vong luan hoi - lo - pham kim khanh dich

8/3/2019 Vong Luan Hoi - lo - Pham Kim Khanh Dich

1/37

Vng Lun Hi

T kheo Khantipalo (1970)Phm Kim Khnh dch (1994)

Nguyn tc: "The Wheel of Birth and Death", Phra Khantipalo,Wheel Publication Series No. 147-149, BPS, 1970

---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 16-8-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLI M ULCH S CA BNH XE LUN HIBN DCH

NHNG NGY CUI CNG CA TP TCBIU TNG V NGHA THC TIN CA BNH XEVNG NGOI CA BNH XEKT LUN

---o0o---y qu tht l li dy ca c Th Tn:

Hai php c th hiu bit phi c thng sut: danh v sc; hai php c

th hiu bit phi c tn dit: v minh v i dc; hai php c th hiu bitphi c chng ng: tr tu v gii thot; hai php c th hiu bit phic pht trin: vng lng v minh st.

Nn tng ca v minh c tm:
http://www.phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Sanh%20Tu/http://www.phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Sanh%20Tu/


2/37

Khng hiu bit s kh; khng hiu bit s pht sanh ca kh; khng hiubit s chm dt ca kh; khng hiu bit php hnh dn n s chm dtkh; khng hiu bit d vng; khng hiu bit v lai; khng hiu bit d vngv v lai; khng hiu bit php Ty Thuc Pht Sanh (Thp nh NhnDuyn).

Nn tng ca tu gic c tm:

Hiu bit s kh; hiu bit s pht sanh ca kh; hiu bit s chm dtca kh; hiu bit php hnh dn n s chm dt kh; hiu bit d vng;hiu bit v lai; hiu bit d vng v v lai; hiu bit php Ty Thuc PhtSanh (Thp nh Nhn Duyn).

Thanh bnh thay, tuyt ho thay, s dp tt mi iu kin, s tch ri ra

khi mi nn tng vt cht ( ti sanh), s tn tr i dc, trng thi khngdc vng, chm dt, Nit bn.

Ny ch T khu, c cnh gii y khng t, cng khng c gi, la,cng khng c v bin x, khng c thc v bin x, khng v s hu x,cng khng c phi tng phi phi tng. Khng th gian ny hay th giankhc, khng mt trng cng khng c mt tri.

Cnh gii y, ny ch T khu, Nh Lai tuyn ngn, qu tht khng cn, khng c i, khng c , khng vin tch, khng pht sanh, khng gnng , khng di chuyn, khng i tng -- qu tht l chm dt aukh.

V php ny qu tht thm diu, kh thy, kh lnh hi, thanh bnh, tuytho, ngoi phm vi lun l, t nh, v cho bc thin tr chng ng.

-- Bn dch t Tp Kinh Tng Hong Gia (The Royal Chanting Book -Suatmon Chabub Luang), do Ngi Sa Pussadevo, Si Vng th 9 ncSiam, su tp v c nh xut bn Mahamakut, Bangkok, n hnh.

---o0o---

LI M U

Hn hai ngn nm trm nm v trc, trong ngy trng trn thng Viskha,c mt o s du phng tn Gotama (C m), vn l Hong T


3/37

Siddhattha (S t Ta), ng cung thi t ca triu i Saka (Thch Ca), t mnh chng ng v tr nn Ton Gic do cng phu minh st trn vn vy Chn L gi l Php (Dharmma), tc danh, phn tm linh, v sc, cth vt cht ny.

S gic ng, hay thc tnh ca Ngi, gi l Chnh Bin Tri, tiu tr vminh v i dc, dp tt tham i, sn hn, si m, trong tm, v lm cho"nhn kch pht sanh, tri kin siu phm pht sanh, tr tu pht sanh, skhm ph pht sanh, nh sng pht sanh". Mt cng trnh minh st trn vnv thu o i su vo danh v sc, ngun gc ca danh-sc, s chm dtdanh-sc, v con ng dn n s chm dt danh-sc y. V l thngsut trn vn v thu o th gian, s chm dt th gian, v con ng dnn s chm dt th gian. Sau bao nhiu nm trng kin tr c gng vtrong sut m ch tm minh st, t mt ngi i tm chn l Ngi tr thnh

"Ngi Hiu Bit", "Ngi Chng Ng".

V sau, khi c c hi gii thch s khm ph v i y, Ngi trnh by bngnhiu phng cch khc nhau cho mi ngi nghe u c th lnh hi.V nh th, gip cho mi ngi, ty cn c v trnh hiu bit camnh, c th t nh gnh xung bn ng. Vi tr tu siu phm Ngithng sut tn tng nhng gnh nng y l g, mc du lm khi chnh ngimang gnh nng trn vai li khng hiu bit g v gnh nng y, vi tm bimn v lng, Ngi truyn dy Gio Php cho nhng ai mun b gnh nngxung. Nhng gnh nng m con ngi ng ra l tt c chng sanh phikhun vc quanh qun theo mnh ngy nay khng c g khc bit vi nhnggnh nng ca ngi vo thi ca c Pht. Bi v trong hin ti cngnh vo lc thi by gi, con ngi vn b i dc v v minh nng trutrn vai. Con ngi khng thu t T Diu v Thp Nh Nhn Duyn,con ngi bm bu, eo nu theo ni la v thuc c ca ngy nay cngnh thu no, v con ngi b lo u s st lm tiu mn, sp . c ThTn, ngi thnh t mc chu ton, dy rng:

"Thm diu thay, ny nanda, php Thp Nh Nhn Duyn, php ny qu

tht thm diu. V khng thng sut v thu trit nh Lut ny, th gian tah nh mt cun ch ri, mt chim, mt bi tre rm, mt m lt, v khngthng sut v thu trit nh Lut ny, con ngi khng thot khi i sng nhng cnh gii thp hn, khng thot khi trng thi au kh v tuytvng, v mi mi kh au trong vng lun hi."


4/37

Tnh trng khng thng sut nh lut Ty Thuc Pht Sanh (Thp NhNhn Duyn) l nguyn nhn ca mi phin no m tt c chng sanh phichu. l cng thc quan trng nht m s gic ng ca c Pht trnh

by mt cch chnh xc. Vy i vi ngi Pht t, l phi nhn thng votrung tm ca php ny. y l vic lm ti quan trng, ti cn thit. Vnhn vo, khng phi bng cch c sch, c kinh, hay bng cch tr thnhmt chuyn vin nghin cu v Tam Tng, v cng khng phi bng cchtranh lun gia quan nim ca mnh v k khc, m phi l quan st v thyr s Ty-Thuc-Pht-Sanh trong i sng ca chnh mnh, phi bm stvo php gom tm vng lng v minh st trong "danh" v "sc" ca chnhmnh.

"Ngi no m thy php Ty Thuc Pht Sanh, l ngi y thy GioPhp."

By gi, hy nhn xem gio hun ny lin quan n i sng ca chng tanh th no? Du trong trng thi hay cnh gii no -- ngi hay khng

phi ngi tt c chng sanh u mu tm hnh phc. Nhng iu quantrng cn phi bit l: yu t no em li au kh, ln trnh, v yu tno em li hnh phc, c gng pht trin v trau gii. l lp li TDiu bng mt li khc. on u ca cu trn cp n au kh, cig khng bao gi toi nguyn, m trong ting Phn gi l dukkha.

Dukkha (kh) ny l Chn L Thm Diu (Diu ) u tin m chng takinh nghim mt cch lin tc, tng giy tng pht, nhng thng th chngta khng ghi nhn v khng hay bit c. V iu ny khng ghi nhn vkhng hay bit khng lm cho dukkha suy gim cht no! Trc tin, cnhng au kh pht sanh ty c hi, nh sanh, bnh, lo, t, v nhng din

bin ny khng bao gm trn vn i sng. K c nhng au kh thngxuyn, nh phi kt hp vi ngi m ta khng a thch, xa la ngi hayvt hay hon cnh m ta a thch, khng thnh t nhng g mong mun. V l nhng vic thng xy ra hng ngy. Cui cng, tm lc, c sau kh lin tc, bao hm tt c cc loi au kh (dukkha): l ng un

th, tc chp th vo nm nhm: c th vt cht (sc), cm gic (th), trigic (tng), sanh hot ca tm (hnh) v thc. l nm yu t cu thnhchng sanh. Nu phi gii thch y y s e qu di, tuy nhin, mingi c u c th c cung ng di do cc loi au kh y trong chnh

bn thn mnh. Mi ngi phi t chnh mnh, nhn v quan st, nhn thcxem nhng g mnh kinh nghim trong i sng c ng c tha thchhay khng. Php ny phi c "thng sut trn vn" trong chnh bn thn


5/37

v trong chnh i sng ca mnh, ni m Diu u tin phi c khmph.

K l nhng yu t em li s bt toi nguyn, au kh, tc khng-hnhphc. Ni y cng vy, con ngi v i sng phi c quan st thntrng. Khi c nhng chng sanh b ti st hi, khi ti ly mt vt g chac cho, khi ti c hnh ng t dm, khi ti ni li gi di, khi ti dngnhng cht c lm cho tm tr thnh d dui, bt cn, phng dt lnhng yu t em li hnh phc hay bt toi nguyn? Khi ti em lng thammun vt s hu ca k khc, khi ti tm cha chp nhng tng onght, hn th, khi v minh, t kin, v nhng quan kin sai lm khc lm chtm ti l nhng yu t em li an lnh hay hoi dit cho ti? C rtnhiu phng cch din t cc yu t tai hi y, nhng tt c u btngun t v minh v i dc. V v minh v i dc cng ch l hai kha cnh

ca mi mt vic. l Diu th nh, cp n ngun gc hay s PhtSanh ca dukkha, au kh, bt toi nguyn. Khi i dc hot ng, khi vminh bao trm s hiu bit ca ta nh m my m, lc y chc chn chngta ang kinh nghim au kh. V li ch cho ta v cho k khc, li gio hunca ng T Ph l i dc y "phi c dit tn".

Phn nh ca cu c nu trn cp n hnh phc. C nhiu loi hnhphc. Hai loi ty thuc iu kin, c chng nghim y trong th gianv loi th ba, khng ty thuc iu kin, khng do iu kin no nng hay h tr, "phi c chng ng". Tt c chng ta u mu tm hnh phc.Vy, hy tm xem ta phi cn nhng g? u tin, c loi hnh phc do vtcht to nn, pht sanh t quyn s hu v vic kho x dng th on vinhng iu kin ca cuc sng "ngoi i". Loi hnh phc ny, c gi lmisa sukha, qu tht bp bnh, khng c g chc chn vng bn, bi v ttc nhng yu t nng , h tr n u tm b v bin i khng ngng. Lina, n nm ni th tc, ngoi cnh, ch khng phi trong tm ta vnh vy, cn phi c ti nng xo quyt k diu mi cu ta thot khidukkha, au kh. V chng ta khng th trnh khi nhng tht bi, thtvng, bt mn, nu c mi mi chy theo loi hnh phc vt cht y. l

loi hnh phc ngn ngi, nht thi. Trn mt tng lp cao thng hnnhiu l hnh phc n vi ta bng cch thc hnh Gio Php, c gi lhnh phc phi-vt-cht hay nirmisa-sukha, hnh phc tinh thn o c.Hnh phc ny pht sanh n ngi to y mi thin php l: b th, trgii, hnh thin, tn knh bc trng thng, to cng c phc v, hihng phc bo n ngi khc, nghe Gio Php, dy Gio Php, v cngc quan kin theo chnh php. Ngi thc hnh Gio Php ny, thanh lc


6/37

tm nh vy, chc chn s gt hi hnh phc. Tuy nhin, ta khng th mimi li vo loi hnh phc ny mc du n vng bn v cao thng hnloi trc nhiu. Do qu bo ca n ta c th hng mt kip sng tht ludi, nhn nh, gia nhng v Tri, hay sanh lm ngi c tht nhiu maymn. Nhng, du cnh Tri, du c c tui th tht di i na, ri cng

phi mng chung, khi cn cp n cnh ngi. V li, nhng hu quca nghip, du tt hay xu, u l v thng, ngha l lun lun bin i.

