proteas.greek-language.grproteas.greek-language.gr/files/document/arxeia/galanos... · web...

Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Α΄ Λυκείου

Θεματική ενότητα:

Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση

Τίτλος:

«Ιστολόγιο καταστρώματος. Μια πλοήγηση σε μοντέρνα και παραδοσιακά ποιήματα»

ΑΝΔΡΕΑΣ ΓΑΛΑΝΟΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Θεσσαλονίκη 2011

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ

ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι .Ν. ΚΑΖΑΖΗΣΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασηςΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣΥπεύθυνος υπο-ομάδας εργασίας λογοτεχνίας: Βασίλης ΒασιλειάδηςΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ http :// www . greeklanguage . gr Καραμαούνα 1 – Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, ΘεσσαλονίκηΤηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: [email protected]

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣΥπουργείο Παιδείας,

Δια Βίου Μάθησης & Θρησκευμάτων

MIS: 296579 – Π.3.1.4: Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων Α΄ Λυκείου «Ιστολόγιο καταστρώματος. Μια πλοήγηση σε μοντέρνα και

παραδοσιακά ποιήματα.»Σελίδα 2 από 30

mailto:[email protected]

http://www.greeklanguage.gr/

Περιεχόμενα

Ταυτότητα Σεναρίου 4

Εισαγωγή 4

Σκοποθεσία 6

Δεξιότητες 6

Aξιοποίηση των ΤΠΕ 7

Κείμενα 8

Μεθόδευση της διδασκαλίας 11

Αναλυτική περιγραφή των φάσεων υλοποίησης του σεναρίου 13

Α΄ φάση: Πριν από την ανάγνωση 13

Β΄ Φάση: Ανάγνωση 15

Γ΄ Φάση: Μετά την ανάγνωση 27

Αξιολόγηση 27

Φύλλα Εργασίας 28

Άλλες εκδοχές - Κριτική 28

Βιβλιογραφία για τον εκπαιδευτικό 29





Ταυτότητα Σεναρίου

Tίτλος: Ιστολόγιο καταστρώματος. Μια πλοήγηση σε μοντέρνα και παραδοσιακά

ποιήματα.

Τάξη: Α΄ Λυκείου

Δημιουργός: Ανδρέας Γαλανός

Γνωστικό αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία

Συμβατότητα με το νέο ΠΣ: Προβλέπεται διδακτική ενότητα με αυτό το θέμα

(«Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση») στην Α΄ Λυκείου.

Είδος διδακτικής πρακτικής: project, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, μετωπική

διδασκαλία.

Προτεινόμενη διάρκεια: 24 διδακτικές ώρες

Δοκιμάστηκε στο σχολείο ή όχι: Πρόκειται για παραδειγματικό σενάριο που

προορίζεται για πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση στη διδακτική πράξη στο πλαίσιο

του Ψηφιακού Σχολείου.

Μπορεί να εφαρμοστεί στην τυπική ή/και στην ημιτυπική / άτυπη εκπαίδευση:

Το συγκεκριμένο σενάριο σχεδιάστηκε με γνώμονα την τυπική εκπαίδευση.

Επιμέρους σημεία του θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στην κατεύθυνση της

ημιτυπικής ή και της άτυπης εκπαίδευσης (π.χ. σε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα με

θέμα την ποίηση ή με αφορμή την επίσκεψη ενός ποιητή στο σχολείο).

Εισαγωγή

Η επαφή του ανθρώπου με την ποίηση στις μέρες μας ελέγχεται ως ιδιαίτερα

περιορισμένη. Οι περισσότεροι άνθρωποι τη θεωρούν δυσπρόσιτη και δυσνόητη, για

αυτό και κρατούν «αποστάσεις ασφαλείας» απέναντί της. Η σχέση τους με τον

ποιητικό λόγο περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στα μαθητικά τους χρόνια και στα

ανθολογημένα κείμενα των σχολικών εγχειριδίων, τα οποία συχνά μάλιστα

αποτελούν το αντικείμενο στείρων και περιοριστικών διδακτικών πρακτικών. Η





συγκεκριμένη διδακτική ενότητα, λοιπόν, οργανώνεται με άξονα τον ποιητικό λόγο

και τις διάφορες εκφάνσεις του, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει γέφυρες

επικοινωνίας ανάμεσα στους μαθητές και την ποίηση, εξοικειώνοντάς τους με τα

υλικά και τα εργαλεία της.

Προς τον σκοπό αυτό προτείνεται μια διπλή συν-ανάγνωση: τα ποιητικά

κείμενα διαβάζονται σε ομάδες και από ομάδες. Από τη μια, δηλαδή, προκρίνεται η

σύγκριση των ποιημάτων, προκειμένου να αναδειχθούν οι συγκλίσεις και οι

αποκλίσεις ανάμεσά τους, και, από την άλλη, προτιμάται η εργασία των μαθητών σε

ομάδες, ώστε να επιτευχθεί ένα είδος συλλογικής νοηματοδότησης των κειμένων,

μέσα από την αλληλεπίδραση των μαθητών με τα κείμενα, αλλά και των μαθητών

μεταξύ τους.

Η ποίηση αντιμετωπίζεται ως ένα πεδίο παραγωγής νοήματος από τον

αναγνώστη και όχι ως ένα κλειστό και ερμητικό σύστημα. Για αυτό και αποφεύγεται

οποιαδήποτε προσπάθεια αυστηρής νοηματοδότησης, προκειμένου να επιτραπεί η

δημιουργική πρόσληψη της ποίησης από τα παιδιά. Προτείνονται και επιδιώκονται

τρόποι ενεργότερης εμπλοκής των μαθητών στη διαδικασία της ανάγνωσης, μέσω της

δραματοποίησης ή της ηχογράφησης μιας φωναχτής ακρόασης, και ενθαρρύνεται η

απόπειρα συγγραφής ποιητικών κειμένων, όχι προκειμένου να κριθεί αισθητικά το

αποτέλεσμα, αλλά για να αποκτήσουν οι μαθητές μια βιωματικότερη και

ουσιαστικότερη σχέση με την κατασκευή και τα χαρακτηριστικά του ποιητικού

λόγου.

Να επισημανθεί, τέλος, ότι ο λόγος που επιλέγεται η μελέτη των λογοτεχνικών

ρευμάτων ως τμήμα της εν λόγω διδακτικής πρότασης δεν έχει να κάνει με την

παροχή ιστορικών πληροφοριών στα παιδιά. Αντίθετα, στοχεύει στην ανάδειξη της

ποικιλομορφίας του ποιητικού λόγου και στην άσκηση των παιδιών στην προσεκτική

ανάγνωση ενός ποιήματος μέσω της παρατήρησης και της σύγκρισης. Για αυτό και

είναι σημαντικό να μη δοθούν εξαρχής στους μαθητές τα χαρακτηριστικά των

λογοτεχνικών ρευμάτων, αλλά να αποπειραθούν να τα εξαγάγουν μόνοι τους. Με





αυτό τον τρόπο φαίνονται πιο ανάγλυφα τα εργαλεία των ποιητών και οι διαφορές

ανάμεσα στην παραδοσιακή και τη μοντέρνα ποίηση και τα παιδιά γίνονται πιο

δεκτικά στην πρόσληψη του «σκοτεινότερου» νεοτερικού λόγου. Άλλωστε, κατ’

αυτόν τον τρόπο συνειδητοποιείται πως ένα ποίημα δεν είναι ένα τυχαίο προϊόν μια

ατομικής έμπνευσης, αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πνευματικό κλίμα. Για αυτό

και όπου υπάρχει η δυνατότητα τα παιδιά παραπέμπονται και σε μεταφρασμένα

ποιήματα ξένων λογοτεχνών, προκειμένου να αναδειχθεί ο διάλογος της ελληνικής με

την ευρωπαϊκή ποίηση.

