ziritadi monacemebi da mimartulebebi 2009-2012 wlebisatvis
TRANSCRIPT
saqarTvelos mTavroba
ZiriTadi monacemebi da mimarTulebebi
2009-2012 wlebisaTvis
Tbilisi
2008
2
s a r C e v i
saqarTvelos mTavrobis saSualovadiani strategia (2009-2012 wlebi) ............................4
saqarTvelos mTavrobis samoqmedo prioritetebi 2009-2012 wlebisaTvis............................ 5
erovnuli usafrTxoeba .................................................................................................................................................................................................... 5
erovnuli keTildReoba.................................................................................................................................................................................................... 5
mosaxleobis keTildReoba.............................................................................................................................................................................................. 6
logistika, transporti da infrastruqtura.................................................................................................................................................... 7
soflis meurneoba da bunebrivi resursebi ......................................................................................................................................................... 8
ganaTleba, kultura da sporti................................................................................................................................................................................. 8
sajaro seqtori....................................................................................................................................................................................................................9
Tavdacvisa da samarTaldamcavi sistema.................................................................................................................................................................9
makroekonomika ............................................................................................................................................................ 10
makroekonomikuri politikis amocanebi................................................................................................................................................................ 10
makroekonomikuri mimoxilva da prognozi ......................................................................................................................................................... 10
2007 wlis sabiujeto Semosulobebis analizi .................................................................................... 18
2008 wlis sabiujeto Semosulobebis prognozi ................................................................................ 22
2009-2012 wlebis Semosulobebis prognozi ..........................................................................................23
2007 wlis gamoyofili asignebebis mokle mimoxilva.......................................................................25
2009-2012 wlebisaTvis gaTvaliswinebuli asignebani ZiriTadi kategoriebis WrilSi28
naerTi biujeti ...................................................................................................................................................................................................................28
saxelmwifo biujeti.......................................................................................................................................................................................................29
adgilobrivi biujetebi.................................................................................................................................................................................................29
saxelmwifo valis strategia .......................................................................................................................... 30
sagareo valis mdgradoba da strategia..............................................................................................................................................................30
saSinao valis mdgradoba da strategia................................................................................................................................................................31
3
biujetis asignebebis mimarTuleba funqcionalur WrilSi (2009-2012)...............................33
saerTo daniSnulebis saxelmwifo momsaxureba ...............................................................................................................................................33
Tavdacva ...................................................................................................................................................................................................................................33
sazogadoebrivi wesrigi da usafrTxoeba............................................................................................................................................................33
ekonomikuri saqmianoba....................................................................................................................................................................................................34
garemos dacva .......................................................................................................................................................................................................................34
sabinao-komunaluri meurneoba....................................................................................................................................................................................34
janmrTelobis dacva.........................................................................................................................................................................................................35
dasveneba, kultura da religia................................................................................................................................................................................35
ganaTleba.................................................................................................................................................................................................................................35
socialuri dacva ...............................................................................................................................................................................................................35
danarTi 1 ZiriTadi makroekonomikuri maCveneblebis cxrilebi...................................................36
danarTi 2 saministroTa saSualovadiani samoqmedo gegmebis matricebi............................... 45
danarTi 3 avtonomiuri respublikebis/adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulebis
prioritetebi (2009-2012 ww)...................................................................................................................... 102
4
es strategia warmoadgens saqarTvelos mTavrobis 5 wliani
programis ,,erTiani saqarTvelo siRaribi gareSe” ganvrcobas da
prioritetebis Semdgom dazustebas ukve miRweuli progresisa da axali
gamowvevebis gaTvaliswinebiT 2009-2012 wlebis ganmavlobaSi.
saqarTvelos mTavrobis saSualovadiani strategia
(2009-2012 wlebi)
saqarTvelos mTavrobis ZiriTad prioritetebs 2009-2012 wlebisaTvis
warmoadgens:
mosaxleobis keTildReoba _ saqarTvelo siRaribis gareSe;
erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofa da sruli teritoriuli
da samoqalaqo reintegracia.
zemoaRniSnuli miznebis misaRwevad gaizrdeba mTavrobis orientireba
Sedegebze. amisTvis saWiroa swrafva erTi mxriv swrafi da farTo
efeqtis mqone ekonomikuri zrdis uzrunvelyofisaken da meore mxriv,
siRaribis winaaRmdeg mimarTuli masStaburi socialuri programebis
ganxorcielebisaken.
5
saqarTvelos mTavrobis samoqmedo prioritetebi 2009-2012
wlebisaTvis
saqarTvelos mTavrobis samoqmedo prioritetebad 2009-2012 wlebisaTvis
ganisazRvreba:
erovnuli usafrTxoeba
_ saqarTvelos gawevrianeba NATO-Si _ natoSi gawevrianebis yvela etapis
dasruleba da moTxovnebis dakmayofileba. saqarTvelo gaxdeba aliansis
usafrTxoebis sistemis organuli komponenti da ara mxolod usafrTxoebis
,,mimRebi“.'
_ teritoriuli da samoqalaqo reintegracia _ saerTo saxelmwifoebriv
procesebSi afxazeTisa da samxreT oseTis/cxinvalis regionis reintegraciis
ganxorcieleba.
_ evrokavSirTan urTierTobebSi ,,oTxi Tavisuflebis principis“ ufro farTod
gavrceleba –saqonlis, kapitalisa da momsaxurebis Tavisufali gadaadgilebis
uzrunvelyofa. sazogadoebis garkveuli jgufebisaTvis Tavisufali
gadaadgilebis xarisxis zrda, upirveles yovlisa studentebis, mewarmeebisa da
mecnierebisaTvis.
_ ruseTis federaciasTan urTierTobebis gaumjobeseba _ TanamSromlobis
urTierTgagebisa da urTierTpativiscemis principebze dafuZneba. ekonomikuri
urTierTobebis teqnikuri SezRudvebisa da barierebis gareSe ganviTareba.
erovnuli keTildReoba
ekonomikuri, fiskaluri da monetaruli politika
bolo wlebis ekonomikuri kursisa da dinamikis SenarCuneba.
_ ekonomikis swrafi zrda – ekonomikis wliurad saSualod 9%-iT zrda.
saqarTvelos gadanacvleba msoflio bankis klasifikaciiT ,,saSualo-
maRalSemosavliani qveynebis jgufSi“.
_ ekonomikaSi saxelmwifos wilis Semcireba _ mSp-Tan mimarTebiT biujetis
xarjebis wilis Semcireba.
_ inflaciis stabilurad erTniSna doneze SenarCuneba _ proficituli
biujetisa da gatarebuli mkacri monetaruli politikis Sedegad saSualod
8%-iani inflacia.
_ ucxouri pirdapiri da portfeluri investiciebis da kerZo seqtoris mier
moziduli dafinansebis moculobis gazrda – yovelwliurad investiciebis
moculoba mSp-is 10%-ze meti.
_ proficituli biujetebi _ momdevno wlebSi biujetis proficitulobis
SenarCuneba.
6
_ dasaqmebis, dagrovebisa da ekonomikuri zrdis xelSemwyobi sagadasaxado
reJimi – saSemosavlo gadasaxadis 15%-mde Semcireba. saprocento Semosavlebze
da dividendebze gadasaxadis gauqmeba;
_ saqarTvelos gadaqceva saerTaSoriso safinanso centrad – mTeli regionis
masStabiT finansuri resursebis mozidva, rac damyarebuli iqneba martiv da
dabal gadasaxadebze, gamWirvale safinanso regulirebaze, reformirebul
ekonomikaze, regulirebad sagadasaxado sistemaze. sando saerTaSoriso
safinanso institutebis moqmedeba sabanko, sadazRvevo, gadamzRvev, fasiani
qaRaldebiT vaWrobis sferoebSi. ukve miRebulia saqarTvelos kanoni `safinanso
seqtoris globaluri konkurentunarianobis Sesaxeb~, romelic xels Seuwyobs
qveyanaSi finansuri resursebis mozidvas.
_,,momavali Taobebis fondis“ da `stabiluri ganviTarebis fondis“ amoqmedeba –
saqarTvelos parlamentis mier ukve miRebulia Sesabamisi sakonmdeblo paketi,
romlis safuZvelzec uaxloes momavalSi amoqmeddeba fondebi;
_ mSp-Si mimarTebaSi eqsportis wilis zrda – liberaluri savaWro politikis,
ekonomikuri zrdisa da Tavisufali industriuli zonebis ganviTarebis Sedegad
eqsportze ekonomikis metad orientireba. _ saxelmwifo sakuTrebaSi mcire
raodenobis qonebis arseboba _ privatizebis ufro moqnili da efeqtiani
formebis danergva.
_ garantirebuli sakuTrebis ufleba – sakonstitucio, sakanonmdeblo
cvlilebebisa da sasamarTlo praqtikis gaumjobesebis Sedegad kerZo
sakuTrebis xelSeuxeblobis xarisxis zrda. sakuTrebis xelSeuxeblobis
uzrunvelyofa ara mxolod sakanonmdeblo, aramed aseve implementaciis da
aRqmis doneze.
_ qveynis sakredito reitingis gaumjobeseba _ saerTaSorisod aRiarebuli
sakredito kvlevebiT Sefasebebis minimum 3 niSnuliT zrda.
_ qveynis sainvesticio garemos Sefasebis gaumjobeseba.
mosaxleobis keTildReoba
_ socialur programebze gaweuli xarjebis wilis zrda biujetSi _
socialuri danaxarjebis efeqtianobis da miznobriobis xarisxis zrda. e.w.
`brtyeli” daxmarebis praqtikis Secvla miznobrivi daxmarebis principiT.
_ mzardi ekonomikuri aqtivobis Sedegad dasaqmebis zrda _ 10 miliardamde
moculobis ucxouri investiciis xelSewyobiT 200 000 axali samuSao adgilis
Seqmna.
_ siRaribis sagrZnoblad Semcireba _ socialuri programebis beneficiarTa
raodenobis Semcireba maTi cxovrebis donis gaumjobesebis Sedegad.
_ gatarebuli sapensio reformis Sedegad socialuri pensiis paketis
moculobisa da xarisxis zrda _ sapensio paketis sagrZnoblad zrda, rogorc
siRaribis daZlevis erT-erTi ZiriTadi komponenti.
_ jandacvis infrastruqturis ganviTareba – Tanamedrove standartebis
Sesabamisi 100-ze meti saavadmyofos srulad amoqmedeba.
_ soflad samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba _ soflis mosaxleobis
uzrunvelyofa xelmisawvdomi samedicino da 1000-ze meti kargad aRWurvili
soflis eqimis momsaxurebiT.
7
_ saxelmwifo/savaldebulo sadazRvevo polisiT 1 000 000 adamianis
uzrunvlyofa – sadazRvevo paketiT siRaribis zRvars qvemoT myofi ojaxebis
yvela wevris, agreTve skolis maswavleblebis, SeiaraRebuli Zalebis sabrZolo
Semadgenlobasa da policielTa uzrunvelyofa.
- programa ,,Rirseuli dasawyisi“ gagrZeleba – yvela xelmokle ojaxis
axalSobilze minimum 1000 laris gadacema.
logistika, transporti da infrastruqtura
- foTis Tavisufali industriuli zonis srulfasovnad amoqmedeba _
industriuli zonis mier 1.5 mlrd laramde investiciis mozidva. ukve
SerCeulia investori, romelic foTis portis mimdebared ganviTarebs
Tavisufal industriul zonas;
- saavtomobilo gzebis infrastruqturis gaumjobeseba – magistraluri
avtobanis aRmosavleT seqtoris mSeneblobis dasruleba. damatebiT, sagzao
fondis daaxloebiT 30%-is reabilitireba.
- sahaero mimosvlis intensivobisa da mimarTulebebis raodenobis zrda –
aviakompaniebis ricxvi da sahaero gzebiT gadayvanil mgzavrTa raodenobis 2-jer
zrda. minimum sami saerTaSoriso aeroportis arseboba.
- CineTi-saqarTvelo-evropis sarkinigzo mimosvlis SesaZleblobebis Seqmna –
yarsi-axalqalaqis rkinigzis mSeneblobis dasruleba da saqarTvelos rkinigzis
TurqeTis rkinigzasTan dakavSireba.
- damatebiT 500 mgvt-ze meti hidroenergetikuli simZlavris Seqmna –
hidroresursebis potencialis gamoyenebis 13%-iT zrda. energoresursebis
saerTo warmoebaSi hidroresursebis wilis 90%-mde zrda. 2008 wlis pirvel
kvartalSi xeli moewera memorandums, romlis mixedviTac aigeba 119 mgvt
simZlavris mqone hidroeleqtrosadgurebis kaskadi;
- energosistemis mdgradobis zrda _ seqtoris Semdgomi deregulireba.
eleqtroenergiis gamomuSaveba da misi miwodeba iqneba stabilizirebuli da
diversificirebuli. eleqtroenergiis umetesi nawilis ganaxlebadi resursebis
(hidroresursebis) gamoyenebiT gamomuSaveba. energoresursebis importis
wyaroebis diversificirebis uzrunvelyofa. energosistemis muSaoba mezobeli
qveynebis energosistemebTan paralelur reJimSi.
- eleqtroenergiis eqsportis gazrda –eleqtroenergiis dadebiTi savaWro
saldos SenarCuneba da 2007 welTan SedarebiT 3-jer gazrda.
- soflis mosaxleobis sawvavis wyaroebis diversificireba – gazifikaciis
programis ganxorcieleba. gazis seqtoris deregulirebisa da damatebiTi
kapitalis mozidvis Sedegad gazificirebul dasaxlebaTa raodenobis gazrda.
- trans-azia-evropis optikur-boWkovani sakabelo magistralis (TAE) amoqmedeba _ didi moculobis informaciuli nakadebis gatarebis uzrunvelyofa
evropasa da azias Soris.
8
- kompiuteriT uzrunvelyofili mosaxleobis 2-jer zrda _ qalaqisa da
soflis mosaxleobis internetiT uzrunvelyofis uTanasworobis mkveTrad
Semcireba.
- eleqtronuli gadaxdebis xelmisawvdomi saSualebebis amoqmedeba –
eleqtronuli gadaxdebis ganxorcieleba, maT Soris, fiWuri mobiluri kavSiris
saSualebiT. eleqtronuli gadaxdebis xelmisawvdomi sistemis amoqmedeba.
saqarTvelos finansTa saministroSi amoqmedda gadasaxadis eleqtronuli
deklarirebis sistema.
soflis meurneoba da bunebrivi resursebi
- soflis meurneobis seqtoris efeqtianobis zrda da komercializacia _
sasoflo-sameurneo seqtorSi saSualo fermeruli meurneobis wili zrda.
sairigacio sistemebiT moculi farTobis 2,5-jer gazrda (130 aTasi ha-dan 300
aTas ha-mde).
- 200-ze meti sasoflo-sameurneo produqciis gadamamuSavebeli sawarmos Seqmna
–10 000-mde adamianis dasaqmeba, xolo procesSi 100 000-mde piris CarTva.
- bunebrivi resursebis marTvis kerZo seqtoris mier ganaxorcieleba –bunebrivi
resursebiT sargeblobis licenziis moqmedebis vadis gazrda, rac erTis mxriv,
uzrunvelyofs ekonomikur efeqtianobas, xolo, meore mxriv, minimumamde
Seamcirebs garemoze mavne zemoqmedebas.
ganaTleba, kultura da sporti
- umaRlesi saswavleblebis konkurentunarianobis gazrda _ programis ,,codnis
qalaqi“ ganxorcielebis Sedegad umaRlesi saswavleblebis Tanamedrove
saganmanaTleblo da saswavlo procesSi CarTva. swavlebis xarisxis
saerTaSoriso standartebTan SesabamisobaSi moyvana. umaRlesi ganaTlebisa da
samecniero kvlevis integraciis xarisxis gazrda.
- sajaro saganmanaTleblo sistemis paralelurad kerZo saganmanaTleblo
seqtoris ganviTareba _ kerZo investiciebis ganxorcieleba, regionis masStabiT
qveynis gadaqceva wamyvan saganmanaTleblo centrad.
- yvela sajaro skolis Tanamedrove standartebTan SesabamisobaSi moyvana _
programa „irmis naxtomis“ farglebSi saSualo skolebis kompiuterebiT
aRWurva da yvela skolis globalur qselSi CarTva.
- sportuli infrastruqturis reabilitaciis programis ganxorcieleba –
mTeli saqarTvelos masStabiT Tanamedrove standartebis Sesabamisi 50-mde
sportuli kompleqsis Seqmna. saxelmwifos mier vauCeruli sistemiT
gansakuTrebuli niWiT dajildoebuli 3 000-mde sportsmenis, xolo
„gajansaRebis programis“ farglebSi – siRaribis zRvars miRma myofi 3 000-
mde bavSvis dafinanseba.
9
sajaro seqtori
_sajaro seqtoris Rirsebaze damyarebul principebze dafuZneba – sajaro
seqtoris efeqtianobis gazrdis mizniT, misi marTvis principebi miuaxlovdeba
kerZo seqtorisas. sajaro samsaxurSi dainergeba sakontraqto sistemis
elementebi. dainergeba sajaro institutebis saqmianobis Sefasebis gazomvadi
meqanizmebi da monitoringis mkafio kriteriumebi. Sedegad miviRebT mcire,
moqnil, gamWvirvale, efeqtian sajaro samsaxurs. Seiqmneba maRali Tanamdebobis
pirebze gansakuTrebuli zedamxedvelobis sistema.
_antikorufciuli reformebis SenarCuneba da gaaqtiureba – sajaro samsaxurSi
qonebrivi da finansuri deklarirebis sistemis gaumjobeseba. eTikis kodeqsis
normebis danergva. daqiravebisa da dawinaurebis sistemis gamWvirvaloba. sajaro
da kerZo seqtorebs Soris mobilurobis gazrda.
_eleqtronuli xelmowerisa da erTiani samTavrobo eleqtronuli qselis
danergva - eleqtronuli xelmowerebis da dokumentebis gamoyenebis danergva
rogorc kerZo, ise saxelmwifo seqtorSi. aRniSnulis ganxorcielebis mizniT
ukve miRebulia saqarTvelos kanoni `eleqtronuli xelmowerisa da
eleqtronuli dokumentis Sesaxeb~.
Tavdacvisa da samarTaldamcavi sistema
_nato-s standartebis Sesabamisi SeiaraRebuli Zalebis formirebis dasruleba
_ saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebis profesiul sawyisebze srulad gadsvla.
SeiaraRebuli Zalebis marTvis optimizaciis ganxorcieleba. maTi
brZolisunarianobis amaRleba
_saaRsrulebo sistemis reforma ganxorcieleba _ sasamarTlo
gadawyvetilebebis droulad da efeqtianad aRsrulebis xarisxi zrda.
-penitenciuri sistemis saerTaSoriso standartebTan daaxloeba –sapatimro
adgilebis reabilitacia, sayofacxovrebo pirobebis, kvebisa da jandacvis
gaumjobeseba. probaciis sitemis efeqtianobis gazrda. patimarTa uflebebis
dacvisa da resocializaciis efeqtiani meqanizmebis SemuSaveba.
_policiis mxridan sakuTrebisa da sicocxlis uflebis dacvis xarisxis
gaZliereba – policiisadmi sazogadoebis ndobis zrda. krizisuli situaciebis
marTvis sistemis gaumjobeseba. kvalifikaciis amaRlebis mizniT, saerTaSoriso
praqtikaze dayrdnobiT, policielTa momzadebis mudmivmoqmedi meqanizmebis
danergva
10
makroekonomika
makroekonomikuri politikis amocanebi
saSualovadian periodSi qveynis makroekonomikuri politika mimarTuli iqneba
makroekonomikuri stabilurobis uzrunvelyofisaken:
_ekonomikis mdgradi da maRali tempiT zrda;
_inflaciis erTniSna maCveneblis SenarCuneba;
_sainvesticio garemos Semdgomi gaumjobeseba;
makroekonomikuri mimoxilva da prognozi
2005-2007 wlebSi realuri mTliani Sida produqtis saSualo wliurma zrdam
10.5 procenti, xolo saSualo wliurma inflaciam 8.9 procenti Seadgina
(cxrili 1).
cxrili 1. ZiriTadi makroekonomikuri indikatorebi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 faqt. faqt. faqt. prog. prog. prog. prog. prog.
realuri mSp (zrdis tempi) 9.6 9.4 12.4 7.5 10.0 9.5 9.0 8.5 nominaluri mSp (mln lari) 11621.0 13789.9 16998.6 19736.7 23666.2 28118.9 33104.0 38433.8mSp erT sul mosaxleze (aSS dolari) 1478.4 1758.7 2315.4 2994.0 3846.5 4847.3 5884.9 6940.9 samomxmareblo fasebis indeqsi
(saSualo periodis ganmavlobaSi)
8.3 9.2 9.2 8.0 9.0 8.5 8.0 7.0
mimdinare angariSi (procentulad mSp-
Tan) -10.8 -15.3 -19.0 -18.9 -16.6 -13.6 -10.4 -8.0
a. ekonomikuri zrda mimoxilva
2007 wels, 2006 welTan SedarebiT, mTliani Sida produqtis realurma zrdam
12.4 procenti Seadgina da nominalur gamoxatulebaSi 17.0 mlrd lars
gautolda.
11
soflis meurneobis, mrewvelobis, mSeneblobis, vaWrobisa da transportis
dargebma ganapirobes mSp-is 6.3 procentiT zrda, rac mTliani Sida produqtis
saerTo matebis 50.8 procentia.
mrewveloba
2007 wels mrewvelobis dargSi Seqmnili damatebuli Rirebuleba 12.5
procentiT gaizarda.
2007 wlis ganmavlobaSi zrdas hqonda adgili mrewvelobis dargis samive
sferoSi. maT Soris:
gadamamuSavebel mrewvelobaSi warmoebis moculobam 13.7 procentiT moimata.
eleqtroenergiis, airisa da wyalmomaragebis sfero 5.5 procentiT gaizarda.
samTomompovebel mrewvelobaSi 20.2 procentiani mateba dafiqsirda.
mrewvelobis wili mSp-is dargobriv struqturaSi 2006 welTan SedarebiT 0.6
procentuli punqtiT Semcirda da 11.8 procenti Seadgina.
2007 wels mrewvelobis dargma mSp-is 1.5 procentiT zrda ganapiroba.
soflis meurneoba
2006 wlisagan gansxvavebiT, 2007 wels zrda dafiqsirda soflis meurneobaSi.
dargSi Seqmnili realuri damatebuli Rirebuleba 8.8 procentiT gaizarda.
soflis meurneobis xarjze mSp 1.0 procentiT gaizarda.
infrastruqtura, vaWroba da safinanso saqmianoba
2007 wels mSp-Tan SedarebiT swrafi tempebiT viTardebodnen mSeneblobis,
sastumroebisa da restornebis, transportis, safinanso saqmianobisa da
operaciebi uZravi qonebiT, ijara da komerciuli saqmianobis dargebi.
am dargebSi Seqmnili damatebuli Rirebuleba, 2006 welTan SedarebiT,
gaizarda Sesabamisad: mSeneblobaSi 14.3 procentiT, sastumroebsa da
restornebSi 13.5 procentiT, transportSi 14.4 procentiT, safinanso
saqmianobaSi 14.7 procentiT da operaciebi uZravi qonebiT, ijara da
komerciuli saqmianobis dargSi 14.8 procentiT.
prognozi
mTliani Sida produqti
2008 wels, wina welTan SedarebiT, realuri mTliani Sida produqti
savaraudod 7.5 procentiT gaizrdeba da nominalur gamoxatulebaSi 19.7 mlrd
lars gadaaWarbebs (nax. 1).
saSualovadian periodSi (2009-2012 wlebi) mSp-is zrdis saSualo wliuri
maCvenebeli savaraudod 9.0 procentis farglebSi iqneba.
12
investiciebi da samomxmareblo xarjebi
2008 wels, 2007 welTan SedarebiT, kerZo investiciebis mosalodneli
nominaluri moculoba gaizardeba da mSp-is 31 procents miaRwevs. Semdgomi
oTxi wlis ganmavlobaSi kerZo investiciebs zrdis tendencia eqneba da 2012
wlisaTvis savaraudod mSp-is 32 procentamde iqneba.
2008 wels savaraudod 9.0 procentiT gaizrdeba realuri samomxmareblo
xarjebis moculoba. zrdis tendecias eqneba adgili 2009-2012 wlebSic.
nax. 1 nominaluri mSp-is dinamika (mln lari)
0.0
5000.0
10000.0
15000.0
20000.0
25000.0
30000.0
35000.0
40000.0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
nax. 2. mSp erT sul mosaxleze (aSS dolari)
0.0
1000.0
2000.0
3000.0
4000.0
5000.0
6000.0
7000.0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
13
b. sagareo seqtori mimoxilva
mimdinare angariSis deficiti
2007 wels 2006 welTan SedarebiT, mimdinare angariSis deficiti gaizarda da
-1917.9 mln aSS dolari Seadgina.
2007 wels gaizarda mimdinare angariSis deficitis fardobiTi maCvenebelic da
mSp-is 18.8 procenti Seadgina. 2006 wlisaTvis analogiuri maCvenebeli 15.3
procents udrida.
2007 wels mimdinare angariSis deficitis aseTi mateba mniSvnelovnad
ganapiroba ucxouri kapitalis Semodinebam, radgan ucxouri investiciebis
matebam gazarda moTxovna saimporto saqonelze da Sesabamisad gaizarda
importis moculoba.
savaWro brunva
2007 wels saqarTvelos sagareo savaWro brunvam 7080.6 mln aSS dolari
Seadgina, rac 2006 wlis Sesabamis maCvenebels 32.3 procentiT aRemateba.
savaWro brunvaSi eqsporti Seadgens 2104.1 mln aSS dolars (gaizarda 26.3%-
iT), xolo importi 4976.5 mln aSS dolars (gaizarda 35.0%-iT).
2007 wels saqarTvelos uaryofiTma savaWro saldom moimata da -2872.3 mln
aSS dolari Seadgina.
2007 wels, savaWro brunvis mixedviT, ZiriTad savaWro partnior qveynebs
Soris pirvel adgilze TurqeTia. misi wili mTlian savaWro brunvaSi 13.9
procents Seadgens. meore adgilze 10.4 procentiT ukrainaa, Semdeg modian
ruseTi (9.8 procenti), azerbaijani (8.0 procenti) da germania (6.9 procenti).
eqsportis mixedviT ZiriTad savaWro partnior qveynebs Soris pirveli adgili
TurqeTs uWiravs. am qveynis wilad modis mTliani eqsportis 13.9 procenti.
meore adgilze 12.1 procentiT aSS, mesameze azerbaijani 11.1 procentiT, xolo
meoTxeze 8.9 procentiT somxeTia.
importis mixedviT ZiriTad savaWro partnior qveynebs Soris pirvel adgilze
TurqeTia. misi wili mTlian importSi 14.0 procentia. meore adgili 11.1
procentiT ruseTs, mesame ki 11.0 procentiT ukrainas uWiravs.
2007 wels sagareo vaWrobis sasaqonlo struqturis mixedviT saqonlis
eqsportSi pirvel adgilze 12.9 procentiT feroSenadnobebia, Semdeg modian
Savi liTonebis jarTi (7.8 procenti), spilenZis madnebi da koncentratebi (6.4
procenti) da a.S.
14
importis sasaqonlo struqturaSi pirvel adgilze 10.7 procentiT navTobi da
navTobproduqtebia. Semdeg modis msubuqi avtomobilebi, romelTa nawili
SemdgomSi gadis eqsportze (7.1 procenti), navTobis airebi da airisebri
naxSirwyalbadebi (5.6 procenti) da a.S.
prognozi
savaWro brunva da mimdinare angariSis deficiti
saprognozo periodSi mosalodnelia sagareo savaWro brunvis zrda.
prognozuli gaTvlebiT, 2008 wels 2007 welTan SeadarebiT mimdinare
angariSis deficitis wili mSp-is mimarT mniSvnelovnad ar Seicvleba. 2009-
2012 wlebSi ki eqsportis zrdis tempebi gadaaWarbebs importis zrdis tempebs
da Sesabamisad Semcirdeba mimdinare angariSis deficitis fardobiTi maCvenebeli.
mimdinare angariSis deficitis wili mSp-is mimarT 2008 wlisaTvis -18.9
procentis, xolo 2009 wlisaTvis ki -16.6 procentis donezea mosalodneli.
garegani Sokebis ararsebobis SemTxvevaSi aRniSnuli tendecia SenarCunebuli
iqneba Semdgom wlebSic da 2012 wlisaTvis mimdinare angariSis deficitis
fardobiTi maCvenebelis mniSvneloba savaraudod -8.0 procentis farglebSi
iqneba.
g. monetaruli seqtori
mimoxilva
samomxmareblo fasebi
2007 wlis dekemberSi, 2006 wlis dekemberTan SedarebiT, samomxmareblo
fasebi 11.0 procentiT gaizarda, xolo samomxmareblo fasebis saSualo
wliurma maCvenebelma 9.2 procentiT moimata.
2007 wlis inflaciaze yvelaze mniSvnelovani gavlena samomxmareblo kalaTis
(gamsxvilebuli jgufebis mixedviT) samma sasaqonlo jgufma moaxdina.
samomxmareblo fasebis saerTo done gazardes: sursaTma da ualkoholo
sasmelebma 5.7 procentiT, sacxovrebeli saxli, wyali, eleqtroenergia, airi
da saTbobis sxva saxeebma 2.4 procentiT, transportma 1.4 procentiT.
laris gacvliTi kursi aSS dolaris mimarT
2007 wlis ganmavlobaSi laris gacvliTi kursi aSS dolaris mimarT amaRlebis
tendeciiT xasiaTdeboda.
2007 wlis bolos laris kursma 1.59 lari Seadgina erT aSS dolarze, rac
7.1 procentiT naklebia 2006 wlis bolosaTvis arsebul maCvenebelze.
laris saSualo wliuri kursi ki 6.0 procentiT gamyarda da 1.67 lari/aSS
dolaris doneze dafiqsirda.
15
Tumca unda aRiniSnos, rom erovnuli bankis monacemebiT realuri efeqturi
gacvliTi kursi faqtiurad ar Secvlila.
fulis masa
erovnuli bankis monacemebiT, 2007 wlis bolos, 2006 wlis bolosTan
SedarebiT, sarezervo fulis masa 40.1 procentiT gaizarda da 1781.8 mln lars
gautolda.
2007 wlis dekembris bolosaTvis M3 farTo fulis agregatis moculobam
4027.5 mln lari Seadgina, rac 49.7 procentiT aRemateba wina wlis
analogiur maCvenebels. amave periodSi M2 fulis masa 54.3 procentiT
gaizarda.
gasuli wlis ganmavlobaSi depozitebi ucxour valutaSi 45.2 procentiT,
xolo depozitebi erovnul valutaSi ki 76.5 procentiT gaizarda.
icvleboda fulis multiplikatoric. wina welTan SedarebiT M3-is multiplikatorma 0.15 punqtiT moimata da 2.26 gautolda, xolo M2-is multiplikatori 0.12 punqtiT gaizarda da 1.21 Seadgina.
2007 wels dolarizaciis koeficienti wina welTan SedarebiT 4.3 procentuli
punqtiT Semcirda da 65.3 procents gautolda.
fulis mimoqcevis siCqare M3 fulis agregatis mixedviT 0.9 erTeuliT
Semcirda da 4.2 Seadgina. M2-Tvis ki aRniSnuli maCvenebeli 7.9 gautolda,
rac 2.0 erTeuliT naklebia 2006 wlis Sesabamis mniSvnelobaze.
saprocento ganakveTebi
2007 wels 2006 welTan SedarebiT saSualo wliuri saprocento ganakveTi
sesxebze erovnul valutaSi 1.3 procentuli punqtiT gaizarda da 21.1
procents gautolda. ucxour valutaSi ki sesxebze saprocento ganakveTi ar
Secvlila da 17.4 procenti Seadgina.
saSualo wliuri saprocento ganakveTi depozitebze erovnul valutaSi 0.1
procentuli punqtiT, ucxour valutaSi ki 0.8 procentuli punqtiT gaizarda
da Sesabamisad 10.2 procenti da 8.4 procenti Seadgina.
prognozi
prognozuli SefasebebiT 2008 wlisaTvis samomxmareblo fasebi savaraudod 8.0
procentiT gaizrdeba. 2009-2012 wlebisaTvis samomxmareblo fasebis saSualo
wliuri cvlileba ki 7-9 procentis farglebSia mosalodneli.
saprognozo periodSi mosalodnelia fulis mimoqcevis siCqaris Semcireba
rogorc M3-Tvis, ise M2-Tvis. fulis multiplikatorebisaTvis ki zrdis
tendeciaa mosalodneli.
16
d. dasaqmeba da umuSevroba
mimoxilva
statistikuri monacemebiT 2006 wels qveynis ekonomikaSi dasaqmebulTa
raodenobam 1747.3 aTasi kaci Seadgina. dasaqmebulTa 34.6 procenti daqiravebiT
iyo dasaqmebuli, xolo 65.4 procenti ki TviTdasaqmebuli.
2006 wels 2005 welTan SedarebiT umuSevarTa raodenoba 1.7 procentiT
Semcirda da umuSevrobis donem 13.8 procenti Seadgina.
prognozi
saprognozo periodSi mosalodnelia umuSevrobis donis Semcireba.
2008-2012 wlebSi umuSevrobis Semcireba ZiriTadad ganxorcieldeba
ekonomikuri zrdis xarjze.
fiskaluri politika
2007 wels 2006 welTan SedarebiT naerTi biujetis Semosavlebis wilma mSp-is
mimarT 2.5 procentiT moimata, xolo saxelmwifo investiciebis moculoba 1.5-
jer gaizarda.