Nh vy ta khng th li vo nhng qu y mu tm hnh phc thngcn, khng bin i. Mun c hnh phc trng cu phi tn dit trn vnngun gc ca dukkha, au kh. Khi i dc b tiu tr tn cn ci, aukh khng cn pht sanh c na. Tri li, nh trong sch, t bi v tr tu,ta t n hnh phc ti thng ca Nit Bn, bn vng, khng th hoi dit,khng th bin i. l Diu th ba, s chm dt au kh, bng cch

dit tr ngun gc ca n. thnh t ci "cn phi c chng ng" y cnhiu vic phi lm, v nhng vic phi lm y phi theo mt ng lichn chnh, do , Diu th t, o . ny c gi l Chn L caCon ng, v Con ng ny "phi c pht trin".

Con ng gm nhng thnh phn ca tr tu: chnh kin, chnh t duy;nhng thnh phn ca gii c: chnh ng, chnh nghip, chnh mng; vnhng thnh phn ca php hnh thin nh: chnh tinh tn, chnh nim,chnh nh. Ni y s khng gii thch nhng thnh phn ny. Ngi thchnh Gii, nh, Tu chc chn s c nhng iu kin duy tr hnh phc.

Nh thc hnh nh vy hnh gi c th t n hnh phc tinh thn o cgi l hnh phc ca Gio Php, hoc hnh phc Ti Thng, ty theo mc tin trin. Mun thnh t hnh phc Nit Bn cn phi gia cng c gngtht nhiu pht trin c hai li thin, thin vng lng (samatha) v thinminh st (vipassan).

T Diu , hay bn Chn L Thm Diu y kh, nguyn nhn sanh kh,dit kh, v con ng dit kh - l trung tm ca Gio Php, phi nmtrong lng ca mi ai mun nhn thy. Do nhn thy v hiu bit thu o

T Diu , hnh phc s n, nhng c tm cch ln trnh th au kh spht sanh.

Bn Chn L y, trnh by trong cng thc "Ty Thuc Pht Sanh", cgii thch bng nhiu phng cch. Hnh thc gin d nht l:

"C i dc tc c au kh. Do s pht sanh ca i dc, au kh pht sanh.


7/37

Khng c i dc tc khng c au kh. Do s chm dt i dc, au khchm dt."

Tuy nhin, c th gii thch dng di v y hn. Nguyn tc quan trng thu hiu r rng php Thp Nh Nhn Duyn, hay Pht Sanh Ty Thuc,l nhn nh rng tt c nhng g m ta chng nghim u do iu kin phtsanh (duyn sanh). Hy ly thn ny lm th d. T lc mi lt lng m lmt tr s sinh, ri dn dn ln ln, pht trin dn nhng c tnh tr nnthun thc cho n khi b tui gi bm vo, lm cho c th tn ph, cch nyhay cch khc, v cui cng, cht. Tin trnh iu hnh s trng thnh vtn li tht v cng phc tp v tng quan chng cht vi nhau. Mun githn c trn vn, ti thiu cn phi c y phc, thc n, ch v thucmen. Nhng mt khi nhng phn ng ha hc bn trong (cng phi tythuc pht sanh) bt u tin trnh, dn n tui gi v hoi dit, khng c

iu kin h tr no t bn ngoi c th gip g hn l lm cho tin trnh ychm tr i cht. C th vt cht ny, xem nh mt n v, khng th phtsanh t khng-nguyn-nhn (nhng tinh trng vt cht l nguyn nhn trctip), cng khng th pht sanh t mt nguyn nhn duy nht. Quan st t mv tn tng, khng c g ta chng nghim m pht sanh t mt nguynnhn duy nht hay khng nguyn nhn. Tri li, nhng g ta th cm uchng cht ty thuc ln nhau. Nh s thy ca ta chng hn, phi ty thuc nhn cn, tc mt, nhn trn, tc vt thy, i tng ca s thy vhot ng ca nhn thc, (ngoi ra cn c nhng yu t khc gp phn vonh nh sng, khng kh v.v). Tng t nh s thy y, tai, m thanh, nhthc; mi, mi v t thc; li, v v thit thc; thn, xc v thn thc; vtm hay , t tng, hay php, v thc. Tt c nhng g ta th cm unm trong mi tm nguyn t (hay gii) y, v ngoi cc nguyn t y takhng cn bit g khc.

iu quan trng cn nn nhn thc l phn ln nhng g ta th cm u phtsanh ty thuc ln nhau v u l hu qu ca hnh ng no chnh ta lm trong qu kh. Hnh phc m ta hng hay au kh m ta chu, mcdu n vi ta do nhng din bin ca th gian vt cht bn ngoi (nh ng

t, bo, lt, tri ma, tri nng v.v) vn thng pht sanh do nhng hnhng c tc (nghip) ca ta trong qu kh. V trong hin ti, vi mi hnhng c thc, ta ang to nghip mi. Nghip ny s phi hp vi nghipsn c em li qu m ta s gt hi trong tng lai. Nh vy, mun thcm hnh phc, mun gt hi qu ngt, ta phi gieo trng t by gi nhnght ging tt. Cy c th cho tri tc khc, trong kip sng hin ti, haytrong mt kip sng tng lai. Ta lm ra ta. Ta l ngi to ra ta, khng c


8/37

bn tay no ca ai khc. V ng Thn Linh To Ha khng phi ai khchn l V Minh, hay s khng hiu bit. V Minh l ng To Ha tonn bnh xe lun hi v nhng hnh thc lin tc v khc nhau v cng tnca s au kh. ng To Ha y ng trong tm ca tt c nhng ai cnc gi l "phm nhn", nhng chng sanh trong tam gii (Dc, Sc v VSc Gii). Chng ta s tr li vn vi nhiu chi tit hn.

---o0o---

LCH S CA BNH XE LUN HI

Php "Pht-Sanh-Ty-Thuc" hay Thp Nh Nhn Duyn c gii thchnhiu ln v c ghi chp nhiu ni trong nhng bi thuyt ging cac Pht, nhng Ngi khng so snh vi bnh xe. S so snh ny c thy

trong sch Visudhimagga (Thanh Tnh o) v cc bn ch gii khc. Mcdu kinh in theo truyn thng Theravda (Nguyn Thy) c nhiu onnhc n, nhng hnh nh php ny khng c m t nh mt bnh xe.

Nhng min Bc n , v c bit Kashmir, trng phi Sarvstivda1 (Thuyt nht thit hu b, hay thng gi tt l Hu b) c thit lpvng chc, ngoi ra nhiu kinh sch v Gii Lut v Vi Diu Php (Vinayav Abhidhamma) cng c mt li v theo hnh bnh xe m t gio l rtquan trng ca php Thp Nh Nhn Duyn. Bnh xe y l ti ca bnkhi lun ny.

Danh t Pli Bhava-cakka hay Samsra-cakka, c khi c phin dch lBnh Xe ca i Sng, c lc cng c gi l Bnh Xe ca s Tr Thnh(Bhava, Hu) hay Bnh Xe ca Vng Quanh Sanh T (Samsra, Lun Hi).

B kinh Avadna, thut li cc tch truyn v c Pht v cc t, c mtquyn m u bng tch truyn v bnh xe ny. Ngi c thy rng tchtruyn v bnh xe nhc li thi c Pht cn ti th, v c ghi nhn rng

Ngi c cho v hnh bnh xe v cng c li ch bo v ni dung ca bnhxe. Chc chn l vo thi y ngi ta bit x dng b mn hi ha ( c

nhiu ln c ghi nhn trong Gio Php v Gii Lut). Ngoi ra, cc skin khc c nu ln trong li m u ngn ngi y u thch hp vi tinhthn kinh in Pli. Theo vi hc gi, b kinh ny c kt tp trc thic dng lch. Vy, nu ta khng tin rng c Pht ch bo li v bnhxe y th t ra, bnh xe ny cng c v ra vo khong hai ngn nm nay.Hai ngn tui u u cng l mt tp tc kh knh vy!


9/37

V nhng g c tc dng gip ta thu hiu gio l, li din t nhngphng tin lnh (upya-kosalla) ny chc chn l lu i nht.

---o0o---

BN DCH

"Tha y c Th Tn ng ti thnh Rjagaha (Vng X), trong vngTrc Lm, ch nui sc. Lc by gi c Mahmoggallna (Mc KinLin) thng i ving a ngc trong mt lc ri ving cc cnh th v ngqu, ch Thin v nhn loi. nhn thy tt c nhng au kh m chngsanh trong cnh a ngc phi chu, nhng hon cnh sanh ri dit, nhngcnh tn ph, qu tay, ct chn v.v, chng kin cnh nhng con th nyst hi v cu x nhng con khc, mc kch cnh ng qu b i kht dy

v v cnh ch Thin b sa a, phi ri cnh Tri, phi chu h hng v sp, v cnh con ngi tham i ch i n bt toi nguyn v tuyt vng,khi nhn thy cc iu y, Ngi Moggallna (Mc Kin Lin) tr vJambudpa (n ), k li cho hng t chng. V i c no c mt ngi

bn ng tu, hay mt mn bt mn vi i sng thnh thin thing lingcng em n Ngi, bng ngh rng: "Ngi Mc Kin Lin s khuyn nh vdy d ngi y y ." V ng nh vy, i c Moggallna khuynnh v dy d ngi y y . Thing Ling mt cch hoan h v tinh tn.

Nhng ngi li lc trong my nhm y cng chng c cc o qu cao

thng nh Ngi Moggallna khuyn nh v dy d mt cch y .Lc by gi, c Th Tn ang ng ti Rjagaha, c ng o hng tchng gm ch t khu, t khu ni, thin nam v tn n quanh NgiMoggallna.

c Chnh ng Chnh Gic, Chnh Bin Tri cng nu ln nhng cu hi.Ngi hi c nanda (A Nan ) v sao hng t chng bao vy v i T bc nh ca Ngi. c nanda thut li nhng kinh nghim ca NgiMoggallna v bch rng c Moggallna thnh cng trong vic khuyn

dy cc t khu bt mn. c Th Tn dy: "V cao tng Moggallna (McKin Lin) hay mt v t khu khc, cng cao tng nh vy, khng th khp mi ni cng mt lc dy d i chng. Vy, ni trc cng cha

phi v mt bnh xe chia lm nm phn. "

Vy, c Th Tn dy phi v mt bnh xe chia lm nm phn. n y cs ghi nhn rng: "nhng cc v t khu khng bit v loi bnh xe no".


