utat i psycho- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/fulltext01.pdf ·...

20
VISP UT AT I O PSYCHO- LOGI CA 7 E RT I 4 De S E N SIB U S EXTERNIS. Ad quanL* M. A, In Regia Ubfalienfium Åcademia SUB PRyESIDlO Clarißimi atqt Excellentißimi vir i DR IOHÄNNIS CHES- KECQPHERI MEDICIN/R DOCTO- ris,in Regia Academ. Ubf.Phyfiologia: Profefl. publiei, ac R, Mris alurnno- rum.pt. inlpe&qrisfidc- liilims; y u b l i c*é Reßondebt ; £ RICUS PETE! QSfr&tt*Sedctfta- | dius S. R, Stipcndiarius Die it. Juni/y boris confvetis, i Ü B S A L l JEt $ Excudebat Efchillus Matthias? S N N O 1626. WSM 4b» febern

Upload: doanthu

Post on 08-Jul-2019

224 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

VISP UTAT I O PSYCHO-LOGI CA 7 E RT I 4

De

S E N SIB U SEXTERNIS.

Ad quanL*O» O» M. A,

In Regia Ubfalienfium ÅcademiaSUB PRyESIDlO

Clarißimi atqt ExcellentißimiviriDR IOHÄNNIS CHES-KECQPHERI MEDICIN/R DOCTO-

ris,in Regia Academ. Ubf.Phyfiologia:Profefl. publiei, ac R, Mris alurnno-

rum.pt. inlpe&qrisfidc-liilims;

y u b l i c*éReßondebt

; £ RICUS PETE! QSfr&tt*Sedctfta-| dius S. R, M» Stipcndiarius

- Die it. Juni/y boris confvetis,i Ü B S A L lJEt

$ Excudebat Efchillus Matthias?S N N O 1626.

WSM4b»febern

Page 2: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia
Page 3: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

DISPVTATIO PSYCHOLOG ICATERTU,

Do

SENSlBVS EXTERNIS,%e(pon4entz~>

E R I C O P E T R I

Tbeßf LE Anima fenfitiva & fenfu in generc-»egimtis,- icquttur ut de (eofibusin fpe-cie agamus ■; Dividuntur autcm fenfiisin Externos & Internus, de externis*hane difquifitionem inftituerc oobis

^ vilumeft.2. Externi (a) fenfusfunt, qui externarum re*

rum & quidem prxfentium (bj fpecitscorporeis orga-nis percipiunt,

3. (a) Externt dicuntur , non quod forås ex*prompti fint, 6c promineant,fcd quod externarum re-rum propriis organis eognitionem capiant; FerneLlib. 5. Phyfiol. cap. 7» vel quod per intcr medias*externas partes externa 6c prarientia fenfibilia pri-mö recipiant (b) Res enim pratfentes funt horumjobjeßum; Sic oculus non videt colores ab(entes,fedtantum prat fen tes, qui ipG iunc objefti, fic auris non.

A 3 audie

Page 4: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

asrdit fonos abfentes,EtScaU.é.JnThcophrafl:umcfecaufis plantarum inquit. dati funt fenfus, utappeta-ftius,non appetunf nifi quorum fenfionis idcashabent,& quid futurum efl, ut a<flu fentire qucantffentiroauteronequeunt, nifiadlufenfilefentiatur.

4. Sunt Externi fenfus quinqüe, Vifus, Auditus,Olfa&us, Guflus &faäus. Scalig. cxerc. 28é. f^.Scx-tum fenfum addit, nempe voluptatero, & titillatio-nem veneream ad fpeciei confervationcm animali da-tam; voluptas autem & dolor non funt fenfus > fed af-fedliones confequentes fenfum, & funt difpofitionessnimalis, qu# ei lecundum naturam ? ut voluptas j velpraeter naturam, ut dolor, infunt,

5. Quinarius autem hic numerus fe'nfuümExter-uorum communi confenfu hominum comprobatusefl, ita ut perfe<flum animal non Aatuatur,quod aliquocx Iiis quinque efl deftitufum: quinque funt objeéia-»fenfuum Excernorum, tot etiam Organa : propterea-?fenfus externi plutes vel pauciores effe non pofluntV -

