winamdebare gamocemasi warmodgenili politikis … · proeqtis sesaxeb programa ,,saqartvelos sajaro...

23

Upload: buingoc

Post on 30-Jul-2018

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi

CAPACITY-BUILDING OF THE GEORGIAN LEADERSHIP COMMUNITY FOR IMPROVED DECISION-MAKING AND NEGOTIATION SKILLS

winamdebare gamocemaSi warmodgenili politikis dokumentebi Seiqmna

proeqtis _ `saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli

SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis

warmarTvis teqnikaSi~ _ farglebSi

The Public Policy Paper Series includes policy documents developed within the Capacity-Building of the Georgian Leadership Community (CBGL) project

proeqti xorcieldeba SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSromlobis saagentos finansuri mxardaWeriT

The Project is funded by the Swedish International Development Cooperation Agency

samecniero xelmZRvanelebi: vladimer papavaaleqsandre rondelikaxa gogolaSvilimerab kakulia

Mentors: Vladimer PapavaAlexander RondeliKakha GogolashviliMerab Kakulia

redaqtori: rusudan margiSvili

Editor: Rusudan Margishvili

teqnikuri redaqtori: artem meliq-nubarovi

Technical Editor: Artem Melik-Nubarov

saavtoro uflebebi daculia da ekuTvnis saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fonds. werilobiTi nebarTvis gareSe wignis arc erTi nawili ar SeiZleba gadaibeWdos nebismieri,

maT Soris, eleqtronuli an meqanikuri formiT.

© saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobaTa kvlevis fondi 2014 weli

All rights reserved and belong to Georgian Foundation for Strategic and International Studies. No part of this publication may be reproduced in any form, including electronic and mechanical, without the prior written permission of the publisher

Copyright © 2014 Georgian Foundation for Strategic and International Studies

proeqtis Sesaxeb

programa ,,saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi” miznad isaxavs daexmaros saqarTvelos mTavrobas marTvis sferoSi arsebuli proble-mebis daZlevaSi. proeqti iTvaliswinebs saSualo rgolis sajaro moxeleTa da samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenelTa CarTvas politikis SemuSavebisa da molaparakebis warmarTvis teqnikis dasaxvew praqtikul mecadineobebSi. es meca-dineobebi moicavs ara marto Tanamedrove midgomebis danergvas qarTul sajaro administraciasa da sajaro politikaSi, aramed saxelmwifoebrivi mniSvnelobis sakiTxebze sajaro politikis dokumentebis SemuSavebas. proeqti aseve xels Seuw-yobs qarTvel sajaro moxeleTaTvis marTvis Tanamedrove midgomebis Sesaxeb cod-nis, praqtikisa da unarebis gacnobas.

programas afinansebs SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSrom-lobis saagento (SIDA) da axorcielebs saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi (GFSIS). am proeqtis farglebSi GFSIS-is ZiriTadi partniorebi arian SvedeTis sajaro administraciis instituti (SIPU International) da estoneTis diplomatiis skola (ESD).

programa xels uwyobs sajaro mmarTvelobis iseTi kulturis Camoyalibe-bas, romelic iqneba angariSvaldebuli da gaiTvaliswinebs qarTuli sazogadoebis saWiroebebs. garda amisa, programa miznad isaxavs gadawyvetilebis miRebis sfer-oSi qarTuli mmarTvelobis SesaZleblobebis gaZlierebas, rom gadawyvetilebis miRebis procesi gaxdes ufro gamWvirvale da iyos moqnili garemoebaTa cvli-lebis Sesabamisad. programa aseve moicavs saqarTvelos saxelmwifo seqtorebsa da organizaciebs Soris TanamSromlobis gaumjobesebas da saxelmwifo moxeleTa SesaZleblobebis gazrdas, raTa saqarTvelo ukeT warmoCndes saerTaSoriso don-eze sxva saxelmwifoebTan Tu saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobisas.

programa xorcieldeba xuTi wlis manZilze (2009-2014 ww.).

ABOUT THE PROJECT

“Capacity-building of the Georgian Leadership Community for Improved Decision-making and Negotiation Skills” is designed to assist the Georgian government in addressing its governance challenges. This multi-component initiative aims to introduce and reinforce modern management skill sets, proficiency and practice among Georgian public officials. The project engages directly with middle level public servants and civil-society representatives through practical in-service train-ing in policy development and negotiation techniques. Apart modernization of the Georgian public administration and public policymaking, the project activities seek to deliver actionable policy docu-ments on the issues of national importance. The project activities and the policy initiatives will be consistent with and supportive of principles of gender and diversity equality.

The program is funded by the Swedish International Development Cooperation Agency (SIDA). The Georgian Foundation for Strategic and International Studies (GFSIS), along with its prin-cipal partners - the Swedish Institute for Public Administration (SIPU International) and the Estonian School of Diplomacy (ESD), is the main implementer of the program.

The program will promote a likeminded leadership culture that is accountable and oriented to meeting the needs of the Georgian society. Furthermore, the program aims at strengthening the Georgian government capacity in decision-making, as well as increasing its transparency and flex-ibility in responding to the changing circumstances. In addition, this initiative intends to improve organizational cooperation among the Georgian public sectors and the country’s interaction with other states and international organizations.

The program is implemented during five years (2009 – 2014).

7

energetikuli monacemebis mopovebisa da marTviserTiani organizaciuli uzrunvelyofa

nestan gafrindaSvili

reziume

„monacemebi aris is, rac ganasxvavebs diletants profesionalisgan“. jorj v. higinsi

„SeiZleba gqondes monacemebi informaciis gareSe, Tumca informaciis qona monacemebis gareSe SeuZlebelia“.

daniel keis morani

saqarTvelosTvis energetika strategiulad mniSvnelovani da perspeqtiuli

dargia. mis gareSe warmoudgenelia qveynis ekonomikuri winsvla. misi saTanado

ganviTarebisaTvis saWiroa iseTi gadawyvetilebebis miReba, romlebic efuZneba

zust, faqtobriv monacemebs. mxolod obieqturi da kargad damuSavebuli stati-

stikuri monacemebi, warsuli gamocdilebisa da msoflio tendenciebis gaTvali-

swinebasTan erTad, iZleva momavlis ganWvretis da prognozirebis SesaZleblobas,

rac, TavisTavad, ukeTesi gadawyvetilebebis miRebis winapirobaa.

cxadia, energetikis sferoSi mimdinare gamowvevebis sapasuxod monacemebis

nakleboba an saerTod arqona udides problemebs qmnis rogorc samuSaoebis daw-

yebis Tavdapirvel, dagegmvis etapze, ise Semdgomac. problemebi Cndeba, rodesac

monacemebi dafantulia sxvadasxva uwyebas Soris, koordinaciis xarisxi dabalia

da saWiroebis SemTxvevaSi, aucilebeli xdeba sferoSi moRvawe TiToeul kompania-

sTan calke dakavSireba da oficialuri mimarTva Tundac elementaruli infor-

maciis mosapoveblad. aq kidev erTi problema iCens Tavs _ xSirad kerZo kompaniebs

gasaidumloebuli aqvT informacia konkretul seqtorSi energomoxmarebis Sesa-

xeb, vinaidan komerciul saidumlod miiCneva an ar Tvlian saWirod, icodnen kon-

kretuli momxmareblis moRvaweobis sfero. es problema arsebobs rogorc bevr

patara, ise did komerciul dawesebulebebTan dakavSirebiT.

winamdebare naSromSi aRwerilia energetikuli monacemebis TvalsazrisiT

dRes qveyanaSi arsebuli problemebi, mimoxilulia problemis gadaWris alter-

nativebi, dafuZnebuli saerTaSoriso gamocdilebaze, da sabolood danaxarje-

bi-efeqtianobis meTodiT gaanalizebulia mocemuli alternativebis Sesabamisi

maxasiaTeblebi. analizis aRniSnuli meTodiT upiratesoba mieniWa „saqstatSi“

energetikuli departamentis Seqmnas. saboloo daskvna ki aris is, rom qveyanaSi

TandaTanobiT unda gadaidgas realuri nabijebi energetikuli saagentos msgavsi

organizaciis Camosayalibeblad, romlis saqmianobac iqneba ara marto monacemebis

8

sistemurad moZieba da Tavmoyra, aramed qveynis da momavalSi regionuli energe-

tikuli kvlevebis ganxorcieleba.

