ใบความรู้ หนังตะลุง ม52
TRANSCRIPT
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 1
ประวั�ติ�ควัามเป�นมาของหน�งติะลุ�ง
หน�งตะล�งหร�อการละเล�นแบบแสดงเงา เป#นวิ�ฒนธรรมเก�าแก�ของมน�ษยชาต� ที่�แพร�หลายปรากฏที่�)งในแถิ่บประเที่ศย�โรป ตะวิ�นออกกลางและเอเชยอาคเนย. ด�งปรากฏหล�กฐานวิ�า เม��อคร�)งพระเจ้ าอเลกซานเดอร.มหาราชมช�ยชนะแก�อ�ย�ปต.ได ใช หน�งตะล�งแสดง เฉล�มฉลองช�ยชนะประกาศเกยรต�ค�ณของพระองค. หน�งตะล�งมแพร�หลายในประเที่ศอ�ย�ปต.ก�อนพ�ที่ธกาล ในประเที่ศอ�นเดย พวิกพราหมณ.แสดงหน�งบ4ชาเที่พเจ้ าและสด�ดวิ�ระบ�ร�ษ เร��องมหากาพย.รามยณะ เรยกหน�งตะล�ง "ฉายานาฏกะ" ในประเที่ศจ้นสม�ยจ้�กรพรรด�ยวินต� (พ.ศ.๔๙๕-๔๑๑) พวิกน�กพรตล�ที่ธ�เต9า ได แสดงหน�งสด�ดค�ณธรรมควิามดของสนมเอกผู้4 หน;�งแห�งจ้�กรพรรด�พระองค.น) เม��อพระนางวิายชนม. ในสม�ยต�อมา หน�งตะล�งได แพร�หลายเข าส4�ในเอเชยอาคเนย. เขมร พม�า ชวิา มาเลเซย และที่างภาคใต ของประเที่ศไที่ย มควิามเช��อวิ�า หน�งใหญ่�เก�ดข;)นก�อนหน�งตะล�งน�าจ้ะได แบบมาจ้ากอ�นเดย ล�ที่ธ�พราหมณ.มอ�ที่ธ�พลต�อคนไที่ยมาก เราเคารพน�บถิ่�อฤๅษ พระอ�ศวิร พระนารายณ. พระพรหม ย��งเร��องรามเกยรต�> มบที่บาที่ต�อคนไที่ยที่�)งประเที่ศถิ่�อเป#นเร��องขล�งและศ�กด�>ส�ที่ธ�> หน�งใหญ่�จ้;งแสดงเฉพาะเร��องรามเกยรต�> เร��มแรกคงไม�มจ้อ คนเช�ดหน�งจ้;งแสดงที่�าที่างประกอบการเช�ดไปด วิยและหน�งใหญ่�เก�ดข;)นก�อนสม�ยสมเด?จ้พระนารายณ.มหาราช มหล�กฐานอ างอ�งได วิ�า มน�กปราชญ่.ผู้4 หน;�งเป#นชาวิเวิยงสระ จ้�งหวิ�ดส�ราษฎร.ธาน เป#นผู้4 เช�ยวิชาญ่ที่างโหราศาสตร.และที่างกวิ พระเจ้ าปราสาที่ที่อง ที่รงร�บส��งเรยกต�วิเข ากร�งศรอย�ธยา ได เป#นพระอาจ้ารย.ของสมเด?จ้พระนารายณ.มหาราช ได ร�บการแต�งต�)งเป#นพระมหาราชคร4 หร�อพระโหราธ�บด ที่รงมร�บส��งให พระมหาราชคร4ฟื้B) นฟื้4การเล�นหน�งอ�นเป#นของเก�าแก�ข;)นใหม� ด�งปรากฏในสม�ที่โฆษคDาฉ�นที่.วิ�า
"ไหวิ เที่พยดาอา- ร�กษ.ที่��วิที่�ศาดรขอสวิ�สดขอพร ล�แก�ใดด�งใจ้หวิ�ง ที่นายผู้4 คอยควิาม
เร�งตามใต ส�องเบ�)องหล�ง
จ้งเร�องจ้Dาร�สที่�)ง ที่�ศาภาคที่�กพาย จ้งแจ้ งจ้Dาหล�กภาพ
อ�นย��งยวิดด วิยลวิดลาย
ให เห?นแก�คนที่�)งหลายที่วิยจ้ะด4จ้งด4ด"
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 2
หน�งใหญ่�เด�มเรยกวิ�าหน�ง เม��อมหน�งตะล�งข;)นในภาคใต ร4ปหน�งที่�ใช เช�ดเล?กกวิ�ามากจ้;งเรยกหน�งที่�มมาก�อนวิ�าหน�งใหญ่� หน�งตะล�งเลยนแบบหน�งใหญ่�ย�อร4ปหน�งให เล?กลง คงแสดงเร��องรามเกยรต�>เหม�อนหน�งใหญ่� เปล�ยนบที่พากย.เป#นภาษาพ�)นเม�อง เคร��องดนตรจ้าก พ�ณพาที่ย. ตะโพน มาเป#น ที่�บ กลอง ฉ��ง โหม�ง โองการบที่พากย.พระอ�ศวิรหน�งตะล�งก?ย�งนDามาใช อย4�ตอนหน;�งวิ�า
"อด�ลโหช�นชโนที่�)งผู้อง
พ�ณพาที่ย. ตะโพน กลอง
ข าจ้ะเล�นให ที่�านที่�)งหลายด4"
เคร��องดนตรหน�งตะล�ง ไม�มพ�ณพาที่ย. ไม�มตะโพนใช เลย แต�เพราะเลยนแบบหน�งใหญ่� จ้;งต�ดอย4�ในโองการร�ายมนต.พระอ�ศวิร ภาคใต อย4�ระหวิ�างภาคกลางก�บมาเลเซยและชวิา หน�งตะล�งจ้;งเอาร4ปแบบของหน�งชวิาที่�เรยกวิ�า "วิาย�ง" เข ามาประสมประสานด วิยม�อที่�)ง ๒ ของหน�งใหญ่�เคล��อนที่�ไม�ได แต�ของหน�งชวิาเคล��อนไหวิได อย�างน อยม�อหน าเคล��อนที่�ได ร4ปหน�งตะล�งม�อที่�)ง ๒ เคล��อนที่� เช�น ร4ปตลก ร4ปนาง ๒ แขน ร4ปที่��วิไป ม�อหน าเคล��อนที่� ร4ปหน�งชวิาให มใบหน าผู้�ดจ้ากคนจ้ร�ง หน�งตะล�งเลยนแบบ ที่Dาให หน าร4ปตลกผู้�ดจ้ากคนจ้ร�ง เช�น นายหน4น� ยหน าคล ายวิ�วิ นายเที่�งหน าคล ายนกกระง�ง นายด�กมปากเหม�อนเป#ด เป#นต น หน�งตะล�งเก�ดเม��อใด น�กวิ�ชาการถิ่กเถิ่ยงก�นมาก หน�งตะล�งเก�ดข;)นประมาณปลายสม�ยร�ชกาลที่� ๒ ด วิยเหต�ผู้ลด�งน) ๑.สม�ยกร�งศรอย�ธยา ไม�น�ยมแต�งกลอนแปด ส�วินมากเป#นล�ล�ต โคลง กาพย. พอจ้ะมต�วิอย�างกลอนแปดค�อเร��องศ�ร�บ4ลย.ก�ต� แต�เพ��งมาแพร�หลายสม�ยต นกร�งร�ตนโกส�นที่ร. อาจ้ารย.เปล�)อง ณ นคร กล�าวิเร��องศ�ร�บ4ลย.ก�ต�ไวิ วิ�า "กลุอนแปดสม�ยกร�งศร�อย�ธยาน��น เพิ่� งเร� มไหวัติ�วั ย�งหาเป�นแบบประพิ่�นธ#ที่� น�ยมก�นน�กไม%" ย��งในภาคใต วิรรณกรรมพ�)นบ าน ที่�เป#นของร� �นเก�าแก� ล วินแต�งเป#นกลอนกาพย.ที่�)งส�)น เราพอจ้ะได แบบกลอนแปดเม��อหน�งส�ออ�ณร�ที่พระราชน�พนธ.ของร�ชกาลที่� ๑ เก�ดข;)น กลอนแปดเป#นที่�น�ยมก�นอย�างแพร�หลายกวิ างขวิาง เม��อส�นที่รภ4�แต�งเร��องพระอภ�ยมณออกเผู้ยแพร�แล วิ อย�างไรก?ตามเร��องกาก รามเกยรต�> อ�เหนา ส�งข.ที่อง มล�กษณะคล ายกลอนแปด หน�งตะล�งที่�น�ยมข�บร องกลอนแปดเป#นพ�)น พอจ้ะถิ่�อเป#นแบบได ๒.ในบที่ละครเร��องส�งข.ที่องของร�ชกาลที่� ๒ มคDากลอนตอนหน;�งกล�าวิไวิ วิ�า "เจ้'า
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 3
เงาะนอนถอนหนวัดสวัดส�บ�น เลุ%นลุ��นลุะลุ�กย�กลุ)าน)า" ในหน�งส�อส�บ�นคDากาพย. ได กล�าวิถิ่;งการเล�นหน�งตะล�งไวิ ด�งน) "สมเด*จ้ภู,ธร ให'เลุ%นลุะคร โขนหน�งมโนห#รา" ศาสตราจ้ารย.ส�ธ�วิงศ. พงศ.ไพบ4ลย. ให ควิามเห?นวิ�า หน�งที่�เล�นค4�ก�บมโนห.รา ไม�ใช�หน�งใหญ่� น�าจ้ะหมายถิ่;งหน�งตะล�ง เร��องนางแตงอ�อน วิรรณกรรมที่ องถิ่��น มข อควิามกล�าวิไวิ วิ�า "โขนลุะครห�%นหน�ง โนราร'องด�ง ร�บเพิ่ลุงยวันด�ติ�เก'ง" แสดงวิ�าในวิรรณกรรมเร��องน)มที่�)งหน�งตะล�งและมโนห.รา และเร��องนางแตงอ�อน คงแต�งก�อนที่�หน�งมช��อใหม�วิ�าหน�งตะล�ง หน�งจ้ากภาคใต เข าไปเล�นในกร�งเที่พฯคร�)งแรกสม�ยพระบาที่สมเด?จ้พระน��งเกล าเจ้ าอย4�ห�วิโดยพระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) นDาไปเล�นที่�แถิ่วินางเล�)ง หน�งที่�เข าไปคร�)งน�)น ไปจ้ากจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง คนกร�งเที่พฯจ้;งเรยกหน�ง "พ�ที่ล�ง" ต�อมาเสยงเพ)ยนเป#นหน�งตะล�ง หน�งที่�เข าไปกร�งเที่พฯคร�)งน�)น น�าจ้ะเป#นหน�งโรงที่� ๓ ส�บจ้ากหน�งหน� ยโรงที่� ๑ หน�กที่อง หน�งก อนที่อง เล�นค4�ก�นโรงที่� ๒ ด�งบที่ไหวิ คร4หน�งแต�งโดยนายล��นตอนหน;�ง กล�าวิไวิ วิ�า
