału, z warunkiem, „aby studenci poświęcający się chemii i mineralogii , jak również stu­denci poświęcający się historyi naturalnej słuchali całkowitego kursu wykładu nauk przyrodzonych bez różnicy oddziału, na który uczęsz­c z a j ą " . 1 ) Projekt i jego motywy, opracowane przez Natansona, nie­długo potem przesłano Radzie Ogólnej do zatwierdzenia. Podział przedmiotów był nas tępujący : 2 )

a) Oddział nauk matematyczno-f izycznych: K u r s I : A l g e b r a wyższa, geometrya analityczna, geometrya w y -

kreślna, kosmografia, f izyka eksperymentalna, chemia ogólna, logika i psychologia .

K u r s II: Rachunek różniczkowy, integralny i waryacyjny, teorya l iczb , astronomia sferyczna, optyka jako dalszy ciąg f i z y k i eksperymentalnej, chemia analityczna, mineralogia.

Kurs III: Mechanika analityczna i praktyczna, geodezya i mier­nictwo, astronomia teoretyczna, geografia f izyczna i meteo­rologia, f izyka matematyczna.

K u r s I V : Mechanika analityczna i praktyczna, mechanika nie­bieska, f i z y k a matematyczna, praktyczne zajęcia w gabinecie f i z y c z n y m i obserwatoryum astronomicznem.

b) Oddział chemików i mineralogów: K u r s I: Chemia ogólna, mineralna i organiczna, f i zyka ogólna,

algebra wyższa, geometrya analityczna, kosmografia, logika i psychologia .

') Protokóły Rady Wydz. Mat.-Fiz., posiedź, dnia 17 paźdz. 1863 r. ') Akta Sz. Gł. Jfe 70, Raportów i sprawozdań rocznych.

— 21 —

Kurs II: Chemia analityczna jakościowa i ilościowa, mineralogia, anatomia człowieka, botanika, rachunek różniczkowy i i n ­tegralny.

Kurs III: Chemia rolnicza, chemia farmaceutyczna, zoologia , f izyologia człowieka, technologia, ćwiczenia w laboratoryum.

Kurs I V : Chemia f izyologiczna i patologiczna, chemia sądowa, geologia i geognozya, geografia f izyczna i meteorologia, farmakognozya, historya chemii, ćwiczenia w pracowni chemicznej,

c) Oddział naturalistów: Kurs I: Bo tan ika—organogra f ia i botanika lekarska, zoologia

ogólna, f izyka ogólna, kosmografia, logika i psychologia . K u r s II: Chemia ogólna, anatomia i f izyologia roślin z ćwicze­

niami praktycznemi, mineralogia ogólna, anatomia człowieka, specyalne części zoo log i i .

Kurs III: Anatomia porównawcza, f izyologia człowieka, specyalne części zoologi i z ćwiczeniami praktycznemi, specyalne części botaniki systematycznej z ćwiczeniami praktycznemi, geologia (petrografia), mineralogia.

Kurs I V : Historya rozwoju zwierząt, paleontologia zwierząt, specyalne części botaniki systematycznej, paleontologia ro­ślin, historya i literatura mineralogii i geologii , historya i literatura botaniki, historya i literatura zoologi i .

Projekt podziału na 3 sekcye w teoryi dobry i pożyteczny, spo­tykał w praktyce przeszkody ciężkie i prawie nieprzezwyciężone. Stan finansowy Szkoły Głównej był bardziej niż mierny, a brak specyalistów w wielu gałęziach wiedzy , których należało powołać w charakterze wykładających, był nader dotk l iwy. *) Przenoszono więc oddzielne przedmioty z bliższych półroczy na dalsze; przerabiano i modyfikowano plan zasadniczy, aż stało się jasnem, że praktyczniej będzie zastąpić dawny podział nowym, uznającym na wydzia le Matematyczno-F izycz­nym tylko dwie sekcye: matematyczną i przyrodniczą. Rada Wydziału

') W roku 1864 nie było prelegentów do wykładu: teoryi liczb, mecha­niki analitycznej i praktycznej, geodezyi i miernictwa, chemii rolniczej, techno­logii, chemii fizyologicznej i patologicznej.

— 22 —

uskuteczniła tę zmianę w roku naukowym 1866/7 , zobowiązując jedno­cześnie studentów matematyków do słuchania kursów: zoologi i ogól­nej, botaniki ogólnej , mineralogii ogólnej i chemii nieorganicznej, studentów zaś przyrodników — do słuchania: geometryi analitycznej i rachunku różniczkowego i całkowego. Program ten po zatwierdze­niu przez Radę Ogólną, został w wykonanie w p r o w a d z o n y . 1 )

Zanim jednak jeszcze ostatecznie podzielono Wydział na dwie specyalności, przypadł czas pierwszych egzaminów. Studenci zdawali egzamina dwa razy : tak zwane środkowe po ukończeniu drugiego kursu, i ostateczne.

P o d koniec (28 maja) tedy roku naukowego 1863/4 wypłynęła na Radzie Wydziału kwestya, z których przedmiotów mają być słu­chani studenci na egzaminach środkowych, a które odłożone być mają do egzaminów ostatecznych.

Postanowiono wówczas, aby na oddziale matematycznym egza­minować z 1) algebry wyższej , 2) geometryi analitycznej, 3) geometryi wykreślnej, 4 ) rachunku różniczkowego i całkowego, 5) kosmografi i , 6) wstępnych wiadomości do astronomii sferycznej, to jest trygono-metryi kulistej , 7) mineralogii , 8) chemii nieorganicznej ; teoryę liczb i fizykę odłożono do egzaminu końcowego, z chemii zaś organicznej i analitycznej, jak również z log ik i i psychologi i uznano za dostateczne tylko złożenie świadectwa uczęszczania.

Chemików i mineralogów egzaminować z 1) chemii nieorganicz­nej, 2) f i z y k i , z części wykładanych, to jest ciepła, elektryczności i optyki , 3) botaniki całego kursu, 4 ) zoologi i całego kursu, 5) mine­ralogii , 6 ) kosmograf i i ; odłożono do egzaminu końcowego: chemię organiczną i analityczną i fizykę, części nie wyłożone; z log ik i i psy­chologi i , rachunku wyższego i anatomii człowieka polecono złożyć świadectwa uczęszczania.

') Od drugiego półrocza 1867/8 r., wprowadzone zostały osobne wykłady języka rosyjskiego i historyi Rosyi (ten ostatni na skutek reskryptu kuratora z dnia A listopada 1867 r.), których słuchać obowiązani byli i studenci wydziału matematyczno-fizycznego. Kurs historyi był ogólny, przedstawiający treściwie obraz wypadków w związku systematycznym; ciągnął się przez rok w dwóch godzinach tygodniowo. (Wykaz Sz. Gł. Jfc 9, str. 23—24) Obydwóch przed­miotów wysłuchać należało w ciągu dwóch pierwszych lat pobytu w Szkole Głównej. (Wykaz Sz. Gł. Jt 10, str. 63).

— 23 —

Sekcyi nauk przyrodniczych do egzaminu wyznaczono : 1) chemię mineralną i organiczną, 2) fizykę (części wyłożone), 3) botanikę (or-ganografię i taksonomię), 4) zoologię (systematykę), 5) mineralogię całą, 6) anatomię człowieka, 7) kosmografię; anatomię i fizyologię roślin i anatomię porównawczą przeniesiono do terminu egzaminów końcowych; pozwolono złożyć świadectwa uczęszczania z logiki i psy­chologi i i chemii analitycznej.

N a egzaminach środkowych stawiano młodzieży duże wymagania, toteż i procent odpadających był bardzo z n a c z n y : 1 )

przystąpiło do egzaminów przyjęto na kurs III jako dostatecznie środkowych: usposobionych:

W r. n. 1863/4 92 studentów 15 studentów 1864/5 40 20 1865/6 82 48 1866/7 96 46

1867/8 105 „ 49

Przebieg egzaminów ostatecznych był dla studentów przeważnie

pomyślnie j szy : 2 )

W r. n. 1865/6 do egz. ost. przystąpiło 14 studentów; zdało — 14 „ 1866/7 „ „ „ 23 , — 2 2 „ 1867/8 „ i „ 1 47 „ „ — 1 9

Po ukończeniu egzaminów ostatecznych i przedstawieniu zado­walających rozpraw Rada Wydziału przyznawała byłym studentom Szkoły stopnie Magistrów bądź to nauk matematycznych, bądź to nauk przyrodzonych, stosownie do specyalności. Świeży magister otrzymy­wał w obecności rektora i dziekana dyplom i wpisywał swe nazwisko do A l b u m u Magistrów Szkoły Głównej.

Stopień magistra na zasadzie postanowień Rady wydziału ma­tematyczno-fizycznego otrzymali w latach 1 8 6 6 — 1869 następujący wychowańcy S z k o ł y : 3 )

') Wykazy Sz. Gł. 2) Wykazy Sz. Gł. 3) Akta Sz. Gł. Na 76, Stopni naukowych, przyznanych przez Wydz.

Mat.-Fiz.

— 24 —

1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13

15

Hi 17

18

19

20

21

23 24 25

26

M a g . N . Mat .

M a g . N . Przyr . TYTUŁ R O Z P R A W Y

Deike K a r o l Cza jewicz Aleksander Hertz K a r o l (Kopel) K r a m s z t y k Stanisław Jabłonowski Mikołaj K o w a l s k i A n t o n i Sul imierski F i l i p Stacewicz Tomasz W a k u l s k i Aleksander Balukiewicz H e n r y k D u n i n H e n r y k D z i e w u l s k i Eugeniusz O t l e w s k i Aleksander

14 | Slósarski Antoni

Stradomski Wawrzyniec

R u m b o w i c z H e n r y k P i w n i c k i P iotr

Zatorski Bohdan

C h m i e l e w s k i Gracjan

Skiba E d w a r d

Bertet Józef

13/XII 66 r.

11/11 67 r.

6/II1 ;

31/IH u

14/V „ 23/IX „

5/XII „

16/X1I „

16/XI1 „ 21/1 68 r.

17/111 „

22 I Przedrzymirsk i Benedykt

K u r t o w s k i Izydor Kondratowicz H i e r o n i m Wojc iechowski Z y g m u n t

G o s i e w s k i Władysław

15/V

M a g . N . M a t

M a g . N . P r z y r

M a g . N . M a t .

M a g . N . Przyr .

M a g . N . M a t .

M a g . N . M a t . M a g . N . Przyr .

n n

M a g . N . M a t .

M a g . N . Przyr .

M a g . N . Mat . M a g . N . P r z y r . M a g . N . Mat .

O diamagnetyzmie. O teoryach powstania sko­

rupy z iemskie j . O budowie płuc u zwierząt

kręgowych. Teorya magnetyzmu z i e m ­

skiego. O konchoidzie . Charaktery i wpływy indy­

widualne j natury pier­wiastków na związki chemiczne.

0 atomowości c z y l i che­micznej działalności pier­wiastków.

Monografia wierzb, miano­wicie kra jowych .

Teorja z jawisk włoskowa-tości.

O zależności między wagą atomową i cząsteczkową a ciężarem właściwym ciał w stanie gazu lub pary.

O chemicznem działaniu światła.

Monograf ia c y k l o i d y . O barwnikach a n i l i n o w y c h . K i l k a twierdzeń o zbieżno­

ści szeregów. A n a l i t y c z n y sposób ozna­

czenia współczynników sprężystości w ciałach krys ta l i cznych .

— 25 —

Data M a g . N . M a t . H N A Z W I S K O i IMIĘ otrzymania

M a g . N . M a t . TYTUŁ R O Z P R A W Y

Li

porz

;

s topnia M a g . N . Przyr .

27 Biatobłocki Jan 13/VI 68 r. M a g . N . P r z y r . O sposobach jakich natura używała do przechowa­nia form i szczątków istot, które poprzedziły dzisiejszą faunę i florę.

28 Słowikowski Józef 7/VII . M a g . N . Mat . Metoda Olbersa mająca na celu oznaczenie drogi

29 komety na czem polega?

29 iYIajewski Jan » II M n n O metodzie najmniejszych kwadratów.

30 M i l i c e r Napoleon M a g . N . P r z y r . O ogólnych metodach syn­tezy w chemii orga­nicznej .

31 Domański Emi l jan O acetylenie i jego połą­czeniach.

32 Krysiński Stanisław 24/Xl „ M a g . N . Mat . 33 M a l e s z e w s k i Bolesław y> n » 34 Chorąży Bolesław 17/XII „

M a g . N P r z y r . 35 W i z b e k H e n r y k M a g . N P r z y r . 36 Sędzikowski R o m u a l d 5/II 69 r. M a g . N . Mat . 37 Weinberg Aleksander

18/IIi " M a g . N . Przyr .

38 Chełmiński L u d w i k 18/IIi " M a g . N . Mat . 39 A n c y p a Józef Ii v n 40 D o b r s k i M a k s y m i l j a n

n M a g . N . Przyr . O p i s własnych doświadczeń D o b r s k i M a k s y m i l j a n M a g . N . Przyr .

nad własnością absorb-cyjną ziemi ornej. (Część o absorbcyi kwasu fos­forowego).

41 Trąbczyński A d a m 7/V •„ Jł *' n 42 L e s k i Józef n ń n n n 43 M i c h a l c z e w s k i Karo l n n n « » 44 Wójcicki Józef n n » w » 45 Lissner Erazm w n » w w 46 G o d l e w s k i E m i l r> n W » » O p i s własnych doświadczeń

nad własnością absorb-cyjną ziemi ornej. (Część o absorbcyi alkaliów).

47 J a k u b o w s k i K a z i m i e r z Jt n M a g . N . M a t . 48 Fuchs A l f r e d 30/VI ,. M a g . N . P r z y r . 49 Lubiński Z y g m u n t n r „ „ „ 50 K o z i e t u l s k i Zdzisław w »

M a g . N . Mat . 51 W o j n o L u d w i k *> n M a g . N . Mat . 52 C h m i e l e w s k i Aleksander » « w 53 Dudziński L u d w i k n n « W ł) 54 C z a j k o w s k i K a r o l r> « w r> W 55 Zamojsk i Józef r> n » W »

— 26 —

N A Z W I S K O i 1MII; Data

otrzymania stopnia

M a g . N . M a t .

M a g . N . P r z y r . TYTUŁ R O Z P R A W Y

56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66

Fulde A u g u s t B ies iadowski Aleksander N i e d z w i e c k i K a z i m i e r z Laszuk Teodor K o t k o w s k i M arce l i Sawick i Wojciech Sobolewski Władysław Dąbrowski Mieczysław Kuźnicki Franciszek Stankiewicz L u d w i k Holewiński Wacław

30/VI 69 r. I M a g . N . Mat .

5 y v n

M a g . N . Przyr .

P o roku 1869 jeszcze pewna liczba byłych studentów byłej Szkoły Głównej otrzymała stopnie magistrów.

Rada wydziału, z mocy art. 278 i 293 Ustawy o Wychowaniu Publ icznem z r. 1862, przyznała, na zasadzie rozpraw drukowanych i ich obrony „z powodzeniem" na publicznem posiedzeniu Wydziału* stopień Doktora F i l o z o f i i Szkoły Głównej adjunktom: Wrześniowskiemu Augustowi, K a n d . F i l . , i Zajączkowskiemu Władysławowi, D - r o w i U n i ­wersytetu Jagiellońskiego. P ierwszemu w dniu 23 maja 1867 r. na podstawie pracy „Przyczynek do historyi naturalnej wymoczków". Drugiemu w dniu 15 lipca tegoż roku na podstawie rozprawy: „Teorya równań różniczkowych o cząstkowych pochodnych rzędu I - g o " . 1 )

Wydział matematyczno-f izyczny przedstawił Radzie Ogólnej do przyznania tytułu docenta k i lka osób, ubiegających się o prawo nau­czania w Szkole Głównej. Kandydat składał rozprawę pro venia legendi i obroniwszy ją na posiedzeniu Wydziału, otrzymywał od Rady Ogól­nej przyznanie godności docenta, poczem zostawał przedstawiony Władzy wyższej do zatwierdzenia. Tą drogą tytuły docenta o t rzymal i : Kwietniewski Władysław, K a n d . F i l . , po obronie w dniu 1 l ipca 1866 r. rozprawy „Twierdzenia Hamiltona o równaniach różniczkowych r u c h u " 2 ) , Szymański Karol, D r . F i l . Uniwersytetu Heidelberskiego, po obronie

') W y k a z Sz . Gł . X> 8 str. 53. ») W y k a z Sz . Gł . Jfe 6 str. 54.

— 27 —

dnia 22 grudnia 1866 r. rozprawy „ O trachitach i bazaltach", Stras-burger Edward, D r . F i l . Uniwersytetu Jenajskiego, po obronie w dniu 23 lutego 1867 r. rozprawy „O rozwoju szparek w naskórku roślin­n y m " l ) i Kowalczyk Jan, D r . F i l . Uniwersytetu Jagiellońskiego, po obronie dnia 26 października 1867 r. rozprawy pod tytułem „Sposób oznaczenia bezwzględnych przeszkód ruchu małych planet". '-)

Oprócz tych spotykamy jeszcze ki lka wzmianek co do starań o prawo wykładania: Matuszewski (1865 r.) złożył podanie i rozprawę pro venia legendi, chcąc uzyskać docenturę z chemii technicznej ; przedstawiono też rozprawę z chemii mineralnej (1866 r.), a o docen­turę z chemii rolniczej prosił Rogójski (1867 r.).

W celu zachęty wychowańców Szkoły do poważnych studyów naukowych więcej samodzielnych, Rada wydziału, korzystając z przy­sługującego jej prawa (art. 328 i nast. Ust . o W y c h . P u b l . 1862 r.) wyznaczała tematy na rozprawy o medal złoty. W roku naukowym 1865/6 ogłoszono temat z dziedziny matematyki : „Wykład praw ścią­gających się do l iczby odmiennych wartości, jakie funkcya w ogóle, a w szczególności funkcya wymierna i całkowita może przybierać w skutku przestawień zmiennych do niej wchodzących". Opracował go między innymi student Władysław Gosiewski, a Rada wydziałowa, roz­trząsając rozprawy ubiegających się o nagrodę medalową, uznała napi­saną przez niego za godną wynagrodzenia złotym medalem. W na­stępnym roku temat był z zakresu chemii organicznej : „Podać przegląd różnych pojęć o naturze białka i oznaczyć jego równoważnik". G d y po roku nikt rozprawy nie złożył, Wydział obrał go ponownie, ozna­czając termin składania prac na dzień 15 kwietnia 1868 r. Przedsta­wiono w terminie jedną tylko pracę; Rada nagrodziła jej autora meda­lem złotym, a był to student czwartego kursu Alfred Fuchs.

Oprócz tematów na rozprawy medalowe ogłosił Wydział w roku 1864 (posiedzenie dnia 14 s ierpnia 3 ) temat do nagrody z funduszu przeznaczonego przez ks. rektora Jakubowskiego, mianowicie : „Zbadać skład chemiczny wody studziennej miasta Warszawy. W n i o s k i , jakie się pod względem hygienicznym z tego powodu nastręczają. Zastrzega

') W y k a z Sz . Gł . 7 str. 62, 63. ') W y k a z Sz . Gł . Jfe 8 str. 53. 3) A k t a Sz. Gł . M 40, Konkursów.

— 28 —

się przytem dokładne podanie metody r o z b i o r u " . Praca na powyższy temat napisana, została złożona Wydziałowi, a ten oddał ją (na posie­dzeniu dnia 26 stycznia 1866 r.) D - r o w i Wawnikiewiczowi do przej­rzenia. C o się z tą rozprawą stało następnie dociec trudno, gdyż w dokumentach niema już o niej żadnej w z m i a n k i .

Jedną z najwięcej palących kwestyi , były sprawy związane z ob­sadzaniem katedr wakujących. Szkole Głównej przysługiwało prawo ogłaszania konkursów; posiłkowała się ona tern prawem, lecz przeważ­nie bez wyników realnych, gdyż albo kandydaci nie zgłaszali się wcale, albo władza wyższa (dyrektor komisy i oświecenia, następnie kurator okręgu) naznaczała sama, nie oglądając się na konkursy. Tak też właśnie było z katedrami technologii i f i z y k i .

N a pierwszą z wymienionych katedr wpraszali się już w roku 1864 Rogójski i Buchełt.1) Rada wydziału uznała ich za zupełnie na to stanowisko nieodpowiednich i wyraziła zdanie, „że jeżeli Instytut Puławski w tym roku otwartym nie będzie do tymczasowego wykładu powołanym być może p. Teofil Cichocki na rok jeden. G d y b y In­stytut otwarto, to Rada postanowiła odłożyć wykład technologii do kursu I V " . Debatowano jednocześnie nad warunkami konkursu na tę katedrę i , ułożywszy je ostatecznie na posiedzeniu w dniu 14 sierpnia tegoż roku, przesłano Radzie Ogólnej . W końcu listopada warunki te ogłoszono publicznie w formie następującej: „Z mocy art. 279 lit . f. Najwyżej w dniu 8/20 maja 1862 r. zatwierdzonej Ustawy o W y c h o ­waniu Publ i cznem, Szkoła Główna ogłasza niniejszem konkurs na wa­kującą w Wydzia le M a t e m a t y c z n o - F i z y c z n y m katedrę Technologi i , o którą ubiegający się powinni najdalej do dnia 1 października 1865 r. przesłać na ręcę Rektora :

1° Rozprawę: „O fabrykacyi cukru z buraków pod względem technicznym ze wskazaniem porównawczej wartości metod w rozmaitych stadyach przerobu obecnie używanych.

2° Rozumowany program wykładu.