Sesavali

energetikis sferoSi konkurentunarianobisa da ekonomikuri zrdis strate-

giuli miznebidan gamomdinare sul ufro meti mniSvneloba eniWeba statistikas.

ukanasknel periodSi gansakuTrebiT mZafrad dadga mTeli msoflios winaSe saWi-

roeba, rom energiis gamomuSavebisa da moxmarebis mdgradi da stabiluri saSuale-

bebis uzrunvelsayofad SemuSavdes axali modelebi. evrokavSiri am gamowvevebs

imiT pasuxobs, rom energetikis dargi erovnuli da evropuli politikuri dRis

wesrigis mTavar prioritetad iqca. swored am miznebisaTvis energostatistika

is mTavari safuZvelia, rac politikuri gadawyvetilebis mimRebTaTvis energoin-

formaciis ZiriTad wyaros warmoadgens.

raSi gvWirdeba energostatistika?

gvWirdeba imisaTvis, rom:

•gvqondes sando da drouli informacia seqtorSi importis, eqsportis, mox-

marebisa da maragebis Sesaxeb;

•gvqondes sando da drouli informacia energowarmoebis Sesaxeb;

•gvqondes sando informacia ganaxlebad resursebze;

•gvqondes sando informacia seqtorSi energomiwodebisa da moTxovnis Sesaxeb.

•SevZloT energetikuli kvlevebis Catareba da momavlis prognozireba qveynis

energosaWiroebebis ukeT dakmayofilebisaTvis.

yovelive zemoxsenebulis codna ki aucilebelia qveynis energopolitikis

SemuSavebisa da strategiis CamoyalibebisTvis, rac, Tavis mxriv, ganapirobebs

qveynis energetikul da ekonomikur momavals.

resursebis analizi, energiis sxvadasxva wyaros warmoebisa da miwodebis

Sesaxeb statistika, zogadad, uzrunvelyofilia rogorc erovnuli samTavrobo

uwyebebis, ise saerTaSoriso organizaciebis (`evrostati“, aSS-is energoinfor-

maciis administracia – US EIA, saerTaSoriso energetikuli saagento _ IEA, `en-

erdeita“ – Enerdata da sxv.) meSveobiT, aseve uSualod sferoSi moRvawe iseTi

kompaniebis mier, rogoricaa „bi-pi“ (BP), „eqsonmobaili“ (ExxonMobil) da sxva msgav-

si. energostatistika mniSvnelovania ara marto samTavrobo struqturebisTvis,

aramed rigi mkvlevarebis, analitikosebisaTvis, rom Seafason arsebuli situa-

cia da gascen Sesabamisi rekomendaciebi, aseve energetikis dargSi moRvawe kerZo

kompaniebisTvisac, rom dagegmon TavianTi organizaciis momavali da efeqtian-

9

ad ganviTarebis perspeqtivebi. energoinformaciis miRebis TvalsazrisiT gansa-

kuTrebul sirTules warmoadgens energiis moxmarebis mxaris analizi. magaliTad,

swored energiis moxmarebis mxares gansakuTrebiT mniSvnelovani xdeba energoin-

tensiurobis (erTeuli mTliani Sida produqtis (mSp) sawarmoeblad saWiro ener-

giis raodenoba) gamoTvla, romelic gviCvenebs, Tu ramdenad efeqtianad muSaobs

ekonomika energodazogvisa da mdgradobis kuTxiT.

imisaTvis, rom momxdariyo evrokavSiris qveynebSi energetikis dargSi in-

formaciis saTanado monitoringi, „evrostatma“ SeimuSava energostatistikis er-

Toblivi da harmonizebuli sistema. monacemebis yovelwliuri mopovebis praqtika

vrceldeba evrokavSiris wevr 28 qveyanaze, aseve TurqeTze da evropis ekonomikuri

sivrcis iseT qveynebze, rogoricaa islandia da norvegia. informacia moZiebulia

zogi qveynisaTvis 1985 wlidan, Tumca, umravlesobisTvis _ 1990 wlidan. 2008

wlis oqtombridan energomonacemebis Tviuri da wliuri mopoveba regulirdeba

energostatistikis Sesaxeb No 1099/2008 regulaciiT (Regulation (EC) No 1099/2008 on

energy statistics1).

nebismieri saxis statistikuri uzrunvelyofa zogadad xarjebTanaa dakav-

Sirebuli, romelTa mobilizebac uWirT iseT Rarib qveynebs, rogoric saqarTve-

loa. aqve unda aRiniSnos, rom informaciis arqona Tavad iwvevs damatebiT xarjebs

SemdgomSi, arTulebs ra swori gadawyvetilebebis miRebis process. aqedan gamom-

dinare, aucilebeli xdeba energetikis dargSi arsebuli gamowvevebis sapasuxod

qveyanaSi gadaidgas Sesabamisi nabijebi da am etapze Camoyalibdes erovnuli uwyeba

an sxva msgavsi organo, calke departamenti mainc statistikis erovnul samsaxur-

Si, romlis ZiriTadi daniSnuleba iqneba mTeli qveynis masStabiT energetikuli

monacemebis Tavmoyra, damuSaveba da maTi Semdgomi marTva. rogorc zemoT ukve

aRiniSna, msgavsi informaciis arseboba evropis da zogadad, msoflios ganviTare-

buli qveynebisTvis warmoadgens mTavar safuZvels energopolitikis SemuSaveba-

warmoebisTvis.

problemis aRwera

Tu gadavxedavT dRes msoflioSi cnobili (maT Soris, zemoT aRniSnuli)

kvleviTi organizaciebis angariSebs energetikaSi, vnaxavT, rom keTdeba mniS-

vnelovani analizi ara marto energiis konkretuli wyaros arsebuli mdgomareo-

bisa da ganviTarebis perspeqtivebis Sesaxeb, aramed moxmarebis konkretul sfe-

roSi (mosaxleoba, soflis meurneoba, komercia, industria, transporti da sxv.)

maTi wilis cvlilebebze. analitikosebi cdiloben Seafason, Tu romel dargSia

SesaZlebeli ufro meti energiis dazogva da ra saxis energiebis Canacvlebis

1 www.eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008R1099:EN:NOT

10

SesaZlebloba arsebobs ufro mdgradi da energoefeqturi ekonomikis misaRwevad.

aseTi analizi miT umetes saWiroa ganviTarebadi qveynebisTvis, sadac momdevno

aTwleulebSi energiis moxmarebis yvelaze didi zrda ivaraudeba TiTqmis yve-

la seqtorSi. aseve gansakuTrebul yuradRebas iqcevs dRes energiis ganaxlebadi

wyaroebis aTvisebis teqnologiebi da konkretuli saxis energiis fasebis cvlile-

bebi droTa ganmavlobaSi. amas didi mniSvneloba aqvs saqarTvelosTvisac, vinaidan

qveyanaSi arsebobs rogorc hidro, aseve qaris, mzisa da biomasis energiis gamo-

muSavebis perspeqtivebi. yvela es analizi, bunebrivia, efuZneba Sesabamis faqto-

briv monacemebs. aseTi analizebi TavisTavad aucilebelia saqarTvelosTvisac,

radgan mniSvnelovani gavlenis moxdena SeuZlia qveynis energetikuli da ekono-

mikuri momavlis tendenciebze.