"นายที่องเก�)อที่�สามข;)นตามต�อ
วิ�ชาพอเช�ดย�กษ.ช�กฤาษ
ม�ตโตสดศ�พที่.เสยงสDาเนยงด
ร4พาที่โอดครวิญ่ร4ปนวิลนาง
เขาออกช��อล�อด�งหน�งที่องเก�)อ
เล�นดเหล�อจ้นร� �งพ� �งสวิ�าง
มวิ�ชาพากายไม�จ้�ดจ้างจ้นชาวิบางกอกร�บไปน�บนาน"
ด4ถิ่;งฝีKม�อนายช�างแกะร4ปหน�ง น�าจ้ะเลยนแบบร4ปภาพเร��องรามเกยรต�> ที่�ผู้น�งกDาแพงวิ�ดพระแก วิ เพราะหน�งร� �นแรกล วินแสดงเร��องรามเกยรต�>เป#นพ�)น ช�างแกะร4ปหน�งคงถิ่�ายที่อดแบบมาในสม�ยร�ชกาลที่� ๒ หน�งตะล�งโรงแรกของภาคใต เก�ดข;)นที่�จ้�งหวิ�ดใด น�กวิ�ชาการย�งหาข อย�ต�ไม�ได ผู้4 เขยนเป#นชาวิพ�ที่ล�ง ไม�ได ช�วิงช�งให หน�งตะล�งเก�ดที่�พ�ที่ล�ง แต�เม��อพ�จ้ารณาอย�างรอบคอบแล วิ หน�งโรงแรกน�าจ้ะเก�ดที่�พ�ที่ล�ง โดยมข ออ างอ�งด�งน) ๑.ถิ่ านายหน� ย นายหน�กที่อง นายก อนที่อง เป#นนายกองช าง เด�นที่างระหวิ�างนครศรธรรมราชก�บเม�องยะโฮ ต องผู้�านพ�ที่ล�ง เพราะผู้�านที่างสงขลาไม�ได มที่ะเลสาบตอนออกอ�าวิไที่ยก�)นขวิาง การหย�ดพ�กกองช าง ก?น�าหย�ดพ�กที่�พ�ที่ล�งมากกวิ�าหย�ดพ�กที่�
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 4
สงขลา ๒.การต�)งช��อคนพ�ที่ล�ง ช��อหน� ยก�นมากที่�)งผู้4 หญ่�งและผู้4 ชาย หน� ย หมายถิ่;งเด?กเล?กๆ ถิ่ าเป#นผู้4 ชายก?เรยกวิ�าอ ายหน� ย อ ายต�วิหน� ย ถิ่ าเป#นผู้4 หญ่�งก?เรยกวิ�าอต�วิหน� ย อหมาน� ย อนางหน� ย เด?กที่�มอาย� ๗-๘ ปK แล วิย�งงอแงก�บพ�อแม�เรยกวิ�าที่Dาหน� ย แม ในปPจ้จ้�บ�นผู้4 ชายที่�เรยกช��อวิ�านายไข�หน� ยย�งมอกจ้Dานวินมาก นายหน� ยหน�งโรงแรกจ้;งน�าจ้ะเป#นชาวิพ�ที่ล�ง ๓.จ้ากบที่ไหวิ คร4ของนายล��น ตอนหน;�งที่�กล�าวิวิ�า
"ออกโอษฐ.อ าสาธกยกน�ที่าน
เป#นน�บนานหน�งควินแต�เด�มมา
ถิ่��นที่�อย4�แหลมมะลาย4ที่�ศตะวิ�นออก
เป#นบ านนอกอาคเนย.บ4รที่�ศา
ช��อบ านควินเที่ยมที่�มร�มมรรคา
ถิ่างไร�ปQาปล4กผู้ลตDาบลนาน
มพวิกแขกปนไที่ยในบ านน)
อย4�เป#นที่�เป#นถิ่��นบ�ตรหล�นหลาน
แต�นายหน� ยคนไที่ยใจ้เช�ยวิชาญ่
ห�ดชDานาญ่ตที่�บข�บเป#นกลอน
แล วิวิาดร4ปข4ดแกะแลพ�ล;ก
ช�างโตถิ่;กเรยนร4 ไม�คร4สอน
ร4 ต�างต�างอย�างเที่พส�งหรณ.
ได ฝีRกสอนเร��มช�ดต�ดต�อมา"
ในระยะเวิลาที่�ใกล เคยงก�บการเก�ดหน�งข;)นน�)น พ�ที่ล�งต�)งเม�องที่�เขาไชยบ�ร ต.บ านควินมะพร าวิ ต�)งอย4�ที่างที่�ศตะวิ�นออกเฉยงใต ของต�วิเม�องในสม�ยน�)น มเส นที่างใหญ่�ผู้�านที่างที่�ศเหน�อบ านควินมะพร าวิ จ้ากลDาปSาไปจ้�งหวิ�ดตร�งสDาหร�บเป#นที่างช างเด�นเที่ า เส นที่างน)ค�อ ถิ่นนพ�ที่ล�งตร�งในปPจ้จ้�บ�น พระยาบ�งส นผู้4 ครองเม�องเป#นแขก จ้;งมแขกจ้ากปPตตานมาต�)งรกรากอย4�ในจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�งที่��วิไป นานเข าล4กหลานก?มวิ�ฒนะธรรมคล ายคนไที่ย พระยาพ�ที่ล�ง (ข�น) ซ;�งส�บเช�)อสายมาจ้ากส�ไลมานได เปล�ยนมาน�บถิ่�อพ�ที่ธศาสนา ที่�บ านควินมะพร าวิจ้;งมพวิกแขกปะปนอย4�ด วิย หน�งน� ยน�าจ้ะเป#นชาวิบ านควินมะพร าวิ จ้;งเรยกหน�งตะล�งสม�ยน�)นวิ�า "หน�งควัน"
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 5
๔.น�กวิ�ชาการหลายที่�าน เห?นพ องก�นวิ�าหน�งที่องเก�)อโรงที่� ๓ ที่�แสดงที่�กร�งเที่พฯ สม�ยร�ชกาลที่� ๓ เป#นหน�งที่�พระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) นDาไปจ้ากเม�องพ�ที่ล�ง ขณะน�)นพ�ที่ล�งต�)งเม�องอย4�ที่�ลDาปSาแล วิ บ านควินมะพร าวิอย4�ห�างจ้ากลDาปSาไปที่างที่�ศตะวิ�นตกประมาณ ๒ ก�โลเมตร เน��องจ้ากพระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) มอาย�มากแล วิ ร�ชกาลที่� ๓ จ้;งโปรดเกล าให ร�บราชการที่�กร�งเที่พฯ พระราชที่านที่�บ าน สนามควิาย (บร�เวิณตลาดนางเล�)งในปPจ้จ้�บ�น)
เป#นที่�อย4�อาศ�ย หน�งที่องเก�)อชาวิบ านควินมะพร าวิ ใกล ช�ดก�บพระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) มาก ไปอย4�กร�งเที่พฯ เป#นเวิลานานปK ด�งบที่ไหวิ คร4วิ�า "ม�วั�ชาพิ่ากายไม%จ้0ดจ้าง จ้นชาวับางกอกร�กไปน�บนาน"
๕.จ้ากหน�งควินเป#นหน�งตะล�ง มเหต�ผู้ลตามข อ ๔ แล วิ สมเด?จ้พระเจ้ าบรมวิงศ.เธอกรมพระยาดDารงราชาน�ภาพ ที่รงบ�นที่;กไวิ ในตDานานละครอ�เหนาวิ�า พวิกบ านควินมะพร าวิ แขวิงจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง ค�ดเอาหน�งแขกชวิามาเล�นเป#นเร��องไที่ยข;)นก�อน แล วิจ้;งแพร�หลายไปที่�อ��นในมณฑลน�)น เรยกก�นวิ�าหน�งควิน เจ้ าพระยาส�รวิงศ. ไวิยวิ�ฒน. (วิร บ�นนาค) พาเข ามากร�งเที่พฯ ได เล�นถิ่วิายต�วิที่�บางปะอ�นเป#นคร�)งแรก เม��อปKชวิด พ.ศ.๒๔๑๙ แม พระองค.จ้ะที่รงกล�าวิไวิ วิ�าหน�งตะล�งเป#นของใหม� เพ��งเก�ดข;)นในร�ชกาลที่� ๕ เหต�ผู้ลที่�กล�าวิมาแล วิข างต นออกจ้ะค านที่�พระองค.ที่รงบ�นที่;กไวิ แต�ลองค�ดถิ่;งควิามเป#นจ้ร�ง หน�งตะล�งที่�กล าเล�นถิ่วิาย ต องฝีRกฝีนมาอย�างชDานาญ่ มคร4หน�งมาก�อนแล วิ หน�งตะล�งจ้;งเก�ดข;)นก�อนสม�ยร�ชกาลที่� ๕ แน�นอน ๖.จ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�งเสม�อนหน;�งเป#นศ4นย.กลางของจ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ตร�ง และสงขลา เม��อเก�ดหน�งตะล�งข;)นที่�พ�ที่ล�งก?แพร�หลายไปย�งจ้�งหวิ�ดใกล เคยงได ง�าย จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ตร�ง สงขลา ต�)งแต�สม�ยร�ชกาลที่� ๖ จ้นถิ่;งปPจ้จ้�บ�น มคณะหน�งตะล�งเป#นจ้Dานวินมาก จ้ากเหต�ผู้ลด�งกล�าวิแล วิ น�าจ้ะได ข อย�ต�วิ�าใครเป#นหน�งตะล�งโรงแรก เก�ดข;)นเม��อใด ที่Dาไมจ้;งมช��อวิ�า "หน�งติะลุ�ง"