3° D o w o d y kwalifikacyjne, jako to : świadectwo z odbytych studyów uniwersyteckich, dyplom na posiadany stopień naukowy, opis biegu życia i metrykę, bądź w oryginalnych dokumentach, bądź w urzędownie poświadczonych kopijach.

') Protokóły Rady Wydz. Mat . -F iz .

— 29 —

4° Dzieła i rozprawy swoje w rękopiśmie lub drukiem ogło­szone. Szkoła Główna, oceniwszy nadesłane prace naukowe i doku-

menta kwalifikacyjne, zawezwie kandydatów powyżej ustanowio­nym warunkom najlepiej odpowiadającym, aby w obec Komitetu konkursowego odbyl i trzy próbne prelekcye.

Wybór kandydata i przyznanie mu godności Professora Zwyczajnego, Professora Nadzwyczajnego, lub Adjunkta zależeć będzie od decyzyi Rady Ogólnej Szkoły Głównej" . W odpowiedzi na to ogłoszenie złożono Wydziałowi w maju

roku następnego wymaganą rozprawę. Kandydat jednak miejsca tego nie uzyskał, w listopadzie bowiem K o m i s y a Oświecenia Publ icznego naznaczyła na katedrę technologii Juliana hr. Łubieńskiego, inspektora działu naukowego Instytutu Puławskiego. Podobnie rzecz się miała i z konkursem na katedrę F i z y k i , wakującą wskutek ucieczki Adama Prażmowskiego za granicę. Objął tę katedrę w roku 1866 Stanisław Przystański, ostatnio wice-dyrektor K o m i s y i Oświecenia Publ icznego.

D o atrybucyi Rad wydziałowych należało również przedstawianie władzy wyższej kandydatów do wysłania na koszt rządu za granicę w celach naukowych. Staraniem Wydziału M a t . - F i z . wysłano w roku 1868 za granicę byłego wychowańca Szkoły, M a g . N . P r z y r , Jana Białoblockicgo.

Oprócz czynności wyżej wymienionych Rada Wydziału zajęta była nieraz sprawami czysto gospodarskiemi: często wysuwały się one w czasach budowy pawilonu laboratoryjnego, a powtarzały się co roku przy podziale funduszów na rozmaite gabinety i pracownie.

Rada Wydziału M a t . - F i z . odbyła posiedzeń: w roku 1862/3 — 14. w roku 1865/6 — 12.

1863/4 — 13. „ 1 8 6 6 / 7 — 14. „ 1864/5 — 14. , 1867/8 — 13.

<>o<>

C H E M I C Y .

Stosownie do Ustawy istniała w Szkole Głównej katedra chemii i katedra technologii . Z nauk chemicznych wykładano: chemię nie­organiczną, organiczną, analityczną, rolniczą, teorję chemii i technologię. D o wykładu tych nauk Szkoła miała przeważnie dwóch chemików, a im do pomocy, szczególniej w laboratoryum, jednego preparatora. W ciągu siedmioletniego istnienia tej uczelni stanowisko wykładających za jmowal i : Natanson, Wawnikiewicz, Dudrewicz, Łubieński i Langer; preparatorami b y l i : tenże Langer, a następnie Milicer.

Jakób Natanson.

P i e r w s z y m co do czasu a zarazem najświatlejszym, obdarzonym dużemi zdolnościami profesorem był Jakób Natanson. Urodzony w dniu 20 sierpnia 1832 r. w Warszawie, kształcił się początkowo w Rado­m i u , a następnie w G i m n a z y u m Realnem Warszawskiem, gdzie wówczas chemię wykładał Zdzitowiecki. P o d jego wpływem młody Natanson nabrał zamiłowania do chemii i postanowił kształcić się wyżej w tym przedmiocie. Po ukończeniu gimnazyum w roku 1852 wstąpił na uniwersytet w Dorpacie i rozpoczął specyalnie studyować chemię pod kierunkiem wytrawnego o wyrobionej europejskiej sławie chemika Ka­rola Schmidta. Dzięki swym niezwykłym zdolnościom już po roku studyów nie tylko w dostatecznej mierze opanował przedmiot, ale i zdążył jeszcze poczynić pewne poszukiwania samodzielne, opisane w rozprawie: „Ueber Substituierung der Aldehydradicale im A m m o n i a c " (Liebigs Annalen der C h . 9 2 4 8 j , za którą otrzymał medal złoty. Ukoń­czył uniwersytet ze stopniem kandydata, a w roku 1856 po przedsta­wieniu rozprawy: „Ueber das Acetylamin und seine Derivate" (Liebigs Annalen der C h . 9 8 2 , ( 1 ; uzyskał stopień magistra. Dla oznaczania gę-

Materyaly do Hist. Sz. Ol. Warsz. 3

— 34 —

stości pary acetyljaku zbudował nowy przyrząd, który opisał w arty­k u l e : „Ueber die A n w e n d u n g einer Modif icat ion der Gay-Lussac 'schen Dampfdichtebestimmungsmethode bei Substanzen mit hohem Siede-punkte" (Liebigs Annalen der C h . 9 8 8 0 1 ) . W badaniach nad moczni­kiem, dochodzi do dwóch nowych sposobów syntetycznych otrzymy­wania tego związku. Wychodząc mianowicie z założenia, że mocznik jest amidem kwasu węglowego, otrzymuje go z amoniaku, działając na ten ostatni estrem etylowym kwasu węglowego, lub tlenochlorkiem węgla. Praca ta nosi tytuł: „Ueber zwei neue kiinstliche B i ldungs-weisen des Harnstoffs" (Liebigs Annalen der C h . 9 8 2 8 7 ) . Również w tym samym roku wytwarza syntetycznie rozanilinę; a zatem w roz­woju chemii barwników ani l inowych należy mu się miejsce naczelne obok Perkina, wynalazcy „moweiny". P o opuszczeniu Dorpatu prze­bywał ki lka lat zagranicą, studjując chemię.

W latach 1857 — 58 wydaje nakładem Henryka Natansona dwu­tomowe dzieło pod tytułem: „Krótki rys chemii organicznej ze szcze­gólnym względem na rolnictwo, technologię i medycynę". Praca ta dzie l i się na dwie główne części : ogólną i szczegółową. W pierwszej, po wyjaśnieniu przedmiotu chemii organicznej, autor opisuje ówczesne poglądy na budowę związków organicznych, zapoznaje czytelnika z rozbiorem pierwiastkowym, sposobami oznaczania równoważników, działaniem si lnych czynników chemicznych na materye organiczne; w tym też dziale umieszcza fermentacyę. Część szczegółowa zawiera opis ważniejszych teoretycznie lub praktycznie związków węgla z czę­stymi dodatkami ich technologii i działania f izyologicznego.

„Krótki rys c h e m i i " napisany przez Natansona niedługo po opu­szczeniu ław uniwersyteckich, wykazuje wyraźnie nie tylko wybitny talent literacki autora, wyrażony głównie w jasnym, prostym, treści­w y m biegu myśli i w czystości języka, lecz świadczy także w y m o w ­nie, że młody, bo zaledwie 25 lat liczący, Natanson, obeznany był już gruntownie z dużym i w owe czasy nie łatwym do opanowania materyałem, stanowiącym chemię organiczną, a opartym na teoryi ty­pów. Z umiejętną więc swobodą czerpie z tego materyału dla swojej książki, aby „rzucić jasny i treściwy obraz teraźniejszego stanu nauki , zastanawiając się bliżej nad tern co jest ważne dla rolnictwa, techno­logi i i m e d y c y n y " . W słownictwie chemicznem posiłkuje się nazwami

— 35 —

podanymi w projekcie komisyi z r. 1 8 5 3 , używa jednak jeszcze, „chociaż z żalem" terminów kwasoród i "wodoród, uważając „tlen" i „wodór" za wyrażenia mniej zręczne i nie mające prawa obywatelstwa. Rozwojowi słownictwa polskiego chemii organicznej oddaje istotną przysługę. Oto, co pisze on w tym przedmiocie : „co się tyczy słow­nictwa chemii organicznej, leżącego u nas prawie odłogiem, starałem się używać o ile możności wyrażeń odpowiednich lub podobnych do używanych w słownictwie francuskiem i niemieckiem, i zachowując wszelkie nazwy swojskie w języku naszym już istniejące, nie wprowa­dzać zbyt wielkiej l iczby nowych wyrazów. W wyborze wyrażeń miałem na celu głównie zrozumiałość i unikanie dźwięków duchowi języka przeciwnych, nie szukając koniecznie zupełnego spolszczenia lub pedantycznej konsekwencyi" . W zakresie klasyfikacyi związków organicznych stoi Nałanson na jednym poziomie z ówczesnymi chemi­kami, grupując połączenia często sztucznie, czasami genetycznie. R o z ­kład materyału w książce jest niezbyt szczęśliwy, stawia bowiem na początku rozdziały o węglowodanach, materyach pektynowych, ciałach proteinowych, a więc o związkach bardzo złożonych, a w owe czasy prawie zupełnie jeszcze głębiej nie zbadanych, odsuwając wykład o związkach prostszych gruntownie opracowanych i do zrozumienia nie­fachowego czytelnika znacznie łatwiejszych, na plan dalszy.

N o w y okres w życiu Natansona rozpoczyna się z chwilą powo­łania go na katedrę chemii w Szkole Głównej. Objął on urzędowanie w charakterze pełniącego obowiązki profesora zwyczajnego wraz z ot­warciem Ucze ln i , a ściślej z chwilą odbytej installacyi w dniu 2 2 września 1 8 6 2 r.

Lektorską swą działalność rozpoczął Natanson od wykładów chemii nieorganicznej. Prowadził je w ciągu pierwszych trzech pół­roczy (w roku ak. 1862/3 i połowie 1863/4) dla słuchaczów 1-go kursu wydziałów matematyczno-fizycznego i medycznego po 4 godziny w t y g o d n i u . l ) Sala wykładowa i pracownia ze szczupłym materyałem demonstracyjnym, odziedziczone po b. Akademi i M e d y k o - C h i r u r g i c z n e j pozostały na dawnem miejscu to jest w pałacu Staszica. W roku ak. 1863/4 wykładał chemię analityczną dla 2-go kursu przyrodników

') patrz rozkłady tygodniowe na stronicach końcowych.

— 36 —

(w 1-em półroczu 1 godz. , w 2-em 2 godziny tygodniowo) , w letniem półroczu tegoż roku wykładał czterogodzinny kurs chemii organicznej dla słuchaczów pierwszego i drugiego kursu.

W następnym roku akademickim (1864/5) wykładów już nie miał, a prowadził tylko z pomocą preparatora Langera ćwiczenia che­miczne w laboratoryum po pięć godzin w tygodniu . Wtedy to zaczął na zdrowiu niedomagać i przed wakacyami letniemi 1865 r. uzyskał urlop 6 miesięczny. Jesienią tegoż roku wystosował Natanson do Rady Wydziału Matematyczno-Fizycznego pismo następujące: „Nagłe zapadnięcie na zdrowiu zmusiło mnie w miesiącu L i p c u zeszłego roku do zawieszenia wykładów. P o m i m o rocznego przeszło w y p o c z y n k u stan mego zdrowia, acz polepszony, nie daje mi i teraz możności su­miennego wypełniania obowiązków do katedry chemii przywiązanych. Męczenie piersi przez codzienne lekcye jest mi przez lekarzy dotych­czas wzbronionem, a pracowanie w laboratoryum wśród gazów dra­żniących organa oddechowe byłoby obecnie zupełnie dla mnie niemo-żliwem. Taki stan rzeczy nie pozwala mi pozostawać na dotychczasowem stanowisku i korzystać z płacy etatem wyznaczonej . Pragnąłbym jed­nak służyć Wydziałowi pracą moją o tyle, o ile stan mego zdrowia na to z e z w o l i , a że czuję się w możności odbywania dwóch lekcyi ty­godniowo w przedmiotach nie wymagających pracy laboratoryjnej, przeto mam honor prosić uprzejmie, aby Rada Wydziału raczyła wyjednać mi uwolnienie od obowiązków etatowych z pozostawieniem prawa w y ­kładu w Szkole Głównej.

Zapewnienie mi możliwości dalszego służenia Szkole Głównej uczyni mi mniej bolesnem opuszczenie stanowiska, którem szczycić się dotąd miałem s z c z ę ś c i e " . 1 )

P o wysłuchaniu powyższego na posiedzeniu w dniu 2 listopada „Rada Wydziału Matematyczno-Fizycznego z żalem przyjęła tę wiado­mość; a z u w a g i :

1° Na położone w nauce zasługi przez prof. Natansona i po­żytek jaki wykład jego przynosił.

2° Z uwagi , że z jego doświadczenia Rada Wydziału wiele korzystać może.

]) Akta Szkoły Głównej 67, Osobiste Natansona.

— 37 —

3° Z uwagi , że p. Natanson pomimo słabości zdrowia, przez cały rok ubiegłego roku naukowego czynnie zajmował się sprawami Wydziału, a oprócz tego wydawnictwem dzieła (Chemia O r g . ) . Postanowiła przedstawić Władzy Wyższej wniosek o pozosta­

wienie pr. Natansona przy wszystkich prawach professora zwy­czajnego, bez pensyi , etatem oznaczone j . J )

K o m i s y a Rządowa Wyznań Obcych i Oświecenia Publ icznego wniosek ten niebawem zatwierdziła, pozostawiając Natansonowi pensyę, profesorowi zwyczajnemu należną.

W styczniu 1866 r. rozpoczyna on jednogodzinny wykład chemii rolniczej dla przyrodników III i IV kursu. K j lkotygodniowe jednak doświadczenie przekonywa go, „że stan zdrowia, a w szczególności organów oddechowych nie pozwala na prowadzenie jakiegobądź, choćby najskromniejszych rozmiarów w y k ł a d u " . 2 ) W k o n k l u z y i prosi Radę Wydziału o wyjednanie uwolnienia go o d obowiązków profesora. T a na posiedzeniu z dnia 13 kwietnia tegoż roku „z prawdziwą bo­leścią postanowiła spełnić żądanie N a t a n s o n a " . 3 )

31 maja nadeszła dymisya . Opuścił placówkę jeden z tych nie­l icznych, co pośród profesorów Szkoły Głównej stali na wysokości zadania.

Wykłady jego zgromadzały w słuchalni tłumy studentów nie tylko przyrodników i medyków, lecz nawet prawników i filologów. Powodzenie to było najzupełniej zasłużone: poważny, obfity w treść i do najdrobniejszych szczegółów opracowany wykład, w prawdziwie wykwintną oprawny formę dawał słuchaczom wiele istotnego zadowo­lenia, a prelegenta stawiał na pierwszem miejscu w szeregu lektorów Szkoły.

Jako członek Rady Wydziału cieszył się zaufaniem i szacunkiem kolegów, jak o tern świadczą wyżej przytoczone szczegóły i fakt, że przez cały czas swego przebywania w Szkole był w Radzie Ogólnej przedstawicielem z wyboru Wydziału Matematyczno-Fizycznego. C z y n -

') Protokóły Rady Wydziału M a t . - F i z . '-') A k t a Szkoły Głównej A'° 67, Osobiste Natansona. :l) Protokóły Rady Wydziału M a t . - F i z .

— 38 —

ny swój udział w pracach Rady Wydziału zaznaczył głównie zabiega­mi s w y m i około jaknajlepszego podziału wykładanych nauk na grupy, umożliwiające studentom specyalizacyę w różnych gałęziach wiedzy ścisłej i przyrodniczej . Dzięki projektowi Natansona utrzymano nadal, zaakceptowany przez Radę na rok p i e r w s z y , 1 ) podział studentów na 3 grupy (matematyków i astronomów, chemików i mineralogów, natu-ralistów) i polecono mu wypracować projekt, jakich przedmiotów słu­chać mają uczniowie oddziału nauk przyrodniczych. -) Projekt swój wraz z umotywowaniem podziału na 3 sekcye odczytał Natanson na posiedzeniu dnia 4 czerwca 1864 r. Wiele czasu poświęcić też m u ­siał na urządzanie pracowni chemicznej w świeżo zbudowanym gmachu. Odrywano go też czasami od zajęć chemicznych dla egzaminów kan­dydatów na wakujące posady nauczyciel i , >) gdyż należał do Komitetu Egzaminacyjnego Minis teryum Oświecenia . l )

Zajęcia uboczne, wątłość zdrowia, nastrój psychiczny w czasie Powstania i po nim, wszystko to odbiło się fatalnie na pracy twórczej Natansona. W tym okresie czasu spotykamy w literaturze chemicznej jedną tylko jego notatkę pod tytułem „Empfindlichste Reaction auf E i s e n " |Liebigs Annalen der. C h . 130. , 4 i ; ; Zeitschrift fur Chemie l i u ) , nie licząc wydanego w roku 1866 pierwszego tomu dzieła: „Wykład chemii organicznej podług systemu unitarnego". Książkę tę, poświę­coną młodzieży Szkoły Głównej, napisał w celu dopomożenia tej właśnie młodzieży przy nauce chemii organicznej. Ta ostatnia bowiem, przeszedłszy poprzednio nadzwyczaj szybką i gruntowną ewolucyę, stanęła w o w y m czasie na trwałych podstawach systemu unitarnego, na założonych już fundamentach teoryi budowy, której sądzone było wytworzyć z chemii związków węgla wspaniały gmach o przedziwnie w swej prostocie pięknej architektonicznej całości. Istniejące podręcz­niki chemii organicznej w językach obcych uważał Natanson za nie­odpowiednie dla słuchaczów Szkoły Głównej. Jedne z nich, jak Ma-laguti i Gorup-Besanez oparte były na dawnych pojęciach systemu

') Protokóły Rady W y d z . M a t . - F i z . , posiedź, d. 19 listopada 1862 r. '-') „ ,, „ ,, „ 1 7 października 1863 r. :i) A k t a Sz. Gł . N« 15. Egzaminów. 4) 3K3aMeHaui0HHbiH K o i u m e r b Hapojmaro r ipocBtmeHiH A J I H npoH3Bo;i-

CTBa HcnbuaHifl KaH.aH.aaTaMT> Ha BaKaHTHbia yiHTcnbCKisi MtcTa.

dualistycznego, inne, jak np. Naąuet miały jedynie za cel wskazanie głównych różnic między ówczesnymi, a dawnie jszymi poglądami na sprawy chemiczne. Znane było Natansonowi klasyczne dzieło Kekulego i znajomość ta pozostawiła w „Wykładzie chemii organicznej" swe wyraźne piętno. W części pierwszej (część ogólna) teoretycznej idzie Natanson wyraźnie śladami Kekulego, w części drugiej (część szczegó­łowa) więcej opisowej jest już bardziej samodzielny. Daje w niej opis węglowodorów, alkoholów, chlorowcopochodnych węglowodorów, estrów, aminów, fosfinów, związków organometalicznych i kwasów jednozasadowych, kończąc na tern tom pierwszy (str. 240) swego dzieła. Następne tomy wydane nie zostały.

P o usunięciu się ze Szkoły Głównej wstąpił do domu handlo­wego pod firmą „Natanson i S y n o w i e " i zajmował się odtąd prawie całkowicie sprawami f inansowemi ; ostatnim jego artykułem w kwestyi chemicznej był „Głos na konferencyi rolniczej o nawozach sztucz­n y c h " wydany w roku 1874.

Z zakresu społecznej działalności Natansona na pierwszym planie postawić należy jego współudział w założeniu M u z e u m Przemysłu i Rolnictwa i Kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem imienia D-ra med. Józefa M i a n o w s k i e g o ; jej też testamentem 30000 rb. przekazał „na następujący cel użyteczności publ iczne j : co cztery lata mają być udzielane z procentów od powyższej sumy, dwie nagrody za dwie największej wartości prace naukowe w ciągu ostatnich lat czte­rech przez mieszkańców Królestwa Polskiego, w Królestwie urodzo­nych, dokonane i w języku polskim drukiem ogłoszone. Jedna z tych nagród przeznaczoną być ma za najlepszą pracę w zakresie nauk ści­słych, a druga za takąż pracę w zakresie nauk społecznych, historycz­nych lub tym p o d o b n y c h " . 1 )

Zmarł w Warszawie d. 14 Września 1884 r.

') Wyjątek z testamentu, Wszechświat 1888, 159.

Erazm Langer. Urodził się w roku 1839 w Krakowie . Rodzice jego wraz

/. nim przybyl i za pasportem emigracyjnym w roku 1843 do Warsza­w y ; po pięciu latach zapisano ich do ludności stałej. Ukończywszy nauki elementarne wstąpił Erazm Langer w roku 1848 do klasy pierw­szej G i m n a z y u m Realnego; skończył je celująco w roku 1856 i na zasadzie decyzyi Rady Administracyjnej z dnia 30 września tegoż roku, wyznaczono mu fundusz 150 rb. na rok jeden, aby „sposobił się w nauce chemii nie tylko teoretycznie, ale i praktycznie w tutejszych zakładach rządowych i prywatnych wedle udzielonej mu w tym wzglę­dzie i n s t r u k c y i " . Dnia 22 lutego 1858 r. minister oświecenia pozwolił korzystać Langerowi przez dwa lata ze stypendyum rządowego w i lo­ści 500 rb. rocznie na wyjazd za granicę. Polecono mu udać się do Heidelberga i opatrzono na drogę instrukcyą, którą dla jej oryginal ­ności podajemy dosłownie: l )

I N S T R U K C Y Ą D L A P - a E R A Z M A L A N G E R .

D l a upowszechnienia w kraju wiadomości chemicznych, ma­jących liczne zastosowanie, Kurator z decyzyi Wyższej wysyła P-a Langer na lat dwa do Heidelberga. gdzie znajdzie sposob­ność wyższego wykształcenia się w C h e m i i pod przewodnictwem znakomitego professora Bunsena.