Σκοποθεσία

Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι η ποίηση εξελίσσεται από εποχή σε

εποχή.

Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού ρεύματος.

Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήματα του ρομαντισμού, του συμβολισμού,

του παρνασσισμού και του υπερρεαλισμού.

Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας

ποίησης.

Να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης.

Δεξιότητες

Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο στη γραμμή της εξέλιξης από την

παραδοσιακή στη μοντέρνα ποίηση.

Να εντοπίζουν τα χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών κινημάτων σε ποιήματα.

Να επιχειρούν δημιουργικές αναγνώσεις ποιημάτων (φωναχτή ακρόαση,

δραματοποίηση, εικονοποίηση).

Να πειραματίζονται δημιουργικά με τις δυνατότητες της γλώσσας.





Aξιοποίηση των ΤΠΕ

Ιστολόγιο: Στη συγκεκριμένη διδακτική πρόταση επιλέχτηκε η δημιουργία

ιστολογίου από τους μαθητές στο οποίο αναρτώνται τα παραγόμενα κείμενά

τους και οι ανθολογημένοι στίχοι από τα ποιήματα που διάβασαν και

έγραψαν. Η επιλογή κινείται στην κατεύθυνση της εμπλοκής των μαθητών σε

μια κοινότητα μάθησης και ανάγνωσης, θεωρώντας πως με αυτό τον τρόπο όχι

μόνο διευκολύνεται η ενεργητικότερη συμμετοχή τους, καθώς έχουμε να

κάνουμε με ένα αυθεντικό περιβάλλον επικοινωνίας, αλλά κυρίως ασκούνται

σε έναν σύγχρονο τρόπο συλλογικής ανάγνωσης και παραγωγής νοήματος. Το

ιστολόγιο επιτρέπει στους μαθητές να έχουν πρόσβαση στο υλικό και από το

σπίτι τους και να προεκτείνεται έτσι η διδακτική διαδικασία και εκτός τάξης.

Ενθαρρύνονται οι μαθητές να αναρτούν και εκτός διδακτικών ωρών σχετικά

σχόλια ή ιδέες που τους έρχονται στο μυαλό.

Πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου: Αξιοποιούνται οι δυνατότητες που

παρέχει η ρευστότητα του κειμένου σε ένα πρόγραμμα. Έτσι, στη φάση πριν

από την ανάγνωση δίνονται στα παιδιά ένα παραδοσιακό και ένα νεοτερικό

ποίημα με ανακατεμένους στίχους και τους ζητείται να βάλουν τους στίχους

στη σωστή σειρά και να πειραματιστούν με τη διασκευή ενός πεζού κειμένου

σε ποιητικό, αλλάζοντας τη σειρά των λέξεων και σπάζοντας το κείμενο σε

στίχους. Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης οι ομάδες χρωματίζουν φράσεις και

στίχους με διαφορετικά χρώματα γραμματοσειράς, σημαίνοντας έτσι τα

χαρακτηριστικά του λογοτεχνικού ρεύματος που εντοπίζουν. Τέλος, οι

μαθητές αξιοποιούν το πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου για να συγγράψουν

τα ποιητικά κείμενα που τους ζητούνται, καθώς αυτό βοηθά στην

αντιμετώπιση της γραφής ως δυναμικής διαδικασίας.





Πρόγραμμα δημιουργίας παρουσιάσεων: Ζητείται από τους μαθητές να

δημιουργήσουν ένα πολυτροπικό κείμενο, εικονοποιώντας ένα από τα

ποιήματα που τους δόθηκαν.

Διαδίκτυο: Αξιοποιούνται μηχανές αναζήτησης για την ανεύρεση εικόνων

και ιστοσελίδες που προσφέρουν παράλληλα κείμενα.

Συσκευές και προγράμματα καταγραφής ήχου: Χρησιμοποιούνται για την

ηχογράφηση των αναγνώσεων που επιχειρούν τα μέλη της κάθε ομάδας. Η

ηχογράφηση μπορεί να γίνει στο κινητό τηλέφωνο των παιδιών, σε μια

συσκευή ψηφιακής καταγραφής ήχου ή στον υπολογιστή, χρησιμοποιώντας

ένα μικρόφωνο και ένα λογισμικό ηχογράφησης και επεξεργασίας ήχου, όπως

για παράδειγμα, το Audacity.

Λεξικά – σώματα κειμένων Πύλης για τη Ελληνική Γλώσσα:

Αξιοποιούνται τα σώματα νέων ελληνικών κειμένων και το Λεξικό της

Κοινής Νεοελληνικής για να διερευνήσουν οι μαθητές τις σημασίες της

ονομασίας των λογοτεχνικών ρευμάτων. Το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

αξιοποιείται από τα παιδιά και για τον εντοπισμό των λέξεων που δε

γνωρίζουν τη σημασία τους κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης των ποιημάτων.

Προκειμένου για τη συγγραφή ποιημάτων με ομοιοκαταληξία αξιοποιείται το

Αντίστροφο Λεξικό.

Κείμενα

1) Από τα κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γυμνασίου ή Λυκείου όλων των τάξεων:

ΚΝΛ Β΄ Γυμνασίου:

Λορέντζος Μαβίλης, «Καλλιπάτειρα»

ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου:

«Να μου το πάρεις, ύπνε μου»





http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/351/2361,8970/

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1691,5414/

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/reverse/index.html

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html


http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/index.html

«Του γιοφυριού της Άρτας»

Νίκος Εγγονόπουλος, «Μπολιβάρ»

Κώστας Καρυωτάκης, «Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα»

Μίλτος Σαχτούρης, «Τα δώρα»

Γεώργιος Χορτάτσης, «Ερωφίλη»

ΚΝΛ Α΄ Λυκείου:

«Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή»

«Η λυγερή στον Άδη»

[Της Πάργας]

«Του νεκρού αδελφού»

Ιωάννης Γρυπάρης, «Εστιάδες»

Γεώργιος Δροσίνης, «Τα πρωτοβρόχια»

Γεώργιος Ζαλοκώστας, «Η αναχώρησή της»

Κ. Π. Καβάφης, «Ιθάκη»

Λορέντζος Μαβίλης, «Λήθη»

Κωστής Παλαμάς, «Πατρίδες» [Πατρίδες! Αέρας, γη...]

Κωστής Παλαμάς, «Πατρίδες» [Σαν των Φαιάκων το καράβι...]

Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, «Ασμάτιον»

Λάμπρος Πορφύρας, «Το θέατρο»

Διονύσιος Σολωμός, το απόσπασμα «Ο Πειρασμός» από το σχεδίασμα Γ΄ των

«Ελεύθερων Πολιορκημένων»

Κωσταντίνος Χατζόπουλος, «Ήρθες»

ΚΝΛ Β΄ Λυκείου:

Τέλλος Άγρας, «Αμάξι στη βροχή»

Οδυσσέας Ελύτης, «Η Μαρίνα των βράχων»

Ανδρέας Εμπειρίκος, «Ηχώ»

Ανδρέας Εμπειρίκος, [Τρία αποσπάσματα]





http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3563,14872/




http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1919,6418/





















Κώστας Καρυωτάκης, [Είμαστε κάτι…]

Απόστολος Μελαχρινός, «Πάλι βρέχει»

Μήτσος Παπανικολάου, «Εσωτερικό»

Γιάννης Ρίτσος, «Ο τόπος μας»

ΚΝΛ Γ΄ Λυκείου:

Νάνος Βαλαωρίτης, «Μικρός θρήνος»

Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία Β΄ Λυκείου1:

Πωλ Ελυάρ, «Να κοιμάσαι» (μτφρ. Οδυσσέας Ελύτης)

Αλφόνς ντε Λαμαρτίν, «Η λίμνη» (μτφρ. Αριστοτέλης Βαλαωρίτης)

Αντρέ Μπρετόν, «Τα γραπτά φεύγουν» (μτφρ. Ανδρέας Εμπειρίκος)

Σαρλ Μπωντλάιρ, «Άλμπατρος» (μτφρ. Αλέξανδρος Μπάρας)

Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ, «Η σελήνη» (μτφρ. Λάμπρος Πορφύρας)

Τριστάν Τζαρά, «Ο κύριος ΑΑ, αντι-φιλόσοφος» (μτφρ. Νίκος Εγγονόπουλος)

2) Παράλληλα κείμενα

Γεώργιος Δροσίνης, «Πρωταπριλιά» (παράδειγμα παρνασσισμού)

Νίκος Εγγονόπουλος, «Ελεωνόρα» (υπερρεαλιστικές παρομοιώσεις)

Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, «Η ταξιδεύτρια» (παράδειγμα ρομαντικής ποίησης)

4) Εκπαιδευτικό υλικό

Δικτυακοί τόποι ελληνόγλωσσοι

Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού

Η ελληνική Βικιπαίδεια

Δικτυακοί τόποι ξενόγλωσσοι

Wikipedia Commons

1 Τα κείμενα του βιβλίου υπάρχουν και στο Ανθολόγιο Μεταφράσεων Νεότερης Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα.





http://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1

http://www.snhell.gr/

http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html

http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=30&author_id=40

http://www.engonopoulos.gr/_homeEL/poem03.html

http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/anthologies/new/show.html?id=140

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B125/668/4444,19911/






http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/anthologies/european/ndx01.html

http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/anthologies/european/ndx01.html

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C131/595/3928,17232/





Μεθόδευση της διδασκαλίας

Στην πρώτη φάση η τάξη δουλεύει στην ολομέλεια και ατομικά. Η αφόρμηση οδηγεί

στη συζήτηση για τη διερεύνηση της προσωπικής σχέσης των μαθητών με την

ποίηση. Στη συνέχεια, κάθε μαθητής ατομικά επιχειρεί να ανασυνθέσει ένα

παραδοσιακό και ένα μοντέρνο ποίημα που του δίνονται με ανακατεμένους τους

στίχους. Στη φάση αυτή ο εκπαιδευτικός δεν παρεμβαίνει διορθώνοντας, αλλά αφήνει

τους μαθητές να αυτενεργήσουν και να εντοπίσουν τις δυσκολίες που

αντιμετωπίζουν. Μέσα από αυτή τη δραστηριότητα εντοπίζονται τα χαρακτηριστικά

που διαφοροποιούν τη μοντέρνα από την παραδοσιακή ποίηση (με έμφαση στον

ελεύθερο στίχο και τη σκοτεινότητα του νοήματος). Επίσης, ενθαρρύνει τον

πειραματισμό με ένα πεζό κείμενο κατά τη μετατροπή του σε ποιητικό, επιδιώκοντας

να οδηγηθούν οι μαθητές σε ένα πρώτο προβληματισμό για τα χαρακτηριστικά του

ποιητικού λόγου.

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες και κάθε

ομάδα αναλαμβάνει μια ομάδα ποιημάτων που εντάσσονται στο ίδιο λογοτεχνικό

ρεύμα ή στην ίδια περίοδο. Μέσα από μια σειρά δραστηριοτήτων οι ομάδες

καλούνται να εντοπίσουν διερευνητικά τα χαρακτηριστικά των ρευμάτων και να

συντάξουν τις αναρτήσεις τους για το ιστολόγιο. Είναι πολύ βασικό να μη δοθούν στα

παιδιά τα χαρακτηριστικά, αλλά να τους ζητηθεί να τα εντοπίσουν από μόνα τους και

μόνο σε περίπτωση μεγάλης δυσκολίας να καταφύγουν στις βοηθητικές πηγές που

προτείνονται. Στη φάση αυτή ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός και

συμβουλευτικός. Τυχόν λανθασμένες διαπιστώσεις ή άκυρες παρατηρήσεις των

μαθητών θα ήταν καλό να μη διορθώνονται. Όταν θα αναρτηθούν στο ιστολόγιο οι

εργασίες των ομάδων, θα υπάρξει χρόνος για διάλογο μεταξύ των ομάδων και

διατύπωση πιθανών αντιρρήσεων και ενστάσεων από άλλες ομάδες. Τα μέλη των

ομάδων συστήνεται να κατανείμουν τις εργασίες μεταξύ τους: μπορεί άλλος να





ερευνά στο διαδίκτυο, άλλος να καταγράφει και άλλος να είναι υπεύθυνος για την

ανάρτηση στο ιστολόγιο.

Στη συνέχεια, και αφού όλες οι ομάδες περιηγηθούν στο ιστολόγιο και

συζητήσουν τις αναρτήσεις των υπολοίπων, γίνεται ανακατανομή των μελών της

τάξης σε ομάδες, με σκοπό σε κάθε νέα ομάδα να υπάρχει τουλάχιστον ένα μέλος από

κάθε μία από τις προηγούμενες ομάδες. Στις νέες ομάδες δίνονται σε όλες τις ομάδες

έξι κοινά ποιήματα χωρίς το όνομα του συγγραφέα και κάθε ομάδα αναλαμβάνει να

τα επεξεργαστεί, να τα κατατάξει από το παραδοσιακότερο στο νεοτερικότερο και να

εντοπίσει τυχόν χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευμάτων που μελετήθηκαν. Εδώ

ελέγχεται το κατά πόσο έγιναν αντιληπτά τα όσα προηγήθηκαν. Επίσης, ζητείται από

κάθε ομάδα μια σειρά δημιουργικών δραστηριοτήτων πάνω στα ποιήματα

(δραματοποίηση, ηχογράφηση διαφορετικών αναγνώσεων, εικονοποίηση μέσω της

δημιουργίας παρουσίασης). Ενθαρρύνεται η προσωπική και η δημιουργική τους

ανταπόκριση πάνω στα κείμενα και η συνειδητοποίηση πως κάθε ανάγνωση αποτελεί

και μια διαφορετική ερμηνεία. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της δουλειάς κάθε

ομάδας στην ολομέλεια, διεξάγεται συζήτηση γύρω από τις επιλογές των μελών της.

Μετά την ανάγνωση, οι μαθητές από αναγνώστες περνάν στο ρόλο του

δημιουργού και επιχειρούν ατομικά να συγγράψουν παραδοσιακά ποιήματα και να τα

διασκευάσουν στη συνέχεια σε μοντέρνα. Ο διδάσκων ενισχύει και εμψυχώνει τους

μαθητές που φοβούνται ή είναι απρόθυμοι να εμπλακούν και φροντίζει να

καταστήσει σαφές ότι τα ποιήματα δε θα κριθούν για την αισθητική τους αρτιότητα ή

τις ιδέες τους. Στο τέλος, ανθολογούνται στίχοι από τα ποιήματα που διαβάστηκαν

και γράφτηκαν και αναρτώνται στο ιστολόγιο ως επιστέγασμα της δουλειάς της τάξης

πάνω στην ποίηση.

