`tu s[xiawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 climate witness community toolkit...

20
for a living planet WWF - dix4 p=9[iNtE k[8]k=m `t u s[xI lok s[m[ijk pd[5

Upload: others

Post on 09-Feb-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

for a living planet

WWF - dix4 p=9[iNtE k[8]k=m

`tu s[xIlok s[m[ijk pd[5

Page 2: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

`tu k[ pirvt]n 9[8d dix4 p=9[iNt8 a[i5]k jIvn8ojn[ ky ilE eKkIsvI 9t[BdI my\ jbrjSt 6mkI hY |

`tu V80[inko\ ky anus[r ai(5p\jr e\6n [fossil fuel]kI b#>tI wpt ky k[rn eKkIsvI sdI tk s\s[r k[t[pk=m p[{c d9mlo a[@ [5.8] aOr b#> j[EgI |

ijs ky k[rn smud=Ist[ 8[ny smud+ kI œ{c[e], a2<@[sIsyN2ImI2r œpr ho j[EgI | es ky p=7[v sy s\s[irk mOsmI a[k[r aOr brs[t pr bur[ asr p3>yg[ |

p=9[iNt8 smud[8 pr 8y h[ink[rk isF hog[ | 7oJ8pd[5] t5[ SvCq jl k[ sot[ ky dUiQ[t hony sy hm[r[anow[ n[juk HIp aOr d+V8s[6n k[ ibg3>ny k[ 3r hY |8Fip p=9[iNt8 p=dy9 sy mhTvhIn m[t=[ my\ Eysy gys inkltyhY\ ijS[ sy p~5vI k[ t[pk=m b#>y t5[ip 8h p=dy9h[ink[rk p==dU9no\ ky k[rn mOsm kI bdl[v mhsUskrtI hY | 8h kuq hd tk isimt j>mIn ky k[rn hY aOrJ8[d[tr smud=I t2v]tI el[ky my\ logo\ k[ bsn[ t5[ a[8ky ilE in7]r hon[ | p=9[Nt my\ ho rhI mOsmI bdl[v kyivprIt asr sy jUzny ky ilE a[0[sUck hY ik hm tY8[rho j[E\ |

kMb[r[ fIjI , p=9[Nt k[ phl[ `tu s[xI S5[n ,k[8]l8k[ pirn[m SvrUp 8y `tu s[xI lok s[m[ijkpd[5] hY ijS[kI lyw S5[inE mOsmI bdl[v pr ivc[r

krn[ aOr Aict anukUln s[6n, sm[j H[r[ Apkrnkrn[ |a\9g=hn tknIk, jo ivi6pd[5] ky aNtrgt anukUln rUpsy WWF dix4 p=9[iNtE sm[j H[r[ s[lo\ tk bc[v aOrp=git k[8] , s[m[ijk d=V8s[6n ky ilE Stm[l ik8[hY, sugm bn[ny v[lo\ k[ m[g] d9]n krygI jb vy mOsmIbdl[v k[ avY6 j[nk[rI t5[ asr, sm[j ky p=itvcnko lykr ANhy\ smz[E\gy |

WWF dix4 p=9[Nt mOsmI bdl[v m$3l kI a[9[ hY ik a[p es pd[5] my\ p[e] ge ivi68o\ ko l[7d[8k p[E\gyt5[ Ap8og my\ k[m8[b ho\gy |

2 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

p=St[vn[

phl[ idn1. a[lyw pt= nk9[2. `tu sMbN6I jNt=I3. k[l ryw[4. p9u-pO6o\ k[ ivvr4 sUcI5. p=d9]n6. pUv] pir4[mo\ k[ a&8[s krn[/ mOsmI sMbN6I

bdl[v k[ sMikr4 krn[

mOsmI `tu s[xI lok s[m[ijk pd[5]dUsr[ idn1. ai7Ric aOr mOk[2. s[m[ijk jRrty\3. muW8 jRrty / mh[TM84. muW8 k[rn k[ iv(lyQ[45. sU8] ikr4 a&8[s6. do trf d~Q2I7. anUkUln cun[v pirxn inv[]cn8. s[m[ijk k[8] ivi6

Page 3: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 3

c[hy k~Q[I, 1r-drb[r, mqlI m[rny k[ el[k[ 8[ p[irv[irk sIm[,s7I S5[n b2v[r[ ky ilE nK9[ jRrI aOj[r hY |sm[j ky mddp=gtI t5[ S5[n ky lyw p=m[4 bn[ny ky ilE nK9[ aT8Nt jRrI hY | nK9[ Ap[8 rcny k[ srl aOrAp8ogI vStU hY | s[m[ijk 7[gId[ro\ ky dyw-ryw ky ilE 8h duruSt j[nk[rI p=d[n krtI hY |

Ad<dy9 - kMb[r[ ky logo\ ky d=V8s[6n kI j[nk[rI, AplBdI aOr v~DI |

pd[5] - k[gj, fIyt[ 8[ ipn, pyN2l pyn, r\g ibr\gy klm, kMb[r[ k[ p=k~itk nK9[, hv[e] nK9[ |

ivi6 1. idE k[8] ky ilE tIn dl tY8[r kry\k. g[=m nK9[w. jmIn Ap8og nK9[g. mqlI m[rny kI S5n k[ nK9[

2. s7I dlo\ ko smz[E\ ik vy apny ivc[ro\ ko lykr apny trIky sy apny jmIn k[ nK9[ tY8[r kry\ |lywnI K8[ hon[ hY es pr ^8[n dy\ |

3. s7I sy khy\ ik vy 2hnI, pT5r, p)I, bIj, alg alg r\g ky p\wui3>8o\ ko lykr ds #yrbn[E\ |

4. g[{v my\ EysI mYd[n wojy\ jh[\ pr nK9[ ibq[8[ j[ sky |5. j[nk[r logo\ sy khy\ ik vy p=muw S5[no\ pr lk3>I sy rytIly jmIn pr in9[n bn[E\ | 8y jo3>y j[E\gy |

en w[s S5[no\ my\ rhyg[ t2vtI]8 el[k[, r[St[ 8[ pg3\3I, g[{v, ph[3> | 6. nK9[ dlo\ ko ivc[r krky apny nK9y my\ aOr cIjy\ jo3>n[ c[ihE jYsy pur[n[ g[=mIn ikl[, aS5[e] 3yr[