Niezwłocznie więc kandydat uda się na miejsce przezna­czenia, gdzie oprócz kursu Chemi i uczęszczać będzie na wykład Mineralogi i , F i z y k i , F i z y o l o g i i roślinnej i zwierzęcej, które w d z i ­sie jszym poglądzie naukowym są, można powiedzieć, nieodzow-

') A k t a Sz. Gł., Osobiste Langera.

— 41 —

nie potrzebnemi dla chemika wyższego usposobienia. Chociaż wiadomości z tych nauk dla C h e m i i pomocniczych nie są już P - u Langer obce, jednak w wykładzie więcej ścisłym i obszer­niejszym znajdzie się wiele faktów, które w zastosowaniach Chemi i mogą mieć ważne znaczenie; do takich szczególniej po­liczyć należy obserwacye mikroskopowe nietylko w f izyologi i zwierzęcej i roślinnej, ale i w wielu badaniach chemicznych nad­zwyczaj ważne.

Wykład Chemi i professora Bunsen jest widocznie głównym przedmiotem, w którym kandydat najusilnej kształcić się będzie teoretycznie i praktycznie.

Z części teoretycznej odda się szczególnie Chemi i orga­nicznej, ta bowiem część ciągle się rozwija i kształci i potrze­buje biegłego przewodnika do nabycia właściwego poglądu sy­stematycznego na związki i liczne przemiany, jakich w składzie swoim doznaje. D l a tego wolą jest Kuratora, abyś Pan całego kursu Chemi i wysłuchał, szedł za radami professora Bunsen i obok tego nie zaniedbał bliżej poznać pojęcia teoretyczne i innych w tej części Chemi i organicznej pisarzy, mianowic ie : Gerhardta, L ieb icha .

Współcześnie z kształceniem się w Chemi i teoretycznej, Kurator poleca szczególniej zajęcie się praktyczną wprawą w la-boratoryum, ponieważ wysłanie kandydatów do dalszego kształ­cenia się w Chemi i głównie ma na celu podanie im sposobności nabycia wprawy w użycie narzędzi i metod, jakiemi dzisiaj Chemicy przychodzą do otrzymania rezultatów, prowadzących do rozwiązania zagadnień, przez pojęcia teoretyczne postawionych albo nawzajem mających je utwierdzić lub sprostować. D l a tego na prace laboratoryjne poświęcisz Pan największą część czasu, będziesz się starał szczerze niemi zająć, będziesz się starał chęt­ną i gorliwą pracą zwrócić na siebie uwagę professora Bunsena i zjednać jego życzliwość, ażeby pozwolił Panu ciągle w labora-toryum pracować pod swoim kierunkiem. Kurator nie przepisuje Panu drogi jaką masz postępować, lecz zostawia to stopniowa­niu , które professor Bunsen wskaże. Wszelako poleca spełnienie następujących warunków:

— 42 —

W przypuszczeniu, że Pan jesteś więcej wprawiony w ma-nipulacye Chemi i nieorganicznej, żąda nabycia wprawy w do­świadczenia eudyometryczne, oznaczenia ilości ciał za pomocą roztworów mianowanych (solutions titres) i rozbiory wód mine­ralnych. Powtórzysz Pan także niektóre analizy minerałów, dla poznania metod oznaczenia pierwiastków trudnych do rozdziela­nia. Z Chemi i organicznej masz Pan obowiązek nabycia zręcz­ności w wykonaniu analizy elementarnej według metody L i e b i g a i Dumasa, w oznaczeniu azotu sposobem Warrentrappa i W i l l a tudzież Dumasa, poznać sposoby oznaczenia siarki i fosforu w związkach nazwanych proteinowemi.

N i e zaniechasz Pan powtórzyć doświadczenia z K a k o d y l e m i jego związkami, w których najwłaściwszym przewodnikiem i doradcą będzie professor Bunsen, on je bowiem odkrył i zbadał.

W dalszym ciągu pracy zajmiesz się Pan analizą bliższą materyi organicznych, dla poznania metod używanych do roz­dzielania ich pierwiastków n p . : ziarn zbożowych, kory chinowej, mleka, k r w i , żółci, produktów destylacyi suchej i t. d.

Kurator wysyłając Pana za granicę ma przekonanie, że z zamiłowaniem będziesz pracował w obranym przedmiocie i sądzi że się nie myl i w wyborze, jednak poleca abyś Pan usprawied­liwiał rapportami, co każdy semestr przesyłanemi, na jakie kursą uczęszczasz, jakiemi zajmujesz się pracami laboratoryjnemi; obok tego zobowiązuje Pana do składania świadectw Professorów o postępie w naukach przez nich wykładanych, jako dowody, że Rząd podając Panu sposobność do kształcenia się za granicą może być pewnym, że zamiary jego dla dobra kraju i nauki zostaną osiągnięte. Muchanow.

Z a granicą przebył Langer cztery lata: trzy w Heidelbergu, i po pół roku w Getyndze i W i e d n i u . Za powrotem do kraju, dzięki po­parciu Natansona l) uzyskał miejsce preparatora przy katedrze chemii w Szkole Głównej z płacą roczną 450 rubl i . Objął obowiązki z dniem 1 października 1862 r . 2 ) Pracę miał nie małą, gdyż oprócz przygoto-

') Protokóły Rady Wydz. Mat.-Fiz. 3) Akta osobiste Langera.

— 43 —

wywania doświadczeń do wykładów, prowadził ćwiczenia chemiczne, które zostawały pod nominalnem kierownictwem wykładających naj­przód Natansona, później Wawnikiewicza. Dnia 13 marca 1865 roku otrzymał stopień doktora f i lozof i i na uniwersytecie w H e i d e l b e r g u . ' i Rada Wydziału Matematyczno-Fizycznego dwukrotnie fdnia 17 listopada 1865 r. i 18 października 1866 r.) przedkładała władzy wyższej ży­czenie swe o mianowanie Langera adjunktem. Wskutek pierwszego przedstawienia nadano mu tytuł docenta, w rok b l izko po drugiem przedstawieniu (24 listopada 1867 r.) mianowano go nareszcie ad­junktem chemii z płacą 700 rb. rocznie. Stosownie do ustawy obo­wiązany był wygłosić dwie prelekcye: jedną na temat dowolnie przez siebie obrany, drugą na temat zadany przez Wydział. Pierwszą pre­lekcye na swój temat pod tytułem „Cyan i jego związki" miał dnia 31 stycznia 1868 r. od godziny 11-ej do 12-ej. Drugą „O najnow­szych sposobach badania trucizn w ogranizmie l u d z k i m " wygłosił znacznie później. Wstępne te wykłady były tylko zwykłą formalnością, ponieważ już od drugiego półrocza 1865/6 r. wykładał Langer chemię organiczną. "-') W ostatnim dopiero roku istnienia Szkoły Głównej po­lecono mu wykładać chemię mineralną po 6 godzin tygodniowo dla studentów pierwszego kursu. Sumienne spełnianie obowiązków prepa­ratora i wykładającego zjednało mu sympatię uczniów i kolegów. T o też, gdy na wniosek Dziekana Wydzia łu , 3 ) którego z dwóch adjunktów chemii (Wawnikiewicza i Langera) przedstawić do zatwierdzenia władzy na profesora nadzwyczajnego, to Rada Wydziału sześcioma głosami przeciwko dwom, a Rada Ogólna dziesięcioma przeciwko jednemu, oświadczyła się za Langerem.l) Na taką decyzyę wpłynęła zdaje się krytyka analizy meteorytu Pułtuskiego, wykonanej przez Wawnikie­wicza. Nominacya na p. o. profesora nadzwyczajnego chemii z płacą 1000 rb. rocznie nadeszła 14 września 1868 r.

Z przekształceniem Szkoły na uniwersytet pozostawiono Langera na zajmowanem stanowisku pod warunkiem zdobycia stopnia magistra. G d y w roku 1870 zaczął wykładać po rosyjsku udzielono mu całej pensyi etatem oznaczonej to jest 2000 rb. Ponieważ w oznaczonym

') A k t a osobiste Langera. ») patrz rozkłady tygodniowe na stronicach końcowych. ') dnia 7 lipca 1868 r.

— 44 —

czasie wymaganego stopnia naukowego nie uzyskał, dnia 25 sierpnia 1872 r. został uwolniony.

W ostatnich latach profesury zajęły bliżej Langera z jawiska ele­ktrol izy. Ogłoszone po rosyjsku w oddzielnej broszurze i w „Zbiorze prac laboratoryum chemicznego Ces. Warsz. U n i w . (1870 — 1876 r . ) " , wydanym przez prof. A. Popowa, r) badania w tym przedmiocie, no­szą tytuł: „O elektrolizie pewnych związków o r g a n i c z n y c h " . 2 ) His to­ryczna część tej pracy jest opisana sumiennie i dobrze wyłożona, część doświadczalną stanowią powtórzenia z pewną zmianą warunków odpowiednich badań Kekulego, Kolbego i innych. Z a materyał do elektrolizy służyły Langerowi najniższe kwasy organiczne jedno i dwu-zasadowe, ich sole amonowe, kwas hippurowy i p ikrynowy, alkohol etylowy i t. p. W badaniach tych brali udział studenci : J. J. Bogu-ski, Wl. Leppert i Br. Znatowicz. Rezultaty pracy, prowadzonej pod względem techniki doświadczeń w warunkach niekorzystnych były bardzo nikłe : nie wniosły prawie nic nowego do historyi elektrolizy. T o też przedstawione prywatnie prof. Butlerowowi, jako rozprawa ma­gisterska, aprobaty jego nie uzyskały. Langerowi, doskonałemu znawcy analizy gazowej, brakowało nieco wprawy w stosunku do badań związków organicznych.

Istotną zasługą Langera, oprócz oczywiście dobrych na poziomie ówczesnych wymagań nauki prowadzonych wykładów, było przyswo­jenie nadzwyczaj ubogiej polskiej literaturze chemicznej dzieła Karola Schorlemmera „Wykład chemii organicznej czyl i chemii związków węgla". Trafnie ocenił ten podręcznik, spostrzegając w nim jasny i dokładny sposób wyłożenia, umiejętnie dobrany materyał, przedsta­wiający cały obszar ówczesnej chemii organicznej, a zawarty w nie­wielkie j stosunkowo objętości. To też dzieło studentom Józefowi Jerzemu Boguskiemu i Bronisławowi Znatowiczowi do przetłumaczenia zalecił, „przyjmując na siebie czuwanie nad wiernem oddaniem myśli autora, a także dokładnością i jednostajnością t e r m i n o l o g i i " . s ) Pracę rozpoczęto w 1870 roku, a po czterech latach dzieło to, wydane na-1

') „CóopHHKb paóoTi. xnMimecKOH ;ia6oparapin M . B. Y . (1870 — 1876 r . ) , H3flaHHbin npocf). A r ionoBbiMi . " . Bapmarja 1876.

'') , ,06i, 9JicKTpo^ii3t HtKOTophixij opraHimecKHXb coejumeHitl". *) Przedmowa.

— 45 —

kładem Gebethnera i Wolffa ukazało się w handlu księgarskim. Jak tłó-macze, tak i redaktor wywiązali się ze swych obowiązków bez zarzutu : pierwsi, dając rzecz ładnym językiem polskim napisaną, drugi , utrwa­lając nadal terminologię przez Natansona przyjętą.

P o opuszczeniu Uniwersytetu otrzymał Langer posadę w cukrowni Natansonów w Ostrowach. Tam też zmarł w roku 1877.

Roman Wawnikiewicz. Urodził się w Warszawie dnia 1 lutego 1838 r. Wykształcenie

średnie otrzymał w G i m n a z y u m Realnem, po ukończeniu którego w roku 1857 rok jeden pozostawał w Warszawie, pracując w laboratoryum chemicznem tegoż G i m n a z y u m . W następnem roku wyjechał, jako stypendysta rządowy, za granicę w celu wykształcenia się w chemii . N a obczyźnie pozostawał aż do roku 1864, uczęszczając na wykłady uniwersyteckie w Heidelbergu, Getyndze i Tybindze i pracując pod kierunkiem Bunsena, Wóhlera i Streckera. Dnia 28 czerwca 1864 r. „examine rigoroso insigni cum laude superato" otrzymał na uniwersy­tecie Heidelberskim stopień doktora f i l o z o f i i . l )

Za powrotem do kraju reskryptem K o m i s y i Rządowej Oświecenia Publ icznego z dnia 1 listopada 1864 r. mianowany został p. o. ad-junkta w Szkole Głównej. Wykładał chemię analityczną i chemię mineralną.-) Z chemii analitycznej w dwugodzinnym kursie „po obznajmieniu słuchaczów teoretycznie i praktycznie ze wszystk iemi najczęściej w naturze spotykanemi pierwiastkami, co do własności chemicznych samych pierwiastków i ich związków, jakiemi chemia analityczna posługuje się w celu wykrycia i rozdzielenia, pokazane było rozdzielenie ciał na gruppy za pomocą odczynników głównych, a następnie różne metody rozdziału samych g r u p p ; wszystko to po­pierane analizami w czasie samych prelekcyi d o k o n a n e i n i " . 3 ) Prowa­dził również po jednej godzinie tygodniowo repetitorium części wyło­żonych, gdzie studenci kwestye postawione sami teoretycznie i prak­tycznie rozstrzygal i .

') A k t a S z . Gł . Jv« 16, Osobiste W a w n i k i e w i c z a . 2 ) patrz rozkłady tygodniowe na stronicach końcowych. 3) A k t a Sz . Gł. ,N& 70, Raportów i sprawozdań rocznych.

— 47 —

P o wyjściu ze Szkoły Głównej profesora Natansona, Wawnikiewicz przez czas pewien sam jeden ponosił podwójny ciężar obowiązków, gdyż obok wykładu kierować musiał pracami studentów, należących do dwóch wydziałów. Kierownik iem pracowni był w latach 1866 — 1868. Sam w tych czasach zajmował się przeważnie rozbiorami prze­różnych materyałów, jak np. wody mineralnej z Solca, z Olksniany, wody Wiślanej, węgla kostnego, cukru, buraków cukrowych, octów, mąki pszennej i t. p . l ) W roku 1868 opublikował analizę słynnego aerolitu Puł tusk iego . 2 ) Podczas jego zarządu przybyło pracowni ki lka nowych instrumentów; w dbałości swojej o szczupłe fundusze labora­toryjne opracował dla studentów-praktykantów, przepisy dzięki którym, choć ich nawet w całej rozciągłości nie stosowano, koszt prowadzenia ćwiczeń został zmniejszony.

D o końca istnienia Szkoły Głównej pozostawał na stanowisku adjunkta; z chwilą zamiany na uniwersytet mianowano go od dnia 1 sierpnia 1869 r. (reskrypt z dnia 4 października tegoż roku 3) p. o. docenta na katedrze chemii technicznej z płacą 700 rb. G d y z bie­giem czasu zmienił język wykładowy, otrzymał w maju roku następ­nego całą pensyę etatem oznaczoną, to jest 1200 rb. W czasie waka­cyjnym tegoż roku zwiedził w Petersburgu Wystawę Przemysłową; przywiózł do uniwersytetu sporo ładnych okazów, zwłaszcza soli k u ­chennej i zdał wydziałowi piśmienne sprawozdanie w języku rosyjskim „O soli kuchennej na Wszechrosyjskiej Wystawie Przemysłowej w Pe­tersburgu 1870 r. *) Sprawozdanie to oceniał Popów, profesor chemii .

') W y k a z Sz . Gł . Jfe 9 str. 37. '-') Aerol i t ten, jak wiadomo, spadł d. 30 stycznia 1868 r. w okolicach

Pułtuska. Dzięki ogłoszonemu w gazetach przez rektora w e z w a n i u , przesłano Szkole Głównej kilkadziesiąt kawałków tego bo l idu . Sporą liczbę kawałków ra­zem z napisaną przez W a w n i k i e w i c z a , a wydaną przez Szkołę broszurą francuską „Notice sur la meteoritc tombee le 30 Janvier 1868 aux environs de la vi l le Puł ­tusk" i mapką miejscowości rozesłano wyższym ucze ln iom polsk im, rosy jskim i z a g r a n i c z n y m , instytucyom n a u k o w y m , muzeom i niektórym u c z o n y m . W i e l u z obdarowanych czuło się w obowiązku złożyć Szkole Głównej piśmiennie swe podziękowanie (Senat u n i w . Wrocławskiego, Kirchhof , W ó h l e r , Bunsen i inni — A k t a Sz . Gł. Jft 38, Korrespondencyi rozmaitej).

: l) A k t a Sz. Gł . M> 16, osobiste W a w n i k i e w i c z a . 4 ) O noisapeHHOH C O J I H Ha BeepoccincKOti MaHy^aKTypHOił Bb icra iwb BI>

f leTepóyprt 1870 r .

— 48 —

W maju 1872 r. wysłano go w charakterze delegata uniwersytetu Warszawskiego na Wystawę Politechniczną do M o s k w y .

W tym samym roku dnia 22 sierpnia wystosował prośbę o do­puszczeniu go do składania egzaminów magisterskich. Nie wiedział wówczas niestety, że rozporządzenie o uwolnieniu go z docentury w uniwersytecie zostało już na k i lka dni wcześniej (11 sierpnia) przez kuratora podpisane. Zakomunikowano mu je dopiero 1 grudnia ; z dniem tym usunął się oczywiście od obowiązków w uniwersytecie Warszawskim.

W roku l ) 1873 powołany został na profesora chemii i techno­logi i chemicznej w Wyższej Szkole rolniczej w Dublanach. W roku 1875 mianowany docentem technologii chemicznej, a w 1878 docen­tem etatowym chemii rolniczej Szkoły politechnicznej we L w o w i e . W roku 1881 mianowany kierownikiem kursu gorzelniczego, a w 1890 kierownikiem Krajowej Szkoły gorzelniczej w Dublanach. W r. 1895 nadał mu Wydział krajowy tytuł i charakter dyrektora Szkoły gorzel­niczej w Dublanach.

W niższej Szkole rolniczej wykładał od roku 1874 nauki p r z y ­rodnicze, podobnież na kursie melioracyjnym we L w o w i e . Na kursie dla organów skarbowych we L w o w i e wykładał od roku 1892 gorzel-nictwo. W roku 1873 mianowało go ministerstwo oświaty członkiem K o m i s y i egzaminacyjnej dla II-go egzaminu państwowego przy P o l i ­technice lwowskie j dla technologii i chemii rolniczej . W roku 1890 mianowany przez ministra finansów członkiem K o m i s y i egzaminacyjnej przy ministerstwie skarbu w W i e d n i u dla wyższych organów technicz­nych kontrolnych. W roku 1892 mianowany członkiem K o m i s y i egzaminacyjnej dla kandydatów na nauczycieli niższych szkół rolniczych z językiem wykładowym polskim (w Dublanach) . W latach 1884 — 86 zastępował dyrektora krajowych Szkół Roln iczych w Dublanach.

W roku 1872 Towarzystwo farmaceutyczne warszawskie, a w ro­ku 1889 Towarzystwo gorzelników polskich mianowało go członkiem honorowym. Jest członkiem lwowskiego oddziału Towarzystwa gospo­darskiego gal icyjskiego. Odbywał liczne podróże naukowe po kraju, Niemczech, A n g l i i i Rosy i , w roku 1894 był członkiem Komitetu

') Szkoły i zakłady krajowe w Dublanach , Lwów 1897 r.

— 49 —

Powszechnej wystawy krajowej we L w o w i e . Jako rzeczoznawca w spra­wach przemysłu krajowego brał udział w komisyach i komitetach sę­dziów przy wystawach. Obecnie, jako emeryt stale mieszka we L w o w i e .

Ogłosił drukiem: „Nowa acidimetryczna metoda" (w jęz . niem.) — Lieb igs Annalen I S u p p . ; „Heidelberskie żelazo meteoryczne" (w jęz. niem.) — L i e b i g s Annalen 1863 ; „Rozbiór jakościowy w o d y mineralnej z O b c n i a n y " — G a z . Lekarska 1868 JNs 2 8 ; „Woda mineralna słono-siarczano-alkaliczna Solecka, jej własności f izyczne i skład chemiczny" , Warszawa 1 8 6 9 — G e z e t a Lekarska j\l»Aś 45, 47, 4 9 ; „Meteoryt puł­tusk i " (w jęz. f ranc) , Warszawa 1869; „Nowa metoda ilościowego ozna­czania kwasu borowego" (w jęz. ros.), M o s k w a 1869, Prace II-go zjazdu przyrodników Rosyjskich, część 1, str. 1 3 5 ; „O soli kuchennej na wystawie rosyjskiej w Petersburgu" (w jęz. r o s . ) , — Rocznik uni­wersytecki Warszawski 1870. Oprócz wymienionych drobniejsze roz­prawy w różnych czasopismach umieszczane.

i

Materyłły do Hist. Sz. Ol. Warsz. 4

Władysław Dudrewicz. Urodzony dnia 17 listopada 1835 r. w Warszawie. Dnia 10 wrze­

śnia 1845 roku wstąpił do drugiej klasy 2-go g imnazyum warszaw­skiego. Po ukończeniu czterech klas przeniósł się w roku 1848 do G i m n a z y u m Realnego. W roku 1852 ukończył celująco kurs nauk przepisany dla G i m n a z y u m Realnego w oddziale chemicznym. Po wy­słuchaniu dwuletniego kursu nauk w Warszawskiej Szkole Farmace­utycznej i po zdaniu całokursowego egzaminu, gdzie „udowodnił usposobienie celujące", uzyskał d. 13 kwietnia 1858 r. od Rady Le­karskiej Królestwa Polsk iego stopień prowizora farmacyi cum eximia laude. Tegoż roku w dniu 5 października, po odbyc iu prawem prze­pisanego egzaminu, otrzymał stopień magistra farmacyi. Wyjeżdża na­stępnie dla specyalnych studyów chemicznych zagranicę. Przebywa przeważnie w Paryżu.