Για την υλοποίηση της διδακτικής πρότασης απαραίτητη είναι η ύπαρξη

εργαστηρίου πληροφορικής και η εξοικείωση των μαθητών με τη δημιουργία

αναρτήσεων στο ιστολόγιο και με τη χρήση λογισμικού δημιουργίας παρουσιάσεων

και επεξεργασίας κειμένου. Αν οι μαθητές δεν είναι εξοικειωμένοι, καλό θα ήταν ο





διδάσκων, σε συνεργασία με τον συνάδελφο της Πληροφορικής, να αφιερώσει ένα

δίωρο πριν από την έναρξη της διδακτικής πρότασης για να δώσει τις απαραίτητες

οδηγίες στους μαθητές.

Αναλυτική περιγραφή των φάσεων υλοποίησης του σεναρίου

Α΄ φάση: Πριν από την ανάγνωση

(3 διδακτικές ώρες)

Αφόρμηση για τη συγκεκριμένη διδακτική ενότητα μπορεί να αποτελέσει κάποια

παρωδία της μοντέρνας ποίησης, όπως, για παράδειγμα, οι ποιητικές αρλούμπες του

ποιητή Φανφάρα στην ελληνική ταινία Ξύπνα Βασίλη ή το επεισόδιο της τηλεοπτικής

σειράς Απαράδεκτοι «Ποιητική βραδιά» (τα σχετικά αποσπάσματα μπορούν να

βρεθούν σε δικτυακούς τόπους, όπως το Υoutube). Με αφορμή τα παραπάνω

αποσπάσματα, ο εκπαιδευτικός ζητάει από τα παιδιά να μιλήσουν για τη δική τους

σχέση με την ποίηση: Πόσο εξοικειωμένοι αισθάνονται με τον ποιητικό λόγο; Πόσο

συχνά έρχονται σε επαφή μαζί του; Τι τους δυσκολεύει ή τους απωθεί; Προτιμούν

την πεζογραφία ή την ποίηση; Γιατί; Έχουν κάποια αγαπημένα ποιήματα;

Στη συνέχεια επανερχόμαστε στους στίχους που περιέχονται στα αποσπάσματα

με τα οποία ξεκίνησε η διδασκαλία. Ζητάμε από τους μαθητές να εντοπίσουν τα

χαρακτηριστικά των ποιημάτων που αποτελούν αντικείμενο σάτιρας στις παραπάνω

σκηνές, π.χ. το ακαταλαβίστικο νόημα, η έλλειψη συνοχής, οι άσχετες μεταξύ τους

λέξεις κλπ. Τίθενται τα ακόλουθα ερωτήματα: Είναι όλα τα ποιήματα έτσι; Εσείς

έχετε συναντήσει τέτοιου είδους ποιήματα; Οδηγούμαστε έτσι σε έναν πρώτο

προβληματισμό σχετικά με τα χαρακτηριστικά της νεοτερικής ποίησης.

Στη συνέχεια, δίνονται στους μαθητές δύο ποιήματα, ένα παραδοσιακό και ένα

μοντέρνο με ανακατεμένους τους στίχους τους και τους ζητείται να επιχειρήσουν να

ανασυνθέσουν τα ποιήματα. Προτείνονται για παράδειγμα «Τα πρωτοβρόχια» του

Γεώργιου Δροσίνη και «Τα δώρα» του Μίλτου Σαχτούρη. Τα ποιήματα τούς δίνονται







σε ένα έγγραφο επεξεργασίας κειμένου είτε ψηφιακά είτε έντυπα (προτιμότερη είναι

η ψηφιακή του μορφή γιατί επιτρέπει στους μαθητές να επιχειρούν με μεγαλύτερη

ευκολία και ταχύτητα μετακινήσεις και αλλαγές στη σειρά των στίχων). Έπειτα, τους

παραπέμπουμε στις οικείες σελίδες του σχολικού εγχειριδίου, προκειμένου να

συγκρίνουν τις εκδοχές που δημιούργησαν με το πρωτότυπο. Συζητάμε σε ποια από

τις δυο περιπτώσεις δυσκολεύτηκαν περισσότερο και γιατί. Μέσα από τη συζήτηση

προκύπτουν οι διαφορές της νεοτερικής από την παραδοσιακή ποίηση τόσο σε

επίπεδο σκοτεινότητας του νοήματος όσο και σε επίπεδο στιχουργίας.

Ειδικότερη αναφορά χρειάζεται στο σημείο αυτό για τον ελεύθερο στίχο.

Εφόσον τα παιδιά έχουν εντοπίσει ότι στη νεοτερική ποίηση απουσιάζει το μέτρο και

η ομοιοκαταληξία, καλούνται να προβληματιστούν σχετικά με το τι είναι αυτό που

κάνει ένα ποίημα σε ελεύθερο στίχο να κρατάει τον ποιητικό του ρυθμό. Φέρνουμε

ένα απόσπασμα από πεζό κείμενο και το αντιπαραβάλλουμε. Τους ζητάμε να

προβληματιστούν σχετικά με το λεξιλόγιο, τη σύνταξη, τη σειρά των λέξεων, το

σημείο στο οποίο τελειώνει ο στίχος, τα σχήματα λόγου, τη στίξη. Ως δραστηριότητα

δίνουμε στα παιδιά ένα τυχαίο πεζό κείμενο και τους ζητάμε να κάνουν τις

απαραίτητες αλλαγές, ώστε το κείμενο να αποκτήσει ποιητικότητα:

να διαλέξουν μια περίοδο του κειμένου και να τη σπάσουν σε στίχους,

δοκιμάζοντας διαφορετικές δυνατότητες

να αφαιρέσουν και να προσθέσουν λέξεις ή/και ολόκληρες φράσεις

να αλλάξουν τη σειρά των λέξεων, δοκιμάζοντας διάφορες

δυνατότητες

να «πειράξουν» τη στίξη του κειμένου

Η ολομέλεια συζητά τις διάφορες εκδοχές που προέκυψαν. Ποιες επιλογές οδήγησαν

σε «ποιητικότερα» αποτελέσματα; Υπάρχουν λέξεις και φράσεις εξ ορισμού

αντιποιητικές;





Β΄ Φάση: Ανάγνωση

Η τάξη σε ομάδες μελετά λογοτεχνικά ρεύματα (5 ώρες)

Κάθε ομάδα μελετά ένα λογοτεχνικό ρεύμα ή μια περίοδο της νεοελληνικής ποίησης.

Στόχος είναι μετά το πέρας των έξι διδακτικών ωρών να έχει δημιουργηθεί μέσα από

τη δουλειά του συνόλου των ομάδων ένα διάγραμμα εξέλιξης της ποίησης,

προσβάσιμο σε όλη την τάξη. Για τον σκοπό αυτό δημιουργείται ένα ιστολόγιο, στο

οποίο θα αναρτηθούν οι εργασίες όλων των ομάδων. Στο ιστολόγιο δημιουργούνται

τόσες ανεξάρτητες σελίδες όσες και οι ομάδες και η δουλειά κάθε ομάδας αναρτάται

σε χωριστή σελίδα που φέρει ως τίτλο το όνομα του ρεύματος ή της περιόδου που

επεξεργάστηκε κάθε ομάδα (π.χ. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ // ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

κ.ο.κ.). Οι ομάδες κατά τις πρώτες πέντε ώρες ασχολούνται με τις δραστηριότητες

που τους ανατίθενται, ενώ την έκτη ώρα αναρτούν τα αποτελέσματα της δουλειάς

τους στον οικείο χώρο του ιστολογίου.

Στους μαθητές δεν δίνονται τα χαρακτηριστικά των ρευμάτων εξαρχής, αλλά

τους ζητείται να αποπειραθούν να τα εντοπίσουν οι ίδιοι.