10/37

Chng , c Th Tn gii thch: "Nm cnh gii phi c din t cnh a ngc, cnh th, cnh ng qu, cnh ngi, cnh ch Thin. Nhngcnh a ngc, th v ng qu phi c din t phn di (ca bnh xe),

phn trn v cnh ngi v cnh ch Thin, Bn lc a cng phi c mt l Pubbavideha, Aparagoyna, Uttrakuru, v Jambudpa.2 Ngay trung tmvng bnh xe, tham, sn, si phi c tiu biu. Mt con b cu 3 tngtrng tm tham, con rn tng trng tm sn, v con heo tng trng tm si.Hn na, phi v hnh tng trng ch Pht, c ho quang, ch (con ngn) Nit Bn. Hng chng sanh tm thng phi c m t nh b chmm (xung nhng trng thi thp hn) v tri ln tr li. Chung quanh ra l(phn gio hun) mi hai khoen ca Thp Nh Nhn Duyn, theo chiuxui v chiu ngc.

Hnh ca bnh xe phi cho thy r rng rng mi vt, mi thi k, u b lv thng nut mt v sau phi thm hai cu th:

"Hy khi hnh, b li pha sau cuc i v nh.Hy gom tm chm ch vo Gio Hun ca c Pht.Lm nh Ngi, bc Lnh o, nh voi, voi cha Nlgiri vng bc nh

th noHy lm nh th y, v hy chin thng T Thn.Ngi no, trong Gio Php v Gii Lut, i con ng ca mnh,Lun lun gic tnh, lun lun kin tr c gng.Ngi y c th chm dt au kh y,V b li sau lng bnh xe ca vng sanh t lun hi"

Nh vy, theo li thnh cu ca ch v t khu, c Pht truyn lnh cho vbnh xe lun hi ca vng sanh t trin min chia lm nm phn trn cccng cha.

By gi c nhng v B la mn v nhng v c s n hi: "Knh Bch ic, hnh v y c ngha g?"

Ch v t khu tr li: "S cng khng bit!"

Nhn c hi , c Pht khuyn dy: "Phi mt thy t khu trccng cha, chu trch nhim tip n khch v gii thch hnh v".


11/37

C nhng v t khu c phn cng ( tip khch) m khng c chntrc, nhng v cung si, l nh, khng thng hiu r rng v khng tocng c. Do c li phn i: "Chnh cc thy y cng khng thng hiu,lm sao cc thy y c th ch dn c nhng ngi khch B la mn v cs (xem hnh v)? "

c Th Tn truyn dy: "Phi t trc cng cha mt thy t khu c t cch." 4 .

---o0o---

NHNG NGY CUI CNG CA TP TC

Truyn thuyt Ty Tng k rng c Th Tn ly ht la sp ra nhng nt

i cng ca bnh xe, khi Ngi i qua mt cnh ng. Du s tht l nhth no chng na, n , t ra ti cha Sarvstivda, bnh xe trang tr

bn trong cng cha gy cm xc mnh m trong tm ngi hiu bit ngha v gi tnh t m cho nhng ngi khc.

S tn ph cc di tch Pht Gio n rng ri n khng cn tmc u nhng cnh cng cha c v hnh bnh xe lun hi. Ch cn vnvn mt bc ha n c ng Ajanta, hang s 17, c l cn ci g c hnhth tng t nh bnh xe. Trong bn dch c ghi nhn phn trn khng

thy nhc n hnh nh g din t mi hai vng khoen ca gio l Pht-Sanh-Ty-Thuc, v ngi ta ni rng v sau chnh Ngi Ngrjuna (LongTh), mt nh truyn gio v i ca o Pht m nhiu cu th s ctrch ng phn sau s b tc. T n , ci mu bnh xe c NgiBande Yeshe em n Samye, ngi cha u tin Ty Tng, v t chnh nh h phi Sarvstivda (Nht Thit Hu B) kin c bo tr cho nngy nay. Do tp tc v bnh xe c v ngay pha trong tin nh, pvo mt ca tt c nhng ai bc chn vo ngi cha.

Truyn thuyt Ty Tng cp n hai loi bnh xe, loi xa v loi nay.

Loi v theo xa cn c trn bn vn kin c dch phn trn. Loi nayth c thm vo vi im mi. Nh ci cch tn gio tr danh Je Tsong-khapa (1357), ngi sng lp trng phi Gelupgpa (Nhng Bc c Hnh,tc Hong Gio Ty Tng, m Ngi Dalai Lama l ngi ng u) cho

php phn bnh xe ra lm su phn, thay v nm, v v hnh B TtAvalokitesvara (c Qun Th m) th vo hnh mt v Pht trong mi

phn khng phi cnh ngi. C hai loi bnh xe ny u c trong li v


12/37

Ty Tng. Cnh th su m t hng Asura (A Tu La) ang gy chin tranhvi nhng v Tri Dc Gii. Trong bn v ca ti (i c Khantipalo),tnh cch ma qu v ln xn y nm trong mt phn ring bit ca cnhTri. S kin a vo cnh gii mt nhn vt tng trng cho c Pht l nu cao c t bi v lng v bin ca Ngi, v c Avalokitesvara lhin thn ca tm bi mn sng sut. Ngi vit (i c Khatipalo) chnli din t xa, hp vi bn vn c dch trn, v n hon ton thch hpvi Gio L Nguyn Thy.

Tnh cch khng khip v hung bo ca vng lun hi lun lun vi tatrong mi thi i c nhn thy mt cch ph phng trong s cpot x Ty Tng ca ngi Trung Hoa xm lng. Cc ha s Ty Tng cngi c nguyn vn tp tc c truyn cho n ngy nay v vn cn thchin nhng bc v, trong hon cnh kh khn ca ngi t nn n .

Tuy nhin, ng li trnh by Gio Php c knh ny ng c truyn brng ri hn. Ni tn nghim th phng ca ngi Pht t nn c mt bctng nh vy nhc nh cho mnh bn cht quay trn ca bnh xe sanh ttrin min lun chuyn ny.

---o0o---

BIU TNG V NGHA THC TIN CA BNH XE

Ci Trc Ca Bnh Xe

By gi chng ta hy gh mt nhn sang bc ha "Php Lun" km theoquyn sch nh ny. Bc ny do tc gi (i c Khantipalo) thc hin,da theo mt bc hnh v thun ty Ty Tng ca Waddel. Trong bc nycnh vt v ngi c hin i ha phn no.

Phn nng ct ca bc hnh v l trung tm im, i vi nhng ai cn mimi sng trong vng lun hi. Nh vy, cng l ni tt nht bt u

din t biu tng ny. Ngay gia bc ha c mt con g, mt con rn, vmt con heo, con ny cn ui con kia, tip ni nhau chy vng quanh. l ba con vt tng trng cho lng tham i, sn hn v si m. c v ngaytrung tm v l cn ci, l nguyn nhn, ca tt c nhng nghip bt thinv do , cng l cn nguyn ca mi th cm trong vng lun hi. Ngyno m cn tham, sn, si, hin hu trong tm th ta cn b th gian v thngchuyn bin chi phi. Khi n khng cn na. Khi m, nh thc hnh Gio


13/37

Php, tr tu c khai trin v tn dit tham, sn, si, chng y ta stm thy an ngh, trng thi vng lng, tch tnh khng lay chuyn ca NitBn. Nn ghi nhn rng trong nhng bc ha ca ngi Ty Tng, ba conth y c v trn nn xanh dng, c ngha l ba t hi ny ca tm, mcdu c nng lc hng mnh, nhng qu tht l khng c th cht, h v,cng nh tt c nhng thnh phn khc m chng ta th cm.

Con g mu chi li tng trng lng tham (lobha). Ci tham ny nmtrong tt c mi mun, di mi hnh thc 'ti mun', 'ti c mong', 'tihy vng', 'ti phi c', 'ti s c', t hnh thc th kch ca lng tham i, bmnu vo nhng th vt cht, xuyn qua s luyn i eo nu vo nhng quankin, nhng nim, di di n nhng hnh thc t nh nh cc n chng,

ph lc ca ngi hnh thin. Mu sc chi ca con g biu hiu s thiut ca dc vng. Dc vng tht nng v khng yn, nh ngn la, khng

bao gi cho php tm ca ngi m p n kinh nghim tnh trng vng lng,an tnh, thanh bnh mt m ca trng thi bung b. Con g trng c chn tng trng cho lng tham v theo s quan st chung, n l con vt ytham i v t ph. M con g gm ui con rn mu xanh l cy, hm rngngi khng "tha mn" c lng tham mun v i dc mnh mng nh

bin c ca mnh c khuynh hng ni gin. Tm sn (dosa) pht sanh dinhiu hnh thc khc nhau, khi ta khng thnh t nhng g mong mun,hay khi nhng g ta khng mun li n vi ta. Loi tm ny cng tht rt tnh nhiu mc , t cm hn on gin th s, xuyn qua nhng trng thitm th nghch i vi ngi no, n s pht lng nghch bn trong, bcl ra ngoi bng nhng li l gian di, tinh ranh, hay gin di hn na l

bng nhng c ch hung bo. Mu xanh l cy ca con rn din t tnh cchlnh lng, lnh m, thiu thin cm, i vi k khc. Cn con rn, l mtloi th st hi chng sanh khc bng cht c hay bng cch sit cht li, v ng l ci g m trng thi sn gy nn cho ngi dung dng, bo trn trong tm. Cuc sng ca chng ta c th nhim cht c ca con th taihi y nu ta khng bit thn trng tiu tr n.

Pha di vng trung tm y l con heo nng n, m gm ui con g tham

i, cn ui ca chnh n th b con rn sn hn cn. Con heo mu en,tng trng tm si (moha). Cng nh cc bn ng loi ca n, con heo ny khp ni, thch ng nhiu, n ung hm h v thng khng quan tm nvic sch s cht no ht. y l mt biu tng rt ng cho tm si, v tmsi ngn cn, khng chng ta hiu bit chn chnh iu no c li v iuno lm cho ta sp . Tnh trng nng n ca heo gi cho ta nim hntrm ca thn v tm, c gi bng nhng danh t khc nhau nh n n,


14/37

ng ngn, d di, nhng lo u v phng dt vi hoi nghi cng pht sanh tcn si. Ngi b tm si trn ngp khng bit c ti sao phi gi mnhkhng lm iu c v ngi y khng c tm sng sut thy c nhngg li ch cho chnh mnh m cng khng c tm bi mn thy nhng g lich cho k khc. Tc c u b bao trm di lp si m, hay o tng. Ngiy khng bit hay khng tin tng rng hnh ng c tc (nghip) s emli hu qu tng xng cng mt loi. Hoc na, ngi y b quan kin sailm ca mnh dn dt tch ri ra ngoi con ng ca Gio Php. Khi ngita khng thnh t nhng g m mnh mong mun xuyn qua tm thamhay tm sn th ly lm bun, v s au kh v tham dc y l au kh vsi m, v b tm si lm m m, m mui, khng nhn ra bn cht v thngca vn php. T con heo en ti sanh ra con g chi li v con rn muxanh l cy.