sabednierod, energetikis sxva dargebisgan gansxvavebiT, eleqtroenergiis

dargSi dRes arsebuli mdgomareoba SedarebiT mdgradi da stabiluria, arsebobs

Sesabamisi sistemis operatori da sxva uwyebebi, romelTa saSualebiTac droulad

da periodulad xdeba informaciis gasajaroeba. es bunebrivicaa, vinaidan hidro-

energia qveyenaSi yvelaze metad ganviTarebuli da perspeqtiulia. yovelwliurad

saqarTveloSi gamomuSavebuli eleqtroenergiis saSualod 83% hidroenergiiT

xdeba da aseve mTliani el.energiis moxmarebis saSualod 90-95%-is dakmayofile-

ba adgilobrivi gamomuSavebiT xdeba _ Sesabamisad, qveyanaSi arsebobs swori da

drouli aRricxvianobis aucileblobac. Tumca, eleqtroenergiis SemTxvevaSic

energiis mopovebis, import-eqsportisa da pirveladi ganawilebis (sadistribucio

kompaniebsa da pirdapir moxmareblebisTvis miwodeba) Sesaxeb informacia xelmi-

sawvdomia da problemebia sabolood momxmarebelTa seqtorebis mixedviT day-

ofaze.

energiis mopovebis, tranzitisa da eqsport-importis Sesaxeb aseve Sedare-

biT dalagebulia situacia bunebrivi airisa da navTobis seqtorSi. Tumca, iqidan

gamomdinare, rom am sferoebSi SedarebiT bevria sadistribucio kompaniebi,

rTuldeba TiToeuli maTganisaTvis miwodebuli da moxmarebis konkretuli sfer-

oebis mixedviT CaSlili monacemebis Tavmoyrac. navTobproduqtebis Tema, miuxe-

davad imisa, rom mudmivad aqtualuria, monacemebis mxriv daxvewas saWiroebs,

vinaidan am etapze mxolod nawilobriv xdeba monacemebis Tavmoyra konkretulad

am sferoSi moRvawe organizaciis (magaliTad, „navTobproduqtebis importiorTa

kavSiri“) mier. energiis sxva wyaroebis Sesaxeb (magaliTad, qvanaxSiri, SeSa, ge-

oTermia), samwuxarod, xSirad pirveladi saxis informaciac ar arsebobs. proble-

mebia aseve fasebis Sesaxeb informaciis mopovebis TvalsazrisiTac.

problema, romelic dRes monacemebis mopovebis mxriv energetikul siste-

maSi arsebobs, mniSvnelovani xelSemSleli faqtoria yvela dainteresebuli mxari-

11

saTvis, maT Soris, saxelmwifo politikis gamtarebeli strategiuli subieqtis-

Tvis, romelsac saqarTvelos energetikis saministro warmoadgens. dainteresebul

mxareebad gvevlineba aseve sajaro seqtori, anu nebismieri moqalaqe, visac amgvari

informaciis miRebisa da gamoyenebis survili gauCndeba, maT Soris studentebi,

romlebic ikvleven Temas. universitetebi da akademiuri personali, savaraudod,

calke dainteresebul mxared warmodgeba, ramdenadac amgvari informaciis mi-

wodebisa da saswavlo miznebiT gamoyenebis procesSi erT-erTi mTavari monawile

subieqtia. aseve dainteresebul mxared moiazreba media, romlis rolic infor-

maciis gavrcelebis saqmeSi udidesia dRevandel msoflioSi. adgilobrivi, re-

gionuli Tu saerTaSoriso kvleviTi organizaciebi TavisTavad erT-erTi mTavari

dainteresebuli mxarea. Znelad warmosadgenia iseTi kerZo seqtori/iuridiuli

piri, romelic sakuTari organizaciis ganviTarebis gegmaze muSaobs da ar gaiT-

valiswinos energetikuli cvlilebebi da tendenciebi. aqedan gamomdinare, dain-

teresebul mxared gvevlineba kerZo seqtoris umetesoba da ara marto energe-

tikis sferoSi moRvawe subieqtebi.

dResdReobiT arsebobs rigi arasamTavrobo organizaciebisa (magaliTad,

„energoefeqturobis centri _ saqarTvelo“), romlebic floben garkveul statis-

tikur informacias da angariSebsac amzadeben. Tumca, ZiriTadad maTi saqmianoba

sakonsultacioa da ar aris uSualod monacemebis mopovebiT dakavebuli. aseve

saeqsperto rekomendaciebis doneze am etapzec mimdinareobs „inogeiTisa“ (INO-

GATE) da saerTaSoriso energetikuli saagentos (IEA) erToblivi proeqti, swored

am ukanasknelis mier SemuSavebuli energostatistikis meTodologiis danergvis

Taobaze qveyanaSi. TviTon programa „inogeiTi“2 orientirebulia uSualod ener-

getikis dargze. mis miznobriv seqtorebs Tavdapirvelad warmoadgenda navTobisa

da gazis sfero, Tumca Semdeg gafarTovda da 2004 wlis cnobili „baqos inicia-

tiviT“ mieca saboloo saxe, ris Sedegadac moicva eleqtroenergiis, ganaxlebadi

energiebis, energoefeqturobis, gazis, navTobis, klimaturi cvlilebebisa da, rac

mTavaria, statistikis sfero. „inogeiTis“ mizania, evrokavSiris principebis Sesa-

bamisad energobazrebis erTmaneTTan daaxloeba, energousafrTxoebis gaZliereba,

mdgradi energetikuli ganviTarebis xelSewyoba da investiciebis mozidva saerTo

da regionuli interesebis Sesabamis energetikul proeqtebSi. 2012 wels evrokomi-

siam wamoiwyo „inogeiTis“ axali „teqnikuri daxmarebis proeqti“ (ITS), romelic 2015

wlis ianvarSi sruldeba da romlis farglebSic gamoiyofa oTxi samoqmedo kompo-

nenti, esenia: komunikacia partnior qveynebTan da imis uzrunvelyofa, rom moce-

2 evrokavSirsa da aRmosavleT evropis, kavkasiisa da centraluri aziis 12 partnior qveyanas Soris (maT Soris, saqarTvelo) energetikuli TanamSromlobis programa. www.inogate.org/index.php?lang=en

12

muli proeqtis miznebi Seesabameba uSualod partniori qveynebis miznebs da aris

efeqturi da mdgradi (A), eleqtroenergiisa da bunebrivi airis sfero (B), mdgradi

energia (C) da energostatistika (D). swored es ukanaskneli uzrunvel-yofs par-

tniori qveynebis mxardaWeras energostatistikis evropul standartebTan miax-

loebaSi imisaTvis, rom gaumjobesdes energetikis sferos ekonomikuri dagegmva.

am mizniT 2013 wels gaformda memorandumi saqarTvelos energetikis saministro-

sa da statistikis samsaxurs Soris erToblivi monacemTa bazis Seqmnis Taobaze3 _

es, ra Tqma unda, mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia. Tumca, rogorc cnobilia,

problema is aris, rom am mizniT statistikis samsaxurisTvis gamoyofili dafi-

nanseba ar aris sakmarisi sando da xarisxiani monacemebis mosapoveblad.

imaze, rom energetikuli monacemebis mopovebis ganxriT problema arsebobs,

yvela Tanxmdeba. Tumca, imasTan dakavSirebiT, Tu ramdenad SesaZlebelia utyuari

da drouli monacemTa bazis Seqmna dResdReobiT saqarTvelos mTlian energe-

tikul sistemaSi, azrTa sxvadasxvaobaa da garkveuli eWvebic Cndeba. magaliTad,

arsebobs mosazreba, rom informacia iseT energetikul sawvavze, rogoric SeSaa,

mxolod daSvebebis doneze SeiZleba gakeTdes da zustad amis daTvla naklebadaa

SesaZlebeli. marTlac, msgavsi problemebi arsebobs, Tumca ingliseli maTema-

tikosisa da filosofosis Carlz bebijis (1791-1871)4 sityvebi rom moviSvelioT,

„Secdomebi, romlebic dakavSirebulia araadekvaturi monacemebis gamoyenebasTan,

gacilebiT naklebia, vidre rodesac monacemebi saerTod ar arsebobs“. ZiriTadi

monacemebis mowodeba, TavisTavad, im kompaniebis mxridan unda moxdes, romelTa

saqmianobac uSualod dakavSirebulia samizne energetikul seqtorTan. amasTa-

nave, rogorc zemoT aRvniSneT, arsebobs sxvadasxva saerTaSoriso organizaciis

mier energetikuli statistikisTvis5 SemuSavebuli meTodologiac (magaliTad,

gaeros mier 2011 wels SemuSavebuli dokumenti „saerTaSoriso rekomendaciebi

energostatistikisTvis“, uSualod saerTaSoriso energetikuli saagentos – IEA-s

meTodologia/rekomedaciebi da sxv.), rac dagvexmareba energostatistikis Ziri-

Tadi mimarTulebebisa da meTodebis praqtikul danergvaSi.