1η ομάδα:

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ – ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Κείμενα:

«Του γιοφυριού της Άρτας»

«Η λυγερή στον Άδη»

[Της Πάργας]

«Να μου το πάρεις, ύπνε μου»

«Η αρπαγή της γυναίκας του Διγενή»

Γεώργιος Χορτάτσης, «Ερωφίλη»











Δραστηριότητες:

Να αναζητήσουν το επίθετο «δημοτικός» στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και να επιλέξουν τη σημασία που

ταιριάζει στην προκειμένη περίπτωση. Να συνδέσουν αυτή την ερμηνεία με

το γεγονός ότι δίπλα στους τίτλους των ποιημάτων δεν συναντάται το όνομα

του δημιουργού τους. Ποιες υποθέσεις μπορούν να κάνουν σχετικά με τη

δημιουργία των δημοτικών τραγουδιών;

Να αναζητήσουν παραλλαγές «Του γιοφυριού της Άρτας» στο διαδίκτυο και

να εντοπίσουν τα κοινά σημεία και τα σημεία απόκλισης. Πώς συνδέεται η

ύπαρξη των διαφόρων παραλλαγών με τις διαπιστώσεις που έκαναν στην

προηγούμενη δραστηριότητα σχετικά με τη δημιουργία των δημοτικών

τραγουδιών;

Να προβληματιστούν σχετικά με τη χρήση του όρου «τραγούδια» για αυτό το

είδος ποίησης. Τι δείχνει για τον τρόπο εκτέλεσής τους; Να αναζητήσουν

εκτελέσεις των τραγουδιών στο διαδίκτυο (σε ιστοσελίδες όπως του Youtube)

που να επιβεβαιώνουν τα συμπεράσματά τους.

Να διαβάσουν τα κείμενα των δημοτικών τραγουδιών που τους προτείνονται

και να εντοπίσουν τα κοινά χαρακτηριστικά τους και τα είδη της δημοτικής

ποίησης.

Να συγκρίνουν τα κείμενα που τους δόθηκαν με το απόσπασμα από την

«Ερωφίλη» του Χορτάτση και να εντοπίσουν τα κοινά στοιχεία και τις τυχόν

διαφορές.

Να συντάξουν έναν κατάλογο των χαρακτηριστικών της δημοτικής ποίησης,

για να τον αναρτήσουν στη σελίδα του ιστολογίου που τους αναλογεί. Σε

περίπτωση που οι μαθητές δυσκολευτούν μπορούν να βοηθηθούν από το

εισαγωγικό σημείωμα του σχολικού εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου για το

δημοτικό τραγούδι ή το Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων του ΟΕΔΒ . Κάθε





http://ebooks.edu.gr/courses/DSGL-A111/document/4e5b63b5pt3d/4e9c5b7dfwj6/4e9c5b7drjxe.pdf





χαρακτηριστικό να καταγράφεται στον κατάλογο με διαφορετικό χρώμα

γραμματοσειράς.

Αποδελτιώνοντας τα ποιήματα που τους δόθηκαν, να συντάξουν ένα μικρό

κατάλογο λέξεων ή/και φράσεων χαρακτηριστικών της γλώσσας των

δημοτικών ποιημάτων.

Να επιλέξουν από τα ποιήματα που διάβασαν ένα χαρακτηριστικό δείγμα

δημοτικής ποίησης για να το αναρτήσουν μαζί με τον κατάλογο των

χαρακτηριστικών των δημοτικών ποιημάτων στο ιστολόγιο. Να επιλέξουν

στίχους ή φράσεις του ποιήματος που να μπορούν να χρησιμεύσουν ως

αντιπροσωπευτικά παραδείγματα των χαρακτηριστικών που εντοπίστηκαν και

να τις χρωματίσουν με το αντίστοιχο χρώμα γραμματοσειράς.

2η ομάδα:

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

Κείμενα:

Γεώργιος Ζαλοκώστας, «Η αναχώρησή της»

Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, «Ασμάτιον»

Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, «Η ταξιδεύτρια»

Διονύσιος Σολωμός, το απόσπασμα «Ο Πειρασμός» από το σχεδίασμα Γ΄ των

«Ελεύθερων Πολιορκημένων»

Αλφόνς ντε Λαμαρτίν, «Η λίμνη» (μτφρ. Αριστοτέλης Βαλαωρίτης)

Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ, «Η σελήνη» (μτφρ. Λάμπρος Πορφύρας)


Να αναζητήσουν τους όρους «ρομαντισμός» και «ρομαντικός» στα σώματα

νέων ελληνικών κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και να

εντοπίσουν τα διαφορετικά συμφραζόμενα στα οποία απαντώνται. Απόπειρα











http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=30&author_id=40



πρώτων υποθέσεων σχετικά με τη διαφορετική χρήση του όρου στην

καθημερινή ζωή και στη φιλολογική επιστήμη.

Να αναζητήσουν τα αντίστοιχα λήμματα στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και να ελέγξουν τις υποθέσεις που

έκαναν.

Να παρατηρήσουν πίνακες ρομαντικής ζωγραφικής και να αποπειραθούν να

εντοπίσουν τα βασικά κοινά τους χαρακτηριστικά.

Να διαβάσουν τα κείμενα που τους προτείνονται και να επιβεβαιώσουν ή να

απορρίψουν την ύπαρξη των χαρακτηριστικών της ρομαντικής ζωγραφικής

που εντόπισαν στον χώρο της ποίησης.

Να συντάξουν έναν κατάλογο των χαρακτηριστικών του ρομαντισμού, για να

τον αναρτήσουν στη σελίδα του ιστολογίου που τους αναλογεί. Σε περίπτωση

που οι μαθητές δυσκολευτούν μπορούν να βοηθηθούν από το λήμμα της

W ikipedia για τον ρομαντισμό στη λογοτεχνία , το εισαγωγικό σημείωμα του

σχολικού εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου για τη Ρομαντική Σχολή των Αθηνών ή

το Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων του ΟΕΔΒ . Κάθε χαρακτηριστικό να

καταγράφεται στον κατάλογο με διαφορετικό χρώμα γραμματοσειράς.


κατάλογο λέξεων ή/και φράσεων χαρακτηριστικών των λεξιλογικών και

γλωσσικών επιλογών των ρομαντικών ποιητών.


ρομαντισμού για να το αναρτήσουν μαζί με τον κατάλογο των ρομαντικών

χαρακτηριστικών στο ιστολόγιο. Να επιλέξουν στίχους ή φράσεις του

ποιήματος που να μπορούν να χρησιμεύσουν ως αντιπροσωπευτικά

παραδείγματα των χαρακτηριστικών που εντοπίστηκαν και να τις

χρωματίσουν με το αντίστοιχο χρώμα γραμματοσειράς

Να ενσωματώσουν φωτογραφίες 2-3 πινάκων ρομαντικής ζωγραφικής στη

σελίδα του ιστολογίου που τους αντιστοιχεί.






http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1917,6373/unit=1931

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1917,6373/unit=1931

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_(%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1)

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_(%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1)

http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Romantic_paintings


3η ομάδα:

ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ

Κείμενα:

Ιωάννης Γρυπάρης, «Εστιάδες»

Γεώργιος Δροσίνης, «Πρωταπριλιά»

Λορέντζος Μαβίλης, «Καλλιπάτειρα»

Κωστής Παλαμάς, «Πατρίδες» [Πατρίδες! Αέρας, γη...]

Κωστής Παλαμάς, «Πατρίδες» [Σαν των Φαιάκων το καράβι...]


Να προβληματιστούν σχετικά με την ονομασία του λογοτεχνικού ρεύματος

και τους συνειρμούς που τους προκαλεί (αρχαία Ελλάδα, μυθολογία κλπ.) και

να εντοπίσουν με μια πρώτη ματιά στοιχεία από τα κείμενα που να συνδέονται

με αυτή την ονομασία.