2007 wels, wina welTan SedarebiT, 6.5 procentuli punqtiT Semcirda
mTavrobis valis wili mSp-Tan mimarTebaSi da 25.5 procents gautolda.
grZelvadiani periodisTvis mTavrobis strategiaa fiskaluri mdgomareobis kidev
ufro gaumjobeseba, rac uzrunvelyofs:
• ekonomikuri zrdis maRali tempis SenarCunebas;
• makroekonomikur stabilurobas;
• xarjebis zrdas prioritetul mimarTulebebze;
• safinanso wesrigis gaZlierebas;
2009-2012 wlebisTvis fiskaluri politikis amocanebs warmoadgens:
• xarjebis mimarTva iseT prioritetul mimarTulebebze, rogoricaa
socialuri sfero, investiciebi infrastruqturis ganviTarebisaTvis,
usafrTxoeba da marTlwesrigi;
• proficituli biujetis dagegmva;
• biujetis xarjebis wilis Semcireba mSp-Tan mimarTebaSi;
• kanonmdeblobiT ukve Seqmnili specialuri fondebis amoqmedeba;
17
aRniSnuli miznebis misaRwevad ganxorcieldeba:
• sagadasaxado kanonmdeblobis Semdgomi liberalizacia:
o xuTi wlis ganmavlobaSi etapobrivad saSemosavlo gadasaxadis
ganakveTi Semcirdeba 25 procentidan 15 procentamde;
o moxdeba dividendebisa da procentebis gadasaxadis ganuleba;
• saxelmwifo xarjebis menejmentis Semdgomi srulyofa;
cxrili 2. ZiriTadi fiskaluri indikatorebi 2005-2012 wlebSi
(procentulad mSp-Tan)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Semosavlebi 24.2 26.8 29.3 28.5 26.4 25.8 25.5 24.8 gadasaxadebi 17.1 19.2 21.6 24.7 24.4 24.3 24.3 23.7 socialuri Senatanebi 3.7 3.6 4.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 grantebi 0.9 1.2 0.6 0.9 0.7 0.6 0.5 0.4 sxva Semosavlebi 2.5 2.7 2.8 2.9 1.2 1.0 0.8 0.7
xarjebi 20.1 22.2 25.0 25.2 21.4 21.0 20.6 19.8 Sromis anazRaureba 4.7 4.1 4.0 5.2 5.2 5.2 5.2 5.2 saqoneli da momsaxureba 4.9 5.6 9.3 7.7 4.9 4.9 4.8 4.3 procenti 1.0 0.8 0.6 0.9 0.7 0.6 0.5 0.4 subsidiebi 3.8 2.4 2.3 2.1 1.4 1.2 1.0 0.8 grantebi 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 socialuri uzrunvelyofa 4.8 5.5 5.0 6.6 6.6 6.6 6.6 6.6 sxva xarjebi 0.9 3.8 3.7 2.7 2.5 2.5 2.5 2.5
saoperacio saldo 4.1 4.5 4.2 3.3 5.0 4.9 4.9 4.9 arafinansuri aqtivebis wminda zrda 1.9 1.2 3.4 3.2 4.6 4.7 4.7 4.7 mTliani saldo 2.2 3.4 0.8 0.1 0.4 0.2 0.2 0.2 finansuri aqtivebis wminda zrda 0.2 1.2 0.3 4.3 0.3 0.2 0.2 0.2
valdebulebebs wminda zrda -1.4 -0.9 0.0 4.2 0.1 0.1 0.1 0.0
depozitebze naSTis cvlileba (+ zrda) 0.6 1.3 0.5 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1
18
2007 wlis sabiujeto Semosulobebis analizi
saqarTvelos naerTi biujetis Semosavlebis saxiT naerT biujetSi 2007
wels mobilizebul iqna 4 972.6 mln lari, rac 34.6 procentiT metia 2006
wlis Sesabamis maCvenebelze. mTliani Sida produqtis mimarT misi wili 29.3
procentamde amaRlda. (cxrili 3)
cxrili 3. naerTi biujetis Semosavlebi
mln. lari
gegma faqti +/- % mSp 2007/2006
sagadasaxado
SemosavlebSi
gadasaxadebis
wili
Semosavlebi 4,877.2 4,972.6 81.6 102.0 29.3 134.6gadasaxadebi 3,625.5 3,669.1 66.3 101.2 21.6 138.6saSemosavlo gadasaxadi 519.6 526.8 7.1 101.4 3.1 136.5 14.4mogebis gadasaxadi 556.5 554.8 -1.7 99.7 3.3 162.6 15.1damatebuli Rirebulebis gadasaxadi 1,942.2 1,973.7 31.4 101.6 11.6 148.1 53.8
aqcizi 428.0 428.6 0.6 100.1 2.5 127.7 11.7sabaJo gadasaxadi 49.5 52.0 2.5 105.0 0.3 39.2 1.4qonebis gadasaxadi 106.2 107.9 1.7 101.6 0.6 125.7 2.9
sxva araklasificirebuli gadasaxadebi 23.5 25.4 1.9 108.0 0.1 77.1 0.7
socialuri Senatanebi 699.3 722.0 22.8 103.2 4.2 143.6grantebi 99.9 102.1 23.8 102.1 0.6 60.9sxva Semosavlebi 452.5 479.5 32.9 106.0 2.8 127.0
naerTi biujeti
%2007d a s a x e l e b a
SeniSvna: cxrili gakeTebulia saxazino samsaxuris monacemebis mixedviT.
gadasaxadebis saxiT mobilizebul iqna 3 669.1 mln lari, rac saprognozo
maCveneblze 1.2 procentiT metia. 2006 welTan SedarebiT sagadasaxado
Semosavlebis moculobam 38.6 procentiT moimata. mTliani Sida produqtis
mimarT misi wili 21.6 procentamde amaRlda.
saSemosavlo gadasaxadis saxiT 2007 wels mobilizebul iqna 526.8 mln
lari, rac saprognozo maCveneblis 101.4 procentia. mobilizebuli Tanxebi wina
19
welTan SedarebiT 36.5 procentiT gaizarda da mSp-is mimarT 3.1 procenti
Seadgina. saSemosavlo gadasaxadis wili gadasaxadebSi 14.4 procentia.
cxrili 4. naerTi biujetis Semosavlebi 2005-2007 wlebSi
mln lari
d a s a x e l e b a 2005 2006 2007
Semosavlebi 2,810.3 3,694.6 4,972.6gadasaxadebi 1,982.7 2,646.5 3,669.1
saSemosavlo gadasaxadi 290.8 385.9 526.8mogebis gadasaxadi 210.3 341.1 554.8damatebuli Rirebulebis gadasaxadi 987.4 1,332.7 1,973.7aqcizi 286.4 335.6 428.6sabaJo gadasaxadi 123.4 132.4 52.0qonebis gadasaxadi 60.4 85.8 107.9
sxva araklasificirebuli gadasaxadebi 24.0 32.9 25.4
socialuri Senatanebi 428.8 502.8 722.0grantebi 104.6 167.6 102.1sxva Semosavlebi 294.3 377.6 479.5
SeniSvna: cxrili gakeTebulia saxazino samsaxuris monacemebis mixedviT
mogebis gadasaxadis saxiT 2007 wels mobilizebul iqna 554.8 mln lari,
rac saprognozo maCveneblis 99.7 procentia. mobilizebuli Tanxebi wina welTan
SedarebiT 62.6 procentiT gaizarda da mSp-is mimarT 3.3 procenti Seadgina.
mogebis gadasaxadis wili gadasaxadebSi 15.1 procentia.
damatebuli Rirebulebis gadasaxadis saxiT 2007 wels mobilizebul iqna
1 973.7 mln lari, rac saprognozo maCveneblis 101.6 procentia. mobilizebuli
Tanxebi wina welTan SedarebiT 48.1 procentiT gaizarda da mSp-is mimarT 11.6
procenti Seadgina. damatebuli Rirebulebis gadasaxadis wili gadasaxadebSi
53.8 procentia.
aqcizis saxiT, romlis wili gadasaxadebSi 11.7 procentia, mobilizebul
iqna 428.6 mln lari. es wina wlis faqtiur maCvenebelTan SedarebiT 27.7
procentiT metia da saprognozo maCveneblis 100.1 procents Seadgens. aqcizis
wili mSp-is mimarT 2.5 procentia.
20
sabaJo gadasaxadis saxiT, romlis wili gadasaxadebSi 1.4 procentia,
mobilizebul iqna 52.0 mln lari, rac saprognozo maCveneblis 105.0 procents
Seadgens. sabaJo gadasaxadis wili mSp-is mimarT 0.3 procentia.
sxva Semosavalebis saxiT 2007 wels mobilizebul iqna 479.5 mln lari,
rac saprognozo maCveneblis (452.5 mln lari) 106.0 procentia. mobilizebuli
Tanxebi wina welTan SedarebiT 27.0 gaizarda. mSp-s mimarT misi wili 2.8
procentia. sxva Semosavlebis wili Semosulobebis 7.9 procents Seadgens.
cxrili 5. Semosulobebi naerTi biujetis arafinansuri aqtivebis Semcirebidan
mln lari
%gegma faqti +/- % mSp 2007/2006
arafinansuri aqtivebi 906.2 888.7 -17.5 98.1 5.2 123.7ZiriTadi aqtivebi 837.9 819.5 -18.4 97.8 4.8 145.2arawarmoebuli aqtivebi 68.3 69.2 0.9 101.3 0.4 44.9
radiosixSiruli speqtriT sargeblobis
licenzia68.3 69.2 0.9 101.3 0.4 44.9
naerTi biujeti
2007d a s a x e l e b a
SeniSvna: cxrili gakeTebulia saxazino samsaxuris monacemebis mixedviT.
arafinansuri aqtivebis realizaciidan 2007 wels mobilizebul iqna 888.7
mln lari, rac saprognozo maCveneblis (906.2 mln lari) 98.1 procentia.
mobilizebuli Tanxebi wina welTan SedarebiT 23.7 gaizarda. arafinansuri
aqtivebis relizaciidan miRebuli Tanxebis moculobis mSp-Tan fardobis
maCvenebeli 5.2 procents gautolda. arafinansuri aqtivebis realizaciidan
miRebuli Tanxebis wili Semosulobebis 14.7 procents Seadgens. (cxrili 5)
cxrili 6. Semosulobebi naerTi biujetis arafinansuri aqtivebis Semcirebidan 2005-2007
wlebSi
21
mln lari
arafinansuri aqtivebi 438.0 718.7 888.7ZiriTadi aqtivebi 419.4 564.5 819.5arawarmoebuli aqtivebi 18.6 154.2 69.2
radiosixSiruli speqtriT sargeblobis
licenzia18.6 154.2 69.2
d a s a x e l e b a 2005 2006 2007
SeniSvna: cxrili gakeTebulia saxazino samsaxuris monacemebis mixedviT.
finansuri aqtivebis realizaciidan 2007 wels mobilizebul iqna 171.3
mln lari, rac saprognozo maCveneblis (165.3 mln lari) 103.6 procentia.
finansuri aqtivebis realizaciidan miRebuli Tanxebis moculobis mSp-Tan
fardobis maCvenebeli 1.0 procents miaRwevs. finansuri aqtivebis realizaciidan
miRebuli Tanxebis wili Semosulobebis 2.8 procents Seadgens.
22
2008 wlis sabiujeto Semosulobebis prognozi
saSualovadian periodSi sabiujeto Semosavlebis prognozuli gaTvlebis
gakeTebisas gaTvaliswinebuli iqna fiskalur sferoSi momxdari cvlilebebi da
maTi SesaZlo Sedegebi.
naerTi biujetis Semosavlebis moculobis zrda 2008 wels ganisazRvra
13.0 procentis farglebSi, xolo misi wili mSp-is mimarT 28.5 procents
gautolda.
naerTi biujetis gadasaxadebis moculobis zrda ganisazRvra 32.9
procentis farglebSi, xolo misi wili mSp-is mimarT 24.7 procents
gautolda, maT Soris:
saSemosavlo gadasaxadis moculobis zrda ganisazRvra 159.5 procentiT,
xolo mSp-s mimarT _ 6.9 procentis farglebSi;
mogebis gadasaxadis moculobis mSp-Tan fardobis maCvenebeli 2.7
procentia;
damatebuli Rirebulebis gadasaxadis moculobis zrda ganisazRvra 14.5
procentiT, xolo mSp-s mimarT _ 11.4 procentis farglebSi;
aqcizis moculobis zrda ganisazRvra 9.7 procentiT, xolo mSp-s mimarT
_ 2.4 procentis farglebSi;
qonebis gadasaxadis moculobis zrda ganisazRvra 27.0 procentiT, xolo
mSp-s mimarT _ 0.7 procentis farglebSi;
sxva Semosavlebis moculobis zrda ganisazRvra 18.1 procentiT, xolo
mSp-s mimarT _ 2.9 procentis farglebSi;
2008 wels naerTi biujetis arafinansuri aqtivebis realizaciidan
misaRebi Tanxebis moculobis mSp-Tan fardobis maCvenebeli 2.2 procents
gautolda.
finansuri aqtivebis realizaciidan misaRebi Tanxebis moculobis mSp-Tan
fardobis maCvenebeli 0.2 procentia.
23
2009-2012 wlebis Semosulobebis prognozi
saSualovadian periodSi sabiujeto Semosulobebis prognozuli gaTvlebis
gakeTebisas gaTvaliswinebul iqna fiskalur sferoSi momxdari cvlilebebi da
mis mier gamowveuli SesaZlo Sedegebi. prognozuli gaTvlebiT, 2009-2012
wlebSi, zrdis tendencia eqneba naerT biujetSi mobilizebuli Tanxebis
moculobas. (ix. danarTi #3)
saprognozo periodSi yovelwliurad Semosavlebis moculoba saSualod
14 procentiT gaizrdeba. rac Seexeba gadasaxadebs, savaraudod misi
yovelwliuri nominaluri zrda 17 procentis farglebSi iqneba mosalodneli.
2009 wels savaraudod 11.0 procentiT gaizrdeba naerTi biujetis
Semosavlebis saprognozo maCveneblebi wina welTan SedarebiT. prognozuli
gaTvlebiT naerTi biujetis Semosavlebis zrdis tendencias eqneba adgili
2010-2012 wlebSic. 2009 wlisTvis naerTi biujetis Semosavlebis saprognozo
maCveneblebis mSp-Tan fardobis maCvenebeli 26.4 procents miaRwevs.
2009 wels naerTi biujetis gadasaxadebis moculobis zrda 18.6
procentis farglebSia mosalodneli, xolo misi wili mTliani Sida produqtis
mimarT 24.4 procents gautoldeba.
2010 wlisTvis sagadasaxado Semosavlebis moculobis wili mSp-Tan
mimarTebaSi savaraudod Semcirdeba 24.3 procentamde.
mSp-sTan gadasaxadebis saprognozo maCveneblebis Semcireba gamowveulia
im garemoebiT, rom sagadasaxado Semosavlebis prognozirebisas
gaTvaliswinebul iqna sagadasaxado kodeqsSi gasatarebeli cvlilebebi, kerZod,
saSemosavlo gadasaxadis ganakveTebis Semcireba (2009 weli - saSemosavlo
gadasaxadi – 24.0%, procentebis da dividendebis saxiT miRebuli Semosavlis
dasabegri ganakveTi – 9%, 2010 weli - saSemosavlo gadasaxadi – 22.0%,
procentebis da dividendebis saxiT miRebuli Semosavlis dasabegri ganakveTi –
7%, 2011 weli - saSemosavlo gadasaxadi – 20.0%, procentebis da
dividendebis saxiT miRebuli Semosavlis dasabegri ganakveTi – 5%, 2012 weli
- saSemosavlo gadasaxadi – 18.0%, procentebis da dividendebis saxiT
miRebuli Semosavlis dasabegri ganakveTi – 3%, 2013 weli - saSemosavlo
24
gadasaxadi – 15.0%, procentebis da dividendebis saxiT miRebuli Semosavlis
dasabegri ganakveTi – 0%.).
2009 wels naerTi biujetis sxva Semosavlebis wili mTliani Sida
produqtis mimarT savaraudod 1.2 procents gautoldeba.
2009 wels naerTi biujetis arafinansuri aqtivebis realizaciidan
misaRebi Tanxebis moculobis mSp-Tan fardobis maCvenebeli 0.1 procents
gautoldeba. wina welTan SedarebiT Semcireba gamowveulia im garemoebiT, rom
`momavali Taobebisa da stabiluri ganviTarebis fondebis Sesaxeb~ da
`Semosulobebis biujetebs Soris ganawilebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonebis
Sesabamisad, saxelmwifo biujetis arafinansuri aqtivebis realizaciidan
miRebuli Semosulobebi miimarTeba `momavali Taobebisa da stabiluri
ganviTarebis fondebSi~ da ar povebs asaxvas saxelmwifo biujetSi. amdenad,
2009 wlis naerT biujetSi gaTvaliswinebulia mxolod TviTmmarTveli
erTeulebis biujetis arafinansuri aqtivebis realizaciidan misaRebi Tanxebis
moculoba.
finansuri aqtivebis realizaciidan misaRebi Tanxebis moculobis mSp-Tan
fardobis maCvenebeli 0.1 procentia.
25
2007 wlis gamoyofili asignebebis mokle mimoxilva
2007 wlis saxelmwifo biujetis gegmiuri maCvenebeli 2006 wlis
analogiur maCvenebels 1,4-jer, xolo 2004 wlis maCvenebels 1.9-jer aRemateba.
aRmasrulebeli xelisuflebis mier srulad Sesrulda wliuri sabiujeto
kanonis farglebSi aRebuli valdebulebebi.
2007 wlis saxelmwifo biujetis xarjviT nawilSi mniSvnelovani yuradReba
daeTmo qveynis strategiuli mimarTulebebis dafinansebas. am periodSi
gatarebuli RonisZiebebidan aRsaniSnavia Semdegi: • mniSvnelovani saxsrebi, 1 500.3 mln lari, mimarTul iqna qveynis
Tavdacvisunarianobis amaRlebaze. romlis farglebSi ganxorcielda Semdegi
mniSnelovani RonisZiebebi: etapobrivad mimdinareobda rigi samxedro
mosamsaxureebis Sromis anazRaurebis zrda, specifikidan da SeiaraRebuli
ZalebisaTvis metad saWiro specialobebidan gamomdinare, mosamsaxureTaTvis
dawesda specialuri danamatebi, agreTve mimdinareobda oficerTa sacxovrebeli
binebis mSenebloba, ris Sedegadac mniSvnelovnad gaizarda samxedro samsaxurSi
Caricxvis msurvelTa raodenoba. mimdinareobda moZvelebuli sabWoTa
SeiaraRebis Canacvleba axali Tanamedrove aRWurvilobiT; SekeTda, rogorc
samxedro-sazRvao Zalebis, ise saxmeleTo da sahaero jarebis samxedro
specteqnika; Catarda savele swavleba `mxedari-2007~, xolo saqarTvelos
teritoriul wylebSi _ saqarTvelosa da safrangeTis sazRvao Zalebis
erToblivi wvrTna;
• saqarTvelos Tavdacvis saministroSi mimdinareobda farTomasStabiani
reformebi NATO-s standartebTan Sesabamisobis donis amaRlebisaTvis, rogorc
SeiaraRebisa da teqnikis, aseve struqturuli da organizaciuli mowyobis
mxriv;
• saerTaSoriso urTierTobebis gaRrmavebis, ganmtkicebisa da sazRvargareT
saqarTvelos diplomatiuri qselis gafarToebis mizniT gaixsna 4 axali saelCo
da erTi generaluri sakonsulo;
• gaizarda sazogadoebrivi wesrigsa da usafrTxoebaze dacvis
uzrunvelyofaze gamoyofili saxsrebi da 684.5 mln lari Seadgina;
• minimaluri saxelmwifo pensiis odenoba gaizarda 55 laramde. agreTve,
mTeli qveynis masStabiT daiwyo SromiTi staJis mixedviT saxelmwifo pensiis
danamatebis gacema;
• daiwyo xelmokle ojaxebSi dabadebuli axalSobilebis daxmarebis
miznobrivi saxelmwifo programa `Rirseuli dasawyisi~, romlis farglebSic
xelmokle ojaxebSi dabadebul yovel axalSobil bavSvze gaica 1000 lari;
• socialuri daxmarebebis programis farglebSi saarsebo Semweobis mimReb
89 000 ojaxze gaica Sesabamisi daxmarebebi; aRweril iqna devnilTa
kompaqturi Casaxlebis 1764 centri, 64 obieqtze ganxorcielda
sareabilitacio-saremonto samuSaoebi.
26
• ekomigrantebisaTvis qveynis sxvadasxva raionebSi SeZenil iqna 187
sacxovrebeli saxli;
• mosaxleobis socialuri uzrunvelyofis mizniT, saqarTvelos mTavrobis
mier, qveynis masStabiT ganxorcielda sajaro skolebis pedagogebze,
pensionerebsa da socialurad daucveli ojaxebis wevrebze 50-50 laris
Rirebulebis eleqtroenergiisa da bunebrivi gazis vauCerebis gacema, xolo
municipalitetebSi socialurad daucvel ojaxebs gaewiaT erTjeradi daxmareba
sakvebi produqtebis saxiT. agreTve, TiToeul ojaxs daurigda 50 kilogrami
fqvili;
• sul janmrTelobisa da socialuri dacvis sferoebze mimarTul iqna 1
018.2 mln lari, romelic 190.1 mln lariT aRemateba 2006 wlis Sesabamis
maCvenebels;
• gagrZelda wina wlebSi warmoqmnili davalianebis dafarva. 2007 wels am
mizniT gamoyofili asignebebis xarjvam Seadgina 21.5 mln lari;
• zamTris periodSi saqarTvelos mosaxleobis saTbobi SeSiT
uzrunvelyofis mizniT ,,prezidentis programis 5 m3 saTbobi SeSa TiToeul
ojaxs“ farglebSi daibeWda SeSis milioni vauCeri, xolo mosaxleobaSi
darigda daaxloebiT rvaasi aTasi egzempliari. amasTan, gamoyofil iqna
specialuri Wris tyekafebi, gacemul iqna 576,7 aTasi m3 saTbobi SeSa;
• mkveTrad gaumjobesda patimarTa da msjavrdebulTa yofiTi pirobebi, rac
gulisxmobs rogorc kvebis ulufis normis zrdas 80 laramde da samedicino
sadazRvevo momsaxurebaze gadasvlas, aseve axali sasjelaRsrulebis
dawesebulebebis mSeneblobasa da avariul mdgomareobaSi myofi Zveli Senobebis
SekeTeba-modernizebas;
• programis `dasaqmeba 2007: dasaqmeba mcire da saSualo sawarmoebis
mxardaWeriT,~ farglebSi ekonomikuri ganviTarebis saministros mier
ganxorcielda turizmis seqtorSi momuSave mcire da saSualo zomis 108
sawarmos dakrediteba;
• prezidentis nacionaluri programis `sasoflo-sameurneo manqana-
danadgarebis ganaxlebis xelSewyoba~ farglebSi SeZenel iqna traqtorebi da
sasoflo-sameurneo manqana-danadgarebi, romlebic gadaeca soflis meurneobaSi
dasaqmebul iuridiul/fizikur pirebs da municipalitetebs;
• saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli sameurneo subieqtebisa da qonebis
gansaxelmwifoebrivebis strategiis farglebSi ekonomikuri ganviTarebis
saministros mier privatizebul iqna 400-mde obieqti da 156.5 aTasi heqtari
miwis nakveTi;
• mniSvnelovani RonisZiebebi gatarda qveyanaSi energetikis seqtoris
stabiluri ganviTarebisa da energetikuli usafrTxoebis uzrunvelyofisaTvis:
sareabilitacio samuSaoebi dasrulda vardnilhesis #2, lajanurhesis #2 da
xramhesi-2-is #2 hidroagregatze; damTavrda `sakenihesis~ mSenebloba, romelic
srulyofilad moamaragebs kodoris xeobis soflebs; damTavrda kexvihesis
reabilitacia, ris Sedegadac SesaZlebeli gaxda didi liaxvis soflebis
eleqtromomarageba. agreTve, saxelmwifo biujetidan dafinansda
eleqtroenergiiT da bunebrivi gaziT momaragebis uzrunvelyofis RonisZiebebi,
ris Sedegadac ganxorcielda qveynis energodeficitis dabalanseba;
27
• saqarTvelos saavtomobilo gzebis infrastruqturis saerTaSoriso
standartebTan SesabamisobaSi mosayvanad Catarda saerTaSoriso da Sida
mniSvnelobis gzebze sareabilitacio da perioduli SekeTebis samuSaoebi.
moewyo axali a/betonis safari, Catarda erTmagi da ormagi zedapiruli
damuSavebis samuSaoebi, SekeTda da aRdgenil iqna xidebi, milebi, gzagamtarebi
da sxva. sul sagzao samuSaoebi Sesrulebulia 570 km sigrZis saavtomobilo
gzebze;
• zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi erT moswavleze gaTvlilma
finansurma normativma 235 laridan miaRwia 300 lars. Sesabamisad,
maswavlebelTa sabazo xelfasma ganicada cvlileba da 125 laridan miaRwia
195 lars;
• afxazeTisa da cxinvalis regionis pedagogebis finansuri mxardaWeris
programis farglebSi finansuri daxmareba gaewia galis raionis skolebis 800-
mde muSaks da cxinvalis regionis TiRvis, eredvisa da qurTis Temis sajaro
skolebis 550-mde muSaks;
• prezidentis nacionaluri programis `saganmanaTleblo dawesebulebebis
reabilitacia~ farglebSi grZeldeboda skolebis mSenebloba-reabilitacia,
moewyo sportuli moednebi. gaixsna profesiuli swavlebis 9 centri,
pirvelklaselebs gadaecaT saskolo formebi, CanTebi da saxelmZRvaneloebi,
darigda saskolo da sportuli inventari, daxmareba agreTve gaewiaT
sazRvargareT arsebul qarTul skolebs;
• q. qobuleTSi 200-mde oboli da mSobelTa mzrunvelobas moklebuli
bavSvebis dasveneba daafinansa saxelmwifom;
• `usafrTxo skola” programis farglebSi gatarda Sesabamisi RonisZiebebi
skolebSi usafrTxo saswavlo-aRmzrdelobiTi garemos Seqmnis
uzrunvelsayofad;
• saqarTvelos regionebSi aRdga sportuli kompleqsebi, Seiqmna axali
multifunqciuri samoyvarulo sportuli moednebi da darbazebi, xelovnuri
safariT moewyo 50-mde minisafexburTo moedani;
• ganxorcielda mTeli rigi saxelovnebo da sasporto saganmanaTleblo
dawesebulebebis reorganizacia; sajaro samarTlis iuridiul pirebad dafuZnda
300-mde saxelovnebo da sasporto skola, xolo samuzeumo reformis
farglebSi - 8 muzeum-nakrZali da 11 muzeumi;
• sruli reabilitacia Cautarda calkeul muzeumebs, aTeulobiT Zegls, maT
Soris istoriul dasaxlebebs TuSeTSi. siRnaRis Semdeg daiwyo q. quTaisis
istoriuli nawilis reabilitaciis programa;
• saxelmwifo finansebis aRricxvis sistemis saerTaSoriso standartebTan
Sesabamisobis uzrunvelsayofad SemuSavda da damtkicda saerTaSoriso
savaluto fondis 2001 wlis meTodologiis (GFSM-2001) safuZvelze
momzadebuli sabiujeto klasifikacia, romlis sruli gamoyenebiTac SemuSavda
`saqarTvelos 2008 wlis saxelmwifo biujetis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni.
aRniSnul sabiujeto klasifikaciasTan SesabamisobaSi moyvanis mizniT
cvlilebebi iqna Setanili `saxelmwifo xazinis momsaxurebaze myofi
organizaciebis mier gadaxdebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb~ da biujetis
28
Semosavlebis aRricxvis instruqciebSi. agreTve, GFSM-2001-is Sesabamisad
SemuSavda saxelmwifo seqtorSi buRaltruli aRricxvisa da angariSgebis
axali meTodologia daricxvis meTodis safuZvelze – IPSAS-is elementebis
gamoyenebiT.
• gatarda samuSaoebi eleqtronuli xazinis, xazinis momsaxurebaze myof
organizacia-dawesebulebebTan eleqtronuli sagadamxdelo dokumentaciis
gacvlis proeqtis mosamzadeblad;
• adgilobrivi TviTmmarTvelobis gaZlierebisa da saqarTvelos mTeli
teritoriis Tanabari socialur-ekonomikuri ganviTarebis mizniT SemuSavda da
damtkicda axali gamoTanabrebiTi transferis formula, romelic agebulia
adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulebis biujetebis xarjebis gamoTanabrebis
principze;
2009-2012 wlebisaTvis gaTvaliswinebuli asignebani ZiriTadi
kategoriebis WrilSi
naerTi biujeti
biujetis asignebebis moculobis gansazRvras safuZvlad daedo aRricxvis
saerTaSoriso standartebis Sesabamisad ganxorcielebuli makroekonomikuri
parametrebis prognozi.
makroekonomikuri gaTvlebis Sesabamisad naerTi biujetis xarjebis prognozma
mSp-s mimarT 2009 wlisaTvis Seadgina 21.4 procenti, 2010 wlisaTvis - 21.0
procentis, 2011 wlisaTvis – 20.6 procentis, xolo 2012 wlisaTvis – 19.8
procentis doneze.
naerTi biujetis arafinansuri aqtivebis zrda 2009-2012 wlebisaTvis
saangariSo periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 4.7
procentis doneze.
naerTi biujetis finansuri aqtivebis zrda 2009 wlisaTvis saangariSo
periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 0.4 procentis,
2010 wlisaTvis - 0.3 procentis, xolo 2011-2012 wlebisaTvis - 0.2
procentis doneze.
naerTi biujetis valdebulebebis dafarva 2009 wlisaTvis saangariSo
periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 0.7 procentiT,
2010-2012 wlebisaTvis - 0.4 procentiT.
29
saxelmwifo biujeti
saxelmwifo biujetis xarjebi 2009 wlisaTvis saangariSo periodis mTlian
Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 20.8 procentis, 2010 wlisaTvis -
20.5 procentis, 2011 wlisaTvis – 20.3 procentis, xolo 2012 wlisaTvis –
19.7 procentis doneze.
saxelmwifo biujetis arafinansuri aqtivebis zrda 2009-2012 wlebisaTvis
saangariSo periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 3.8
procentis doneze.
saxelmwifo biujetis finansuri aqtivebis zrda 2009 wlisaTvis saangariSo
periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 0.4 procentis,
2010 wlisaTvis - 0.3 procentis, 2011 wlisaTvis – 0.2 procentis, xolo
2012 wlisaTvis – 0.2 procentis doneze.
saxelmwifo biujetis valdebulebebis dafarva 2009 wlisaTvis saangariSo
periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 0.7 procentiT,
2010-2012 wlebisaTvis - 0.4 procentiT.
adgilobrivi biujetebi
adgilobrivi biujetebis xarjebi 2009 wlisaTvis saangariSo periodis
mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi gansazRvrulia 2.7 procentis, 2010
wlisaTvis - 2.7 procentis, 2011 wlisaTvis – 2.7 procentis, xolo 2012
wlisaTvis – 2.5 procentis doneze.
adgilobrivi biujetebis arafinansuri aqtivebis zrda 2009-2012
wlebisaTvis saangariSo periodis mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
gansazRvrulia 0.9 procentis doneze.
30
saxelmwifo valis strategia
sagareo valis mdgradoba da strategia
sagareo valis momsaxurebisaTvis 2009-2012 wlebSi savaraudod saWiro
finansuri resursi naCvenebia qvemoT moyvanil cxrilSi, romelic efuZneba:
• 2008 wlis dasawyisisTvis moqmed sasesxo SeTanxmebebs, maT Soris 2001
da 2004 wlebSi parizis klubSi saqarTvelos valis restruqturirebisas
kreditorebTan miRweuli pirobebis Sesabamisad gaformebul ormxriv
SeTanxmebebs;
• daSvebas, rom 2008 wels srulad daifareba TurqmeneTisadmi saqarTvelos
valis ZiriTadi Tanxis naSTi da miRebuli iqneba gadawyvetileba
saprocento Tanxis dafarvasTan dakavSirebiT;
• daSvebas, rom 2008 wels Sesruldeba “evrokavSiris gansakuTrebuli
finansuri daxmarebis programis” yvela piroba;
• daSvebas, rom yazaxeTisadmi saqarTvelos valis restruqturireba da
Semdgomi momsaxureba ganxorcieldeba parizis klubis pirobebiT, maT
Soris 2008-2009 wlebSi srulad daifareba 2008 wlis dasawyisisTvis
dagrovili vadagadacilebuli valdebulebebi;
• sagareo valis momsaxurebisaTvis (procenti) 2009-2012 wlebSi saWiro
sabiujeto resurss, 2008 wlis aprilSi saqarTvelos mier saxelmwifo
fasiani qaraldebis (evroobligaciebi) gamoSvebiT warmoqmnili
valdebulebebis momsaxurebisaTvis.
2006-2012 wlebSi sagareo valdebulebebiT warmoqmnili sabiujeto xarjebi
mln. lari
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w.
2009w.
progn.
2010w.
progn.
2011w.
progn.
2012w.
progn.
sagareo valis momsaxureba 270.4 170.6 227.1 205.6 185.0 194.0 190.7
procentulad mSp-s mimarT 2.0% 1.0% 1.2% 0.9% 0.7% 0.6% 0.5%
m.S. ZiriTadi Tanxa 234.4 131.7 114.4 92.6 87.1 98.6 97.9
procenti 36.0 38.9 112.7 113.0 97.9 95.4 92.8 saerTaSoriso safinanso
organizaciebSi saqarTvelos
monawileobidan gamomdinare
valdebulebebi
0.0 5.7 7.7 5.2 3.9 3.5 3.5
31
saerTaSoriso safinanso institutebSi saqarTvelos gawevrianebisa da
TanamSromlobis Sedegad (aziis ganviTarebis banki, evrosabWos ganviTarebis
banki, evropis sainvesticio banki da sxva) gaizrdeba sagareo sakredito
resursi (m.S. SeRavaTiani), romelic 2009-2012 wlebSi ZiriTadad moxmardeba
saqarTvelos mTavrobis programiT gansazRvruli amocanebis Sesrulebas.
saqarTvelos saxelmwifo sagareo valis parametrebis makroekonomikur
parametrebTan Sedareba gviCvenebs, rom saqarTvelos sagareo valis mdgradoba
2009-2012 wlebSi SenarCunebul iqneba.
saSinao valis mdgradoba da strategia
• ̀ saqarTvelos mTavrobisa da saqarTvelos erovnuli bankis SeTanxmebis
Sesabamisad erovnuli bankis mimarT arsebuli davalanebis nawilis
yovelwliurad dafarva;
• e/w. `istoriuli valebis~ sruli inventarizacia da misi Sedegebis
analizidan gamomdinare, anazRaurebis meqanizmis SemuSaveba;
2006-2012 wlebSi saSinao valdebulebebiT warmoqmnili sabiujeto xarjebi
mln lari
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w.
2009w.
progn.
2010w.
progn.
2011w.
progn.
2012w.
progn.
saSinao valis momsaxureba 84.9 78.6 85.0 89.3 87.4 86.1
84.3
mSp-s mimarT procentulad 0.6% 0.5% 0.4% 0.4% 0.3% 0.3% 0.2%
m.S. ZiriTadi Tanxa 20.4 20.0 30.0 35.0 35.0 35.0
35.0
procenti 64.5 58.6 55.0 54.3 52.4 51.1 49.3
32
• 2030 wlis 16 martamde ganxorcieldeba erovnuli bankis mimarT
mTavrobis davalianebis srulad dafarva.
33
biujetis asignebebis mimarTuleba funqcionalur WrilSi (2009-2012)
saerTo daniSnulebis saxelmwifo momsaxureba
• saerTaSoriso urTierTobaTa sistemaSi saqarTvelos rolis zrda da
urTierTTanamSromlobis gaumjobeseba;
• usafrTxo, SeZlebuli da demokratiuli qveynis CamoyalibebaSi xelSewyoba;
• diplomatiuri arealis gafarToeba;
• devnilTa usafrTxo dabruneba;
• migraciuli procesebis mimarT erTiani saxelmwifo politikis SemuSaveba da
ganxorcieleba;
Tavdacva
• NATO-Si integraciis procesis xelSewyoba;
• Tavdacvis sistemis marTvis gaumjobeseba.