Dnia 24 sierpnia 1860 r. Kurator O . N . W . mianował Dudre-wicza, na miejsce Konrada Brandla, czasowo pełniącym obowiązki nauczyciela chemii ogólnej w Instytucie Roln iczym w Marymoncie z pła­cą rb. 300 rocznie; jednocześnie polecono mu wykładać i chemię rol ­niczą za wynagrodzeniem rb. 300. Już w grudniu tegoż roku pod­wyższono mu płacę na 750 rb. P o złożeniu przysięgi i podpisaniu deklaracyi ') dla stanu nauczycielskiego naówczas obowiązującej, roz-

') Ja niżej podpisany Władysław D u d r e w i c z mając z dozwolenia Z w i e r z c h ­ności powierzony obowiązek Nauczycie la , przyrzekani sumiennie wykonywać bez­warunkowo wszelkie postanowienia i przepisy przez Rząd wydane i jakie póź­niej wydane być mogą, tak pod względem Nauczyc ie l i i dawania nauk, jak pod względem prowadzenia uczniów i edukacyjnych zakładów, niemniej wszelkie urządzenia dotyczące się publicznego i domowego w y c h o w a n i a młodzieży. P r z y -

— 51 —

począł Dudrewicz z dniem 1 sierpnia wykłady chemii . Z chwilą z w i ­nięcia uczelni w Marymoncie , a otwarcia Instytutu Poli technicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach w i d z i m y Dudrewicza na stanowisku pełniącego obowiązki profesora chemii ogólnej i agronomicznej (no-minacya z dnia 1 października 1862 r . ) . W ki lka miesięcy potem (2 stycznia 1863 r.|, K o m i s y a W . R. i O . P . wezwała go, obok speł­nianych już obowiązków, na nauczyciela chemii w klasie przygoto­wawczej do Instytutu z płacą 200 rb. rocznie.

G d y w w y n i k u wypadków 1863 r. Instytut Puławski czasowo zam­knięto, a w funkcyonującej Szkole Głównej Warszawskiej dawał się odczuwać brak profesorów chemików, K o m i s y a W . R. i O . P . reskryp­tem z dnia 16 marca 1864 r. delegowała Dudrewicza do wykładu chemii w tej uczelni , przyznając mu prerogatywy takie, jakich uży­wali profesorowie nadzwyczajni Szkoły Głównej.

Pięcioletni okres przebywania Dudrewicza w Szkole Głównej przyniósł znaczną korzyść tej uczelni ; dla niego samego był to okres ciężkiej i mozolnej pracy. wykładania różnych działów c h e m i i 1 ) , w s k u ­tek choroby czy urlopu właściwych wykładających, lub zupełnego ich w danej chwi l i braku. W roku 1864/5 w pierwszem półroczu w y ­kładał chemię mineralną, w drugiem prowadził ćwiczenia w pracowni. W letnim półroczu następnego roku akademickiego wykłada chemię analityczną. W początkach 1866/7 roku podejmuje się zastępować profesora technologii Juljana lir. Łubieńskiego, i wykłada w ciągu dwóch lat kurs cukrownictwa i gorzelnictwa, -) prowadząc jednocześnie w roku 1866/7 kurs teoryi chemii , a w roku następnym kurs chemii rolniczej . W lipcu 1866 r. K . R. W . R. i O . P . deleguje go „do miasta Łodzi dla dozorowania budowy trzonów laboratoryjnych, rozpo­czętej w gmachu przeznaczonym na pomieszczenie Instytutu Pol i tech­nicznego, oraz dla attentowania przy odbiorze i expedycyi przedmiotów dla instytutu nabytych, tak z kraju, jak i z zagranicy nadchodzących." 3 )

rzekam ulegać właściwym Władzom; w uczeniu zaś i dozorze poruczonych mi uczniów, wypełniać troskl iwie i ściśle przywiązane do tego powołania p o w i n ­ności. Zaręczam, iż w wykładaniu nauk używać będę jedynie książek przez

') patrz rozkłady tygodniowe na stronicach końcowych. '•') A k t a Sz . Gł . N? 56, osobiste Łubieńskiego. J ) A k t a Inst. Puław. ,V> 226, osobiste Dudrewicza .

— 52 —

Myśl stałego zamieszkania w Warszawie na stanowisku profesora

Szkoły Głównej uśmiechała się Dudrewiczowi; dał on tej myśli wyraz ,

składając w dniu 30 maja 1866 r. na ręce Rady Wydziału Matema­

tyczno-Fizycznego p r o ś b ę l ) o stałe umieszczenie go przy Szkole

Głównej. Władza wyższa prośby tej nie uwzględniła. P o zamianie

Szkoły na Uniwersytet i otwarciu Instytutu agronomicznego w Puła­

wach z rosyjskim językiem wykładowym wrócił tam Dudrewicz z po­

wrotem w charakterze pełniącego obowiązki profesora na katedrze

Władzę Edukacyjną wskazanych i d o z w o l o n y c h , trzymając się tegoż samego prawidła w dawaniu uczniom książek do czytania, tłumaczenia, lub robienia w y ­ciągów. W razie g d y b y zaszła potrzeba, w celach wyżej wyrażonych użyć książki oddzielnemi przepisami nieobjętej , takowej nie wprzód użyję, aż za otrzy-manem poprzednio zezwoleniem właściwej zwierzchności szkolnej .

Równie przyrzekam i za szczególny sumienia mego przyjmuję obowiązek, nie dozwalać uczniom m o i m czytać gorszących i nie moralnych pism, takowych sam ani ustnie, ani piśmiennie przedstawiać i najpilniej przestrzegać, aby tak szkodl iwe książki, pisma, lub i n n y m j a k i m k o l w i e k sposobem wydane wyobraże­nia, wiadomości ich nie dochodziły. Dlatego n ie , będę ani rozumowaniem, ani rozbiorem, ani opowiadaniem dotykał re l ig i i , obrządków kościelnych, obyczajów i praw tutejszego Państwa. N i e będę w młodzieży nauce i dozorowi memu po­wierzonej w żadnym względzie osłabiał zasad moralności, re l ig i i , wyznań, m i ­łości dla rodziców i N a u c z y c i e l i , uległości i uszanowania dla Władz i postano­wień rządowych oraz przywiązania do Tronu, owszem wszelk iego dołożę starania, abym te zasady w sercach młodzieży utwierdził i ugruntował. D a l e k i m będę od udzielania dzieciom s z k o d l i w y c h i z g u b n y c h wyobrażeń l iberal izmu lub jakich­ko lwiek zasad tajnych towarzystw.

Nadto nie będę nakłaniał uczniów do przy jmowania obcych zwyczajów i obyczajów, do zamiłowania czegobądź cudzoziemskiego, ani ich nauczał czego­kolwiek przeciwnego postanowieniom lub korzyściom Rossyjskiego Tronu i Rządu.

Słowem obowiązuję się i uroczyście przyrzekam to t y l k o powierzonej mi młodzieży i w takim duchu przedstawiać i wykładać, co Rząd przepisał, wska­zał i dozwolił.

W p r z e c i w n y m razie poddaje się jako działający przeciw zamiarom i p o ­stanowieniom rządowym najsurowszej odpowiedzialności za pol i tyczne wykrocze ­nia przepisanej.

w Marymoncie, dnia 16/28 Sierpnia 1860 roku.

Władysław Dudrewicz.

( A k t a Instytutu Puławskiego Jfc 226; osobiste Dudrewicza) .

') Protokóły Rady W y d z . M a t . - F i z .

— 53 —

chemii ogólnej i analitycznej (nominacya z dnia 12 września 1869 r.) z płacą 2000 rb. rocznie. W rok potem Rada wykładających wybrała go na członka zarządu Instytutu na okres dwuletni .

Dnia 17 marca 1872 roku po ki lkodniowej zaledwie chorobie przeniósł się do wieczności. Zgasły w sile męskiego w i e k u , zdolny i pracowity ten człowiek pozostawił w gronie swych kolegów i ucz­niów pamięć życzliwą. Z wydawnictw polskich zasilał piórem swem „Encyklopedyę Rolniczą", pisywał również artykuły fachowe do czaso­pism zagranicznych, zwłaszcza francuskich. W roku 1866 wygłosił w Warszawie na korzyść biednych studentów trzy o d c z y t y 1 ) „O po­karmach" .

•) Akta Sz. Gł. J\» 106. Wykładów publicznych.

Napoleon Milicer.

G d y w roku 1867 Erazm Langer został mianowany adjunktem, miejsce preparatora przy katedrze chemii objął po nim wychowaniec Szkoły Głównej Napoleon Milicer, urodzony w Warszawie d. 19 paź­dziernika 1842 roku. Wykształcenie średnie otrzymał w G i m n a z y u m Realnem, gdzie nabrał zamiłowania do nauk przyrodniczych, a spe-cyalnie do chemii i f i z y k i . P o ukończeniu szkoły średniej wyjeżdża w roku 1862 na dalsze studya za granicę, do Heidelberga. Pracuje tam pod kierunkiem znakomitych profesorów i badaczów Bunsena i Kirchhofa. Dzięki swym wybi tnym zdolnościom i pracowitości bardzo prędko zwraca na siebie ich uwagę, zyskuje zaufanie i przyjaźń na długie lata.

W następnym roku gorąca miłość o jczyzny zniewala go do po­rzucenia tak świetnie rozpoczętych studyów uniwersyteckich i powrotu do kraju. T u staje w szeregach powstańców partyi Langiewicza. C u d e m prawie unika śmierci; po paromiesięcznem więzieniu w cyta­deli Warszawskiej odzyskuje wolność i zapisuje się w poczet słucha­czów przyrody Szkoły Głównej. Ze wstąpieniem Milicera do pracowni chemicznej rozpoczyna się w niej za jego przyczyną większa spoistość duchowa pracowników, żywsza wymiana myśli, szybsza i owocniejsza praca. Jego samego zajmuje temat: „O ogólnych metodach syntezy w chemii organicznej" . Z a rozprawę na ten temat napisaną uzyskuje , po zdaniu obowiązujących egzaminów, stopień Magistra nauk przyro­dzonych. W dniu 14 grudnia 1867 r o k u 1 ) zostaje mianowany prepa­ratorem przy katedrze chemii . Prowadzi zatem dalej dzieło za czasów

') A k t a Sz. Qł. , osobiste Mil icera .

— 55 —

studenckich rozpoczęte, ulepszając program ćwiczeń laboratoryjnych za pomocą pewnych dopełnień: rozwija metody analizy związków węgla i organizuje, dzięki wiadomościom nabytym w Heidelbergu, badania spektroskopowe.

P o zamianie Szkoły na Uniwersytet usunął się (d. 20 marca 1870 r.) Milicer z zajmowanego stanowiska. Około dwóch lat praco­wał w założonej w Targówku pod Warszawą wspólnie z J. Leskim, L. Szellerem i R. Brukiem pracowni chemiczno-technicznej, połączo­nej z fabryczką atramentów i specyfików. G d y spółka się rozpadła otworzył Milicer pracownię analityczną w Warszawie. Początkowo mieściła się ona przy aptece Schmidta na rogu ulic Berga i M a z o ­wieckiej , następnie przy ul . Marszałkowskiej obok u l . Ś-to K r z y s k i e j , a nakoniec przy u l . Miodowej N r . 4. W roku 1876 przeszła ta pra­cownia na własność M u z e u m Przemysłu i Rolnictwa, a Milicer został jej k ierownikiem, nie porzucając zaczętej już wcześniej pracy nauczy­cielskiej . P r z e z szereg lat dawał lekcye prywatne i był nauczycielem chemii w męskich zakładach naukowych Łopuskiego, Pankiewicza, Babińskiego i w Szkole handlowej imienia Kronenberga. Gruntowne wykształcenie ogólne, głęboka znajomość swego przedmiotu, a przede-wszystkiem niezrównany talent krasomówczy i nadzwyczajna biegłość w wykonywaniu doświadczeń — oto zalety Milicera jako pedagoga i prelegenta. W charakterze tego ostatniego występował często, w y ­głaszając przeważnie na cele dobroczynne świetne mniej lub więcej popularne odczyty z dz iedziny chemii . ') Z mównicy w Sali M u z e u m Przemysłu i Rolnictwa, Resursy Obywatelskiej i niewielu innych przed trzydziestu laty istniejących stowarzyszeń znała Milicera Warszawa, a żywe słowo jego, jednego z pierwszych, co w y n i k i nauk chemicznych szerokiemu ogółowi wykładali, stanowiło dla wie lu zachętę do gruntow-niejszego zapoznania się z wiedzą przyrodniczą.

Jako kierownik laboratoryum chemicznego M u z e u m Przemysłu i Rolnictwa pracował nieustannie aż do śmierci. Z udziałem k i l k u młodych chemików dokonał olbrzymiej wprost l iczby najróżnorodniej-szych rozbiorów chemicznych. Z notat przez niego zrobionych, za-

') Sprawozdania i streszczenia z wie lu odczytów Milicera znaleźć można we „Wszechświecie" .

— 56 —

wartych w kilkudziesięciu zeszytach, przechowywanych obecnie w wy­żej wymienionej p r a c o w n i , 1 ) wyraźnie widać sumienność wykonania, dużą ścisłość i umiejętność w wyborze metody analizy zależnie od badanego materyału. Setki tytułów rozbiorów i ocen produktów mine­ralnych, spożywczych, rolniczych, mnóstwo ekspertyz sądowych, ty­siące cyfr z nadzwyczaj skąpymi dopiskami stanowią treść notatek Milicera. Dziś są to już rzeczy prawie bez wartości, g d y b y jednak zostały były przez ich autora usystematyzowane, opracowane i wydane, to nie tylko wniosłyby dużą ilość materyału faktycznego z dziedziny ocen produkcyi przemysłowej i rolniczej, lecz, dzięki zmianom i ulep­szeniom w metodach przez autora dokonanym, byłyby cennym przy­czynkiem do rozwoju chemii sądowo-lekarskiej, a może nawet i anali­tycznej . Niestety, prawdopodobnie uciążliwa codzienna praca na chleb powszedni nie pozwalała Milicerowi ogłaszać swych prac i myśli drukiem.

Umysłem bystrym, wybitnemi zdolnościami i sercem gorącem wybiegał Milicer nad miarę powszednią; zły i zawistny los dał mu w wieku męskim samą tylko mierną szarzyznę; szedł on tą drogą bez skargi , nawet z pogodą i uśmiechem.

Zmarł w Warszawie d . 27 czerwca 1905 r.'-')

') a łaskawie m i do przejrzenia udzie lonych przez teraźniejszego k ierow­nika D-ra B . M i k l a s z e w s k i e g o .

•) Wiadomości powyższe zaczerpnięto z artykułów: B . Znatowicz „Mowa nad grobem Napoleona M i l i c e r a " Wszeświat 1905 ( X I V ) str. 417 — 419; J . J . B o g u s k i „Napoleon M i l i c e r " T y g o d n i k Ulustrowany 1905 str. 515 ; D r . Jan Bie­lecki „Działalność pracowni chemicznej M u z e u m Przemyślu i Rolnictwa 1906 - 1908" str. 4 — 7.

Julian hr. Łubieński.

Syn Henryka i Ireny z hr. Potockich urodził się d. 14 lutego 1827 r. w rodzinnym majątku G u z o w i e w powiecie Łowickim g u -bernii Warszawskie j .

Wykształcenie średnie odebrał w szkole Jezuitów w Szwajcaryi . 10 września 1846 r. wstąpił do Ecole Centrale des Arts et Manufac-tures w Paryżu na wydział technologii chemicznej. P o przesłuchaniu trzyletniego kursu, zdaniu egzaminów i przedstawieniu doskonałego projektu dyplomowego (plan cukrowni) otrzymał d. 13 lipca 1849 r. tytuł Inżyniera C h e m i k a . W czasie pobytu swego w Paryżu z zami­łowaniem oddawał się studyom architektonicznym; brał również czynny udział w rewolucyi 1848 roku w roli adjutanta generała Cavaignaca.

P o powrocie do kraju gospodarował w ciągu lat czterech we wsi swojej Śląskowie w Poznańskiem. W tym okresie czasu w y b u d o ­wał pierwszą w Księstwie cukrownię w Pudl iszkach , majątku swego teścia Józefa hr. Łubieńskiego. W roku 1854 okoliczności rodzinne zmusiły go do sprzedaży Śląskowa i przeniesienia się do Sieniawy na Ukrainie . T u według jego planów zbudowano ogromną na owe czasy i wzoro urządzoną cukrownię, którą zarządzał aż do chwi l i przejazdu do Puław.

D n i a 29 marca 1863 r. Rada Administracyjna Królestwa przezna­czyła Łubieńskiego na stanowisko pełniącego obowiązki inspektora działu naukowego Instytutu Poli technicznego i Rolniczo-Leśnego w P u ­ławach z płacą 1200 rb. rocznie. Na posadzie został zainstalowany d. 22 czerwca tegoż roku. Jako delegat K o m i s y i R. W . O . i O . P . jeździł w roku 1864 do Sejn w celu odrestaurowania kościoła kate­dralnego i seminaryum, a w rok potem za granicę dla zapoznania się z urządzeniami politechnik tamtejszych. W roku 1864 zdobył od To­warzystwa Zachęty Sztuk Pięknych premium konkursowe za projekt do budowy kościoła w Warszawie.

— 58 —

K o m i s y a R. W . O . i O . P . , nie bacząc na ogłoszony już kon­kurs, mianowała Łubieńskiego w d. 23 listopada 1865 r. pełniącym obo­wiązki profesora zwyczajnego na katedrze technologii w Szkole Głównej. T u wykładał on swój przedmiot dla studentów trzeciego i czwartego kursu oddziału nauk przyrodniczych po trzy godziny tygodniowo w ciągu dwóch półroczy . x ) Zewnętrzna forma jego wykładów nie odpowiadała głębokiej w i e d z y , jaką posiadał: brak płynności mowy, swady oratorskiej, błędy językowe i przestarzała terminologia nie po­zwalały ogółowi słuchaczów należycie ocenić treści prelekcyi .

W początkach letniego semestru 1876 roku wyjeżdża z rozpo­rządzenia Namiestnika Królestwa jako delegat rządowy na wystawę po­wszechną do Paryża. Przez rok cały nieobecności w wykładach chemii technicznej zastępuje go z powodzeniem Władysław Dudrewicz. Po powrocie z Paryża obejmuje Łubieński napowrót swoje wykłady.

Z zamianą Szkoły Głównej na Uniwersytet spadł Łubieński z etatu i został zal iczony w poczet nadetatowych urzędników War­szawskiego okręgu naukowego z płacą 750 rb. rocznie. Niebawem mianowano go komisarzem rządowym na wystawę przemysłową w Pe­tersburgu, dokąd też na czas dłuższy wyjechał. Pobyt nad Newą wpłynął nadzwyczaj niekorzystnie na jego zdrowie ; po powrocie do kraju zamierzał wprowadzić w czyn projekty swe natury przemysłowej, lecz rozwijająca się choroba nerwowa zmusiła go do wyjazdu za gra­nicę. Ostatnią jego pracą architektoniczną (1871 r.) był projekt kaplicy grobowej hr. Krasińskich w Opinogórze. Zmarł w Warszawie d . 23 maja 1873 roku.

Julian hr. Łubieński był osobistością wybitną, przynoszącą za­szczyt technice polskie j . Posiadał gruntowną naukę, zwłaszcza z za­kresu technologii chemicznej, obdarzony był przytem wrodzonym zmy­słem artystycznym w kierunku architektury. Człowiek wielkiej słodyczy charakteru, dobry w całem słowa znaczeniu, był szczerym przyjacielem młodzieży i jako inspektor szkoły politechnicznej mógł był oddać krajowi rzetelne u s ł u g i . 2 )

') patrz rozkłady tygodniowe na stronicach końcowych. 3) Przeważną ilość wiadomości o życiu J. hr. Łubieńskiego otrzymałem,

dzięki uprzejmości p. F. Kucharzewskiego, od p.p. D-ra F. Chłapowskiego i Inż. Józefa hr. Łubieńskiego.

OOO

PRACOWNIA CHEMICZNA.

Dzieje pracowni chemicznej Szkoły Głównej wiążą się z historya dawniejszych wyższych uczelni Królestwa. Bezpośrednio Szkoła Głów­na weszła w posiadanie laboratoryum chemicznego Akademi i M e d y k o -Chirurgicznej .

Już pod koniec roku 1856, w przewidywaniu zatwierdzenia usta­w y A k a d e m i i , a catem i otworzenia jej, Kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego, Muchanow, powziął myśl dźwignięcia oddzielnego gmachu dla pomieszczenia A k a d e m i i , któryby okazałością zewnętrzną i umiejętnem wewnętrznem urządzeniem mógł odpowiedzieć wsze lk im nowszym wymaganiom sztuki . W tym celu w grudniu jeszcze 1856 roku wysłał za granicę Radcę Budowniczego Orłowskiego, aby pod względem architektonicznym i technicznym wystudyował sposób urzą­dzenia pracowni chemicznych, gabinetów, amfiteatrów anatomicznych, f izyologicznych i innych zakładów naukowo-lekarskich. Orłowski zwie­dził w tym naukowym celu Kraków, Wiedeń, Wrocław, Ber l in , Pragę, Monachium, Paryż. Projek jednak wzniesienia takiego gmachu, przy u l . Marszałkowskiej, przedstawiony Namiestnikowi Królestwa d. 10 marca 1857 r. z powodu wielkiego kosztorysu zatwierdzenia nie uzyskał.