3[lny kI S5[n, hv[e] a3<3[, b\drg[r vgYrh |7. k=m tIn my\ idE gE kU3>[ sy Ek icNh nK9[ pr nkl ky Rp my\ lg[E\, jYsy ksyr[ ky wyt ky ilE a3>hul,

aS5[e] 3yr[ 3[lny ky S5[n ky ilE sfyd pT5r | hr Ek S5[n pr icNh rwy\ jh[{ vo p[8[ j[t[ ho | dlo\ koin8uKt S5[no\ k[ s\9o6n t5[ nK9[ my\ bdl[v l[ny k[ sm8 dy\ t[ik s7I rj[mNd ho |

8. dlo\ sy khy\ apny nK9o\ ko k[gj pr At[ry | ANko pNny ky Ek trf ivc[r krky ic\h bn[n[ hog[ jo algS5[no\ kI j[nk[rI nK9[ pr idw[ty ho | 9uR my\pyiNsl s bn[E\ ijs sy rd<dobdl krny my\ a[s[nI ho|b[d my\esy r\gIn klm sy bn[E\ |

9. jh[{ jh[{ jRrt ho g[{v k[ n[m 8[ w[s jgh jYsy sotI, ndI, smud=I c2<2[n, jmIn k[ agl[ 7[g vgYrh jo3> dy |

sm8: Ek sy do 1$2[

nK9[ bn[n[

Page 4: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

`tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR]

ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI w[s 12n[E\ jo s[l ky aNtrgt hotI hY ky ilE `tu jNt=Iw[s aOj[r hY | `tu jNt=I w[s kr v[t[vrn, s&8t[, s[m[ijk a5]9[St= ky ilE s[l 7r k[ v~St~t tSvIr p=d[nkrtI hY | `tujNt=I S5[in8y logo\ ky ilE mOsmIsmzbUz s&8t[ ky alg[v my\ j[nk[rI dytI hY t5[ mUL8v[n hY |

J8[d[tr aopc[irk mOsm 8[ a\tr[iQ2+8 jNt=I sy 8h alg hY |

Ad<dy(8 - kMb[r[ HIp ky ilE `tu jNt=I k[ inm[]4 |

aOj[r - k[gj, fIt[ 8[ ipn, r\gIn klm, pyN2l pyn

ivi6 1. `tu jNt=I ky ilE p[{c 2olI bn[E\ ijsmy bU# jv[n k[ myl ho | s7I ko pyN2l pyn aOr r\gInklm dy\ |

2. 2olI ko dI ge] k[gj> pr b3>[ gol[ a[k[r bn[E\ | gol[k[r ky œpr 7[g pr icNh lg[E\ jo s[l 9uRa[tk[ lywRp ho, aOr smz[E\ gol[k[r k[ incl[ 7[g m^8 s[l hY aOr œprI ihSs[ 1Umkr n8[s[l k[ 9uruv[t hY |

3. 2oilao\ sy gol[k[r ko b[rh 7[g my\ iv7[ijt krv[E\ | 7[gId[r ivc[r krky hr Ek iv7[g my\ phc[n icNhr\gIn klm sy bn[E\ | S5[ink d~iQ2gocr [observations] ] inMn S5[no\ ky ilE kry\ :k. smud=I jlv[8 u- mqil8o\ ky a$3y dyn[ t5[ itimigl [whale] k[ dy9[Ntr gmn vgYrh |w. vn, ici3>8[ - py3>o\ k[ fUln[/ ici3>8o\ k[ dy9[Ntr gmn |g. k~Q[I - flo\ k[ pkn[/ bon[ aOr fsl k[2n[ |1. mOsm - brs[t kI avi6/ sUwy kI avi6/tUf[nI avi6 / a[k[l |3\ s[m[ijk 12n[ - g[{v ky muW8 k[8]/s[m[ijk sMmyln |

4. k[8] sm[iPt pr 2olI apny jNt=I pr ivc[r ivm9] kry\ t5[ aOro\ ko i2PpnI krny k[ 8[ nK9y pr jo3>ny k[ mOk[ dy\ |

5. sMpU4] jNt=I k[ nkl r\gIn klm sy k[gj pr bn[E\ | S5[inE vStu icNh ky ilE k[m my\ l[E\ | pNn[ ky Ek trf S5[no\ ky icNh kI j[nk[rI dy\ aOr lywk ky n[m dj]> kry\ |

sm8 - Ek sy do 1$2[

Page 5: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 5

s[m[ijk sm8 ryw[ [COMMUNITY TIME LINE]

sm8 ryw[ mUW8 s[m[ijk Eith[isk 12n[ao\ kI sUic hY | sm8 ryw[ m[g] d9]n krty huvy, k[8] k~it, ivv[d ivQ[8t5[ p=[Pt huvy ivc[r sm[j tk sugmt[ sy phu{c[tI hY | d=V8s[6n aOr in4]8 ky ilE eith[isk 12n[ aOr anu7v privc[r jRrI hY An k[ asr a[j k[8] k~it t5[ ivc[r pr kYs[ hY ? 12n[E\ jo sm8 ryw[ pr dj] ikE hY\ my\ 9[imlhY\ a^8[iTmk aOr s[\Sk~itk 12n[E\, log gmn, n8[ tknIko\ k[ pirc8, p=k~itk ivpiTt8[{, r[jnIitk 12n[E\ aOrin4]8 ivk[s 8ojn[ vgYrh | sm8 ryw[ ky inm][4 ky dOr[n g[{v v[sI ke] pI#>I 8[d krty hY\ | 2olI my\ p=StutivQ[8pr tk]H[r[ prIx4 krn[ buju]go\ sy v[t[] krny k[ sunhr[ mOk[ p=d[n krt[ hY aOr jv[b m bIty 12n[ao\ k[ Smrnkr[t[ hY |