นอกจ้ากหน�งตะล�งเป#นศ�ลปะพ�)นเม�องของภาคใต แล วิ ย�งแพร�หลายไปย�งภาคกลาง ภาคเหน�อ และภาคอสาน ที่Dานองพากย.และเคร��องดนตรประกอบการเช�ด ผู้�ดแผู้กแตกต�างก�นไปตามสDาเนยงภาษา ตามควิามน�ยมของภาคน�)นๆ และไม�มหน�งตะล�งจ้Dานวินมากเหม�อนในภาคใต
การสร'างโรงหน�งติะลุ�ง
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 6
โรงหน�งตะล�ง ต องยกเสา ๔ เสา (ใช ไม คD)าเพ��มจ้ากเสาได ) ขนาดโรงประมาณ ๒.๓ X ๓ เมตร พ�)นยกส4งเลยศรษะผู้4 ใหญ่�เล?กน อย และให ลาดตD�าไปข างหน าน�ดหน�อย หล�งคาเป#นแบบเพ�งหมาแหงน ก�)นด านข างและด านหล�งอย�างหยาบๆ ด านหล�งที่Dาช�องประต4พาดบ�นไดข;)นโรง ด านหน าใช ผู้ าขาวิบางข;งเป#นจ้อ จ้อกวิ างและยาวิประมาณ ๕ x
๑๐ ฟื้�ต ในโรงม ตะเกยงนD)าม�นไขส�ตวิ.หร�อตะเกยงนD)าม�นมะพร าวิ หร�อตะเกยงเจ้ าพาย�หร�อดวิงไฟื้แขวินไวิ ใกล จ้อส4งจ้ากพ�)นราวิ ๑ ฟื้�ตเศษและห�างจ้ากจ้อราวิ ๑ ศอก นอกจ้ากน)ย�งมต นกล วิยวิางไวิ ข างฝีาที่�)งสองข างของโรง เพ��อไวิ ปPกพ�กร4ปหน�ง ประเภที่ร4ปเบ?ดเตล?ด ส�วินบนเพดานโรงจ้ะมเช�อกข;งไวิ สDาหร�บแขวินร4ปหน�งประเภที่ร4ปที่�สDาค�ญ่ซ;�งมร4ปพระ ร4ปนาง เป#นต น สDาหร�บจ้อหน�ง ที่Dาด วิยผู้ าขาวิ ร4ปส�เหล�ยมขนาดประมาณ ๑.๘ x
๒.๓ เมตรที่�)ง ๔ ด านมอบร�มด วิยผู้ าส เช�น แดง นD)าเง�น ขนาดกวิ าง ๔-๕ น�)วิ มห�วิงผู้ าเรยกวิ�า ห4รามเย?บไวิ เป#นระยะโดยรอบ ห4รามแต�ละอ�นจ้ะผู้4กเช�อกยาวิประมาณ ๒ ฟื้�ต ๕ น�)วิ เรยกวิ�า หนวิดราม สDาหร�บผู้4กข;งไปประมาณ ๑ ฟื้�ตจ้ะตตะเข?บน�ยวิ�าเป#นเส นแบ�งแดนก�บแดนมน�ษย. เวิลาเช�ดร4ปมเฉพาะร4ปฤาษ เที่วิดา และร4ปที่�มฤที่ธาน�ภาพเที่�าน�)นที่�เช�ดเลยเส นน)ได
ควัามเช0 อในการสร'างโรงหน�งติะลุ�ง ๑.ห ามสร างโรงแสดงห�นหน าไปที่างที่�ศตะวิ�นตก วิ�าก�นวิ�าหน�งคณะใดแสดงห�นหน าโรงไปที่างที่�ศตะวิ�นตก จ้ะไม�มควิามเจ้ร�ญ่ ช��อเสยงจ้ะตกตD�า เหม�อนดวิงอาที่�ตย.ล�บฟื้Wามแต�ควิามม�ด ๒.ห ามสร างโรงแสดงใต ต นไม ใหญ่�ที่�กต น ตามล�ที่ธ�ของพราหมณ.มควิามเช��อก�นวิ�า เที่วิดาและเที่พาร�กษ.อย4�อาศ�ย สร างโรงหน�งตะล�งแสดงใต ต นไม ใหญ่�เป#นการรบกวินเที่พ ๓.ห ามสร างโรงหน�งตะล�งคร�อมที่างเด�น และที่างนD)าไหล มควิามเช��อก�นวิ�า ที่างเด�นก?ด ที่างสายนD)าไหลก?ด เวิลากลางค�นมพวิกผู้เด�น จ้ะเป#นการข�ดขวิางที่างเด�นของพวิกผู้ ๔.งานพ�ธมงคลสมรส จ้ะแสดงก�ค�นก?ได แต�ค�นที่Dาพ�ธมอบสาดเรยงหมอนห ามแสดง (เรยกวิ�าหลวิงบ�อ) หน�งตะล�งคณะใดแสดงค�นน)มควิามเช��อก�นวิ�าอ�บาที่วิ.แก ไม�หาย ๕.งานศพก?แสดงได วิ�นที่�ห ามแสดงค�อวิ�นเผู้าศพ กล�าวิค�อ วิ�นเผู้าศพวิ�นไหน คD�าค�นน�)นจ้ะห ามแสดงหน�งตะล�ง การเผู้าศพของชาวิใต สมม�ต�วิ�นน)เป#นวิ�นเผู้า วิ�นร� �งข;)นก?มการพ�ธด�บธาต� หน�งตะล�งที่�แสดงวิ�นเผู้าศพก?จ้ะถิ่4กด�บธาต�ไปด วิยในวิ�นร� �งข;)น หน�งตะล�งคณะใดแสดงวิ�นเผู้าศพจ้ะไม�มควิามเจ้ร�ญ่หร�ออาจ้จ้ะต องเล�กแสดงหน�งตะล�งไปตลอด
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 7
ชวิ�ต ๖.ห ามหน�งตะล�งแสดงแก บน วิ�นข;)นแรม ๘ คD�า ๑๔-๑๕ คD�า (วิ�นพระ) หน�งตะล�งคณะใดแสดงแก บนวิ�นที่�กล�าวิมาน) มควิามเช��อก�นวิ�าแก บนไม�ขาด ส��งศ�กด�>ส�ที่ธ�>ถิ่�อศล ไม�มาร�บเคร��องส�งเวิย ๗.โรงหน�งตะล�งที่�ดเหมาะสมก�บการแสดง ต องห�นหน าโรงไปที่างที่�ศตะวิ�นออกและที่�ศใต ก?ที่�มควิามเช��อด�งน) คงจ้ะเก�ยวิก�บด�นฟื้Wาอากาศด วิย กล�าวิค�อ ฤด4การแสดงหน�งตะล�งก?ค�อเวิลาวิ�างจ้ากการประกอบอาชพที่Dาไร�ที่Dานา ไม�มฝีนตกที่างภาคใต เม��อไม�มฝีน ลมจ้ะพ�ดมาที่างที่�ศเหน�อ และที่�ศตะวิ�นตก เสยงที่�ด�งออกจ้ากโรงหน�งจ้ะด�งตามกระแสลมไปไกล ที่Dาให ผู้4 ฟื้Pงหน าโรงฟื้Pงได ช�ดเจ้นย��งข;)น เวิลาประช�นก�น ๒ หร�อ ๓ คณะ ถิ่ าโรงหน�งตะล�งห�นหน าไปที่างที่�ศตะวิ�นตก โรงที่�ดค�อโรงที่างที่�ศเหน�อ จ้ะได เปรยบที่างที่�ศใต เสยงที่างโรงที่�ศเหน�อลมจ้ะช�วิยพาไปรบกวินโรงที่างที่�ศใต โดยที่�เสยงโรงที่างที่�ศใต จ้ะไม�ที่วินกระแสลมไปรบกวินโรงที่างที่�ศเหน�อ ถิ่ าโรงหน�งห�นหน าไปที่างที่�ศเหน�อหร�อที่�ศใต เวิลาประช�นก�น โรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นตกจ้ะดกวิ�าโรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นออก เพราะลมจ้ะช�วิยพาเสยงจ้ากโรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นตก รบกวินโรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นออก เหม�อนก�บเสยงที่างที่�ศเหน�อรบกวินโรงที่างที่�ศใต นอกจ้ากควิามเช��อที่�กล�าวิมาแล วิ คณะหน�งตะล�งในสม�ยโบราณ ย�งมควิามเช��อปลกย�อยเก�ยวิก�บศาสนา และที่างโหรศาสตร.อกมากมาย ควิามเช��อและประเพณการแสดงหน�งตะล�ง ถิ่ าเรามองให ล;ก ศ;กษาให ด จ้ะเห?นวิ�าเก�ยวิก�บศลธรรม ส�งคม ขวิ�ตประจ้Dาวิ�น ของมน�ษย.เราที่�)งส�)น
ร,ปหน�งติะลุ�ง