Skoro myśl dźwignięcia nowego gmachu nie mogła być urzeczy­wistniona, a zabudowania, w których mieścił się dawny Uniwersytet nie mogły być wówczas przez Akademię zajęte, zostawało jeszcze ki lka gmachów, jak tradycyą naukową, tak i zewnętrzną okazałością znakomitych, a na pomieszczenie A k a d e m i i stosownych. Z pomiędzy nich gmach, przed którym zasiadł sędziwy Kopernik , świątynia nauki i świadek l icznych prac w murach jego na oświatę narodu dokona-

— 62 —

nych, zwrócił na siebie uwagę wszystkich . T y m gmachem był pałac Staszica. W roku 1823 podług planów Corraziego wzniesiony i T o ­warzystwu Przyjaciół Nauk na odbywanie posiedzeń, pomieszczenie zbiorów i bibl ioteki darowany, a po roku 1832 przez urząd loteryi zajęty, wolą Namiestnika Królestwa z dnia 30 września 1857 roku na pomieszczenie Akademi i przekazany, wrócił znowu do pierwotnego swego przeznaczenia . x )

Projekt, stosownego do celów przeistoczenia gmachu, ułożony zo­stał przez ciało naukowe Akademi i , plan zaś przeformowania wygoto­wał budowniczy Orłowski; pracami kierował specyalny Komitet Restau­racyjny. Nie naruszając zewnętrznych kształtów gmachu, poczyniono w nim, uwzględniając wymagania nauki, głębokie zmiany wewnętrzne. Pracownia chemiczna została umieszczona na parterze w dwóch o d ­dzielnych lokalach i urządzona według ówczesnych wymagań; miejsc do pracy było w niej 24. D o dobrego urządzenia laboratoryum i za­opatrzenia go w przedmioty potrzebne najwięcej, bez wątpienia, przy­czynił się całem sercem oddany młodzieży i swej specyalności profe­sor chemii Teofil Lesiński. P o przedwczesnej w (dniu 16 listopada 1860 r.) śmierci jego, następcą w kierownictwie pracownią i wykładach chemii był Michał Trzebiecki, dawniejszy preparator.

Akademia Medyko-Chi rurg iczna odziedziczyła inwentarz laborato­ryjny po byłej Szkole farmaceutycznej. Dość skromne było to dzie­dzictwo, bo składało s i ę : ż )

z 1) narzędzi sztuk 382 wartości rs. 134 kop. 90

2) preparatów 2 „ „ 65 „ —

3) sprzętów 61 ,, „ 156 ,, 7

Ogółem zatem sztuk 445 wartości rs. 355 kop. 97

') Porównaj . P . Girsztowt „Rys historyczno-statystyczny Ces.-Król . Warsz . M e d . - C h i r . A k a d . str. 30 — 31. ( W y k a z S z . Gł . JV; 3).

*j P . Girsztowt . „Rys historyczno-statystyczny Ces.-Król. Warsz . Med. -C h i r . A k a d . str. 62. ( W y k a z Sz. G ł N° 3).

— 63 —

W okresie istnienia Akademi i , głównie dzięki zabiegom Lesiń-skiego i Trzebieckiego dobytek pracowni powiększył się znakomicie, zakupiono b o w i e m :

1) narzędzi i przyrządów sztuk 284 wartości rs. 1010 kop. 5 2) preparatów „ 1 45 „ 52 3) sprzętów „ 1769 . „ 1917 , 63 1 / ,

A więc ogółem sztuk 2054 wartości rs. 2973 kop. 20 x / 2

Tak zaopatrzona pracownia, wartująca 3329 rb. 17x/2 kop. , za­częła w październiku 1862 roku, pod kierunkiem profesora Natansona, służyć Szkole Głównej.

Jednocześnie z otwarciem Szkoły specyalnie wysadzony Komitet , kierujący restauracyą gmachów edukacyjnych, rozpoczął prace nad prze­budową Pałacu Kazimierowskiego, gmachu w dziedzińcu jego poło­żonym i dostawieniem łącznie z tym ostatnim w jednej l ini i pawilonu na pomieszczenie gabinetów i pracowni.

Pałac Kaz imierowski był letniem mieszkaniem Jana Kazimierza zniszczony przez Szwedów, został około połowy XVIII stulecia grun­townie przez budowniczego Polkowskiego odrestaurowany, a następnie za czasów Stanisława Augusta , po świeżem w guście włoskim odno­wieniu , mieścił w sobie szkołę kadetów; w 1816 roku było w nim L i c e u m , a w rok później i Uniwersytet.

Zostawiając na uboczu wiadomości co do przeróbki gmachu już istniejącego, zwróćmy uwagę naszą na budowę pawilonu, w którym do dziś dnia znajdują się pracownie chemiczne. Plany i kosztorys bu­dowli sporządził Sulimowski, budowniczy K o m i s y i Oświecenia; pod jego też bezpośrednim kierunkiem budowę wykonywano. Chociaż w domu tym miała być umieszczona pracownia chemiczna, to jednak do komitetu profesor chemii odrazu powołany nie został. Dopiero w połowie roku 1863, gdy budowla była już na ukończeniu i nad­szedł czas pomyśleć o jej wewnętrznem urządzeniu, po specyalnem w tern przedmiocie przedstawieniu wydziału, profesor Natanson wszedł do składu komitetu i dzięki swemu doświadczeniu, swej znajomości przedmiotu dał nie jedną cenną wskazówkę. W lutym 1864 roku w y ­działy matematyczno-fizyczny i lekarski, po wspólnem porozumieniu się, przesłały na ręce rektora opinie swoje, co do rozdziału lokali w nowym

— 64 —

i przebudowanym gmachu, uwzględniając odrazu pomieszczenie dla przyszłej, podówczas jeszcze nie istniejącej, pracowni chemii technicz­nej. P o d kierunkiem budowniczego Babińskiego i przy czynnym udzia­le właściwych profesorów niezbyt spiesznie prowadzono prace nad wewnętrznem urządzeniem gmachu tak, że był on całkowicie wykończony w r. 1865 i pomieszczone w nim zakłady funkcyonować zaczęły.

Dnia 28 listopada tegoż roku o godzinie 11-ej przed południem Witte, Dyrektor Główny K o m i s y i Oświecenia „dopełnił zdania pod dyspozycyę Szkoły Głównej nowo wybudowanego pawilonu laborato­ryjnego, oraz pomieszczonych w nim gabinetów. Ceremonia odbyła się w obecności rektora Mianowskiego, dziekanów: Le Bnin a i Baranow­skiego i właściwych profesorów, z których każdy, jak brzmiało tia dzień przedtem rozesłane rozporządzenie rektora, miał znajdować się w swojej pracowni. P o zwiedzeniu lokali sporządzono i podpisano protokół następujący:

Działo się w Warszawie dnia sze­snastego (dwudziestego ósmego) L i ­stopada tysiąc ośmset sześćdziesiątego piątego roku.

Dyrektor Główny Prezydujący K o m m i s s y i Rządowej Oświe­cenia Publ icznego w obecności Członków tejże K o m m i s s y i oraz Rektora i Członków Szkoły Głównej zwiedził nowo wyrestauro-wane gmachy w Dziedzińcu Kaz imierowskim od strony ogrodu i ulicy Oboźnej , a przeznaczone do użytku Szkoły Głównej na pracownie i gabinety tejże. P o dokonanym przeglądzie gmachów tych we wszystk ich szczegółach oddał je Dyrektor Główny w za­wiadywanie Rektora Szkoły Głównej i na tern czynność obecna ukończona i protokół jej zamknięty został.

Dyrektor Główny Prezydujący

K o m . R z . Ośw. P u b l i c z . Th. Witte.

Dyrektor Wydziału K o m . Rz . Ośw. P u b l . Michniewicz.

Vice -Dyrektor Wydziału K o m . R z . Ośw. P u b l . Przystański.

Rektor Szkoły Głównej Dyrektor Kancelaryi J. Mianowski. Huber.

— 65 —

Parter nowego pawilonu znalazł się na jednym poziomie z par­terem gmachu odnowionego, lecz wskutek spadku terenu w kierunku do ulicy Oboźnej prostopadłym, stopniowo leży od ziemi coraz wyżej, aż nareszcie w końcu frontu i z wolnej bocznej strony od Oboźnej stanowi już formalne pierwsze piętro. Stosownie do tego z podziemi wychodzi parter. Gmach ten zatem nazwać możemy trzypiętrowym. Na górnych jego piętrach ulokowano pracownie i gabinety farmaceu­tyczny i f izyologiczny , piętro pierwsze zajęło audytoryum chemiczne i laboratoryum, w pomieszczeniach dolnych wyznaczono lokal dla przy­szłego gabinetu i pracowni technologicznej, a ki lka pokojów oddano na użytek mieszkalny.

Połączenie odrestaurowanego gmachu z nowowzniesionym stano­w i duża sień, a dalej klatka schodowa. Z sieni na prawo prowadzą drzwi do dużej słuchalni chemicznej, zajmującej całą szerokość domu, oświetlonej sześcioma o k n a m i : trzema od dziedzińca i trzema z prze­ciwnej strony od ogrodowego tarasu. Miejsca w niej średnio na 250 osób, zamiast amfiteatru tylko szerokie i niewysokie stopnie, opuszcza­jące się w kierunku podwyższenia, gdzie za balustradą stoi duży, o d ­powiednio urządzony stół chemiczny wykładowy, za nim na ścianie tablica. Na stopniach podłogi stoją przymocowane do niej zwyczajne wąskie drewniane ławki bez oparcia. Niezbyt wielka różnica w po­ziomie kolejnych ławek, mała wysokość i prawie zupełny brak wenty-lacyi — oto główne wady tej sali .

Z a audytoryum obszerny pokój, przeznaczony do przygotowywa­nia aparatów i doświadczeń przy wykładach potrzebnych i do prac specyalistów, a obok — dwie mniejsze salki , z których pierwsza stano­wiła pracownię profesora, a druga pokój wagowy i bibliotekę.

Narożna duża sala za pokojem dla prac specyalnych była labo­ratoryum studenckiem; łączyła się ona bezpośrednio z tarasem i z pa­wi lonikiem do prac z siarkowodorem, wychodzącymi na ulicę Oboźną. W roku 1867 pod kierunkiem budowniczego Kosmowskiego w rogu sali przebito otwór, ustawiono spiralne żelazne schodki i połączono w ten sposób pierwsze piętro z parterem, urządzając do tego ostat­niego wejście od dziedzińca. Na tym to parterze zamierzano umieścić gabinet i pracownię technologii chemicznej w trzech małych, sklepio­nych i skąpo oświetlonych pokoikach ; za czasów Szkoły Głównej za-

.Matrryaly do Hist. Sz. Ol . Warsz. 5

— 66 —

miar ten do skutku nie doszedł. Obok nich z jednej strony znajdo­wało się trzypokojowe mieszkanie preparatora chemii, z drugiej trzy izby mieszkaniowe dla służących, a dalej piwnica, w której przechowy­wano kwasy i dwie obszerne stancye, na pomieszczenie naczyń szkla­nych przeznaczone. Na gabinet chemiczny zajęto jeden pokój w świeżo odrestaurowanym gmachu nawprost wejścia do słuchalni chemicznej.

N a swe urządzenie i uzupełnienie środków naukowych pra­cownia otrzymała w roku 1865 kredyt w ilości 2250 rb . ; stałe roczne subsydyum stanowiło rb. 600. W 1868 r zaprowadzono gaz kosztem 71 rb. 75 kop.

Inwentarz nowej pracowni powstał z materyałów i przyrządów, przeniesionych z Pałacu Staszica. Skromne to były zbiory, brakowało w nich tak potrzebnych przyrządów, jak dobra waga chemiczna, ma­china powietrzna, aparat polaryzacyjny, mikroskop, aparat indukcyjny Rhumkorffa, gazometry, nie było też rzadszych preparatów chemicznych i wie lu innych niezbędnie potrzebnych rzeczy. Z biegiem czasu braki te w miarę możności zapełniano, bądź to sprowadzając najpotrzebniej­sze artykuły z zagranicy, bądź to korzystając ze szczęśliwego dla pra­cowni zbiegu okoliczności.

K i l k a pak, z przyrządami chemicznymi i f i z y c z n y m i , nabytymi za­granicą dla projektowanego Instytutu Poli technicznego w Łodzi, po­zostało w Warszawie. W 1867 roku za pozwoleniem kuratora okręgu zawartością pak podzieliły się pracownie f izyologiczna, f izyczna i che­miczna. T y m sposobem laboratoryum zdobyło do czasowego użytku kilkanaście sztuk nowych przyrządów, wartujących z górą 100 rb. (Nierównie więcej z tego samego źródła niebawem uzyskano dla pro­jektowanej pracowni technicznej : jeszcze w końcu tego samego roku pozwolono zabrać Szkole Głównej z Łodzi wszystkie sprowadzone tam w 1865 r. modele mechaniczne, instrumenty f izyczne i chemiczne. Przewiez iono je więc do Warszawy pod opieką Eugeniusza Dziewul­skiego, preparatora f i z y k i , i oddano właściwym profesorom).

Księgi inwentarskie zakładów pomocniczych w ogóle, a labora­toryum chemicznego w szczególności prowadzone, były do tego stopnia niedbale, że nawet w roku 1866 laboratoryum nie miało uporządko­wanego inwentarza i wraz z innemi pracowniami otrzymało od Rektora na imię wydziału surowe za to napomnienie. O ile z „Wykazów

— 67 —

Szkoły Głównej" sądzić można majątek pracowni chemicznej przed­stawiał się, jak następuje:

W końcu roku admin. 1863 — aparatów 280 wartości 3466 r. 39 k.

„ 1864 — s z t u k 2266 ii 3466 „ 39 ,

>' „ . 1 8 6 5 — „ 2305 3787 „ 5 U » „ 1 8 6 6 — „ 2407 3832 „ H -

„ n 1 8 6 7 — „ 2438 „ 3945 „ 9 2 i „

>1 „ , 1868 — „ 2438 3945 „ 92-Ą- .

W czasie siedmioletniego istnienia Szkoły Głównej zarząd pra­cownią chemiczną był kolejno w rękach profesorów: Natansona, Waw­nikiewicza i Langera. Ćwiczenia systematyczne z chemii analitycznej na dobre rozwinęły się dopiero w nowej pracowni pod patronatem D-ra Wawnikiewicza, a pod bezpośrednim kierunkiem Langera, ów­czesnego preparatora.

W pierwszych latach istnienia Szkoły studentów, pracujących w laboratoryum, nie obowiązywały żadne przepisy specyalne. Dosta­wali oni naczynia, sprzęty, przyrządy i odczynnik i do zajęć potrzebne; gdy opuszczal i pracownię po całkowitem ukończeniu ćwiczeń, nie żą­dano od nich ani zapłaty, ani zwrotu w naturze naczyń przez nich potłuczonych, lub sprzętów uszkodzonych i do dalszego użytku nie­zdatnych. Dla nadzwyczaj ubogo uposażonej pracowni wydatki na zapełnianie w inwentarzu luk, przez studentów poczynionych, stanowiły znaczną rubrykę i hamowały postęp prac naukowych specyalnych, wy­magających przyrządów droższych, na które już zasobów pieniężnych często brakowało. Chcąc temu zaradzić, żądał (w d. 11 lutego 1867 roku) Wawnikiewicz od Rady Wydziału M a t . - F i z . postanowienia, aby każdy ze studentów pracujących miał swoje własne naczynia. Rada, oczywiście, nie zgodziła się wydać podobnego zarządzenia, lecz zde­cydowała, aby przedmioty i naczynia do użytku studentom dawane, były przez nich zwracane w naturze, wszelkie zaś braki zapłaconymi przez nich być powinny. Stosownie do tej uchwały przyjęto na po­siedzeniu Wydziału z dnia 29 czerwca 1867 r. przepisy następujące:

1. K a ż d y 1 ) ze studentów wydziału matematyczno-fizycznego i wydziału lekarskiego, pracujący w laboratoryum chemicznem, przy

') B. Bartkiewicz. „Szkoła G ł ó w n a " l\in.

— 68 —

obejmowaniu miejsca, wyznaczonego mu przez profesora zawiadującego laboratoryum, zaopatrzony zostaje w niezbędne naczynia, przyrządy i o d ­powiednie odczynnik i . Udzielone do użytku pracującego przyrządy i naczynia, zapisywane być mają przez preparatora przy katedrze chemii do oddzielnej kontrol i .

2. P o ukończeniu prac, każdy z zajmujących się obowiązany jest zwrócić niezużyte odczynnik i , naczynia porcelanowe i metalowe, jako też i inne przyrządy, do użytku udzielone, w takim stanie, w ja­k im je odebrał. Zagubione lub zniszczone przedmioty metalowe, por­celanowe, lub przyrządy winny być zastąpione n o w y m i .

3. Retortki, f i o l k i , rurki i t. p. naczynia szklane, udzielane pracującym kosztem laboratoryum, winny być z możliwą oszczędno­ścią używane. Jeżeli jednak kto z pracujących przez swą nieostroż­ność lub zaniedbanie narazi fundusze pracowni na stosunkowo zbytnie straty, w takim razie według decyzyi profesora zawiadującego labora­toryum, obowiązany będzie zniszczone szklane naczynia zastąpić nowemi.

4. W końcu roku szkolnego profesor zawiadujący pracownią składać będzie do kancelaryi właściwego wydziału listę studentów, którzy przed końcem roku nie zwrócili ani w naturze, ani w wartości zniszczonych przez nich narzędzi, naczyń lub szklanych przedmiotów, stanowiących własność pracowni chemicznej .

Zajęcia praktyczne w pracowni odbywały się coddzienie od 9 do 1-ej i od 3-ej do 6-ej, z wyjątkiem poniedziałków i dni świątecznych. Ćwiczyli się tam nie tylko studenci przyrodnicy trzeciego i czwartego kursu, lecz medycy drugiego kursu i słuchacze farmacyi. Skończeni farmaceuci, ubiegający się o stopień prowizora, również tam znajdo­wali przytułek dla dokonania rozbiorów chemicznych do egzaminu przepisanych. W ten sposób ilość pracowników prawie co rok prze­kraczała liczbę 100. Szczupła, bo posiadająca zaledwie 23 miejsca pracownia, nie mogła wszystk ich naraz pomieścić. A ponieważ od stu­dentów medyków i farmaceutów wymagano z chemii analitycznej sto­sunkowo niewiele, bo tylko rozbioru jakościowego, co w parę miesięcy z łatwością przerobić mogl i , więc dzielono ich na partye i dawano miejsca przez przyrodników nie zajęte. Dzięki temu każda partya mo­gła oznaczoną liczbę analiz wykonać i ustąpić miejsca swym kolegom.

69 —

W początkach roku szkolnego 1866/7 urządzono jeszcze 9 nowych miejsc do pracy w laboratoryum farmaceutycznem profesora Wernera.

Studenci kursu trzeciego Sekcyi Nauk Przyrodzonych rozpoczy­nali zajęcia z początkiem roku akademickiego i przedewszystkiem o d ­bywali całkowity kurs analizy jakościowej tak, że każdy z pracujących dokonywał przynajmniej 30 analiz, bądźto odpowiednio przygotowa­nych mieszanin sztucznych, bądź minerałów. P o nabraniu zaś w y m a ­galnej wprawy studenci tego kursu dostawali zadania proste ilościowego rozdzielania, jak np. sól kuchenna, aliaż srebrny i t. p. , poczem zajęci b y l i systematyczną nauką analizy ilościowej. Zadania przerobione przez każdego były następujące: analizy dolomitów, rud żelaznych, galma-nów, speisskobaltów, falerzów, popiołów, ziarn zbożowych, z iemi or­nej i solanek lub wód mineralnych.

Studentom czwartego kursu, jako obznajmionym już z zasadni-czemi metodami analizy ilościowej, dawano do rozwiązania zagadnie­nia analityczne przeważnie praktycznego znaczenia; do takich należały np. analizy surogatów i produktów cukrownictwa, gorzelnictwa, ana­l i z y p iw krajowych, rud żelaznych, z iemi ornej i t. p.

W ostatnich latach istnienia Szkoły studenci czwartego kursu studyowali również analizę elementarną z uwzględnieniem oznaczeń azotu metodą Wi l la i Dumasa, oznaczeń haloidów w związkach orga­nicznych metodą Cariusa. Obznajmiano ich też praktycznie z użyciem spektroskopu i zastosowaniu w i d m chłonienia niektórych barwników do ich analizy.

Z prac specyalistów na pierwszym planie postawić należy roz­prawę pod tytułem: „Podać przegląd różnych pojęć o naturze białka i oznaczyć jego równoważnik". Był to temat wyznaczony w roku 1867/8 przez Radę Wydziału Matematyczno-Fizycznego na rozprawę o medal. Opracował go teoretycznie i praktycznie Alfred Fuchs, stu­dent czwartego kursu oddziału nauk przyrodzonych, i uzyskał złoty medal. Gruntowne i sumienne traktowanie przedmiotu przyczyniło się do przetłomaczenia i wydrukowania pracy tej w J . L ieb ig ' s Annalen der Chemie , gdzie figuruje ona w 151 tomie str. 372 pod tytułem: „Ueber Aequivalentbest immung des A l b u m i n s " von Stud. A . Fuchs . Jest to, jak się zdaje, jedyna praca chemiczna studenta Szkoły Głów­nej, która znalazła sobie miejsce w poważnej literaturze Europy Z a -

— 7 0 —

cliodniej. Większość pozostałych prac czysto studenckich stanowią rozprawki , pisane w celu uzyskania stopnia Magistra Nauk P r z y r o d z o ­nych. Przytaczamy z nich niektóre:

„O barwnikach an i l inowych" Kondratowicza Hieronima. „O ogólnych metodach syntezy w chemii organicznej" Milicera

Napoleona.