problemis gadaWris gzebi (alternativebi)

qvemoT mocemuli alternativebis analizi ZiriTadad damyarebulia saer-

TaSoriso da, ufro metad, evropuli gamocdilebis gaziarebaze CvenTvis sain-

tereso sakiTxis mimarT. energetikuli informaciis Tavmoyra zogjer qveynis

3 www.energy.gov.ge/show%20news%20mediacenter.php?id=55&lang=geo4 www.kerryr.net/pioneers/babbage.htm5 www.unstats.un.org/unsd/energy/ires/default.htm

13

erovnuli statistikis samsaxurebSi xdeba sxva seqtorul monacemebTan erTad

an gamoiyofa specialuri saagento, xSirad ekonomikis/energetikis saministros

daqvemdebarebaSi, romelic monacemebis mogrovebis, marTvisa da kvleviT saqmi-

anobas eweva da Semdeg saWiro informacias awvdis qveynis mTavar statistikis

samsaxurs.

alternativa 1 – energetikuli departamentis Seqmna da mTliani energeti-

kuli informaciis Tavmoyra „saqstatSi“. ZiriTadad, energetikuli da aseve sxva

seqtorebis monacemebis Segrovebisa da marTvis sistema qveynis erovnul statis-

tikur samsaxurebSi xorcieldeba. litvaSi (Statistics Lithuania), latviasa (Central Sta-

tistical Bureau of the Republic of Latvia) da estoneTSi (Statistics Estonia), aseve rumineTSi

(The National Institute of Statistics of Romania), sloveniasa (The Statistical Office of the Republic

of Slovenia) da CexeTSi (The Czech Statistical Office), germaniasa (Federal Statistical Office of

Germany) da avstriaSi (Statistics Austria), amasTan, israelSic (The Central Bureau of Sta-

tistics of Israel) es praqtika danergilia da swored centraluri statistikis samsa-

xurebSi gamoiyofa is sammarTvelo/departamenti, romelic konkretulad energe-

tikul sferoSi saqmianobs. amasTanave, zemoaRniSnul qveynebSi TviTon erovnuli/

centraluri statistikis samsaxurebi/biuroebi warmoadgens imdenad did kvleviT

organizaciebs, rom xdeba qveynis ekonomikuri, socialuri, energetikuli Tu

sxva sferoebis amomwuravi da safuZvliani informaciuli uzrunvelyofa. aseve

sakmaod did kvleviT organizacias warmoadgens ukrainis statistikis samsaxuri

(State Statistics Service of Ukraine6), sadac aseve gamoyofilia energetikis mimarTulebiT

calke statistika da ukve 2008 wlidan arsebobs qveynis mTliani energobalanse-

bi. ukrainaSi aRniSnuli organizacia energetikaSi informaciis moipovebs yo-

velkvartalurad saojaxo meurneobebis kvleviT da Sesabamisad waradgens Tviur

da wliur angariSebs seqtorSi7. Tu gadavxedavT saqarTvelos mezobeli qveyneb-

is magaliTebs, aseve mravlismomcvelia azerbaijanis respublikis centraluri

statistikis samsaxuri (The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan8) da

TurqeTis statistikuri instituti (Turkish Statistical Institute9), sadac sakmaod didi

baza arsebobs uSualod energetikuli monacemebis kuTxiT. amis erT-erTi mize-

zi, albaT, Zlieri energetikuli usafrTxoeba, damoukidebloba da Sesabamisad,

am sferosadmi mocemuli qveynebis gansakuTrebuli yuradRebaa. azerbaijanisa da

TurqeTisgan gansxvavebiT, somxeTSi, miuxedavad imisa, rom arsebobs erovnuli

statistikis samsaxuri (National Statistical Service of the Republic of Armenia), am samsa-

6 www.ukrstat.gov.ua7 www.energy-community.org/pls/portal/docs/2712186.PDF8 www.stat.gov.az/source/balance_fuel/indexen.php9 www.turkstat.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1029

14

xurSi ar aqvT uSualod energetikuli ganyofileba,10 Tumca, gvxvdeba industriis

ganyofileba (Industry Statistics Division), romelic SeiZleba moicavdes energetikis

sferosac.

saqarTveloSic arsebobs statistikis erovnuli samsaxuri („saqstati“11),

romelic periodulad moipovebs da aqveynebs monacemebs qveyanaSi sxvadasxva sfe-

roSi arsebuli mdgomareobis Sesaxeb. konkretulad energetikuli sammarTvelo/

ganyofileba am samsaxurSi ar aris. rogorc zemoT aRvniSneT, 2013 wels gaformda

memorandumi saqarTvelos energetikis saministrosa da statistikis samsaxurs So-

ris energetikul monacemTa bazis Seqmnis Taobaze. Tumca, problema is aris, rom

am mizniT statistikis samsaxurisTvis gamoyofili dafinanseba ar aris sakmarisi

sando da xarisxiani monacemebis mopovebisTvis.

problemis gadaWris erT-erT alternativad ganvixilavT swored dRevan-

del „saqstatSi“ calke departamentis gamoyofas energetikis sferosTvis. unda

gaviTvaliswinoT, rom dRes „saqstati“ ar warmoadgens did statistikur da

kvleviT organizacias, ar gaaCnia sakmarisi saxsrebi saqmianobis ufro xarisxianad

da farTo masStabiT warmarTvisTvis. amasTanave, ar tardeba kvlevebi uSualod

ekonomikis romelime sferos mimarTulebiT an Tu tardeba, ar aris sakmarisad

sando, vinaidan TviTon „saqstatis“ TanamSromlebis informaciiT, isini ZiriTad

informacias erovnuli angariSebidan moipoveben da saojaxo meurneobebis kvleva

ar aris sando da reprezentaciuli. garda amisa, did statistikur samsaxurebs,

Tundac ukrainaSi, regionuli samsaxurebic aqvs, rac monacemebis sandoobis kuT-

xiT mniSvnelovani wingadadgmuli nabijia. „saqstats“ jerjerobiT esec ar gaaCnia.

alternativa 2 _ saqarTvelos energetikis saministros daqvemdebarebuli

specialuri uwyebis (energetikuli saagentos) Seqmna energetikuli informaciis

mopovebis, marTvisa da sxva saWiro kvlevebis ganxorcielebis mizniT. saxelmwifo

energetikuli organizaciis yvelaze did magaliTs warmoadegns aSS-is statisti-

kuri da kvleviTi organizacia, saxelwodebiT energoinformaciis administracia

_ EIA (Energy Information Administration12). es udidesi organizaciaa Tavisi masStabebiT

da moipovebs informacias ara marto aSS-is, aramed msoflios TiTqmis yvela qvey-

nis Sesaxeb energetikisa da garemosdacviT sferoebSi da aqedan gamomdinare, igi

ara mxolod lokaluri, aramed saerTaSoriso mniSvnelobis organizaciac aris.

organizaciis mizania, rom gaavrcelos arsebuli energetikuli informacia uke-

Tesi gadawyvetilebebis misaRebad da politikis dokumentebis SesamuSaveblad,

ufro efeqturi bazrebis ganviTarebisTvis da, rac mTavaria, sazogadoebis cno-

10 www.armstat.am/en/?nid=2111 www.geostat.ge12 www.eia.gov

15

bierebis amaRlebisTvis im kuTxiT, Tu ramdenad didi mniSvneloba eniWeba energe-

tikas ekonomikasa da garemosdacviT sferoebSi.