• SearaRebuli Zalebis sabrZolo SesaZleblobebis amaRleba;
sazogadoebrivi wesrigi da usafrTxoeba
• sazogadoebrivi wesrigisa da saxelmwifo usafrTxoebis dacva;
• saxelmwifo sazRvris usafrTxoebis dacva;
• erovnuli saganZurisa da diplomatiuri warmomadgenlobebis
usafrTxoebis uzrunvelyofa;
• saxelmwifo materialuri maragis Senaxva da momsaxureba, axali
strategiuli maragis Seqmna.
• sasjelaRsrulebisa da probaciis sistemis saerTaSoriso standartebTan
Sesabamisobis uzrunvelyofa;
• saaRsrulebo sistemis efeqtiani muSaoba da Tanamedrove standartebTan
SesabamisobaSi moyvana;
• adamianis uflebaTa evropul sasamarTlosa da saerTaSoriso arbitraJebSi
saxelmwifo warmomadgenlobis uzrunvelyofa;
• saeqsperto saqmianobis organizeba da warmoeba eqspertizis saerTaSoriso
standartebis Sesabamisad.
34
ekonomikuri saqmianoba
• qveynis infrastruqturis ganviTareba; • qveyanaSi sagareo vaWrobis gaumjobeseba, ucxouri investiciebis gazrda,
turizmis ganviTareba;
• kerZo samewarmeo seqtoris xelisSewyoba;
• ekonomikis liberalizacia;
• sasoflo-sameurneo infrastruqturis ganviTareba;
• mevenaxeoba-meRvineobis dargis ganviTareba da falsifikaciasTan brZola;
• sasursaTo usafrTxoebisa da xarisxis uvneblobis uzrunvelyofa;
• satyeo seqtoris mmarTvaSi reformis danergvis gagrZeleba;
• hidro da sxva ganaxlebadi energiis mSenebloba-reabilitacia;
• eleqtrogadacemis saSualebebis mSenebloba-reabilitacia;
• bunebrivi gazis gadacemis infrastruqturis mSenebloba;
garemos dacva
• wylis resursebis saauzo marTvis sistemaze gadasvla;
• garemos dacvis sistemis srulyofa;
• garemos monitoringisa da prognozirebis sistemis srulyofa.
sabinao-komunaluri meurneoba
• sasmeli wylis miwodebis da sakanalizacio sistemebis mSenebloba-
reabilitacia;
• gazmomaragebis sistemebis Seqmna-rekonstruqcia;
• sabinao-komunaluri momsaxurebis sferoSi momxmareblis mier momsaxurebis
safasuris gadaxdis mowesrigeba;
35
janmrTelobis dacva
• samedicino momsaxurebaze finansuri xelmisawvdomobis gaumjobeseba;
• samedicino momsaxurebis xarisxis da xarisxian momsaxurebaze
geografiuli xelmisawvdomobis gaumjobeseba;
dasveneba, kultura da religia
• kulturuli memkvidreobis ZeglTa reabilitacia, sistematizacia-
dokumentirebisa da popularizacia;
• samuzeumo reforma;
• saxelovnebo da sasporto sistemis reforma.
ganaTleba
• saganmanaTleblo da samecniero infrastruqturis ganaxlebis dasruleba,
instituciuri mowyobis da marTvis decentralizebuli procesebis
srulyofa, ganaTlebis seqtorSi dasaqmebulTa socialuri mdgomareobis
gaumjobeseba;
• xarisxiani ganaTlebis miRebis uzrunvelyofa, erTian evropul da
evroatlantikur saganmanaTleblo sivrceSi CarTva;
• Sromis bazarze orientirebuli moqnili profesiuli ganaTlebis sistemis
ganviTareba, saswavlo procesSi Tanamedrove teqnologiebis gamoyeneba.
socialuri dacva
• mosaxleobis umuSevrobis, siRaribis Semcireba;
• sapensio paketis 100 aSS dolaramde gazrda;
• samxedro mosamsaxureTa da samoqalaqo pirTa socialuri pirobebis
gaumjobeseba;
• devnilTa sacxovrebeli pirobebis gaumjobeseba;
• sazRvargareT myofi saqarTvelos moqalaqeebis dacva;
36
danarTi 1 ZiriTadi makroekonomikuri maCveneblebis cxrilebi
37
ZiriTadi ekonomikuri da finansuri indikatorebi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(procentuli cvlileba wina welTan Tu sxvagvarad ar aris miTiTebuli)
erovnuli Semosavali da fasebi
nominaluri mSp 18.3% 18.7% 23.3% 16.1% 19.9% 18.8% 17.7% 16.1%realuri mSp 9.6% 9.4% 12.4% 7.5% 10.0% 9.5% 9.0% 8.5%nominaluri mSp, mln lari 11621.0 13789.9 16998.6 19736.7 23666.2 28118.9 33104.0 38433.8mSp erT sul mosaxleze, aSS dolari 1478.4 1758.7 2315.4 2994.0 3846.5 4847.2 5884.9 6940.9investiciebi, mln lari 3982.1 4559.4 6403.0 7153.6 8483.6 10114.4 11972.8 13998.1samomxmareblo fasebis indeqsi, saSualo periodis ganmavlobaSi 8.3% 9.2% 9.3% 8.0% 9.0% 8.5% 8.0% 7.0%samomxmareblo fasebis indeqsi, periodis bolos 6.2% 8.8% 11.0% 8.0% 9.0% 8.5% 8.0% 7.0%mSp-s deflatori 7.9% 8.5% 9.6% 8.0% 9.0% 8.5% 8.0% 7.0%
naerTi biujeti
gadasaxadebi da socialuri Senatanebi 24.8% 30.6% 39.4% 11.0% 18.6% 18.2% 17.5% 13.5%gadasaxadebi 29.6% 33.5% 38.6% 32.9% 18.6% 18.2% 17.5% 13.5%
xarjebi da ara finansuri aqtivebis zrda 51.4% 31.9% 44.9% 5.4% 2.4% 16.9% 16.0% 12.7%xarjebi 50.4% 31.5% 38.7% 16.7% 1.9% 16.5% 15.7% 11.9%
sagareo seqtori
eqsporti 33.8% 17.9% 25.7% 28.0% 28.5% 29.3% 27.9% 26.5%saqoneli 36.0% 13.1% 25.9% 29.4% 29.5% 30.3% 27.7% 25.5%momsaxureba 29.4% 28.0% 25.4% 25.5% 26.5% 27.2% 28.2% 28.5%
importi 33.9% 33.9% 32.8% 28.5% 24.4% 21.7% 19.0% 18.0%saqoneli 34.8% 38.0% 34.2% 29.2% 24.5% 21.8% 19.0% 18.0%momsaxureba 30.1% 16.2% 25.2% 24.1% 23.6% 21.1% 19.0% 17.9%
fuli da krediti (periodis bolos)
sarezervo fuli 19.7% 19.1% 25.6% 19.3% 22.2% 21.3% 20.8% 20.5%farTo fuli M3 26.4% 39.3% 49.6% 23.8% 27.8% 26.5% 25.9% 25.4%farTo fuli M2 26.5% 29.8% 53.5% 30.3% 30.9% 29.0% 26.4% 25.0%fulis mimoqcevis siCqare
M3 6.1 5.2 4.3 4.0 3.8 3.5 3.3 3.1M2 10.9 9.9 8.0 7.1 6.5 6.0 5.6 5.2
fulis multiplikatori
M3 1.91 2.23 2.66 2.76 2.88 3.01 3.13 3.26M2 1.07 1.16 1.42 1.55 1.66 1.77 1.85 1.92
mTliani saerTaSoriso rezervebi*
erTi Tvis saSualo importis jeradi 1.7 2.5 2.9 2.6 2.8 2.9 3.0 3.1mln aSS dolari 475.1 930.8 1412.6 1624.6 2152.3 2745.1 3405.2 4172.5
saprocento ganakveTebi (erovnul valutaSi), procenti
sesxebze 20.7% 19.8% 21.1% 19.9% 20.1% 19.3% 18.2% 16.4%depozitebze 8.0% 10.1% 10.2% 10.3% 9.9% 9.3% 9.0% 8.6%
(procentulad mSp-sTan Tu sxvagvarad ar aris miTiTebuli)
realuri seqtori
investiciebi 34.3% 33.1% 37.7% 36.2% 35.8% 36.0% 36.2% 36.4%
naerTi biujeti
Semosavlebi 24.2% 26.8% 29.3% 28.5% 26.4% 25.8% 25.5% 24.8%gadasaxadebi da socialuri Senatanebi 20.8% 22.8% 25.8% 24.7% 24.4% 24.3% 24.3% 23.7%gadasaxadebi 17.1% 19.2% 21.6% 24.7% 24.4% 24.3% 24.3% 23.7%socialuri Senatanebi 3.7% 3.6% 4.2% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%
xarjebi da ara finansuri aqtivebis SeZena 25.8% 28.6% 33.6% 30.5% 26.1% 25.7% 25.3% 24.5%xarjebi 20.1% 22.2% 25.0% 25.2% 21.4% 21.0% 20.6% 19.8%ara finansuri aqtivebis SeZena 5.7% 6.4% 8.6% 5.4% 4.7% 4.7% 4.7% 4.7%
saoperacio saldo 4.1% 4.5% 4.2% 3.3% 5.0% 4.9% 4.9% 4.9%mTliani saldo 2.2% 3.4% 0.8% 0.1% 0.4% 0.2% 0.2% 0.2%
sagareo seqtori
savaWro balansi -18.9% -26.2% -28.2% -28.2% -26.5% -24.3% -22.2% -20.8%mimdinare angariSis balansi
transferebis gareSe -16.4% -22.0% -25.8% -26.1% -23.6% -20.4% -17.1% -14.6%transferebis CaTvliT -10.8% -15.3% -19.0% -18.9% -16.6% -13.6% -10.4% -8.0%
saxelmwifo valebi
mTavrobis vali procentulad mSp-sTan 40.0% 32.0% 25.5% 24.8% 20.1% 16.5% 13.9% 11.9%sagareo vali procentulad mSp-sTan 26.8% 21.1% 16.8% 17.4% 14.1% 11.6% 9.8% 8.4%sagareo vali procentulad eqsportTan 80.2% 66.5% 55.8% 57.8% 46.4% 36.8% 29.3% 23.5%sagareo valis momsaxureba procentulad eqsportTan 5.1% 6.0% 3.2% 3.7% 2.8% 2.1% 1.7% 1.4%sagareo vali procentulad biujetis SemosavlebTan 110.7% 78.7% 57.3% 61.2% 53.3% 44.9% 38.4% 34.1%saSinao vali procentulad mSp-sTan 13.2% 11.0% 8.8% 7.4% 6.0% 4.9% 4.1% 3.4%mTavrobis vali procentulad biujetis SemosavlebTan 165.3% 119.6% 87.3% 87.2% 76.2% 64.0% 54.5% 48.0%sagareo valis momsaxureba procentulad biujetis SemosavlebTan 7.1% 7.3% 3.4% 4.0% 3.3% 2.5% 2.3% 2.0%
* gansxvaveba erovnuli bankis monacemebTan gamowveulia imiT, rom saerTaSorizo rezervebSi gaTvaliswinebulia erovnuli bankis "sxva ucxouri aqtivebi"
SeniSvna: gaangariSebebi gakeTebulia makroekonomikuri modelis gamoyenebiT da monacemebis Tavsebadobis uzrunveyyofis mizniT, gasuli periodis zogirTi
statistikuri monacemi koreqtirebulia
38
erovnuli angariSebi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(mln lari)
samomxmareblo xarjebi 9709.6 12560.9 15053.8 17745.2 20940.8 24089.4 27378.4 30752.9mTavroba 1113.7 1332.2 2257.2 2555.0 2396.0 2852.0 3335.0 3675.0kerZo 8596.0 11228.7 12796.5 15190.2 18544.8 21237.4 24043.4 27077.9
investiciebi 3982.1 4559.4 6403.0 7153.6 8483.6 10114.4 11972.8 13998.1mTavroba 660.2 879.0 1465.2 1061.0 1112.0 1322.0 1556.0 1806.0kerZo 3321.9 3680.4 4937.8 6092.6 7371.6 8792.4 10416.8 12192.1
eqsporti 3921.9 4532.1 5357.2 6158.5 7384.2 9000.5 11162.5 13900.7saqoneli 2665.7 2956.2 3498.8 4064.6 4912.5 6035.5 7476.1 9237.8momsaxureba 1256.2 1576.0 1858.4 2093.9 2471.7 2965.0 3686.4 4662.8
importi 5992.7 7862.6 9815.4 11320.8 13142.4 15085.4 17409.7 20217.9saqoneli 4861.2 6573.8 8297.7 9629.6 11191.5 12857.1 14838.0 17232.4momsaxureba 1131.4 1288.7 1517.7 1691.1 1950.9 2228.4 2571.7 2985.5
mTliani Sida produqti 11621.0 13789.9 16998.6 19736.7 23666.2 28118.9 33104.0 38433.8wminda faqtoruli Semosavlebi 166.8 294.0 71.7 17.1 171.3 348.4 590.1 692.0mTavroba -38.5 -36.0 -38.9 -113.0 -113.0 -98.0 -95.0 -93.0kerZo 205.3 330.0 110.5 130.1 284.3 446.4 685.1 785.0
mTliani erovnuli produqti 11787.7 14083.9 17070.3 19753.8 23837.5 28467.4 33694.1 39125.8transferebi ucxoeTidan 655.0 935.0 1173.9 1420.4 1668.2 1933.0 2237.3 2563.3mTavroba 104.5 167.6 102.1 176.0 176.0 160.0 150.0 140.0kerZo 550.5 767.4 1071.8 1244.4 1492.2 1773.0 2087.3 2423.3
mTliani erovnuli gankargvadi Semosavali 12442.7 15018.9 18244.2 21174.2 25505.7 30400.3 35931.4 41689.1kerZo gankargvadi Semosavali 10846.9 13053.5 15255.0 17959.2 21921.7 26164.3 30955.4 36111.1mTliani danazogebi 3982.0 4559.5 6403.2 7153.6 8483.6 10114.4 11972.8 13998.1erovnuli danazogebi 2728.4 2451.2 3176.9 3421.0 4554.9 6298.9 8539.0 10920.2mTavroba 477.4 626.4 718.4 652.0 1178.0 1372.0 1627.0 1887.0kerZo 2251.0 1824.7 2458.5 2769.0 3376.9 4926.9 6912.0 9033.2
sagareo danazogebi (mimd. ang. deficiti) 1253.6 2108.3 3226.3 3732.6 3928.7 3815.5 3433.8 3077.9
memorandumis muxlebi
mSp-s zrda, % 9.6% 9.4% 12.4% 7.5% 10.0% 9.5% 9.0% 8.5%mSp erT sul mosaxleze, aSS dolari 1478.4 1758.7 2315.4 2994.0 3846.5 4847.2 5884.9 6940.9mSp-s deflatori (2001 =100) 128.0% 138.9% 152.3% 164.5% 179.3% 194.6% 210.2% 224.9%procentuli cvlileba, % 7.9% 8.5% 9.6% 8.0% 9.0% 8.5% 8.0% 7.0%
samomxmareblo fasebis indeqsi (2001 = 100) 127.9% 139.6% 152.6% 164.8% 179.6% 194.9% 210.5% 225.2%procentuli cvlileba, % 8.3% 9.2% 9.3% 8.0% 9.0% 8.5% 8.0% 7.0%
samomxmareblo fasebis indeqsi, periodis
bolos 131.3% 142.9% 158.6% 171.3% 186.7% 202.5% 218.7% 234.0%procentuli cvlileba, % 6.2% 8.8% 11.0% 8.0% 9.0% 8.5% 8.0% 7.0%
saprocento ganakveTi sesxebze (erovnul
valutaSi), % 20.7% 19.8% 21.1% 19.9% 20.1% 19.3% 18.2% 16.4%saprocento ganakveTi depozitebze (erovnul
valutaSi), % 8.0% 10.1% 10.2% 10.3% 9.9% 9.3% 9.0% 8.6%saprocento ganakveTebis ganfena, % 12.8% 9.7% 10.9% 9.7% 10.2% 9.9% 9.2% 7.8%
39
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(realuri, mln lari, 2001=100)
samomxmareblo xarjebi 7592.8 8994.9 9867.3 10769.9 11659.9 12362.3 13009.4 13656.9mTavroba 870.9 954.0 1479.6 1550.7 1334.1 1463.6 1584.7 1632.0kerZo 6721.9 8040.9 8387.7 9219.2 10325.8 10898.7 11424.7 12024.9
investiciebi 3113.9 3265.0 4197.0 4341.7 4723.7 5190.6 5689.1 6216.3mTavroba 516.3 629.5 960.4 643.9 619.2 678.4 739.4 802.0kerZo 2597.7 2635.5 3236.6 3697.7 4104.5 4512.1 4949.8 5414.3
eqsporti 3063.3 3262.2 3517.3 3743.7 4117.7 4625.6 5311.4 6181.3saqoneli 2082.1 2127.8 2297.2 2470.8 2739.4 3101.8 3557.3 4107.8momsaxureba 981.2 1134.4 1220.1 1272.9 1378.3 1523.8 1754.1 2073.4
importi 4693.1 5596.3 6421.1 6857.7 7304.0 7727.4 8258.2 8964.0saqoneli 3807.1 4679.0 5428.2 5833.2 6219.8 6585.9 7038.4 7640.3momsaxureba 886.1 917.3 992.9 1024.4 1084.2 1141.5 1219.9 1323.7
mTliani Sida produqti 9076.9 9925.8 11160.6 11997.6 13197.3 14451.1 15751.7 17090.6wminda faqtoruli Semosavlebi 130.3 211.6 47.1 10.4 95.5 179.1 280.8 307.7mTavroba -30.1 -25.9 -25.5 -68.7 -63.0 -50.4 -45.2 -41.4kerZo 160.3 237.5 72.6 79.1 158.6 229.4 326.0 349.1
mTliani erovnuli produqti 9207.1 10137.4 11207.6 12008.0 13292.9 14630.2 16032.5 17398.3transferebi ucxoeTidan 511.6 673.0 770.7 863.5 930.3 993.4 1064.6 1139.9mTavroba 81.6 120.6 67.0 107.0 98.1 82.2 71.4 62.3kerZo 430.0 552.4 703.7 756.5 832.1 911.2 993.2 1077.6
mTliani erovnuli gankargvadi Semosavali 9718.7 10810.4 11978.3 12871.5 14223.2 15623.6 17097.1 18538.2kerZo gankargvadi Semosavali 8472.3 9395.7 10015.8 10917.1 12224.6 13446.6 14729.3 16057.8mTliani danazogebi 3110.2 3281.8 4204.0 4348.6 4730.8 5198.1 5697.0 6224.6erovnuli danazogebi 2131.1 1764.3 2085.8 2079.6 2540.0 3237.2 4063.1 4856.0mTavroba 372.9 450.9 471.7 396.3 656.9 705.1 774.2 839.1kerZo 1758.2 1313.4 1614.1 1683.2 1883.1 2532.1 3288.9 4016.9
sagareo danazogebi (mimd. ang. deficiti) 979.1 1517.5 2118.2 2269.0 2190.8 1960.9 1633.9 1368.7
(procentulad mSp-sTan)
samomxmareblo xarjebi 83.6% 91.1% 88.6% 89.9% 88.5% 85.7% 82.7% 80.0%mTavroba 9.6% 9.7% 13.3% 12.9% 10.1% 10.1% 10.1% 9.6%kerZo 74.0% 81.4% 75.3% 77.0% 78.4% 75.5% 72.6% 70.5%
investiciebi 34.3% 33.1% 37.7% 36.2% 35.8% 36.0% 36.2% 36.4%mTavroba 5.7% 6.4% 8.6% 5.4% 4.7% 4.7% 4.7% 4.7%kerZo 28.6% 26.7% 29.0% 30.9% 31.1% 31.3% 31.5% 31.7%
eqsporti 33.7% 32.9% 31.5% 31.2% 31.2% 32.0% 33.7% 36.2%saqoneli 22.9% 21.4% 20.6% 20.6% 20.8% 21.5% 22.6% 24.0%momsaxureba 10.8% 11.4% 10.9% 10.6% 10.4% 10.5% 11.1% 12.1%
importi 51.6% 57.0% 57.7% 57.4% 55.5% 53.6% 52.6% 52.6%saqoneli 41.8% 47.7% 48.8% 48.8% 47.3% 45.7% 44.8% 44.8%momsaxureba 9.7% 9.3% 8.9% 8.6% 8.2% 7.9% 7.8% 7.8%
mTliani Sida produqti 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%wminda faqtoruli Semosavlebi 1.4% 2.1% 0.4% 0.1% 0.7% 1.2% 1.8% 1.8%mTavroba -0.3% -0.3% -0.2% -0.6% -0.5% -0.3% -0.3% -0.2%kerZo 1.8% 2.4% 0.7% 0.7% 1.2% 1.6% 2.1% 2.0%
mTliani erovnuli produqti 101.4% 102.1% 100.4% 100.1% 100.7% 101.2% 101.8% 101.8%transferebi ucxoeTidan 5.6% 6.8% 6.9% 7.2% 7.0% 6.9% 6.8% 6.7%mTavroba 0.9% 1.2% 0.6% 0.9% 0.7% 0.6% 0.5% 0.4%kerZo 4.7% 5.6% 6.3% 6.3% 6.3% 6.3% 6.3% 6.3%
mTliani erovnuli gankargvadi Semosavali 107.1% 108.9% 107.3% 107.3% 107.8% 108.1% 108.5% 108.5%kerZo gankargvadi Semosavali 93.3% 94.7% 89.7% 91.0% 92.6% 93.0% 93.5% 94.0%mTliani danazogebi 34.3% 33.1% 37.7% 36.2% 35.8% 36.0% 36.2% 36.4%erovnuli danazogebi 23.5% 17.8% 18.7% 17.3% 19.2% 22.4% 25.8% 28.4%mTavroba 4.1% 4.5% 4.2% 3.3% 5.0% 4.9% 4.9% 4.9%kerZo 19.4% 13.2% 14.5% 14.0% 14.3% 17.5% 20.9% 23.5%
sagareo danazogebi (mimd. ang. deficiti) 10.8% 15.3% 19.0% 18.9% 16.6% 13.6% 10.4% 8.0%
40
naerTi biujeti
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(mln lari)
Semosavlebi 2,810.3 3,694.7 4,972.6 5,618.0 6,237.0 7,265.0 8,444.0 9,515.0gadasaxadebi 1,982.7 2,646.5 3,669.1 4,876.0 5,784.0 6,835.0 8,029.0 9,115.0arapirdapiri gadasaxadebi 1,397.3 1,800.6 2,454.3 2,784.0 3,413.0 4,057.0 4,746.0 5,438.0pirdapiri gadasaxadebi 585.4 845.9 1,214.8 2,092.0 2,371.0 2,778.0 3,283.0 3,677.0
socialuri Senatanebi 428.8 502.8 722.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0grantebi 104.5 167.6 102.1 176.0 176.0 160.0 150.0 140.0sxva Semosavlebi 294.3 377.7 479.4 566.0 277.0 270.0 265.0 260.0
xarjebi 2,332.9 3,068.2 4,254.2 4,966.0 5,059.0 5,893.0 6,817.0 7,628.0Sromis anazRaureba 549.6 565.1 676.3 1,030.0 1,231.0 1,462.0 1,721.0 1,999.0saqoneli da momsaxureba 564.1 767.1 1,580.9 1,525.0 1,165.0 1,390.0 1,614.0 1,676.0procenti 120.1 103.6 97.5 168.0 167.0 150.0 146.0 142.0sagareo 38.5 36.0 38.9 113.0 113.0 98.0 95.0 93.0saSinao 81.6 67.6 58.6 55.0 54.0 52.0 51.0 49.0
subsidiebi 436.3 336.3 399.0 409.0 340.0 330.0 320.0 310.0grantebi 4.7 6.8 13.5 8.0 10.0 12.0 14.0 16.0socialuri uzrunvelyofa 558.1 762.4 851.0 1,296.0 1,554.0 1,846.0 2,174.0 2,524.0sxva xarjebi 100.0 526.9 636.0 530.0 592.0 703.0 828.0 961.0
saoperacio saldo 477.4 626.4 718.4 652.0 1,178.0 1,372.0 1,627.0 1,887.0
arafinansuri aqtivebis wminda zrda 221.1 160.5 576.8 632.0 1,095.0 1,314.0 1,554.0 1,804.0zrda 660.2 879.0 1,465.2 1,061.0 1,112.0 1,322.0 1,556.0 1,806.0Semcireba -439.1 -718.5 -888.4 -429.0 -17.0 -8.0 -2.0 -2.0
mTliani saldo 256.3 465.9 141.6 20.0 83.0 58.0 73.0 83.0
finansuri aqtivebis wminda zrda 24.8 167.4 59.0 846.0 69.0 65.0 65.0 60.0zrda 33.8 184.0 230.2 894.0 90.0 85.0 80.0 75.0Semcireba -9.0 -16.6 -171.2 -48.0 -21.0 -20.0 -15.0 -15.0
valdebulebebs wminda zrda -164.2 -125.3 4.5 824.0 17.0 48.0 26.0 17.0saSinao -129.7 -63.6 -30.0 -50.0 -85.0 -35.0 -35.0 -35.0fulad sakredito organoebi 0.0 -20.4 -20.0 -30.0 -35.0 -35.0 -35.0 -35.0sxva valdebulebebi -32.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0sxva kreditoruli davalianeba -97.1 -43.2 -10.0 -20.0 -50.0 0.0 0.0 0.0
sagareo -34.5 -61.7 34.5 874.0 102.0 83.0 61.0 52.0aReba 127.4 172.7 166.2 988.0 195.0 170.0 160.0 150.0dafarva -161.9 -234.4 -131.7 -114.0 -93.0 -87.0 -99.0 -98.0
depozitebze naSTis cvlileba (+ zrda) 67.3 173.3 87.1 -2.0 31.0 41.0 34.0 40.0
balansi 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
memorandumis muxlebi
mTavrobis sagareo vali, mln aSS dolari 1734.9 1697.5 1790.1 2372.7 2445.6 2508.5 2556.1 2597.4sagareo valis momsaxureba, mln aSS dolari 110.6 152.2 102.1 151.3 147.1 140.2 151.6 151.6ZiriTadi Tanxa, mln. aSS dolari 89.3 131.9 78.8 76.0 66.4 65.9 77.3 77.8procenti, mln aSS dolari 21.2 20.3 23.3 75.3 80.7 74.2 74.2 73.8
mTavrobis saSinao vali, mln lari 1535.4 1510.9 1489.9 1459.9 1424.9 1389.9 1354.9 1319.9mTavrobis sagareo vali procentulad mSp-Tan 26.8% 21.1% 16.8% 17.4% 14.1% 11.6% 9.8% 8.4%mTavrobis sagareo vali procentulad eqsportTan 80.2% 66.5% 55.8% 57.8% 46.4% 36.8% 29.3% 23.5%mTavrobis sagareo valis momsaxureba procentulad
eqsportTan 5.1% 6.0% 3.2% 3.7% 2.8% 2.1% 1.7% 1.4%mTavrobis sagareo valis procentis momsaxureba
procentulad eqsportTan 1.0% 0.8% 0.7% 1.8% 1.5% 1.1% 0.9% 0.7%mTavrobis vali procentulad biujetis SemosavlebTan 165.3% 119.6% 87.3% 87.2% 76.2% 64.0% 54.5% 48.0%mTavrobis sagareo valis momsaxureba procentulad
biujetis SemosavlebTan 7.1% 7.3% 3.4% 4.0% 3.3% 2.5% 2.3% 2.0%mTavrobis sagareo valis momsaxureba procentulad
xarjebsa da arafinansuri aqtivebis SeZenasTan 6.7% 6.9% 3.0% 3.8% 3.3% 2.6% 2.3% 2.0%
mTavrobis sagareo valis procentis dafarva procentulad
xarjebsa da arafinansuri aqtivebis SeZenasTan 1.3% 0.9% 0.7% 1.9% 1.8% 1.4% 1.1% 1.0%
41
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(procentulad mSp-sTan)
Semosavlebi 24.2% 26.8% 29.3% 28.5% 26.4% 25.8% 25.5% 24.8%gadasaxadebi 17.1% 19.2% 21.6% 24.7% 24.4% 24.3% 24.3% 23.7%arapirdapiri gadasaxadebi 12.0% 13.1% 14.4% 14.1% 14.4% 14.4% 14.3% 14.1%pirdapiri gadasaxadebi 5.0% 6.1% 7.1% 10.6% 10.0% 9.9% 9.9% 9.6%
socialuri Senatanebi 3.7% 3.6% 4.2% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%grantebi 0.9% 1.2% 0.6% 0.9% 0.7% 0.6% 0.5% 0.4%sxva Semosavlebi 2.5% 2.7% 2.8% 2.9% 1.2% 1.0% 0.8% 0.7%
xarjebi 20.1% 22.2% 25.0% 25.2% 21.4% 21.0% 20.6% 19.8%Sromis anazRaureba 4.7% 4.1% 4.0% 5.2% 5.2% 5.2% 5.2% 5.2%saqoneli da momsaxureba 4.9% 5.6% 9.3% 7.7% 4.9% 4.9% 4.9% 4.4%procenti 1.0% 0.8% 0.6% 0.9% 0.7% 0.5% 0.4% 0.4%sagareo 0.3% 0.3% 0.2% 0.6% 0.5% 0.3% 0.3% 0.2%saSinao 0.7% 0.5% 0.3% 0.3% 0.2% 0.2% 0.2% 0.1%
subsidiebi 3.8% 2.4% 2.3% 2.1% 1.4% 1.2% 1.0% 0.8%grantebi 0.0% 0.0% 0.1% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%socialuri uzrunvelyofa 4.8% 5.5% 5.0% 6.6% 6.6% 6.6% 6.6% 6.6%sxva xarjebi 0.9% 3.8% 3.7% 2.7% 2.5% 2.5% 2.5% 2.5%
saoperacio saldo 4.1% 4.5% 4.2% 3.3% 5.0% 4.9% 4.9% 4.9%
arafinansuri aqtivebis wminda zrda 1.9% 1.2% 3.4% 3.2% 4.6% 4.7% 4.7% 4.7%zrda 5.7% 6.4% 8.6% 5.4% 4.7% 4.7% 4.7% 4.7%Semcireba -3.8% -5.2% -5.2% -2.2% -0.1% 0.0% 0.0% 0.0%
mTliani saldo 2.2% 3.4% 0.8% 0.1% 0.4% 0.2% 0.2% 0.2%
finansuri aqtivebis wminda zrda 0.2% 1.2% 0.3% 4.3% 0.3% 0.2% 0.2% 0.2%zrda 0.3% 1.3% 1.4% 4.5% 0.4% 0.3% 0.2% 0.2%Semcireba -0.1% -0.1% -1.0% -0.2% -0.1% -0.1% 0.0% 0.0%
valdebulebebs wminda zrda -1.4% -0.9% 0.0% 4.2% 0.1% 0.2% 0.1% 0.0%saSinao -1.1% -0.5% -0.2% -0.3% -0.4% -0.1% -0.1% -0.1%fulad sakredito organoebi 0.0% -0.1% -0.1% -0.2% -0.1% -0.1% -0.1% -0.1%sxva valdebulebebi -0.3% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%sxva kreditoruli davalianeba -0.8% -0.3% -0.1% -0.1% -0.2% 0.0% 0.0% 0.0%
sagareo -0.3% -0.4% 0.2% 4.4% 0.4% 0.3% 0.2% 0.1%aReba 1.1% 1.3% 1.0% 5.0% 0.8% 0.6% 0.5% 0.4%dafarva -1.4% -1.7% -0.8% -0.6% -0.4% -0.3% -0.3% -0.3%
depozitebze naSTis cvlileba (+ zrda) 0.6% 1.3% 0.5% 0.0% 0.1% 0.1% 0.1% 0.1%
balansi 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%
42
sagadamxdelo balansi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(mln aSS dolari)
mimdinare angariSi -691.6 -1186.7 -1931.3 -2488.4 -2806.2 -2890.6 -2682.7 -2442.8savaWro balansi -1211.3 -2036.3 -2872.6 -3710.0 -4485.0 -5167.9 -5751.5 -6344.9saqonlis eqsporti 1470.6 1663.9 2094.4 2709.7 3508.9 4572.3 5840.7 7331.6saqonlis importi -2681.9 -3700.2 -4967.0 -6419.7 -7993.9 -9740.2 -11592.2 -13676.5
momsaxurebis balansi 68.8 161.7 203.9 268.5 372.0 558.1 870.9 1331.2momsaxurebis eqsporti 693.0 887.1 1112.4 1396.0 1765.5 2246.2 2880.0 3700.6momsaxurebis importi -624.2 -725.4 -908.5 -1127.4 -1393.5 -1688.2 -2009.1 -2369.5
wminda faqtoruli Semosavlebi 92.0 165.4 42.9 11.4 122.4 264.0 461.0 549.2momsaxureTa xelfasi 229.3 296.5 384.1 496.7 638.1 804.2 976.3 1151.5procentebis gadaxda -137.2 -131.1 -341.3 -485.3 -515.8 -540.2 -515.3 -602.3mTavroba -21.2 -20.3 -23.3 -75.3 -80.7 -74.2 -74.2 -73.8kerZo -116.0 -110.8 -318.0 -410.0 -435.0 -465.9 -441.0 -528.5
wminda mimdinare transferebi 358.8 522.5 694.6 941.6 1184.4 1455.3 1736.9 2021.7mTavroba 55.1 90.5 53.0 112.0 118.6 112.1 106.3 98.4kerZo 303.7 432.0 641.6 829.6 1065.9 1343.2 1630.7 1923.3
kapitalis da finansuri angariSi 783.0 1642.4 2413.1 2700.4 3333.9 3483.4 3342.8 3210.1mTavroba -19.0 -34.7 20.7 582.7 72.9 62.9 47.7 41.3kerZo 683.4 1522.4 1720.3 1868.4 2947.8 3052.8 2913.8 2780.8sabanko sistema 118.6 154.7 672.1 249.4 313.3 367.7 381.3 388.0
rezervebis cvlileba (- zrda) -91.4 -455.7 -481.8 -212.0 -527.7 -592.8 -660.1 -767.3balansi 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
(procentulad mSp-sTan)
mimdinare angariSi -10.8% -15.3% -19.0% -18.9% -16.6% -13.6% -10.4% -8.0%savaWro balansi -18.9% -26.2% -28.2% -28.2% -26.5% -24.3% -22.2% -20.8%saqonlis eqsporti 22.9% 21.4% 20.6% 20.6% 20.8% 21.5% 22.6% 24.0%saqonlis importi -41.8% -47.7% -48.8% -48.8% -47.3% -45.7% -44.8% -44.8%
momsaxurebis balansi 1.1% 2.1% 2.0% 2.0% 2.2% 2.6% 3.4% 4.4%momsaxurebis eqsporti 10.8% 11.4% 10.9% 10.6% 10.4% 10.5% 11.1% 12.1%momsaxurebis importi -9.7% -9.3% -8.9% -8.6% -8.2% -7.9% -7.8% -7.8%
wminda faqtoruli Semosavlebi 1.4% 2.1% 0.4% 0.1% 0.7% 1.2% 1.8% 1.8%momsaxureTa xelfasi 3.6% 3.8% 3.8% 3.8% 3.8% 3.8% 3.8% 3.8%procentebis gadaxda -2.1% -1.7% -3.4% -3.7% -3.1% -2.5% -2.0% -2.0%mTavroba -0.3% -0.3% -0.2% -0.6% -0.5% -0.3% -0.3% -0.2%kerZo -1.8% -1.4% -3.1% -3.1% -2.6% -2.2% -1.7% -1.7%
wminda mimdinare transferebi 5.6% 6.7% 6.8% 7.2% 7.0% 6.8% 6.7% 6.6%mTavroba 0.9% 1.2% 0.5% 0.9% 0.7% 0.5% 0.4% 0.3%kerZo 4.7% 5.6% 6.3% 6.3% 6.3% 6.3% 6.3% 6.3%
kapitalis da finansuri angariSi 12.2% 21.2% 23.7% 20.5% 19.7% 16.4% 12.9% 10.5%mTavroba -0.3% -0.4% 0.2% 4.4% 0.4% 0.3% 0.2% 0.1%kerZo 10.7% 19.6% 16.9% 14.2% 17.4% 14.3% 11.3% 9.1%sabanko sistema 1.8% 2.0% 6.6% 1.9% 1.9% 1.7% 1.5% 1.3%
rezervebis cvlileba (- zrda) -1.4% -5.9% -4.7% -1.6% -3.1% -2.8% -2.6% -2.5%balansi 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%
43
monetaruli mimoxilva
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(mln lari)
wminda ucxouri aqtivebi 110.5 621.3 274.4 195.8 475.3 746.9 1083.8 1540.8ucxouri aqtivebi 1161.0 1968.9 2908.7 3155.4 3910.6 4770.5 5764.0 6897.9ucxouri valdebulebebi 1050.5 1347.6 2634.4 2959.6 3435.3 4023.6 4680.2 5357.1
saSinao aqtivebi 1800.7 2040.3 3706.3 4731.2 5819.7 7216.1 8938.2 11031.5mTavrobis wminda davalianeba 633.1 430.8 293.4 265.4 199.4 123.4 54.4 -20.6ekonomikis danarCeni seqtoris davalianeba 1829.3 2805.8 4738.7 5807.2 6989.6 8476.0 10279.8 12456.1sxva muxlebi wminda -661.7 -1196.3 -1325.8 -1341.4 -1369.2 -1383.3 -1396.0 -1404.0
farTo fuli M3 1911.2 2661.7 3980.6 4927.0 6295.0 7963.0 10021.9 12572.4farTo fuli M2 1069.9 1389.2 2132.0 2777.1 3635.3 4690.4 5929.2 7410.3naRdi fuli bankebs gareT 736.3 827.4 1152.1 1374.3 1663.0 1998.8 2394.5 2862.7depozitebi erovnul valutaSi 333.6 561.8 979.9 1402.8 1972.3 2691.6 3534.7 4547.6
depozitebi ucxour valutaSi 841.3 1272.5 1848.7 2149.9 2659.8 3272.6 4092.7 5162.0
memorandumis muxlebi
fulis mimoqcevis siCqare M3 6.08 5.18 4.27 4.01 3.76 3.53 3.30 3.06fulis mimoqcevis siCqare M2 10.9 9.9 8.0 7.1 6.5 5.99 5.58 5.19dolarizaciis koeficienti 71.6% 69.4% 65.4% 60.5% 57.4% 54.9% 53.7% 53.2%fulis multiplikatori M3 1.91 2.23 2.66 2.76 2.88 3.01 3.13 3.26fulis multiplikatori M2 1.07 1.16 1.42 1.55 1.66 1.77 1.85 1.92kerZo seqtoris krediti proc. mSp-sTan 15.7% 20.3% 27.9% 29.4% 29.5% 30.1% 31.1% 32.4%
(procentulad wina welTan)
wminda ucxouri aqtivebi -31.9% 462.4% -55.8% -28.6% 142.7% 57.1% 45.1% 42.2%ucxouri aqtivebi 20.7% 69.6% 47.7% 8.5% 23.9% 22.0% 20.8% 19.7%ucxouri valdebulebebi 31.3% 28.3% 95.5% 12.3% 16.1% 17.1% 16.3% 14.5%
saSinao aqtivebi 33.4% 13.3% 81.7% 27.7% 23.0% 24.0% 23.9% 23.4%mTavrobis wminda davalianeba -14.4% -32.0% -31.9% -9.5% -24.9% -38.1% -56% -138%ekonomikis danarCeni seqtoris davalianeba 73.2% 53.4% 68.9% 22.5% 20.4% 21.3% 21.3% 21.2%sxva muxlebi wminda 48.5% 80.8% 10.8% 1.2% 2.1% 1.0% 0.9% 0.6%
farTo fuli M3 26.4% 39.3% 49.6% 23.8% 27.8% 26.5% 25.9% 25.4%farTo fuli M2 26.5% 29.8% 53.5% 30.3% 30.9% 29.0% 26.4% 25.0%naRdi fuli bankebs gareT 19.5% 12.4% 39.2% 19.3% 21.0% 20.2% 19.8% 19.6%depozitebi erovnul valutaSi 45.0% 68.4% 74.4% 43.2% 40.6% 36.5% 31.3% 28.7%
depozitebi ucxour valutaSi 26.4% 51.3% 45.3% 16.3% 23.7% 23.0% 25.1% 26.1%
44
erovnuli bankis angariSebi
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012faqt. faqt. winasw. mosalod. progn. progn. progn. progn.