6. Senfuum Externoruiu omnium nobilinTimusac prseflanti/rmuis efl vifus , narn ad vitse commodjbmaximé efl: neceffarius, & ad difciplinarum rnvedtio-nem dux cerciffmus habetur: fic & nobiiifllmus vifuscenfetur propter ipfum odulum, in quo vifus refidct?qui oranem fuperat admirationern.»«

7. Vifus efl fenfus externus* quo animal obje«-£lum vifibile per medium Äfeupavffffcu; confpicuum ex-cipic.* Animalpropriédicitur viderej iTquia id ipfumprse-ditum efl naturali facultate videndi z* habet ocu-

losnaturales 34 dijudicat fpeciem vifibilem in oculoreceptam 4. Et denique proprié fentic: Hinc ergoaondicimusaßimQm ipfam vel oculura proprié vide-V teiun?

Page 5: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

rbi onde & vifüs proprié videre non dicitur, quia nuliif proprié videt,nifi (it animal, ut modö dixirrrus, tfSfus autem nan eft änimal, * d -pw

8* Öbje&um vifuseil adfipe&ahÜe, feu, id quoähabet naturalem radiaturam : Naturalis radiatura ert:é corpore radiorum emifiio : duobus autem modis di¬citur aliquid radiäre i. quändo lucida, virtpote Stella,ignis, candela, &c. radiäre dicüntur. 2. quando luifpeciem ex feproducit, &: hoc modo vif/bile perquod per proprium radium ex fe produ&om videtur,fädiat. Sunt igiturobjeéta vifus, Iuxs color, oculus3aliaque luceritia corporate

§. Medium vifus dicitür Gnecé^^ff. t. trans-parens , tranflucidum , pellucidum , item diapha-num. Definicur å Vitellone. lib. i. Optjc. defin. 2«per quod lumini paret tranfitus: å Refihero lib.i. Oöt.Theof. 4, Corpus pellucidum impune radijs pervium;item per quödablque mutatione, radij atque rpeciesr5vifibilium pertranleunt; ab alijs dicitur corpus pelluci¬dum inter videns,& viiibilc intercedens. Hoc ad vi-furst valde neceflarium eile, ex eo patet 1, Quod fineeo vifibile lpecies exfe producere,difFundefe,ac mul-tiplicare non poifit. 1. fctqüia vifio perfici non pof-ilt, nifi inter vifibile & ieniöriurn ejus medium tanquäintervallum aliquod intercedat i Tic legendi facultasimpeditur, fi libri folium oculo quam proximé ad tno«Vcatquis, quia medium illuminaturö deeft*

10- Inftrumentum feu fenlorium Vifus efi öcu-lus , cujus partes varia? funt, qua? omnés in vifio«nis ufum creatae iunt , mufcult fex, tunicac qua«tuor, ut Cornea, uvea, reticularis* aranea praetcrcon-Juntiiva&j;humores tres* aqueus, vicreus, Cryilalli-

A 5 aus?

Page 6: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

Hj&us reibet & venas arterias & nervös, inter quot*prscipui ftint nervi optici , qui ex (éntentia Galenilib. io. de ufu part manifefté ca vi funt; & propterca.»Hcrophslu? hoi ^f appellavic, quod perforati fintLaurentius autem fenfilcm kqikUv eavitatem non ad«mittic J. |i, Anatom» u. q, 8. Cum a utein in quo-libetinftrumcRto, quod expluribus partibus compo-nitur pars una habeatur fimiiaris , cui adio potiifi»murn , aeeepta referenda fit, talis in oeuio quoquoerit qujdictrnus, eilcCryftallinum humorem nervus

Opticus videndi facultatem defert: membranse &mulcuh faciunt ut a£tio videndi melius perficiatur .* a»liar partes ad omniura confervationem funt conftitu-tx9 utpaipebrje, Öc circumje&a? parter*,