ร4ปหน�ง เป#นอ�ปกรณ.สDาค�ญ่ในการแสดงหน�งตะล�ง หน�งคณะหน;�งๆ ใช ร4ปหน�งประมาณ ๑๕๐-๒๐๐ ต�วิ หน�งตะล�งแกะโดยนายช�างผู้4 ชDานาญ่ ในจ้�งหวิ�ดหน;�งๆ ของภาคใต มเพยง ๒-๓ คนเที่�าน�)น ต นแบบได มาจ้ากร4ปหน�งใหญ่� เพราะร4ปเก�าแก�ที่�เหล�ออย4�เที่ าเหยยบนาค มอาย�กวิ�า ๑๐๐ ปKไปแล วิ ต นแบบสDาค�ญ่ค�อร4ปเร��องรามเกยรต�>ที่�ฝีาผู้น�งรอบวิ�ดพระแก วิ ผู้สมผู้สานก�บร4ปหน�งของชวิา ที่Dาให ร4ปกะที่�ดร�ดข;)นและม�อหน าเคล��อนไหวิได ร4ปหน�งจ้ะจ้�ดเก?บไวิ ใน แผู้งหน�ง โดยวิางเรยงอย�างเป#นระเบยบและตามศ�กด�>ของร4ป น��นค�อ เอาร4ปเบ?ดเตล?ดและร4ปตลกที่�ไม�สDาค�ญ่ซ;�งเรยกรวิมก�นวิ�า ร4ปกาก ไวิ ล�าง ถิ่�ดข;)นมาเป#นร4ปย�กษ. พระ นาง เจ้ าเม�อง ต�วิตลกสDาค�ญ่ ร4ปปรายหน าบที่ พระอ�ศวิร และฤๅษ ตามลDาด�บ
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 8
กร�งเที่พมหานคร เป#นศ4นย.กลางแห�งศ�ลปะ ช�างภาคใต ที่�ไปพบเห?นก?ถิ่�ายที่อดมาเป#นแบบ ช�างราม เป#นช�างแกะร4ปหน�งที่�เก�าแก�คนหน;�งของจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง นอกจ้ากแกะให หน�งภายในจ้�งหวิ�ดแล วิ ย�งแกะให หน�งต�างจ้�งหวิ�ดด วิย ร4ปของช�างรามได ร�บยกย�องวิ�าเป#นเล�ศ แม ถิ่;งแก�กรรมไปประมาณ ๖๐ ปKแล วิ ช��อเสยงของที่�านที่างศ�ลปะย�งมผู้4 คนกล�าวิขานถิ่;งอย4�ที่�านเลยนแบบร4ปภาพ เร��องรามเกยรต�>ที่�วิ�ดพระแก วิเร��มแรกก?แกะร4ปที่� นDาไปแสดงเร��องรามเกยรต�>อย�างเดยวิจ้;งได ช��อวิ�า"ช�างราม" คร�)งหน;�งที่�านส�งร4ปหน�มานเข าประกวิด ด4ผู้�วิเผู้�นสวิยงามมาก ห�วิของวิานร ต องเก�ดจ้ากวิงกลม แต�ของช�างรามไม�อย4�ในกรอบของวิงกลม จ้;งไม�ได ร�บรางวิ�ล การละเล�นพ�)นเม�องที่�ได ช��อวิ�า"หน�ง" เพราะผู้4 เล�นใช ร4ปหน�งประกอบการเล�าน�ที่านหล�งเงา การแกะร4ปหน�งต�วิสDาค�ญ่ เช�น ฤๅษ พระอ�ศวิร พระอ�นที่ร. นางก�นร ย�งคงเหม�อนเด�ม แต�ร4ปอ��นๆ ได วิ�วิ�ฒนาการไปตามสม�ยน�ยมของผู้4 คน เช�น ที่รงผู้ม เส�)อผู้ า ร4ปหน�งร� �นแรกมขนาดใหญ่�รองจ้ากร4ปหน�งใหญ่�ฉล�ลวิดลายงดงามมาก เป#นร4ปขาวิดDา แล วิค�อยเปล�ยนร4ปให มขนาดเล?กลง ระบายสให ด4สะด�ดตาย��งข;)น สม�ยจ้อมพล ป. พ�บ4ลย.สงคราม เคร�งคร�ดที่างด านวิ�ฒนธรรมมาก ออกเป#นร�ฐน�ยมหลายฉบ�บ ย�กษ.น��งกางเกงขายาวิ สวิมหมวิก ร4ปตลก ร4ปนาง ร4ปพระสวิมหมวิก สวิมเส�)อ น��งกางเกง น��งกระโปรง ร4ปหน�งที่�ออกมาแต�งกายมผู้�ดวิ�ฒนธรรม ตDารวิจ้จ้ะจ้�บและถิ่4กปร�บที่�นที่ การแกะร4ปหน�งสDาหร�บเช�ดหน�ง ให เด�นที่างร4ปที่รงและสส�น เม��อที่าบก�บจ้อผู้ า แสงไฟื้ช�วิยให เก�ดเงาด4เด�นและสะด�ดตา กรรมวิ�ธแกะร4ปหน�งแบบพ�)นบ านนDาหน�งวิ�วิหน�งควิายมาฟื้อก ข4ดให เกล)ยงเกลา หน�งส�ตวิ.ชน�ดอ��นก?น�ยมใช บ าง เช�น หน�งเส�อใช แกะร4ปฤๅษประจ้Dาโรงเป#นเจ้ าแผู้ง ในปPจ้จ้�บ�น ร4ปหน�งแกะจ้ากหน�งวิ�วิอย�างเดยวิ ซ�)อหน�งจ้ากร านค าที่�ฟื้อกสDาเร?จ้ร4ปอย4�แล วิ ที่�)งสามารถิ่เล�อกหน�งหนา บาง ได ตามควิามต องการ นายช�างวิางหน�งลงบนพ�)นเขยงที่�มขนาดใหญ่� ใช เหล?กปลายแหลมวิาดโครงร�าง และรายละเอยดของร4ปตามที่�ต องการลงบนผู้�นหน�ง ใช แที่�งเหล?กกลมปลายเป#นร4คม เรยกวิ�า "ต�Xดต4�" ตอกลายเป#นแนวิตามที่�ใช เหล?กแหลมร�างไวิ ส�วินร�มนอกหร�อส�วินที่�เป#นม�มเป#นเหล�ยมและกนกลวิดลายอ�นอ�อนช อย ต องใช มดปลายแหลมคมยาวิประมาณ ๒ น�)วิ มด ามกลมร พอจ้�บถิ่น�ดม�อข�ดแกะ ที่�)งต�Xดต4�และมดข�ดแกะมหลายขนาด เม��อที่Dาลวิดลายตามที่�ร �างไวิ เสร?จ้ต�ดออกจ้ากแผู้�นหน�ง เรยกวิ�าร4ปหน�ง ร4ปใดนายช�างเห?นวิ�าได ส�ดส�วินสวิยงาม นายช�างจ้ะเก?บไวิ เป#นแม�แบบ เพยงแตะระบายสให แตกต�างก�น ร4ปที่�น�ยมเก?บไวิ เป#นแบบ มร4ปเจ้ า
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 9
เม�อง นางเม�อง ร4ปย�กษ. ร4ปวิานร ร4ปพระเอก ร4ปนางเอก นDาร4ปแม�แบบมาที่าบหน�ง แกะไปตามร4ปแม�แบบ ประหย�ดเวิลา และได ร4ปสวิยงาม ผู้ล�ตได รวิดเร?วิ สที่�ใช ระบายร4ปหร�อลงส น�ยมใช นD)าหม;ก สย อมผู้ า สย อมขนม มสแดง เหล�อง แสด ชมพ4 ม�วิง เขยวิ นD)าเง�น และสดDา ต องผู้สมสหร�อละลายสให เข มข น ใช�พ4 �ก�นขนาดต�างๆ จ้��มสระบาย ต องระบายเหม�อนก�นที่�)ง ๒ หน า ระวิ�งไม�ให สเปB) อน สซ;มเข าในเน�)อของหน�งเร?วิ ลบออกไม�ได ช�างแกะร4ปต องมควิามร4 ประวิ�ต�ที่�มาของร4ป ศ;กษาแบบของร4ป จ้ากร4ปจ้ร�ง จ้ากร4ปภาพ การเปล�ยนอ�ร�ยาบที่ของร4ปได อย�างถิ่4กต อง การเบ�กตา เบ�กปากร4ปต องใช เวิที่มนต.ประกอบด วิย ที่�สDาค�ญ่ต องมสมาธ�อย�างแน�วิแน� เศษหน�ง ที่Dาเป#นม�อร4ป ร�มฝีKปากล�าง อาวิ�ธต�างๆ ใช ร อยม�อให ต�ดก�นเป#น ๓ ที่�อน เพ��อให ม�อเคล��อนไหวิได เม��อสแห งสน�ที่แล วิ ลงนD)าม�นยางใส เพ��อให ร4ปเก�ดเงาวิาวิวิ�บ เดYยวิน)หานD)าม�นยางไม�ได ใช นD)าม�นช�กเงาแที่น จ้ากน�)นต�ดไม ต�บ ต�ดไม ม�อ ร4ปที่�ช�กปากได ต�ดค�นเบ?ดผู้4กเช�อกช�กปาก เป#นอ�นวิ�าเป#นร4ปหน�งที่�สมบ4รณ. ช�างแกะร4ปหน�ง นอกจ้ากแกะจ้Dาหน�ายแก�คณะหน�งตะล�งแล วิ ย�งแกะจ้Dาหน�ายที่��วิไป เพ��อนDาไปประด�บประดา อาคารบ านเร�อน ชาวิต�างชาต�น�ยมก�นมาก แต�ต องที่Dาอย�างประณต บรรจ้ง จ้;งจ้ะจ้Dาหน�ายได ราคาด ช�างแกะร4ปหน�งหาควิามรD�ารวิยม�ได เพยงแต�พอดDารงชพอย4�ได เที่�าน�)น
ต�วิตลกหน�งตะล�ง
ติ�วัติลุก หร0อ ร,ปกาก มควิามสDาค�ญ่ในการแสดงหน�งตะล�งมาก สามารถิ่ตร;งคนด4ได มควิามผู้4กพ�นก�บชวิ�ตของชาวิบ านมากกวิ�าต�วิละครอ��นๆ หน�งคณะหน;�งๆ มต�วิตลกไม�น อยกวิ�า 10 ต�วิข;)นไป พ4ดภาษาถิ่��นใต การแต�งกายม�กเปล�อยที่�อนบน หน าตาจ้ะผู้�ดเพ)ยนจ้ากคนจ้ร�งไปบ าง แต�ละต�วิมเสยงพ4ดหร�อสDาเนยงโดยเฉพาะ ต�วิตลกเอก น�ยมนDาหน�งตนของอาจ้ารย.ที่�ตนเคารพน�บถิ่�อ มาที่Dาเป#นร�มฝีKปากล�าง เพ��อให เก�ดควิามขล�งและศ�กด�>ส�ที่ธ�> ปZดที่องที่�)งต�วิ ขนาดเช�อกช�กปากที่Dาด วิยที่องแบบสร อยคอก?ม ต�วิตลกมเป#นจ้Dานวินมาก เฉพาะต�วิที่�สDาค�ญ่มด�งน)