(mln lari)
wminda ucxouri aqtivebi 342.0 1092.7 1460.4 1637.9 2253.9 2925.1 3695.9 4596.8ucxouri aqtivebi 851.6 1595.0 2248.3 2355.7 2927.2 3568.6 4324.6 5215.6ucxouri valdebulebebi 509.6 502.3 787.9 717.8 673.3 643.6 628.7 618.8
saSinao aqtivebi 659.5 100.6 38.2 150.4 -68.8 -275.2 -494.6 -738.9mTavrobis wminda davalianeba 645.8 426.9 328.9 300.9 234.9 158.9 89.9 14.9mTavrobis sasesxo davalianeba 832.8 787.1 776.3 746.3 711.3 676.3 641.3 606.3mTavrobis depozitebi 187.0 360.3 447.4 445.4 476.4 517.4 551.4 591.4
komerciuli bankebis davalianeba 0.0 -254.6 -303.5 -263.3 -388.2 -488.0 -505.9 -633.4sxva muxlebi wminda 13.7 -71.7 12.9 112.8 84.5 53.9 -78.6 -120.4
sarezervo fuli 1001.5 1193.2 1498.6 1788.2 2185.1 2649.9 3201.3 3857.9naRdi fuli mimoqcevaSi 811.4 929.5 1310.5 1554.2 1886.0 2272.0 2726.8 3265.0savaldebulo rezervi 129.8 224.6 1.2 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8naSTi sakorespondento angariSebze 60.3 39.1 186.9 232.6 297.6 376.3 472.8 591.2
memorandumis muxlebi
saerTaSoriso rezervebi*
erTi Tvis saSualo importis jeradi 1.7 2.5 2.9 2.6 2.8 2.9 3.0 3.1mln aSS dolari 475.1 930.8 1412.6 1624.6 2152.3 2745.1 3405.2 4172.5
(procentulad wina welTan)
wminda ucxouri aqtivebi 217.5% 219.5% 33.7% 12.2% 37.6% 29.8% 26.4% 24.4%ucxouri aqtivebi 21.6% 87.3% 41.0% 4.8% 24.3% 21.9% 21.2% 20.6%ucxouri valdebulebebi -14.0% -1.4% 56.9% -8.9% -6.2% -4.4% -2.3% -1.6%
saSinao aqtivebi -9.5% -84.8% -62.0% 293.4% -145.8% 299.9% 79.7% 49.4%mTavrobis wminda davalianeba -10.5% -33.9% -23.0% -8.5% -21.9% -32.4% -43.4% -83.4%mTavrobis sasesxo davalianeba -1.0% -5.5% -1.4% -3.9% -4.7% -4.9% -5.2% -5.5%mTavrobis depozitebi 56.2% 92.7% 24.2% -0.4% 7.0% 8.6% 6.6% 7.3%
komerciuli bankebis davalianeba -100.0% '-' 19.2% -13.2% 47% 25.7% 3.7% 25.2%sxva muxlebi wminda -71.4% -622.2% -117.9% 776.5% -25.1% -36.2% -245.9% 53.2%
sarezervo fuli 19.7% 19.1% 25.6% 19.3% 22.2% 21.3% 20.8% 20.5%naRdi fuli mimoqcevaSi 20.0% 14.6% 41.0% 18.6% 21.3% 20.5% 20.0% 19.7%savaldebulo rezervi 40.6% 73.0% -99.5% 19.7% 7.1% 6.7% 6.2% 5.9%naSTi sakorespondento angariSebze -11.3% -35.1% 377.7% 24.4% 27.9% 26.5% 25.6% 25.0%* gansxvaveba erovnuli bankis monacemebTan gamowveulia imiT, rom saerTaSorizo rezervebSi gaTvaliswinebulia erovnuli
bankis "sxva ucxouri aqtivebi"
45
danarTi 2 saministroTa saSualovadiani samoqmedo gegmebis matricebi
46
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos finansTa saministro
prioritetebi 1..sabiujeto procesis
srulyofa
2.xazinis ganviTareba 3.safinanso
politika
4.Semosavlebis
mobilizeba
5.institucionaluri
ganviTareba
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
bolo wlebis ganmavlobaSi
gatarebuli reformebis Sedegad
mniSvnelovnad daixvewa
sabiujeto procesi, magram
saerTaSoriso Sefasebis
indikatorebis (PEFA) mixedviT
kidev rigi RonisZiebebia
gasatarebeli imisaTvis, rom
qveynis biujeti Seesabamebodes
saerTaSoriso standartebs,
srulad iyos integrirebuli
MTEF sabiujeto procesSi rogorc saxelmwifo, aseve
adgilobrivi biujetebis doneze.
saxelmwifo resursebis
marTvis sistemis
efeqturobis zrda
fuladi saxsrebis
centralizaciisa da
Tavisufali fuladi
saxsrebis marTvis
meqanizmis SemoRebis
gziT.
aRricxvis sistemis
reformireba saxelmwifo
finansebis statistikis
(GFSM) 2001 wlis
meTodologiisa da
sajaro seqtoris
saerTaSoriso
buRaltruli
standartebis (IPSAS) danergva
sajaro seqtoris
finansuri marTvis
integrirebuli
sainformacio sistemis
(PFMS) danergva.
saxazino operaciebis
gansaxorcieleblad
saWiro droisa da
materialuri
danaxarjebis minimizeba
eleqtronuli
sabuTbrunvis
(eleqtronuli xazina)
gziT
axali sagadasaxado
kodeqsi (2005) da axali
sabaJo kodeqsi (2006)
mniSvnelovani nabijebi
gadaidga biznes-garemosa
da vaWrobis
liberalizaciis
TvalsazrisiT. Tumca,
aucilebelia Semdgomi
reformebi da
gamartiveba.
2005-2006 wlebSi
daiwyo molaparakebebi
ormagi dabegvris Tavidan
acilebasTan
dakavSirebiT da xeli
moewera SeTanxmebebs
ramdenime qveyanasTan.
momdevno wlebis
ganmavlobaSi es procesi
unda gagrZeldes
sagadasaxado
ganakveTebisa da
gadasaxadebis raodenobis
Semcirebis miuxedavad
mniSvnelovnad gaizarda
gadasaxadis
nebayoflobiTi gadaxda
da gadasaxadebis
gamarTulma akrefam
gamoiwvia gadasaxdebis
zrda.
ganxorcielda
mniSvnelovani reforma,
2007 wlis dasawyisSi
sagadasaxado
departamenti, sabaJo
departamenti da
finansuri policia
gaerTianda da Seiqmna
Semosavlebis samsaxuri.
2008 wels dasrulda
Semosavlebis samsaxuris
regionaluri centrebis
formireba, romlis
Sedegad regionebSi
moxda sagadasaxado da
sabaJo samsaxurebis
gaerTianeba
am Sedegebis mdgradobis
miRwevis mizniT,
Semosavlebis samsaxurs
sWirdeba Semdgomi
gaZliereba da reforma
saqarTvelos
finansTa saministros
miznebis, funqciebisa da
valdebulebebis
srulyofilad
ganxorcielebis
aucilebeli winapirobaa
kvalificiuri da
kompetenturi adamianuri
resursis arseboba. am
mizniT mniSvnelovania:
a) saministros
warmatebul saqmianobaSi
adamianuri resursis
rolis mkveTrad
gansazRvra, sajaro
mosamsaxureTa
funqciebis,
uflebamosilebebisa da
pasuxismgeblobebis
dadgena, maTi motivaciis
amaRleba da samarTliani
Sromis anazRaurebisa da
motivirebis sistemebis
danergva.
b) saministros
sistemis masStabiT
efeqturi treiningis
sistemis danergva.
g) saministros
sistemis sajaro
mosamsaxureTa erTiani
sainformacio bazis
Seqmna.
amasTan kidev
rCeba ramdenime
problema,
gansakuTrebiT,
sagadasaxado da sabaJo
infrastruqturis
sferoSi
47
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2009-2012 2009-2012 2009-2012 2009-2012 2009-2012
mosalodneli
Sedegebi
sabiujeto procesi gaxdeba efeqturi da gamWvirvale
gaumjobesdeba makroekonomikuri da
fiskaluri prognozirebis
SesaZlebloba da modeli
daixveweba Sida valis
menejmenti
gaumjobesdeba donorTa koordinacia, raTa moxdes
damatebiTi investiciebis
mozidva
sabiujeto procesi daeyrdnoba MTEF-is principebs saxelmwifo da avtonomiuri
respublikebisa da saqarTvelos
adgilobrivi TviTmmarTveli
erTeulebis biujetebi
daakmayofileben saerTaSoriso
standartebs, MTEF srulad
iqneba integrirebuli
sabiujeto procesSi,
SemoRebuli iqneba Sefasebis
indikatorebi
avtonomiuri respublikebisa
da saqarTvelos adgilobrivi
TviTmmarTveli erTeulebis
biujetebi momzaddeba GFSM 2001 standartebis mixedviT
finansTa saministros, saxazino samsaxuris, dargobrivi
saministroebis da avtonomiuri
respublikebisa da saqarTvelos
adgilobrivi TviTmmarTveli
erTeulebis moqceva erTian
sabiujeto sistemaSi
SenarCunebuli iqneba sagareo
valis mdgradoba
gaumjobesdeba saxelmwifo saxsrebis
marTva, saxazino
operaciebisaTvis
saWiro dro minimumamde
Semcirdeba
biujetis procesis yoveli etapi
integrirebuli iqneba
erT sistemaSi
saxelmwifo finansebis
menejmentis erTiani
sainformacio sistemis
danergvis gziT.
gaumjobesdeba mTavrobis saaRricxvo
sistema da moxdeba
integracia biujetis
saerTaSoriso
finansebis
statistikasTan
gaumjobesdeba biznes garemo, sagadasaxado
sistemis gamartivebis
gziT.
gaizrdeba saerTaSoriso
TanamSromloba
fiskalur sferoSi
gaumjobesdeba Semosavlebis
samsaxuris muSaobis
xarisxi, gaizrdeba
gadasaxadis
nebayoflobiT gadaxda
da Semcirdeba
damnaSaveoba
sagadasaxado sistemaSi
Semosavlebis samsaxuri
ganviTardeba
funqcionalurad
gaizrdeba sazogadoebis informirebuloba
sagadasaxado sakiTxebze
Seiqmneba/Camoyalibdeba:
a) biznes procedurebi
(teqnologiuri sqemebi);
b) finansTa saministros
Tanamdebobebis mixedviT
klasificirebuli
movaleobebi da
samuSaos aRwerilobebi;
g)saministros sajaro
mosamsaxureTa
sakvalifikacio
moTxovnebi da saWiro
treningebis nusxa;
d)TanamSromelTa
angariSgebis formebi;
e)saministros sajaro
mosamsaxureTa Sefasebis
sistema;
v)Sromis anazRaurebisa
da waxalisebis axali
sqemebi.
saministros mTeli
sistemis
TanamSromelTa
kvalifikaciis
amaRleba, axali
kadrebis momzadeba.
amoqmeddeba finansTa saministros mTeli
sistemis sajaro
mosamsaxureTa erTiani
sainformacio baza.
gaizrdeba sajaro samsaxuris efeqtianoba
sabiujeto, sabaJo da
sagadasaxado sferoSi.
gaizrdeba finansTa saministros Sida
48
moxdeba saxelmwifo Sida
valis inventarizacia
sagareo valTan dakavSirebuli
statistikur monacemTa
validaciisa da angariSgebis
procedurebis srulyofa
kontrolisa da
iuridiuli saqmianobis
efeqturoba
gaumjobesdeba finansTa saministros sistemis
infrastruqtura
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
sabiujeto procesis Sesabamisoba MTEF is principebTan
saxelmwifo biujeti da
avtonomiuri respublikebisa da
adgilobrivi TviTmmarTveli
erTeulebis biujetebi
mzaddeba GFSM 2001
standartebis mixedviT
sabiujeto procesis Sefasebis qula PEFA –s kriteriumebis
mixedviT miaRwevs maqsimums
Sida valis dasrulebuli
inventarizacia
Camoyalibdeba `istoriuli
valebis~ kompensaciis meqanizmi
erovnuli bankis mimarT
arsebuli davalianebis dafarva
moxdeba grafikis mixedviT
sagareo finansuri valdebulebebis momsaxureba
SeTanxmebebis pirobaTa
Sesabamisad
sagareo valis mdgradobis
indikatorebis mimarTeba
mdgradobis zRvrul maCveneblebTan
saerTaSoriso organizaciebisa da dainteresebuli uwyebebis
moTxovnaTa uzrunvelyofa
sagareo valTan dakavSirebuli
Sesabamisi informaciiT
eleqtronuli xazinis
ganviTarebisaTvis
saWiro sakanonmdeblo
da teqnikuri
sakiTxebis gadawyveta
da etapobrivi
ganxorcieleba.
saxelmwifo finansebis
marTvis integrirebuli
sistemis programuli
uzrunvelyofis SeZena,
morgeba da danergva.
xazinis centraluri da
regionaluri ofisebis
Sesabamisi aRWurva
komunikaciebiTa da
sistemebiT.
TanamSromelTa
treningi axali
sistemebis gamoyenebaSi.
GFSM-2001-is
etapobrivi danergva.
pirvel etapze dainerga
xazinis mTavari wigni,
sakaso meTodis
ekonomikur
klasifikaciaze
dayrdnobiT. SemdgomSi
dainergeba daricxvis
meTodi.
mTavrobis aRricxvis politikis SemuSaveba
sajaro seqtoris
saerTaSoriso
buRaltrul
standartebTan (IPSAS) SesabamisobaSi
etapobrivad, erovnuli
kanonmdeblobisa da
specifikis
gaTvaliswinebiT.
momsaxurebis safasurisa da
mosakrebelis garkveviT
gansazRvra da
ganakveTebis
optimizacia.
mosakreblebis kodeqsis
Camoyalibeba
Sesabamisi meoradi sabaJo kanonmdeblobis
Camoyalibeba, romelic
miznad isaxavs
administraciuli
procedurebis
gamartivebas da
tvirTis
registraciisaTvis
saWiro drois
Semcirebas
sabaJo gadasaxadis gauqmeba.
ormagi dabegvris Tavidan acilebis
SeTanxmebebis
xelmowera,
gansakuTrebiT,
evrokavSiris wevr
qveynebTan da
saqarTvelos ZiriTad
savaWro/sainvesticio
partnoirebTan.
valdebulebebi
ganxorcieldeba
finansTa saministros
kompetenciis
farglebSi
mTavrobaTaSorisi
ekonomikuri
TanamSromlobis
komisiis
auditis danergva, riskis Sefasebis
principebze
dayrdnobiT.
sagadasaxado auditis Sefasebis sistemis
danergva.
erTiani auditis samsaxuris Seqmna
gadasaxadis gadamxdelTa
momsaxurebis
eleqtronuli
saSualebebis Seqmna,
rac sagadasaxado
deklaraciebis da sxva
informaciis
eleqtronuli
mimocvlis saSualebas
mogcems.
Semosavlebis
samsaxuris
momsaxurebis sferos
ganviTareba
sadavo situaciebSi miRebuli
gadawyvetilebebis
sainformacio bazis
Seqmna, informaciis
perioduli gamoqveyneba
gadasaxadis
gadamxdelTa
informirebis mizniT.
normatiul aqtebSi
administraciuli
procedurebis
gamartiveba.
sabaJo gamSvebpunqtebze satransporto
saSualebebis
dasaTvaliereblad
saministros mTeli
sistemisaTvis
klasificirebuli
movaleobebis mixedviT
samuSaos
aRwerilobebis,
sakvalifikacio
moTxovnebis, saWiro
treiningebis nusxis
arseboba, angariSgebisa
da Sefasebis
sistemebis danergva;
saministros centraluri aparatisa
da saxelmwifo
saqveuwyebo
dawesebulebebis
maRalkvalificiuri
kadrebiT
uzrunvelyofa;
saministros TanamSromelTa
motivaciisa da
rogorc materialuri
(samarTliani Sromis
anazRaureba da
waxaliseba), aseve
aramaterialuri
motivirebis sistemebis
danergva.
adamianuri resursis
efeqturi marTvis
Sedegad saministros
sistemidan
kvalificiuri
kadrebis gadinebis
Semcireba;
PEMSY programuli
uzrunvelyofis
gaumjobeseba
struqturul
qvedanayofebs Soris
49
protokol/dokumentebi
s Tanaxmad.
riskebis marTvis
sistemis danergva.
saqonlis sabaJo
Rirebulebis Sefaseba
riskebis marTvis
sistemaze dafuZlebiT.
sabaJo sistemis TanamSromelTa
funqciebis gansazRvra.
meTodologiis
momzadeba Semosavlebis
samsaxuris
TanamSromelTaTvis
axali sisxlis
samarTlis kodeqsis
warmosadgenad 2008
wlidan.
gamomZiebelTa da
operatiuli muSakebis
saqmianobis Sefasebis
kriteriumebis dadgena
– Sida procedurebisa
da kontrolis wesebis
Camoyalibeba
fiskalur sferoSi
gamoZiebaTa integrireba
da TanamSromlobis
Camoyalibeba
sagamoZiebo
organoebTan, sabaJo da
sagadasaxado
organoebis
TanamSromlebTan.
TanamSromlobis
Camoyalibeba partniori
qveynebis finansur
policiebTan
gadasaxadebis akrefis gaZliereba
gadasaxadis
gadamxdelTa
kulturisa da
TviTSegnebis amaRlebis
gziT
kavSiris gaumjobeseba
Sida auditis kriteriumebis
Camoyalibeba
Sida kontrolis
meqanizmebis
ganviTareba, Sida
auditis paralelurad.
finansTa saministros sistemaSi momzadebuli
normatiuli
aqtebisaTvis pasportis
Seqmna.
sagadasaxado inspeqciebis
gadasaxadis
gadamxdelTa
momsaxurebis
ganyofilebebebis
materialur-teqnikuri
bazis reabilitacia
satelefono
sakonsultacio qselis
Seqmna
Tavdapirveli
registraciis
meqanizmebis
Camoyalibeba dRg s
operaciebisaTvis
eleqtronuli formiT
dRg-s gadamxdelebs
Soris
axali sabaJo
centrebis gaxsna
TbilisSi, foTSi,
quTaissa da
axalcixeSi
sabaJo momsaxurebis centrebis aRWurva
kompiuterebiTa da
programuli
uzrunvelyofiT.
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
maRalkvalificiuri kadrebis
gadineba GFSM 2001-isa da
IPSAS-is danergva
xangrZlivi rTuli
arasakmarisi kvalificiuri kadrebi;
50
procesia da moiTxovs
did materialur da
droiT danaxarjebs
maRalkvalificiuri
kadrebis gadineba.
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8 saqarTvelos finansTa saministro 80.5 108.0 121.2 128.0 115.0 108.0 102.0 mSp-s mimarT procentulad 0.6% 0.6% 0.6% 0.5% 0.4% 0.3% 0.3% m.S. arafinansuri aqtivebi 6.1 23.0 31.7 32.0 25.0 18.0 12.0 mSp-s mimarT procentulad 0.04% 0.14% 0.16% 0.14% 0.09% 0.05% 0.03%
51
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministro
prioritetebi
1. ekonomikuri politika
da misi ganxorcielebis
koordinacia,
statistikuri kvlevebi
2. infrastruqturis
ganviTareba
3. sagareo vaWroba,
ucxouri investiciebi,
turizmi, xarisxis
infrastruqtura
4. kerZo samewarmeo
seqtoris
xelisSewyoba,
saxelmwifo qonebis
privatizacia
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
• Tanmimdevruli
ekonomikuri politikis
ganxorcieleba
aucilebelia
investiciebis mozidvisa
da axali samuSao
adgilebis SeqmnisaTvis;
ekonomikis yvela dargis
sainvesticio
mimzidvelobis zrdam
grZelvadian perspeqtivaSi
unda ganapirobos
stabiluri ekonomikur
zrda.
• unda moxdes maRalxarisxiani
statistikuri kvlevebis
ganxorcieleba, rac
xels Seuwyobs
ekonomikuri politikis
dagegmvas;
• statistikis sistemaSi unda moxdes sakvanZo
sakvlevi indikatorebis
optimizacia da maTi
kvlevis xarisxis
amaRleba.
• ekonomikuri ganviTarebis daCqarebisaTvis erT-erTi
aucilebeli winapirobaa
sabaziso
infrastruqturis
Semdgomi ganviTareba.
• ZiriTad avtomagistralebze
usafrTxo da maRali
gamtarunarianobis
uzrunvelsayofad,
aucilebelia gzebis
maxasiaTeblebis
daaxloveba saerTaSoriso
moTxovnebisadmi; • yovelwiurad
Casatarebelia gzebis
infrastruqturis movlis,
reabilitaciis,
daganviTarebisa da
mSeneblobis samuSaoebi
Catareba. • kavSirgabmulobis
seqtorSi unda moxdes
Tanamedrove
teqnologiebis danergvis
xelisSewyoba.
• qveynis sagareo savaWro bazrebis
diversificirebisaTvis unda
moxdes SeRavaTiani sagareo
savaWro reJimebis damyareba
sagareo savaWro
partniorebTan.
• ucxour bazrebze arasatarifo barierebis
daZlevisaTvis aucilebelia
qveyanaSi warmoebuli
produqciisa da
momsaxurebis
konkurentunarianobis
zrda;
• unda moxdes teqnikuri regulirebis
(standartebis,
metrologiisa da
akreditaciis sferoebis)
Semdgomi ganviTareba
saerTaSorisod aRiarebul
normebTan daaxlovebis
mizniT.
• ucxouri investiciebisa da turistebis
mozidvisaTvis aucilebelia
saerTaSoriso doneze da
qveynis SigniT iseTi
RonisZiebebis gatareba,
romelTa Sedegadac moxdeba
• saxelmwifos
sakuTrebaSi
darCenili aqtivebis
udidesi nawili ar
aris srulfasovnad
CarTuli ekonomikur
aqtivobaSi;
• aRniSnuli
aqtivebis udidesi
nawili imyofeba mZime
ekonomikur
mdgomareobaSi,
• unda moxdes maTi privatizacia, rac
xels Seuwyobs am
sawarmoebis
gajansaRebas da
Seqmnis axal samuSao
adgilebs.
52
arsebuli sainvesticio da
turistuli
SesaZleblobebis
demonstrireba.
• ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2009-2012 2009-2012 2009-2012
(dawyebulia 2007 wlidan) 2009-2012
mosalodneli
Sedegebi
• stabiluri
markoekonomikuri garemos
SenarCuneba saSualovadian
da grZelvadian
perspeqtivaSi
• ucxouri da adgilobrivi investiciebis
zrda
• saavtomobilo gzebis
infrastruqturis
ganviTareba, misi xarisxis
gaumjobeseba;
• qveynis satranzito potencialis zrda da
aTviseba.
• eqsportis zrda da diversificireba;
• saqarTvelos
popularizacia turistuli
da sainvesticio
mimzidvelobis
TvalsazrisiT;
• ucxouri investiciebis zrda da diversificireba;
• qveynis Sida turistul
produqtebze moTxovnis
zrda;
kurortebisa da sarekreacio
zonebis gegmazomieri
ganviTareba da investiciebis
mozidvis xelSewyoba.ñ
• axali samuSao
adgilebis Seqmna;
• regionebSi mosaxleobis
dasaqmebis zrda;
• ekonomikurad mdgradi kerZo
sawarmoebis
raodenobis zrda.
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
• makroekonomikuri maCveneblebi da maTi
dinamika
• sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebisa da
analitikuri centrebis
mier saqarTvelosadmi
miniWebuli reitingebi
• ucxouri investiciebis moculobis dinamikis
maCveneblebi
• reabilitirebuli,
modernizebuli da axlad
aSenebuli saavtomobilo
gzebis monakveTebis
sigrZis maCvenebeli
• satransporto derefani foTi-Tbilisi-wiTeli (E -60) xidis derefnis modernizacia/mSenebloba;
• yvela raionul centrTan
misasvleli saavtomobilo
gzis reabilitacia;
• ZiriTad sakurorto, istoriul da kulturul
• ucxoel vizitorTa da
turistTa raodenoba
• adgilobrivi turistebis
ricxvis zrda
• saerTaSioriso turistuli gamofenebisa da
sxva RonisZiebebis
raodenoba, romelSic
saqarTvelo miiRebs
monawileobas
• dasaqmebis da
umuSevrobis
maCveneblebis dinamika
• gacemuli
kreditebis raodenoba
da sakredito
portfelis moculoba
• axlad
registrirebuli da
likvidirebuli
kompaniebis
raodenobis dinamika
• privatizebuli
obieqtebis raodenoba
53
ZeglebTan mimsasvleli
gzebis reabilitacia;
• mosazRvre qveynebTan misasvllei gzebis sruli
reabilitacia;
• tvirTbrunvisa da mgzavrTa gadayvanis
dinamikis maCveneblebi.
• privatizebuli
miwis farTobis
maCvenebeli
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministro
194.7 260.3 267.9 227.0 250.0 280.0 300.0
mSp-s mimarT procentulad
1.4% 1.5% 1.4% 1.0% 0.9% 0.8% 0.8%
m.S. arafinansuri aqtivebi
137.9 181.1 155.4 155.0 160.0 180.0 180.0
mSp-s mimarT procentulad
1.00% 1.07% 0.79% 0.65% 0.57% 0.54% 0.47%
54
mxarjavi
dawesebuleba
saqarTvelos iusticiis saministro
prioritetebi
1.sasjelaRsrulebisa da
probaciis sistemis
saerTaSoriso
standartebTan
Sesabamisobis
uzrunvelyofa
2. funqcionirebadi
samoqalaqo reestris
Seqmna
3. ufaso samarTlebrivi
daxmarebis sistemis efeqtiani
funqcionireba
4. saaRsrulebo
sistemis efeqtiani
muSaoba da misi
mowyoba Tanamedrove
standartebis
Sesabamisad
mimarTulebis
prioritetul
obis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
saqarTvelos
sasjelaRsrulebisa da
probaciis sistemebi ver
pasuxoben Tanamedrove
standartebs
samoqalaqo reestris
sferoSi dawyebuli
reforma saWiroebs
bolomde miyvanas.
dResdReobiT ufaso
samarTlebrivi daxmareba
mxolod sisxlis samarTlis
saqmeebiT Semoifargleba; ar
arsebobs efeqturi sistema,
romliTac uzrunvelyofili
iqneba yvela adamianisaTvis
ufaso iuridiuli daxmarebis
SeTavazeba.
meqanizmi, romelic
qveyanaSi dagrovili
aRusrulebeli
saqmeebis aRsrulebas
swrafad da
efeqturad Seuwyobs
xels, amJamad
araefeqturia da
saWiroebs srulyofas
ganxorcieleb
is savaraudo
vadebi (Tu
mimdinarea,
rodis
daiwyo)
2006-2012
2006-2012
saqarTvelos mTel
teritoriaze sisxlis
samarTlis saqmeebze ufaso
iuridiuli daxmarebis
ganxorcieleba daiwyo 2007
wlidan, xolo samoqalaqo da
administraciuli
samarTalwarmoebis saqmeebze
2009 wlidan daiwyeba
2007-2012
55
mosalodneli
Sedegebi
evropuli cixis wesebiT
gansazRvruli
standartebis
damkvidreba,
sasjelaRsrulebis
dawesebulebebSi,
resocializaciis
programebis Sedegad
patimarTa da
probacionerTa
integrireba
sazogadoebaSi.
srulyofili
momxmarebelze
orientirebuli samoqalaqo
reestris samsaxuri,
eleqtronuli
mmarTvelobis principze
agebuli samoqalaqo
reestris sistema, `erTi
fanjris~ principiT
miwodebuli momsaxureba.
biometriuli pasportebis,
plastikuri baraTebis
gacema, sxva
organizaciebisaTvis
monacemTa bazis
xelmisawvdomoba,
samoqalaqo aqtebis,
piradobisa da pasportebis
srulyofili erTiani
monacemTa baza.
ufaso iuridiuli daxmarebis
sistemis Seqmna saqarTvelos
mTel teritoriaze;
yvela sasamarTlo
gadawyvetilebis
kanonmdeblobiT
dadgenil vadebSi
aRsruleba;
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
2007-2010 wlebSi
guriaSi da kaxeTSi,
xolo 2009-2010 wlebSi
aWaraSi axali
dawesebulebebis
mSenebloba, 2011 wlamde
sapyrobile-
dawesebulebebSi
ganTavsebuli patimrebis
raodenobis
SesabamisobaSi moyvana
sapyrobile-
dawesebulebebis
patimrebis Sevsebis
normebTan.
srulyofili da daculi
monacemTa baza
yvela adamianis efeqturi da
xarisxiani ufaso iuridiuli
daxmarebiT uzrunvelyofa.
qveyanaSi
aRusrulebeli
saqmeebis Semcireba,
dasrulebuli
saqmeebis da
saxelmwifo biujetis
sasargeblod
amoRebuli Tanxebis
odenobis zrda.
56
savaraudo
xelisSemSle
li faqtorebi
patimarTa da
probacionerTa
raodenobis dinamiuri
zrda, rac
araadekvaturia rogorc
adgilebis raodenobasTan
sasjelaRsrulebis
dawesebulebebSi (ver
moxerxdeba mSeneblobiTa
da remontiT
uzrunvelyofa, Tu
mzardi tendencia
SenarCunebul iqna), aseve
- personalis raodenobis
simciresTan (rogorc
sasjelaRsrulebis, aseve
- probaciis sistemebSi).
donorebis finansuri
mxardaWerisa da dawyebuli
samarTlebrivi reformis
Sewyveta.
saxelmwifos mxridan
mosaxleobis ufaso iuridiuli
daxmarebis arsebobis Sesaxeb
arainformirebuloba.
dafinanseba
sasjelaRsrulebis
sistemis reabilitaciaze
2009 wels mimarTuli
iqneba 40.0 mln lari,
2010 wels - 60.0 mln
lari, 2011 wels – 25.0
mln lari, xolo 2012
wels – 5.0 mln lari.