„O acetylenie i jego połączeniach" Domańskiego Izmiljana. „O chemicznem działaniu światła" Przedrzymirskiego Benedykta. „O zależności między wagą atomową i cząsteczkową, a ciężarem

właściwym w stanie gazu lub pary" Bertheta Jana. „Charaktery i wpływy indywidualnej natury pierwiastków na

związki chemiczne" Piwnickiego Piotra. „O atomowości czyl i chemicznej działalności pierwiastków"

Zatorskiego Bohdana. Czys to analityczna praca studenta Kazimierza Kozłowskiego:

„Oznaczenie ilościowe kwasu borowego w obecności związków fluoru i k r z e m u " („KoriHHecTBeHHoe o n p e a t n e H i e 6opHofi KHcnoTbi BTD n p n -c y r c T B i u coeflHHeHiń (pTopa u KpeMHifl") była drukowana po rosyj­sku w „Dzienniku 2-go Zjazdu przyrodników rosyjskich w M o s k w i e " , cz. 1-a str. 139.

W roku szkolnym 1864/5 studenci dokonali rozbiorów wody z różnych studzien warszawskich.

D o zwykłych czynności personelu pracowni należały również ana­l i z y przeróżnych materyałów, nadsyłanych bądź to przez organy rzą­dowe, bądź przez towarzystwa i osoby prywatne. Dbając o rozwój rolnictwa i przemysłu krajowego pracownia chemiczna za pomocą ogło­szeń w gazetach podała do publicznej wiadomości, że podejmuje się rozmaitych analiz z zakresu rolnictwa, leśnictwa, analiz rud, minerałów i t. p. za opłatą na rzecz laboratoryum kosztów przy rozbiorze po­niesionych.

W pierwszych miesiącach 1868 roku nadarzyła się sposobność wykonania niezwykłej analizy, bo aerolitu, spadłego w okolicach Pułtuska.

<o«-

ROZKŁADY T Y G O D N I O W E

N A W Y D Z I A L E A A T E f A A T Y C Z N O F I Z Y C Z N Y A .

W R O K U N A U K O W Y M 1862/3

N A W Y D Z I A L E M A T E M A T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M

W Y K Ł A D A N E BYŁY P R Z E D M I O T Y N A S T Ę P U J Ą C E : *)

K U R S I.

Algebra wyższa

Geometrya analityczna

Geometrya wykreślna

Kosmografia

F i z y k a eksperymentalna

Chemia ogólna

Botanika

Zoologia

Babczyński.

Pęczarski.

Pęczarski.

Baranowski .

Prażmowski.

Natanson.

Alexandrowicz .

Górski.

*) A k t a Sz. Gł. As 70 : Raportów i sprawozdań rocznych.

R O Z K Ł A D T Y G O D N I O W Y

W W Y D Z I A L E M A T E M A T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) ( p ó ł r o c z e z i m . o - < * r e r . aa.. 1 8 6 3 / 4 ) .

Dzień Godziny 321 u r s I K u r s X I

M o

9 — 10 K a n d . Pęczarski. Geometrja wykreślna. M o K i - - 11 K a n d . Jurkiewicz . Mineralogja.

• •H N 11 — 12 M a g . Babczyński. F i z y k a ogólna. Dr. Frączkiewicz. Rachunek różnicz.

• H 1 2 - 1 M a g . Natanson. Chemja mineralna. i integralny.

s 1 — J2_ M a g . A l e x a n d r o w i c z . Botanika . 2 3 K a n d . Pęczarski. O p t y k a . 8 — 9 D r . D y b o w s k i . Zoologja systematyczna.

M 9 - 10 K a n d . Pęczarski. Geometr ja analityczna.

10 — 11 M a g . Babczyński. A l g e b r a . M a g . Natanson. Chemja anali tyczna. 9 11 — 12 M a g . Baranowski . Kosmograf ja . D r . Frączkiewicz. Rachunek różnicz.

1 2 - 1 M a g . Natanson. Chemja mineralna. i integralny.

1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika.

8 — 9 D r . D y b o w s k i . Zoolog ja systematyczna.

et 9 — 10 K a n d . Pęczarski. Geometrja wykreślna.

-= K i 11 M a g . Babczyński. A l g e b r a . M a g . B a r a n o w s k i . Astronomja . 0 SH

11 — 12 •05 1 2 - 1 M a g . Natanson. Chemja mineralna.

1 - 2 K a n d . Jurk iewicz . Mineralog ja .

s - 9 D r . D y b o w s k i . Zoologja systematyczna.

M 9 — K i K a n d . Pęczarski. Geometr ja analityczna. 9

•w 1 0 - U K a m i . Jurkiewicz . Mineralogja. 3 Se M

11 — 12 M a g . Baranowski . Kosmograf ja . 3 Se M 12 — 1 M a g . Natanson. C h e m j a mineralna.

1 — 2 M a g . A l e x a n d r o w i c z . Botanika . 0 Q

0 K a n d . Pęczarski. Optyka .

8 — 9 Dr. D y b o w s k i . Zoolog ja systematyczna. M

Ol 9 - 10 K a n d . Pęczarski. Geometr ja wykreślna. 49 10 — 11 M a g . Babczyński. A l g e b r a . M a g . Baranowski . Astronomja .

11 12 | D r . Frączkiewicz. Rachunek różnicz. OH 12 - 1 M a g . Babczyński . F i z y k a ogólna. ) i integralny.

1 — 2 K a n d . Jurkiewicz . Mineralogja.

99 9 - 10 K a n d . Pęczarski. Geometr ja analityczna. -w 1 0 - 11 M a g . Babczyński. A l g e b r a . ©

.© 11- 12 Dr. Frączkiewicz. Rachunek różnicz.

© 1 2 - 1 i integralny.

1 - 2 M a g . A l e x a n d r o w i c z . Botanika .

*) Ułożony na podstawie Aktów Sz. Gł. iNs 70 ; Raportów i sprawodzań rocznych .

R O Z K Ł A D T Y G O D N I O W Y

W W Y D Z I A L E M A T E M A T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M *) ( p ó ł r o c z e l e t n i e r . aa_ 1 8 6 3 / 4 ) .

Dzień Godziny K u r s I K u r s I I

8 i) D r . D y b o w s k i . Zoologja szczególna.

M 9- - 10 K a n d . Pęezarski. Geometr ja wykreślna. o? "3 " l O - 1 1 M a g . Babczyński. Algebra wyższa. K a n d . Jurkiewicz . Syst. mineralog.

•3 11 12 ) D r . Fraczkiewicz . Rachunek różniczk.

12 - 1 j i integral.

1 - - 2 K a n d . Pęezarski. O p t y k a .

5 - 6 M a g . Natanson. Chemja organiczna.

i) 10 K a n d . Pęezarski. Geometr ja analityczna. M 10 - 11 M a g . Baranowski . Kosmograf ja . M a g . Natanson. Chemja analityczna.

11 - 1 2 • Mag. Babczyński. f i z y k a . o 12 - 1 K a n d . Jurkiewicz . Syst. mineralog.

1 - 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika .

5 - 6 M a g . Natanson. Chemja organiczna.

9 — 10 K a n d . Pęezarski. Geometrja wykreślna.

10 — 11 Mag. Babczyński. Algebra wyższa. M a g . Baranowski . Astronomjasferyczna.

11 - 12 1 D r . Fraczkiewicz . Rachunek różniczko. 12 - 1 ) i integral.

•V- 1 - 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika .

5 — 6 M a g . Natanson. Chemja organiczna.

8 — 9 D r . D y b o w s k i . Zoologja szczególna.

9 - 10 K a n d . Pęezarski. Geometr ja analityczna.

5 10 11 M a g . Baranowski . Kosmografja. M a g . Natanson. Chemja analityczna.

11 - 12 M a g . Babczyński. F i z y k a .

12 — 1 K a m i . Jurkiewicz . Syst. mineralog.

1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika .

5 — 6 M a g . Natanson. Chemja organiczna.

9 — 10 K a n d . Pęezarski. Geometrya wykreślna.

Id - 1 1 M a g . Babczyński. Algebra wyższa. M a g . Baranowski . Astronomja sferyczna.

11 — 12 ) D r . Fraczkiewicz . Rachunek różniczk.

12 — 1 ( i integral.

1 — 2 K a n d . Jurk iewicz . Syst . mineralog. —

5 — 6 M a g . Alexandrowicz . Demonstracje Botaniczne.

6 — 7 M a g . Alexandrowicz . Demonstracje Botaniczne.

1 „ 9 — 10 K a n d . Pęezarski. Geometr ja analityczna. | cS K i - 11 M a g . Babczyński. Algebra wyższa. K a n d . Pęezarski. O p t y k a .

c 11 — 12 | Dr . Fraczkiewicz . Rachunek różniczko. o 12 - 1 | i integral. o

1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika .

*) Spis wykładów w S z . Gł . War . te 1 str. 34—35.

R O Z K Ł A D T Y , (] o D N I O W Y

W W Y D Z I A L E M A T E M A T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) ( p ó ł r o c z e z i m o - w e r _ 3~L_ 1 8 6 ^ / 5 ) .

Dzień Godziny

_ . • 33Z -u. T s I K u r s I I K u r s I I I

8 — 9 . •

ł K a n d . Pęczarski. F i z y k a ogólna.

M 9 — 10 i Baycr . Rachunek prawdopodob.

s 1 0 - U 1 D r . W a w n i k i e w i c z . Che . ana. jak.

>3 11 — 12 M a g . Baranowski . Kosmograf ja . Brzos towski . Rach. róż. i integr. | Dr. Frączkiewicz. Rach. integr. V »H 12 — 1 1 | Dr. Frączkiewicz. Rach. integr.

O 1 — 2 Mag. A l e x a n d r o w i c z . Botanika. Mag. Alexandrowicz . Botanika. K a n d . Jurkiewicz . Geo log ia .

5 - 6 K a n d . Wrześniowski. Zoologja ogólna.

8 — 9 K a n d . Pęczarski. Geometrya wykreślna.

9 — 10 Mag. Babczyński. Algebra wyższa.

M 1 0 — 1 1 D u d r e w i c z . Chemja mineralna.

* 11 — 12 Brzos towski . Rach. róż. i integr. M a g . Baranowski . Astr . teoretyczna.

12 — 1 K a n d . Pęczarski. O elektryczności. o

1 — 2 M K a n d . Jurkiewicz . Mineralogia . M a g . Alexandrowicz . Bot . specj.

2 — 3 I 3 — 4 Kand. Wrześniowski. Anat . poró. M a g . Natanson. Ćwiczenia chemiczne

5 - 6 w Laboratorjum.

8 — 9 K a n d Pęczarski. F i z y k a ogólna.

9 — 10 Mag. Babczyński. Algebra wyższa. Bayer. Rachun. prawdopodobień.

1 0 — 1 1 Dudrewicz . Chemja mineralna. M a g . Baranowski . Astr . sferyczna.

o 11 — 12 Mag. Baranowski . Kosmograf ja. Brzos towski . Rach. róż. i integr. D r . Frączkiewicz. Rach. integr.

12 — 1 D r . Frączkiewicz. Rach. integr.

•OD 1 — 2 M a g . A l e x a n d r o w i c z . Botanika . M a g . A l e x a n d r o w i c z . Botanika. K a n d . Jurk iewicz . Geolog ja .

5 — 6 K a n d . Wrześniowski. Zoologja ogólna.

8 — 9 K a n d . Pęczarski. Geometrya wykreślna.

9 — 1 0 M a g . Babczyński . A l g e b r a wyższa.

1 0 — 1 1 . D r . W a w n i k i e w i c z . C h e . ana. jak. *• 11 — 12 B r z o s t o w s k i . Rach. różu. i integr. eg 12 — 1 K a n d . Jurkiewicz . Mineralogia . K a n d . Pęczarski. 0 elektryczności.

M 1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika . M a g . Alexandrowicz . Botanika.

3 — 4 | M a g . Natanson. C w . chem. w Laborat. 4 - 5 i

| M a g . Natanson. C w . chem. w Laborat.

8 — 9 K a n d . Pęczarski. F i z y k a ogólna.

9 — 1 0 M a g . Babczyński. Algebra wyższa. Bayer. Rachun. prawdopodobień.

1 0 — 1 1 D u d r e w i c z . Chemja mineralna. Mag. Baranowski . Astr . sferyczna.

11 — 12 Brzos towski . Rach. różu. i integr.

12 — 1 Mag. Alexandrowicz . Botanika. Mag. A l e x a n d r o w i c z . Botanika. | Dr . Frączkiewicz. Rach. integr.

i . 1 - 2 | Dr . Frączkiewicz. Rach. integr.

3 — 4 K a n d . Jurkiewicz . Geolog ja .

8 — 9 K a n d . Pęczarski. F i z y k a ogólna. K a n d . Pęczarski. F i z y k a ogólna.

1(1 — 11 D u d r e w i c z . Chemja mineralna. • ~~~ i

11 — 1 2 — — i 1 1 Brzos towski . Rach. róż. i integr. M a g . Baranowski . Astr . teoret. O

12 — 1 K a n d . Pęczarski. Geometrya wykreślna.

e 1 — 2 4 K a n d . Jurkiewicz . M i n e r a l o g a . .Mag. A l e x a n d r o w i c z . Bot. specj. •fi 2 - 3 Bayer. Rachun. prawdopodobień.

3 - 4 K a n d . Wrześniowski. Anat . poró. Natanson. Ćw. chem. w Laborator jum.

*•) W y k a z Sz . Gł . Nb 2, str. 44 — 45.

R O Z K Ł A D T | 5 0 D N I O W Y

W W Y D Z I A L E M A T E M A T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) ( p ó ł r o c z e l e t n i a ^ |p. aa.. 1SS4/5).

Dzień Godziny K -u. r s I K : -a. r s I I j K Ta- r « I I I S e m i n a r j u m P e d a g o g i c z n e .

M O a <s cg

c

8 — 9 K . F . Pęczarski. F i z y k a doświadczalna. M O a <s cg

c

9 — 1 0 Dr. Zajączkowski. Geom. anal. J Mag. Bayer . Rachunek prawdopod. M O a <s cg

c

1 0 — 1 1 K . Wrześniowski. Anat. porów. I J Mag. Bayer . Rachunek prawdopod.

M O a <s cg

c

11 — 12 K . F . Brzostowski . R a c h . róż. I | Dr . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

M O a <s cg

c 12 — 1 K. F . Pęczarski. Geom. wykr .

| Dr . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

M O a <s cg

c 1 — 2 Mag. Alexandrowicz . Botanika ogólna. K. F . Jurkiewicz. Geologja.

M a

e

8 — 9 K . F . Pęczarski. Geom. wykr .

M a

e

9 — 10 Mag. Babczyński. A l g . wyż.

M a

e

10 — 11 Mag. Baranowski . Kosmogr. Dr. Zajączkowski. Mechanika analityczna. M a

e

11 — 12 K . F. Brzostowski . Rach. róż. \ Mag. Baranowski . Astronomja teoretyczna. M a

e 12 — 1 K. N . P . Wrześniowski. De monstr. zoologiczne.

K . F . Jurkiewicz. Miner. opis. K. F . Pęczarski. Elektryczność.

M a

e 1 — 2

K. N . P . Wrześniowski. De monstr. zoologiczne. Mag. Alexandrowicz . Botanika specjalna.

M a

e

3 — 4 j Dr. Wawnik iewicz . Chemja ) analityczna.

Pęczarski. Ćwiczenia praktyczne.

M a

e

4 — 5 j Dr. Wawnik iewicz . Chemja ) analityczna.

Mag. Alexandrowicz . Historja naturalna.

M a

e

5 — 6 Mag. Alexandrowicz . Historja naturalna.

4 -= © N

•X

8 - 9 K . F . Pęczarski. F i z y k a doświadczalna. 4 -= © N

•X

. 9 — 1 0 M a g . Babczyński. A l g . wyż. 4 -= © N

•X

1 0 — 1 1 Mag. Bayer. Rachunek prawdopodobieństwa.

4 -= © N

•X 11 — 12 D r . Zajączkowski. Geom. anal. K. F . Brzostowski . Rach . róż. | Dr . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

4 -= © N

•X 1 2 - 1 K . Wrześniowski. Z o o l . syst. | Dr . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

4 -= © N

•X

1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika. K. F . Jurkiewicz. Geologja.

M e

•ii)

CC

M

8 — 9 K. F . Pęczarski. Geom. wykr . M e

•ii)

CC

M

9 — 10 Mag. Babczyński. A l g . wyż. M e

•ii)

CC

M

10 — 11 Mag. Baranowski . Astr . sfer. Dr . Zajączkowski. Mechanika analityczna.

M e

•ii)

CC

M

11 — 12 K. F . Brzostowski . Rach. róż Mag. Baranowski . Astronomja teoretyczna.

M e

•ii)

CC

M 1 2 — 1 K . F . Jurkiewicz. Miner. opis. K. F . Pęczarski. Elektryczność.

M e

•ii)

CC

M 1 — 2 Mag. Alexandrowicz . Botanika.

M e

•ii)

CC

M

3 — 4 1 Pęczarski. Ćwiczenia praktyczne.

—

8 — 9 K . F . Pęczarski. F i z y k a doświadczalna.

—

9 — 10 Mag. Babczyński. A l g . wyż.

—

1 0 — 1 1 D r . Zajączkowski. Geom. anal. J ^Mag. Bayer . Rachunek prawdopodobieństwa.

—

11 — 12 K. F. Brzostowski . Rach. róż. | Dr . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

—

12 — 1 K . Wrześniowski. Z o o l . syst. | Dr . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

—

1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika ogólna. K. F . Jurkiewicz. Geologja.

— 3 — 4 1 Dr . Wawnik iewicz . Chemja j analityczna.

—

4 — 5

1 Dr . Wawnik iewicz . Chemja j analityczna.

—

5 — 6 Mag. Alexandrowicz . Demonstracje botaniczne.

—

C — 7 Mag. Alexandrowicz . Demonstracje botaniczne.

SB

8 — 9 K . F . Pęczarski. F i z y k a doświadczalna. •

SB

10 — 11 Mag. Baranowski . Astr . sfer. Dr . Zajączkowski. Mechanika analityczna.

SB

11 — 12 K. F . Brzostowski Rach . róż. | D r . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

SB 12 — 1 K. F . Jurkiewicz. Miner . op.

| D r . Frączkiewicz. Rachunek integralny.

SB I ' — 2 K. Wrześniowski D e m . zool . ^ M a g . Alexandrowicz . Botanika specjalna.

*) W y k a z Sz. Ni 3 str. 102—103.

R O Z K Ł A D T i G O D N I O W Y

W W Y D Z I A L E M A T E M A T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) ( p ó ł r o c z e l e t n i d t

Dzień Godziny X C vL r s I K u r s I I

8 — 9 K . Pęezarski. G e o m . wykres . K- P ę e z a r s k i . G e o m e l r y a w y k r e ś l n a . D r . L a n g e r . C h e m j a organiczna .

M 09 cS

9 — 10 M . Babczyński. A l g e b r a wyż. M 09 cS i o — n _ D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . min . Dudrewicz . Chemja analit. N

OJ 11 — 12 D r . Zajączkowski. G e o m . anal. Brzostowski . l<achunek r ó ż n i c z k o w y .

D u d r e w i c z . C h e m j a anal i tyczna .

e 12 — 1 Brzostowski . Rach. różnicz.

*H ] — 2 M . Alexandrowicz . Botanika . M . Bayer. Teorya l iczb . 3 — 4

i ! e -e

8 — 9 K . Pęezarski. F i z y k a exper.

i ! e -e

9 — 10 i ! e -e

10—11

T i — T2~

D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . m i n . K . Jurkiewicz . Mineralogja . i ! e -e

10—11

T i — T2~ M . Baranowski . Kosmograf ja .

i ! e -e

12—1 K . Wrześniowski. Z o o l o . syst. K . Brzos towski . Rach. różnicz.

i ! e -e

1—2 M. A l e k s a n d r o w i c z . Botanika . K . P ę e z a r s k i . O p t y k a .

i ! e -e

3 — 4

s

s-•aa

8 - 9 K . Pęezarski. G e o m . wykreśl. K . P ę e z a r s k i . G c o m e t r y a w y k r e ś l n a . Dr . Langer . C h e m j a organiczna.

s

s-•aa

9 — 10 M . Babczyński. Algebra wyż. s

s-•aa

10 —11 Dr. Zajączkowski. G e o m . anal . 1

s

s-•aa

11 — 12 M . Baranowski . Astr . sfer.

s

s-•aa 12 — 1 K . Wrześniowski. Z o o l o . syst. Brzos towski . Rach . różn.

s

s-•aa

1—2 M . Alexandrowicz . Botanika. M . Bayer. Teorya l iczb .

Cz

wa

rt

ek

8 - 9 K . Pęezarski. F i z y k a exper.

Cz

wa

rt

ek

9 — 10 K . Babczyński. A l g e b r a wyższa

Cz

wa

rt

ek

10— 11

11 —12

D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . m i n .

Cz

wa

rt

ek

10— 11

11 —12 M . Baranowski . Kosmograf ia .

Cz

wa

rt

ek

12 — 1 Brzostowski . Rachunek r ó ż n i c z k o w y . K. W r z e ś n i o w s k i . Anatomja p o r ó w n a w c z a .

Cz

wa

rt

ek

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika.

Cz

wa

rt

ek

2 — 3

Cz

wa

rt

ek

3 — 4

Pi

ąt

ek

8 — 9

9 — 10

K . Pęezarski. F i z y k a exper.