1.อ'ายเที่%ง เอาเค ามาจ้ากชาวิบ านคนหน;�ง ช��อเที่�ง อย4�บ านค4ข�ด อDาเภอสะที่�)งพระ จ้�งหวิ�ดสงขลา หน�งจ้วินบ านค4ข�ดนDามาต�ดร4ปตลกเป#นคร�)งแรก หน�งคณะอ��นๆ นDาไปเลยนแบบ ร4ปร�างผู้อมบางส4ง ที่�อนบนยาวิกวิ�าที่�อนล�าง ผู้�วิดDา ปากกวิ าง ห�วิเถิ่�ก ผู้มงอหย�ก ใบหน าคล ายนกกระฮ�ง น�)วิม�อขวิายาวิโตคล ายอวิ�ยวิะเพศผู้4 ชาย น�)งช)ก�บห�วิแม�ม�อซ าย
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 10
งอหย�กเป#นวิงเข าหาก�น น��งผู้ าโสร�งลายตาหมากร�ก คาดพ�งด วิยผู้ าขะม า ไม�สวิมเส�)อ ที่�สะเอวิเหน?บมดอ ายครก (มดปลายแหลมด านงอโค งมฝีPก) ชอบพ4ดจ้าโผู้งผู้าง ไม�เกรงใจ้ใคร ข4�สDาที่�บผู้4 อ��น ล อเลยนเก�ง เป#นค4�ห4ก�บอ ายหน4น� ย 2.อ'ายหน,น�'ย นDาเค ามาจ้ากคนซ��อๆ แกมโง� ผู้�วิดDา ร4ปร�างค�อนข างเต)ย พ�งยานโย คอตก ที่รงผู้มคล ายแส ม า จ้ม4กปากย��นออกไป คล ายก�บปากวิ�วิ มเครายาวิคล ายหนวิดแพะ ใครพ4ดเร��องวิ�วิเป#นไม�พอใจ้ น��งผู้ าโสร�งแต�ไม�มลวิดลาย ไม�สวิมเส�)อ ถิ่�อมดตะไกรหนบหมากเป#นอาวิ�ธ พ4ดเสยงตD�าส� �นเคร�อด�นข;)นนาส�ก ชอบคล อยตามคนย�ยงส�งเสร�ม แสดงควิามซ��อออกมาเสมอ 3.นายยอดที่อง เช��อก�นวิ�าเป#นช��อคนจ้ร�งชาวิจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง ร4ปร�างอ วิน ผู้�วิดDา พ�งย อยก นงอนข;)นบนผู้มหย�กเป#นลอน จ้ม4กย��น ปากบ�9ม เหม�อนปากคนแก�ไม�มฟื้Pน หน าเป#นแผู้ลจ้นลายคล ายหน าจ้ระเข ใครพ4ดถิ่;งเร��องจ้ระเข ไม�พอใจ้ น��งผู้ าลายโจ้งกระเบน ไม�สวิมเส�)อ เหน?บกร�ชเป#นอาวิ�ธประจ้Dากาย เป#นคนเจ้ าช4 ปากพ4ดจ้าโอ อวิด ใจ้เสาะ ข)ขลาด ชอบข4�หลอก พ4ดจ้าเหลวิไหล ยกย�องตนเอง บ ายอ ชอบอย4�ก�บนายสาวิ ที่�มสDานวินชาวิบ านวิ�า "ยอดที่องบ'านาย"
นายยอดที่อง แสดงค4�ก�บต�วิตลกอ��นๆ ได หลายต�วิ เช�น ค4�ก�บอ ายหลDา ค4�ก�บอ ายขวิ�ญ่เม�อง ค4�ก�บอ ายพ4นแก วิ ค4�ก�บอ ายดDาบ า ค4�ก�บอ ายล4กหม ค4�ก�บอ ายเสมยน เป#นต น 4.นายส�แก'วั เช��อก�นวิ�าเอาเค ามาจ้ากคนที่�ช��อสแก วิจ้ร�งๆ เป#นคนมตบะ ม�อหน�กโกรธใครตบด วิยม�อหร�อชนด วิยศรษะ เป#นคนพ4ดจ้ร�ง ที่Dาจ้ร�ง ส4 คน ชอบอาสาเจ้ านายด วิยจ้ร�งใจ้ ต�กเต�อนผู้4 อ��นให ปฏ�บ�ต�ดปฏ�บ�ต�ชอบตามที่Dานองคลองธรรม ร4ปร�างอ วินเต)ย ผู้�วิคลD)า มโหนกคอ ศรษะล าน น��งผู้ าโจ้งกระเบนลายตาหมากร�ก ไม�สวิมเส�)อ ไม�ถิ่�ออาวิ�ธใดๆ ใครพ4ดล อเลยนเก�ยวิก�บเร��องพระ เร��องร อน เร��อง
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 11
จ้Dานวินเง�นมากๆ จ้ะโกรธที่�นที่ พ4ดช าๆ ช�ดถิ่ อยช�ดคDา เพ��อนค4�ห4ค�อนายยอดที่อง 5.อ'ายสะหม'อ หน�งก�)น ที่องหล�อ นDามาจ้ากคนจ้ร�ง โดยได ร�บอน�ญ่าตจ้ากชาวิอ�สลามช��อสะหม อ อย4�บ านสะกอม อDาเภอจ้ะนะ จ้�งหวิ�ดสงขลา หน�งตะล�งอ��นๆ ที่�นDาไปเลยนแบบ พ4ดก�นร4ปส4 หน�งก�)น ที่องหล�อไม�ได ร4ปร�างอ ายสะหม อ หล�งโกง มโหนกคอ คางย อย ลงพ�ง ร4ปร�างเต)ย สวิมหมวิกแขก น��งผู้ าโสร�ง ไม�สวิมเส�)อ พ4ดล อเลยนผู้4 อ��นได เก�ง ค�อนข างอวิดด น�บถิ่�อศาสนาอ�สลามแต�ชอบก�นหม4 ชอบด��มเหล า พ4ดสDาเนยงเน�บนาบ ร�วิปลายล�)น 6.อ'ายขวั�ญเม0อง ไม�มประวิ�ต�ควิามเป#นมา เป#นต�วิตลกเอกของหน�งจ้�นที่ร.แก วิ จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช คนในถิ่��นน�)น เขาไม�เรยกวิ�าอ ายเม�อง แต�เรยกวิ�า "ลุ�งขวั�ญเม0อง" แสดงวิ�าได ร�บการยกย�องจ้ากคนในที่ องถิ่��นอย�างส4งเหม�อนก�บเป#นคนสDาค�ญ่ผู้4 หน;�ง ใบหน าของขวิ�ญ่เม�องคล ายแพะ ผู้มบางหย�กเล?กน อย ผู้�วิดDา ห�วิเถิ่�ก จ้ม4กโด�งโตยาวิ ปากกวิ าง พ�งยานโย ก นเช�ด ปลายน�)วิช)คล ายน�)วิม�ออ ายเที่�ง น��งผู้ าพ�)นดDา คาดเข?มข�ด ไม�สวิมเส�)อ เป#นคนซ��อ บางคร�)งแฝีงไวิ ซ;�งควิามฉลาด ชอบสงส�ยเร��องของผู้4 อ��น พ4ดจ้าเสยงหวิาน หน�งจ้�งหวิ�ดสงขลาแสดงค4�ก�บอ ายสะหม อ หน�งจ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราชแถิ่วิอDาเภอเชยรใหญ่� ห�วิไที่ร ปากพน�ง ที่�าศาลา ให แสดงค4�ก�บนายยอดที่อง หน�งพ�ที่ล�ง ตร�ง น�ยมให เป#นต�วิบอกเร��อง เฝีWาประต4เม�อง ออกตฆ องร องปQาวิ 7.อ'ายโถ เอาเค ามาจ้ากจ้นบ9าบา ชาวิพ�งบ�วิ อDาเภอสะที่�)งพระ จ้�งหวิ�ดสงขลา ร4ปร�าง มศรษะค�อนข างเล?ก ตาโตถิ่ลน ปากกวิ าง ร�มฝีKปากล�างเม มเข าใน ส�วินที่ องต;ง อกใหญ่�เป#นร4ปโค ง สวิมหมวิกมกระจ้�กข างบน น��งกางเกงถิ่ลกขา ถิ่�อมดบ�งตอเป#นอาวิ�ธ ชอบร องรDาที่Dาเพลง ข)ขลาดตาขาวิ โกรธใครไม�เป#น ถิ่�อเอาเร��องก�นเป#นเร��องใหญ่� ใครจ้ะ
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 12
พ4ดเร��องอะไรก?ตาม อ ายโถิ่จ้ะช�กเร��องที่�พ4ดวิกเข าหาเร��องก�นเสมอ เป#นต�วิตลกประกอบ 8.ผู้,'ใหญ%พิ่,น น�าจ้ะเลยนแบบมาจ้ากผู้4 ใหญ่�คนใดคนหน;�ง ร4ปร�างส4งใหญ่� จ้ม4กยาวิคล ายตะขอเก�ยวิมะพร าวิ ศรษะล าน มผู้มเป#นกระจ้�กร4ปส�เหล�ยมผู้�นผู้ า ตรงกลางกลวิงอย4� กลางพ�งโย ย อยยาน ตะโพกใหญ่�ขวิ�ดข;)นบน เพ��อนม�กจ้ะล อเลยนวิ�า บนห�วิต�ดงวิงถิ่�งต�กนD)า ส�นหล�งเหม�อนเขาพ�กผู้ า (อย4�ระหวิ�างพ�ที่ล�ง-ตร�ง) น��งผู้ าโจ้งกระเบน ไม�มลวิดลาย ชอบย�ยง โม โอ อวิด เห�อยศ ข4�ตะคอผู้4 อ��นให เกรงกล�วิ ธาต�แที่ เป#นคนข)ขลาดตาขาวิ ชอบแสแสร งปP) นเร��องฟื้Wองเจ้ านาย ส�วินมากเป#นคนร�บใช อย4�เม�องย�กษ.หร�อก�บฝีQายโกง พ4ดช าๆ หนบจ้ม4ก เป#นต�วิตลกประกอบ