sxva ganviTarebuli qveynebis magaliTebs Tu ganvixilavT, gaerTianebul

samefosa da SvedeTSic arsebobs praqtika energetikuli statistikis samsaxurebis

damoukideblad arsebobisa (Tumca ara iseTi saerTaSoriso donis, rogorc aSS-

Si). magaliTad, did britaneTSi arsebobs energetikisa da klimatis cvlilebebis

departamenti13 (Department of Energy & Climate Change _ saxelwodeba „departamentiT“

didi britaneTSi calkeuli saxelmwifo uwyebebi moixsenieba da ara TviTon uw-

yebis Sesabamisi sammarTvelo an ganyofileba), sadac namdvilad yovlismomcve-

li statistikuri informacia iyris Tavs energetikis sferoSi da, Sesabamisad,

warmoadgens mTavar safuZvels departamentis funqciebis saTanadod Sesrulebi-

saTvis. Tumca, am SemTxvevaSi uSualod departamenti atarebs gamokiTxvebs da

moipovebs monacemebs da ara raime uwyeba saagentos saxiT. SvedeTis energosaa-

gento (The Swedish Energy Agency14) warmoadgens samTavrobo uwyebas da aris bizne-

sis, energetikisa da komunikaciebis saministros daqvemdebarebaSi. misi mizania

SvedeTis energosistemis xelSewyoba ekonomikuri da ekologiuri mdgradobis uz-

runvelsayofad, ufro zustad _ energiis gonivruli gamoyenebisTvis. SvedeTis

energosaagento xels uwyobs energiis miwodebis, dazogvis, ganawilebisa da gamo-

yenebis kuTxiT kvlevasa da ganviTarebas. garda amisa, saagentoSi xdeba dargis

axali teqnologiebis ganviTarebis xelSewyobac, energoefeqturi RonisZiebebis

dagegmva, energetikuli bazris ganviTareba da mTlianad energetikuli seqtoris

analizi da kvleva. aRsaniSnavia, rom rogorc did britaneTSi, aseve SvedeTSic

mxolod am uwyebebis mier mopovebuli energetikuli monacemebis miwodeba qveynis

mTavari statistikebis samsaxurebisTvis Semdeg xdeba.1516

aRmosavleT evropis qveynebs Soris poloneTSia msgavsi praqtika _ arse-

bobs energetikuli bazris saagento (The Energy Market Agency17), romelic 1997 wels

daarsda, rogorc saaqcio sazogadoeba (misi aqcionerebi arian qveynis ZiriTadi

energetikuli asociaciebi da uwyebebi) swored im mizniT, rom am uwyebis saSuale-

biT Catarebuliyo kvlevebi energetikaSi da mopovebuliyo is ZiriTadi monace-

mebi, romlebic gadamwyvetia qveynis energetikuli politikisa da strategiis

SemuSavebis procesSi. saagento masStabebiT didi ar aris, Tumca mniSvnelovan

samoqmedo sivrces warmoadgens ekonomistebis, statistikosebisa da analitiko-

sebisTvis. poloneTis SemTxvevaSic mopovebuli energetikuli monacemebi Semdeg

13 www.gov.uk/government/organisations/department-of-energy-climate-change/about/statistics14 www.energimyndigheten.se/en/15 www.statistics.gov.uk/hub/index.html, www.uktradeinfo.com/Statistics/Pages/Statistics.aspx16 www.scb.se/en_/17 www.are.waw.pl/?lang=2

16

egzavneba qveynis centraluri statistikis samsaxurs18 da sabolood, Sida statis-

tikuri analizi mTlianad koordinirebuli da SeTanxmebulia am uwyebebs Soris.

rac Seexeba saqarTvelos mezobel qveynebs, ruseTSi energetikis saminis-

tros daqvemdebarebaSi 2009 wels daarsda ruseTis energosaagento (The Russian En-

ergy Agency). Tumca, am saagentos funqciebs Tu ganvixilavT, is moicavs samTavrobo

politikis gatarebas energoefeqturobis sferoSi, inovaciuri teqnologiebisa

da ganaxlebadi energiebis gamoyenebis xelSewyobas da araenergetikuli infor-

maciis mopovebas. uSualod monacemebis naxva SesaZlebelia ruseTis federaciis

saxelmwifo statistikis samsaxuris (Federal State Statistics Service of Russian Federation)

vebgverdze19, Tumca arasakmarisi moculobiT da, faqtobrivad, araenergobalansis

saxiT.

imisaTvis, rom saqarTveloSi Camoyalibdes realurad qmediTi organizacia

energetikuli monacemebis mopovebisa da marTvisaTvis, vfiqrobT, rom saukeTeso

magaliTis aReba SeiZleba SvedeTisa da poloneTis zemoT aRniSnuli energosaa-

gentoebisgan. am alternativis gaTvaliswineba aucilebelia mocemuli problemis

gadawyvetis procesSi, vinaidan iZleva SesaZleblobas, rom energetikis sferos

ganviTarebaze orientirebuli qveynisaTvis iqces mniSvnelovan kvleviT organiza-

ciad.

alternativa 3 – „status-kvo“, anu e.w. nulovani alternativa, rac gulis-

xmobs arsebuli mdgomareobis ucvlelad SenarCunebas. am alternativis ganxilva

sxva alternativebTan erTad aucilebelia, raTa moxdes arsebuli mdgomareobisa

da problemis gadawyvetis potenciuri gzebis SedarebiTi analizi efeqtianobisa

da qmedunarianobis kuTxiT.

arsebuli mdgomareoba ki Semdegia: zemoT xsenebuli mcire dafinansebis

pirobebSi energetikuli monacemebis moZieba daevala „saqstatis“ biznesstatis-

tikis sammarTvelos20, romelmac unda SeimuSaos uSualod energetikis sferoSi

moRvawe kompaniebisaTvis monacemebis Sevsebis eleqtronuli portali da maTgan

periodulad miiRos informacia. amave dros, am sammarTvelom unda Caataros pi-

rispir gamokiTxvebiT mosaxleobis seqtoris energomoxmarebis kvlevac. sammar-

Tvelos specifikidan gamomdinare Cndeba logikuri eWvi, Tu ramdenad SeZlebs igi

uSualod energetikul seqtorze orientirebas da xarisxiani monacemebis Tavmoy-

ras. swored mocemul „status-kvosTan“ mimarTebiT ganvixilavT zemoT mocemul

or alternativas: 1. calke energetikuli departamentis Seqmna „saqstatSi“ da 2.

energetikuli saagentos daarseba.

18 www.stat.gov.pl/gus/index_ENG_HTML.htm19 www.gks.ru/bgd/regl/b13_12/IssWWW.exe/stg/d01/14-01.htm20 www.geostat.ge/?action=page&p_id=898&lang=geo

17

danaxarjebi-efeqtianobis analizi

danaxarjebi-efeqtianobis analizi kargi meTodia politikis sxvadasxva al-

ternativis erTmaneTTan Sedarebisa da uSualod arCeuli proeqtis sargebliano-

bis Sesafaseblad. me-19 saukuneSi moRvawe frangi ekonomisti Jiul dupo (Jules

Dupuit) miCneulia danaxarjebi-efeqtianobis analizis fuZemdeblad, mogvianebiT ki

misi Camoyalibeba moxda alfred marSalis naSromebSi. misi praqtikuli gamoyeneba

daiwyo aSS-Si gasuli saukunis 30-ian wlebSi, sainJinro sferoSi, Semdeg ki ofi-

cialurad Camoyalibda aSS-is federaluri politikis saxed21. politikis analizis

es meTodi dRemde gamoiyeneba sxvadasxva saerTaSoriso Tu arasamTavrobo or-

ganizaciis mier ganviTarebuli Tu ganviTarebadi qveynebis politikis (umetesad

socialuri xasiaTisa da infrastruqturis proeqtebSi) inicirebis da Semdeg Se-

fasebis etapebze, risi magaliTebis naxvac ufro detalurad SeiZleba sxvadasxva

angariSSi22.