Trong bc ha, ba con th vo bc nht y c trnh by con ny cn uicon kia, hm rng chng qu tht mt thit dnh lin vi nhau, khng thtch ri ra c. Chng hn nh khng th c con qu tham i m khng cnhng con qui kia kn o bm st theo ui. Khi c con g tc pha sauui n tng c rn v c heo. Ch n bn trong nhng nhn vt ch c mttrong ba cn ci y pht trin ni bt, hai con kia vn kn o n tng hinhu, trong khi phn ng nhng ngi gi l "bnh thng" vn c mt loiqun bnh khng lnh mnh ca ba con th y trong tm, lun lun sn snggieo nh hng mi khi c c hi thun li. Ba con th y khng ngnghot ng trong tm ca nhng ai cn l phm nhn (puthujjana), v lunlun gy mm cho chng ta th nhiu cnh kh. Chnh ta phi t qun chiu,nhn thc xem cc con th y c kim sot tm mnh hay khng.

---o0o---Vng trung tm

T trung tm ca bc tng, vng trn u tin chia ra lm hai phn (khngthy trong bn ca ngi Ty Tng), mt phn nn trng v mt phn nnen. Trong phn nn trng c bn ngi ang i ln: mt thy t khu tay

cm n (nh sng ca Php Bo) soi ng i trc. Theo sau c mtn tu s p y trng, v sau na l mt ngi n ng v mt ngi n b,mc thng phc theo thi by gi. Bn nhn vt y tng trng hng tchng on th Pht Gio gm c Tng, Ni, Thin Nam v Tn N. l hnh nh ca nhng ai thc hnh chn chnh con ng to thin nghip

bng thn, khu, . Bn nhn vt y tng trng cho hai hng ngi, "nhngngi i t tm ti n nh sng" v "nhng ngi i t sng n sng".


15/37

Hng trc l nhng ngi c nghip xu trong qu kh, sanh ra trong cnhngho kh, kh khn, tuy c t c hi, nhng tn lc c gng thc hnh GioPhp, v li ch cho chnh mnh v cho k khc. Vy, t cnh ng ti tm,nhng ngi ny i n ni sng ln v hu qu ca nghip hin ti s ttp, vui v, hnh phc. Hng th nh, "i t sng n sng" l nhng ngi thnh t kh nhiu li ch v c nhiu c hi trong kip sng hin tinh nghip tt to trong qu kh. Trong hin ti, nhng ngi ny tiptc con ng i ln bng cch gia cng thm, thc hnh Gio Php.

Thc hnh Gio Php l th no? C hai danh sch, mi bn gm mi yut ng l phi c gii thch ni y, nhng v khun kh mt quyn schnh ch cho php trnh by tm lc nhng nt i cng. Danh sch thnht gi l "Mi Con ng To Thin Nghip 5 ", trong y ba lin quann thn, bn n khu, v ba n . "Con ng" y c ngha l "ng

li hnh ng", v "thin" c ngha "khng lm suy sp tm ca chnh mnhv tn hi n tm ca ngi khc". Nhng hnh ng m ta phi trnhkhng nn lm l git hi sanh linh, ly ca khng c cho v phm hnhkhng trong sch v tnh dc. Trong li ni, bn hnh ng phi trnh l nidi, ni m thc, ni th l v ni nhm nh. Ba hnh ng ca phi trnhl tham i, sn hn v t kin. Ngi trnh c mi iu trn l thc hnhthp thin nghip, con ng chn chnh, con ng thin, con ng trng,ng theo nhng giai on tu tp u tin trong Gio Php.

Mi yu t th nh c gi l "Mi Li To Phc Bu 6 " Pua, cngc, hay phc bu, l nhng hnh ng c kh nng thanh lc tm. Danhsch mi yu t ny khng i song song vi danh sch trc. Ba yu t ul ng li cn bn v ba phn sau l phn ph thuc. Ba yu t cn bn l

b th (dna), tr gii (sla) v pht trin tm hay hnh thin (bhvana), vby yu t cn li c xem l nhng kha cnh khc nhau ca phn trc,gm hnh ng tn knh bc trng thng, phc v, hi hng phc bun ngi khc, nghe Php, dy Php v cng c chnh kin. l nhnghnh ng dn i ln, i n thin hnh v n mc trng thnh trong GioPhp, cho ta m cng v li ch ca k khc.

Nhng ai i trn con ng y t hng bc tin v nh sng, c th tisanh vo hai cnh gii, hoc ngi hoc cnh nhng chng sanh "sng ngirc r" ch Thin trong tam gii: Dc, Sc v V Sc. Mt i sng cthc hnh chn chnh v tt p thng to nghip a vo hai cnh y, gil sugati, cnh hu phc. Nhng c Th Tn khng c tuyn b rng miai c mt np sng nh th no nht nh phi ti sanh vo cnh kia. iu y


16/37

khng phi ch ty thuc mc thc hnh Gio Php m cn ty thucni cnh tng pht hin trc mt khi sp lm chung. Vo pht cui cng,nu l nh lng qun ta cng c th lt vo ba cnh bt hnh v rt khthot ra. Vng lun hi qu tht nguy him, cho n nhng ngi c cucsng hu nh trong sch cng phi ht lng thn trng. c sanh vo haicnh hu phc l qu lnh ca thin nghip, hay pua, phc bu. V tmcng trong sch cnh gii c sanh vo cng thanh cao v hu hnh.

Trong phn en ca vng trn, chng sanh trn trung, ng nghing ngnga mt cch hn n, v trt t. Trng thi trn trung tng trng chotnh khng bit h thn khi lm iu bt thin, v trng thi v trt t hm iu c lun lun a n trng hung tan r, hn n. Ng nghing cngha l nhng ngi y ang ng t v ang i xung v c hnh ngthp km hn loi ngi. Nhng ngi ny hng v trng thi thch ng

vi hnh ng ca h, ngha l thp km hn loi ngi. Trong nhiu bcha ca Ty Tng, nhng ngi ny b ct tri chum li vi nhau v trongmt gc c con qu ci ang x h xung. Con qu ci y chnh l i dc(tah, mt danh t thuc v ging ci). L d nhin, i dc khng bnngoi ngi i trn con ng c m chnh trong tm h. Trn con ngny c hai hng ngi. Hng i t "nh sng vo bng ti", v nhng ngii t " bng ti n bng ti". Hng ngi trc c c hi tt trong inhng khng bit cch x dng, hoc na, h li dng nhng c hi ttp y lm iu bt thin, v nh th, h hoang ph nhng qu phc to trong tin kip m khng to thm c g trong hin ti tch tr chotng lai. Thay v to nghip tt, do tm si, h li chn ng li tch trnghip xu hin ti ri s phi gt hi lo s v su mun trong tnglai. Nhng ngi i t "en ti n en ti" khng c c nhng u imca hng ngi trc. H sanh ra trong hon cnh thiu thn mi mt donghip xu qu kh, v chnh qu d y a y h vo nhng cnh kh, vtrong cnh bt hnh h cng to thm nghip xu.

Hai hng ngi ny i di theo con ng ca Mi c Nghip, thngc gi l thp bt thin nghip, gm: st sanh, trm cp, t dm, ni di,

ni m thc, ni th l cc cn, ni nhm nh, tm tham i, tm sn hn vt kin. Nhng ngi y khng tha thch trong vic to phc bu, tri li,

bm tnh ca h l bn xn, khng gii hnh, tm bung lung khng traugii, khng pht trin, ng mn, ch k, luyn i vo s hu, tham lam,khng bao gi nghe Php v chc chn l khng bao gi ni Php. Trong lcy th tm ca h trong tnh trng hn n vi nhng quan kin v nimtri ngc nhau.


17/37

Trong i sng, nhng ngi y mi mit theo ui hnh ng bt thin.n lc lm chung "tnh cht ngi" bn trong h b tiu dit hu ht,nn h phi ri vo ba trng thi thp km gi l cnh gii bt hnh, duggati.K theo th t ca mc suy sp ca h v tng trng au kh m h

phi chu, ba cnh gii y l cnh ng qu, cnh th v cnh a ngc. Qung tht nh trng hp: "Hnh thin, qu lnh. Hnh c, qu d" theomt tc ng ca ngi Thi. Hai phn ca vng u tin ny cng l s dint mt on c lp i lp li mi khi chm dt mt tch truyn Avadna:

"Vy, ny ch T Khu, nghip hon ton en mang qu hon ton d.Nghip hon ton trng mang qu hon ton lnh. V nghip hn hp mangqu hn hp. Do , hy trnh to nhng nghip hon ton en v nghiphn hp. Hy gia cng c gng to nghip hon ton trng. Vy, ny ch T

Khu, phi t mnh tu tp."

---o0o---Nm Phn

Hai cnh gii hu phc v ba cnh gii bt hnh bao gm ton th cc cnhgii m chng sanh c th ti sanh vo. Trong phn ln cc bc v TyTng c thm cnh gii th su, chia cnh Tri lm i, cnh ca cc v Tri(Deva, ch Thin) v cnh Asura (A Tu La), nhng ngi chng i cc vTri. Sau y l phn din t cc cnh gii y v cp n l do ti sao,

bng cch no chng ta sanh vo . S ti sanh vo mt cnh gii ch lhu qu. Di y l nguyn nhn.

Mt ngi mi lm c trong i sng, hay phm mt trng ti, n lclm chung t s thy cnh tng c lin quan n nhng hnh ng c lm trong qu kh, hoc thy cnh gii m hnh ng bt thin hay nghipxu qu kh chun b mnh n. Khi c th vt cht khng cn thch hp lm nn tng nng i sng, tm ngi y s to mt c th mi m tani l v hnh, hay ma qu, mt th cht t nh m mt ngi khng th

trng thy v chng y, ngi kia bt u th cm nhng kh au ca cnhgii m h ang trong . Nhng, trong trng hp m nghip ngi ya h vo cnh th, th lc lm chung h thy nhng cnh th v b li kovo bo thai hoc trng ca loi th.

Nghip a vo cnh th l hnh ng nng n nhng g m loi ngi chiax vi loi th nh n, ung v tnh dc. Nu con ngi tng cng tnh


18/37

cht th bn trong mnh tr thnh con-ngi-th" th khng th trng chg khc hn l ti sanh vo cnh th. Chng sanh trong cnh ngi m chkhao kht v tha thch trong dc lc th kch nh vy chn su gc r taihi ca tm si vo lng mnh, tt nhin to cho mnh ci tm "th", skhng c "tnh cht ngi", ci tinh hoa chnh yu ca loi ngi, c thngn nga mt tai ha tng t, bi v khng c ci g nh mt linh hn"ngi" trng tn bt bin. Mun canh phng, gi mnh khi phi ri vocnh ng y, con ngi phi bo v "tnh cht ngi" ca mnh, tc lnhng iu kin ca loi ngi (manusa0dhamma), ngha l nm gii. Chmm xung di mc phm hnh ca nm gii l chm m xung di mc bnh thng ca loi ngi. Mt khi ti sanh vo cnh th ri t khngcn ng li no d dng tr li cnh ngi na. Nh Ngi Ngrjuna(Long Th) vit:

"T cnh th vt ln n cnh ngi cn kh hn l con ra m m thyc mt ci ch tri git bnh bng trn mt bin mng mng. Vy, lngi, hy thc hnh v thnh t qu lnh ca Gio Php." 7

Nghip a vo cnh a ngc, trng thi au kh v ng s nht, thng lnhng hnh ng gm tm sn, tm st hi, hnh h, dy xo v hung bovi chng sanh. Con ngi t a mnh vo trng thi cc k au kh caa ngc v lm cho cn sn tr nn v cng hng mnh bn trong mnh.(L.K. 59)

ng khc, chng sanh trong cnh ngi m cho cn tham ca mnh tngtrng qu , sng bn xn, luyn i s hu, ch k, tt s i n cnh giiv hnh c lng i dc tht mnh n i khng bao gi tha mn c. Vl y chng sanh ny c gi l ng qu, tc qu i, chng sanh cnh mlun lun trong trng thi i.