Pi

ąt

ek

8 — 9

9 — 10 D r . Zajączkowski. G e o m . anal.

Pi

ąt

ek

10 11

T i — T T

K . P ę e z a r s k i . G c o m e t r y a w y k r e ś l n a . K . W r z e ś n i o w s k i . Zoologja systematyczna. K . Pęezarski. G e o m . wykreśl.

M . B a r a n o w s k i . Ast ronomja sferyczna. K. W r z e ś n i o w s k i . A n a t o m j a p o r ó w n a w c z a .

Pi

ąt

ek

12—1 Brzos towski . Rach. różnicz. Pi

ąt

ek

1 — 2 M . Bayer. Teorya l iczb.

-e

8 — 9 K . Pęezarski. F i z y k a exper. D r . Langer. C h e m . organ.

-e

9 — 10 M . Babczyński. A l g e b r a wyższa. -e

10 — 11 D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . min . K . Jurk iewicz . Mineralog ja .

11 — 12 Brzostowski . Rach. różnicz. M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika . Brzos towski . Rachunek r ó ż n i c z k o w y . -

rru

12 — 1

Brzostowski . Rach. różnicz. M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika . Brzos towski . Rachunek r ó ż n i c z k o w y . -

rru 1 — 2 K . Pęezarski. O p t y k a . -

rru

2 — 3

r. n. 1SS5/S).

X C ta. r s I I I Ż u r s I " V Seminarjum Pedagogiczne.

M Baranowski . Astron . sfer. Dr. F raczkie wi cz . Rach . r ó ż . Brzostowski . Rach. c a ł k o w y .

M. Babczyński. F izyka mat. M Baranowski . Astron . sfer. Dr. F raczkie wi cz . Rach . r ó ż . Brzostowski . Rach. c a ł k o w y . D r . Fraczkiewicz . Rach. róż. D r . F r a c z k i e w i c z . Rach . r ó ż . K . J u r k i e w i c z . O formacjach.

D r . F r a c z k i e w i c z . Rach. r ó ż . K. Jurkiewicz . O formacjach.

K. Jurkiewicz . O formacjach. K . Jurkiewicz . 0 formacjach.

K. Pęezarski. Ćwiczenia.

Dr . Zajączkowski. Mechanika . D r . Zajączkowski. M e c h a n i k a . Lubieński. T e c h u o l o g j a .

5 D r . Z a j ą c z k o w s k i . M e c h a n i k a . L u b i e ń s k i . Technologja . D r . Z a j ą c z k o w s k i . M e c h a n i k a .

M . Natanson. Chemja rolni . M . Natanson. C h e m j a rolni . M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika. K. P ę e z a r s k i . O p t y k a .

M . Bayer. Rach. prawdopod.

K . W r z e ś n i o w s k i . His t . nat. w y m . K . W r z e ś n i o w s k i . H i s t . nat. w y m .

M . Baranowski . A s t r o n . sfer. £ K . W r z e ś n i o w s k i . H i s t . nat. w y m .

M . B a b c z y ń s k i . F i z y k a matemat. K. W r z e ś n i o w s k i . Hist . u.it. w y m .

_Dr. Fraczkiewicz . Równania,

Dr. Fraczkiewicz. Równania. 1 _Dr. Fraczkiewicz . Równania,

Dr. Fraczkiewicz. Równania. 1

1 1

Dr. Zajączkowski. Mechanika. Dr . Zajączkowski. Mechanika. Ł u b i e ń s k i . T e c h n o l o g i a . K . J u r k i e w i c z . M i n e r a l o g j a .

l u b i e ń s k i . Techuologja . K. J u r k i e w i c z . M i n e r a l o g j a .

Brzostowski . Rach. c a ł k o w y . K. J u r k i e w i c z . M i n e r a l o g j a . K . Jurkiewicz . Mineralogja.

m i 1 M . Bayer. Rach. prawdopod. 1 M . A l e x a n d r o w i c z . His t . Nat .

1 K . Pęezarski. Ćwiczenia.

1

1

Dr. Fraczkiewicz . Rach. róż. D r . Fraczkiewicz . Rach. różn. br . I' 'niczkiewicz. Rach. r ó ż .

^K- W r z e ś n i o w s k i . D e m . zool . D r . F r a c z k i e w i c z . Rach . r ó ż . K . W r z e ś n i o w s k i . D e m . zool .

*) W y k a z Sz . Gł . te 5, str. 5 0 - 5 1 .

Dr. Zajączkowski. Mechanika . | Dr . Zajączkowski. Mechanika. Ł u b i e ń s k i . T e c h n o l o g j a | Tubieński. T e c h n o l o g j a . Dr . Z a j ą c z k o w s k i . M e c h a n i k a . | Dr . Z a j ą c z k o w s k i . M e c h a n i k a .

| M . Baranowski . As t ron . teor.

M . Alexandrowicz . Botanika. |

K. Pęezarski. O p t y k a . | M . Bayer. Rach. prawdopod. |

U a t e r y a l y do His t . S z . 01. W a r s z .

R O Z K Ł A E

W W Y D Z I A L E M A T ( p ó ł r o c z e z i m

Dzień Godziny K T I I S I K u r s I I

a 8 — 9 K. Pęczarski. Geometrya wykreślna.

a 9 — 10 M . Babczyński. A l g e b r a wyż. 9

—

es

SD • H S C

PM

10 — 11 Dr. Zajączkowski. G e o m . anal. 9 —

es

SD • H S C

PM

11 — 12 M . Baranowski . Kosmografja. Brzos towski . Rach. róż. i int.

9 —

es

SD • H S C

PM

12 — 1 K. Wrześniowski. Z o o l o g , sys.

9 —

es

SD • H S C

PM

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

9 —

es

SD • H S C

PM 2 — 3 M . Bayer . Teorya l iczb.

9 —

es

SD • H S C

PM

3 — 4

M ep h o

8 — 9 K. Pęczarski. F i z y k a exper. M ep h o

9 — 10 10 — 11

M ep h o

9 — 10 10 — 11 K. Jurkiewicz . Minerał, ogól.

M ep h o 11 — 12 M Baranowski . Astron. sfer.

M ep h o

12 — 1 Brzos towski . Rach. roż. i int.

M ep h o

1 —2 K . Pęczarski. O p t y k a .

M ep h o

2 — 3 M . Alexandrowicz . Bot. sp.

es id o

-CZ3

8 — 9 K . Pęczarski. Geometrya wykreślna. es

id o

-CZ3

9 — 10 M . Babczyński. A l g e b r a wyż. es id o

-CZ3

10 — 11 Dr. Zajączkowski. G e o m . anal.

es id o

-CZ3

11 — 12

es id o

-CZ3

12 - 1 K. Wrześniowski. Z o o l o g , syst. *

es id o

-CZ3 1 — 2 M . Ale.\androwicz. Botanika ogólna.

es id o

-CZ3

2 — 3 M . Baycr. Teorya l iczb.

M cl

s! |t H

8 — 9 9 — 10

K. Pęczarski. F i z y k a exper M cl

s! |t H

8 — 9 9 — 10 M . Babczyński. A l g e b r a wyż.

M cl

s! |t H

10 — 11 K . Jurkiewicz . Minerał, ogól.

M cl

s! |t H

11 — 12 M . Baranowski . Astron . sfer. B r z o s t o w s k i . Rach. róż. i int

M cl

s! |t H

12 — 1

M . Baranowski . Astron . sfer. B r z o s t o w s k i . Rach. róż. i int

M cl

s! |t H

1 — 2 M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika ogólna.

M cl

s! |t H

2 — 3

M cl

s! |t H

3 — 4

Pi

ąt

ek

8 — 9 K . Pęczarski. F i z y k a exper.

Pi

ąt

ek

9 — 1 0 10 — 11

D r . Zajączkowski. G e o m . anal .

Pi

ąt

ek

9 — 1 0 10 — 11 K. Pęczarski. G e o m . w y k r .

Pi

ąt

ek

11 — 12 M . Baranowski . Kosmograf ja.

Pi

ąt

ek

12 — 1 K. Wrześniowski. Z o o l o g , syst.

Pi

ąt

ek

1 — 2 M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika ogólna. Pi

ąt

ek

2 — 3 M . Bayer . Teorya l iczb.

c;

o

o GE

8 — 9 c;

o

o GE

9 — 10 K. Pęczarski. F i z y k a exper. c;

o

o GE

10 — 11 K. Babczyński. A l g e b r a wyż. K . Jurkiewicz . .Minerał, ogól. c;

o

o GE

11 — 12 Brzostowski . Rach. róż. i int.

c;

o

o GE

1 2 — 1 1 — 2 2 — 3

ł

c;

o

o GE

1 2 — 1 1 — 2 2 — 3

K. Pęczarski. O p t y k a .

c;

o

o GE

1 2 — 1 1 — 2 2 — 3

*) W y k a z Sz . Gł. Ml 4 str. 24—25.

G O D N I O W Y

- T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M r . aa.. 1 8 6 5 , 6 .

Z u i s I I I K u r ' a I"\7" Seminarjum Pedagogiczne

Dr . Zajączkowski. Mechanika analityczna.

M . Baranowski . As t ron . sfer.

K . Jurkiewicz . Geognozya . Dr . Frączkiewicz. Rach. wyż.

M . Babczyński. F i z y k a mat.

K. Brzostowski . Rach. integr.

K . Pęczarski. O p t y k a . M . Bayer. Racl i . prawdopod.

Dr . Zajączkowski. Mechanika anal i tyczna.

D r . W a w n i k i e w i c z . C h e . an. ja. Brzostowski . Rach. integr. K . Jurkiewicz . G e o g n o z y a . \ D r . Frączkiewicz. Rachunki

/ wyższe. \ D r . Frączkiewicz. Rachunki / wyższe.

D r . Zajączkowski. Mechanika analityczna.

Brzostowski . Rach. integr.

M . Bayer. Rach. prawdopod. M . Alexandrowicz . hiist. Nat.

K . Pęczarski. Ćwiczenia.

M . Babczyński. f i z y k a mat. M. Baranowski . Astron. sfer. Dr. W a w n i k i e w i c z . Chemja. K . Jurkiewicz . G e o g n o z y a . \ D r . Frączkiewicz. Rachunki

/ wyższe. \ D r . Frączkiewicz. Rachunki / wyższe.

Dr . Zajączkowski. Mechanika anali tyczna.

M. Baranowski . Astr . teor. M . A l e x a n d r o w i c z . Botan. sp. K. Pęczarski. O p t y k a . M . Bayer Rach. prawdopod.

41

R O Z K Ł A E

W W Y D Z I A L E M A T : ( p ó ł r o c z e z i m

Dzień Godziny K u r s I K -u . r s I I

9 — 10 K . Pęczarski . G e o m . wykres . M 9 1 0 11 K . Przystański. F i z y k a . K . Jurkiewicz . Mineralogja.

ta N : 11 — 1 2 K . Pęczarski. Geometrya analityczna. CD

• H 12 — 1 K . Wrześniowski. Z o o l . syst. Dr . Langer. Chemja. O 1 — 2 M a g . Alexandrowicz . Botanika szczegółowa.

2 — 3

9 — 10 M . Babczyński. Algebra i rachunek różniczkowy.

10 — 11 D r . W a w n i k i e w i c z . Chemja . K . Przystański. F i z y k a specya

- T i T 12 M . Baranowski . Kosmografja. O 12 — 1 K . Pęczarski. Geometrya anal i tyczna.

j£ i — 2 M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

2 — 3

9 - 1 0 M . Babczyński. A l g e b r a i rachunek różniczkowy. cg •s

10 — 11 K . Przystański F i z y k a . K . Jurkiewicz . Mineralogja .

o TT — TT M . Baranowski . Astronomja. •M

•OD 12 — 1 K . Wrześniowski. Zoolog ja . Dr . Langer . Chemja .

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika.

M 9 — 1 0 M . Babczyński . A l g e b r a i rachunek różniczkowy.

CB 10 — T T D r . W a w n i k i e w i c z . Chemja . K . Przystański. F i z y k a specja

1 1 - T T M . Baranowski . Kosmograf ja . |E M

1 2 - 1 K . Pęczarski. G e o m . wykres . U 1 -• 2 K . Wrześniowski. Anat . poró^

9 - 10 M . Babczyński. A l g e b r a i rachunek różniczkowy.

M 1 0 - T T K . P r z y s t a ń s k i . F i z y k a . Dr . W a w n i k i e w i c z . C h e m j a . | K . Jurkiewicz . Mineralogja.

-w 1 1 - • 12 M . Baranowski . Astronomja .

«• 1 2 - • 1 K . Wrześniowski. Zoolog ja . Dr . Langer. Chemja .

PM 1 - 2 M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika szczegółowa.

2 - -3

5* 9 - -10 K . Pęczarski . G e o m . wykres .

43 1 0 - - 1 1 K . Jurkiewicz . Mineralogja. O 1 1 - - 1 2 D r . W a w n i k i e w i c z . Chemja . M . Bayer . Teorja l i czb .

O 1 2 - -1 K . Pęczarski. Geometrja anali tyczna. — D r . Langer. Chemjn . 99 1 -- 2 M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika.

*) W y k a z Sz. Gł . M? 6, str. 42 — 43.

D N I O W Y

< C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) ' n. 1SSS/7).

K u r s I I I K u r s I " V Seminarium Pedagogiczne.

•r. Zajączkowski. Mechanika . Dudrewicz . Chemja .

ubieński. Technologja. M . Bayer . k a c h . p rawd o p o d . 1 u b i e ń s k i . Technologja .

1. B a r a n o w s k i . A s t r o n o m j a . . J u r k i e w i c z . Mineralogja . | D r . Frączkiewicz. Rachu-

J nek wyższy. | D r . Frączkiewicz. Rachu-J nek wyższy.

M a g . Alexandrowicz . Botanika szczegółowa.

K- Pęczarski. Matematyka.

K . Pęczarski. Teorya perspektywy.

v Przystański. F i z y k a spec. |

A. Bayer. Teorya liczb. | Dr . K o p y t o w s k i . Mech . pra.

A. Bayer . Rach. prawdopod. | ^fSS^<SSSS^ K . Wrześniowski. Anatomja porównawcza.

M . Alexandrowicz . His. nat.

K . Wrześniowski. Historja naturalna zwierząt ssących.

Dr. Zajączkowski. Mechanika .

M. Bayer. Rach. prawdopod. ( D r . Frączkiewicz. Rachu­nek wyższy. M . Baranowski . Astronomja.

( D r . Frączkiewicz. Rachu­nek wyższy.

K . Pęczarski. Teorya perspektywy.

K . Przystański. F i z y k a spec. L u b i e ń s k i . Technologja . VI. Bayer. T e o r y a liczi). Dr. K o p y t o w s k i . Mech . pra.

K . Jurkiewicz . Geognoz ja .

:\. Wrześniowski. Anat . porów.

D r . Zajączkowski. Rachu­nek całkowy.

Dudrewicz . Chemja . D r . Zajączkowski. Rachu­nek całkowy. M . Bayer. Rach. prawdopod.

K. J u r k i e w i c z . Geologja . W . Bayer Racll . prawdopod. 1 D r . Frączkiewicz. Rachu-

J nek wyższy. 1 D r . Frączkiewicz. Rachu-J nek wyższy.

M . Alexandrowicz . Botanika szczegółowa.

K . Pęczarski. Matematyka.

D r . Z a j ą c z k o w s k i . M e c h a n i k a . Ł u b i e ń s k i . T e c h n o l o g j a . D r . Z a j ą c z k o w s k i . M e c h a n i k a . Ł u b i e ń s k i . T e c h n o l o g j a .

M . Baranowski . Astronomja .

R O Z K Ł A D T Y i

W W Y D Z I A L E M A T E M A . ( p ó ł r o c z e l e t n i e

Dzień Godziny K u r s I K u r s X I

8 9 Dr . Wawnikiewicz . Chemja nieorganiczna o metalach.

9 — 10 K. Pęczarski. Geom. wykreśl.

_es 1 0 — 11 K. Przystański. F i z y k a ogólna. K . Jurkiewicz. Mineralogja opisowa.

•a o

11 — 12 K . Pęczarski. Geom. anal. •a o 12 — 1 K. Wrześniowski. Zool . system. M Bayer . Teorya liczb. o J — 2 M . Alexandrowicz . Botan. szczeg.

2 — 3

8 — 9 Dr . Wawnikiewicz . Chemja nieorganiczna o metalach.

9 — 1 0 M . Babczyński. Rachunek różniczkowy i Algebra wyższa.

1 0 — 1 1 K . Przystański. F i z . część. spec. FH

Q 11 — 12 M . Baranowski . Kosmografja. Dr . Wawnikiewicz . Chemja analit.

<e>£ 1 2 — 1 K . Pęczarski. Geom. analit.

1 — 2 M . Alexandrowicz Botanika ogólna. K . Wrześniowski. Anat. porów.

2 — 3

9 — 10 M . Babczyński. Rachunek różniczkowy i Algebra wyższa.

« 10 — 11 K . Przystański. F i z y k a ogólna. K . Jurkiewicz. Mineralogja opisowa.

o 1 1 — 1 2 K . Pęczarski. Geom. wykreśl. h

•1/3 12 — 1 K. Wrześniowski. Z o o l . system. h •1/3

1 - 2 M . Alexandrowicz. Botanika ogólna.

M 8 — 9 Dr . Wawnikiewicz . Chemja nieorganiczna o metalach. 9

-t^ 9 — 10 M . Babczyński. Rachunek różniczkowy i Algebra wyższa.

eg 1 0 — 11 Przystański. F i z y k i części specjalne.

eg 1 1 — 1 2 M . Baranowski . Kosmografja. Dr . Wawnik iewicz . C h e m . analit.

N 12 — 1 M . Baranowski . Astron. sfer. 1 — 2 K. Wrześniowski. Anatom, porów.

8 — 9 Dr . Wawnikiewicz . Chemja nieorganiczna o metalach.

9 — 10 M . Babczyński. Rachunek różniczkowy i Algebra wyższa.

ep 10 11 K . Jurkiewicz. Mineralogja opisowa.

eg1 1 1 — 1 2 Dr . Wawnik iewicz . Chem. analit.

• H 12 — 1 Wrześniowski. Zoologja systemat. —

1 — 2 M . AIexandrowicz. Botan. szczeg.

2 — 3

CS 9 — 10 K . Pęczarski. Geom. analit.

4A 10 — 11 K . Przystański. F izyka ogólna. K . Jurkiewicz. Mineralogja opisowa. O

11 — 12 M . Baranowski . Astron. sfer.

e 12 — 1 K . Pęczarski. Geom. wykreśl.

1 — 2 Alexandrowicz . Botanika ogólna.

*) W y k a z Sz. Gł . K 7, str. 5 0 - 5 1 .

1 DNIOWY ( C Z N O - F I Z Y C Z N Y M *)

i s s e / 7 ) .

K u r s I I I K u r s 1TV Seminarjum Pedagogiczne.

) r . Zajączkowski. Mech. anal. Dudrewicz Technologja.

Dr. Kopytowski . Mech. prak. ) r . Zajączkowski. Mech. anal. Dudrewicz Technologja. Bayer . Rachunek prawdopod.

Dudrewicz . Technologja,.

C. Jurkiewicz. Geologja. Dr . Frączkiewicz Rachunki wyższe.

Dr . Frączkiewicz Rachunki wyższe.

1. Alexandrowicz . Bot. szczeg.

K . Pęczarski. Ćwicz. prak.

K.. Pęczarsk i . Zastosowanie geometryi w y k r e ś l n e j do teoryi c i e n i ó w i perspektywy.

. Przystański. F iz . częsc spec. 1. Bayer . Rach. praw. Dr. Kopytowski . Mech. prak.

M . B a b c z y ń s k i . F i z y k a matem. K. Jurkiewicz. Geognozja.

A. Bayer. Teorya liczb.

Dr. Kopytowski . Mech. prak. M . B a b c z y ń s k i . F i z y k a matem. K. Jurkiewicz. Geognozja.

1

C. Wrześniowski. Anat. por.

Alexandrowicz. Ćwicz. prak. )r. Zajączkowski. C a l . rów. róż.

)udrewicz. Technologja. M . Baranowski? Astr . teoret. • Dudrewicz . Technologja .

)r. Zajączkowski. C a l . rów. róż.

)udrewicz. Technologja. M . Baranowski? Astr . teoret. • Dudrewicz . Technologja .

i i • Dr. Frączkiewicz. Rachunki wyższe.

Dr. Frączkiewicz. Rachunki wyższe.

R.. Pęczarsk i . Zastosowanie geometryi w y k r e ś l n e j do teoryi c ieniów i perspektywy.

)udrewicz. Technologja. Dr. K o p y t o w s k i . M e c h . prakf Dudrewicz. T e c h n o l o g i a .

1 Bayer . Rach. prawdop. B a b c z y ń s k i . F i z y k a matemat. K. Jurkiewicz. Geologja .

'.. Wrześniowski. Anat. por.

ir. Zajączkowski. Mechanika analityczna.

ir. Zajączkowski. Mechanika analityczna. M . Bayer. R a c h . prawd.

Dr. Frączkiewicz. Rach. wyż. . Jurkiewicz. Geologja. M . Bayer. R a c h . prawd. Dr. Frączkiewicz. Rach. wyż.

. Alexandrowicz. Bot. szczeg.

K . Pęczarski. Ćwiczenia. wietniewski. Hydrostatyka

i hydrodynamika. Dudrewicz^ Teorya chemji. wietniewski. Hydrostatyka

i hydrodynamika.

. Baranowski . Astr . sfer.

. Bayer . Teorya licz.