Ii, VißonisOrganum non igneum cum Piatonein Time,fedcum Ariftoccte& Anatomicis, aqutum efle$atuini>us,un(!c Hlpocratesin Iibrode foc.in homineVi-fusinqaitf |. i Cerebri humido alitur > hoc ipfum etiamfentit üemoeritus, utrefert Ariftocclesin lib. de fenfu: fldcpnvincit hoc anarome, feu tota oculi compofitio .* t,Nam piinccps oculs pars, quae primo viöoncm edit, totaefi gladalis, cadem viireo humido immergitur, ÖOnan^tcrior« parte ljumorem habet aqueum propugnacuii ittr$ar. 3. Quod fi iardaturaut vulneretur ocuIus,quiequidab co effluu aqueum cft. Carpentartus Arifiotelem cumP|atone hoc modo conciliat j & dicit in oculo duo fpedla-ri quap vifionem edunt,pnmum vocat fpuicum vi G lemluridifftmum äcerefcjro per nervös upiicos influentem. *»Cryfiallinuin humorem • ratione Spiritus ac luminis in«lern , neenon objeefii luminofi, igneum vult efTe uculum %aqueum vero refpedu humoris Cryfiallini; verum ad-fjrJitendanon videturtahsdtftin<3>3»iuenim fenfonum

Quant

Page 7: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

ömdeigriciirt* ittd$ quia omni i fenfuum organa fuos ha-?ben t fpiritus animalcs ejufdem na tu rar, teriuitatts, & ful-gor is. Prarftat igitur Gmpticiter afätmare viGonis orga*mim aqueum eile« Lucent quidem oculi 9ü farpe micatab ilUs fplcndor, nod ratiodc ignts, fed ob peltüciditatem,planittcm, & {«viralem Gry ftallini» 5C tunicirum . Mo¬biles func oculi t nod propter ignem, ut fentitint; Platb-nid, fed i. propter humidum copiofum & lubricum fc.propter Spiritus. J. pröpter fcfc val'd Hanoi mufculos.Spirftales dicuntur oculi» rationc atfionis» agunt enim ininttanti» quia recipiunc fpecics incorpbreas per totumaerem produäas: Non rigent ocuh quia ignci; fed Utdocet Årift. in Problemans, quia adipe öopiofo tifcüm-fufi t. propter S pirituum animaiium cöptain. 3, pr öpurperpetuum oculorum motum* % ~

12 • De mcdic vifionis tres prardpué Pfiilofophö-rum funt fentcntiarl quidam enim etniilionc löla, alij re-eeptione fola , vifionem fieri ^ titant: funt qui partim e-miflfione partim reeeptrone fieri ccntendunt: Nos cumAriftotele* dicimus viGönem fieri fola recepcione, Hufusopintonts veritas his rationibus ftabilitür: u V (GodisOrganum aqueum eft, aqua auicm proprium eß reeipere«a, Prideepes oculi partes aqucar funt: $♦ Quod ab ocultstxit aut corporeum efL aut incorporeum: nod ldcörpo-.reum,quia ne c txitt, det locum mtitare, dtc in oculo elTcutinloco, poflunt incofporea ; non corporeum, quia u-nico die deftrueretuf oculus,decmomento ad aethera ufcpferretur, cum nultum corpus in inftanci moveatur: addo,quod fpirancibus ventis, ddfiparelur & darcrur corporumpenetrano t Qu« ra tion es ab opcicis QC Platonicis procontraria fentennaadferuntur, in difpUtaiionis adu» flneeeße fuctiijdilucntiir«

t}. Rc»

Page 8: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

l|, Kaceptioiihautem natura cum obfcurÜIL$af Üt, & multis difficultatum involueris implicita_> ;quae ut omnibus innotefcat haec quatvor inquirendfriunt i. Quidrecipitur. 2. Ubi feu inqua oculi parte.3. quando 4. & denique quomodo.Ädprimum quodattinet:Democritus ÖC Leucippus reeipi corpora exj-ßimarunt: Epicurus objeäi vifibilis radios: Alexaq- •der infaginemreinon tanquam in fubje&o, Ted velutinfpeculo: Nos fpecies cantum reeipi exißirtianusr9.Hkc fpeciei qualitas eß ineorporea, imrnaterialis, in-dividua,&: intentionalem vocantPhiiofophi. 2. Locusreeeptiotionis eß humor Cryßaiiimisj quia prineepseß & primarium vißonisOrganum,inqculi cencropo-fitum .* Si autem omnesopiniones circa locu receptio¬ns conciliare velimus, dieimus reeeptionem in Cry-ßallino fieri; refra&ionem in turficis, perfedionern incoitu neryorum opticarfi,psrceplS8fiem in cerebro. 3*Piprcipitur in inßanti fpecies, 4. vißonis denique mo¬dus talis eß: Fit yifio reeeptione (pecierum fenfiiiunr»'noncorporum, fpecies licet materiae conditio-nera redgieanc, non tarnen materialiter &tanquam,corpora, fed veluc veßigia corporumabobje&o adfpe-äabili adpupillam per aerem medium lineis re&is ad.angulum .acutum produft«, ferua^ur.