Ad<dy(8 - kMb[r[ ky logo\ ko smz[n[ kYsy p=[k~itk aOr m[nvI 12n[E\ AnkI jIvn pr p=7[v 3[lt[ hY |aOj[r - k[gj aOr klmivi6 1. 7[igg[ro\ my\ n[rI, puruQ[, bU#>y, 8uv[ k[ imi_t 2olI eiNd=8uKt kry\ | hr 2olI sy sm8 ryw[ k[ inm[]4

kr[E\ |2. s[m[ijk sm8 ryw[ k[ ivQ[y(t[ smz[E\ | Ansy muW8 12n[ao\ k[ phc[n kr[E\ ijs sy V8iKtgt 8[

s[m[ijk k[8] pr asrk[rk ho | iksI muW8 Eyith[isk 12n[ kI j[nk[rI sy sm8 ryw[ kI 9uruv[t kry\ | An 12n[E\ ijnkI sm8, t[rIw, s[l m[lUm ho ko ilwy\ | 8y jRrI nhI\ ik 8y sb sy phly 1i2t12n[E\ ho | 12n[ao\ t5[ 1i2t s[lo\ ko ilw 3[ly\ | Eith[isk 12n[ao\ ky Smrn kr[n my\ 2olI k[ mddkry\ |

3. v[t[]l[p kI 9uRv[t 9[8d 6Iry hogI | sv[lo\ kI 9uRv[t 9[8d 6Iry hogI | sv[lo\ kI bOq[r v[t[] kI git b#>[EgI | • g[{v kb S5[ipt huv[ aOr log kh[{ sy a[E 5y ?• K8[ k7I p=k~itk ivpit8o\ [a[{6I, tuf[n, b[#>] ky k[rn wytIb[rI ibg3>[ ?• kOnsI ivk[spU4] 8ojn[ sm[j ny ik8[ ?

4. 12n[ao\ kI sUic k[gj pr dj] kry\ | ilw[v2 m[t~ 7[Q[[ my\ t5[ b3>y axro\ my\ hon[ c[ihE ijsy pUry 2olI ky log dyw,p#> sky\ |

5. agr iksI Eith[isk 12n[ k[ t[rIw/s[l 8[d krny my\ mui(kl ho to sm8 k[ iml[n iksI ivW8[t12n[ sy kry\ | jYsy dUsrI mh[8uD, SvtNt= idvs, igrj[1r k[ inm[]4, muiw8[ kI m~T8u eT8[dI |

6. jb sm8 ryw[ k[ inm[]4 k[8] ho j[E to 2olI ky sdS8 Asy p=m[i4t t5[ p=Stut kry\ |

sm8 - do sy tIn 1$2[

py3> pO6y aOr p9u pxI ky a[s p[s rhny 8[ s[zyd[rI sy sm[j As ivF[ sy supirict hot[ hY | eskI phc[n sy log aKsr py3>-pO6y aOrp9u pxI ky v[t[vr4 sy sMbiN6t 0[n b#>tI hY | 8h ivvr4 siht sUic sm[j sIimt bsny v[ly p9U pxI aOr py3> pO6o\ ko j[nny k[ srl trIk[ hY |

Ad<dy(8 - kMb[r[ ky ivi7Nn jIv jNtu kI j[nk[rI ek2<@[ krn[ |

pd[5] - k[gj, fIjI ky py3> pO6y aOr p9u pxI k[ ikt[b, pyN2l pyn

Page 6: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

sm[j p9u-ppxI aOr py3> pO6y k[ ivvr4 siht sUic[COMMUNITY ANIMAL AND PLANT INVENTORY]

6 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

ivi6: 1. 7[gId[ro\ ko p[{c 2olI my\ b[\2y |• vn ky py3> p[lo• k~Q[I sMbiN6t pO6y• p9u pxI• mqlI, 1o1I, smud=I pO6y

2. hr 2olI sy khy kI inMn ivQ[8o\ ko k[gj pr ilwy :• l[œ ky py3> pO6y, j[nvr aOr mqlI ky n[m• Ap8og / ai7p=[8• p=curt[ / h[in• S5[n

3. jb 2olI apn[ pir4[m ilw 3[ly\, ANhy\ tb tk Ek dUsry s bdlty rhy\ jb tk s7I ko p[{co 2olI ky pir4[m dywny aOr inrIxn k[ mOk[ imly |

5. 2oil8o\ ko apn[ pir4[m py9 krny aOr As pr ivc[r krny k[ mOk[ dy\ |

sm8 - do 1$2[

Page 7: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 7

Ad<dy(8 - kMb[r[ HIp ky mOsmI bdl[v k[ sMbN6 vh[{ ky log t5[ a[bu-hv[ k[ smIkr4 krn[

pd[5] - k[gj, puv] k[8] k[ pir4[m, pyN2l pyn

ivi6 -

nK9[7[gId[ro\ sy khy aOj[r 'Ek"ky s\ixPt v4]n k[ pun:inrIx4 kryaOr 5, 10 8[ 20 vQ[o] my\ hue] bdl[v ko a\ikt kry| bdl[v my\ ho\gy t2vtI] n[9, 1ro\ k[ pun[ S5[ipt, mqlI t5[ k~Q[I S5[no\ k[ bdl[v 8[ #\g | jYsy jYsy 7[gId[r nK9o\pr en bdl[vo\ ko a\ikt kry\ ANhy\ bdl[vo\ pr ibSt[r krny ko khy\ | pir4[m k[ lyw p=m[4 |

`tu jNt=IaOj[r 'do" my\ tY8[r `tu jNt=I k[ puninrIx4 7[gId[ro\ sy kr[E\ | h[l kI vQ[o]\ my\ mhsUs mOsmI sMbiN6t a[sm[N812n[ao\ pr ivc[r ivm9] kry\ | en 12n[ao\ my ho\gy a[k[l, b#>tI brs[t, py3>o\ k[ sm8 sy phly fUln[ fln[ vgYrh| mhsUs ikE bdl[v k[ lyw p=m[4 pr v[t[] t5[ anusr4 | `tu jNt=I pr cuny huvy a[k~it ky ilE ryw[ 7I Stm[lkI j[ sktI hY | Ad<d[hrn-mqlI m[rn[,k~Q[I ivk[s, p[nI kI AplBdI |

sm8 ryw[7[gId[ro\ sy khy aOj[r 'tIn" kI j[nk[rI amuw _y4I my\ iv7[ijt kry\ jYsy a[bu hv[/ p=[k~itk bdl[v/p=[k~itk ivpit/ i9Lpimim]t [ aLp V8[8 sMbN6I ]]] a[buhv[ sMbiN6t a[k~it k[ cun[v kry\ jYsy tUf[n, p[nI kI kmI | 7[gId[ro\ koivc[r krn[ hY 8y smS8[ b#>tI 8[ 12tI hY , es k[ lyw pir4[m kry\ |

p9u, pO6y t5[ s[m[ijk ivvr4 siht sUic7[gId[r ivvr4 siht sUic ko dywy\ aOr An j[nvr t5[ pO6o\ k[ phc[n kry jo km bcy hY\ | ijn k[r4o\ sy s\W8[km hue] hY aOr esk[ s[m[ijk jIvnI pr K8[ asr ho skt[ hY pr ivc[r p=k2 kry\ t5[ lyw p=m[4 dy\ |

sm8 - do 1$2[

pir4[m k[ pun:inrIx4 aOr mOsmI bdl[v sy myl [REVIEW OF RESULTS AND LINKING TO CLIMATE CHANGE]