นอกจ้ากที่�นDามาเสนอไวิ ย�งมต�วิตลกอกหลายต�วิ เช�น คร4ฉ�ม คร4ฉ�ย ส�บค างค4ด อโร ง อ ายที่องที่�ง อ ายบองหลา อ ายที่�านD)าตก เผู้ยก อ ายโหนด ต�วิตลกฝีQายหญ่�งก?มหลายต�วิ เช�น อหน4เตร?ด อหน4เน�า หน�งแต�ละคณะ มตลกเอกไม�เก�น 6 ต�วิ เข าก�บเสยงและน�ส�ยของนายหน�ง นอกน�)นเป#นต�วิตลกประกอบ ที่�กต�วิต องเรยกเสยงห�วิเราะจ้ากคนด4ได ต�วิตลกเอกเรยกเสยงห�วิเราะได มากและแสดงตลอดเร��อง
ดนติร�หน�งติะลุ�ง
ดนตรหน�งตะล�งในอดต มควิามเรยบง�าย ชาวิพ�)นบ านในที่ องถิ่��นประด�ษฐ.ข;)นได เอง โดยใช วิ�สด�ในพ�)นบ าน มที่�บ กลอง โหม�ง ฉ��ง เป#นสDาค�ญ่ ปK� ซอ เก�ดข;)นภายหล�งก?คงใช วิ�สด�พ�)นบ านอย4�ด ต�อมาวิ�ฒนธรรมภายนอกโดยเฉพาะดนตรไที่ยสากล หน�งตะล�งจ้;งเพ��มดนตรใหม�ๆ เข ามาเสร�ม เช�น กลองช�ด กตาร. ไวิโอลน ออร.แกน จ้Dานวินล4กค4�เพ��มข;)น ค�าใช จ้�ายเพ��มข;)น ค�าราดเพ��มข;)น ย��งในปPจ้จ้�บ�นคนยากจ้นไม�มที่�นรอนพอที่�จ้ะร�บหน�งตะล�งไปแสดงได เลย ดนตรหน�งตะล�ง คณะหน;�งๆ มด�งน)
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 13
๑.ที่�บ เคร��องกDาก�บจ้�งหวิะและที่�วิงที่Dานอง ที่�สDาค�ญ่ที่�ส�ด ผู้4 บรรเลงดนตรช�)นอ��นๆ ต องคอยฟื้Pงจ้�งหวิะย�กย ายตามเพลงที่�บ ที่�น�ยมใช มถิ่;ง ๑๒ เพลง ค�อ เพลงเด�น เพลงถิ่อยหล�งเข าคลอง เพล�งเด�นย�กษ. เพลงสามหม4� เพลงนาดกลายออกจ้ากวิ�ง เพลงนางเด�นปQา เพลงสรงนD)า เพลงเจ้ าเม�องออกส��งการ เพลงช�มพล เพลงยกพล เพลงย�กษ. และเพลงกล�บวิ�ง ผู้4 ชDานาญ่ที่�เรยกวิ�าม�อที่�บเที่�าน�)นจ้;งสามารถิ่ตที่�บครบ ๑๒ เพลงได ที่�บหน�งตะล�งม ๒ ใบ ใบหน;�งเสยงเล?กแหลม เรยกวิ�า "หน�วิยฉ�บ" อกใบหน;�งเสยงที่� ม เรยกวิ�า "หน�วิยเที่�ง" ที่�บหน�วิยฉ�บเป#นต�วิย�น ที่�บหน�วิยเที่�งเป#นต�วิเสร�ม หน�งตะล�งในอดตมม�อที่�บ ๒ คน ไม�น อยกวิ�า ๖๐ ปKมาแล วิใช ม�อที่�บเพยงคนเดยวิ ใช ผู้ าผู้4กไขวิ ก�น บางคนวิางบนขา บางคนวิางขาข างหน;�งบนที่�บ กดไวิ ไม�ให ที่�บเคล��อนที่� โดยที่��วิไป ที่�บน�ยมที่Dาด วิยแก�นไม ขน�น ตบแต�งและกล;งได ง�าย ต�ดไม ขน�นออกเป#นที่�อนๆ ยาวิที่�อนละประมาณ ๖๐ เซนต�เมตร ฟื้Pนโกลนด วิยขวิานให เป#นร4ปคล ายกลองยาวิ นDามาเจ้าะภายใน และกล;งให ได ร4ปที่รงตามต องการลงนD)าม�นช�กเงาด านนอก ห� มด วิยหน�งค�าง ตรงแก มที่�บร อยไขวิ ด วิยเช�อกด วิยหร�อไนลอน ร อยด วิยหวิาย ลอดเข าในปลอกหวิายส�วินหล�ง ด;งหวิายให ต;งเสมอก�น ก�อนใช ที่�กคร�)ง ต องช�บนD)าที่�หน�งห� ม ใช ผู้ าขนาดน�)วิก อยอ�ดที่�แก มที่�บด านใน ที่Dาให หน�งต;งมเสยงไพเราะก�งวิาน
๒.โหม%ง เป#นเคร��องกDาก�บการข�บบที่ของนายหน�ง โหม�งม ๒ ใบ ร อยเช�อกแขวินไวิ ในรางไม ห�างก�นประมาณ ๒ น�)วิ เรยกวิ�า "รางโหม�ง" ใบที่�ใช ตเป#นเหล?กมเสยงแหลมเรยกวิ�า "หน�วิยจ้)" อกใบหน;�งเสยงที่� ม เรยกวิ�า "หน�วิยที่� ม" ในอดตใช โหม�งราง โหม�งล4กฟื้ากก?เรยก ที่Dาด วิยเหล?กหนาประมาณ ๐.๔ เซนต�เมตร ยาวิ ๑๐ น�)วิ กวิ าง ๔ น�)วิ อ�ดส�วินกลางให เป#นป�QมสDาหร�บต ส�วินโหม�งหล�อใช ก�นมาประมาณ ๖๐ ปK หล�อด วิยที่องสDาร�ดร4ปล�กษณะเหม�อนฆ องวิง การซ�)อโหม�งต องเล�อกซ�)อที่�เข าก�บเสยงของนายหน�ง อาจ้ข4ดใต
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 14
ป�Qมหร�อพอกช�นอ�ดด านใน ให มใยเสยงกลมกล�นก�บเสยงของนายหน�ง ไม ตโหม�งใช อ�นเดยวิ ปลายข างหน;�งพ�นด วิยผู้ าหร�อสวิมยาง ที่Dาให โหม�งมเสยงน��มนวิล และส;กหรอน อยใช ได นาน ๓.ฉิ่� ง ใช ตเข าจ้�งหวิะก�บโหม�ง คนตโหม�งที่Dาหน าที่�ตฉ��งไปด วิย กร�บเดYยวิน)ไม�ต องใช นDาฝีาฉ��งกระแที่รกก�บรางโหม�งแที่นเสยงกร�บได
๔.กลุองติ�ก มขนาดเล?กกวิ�ากลองมโนห.รา ร4ปแบบเหม�อนก�น ใช ไม ๒ อ�น โที่นใช ตแที่นกลองต�กได
๕.ป� หน�งตะล�งใช ปK� นอกบรรเลงเพลงต�างๆ ถิ่�อเอาเพลงพ�ดชาเป#นเพลงคร4 ประกอบด วิยเพลงไที่ยเด�มอ��นๆ ได แก� เพลงสาวิสมเด?จ้ เขมรปK� แก วิ เขมรปากที่�อ ชะนก�นแสง พม�ารDาขวิาน พม�าแที่งกบ ส�ดสงวิน เขมรพวิง ลาวิดวิงเด�อน เพลงล4กที่��งหลายเพลงอาศ�ยที่Dานองเพลงไที่ยเด�ม คนเปQาปK� ก?เล�นได ด แม เพลงไที่ยสากลที่�กDาล�งฮ�ต ปK� ซอ ก?เล�นได โดยไม�ร4 ต�วิโนXตเลย ซออ4 ซอด วิง ประกอบปK� ที่Dาให เสยงปK� ม�เล?กแหลมเก�นไป ชวินฟื้Pงย��งข;)น ปK� ซอ สามารถิ่ย�กย ายจ้�งหวิะให ช าลงหร�อเร?วิข;)นตามจ้�งหวิะที่�บได อย�างกลมกล�นและลงต�วิ
การบรรเลงดนตรหน�งตะล�ง แบ�งออกเป#น ๒ ล�กษณะ ค�อ ๑.บรรเลงดนตรล วิน เช�น ยกเคร��อง ต�)งเคร��อง ลงโรง ๒.บรรเลงเพลงประกอบการร�บบที่ ข;)นบที่ ถิ่อนบที่ เลยบที่ เช�ด บรรเลงประกอบการข�บกลอนแปด กลอนคDากลอน กลอนลอดโหม�ง ประกอบการบรรยาย อ�ร�ยาบถิ่ของต�วิละครและบรรเลงประกอบบที่บาที่เฉพาะอย�าง เช�น บที่โศก ล�กพา ร�ายมนต. ปPจ้จ้�บ�นน) ดนตรหน�งตะล�งเปล�ยนแปลงไปมาก มเคร��องดนตรมากข;)น บางที่�านวิ�า
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 15
เป#นการพ�ฒนาให เข าก�บสม�ยน�ยม แต�เป#นการที่Dาลายเอกล�กษณ.ของดนตรหน�งตะล�งไปอย�างน�าเป#นห�วิง เวิลา ๑๒.๐๐ น. ของวิ�นที่� ๑๖ ก�นยายน พ.ศ.๒๕๔๐ มนายหน�งระด�บปร�ญ่ญ่าโที่ ๒ ที่�าน ค�อ หน�งนคร�นที่ร.ชาที่อง จ้�งหวิ�ดสงขลา หน�งบ�ญ่ธรรม เที่�ดเกยรต�ชาต� จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ได ให ส�มภาษณ.ออกที่วิช�อง ๙ ยอมร�บในควิามล�มต�วิของนายหน�งร� �นใหม� ที่Dาให มค�าใช จ้�ายส4ง โอกาสการแสดงน อยลง ล4กค4�ย��งหายาก เพราะไม�มคนส�บสานต�อ น�เป#นลางบอกให ที่ราบล�วิงหน า หน�งตะล�งส�ญ่ล�กษณ.ของภาคใต จ้ะลงเอยในร4ปใด