Tuy nhin, i khi c ngi to nhiu nghip c trong i sng nhng ngi pht lm chung li thnh tht quay v tinh thn o c. Trong trnghp ny, nu tm c tp trung vo Gio Php v nh nim tin ni Tam

Bo thanh lc, ngi nh th y c th ti sanh vo cnh ngi tr li, haycng c th vt ln cnh gii ch Thin. Cn nghip c to, mc du skhng c c hi tr sanh qu trong cnh gii hu phc m ngi y c sanh vo vn cn , vi y kh nng to qu rt d lc no hi c duyn thun li. Chuyn ngc li, cng c th xy ra. Nhng ngi ttv cao thng, nhng trong gi pht lm chung li l nh nh li mt vihnh ng c nh lm, hay thy tr li cnh tng xu trong mt kip qu


19/37

kh. Kt qu l tm nhim pht sanh v dn n cc cnh gii vphc.

Nhng l nhng trng hp him hoi. Thng thng, ai theo conng trng s ti sanh vo cnh ngi hay cnh Tri. Cn bn ca cnhngi l thc hnh nm gii, v l mc bnh thng ca loi ngi.

Nm gii y l: trnh st hi sanh linh, trnh ly ca no cha c cho n,trnh nhng hnh ng sai lc v tnh dc, trnh ni di, v trnh dngnhng cht say, nh ru mnh v ma ty, lm cho tm phng dt. Nhng ai trnh nhng iu tng t l tht s sng nh mt con ngi, tngcng nn tng "ngi" trong tm v s ti sanh tr li lm ngi vi nhiuc tnh tt p, c c nhiu c hi tin b cng nh c nhiu ti snv t hu vt cht khc.

ng ln cc cnh Tri l con ng ca nhng ai c bit c gng sngi trong sch v thu thc, c nhiu tm t i vi tt c chng sanh v nh, thanh lc tm c phn no trong cng trnh hnh thin. n gi phtcui cng, v thc hnh y Thp Thin Nghip v Mi PhngCch To Phc (Pua), tm tha thch v an tnh, ty theo nhng mc tu tp khc nhau ca ngi y, s a h vo mt trong nhng cnh Trikhc nhau, tng xng vi mc tm trong sch v an tr thnh tu.

Nhng trng hp c th xy n y u nm trong phm vi ca tm. Mc tnh ca tm l lun lun bin chuyn, theo chiu ny hay hng kia, donghip tt hay xu. Chnh "thc ni lin" hay "thc ti sanh", tc chp tmu tin trong mt kip sng, s quyt nh loi danh-sc, lc cn, ca chngsanh mi v cnh gii m trong chng sanh y gt hi hu qu ca nghip gieo trng trong qu kh. Cn tri gic s ty theo m thay i nhcu ni tr danh sau y din t:

"Cng nh nhng chng sanh khc nhau tri gic khc nhau trc t nc:i vi ch Thin, l sinh kh.Vi ngi, ch l nc l ung,

Trong khi , i vi loi ng qu,Nc y ta h nh mu, nh m,i vi Long Vng v loi c, l mi trng sng.Cng nc y, i vi cc Ngi Phm Thin ci Khng V Bin X, ch l khng gian.Nh vy, bt lun g, sng hay cht,


20/37

Bn trong hay ngoi mt ngiu c nhn thc khc nhauTy theo qu bo ca nghip."

c xong nhng cu nh trn chng ta thong nhn thy b su thm kn,b n, ca tm v chn l ca nhng kinh Pht ngn m u Kinh Php C:

"Tm dn u cc php (tm s);Tm l ch. Tt c (cc tm s) u do tm to"

Tr v bc ha. Trong cnh gii ca ch Thin Deva, hay nhng chngsanh sng ngi rc r -- nhng n i bng bc v cy ci bng bo ngcchiu la ca cc v Tri Dc Gii c trnh by phn di. Bc ha caTy Tng v nhiu chi tit hn v th gian v cng p ny, trong y

cng c mt loi tnh dc t nh. t nn tng ca cuc sng trn nhcdc ng trn nh th gian loi ngi, cc v Tri Dc y phi tr ci gi can l s xung t. Lun lun c tranh chp, nhng trn chin lp i lpli, vi hng Asura (A Tu La), nhng chng sanh chng i ch Thin,nhng chng sanh trc kia cng cnh Tri nhng v bn tnh gy g phi

b ri xung v by gi, b lng ganh t thc y, c gng quy tr ln xmchim cnh ny. Trong bc ha ca ti (i c tc gi) hng chng sanhny chim mt phn cnh gii ch Thin, mc qun phc v trang b bng ckh gii c ln kh gii mi. Nhng khng phi h ch gy chin vi chThin khng m cn nh ln nhau na. Do cng c s bt phc tnggia h vi nhau c din t. Theo bc ha Ty Tng, sau khi b chThin, dn u l Vua Tri Thch bn cnh mt tht voi, nh ui chy,h sng trong mt th gian ring bit. Hng chng sanh ny ch bit c scmnh m thi, v l y c hnh c Pht xut hin cnh gii ny cm trntay mt cy gm th oai v nh vy, sau chng c th n nghe Php.

Ngc li, hnh nh ca c Pht cnh ch Thin th c v tay cm ngso. Ting nhc du dng s a ch Thin n nghe Php v ngi ta tinrng chng sanh cnh ny khng thch nghe ni chuyn sung!

Pha trn cnh chin tranh lon lc ca nhng v Tri Dc Gii c cc vPhm Thin ca Sc Gii v V Sc Gii, nhng v ang th hng hnh

phc ca thin, v cng ph lc, hay tm x hon ton, v cng cao thng.Bc ha Ty Tng v v Phm Thin lng ly trong mt ngi n, bn gctri. V cnh Tri rc r y, Ngi Ngrjuna (Long Th) lu nh sau:

"Ny i Vng, mc du nhng cnh Tri y


21/37

C nhng khoi lc bao la cho th hng,Cnh t bit cng au kh.Hng suy nim nh th,Ngi cao thng khng mong munTh hng lc th tm b ca cnh Tri."(L.K. 98)

V Ngi vit tip nh sau:

"Ngi t cnh Tri, cht iM khng cn phc bu d phngPhi chu ti sanh ty nghip qu kh --Vo cnh th hay ng quHoc na, ha sanh vo a ngc. " (L.K. 59)

Nhng v Phm Thin trong cnh V Sc Gii c tui th di khng thtng tng v sng trong trng thi Khng V Bin X, Thc V Bin X,V S Hu X v Phi Tng Phi Phi Tng X. V cc Ngi khng c hnhth vt cht nn khng th din t. Tuy nhin, du trong trng thi v phlc y, cc Ngi vn khng trng tn vnh cu m cng phi cht mt ngyno.

Gia m ngi, phn tri v bn trn, trong c hai bc, trn tt c din tinca i sng c m t: sanh (xe y tr con), gi, bnh (du hiu bnhvin), cht (xc cht trong ngha a). Tuy nhin, trong bi cnh ca tnhtrng au kh y, con ngi c th hiu c Gao Php. c Th Tn,nhn vt tin b nht trong m ngi, c din t ngi trn cao, trong mtkhu rng, truyn dy Gio Php cho nm v t u tin. Trong bn vnguyn thy m ti theo ng, c Pht ch xut hin cnh ngi, chngt rng c sanh vo cnh ngi l mt i hnh, i phc, v y c chi thng hiu Gio Php mt cch thm su. Nhng nguyn vng o cca con ngi c tng trng bng mt ngi n n Gio, mt Thnhng Thin Cha Gio, mt n th Hi Gio, trong lc y cnh chintranh v mt qun ru, hai khuynh hng ca con ngi thin v sn v

tham. Bc ha Ty Tng cho thy nhiu sinh hot thng ngy nh cy bangoi ng v nhiu ngi tro ln pha trn, ni y c mt ngi cha mcc ngi kia c n nghe thuyt Php. gia, c Pht ang ng, taym bnh bt, ch cho nhn loi con ng thanh bnh an lc dn n trngthi tch tnh chu ton ca Nit Bn. Trong bc v ca ti (i c tcga), con ng Gio Php vng chc y c din t t ming c Phttht ra. Trn con ng y, mt thy t khu a tay cho ngi c s nm


22/37

ly v dn dt ngi y thot ra khi vng lun hi bng Bt Chnh o. Vim ny, c Ngrjuna vit:

"Mc du c ti sanh vo cnh ngi,Con ngi d dui, t dn thn vo nhng con ng bt thin.Cn cung di hn k in cungPhi n nhng i ma, nc tiu v phnTrong mt ci chn bng vng c cn ngc ng chu bu.Ti sanh vo cnh ngi cn kh c hn." (L.K. 60)

Cnh ng qu hay peta (pha di bn mt trong bc v ca ti, bn tritrong bc ha Ty Tng) lun lun i v kht, lun lun thm n ung,nhng n khi cm n thc n hay thc ung th n tr thnh la nng hayvt hi thi. Trong cnh ny ti c v mt mt trng to ln v mt mt tri

nh b v c cu:

"V hng ng qu thiu phc, nn i vi h,Mt trng nng bc vo ma H.Vo ma ng, mt tri li lnh but.Khi chng nhn vo cy th thy cy tr triV nhng dng sng ang tri chyBng dng kh cn, khi chng gh mt vo." (L.K. 95)

K , trn khng trung c mt ng qu ang lm mi cho n chim dyxo, nh c Moggallna (Mc Kin Lin) c ln trng thy. Mt ngqu khc nm "ngh ngi" trn tng bn cnh gc cy tr tri, cnh tngm c Th Tn thng dung din t tin nghi n c ca cnh giiny. Trong khi y, hai ng qu khc b chm su di nc, mc nc valm m pha di mi. Trong cnh i kht v cng khc nghit, chngkhng lm sao hp c mt t nc cho d, mc du mc nc gnn mi. Qu tht hnh pht ca Tantalus l trng thi hin nhin trong cnhng qu! Tt c chng sanh trong cnh ny u c bng snh ln binh rnh,c tht m thon v ming nh nh u mi kim. Trong kinh in Ty Tng,

s au kh ca h c din t cn t hi hn na. Chng phi chu i khtcng cc, nhng khng c cht g n ung, s au kh ca h cngtng thm gp bi v cc thc n ung y tr thnh nhng li gm daotrong bng. c Pht mang vt thc ca ch Thin xung cnh gii "dido au kh" lm du bt tnh trng i kht cng cc ca chng sanh y. Theo li ca Ngi Ngrjuna:


23/37

"c Pht c tuyn ngn v nguyn nhn noa chng sanh vo cnh gii ng qu phi chu au kh. l v, khi cnh ngi, ngi y khng bao gi b th,Hoc c cho ra, cng cho vi tm bn xn.Hnh ng nh th y, ngi y to nghip phi sanh vo cnh ng qu."