„iv Alter fenfus externus audituseß, obje&um'audibiie pereipiens: quemadmodum yifus ad vitae dul-cedinem magis cß neeeßarius; ita auditus ad excipien-dani art|um fapientiam ^feientiam eß aecommoda-tior: uqde a Philofopho difciplin?e fenfus dicitur:Hocfpnfu yix credi poteß, quum miré animus com-rboveatur. ideo Theopbraßo ciH,H9iK^.cuS-yjcng KctÖqTk.

dicitur: hinc & Hcrudotusinaunbus, iracun-inhabitare yoluit. xy. Obk*

i

Page 9: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

t as orta ex aeris fradione, qua; St collifis corporibusdurisfolidtfcg: Corpora fonum reddentia folida eife oportet,quia fic Gbiinvicem reGftunt, dC interceptum aerem ver-berant, quod molliora corpora non praeftant, ideocjj fondnon reddunt: deinde fuperficiem habeant planam, fint&concava.

idé Hujufmodi corpora å quibus fit fonusj inani»tnata funt, vel animata; In inanimatis proprié fonus,Inanimatisdicitur* Vterqj rurfus,aut Gmplex eft,auc muhiplicatus: Simplex cft acutus vel gravis 2 fonusmultipUcatusfeu reflexus, dicitut Echo> Sc nihil aliud eftquam geminatio fen reciprocano foni, fada ex refradio-ne aeris, incavo oppofito 2 In omni quidem fono fit re-fiexio, abfquequo ö ciTet , nemo poftet feipfum audire,fed evidentifsimaeft exirnij illius io ni , qui b c ho diciturKol^OMJV.

17. Voxeftfonus Animahs, qui aeris in guttureattradi refpiratione excitatur; Et eft articulata, vel inar-ticulata, haec in brutis quaerefpirant 2 illa in homine.

18» inftrumentum auditusauriseft, non externa *

fed interna, aurem hane internam conftituunt, meatus ,

tympanum, aer vernaculus, triajofsicula, nervi auditortj åquinta confugatione exorti, qui fonorum omnium ima~ginesad fenfumcommunem, tanquam judicem dC cen-forem, vehunt,, t£. Inaurium fecunda cavi'tate, quam cocbleamyoeat Ariftotelcs, aer continetur innatus SC vernaculus»quem implantatum vocant Barbari« Ariftoteles lib. 2. deamma* inaedtficatum SC immobilem appellat 1 immobi-lemintérpretantur altj, quia nonmovetur ab allo, fed i-ttmmaunbiis femper m%mt$ quidara immobilem di«.

~

B cwjti,

Page 10: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

fonoriii» diffcientias Cufcipere ; bunc aerem Ingeniu mprtnceps & priroaruim effe auditus Organum extftimari mveteres, ur;de 2^ hujus acris ratione, auditus naturatn a<«ream elTcdocuit Phiiofophus Arift. 1« 2-de anima^ in 1.defeniu ac fenfili: Huncacrem nvaximéad auditum ne-ccffarium quidemelTeexiftsnrumus, quia Gneeo,vixau«ditus fieri poteß: fed princeps ÖC pnrranum auditus or*ganum effe, pernegamus«

lo. Medium audiens eft Externum ve!infermim;CXCernum aer vel aqua:de aqua dub'tat Ariftoteles anvoxin ea audiatur; pifces tarnen optime audire novif,quimugilum nodurnacmcrfutepifcationi : interna mediumeft acr infitus,ÖÉ vemacuius s ut enim å corporum collifionepercuttrur aer excernus,ita ab externocolliditur aer iftcinternus, idque tympani, chordae dC olfkulorum triuminterjedu. Alteratus »dem aer, Toni charaderem QC fpe-Ciem omninö denudatam defert nervo quintae conjuga*tionisinutramque aurero expanio.