qvemoT, cxrilSi 1, mocemuli sami alternativis farglebSi momdevno

5-wliani periodisTvis (savaraudod, 2016-2020 ww.) gaanalizebulia, pirvel rig-

Si, danaxarjebis ingredientebis savaraudo moculoba da maTi diskontirebuli

(aRebulia diskontis saSualo 6%-iani maCvenebeli) Rirebuleba jamurad mom-

devno 5-wlian periodSi. miRebuli sargebeli gazomilia efeqtianobis (arsebu-

li mdgomareobis gaumjobesebis maCvenebeli) kuTxiT. ufro zustad rom vTqvaT,

arsebuli mdgomareobis gaumjobesebis maCvenebeli aRniSnavs imas, Tu ramdenad

Secvlis mocemuli alternativa, Cvens SemTxvevaSi _ energetikuli monacemebis da

sferos kvlevis kuTxiT, dRes arsebul mdgomareobas ukeTesobisken.

danaxarjebi/efeqtianobis meTodi erT-erTi saukeTeso gzaa problemis

mosagvareblad _ igi saSualebas iZleva konkretuli proeqtis mTliani xarjebi

(Cvens SemTxvevaSi, aRebulia 5-wliani periodis jamuri diskontirebuli xarjebi)

Seefardos arafulad erTeulSi gamoxatul efeqtianobis maCvenebels (Cvens Sem-

TxvevaSi, igi meryeobs 0-dan 100-mde), rac formulis saxiT Semdegnairad gamoisa-

xeba: CER = C/E (sadac, CER=CostEfficiencyRatio, C=Cost, E=Efficiency).

mocemuli sami alternatividan efeqtianobis yvelaze didi maCvenebeli (95.00)

mivakuTvneT energetikuli saagentos daarsebis alternativas, rasac, Cveni azriT,

grZelvadian periodSi (romelic, Tavis mxriv, moicavs 5-wlian periods da mets)

monacemebis mopovebis da dargSi kvlevebis ganxorcielebis kuTxiT resursebis

yvelaze didi potenciali aqvs. rogorc zemoT ganxilul magaliTebSi vnaxeT,

21 Guess, George M.; Farnham, Paul G. (2000). Cases in Public Policy Analysis. Washington, DC: Georgetown University Press. pp. 304-308. ISBN 0-87840-768-5.

22 www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/ED/pdf/CostingStudy.pdf, www.povertyactionlab.org/publication/cost-effectiveness

18

aseve efeqtiania statistikis samsaxurebSi calke energetikuli departamentis Se-

qmna, Tu iqneba sakmarisi dafinanseba da xarisxis uzrunvelyofa, amitom am alter-

nativis efeqtianobas aseve maRali (83.00) maCvenebeli mivakuTneT. efeqtianobis

yvelaze dabali maCvenebeli (12.00) ergo „status-kvos“ alternativas, romelic

gulisxmobs arsebuli mdgomareobis SenarCunebas da detaluradaa aRwerili ze-

moT, uSualod am alternativis daxasiaTebaSi. sabolood miRebuli xarjefeq-

tianobis koeficienti (romelic, Tavis mxriv, ufro metad misaRebia, rac ufro

naklebia misi mniSvneloba) mocemulia cxrilis bolo svetSi. ufro dawvrilebiT

mocemuli alternativebis danaxarjebi-efeqtianobis analizi ixileT danarTSi.

danaxarjebi-efeqtianobis analizi

alt

erna

tiv

is d

asax

eleb

a, №

wel

i

xarjebi

efeq

tia

nobi

s sa

Sual

o m

aCve

nebe

li

mocem

ul

5-w

lia

n pe

rio

dSi

dan

axar

jeb

i / e

feq

tia

noba

perso

nal

i

Seno

ba-n

ageb

oba

masa

la

da

aRWu

rvi

loba

sxva

res

urse

bi

sul

no

mina

lu

ri

xar

jeb

i mo

cem

ul

per

iod

Si

momd

evno

5 w

lis

jam

uri

xar-

jeb

i, d

isko

ntir

ebul

i 6%

-iT

1

2016 151,800 - 20,000 15,180 186,980

770,434 83.00 9,282

2017 151,800 - 1,400 15,180 168,380

2018 151,800 - 1,400 15,180 168,380

2019 151,800 - 1,400 15,180 168,380

2020 151,800 - 1,400 15,180 168,380

2

2016 1,028,400 - 100,000 154,260 1,282,660

5,404,958 95.00 56,8942017 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,6602018 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,6602019 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,6602020 1,028,400 - 7,000 154,260 1,189,660

3

2016 24,600 - 6,000 4,920 35,520

139,265 12.00 11,6052017 24,600 - 420 4,920 29,9402018 24,600 - 420 4,920 29,9402019 24,600 - 420 4,920 29,9402020 24,600 - 420 4,920 29,940

cxrili 1: danaxarji-efeqtianobis analizi mocemuli sami alternativis mixedviT. xarjebi mocemulia larSi da „xarjebis“ nawilis bolos, svetSi, diskontirebulia saSualod 6%-is doneze. efeqtianobis maCvenebeli meryeobs 0-dan 100-mde. momdevno 5 wlis jamuri xarjebi diskontirebulia 6%-iT.

rogorc mocemuli analizidan Cans, danaxarjebi-efeqtianobis yvelaze da-

bali koeficienti (9,282) pirvel alternativas aqvs da Sesabamisad, sxva alterna-

tivebTan SedarebiT, ufro misaRebia. es imas niSnavs, rom statistikis samsaxurSi

energetikuli departamentis SeqmnisTvis saWiro xarjebTan SedarebiT yvelaze

metad efeqtiani swored es alternativaa. meore da mesame alternativebs rac Se-

exeba, maTi danaxarji-efeqtianobis koeficientebs Soris sakmaod didi gansxvave-

19

baa (56,894 da 11,605, Sesabamisad). energetikuli saagentos daarsebis alternativa

im pirveli xuTi wlis ganmavlobaSi, rasac ganvixilavT, sakmaod did danaxarjebs

moiTxovs da miuxedavad misi efeqtianobis maRali donisa, mocemuli 5-wliani pe-

riodisaTvis gamoTvlili danaxarjebi-efeqtianobis koeficienti mainc sakmaod

maRalia da am periodSi CvenTvis saintereso aRniSnuli koeficientiT misaRebi ar

gamodis. „status-kvos“ alternativa ki misaRebi ar aris ZiriTadad imis gamo, rom

efeqtianoba, savaraudod, dabali eqneba mcire dafinansebis pirobebSi.

rekomendaciebi

miuxedavad imisa, rom arsebuli CarCopirobebis da vadebis gaTvaliswinebiT

zemoT mocemuli danaxarjebi-efeqtianobis analizma sxva alternativebTan Seda-

rebiT pirveli alternativis upiratesoba gviCvena, Cveni upirvelesi rekomendacia

iqneboda, rom qveyanaSi nel-nela gadaidgas realuri nabijebi energetikuli saa-

gentos an msgavsi uwyebis Camosayalibeblad. am alternativis upiratesoba qvey-

nis energetikuli momavlis gaumjobesebisTvis zemoT ukve aRvniSne. amasTanave,

unda iTqvas, rom saswavlo vizitis farglebSi estoneTis gamocdilebam gviCvena,

rom iseTi energodamokidebuli qveynebisaTvis, rogorsac Tundac estoneTi war-

moadgens, ar aris imis aucilebloba, rom qveyanaSi didi energetikuli kvleviTi

centrebi da saagentoebi arsebobdes. ufro metic, aseT qveynebSi ar arsebobs

energetikis saministroc ki. rogorc estoneTis ekonomikisa da komunikaciebis

saministros energetikul departamentSi gviTxres, qveyanaSi energetikul monace-

mebs statistikis samsaxuri moipovebs, xolo kvlevebis Catareba regularul xasi-

aTs ar atarebs da Tu mainc saWiro gaxda maTi ganxorcieleba, mas an saerTaSoriso

organizaciebi akeTeben piradi gamoyenebisTvis, an e.w. `autsorsings~ mimarTaven.

saqarTvelos SemTxvevaSi, piriqiT, energoresursebis aTvisebisa da regionuli

energetikuli upiratesobis gamoyenebisaTvis mniSvnelovani wingadadgmuli nabiji

iqneba iseTi saagentos Seqmna, romelic uSualod energetikis sferoze iqneba ori-

entirebuli da Seqmnis Rirebul produqts dainteresebuli mxareebisTvis.

axla ki, am etapze uSualod arCeuli alternativis ganxorcielebis reko-

mendaciebs warmovadgenT. statistikis samsaxurSi calke energetikuli depar-

tamentis Seqmna evropis qveynebSi farTod danergili meTodia da energetikuli

monacemebis moZiebisa da marTvisaTvis namdvilad efeqtur saSualebas warmoad-

gens. zogadi rekomendaciebi gansaxorcielebeli TanmimdevrobiTi RonisZiebebis

Sesaxeb Semdegia:

•Camoyalibdes energetikuli departamenti saqarTvelos statistikis erovnul

samsaxurSi Sesabamisi sakanonmdeblo regulirebiT da finansuri uzrunvelyofiT.