Page 8: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

8 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

ai7ruic aOr mOk[ (CONCERNS AND OPPORTUNITIES)

sm[j ky ilE jRrI hY vy apnI m[{g kI phc[n kry\ aOr sM7v s[6ntk phu{cy | 8h aOj[r srl lyikn 85[k=ms[6n hY ijs sy s[m[ijk ivQ8o\ k[ phc[n kry\ aOr su6[ry | musIbto\ 8[ klh jo icNtnIE hY\ kySpQ2Ikr4 my 8y sh8ogI isD hog[ ijs sy s\9o6n k[ mOk[ imlyg[ |es ai7ruic aOr suavsr ko k[gj pr dj] krny sy 8h aOj[r sm[j ko p=6[Nt[ pr ivc[r krny k[ #[{c[ p=d[n krtIhY |

Ad<dy(8 - sm[j ko mOsmI bdl[v ky ivc[r4I8 ivQ[8 pr s\gi@t krn[ t5[ k[8] k~it pr ivc[r |

pd[5] - k[gj, pyN2l pyn

ivi6 - anyk trIko\ sy ai7Ric aOr mOk[ kI sUic bn[E j[ skty | sUic my\ 9[iml ho skt[ hY anyk AdgmS5[n jYsy s7[, V8iKtgt ivc[r, qo2I 2oil8o\ kI k[8]9[l[, lywn, ifLmI k[8]k[l [sessions] ] | sm[j H[r[ sUic my\ 6[rn krn[ aOr lg[t[r v~t[Nt 9[iml krn[ t5[ s\9o6n krn[ |

1. k[gj ko m^8 sy nIcy tk lkIr wI\c kr tY8[r kry\ | b[\e] iv7[g k[ 9I9]k ai7Ric aOr d[ihny k[ suavsr | k[gj ko surixt t5[ p=vy9 8oG8 S5[n pr rwy\ |

2. sm[j ky V8Kt ik8y g8y ai7Ric aOr suavsr ko lyw p=m[4 kry\ | ijtn[ ho sky iviQ[9 [specific]rhy\ | ivc[r c[hy ad7ud ho ANhy\ aSvIk[r n kry | suavsr ko wuly rUp sy SvIk[ry | b[d my\ jo3>ny ky ilE jgh qo3>y |

3. sm8 sm8 pr eskI puninrIx4 kry | 8h jRrI hY pUrI sm[j suic ko ing=h t5[ p=m[int kry\ | ivc[ro\ko d~#> rwy\ | iv7[g my\ ne} ivc[r 8[ v~t[Nt ko jo3>ty rhy\ | sm8 - suc[R

Page 9: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 9

s[m[ijk mUL8 [ COMMUNITY VALUES]

es sy phly sm[j 7ivQ8 pr d~Q2I 3[ly ANhy ivc[r krn[ hY ik K8[ Anky ilE jRrI hY aOr K8[ vy surixt 8[ puQ@rwn[ c[hy\gy | tIv] bdl[v ky k[rn sm[j en mUL8o\ k[ njraNd[j krtI hY |

Ad<dy98 - sm[j ko v[t[] aOr ivc[r ky ilE p=yirt krn[ t5[ s[m[ijk jIvn ky jRrto\ ko 7ivQ8 ky ilE sN7[ln[ |

pd[5] - k[gj, klm

ivi6 - 1. sm[j ko Anky anum[n rcn[ t5[ musIbt sulz[ny kI jRrty\ smz[E\ aOr jIvn ky jRrto\ pr k3>I ivc[r kry\ | v[t[] 9uR krny ky ilE 7[gId[ro\ sy khy\ ik vy b[hr sy An vStuao\ ko l[E\ jo Anky jIvn my\ w[s vStu k[ p=itini6Tv krt[ ho | iksI sy b[ty\ nhI\ krn[ hY | 15 imn2 k[ sm8

2. jb s7I v[ps a[ j[E\ , ANhy\ apny l[e] vStU ko p=Stut krny k[ inmNt=n dy\ | en pr snz[ny ko khy\ • vStU iks cIj k[ p=itini6 hY• Asmy w[is8t K8[ hY • sm[j ky ilE iks Ap8og k[ hY • ijl[ aor dy9 ky ilE kYsy Ap8ogI hY

3. iksI Ek ko k[gj pr logo\ ky p=itvcn ilwny ky ilE cuny |4. p=Stut ik8y ivi7Nn mhTv ko 2olI ky s[5 v[t[]l[b kry\ | krny 8oG8 sv[l :

- K8[ kuq mhTv aOro\ ky ivro6I hY ?- k8[ kuq mhTv s7I ky s[zyd[rI my\ hY ?- K8[ kuq mhTv vt]m[n puQ2 k[8] 8[ lInt[ [trends] ky ilE 6mkI hY ?- k8[ kuq Eysy mhTv hY\ jo mOsmI bdl[v sy p=7[ivt hot[ 6ho ?

sm8 - Ek 1$2[

Page 10: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

10 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

p=6[n mUL8 (PRIORITY VALUES)

s[m[ijk mUL8 phc[n krny pr 7[gId[ro\ ky aNtrgt i7Nnt[ ho sktIhY , esilE mUL8 p=6[Nt[ ko s7I m[nt[ dy\ nik isf] iksI Ek sJjn |

Ad<dy(8 - mhtvpU4] mUL8 pr in4]8 t5[ sM[z[ny ky ilE sm[j kI mdd krn[ t[ik vy ivc[r kr sky |

pd[5] - k[gj, pyN2l pyn

ivi6 - 1. hr Ek 7[gId[ro\ ko tIn vStuao\ ky ivQ[8 my\ socny ko khy jo Anky ilE mhTvpU4] hY | mhTv k[ k[rn 7I dy\ [ cun[v k[ SpQ2Ikr4 dyn[ hog[ ]]

