dissertatio

statum hispaniae sub imperio romano

ad umbran s

QUAM

VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPS»

publice examinandam proponunt

mag. JOSEPHUS WAL LIMlitt. rom. docens. stip. holmgren.

et

carolus gustavus åhgrena sacris stip. med. theol.

vestrogothi.

'

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XIII NOV. MDCCCXVI

H. P. M. S.

p. i.

d ps a lije

EXCUDEBANT ZEIPEL ET PALMBLADregia: academije typographi.

konungens troman,

hofmarskalken och riddaren

af

konül. svärds - orden

högvålborne herr grefve

GUSTAF KLINGSPORsamt

grefvinnan högvalborna fru

f6dd friherrinna WENNERSTEDT

vördnadsfullt tillegnadt

af

CARL GUSTAF AHGREKT.

DISSERTATIO

STATUM HISPANIAE SUB IMPERIO ROMANO

ADUMBRANS.

Fragilitatem rerum terreftrium dolentibus, tion levernfåne confolatlonem afferre videtur confideratio illa, quodipfas vires, quae rninam et interitum adferunt, aliis fu-ftentantibus viribus, per temporis decurfutn cedere etdeinceps enucleationi abfoluti ordinis infervire coguntur.Quae vaftabundas maria turbant et natifragos agunt,procellae naturae non minus adjuvant ordinem et har-moniatn, quam, qui pacifica et blandienti aura maria etterras recreare videntur, zephyri. Ipfi nos homines iis-dem legibus paremus, iidemque agnoscimus in nobis o-mnis feliciter faétse mutationis principium. Quid? fi o-mnes noftri errores ita non esfent nifi nebulae veritatisluci infperfae, quibus illa eluceret clarior. Quid? fi fuinon compotis animi furiofae libidines non esfent nifiviolentiores impetus vis cujusdam, quae fe ipfa aeftimarenondum didicerit, quas vero fua ex indole et naturamelius quid fan&iusque in pofterum fit promotura. Hacfcilicet rerum mutationes confiderandi metbodo efficie-mus, ut, quid fibi velint vehementes ill! Divinae neces-fitatis cum libertate confliftus, quantumque in rebus or»dinandis et moderandis, venerari fas fit Numen. reftius

A

) * (

intelHgaraus. Perenn tia fan t om sia, de quibus Hiftomag:*, quam vita afficifc rebus fuperftes. PuIVerem cal-c a-mus defunétorum heroum, inceduiiui per ruinas civi*tatum regnorutnque. Veluti fpedfcra abiere hemines etimperia; fpedfcrorum in morein furgunt ex fepulchris etin hifloria revivifcunt. Quod incolume orbem terraruma fe domlfcum et devaflafcum gloriabatur, Romanum im¬perium jamdiu collapfum ed. Quid vero hse valtationesaefcernaque beila ftudiofae pofleritati praeter umbriferamadmirationem fubminiftrare posfent, nifi iaetiorem qnan-dam ex eladibus ipfis fegetém progerminatam videret?Haec nobiscum repufcantes, expofkio-ne-m quandam fortiset vegeti, at vidti et domiti poptili Hifpanienfis flatuslub imperio Romano periclitari in animum induximus.Quam quidem expofitionem i-ta in-llituimus, ut rnox na-fcivuni diverfaruoi in Hifpania gentium ingenium paucisadumbremus; poftea vero animum et vires, quibus proliberfcate tuenda incepta et peraéla funt belia cum Ro¬manis;,, deinde rei domefticse, poll viélam Hifpaniam,.civilis., religioois et artium ftatum pro modulo viriuranoftrarum exhibituri.

Ibericam terram Occidentem verfus primo fede te-nuere Cyneti <0, Lufitani, Carpetani, Callaici et Vaccaei;Meridiém verfns veteres Tartesfii, Turdetam, cetéri;Orient! propioffes citra Heicujeas Columnas usque adGaliieas oras et P'yrenaeos montes Iberici et montisOrtofpedse incolae, Orétani, Oicadi, Baftitani, ceteri:Septentricnale'in vero plagain tuebantur Afturr, Canta-bri Vafci b),- Tota regio variis norninibns a Veteri•bus Grsecis, a recentioribus Iberia, Hifpania vero a

a) Hekodot. L. II. c. 33. IV. c. 49. äppian. Hispan. 0.42*43» 99« b) Sxrabo L. III. e, a. 3.