Να διαβάσουν τα κείμενα που τους προτείνονται και να εντοπίσουν τα κοινά

χαρακτηριστικά τους.

Να συγκρίνουν τα κείμενα που τους δόθηκαν με το ποίημα του

Παπαρρηγόπουλου «Ασμάτιον» ως προς το θέμα, τη γλώσσα, το λεξιλόγιο, τη

φροντίδα της μορφής, την ένταση των συναισθημάτων.

Να συντάξουν έναν κατάλογο των χαρακτηριστικών του παρνασσισμού, για

να τον αναρτήσουν στη σελίδα του ιστολογίου που τους αναλογεί. Σε


λήμμα της W ikipedia για τον παρνασσισμό , από το εισαγωγικό σημείωμα του

σχολικού εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου για τη Νέα Αθηναϊκή Σχολή ή το Λεξικό

Λογοτεχνικών Όρων του ΟΕΔΒ . Κάθε χαρακτηριστικό να καταγράφεται στον

κατάλογο με διαφορετικό χρώμα γραμματοσειράς.









http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82




http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1691,5414/

http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/anthologies/new/show.html?id=140




γλωσσικών επιλογών των παρνασσιστών ποιητών.


παρνασσισμού για να το αναρτήσουν μαζί με τον κατάλογο των

παρνασσιστικών χαρακτηριστικών στο ιστολόγιο. Να επιλέξουν στίχους ή

φράσεις του ποιήματος που να μπορούν να χρησιμεύσουν ως

αντιπροσωπευτικά παραδείγματα των χαρακτηριστικών που εντοπίστηκαν και

να τις χρωματίσουν με το αντίστοιχο χρώμα γραμματοσειράς.

4η ομάδα:

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κείμενα:

Τέλλος Άγρας, «Αμάξι στη βροχή»

Κώστας Καρυωτάκης, [Είμαστε κάτι…]

Απόστολος Μελαχρινός, «Πάλι βρέχει»

Μήτσος Παπανικολάου, «Εσωτερικό»

Λάμπρος Πορφύρας, «Το θέατρο»

Κωσταντίνος Χατζόπουλος, «Ήρθες»

Σαρλ Μπωντλαίρ, «Άλμπατρος» (μτφρ. Αλέξανδρος Μπάρας)


Να αναζητήσουν τους όρους «συμβολισμός» στα σώματα νέων ελληνικών

κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και να εντοπίσουν τα

διαφορετικά συμφραζόμενα στα οποία απαντώνται. Απόπειρα πρώτων

υποθέσεων σχετικά με τη διαφορετική χρήση του όρου στην καθημερινή ζωή

και στη φιλολογική επιστήμη.














Να αναζητήσουν τα αντίστοιχα λήμματα στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και να ελέγξουν τις υποθέσεις που

έκαναν.

Να διαβάσουν τα κείμενα που τους προτείνονται και να εντοπίσουν τα κοινά

χαρακτηριστικά τους.

Να παρατηρήσουν πίνακες συμβολιστικής ζωγραφικής και να εντοπίσουν

πίνακες που να συνδέονται με το κλίμα των ποιημάτων που διάβασαν.

Να συντάξουν έναν κατάλογο των χαρακτηριστικών του συμβολισμού, για να

τον αναρτήσουν στη σελίδα του ιστολογίου που τους αναλογεί. Σε περίπτωση

που οι μαθητές δυσκολευτούν μπορούν να βοηθηθούν από το εισαγωγικό

σημείωμα του σχολικού εγχειριδίου της Β΄ Λυκείου για τη νεότερη ποίηση ή

το Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων του ΟΕΔΒ . Κάθε χαρακτηριστικό να

καταγράφεται στον κατάλογο με διαφορετικό χρώμα γραμματοσειράς.



γλωσσικών επιλογών των συμβολιστών ποιητών.

Να συντάξουν έναν κατάλογο αντικείμενων που γίνονται σύμβολα ψυχικών

καταστάσεων στα παραπάνω ποιήματα.


συμβολισμού για να το αναρτήσουν μαζί με τον κατάλογο των συμβολιστικών


ποιήματος που να μπορούν να χρησιμεύσουν ως αντιπροσωπευτικά


χρωματίσουν με το αντίστοιχο χρώμα γραμματοσειράς.

Να ενσωματώσουν φωτογραφίες 2-3 πινάκων συμβολιστικής ζωγραφικής στη

σελίδα του ιστολογίου που τους αντιστοιχεί.








http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Symbolist_paintings


5η ομάδα:

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

Κείμενα:

Νάνος Βαλαωρίτης, «Μικρός θρήνος»

Νίκος Εγγονόπουλος, «Μπολιβάρ»

Ανδρέας Εμπειρίκος, [Τρία αποσπάσματα]

Ανδρέας Εμπειρίκος, «Ηχώ»

Πωλ Ελυάρ, «Να κοιμάσαι» (μτφρ. Οδυσσέας Ελύτης)

Αντρέ Μπρετόν, «Τα γραπτά φεύγουν» (μτφρ. Ανδρέας Εμπειρίκος)

Τριστάν Τζαρά, «Ο κύριος ΑΑ, αντι-φιλόσοφος» (μτφρ. Νίκος Εγγονόπουλος)


Να προσπαθήσουν να ετυμολογήσουν τη λέξη «υπερρεαλισμός» και με βάση

αυτή την ετυμολογία, να διατυπώσουν υποθέσεις για τους στόχους του

λογοτεχνικού αυτού ρεύματος.

Να αφηγηθούν στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας τους το πιο τρελό όνειρο που

έχουν δει ποτέ.

Να συζητήσουν για κοινά χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν τα όνειρα,

όπως, για παράδειγμα, η παραμόρφωση της πραγματικότητας, η συνύπαρξη

ετερόκλητων στοιχείων κλπ.

Να εντοπίσουν μέσω μιας μηχανής αναζήτησης εικόνων (για παράδειγμα της

google) υπερρεαλιστικούς πίνακες και να εντοπίσουν χαρακτηριστικά των

ονείρων σε αυτούς.

Να παίξουν το παιχνίδι με τις ερωτήσεις «Γιατί; - Διότι»: Ένα μέλος της

ομάδας καταγράφει μια ερώτηση που του έρχεται στο μυαλό, η οποία ξεκινάει

με «γιατί», διπλώνει το φύλλο, για να μη φαίνεται η ερώτηση, και το δίνει

στον επόμενο, ο οποίος γράφει μια φράση που του έρχεται στο μυαλό η οποία

να ξεκινάει με «Διότι» κ.ο.κ. Στη συνέχεια, διαβάζουν τις ερωταποκρίσεις που











http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C131/595/3928,17232/

προέκυψαν και συζητάν για τα αποτελέσματα του τυχαίου και του

απροσδόκητου.

Να διαβάσουν τα κείμενα που τους προτείνονται και να εντοπίσουν τη σχέση

των ποιημάτων με τα όνειρα και με το τυχαίο.

Να επιβεβαιώσουν τις διαπιστώσεις τους μελετώντας αποσπάσματα από το

Πρώτο Μανιφέστο και από τη Διακήρυξη της 27ης Ιανουαρίου 1925 του

Μπρετόν.

Να συντάξουν έναν κατάλογο των χαρακτηριστικών του υπερρεαλισμού, για

να τον αναρτήσουν στη σελίδα του ιστολογίου που τους αναλογεί. Σε


εισαγωγικό σημείωμα του σχολικού εγχειριδίου της Β΄ Λυκείου για τη

νεότερη ποίηση ή το Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων του ΟΕΔΒ . Κάθε

χαρακτηριστικό να καταγράφεται στον κατάλογο με διαφορετικό χρώμα

γραμματοσειράς.