57
mxarjavi
dawesebuleba
saqarTvelos iusticiis saministro
prioritetebi
5. adamianis uflebaTa evropul sasamarTlosa da
saerTaSoriso arbitraJebSi saxelmwifo
warmomadgenlobis uzrunvelyofa
6. saeqsperto saqmianobis organizeba da warmoeba
eqspertizis saerTaSoriso standartebis
Sesabamisad
mimarTulebis
prioritetulobis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
bolo wlebSi gaizarda evropul sasamarTloSi
saqarTvelos winaaRmdeg wardgenili gancxadebebis
raodenoba;
aucilebelia arsebul saarbitraJo davebSi saxelmwifo
poziciebis efeqtiani warmodgena da dacva.
sasamarTlo eqspertiza aris marTlmsajulebis
Semadgeneli nawili da statistikis Tanaxmad
sasamarTlos gadawyvetilebebis 90% eyrdnoba
eqspertis daskvnas, agreTve aRniSnuli daskvna
safuZvlad edeba ganaCens; qveyanaSi ki ar arsebobs
Tanamedrove saeqsperto dawesebuleba;
mizanSewonilia kadrebis kvalifikaciis amaRleba.
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2006-2012
2007-2012
mosalodneli
Sedegebi
wardgenil ganacxadTa raodenobis proporciulad
saqarTvelosTvis politikuri da materialuri
pasuxismgeblobis dadgenis SemTxvevebis Semcireba,
samarTlebrivi dacvis efeqtiani Sidasaxelmwifoebrivi
sistemis Camoyaliba, saqarTvelos winaaRmdeg
saarbitraJo davebis prevencia da ukve arsebul davebSi
saqarTvelosTvis maqsimalurad xelsayreli Sedegis
uzrunvelyofa.
samarTalwarmoebis vadebis Semcireba,
maRalkvalificiuri da maRalteqnologiuri
saeqsperto biuris amoqmedeba, riTac SesaZlebeli
gaxdeba gauxsnel danaSaulTa saqmeebis Semcireba da
provocirebuli danaSaulis Tavidan acileba.
moqalaqeTa uflebebis dacva, eqspertizis maRali
xarisxi.
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
adamianis uflebaTa evropul sasamarTloSi Sesuli
sarCelebis raodenobis proporciulad evropuli
sasamarTlos mier saqarTvelos mxridan adamianis
uflebaTa evropuli konvenciiT nakisri valdebulebebis
darRvevis dadgenis SemTxvevebis Semcirebuli
raodenoba.
saqarTvelos sasargeblod gadawyvetili saarbitraJo
davebis raodenobis zrda.
samarTalwarmoebis vadebis Semcireba
eqspertizis Sesrulebis vadebis Semcireba
gauxsnel danaSaulTa raodenobis Semcireba
58
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
mimdinare saarbitraJo davebis warmomavloba Zveli
korufciuli garigebebidan;
am sferoSi Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebis
ganuxorcielebloba.
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti
13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos iusticiis saministro 72.0 135.9 128.3 157.0 180.0 140.0 110.0
mSp-s mimarT procentulad
0.5% 0.8% 0.6% 0.7% 0.6% 0.4% 0.3%
m.S. arafinansuri aqtivebi 28.2 60.8 26.9 50.0 70.0 30.0 10.0
mSp-s mimarT procentulad
0.20% 0.36% 0.14% 0.21% 0.25% 0.09% 0.03%
59
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos sagareo saqmeTa saministro
prioritetebi 1.saministros
kompetenciis
farglebSi usafrTxo,
SeZlebuli da
demokratiuli qveynis
CamoyalibebaSi
xelSewyoba
1.1 saerTaSoriso
mxardaWeris
konsolidacia
konfliqtebis
mogvarebis saqmeSi;
1.2 NATO-Si integraciis procesis
xelSewyoba;
1.3 evrokavSirTan
TanamSromlobis
gafarToeba;
1.4 regionuli
TanamSromlobis
ganviTareba;
1.5 energetikuli
TanamSromloba;
1.6 ekonomikuri
diplomatia;
1.7 demokratiis
konsolidacia.
2.saerTaSoriso
urTierTobaTa sistemaSi
saqarTvelos rolisa da
adgilis saTanadod
warmoCena
2.1 saqarTvelos
warmoCena
2.2 saerTaSoriso
usafrTxoebis
ganmtkicebaSi wvlilis
Setana;
2.3 energetikuli
usafrTxoeba;
2.4 sazRvargareT
qarTuli kulturis
popularizaciis
xelSewyoba da
TanamemamuleebTan
urTierToba.
3.sazRvargareT myofi
saqarTvelos moqalaqeebis
dacva 3.1 sazRvargareT
saqarTvelos moqalaqeebis
mxardaWera da maTi
uflebebis dacva;
3.2saqarTvelos
moqalaqeebis
sazRvargareT
mogzaurobaSi, swavlaSi,
muSaobasa da biznesis
warmoebaSi xelSewyoba.
4. diplomatiuri da
organizaciuli
qmediToba
4.1 adamianuri resursebis
marTvis sistemis
srulyofa
4.2 dagegmvis sistemis
srulyofa:
- mokle da
saSualovadiani dagegmvis
sistemis Camoyalibeba;
- resursebis marTvis
optimizacia
komunikaciis sistemis
gaumjobeseba
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
•saqarTvelos
teritoriaze
saqarTvelos
suverenitetis
nawilobrivi
gavrceleba
mniSvnelovnad aferxebs
qveynis mdgradi
ganviTarebis
perspeqtivebs.
•wlebis manZilze
izolaciaSi yofnam
gamoiwvia qveynis Sesaxeb
arasakmarisi da
arazusti informaciis
gavrceleba, ris
Sedegadac saerTaSoriso
Tanamegobrobas
arasruli informacia
aqvs qveynis
•sazRvargareT
saqarTvelos moqalaqeebis
uflebebis dacva sagareo
uwyebis erT-erT ZiriTad
movaleobas warmoadgens;
•qveynis kvalificiuri
adamianuri resursebiT
uzrunvelyofis mizniT
studentTa gacvliTi
programebis xelSewyoba;
•qveyanaSi mimdinare
samTavrobo struqturebis
reformirebis kvaldakval
aucilebelia sagareo
saqmeTa saministros
(centraluri aparatis da
sazRvargareT
diplomatiuri
dawesebulebebis) marTvis
sistemis gaumjobeseba da
60
Sesabamisad,
konfliqtebis
mSvidobianad
mogvarebasa da
teritoriuli
mTlianobis aRdgenis
procesSi kompetenciis
farglebSi
saministros
monawileoba
warmoadgens umTavres
prioritets;
•NATO-Si integracia saqarTvelos sagareo
da usafrTxoebis
politikis erT-erTi
mTavar priorotets
warmoadgens, ramdenadac
es uzrunvelyofs
saqarTvelos erovnul
usafrTxoebas;
•evropuli samezoblo
politikis samoqmedo
gegmis (ENP AP) saTanadod Sesruleba
mniSvnelovania
evrokavSirTan
TanamSromlobis
gafarToebisa da masTan
saqarTvelos
integraciis
TvalsazrisiT;
•Savi zRvis qveynebs
Soris regionuli
TanamSromlobis
ganviTareba warmoadgens
sagareo politikis
prioritetul
potencialis Sesaxeb;
•qveyana, romelic
iziarebs koleqtiuri
Tavdacvis princips da
iswrafvis gaxdes
NATO-s sruluflebiani
wevri, warmoadgens
usafrTxoebis
aramxolod
momxmarebels, aramed
xelSemwyobsac da
Sesabamisad, man Tavisi
wvlili unda Seitanos
saerTaSoriso
usafrTxoebis
ganmtkicebaSi;
•saerTaSoriso arenaze
energetikuli
usafrTxoebis sakiTxis
aqtualoba zrdis
saqarTvelos
mniSvnelobas evropis
energetikuli
usafrTxoebisTvis. am
kuTxiT srulad unda
iqnes gamoyenebuli
saqarTvelos
xelsayreli
geografiuli mdebareoba,
raTa qveyana regionul
satranzito centrad
iqces;
•mniSvnelovania
sazRvargareT mcxovrebi
TanamemamuleebTan
TanamSromloba da maTi
daxmareba saqarTvelos
winaSe mdgari amocanebis
• qveynis interesebis
ufro farTo arealze
gatana, dacva da
sakonsulo saqmianobis
ufro efeqturad
ganxorcieleba saWiroebs
diplomatiuri
warmomadgenlobebis
qselis gafarToebas;
dRevandelobasTan
SesabamisobaSi moyvana;
•marTvis ufro efeqturi
sistemis SemuSaveba
moiTxovs politikis
dagegmvis procesis
danergvas, romlis
safuZvelzec moxdeba
resursebis ganawileba da
marTva;
•saministros winaSe
mdgari amocanebis
Sesruleba moiTxovs
maRalkvalificiuri da
qmediTunariani kadrebis
momzadebas;
•drouli da usafrTxo
muSaobisaTvis
aucilebelia
saministroSi Tanamedrove
teqnologiebis da
infrastruqturis
danergva;
61
mimarTulebas,
ramdenadac Savi zRvis
regionSi ganviTarebuli
movlenebi pirdapir
aisaxeba saqarTveloze;
• Tanamedrove
saerTaSoriso
ekonomikur
urTierTobebSi
saqarTvelos
srulfasovnad Cabma da
am procesSi
diplomatiuri
urTierTobebis aqtiuri
gamoyeneba;
•bolo wlebSi
ganviTarebulma
movlenebma dasaxa
energetikuli
usafrTxoebis
mniSvneloba da am
mizniT
energomomaragebis
diversificirebis
aucilebloba, risi
miRwevac energetikis
sferoSi
TanamSromlobis gziTaa
SesaZlebeli;
•saqarTvelos warmateba
demokratizaciis da
reformebis sakiTxebSi
stimuls aZlevs
demokratiul
gardaqmnebs regionSi,
rac Tavis mxriv xels
uwyobs saqarTvelos
ganxorcielebaSi.
62
garSemo usafrTxo da
stabiluri garemos
Seqmnas.
ganxorcielebis
savaraudo
vadebi (Tu
mimdinarea,
rodis daiwyo)
2004-2012 2007- 2012 2007- 2012 2007- 2012
mosalodneli
Sedegi •samSvidobo
molaparakebaTa
procesis efeqturi
formatis Camoyalibeba;
•NATO-sTan TanamSromlobis axal
safexurze gadasvla,
wevrobis samoqmedo
gegmis miReba;
•regionis qveynebTan
TanamSromlobis
gaZliereba;
•ekonomikuri xasiaTis
xelSekrulebebis da
RonisZiebebis
raodenobis zrda;
•evropuli samezoblo
politikis samoqmedo
gegmis warmatebiT
Sesruleba da
evrokavSirTan
urTierTobis
Semdgomi gaRrmaveba;
•qveyanaSi
demokratiuli
institutebis
gaZliereba da regionSi
demokratiis
gavrcelebis
xelSewyoba.
•saerTaSoriso
urTierTobaTa sistemaSi
Rirseuli, kuTvnili
adgilis damkvidreba;
•saerTaSoriso asparezze
saqarTvelos cnobadobis
zrda;
•evropeli partniorebis
mier, saqarTvelos,
rogorc evropuli
faseulobebis mqone
qveynis aRqma;
•qveynis
energoresursebiT
stabiluri momarageba;
•qveynis kulturuli
memkvidreobis ukeT
gacnoba saerTaSoriso
Tanamegobrobis mier.
•sazRvargareT
saqarTvelos moqalaqeebis
informirebulobis
gaumjobeseba da maTi
uflebebis ukeT dacva;
•sazRvargareT qarTuli
biznesis daculoba;
•diplomatiuri
warmomadgenlobebis
qselis gafarToeba;
• saqarTvelos
moqalaqeebisTvis
ucxouri vizebis gacemis
procedurebis
liberalizacia da
gamartiveba.
•marTvis, dagegmvis da
saqmianobis Sefasebis
organizaciuli kulturis
Camoyalibeba da misi
institucionalizacia;
•diplomatiuri samsaxuris
qmediTunarianobis
gaumjobeseba;
•kadrebis samsaxurSi
miRebis, agreTve
TanamSromelTa Sefasebisa
da dawinaurebis
meqanizmebis srulyofa;
•diplomatiuri samsaxuris
SigniT komunikaciis
sistemis daxvewa.
Sedegebis evrokavSiris da sxva
•ucxoeli turistebis •sazRvargareT •diplomatiuri samsaxuris
63
Sefasebis
kriteriumebi saerTaSoriso
organizaciebisa da
partniori qveynebis
aqtiuri CarTva
konfliqtebis
mogvarebis procesSi;
•qarTuli samSvidobo
iniciativebis gaziareba
da mxardaWera
saerTaSoriso
Tanamegobrobis mier;
•NATO-s gawevrianebis
samoqmedo gegmaSi
CarTva da misi
warmatebiT
ganxorcieleba;
•evropuli samezoblo
politikis samoqmedo
gegmis dasruleba da
evrokavSirTan axali,
Tvisobrivad maRali
xarisxis
xelSekrulebis dadeba;
•regionul formatebSi
aqtiuri
TanamSromloba;
•qarTuli
produqciisaTvis
gasaRebis bazrebis
arealis gafarToeba da
eqsportis moculobis
zrda;
•vaWrobis
liberalizaciasTan
dakavSirebiT
gaformebuli
SeTanxmebebis
raodenoba;
•demokratiul
forumebSi aqtiuri
monawileoba.
ricxvis zrda;
•saqarTvelos Sesaxeb
msoflio sazogadoebis
Sexedulebis
gaumjobeseba;
•ucxour presaSi
saqarTvelos Sesaxeb
gamoqveynebuli
pozitiuri masalebis
raodenobis zrda;
•saerTaSoriso
gamokiTxvebis
maCveneblebis pozitiuri
mimarTulebiT Secvla;
•qveynis
energoresursebiT
momaragebis wyaroebis
diversifikacia;
•qarTuli kulturis
popularizaciis xelis
Sewyobis mizniT
saTvistomoebis mier
ganxorcielebuli
RonisZiebebi.
saqarTvelos moqalaqeebis
uflebaTa Selaxvis
faqtebis Semcireba;
•sazRvargareT myofi
saqarTvelos
moqalaqeebis saqarTvelos
warmomadgenlobebisadmi
ndobis gazrda;
•krizisul situaciebSi
moqalaqeTaTvis
daxmarebis gawevis
raodenobrivi
maCveneblebi;
•sazRvargareT
saqarTvelos moqalaqeebis
gadaadgilebis
gamartivebuli
procedurebi;
•axali diplomatiuri
warmomadgenlobebis
raodenobis gazrda.
TanamSromelTa
funqciebis,
kompetenciebisa da
saqmianobis sferoebis
naTlad gansazRvra da
gamijvna, saqmianobis
Sefasebis kriteriumebis
gansazRvra, muSaobis
marTvis efeqturi
sistemis SemuSaveba,
kvalifikaciis amaRlebis
efeqtiani sistemis Seqmna,
TanamSromelTa motivaciis
asamaRleblad Sesabamisi
RonisZiebebis gatareba;
•kadrebis SerCevis
sakonkurso sistemis
daxvewa;
•diplomatiuri samsaxuris
SigniT informaciis
mimoqcevisa da
TanamSromlobis formebis
daxvewa,
koordinirebulobis
amaRleba;
• diplomatiuri
samsaxuris
qvedanayofebisaTvis
samoqmedo gegmebis Sedgena
da maT mier gaweuli
saqmianobis Sesafasbis
sistemis Seqmna.
64
savaraudo
xelSemSleli
faqtorebi
•saqarTvelos
teritoriaze
TviTgamocxadebuli
reJimebis mier
samSvidobo
iniciativebis
sistematuri CaSla;
•NATO -s wevri
qveynebis mier
saqarTvelos
gawevrianebis sakiTxis
ganxilvis
gaxangZliveba;
•evrokavSiris wevri
saxelmwifoebis mxridan
saqarTvelosTvis
xelsayreli
iniciativebis dablokva;
•regionuli
konfliqtebis
mouwesrigebloba;
•ekonomikuri da
savaWro partniorebis
araprognozirebadi
qmedebebi;
•demokratiuli
institutebis da
arasamTavrobo
seqtoris sisuste da
mcire gamocdileba;
•politikuri
arastabiluroba;
• mZime socialuri
foni.
•saqarTvelos Sesaxeb
araswori informaciis
da negatiuri
propagandis gavrcelebis
mcdelobebi;
•qveynis damokidebuleba
erT
energomomwodebelze
•sazRvargareT
aralegalurad myofi
saqarTvelos moqalaqeebis
undobloba saqarTvelos
saelCoebisa da
sakonsuloebisadmi;
•sakonsuloebis nakleboba
•profesiuli kadrebis
deficiti.
65
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos sagareo saqmeTa saministro 43.6 57.9 59.1 66.0 70.0 76.0 80.0
mSp-s mimarT procentulad
0.3% 0.3% 0.3% 0.3% 0.2% 0.2% 0.2%
m.S. arafinansuri aqtivebi 1.2 0.9 1.1 1.2 5.0 10.0 10.0
mSp-s mimarT procentulad
0.01% 0.01% 0.01% 0.01% 0.02% 0.03% 0.03%
66
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos Tavdacvis saministro
prioritetebi
NATO-Si integraciis
procesis xelSewyoba
samxedro mosamsaxureTa
da samoqalaqo pirTa
socialuri pirobebis
gaumjobeseba
Tavdacvis sistemis
marTvis gaumjobeseba
SeiaraRebuli Zalebis
sabrZolo
SesaZleblobebis
amaRleba
priori-tetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
qveynis winaSe arsebuli
safrTxeebis gansazRvrisa
da gaanalizebis Sedegad
agresiuli qmedebebis an
teritoriuli mTlianobis
xelyofis RonisZiebebis
aRsakveTad, saqarTvelos
mosaxleobis
usafrTxoebis
uzrunvelsayofad,
demokratiuli
saxelmwifo institutebis
ganmtkicebisa da
ganviTarebis mizniT
saqarTvelos saxelmwifos
ganviTarebis mimdinare
etapze mniSvnelovani
orientiria
saerTaSoriso
TnamSromlobis gaRrmaveba.
NATO-Si
integraciasTan erTad
saqarTvelos saxelmwifos
winaSe arsebuli
safrTxeebi mniSvnelovnad
Semcirdeba, rac
saSualebas miscems
saxelmwifos gazardos
sxva prioritetuli
amocanebis dafinanseba.
saqarTvelos Tavdacvis
saministrom da
SeiaraRebulma Zalebma
Tavdacvis saministroSi
mimdinare procesebidan
gamomdinare, sagrZnoblad
gaumjobesebulia samxedro
mosamsaxureTa socialuri
pirobebi, Tumca
saqarTveloSi arsebuli
umuSevrobis donis
miuxedavad kvlav
problemad rCeba Tavdacvis
saministros saTanado
kvalificiuri kadrebiT
srulad uzrunvelyofa.
Tavdacvis saministros
specifikidan gamomdinare,
aRniSnuli problemebis
gadawyvetis gzas
warmoadgens mosamsaxureTa
socialuri pirobebis
gaumjobeseba, samxedro
mosamsaxureTa
janmrTelobis da
sicocxlis dacvisa da
dazRvevis sistemis daxvewa
da dasavleTis qveynebis
standartebTan miaxloveba,
sayofacxovrebo pirobebis
gaumjobeseba, Sromis
anazRaurebis etapobrivi
zrda da SeiaraRebuli
Zalebidan daTxovnil
samxedro mosamsaxureTa
sapensio uzrunvelyofis
ukanasknel periodSi
mniSvnelovnad gaizarda
SeiaraRebuli Zalebis
dafinanseba, ramac
mniSvnelovnad gazarda
SeiaraRebuli Zalebis
efeqtianoba, Tumca
aRniSnul etapze
arsebuli resursebis
ufro racionalurad da
efeqturad gamoyenebis
mizniT saWiroa Tavdacvis
dagegmvis procesisa da
SeiaraRebuli Zalebis
ganviTarebis programebis
SemuSavebis,
ganxorcielebisa da
kontrolis efeqturi
sistemisa da marTvis
informaciuli sistemebis
ganviTareba, arsebuli
adamianuri, materialuri
da finansuri resursebis
ufro racionaluri da
efeqturi gamoyeneba,
koordinaciis da
urTierTqmedebis
ganmtkiceba gaerTianebul
Stabsa da Tavdacvis
saministros Soris.
arsebuli situaciidan
saqarTvelos
saxelmwifos ganviTarebis
prioritetul
mimarTulebad aqvs
gansazRvruli natoSi
integracia, Tumca natoSi
gawevrianebamde arsebul
drois monakveTSi
mosalodnelia arsebuli
safrTxeebisa da riskebis
isedac maRali donis
kidev ufro zrda. am
periodis ganmavlobaSi,
saimedo da qmedunariani
SeiaraRebuli Zalebi
Zalze mniSvnelovania
potenciuri
mowinaaRmdegeebis
Sesakaveblad.
mniSvnelovnad gaizarda
SeiaraRebuli Zalebis
brZolisunarianoba Tumca
arsebuli da
mosalodneli
safrTxeebisa da riskebis
gaTvaliswinebiT saWiroa
SeiaraRebuli Zalebis
sabrZolo
SesaZleblobebis kidev
ufro amaRleba.
67
mniSvnelovani roli unda
Seasrulon Crdilo-
atlantikur aliansSi
integraciis procesSi.
Sesabamisad Tavdacvis
saministrom
prioritetul
mimarTulebad ganisazRvra
natoSi integracis
procesis xelSewyoba.
gaumjobeseba.
gamomdinare ganisazRvra
Tavdacvis saministros
prioritetuli
mimarTuleba _ Tavdacvis
sistemis marTvis
gaumjobeseba
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2006-2012 2006-2012 2006-2012 2006-2012
mosalodneli
Sedegi
Tavdacvis saministro
Rirseul wvlils Seitans
saqarTvelos nato-Si
integraciis procesSi,
ganxorcieldeba IPAP-iT da “partniorobis
miznebiT” (PG)
gaTvaliswinebuli
moTxovnebi. SeiaraRebuli
Zalebis evro-atlantikur
standartebTan miaxloveba
iqneba erT-erTi
mniSvnelovani faqtori
NATO-Si integraciis
procesSi Tvisobrivad
axal etapze gadasvlasa
da sabolood
saqarTvelos saxelmwifos
evroatlantikuri sivrcis
da kerZod natos
srulfasovan wevrad
CamoyalibebaSi
Sedegad ufro
maRalanazRaurebadi da
socialurad daculi
samsaxuri gaxdeba erTerTi
piroba axali kadrebis
mozidvisa da gamocdili
kadrebis SenarCunebisaTvis.
samxedro samsaxuri
gaxdeba ufro prestiJuli,
samxedro mosamsaxure
motivirebuli, misi ojaxi
iqneba socialurad
daculi, rogorc samxedro
samsaxuris gavlis
periodSi, aseve mis
Semdgom.
Camoyalibdeba Tavdacvis
marTvis Tanamedrove,
dasavluri tipis sistema,
ufro efeqtianad moxdeba
arsebuli resursebis
gamoyeneba, rac aamaRlebs
SeiaraRebuli Zalebis
qmedunarianobas.
gansazRvruli
dafinansebis pirobebSi.
saqarTvelos
SeiaraRebuli Zalebi
SesZleben maqsimalurad
efeqturad uzrunvelyon
qveynis erovnuli
interesebis dacva da
koleqtiuri
usafrTxoebis sistemaSi
CarTvamde moaxdinon
erovnuli usafrTxoebis
winaSe mdgar zrdad
riskebsa da gamowvevebze
saTanado reagireba.
68
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
IPAP-iT da
“partniorobis miznebiT”
(PG) gaTvaliswinebuli
moTxovnebis
srulyofilad Sesruleba,
samSvidobo da
stabilurobis
SenarCunebis
saerTaSoriso operaciebSi
monawileobis xarisxi,
evro-atlantikur
standartebTan
Tavsebadobis done.
NATO-Si integraciis
procesSi Semdeg etapze
gadasvla
Tavdacvis saministros
saTanado kadrebiT
uzrunvelyofa, gamocdili
da kvalificiuri kadrebis
SenarCuneba. mosamsaxureTa
socialuri dacvis done,
maTi sabinao fondiT,
riskisa da specifikuri
faqtorebis Sesabamisi
anazRaurebiT, dazRveviTa
da jandacvis sistemiT
saTanadod uzrunvelyofis
xarisxi.
Tavdacvis saministros
qmedunarianobis done
gansazRvruli asignebebisa
da arsebuli resursebis
pirobebSi.
SeiaraRebuli Zalebis
qvedanayofebis sabrZolo
SesaZleblobis done.
qveynis masStabiTa da
aseve saerTaSoriso
kontigentTan erTad
Catarebul wvrTnebsa da
swavlebebSi, samSvidobo
da stabilurobis
SenarCunebis
saerTaSoriso operaciebSi
monawileobisas maTi
momzadebis, nato-s da
koaliciuri jarebis
SemadgenlobebTan erTad
erToblivi davalebebis
saTanadod Sesrulebis
xarisxi.
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
xelisSemSleli faqtori
SesaZlebelia iyos qveynis
SigniT da qveynis gareT
arsebuli politikuri
situacia da
gauTvaliswinebeli
forsmaJoruli da sxva
sagangebo situaciebi.
arsebuli politikuri
nebisa da Sesabamisi
dafinansebis pirobebSi
xelisSemSlel faqtorad
SeiZleba iqces mxolod
gauTvaliswinebeli
forsmaJoruli da sxva
sagangebo situaciebi.
xelisSemSlel faqtorad
SeiZleba iqces mxolod
gauTvaliswinebeli
forsmaJoruli da sxva
sagangebo situaciebi
arsebuli politikuri
nebisa da Sesabamisi
dafinansebis pirobebSi
xelisSemSlel faqtorad
SeiZleba iqces mxolod
gauTvaliswinebeli
forsmaJoruli da sxva
sagangebo situaciebi.
69
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti
13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos Tavdacvis saministro 684.0 1,494.5 1,100.0 950.0 950.0 900.0 900.0
mSp-s mimarT procentulad
5.0% 8.8% 5.6% 4.0% 3.4% 2.7% 2.3%
m.S. arafinansuri aqtivebi 106.7 209.7 148.1 100.0 70.0 50.0 30.0
mSp-s mimarT procentulad
0.77% 1.23% 0.75% 0.42% 0.25% 0.15% 0.08%
70
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro
prioritetebi
1.sazogadoebrivi
wesrigisa da
saxelmwifo
usafrTxoebis
dacva
2.saxelmwifo
sazRvris
usafrTxoebis
dacva
3. kvalificiuri
kadrebis momzadeba
4. erovnuli
saganZurisa da
diplomatiuri
warmomadgenlobebis
usafrTxoebis
uzrunvelyofa
5.mosamsaxureTa
socialuri dacva
6. saxelmwifo
materialuri
maragis Senaxva
da momsaxureba,
axali
strategiuli
maragis Seqmna.
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
geopolitikuri
mdebareoba,
narkobiznesi,
teroristuli da
diversiuli aqtebis
saSiSroeba
suverenitetisa da
teritoriuli
mTlianobis
xelyofis
mcdeloba
maRalprofesionali
da
maRalkvalificiuri
kadrebis deficiti
erovnuli
saganZuris qveynis
gareT gatanis
mcdelobebi da
diplomatiur
korpusze
Tavdasxmis
saSiSroeba
samsaxurebrivi
movaleobis
Sesrulebis dros
mosamsaxureTa
daWra-dasaxiCreba
arsebobs riski
saomari an/da
sagangebo
mdgomareobis
an sxva
gansakuTrebuli
situaciebis
Seqmnis.
ganxorcielebis
savaraudo
vadebi (Tu
mimdinarea,
rodis daiwyo)
mimdinare
mosalodneli
Sedegebi
danaSaulisa da
sxva
samarTaldarRvevaTa
Semcireba,
saxelmwifosaTvis
mosalodneli
safrTxis
prognozireba da
prevencia,
moqalaqeTa
uflebebisa da
Tavisuflebebis
dacvis
uzrunvelyofa,
sagzao moZraobis
usafrTxoebis
gaumjobeseba,
saxelmwifo
sazRvris
xelSeuxeblobis
uzrunvelyofa;
saxelmwifo
sazRvarze,
sasazRvro zolSi,
sasazRvro zonasa
da sazRvao
sivrceSi
kanonsawinaaRmdego
qmedebaTa
Semcireba;
naosnobis
usafrTxoebis
uzrunvelyofa,
naosnobis wesebis
kadrebis
profesionalizmisa
da kvalifikaciis
amaRleba.
diplomatiuri
misiebis,
rezidenciebis,
gansakuTrebiT
mniSvnelovani
saxelmwifo
obieqtebis,
erovnuli
saganZurisa da
mniSvnelovani
obieqtebis dacva.
mosamsaxureTa,
TadarigSi
daTxovnil pirTa
da maTi ojaxis
wevrTa
samedicino
uzrunvelyofa.
mosamsaxureTa
janmrTelobis
mdgomareobisa da
fizikuri
ganviTarebis
SenarCuneba da
ganmtkiceba;
avadmyofTa da
daWrilTa
samedicino
saxelmwifo
materialuri
bazis
srulyofa,
axali
strategiuli
maragebis
Seqmna.
71
stiqiuri
ubedurebisa da
katastrofebis
lokalizacia da
maTi Sedegebis
likvidacia.
dacva;
narkotikuli
saSualebebis,
iaraRis,
asafeTqebeli
nivTierebebisa da
masobrivi
ganadgurebis
saSualebebis
importisa da
eqsportis
prevencia,
gamovlena da
aRkveTa;
kontrabanduli
saqonlis
importisa da
eqsportis
minimumamde
Semcireba.
reabilitacia;
avadobisa da
Sromisuunarobis
Semcireba.
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
sazogadoebrivi
wesrigisa da
saxelmwifo
usafrTxoebis done
(sazogadoebrivi
wesrigis darRvevis
faqtebis Semcireba,
usafrTxoebis
maCveneblebi da
a.S.).
saxelmwifo
sazRvarze
dafiqsirebul
samarTaldarRvevis
SemTxvevaTa
aRmoCenis,
Semcirebisa da
aRmofxvris
maCveneblebi.
profesionali da
kvalificiuri
kadrebis zrdis
tempi.
diplomatiuri
misiebis,
rezidenciebis,
gansakuTrebiT
mniSvnelovani
saxelmwifo
obieqtebis da
erovnuli
saganZuris dacvis
xarisxi.
mosamsaxureTaTvis
dawesebuli
socialuri
garantiebis
efeqturoba.
saxelmwifo
interesebidan
gamomdinare
saomari an/da
sagangebo
mdgomareobis
an sxva
gansakuTrebuli
situaciebis
Sedegebis
likvidaciis
xarisxis
amaRleba.
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
qveyanaSi destabilizaciis provocireba, teritoriuli mTlianobis xelyofis mcdeloba da ucxo qveynebis agenturuli
saqmianobis gaaqtiureba.
72
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti
13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro
275.1 468.4 600.0 500.0 550.0 600.0 650.0
mSp-s mimarT procentulad
2.0% 2.8% 3.0% 2.1% 2.0% 1.8% 1.7%
m.S. arafinansuri aqtivebi
36.9 162.5 204.4 100.0 100.0 90.0 80.0
mSp-s mimarT procentulad 0.27% 0.96% 1.04% 0.42% 0.36% 0.27% 0.21%
73
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro
prioritetebi
1. saganmanaTleblo da samecniero
infrastruqturis ganaxlebis
dasruleba, instituciuri mowyobisa
da marTvis decentralizebuli
procesebis srulyofa, ganaTlebis
seqtorSi dasaqmebulTa socialuri
mdgomareobis gaumjobeseba
2. xarisxiani ganaTlebis miRebis
Tanabari xelmisawvdomobis
uzrunvelyofa, CarTva erTian
evropul da evroatlantikur
saganmanaTleblo sivrceSi, qveynis
SigniT samoqalaqo integraciis
procesis xelSewyoba
3. Sromis bazarze orientirebuli
moqnili profesiuli ganaTlebis
sistemis ganviTareba, saswavlo
procesSi Tanamedrove
teqnologiebis gamoyeneba,
mecnierebis ganviTareba
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
2004-2007 wlebSi ganxorcielebuli
reformebis Sedegad Camoyalibda
ganaTlebisa da mecnierebis axali
instituciuri sistema. reformebi
ganxorcielda zogadi, umaRlesi,
profesiuli ganaTlebisa da
mecnierebis sferoebSi.
decentralizaciis pirobebSi
uzrunvelyofilia saganmanaTleblo
da samecniero dawesebulebebis
avtonomia, romlebic arCeviTi
organoebis meSveobiT damoukideblad
axorcieleben Tavis saqmianobas.
Seicvala ganaTlebisa da mecnierebis
saministros roli da funqciebi,
romelic xarisxis marTvis da
finansebis ganawilebis meqanizmebis
meSveobiT axorcielebs saxelmwifo
politikas ganaTlebasa da
mecnierebaSi. moxda marTvis
funqciebis delegireba iseT axlad
Camoyalibebul struqturebze,
rogoricaa: gamocdebis erovnuli
centri, erovnuli saswavlo
gegmebisa da Sefasebis centri,
maswavlebelTa profesiuli
Catarebuli reformebis dros,
ganaTlebis axali sakanonmdeblo
bazis Camoyalibebis procesSi,
gansakuTrebuli yuradReba eTmoboda
ganaTlebis miRebis
Tanabaruflebianobisa da
xelmisawvdomobis uzrunvelyofas,
rac sruladaa asaxuli, rogorc
zogadi, umaRlesi da profesiuli
ganaTlebis Sesaxeb kanonebSi. amave
dros aucilebelia am uflebis
realizebis saTanado meqanizmebis
ganviTareba da srulyofa. studentis
da moswavlis dafinansebaze
orientirebuli modelis Semdgomi
srulyofa saSualebas miscems
dafinansebis mimRebs SearCios misTvis
sasurveli saganmanaTleblo
dawesebuleba, gagrZeldeba
inkluziuri ganaTlebis programebis
danergva skolebSi, rac
uzrunvelyofs specialuri
moTxovnilebebis mqone pirebis
saganmanaTleblo moTxovnebs. erTian
erovnul gamocdebze zogadi unarebis
gamocdis Cabareba azerbaijanul da
somxur enebze, rac gazrdis erovnul
umciresobaTa warmomadgenlebis
saqarTvelos Sromis bazarze
muSaxelis momzadebis xarisxi
(codna da unarebi) xSirad ar
Seesabameba bazris moTxovnebs.