20

•departamentis Seqmna moxdes zemoT CamoTvlili saukeTeso evropuli

gamocdilebisa da praqtikis gaTvaliswinebiT.

•moxdes eqspertTa jgufis dakompleqteba da yvela im organizaciis koor-

dinireba, vinc dResdReobiT raime saSualebebiT energetikaSi statistikur

saqmianobas eweva.

•gamocxaddes Ria konkursi da dakompleqtdes departamenti energetikuli,

ekonomikuri da zogadi kvlevis unarebis mqone kadrebiT.

•aucilebelia, rom aRniSnuli statistikuri saqmianoba evrokomisiis zemoT

aRniSnuli „inogeiTis“ „teqnikuri daxmarebis proeqtis“ (ITS) farglebSi moce-

muli energostatistikisa da zogadad saerTaSoriso energetikuli saagentos

(IEA) principebs efuZnebodes.

daskvna

dRes energetikuli monacemebis moZiebisa da organizebis amocana aRar unda

iyos qveynisTvis meorexarisxovani. qveyana iRvwis evropul struqturebSi ga-

wevrianebisaTvis da am etapze evropis energetikul sazogadoebaSi (Energy Commu-

nity) gaerTianebisaTvisac, sadac moTxovnil valdebulebebSi erT-erTi direqtiva

swored energetikul statistikas exeba23. msoflios udidesi kvleviTi organiza-

ciebi mniSvnelovan yuradRebas uTmoben qveynis energetikas da saqarTveloSi yo-

velwliurad ganxorcielebuli ucxouri pirdapiri investiciebidan saSualod 20%

energetikaze modis. es yvelaferi kidev erTxel miuTiTebs dargis mniSvnelobasa

da samomavlo ganviTarebis perspeqtivaze. amisaTvis ki aucilebelia myari safu-

Zveli.

monacemebis moZieba da kvleva ara marto safuZvelia ganviTarebisaTvis,

aramed qveynis upiratesobis ukeT warmoCenaSic udides rols asrulebs. moce-

muli naSromis mizani iyo gveCvenebina am kuTxiT dRes arsebuli mdgomareoba,

problemis mogvarebis gzebi da maT Soris saukeTeso alternativa gvepova. evro-

puli da msoflio gamocdilebis gaTvaliswinebiT, danaxarjebi-efeqtianobis ana-

lizis meTodiTa da mocemuli drois periodis gaTvaliswinebiT SevarCieT moce-

mul alternativebs Soris upiratesi, rac saqarTvelos statistikis samsaxurSi

energetikuli departamentis Seqmnas gulisxmobs. Tumca, qveynis energetikuli da

regionuli mniSvnelobidan gamomdinare, rogorc zemoT aRvniSneT, gansakuTrebiT

xazi unda gaesvas imas, rom am upiratesi alternativis Sesrulebis paralelu-

rad aucilebelia daiwyos dafinansebis moZieba adgilobrivi Tu saerTaSoriso

23 www.energy-community.org/portal/page/portal/ENC_HOME/ENERGY_COMMUNITY/Legal/EU_Legislation #STA-TISTICS

21

donori organizaciebidan sakanonmdeblo, regionuli centrebis Seqmna da sxva

organizaciuli sakiTxebis mogvareba im saboloo miznis misaRwevad, rasac saqar-

Tvelos energetikuli saagentos daarseba hqvia.

bibliografia

1. levini, h. m., makevani, p.j. (2011). danaxarjebi-efeqtianobis analizi. meTodebi

da gamoyeneba. me-2 gamocema. diogene.

2. marei, r. (2014). xarjTsargeblianoba, rogorc politikis analizis instru-

menti. situaciuri analizi: energetikuli proeqtebis xarjTsargeblianoba.

saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi.

3. marei, r. (2012). danaxarji-sargeblobis analizi, rogorc politikis ana-

lizis instrumenti. danaxarji-sargeblobis analizis gzamkvlevi. saqarTvelos

strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi.

4. Dhaliwal, I., Duflo, E., Glennerster, R., Tulloch, C. (2012). Comparative Cost-Effectiveness Analysis to inform Policy in developing countries: A general framework with application for Education.

5. Guess, G. M., Farnham, Paul G. (2000). Cases in Public Policy Analysis. Washington, DC: George-town University Press. pp. 304–308.

6. United Nations Education, Scientific and Cultural Organisation. (2011). A Cost and Cost-Effective-ness Analysis in Six Countries. School-based sexuality education programmes. Executive sumary.

internetwyaro:

www.eecgeo.org/ge/projects.htmwww.energy-community.orgwww.energy.gov.gewww.epp.eurostat.ec.europa.euwww.geostat.gewww.gogc.gewww.iea.orgwww.inogate.orgwww.unstats.un.org/unsd/energy/ires/default.htm

yvel

a Tanxa (xar

ji) mocemulia

lar

ebSi

wel

i / i

ndika

tori

2016

2017

2018

2019

2020

1. per

sona

lis xar

ji

151,800

151,800

151,800

151,800

151,800

dar

icxuli

xel

fas

i

erTeu

l

Tan

amSrome

lze

sul

xel

fas

i er

Ti

wl

is (12 T

vis)

gan

mavl

oba

Si

mocemuli

Tan

amdebobi

s y

vel

a

Tan

amSrome

lze

sul

10

Tan

amSrome

li

ufrosi

(1)

2,000

24,000

2. S

enoba-nageb

obe

bi

-

-

-

-

-

moad

gil

e (1)

1,800

21,600

3. masal

a da aR

Wurvi

loba

mrCevel

i (1)

1,600

19,200

10 a

xal

i ko

mpiuter

i da S

esab

amisi av

eji.

20,000

1,400

1,400

1,400

1,400

mTavar

i sp

ecial

isti

(4)

1,100

52,800

4. s

xva res

urse

bi15,180

15,180

15,180

15,180

15,180

ufrosi

specia

lis

ti (3)

950

34,200

sul

nominaluri

xarjebi

186,980

168,380

168,380

168,380

168,380

sul

7,45

0

15

1,80

0

sul

xar

jeb

i, disko

ntireb

ul

i 6%

-iT.

186,98

0

158,84

9

149,858

141,37

5

133,37

3

momd

evno 5

wl

is jam

uri xar

jeb

is

dRev

andel

i disko

ntireb

ul

i

Rireb

ul

eba.

efeqtia

nobi

s saSual

o maCvenebeli

mocemul

5-wlian

perio

dSi

(maqsi

mumi

100-dan)

danaxar

jebi/ef

eqtiano

ba

Sen

iSvn

a:

dis

kont

ireb

is procen

ti

saSual

od aReb

ulia

6%-is d

one

ze.

"Sen

oba-nag

ebobe

bis" naw

ilSi

igulis

xmeba

, rom ar

aa saW

iro axa

li

Sen

oba

-nag

eboba

, amit

omac aRni

Snu

li

xarji

ganu

leb

ul

ia.

"sx

va r

esurse

bis" x

arji

gamo

Tvl

ilia, sa

varau

dod, perso

nal

is x

arjis

20%

-is done

ze.