2. hr 7[gId[r ko jo3>I ky s[5 hokr apny cun[v aOr k[rn pr a[d[n p=d[n kry\ | hr jo3>I en my sytIn w[s cun[v ko ly ijNhy vy jRrtmNd smzty ho\ |

3. jb s7I jo3>I apn[ k[8] sm[Pt kr ly to AnkI c[r kI 2olI bn[E\ | 8y apnI cun[v pr pun: ivc[rkrky en my sy tIn n8[ w[s ink[ly |

4. c[r kI 2olI ko a[@ my\ p=vit]t kry aOr k[8] ko dohr[E\ | ifr 2olI ko b#>[kr solh k[ kry\ | Eys[ tb tk kry\ jb tk isf] Ek 2olI n rh j[E |

5. aNt my\ b3>y 2olI ko w[s tIn cun[v t5[ ANky k[r4o\ ko p=Stut kry\ | km w[is8t cun[v pr puninrIx4 kry\ | An sy pUqy cun[v iks tOr pr ik8[ g8[ ?k8[ An my\ asmzOt[ 5I ?jb sm[j ky mUL8 ko lykr ivv[d ho to K8[ kry\gy ?

sm8 - Ek 1$2[

Page 11: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 11

kr4 ko SpQ2 Rp sy j[nn[ jRrI hY agr Asy flopd[8k #\g sy sulz[n[ hY | sugmt[ sy smzn[ mui(kl hog[ |iv12n k[ mUL8a[6[r sm[j ky musIbto\ ko j[nny k[ w[s aOj[r hY, t5[ muW8 k[r4 aOr fld[8k k[8] hY | mOsmIbdl[v qlI 9I9]k hY | 8h sm[j k[ Ek trf[ sI6[ k[r4 hY | es b[t ko h2[ny ky ilE hmy\ imi_t k[r4o\ my\sy j[nn[ hY K8[ mOsmI bdl[v w[s hY |

iv12n k[ mUL8 a[6[r [ROOT CAUSE ANALYSIS]

Leqa se lailai na wai ni teitei Sega na wai me vakayacori na

vakasaqa, savasava, sisili kei na gunu

Lailai na kakana mai na i teitei

Toso cake na vakararavi kina kakana voli e na sitoa

Toso sobu na tuvaki ni bula vakamatavuvale

Toso cake na vaqara I vurevure ni lavo

Sa veisau na tuvaki ni draki

Veisau ni Draki (Climate Change)

Sega na i tuvatuva ni qaravi se vakayagataki wai e na loma ni koro

Sa ca na tani makawa qai sega ni vakasosomi taki ni sa rui sau levu na ka vou.

Leqa/Maca ni Wai

Lailai na Uca Sega ni veirauti na tani ni wai me maroroi kina na wai e na

gauna ni uca

Sega ni vakayagataki vakayalomatua na wai

Leqa ni Koro

Vu ni Leqa

Waka tu ni Leqa

Leqa e kauta mai

KEY

Vakarautaka na macala oqo ko ira na lewe ni vuli mai Tokalau - Jone Vuli, Tevita Tawake, Ului Laitia, Peni Tale kei Fanoga Vahiga

k[rw[ny ky 7ojn pr in7]rt[

pYsy kI b#>tI jRrt

fsl ATp[dn my\ kmISv[S%8, pirv[irk slh my\igr[v2

wytI b[rI ky ilE km p[nI

p[nI kI kmI

7ojn pk[ny, nh[ny, pIny 1rylU Stm[l kyilE p[nI p[nI kI kmI

km v[irQ[sm[j my\ p[nI k[ gYrijMmyd[rI s Ap8og

brs[t ky p[nI ek2<@[ ky ilE2[\kI kI kmI

mOsmI a[k[r my\ bdl[v

mOsmI pirvt]n

sm[j my\ p[nI bc[ny prk[nUn l[gU n hon[z

pur[nI 2{[kI k ibig3>tI h[ltm{hgI ne] 2[{kI

s[m[ijk musIbtmuW8 k[r4

w[s k[r4

asr

sUcI

Page 12: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

12 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

iv12n k[ mUL8 a[6[r [ROOT CAUSE ANALYSIS]

Ad<dy(8 - in4]8 krn[ 8dI mOsmI bdl[v k[ sI6[ asr s[m[ijk smS8[ao\ sy hY |pd[5] - k[gj, pyN2l pyn, #[{cy my\ dI ge] smS8[, r\gIn k[3]

ivi6 - 1. 7[gId[ro\ ky p[{c 2olI bn[kr s[m[ijk ivpi)8o\ / smS8[ao\ k[ sUcI tY8[r kro | a[psI pun:inrIx4krky pir4[m p~Q@ my\ ilwy\ | sm[jo\ sy khy\ ik vy h[5 idw[kr p=muW8 smS8[ao\ pr p=6[Nt[ V8Ktkry\ |

2. Ad<d[h[rn ky tOr pr p=6[n smS8[ ko SpQ2 kry\ kI esk[ K8[ smS8[, k[r4 aOr asr hY | nmUn[c[2] k[ p=8og krky py3> aOr p)y idw[E\, py3> ky tny pr smS8[ ilwy\ | smz[E\ py3> rogI hY | rog ko idwl[E\ | 8y d9[]E\ ik py3> k[ rogI hony k[ w[s k[rn en kI j3>y\ hY\ | jh[{ sy 8oG8 pd[5] lyt[ hY , my\ wr[bI hY | py3> ky rog ky ky j[nk[rI ky ilE jRrI hY ik smS8[ k[ hl p[ny ky ilEj3>o\ tk phu{cy | sv[l jv[b k[ aVsr dykr 7[gId[ro\ ko smS8[ ky k[r4 btl[ny ko khy\ | K8o\Eys[ hY jRr pUqy\ | hr Ek k[r4 ky ilE j3> bn[kr k[r4 ilw\y |

3. k=m do my\ a[E hr smS8[ ky ilE sv[l dohr[E\ t[ik ap=6[n k[r4 k[ pt[ ho | j3>o\ ky incly 7[gmy\ muW8 k[r4 ko ilwy\ | 7[gId[r ap=6[n k[r4 hd tk wojty rhy\ |

4. 'K8[ hua[?" pUq kr 7[gId[ro\ sy smS8[ k[ asr aOr sm1[t [impact] k[ pt[ kry\ | bt[E gEasr ko 3[il8o\ pr ilwy\