3 3 l

Tyriis et mox a Romanis di&a. Iberici omnes gentescommuni nomine appellatae. Hae vero, prima fibi qnas-que molientes civitatis fundamenta, inter fe ignotse velhofliles -c), cum in unr.m coalefcere populum non pos-fent, peregrinarnm gentium armis infeftatae flint. Haneigitur Aboriginnm lentientes impotentiam, vel IbericiibH admirantes fertiÜtatem, Ceiti antiquisfimis ternpor ibusIberiam adorti funt, mediam praeeipue terrae regionemab Ibero flumine ad fontes usque Durii Tagiquae occu-paverunt, ibique confideotes, Deos, mores, linguam etgenus cum Aboriginibas mifcuerunt. Ceitiberi inde ap-pellati. Gentem bellicofam et fortem praefagia, fpeminter et timorem et laetitiam nata, Deutn quendam ve-nerari docebant, quem vero nec nomine appellare, nectemplis colere, nec viécimis placare fciverunt. Orgiasmocolebatur, five feftiva quadam infania, piis expresfa ri-tibus, qui myfticum fanbfcumque in fe involvebant fen-futn. Poft hoc genti nil fanélius fuit, quam armorumu-fus. Agrorum eultus et doroefticse curae penes muli-eres erant. Viri bella quserebant et hoftes, quos, fiapud exteros non inveniebant, domi excitare ftudebant.Non laboribus corpora, non mortis metu animi fran.ge-bantnr. Inerti et otiofa vita iliis nihil gravius erat. E-quum bellatorem efc arma ejusdem pretii ac vifcam aefti-mabant. Ferrum folo du ra re et cetera arma ad corporistegumentum et facilem ufum inftruere fciebant. V;<5toresvel pugnando inteerfeéti pari bonore digni. In pugna

forum corpora nec fepelire, nec crernare fas erat:vulturibus efea fuerunt, quae quo avidius confumebatur,-eo citiores defunfti credebantur beatorum ledes naéti d).

c) Polyb. L, III. c, 37. -d) Strabo L. TIT. c, 3. — Diodor-Sic. V. c 33. — Justin, L- XLIV, — Sil. Ital. Iii. v. 342 ftqq.

) 4 C

Septentrionales et Occidentales gentes, ut a Celtisnumquam petitae, ita quoque lingua, moribus et Deorum'cultu illis disfimiles. Belli Deum colebantr quem victi-mis placare fas erat. Mediam terrae- regionem habi-tantes, mercium commutationem cum propinquis popu*Iis faciebant, vel quae ufui illis erant laminis argenteispro lubitu abcifis folvebant. Montium fncolae potum exfontibus, panem ex arbuto et obfonia ex accolis anima-libus petebant. Vini non magna copia :• et illa non afingulis familiis, fed compotantibus amicitia et fanguinejunftis, confumebatnr. In conviviorum confesfu aetas etdignitas discrrmen faciebant. Tobarum et tibiarum can-tu ifta follennia celebrabantur. Sed ut a mediis quoquegaudiis ineluétabilis fati vim non femper abfuturam omi-nabantur, venennm ad vitam viro non dignam finien-dam menfis apponebatur. Saguin corporis tegumentumquam maxime familiärer idem dormientibus fubftratumfuit. Ludos et certamina inftituebant, ex equo caeftupngnantes vel currentes vel Instantes. Galeam , thora-cem et fcutum chordis contextum corporis tegumeutagerebant: gladio bipenni, fica, magno fagittarum numeroet misfiiibus haftis adverfus hoftes utebantur. Equuspromtus et docilis ad magiftri nutum moveri, eademceleritate in planis locis et praeruptis montium agi. Mi¬ra genti, montium proclivitatem et afperitatem ftrenuetentanti, inembrorum agilitas- Quae vero corporis erat,eandem animi facile crederes agilitatem. Callide enimnon minus, quam fortiter pngnabant. Sicubi boftilesimpetus vi frangere non poterant, velocitate infupera-biii mox per omnes partes dispergebantur, at in ipfa fu¬ga nova capiebant confilia hoftes adoriundi f). Licet

O Strabo et Diod Sic. Ii, cc. — Livius L. XXXiV. c. 17.— Sil. Ital. III, v. 325*,feqq.