Sesabamisad, saxezea umuSevrobis
maRali maCvenebeli da
sirTuleebi, rasac damsaqmeblebi
awydebian Sesabamisi xarisxisa da
kvalifikaciis samuSao Zalis
Ziebisas.
umuSevrobis maRali maCveneblis
arsebobis pirobebSi
damsaqmebelTa 52% Tvlis, rom
maTTvis mTavari problemaa ara
dasaqmebis aqtiurad maZiebelTa
ararseboba, aramed dasaqmebis
maZiebelTa arasaTanado codna da
unarebi. anu saxezea bazris
moTxovnebTan muSaxelis
momzadebis xarisxis Seusabamoba.
damsaqmebelTa 50% miiCnevs, rom
maTTan dasaqmebulni mxolod
nawilobriv akmayofileben
samuSaos moTxovnebs.
saqarTvelos mTavrobis programa
iTvaliswinebs 2012 wlisaTvis
ekonomikuri aqtivobis Sedegad
dasaqmebis gazrdas da 200 aTasi
74
ganviTarebis centri, ganaTlebis
akreditaciis erovnuli centri,
erovnuli profesiuli saagento,
erovnuli samecniero fondebi.
gardaiqmna ganaTlebis teritoriuli
marTvis sistema, Seiqmna ganaTlebisa
da mecnierebis saministros
teritoriuli organoebi -
saganmanaTleblo resurs-centrebi.
Tumca Camoyalibebuli marTvis
modeli ver funqcionirebs saTanado
doneze, rac pirvel rigSi
dakavSirebulia im naklovanebebTan,
rac arsebobda marTvis organoebis
wevrebisa da xelmZRvanelebis
arCevis procesSi. saWiroa arCevis
procedurebis Semdgomi gaumjobeseba,
arCeviTi organoebis wevrebisa da
xelmZRvanelebis momzadebisa da
ganviTarebis programebis
ganxorcieleba.
reformis procesSi dainerga
ganaTlebis vauCeruli da grantuli
dafinansebis sqemebi, romlis
meSveobiT xdeba uSulaod moswavlis
da studentis dafinanseba. Tumca
dafinansebis am modelis pirobebSi
warmoiSva mcirekontingentiani
skolebis problema, romlebic
saWiroeben damatebiT dafinansebas.
amgvarad mwvaved dgas arsebuli
dafinansebis sistemis gaumjobesebis
amocana. umaRles ganaTlebaSi 2009
wlidan grantebis meSveobiT daiwyeba
magistraturis studentebis
dafinansebac. SesamuSavebelia
sadoqtoro programebis da
profesiuli ganaTlebis dafinansebis
meqanizmebic. arsebuli dafinansebis
sqemebi vrceldeba, rogorc
SesaZleblobas miiRon umaRlesi
ganaTleba. gafarTovdeba
saganmanaTleblo programebis speqtri
sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi.
imisaTvis, rom saxelobo ganaTleba
nebismieri moqalaqisaTvis gaxdes
xelmisawvdomi da uaxlovesi mis
sacxovrebel adgilTan, saWiroa
gaizardos adgilobrivi
xelisuflebisa da damsaqmeblebis
monawileoba profesiuli
saganmanaTleblo programebis da
praqtikuli swavlebis
uzrunvelyofaSi. aucilebelia
gaumjobesdes studenturi sesxebis
gacemisa da dabrunebis pirobebi, rac
gazrdis umaRlesi ganaTlebis
xelmisawvdomobas socialurad
naklebad uzrunvelyofil
fenebisaTvis. SesamuSavebeli da
dasanergia profesiuli momzadebis da
gadamzadebis sistema, rac xels
Seuwyobs mTeli cxovrebis manZilze
swavlis principis srulad
realizebas. yvela saganmanaTleblo
dawesebulebaSi ganaTlebis xarisxis
amaRleba aseve emsaxureba adamianis
SesaZleblobis gafarTovebas,
nebismier adgilas miiRos xarisxiani
ganaTleba. am procesis daCqareba da
gaRrmaveba dakavSirebulia
akreditaciis da licenzirebis
procesis ganviTarebasTan, yvela
donis saganmanaTleblo
dawesebulebaSi xarisxis Sida
auditis sistemebis SeqmnasTan da
ganviTarebasTan, rac 2009-11 wlebSi
unda iqces erT_erT umTavres
amocanad. yvela saganmanaTleblo
dawesebulebaSi saWiroa SemuSavdes
axali samuSao adgilis Seqmnas.
Sesabamisad, aucilebelia iseTi
profesiuli ganaTlebis sistemis
Camoyalibeba, romelsac SeuZlia
moqnilad moergos sabazro
ekonomikis cvalebad pirobebs,
xeli Seuwyos dasaqmebas,
SesabamisobaSia adamianuri
resursebis ganviTarebis
saerTaSoriso konceftualur
principebTan, adekvaturia Sromis
bazris moTxovnebTan da
uzrunvelyofs mas kvalificiuri
specialistebiT. aseTi garemo
mimzidvelia investiciebisa da
inovaciisaTvis. unda moxdes
iseTi umaRlesi da profesiuli
programebis SemuSaveba da
danergva, romlebic
uzrunvelyofen saTanado codnis
SeZenas da unarebis Camoyalibebas,
da iseTi kompetenciebis
formirebas, rac gazrdis
specialistis kompetenturobas
cvalebad socialur-ekonomikur
pirobebSi. unda Seiqmnas
profesiuli ganviTarebisa da
Semdgomi ganaTlebis
stimulirebis sistema.
profesiuli momzadebis
programebis Sesabamisoba
damyardeba kvalifikaciaTa CarCos
SeqmniT da masSi arsebuli yvela
profesiisaTvis profesiuli
standartebis SemuSavebisa da
damtkicebis safuZvelze.
Camoyalibdeba saxelobo da
araformaluri ganaTlebis
atestaciis sistema;
bolo sami wlis ganmvalobaSi
75
saxelmwifi ise kerZo
saswavleblebzec, ris gamoc
ganaTleba rogorc biznesi xdeba
mimzidveli investirebisaTvis. ukve
amJamad saqarTveloSi funqcionirebs
250-mde kerZo skola, anu saerTo
raodenobis 10% meti, xolo
akreditebuli kerZo umaRlesi
saganmanaTleblo dawesebulebebis
ricxvi saerTo raodenobis naxevarze
metia. arsebuli tendenciis
SenarCunebis pirobebSi kerZo
skolebis moswavleTa kontingenti
2012 wlisTvis gaizrdeba 25-40%.
2010 da 2011 wlebSi amoqmeddeba
kanoni saxelmwifos mier
saganmanaTleblo dawesebulebis
kerZo samarTlis arasamewarmeo
(arakomerciul) iuridiul pirad
dafuZnebis Taobaze, rac kidev ufro
gazrdis kerZo seqtoris wils
ganaTlebis sferoSi.
saganmanaTleblo procesis
ganviTareba SesaZlebelia mxolod
Tanamedrove materialur-teqnikuri
bazis arsebobis pirobebSi. 2005-07
wlebSi daiwyo saganmanaTleblo
dawesebulebebis reabilitacia.
aucilebelia 2008-2012 wlebSi
dasruldes sareabilitacio
samuSaoebi skolebSi, Seiqmnas
laboratoriebi da Seivsos
sabiblioTeko fondi, rom
zogadsaganmanaTleblo dawesebuleba
gaxdes Tanamedrove standartebis
Sesabamisi. umaRles saswavleblebSi
gaTbobis sistemebis reabilitaciis
paralelurad unda gagrZeldes
swavlebis kompiuteruli bazis
gaZliereba. 2007 wels arsebuli
ganaTlebis xarisxis uzrunvelyofis
procedurebi, moxdes programebis
damtkicebisa da monitoringis
sistemis ganviTareba, unda Seiqmnas
pedagogiuri personalis
kvalifikaciis amaRlebis meqanizmebi.
saswavlo resursebi unda
Seesabamebodes saganmanaTleblo
programebsa da xels uwyobdes
moswavles saswavlo miznebis
miRwevaSi. ganaTlebis xarisxis
amaRleba xels Seuwyobs ganaTlebaSi
boloniisa da kopenhagenis
procesebis gaRrmavebas. saqarTvelos
aqtiurad monawileoba saerTaSoriso
saganmanaTleblo proeqtebSi, maT
Soris sxvadasxva Sefasebis
sistemebSi, xels Seuwyobs
ganaTlebis sistemis miaxlovebas
saerTaSoriso standartebTan,
srulfasovan CarTvas evropul da
evroatlantikur saganmanaTleblo
sivrceSi.
am miznebs emsaxureba
zogadsaganmanaTleblo skolebis
axali saswavlo gegma, romlis
pilotireba da danergva 2012
wlisaTvis TiTqmis dasruldeba.
daiwyeba da regularulad
ganxorcieldeba skolis
maswavlebelTa gadamzadebisa da
kvalifikaciis amaRlebis programebi.
saministro gaagrZelebs
sauniversiteto kurukulumebisa da
axali saxelmZRvaneloebis danergvis
programebis xelSewyobasa da
koordinirebas.
sazogadoebis erTianobis, erovnuli
identurobisa da TviTmyofadobis
warmatebiT xorciledeboda `irmis
naxtomis~ programa, romelmac Seqmna
skolebSi informaciul-
kompiuteruli teqnologiebis
swavlebis struqtura. am programis
Semdgomi ganviTareba ukavSirdeba
axali teqnologiebis
SesaZleblobebis gamoyenebas
erovnuli saswavlo gegmiT
gaTvaliswinebuli sagnebis swavlebis
procesSi. es problema gadasaWrelia
agreTve saqarTvelos umaRles da
profesiul ganaTlebaSi, sadac unda
moxdes kvalifikaciisa da
profesiebis Sesabamisi
kompiuteruli teqnologiebis
mcodne specialistebis momzadeba. gagrZeldeba da gaRrmavdeba
samecniero da saganmanaTleblo
sferos integrirebis procesi,
SemoqmedebiTi procesebis mxardaWera
sxvadasxva sferoSi, qveynis
moTxovnilebis gaTvaliswinebiT.
gansakuTrebul yuradRebas
saWiroeben qveynisaTvis
prioritetuli samecniero-kvleviTi
proeqtebi. saqarTveloSi mecnierebis
da kvlevebis mTavar amocanad unda
iqces mecnierebatevadi produqtebisa
da teqnologiebis SemuSaveba, maTi
danergva erovnul ekonomikaSi. didi
yuradReba unda mieqces samecniero
saerTaSoriso TanamSromlobis
xelSewyobas, monawileobas
sxvadasxva saerTaSoriso
programebSi da proeqtebSi, maT
Soris evrogaerTianebis CarCo-
programebSi.
76
dawyebiTi profesiuli
saswavleblebis bazaze Camoyalibda
38 profesiuli swavlebis centri.
aqedan 11-Si Catarda sareabilitacio
samuSaoebi, ganaxlda saxelosnoebi,
Seiqmna axali programebi,
gadamzaddnen pedagogebi da
instruqtorebi. profesiuli
saswavleblebis reabilataciis
programis farglebSi es procesi
gagrZeldeba darCenil centrebSic.
gagrZeldeba umaRles saswavleblebSi
profesiuli umaRlesi programebis
danergvis procesi. salicenzio
pirobebis gadamowmebis Sedegad
mowesrigdeba yofili saSualo
profesiuli saswavleblebis
problema, ganisazRvreba is
dawesebulebebi, sadac ganxorcildeba
saxelobo an/da profesiuli
umaRlesi programebi.
ganaTlebis dafinansebis sqemebis
srulyofis procesSi ZiriTadi
yuradReba daeTmoba pedagogebis
anazRaurebis zrdis problemas,
ganviTardeba saxelmwifos mier
uzrunvelyofili maswavleblebis
sadazRvevo sistema, ganaTlebis
sistemaSi dasaqmebuli sajaro
moxeleebis dazRveva savaldebulo
iqneba.
SenarCunebis xelSewyobis mizniT
gagrZeldeba iseTi programebis
ganxorcieleba, rogoricaa:
samoqalaqo integracia,
araqarTulenovan skolebSi
saxelmwifo enis Seswavla, saskolo
partnioroba da sxva.
Semdgomi RonisZiebebi gulisxmobs
ganaTlebisa da mecnierebis sistemis
orientirebas saqarTvelos
kulturuli mravalferovnebis,
erovnuli TviTmyofadobis dacvisa da
kulturuli ganviTarebis
xelSewyobaze. aseTi proeqtebis rigs
miekuTvneba saxelmZRvaneloebis
Targmnis programa araqarTulenovani
moswavleebisaTvis, aseve erovnuli
saswavlo gegmis farglebSi
araqarTuli enebis, rogorc
mSobliuri enis swavlebis programis
danergva.
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
mimdinare (daiwyo 2004) mimdinare (daiwyo 2004) mimdinare (daiwyo 2005)
77
mosalodneli
Sedegebi
ganaTlebisa da mecnierebis marTva
daixveweba ganaTlebisa da
mecnierebis marTvis
decentralizebuli struqtura,
dagegmvis da gadawyvetilebis miRebis
procesebi daeyrdnoba mimdinare
procesebis monitoringis da
kvlevebis Sedegebs;
Camoyalibdeba ganaTlebis marTvis
erTiani sainformacio sistema,
romelic imoqmedebs marTvis yvela
doneze da moicavs yvela
saganmanaTleblo da samecniero
dawesebulas.
skolamdeli da zogadi ganaTleba
Seiqmneba skolamdeli ganaTlebis
efeqtiani modeli, romelic
gaiTvaliswinebs skolamdeli asakis
bavSvebis ganaTlebis mravalferovan
formebs;
Camoyalibdeba skolamdeli
ganaTlebis sakanonmdeblo da
normatiuli baza;
ganxorcieldeba zogadi ganaTlebis
dafinansebis sistemis srulyofa;
gaZlierdeba zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebebis arCeviTi organoebis
saqmianoba, daixveweba arCeviTi
organoebis wevrebisa da skolis
direqtorebis SerCevis procedurebi;
skolebis marTvis procesis
efeqtianobis amaRlebis mizniT
Seiqmneba sameurveo sabWoebis,
direqtorebis da administratorebis
momzadebisa da kvalifikaciis
ganxorcieldeba socialurad
daucveli kategoriebisaTvis
skolamdeli ganaTlebis dafinansebis
sapiloto iniciativa;
Camoyalibdeba inkluziuri ganaTlebis
sakanonmdeblo da struqturuli
CarCo, saWiroebisamebr farTod
dainergeba inkluziuri ganaTlebis
programebi;
ganxorcieldeba skolis
saxelmZRvaneloebis ganawilebis
programebi xelmokle ojaxebisaTvis;
moTxovnis mixedviT iqneba
uzrunvelyofili skolis
moswavleebis transportiT
momsaxureba;
Seiqmneba da dainergeba skolamdeli
ganaTlebis pedagogebis momzadebis
programebi umaRlesi da profesiuli
umaRlesi ganaTlebis doneze;
dasruldeba skolebis
kompiuterizaciis procesi, yvela
skola CarTuli iqneba internetsa
da erTian qselSi, romelic moicavs
ganaTlebis saministros da resurs-
centrebs. ganxorcieldeba skolebis
kompiuteruli bazis ganaxlebis
procesi;
informaciul-kompiuteruli
teqnologiebi gamoiyeneba erovnuli
saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli
yvela sagnis swavlebisas. amave
periodisTvis maRal xarisxs
miaRwevs informaciul-sakomunikacio
teqnologiebis integrireba saswavlo
procesSi. moswavleTa 100% da
pedagogebis 70%-ze meti daeufleba
ZiriTad kompiuterul Cvevebs.
78
amaRlebis sistema;
saministros, resurs-centrebis da
skolebis erTiani informaciuli
sistema uzrunvelyofs marTvis yvela
rgols xarisxiani statistikuri da
finansuri informaciiT;
yvela zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebas eqneba axali an
srulad reabilitirebuli saskolo
Senoba, xelmisawvdomi
laboratoriebiT, biblioTekebiT da
sportuli moednebiT;
momzaddeba skolebis arasamewarmeo
(arakomerciul) iuridiul statusze
gadasvlis pirobebi;
janmrTelobis dazRvevis sistema
gavrceldeba yvela skolis
maswavlebelze.
dasruldeba zogadsaganamanaTleblo
dawesebulebebis gadasvla 12-wlian
swavlebaze da axali saganmanaTleblo
programebis danergva, sagnebis 85%
iswavleba axali programebis
mixedviT, saswavlo procesi
uzrunvelyofili iqneba axali
saxelmZRvaneloebiT;
gadamowmdeba zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebebis salicenzio pirobebi;
SemuSavdeba zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebebis akreditaciis
procedurebi, daiwyeba
zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebebis akreditacia;
Catardeba erovnuli Sefasebebi
zogadsaganmanaTleblo skolebis me-4
da me-9 klasebSi, sul mcire or
saganSi. saqarTvelo miiRebs
monawileobas saerTaSoriso Sefasebis
sistemebSi – PISA, PIRLS, TIMSS; SemuSavdeba skolis maswavlebelTa
erovnuli profesiuli standartebi
da daiwyeba maTi danergva;
SemuSavdeba maswavlebelTa
momzadebisa da profesiuli
ganviTarebis programuli
akreditaciis wesebi, procedurebi da
daiwyeba maTi akreditacia;
Catardeba zogadsaganmanaTleblo
skolebis maswavlebelTa
registracia da ganxorcieldeba maTi
gadamzadebis programebi, Catardeba
sertificireba;
Camoyalibdeba skolebSi
disciplinuri darRvevebis
aRmofxvrisa da Zaladobis prevenciis
79
sistema;
araqarTulenovani skolebi iqnebian
uzrunvelyofili qarTuli enis
swavlebisaTvis kvalificiuri
pedagogebiT da Sesabamisi saswavlo
literaturiT. araqarTulenovani
skolebis maswavlebelTa 80%
gaivlis momzadebas qarTul enaSi.
umaRlesi, profesiuli ganaTleba da
mecniereba
ganxorcieldeba profesiuli
swavlebis centrebis saswavlo bazis
ganaxleba, axali saganmanaTleblo
programebis SemuSaveba da danergva,
pedagogebis gadamzadeba;
dafinansebis sagranto sqemebi
imoqmedebs saxelobo da umaRlesi
ganaTlebis yvela safexurze;
gafarTovdeba studenturi sesxis
gacemis sqema, gaizrdeba masSi
CarTuli komerciuli bankebis
ricxvi, gaumjobesdeba sesxis gacemis
pirobebi;
komerciul bankebTan erToblivad
SemuSavdeba sesxis gacemis sistema
sazRvargareTis universitetebSi
swavlebis mizniT;
dasruldeba yvela umaRlesi
saganmanaTleblo dawesebulebebis
reabilitacia;
Catardeba erTiani erovnuli
gamocdebi magistraturaSi swavlebis
msurvelTaTvis;
Camoyalibdeba saerTaSoriso
standartebTan Tavsebadi da
umaRles saganmanaTleblo
dawesebulebebSi daiwyeba pedagogTa
momzadebis axali saganmanaTleblo
programebis ganxorcieleba. Catardeba
am programebis akreditacia;
erovnuli saswavlo gegmebis da
Sefasebis centri SeimuSavebs axal
profesiul saganmanaTleblo
standartebs da programebs,
ganaxorcielebs maT pilotirebas.
programebis ganxorcieleba daiwyeba
profesiuli ganaTlebis centrebSi da
kolejebSi;
profesiuli swavlebis
dawesebulebebSi Seiqmneba Sefasebis
erTiani sistema;
profesiuli swavlebis pedagogebis
standartze dafuZnebiT gadamzaddeba
profesiuli swavlebis
dawesebulebebis pedagogebi;
umaRles saganamanaTleblo
dawesebulebebSi daiwyeba profesiuli
swavlebis pedagogTa momzadebis
saganmanaTleblo programebis
ganxorcieleba, Seiqmneba profesiuli
swavlebis pedagogTa sertificirebis
sistema da ganxorcieldeba
SemuSavdeba da damtkicdeba
profesiul kvalifikaciaTa CarCo;
qarTul internetSi Seiqmneba zogadi
ganaTlebisaTvis saWiro
saganmanaTleblo resursebi;
zogadsaganmanaTleblo skolebis
moswavleTaTvis daiwyeba saxelobo
programebis ganxorcieleba;
SemuSavdeba da damtkicdeba
profesiul kvalifikaciaTa CarCoSi
arsebuli profesiebisa da
kvalifikaciebisaTvis profesiuli
standartebi;
amoqmeddeba araformaluri
ganaTlebis atestaciis wesi;
zrdasrul moqalaqeebs SesaZlebloba
eqnebaT miiRon monawileoba
zrdasrulTa ganaTlebis programebSi;
daregulirdeba saTanado
kvalifikaciis mqone muSaxelis
moTxovna-miwodeba Sromis bazarze;
kompiuteruli programebi farTod
iqneba gamoyenebuli sxvadasxva
sagnebis swavlebisas;
profesiuli da umaRles ganaTlebis
80
saerTaSorisod aRiarebuli umaRlesi
ganaTlebis sistema.
.
pedagogebisa da ostatebis
sertificireba;
SemuSavdeba profesiuli ganaTlebis
dawesebulebebis akreditaciis
procedurebi da daiwyeba profesiuli
ganaTlebis dawesebulebebis
akreditacia;
dasruldeba umaRlesi ganaTlebis
gadasvla samsafexurian sistemaze,
ganxorcieldeba umaRlesi
profesiuli ganaTlebis programebi,
ganaxldeba umaRlesi saganmanaTleblo
dawesebulebebis programebi;
Catardeba umaRlesi saganmanaTleblo
programebis akreditacia;
SemuSavdeba erovnuli kvalifikaciis
CarCo;
gaizrdeba umaRles saganmanaTleblo
dawesebulebebSi erovnul
umciresobaTa warmomadgenlebis
CaricxulTa ricxvi.
saswavlo procesi uzrunvelyofili
iqneba informaciuli da
kompiuteruli teqnologiebiT;
gagrZeldeba umaRlesi
saganmanaTleblo da samecniero-
kvleviTi dawebulebebis
integrirebis procesi;
aSendeba sauniversiteto qalaqi,
sadac swavlis, swavlebisa da
samecniero kvlevisaTvis xelsayreli
garemo Seiqmneba. qalaqis
teritoriaze ganTavsdeba
universitetebis da samecniero-
kvleviTi dawesebulebis 50 aTasi
studenti, profesori da mkvlevari;
gamoikveTeba samecniero kvlevebis
prioritetuli mimarTulebebi da
ganisazRvreba am kvlevebis
organizebisa da xelSewyobis
gansxvavebuli formebi;
gagrZeldeba erovnuli samecniero da
qarTvelologiis, humanitaruli da
socialuri mecnierebebis fondebis,
mecnierebis sagranto dafinanseba;
gaizrdeba saerTaSoriso proeqtebSi
da programebSi monawile qarTvel
mecnierTa ricxvi.
81
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
ganaTlebis xarjebi _ procentuli
Sefardeba mTlian Sida produqtTan.
saxelmwifo xarjebi erT moswavleze
mTlianobaSi da ganaTlebis
sxvadasxva doneze;
axalaSenebuli da ganaxlebuli
saswavlo dawesebulebebis,
laboratoriebis, biblioTekebis
raodenoba;
saganmanaTleblo dawesebulebebis
wili arCeuli marTvis organoebiT.
zogasaganmanaTleblo
dawesebulebebis procenti, sadac
Catarebulia ganmeorebiTi arCevnebi;
moswavleTa transportirebis
uzrunvelsayofad satransporto
erTeulebis raodenoba;
ganaTlebisa da mecnierebis
dafinansebisa da materialur-
teqnikuri bazis maCveneblebi
saerTaSoriso standartebTan
mimarTebaSi;
mcirekontingentiani saganmanaTleblo
dawesebulebebis wili da am
dawesebulebebSi moswavleTa wili
ganaTlebis Sesabamisi donis saerTo
maCveneblebTan mimarTebaSi;
ganaTlebaze xarjebis wili
Sinameurneobebis mTlian xarjebSi;
resursebis gamoyenebis efeqtianobis
maCveneblebi – Tanafardoba moswavle-
maswavlebeli.
dawyebiTi, sabazo da saSualo
ganaTlebaSi moswavleebis
CarTulobisa da ganTesvis
maCveneblebi;
profesiuli swavlebis centrebis
kursdamTavrebulTa raodenoba;
profesiuli da umaRlesi ganaTlebis
programebis kursdamTavrebulTa
dasaqmebis maCveneblebi;
ganaTlebis xarisxis maCveneblebi OECD-s indikatorTa skalaze; moswavleTa Sedegebi saerTaSoriso
Sefasebis sistemebSi: PISA, TIMSS, PIRLS; moswavleTa Sedegebi erovnul
SefasebaSi;
ucxoel studentTa raodenoba
saqarTvelos saganmanaTleblo
dawesebulebebSi;
zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebebis gadamzadebul
pedagogTa raodenoba;
umaRles saganamanaTleblo
dawesebulebebSi Caricxuli
araqarTulenovani skolebis
kursdamTavrebulTa ricxvi;
skolebSi qarTuli enis swavlisa da
swavlebis saTanado resursebis
moculoba;
umaRlesi saganmanaTleblo
programebis procenti, romlebmac
gaiares akreditacia;
studentTa mobilobis maCveneblebi.
swavlebis procesSi informaciuli
da kompiuteruli teqnologiebis
gamoyenebis maCveneblebi;
samecniero bazis da codnis
generirebis SesaZleblobis
maCveneblebi (samecniero kvlevis
dafinanseba, fundamenturi kvlevis
dafinanseba);
saerTaSoriso samecniero proeqtebSi
qarTveli mecnierebis monawileobis
maCveneblebi;
samecniero proeqtebis ucxouri
wyaroebidan dafinansebis
maCveneblebi;
ucxoel TanaavtorebTan erTad
gamoqveynebuli samecniero Sromebis
maCvenebeli; profesiuli da umaRlesi ganaTlebis
kvalifikaciebis miRebis Semdeg
kursdamTavrebulTa dasaqmebis
maCveneblebi;
daqiravebulTa gadamzadebaze kerZo
biznesis mier xarjvis procentuli
maCvenebeli (gamoiTvleba mocemuli
biznesis saxelfaso fondTan
mimarTebaSi);
damsaqmebelTa TanamSromlobis
maCvenebeli Sesabamisi profilis
saswavleblebTan;
82
savaraudo
xelisSemSle-li
faqtorebi
samSeneblo kompaniebis SezRudul
SesaZleblobebs ukavSirdeba
reabilitaciis programebis
ganxorcieleba. saministro
axorcielebs gegmas mniSvnelovani da
kompleqsuri procesebis meSveobiT.
riskebi dakavSirebulia am procesebis
arasaTanado mxardaWerasa da
ganviTarebasTan maTi xarisxis,
efeqturobis, qmediTobisa da
moqnilobis uzrunvelyofis mizniT.
myari da efeqturi urTierTkavSirebi
saerTaSoriso organizaciebTan
arsebiTia
Sedegebis miRwevis saqmeSi.
xelisSemSlel faqtorad SeiZleba
iqces
arasaTanado kooperacia
dainteresebul
mxareebTan. es kavSirebi unda iyos
damyarebuli urTierTpativiscemaze da
dasaxuli amocanebis mimarT yvela
mxaris valdebulebebze. aseTi tipis
kavSirebis damyareba dakavSirebulia
garkveuli unarebis arsebobasTan da
moiTxovs drois da resursebis
saTanado investirebas.
am amocanebis ganxorcieleba
mniSvnelovnad aris damokidebuli
imaze, Tu ramdenad SeZlebs
saxelmwifo da sazogadoeba
daafinansos profesiuli ganaTlebis
seqtori, ramdenad aqtiurad miiRebs
monawileobas profesiuli
ganaTlebis sistemis reformirebaSi
kerZo biznesi. ZiriTadi riskebi
dakavSirebulia qveyanaSi ekonomikuri
procesebis arasasurvel
ganviTarebasTan.
83
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos ganaTlebisa da
mecnierebis saministro 342.5 400.1 436.8 500.0 660.0 720.0 780.0 mSp-s mimarT procentulad 2.5% 2.4% 2.2% 2.1% 2.3% 2.2% 2.0%
m.S. arafinansuri aqtivebi 85.5 110.5 59.9 60.0 60.0 50.0 50.0
mSp-s mimarT procentulad
0.6% 0.6% 0.3% 0.3% 0.2% 0.2% 0.1%
84
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro
prioritetebi
I. kulturuli memkvidreobis ZeglTa
reabilitaciis, sistematizacia-
dokumentirebisa da popularizaciis
programa
II. samuzeumo reformis programa III. saxelovnebo da sasporto
ganaTlebis sistemis reforma.
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
programis mimdinareoba ganpirobebulia
qveyanaSi kulturuli memkvidreobis
ZeglTa mdgomareobis gaumjobesebis,
regularuli movla-patronobisa da
marTvis meqanizmebis Camoyalibebis
aucileblobiT, reabilitacia-
restavraciisa da sainformacio
dokumentaciis Sevsebis permanentul
procesad gadaqcevis saWiroebiT.
reformis ganxorcielebis
aucileblobas ganapirobebs saqarTvelos
samuzeumo sivrcis dRevandeli
mdgomareobis Semdegi maxasiaTebeli
faqtorebi: sazogadoebisa da muzeumebis
gaucxoveba; damTvarielebelTa simwire;
axali TaobisTvis samuzeumo gaucxoeba;
eqsponatTa mZime mdgomareoba; fondebSi
daculi eqsponatebis Sesaxeb
arasrulfasovani informacia;
Tanamedrove teqnologiebis simwire;
moZvelebuli, amortizebuli
materialur-teqnikuri baza; araswori
marTvis sistemebi.
saxelovnebo ganaTleba qveynis kulturis
da ganaTlebis politikis ganuyofeli
nawilia. Sesabamisad misi reforma
aucilebelia erTis mxriv qarTuli
kulturis, sulieri da materialuri
memkvidreobis, xelovnebis SenarCunebisa da
ganviTarebisaTvis da meores mxriv erTiani
sagamnmanaTleblo sivrcis
srulyofisaTvis.
reformis aucilebloba ganpirobebulia:
• dRevandel saqarTvelosa da
saerTaSoriso sazogadoebaSi mimdinare
socialuri da kulturuli cvlilebebiT;
• sabWour sistemaze dafuZnebuli,
moZvelebuli saxelovnebo ganaTlebis
principebis da meTodologiis
araadekvaturobiT Tanamedrove swavlebis
xarisxis, standartebis, axali
teqnologiebis, sabazro ekonomikis
moTxovnebis mimarT;
• qveyanaSi mimdinare zogadi ganaTlebis
sistemis reformiT da am sistemaSi
saxelovnebo ganaTlebis organuli
integrirebis aucileblobiT;
• saSualo, profesiuli da umaRlesi
ganaTlebis axali kanonebis amoqmedebiT.
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo) 2004-2012ww 2004-2012ww 2006-2012ww
85
mosalodneli
Sedegi
programis ganxorcielebiT
ganisazRvreba ZeglTa gadarCenisTvis
saWiro sadiagnostiko da
sareabilitacio mimarTulebebi, moxdeba
saerTo erovnuli mniSvnelobis nimuSTa
fizikuri gadarCena, sferos
prestiJulobis amaRleba da
saerTaSoriso standartebis danergva
kulturuli memkvidreobis dacvis,
reabilitaciisa da marTva-gamoyenebis
sferoSi. maT Soris kulturuli
memkvidreobis, rogorc ekonomikuri
winsvlis faqtoris amoqmedeba.
informacia qveynis ZiriTad koleqciaTa
mdgomareobis Sesaxeb, inventarizebuli
eqsponatebi, aRdgenili muzeumebis
saganmanaTleblo, samecniero da
sanaxaobiTi funqcia.
saxelovnebo da sasporto ganaTlebis
sistemis reformireba _ saSualo,
profesiuli da umaRlesi ganaTlebis
kanonebis Sesabamisad da saerTaSoriso
gamocdilebis, moTxovnebis da
standartebis gaTvaliswinebiT.
saxelovnebo ganaTlebis mobiloba,
diplomebis validoba da aRiareba,
maRalkvalificiuri kadrebiT
dakompleqtebuli SemoqmedebiTi
koleqtivebi.
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
200-dan 220-mde Sesrulebuli da
legalizebuli sakonservacio-
sarestavracio proeqti; 120-160
fizikurad gajansaRebuli nimuSi;
proeqtirebasa da fizikur samuSaoebSi
sazogadoebis CarTvis xarisxi;
biujetSi infrastruqturiT miRebuli
Semosavlebis 5%-iani mateba;. kerZo
seqtoridan dafinansebis wilobrivi
mateba kulturuli memkvidreobis
sferoSi 20%-ze meti odenobiT
erovnuli muzeumisa da
umniSvnelovanesi regionuli
muzeumebis fondsacavTa fizikuri
kondicia (damoukidebeli saeqsperto
daskvnebi); Tanamedrove standartebiT
mowyobili 30-mde eqspozicia;
damTvalierebelTa raodenoba,
daaxloebiT 20%; 20%-ze meti kerZo
invensticia.
saxelovnebo saganmanaTleblo
dawesebulebaTa programuli akreditaciis
Sedegebi, qarTvel xelovanTa miRwevebi
saerTaSoriso asparezze.
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisi
kvalificiuri kadrebis nakleboba,
dokumentaciis simwire.
Tanamedrove moTxovnebis Sesabamisi
kvalificiuri kadrebis simwire.
saxelovnebo saganmanaTleblo
dawesebulebebis funqcionirebisa da
saxelovnebo saganmanaTleblo programebis
ganxorcielebisaTvis aucilebeli
samarTlebrivi safuZvlebis, kerZod
saxelovnebo saganmanaTleblo
standartebis ararseboba.
dafinaseba kulturuli memkvidreobis ZeglTa
reabilitaciis, sistematizacia-
dokumentirebisa da popularizaciis
programis dafinasebaze 2009 wels
mimarTuli iqneba 8.0 mln lari,
2010 wels - 8.5 mln lari, 2011-
2012 wlebSi – 9.0 mln lari.
samuzeumo reformis programis
dafinasebaze 2009 wels mimarTuli
iqneba 7.0 mln lari, 2010 wels -
7.5 mln lari, 2011 wels – 8.0 mln
lari, 2012 wlebSi – 9.0 mln
lari.
saxelovnebo da sasporto ganaTlebis
sistemis reformis dafinasebaze 2009
wels mimarTuli iqneba 10.0 mln
lari, 2010 wels – 11.0 mln lari,
2011 wels – 12.5 mln lari, xolo
2012 wlebSi – 13.0 mln lari.