5. hr asr kI phc[n pr sv[l dohr[E\, 'K8[ hua[?" t[ik ap=6[n asr m[lUm ho sky | enko 3[lIky œprI ihSsy pr p=6[n asr sy œpr rwy | 8h k[8] ko 7[gId[ro\ sy tb tk krny ko khy\ jb tk asro\ k[ phc[n wTm n ho j[E |

6. es Ad<d[h[rn ky p=d9]n ky b[d hr 2olI kI sUcI my\ sy p=6[n smS8[ pr esI trh k=m kry\, smS8[k[ muW8 k[r4 t5[ sm[j pr esk[ asr |

7. jYsy hI 2oil8o\ my\ smS8[ v~x [problem tree] pr k[m sm[Pt ho ANhy\ pir4[m p=d[n krny ko khyaOr As pr ivc[r ivm9] kry\ |

Page 13: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

sU8] ikr4 a&8[s sm[j ky mSitQk pr trIko\ k[ jor dykr V8viS5t tk[]nus[r #\g sy smS8[ k[ hl ink[lygI |8h nyit=8 ivi6 s[6n hY ijsko hm pU4] krny 8oG8 k[8o]\ my\ iv7[ijt kr skty hY\ | es a&8[s k[ n[m pir4[m syinklt[ hY jo sU8] ky ikr4 k[ p=itini6 hY

8h a&8[s H[r[ smS8[ k[ sm[6[n t5[ s[6n k[ puQ2Ikr4 ik8[ j[skt[ hY | es k[ Stm[l iv12n k[ mUL8a[6[r kI trh ik8[ j[ skt[ hY |

pd[5] - k[gj, pyN2l pyn, r\gIn klmivi6 - 1. sU8] ikr4 a&8[s kI 2olI bn[E\

2. 2oil8o\ ko sU8] k[ nK9[ bn[ny ko khy\ ijsmy\ sy ikr4 inkltI ho | sUrj ky gol my\ smS8[ ky mUL8k[r4 ko ilwy\

3. 2oil8o\ sy khy b[to\ kI bOq[r H[r[ smS8[ ky muW8 k[r4 k[ ivSt~t sm[6[n ink[ly | sm[6[no\ kok[gj ky 2uk3>y pr ilw kr sU8] ky ikr4o\ ky aNt 7[g pr icpk[E\ |

4. sU8] kI ikr4o\ ky a\t 7[g my\ icpk[E | smS8[ao\ k[ ivSt~t sm[6[n pr ivc[r 2oil8o\ sy kr[E\ | enky jv[b ko alg 2uk3>y pr ilw ilw kr ANhy\ ikr4o\ pr icpk[E\ | a[v(8Kt[ p3>ny pr ne] ikr4 jo3>y\ |

5. jh[{ 2olI H[r[ pycIly ik=8[ao\ kI phc[n kI ivSt~t sm[6[n hue] ho vh[{ eNko qo2y ik=8[ao\ my\ b2v[r[

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 13

sU8] ikr4 a&8[s (SUN RAY EXERCISE)

Sisi ni qele ena baravi kei na cabe ni ua loka ena gauna ni

cagilaba.

Me tei tale e levu na vunikau ena yasa ni baravi me tarovi kina na sisi ni qele

Sega ni dau maroroi se tei tale na vunikau e na yasa ni baravi , me tarovi kina na sisi ni qele se me vakamalumutaki kina na cabe ni ua loka

E sa toso cake mai na gauna e liu, na ua loka mai na draki ca kei na ua luvu ena gauna ni cagilaba (Veisau ni draki)

Dainamate taki na cakau me rawa kina na curucuru ni waqa. Na vakacaca ki na cakau mai na dainamate e vakavuna na kena sega ni rawa ni tarovi kina na ua lelevu ka ra curu koso ki na baravi.

Me sa vakatabui na vakayagataki ni dainamate e na cakau, me vukea na kena rawa ni tarova na ua

Me tara e dua na ba ni ua

Leqa ni Koro Waka tu ni Leqa Kena I Wali

t2vit]8 el[k[ k[ bhn[a[{6I tUf[n my\ b[#>

g[{v v[sI H[r[ t2vtI] k[ bc[v tIvt[]sy n krn[ aOr py3> n bon[ ijssyel[k[ smud=I lhro\ sy bc[8[ j[ sky

im2<2I ko bc[ny ky ilE t2vtI el[k[my\ py3>o\ k[ bon[ a[v(8k h

a[{6I tUf[n my\ v~DI [ mOsmI bdl[v ]

s[m[ijk smS8[ muW8 k[r4 s[6n phc[n

smud+ ko rokny kI dIv[r k[ inm[]4

b[Rd ky Stm[l pr rok lg[n sy smud=Ic2<2[n ko bc[8[ j[ skt[ hY | 8h lhrko rokny my\ fld[8k hog[

b[Rd ky Ap8og sy n[v k[ r[St[ bn[ny sysmud=I c2<2[n kmjor ho j[ty\ hY\ ijssymjbUt lhr t2 pr asrk[rk isD hoty h

Page 14: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

14 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

sU8] ikr4 a&8[s (SUN RAY EXERCISE)

krky ikr4o\ my\ 9[iml kr dy\ | jb tk sM7v ho es pr k[m krty rhy\ | 6.8y dywy\ ik s[rI ikr4y\ iml kr smS8[ k[ pU4] sm[6[n bn j[E | ijnkI jRrt n ho Asy ink[l dy\, a[v(8kt[ p3>ny pr aOr jo3> ly\| jRrI ho to pun: k=m my\ rwy\ |7. k[gj pr a[wrI ikr4 bn[ny ky ilE 2olI sy Ek ko in8uKt kry\ |

sm8 - Ek 1$2[

Page 15: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 15

cxuiriNd+8 ky do m[g] (TWO WAY VISION)