) 5 C

nullis non hominibus nativi fuerit foli Caritas, nemiriitarnen vehementius perfentitur, quam montium incolse.Nam iile tanto certe ardentior eft füae naturae amatör,quanto magis fe iMius beneficio ab hoftili vi munitum etteftuin intelligit. Sua igitur fede manere fuosque tuerifines jnbente ipfa natura cogitur. Hinc fitftum et for¬matum credere fas eft illum characfterem, qui hodiequoque p>opnus et fingularis montium incolis esfe vide¬tur. Hinc illud ingenium, quod fibi confidens fibiquefufficiens aliarum gentium non curat confortia. Hincillum firraura et fortem animum, libertatis amantem, quinatuiå fociå hoftiies retundit impetus , et irrita contratanta foedera ftudia humana et confiiia ridet.

At ne quis longius nos jufto in harum gentium mo-ribus et inftitutis exponendis verfatos objurget, obfer-vanduin nobis vrdetur, quod ab iftis morum et divinicultus et conceptuum primordiis, veluti e principio, ci-vitates formantur et conftruuntur. Mutatum forfitaniaepius videbis rerum ordinem, et novas mireris civita-tum formas, at vivere per faeculorum decurfum et ope-rari et visn fuam exferere nativum illum gentis cnjus-que genium et haud dubia ducere primae vitae lineamen-ta. Deinde vero, et quod noftra maxime refert, noninutilem crederemus ejusmodi expoficionem, cujus opeclarius appareret, quali arte et animo iberici Romanutnimperium vel infiingere vel tolerare posfent, cujusqueaffinitatis vel inimicitiae vi utriusque populi ingenia coa-lefcere vel fe invicem repellere posfent.

Meridionalinm vero regionum ubertas et montiumdivitiae alia gentium ibi habicantium excitabant ftudia,alias ingenii exercebant vires. Nam et mari propioreserant hae gentes et commercio cum exteris populis,quod quidem eo fane lubentius colebant, quo faepius ac~

) 6 C

cidifc, ufc campeftres eornna aeque ac montium proven-tus vi diriperentnr a ceteris Hifpaniae gentibus, quaevel propter foli fterilitatem vel cognatum gentibus in-genium agrorum culturam et metallica opera ipfäe negli-gebant. Ab ar»riquisßmis igitur temporibus m ar is Me«diterranei navigatores ad Hifpanicas oras non folum ap-pellere , ibique inercaturam faoere foliti, led efciam an-n.uenfcibus incolis colonias deducere., domiciiia haberecoli et bene haberi. Turdetaniae oris confederunt Tyrif,ibique Gades, Cartejam , Méllariam, MaJiaccam et Ab-deram Qc^sr^ta diAa) condidere f). In Occidentalibusoris infuiae Zacynthi incoläe cum Rutulis ex Ardea com«mixti Saguntum coloniam g)j Phocaei vero alibi Em-porium et Rhodeui et alias urbes templumque A. teiiii-dis h) conflituerunt. jam diu ante harum gentium inHiPpaniam ad ventum Turdetani cultura, niorutn Pvavitateet artium peritia inter ceteras gentes Meridiohales Ion-ge eminebant. Lingua loquebantur ad regulas compofi-ta et inftruéta: Leges verfibus confcriptas, prasciare fa-éla carminibus celebrata erant. Sed qnibus per longatempora ceteros Meridionalis Hifpanias incolas exercue-rat gens illa, artes, adventantibus Tyriis, ipPa dedifcs-bat et alienas admirabatur. Neque dubium erat, quinampliata rerum peritia et peregrinarum gentium con-fortia apud illas, ut apud alias gentes, übertäte gauden-tes, ereétos et excelfos excitasPent Ppiritus, ni ipPa com«mercia cum' advenis lucro et fordido utilitatis ftudio aui-mos intendisPent iJ. Sed hoc ipfo viles et ad fervitiapronae, contemtuque et odio et belüs Septentrionaliumgentium lacesßtae. Praeter veterem enim harum gen-

f) StraboI. c. g) Liv. 'L. XXI. c.7. — Sic. Itac, I. v. 505.II. v. 603. k) Herodot. I, n. 163. — Strabo 1. c. i) Lit,L. XXXIV. c. 17.