It- Modus audiendi talis eß jpercuffus a dürfetfolidtscorportbusaer externus, &C ioni qualitate affedus,Vinnum aerem altera t, Gc proxtmum afFtcit? donec conti«nuatione quadam ad aurem pervencrit, ut enimfiina-quam lapillosinicccris, circult enafcumur, quorum alteralterum excitat. lta exaerts percufttooe veluti circuli inacre generantur, donec fucceflione ad auditus Organumfueric perven tum» Hane perculfi aeris continuationemAviccnna undam vocalem appellat i Morus aurem hu-<fufmodi in momento non fit, fed in tempore, undc poflfdum fonu$édiftantt(Ftmisloci»nonfubitö cxauditui»

22. A er igitur foni imbutus qualicatc per rocatutrcauditorium foris obvium fcmpcrquc patentem» primum

mem-

Page 11: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia
Page 12: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia
Page 13: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

snembranar fcefTim* maximreg fonorar,quam propfercacympanum vocant, alliditur t» membrana harc pulfataofftculatria movctejufq; font charaAerem momcntoim«primic 3« Huncfonum vcrnaculus aer &C congenitus da«um cxctpic» 4. quem per fcneftellas in tortuofos anfra«dus & tabyrinthum, mox in Cochleaen defcrt, ab hoc f.in ncfvum auditorium rtaijcif; dt quia nervi auditorif inponce cerebelli, undc prodeunt, confunguntur, fonus fubratione unius, non duorum apprehendicur« 6. ab eo adcommunem fenfum tanquam iudiecm defcrt. Ethic ve-rus eil audtendi modus; Hincerravic Alcmaeon circamodum aud«end(> quando nos audire exiftimavit propre-rea,quia aures intus vacu<e furu: Vacua autem omnia rc~lonant: nec minus erravit Diogenes,quandoacrem in ce«rebro conunert voluit, eumque percuti voeibus, contraquem Hyppoeratcs in i. de carnibus: Plato auditum Bcfri aeris internt puüatione feriptit, quae fententia tolera-rl poteft.

2?. Odmtus eft.fenfus externus fenfifia odorabi*Ita pereipiens : Senfi'e odorabite dicicur odor,quieftqualitascorporismixciex Gcco fapidocontempcrato cumhumido orta, QC a calore eduAa. Hunc fenfum Homf-neshabent longé tmbecilliorem reliquis an<maIibus,prop»terea bomo non fentit n»fi vehementes odores, quiodo»ratus fenfum meleihreaut dclcAare poffunt»

24, Olfa&us inftrumeotum quod fit, vari* funtopiniones, de quibus vide Bauhin. lib. 3. Theat. ana-tom. c.66. Nafum oifaftus inftrumentum multi cre-diderc,co quod.fi fpiritü naribus occlufisore attraha-mus, odorem nulluni fentiamus: Si vero apertis nari¬bus ittrahamus, odor fenfum profcinus moyet: Sed

B t cum

Page 14: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

cum fintqui etiatn fine nafo olfaciant, fequitur na-fum praseipuum inftxunientum nonefTe, fcd perfedio-remolfadum adiuvare; Sic Galenusinlib.de inftru-roentoolfadus,oftendit nec os naß, nec interiörernaiunicam,nec fauces, nec afperam arteriapi inflrumen-tum odöratus cüc: undeeodemin libro dicic nafum_*fcmitam quidern efTererum odorabilium, cum refpi-rationis gratia nafus potius quam olfadus caufa crea««tus fit, non olfadus Organum; corpus ergo quod odo-res fentit alcius locatum eriu.