γλωσσικών επιλογών των υπερρεαλιστών ποιητών.

Να επιλέξουν από τα ποιήματα που διάβασαν πριν ένα χαρακτηριστικό δείγμα

υπερρεαλισμού για να συνοδεύσουν τον κατάλογο των υπερρεαλιστικών


ποιήματος που να μπορούν να χρησιμεύσουν ως χαρακτηριστικά


χρωματίσουν με το αντίστοιχο χρώμα γραμματοσειράς.

Να ενσωματώσουν φωτογραφίες 2-3 πινάκων υπερρεαλιστικής ζωγραφικής

στη σελίδα του ιστολογίου που τους αντιστοιχεί.

Περιήγηση στο ιστολόγιο και σύνδεση της δουλειάς των ομάδων (2 ώρες)








Κάθε ομάδα επισκέπτεται τις σελίδες των υπολοίπων ομάδων στο ιστολόγιο και

μελετά τις αναρτήσεις τους. Οι μαθητές καλούνται:

να εντοπίσουν αναλογίες ανάμεσα στο ρεύμα που μελέτησε η ομάδα τους και

στα υπόλοιπα

να εντοπίσουν διαφορές ανάμεσα στο ρεύμα που μελέτησε η ομάδα τους και

στα υπόλοιπα

να προσδιορίσουν ποια ρεύματα θα ενέτασσαν στην παραδοσιακή ποίηση και

ποια στη νεοτερική και να αιτιολογήσουν την κατάταξή τους

να σχολιάσουν τα παραδείγματα των ποιημάτων που διάλεξαν οι άλλες

ομάδες, για να αναδείξουν τα χαρακτηριστικά των ρευμάτων: Πόσο

κατανοητή γίνεται η φυσιογνωμία του ρεύματος; Είναι σαφής η σύνδεση των

παραδειγματικών στίχων με τα χαρακτηριστικά του ρεύματος;

να διατυπώσουν τα σχόλια τους σε αναρτήσεις στην αρχική σελίδα του

ιστολογίου.

Η τάξη σε ομάδες μελετά τα ίδια ποιήματα (6 ώρες)

Γίνεται ανακατανομή των μελών της τάξης σε ομάδες, με σκοπό σε κάθε νέα ομάδα

να υπάρχει τουλάχιστον ένα μέλος από κάθε μία από τις προηγούμενες ομάδες.

Δίνονται σε όλες τις (καινούριες) ομάδες έξι ποιήματα διαφόρων χρονικών περιόδων,

διαφόρων ρευμάτων και διαφόρων συγγραφέων, χωρίς να παρέχονται ούτε τα

ονόματα των συγγραφέων τους ούτε άλλες πληροφορίες γύρω από αυτά. Τα ποιήματα

είναι τα ίδια για όλες τις ομάδες και οι δραστηριότητες που ανατίθενται κοινές.

Σκοπός είναι να αναδειχθεί η πολυσημία των κειμένων και η πολλαπλότητα των

ερμηνειών και των αναγνώσεων.

Κείμενα για όλες τις ομάδες:

«Του νεκρού αδελφού»






Λορέντζος Μαβίλης, «Λήθη»

Κ. Π. Καβάφης, «Ιθάκη»

Κώστας Καρυωτάκης, «Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα»

Γιάννης Ρίτσος, «Ο τόπος μας»

Οδυσσέας Ελύτης, «Η Μαρίνα των βράχων»

Κοινές δραστηριότητες για όλες τις ομάδες:

Να κατατάξουν τα ποιήματα που τους δόθηκαν από το πιο παραδοσιακό στο

πιο μοντέρνο και να αιτιολογήσουν την κατάταξη.

Να αναγνωρίσουν τυχόν χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευμάτων στα

ποιήματα.

Να κατασκευάσουν έναν πίνακα με δύο στήλες. Αποδελτιώνοντας τα

ποιήματα που τους δόθηκαν, να καταγράψουν στη μια στήλη τις λέξεις που

θεωρούν «ποιητικές» και στην άλλη όσες θεωρούν «αντιποιητικές».

Να εντοπίσουν το ποίημα που τους δυσκολεύει περισσότερο να κατανοήσουν

το περιεχόμενό του. Κάθε μέλος της ομάδας να καταγράψει πέντε λέξεις που

θεωρεί ότι αποτελούν θεματικούς άξονες του ποιήματος και στη συνέχεια τα

μέλη να συγκρίνουν μεταξύ τους τις λέξεις που κατέγραψαν. Να

δημιουργήσουν ένα συννεφόλεξο με τα θέματα του ποιήματος, εισάγοντας τις

λέξεις τους σε ένα λογισμικό δημιουργίας συννεφόλεξων, όπως, για

παράδειγμα, στο Wordle. Να εντοπίσουν τις λέξεις και τις φράσεις του

ποιήματος που σχετίζονται με καθένα από αυτά τα θέματα και να

δημιουργήσουν ένα έγγραφο με το κείμενο του ποιήματος, στο οποίο με

διαφορετικό χρώμα γραμματοσειράς θα επισημαίνονται οι φράσεις που

σχετίζονται με κάθε θέμα.

Να διαλέξουν ένα από τα ποιήματα και κάθε μέλος της ομάδας να

ηχογραφήσει τη δική του ανάγνωση. Να συγκρίνουν τις αναγνώσεις μεταξύ










τους και να επισημάνουν τις πλευρές του ποιήματος που φωτίζει η κάθε

ανάγνωση.

Να διαλέξουν ένα από τα ποιήματα και να το «εικονογραφήσουν»,

χρησιμοποιώντας ένα λογισμικό δημιουργίας παρουσιάσεων και επιλέγοντας

προσεκτικά εκείνες τις εικόνες που αισθάνονται ότι φωτίζουν καλύτερα το

περιεχόμενο και την εικονοποιία του. Αν έχουν εντοπίσει χαρακτηριστικά

κάποιου ή κάποιων λογοτεχνικών ρευμάτων στο ποίημα, να αξιοποιήσουν

αυτές τις παρατηρήσεις, διαλέγοντας ανάλογες εικόνες.

Να διαλέξουν ποιο από τα ποιήματα που τους δόθηκε θεωρούν ότι είναι πιο

κατάλληλο για δραματοποίηση και να το δραματοποιήσουν ολόκληρο ή

κάποιο τμήμα του.

Προαιρετικές δραστηριότητες ανάλογα με τις κλίσεις και τις προτιμήσεις των

μαθητών:

Να επιχειρήσουν να μελοποιήσουν ή να «ραπάρουν» κάποιο από τα

ποιήματα (σε περίπτωση που κάποια παιδιά ασχολούνται με τη

μουσική).

Να αποδώσουν ζωγραφικά ή κατασκευάζοντας ένα κολάζ κάποιο από

τα ποιήματα (σε περίπτωση που κάποια παιδιά ασχολούνται με η

ζωγραφική).

Οι ομάδες παρουσιάζουν τη δουλειά τους στην ολομέλεια (3-4 ώρες)

Στη διάρκεια της παρουσίασης κάθε ομάδας διεξάγεται συζήτηση με την υπόλοιπη

τάξη σχετικά με την κατάταξη που έκανε η ομάδα στα ποιήματα, με τη σύνδεση ενός

ποιήματος με κάποιο λογοτεχνικό ρεύμα ή τις επιλογές της ομάδας στη

δραματοποίηση ή την εικονοποίηση κάποιου ποιήματος. Μετά την παρουσίαση όλων

των ομάδων ο εκπαιδευτικός αποκαλύπτει τους συγγραφείς των ποιημάτων.