J 7 C

11um inimicitiam, quam prsedas ex Meridionalibus et o=»pimis plagis agendo Septentrionsles nutriebant, non få¬ne exigua irae et od ii alimenta libere viventibus po»pulis exrnde accedebant, quod prmfrdia contra folitasrncurflones apud peregrhnas gentes Turdetani petebant.Neque diu fuit, dum Turdetanos ipfos fuae Ievitatis etnimiae cum exteris familiaritatis poenituit# Narn cumTyriij concesfis domiciliis in infulis, Hifpaniae oris adja-centibus, parum content!, urbein Asfidoniam conderentmurisque circumdarent; tum demum Turdetani pro fualibertate titnere, prsefidia contra oppresfores meditari etvim vi repeliere. At Tyrii, viribus hand pares, apudPoenos opem et auxilia petebant» Hi vero, fpe praedseet pcsfes-fionis ditisfimae terrae excitati, clasfe mox ad-fuerunt Hifpanieis oris, Turdetanosque aggresfi, Tyriascolonias et Turdetaniam invafere, et non folum magnamTurdetaniae partem, fed etiam Tyrias colonias mox pra>ffdii fpecie, at brevi hand dubia posfesfione occupavere ^),

Ab hoc tempore nullis non procellis agitata Hifpa-nia: mota illa Tunt bella,. seterna ferme diceres , in qui-bus gentes Hifpanicae iratis, ut videbatur, cum Diis ethoftibus pro libertate fua pertinaciter pugnabant, donectandem adfpirante meHoris aevi genio, injurias illatas ul-eilcebantur et excusfa tyrannide incolumitatem et über-tatem recnperabant et tuebantur. JMox: igitur HamilcarBarcas cum clasfe et exercitu adfuit, Turdetaniam, rna-ritimasque oras usque ad Einporium vi cepit l). Atbrevi tempore ab montis Ortospedae iucolis morte adfe-dum imperio fequebatur Asdrubal, qui mitioribus ufusadminiculis, foederibus, et coniitaie animo iiigenita plu-res gentes vicit et posfesfiones Poenorum auxit.

k) Diod. Sic. V. id. — Justin. XLlV'. /) Mariana dfe Reb.Hifp. L, II. 7. — Ferreras Allgem. Gefcb. v. Span. T. I. p. 114*

) 8 (

Sed au&am aemulae Carthaginis rem non fine an-xia cura viderat, totius orbis terrarum dominia jamdiumollens, Roma. Carthaginem viderat Hifpaniae gazis lo-cupletatam tantoque magis viribus et animo au&am ti-mebat, quod 'propior erat armis, quibus non folum pro-pinquam Galliam, fed iiuic adjacentem Italiam infeftareposfet. Galücis vexata invafionibus vix fe ipfam Romaiuftentabat, nec ad opes Poenorum in Hifpania infrin-gendas fuffkiebat m). Sed quod vi non poterat, confilioet arte tentabat- Suam igitur caliide disfimulans segri-tudinem, aitosque illos et fuperbos gerens fpiritus, qui-bus fe terrarum dispenfatricem haud dubie profitebatur,jam cum Popnis de Hifpania, quam exercitu numquamadierat, velut de fua provincia agere, belli gerendi con-ditiones pacifci, Iberum flumen utriusque regni finetnconftituere, oranfces Saguntinos in tutelam recipere, re-ceptosque profiter!. Tantumque valuit recens memoriabelli infeliciter tentati, ut bis conditionibus Poeni non

refragarentur. Asdrubalem vero properantia fua et ini-qua agebant fata, defun&ique vices tnox Hannibal, ap-plaudente exercitu, fuftentabat Animo cedere nefcio etfingulari prudentia, utrisque fortuna adjutis, bellum •cumHifpanicis gentibus gesfit. Recentibus victoriis firmatåMeridionalium gentium obedientiå, devaftatis propinquisurbibus et regionibus, exercitu locupletato non montiumfolummodo et fecundae terrae divitiis, fed ingenti nu-mero interioris Hifpaniae hicolarum, quos vi vel bene-volentia fuos fecerat, implacabili odio fatisfacere adgre-debatur, quo in imperium Romanum, Romanumque no-men a tenerrima aetafee flagrabat. Fortem et ifiexpiabi-lem primi experti funt Saguntini, diuque Punicas vires

m) Polyb, L. II. c. 13. III. c. 27. • Liv. XXI- c. 2.