Ad<dy(8 - sm[j iks trh mOsmI bdl[v ko g=h4 krtI hY ijsk[ asr Anky jIvn pr rhyg[ k[ in4]8 krn[,a5v[ vy apn[ 7ivQ8 kYs[ c[hy\gy |

pd[5] - k[gj, pyN2l pyn, r\gIn klm

ivi6 - 1. s7I ko ds imn2 mOn rhkr apny sm[j ky 7ivQ8 k[ ic\tn krny ko khy |2. 7[gId[ro\ ko en p=s\go ky anus[r do 2oil8o\ my\ b[2y\ |• mOsmI bdl[v k[ SvCq jl pr asr[pIny aOr k~Q[I Ap8og ky ilE]• 7oJ8 pd[5] pr mOsmI bdl[v k[ asr [k~Q[I 8[ smud+ sy AplBd 7oJ8] • 1rylu surx[ pr mOsmI bdl[v k[ p=7[v [smud+I st[ k[ A7rn[, smud+It2 k[ bhny sy; 1r, p[@9[l[,

r[St[ vgYrh pr asr ] kMb[r[ pr mOsmI bdl[v ky asr pr 2olI sy 7It [mural] p=k[i9t krny kokhy | idwl[E mOsmI bdl[v n kyvl p=k~it pr asrk[rk hY bLkI jIvIk[ t5[ a[g[mI pI#>I pr asrphu{c[ sktI hY |

3. jb 2olI apn[ c[2] bn[ ly to Ek sdS8 ko pir4[m p=Stut krny t5[ ivSt[r sy snz[ny ko khy\ | V8[W8[ k[ lyw p=m[4 dy |

4. 7[gId[ro\ ko qo2I qo2I 2oil8o\ my\ iv7[ijt kry\ |5. qo2I 2olI ky drM8[n hr Ek 7[gId[r ko 7ivQ8 sMbiN6t apny ivc[r ko p=Stut krny ko khy [vy jYs[

rcn[ c[hy\gy]6. hr 2olI c[2] pr sm[j sMbiN6t apnI ivc[r p=k[i9t kry | 7[gId[ro\ my\ Eys[ hI anum[n lg[kr av9yQ[

pr ivc[r kry | 2olI sy Ek ko p=Stut krny ky ilE in8uKt kry |7. jb s7I p=Stut kr cuky ho\ ANhy b3>I 2olI my\ lO2ny ko khy 8. hr 2olI ko apnI woj ko p=Stut krn[ hY |9. woj pr ivc[r kry | An my\ K8[ sm[N8t[ hY? K8[ fk] hY? kYsy a[psI fk] ko sulz[E? sUic my\ a[E

ivc[r t5[ jRrI ivQ8o\ k[ lyw p=m[4 dy |10. 2olI sy khy sUic k[ pirCqyd bn[E ijsmy hr jRrI ivQ8 9[iml ho | ANk[ ivc[r s[m[ijk k~it ict=

lywn my\ 9[iml kry\ |

Page 16: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

8h a&8[s kMb[r[ ky sm[j ko ivi7Nn k~it pr ivc[r krny my\ mdd phu{c[EgI jo mOsmI bdl[v ky asr pr ivc[rkrygI 8[ sm[j k pirvt]n pr S5Uld~iQ2 p[EgI | es k~it k[ kyNd+ rhyg[ ivi7Nn trIko\ k[ 2ybl bn[n[ | 2ybl kyb[\e] aor c[hy ivQ[8o\ k[ asr [ t2vtI] el[ky k[ bhn[, p[nI kI kmI, 7ojn kI kmI ] 8[ iS5rt[ bi~D k[ S5Uld~iQ2 [Ad<d[hr4-smud+I c2<2[n ko aCqI h[lt my\ bc[E rwn[, vn iv7[g ko bc[E rwn[ vgYrh ] 2ybl ky m^8 aOr k~it iv7[g[8[ ruic] ijsy lykr S5Uld~iQ2 tk phu{c skty hY\ | 85[k=m tOr pr sm[j en k~it8o\ 8[ S5Uld~iQ2 ko apn[E\jo sUic my\ a\ikt hY | sm[j sy imly S5Uld~iQ2 ko p=6[nt[ p=d[n Rp my\ lyw p=m[4 kry\ |

tokyl[œ bStI

16 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

anukUln ruic in6][it (ASSESSMENT OF ADAPTATION OPTIONS)

s[m[ijk anukUln s[6n k[8] s[6n k[ StrsmS8[ km m^8m J8[d

p[nI kI b2or[ g8[ brs[t ky p[nI ky Stm[l aOr Ap8og *

kmI pr in8m bn[E\ aOr jor dy | p[nI ky 2[{kI k[ inv[]h krn[..................................................................................................................g[{v my\ j8[d[ p[nI ek2<@[ krny ky ilE aOr2[{kI k[ p=bN6

.......................................................................................................................................t2vtI] el[ky im2<2I bc[v ky ilE t2vtI] el[ky my aOr py3> boEk[ bhn[/ ..................................................................................................................b[# tokyl[œ bStI ky t2vtI] el[ky my smud+ ky p[nI

ko rokny k[ dIv[r k[ inm[]4 kry.......................................................................................................................................p=vl mU{g[ g[{v my\ in8m bn[E\ ijs sy log smud+ my\ kU3>[ krk2[coral] n fyky t5[ enko fykny k[ shI S5[n #U{#ykI ..................................................................................................................bc[v kurb[l sy korl ko to3> kr mqlI pk3>n[ 8[ jhrIlyx pd[5o] k[ Stm[l ijs sy korl ko xit phu{cy pr p=itbN6 3[ly.......................................................................................................................................7ojn n[9k[rk kI3>y aOr bIm[ir8o\ sy k~Q[I ko bc[ny ky ilEAplBdI Ap[E #U\#

..................................................................................................................my\ igr[v2 g[{v ky log t5[ 8uv[ ko p[rmpirk aOr ivi7Nn fsl bony

ky ilE p=ots[iht kry

Page 17: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 17

Ad<dy(8 - kMb[r[ ky logo\ ko mOsmI bdl[v ky asr ky anukUl hony ky ilE w[s k~it pr ivc[r krny my\ mdd

pd[5] - k[gj, pyN2l pyn, w[lI in6[]irt 2ybl phly sy tY8[r kr ly, r\gIn klm

ivi6 - 1. a&8[s k[ k[rn smz[E\2. w[lI in6[]irt 2ybl ko p=Stut kry t5[ p=8og smz[E\3. _y4I ky b[e]\ 7[g my ivc[r4I8 ivQ[8 aOr S5Uld~iQ2 ko ilwy |4. sUrj ikr4 a&8[s my\ imlI sm[6[no\ 8[ k~it k[ pirx4 krky ANhy c[2] pr inMn 9IQ[]ko\ ky nIcy

ilwy: s[6n, anukUln s[6n |5. 7[gId[ro\ ko qo2I 2oil8o\ my\ iv7[ijt kry\ | hr Ek 2olI ko Ek 8[ do ivQ[8 8[ S5Uld~iQ2 ijn pr

k[m krn[ hY ko cuny6. hr 2olI sy khy\ s7I sm[6[no\ 8[ k~it kI j[\c krky AnkI ivi9Q2t[ k[ pU4]inrIx4 kry | hr 2olI