"masal

a da aR

Wurvi

lobi

s" n

awil

Si er

Ti ko

mpiuter

is d

a misi

mTl

iani

aRWu

rvi

lobi

s (+magi

da da skami) s

aSual

o f

asad

aReb

ul

ia 2000 l

ari. amave

dros, savar

audod, 2017-2020 wl

ebSi masa

lebis xar

ji Tavdapir

vel

i xa

rjis

7%-is f

argl

ebSi iq

neba

.

alter

nat

iva

1

ener

get

iku

li

depar

tamentis S

eqmna „saqst

atSi“

personal

is x

arji

det

alurad

770,43

4

83.00

9,28

2

da

na

rT

i

yvel

a Tanxa (xarji) mocemul

ia larebSi

wel

i / indikatori

2016

2017

2018

2019

2020

1. personal

is xarji

daricxul

i

xel

fasi

erTeul

TanamSromel

ze

sul xelfasi erTi

wl

is (12 Tvis)

ganmavl

obaSi

mocemul

i

Tanamdebobis yvel

a

TanamSromel

ze

sul

49 TanamSromel

i sawyisi etapisTvis

(momaval

Si dagegmil

ia gafarToeba da

regionul

i ofisebis gaxsnac, Tumca es ar

Seva mocemul

5-wl

ian periodSi).

1,028,400

1,028,400

1,028,400

1,028,400

1,028,400

direqtori (1)

5,000

60,000

2. Senoba-nagebobebi

-

-

-

-

-

moadgil

e (3)

3,800

136,800

raime arsebul

samTavrobo SenobaSi erTi

sarTul

is gamoyofa Tavdapirvel

i

etapisTvis, sanam organizacia gafarTovdeba.

departamentis

(eleqtroenergiis, navTobisa da

navTobproduqtebis, bunebrivi

airis, ganaxlebadi energiebis,

sxva wiaRiseuli sawvavis,

seqtoruli moxmarebis,

analitikuri, iuridiuli da

administraciuli) ufrosi (9)

2,500

270,000

3. masal

a da aRWurvil

oba

mTavari specialisti (18)

1,500

324,000

50 kompiuteri da Sesabamisi aveji, aseve

damatebiT sakancel

ario da saofise nivTebi.

100,000

7,000

7,000

7,000

7,000

ufrosi special

isti (18)

1,100

237,600

4. sxva resursebi

154,260

154,260

154,260

154,260

154,260

maT Soris: kiTxvaris

damrigeblebi da monacemebis

Semyvanebi

sul nominal

uri xarjebi

1,282,660

1,189,660

1,189,660

1,189,660

1,189,660

sul

13,900

1,028,400

sul

xarjebi, diskontirebul

i 6%-i

T.

1,282,660

1,122,321

1,058,793

998,861

942,322

momdevno 5 wl

is jamuri xarjebis

dRevandel

i diskontirebul

i

Rirebul

eba.

efeqtianobis saSualo maCvenebel

i mocemul

5-wl

ian periodSi (maqsimumi 100-dan)

danaxarjebi/efeqtianoba

SeniSvna:

diskontirebis procenti saSual

od aRebul

ia 6%-is d

oneze.

"Senoba-nagebobebis" nawil

Si igul

isxmeba, rom araa saWiro axal

i Senoba-nageboba, amitomac aRniSnul

i xarji ganul

ebul

ia.

"sxva r

esursebis" xarji gamoTvl

il

ia, savaraudod, personal

is xarjis 20%-is d

oneze.

energetikul

i saagentos daarseba

al

ternativa

2

personal

is xarji detal

urad

5,404,958

95.00

56,894

"masal

a da aRWurvil

obis" nawil

Si erTi kompiuteris da misi mTl

iani aRWurvil

obis (+magida da skami) saSual

o fasad aRebul

ia 2000 lari. amave

dros, savaraudod, 2017-2020 w

lebSi masalebis xarji Tavdapirveli xarjis 7%-is f

arglebSi iqneba.

yvel

a Tan

xa (xa

rji) m

ocemulia

lar

ebSi

wel

i / i

ndika

tori

2016

2017

2018

2019

2020

1. per

sona

lis

xar

ji

24,600

24,600

24,600

24,600

24,600

dar

icxul

i

xel

fas

i

erTeu

l

Tanam

Sromel

ze

sul

xel

fas

i er

Ti

wl

is (12 T

vis)

gan

mavl

obaSi

mocem

ul

i

Tan

amdebobi

s yv

ela

Tan

amSrome

lze

dam

ateb

iT e

rTi Tan

amSrome

li mT

avar

i

spe

cial

istis va

kansiaz

e.

mTavar

i sp

ecia

lis

ti

(1)

950

11,400

2. S

enoba

-nageb

obe

bi-

-

-

-

-

kiTxv

aris

damrig

ebel

i

(2)

550

13,200

3. mas

ala da aR

Wurvil

oba

sul

1,50

0

24

,600

3 dam

ateb

iTi ko

mpiuter

i da m

agida.

6,000

420

420

420

420

4. s

xva res

urse

bi4,920

4,920

4,920

4,920

4,920

sul

nomi

nal

uri

xarjeb

i35,520

29,940

29,940

29,940

29,940

sul

xar

jeb

i, disko

ntireb

ul

i 6%

-iT.

35,520

28,245

26,646

25,138

23,715

momd

evno 5

wl

is j

amuri xar

jeb

is

dRev

andel

i diskontireb

ul

i

Rireb

ul

eba.

efeqtia

nobi

s s

aSual

o maCvene

bel

i mo

cemul

5-wl

ian

perio

dSi

(maqsi

mumi

100-d

an)

dan

axar

jeb

i/ef

eqtiano

ba

Sen

iSvna:

dis

kont

ireb

is procen

ti

saSual

od aReb

ulia

6%-is d

oneze.

"Senoba

-nagebobebi

s" naw

ilSi ig

ul

isxmeb

a, r

om ar

aa saW

iro axal

i Senoba

-nageb

oba

, amit

omac aRni

Snu

li xa

rji

ganu

leb

ul

ia.

"sx

va r

esurse

bis" xar

ji ga

moTvl

ilia

, sa

varau

dod, perso

nalis

xar

jis

20%

-is d

one

ze.

139,26

5

12.00

11,605

"masa

la da aR

Wurvil

obi

s" n

awil

Si er

Ti

kompiu

ter

is d

a mi

si mTl

iani

aRWu

rvi

lobi

s (+magi

da da sk

ami) s

aSual

o f

asad

aRebulia

2000 lar

i. amave

dros, savar

audod, 2017-2020 wleb

Si masaleb

is xar

ji Tavdapir

veli

xarjis

7%-is f

argl

ebSi iq

neba.

"stat

us

kvo"

alter

nat

iva

3

personal

is x

arji

det

alurad

105

Nestan Gaprindashvili

Senior Specialist at Analytical Department Ministry of Energy of Georgia

Common Organizational Provision of Obtaining and Managing Energy Data

S U M M A R Y

“Data is what distinguishes the dilettante from the artist.” George V. Higgins

“You can have data without information, but you cannot have information without data.”Daniel Keys Moran

Energy is a strategically important and prospective field for Georgia. Without this field the economic advancement of the country is unimaginable. To ensure proper development of this field, decisions must be taken on the basis of accurate, actual data. Only objective and well processed statistical data as well as the consideration of past experience and world trends allow to forecast future which, in turn, is a prerequisite of better decision-making process.

A serious problem encountered in responding challenges existing in the energy sphere is the shortage or total lack of data thereby impeding the planning of works at the initial stage and implementing them thereafter. The data is scattered among several entities, the degree of coordination is low and in case of need, one needs to get in touch with each company separately and officially apply for even an elementary piece of information. Yet another problem encountered here is the reality that private companies often classify the information on energy consumption in a concrete sector as confidential or they do not deem it necessary to be aware of the sphere of activity of a concrete consumer. This problem is arises in relation to both small and large commercial entities.

The presented paper describes problems existing in the country in terms of energy-related data; based on international experience, it reviews alternative solutions to the problems; and analyzes characteristics of provided alternatives by applying cost-efficiency method. The preferred alternative revealed through this analysis implies the establishment of an energy department in the National Statistics Office of Georgia (GEOSTAT). The final conclusion, however, is that real steps must be gradually undertaken to establish an organization similar to the energy agency which will be responsible not only for systemic search and collection of information but also for the conduct of national – and, in future, regional - energy studies.