(L.K. 97)

cnh th, bc ha Ty Tng v v c Pht tay cm quyn sch, khuynkhch chng sanh i vo Gio Php, ch rng loi th c rt t kh nnghiu bit, v cn tr tu. Bc v ca ti din t cnh kh au ca cnh giiny theo s m t ca Ngi Ngrjuna:

"Vy, nu bn phi sanh vo cnh th

Th au kh qu tht nhiu St hi, bnh hon, m chm., ht ln ln nhauLi cn b tri buc, nh p na.Khng c hnh ng thin, khng c i sng n ha,Loi th st hi, gy cht chc ln nhauM khng n hn.Gia m th, c con b git lyTrai, ngc, hay lng xng,C nhng con khcc nh gi bng tht, bng da ca n,Nhng con khc na,B cng bch lm cng vic ca loi ngiDi ln roi vt, gy gc hay mc st.Chng b nh p lm vic." (L.K. 89-90)

Trong th gian ca loi th, th cm thng thng l "au kh, nhc nhi,khc nghit", v tnh trng c din t trong bc v ca ti bng cnhtng "k i sn v ngi b sn". Chim chc trn tri b sn bn trong lccon kn kn ang n ming mi ca n. Con ong ang vng vy trong li

nhn, tng trng kip sng khng khip ca loi cn trng. Trong khi y,nhng con th ln hn, tru th b p buc phi cy, nai th lm mi cho thsn, v con s t ang n mt con vt khc lm mi cho n. S phn caloi c cng khng kh hn. C nh lm mi cho c ln hay b mc cu,hoc b vng vo li ca loi ngi. Phn bn di ca cnh gii ny, gnvi cnh a ngc, c con cc k. Bc ha Ty Tng din t nhng hnh nh


24/37

sng khc nhau ca loi th c v, di mt nc, n i ca Long Vng,na ngi na su.

Cnh a ngc d nhin khng phi mt trng thi trng tn vnh cu cnhng khng khip mi ca thi hin i chng ta. Nhng con ng xe lachy thng vo mt tri tp trung. V, t cc ng khi ca tri tp trung nyta ra nhng ln khi en, va m m th lng va rng rn. Trong khi ynhn vin ca mt lc lng an ninh b mt, ng phc chnh t, p bucmt loi m hn ca a ngc trn gian phi nut nhng git st nu chythnh cht lng. Di mt nhn vin quan st, mt dng sui gi lVaitaran t chy tn xng nhng ngi ang quy qun ln hp trong cxt pha ln mu t nhng ni ngi to tng, m ku la. Du cnh au khhnh h no m chng sanh cnh a ngc phi chu, du th xc c b dyxo hay tn ph n u, hay b nghin nt cch no, nhng chng sanh y

cn phi tn ti lu di nhn lnh nhng cm gic "cc k au n, nhcnhi v khc kh", khng gim du, khng ngng ngh.

"Cng nh hnh phc cao thng nht n vi taDo s chm dt mi dc vng Khng c hnh phc no cao thng hn!Cng th y, khng c ti kh no khng khipNh cnh bt hnh a ngc A T (vici),Mt cnh kh lin tc khng gin on Khng c trng thi au kh no bt hnh hn!" (L.K. 85)

Trong bc ha, pha trc l cnh nhng chng sanh trc kia ph hoi,lm h hng ngi trong trng v ti. Cc chng sanh ny b my con su totng t khot trong khi ln hp trong mt th nc hi thi bn thu. Bntri l mt rng gm ao bn nhn, thay v cy ci xanh ti. Chng sanh cnh ny phi leo tro trn gm ao y v b ct t, m thng, rt thmth. Ngi ta ni rng l cnh tng c bit m ngi t dm t to chomnh. Nhng ngi to nghip st hi ny hay hnh h sanh linh th cthy b treo trn cy nc, trong khi y c con chim m cng nh thp ang

ra rut gan ngi trc kia say m g. c Ngrjuna cng c my dngth m t cnh gii thp nht v cng cc nht ny:

"K st nhn b x phi chuSut ngy, ch trong mt ngy thi,Ba trm ngn gm m xuyn qua mnh n ti.S au kh y cng khng snh c


25/37

Vi cnh kh d chu nht a ngc.

Cnh kh au a ngc c th ko diC trm a tng k.Khng gim du, khng gin on, khng th chu c,Ngy no m qu xu ca hnh ng cCha ht nghip lc, cha th chm dt. " (L.K. 86-87)

Jetsun Milarepa, nh i hin thnh v thi s Ty Tng, ni c cnh Tri,cnh a ngc v cc cnh gii khc, ca ht ln nhng cu:

"K st nhn, lng y tham dcCh n cha m v thy t cng khng tha,Ngi cp bc kho tng ca Tam Bo,

Vu oan v ph bang v li bc Cao Qu,V ch trch Gio Php l t o,Nhng k to nghip c y s b thiu tV khng dt phi chu dy xo trong a ngc" 8

Nhng ai hin ang xm phm dn tc Ty Tng v Gio Php ca h c thghi nhn iu ny!

Bn trnh thut tm tt nm cnh gii ti sanh (pacagati) c th kt lunbng li ku gi:

"Nu u, tc, hay qun o ca bn b la bc chyt bn vi v dp tt la.Hy nhanh chng dp tt la i dcang quay trn bnh xe lun hi.i dc l ngun ci ca au kh,Khng cn cch no lm hn! " (L.K. 104)

---o0o---

VNG NGOI CA BNH XE

Si Xch Mi Hai Khoen

By gi, chng ta hy m t Vng Ngoi, ci ning ca bnh xe, tngtrng mi hai giai on ca Thp Nh Nhn Duyn, hay php Ty-Thuc-


26/37

Pht-Sanh. l nhng giai on, nhng vng khoen ni lin ton thchng sanh vo trng thi lun lun tr thnh v au kh.

C mt tp tc c truyn vng chc gii thch vng Thp Nh Nhn Duynbng cch phn lm ba thi k: qu kh, hin ti v tng lai. Hin ti lthi gian duy nht tht s c, v hin ti do qu kh xy p, un nn. Chnhtrong hin ti chng ta to nghip bng thn, khu, , tr qu trong tnglai. Trong mi hai "giai on ni lin" (hay nidna, vng khoen), quanhtrn vng bnh xe, c y nhng g xy ra trong i sng v l giip cho tt c nhng cu hi lin quan n kip nhn sinh. Tuy nhin, giol Ty-Thuc-Pht-Sanh, trung tm im ca Gio Php v Gii Lut,khng phi l mt ti bin lun m phi c kho st v nhn thctrong chnh bn thn mnh v ngi khc, v cui cng c th tri gictrong tm ca chnh mnh, v tt c nhng Chn L ca Gio Php tr

nn r rng minh bch sau thi gian thc hnh. Nhng, nhng ai khng thchnh Gio Php th c gi l nhng ngi "nng th gian". Cc nginy cho v minh quay trn bnh xe, ln n gi, n cht. c Th Tnhng khuyn nh v nhc nh chng ta khng nn lm "ngi nng thgian", tri li, hy thc hnh Gio Php nhm dp tt tham i, sn hn, si mv do chm dt v minh, chm dt sanh, gi, bnh, cht.

Gi y, chng ta hy s lc duyt qua mi hai vng khoen ca si dyxch y.

---o0o---Vng Khoen u Tin: V MINH (Avijj)

Danh t Pli "Avijj" l " khng hiu bit trn vn", y , ch khng cngha l "khng hiu bit g c". S "khng hiu bit" y r rng c bit,khng lin quan n ng li hiu bit hay ti c hiu bit theo nghathng thng. Khng hiu bit y l khng hiu bit T Diu . Vminh l khng trng thy r rng T Diu trong tm mnh v trong isng ca chnh mnh. Trong nhng kip sng qu kh chng ta khng mng

tm thy dukkha, kh (1). do chng ta khng th tiu tr ngun gc cakh (2), i dc, v i dc thc y ta c tm sng na, sng thm, thm nhiukip na, tm thm khoi lc, tm khoi lc thm na. S chm dt au kh(3) m c l trong qu kh chng ta c thy thong qua nhng khngnhn thc c, by gi ta li n y, trong kip sinh tn hin ti d nhinl ang mang nng nim au kh. V trong qu kh chng ta khng bit tchn trn con ng dn n s chm dt au kh (4) v chng ta khng


27/37

khm ph ra li vo Dng Sui (Nhp Lu). Hin thi chng ta ang tr cigi lng qun, ci gi d dui trong qu kh. V s khng hiu bit,hay v minh, ny khng phi l mt loi nguyn nhn u tin trong qukh, bi v chnh trong hin ti ca n vn cn nm trong tm ta. Tuy nhin,cng nh chng ta s thy, do v minh y chng ta chuyn ng bnh xequay trn, mang li cho ta ht sanh ri lo v t, trin min nh th, cngvi nhng hnh thc au kh (dukkha). Nhng ci "t ng " ca ti trongqu kh, vn ln tri theo lung sinh lc lin tc ca ti t v lng tinkip, khng kim sot c i dc ca n v nh vy, khng th ct dtci r ca v minh. Tri li, chng n cn to thm nghip mi m tronghin ti ti ang th lnh hu qu.

Bc ha gip ta thu hiu im ny. Mt thiu ph m (danh t avijj thucv ging ci) tay cm cy gy, tm ng i xuyn qua mt khu rng cn ci

dy y nhng lng xng. Hnh nh bc ha u tin v mt con lc cigi v m, lm li bc chn theo ngi dn ng. Lc l mt loi thquen thuc vi nhng cuc hnh trnh di ng v mt nhc, xuyn quanhng vng t xa l. Ngi dn n chnh l i dc. Du mun dng hnhnh no din t v minh, bc ha cng gi cho ta tnh cht v thy(khng c mt khi im) v ti tm ca n. Chng ta l nhng ngi m ko l bc chn, thnh thang t qu kh i vo hin ti v s hng vmt tng lai nh th no?

Ty thuc ni s hin hu ca v minh trong tm, c hnh ng c tc ,hay nghip, hay abhisankhra, c to nn trong nhng kip qu kh.

---o0o---Vng Khoen Th Nh: HNH (Sankhra, hnh ng c tc )

Hnh ng c cha ng mt nng lc tim n s tr qu trong tng lai hoc phn sau ca kip hin ti, hoc xa hn na, vo mt lc no trongtng lai. Nhng kh nng tr qu vn lun lun cn , du phi tri quanhiu a-tng-k kip i na. Vo lc no c duyn cn thit c hi th

nghip qu kh t tr sanh. By gi, do v minh hay s khng hiu bit TDiu , chng ta to nghip trong nhng kip sng qu kh. Ti y,chng ta l nhng ngi "nng th gian" v nh vy, to nghip, tthay xu, thin hay c, chng ta duy tr cuc sinh tn lin tc trn th gian.