86
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti
13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8saqarTvelos kulturis, ZeglTa
dacvisa da sportis saministro 53.8 78.8 74.6 70.0 77.0 84.0 91.0 mSp-s mimarT procentulad 0.4% 0.5% 0.4% 0.3% 0.3% 0.3% 0.2%
m.S. arafinansuri aqtivebi 7.5 24.7 5.4 4.0 5.0 5.0 3.0
mSp-s mimarT procentulad
0.05% 0.15% 0.03% 0.02% 0.02% 0.02% 0.01%
87
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos ltolvilTa da gansaxlebis saministro
prioritetebi 1. pirobebis Seqmna devnilTa
dabrunebisaTvis (aRiarebuli
saerTaSoriso normebis moTxovnaTa
Sesabamisad)
2. devnilTa sacxovrebeli pirobebis
gaumjobeseba
3. migraciuli procesebis mimarT
erTiani saxelmwifo politikis
SemuSaveba da ganxorcieleba
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
ar aris uzrunvelyofili SesaZlo
dabrunebul devnilTa elementaruli
uflebebi; devnilebis usafrTxoeba
ar aris garantirebuli, maTi
qonebrivi uflebebi sistematurad
irRveva; minimalur donezea
sacxovrebeli pirobebi da
socialuri momsaxurebis miRebis
SesaZlebloba.
devnilTa TiTqmis naxevari dResac
gansaxlebulia koleqtiur centrebSi.
am Senobebma dakarga TavianTi
pirvandeli funqcia. isini ZiriTadad
uvargisia sacxovreblad; saerTo
monacemebTan SedarebiT devnil
mosaxleobaSi umuSevrobis maRali da
Sesabamisad, devnilebiT mWidrod
dasaxlebis raionebSi ekonomikuri
aqtivobis ufro dabali maCveneblebi
fiqsirdeba.
qveyanaSi ar arsebobda erTiani
midgoma migraciuli procesebis
mimarT, ris Sedegad adgili aqvs
aralegaluri migraciis did
masStabebs, trefikingis
SemTxvevebs, organizebuli
kriminalis mier qveynis tranzitad
gamoyenebas. ekomigrantebis mimarT
kanonmdeblobisa da politikis
ararsebobis gamo, adgili aqvs
ukumigracias. saministroSi
dawyebulia migraciis marTvis
saxelmwifo strategiaze muSaoba,
mis safuZvelze unda Seiqmnas
samoqmedo gegma, romlis
ganxorcieleba uzrunvelyofs am
sferoSi dagrovili mravali
problemis gadaWras.
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2009-2012 ww.
(daiwyo 2007 wels)
2009-2012 ww.
(daiwyo 2007 wels)
2009-2012 ww.
(daiwyo 2007 wels)
88
mosalodneli
Sedegi
_ aRiricxeba devnili mosaxleobis
uZravi qoneba;
– afxazeTsa da cxinvalis regionSi
Seiqmneba damatebiTi samuSao
adgilebi.
_ devnilTa sacxovrebeli pirobebi
gaumjobesdeba grZelvadian periodSi;
_ komerciuli datvirTvis mqone
kompaqturi Casaxlebis obieqtebi
gamoTavisufldeba kerZo
investiciebisaTvis;
_ gaizrdeba qveynaSi socialuri
institutebis SesaZleblobebi;
_ gaizrdeba devnilTa Soris
TviTkmaroba da Semcirdeba
saxelmwifoze damokidebuleba.
_ migraciis marTvis saxelmwifo
strategiis Seqmna;
_ strategiidan gamomdinare
samoqmedo gegmis SemuSaveba;
_ aralegaluri migraciis
prevencia;
_ reintegraciis mdgradi
meqanizmebis Seqmna;
_ migraciis erTiani monacemTa
bazis Seqmna;
_ qveynis samigracio sistemis
srulyofa;
_ ekomigrantTa sacxovrebeli
farTebiTa da Sesabamisi pirobebiT
dakmayofileba, ris Sedegadac
Tavidan iqneba acilebuli qveynidan
qarTuli genofondis gadineba.
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
aRricxuli da monacemTa bazaSi
daregistrirebuli uZravi qonebis
raodenoba;
afxazeTsa da cxinvalis regionSi
Seqmnili samuSao adgilebis
raodenoba.
_ im kompaqturi Casaxlebis
obieqtebis raodenoba, sadac ukve
Seqmnili iqneba aucilebeli
sacxovrebeli pirobebi;
_ usaxlkaro devnili ojaxebis
raodenoba, romelTaTvisac karkasuli
tipis SenobebSi moZiebul iqna
sacxovrebeli farTebi da Seiqmna
saTanado sacxovrebeli pirobebi;
_ socialur sacxovrebelSi
gansaxlebuli ukiduresad
gaWirvebuli devnili raodenoba;
_ gadamzadebuli devnilebis
raodenoba, romlebmac SeZles
dasaqmeba; devnilTa Soris
ekonomikuri iniciativebis maCveneblis
zrda.
_ aralegaluri migraciis nakadis
Semcireba;
_ legaluri SromiTi migraciis
SesaZleblobebis gazrda;
_ readmisiis xelSekrulebiT
dabrunebulTa reintegraciis
uzrunvelyofa;
_ saxelmwifo daxmarebis mimRebi
dazaralebuli ojaxebisa da
ekomigrantebis raodenoba.
89
savaraudo
xelSemSleli
faqtorebi
_ dadgenili saerTaSoriso normebis
de-faqto administraciebis mxridan
ignorireba, maT mier nakisri
valdebulebebis Seusrulebloba;
_ konfliqtur regionebSi
samSvidobo misiebis araefeqtianoba.
saxlemwofo sakuTrebaSi arsebuli
im farTebis arasakmarisi raodenoba,
romlebic SeiZleba garemontdes
devnilTa usaxlkaro ojaxebisTvis.
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8 saqarTvelos ltolvilTa da
gansaxlebis saministro 59.2 65.2 84.4 100.0 100.0 100.0 100.0 mSp-s mimarT procentulad 0.4% 0.4% 0.4% 0.4% 0.4% 0.3% 0.3% m.S. arafinansuri aqtivebi 4.0 1.3 2.1 2.1 5.0 5.0 3.0 mSp-s mimarT procentulad 0.03% 0.01% 0.01% 0.01% 0.02% 0.02% 0.01%
90
mxarjavi
dawesebuleba saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro
prioritetebi 1. samedicino momsaxurebaze
finansuri xelmisawvdomobis
gaumjobeseba
2. samedicino momsaxurebis
xarisxis da xarisxian
momsaxurebaze geografiuli
xelmisawvdomobis gaumjobeseba
3. mosaxleobis umuSevrobis, siRaribis da
mowylvadobis Semcireba
1.1 sazogadoebriv janmrTelobis
dacvasa da aucilebel samedicino
momsaxurebaze mosaxleobis
finansuri xelmisawvdomobis
gaumjobeseba
2.1 janmrTelobis dacvis
seqtoris infrastruqturis
ganaxleba/ganviTareba xarisxian
samedicino momsaxurebaze
mosaxleobis saWiroebebis
Sesabamisad
socialuri daxmarebebis sistemis
ganviTareba, siraribis zRvars qvemoT
myofi mosaxleobisaTvis daxmarebis
odenobis zrda
1.2 samedicino momsaxurebaze
siRaribis zRvars qvemoT myofi
mosaxleobis finansuri
xelmisawvdomobis gaumjobeseba
2.2 profesiuli adamianuri
resursebis ganviTareba
pensionerTa sapensio uzrunvelyofis
gaumjobeseba da sapensio paketis 100 aSS
dolaramde zrda
1.3 janmrTelobis dacvis
seqtoris sadazRvevo
momsaxurebaze gadayvana
2.3 brunvaSi myofi samkurnalo
saSualebebis xarisxis
saxelmwifo kontrolis
gaumjobseba
umuSevrobis Semcireba
91
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
1. Zalze dabalia aucilebeli
samedicino momsaxurebis
moxmareba. marTalia erT sul
mosaxleze ambulatoriuli
vizitebis saSualo raodenobam
gasul wlebTan SedarebiT moimata
da 2.38 viziti Seadgina, magram is
kvlav mniSvnelovnad CamorCeba
saSualo evropul maCvenebls
(daaxloebiT 7 viziti
weliwadSi)
2. avadmyofobis dadgomisas
mosaxleobis 7.3% ar mimarTavs
eqims
3. mosaxleobis 13.7%
hospitalizacia saWiroebis
miuxedavad ver ganxorcielda
samedicino momsaxurebaze
finansuri xelmisawvdomobis
problemis gamo
4. Sinameurneobebis danaxarjebi
janmrTelobis dacvaze, uiratesad
jibidan gadaxdebis saxiT,
warmoadgens jandacvis mTliani
danaxarjebis 73%
2. samedicino momsaxurebis
xarisxis da ekonomikuri
efeqtianobis, aseve xarisxian
samedicino momsaxurebaze
geografiuli xelmisawvdomobis
dabali done
2.1 saxelmwifo sakuTrebaSi
arsebuli samedicino
infrastruqtura moZvelebuli,
amortizebulia da ar Seesabameba
saWiroebebs, rogorc
geografiuli xelmisawvdomobis,
ise samedicino momsaxurebis
xarisxis TvalsazrisiT;
2.2 profesiuli adamianuri
resursebis codna da unar-
Cvevebi saWiroebs ganviTarebas
maRali xarisxis momsaxurebis
miwodebis mizniT
2.3 mimoqcevaSi kvlavac rCeba
falsificirebuli uxarisxo da
vadagasuli samkurnalo
saSualebebi
qveyanaSi siRaribis donis Semcireba an/da
prevencia kvlav aqtualuria. prioritetis
mizania miznobrivi socialuri
daxmarebebis sistemis danergva da
ganviTareba, mosaxleobis socialuri
riskebis marTvis meqanizmebis srulyofa,
specialuri mzrunvelobis saWiroebis
mqone pirTa socialuri integraciis
xelSewyoba. amdenad, miznobrivi
socialuri daxmarebebis sistemis
ganviTareba Seamcirebs siRaribis zRvars
miRma myofi ojaxebis raodenobas,
gaaumjobesebs mowyvladi ojaxebis
socialur-ekonomikur mdgomareobas. sxva
socialuri valdebulebebis Sesrulebis
paralelurad saxelmwifo pensiebis,
kompensaciebisa da akademiuri stipendiebis
dafinanseba aseve Seamcirebs mowyvladi
jgufebis Semosavlebis dakargvasTan
dakavSirebul riskebs.
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2009-2012 ww
(mimdinare)
2009-2012 ww
(mimdinare)
2009-2012 ww
(mimdinare)
mosalodneli
Sedegebi
1. samedicino momsaxurebaze
gaumjobesdeba mosaxleobis
finansuri xelmisawvdomoba
1.1 sazogadoebriv jandacvasa da
aucilebel samedicino
momsaxurebaze gaumjobesdeba
mosaxleobis xelmisawvdomoba
2. gaumjobesdeba samedicino
momsaxurebis xarisxi da
xarisxian momsaxurebaze
mosaxleobis gegorafiuli
xelmisawvdomoba
2.1 janmrTelobis dacvis
seqtoris infrasturqtura
Raribi da mowylvadi ojaxebis
identificireba
ukiduresad Raribi ojaxebis fuladi
socialuri daxmarebebiT uzrunvelyofa
xandazmulTa da pensionerTa socialuri
mdgomareobis gaumjobeseba
92
1.1.1 aucilebel samedicino
momsaxurebaze gaizrdeba
mosalxeobis finansuri
xelmisawvdomoba
1.1.2 amaRldeba sazogadoebrivi
jandacviTi RonisZiebebis
efeqtianoba
1.1.2.1 gaumjobesdeba mosaxleobis
epidemiologiuli usafrTxoeba
1.1.2.2 gaumjobesdeba daavadebaTa
prevencia da adreuli
diagnostika
1.2 gazrdeba samedicino
momsaxurebaze siRaribis zRvars
qvemoT myofi mosaxelobis
finansuri xelmisawvdomoba
ganviTardeba saWiroebebis
Sesabamisad rogorc
geografiuli xelmisawvdomobis,
ise samedicino momsaxurebis
xarisxis TvalsazrisiT;
2.2 gaumjobesdeba profesiuli
adamianuri resursebis codna da
unar-Cvevebi;
2.3 gaumjobesdeba brunvaSi myofi
samkurnalo saSualebebis
xarisxis kontroli
samuSaoTa maZiebelTa kvalifikaciis
amaRleba, Sromis bazris mobilurobis
gazrda, umuSevrobis donis Semcireba
specialuri mzrunvelobis saWiroebis
mqone pirTa socialuri integraciis
mizniT garemos gaumjobeseba
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
1. aucilebel momsaxurebze
jibidan gadaxdebis maCvenebeli
_ samizne mosaxleobaSi
medikamentebze jibidan gadaxdebis
maCvenebeli;
_ Raribi da mowyvladi
Sinameurneobebis xarjebi
janmrTelobis dacvaze, misi
xvedriTi wili mTlian xarjebSi;
_ samedicino momsaxurebiT
sargeblobis maCvenebli Raribi
mosaxleobisaTvis
2. daavadebebis gavrcelebis
maCvenebeli gamowveuli
mosaxleobis araswori
(magaliTad: Tambaqos, alkoholis,
1. janmrTelobis mdgomareobis
Sesaxeb maCveneblebi (m.S.
samedicino momsaxurebis
garTulebebis raodenoba)
2. momxmarebelTa mxridan
Sesabamis momsaxurebaze
xelmiswvdomobis maCvenebeli
3. im mosaxleobis xvedriTi
wili, romelsac misTvis misaReb
drois intervalSi xeli
miuwvdeba samedicino
momsaxurebaze
4. samkurnalo saSualebebis
xarisxis saxelmwifo kontoliT
gamovlenili uxarisxo
socialuri Semweobis mimRebi mosaxleobis
xvedriTi wili mTlian mosaxleobaSi
mosaxleobis xvedriTi wili, romelTa
socialur-ekonomikuri mdgomarobac
Sefasebulia
momzadebuli/gadamzadebuli mosaxleobis
xvedriTi wili
dasaqmebis maCvenebeli
im specialuri mzrunvelobis saWiroebis
mqone pirTa xvedriTi wili, romlebic
CarTulni arian socialuri integraciis
programebSi
93
narkotikuli saSualebebis
moxmarebiT da sxva) qceviT da
garmos mavne zemoqmedebiT
3. Raribi mosaxleobis xvedriTi
wili, romelic uzrunvelyofilia
samedicino dazRveviT
medikamentebis wili Semowmebul
raodenobaSi
5. Semowmebuli medikmantebis
xvedriTi wili mimoqcevaSi
arsebul saerTo odenobasTan
mimarTebaSi
savaraudo
xelSemSleli
faqtorebi
samedicino momsaxurebis
TviTRirebulebis mkveTri zrda
gansakuTrebiT saSiSi infeqciebis
epidemia
gauTvaliswinebeli bunebrivi da
teqnogenuri kataklizmebi
araxelsayreli migraciuli procesebi
socialuri momsaxurebis simZlavreTa
arasakmarisi ganviTareba
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w.
faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti
13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8saqarTvelos Sromis,
janmrTelobisa da socialuri
dacvis saministro 744.1 931.9 1,290.1 1,456.0 1,520.0 1,600.0 1,700.0
mSp-s mimarT procentulad
5.4% 5.5% 6.5% 6.2% 5.4% 4.8% 4.4%
m.S. arafinansuri aqtivebi 43.3 40.5 30.0 16.0 15.0 15.0 15.0
mSp-s mimarT procentulad
0.31% 0.24% 0.15% 0.07% 0.05% 0.05% 0.04%
94
mxarjavi
dawesebuleba
saqarTvelos energetikis saministro
prioritetebi
hidro da
Tboeleqtrosadgurebis
mSenebloba-reabilitacia
eleqtrogadacemis
saSualebebis mSenebloba-
reabilitacia
bunebrivi gazis
gadacemis
infrastruqturis
mSenebloba
alternatiuli
energiebis
eleqtrosadgurebis
mSenebloba
prioritetis
aucileblobis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
arsebuli adgilobrivi
resursebis gamoyenebis
SesaZlebloba. hidroenerge-
tikuli resursebis
aTvisebis dabali done.
qveyanaSi da mezobel
regionebSi
eleqtroenergiaze moTxovnis
zrda.
energetikuli sistemis
teqnikuri mdgradobisa da
saimedoobis arasakmarisi
done, mezobel qveynebTan
energosistemis paralelur
reJimSi funqcionirebis
aradamakmayofilebeli done.
bunebriv airze
moTxovnis zrdidan
gamomdinare,
gazsadenebis qselis
rekonstruqcis da
axali qselis
mSeneblobis saWiroeba.
gamomuSavebuli
eleqtroenergiis
ekologiuri
usafrTxoeba;
energoresursebis
diversifikacia
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea
rodis daiwyo)
2004-2015 ww 2004-2012ww 2004-2014ww 2008-2013ww
mosalodneli
Sedegebi
damatebiTi
eleqtroenergetikuli
simZlavreebis Seqmna.
hidroresursebis
potencialis maqsimaluri
gamoyeneba. eleqtroenergiis
saeqsporto potencialis
gazrda.
energosistemis mdgradobisa
da stabilurobis amaRleba,
energetikuli wyaroebis
divesifisifikacia. eleqtro
energiis gadacemis xarisxis
gaumjobeseba. energosistemis
paralelur reJimSi muSaobis
SesaZleblobis uzrunvelyofa.
regionebis bunebrivi
airiT momaragebis
uzrunvelyofa, gazis
satranzito
potencialis
ganviTareba, importis
diversifikacia anu
importis sxvadasxva
wyaroebidan miReba.
ganaxlebadi
energetikuli
resursebis aTviseba,
energoefeqturobis
amaRleba
95
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumebi
3 000 megavatamde
simZlavris Seqmna 10 mlrd
kvt/sT gamomuSavebiT. aqedan
hidroresursi 2 500
megavati.
300 km-mde axali 500 kv-is
eleqtro gadamcemi xazis
mSenebloba, arsebulis
reabilitacia, jamSi 270 km.
axali 50/400/220kv 1 000
mvt. simZlavris qvesadguris
aSeneba axalcixeSi.
eleqtrosistemaSi sistemuri
avariebis da danakargebis
Semcireba. energoresursebis
import-eqsportis zrda.
regionis
energobalansSi
bunebrivi gazis
moculobis gazrda.
teqnikuri danakargebis
sagrZnoblad Semcireba.
60 megavati
simZlavris qaris
eleqtrosadgurebis
aSeneba 280 ml.
kvt/sT gamomuSaveiT.
savaraudo
xelisSemSleli
faqtorebi
arasaxarbielo makroekonomikuri faqtorebi, energetikuli dargis funqcionirebis arasrulyofili
sakanonmdeblo da normatiuli baza.
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8
saqarTvelos energetikis saministro
217.1 180.9 84.3 55.0 10.0 10.0 10.0 mSp-s mimarT procentulad 1.6% 1.1% 0.4% 0.2% 0.04% 0.03% 0.03% m.S. arafinansuri aqtivebi 5.2 0.3 0.7 0.7 0.5 0.5 0.5 mSp-s mimarT procentulad 0.038% 0.002% 0.004% 0.003% 0.002% 0.002% 0.001%
96
mxarjavi
dawesebulea saqarTvelos soflis meurneobis saministro
prioritetebi sasoflo-sameurneo
infrastruqturis ganviTareba
mevenaxeoba-meRvineobis dargis
ganviTareba da falsifikaciasTan
brZola
sasursaTo usafrTxoebisa da
xarisxis uvneblobis
uzrunvelyofa
saqarTvelos mTavrobis
programis 2008-2012 "erTiani
saqarTvelo siRaribis gareSe~
ZiriTadi miznis - mosaxleobis
keTildReobis misaRwevad
aucilebelia ganxorcieldes
sasoflo-sameurneo
infrastruqturis ganviTareba,
rac ganpirobebulia arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
Semdegi garemoebiT:
qveyanaSi sasoflo-
sameurneo daniSnulebis manqana-
danadgarebis simcire; fermerul
meurneobebSi sasoflo-sameurneo
teqnikis simcire; qveyanaSi
sasoflo-sameurneo teqnikis
warmoebis ar arseboba, risTvisac
aucilebelia axali Tanamedrove
sasoflo-sameurneo daniSnulebis
manqana-danadgarebis SeZena,
romelic Seamcirebs sasoflo-
sameurneo produqciis warmoebis
xarjebs da mosavlis danakargs.
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
programa `erTiani saqarTvelo
siRaribis gareSe" iTvaliswinebs
sairigacio sistemebiT moculi
farTobebis zrdas, risTvisac
aucilebelia sairigacio
sistemebis gamarTuli
funqcionireba, maTi teqnikuri
mdgomareobis gaumjobeseba da
garantirebuli da xarisxiani
samelioracio momsaxurebis
qveynis mevenaxeoba-meRvineobis
dargSi arsebuli viTarebis
obieqturi Sefaseba.saqarTveloSi
arsebuli venaxebis sruli
inventarizacia. qveyanaSi Seqmnili
mdgomareobidan gamomdinare
samomxmareblo bazrebis moZieba da
aTvisebis aucilebloba, rac
ukavSirdeba qarTuli Rvinoebis
avtoritetis Semdgom amaRlebasa da
popularizavias. adgilobrivi da
saeqsporto bazrebis
falsificirebuli da uxarisxo
produqciisagan dacvis mizniT
laboratoriuli kvlebis
ganxorcielebis auciliebloba.
soflis meurneobaSi
dasaqmebuli mosaxleobis mZime
ekonomikuri pirobebis
gasaumjobeseblad mcenareuli
safarisa da mosavlis
SenarCunebis da misi xarisxis
gaumjobesebis mizniT,
mosaxleobis uvnebeli kvebis
produqtebis uzrunvelsayofad,
aucilebelia qveynis teritoriaze
ganxorcieldes seriozuli
zaralis momtani gansakuTrebiT
saSiSi da sakarantino mavneblebis
(amerikuli TeTri pepela,
kalia,arafardi parkvevia,
simindisa da xorblis mavneblebi,
mavne mRrRnelebi, sarevelebi da
sxva) da cxovelTa gansakuTrebiT
saSiSi gadamdebi daavadebebis
winaaRmdeg salikvidacio
RonisZiebebi da sasursaTo
produqtebis laboratoriuli
kvleva.
97
gawevis uzrunvelyofa.
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea,
rodis daiwyo)
2006-2012 2006-2012 2006-2012
mniSvnelovnad gaizrdeba
sasoflo-sameurneo daniSnulebis
miwebis damuSaveba da
produqciis warmoeba, agrarul
seqtorSi Seiqmneba axali
samuSao adgilebi, gaizrdeba
qveyanaSi arsebuli teqnikis
gamarTulobis maCvenebeli da
saeqspluatacio vada.
sarwyavi wylis moxmarebis zrdiT
mniSvnelovnad gaizrdeba wylis
momxmarebelTa raodenoba da
wylis safasuriT miRebuli
Semosavlebi.
mosalodneli
Sedegi
mowesrigdeba arsebuli
pirutyvis aRricxvianoba,
ganisazRvreba jiSuri
Semadgenloba, rac xels Seuwyobs
cxovelTa Sesaxeb srul
informaciis mopovebas.
qarTuli Rvinis popularizacia,
axali samomxmareblo bazrebis
aTviseba, saqarTveloSi arsebuli
venaxebis sruli inventarizacia,
falsificirebuli da uxarisxo
produqciisagan adgiobrivi da
saeqsporto bazrebis dacva.
qveyanaSi arsebuli
epizootiuri da fitosanitaruli
daavadebebis gavrcelebis maRali
riskis, sursaTiT gamowveuli
daavadebebis maRali donisa da
sursaTis falsifikaciis xSiri
SemTxvevebis Semcireba, sursaTis
uvneblobis TviTregulirebis
dabali donis amaRleba, arsebuli
cxoveTa suladobis
produqtiulobis gazrda,
mcenareuli safarisa da
mosavlianobis zrda.
Sedegebis yovelwliurad SeZenili Rvinis falsifikaciis Semcireba, dasnebovnebuli farTobebis
98
Sefasebis
kriteriumebi
iqneba aranakleb 200 erTeuli
sxvadasxva simZlavris
traqtori, 30 erTeuli marcvlis
amRebi kombaini, da sasoflo-
sameurneo manqana-danadgarebi
(misabmeli teqnika), romelTa
raodenoba sul cota 5 jer meti
iqneba traqtorebis raodenobaze,
raTa teqnika maqsimalurad iyos
datvirTuli.
erTeuli traqtoris mier
damuSavebuli iqneba, saSualod
250 ha farTobi (xvna, dadiskva,
kultivacia, Sewamvla, Tesva,
sasuqis Setana da sxva).
saeqsporto potencialisa da
avtoritetis zrda saerTaSoriso
bazarze.
Semcirebis maCvenebeli,
realizaciisaTvis gankuTvnili
da laboratoriuli kvlevis
Sedegad savaWro qselidan
amoRebuli sasursaTo produqtis
odenoba, vaqcinirebuli
pirutyvis odenobaze imunuri
fonis Seqmnis Sedegad
epizootiuri keTilsaimedooba.
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w.
faqti
2007w.
faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti 13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8 saqarTvelos soflis meurneobis
saministro 31.5 104.6 61.8 60.0 40.0 50.0 50.0 mSp-s mimarT procentulad 0.2% 0.6% 0.3% 0.3% 0.1% 0.2% 0.1% m.S. arafinansuri aqtivebi 5.1 25.3 3.8 2.7 10.0 10.0 5.0 mSp-s mimarT procentulad 0.04% 0.15% 0.02% 0.01% 0.04% 0.03% 0.01%
99
mxarjavi
dawesebuleba garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro
prioritetebi 1. efeqturi resursTsargeblobiT
uzrunvelyofa 2. garemos dacvis sistemis srulyofa 3. garemos monitoringisa da
prognozirebis sistemis
srulyofa
prioritetis
dasabuTeba
arsebuli
situaciis
analizidan
gamomdinare
1. satyeo seqtoris reformis
gagrZeleba
_ xarvezebi satyeo urTierTobebis
maregulirebel sivrceSi.
_ xe-tyis ukanono Wra.
_ tyis dacvis RonisZiebebis
dabali masStabebi.
_ tyis inventarizaciis
Cautareblobis gamo (sarevizio
periodi 10 weli) saxelmwifo
tyis fondis ZiriTad farTobebze
aRricxvianobis mouwesrigebloba
da tyis fondis maCveneblebis
moZvelebuli monacemebi.
_ saxelmwifo tyis fondis
registraciis, rogorc saxelmwifo
qonebis ar areboba.
2. wylis resursebis saauzo
marTvis sistemaze gadasvla
_ resursebis araracionaluri
gamoyeneba;
_ kerZo seqtoris dainteresebis
dabali done;
_ araadeqvaturi kanonmdebloba;
_ dabinZurebis maRali done.
1. daculi teritoriebis sistemis
Camoyalibeba da ekoturizmis ganviTareba
_ daucvelia bunebis unikaluri Zegglebi;
_ gamouyenebelia saqarTveloSi arsebuli
ekoturizmis potenciali;
_ mouwyobeli infrastruqtura;
_ dacul teritoriebze xe-tyis ukanono
Wrisa da brakonierobis arseboba
2. narCenebis marTvis sistemis reforma
_ narCenebis araefeqturi marTvis sistema;
_ saxifaTo narCenebiT dabinZurebis da
intoqsikaciis maRali riski;
_ kerZo seqtoris motivaciis dabali done
narCenebis SegrovebasTan dakavSirebiT.
3. sufTa ganviTarebis meqanizmi
_klimatis cvlilebis CarCo konvenciis
mimarT qveynis valdebulebebis
arasrulyofili Sesruleba;
_ saqarTvelos `kiotos protokoli~-s
wevroba;
_ garemosdacviTi proeqtebis investirebis
simcire.
1. saSiSi bunebrivi
procesebis prevencia
_ garemoSi mimdinare saSiSi
bunebnrivi procesebis
arasruli suraTi;
- arasakmarisi monacemebi da informacia garemos
mdgomareobis Sesaxeb, saSiSi
bunebrivi procesebis kuTxiT;
- bunebrivi katastrofebis prevenciuli RonisZiebebis
erovnuli gegmis ararseboba;
- adamianuri msxverpli da
materialuri zarali;
_ekomigrantebis arseboba.
2. atmosferuli haeris
dabinZurebis monitoringis
sistemis srulyofa
_atmosferuli haeris
xarisxis Sesaxeb
arasruloyofili monacemebi;
_atmosferul haerTan
dakavSirebiT dargis
politikis sisuste;
_ atmosferuli haeris
dabinZurebis kontrolis
arasaTanado sistema
ganxorcielebis
savaraudo vadebi
(Tu mimdinarea
1) 2009 wlis bolomde
(dawyebulia 2005 wlis meore
1) 2009 wlis bolomde
2) 2008 wlis bolomde (dawyebulia 2006
1) 2009-2010 wlebi
100
rodis daiwyo)
naxevridan)
2) 2010 wlis bolomde
wlidan)
3) 2008 wlidan mimdinare procesi 2) 2009 wlis bolomde
mosalodneli
Sedegi
1) mosaxleobis saTbobi SeSiT
uzrunvelyofa;
_tyis mdgradi, maRalproduqtiuli
koromebis Camoyalibeba;
-tyis fondis SenarCuneba,
dazianebisa da ganadgurebisagan
dacva
-saxelmwifo tyis fondis
teritoriaze merqnuli resursebis
realuri moculobebis dadgena,
informaciuli bazis Sedgena;
_ racionaluri tyiTsargebloba;
_tyiTsargeblobis monitoringis
martivi da qmediTi sistema;
2) mdinareebis saauzo marTvis
reJimze gadasvla;
_ kerZo seqtoris gazrdili
roli;
_ wylis resursebis moxmarebaSi
adeqvaturi ekonomikuri
meqanizmebis damkvidreba;
1) turistebis raodenobis zrda;
_ brakonierobis masStabebis Semcireba;
_ maqsimalurad SenarCunebuli
biomravalferovneba;
_ mowyobili infrastruqtura.
2) qalaqebsa da raionebSi ukontrolo
nagavsayrelebis minimizacia.
_ narCenebis SegrovebaSi,
transportirebasa da ganTavseba-
gadamuSavebaSi kerZo seqtoris gazrdili
motivacia/monawileoba;
3) sufTa ganviTarebis meqanizmis proeqtebis
ganxorcieleba;
_ atmosferul haerSi saTburis gazebis
emisiebis Semcireba;
_ qveynis mdgradi ganviTarebisaTvis
xelSewyoba.
1) bunebrivi katastrofebis
Sedegebis masStabebis
Semcireba;
_ adamianuri msxverplisa da
materialuri zaralis
Semcireba;
_ ekomigrantebis raodenobis
Semcireba;
_ daculi landSaftebi da
ekosistemebi
2)atmosferuli haeris
xarisxis Sesaxeb zusti da
saimedo monacemebis arseboba;
_atmosferuli haeris
xarisxis Sesaxeb monacemTa
bazis arseboba;
_ atmosferul haerTan
dakavSirebiT dargis
politikis swori warmarTva;
Sedegebis
Sefasebis
kriteriumi
1) tyis gaumjobesebuli
mdgomareoba;
_ ukanono Wrebis Semcirebuli
masStabebi;
_ gazrdili sabiujeto
Semosavlebi;
_ tyiTsargeblobaSi konkurentuli
garemo.
_ axali samuSao adgilebi.
2) saxelmwifo uwyebebs Soris
funqciebis mkafiod gamijnuli
1) infrastruqturis gaumjobesebuli done;
_ 4 axali Seqmnili daculi teritoria;
_ koncesiebiT gacemuli servisebi;
_ 30%-iT gazrdili turistTa nakadebi da
10%-iT gazrdili Semosavlebi.
2) narCenebiT dabinZurebis Semcireba;
_ narCenebis racionaluri gamoyeneba;
3) sufTa ganviTarebis meqanizmis
registrirebuli proeqtebis raodenoba;
_ axali samuSao adgilebi;
1) bunebrivi katastrofebis
Sedegebis Semcirebuli
masStabebi;
_ Semcirebuli adamianuri
msxverpli da materialuri
zarali;
_Semcirebuli ekomigrantebi;
2) atmosferuli haeris
xarisxis Sesaxeb saimedo
monacemebi;
_ atmosferuli haeris
101
kompetenciebi;
_ wylis resursebis racionaluri
moxmareba;
_ wylis gaumjobesebuli xarisxi;
_ gazrdili Semosavlebi.
_ sawarmoTa gaumjobesebuli ekonomikuri
mdgomareoba.
xarisxis Sesaxeb Seqmnili
monacemTa bazebi.
_ saimedo monacemebis
safuZvelze sworad
warmarTuli politika da
dagegmili RonisZiebebi. savaraudo
xelSemSleli
pirobebi
1) sazogadoebis mzadyofnis dabali
xarisxi tyis resursebis
gamoyenebasTan mimarTebaSi.
2) wylis resursebis marTvaSi
uwyebaTa Soris kompetenciis
gaumijnaoba.
1) mZime socialuri foni, Sesabamisad
sazogadoebis mzadyofnis dabali xarisxi
(daculi teritoriebis mimarTebaSi);
_ uwyebaTa Soris kompetenciebis
gaumijnaoba narCenebis marTvasTan
mimarTebaSi;
_ sazogadoebis cnobierebis dabali done.
2) mewarmeTa informirebulobis nakleboba
(sufTa ganviTarebis meqanizmi).
1) uwyebaTaSorisi
kompetenciebis gaumijnaoba
da susti koordinacia;
_ Tanamedrove midgomebis
arasakmarisi codna;
_ sazogadoebis cnobierebis
dabali done.
2) haeris monitoringis arasrulyofili
funqcionireba
mln lari
sabiujeto asignebani mTlian Sida produqtTan mimarTebaSi
dasaxeleba 2006w. faqti 2007w. faqti 2008w. 2009w. 2010w. 2011w. 2012w.
mTliani Sida produqti
13,789.9 16,998.6 19,736.7 23,666.2 28,118.9 33,104.0 38,433.8saqarTvelos garemos dacvisa da
bunebrivi resursebis saministro 17.9 26.3 28.6 29.0 35.0 35.0 40.0
mSp-s mimarT procentulad 0.1% 0.2% 0.1% 0.1% 0.1% 0.1% 0.1%
m.S. arafinansuri aqtivebi
1.9 7.4 2.6 2.7 3.0 5.0 5.0 mSp-s mimarT procentulad 0.01% 0.04% 0.01% 0.01% 0.01% 0.02% 0.01%
102
danarTi 3 avtonomiuri respublikebis/adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulebis prioritetebi
(2009-2012 ww)
103
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi ambrolauris, lentexis, onisa da cageris
municipalitetebSi.
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. qalaqebisa da
teritoriuli erTeulebis
centrebis mowyoba
3. ekologiuri mdgoamreobis
gaumjobeseba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
Sida sasoflo gzebis, saxide
gadasasvlelebis, wyalsadeni
sistemebis
eleqtorogadamcemi xazebisa
da sayrdenebis avariuli
mdgomareoba, agreTve
arasakamarisi da
moZvelebuli napirsamagri
nagebobebi, rac mkveTrad
arTulebs regionis
ekonomikur da socialur
ganviTarebas.
Sida saqalaqo gzebis
avariuli mdgomareoba,
baRebisa da skverebis
mouwesrigebloba, sasoflo
klubebisa da axalgazrduli
centrebis arsebuli
mdgomareoba, soflebis
centrebSi gare ganaTebis
uqonloba arTulebs
mosaxleobis sayofacxovrebo
pirobebs da xels uwyobs
mosaxleobis migracias
soflebidan.
qalaqebSi sakanalizacio
qselebis, nagavsayrelebis da
sayofacxovrebo narCenebis
gatanis mouwesrigebloba
safrTxes uqmnis
mosaxleobis janmrTelobas.
klimaturi da reliefuri
mdgomareobis gamo mewyeruli
zonebis simravle, romelic
safrTxes uqmnis sasoflo
sameurneo da mosaxleobis
qonebas.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
Seiqmneba ukeTesi pirobebi
regionSi sxvadasxva
mimarTulebiT investiciebis
gansaxorcieleblad da
regionSi arsebuli
ekonomikuri potencialis
maqsimalurad asaTviseblad,
rac Tavis mxriv
gaaumjobesebs mosaxleobis
socialur da ekonomikur
mdgomareobas.