25. -SuntprocefiusinammilIares,qui ex cerebribafi prodeuntes, tenuimeningecerebro junguntur, Scnervorum naturaobtinent. Hi cum naturam,figuramSc compofitioncm pecuüarcm habeant,pra?cipua odo-ffatusinftfumcntaejTe creduntur,- maximé cum nullain nafo pars fit, quse tam facilé ab odoribus alterariqueat * nam cum fplrku plena & vaporofa h«ec Or¬gana fintj facilé odorum fpecicsrecipiunr: Sc cum o~doresin quadam exhalatione confiftant, Sc exhalationatura fua ficca fit, debuit olfadus fenforium åprindUpio humido prodiro*

26. Medium per quod olfadus fit, aer efl aut a«qua:animaiia enimquas in aquis degunt,five fangvi«ném habeant,- five non habeant, odorem fentiunu,quemadmodum Sc ea quae in aere verfantur; ipfa quo-que animaliaquaefangvinecarent, licet non refpirent©lfaciunt, cbm odorem pcrcipiant, percipere autemex eo canftat; quod & ipfa ab odoribus veheraentibus>corrumpantur * Kam quemadmodum Homines pru-narumhalitu gravedinem capitis contrahunt & ple-fumque fuffocantur» ita & illa vi fulphuris Sc bitumi-

nufa-

Page 15: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

nofarum afficlantuf>&interdü extingvi fpleant; in aqua etiam odorcsperci-pi docent pifces, qui cminus efcas odoräntur per a-quam tanquam medium j Homo autem non percjpftpdoresinaqua>qiiia nonpqrcipit odorcs nifi addudöJipiritu, hoc autenriq aqua ficri non poteft.

27. Guftus eft ienfus externus fenfihili3 gufta-bilia percipiens. Hujus obje<ftum fapor i' ScaÜg. in 6éiTheophraft. de caufis plant. c.é.

f 28. Sapor eft qualitas corporis rnixti å ficcöterrcftri, in humido aqueo per calorem generata: Sa-pores diftingvuntur in eXtremos & intermedios; ex¬trem! qui fimplices & contrarii vocantur, Tunt dulcis&amarus; intermédii fapores, qui Sc compofiti vo¬cantur funt quinque, fallus t acer, aufterus, äcerbus*acidus; horuTö fufiorem éxplicationem habent Phy-fici; vide Scalig L d &i.d.C.f<

294- Organum guftus eft nervuS guftatorjus extertia nervoritm conjugatione exortus, qua? propte-rea guftatoria dicitur* quia per hane ücguftandi fen-fus: Nervus etiam quartae conjugationis guftatoriusr*dicitür; liefis-his nervis guftatoriis, omnia inftpida^redduntur. Sic Lazarus ille vitrivorax didtus, cujusr'mentionem facit Columbus Üb. ip Anat. nullopror-fus guftu praeditus erat,nullam in edendp voluptatem,nihil injueundum pcrlentiebat, inftpida * amara> dul-cia^ pingvia > falfa^actianion diftingvebat# vitrum?ffa'-Xfjlapides, Ügna,vi.va animalia*, carbones,.p3fces e vi-vario extra&os adhuc faliexites voraba tJutulf), llneos,laneosque pannos,,f^num > ftipulam, Sc quidquid of-ferebatur prppoüca mercedeJngurgitabat: teftis hu-Jus^rei fuit Aromatarius Patavinus, cuifacculum car-

B 3 bom

Page 16: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

bone refertum & faccuminfaperdevoravit, quo vifoperfolvit , quod pollicitus erat, comminatus ne adPharmaeopdliura amplius accederee .* veritus ne focum taberna & vafis efitarct. Anatomicus cum hocnatura? monftrum diflecarct Patayij: Caepit hujusreicagfsm diligenter inquircre;&invcnitquartam ner¬vorum conjugatiooem, qua? guftusgratia, in aliis ho-minibus ä nacura producta eft, in hoc vitrivoracc nonad palatum ncque ad Iingyam reptare,fedad occipi-tium refledi. Non cd ergo lingva, nec humor fa liva-Iis Organum guftus .* nam Organum (enfltivum anima-tutp eflc debet, quod quidem non eft iahva.

30. Medium internum guftus, externum enim_»in guftu eft nullum , caro eft tpongiofa & fungofa lin-gvTt cum ipfa (aliva ; hinc arida lingva &omni (alivadffftituta, faporem nullum percipit: crrant crgo, quiguftus nullum medium ftatuunt.