Nhng chng sanh nh th y, nhng ngi cn b mn v minh gy trngi trong tm, cng ging nh cc anh th gm. Anh th gm ht


28/37

tm trong cng vic to nn nhng mn tt p nh l, bnh v.v (thinnghip) v i khi anh cng thiu thn trng, d dui lm b mt mn hay, bng cch ny hay bng cch n, anh l h hng mt mn khc (btthin nghip). V anh cho bn t dnh d tay chn, mnh my, cng nhtnh cch trong sch ca tm i khi b bn d ca nghip lm lu m. Sosnh chng sanh to nghip vi anh th gm l thch ng, v danh t"sankhra" c ngha l "to nn", "un nn", "to nn mt hnh th", "cuhp" v do thng c phin dch l "vt cu to", "php hu vi". Niy, trong php Nh Thp Nhn Duyn, sankhra l hnh, tc nhng hnhng c tc .

Ty thuc ni s hin hu ca nhng hnh ng c tc trong qu kh,pht sanh tm thc gi l "tm-ni-lin". V thc ny l nn tng ca kipsng hin ti.

---o0o---Vng Khoen Th Ba: THC (Vina)

Phm cht ca thc, hay thc-ni-lin, c th rt khc nhau, ty nghip to ra trong kip qu kh. Trong trng hp ca nhng ai ang c quynsch ny, ci tm "nhy" vo kip sng mi lc bt u th thai l mt loitm-ni-lin c tnh cht ngi, pht sanh nh l kt qu ca mt cuc sngnghim tc th tr nm gii, nn tng ca mt kip sng qu kh c "tnhcch ngi". Nn ghi nhn rng thc-ni-lin l mt tm qu, ngha l mtloi tm pht sanh do mt nhn qu kh, l hu qu ca mt nhn qu kh,ch khng phi ci g m ta c th kim sot. Nu khng to nghip nothch ng ti sanh vo cnh ngi th lc cht sp n ta khng th mun:"By gi ta li ti sanh vo cnh ngi mt ln na! ". Thi gian m ta cth mun l lc ang c c hi thc hnh Gio Php. Mc du thc-ti-sanhtrong kip sng ny qua, chnh trong hin ti, ngay gi pht ny, chng tac th thc hnh Gio Php to thc-ti-sanh thun li trong tng laimt cch chc chn hn ni nh vy l nu ta mun cn tip tc i natrong vng lun hi.

Thc-ni-lin l thnh phn th ba, cn thit cu to bo thai. Bi v, duc tinh trng trong lng m ng vo thi k sanh sn, m khng c mt"chng sanh" ti sanh vo ng ni v ng lc th khng c bo thai. Trong

bc ha c hnh con kh, tng trng cho tm hay thc, nhy t cy ny,kip sng c, chuyn sang mt cy khc, kip sng mi. Cy c kh cn,nhng cy mi mang nhiu tri. Tri ny c th l qu lnh hay qu d.


29/37

Trong bc v ca Ty Tng c mt con kh ang n tri, tc ang th hnghu qu ca nhng hnh ng qu kh.

Ty thuc ni thc-ni-lin, pht sanh danh-sc.

---o0o---Vng Khoen Th T: DANH-SC (Nma-rpa)

Danh t Rpa (Sc) i khi c dch l thn th khng my chnh xc,nhng cho ta mt nim tng qut. Danh t Rpa bao gm nhiu nghahn l mt ci thn. Nma (Danh) gm c cm gic (th), tri gic (tng),nhng sinh hot tm linh (hnh) v thc. Danh v sc l hai s lin tctng ng trong y khng c ci g l vng bn, thng cn, khng bin i.Trong cuc sng thng thng, mt cch c nh, ta ni "tm ca ti", hay

"thn ca ti". Dng nh c mt nim no v quyn s hu, phng phtu trong hu cnh, nhng bc thin tr thu hiu rng c nhng nh lutchi phi c hai phn danh v sc. C hai, nhng trng thi tm v phn vtcht, lun lun chuyn bin. V chng ta khng th ra lnh, bo tm ng

bn nh, nhim, hay bo thn phi ngng trng thnh, gi nua v cht.

Tuy nhin ta c th un nn tm theo mun, thay v n bnh bng trigit tri qua sut kip sinh tn, mc cho l v thng i thay danh v sc,hai yu t vn khng bn vng. Do , trong bc v, tm c trnh byang lm cng vic cho chng con thuyn tm-vt-l (tc chng sanh) trndng sng i dc. Trong khi y, sc hay c th vt cht, ch l khch ithuyn, th ng. Bc ha Ty Tng v chic thuyn con ang vt qua mtdng nc xoy, trn thuyn c ba (hay bn???) ngi khch, C l nhngngi khch ny tng trng cc un.

Vi s hin hu ca danh sc, pht sanh lc cn.

---o0o---Vng Khoen Th Nm: LC CN (Salyatana)

Cn nh c su ca s l biu tng thng thng cho vng khoen ny. Suca, hay lc cn l nhn, nh, t, thit, thn, . l nhng cn c thunhn tin tc khc nhau t bn ngoi. V nhng tin tc ny gm su loi (lctrn) i tng ca su cn l: sc, thinh, hng, v, xc, php. Ngoi lccn v lc trn, chng ta khng hay bit g khc. Tt c nhng g chng tath cm u gii hn trong phm vi ca gic quan v i tng ca gic


30/37

quan tm c xem l gic quan th su. Nm gic quan bn ngoi, chthu nhn ngoi cnh trong hin ti. Nhng gic quan th su, tm, l nim tin tc bn ngoi c thu thp, bin ch. Nhng tin tc ny c th tridi t nhng hi c trong qu kh n nhng c vng, nhng lo u trongtng lai, cng nh nhng t tng loi c lin quan n hin ti. Thmvo , tm c th thu nhn tin tc t nhng cnh gii ngoi phm vi mcc gic quan khc c th hay bit, th d nh cc cnh Tri, cnh ng quv cnh a ngc. Mt ci tm pht trin y n mc nh (samdhi) cth nhn thy cnh gii khc v chng sanh cc cnh gii y.

c lc cn, tc c xc.

---o0o---Vng Khoen Th Su: XC (Phassa)

l s tip xc gia lc cn v lc trn. Th d, khi nhng iu kin cnthit hi : c con mt, c mt hnh sc thy, tc c i tng canhn quan, c nh sng, cng lc y mt ang hot ng v ngi ang tnhto, hng ci nhn vo i tng, t c xc. V trong trng hp ny lnhn xc: hnh sc ca i tng (nhn trn), p vo s nhy thy ca nhncn. Cng th y, c nhng xc khc i vi mi, li, tai, thn, . Tngtrng thng thng ca vng khoen ny l ngi n ng v ngi n bm nhau. Khi xc pht sanh, tc nhin c th cm.

---o0o---Vng Khoen Th By: TH (Vedan)

Khi c s tip xc bng nhiu cch khc nhau vi lc cn tc c cm gic,hay th, pht sanh. Th l phn ng c tnh cch cm xc. C ba loi th:th lc, tc nhng cm xc vui thch, hnh phc, th kh, nhng cm xcau n hay kh no, v th v k, tc cm xc khng vui, khng bun,khng sng, khng kh. Loi th u tin lc no cng c vui v nnhn, l nn tng ca hnh phc. Loi th nh, khng ai mun c, l nn

tng ca dukkha, au kh. Trong khi y, cm gic th ba l loi th v k,khng nhm mu hnh phc hay au kh, m ta th cm rt thng trongi sng, nhng t khi n. Tt c nhng th cm u tm b, ph du,c tnh cht i thay, bi v khng c trng thi tm, hay tm s, no c thlin tc tn ti mt cch qun bnh. Du nhng hnh phc m ta cho l mc cao nht cng ch tn ti nht thi, ri phi nhng ch li cho mtci g khc. Vy, mc du l hnh phc cn c trn nhng cm gic vui


31/37

thch, bn cht ca n l v thng tm b v v th, chnh n l dukkha,au kh, bi v lm th no hnh phc tht s, khng bin i c th cn ctrn ci bin i, ph du, khng bn vng? Vy, hnh nh ca ngi b mitn bn vo mt din t im ny mt cch mnh m.

Khi th pht sanh, (thng) i dc cng pht sanh.

---o0o---Vng Khoen Th Tm: I DC (Tah)

n y, dng din tin lin tc do nghip qu kh lm nguyn nhn thcy. Nhng, chnh i dc dn u trong vic to nghip mi hin ti.Trong hin ti, v ch trong hin ti, ta mi c th thc hnh Gio Php.iu cn thit y l tm ch nim (sati), v nu khng c nim th khng

Gio Php no c th thc hnh. V trong lc khng thc hnh Gio Php,chng ta s b sc mnh ca thi quen qu kh li cun i. Cng lc y, idc v v minh tip tc tng trng bn trong chng ta. Khi gi tm chnim, ta c kh nng v phng tin hiu bit "y l cm gic vui thch","y l cm gic au kh", "y l cm gic khng au kh cng khng vuithch". T qun chiu v ghi nhn nh th v nhng th cm s gip ta thuhiu v hay bit lc no c tham, sn, si lin hp vi nhng cm gic y.Vi s thu hiu v hay bit nh th, ta c th ph v bnh xe sanh-t vthot ra khi vng lun hi. Nhng nu khng thc hnh Gio Php, chcchn nhng th cm kia s tip tc dn dt ta n cc i dc khc v quaycung ta theo bnh xe y dy au thng, nh Ngi Ngrjuna dy:

"i dc ch ngt ngo lp mt,Bn trong th kh cng ng cay Lm cho ngi ta tht vng nh tri kimpa.Cha ca nhng bc chin thng dy nh vy.Nhng vng khoen nh th y t chi N tri buc th gianVo bn trong vng ro ca ngc t lun hi." (L.K. 23)

"Nu qun o hay tc tai bn bc chyt bn vi v dp tt la,Hy nhanh chng dp tt la i dc Chnh i dc vn chuyn bnh xe quay cung v cng tni dc l ngun ci ca kh au.Khng cn cch no lm hn na!" (L.K. 104)


32/37

Danh t tah, i dc (Bc Phn l trisn) c ngha l kht khao. Ni rngra, danh t ny bao hm nim "kht khao nhng th cm". V l do y, idc c tng trng bng mt ngi say ru, thm cht men, ngt nghung nghing, v trong bc v ca ti c thm vo ba chai ru i dc eonu theo Dc Gii, i dc eo nu theo Sc Gii v i dc eo nu theo VSc Gii.

Ni no c i l c th.