) 9 (

pertinacia fiia non minus confecerunt, quam ipfl confi-ciebantur, donec tandem Iongce obfidionis maiis presfi,Romana ope deftituti, at animo polt longa praelia illa-befadti, ambüßas domos et divitias et miferabilem o-mnium rerum ruinain viftori reüquere. lliuua vero fuaodia et fpes imperii infringendi Romani träns Pyrenmosmontes Alpesque ducebant, Hifpanicis rebus Asdrubal,Hannibalis fräter , et Hanno praepoliti.

Afc Romani, primo legatis tentaré civitatum fidem*a Bargufiis benigne excipi, fed a Vefcitanis, ib i fociorqucererey jusfi, nu i Sagantina clåder igncta efi n), nec alibi Ise-tiora feréntes refponfa, Cn. Scipionem cum clasfe adKmporium mittunt. Prima jarn vice figna et aquilmRomanorum Hifpanicis gentibus in confpeftu erant o).Ad haec igitur mox gentes nonnullse fponte convenere»aliae fpe melioris fortis duétae, timore a lise , odio om nes,id quod fatis conftat, Punici imperii exardefcentes. Necdubitari poteft, quin Inbentius hse gentes Romanas fe-querentur legiones, bellicse gloriae intentas et odio inPunicum imperium excitatas, quam oppresfores Punicos,quaeftum et lucrum et rnpinas armis quaerentes. At,five Romani nominis admiratio , five odium in Poenos,quarumdam gentium animos Romanis conciiiavit, cetersegentes non nifi vi cesfere. Neque tarnen mox tantumcum Hifpanise gentibus Romani bellum gerebant, quan-tum cum Poenis. [nter hos eniui duos populos proeliisdecernendum erat, utri dominium in maris Mediterra-nei öras esfet. Uterque vero, ut fortuita fvadebantcommoda, vel foedera et amicitias cum incolis gentibusfanciré et opem pofcere, vel bello perfequi et hoftiliter

B

«) Liv. XXI, 19, — o) Polyb, III. 13, — Liv. XXI. 4?-

) 10 (

agere. Scipio mox cum Hannone proellum inire, viéhiatcaptivum ducere , infidos et rebefbntes Ilergetas, Jacce-tanos et Aufetanos domare, muitos ante urbes fuas di-ncieantes interficere, ab aliis pecuniss et pignora fideiextorquere: Punicam clasfem infequenti anno ad oremIberi flumirtis profligare: vaftari deinde Meridionales oras,st brevi magnam famam et be!!i gloriam adeptus, Celti-berorum aceipere legationes, fidem et certa foedera etauxHia contra communem bollem ofFerentes ; pergeredeinde in inferiorem Hifpaniam,, ad morites usque Or-tospedse, Asdrubalem inde propuifare, et fociis Celti-berorurn armis duobus proeliis vincere. Jamque PubliuSScipio, Cneji fräter, cum exercitu in Tarraconiam per-venerar. Jundtis copiis Saguntum ambo adoriuntur, et,cum Ibericae gentes, Jseta fibi ex vidloriis Romanorumaufpicia capientes, Asdrubalem alibi occup2runt, hi op-pidum capiunt, pulfis ab Hannibaie civibus vetera inha-bitare domicilja jubent, neque ita multo poffc Punicasvires tribus victoriis confecere. Sed Asdrubal novis co¬

piis fub dudln Magonis fratris et Asdrubalis, Gifconis filii,Carthagine allatis, accedentibus Masfinisia, NumidiseRegis iilio, cum auxiliario milite, et Indibile cum nume-ro Hergetarum, animo et viribus refe&us, transitum inItaiiam, monente Hannibaie, meditabatur. Quem cuaaimpedire vellent magnum ducibus exftitit exitiun?. Itavoiuere fata, quse ab humanas mentis imprudentia ma¬gnam quandam vim capiunt, Nam cum diverfis itineri-bus Cn. Scipio Magonem et Masfinisfam, qui exitumAsdrubalis munirent, Publius vero Asdrubalem ipfumaddrti funt, hac divifione copiarum ingenti clade amboexercitus et morte duces adfeéti funt pj.

p) Pcjlyb, et Liv. 11. ce.