Seiqmneba ukeTesi pirobebi
mosaxleobisaTvis
Tavisufali drois
racionalurad
gamoyenebisaTvis, rac xels
Seuwyobs mosaxleobis
migraciis Semcirebas.
gaumjobesdeba mosaxleobis
sayofacxovrebo pirobebi,
sanitaruli mdgomareoba da
safrTxe aRar daemuqreba maT
janmrTelobas.
104
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi axmetis, gurjaanis, dedofliswyaros, Telavis,
lagodexis, sagarejos, siRnaRisa da yvarlis municipalitetebSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba 2. turizmis ganviTareba
3. mrewvelobisa da soflis
meurneobis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
wyalsadeni qselebis,
wyalmomaragebis sistemis,
gare ganaTebis, adgilobrivi
mniSvnelobis gzebis da
saniaRvre arxebis
mSenebloba, bunebrivi airis
saSualo da dabali wnevis
qselebis aRdenisa da
mSeneblobis aucilebloba.
mxaris ulamazesi buneba,
uZvelesi istoriuli
Zeglebi saSualebas iZleva
turizmis meurneobis maRal
doneze ganviTarebisaTvis,
Tavisi bunebrivi geografiul
TvisebebiT igi moicavs
saxelmwifo tyisa da
nakrZalis fondebs, romelic
Tavisi floriTa da fauniT
erTerTi unikaluria
msoflioSi.
mxaris teritoriaze soflis
meurneobis gadamamuSavebeli
sawarmoebis, kerZod
yurZnisa da xilis wvenebis
qarxnebis Tanamedrove
teqnologiebiT aRWurva,
manqana-traqtorebis parkisa
da momsaxurebis centrebis
Seqmnis aucilebloba.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gaujobesdeba mosaxleobis
wyalmomarageba,
municipalitetebis mTel
teritoriaze ekonomiur
sicialur mdgomareobis
gaumjobeseba da tyis fondis
SenarCuneba, dasaxlebuli
teritoriebi da sasoflo
sameurneo savargulebi
daculi iqneba datborvisa
da mewyerebisagan,
mosaxleoba uzrunvelyofili
iqneba eleqtroenergiiT.
gaumjobesdeba istoriuli
memkvidreobis movla
partonoba, mosaxleobis
ekonomikuri mdgomareoba,
xolo turizmis ganviTareba
xels Seuwyobs
municipalitetSi cxovrebis
donis amaRlebas. jansaRi
Taobis aRzrdas.
municipalitetebSi soflis
meurneobebis produqciis
gadamamuSavebeli sawarmoebis
Seqmnis Sedegad moxdeba
mosaxleobis dasaqmebis
uzrunvelyofa soflis
meurneobis produqtebis
warmoebaSi, aseve
mosaxleobas miecema
saSualeba iqonios
garantirebuli realizaciis
bazari.
105
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi adigenis, aspinZis, axalcixis, axalqalaqis, borjomisa
da ninowmindis municipalitetebSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. kulturis, sportis,
turizmis ganviTareba.
3. mrewveloba da soflis
meurneobis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
regionis wyalmomaragebis
magisrtaluri sistemis,
sakanalizacio sistemebis
Sida qselis da gamwmendi
nagebobebis, mdinareTa
sanapiro zolebSi risk
faqtoriani ubnebis
napirsamagri samuSaoebis,
municipalitetebis
gazsadenis magisrtralis
sarwyavi arxebis da
wylasatumbi sadgurebis
mSeneblobisa da
reabilitaciis aucilebloba.
sasoflo sameurneo teqnikis
bazis Seqmnis, saTib
saZovrebTan misasvleli
gzebis reabitaciis
aucilebloba, qalaqebsa da
municipalitetebSi Sida da
magistraluri gzebis
mSenebobisa da remontis
Catarebis saWiroeba.
kulturis saxlebis
kapitaluri remonti,
abasTumnis borjomis da
bakurianis sakurorto
infrastruqturis
ganviTareba, bavSvTa
sazafxulo banakebis da
zamTris dasvenebis bazebis
mowyoba.
mxareSi mura naxSiris
sabados amoqmedebis,
Tboeleqtro sadguris
mSeneblobis, rZis
gadamamuSavebeli mcire
sawarmoebis amuSavebis, xil-
bostneulis gadamamuSavebeli
mcire sawarmoebis gaxsnis,
xmeli xilis da
mefutkreobis ganviTarebis,
municipalitetebSi saTesle
meurneobebis Seqmnis
saWiroeba.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gamarTuli sagzao
infrastuqtrura
mosaxleobas saSualebas
miscems ukeT daamyaros
kavSiri, rogorc mezobel
aseve qveynis sxvadasxva
regionSi, gaumjobesdeba
regionSi aRniSnuli
RonisZiebebis ganxorcilebis
Semdeg igi gadaiqceva
samxreT saqarTvelos
turizmis gzajvaredinad,
saidanac turistuli nakadi
mimarTuli iqneba
mura naxSiris sabadoebis
amuSavebiT regionis
mosaxleobisaTvis
SesaZlebeli gaxdeba saSeSe
merqnis alternatiuli
sawvavis miwodeba, riTac
Tavidan iqneba acilebuli
106
mosaxleobis mier
warmoebuli produqciis
drouli da xarisxiani
mitana momxmareblamde.
mdinaris sanapiro zolebSi
napirsamagri samuSaoebis
Catarebis Semdeg moixsneba
mosaxleobis sacxovrebeli
saxlebis, skolebis
saavtomobilo gzebis da
xidebis dangrevis, agreTve
sameurneo savargulebis
datborvis saSiSroeba.
daizogeba xetyis maragi,
gaumjobesdeba mosaxleobis
socialuri da ekonomikuri
pirobebi. wyalsadenebis Sida
qselebis mSenebloba
gaaumjobesebs mosaxleobis
xarisxiani sasmeli wyliT
momaragebas, sakanalizacio
sistemebis mowesrigeba da
gamwmendi nagebobebis
mSenebloba minimumade
daiyvans garemos
dabinZurebis xarisxs,
mospobs epidemiuri
saSiSroebis kerebs,
wyalsatumbi sadgurebis
reabilitaciis Semdgom
mosalodnelia naTesi
farTobebis zrda,
mosavlianobis mniSvnelovani
zrda, rac gamoiwvevs
mosaxleobis socialur
ekonomiuri mdgomarebis
gaumjobesebas.
javaxeTisken, aWarisken da
dasavleT saqrTvelosken.
mosaxleobis didi nawili
ganaviTarebs e.w. `saojaxo
sastumroebis” farTo qsels,
gaCndeba warmoebuli
sasoflo sameurneo
produqciis gasaRebis didi
bazari, gaizrdeba
damsvenebelTa da turistTa
nakadi da biujetis
Semosavlebi.
tyis masiuri Wra, am sabados
bazaze aSenebuli Tbo
eleqtro sadguris mier
gamomuSavebuli eleqtro
energia SeiZleba gamoyenebul
iqnas mcire sawarmoebisaTvis.
programebis ganxorcielebiT
moxdeba municipalitetebis
mosaxleobis mniSvnelovani
nawilis dasaqmeba; amaRldeba
warmoebuli sasoflo
sameurneo produqciis
moculoba da xarisxi.
sanitarul kontrols
daeqvemdebareba warmoebuli
produqcia da amRldeba
mosaxleobis socialur
ekonomikuri mdgomareoba.
107
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi bolnisis, gardabnis, dmanisis, TeTriwyaros, marneulis,
walkis municipalitetebsa da TviTmmarTvel qalaq rusTavSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. kulturisa da sportis
ganviTareba
3. mrewveloba da soflis
meurneobis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
wyalmomaragebis qselis
ganaxlebis, gare ganaTebis
sistemis reabilitaciis,
sasoflo sameurneo teqnikiT
mosaxleobis uzrunvelyofa,
sairigacio Sida qselis
reabilitaciis,
sakanalizacio sistemis
reabilitaciis, gzebis
aRdgena-mSeneblobis,
gazifikaciis sistemis
mSeneblobis saWiroeba.
kulturis adgilobrivi
obieqtebis da Zeglebis,
sportuli kompeqsebisa da
mini stadionebis mowyobis
movla patronobis saWiroeba.
maRal produqtiuli
saqonlis da saTesle
kulturebiT mosaxleobis
uzrunvelyofad, msxvilfexa
rqosani pirutyvis axali
jiSebis Semoyvana. rZis
Semgrovebeli
gadamamuSavebeli, tyavisa da
matylis mcire sawarmoebis,
xilbostneulis Cambarebeli,
damfasoebeli da
gadamamuSavebeli sawarmoebis
Seqmnis aucilebloba..
granitis mompovebeli da
gadamamuSavebeli mcire
sawarmoebis gaxsnis
saWiroeba.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
108
mosalodneli Sedegi
regionSi wyalmomaragebis
sistemis aRdgenis
SemTxvevaSi gaumjobesdeba
mosaxleobis xarisxiani
sasmeli wyliT momarageba,
sakanalizacio sistemebis
mowesrigeba da gamwmendi
nagebobebis mSenebloba
gaaumjobesebs da minimumade
daiyvans arsebuli garemos
dabinZurebis xarisxs.
sasoflo sameurneo teqnikiT
mosaxleobis
uzrunvelyofisa da sarwyavi
sistemis reabilitaciis
Sedead Seqmnili
konkurentuli garemo
gamoiwvevs mosaxleobisaTvis
xelmisawvdomi fasebis
dadgenas teqnikiT
momsaxurebaze, amasTan erTad
moxdeba miwebis drouli da
xarisxiani damuSaveba da
morwyva, rac gazrdis
soflis meurneobebis
produqtebis mosavlianobas.
gazisificirebis Sedegad
SenarCundeba xetye,
gaujobesdeba mosaxleobis
cxovrebis pirobebi.
mosaxleobas miecema
saSualeba Tavisuflad
daukavSirdes
municipalitetebis yvela
raions da qalaqebs.
axalgazrdobis sxvadasxva
sportul wreebSi
gaerTianeba da jansaRi
cxovrebis wesis damkvidreba.
gaumjobesdeba istoriuli
memkvidreobis movla
partonoba
soflis meurneobis da
warmoebis ganviTareba,
programebis ganxorcielebiT
moxdeba municipalitetebis
mosaxleobis mniSvnelovani
nawilis dasaqmeba; amaRldeba
warmoebuli sasoflo
sameurneo produqciis
moculoba da xarisxi.
109
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi baRdaTis, vanis, zestafonis, Terjolis, samtrediis,
saCxeris, tyibulis, wyaltubos WiaTuris, xaragaulis, xonis municipalitetebsa da TviTmmarTvel qalaq
quTaisSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. kulturis, turizmisa da
sportis ganviTareba 3. mrewvelobis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
regionSi wyalmomaragebis
sistemis, sakanalizacio
qselisa da gamwmendi
nagebobebis, napirsamagri
samuSaoebis adgilobrivi
mniSvnelobis xreSovani
gzebis, mravalsarTualiani
saxlebis fasadebisa da
saxuravebis, asfaltovani
gzebis, gamgeobisa da
sakrebulos Senobebis,
qalaqebSi trotuarebisa da
bordiurebis, regionSi rkina
betonis konstruqciebis,
xidebis, misi mimdebare
sanapiro zolis
napirsamagri samuSaoebis,
sabinao fondis kapitaluri
SekeTebis, satumbo
sadgurebis da saniaRvre
arxebis aRdgenis mSeneblobis
reabilitaciis aucilebloba,
qalaqebis gare ganaTebis
mowesrigeba. regionis
gazifikacia. sagangebo
situaciebis samsaxurisaTvis
teqnikis SeZena.
kulturuli dasvenebis
parkebisa da skverebis
mowyoba, sportuli
obieqtebis reabilitacia da
mini sportuli obieqtebis
mSenebloba.
gordis dadianiseuli
sasaxlis da tye parkis
aRdgena, turistuli
centris Seqmna.
turistuli da sakurorto
industriis reabilitacia
imereTis mxareSi, kerZod
reabilitaciis procesi
zestafonis Rumelebis,
WiaTurisa da tyibulis
Saxtebis reabilitaciis
aucilebloba. tyibulSi
samkervalo fabrikis
amoqmedebis saWiroeba.
110
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gzebisa da komunikaciebis
mowesrigeba xels Seuwyobs
socialur-ekonomiuri
problemebis mogvarebas,
dadebiTad imoqmedebs
investiciebis mozidvis
procesze zogierT
TviTmmarTvel erTeulSi
mTlinad gaumjobesdeba
wyalmomaragebis sistema.
sanapiro zolebSi
napirsamagri samuSaoebis
Catarebis Semdeg moixseneba
mosaxleobis sacxovrebeli
saxlebis, skolebis
saavtomobilo gzebis da
xidebis dangrevis, agreTve
sameurneo savargulebis
datborvis saSiSroeba.
gazisificirebis Sedegad
SenarCundeba xetye,
gaujobesdeba mosaxleobis
cxovrebis pirobebi.
mosaxleobas miecema
saSualeba Tavisuflad
daukavSirdes
municipalitetebis yvela
raions da qalaqebs.
kurortebis reabilitaciis
procesis Sedegad,
gansakuTrebul mniSvnelobas
SeiZens saTaflisaa da yumis
Tavis mRvimeebi. gordis
dadianiseuli tyeparkis da
sasaxlis restavracia, vanis
arqeologiuri kompleqsi,
bagratis restavrirebuli
taZari gamoiwvevs
turistebis mozidvas,
mosaxleobis dasaqemebas da
mxaris ekonomiur
ganviTarebas.
aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba mxareSi gamoiwvevs
axali samuSao adgilebis
Seqmnas, investiciebis
mozidvasa da mosaxleobis
socilauri mdgomareobis
gaujobesebas.
111
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi lanCxuTis, ozurgeTisa da Coxatauris
municipalitetebSi.
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba 2. turizmis ganviTareba
3. mrewveloba da soflis
meurneobis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
mxaris magistraluri
gazsadenis, zRvispira
sakurorto zolSi
sakanalizacio qselebisa da
gamwmendi nagebobebis
wyalmomaragebis adgilobrivi
gzebisa da xidebis aRdgenis,
mSeneblobis aucilebloba.
municipalitetebis
teritoriaze arsebuli
hidro resursebis bazaze
mcire hesebis aSenebis
saWiroeba.
kurortebis keTilmowyoba,
sakurorto
infrastruqturis
ganviTarebis, turistuli
marSrutebis mowyobis
aucilebloba, sanapiro
zolis da kurort baxmaros
ganaSenianebis gegmis Sedgenis
saWiroeba.
xilis da wvenebis qarxnebis
Tanamedrove teqnologiuri
xazebiT, citrusis
gadamamuSavebeli sawarmoebis,
Txilis gadamamuSavebeli
sawarmeobis, samebis saagure
Tixis gadamamuSavebeli
sawarmos mSeneblobis
aucilebloba. manqana
traqtorTa parkisa da
momsaxureobis centris
Seqmnis, torfis
gadamamuSavebeli qarxnis
Seqmnis xetyis
gadamamuSavebeli kombinatis
mSeneblobis aucilebloba.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gazificireba xels Seuwyobs
mcire da saSualo biznesis
ganviTarebas, garda amisa
municipalitetebis
mosaxleobas saSualeba eqneba
isargeblos alternatiuli
gaTbobis saSualebiT, rac
mniSvnelovania garemos
dacvis kuTxiT, radgan
municipalitetebis tyis
fondi Sesulia erovnuli
parkis teritoriaSi,
SezRudulia dablobSi SeSis
Wra. moxdeba sakurorto
aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba mxareSi xels
Seuwyobs sanitaruli
mdgomareobis gaumjobesebas,
turistebis mozidvas,
turizmis ganviTarebas
municipalitetSi cxovrebis
donis amaRlebas. jansaRi
Taobis aRzrdasa da
mosaxleobis Semosavlis
zrdas.
aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba xel Seuwyobs
adgilobrivi nedleulis
realizaciis gafarToebas,
sabiujeto Semosavlebis
zrdas, adgilobrivi
produqciis eqsports,
mosaxleobis dasaqmebas,
ucxouri investiciebis
mozidvas, bunebrivi
resursebis gonivrul
gamoyenebas.
112
biznesis mniSvnelovani
ganviTareba, rasac xels
uSlis sakanalizacio qselis
da gamwmendi nagebobebis ar
arseboba. gaumjobesdeba
mosaxleobis sasmeli wyliT
uzrunvelyofa da
sanitaruli mdgomareoba.
gaumjobesdeba mosaxleobis
satransporto momsaxureba,
warmoebuli produqciis
bazarze miwodeba,
investorebis mozidva,
mosaxleobis dasaqmeba da
Sesabamisad ekonomikuri
mdgomareoba. energetikis
ganviTareba. sabiujeto
Semosavlebis zrda,
113
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi abaSis, zugdidis, martvilis, mestiis, senakis,
Cxorowyus, walenjixis, xobis municipalitetebsa da TviTmmarTvel qalaq foTSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. kulturis, turizmisa da
sportis ganviTareba
3. janmrTelobisa da
socilauri dacvis
adgilobrivi sistemis
Camoyalibebis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
saavtomobilo gzebis, sruli
reabilitaciis,
wyalmomaragebisaTvis saTao
nagebobebis da
wyalmomaragebis sistemis
mSenebloba-remontis,
qalaqebis sakanalizacio
sistemis gamwmendi
nagebobebis da
nagavsayrelebis mSeneblobis,
avtosadguris mSeneblobis,
agraruli bazrebis
rekonstruqciis
keTilmowyobis,
xilbogirebis ARdgenis, gare
ganaTebis qselis
reabilitaciis, saniaRvre
qselis reabilitacia-
mSeneblobis, mdinareebis
kalapotebis gawmendis,
sanapiros betonis
kalapotiT mowyobis,
qalaqebis Senoba nagebobebis
fasadebisa da saxuravebis
aRdgenis. regionis
gazifikaciis proeqtireba da
mSeneblobis ganxorcilebis
saWiroeba.
sportuli darbazebisa da
moednebis mowyobis da
saTanado inventariT
uzrunvelyofis, kurort
lebardes teritoriaze
dasasvenebeli saxlebis,
sastumroebis momsaxureobis
sferos mSenebloba-
keTilmowyobis, xalxuri
SemoqmedebiTi dargebis dacva
da popularizaciis,
istoriuli Zeglebis
restavraciis, arqeologiuri
gaTxrebis Catarebis, gza
mkvlevebis momzadebis,
noqalaqeebis arqeologiuri
muzeumebis koleqciebidan
liTonisa da keramikuri
nakeTobaTa konservaciis,
satreiningo kursebis
Catarebis aucilebloba
muzeumis
TanamSromlebisaTvis.
naqalaqaris qveda terasis
safortifikacio sistemis
gawmendis saWiroeba xe-
mcenareebisagan.
samegrelo zemo svaneTis
regionSi amJamad arsebuli
situaciis analizidan
gamodinare arian
pensionerebi, Sezruduli
SesaZleblobis mqone pirebi,
socialurad daucveli
ojaxebi, marto xelebi
devnilebi, mraval Sviliani
ojaxebi da fsiqikurad
arajansaRi pirebi isini
damokidebuli arian mxolod
saxlemwifos mier gamoyofil
Semweobaze, radgan mati
Semosavlebi arasakmarisia
sayofacxovrebo da yofiTi
problemebis mosagvareblad.
114
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gzebisa da komunikaciebis
mowesrigeba xels Seuwyobs
socialur ekonomiuri
problemebis mogvarebas,
dadebiTad imoqmedebs
investiciebis mozidvis
procesze zogierT
TviTmmarTvel erTeulSi
mTlinad gaumjobesdeba
wyalmomaragebis sistema.
sanapiro zolebSi
napirsamagri samuSaoebis
Catarebis Semdeg moixseneba
mosaxleobis sacxovrebeli
saxlebis, skolebis
saavtomobilo gzebis da
xidebis dangrevis, agreTve
sameurneo savargulebis
datborvis saSiSroeba.
gazisificirebis Sedegad
SenarCundeba xetye,
gaujobesdeba mosaxleobis
cxovrebis pirobebi.
mosaxleobas miecema
saSualeba Tavisuflad
daukavSirdes
municipalitetebis yvela
raions da qalaqebs.
daculi iqneba arqeolgiur
Zeglebi, SenarCunebuli
iqneba folklorisa da
tradiciuli xelovnebis
dargebi, xeli Seewyoba
turistuli
infrastruqturis
ganviTarebas, mozardebSi
damkvidrdeba jansaRi
cxovrebis wesi, amaRldeba
turistTa momsaxurebis
kultura, maqsimalurad
gamoyenebuli iqneba
inteleqtualuri da SromiTi
resursebi.
samedicino dawesebulebebSi
socialurad daucveli
moqalaqeebis mkurnalobis
xarjebis dafarviT da
medikamentebiT
uzrunvelyofiT, erTjeradi
socialuri daxmarebebiT
SeZlebisdagvarad mogvardeba
ojaxebis sacxovrebeli da
yofiTi pirobebi.
115
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi duSeTis, TianeTis, mcxeTisa da yazbegis
municipalitetebSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. ganaTlebis, kulturis,
turizmisa da sportis
ganviTareba
3. janmrTelobisa da
socilauri dacvis
adgilobrivi sistemis
Camoyalibebis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
gzebis, saxide
gadasasvlelebis, wyalsadeni
sistemebis
eleqtorogadamcemi xazebisa
da sayrdenebis avariuli
mdgomareobis, agreTve
arasakamarisi da
moZvelebuli napirsamagri
nagebobebis, samuSaoebis
wamroebis aucilebloba,
gzebis aRdgena-mSeneblobis
da gazifikaciis sistemis
reabilitaciis aucilebloba.
skolamdeli da skolis
gareSe saxelovnebo
saganmanaTleblo
dawesebulebebis
materialuri teqnikuri
bazis gaumjobesebis
kulturul saganmanaTleblo
programebis ganxorcielebis
aucilebloba, turistuli
gzamkvlevebis dabeWdvis da
turistuli marSrutebis
mowesrigebis aucilebloba.
erTjeradi socialuri
daxmarebebis, samedicino
dawesebulebebSi socialurad
daucveli moqalaeebis
operaciebisa da mkurnalobis
xarjebis dafarvis
medikamentebiT
uzrunvelyofis adgilobrivi
programebis srulyofis
aucilebloba
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gzebisa da komunikaciebis
mowesrigeba xels Seuwyobs
socialur ekonomiuri
problemebis mogvarebas,
dadebiTad imoqmedebs
investiciebis mozidvis
procesze. gazificireba xels
Seuwyobs mcire da saSualo
biznesis ganviTarebas, garda
amisa municipalitetebis
mosaxleobas saSualeba eqneba
isargeblos alternatiuli
gaTbobis saSualebiT, rac
mniSvnelovania garemos
dacvis kuTxiT.
adgilobrivi, kulturuli
da inteleqtualuri
potencialis gazrda,
arsebuli kulturuli
memkvidreobs SenarCuneba da
dacva. turistebis mozidva,
jansaRi cxovrebis wesis
danergva.
gaumjobesdeba socialurad
daucveli ojaxebis
socialur-ekonomiuri
mdgomareoba, sxvadasxva
tipis samedicino momsaxureba
yvela socialuri
jgufisaTvis gaxdeba
xelmisawvdomi.
116
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi goris, kaspis qarelisa da xaSuris
municipalitetebSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. . mrewveloba da soflis
meurneobis ganviTareba.
3. sakurorto da
turistuli
infrastruqturis
ganviTareba
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
municipalitetebSi
mwyobridanaa gamosuli
sasmeli wylis sistemebi,
ris gamoc sasmeli wyliT
momarageba arasrulyofilia,
gasawmendi da aRsadgenia
sarwyavi da sairigacio
sistemebi. Sida gzebis 70%-
ze meti aRsadgenia,
mosawesrigebelia gazsadeni
sistemis saSualo da dabali
wnevis milsadenebi.
aucilebelia sakanalizacio
qselisa da gamwmendi
nagebobebis mSenebloba,
agreTve qalaqebSi arsebuli
sacxovrebeli saxlbis
saxuravebisa da fasadebis
remonti.
aucilebelia glexuri da
fermeruli meurneobis
gaZlierebis mxardaWera,
sasoflo-sameurneo
infrastruqturis
ganviTareba da agralur
seqtorSi samrewvelo-
ekonomiuri saqmianobis zrda,
mimzidveli biznes garemos
Camoyalibeba, mcire
gadamamuSavebeli da
SemfuTavi sawarmoebis
stimulirebisaTvis finansuri
daxmarebis municipaluri
programebis SemuSaveba-
ganxorcieleba.
Sida qarTlis teritoriaze
saukeTeso pirobebia
turizmis ganviTarebis
TvalsazrisiT. Tanamedrove
turistuli meurneobis
infrastruqturis mowyoba
da turistebis mozidva.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
bolo 20-30 welia
municipalitetebis
teritoriaze ar Catarebula
mniSvnelovani samuSaoebi
gazificirebis, sasmeli
wyliT momaragebis,
adgilobrivi daqvemdebarebis
saavtomobilo gzebis
SekeTebis, kanalizaciisa da
aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba xel Seuwyobs
adgilobrivi nedleulis
realizaciis gafarToebas,
sabiujeto Semosavlebis
zrdas, adgilobrivi
produqciis eqsports,
mosaxleobis dasaqmebas,
ucxouri investiciebis
aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba regionSi xels
Seuwyobs sanitaruli
mdgomareobis gaumjobesebas,
turistebis mozidvas,
turizmis ganviTarebas
municipalitetebSi
cxovrebis donis amaRlebas.
jansaRi Taobis aRzrdasa,
117
Senobebis reabilitaciis,
mosaxleobis
eleqtroenergiiT momaragebis
da gare ganaTebis mowyobis
mizniT. aRniSnuli
mimarTulebiT samuSaoebis
ganxorcieleba sagrZnoblad
gaaumjobesebs mosaxleobis
sayofacxovrebo pirobebs,
gazificireba xels Seuwyobs
mcire da saSualo biznesis
ganviTarebas, garda amisa
municipalitetebis
mosaxleobas saSualeba eqneba
isargeblos alternatiuli
gaTbobis saSualebiT, rac
mniSvnelovania garemos
dacvis kuTxiT.
mozidvas, bunebrivi
resursebis gonivrul
gamoyenebas.
mosaxleobis dasaqmebasa da
Sesabamisad Semosavlebis
zrdas.
118
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi aWaris avtonomiur respublikaSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. . socialuri da
jandacvis RonisZiebebi
3. ganaTlebis, sakurorto,
kulturis, turizmisa da
sportis ganviTareba
prioritetis dasabuTeba
arsebuli situaciis analizidan
gamomdinare
avtonomiuri respublikis
teritoriaze qalaqis
Senobebis fasadebis
mowesrigebis aucilebloba,
sabinao amxanagobebis
xelSewyobis,
mravalsarTuliani
sacxovrebeli saxlebis
ezoebis keTilmowyobis,
maRliv sacxovrebel
korpusebis liftebis
mowyobis, saerTo
sargeblobis saxlebis
gadasaxuravi masaliT
uzrunvelyofis
aucilebloba, moZvelebuli
wyalgayvanilobis,
sakanalizacio sistemebisa
da saniaRvre arxebis
reabilitaciis, napirsamagri
samuSaoebis, qalaqebis
quCebisa da trotuarebis da
Ria teritoriebis mowyobis,
quCebis savali nawilis
asfaltovani da xreSovani
safaris mowyobis
saxidegadasasvlelebisa
mSeneblobis aucilebloba.
avtonomiuri respublikis
teritoriaze sasoflo-
sameurneo wyalsadenebis
saTave nagebobebis
mowesrigeba da
socialurad daucveli
ojaxebis, veteranebis,
marCenaldakargulTa,
mzrunvelobamoklebul
moxucTa, mravalSviliani
ojaxebis socialuri da
materialuri daxmarebis
gawevic aucilebloba,
xanZrisa da mewyerisagan
dazaralebul ojaxebze
daxmarebis gawevis
aucilebloba, jandacvis
obieqtebis mSenebloba-
reabilitaciis saWiroeba.
aWaris avtonomiuri
respublikis
administraciul
teritoriaze arsebuli
saganmanaTleblo
dawesebulebebis, sajaro
skolebis garemontebis da
erTi axali skolis
mSeneblobis aucilebloba,
skolebis sakanalizacio
sistemebis da mimdebare
teritoriebis mowesrigebis
auclebloba. baga-baRebis
mSeneblobebi, biblioTekebis
remontis aucilebloba.
aWaris administraciul
teritoriaze arsebuli
yvela sajaro da sasuliero
skolebis uzrunvelyofis
saWiroeba Tanamedrove
kompiuteruli baziT.
moswavleTa fizikuri
aRzrdisa da jansaRi
cxovrebis wesis danergvis
xelSewyobis aucilebloba.
aWaris avtonomiuri
respublikis
administraciul
teritoriaze arsebuli
saxelovnebo, kulturuli
memkvidreobis dacvis
aucilebloba.
turizmi, rogorc
119
wyalmomaragebis sistemebis
aRdgena-mSeneblobis
aucilebloba.
mTlianad qveynis, aseve
regionis ekonomikis
ganviTarebis prioritetul
mimarTulebas
warmoadgens.regionis
turizmis ganviTarebis
koncefciis Tanaxmad,
romelic muSavdeba ucxoeli
specialistebis daxmarebiT,
aWaraSi momdevno ramodenime
wlis ganmavlobaSi
turistTa ricxvi
yovelwliurad gaizrdeba.
aqedan gamomdinare
aucilebelia turistuli
infrastruqturis
ganviTareba sastumroebisa
da dasasvenebeli saxlebis
mSenebloba, sareklamo
marketinguli saqmianoba,
sainformacio mxardaWera ,
kvalificiuri kadrebis
momzadeba. sportis
xelSewyobis mizniT
gaTvaliswinebulia arsebuli
darbazebis aRWurva
Sesabamisi inventar-
mowyobilobebiT, aseve axali
sport-darbazzebis
mSenebloba da mini
sportuli moednebis
mowyoba.
mdidari kulturuli da
folkloruli tradiciebis
mqone regionis kulturul
dawesebulebaTa
umravlesobas ar gaaCnia
saTanado teqnikuri baza.
120
gaTvaliswinebulia inventar
mowyobilobebi, specialuri
aparaturis SeZena da
teritoriuli erTeulebis
centrebSi mcire moculobis
kulturis saxlebisa da
klubebis mSenebloba-
remonti.
ganxorcielebis savaraudo
vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gaumjobesdeba regionis
teritoriuli erTeulebis
centrebis saerTo ier-saxe,
TanamesakuTreTa mxridan
uzrunvelyofili iqneba
saerTo sakuTrebaSi
arsebuli qonebis movla-
patronoba, gaumjobesdeba
mosaxleobisaTvis
miwodebuli sasmeli wylis
xarisxi, Seiqmneba mozardi
axalgazrdobisa da
mosaxleobisaTvis
socialur- kulturuli
dasvenebis da cxovrebis
xelsayreli pirobebi.
gaadvildeba satransporto
mimosvla qalaqebsa da
Soreul soflebs Soris.
ganxorcielebuli
Ronisziebebis Sedegad
gaumjobesdeba socialurad
daucveli fenis materialuri
da yofiTi pirobebi, daiwyeba
rogorc individualuri aseve
korporaciuli dazRvevis
programebi, rac mniSvnelovan
rols Seasrulebs
mosaxleobis ukeT
momsaxurebaSi.
aWaris avtonomiuri
respublikis
administraciul
teritoriaze dasruldeba
arsebuli saganmanaTleblo
dawesebulebebis
instituciuri reforma,
erovnuli saswavlo gegmiT
ganxorcieldeba
gaTvaliswinebuli erT-erTi
ZiriTadi komponentis
moswavleTa fizikuri
aRzrdisa da jansaRi
cxovrebis wesis danergvis
xelSewyoba.
aRniSnuli RonisZiebebis
gatareba regionSi xels
Seuwyobs, turistebis
mozidvas, sagulisxmoa, rom
mosaxleobac CaerTveba,
turistul biznesSi,
Seiqmneba saojaxo
sastumroebi, Sesabamisad
Seiqmneba samuSao adgilebi,
121
dasaqmdeba mosaxleoba.
damkvidrdeba axalgazrdebs
Soris jansaRi cxovrebis
wesi, gaizrdeba adgilobrivi
kulturuli, sportuli da
inteleqtualuri
potenciali da SenarCundeba
arsebuli memkvidreoba.
dafinaseba infrastruqturis
ganviTarebis dafinasebaze
2009 wels mimarTuli
iqneba 113.6 mln lari, 2010
wels – 130.0 mln lari,
2011 wels – 145.6 mln
lari, xolo 2012 wels -
129.2 mln lari.
socialuri da jandacvisis
RonisZiebis dafinasebaze
2009 wels mimarTuli iqneba
7.7 mln lari, 2010 wels –
8.0 mln lari, 2011 wels –
8.0 mln lari, 2012 wlebSi
– 8.1 mln lari.
ganaTlebis, sakurorto,
kulturis, turizmisa da
sportis ganviTarebis
dafinasebaze 2009 wels
mimarTuli iqneba 27.4 mln
lari, 2010 wels – 10.7
mln lari, 2011 wels –
10.6 mln lari, xolo 2012
wlebSi – 11.4 mln lari.
122
2009-2012 wlebis prioritetuli mimarTulebebi zemo afxazeTSi;
prioritetebi 1. infrastruqturis
ganviTareba
2. ganaTleba, kultura,
sportis ganviTareba
3. janmrTelobisa da
socialuri dacvis
adgilobrivi sistemis
srulyofa
prioritetis dasabuTeba arsebuli
situaciis analizidan gamomdinare
Sida gzebisa da xidebis
mSenebloba, reabilitacia;
eleqtrogadamcemi xazebis
mSenebloba; turistuli
infrastruqturis
ganviTareba;kavSirgabmulobis,
wyalmomaragebisa da
kanalizaciis sistemebis
mowyoba.
ganaTlebis , kulturisa da
sportis obieqtebis
mSenebloba-reabilitacia da
aRWurva.
jandacvis obieqtebis
reabilitacia-aRWurva,
socialuri programebis
ganxorcieleba.
ganxorcielebis savaraudo vadebi 2009-2012 ww. 2009-2012 ww. 2009-2012 ww.
mosalodneli Sedegi
gaizrdeba regionis
sainvesticio da turistuli
mimzidveloba, motivacia
samewarmeosaqmianobis
warmarTvisaTvis, Seiqmneba
damatebiTi samuSao adgilebi
adgilobrivi kulturuli,
sportuli da
inteleqtualuri
potencialis gazrda da
arsebuli memkvidreobias
SenarCuneba dacva.
adgilobrivi
mosaxleobisaTvis gaizrdeba
xelmisawvdomoba xarisxian
jandacvaze; gaumjobesdeba
socialurad daucveli
ojaxebis socialur
ekonomiuri mdgomareoba.