2ybl k[ alg alg k[gj pr nkl At[ry |7. smz[E\ agr koe] k~it iksI ivQ[y9 ivQ[8 8[ S5Uld~iQ2 ky ilE anukUln hY to vh[{ “+” icNh bn[ dy

| agr k~it k[m krny 8oG8 n ho to '-" in9[n bn[E\ aOr agr anukUlt[ kI j[nk[rI n ho to '?" in9[n bn[E\ | k~it kYsy Ap8og hog[ k[ iv9yQ[ ivvr4 8[ j[nk[rI k[ lyw p=m[4 bgl my\ilwy\ | anukUlt[ ky ilE J8[d[, m^8m 8[ km mUL8 ilwy | g[{v v[lo\ sy Anky Ric ky cun[v ky k[r4 ko smz[ny ko khy\ K8o\ik kuq Ric8o\ k[ p=8og phly ik8[ j[ cuk[ hog[ aOr eskI k[8]s[6n k[ 0[t hog[ |

8. jb qo2I 2olI ky k[8] sm[Pt ho to s7I ko b3>I 2olI my\ v[ps j[ny ko khy |9. hr qo2I 2olI sy khy apny in6[]irt s\Stuit [assessment] pt= ko p=Stut kry | p=Stuit ky b[d pir4[m

pr ivc[r ivm9] kry |10. b3>I 2olI kI SvIk~it p=[Pt w[s k[8] k~it k[ lyw p=m[4 dy | en pir4[mo\ ko s[m[ijk k[8]

k~it ict= lywn my\ 9[iml kry\ |11. w$3 3 s 6 tk ko dohr[E\ agr aOr ivc[ri48 ivQ[8 aOr k[8] kQit ky ilE sm8 imly |

sm8 - do 1$2[

Page 18: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

18 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT

s[m[ijk k[8]k~it ict= ly1n (COMMUNITY ACTION PLAN)

Ad<dy(8 - kMb[r[ ky ilE Ap8ogI mOsmI bdl[v anukUln Ric ko phc[n kr k[8] Rp dyny ky ilE sm[j ko d+V8s[6n k[8] ky ilE eiNd+8uKt kry\ |

pd[5] - k[gj , pyN2l pyn

ivi6 - 1. sm[j sy SvIk~it p=[Pt k[8] k~it 8[ anukUln Ric k[ sUic bnv[E\ | s7I ky smx b3>I k[gj pres k[ lyw p=m[4 kry |

2. en ko k[8] Rp dyny ky ilE ai6k p=6[nt[ sy km tk kI _y4I my\ b2v[r[ kry\ |3. p=6[n k[8] k~it pr ky\id+t hokr 9uR kry\ | 2oil8o\ my\

iv7[ijt krky An k[8] k~it8o\ pr idm[gI jor lg[E ijnko k[8] Rp dyn[ hY | jYsy k[8] k~it k[p=St[v imly, Anko ivi7Nn sUcI pt= pr ilwy |

4. k[gj ky a[rp[r sMtl lkIr wIcy | sm[j sy k[8] t5[ anukUln k[8] k~it sm[Pt krny ky t[rIwko in6][irt kr[E\ | lkIr ky a\t my\ t[rIw ilwy\ | Asky Al2I trf a[j kI t[rIw ilwy\ |

5. a\ikt sUic ko 2olI H[r[ pU4] inrIx4 t5[ n[p tOl kr[E\ | jYsy SvIk~it p=[Pt ho Asko sm8 ryw[ky p[s ilwy\ | ilwty sm8 ^8[n sy eNhy\ tk[]nus[r _y4I my\ rwy |

6. agr iksI k[8] ky sm[PtI ky ilE in6][irt sm8 id8[ g8[ ho to Asy sm8 ryw[ ky œpr ilwy\ |7. jb s7I lywnI tY8[r ho j[E\ pt[ kry\ kOn iks k[8] k[

ijMmyv[r hY | pt[ kry\ 8ojn[ ko pU4] krny ky ilE kOn sy d+V8s[6n kI jRrt p3>ygI | jRrI d+V8s[6n ko ilw kr 2[Sk [task] k[3] my\ jo3> ly\ | agr en d+V8s[6n ko ju2[ny kyilE w[s k[8] krn[ ho to aOr sUic bn[kr sm8 ryw[ ky s[5 jo3> dy\ |

8. agly anukUln k[8] k~it ky ilE es k[8]v[hI ko dohr[E\ |9. jb a\ikt s7I anukUln k[8] k~it pUry ho j[E\ to enk[

pU4] inrIx4 kry\ | k[8] kI sm[PtI Ric ky anus[r hony pr jb sb kI SvIk~it p=[Pt ho to As v~t[Nt ko srl #\g sy ilwy\ | k[8] K8[ hY ?ikskI ijMmyv[rI hY ?kOn d+V8s[6n k[ Ap8og hog[ ?

Page 19: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT 19

Page 20: `tu s[xIawsassets.panda.org/downloads/cw_toolkit_hindi.pdf · 4 CLIMATE WITNESS COMMUNITY TOOLKIT `tu jNt=I [SEASONAL CALENDAR] ivi6vt ck=vt [ mOsmI ] aOr sm[j pr p=7[v 3[lny v[lI

WWF South Pacific ProgrammeRegional Office

Address: 4 Ma’afu Street, Suva, Fiji. Postal Address: Private Mail Bag, GPO, Suva,FijiTel: (679) 3315 533 Fax: (679) 3315 410 email: [email protected] website: www.wwfpacific.org.fj

SvIk~itdix4 p=9[iNtE WWF aNtr[iQ2+8 WWF aOr eN3onIis8[ WWF ko a[i5]k sh[8t[ kyilE , t5[ l[œ HIp fIjI ky kMb[r[ ky logo\ ko 6N8v[d dyn[ c[htI hY

Text & Pictures: SPP Climate Change Team Layout and Design: Waisale Tabuavou Publsihed by: WWF South Pacific Communications Unit 2005 Printed by: Star Printery Ltd