ข��นติอนการแสดงหน�งติะลุ�ง
หน�งตะล�งที่�กคณะมลDาด�บข�)นตอนในการแสดงเหม�อนก�นจ้นถิ่�อเป#นธรรมเนยมน�ยม ด�งน) ๑.ต�)งเคร��อง ๒.แตกแผู้ง หร�อแก แผู้ง ๓.เบ�กโรง ๔.ลงโรง ๕.ออกล�งห�วิคD�า เป#นธรรมเนยมของหน�งในอดต ล�งดDาเป#นส�ญ่ล�กษณ.ของอธรรม ลงขาวิเป#นส�ญ่ล�กษณ.ของธรรมะ เก�ดส4 รบก�น ฝีQายธรรมะก?มช�ยชนะแก�ฝีQายอธรรม ออกล�งห�วิคD�ายกเล�กไปไม�น อยกวิ�า ๗๐ ปKแล วิ ช�วิงชวิ�ตของผู้4 เขยนไม�เคยเห?นล�งดDาล�งขาวิที่�ส4 รบก�นเลย เพยงได ร�บการบอกเล�าจ้ากผู้4 ส4งอาย� ๙๐ ปKข;)นไป ๖.ออกฤๅษ หร�อ ช�กฤๅษ
ฤๅษ เป#นร4ปคร4 มควิามขล�งและศ�กด�>ส�ที่ธ�>สามารถิ่ปWองปPดเสนยดจ้�ญ่ไร และ ภย�นตรายที่�)งปวิง ที่�)งช�วิยดลบ�นดาลให หน�งแสดงได ด เป#นที่�ช��นชมของคนด4 ร4ปฤๅษร4ป
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 16
แรกออกคร�)งเดยวิ นอกจ้ากประกอบพ�ธต�ดเหมฺรฺยเที่�าน�)น ๗.ออกร4ปพระอ�ศวิร หร�อร4ปโค
ร4ปพระอ�ศวิรของหน�งตะล�ง ถิ่�อเป#นร4ปศ�กด�>ส�ที่ธ�> และเป#นเที่พเจ้ าแห�งควิามบ�นเที่�ง ที่รงโคอ�ส�ภราชหร�อนนที่� หน�งเรยกร4ปพระอ�ศวิรวิ�าร4ปพระโคหร�อร4ปโค หน�งคณะใดสามารถิ่เล�อกหน�งวิ�วิที่�มเที่ าที่�)ง 4 สขาวิ โหนกสขาวิ หน าผู้ากร4ปใบโพธ�>สขาวิ ขนหางสขาวิ วิ�วิประเภที่น)หายากมาก ถิ่�อเป#นม��งมงคล ตDาราภาคใต เรยกวิ�า "ตนด�าง หางดอก หนอกพาดผู้ า หน าใบโพธ�>" โคอ�ส�ภราชสเผู้�อกแต�ช�างแกะร4ปให วิ�วิเป#นสดDาน�ล เจ้าะจ้งให สต�ดก�บสร4ปพระอ�ศวิร ตามล�ที่ธ�พราหมณ.พระอ�ศวิรม 4 พระกร ถิ่�อตรศ4ล ธน4 คฑา และ บาศ พระอ�ศวิรร4ปหน�งตะล�งมเพยง 2 กร ถิ่�อจ้�กร และ พระขรรค. เพ��อให ร4ปกะที่�ดร�ดสวิยงาม ๘.ออกร4ปฉะ หร�อร4ปจ้�บ "ฉะ" หมายถิ่;ง การส4 รบระหวิ�างพระรามก�บที่ศก�ณฐ. ยกเล�กไปพร อมๆก�บล�งห�วิคD�า ๙.ออกร4ปรายหน าบที่หร�อร4ปกาศ ปราย หมายถิ่;ง อภ�ปราย กาศ หมายถิ่;ง ประกาศ
ร4ปปรายหน าบที่ หร�อ ร4ปกาศ หร�อ ร4ปหน าบที่ เสม�อนเป#นต�วิแที่นนายหน�งตะล�ง เป#นร4ปชายหน��มแต�งกายโอรสเจ้ าเม�อง ม�อหน าเคล��อนไหวิได ม�อที่Dาเป#นพ�เศษให น�)วิม�อที่�)ง 4 อ าออกจ้ากน�)วิห�วิแม�ม�อได อกม�อหน;�งงอเก�อบต�)งฉาก ต�ดก�บลDาต�วิถิ่�อดอกบ�วิ หร�อช�อดอกไม หร�อธง ๑๐.ออกร4ปบอกเร��อง
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 17
ร4ปบอกเร��อง ค�อร4ปบอกคนด4ให ที่ราบวิ�า ในค�นน)หน�งแสดงเร��องอะไร สม�ยที่�หน�งแสดงเร��องรามเกยรต�>เพยงเร��องเดยวิ ก?ต องบอกให ผู้4 ด4ที่ราบวิ�าแสดงเร��องรามเกยรต�>ตอนใด บอกคณะบอกเค าเร��องย�อๆ เพ��อให ผู้4 ด4สนใจ้ต�ดตามด4 หน�งที่��วิไปน�ยมใช ร4ปนายขวิ�ญ่เม�องบอกเร��อง ๑๑.ข�บร องบที่เก)ยวิจ้อ ๑๒.ต�)งนามเม�องหร�อต�)งเม�อง เร��มแสดงเป#นเร��องราวิ
ต�)งนามเม�อง เป#นการเปZดเร��องหร�อจ้�บเร��องที่�จ้ะนDาแสดงในค�นน�)น กล�าวิค�อการออกร4ปเจ้ าเม�องและนางเม�อง
การประช�นโรงของหน�งติะลุ�ง
การประช�นโรงของหน�งตะล�ง เป#นที่�ช��นชอบของชาวิปPกษ.ใต มาเป#นเวิลานานปK น�บแต�สม�ย ร.๕ จ้นถิ่;งปPจ้จ้�บ�น การประช�นโรงมต�)งแต� ๒ โรงข;)นไป ถิ่;ง ๑๐ โรง เล�อกเฟื้Wนเอาหน�งที่�มช��อเสยงระด�บเดยวิก�น ถิ่ าเปรยบก�บภาษามวิยเรยกวิ�าถิ่4กค4� ในงานเที่ศกาลสDาค�ญ่ๆ มการแข�งข�นประช�นโรงแพ ค�ดออก มประช�นต�ดต�อก�นหลายค�น เอารองชนะเล�ศมาแข�งข�นก�นในค�นส�ดที่ าย นอกจ้ากเง�นราดแล วิมการต�)งรางวิ�ลเกยรต�ยศ เช�น ฤๅษที่องคDา หร�อข�นนD)าพานรอง หร�อถิ่ วิยของบ�คคลสDาค�ญ่ งานประช�นหน�งตะล�งที่�สนามหน าเม�อง สนามหน าอDาเภอที่��งสง จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ที่�สนามกฬา จ้�งหวิ�ด
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 18
ส�ราษฎร.ธาน และที่�หน าศาลากลางจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง มหน�งต�)งแต� ๑๐ คณะ ถิ่;ง ๒๕ คณะ ผู้4 ชนะเล�ศย�อมได ร�บการยกย�อง มงานแสดงมากข;)น ค�าราดโรงเพ��มข;)น หน�งตะล�งประช�นก�นในวิ�ด เพราะเป#นศ4นย.กลางของช�มชน มเพยง ๒ โรง เคร�งคร�ดต�อกต�กา ที่Dาเป#นหน�งส�อส�ญ่ญ่า ๓ ฉบ�บ นายหน�งหร�อเจ้ างานผู้�ดส�ญ่ญ่าปร�บไหมก�นได ถิ่�อกต�กาธรรมเนยมด�งน) ๑.นายหน�งที่�)ง ๒ โรง ต องมาถิ่;งสถิ่านที่�แข�งข�นก�อนคD�าอย�างน อย ๑ ช��วิโมง ๒.ต องจ้�บฉลากข;)นโรง จ้ะเล�อกที่�โรงเอาเองตามใจ้ชอบไม�ได ๓.มาตกลงข อส�ญ่ญ่า และเที่ยบเวิลาก�บนาฬิ�กากองกลางเพ��อให เวิลาตรงก�นที่�)ง ๒ โรง ๔.๑ ที่��มตรง ลงโรง หร�อโหมโรง ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๑ ๕.๒ ที่��มตรง ออกฤๅษ ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๒ ๖.เที่�ยงค�น หย�ดพ�ก ๑ ช��วิโมง ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๓ ๗.เวิลา ๑ นาฬิ�กาตรง แสดงต�อ ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๔ ๘.เวิลา ๕ นาฬิ�กาตรง ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๔ เพ��อบอกให นายหน�งร4ต�วิวิ�าย�งเหล�อเวิลาเพยงช��วิโมงเดยวิก?จ้ะถิ่;งเวิลาเล�กแสดง ใครมที่เด?ดเม?ดที่ราย ก?ใช ก�นในตอนน)เรยกวิ�าชะโรงเพ��อให คนจ้ากอกโรงหน;�ง มาอย4�หน าโรงของตน แม วิ�าแพ มาตลอดค�น แต�ตอนใกล ร� �งสามารถิ่ก4 หน าไวิ ได ๙.เวิลา ๖ นาฬิ�กาตรง ตะโพนยD�าให ส�ญ่ญ่าณเป#นคร�)งส�ดที่ ายเล�กการแสดงได ๑๐.เจ้ างานต องเล)ยงด4อาหารม�)อเย?น และจ้�ดอาหารวิ�างตอนหย�ดพ�ก อาหารต องปราศจ้ากยาพ�ษ ที่�ฝีQายตรงก�นข ามอาจ้ลอบใส�ลงได เจ้ างานต องร�บผู้�ดชอบ ๑๑.ต องจ้�ดเจ้ าหน าที่�อย4�เวิรยามใต ถิ่�นโรงตลอดเวิลา ๑๒.ให ค�าราดโรงครบตามส�ญ่ญ่า การแข�งข�นประช�นโรงหน�งตะล�หล�งจ้ากปK พ.ศ.๒๕๐๐ ไม�ค�อยเคร�งคร�ดในกต�การส�ญ่ญ่า หน�งแต�ละโรงต�างร4 จ้�กก�นด แข�งข�นเอาแพ ชนะตามควิามสามารถิ่ตน ไม�ผู้4กแค นจ้องเวิรซ;�งก�นและก�น พ�ธกรรมที่างไสยศาสตร.แที่บไม�มน�บถิ่อยหล�งไปจ้าก พ.ศ.๒๕๐๐ ในการแข�งข�นประช�นโรง ใช พ�ธกรรมที่างไสยศาสตร.ก�นอย�างเคร�งคร�ด ใช ช�น ใช ผู้ ให ไปที่Dาร ายฝีQายตรงก�นข าม เช�น เสยงแหบแห ง ควิามที่รงจ้Dาเลอะเล�อน ตลกไม�ออก ตลกแล วิไม�มคนห�วิเราะ คนที่�ไม�เช��อที่างไสยศาสตร.มาต�)งแต�เยาวิ. แต�ไม�ตDาหน�ต�เตยนผู้4 ที่�มควิามเช��อ อย�างน อยก?ช�วิยให เก�ดควิามม��นใจ้ มหมอที่างไสยศาสตร.คนหน;�ง เป#นที่�เช��อถิ่�อของหน�งที่��วิไป มควิามสามารถิ่ในการที่Dาให จ้อของฝีQายตรงก�นข ามม�ด มอง