---o0o---Vng Khoen Th Chn: TH (Updna)

Th l tng cng v ni rng i dc. V i dc hng v bn mc tiu: th

hng dc lc, c nhng quan kin i ra ngoi Gio Php, nhng nghi thctn gio lm lc thin v van vi nguyn cu, v bm nu vo nim c mtlinh hn trng cu. Khi bn khuynh hng ny tr thnh nhng nng lchng mnh trong tm ca ai th ngi y khng th tha thch trong GioPhp. Bi v tt c nng lc ca h chuyn v chiu hng ngc li viGio Php, xui v chiu hng ca dukkha, au kh. Phn ng chung ltng gia n lc tm an vui v hnh phc gia nhng g c p bmnu vo. Do trong c hai bc ha u c v mt ngi c vn mnh ln hi thm tri, mc du ci gi ca mnh y.

---o0o---Vng Khoen Th Mi: HU (Bhva)

Ni no c Th t c Hu. Vi tm b i dc v sc c bm (th) un ln sisc, con ngi cng tn lc c gng tm bo m thm, bng nhiu lisng khc nhau do , cht cha, thm nhin liu, vo ngn la au kh.Mt ngi thng khng bit g n dukkha, au kh, th mong mun nuidng ngn la y. Nhng li hnh ng ca ngi Pht t l khng chmthm nhin liu, cho ngn la ln dn, bng cch chm dt tin trnh ca

i v Th, v nh vy l tn dit v minh t gc r. Nu cn mun nn litrong vng lun hi, ta phi chuyn cn tinh tn v lm th no cho s "trthnh ca ta" hng v chiu hng chn chnh. Nn nh rng tng giytng pht, tng khonh khc, chnh ci nghip ca ta un nn "s tr thnh"y. V chiu hng chn chnh l nhm v s trong sch, theo con ngtrng ca s thc hnh Gio Php. iu ny s gip ta trong mi trnghung m ta tr thnh hay khng tr thnh n lc kip sng ny chm


33/37

dt, khi m cc no ng dn n nhng cnh gii khc nhau s rng mtrc mt ta. V ta s tr thnh ci g, ty theo php hnh ca ta, v ty theochp t tng cui cng ca ta nh th no.

Mt cch thch ng, Hu c tng trng bng ngi thiu ph c mang.

Trc s hin din ca Hu, mt kip sng mi pht sanh.

---o0o---Vng Khoen Th Mi Mt: SANH (Jti)

Cng nh mi ngi u c th tng tng, s sanh c din t bngcnh b m ang lm bn, mt cng vic au n.. y cng l c hi nhc nh rng dukkha, au kh, l iu m khng c kip sng no c th

trnh khi. Du tng lai s nh th no, nu ta khng th ngng c vngquay trn ca bnh xe lun hi ngay trong kip sng ny th chc chn s cmt kip tng lai. V ci tng lai y s pht sanh do nhng iu kin canghip hin ti. Tuy nhin, khng nn ngh rng bi v s cn sng natrong tng lai, hy chng y s thc hnh Gio Php. Khng c g bom rng trong tng lai kip sng y s cn ging nh kip ny. V chng, tng lai y ta cng s sng trong hin ti v s hn mt kip sau khcna. Vy, ch i khng ch g! Ngi Ngrjuna dy rng tt hn ta hy tndit ly ta:

"Ni no c sanh, tc nhinC s, c gi nua v khn kh,Bnh hon, ham mun v hoi dit, cng l mt khi cc au kh khc.Khi s sng khng cn n naTt c cc vng khoen khc cng chm dt." (L.K. 111)

L d nhin, ni no c sanh t c lo t.

---o0o---Vng Khoen Th Mi Hai: LO v T (Jar-marana)

Do ci vn v minh v i dc y bn trong, ta c th chc rng sau kipsng ny s cn nhiu kip sng khc. Nhng cng vi sanh cng cn nhiucnh t bit. S sanh s tha mn lng tham. Ci cht s em li bt toinguyn. Nhng khng th c ci ny m khng c ci kia. C sanh phi c


34/37

t. Tuy nhin, l con ng bung lung l nh. Con ng ca GioPhp s a n trng thi Bt Dit, vt ra ngoi sanh v t, vt ra khimi kh au.

Bc ha Ty Tng v mt c gi khing trn vai ci thy cht c bngb cn thn, em n bi tha ma. Bc ha ca ti th trnh by ng lo nhnvo mt quan ti trong c ngi cht. Li khuyn dy ca c Ngrjunal:

"Nh vy, hy chuyn cn tinh tn:Bt lun lc no, hy c gng i su voTrung tm ca T Diu ,Bi v cho n nhng ngi ti gia c sCng s vt qua cn ngp lt (tinh thn)

Bng cch thng sut Bn Chn L y. " (L.K. 115)

* * *

l nhng nt i cng, s lc din t tc hnh ca bnh xe m chngta c bm vo t lm kh mnh v tn hi k khc. Chnh chng ta lngi to nn bnh xe y. Chnh chng ta vn chuyn n. Nhng nu mun,v nu gia cng vo cng trnh y, cng chnh chng ta l ngi c th lmcho bnh xe y dng li.

---o0o---Con Qu

C hai bc ha u v Bnh Xe nm trn vn trong nanh vut ca mt conqu ng s. Trong bc v ca ti, tn ca con qu y c khc r rngtrn mo ca n ngi khc khi ln ln vi loi qu khc. N khng

phi l con qu tm thng, bi v tn n l V Thng. V ci mo chrng oai quyn ca n bao trm ton th v tr, bt lun cnh gii no cath gian. N cn x nghin ngu tt c. V tt c, t a ngc n cnh Tri,

u vn vn nm trong bn tay y mng vut ca n. Ci mo trn u nc trang tr bng nm s ngi, tng trng c tnh v thng ca ngun, tc nm nhm thnh phn cu to chng sanh. Mt, tai, ming ca nu phun la din t li dy ca c Th Tn trong thi Php th ba ca

Ngi, trong c on "mt ni la" v.v Pha trn hai mt ca c qu cnc con mt th ba, ng rng i vi hng in cung, l v thng l kth nghch. Nhng vi bc thin tr, chnh lut v thng c mang y


35/37

trang sc nh vng tai v cc th, c lm ra p, nhng khng th c.Cng th y, th gian ny c gng bc l, chng by ra ngoi v p camnh, nhng cng nhn k ta cng thy v p y phai tn. Trong vi bcha Ty Tng, di bnh xe c mt lp da cp trang tr cho qu VThng, tng trng ci g ng gh s. Trong bc v ca ti, ui con qukhoanh trn lui ti v cng tn. Cng th y, chng ta c sanh ra, csng, ri cht, ri sanh tr li, mi mi v cng tn, trong vng xoay trnca bnh xe lun hi. i khi trong hnh ng ca chng ta l thin, lm lcl bt thin, v chng ta gt hi qu lnh hay d ca tt c nhng hnhng y.

---o0o---Mt Vi Nt Khc

Ton th bnh xe si sc trong nng bc v b bao trm gia ngn la catham, sn, si, nh c Th Tn nhiu ln nhc nh trong cc bi Php ca

Ngi.

Trong c hai bc ha, bn gc mt, pha trn, c hnh c Th Tn ngbn kia b ng l Nit Bn. Ngi Ty Tng v c Pht ch tay ln mttrng, trn c con th, tng trng cho s khc t, con ng thc hnhGio Php v con ng thot ra ngoi bnh xe. Trong bc v ca ti, cTh Tn ang ging gii bn cht ca vng lun hi v khuyn dy chng tann thn trng. Pha sau Ngi c vng ho quang, tng trng cho s siuthot tinh thn v tr tu oai nghi hng dng m Ngi thnh tu. Ta c thdin t bng nhiu cch khc nhau, nhng cui cng, tr tu v tnh trngsiu thot y vt ra ngoi gii hn ca nhng g m ta c th hiu bit.Pha trn cng, vo gc tri ca bc ha Ty Tng, c hnh Avalokitesvara(c Qun Th m), hin thn lng bi mn, xem nh con ng v mctiu ca nhng ai c ch nguyn noi theo con ng ca B Tt.

Bc v ca ti trnh by Con ng ca Gio Php, tng trng bng tmhoa sen dn n bnh xe Php Bo. Tm hoa sen l tm chi ca con ng

cao thng, Bt Chnh o. Hai chi u, chnh kin v chnh t duy lphn Tu. Ba chi k, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, l phn Gii, vba chi sau cng, chnh tinh tn, chnh nim v chnh nh, l phn nh, tcphn thc hnh thin nh. Ngay trung tm ca bnh xe Php Bo l suata h khng mt danh t khc din t Nit Bn. Chung quanh lmi tai hoa sen, tng trng cho mi php Ba La Mt (parami), rt cnthit hon mn thnh tu. Mi php y l: b th, tr gii, xut gia, tr


36/37

tu, quyt nh, tinh tn, nhn ni, chn tht, tm t, v tm x. T trc cabnh xe ta ra tm cy cm, tng trng php hnh ca ch v A La Hn,nhng ngi hon ton tuyt ho. Con ng tm no ny, thay v va tt p, tr thnh tuyt ho. Bn trong vnh bnh xe c ba mi by vinngc, tng trng ba mi by yu t c kh nng a n Gic Ng (bami by b tm). Vng ngoi vnh c bn nhm, mi nhm gm bavin ngc, tng trng T Diu , v trong mi , ba li nhn thy cac Th Tn khi Ngi chng ng.

---o0o---

KT LUN

Bc ha ny khuyn dy v nhc nh chng ta nhiu im trong Gio Php

ng theo mun ca ch v Php S thi xa. Nu chng ta thng xuynsuy nim v cc im ny, n s gip ta thng sut bn cht tht s ca vnglun hi. Nng theo s tr gip y, v nh cng phu thc hnh ca chnhta, mt ngy kia chng ta s nhn chn c php Ty-Thuc-Pht-Sanh

bn trong mnh. Khi tri qua sut cc giai on y, chng ta s c thhng tt c hng v di do ca Gio Php, khng phi xuyn qua sch vhay mhng cuc tho lun, cng khng phi nh ngi khc gii thch

c Th Tn dy:

"Ngi no thy php Ty-Thuc-Pht-Sanh, thy Gio Php.Ngi no thy Gio Php, thy php Ty-Thuc-Pht-Sanh."

---o0o---Ht


37/37

1 . y l mt trong mi tm chi nhnh ca h phi Hinayna (Tiu Tha) m ngy nay khng cn.2 . Bn lc a ny khng c trong bc ha km theo sch v trong nhng bc ha TyTng (Tibetan) hin i. Bn lc a l nhng lc a nm vo hng ng, hng ty,hng bc v hng nam ca x n , trong bn thi xa.3 .

Trong cc bc ha thi hin i, lun lun l con g trng.4 . Bn dch do i c T Khu Psdiko, c trch t chng m u schSahasodgata Avadna, Divyyvadna 21, Mithila Edition, trang 1855 . Dasa kusala kammapatha, mi phng cch to thin nghip (thp thin nghip).6 . Dasa Pua kiriya vatthu, nhng hnh ng c tc dng thanh lc tm7 . "The Letter of Kindheartedness" do tc gi cariya Ngrjuna, trong quyn "WisdomGone Beyond", Social Service Association Press of Thailand, Phya Thai Road,BangKok, Siam.8 . Xem "Sixty Songs of Milerapa", c nh xut bn BPS, Kandy, n hnh theo loiWheel, s 95-97

vong luan hoi - lo - pham kim khanh dich

Documents