R O Z K Ł A D T

W W Y D Z I A L E M A T E M ( p ó ł r o c z e z i m o - w

) D N I O W Y

C Z N O F I Z Y C Z N Y M *) 2X. 1 8 6 7 / 8 ) .

Dzień Godziny K I 13. X s I K u r s I I

9 — 10 K. Pęczarski. Geom. wykreślna.

01 H M

1 0 — 1 1 K. Przystański. F i z y k a ogólna. K. Jurkiewicz. Mineralogja ogólna.

D r . W r z e ś n i o w s k i . Anatomja porównawcza C3 • r t

N >S eg

•H

11 — 12 D r . Wrześniowski. Z o o l . system. C3

• r t N

>S eg

•H 12 — 1 M . Baranowski . Kosmografja. O

OH 1 — 2 M . Alexandrowicz. Botan. szczegół.

2 — 3

8 — 9 Dr . Langer. Chemja organiczna.

M 9 — 10 K. Pęczarski. Geom. wykreślna.

ćp 10 — 11 K. Przystański. Optyka i elektr.

o 11 — 12 D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . nieorg. o met. M . Baranowski . Astron. sfer.

12 — 1 K. Pęczarski. Geom. analityczna.

1 - 2 M . Alexandrowicz . Botanika ogólna. ...?;:£2

2 - 3

8 - 9 Dr . Langer. Chemja organiczna.

cS 9 — 1 0 Mag. Babczyński. Rachunek różniczkowy i integralny.

o 10 — 11 K . Przystański. F i z y k a ogólna. Dr . Wrześniowski. Anatom, porów.

—I 11 — 1 2 Dr . Wrześniowski. Z o o l . system. K . Jurkiewicz. Mineralogja ogólna. •(Xl 1 2 - 1 M . Baranowski . Kosmografja.

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

8 — 9 Dr. Langer. Chemja organiczna. — o

-fcH 9 — 1 0 Mag. Babczyński. Rachunek różniczkowy i integralny.

- i

CS (E NI

10 — 11 K . Przystański. Optyka i elektr. - i

CS (E NI 11 — 12 D r . Wawnikiewicz . C h e m . nieorg. o met. M . Baranowski . Astron. sfer.

1 2 — 1 K . Pęczarski. Geom. analityczna.

8 — 9 Dr . Langer. Chemja organiczna.

9 — 1 0 K. Pęczarski. Geom. wykreślna.

e 10 — 11 D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . nieorg. o met. K . Jurkiewicz. Mineralogja ogólna.

CS> 11 — 12 Dr. Wrześniowski. Zool . system.

OH 12 — 1 Mag. Babczyński. Algebra wyższa.

OH

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botan. szczegół.

2 — 3

9 — 1 0 M a g . Babczyński. Rachunek różniczkowy i integralny. CS

10 — 11 K. Przystański. F i z y k a ogólna. O

11 — 12 D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m . nieorg. o met.

o OB

12 — 1 K . Pęczarski. Geom. analityczna.

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

••) ułożony na zasadzie wiadomości, zawartych w W y k a z i e Sz . Gł . J\fs 8 str. 32—35.

K -u . r s I I I K u r s I " V Seminarjum Pedagogiczne

Dr. Zajączkowski. Mech. anal. D r . F r ą c z k i e w i c z . R a c h u n e k v

M . Bayer . Rach. prawdopod. raryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . " '

M . Dudrewicz . C h e m j a rolnicza.

Dr. Zajączkowski. Mech. anal. D r . F r ą c z k i e w i c z . R a c h u n e k v

M . Bayer . Rach. prawdopod. raryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . " '

M . Dudrewicz . C h e m j a rolnicza. u i . r r ą c z M e w i c z . rcacnuneK waryacyjny l rożnie s k o ń c z o n y c h .

K . Jurkiewicz. Mineralogja opisowa.

M a g . Alexandrowicz. Botanika szczegółowa.

K . Pęczarski. Ćwiczenia.

Dr. Langer. Chemja organ. A. Dudrewicz . Technologja c h e m . C. Kwietniewski . Cynematyka .

K . P r z y s t a ń s k i . O p K . P ę c z a r s k i . Zastosow;

M . Dudrewicz . Techn. chem. A. Dudrewicz . Technologja c h e m . C. Kwietniewski . Cynematyka .

K . P r z y s t a ń s k i . O p K . P ę c z a r s k i . Zastosow;

tyka i e l e k t r y c z n o ś ć . nia geometryi w y k r e ś l n e j .

Vi. Baranowski . Astron. sfer. Dr . Kopytowski . Mech. prak. C. Jurkiewicz. Geognozja. A. Bayer . T e o r y a liczb.

K . Jurkiewicz. Geognozja.

M . Alexandrowicz . Ćwiczenia.

Dr. Langer. Chemja organ.

M a g . Dudrewicz. Technologja chemiczna.

Dr. Zajączkowski. Mech. anal. D r . F r ą c z k i e w i c z . R a c h u n e k w

D r . Strasburg

M . Bayer . R a c h . prawdopod. Dr. Zajączkowski. Mech. anal. D r . F r ą c z k i e w i c z . R a c h u n e k w

D r . Strasburg aryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . :r . Histologja .

D r . t-rączkiewicz. R a c h u n e k waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . D r . Strasburgcr . Histologja i ć w i c z e n i a .

Dr. Strasburger. Anatomja i fizyologja roślin.

Dr. Langer. Chemja organ.

Dr. Zajączkowski. Mech. anal. K . P r z y s t a ń s k i . O p t y k a i e l e k t r y c z n o ś ć .

K . P ę c z a r s k i . Zastosowania geometryi w y k r e ś l n e j .

VI. Baranowski . Astron . sfer. Dr. Kopytowski . Mech. prak. Jurkiewicz. Geognozja .

VI. Bayer . Teorya l iczb. K . J u r k i e w i c z . Geognozja . ~ M . B a b c z y ń s k i . F i z y k a matemat.

Dr. Langer. Chemja organ. |

Dr . Wrześniowski. Historya naturalna wymoczków.

Dr. Zajączkowski. Mech. anal . M . Bayer . Rach . prawdopod. u r . r r ą c z K i e w i c z . rcacnuneK waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h .

M . Dudrewicz . C h e m j a rolnicza. D r . F r ą c z k i e w i c z . R a c h u n e k waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h .

K. lurkiewicz. Mineralogja opisowa.

Mag. Alexandrowicz. Botanika szczegółowa.

K . Pęczarski. ćwiczenia. M a g . Dudrewicz . Technologja chemiczna . D r . Z a j ą c z k o w s k i Mechanika analityczna.

Dr. Zajączkowski. Mech. anal. Dr . K o p y t o w s k i . Mech . prak. v. Kwietniewski . C y n e m a t y k a . )r. Strasburger. Histologja i ć w i c z .

M . B a r a n o w s k i . A s t r o n . teoret. D r . Strasburger. Histologja i ć w i c z .

)r. Strasburger. A n a t . i fiziol. roś l in . A. Bayer. Teorya liczb.

D r . Strasburger. Anat . i f iziol . roś l in . M . [Babczyński . F i z y k a matemat

Materyaty do His t . S z . Ot . W a r s z . 6 *

R O Z K Ł A D T Y

W W Y D Z I A L E M A T E M A G O D N I O W Y

T Y C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) (półrocze letnie ; r _ r L _ 18678

Dzień Godziny

9 — 10

1 0 — 1 1

11 - 12

12 — 1

8 — 9

10

11

10

11

12

1 2 — 1

1 — 2

9 — 1 0

10-

11

11

12

1 -

12

1

.9.

9 — 10

1 0 — 11

11 — 12

1 2 — 1

1 — 2 8 — 9 9 — 10

10 — 11

11 — 12

12

1

K u r

K . Pęezarski. Geom. wykreślna.

K -u. r s I I

K . P r z y s t a ń s k i . F i z y k a o g ó l n a . D r . W r z e ś n i o w s k i . Anatomja p o r ó w n a w c z a .

Dr. Wrześniowski. Z o o l . system.

M . Baranowski . Kosmografja.

K . Pęezarski. Geom. wykreślna.

D r . Wawnikiewicz . C h e m j a nieorg. o met.

K. Pęezarski. Geom. analityczna.

M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

K . Jurkiewicz. Mineralogja ogólna.

M . Alexandrowicz . Botanika szczeg.

D r . Langer. Chemja organiczna.

K . Przystański. Optyka .

M . Baranowski . Astron. sfer.

D r . Langer. Chemja organiczna.

Mag. Babczyński. Rachunek różniczkowy i integralny. K P r z y s t a ń s k i . F i z y k a o g ó l n a .

D r . W r z e ś n i o w s k i . Anatomja p o r ó w n a w c z a .

D r . Wrześniowski. Z o o l . system.

M . Baranowski . Kosmograf ja.

M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

K . Jurkiewicz. Mineralogja ogólna.

Dr. Langer. Chemja organiczna.

Mag. Babczyński. Rachunek różniczkowy i integralny.

D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m j a nieorg. o met.

K . Pęezarski. Geom. wykreślna.

K . Pęezarski. Geom. analityczna. D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m j a nieorg. o met.

D r . Wrześniowski. Z o o l . system.

K. Przystański. Optyka.

M . Baranowski . Astron. analit.

Dr . Langer. Chemja organiczna.

K . Jurkiewicz. Mineralogja ogólna.

Mag. Babczyński. Algebra wyższa.

D r . Wrześniowski. Z o o l . system. M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

9

"lO

11

12-

1

10

11

12

Mag. Babczyński. Rachunek różniczkowy i integralny.

K . Przystański. F i z y k a ogólna.

D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m j a nieorg. o met.

K . Pęezarski. Geom. analityczna.

M . Alexandrowicz. Botanika szczegół.

K. Jurkiewicz. Mineralogja ogólna.

D r ^Wawnikiewicz. Chemja analit.

*) ułożony na zasadzie wiadomości, zawartych w W y k a z i e Sz . Gł . J\f° 9 str. 1 1 - 1 7 .

K -u. r s III

Dr. Zajączkowski. Dynamika . Dr. Z a j ą c z k o w s k i . D y n a m i k a . D r . W r z e ś n i o w s k i . Anat . p o r ó w .

K -u. r s T~V Seminarjum Pedagogiczne

Dr . Fraczkiewicz . Rachunek waryacyjny i różnic skończonych D r . Fraczkiewicz . Rachunek waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h .

K. Jurkiewicz. Mineralogja opisowa.

Mag. AlexandrOwicz. Botanika szczegółowa.

Dr . Langer. Chemja organ. M . Dudrewicz . C h e m j a techniczna. K. Kwietniewski . Foronomja . K . P r z y s t a ń s k i . O p t y k a . K . P ę e z a r s k i . Zast . geom. wykr.

M . Baranowski . Astron. sfer.

M . Dudrewicz. Chemja tech.

K . Pęezarski. Zast. geom. wykr.

Dr . Kopytowski . Mech. prak. D r . W r z e ś n i o w s k i . Historja naturalna w y m o c z k ó w .

K. Jurkiewicz. Geognozja . D r . K o w a l c z y k . Astronomja praktyczna i Geodezja .

D r . Trejdosiewicz. Geologja.

D r . Langer. Chemja organ. |

K. Pęezarski. Ćwiczenia.

M . Alexandrowicz. Ćwiczenia.

Mag. Dudrewicz. Chemja techniczna.

D r . Z a j ą c z k o w s k i . Teor . rów. r ó ż . D r . W r z e ś n i o w s k i . A n a t . p o r ó w .

D r . Fraczkiewicz . Rachunek waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o r D r . Strasburgcr. Histologja i Anatomja i (izyologja r o ś l

K . Kwietniewski . R a c h . prawd, r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h .

D r . Fraczkiewicz . R a c h u n e k waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . D r . Strasburger. Histologja i Anatomja i fizyologja roś l in .

Dr. Strasburger. Ćwiczenia w anatomii i fizyologii roślin. Dr . Langer. Chemja organ.

K. P r z y s t a ń s k i . O p t y k a . K . P ę e z a r s k i . Zast . geom. wykr.

M . Baranowski . Astron. sfer.

K . Jurkiewicz. Geognozja. D r . Kowalczyk . Astr . prak. i geodez.

D r . Langer. Chemja organ.

M . Dudrewicz. Chemja roi .

K . Pęezarski. Zast. geom, wykr .

D r . Kopytowski . Mech. prak. K. Jurkiewicz. Geognozja. D r . Kowalczyk. Astron. i Geodezja. M . B a b c z y ń s k i . F i z y k a matemat.

M . Babczyński. F i z y k a matem.

D r . Z a j ą c z k o w s k i . Teor . r ó w . róż .

Dr. Fraczkiewicz . Rachunek waryacyjny i różnic skończonych. Dr. Fraczkiewicz. Rachunek waryacyjny i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h .

K. Jurkiewicz. Mineralogja opisowa.

Mag. Alexandrowicz. Botanika szczegółowa.

Dr . Trejdosiewicz. Geologja. M . Dudrewicz . C h e m j a techniczna. Dr. Z a j ą c z k o w s k i . D y n a m i k a . D r . Z a j ą c z k o w s k i . D y n a m i k a . D r . Strasburger. A n a t . i fiz. roś l in . D r . Strasburger. Anat . i fiz. roś l in . K . Kwietniewski . F o r o n o m j a .

D r . Strasburger. Ć w i c z e n i a w ana tomji i fizyologii r o ś l i n .

M . Dudrewicz . Chemja techn. D r . K o p y t o w s k i . M e c h a n i k a prak. D r . Strasburger. Anat . i fiz. r o ś l i n . D r . Strasburger. Anat . i fiz. r o ś l i n . M . B a r a n o w s k i . As t ron . teoret. D r . Strasburger. Ć w i c z e n i a w ana-

lomji i fizyologii r o ś l i n . M . B a b c z y ń s k i . F i z y k a matemat.

M . Babczyński. F izyka matem.

K. Pęezarski. Ćwiczenia.

R O Z K Ł A ) D N I O W Y

W W Y D Z I A L E M A T C Z N O - F I Z Y C Z N Y M * ) (półrocze zim aa.. 1868/9).

Dzień Godziny 33Z "u. r s I 3Est ta. r s I I K u r s I I I K u r s I V Seminarjum Pedagogiczne.

8 — 9 Dr . Langer. Chemja mineralna.

M 9

— " 9 — 10 K . Pęczarski. G e o m . wykreśln r. Z a j ą c z k o w s k i . Teor . r ó w . róż.

3 • H

N

io — Ti K . Przystański. F i z y k a ogólna. ( M . D u d r e w i c z . C h e m j a techniczna) . K . Kwietniewski T e o r y a l i czb .

*C <P ..4 11 — 12 M . Baranowski . Kosmograf ja .

-

K . J u r k i e w i c z . Minera logja specjalna. D r . F r ą c z k i e w i c z . Rachunek w a r y a c y j n y i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h .

S O

Ol 12 — 1 )r. Frączkiewicz. Rachunek waryacyjny i różnic skończonych.

" T — 2 M . Alexandrowicz . Botan. szczc M a g . Alexandrowicz . Botanika szczegółowa.

8 — 9 D r . Langer. Chemja mineralna. J

M 9 — 10 K . Pęczarski. G e o m . wykreśli . K w i e t n i e w s k i . T e o r y a l i c z b , r. W a w n i k i e w i c z . C h e m . anal . i l o ś ć . K . K w i e t n i e w s k i . Teor. l i czb .

9 l o - 1 1 K . Przystański. N a u k a o elekt K. P r z y s t a ń s k i . N a u k a o e l e k t r y c z n o ś c i . Ł u b i e ń s k i . Technologja chemiczna .

O 11 — 12 M . Baranowski . Ast ronomja steryczi D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m j a analityc 1. Baranowski . Astr . sfer. | D r . K o p y t o w s k i . M e c h . prak.

1 2 - 1 K- P ę c z a r s k i . G e o m e t r y a anal i tyczna . D r . W r z e ś n i o w s k i . Z o o l . systematyczna.

D r . K o w a l c z y k . A s i r o n o m j a praktyczna i G e o d e z j a . K . J u r k i e w i c z . G e o g n o z j a .

1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika ogólna.

2 — 3 M . A l e x a n d r o w i c z . Ćwicz.

8 - 9 D r . Langer. Chemja mineralna.

9 — 10 M . Babczyński. Rach. róż. i cal . M . B a b c z y ń s k i . Rachunek r ó ż . i cal D r . W r z e ś n i o w s k i . A n a t o m j a p o r ó w . Ir, Wrześniowski. A n a t . por.

-o o

u

10 — 11 K . Przystański. F i z y k a ogólna. VI. D u d r e w i c z . C h e m j a tech.). >r. Z a j ą c z k o w s k i . M e c h . anal . ( M . Dudrewicz . C h e m . tech.)

-o o

u 11 — 12 M . Baranowski . Kosmograf ja . K . Jurkiewicz . Mineralogja o g

D r . F r ą c z k i e w i c z . Rachunek w a r y a c y j n y i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . D r . Strasburger. A n a t o m j a i f lzyologja r o ś l i n .

D r . T r e j d o s i e w i c z . Geologja i G e o g n o z j a .

•oia I l 2 ^ - T ~ Dr. Wrześniowski Z o o l . system. D r . F r ą c z k i e w i c z . Rachunek w a r y a c y j n y i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . D r . Strasburger. Ć w i c z e n i a w anatomii i f izyologi i r o ś l i n .

~ 1 — 2 M . Alexandrowicz . Botanika o g ó l n a . D r . Strasburger. Ćwiczenia w anatomii i f i zyo log i i roślin.

2 — 3 1 K . Pęczarski. Ćwiczenia.

8 - 9 Dr . Langer. Chemja mineralna. 9 43 9 — 10 M . Babczyński. Rach. r ó ż . i cal. M . B a b c z y ń s k i . Rachunek r ó ż n . i c

D r . W r z e ś n i o w s k i . A n a t o m j a p o r ó w P ę c z a r s k i . Zast. geom. w y k r .

)r. W r z e ś n i o w s k i . A n a t . p o r ó w . K . P ę c z a r s k i . Zastosowanie geo-

metryi w y k r e ś l n e j .

CS 1 0 — 1 1 K . Przystański. N a u k a o e lek K . P r z y s t a ń s k i . N a u k a o e l e k t r y c z n o ś c i . Ł u b i e ń s k i . T e c h n o l o g j a c h e m i c z n a .

K 11 — 12 M . B a r a n o w s k i . A s t r o n o m j a sferycz D r . W a w n i k i e w i c z . C h e m j a analityc Dr. K o p y t o w s k i . Mech. prak.

~ 1 2 " l ~ K . P ę c z a r s k i . G e o m e t r y a anali tyczna. D r . W r z e ś n i o w s k i . Z o o l sys tematyczna . j C. Jurkiewicz . Geognoz ja . K. J u r k i e w i c z . G e o g n o z j a .

M . Baranowski . F i z y k a matemat.

8 — 9 D r . Langer. C h e m j a mineralna. 1

-c 9 — 10 K . Pęczarski. G e o m . wykreśln Ir. Z a j ą c z k o w s k i , T e o r . r ó w . r ó ż . r. W a w n i k i e w i c z . C h e m . anal . i l o ś ć .

9 43

1 0 — 11 ( M a g . D u d r e w i c z . C h e m j a techniczna). K . K w i e t n i e w s k i . T e o r y a l i czb .

s- 11 — 12 M . B a b c z y ń s k i . Rachunek r ó ż . i ca l . D r . W r z e ś n i o w s k i . Z o o l . sys tematyczna . M . Babczyński. Rach. róż. i c

D r . F r ą c z k i e w i c z . Rachunek w a r y a c y j n y i r ó ż n i c s k o ń c z o n y c h . K. J u r k i e w i c z . Mineralogja specyalna .

Dr. T r e j d o s i e w i c z . Geologja i G e o g n o z j a .

a. 12 — T ~ D r . Wrześniowski. Z o o l . system. )r. Frączkiewicz. Rachunek waryacyjny i różnic skończonych.

1 - 2 M . A l e x a n d r o w i c z . Botan. szcz M a g . A l e x a n o r o w i c z . Botanika s z c z e g ó ł o w a . D r . K o w a l c z y k . Ast ronomja praktyczna i G e o d e z j a .

8 — 9 D r . Langer. Chemja mineralna. 1 c! 9 — 1 0 Mag. Babczyński. Rachunek różniczkowy i całkowy. K . Pęczarski. Zastosowanie geometryi w y k r e ś l n e j .

43 10 — 11 K . Przystański. F i z y k a ogólna. u b i e ń s k i . Technologja c h e m i c z . ir. Z a j ą c z k o w s k i . M e c h . anal .

Ł u b i e ń s k i , l e c h n o l o g j a c h e m i c z . D r . K o p y t o w s k i . M e c h , prak.

— 1 1 — 12 D r Wav.nikic .wicz . Chemj.il an.i l i t•. K . J u r k i e w i c z . Minera logja o g ó l n a

1 ir. Strasburger. A n a t o m j a i fi­zjologia roś l in .

Dr.~Strasburger. A n i t . i f i z . r o ś l i n . M . Baranowski . As t ron . teoret.

C 12 — 1 K Pęczarski. G e o m . analityczna. 4

)r. Strasburger. Ćwiczenia w anat. i f iz io l . roślin.

D r . Strasburger. Ć w i c z e n i a w ana­tomii i f iz iologi i r o ś l i n .

M B a b c z y ń s k i . F i z y k a matemat.

~ 1 — 2 M . A l e x a n d r o w i c z . Botanika ogólna. D r . Strasburger. Ćwiczenia w anatomii i f iz iologi i roślin.

••'•) ułożony na zasadzie wiadomości, zawartych w W y k a z i e Sz. Gł . Hi 10 str. 60— i