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 19
ร4ปบนจ้อไม�ช�ดเจ้น ค�นหน;�งมาขอช�วิยให ผู้4 เขยนไปที่Dาให ถิ่ าที่Dาเองมคนร4 จ้�กมาก ค�นน�)นเป#นเวิลา ๙ ที่��มแล วิ จ้;งไปถิ่;งหน าโรงหน�งที่�ไปหาที่�านเอาไวิ มอบหลอดไม ไผู้�เล?กๆ ให แก�ผู้4 เขยน และบอกวิ�าในหลอดน)มช�นบดผู้ง ถิ่ าเราเปQาไปบนจ้อหน�งตรงตะเกยงจ้อร อน ช�นที่�บดละเอยดพอกระที่บก�บจ้อ ก?จ้ะละลายจ้�บผู้ าจ้อ หน;�งหลอดก?พอแล วิ และส��งวิ�าถิ่ าหน�งมคนด4ไล�เล�ยก�น ไม�ต องที่Dา จ้อเขาต�ดช�นซ�กออกยาก เป#นบาปเป#นกรรม ผู้4 เขยนโชคดไม�ต องใช ผู้งช�น เพราะการแข�งข�นอย4�ในเกณฑ.เสมอก�น และการใช ผู้งช�น ถิ่ าเขาจ้�บได เส�ยงอ�นตรายมากที่เดยวิ
การส0บที่อดแลุะพิ่�ธ�กรรม
๑.ในสม�ยโบราณผู้4 ใดจ้ะแสดงหน�งตะล�งก?จ้ะไปฝีากต�วิเป#นศ�ษย.ก�บคณะหน�งตะล�งที่�ต�วิเองชอบในแนวิที่างการแสดง พร อมก�บนDาดอกไม ธ4ปเที่ยน หมากพล4 ไปมอบให เพ��อเป#นการบ4ชา ฝีQายคร4ก?มการที่ดสอบโดยให ร องบที่ให ฟื้Pงก�อน เพราะคนที่�จ้ะแสดงหน�งตะล�งได น�)นต องมการสนใจ้มาก�อน และจ้ะต องจ้Dาบที่หน�งตะล�งได บ างถิ่;งไม�มากก?น อย อ�นด�บแรกคร4จ้ะฟื้PงนD)าเสยง และเชาวิ.ปPญ่ญ่า ถิ่ าไม�มเชาวิ. นD)าเสยงไม�ด ก?ไม�ร�บเป#นศ�ษย. ไม�เพยงหน�งตะล�งศ�ลปZนพ�)นบ านที่�กประเภที่ในสม�ยโบราณ ถิ่ านD)าเสยงไม�ดไม�สามารถิ่ย;ดเป#นอาชพได เพราะไม�มเที่คโนโลยช�วิยเหม�อนสม�ยน) ต องใช เสยงต�วิเอง โดยเฉพาะหน�งตะล�งแสดงต�)งแต�ห�วิคD�าจ้นสวิ�างใช เวิลาในการแสดงไม�ตD�ากวิ�าแปดช��วิโมง น�บวิ�าเป#นงานที่�หน�กมากพอด4 ๒.การครอบม�อ เม��ออาจ้ารย.ร�บผู้4 สม�ครไวิ เป#นศ�ษย. ถิ่ าบ านล4กศ�ษย.อย4�ไกล เช�น ต�างอDาเภอหร�อต�างจ้�งหวิ�ด อาจ้ารย.ก?จ้ะร�บไวิ ให อย4�ที่�บ าน อย4�ก�นก�บอาจ้ารย. สอนวิ�ชาให อาจ้ารย.ไปแสดงที่�ไหนก?จ้ะพาไปด วิย สอนให ออกฤๅษ และปรายหน าบที่ก�อนเพ��อต องการให ช�นก�บคนด4มากๆ การฝีRกแสดงหน�งตะล�งไม�ใช�ฝีRกก�นได ง�ายๆ ต องใช เวิลามาก อย�างน อยต องฝีRกส�หล�กด วิยก�น เช�น ก.ฝีRกใช เสยงเพ��อให เข าก�บบที่บาที่ของต�วิละคร เสยงพระ เสยงนาง เสยงย�กษ. ต�วิตลก ภาษาส�ตวิ.ต�างๆ ข.บที่ร อง ต องฝีRกฉ�นที่ล�กษณ.ของกลอน กลอนแบบไหนใช ก�บต�วิหน�งต�วิใด เช�น บที่ร�ก บที่โศก บที่สมห อง บที่เที่วิดา บที่ย�กษ. ค.การเช�ดร4ป ต�วิหน�งแต�ละต�วิเช�ดไม�เหม�อนก�น เช�น พระราชา ต องเช�ดแบบผู้4 ใหญ่�ที่�มอDานาจ้ ราช�นกร�ยาที่�าที่างแบบผู้4 ด พระเอกเช�ดแบบชายหน��มเจ้ าช4 น�ดๆ นางเอกกร�ยาเรยบร อย ย�กษ.หยาบกระด าง
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 20
ง.ต�วิตลก ต�วิตลอกหน�งตะล�งมบที่บาที่สDาค�ญ่ต�อผู้4 แสดงหน�งตะล�งมาก คนด4หน�งตะล�งได จ้นสวิ�างก?เพราะต�วิตลกน�เอง ต�วิตลกหน�งตะล�งสามารถิ่นDาศลธรรม ส�งคม การบ าน การเม�อง มาแที่รกในบที่หน�งตะล�งได อย�างกลมกล�น และย�งสามารถิ่นDาผู้4 ชมเข าร�วิมในการแสดงได อกด วิย ในสม�ยโบราณการฝีRกหน�งตะล�ง อย�างน อยต องอย4�ก�บอาจ้ารย.สามปK บางคนอย4�ก�บอาจ้ารย.ห าปK หกปK ก?ม เม��ออาจ้ารย.เห?นวิ�าล4กศ�ษย.แสดงได ดแล วิ ก?จ้ะที่Dาพ�ธครอบม�อให เม��อผู้�านการครอบม�อแล วิก?เป#นหน�งตะล�งสมบ4รณ.แบบ แก บนได (แก เหมรย) หน�งตะล�งโรงใดที่�ย�งไม�ได ร�บการครอบม�อ เช��อก�นวิ�าแก บนไม�ขาด พ�ธการครอบม�อเหม�อนก�บการไหวิ คร4ที่�กประการ ๓.พ�ธการไหวิ คร4 การไหวิ คร4เป#นประเพณสDาค�ญ่ของหน�งตะล�ง มควิามเช��อก�นวิ�าหน�งตะล�งคณะใดมการไหวิ คร4เป#นประจ้Dาที่�กปKเป#นมงคลแก�ต�วิเอง ที่Dามาหาก�นคล�อง เป#นที่�น�ยมของคนด4 หน�งตะล�งบางคนที่�แสดงหน�งตะล�งไม�ได แล วิ เช�น แก� หร�อ พ�การ ก?ย�งมการไหวิ คร4ก�นแต�ไม�ประจ้Dาที่�กปK การไหวิ คร4เป#นการบ4ชาคร4อาจ้ารย.ที่�ย�งมชวิ�ตและที่�ล�วิงล�บไปแล วิ ก.วิ�นที่�ใช ในการที่Dาพ�ธไหวิ คร4 ค�อ วิ�นพฤห�สบด โดยมควิามเช��อก�นวิ�า วิ�นพฤห�สบด ค�อ วิ�นคร4 ส�วินเด�อนที่�ใช ในการไหวิ คร4ค�อเด�อน ๖-๙-๑๑ แต�ม�กใช เด�อน ๖ เป#นหล�ก โดยมควิามเช��อวิ�าเด�อน ๙-๑๑ คร4ถิ่�อศลเข าพรรษา ข.ของสDาค�ญ่ที่�ขาดไม�ได ในพ�ธไหวิ คร4 ๑.ผู้ าขาวิที่Dาเพดานหน;�งผู้�น ใช กราบคร4หน;�งผู้�น ๒.หมอนหน;�งใบ สDาหร�บกราบคร4 ๓.ห�นล�บมด ๔.เส��อหน;�งผู้�น ๕.ด ายและเข?ม ๖.มดโกน ๗.ด ายสายส�ญ่ฑ. ๘.ข าวิตอกดอกไม ๙.ธ4ป เที่ยน ๑๐.หมาก พล4 ๑๑.มะพร าวิอ�อนสองล4ก ๑๒.อ อย
เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 21
๑๓.กล วิย ๑๔.ปลามห�วิมหาง ๑๕.ไก�ต�วิผู้4 ใช ที่องปZดปาก ๑๖.ห�วิหม4ใช ที่องปZดปาก เป#ด และห�าน ใช ด วิยก?ได แต�ต องเป#นต�วิผู้4 ๑๗.เหล าใช ได ที่�กย�ห อ ก�ขวิดก?ได
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&