Γ΄ Φάση: Μετά την ανάγνωση





(4 διδακτικές ώρες)

Οι μαθητές συνθέτουν ατομικά ποίηση (2 ώρες)


Να συγγράψουν ένα παραδοσιακό ποίημα προσπαθώντας να ακολουθήσουν

τις επιταγές ενός από τα λογοτεχνικά ρεύματα της παραδοσιακής ποίησης που

μελέτησαν. Για τον σκοπό αυτό, να συμβουλευτούν τον κατάλογο των

χαρακτηριστικών και τη συλλογή χαρακτηριστικών λέξεων του ρεύματος

στην οικεία σελίδα του ιστολογίου. Για τις ομοιοκαταληξίες να αξιοποιήσουν

το Αντίστροφο Λεξικό από την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα.

Να διασκευάσουν το ποίημα που συνέθεσαν σε μοντέρνο, επιφέροντας όσες

αλλαγές θεωρούν απαραίτητες σε επίπεδο λεξιλογίου, εκφραστικών τρόπων

και στιχουργίας.

Να διαβάσουν το ποίημα του Νίκου Εγγονόπουλου «Ελεωνόρα» και να

επιχειρήσουν να γράψουν ανάλογες υπερρεαλιστικές περιγραφές ενός άντρα ή

μιας γυναίκας.

Η τάξη συνθέτει τη δική της ανθολογία ποίησης (2 ώρες)

Συλλέγονται φράσεις και στίχοι από τα ποιήματα που διάβασαν και έγραψαν τα

παιδιά και αναρτώνται στην αρχική σελίδα του ιστολογίου. Σχηματίζεται έτσι μια

ανθολογία στίχων της τάξης.

Αξιολόγηση

Οι μαθητές αξιολογούνται σε κάθε φάση του σεναρίου ανάλογα με τη συμμετοχή

τους στις ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες που τους ανατίθενται. Αναμένεται

με το πέρας του σεναρίου ένας μαθητής:

να έχει συνεργαστεί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδες για τον εντοπισμό των

χαρακτηριστικών ενός ρεύματος

να έχει ηχογραφήσει την ανάγνωση ενός ποιήματος





http://www.engonopoulos.gr/_homeEL/poem03.html

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/reverse/index.html

να έχει συμμετάσχει στη δραματοποίηση ενός ποιήματος με την ομάδα του

να έχει συνεργαστεί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας για την εικονοποίηση

ενός ποιήματος

να έχει συγγράψει ένα παραδοσιακό ποίημα και να το έχει μεταγράψει σε

μοντέρνο

να έχει συγγράψει ένα υπερρεαλιστικό ποίημα

να έχει επιλέξει στίχους από τα ποιήματα για την ανθολογία της τάξης

να έχει πάρει ενεργό μέρος στη συζήτηση στο ιστολόγιο, αναρτώντας σχόλια.

Φύλλα Εργασίας

Φύλλα εργασίας δεν παρατίθενται καθώς το σενάριο προϋποθέτει ελευθερία

κινήσεων, όσο το δυνατόν μικρότερη δέσμευση, ενώ παροτρύνει τους εκπαιδευτικούς

να φτιάξουν δικές τους δραστηριότητες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις

δυνατότητες της τάξης, και να αγνοήσουν από τις υπάρχουσες όσες θεωρούν ότι, για

κάποιο λόγο, δεν τους εξυπηρετούν.

Άλλες εκδοχές - Κριτική

Το παραδειγματικό αυτό σενάριο προορίζεται για πιλοτική εφαρμογή στο πλαίσιο

του Ψηφιακού Σχολείου. Οπότε οι αδυναμίες και οι αστοχίες του θα φανούν

καλύτερα στη διδακτική πράξη. Σε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο δεν είναι

δυνατή η δημιουργία ενός ιστολογίου, θα πρέπει οι εργασίες των ομάδων πάνω στα

λογοτεχνικά ρεύματα να παρουσιαστούν μέσα στην τάξη και να τροποποιηθεί

αντίστοιχα ο καταμερισμός των ωρών του σεναρίου.

Μια άλλη εναλλακτική δυνατότητα είναι μετά τη μελέτη των λογοτεχνικών

ρευμάτων στη Β΄ φάση να δοθούν διαφορετικές εξάδες ποιημάτων σε κάθε ομάδα

και όχι κοινά ποιήματα για επεξεργασία. Το πλεονέκτημα σε αυτή την περίπτωση θα

ήταν η μεγαλύτερη ποικιλία κειμένων που θα χρησιμοποιούνταν και το μειονέκτημα

ότι οι υπόλοιπες ομάδες δε θα είχαν μελετήσει τα υπόλοιπα ποιήματα, προκειμένου





να πάρουν ουσιαστικό μέρος στη συζήτηση κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της

δουλειάς κάθε ομάδας. Επίσης, σε αυτή την περίπτωση δε θα γινόταν τόσο ξεκάθαρη

η δυνατότητα ποικίλων αναγνωστικών ανταποκρίσεων στο ίδιο ποίημα.

Είναι αυτονόητο, τέλος, πως τα κείμενα που προτείνονται είναι παραδειγματικά

και πως στη θέση τους θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν άλλα που να εξυπηρετούν

καλύτερα ενδεχομένως τις προθέσεις του σεναρίου.

Βιβλιογραφία για τον εκπαιδευτικό

Αμπατζοπούλου, Φρ. (ανθολ.). 1980. …δεν άνθησαν ματαίως: Ανθολογία

υπερρεαλισμού. Αθήνα: Νεφέλη.

Αποστολίδου, Β., Λ. Κουντουρά & Ε. Χοντολίδου (επιμ.). 2000. Διαβάζοντας

λογοτεχνία στο σχολείο… Μια νέα πρόταση διδασκαλίας, Αθήνα: Tυπωθήτω –

Γιώργος Δαρδανός.

Βαγενάς, Ν. 1984. Για έναν ορισμό του μοντέρνου στην ποίηση. Αθήνα: Στιγμή.

Βαγενάς, Ν. (επιμ.). 1996. Η ελευθέρωση των μορφών: η ελληνική ποίηση από τον

έμμετρο στον ελεύθερο στίχο. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Καπλάνη, Β. 1999. Η θέση της ποίησης σε ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας:

προβλήματα και προοπτκές. Στο Λογοτεχνία και εκπαίδευση, επιμ. Β. Αποστολίδου &

Ε. Χοντολίδου, 359-367. Αθήνα: Tυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός.

Νικολαΐδου, Σ. 2009. Λογοτεχνία & Νέες τεχνολογίες. Αθήνα: Κέδρος.

Σουλιώτης, Μ. [1993] 2010. Αλφαβητάριο για την ποίηση. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Scholes, R. 1985. Στοιχεία της ποίησης. Μτφρ. Α. Παρίση. Θεσσαλονίκη:

Κωνσταντινίδης.





* Τα κείμενα ακολουθούν τη νέα σχολική Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α΄, Β΄, Γ΄

Γυμνασίου (Σ. Χατζησαββίδης σε συνεργασία με Αθ. Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ 2007).

** Για πρακτικούς λόγους, η χρήση του αρσενικού γραμματικού γένους θεωρείται ότι

συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό.





http://ebooks.edu.gr/courses/DSGYM-A112/document/4bdf08464itx/52404ee4nozk/52404f08vasq.pdf

http://ebooks.edu.gr/courses/DSGYM-A112/document/4bdf08464itx/52404ee4nozk/52404f08vasq.pdf

proteas.greek-language.grproteas.greek-language.gr/files/document/arxeia/galanos... · web...

Documents