31. Quintus & ultimus fenfus externus taftus*dicitur.qui inter reliquos fenfus maximé ignobTIis cen-fctur, & propterea ulmimum iocum obtinet: Homi-nibus non quia homincs, fed quia animaiia funt, ineft.Licet autem ignobilis ccnfeatur, fuum tarnen mereturcncomium, maximé quia propter neceftitatem datuseft animali, fine quo animai eile & confervari non po-teft: Hic fenfus maximé communis eft. 1. Quia omni«animaiia tam perfecta quam imperfecta finé taCtucftc^nequeunt. 1. RefpeCtu cxtcrorum fenfuum, quorumfundaroefttum tadtus effe dicitur.nam quemvis fénfumab objecto tangi neeefte eft.

31. Dcfinitur taCtus fenfus externus, qualitateseaétfles pereipiens, TaCtus ergo objcCtum unp nomi-

n*

Page 17: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia
Page 18: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia
Page 19: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

mar & fecund»,33. Organum ta&usquodnflm fit, noji cönvc-

niuntintcrie Philofophi, neque cum medicis. Ari-fioteksmodointracarnera illud conditum elTe ccn-

fet, fed quid fit non exprimit; modo carnem, aut quodearni proportionc rclpondct * vim lenticodi obtineretradit. Mcdicicutum e^terni tadus Organum cffo IContcndunt f. Quia éft omnium partium temperatiflj-ma 2. Eft media idter partes éxangucs & fangvineas& quofcunque cxceflus facilé percipit. AJij nervösprr totum corpus diftufos, proximum tadus Organumftatunnt.

34, Inccrnum tadus cflcuticula, quar potcft *dici medium internun|, propinquum, caro vero velnervi remotum: Medium Üxternum tadus non habetnifi per accidcns, tale ncmpc, quod eft extra ani-mal, aer & aqua .* res enim in aqua tangi non potefl

nifi extremitates madidst funt: 2c eadem rationeiftcr intcrjcdus eft, fi in aere res tangatur. Vide

Coli. Connimb, com.ad.liba«de anima^.

Page 20: UTAT I PSYCHO- - uu.diva-portal.orguu.diva-portal.org/smash/get/diva2:1196143/FULLTEXT01.pdf · VISPUTATIO PSYCHO-LOGICA 7ERTI4 De SENSIBUS EXTERNIS. AdquanL* O» O» M. A, InRegiaUbfalienfiumÅcademia

i-.

'■T '"V

HJ., ■ JH I I -S :**%&.'mifibpttp **&$'? .a .

•kin - ?äp*&.t idq4teU0 ?a:©ffs méijihia* fcuMi itzm*?u\- 'it - ^>y?s? .».1

.'boiip ofc«*'äii «i ^Sr.nw^.frtSaütlo ^->Dap^Ms

1^19 «tL!n£$ib^ufVfii roiMX9 "»brtjif.^1 tu,«iiJ0^faii^ma*T«il4tl^j«loiftm'Q ilTöi^ i >tn •/.)■.^"E9ögfiirJL^ s9Tt£'c-Tv?ib'-: tib^rnll* ,$ & /«

jf • V . j ■' \ v ' ]bl2<| v ' ' • ^ ' : y-.. >fnuaa&i^ tu^S-OHfftm'Ciq ^oiuUtj cn^t > J

; --V ; ,t4ab**Äi.Ilitoi},^.' n . elusittp 83 44j0wrrtim79K}T 4^| --■_

«mäi/p3^*fn^imt9#t}t m ?,'.hi'jdöß f*&a :il^3ü^^^gi'öv ,-Å. Vtt-i - ■ ■ .* Y .

•f&ii ittx* f$9 bonp t55 TÄ'i.i! -« aa-;*:?:.;>s *30 I,x' ■ ' ^ ' i ^ ''' ! *'.- -i

J}9to*j .dÖa'T'grist u:?pt ni auft? «9V* fcüpv.. oaoitfii ffisbs» >{ ■ i id* sb 'b s-cuz *51* * jmtntK 5 jäia

-*\' öbiV .tili3gnfi3ist *i '»n^ il ,ii? > Uß ryn . :a. '• • mQ^idmuiao^J ,üai.;

•"I.. .."■ ' - . • '