ใบความรู้ หนังตะลุง ม52

25
เเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเ เเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเเ เเเเเเ เเเเเ เเเเเเเเเเเเเ เเเเเเเ 1 ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหห "หหหหหหห หห" หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห (ห.ห.หหห-หหห) หหห หหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหห หหหห หหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหห หหหห หหหห หหห หหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหห หหหหหหหหหห หหห หหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหหห "หหหห หหหหหหหห- หหหหหหหหห หหหหหห

Upload: -

Post on 26-Jun-2015

4.949 views

Category:

Education


5 download

TRANSCRIPT

Page 1: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 1

ประวั�ติ�ควัามเป�นมาของหน�งติะลุ�ง

หน�งตะล�งหร�อการละเล�นแบบแสดงเงา เป#นวิ�ฒนธรรมเก�าแก�ของมน�ษยชาต� ที่�แพร�หลายปรากฏที่�)งในแถิ่บประเที่ศย�โรป ตะวิ�นออกกลางและเอเชยอาคเนย. ด�งปรากฏหล�กฐานวิ�า เม��อคร�)งพระเจ้ าอเลกซานเดอร.มหาราชมช�ยชนะแก�อ�ย�ปต.ได ใช หน�งตะล�งแสดง เฉล�มฉลองช�ยชนะประกาศเกยรต�ค�ณของพระองค. หน�งตะล�งมแพร�หลายในประเที่ศอ�ย�ปต.ก�อนพ�ที่ธกาล ในประเที่ศอ�นเดย พวิกพราหมณ.แสดงหน�งบ4ชาเที่พเจ้ าและสด�ดวิ�ระบ�ร�ษ เร��องมหากาพย.รามยณะ เรยกหน�งตะล�ง "ฉายานาฏกะ" ในประเที่ศจ้นสม�ยจ้�กรพรรด�ยวินต� (พ.ศ.๔๙๕-๔๑๑) พวิกน�กพรตล�ที่ธ�เต9า ได แสดงหน�งสด�ดค�ณธรรมควิามดของสนมเอกผู้4 หน;�งแห�งจ้�กรพรรด�พระองค.น) เม��อพระนางวิายชนม.     ในสม�ยต�อมา หน�งตะล�งได แพร�หลายเข าส4�ในเอเชยอาคเนย. เขมร พม�า ชวิา มาเลเซย และที่างภาคใต ของประเที่ศไที่ย มควิามเช��อวิ�า หน�งใหญ่�เก�ดข;)นก�อนหน�งตะล�งน�าจ้ะได แบบมาจ้ากอ�นเดย ล�ที่ธ�พราหมณ.มอ�ที่ธ�พลต�อคนไที่ยมาก เราเคารพน�บถิ่�อฤๅษ พระอ�ศวิร พระนารายณ. พระพรหม ย��งเร��องรามเกยรต�> มบที่บาที่ต�อคนไที่ยที่�)งประเที่ศถิ่�อเป#นเร��องขล�งและศ�กด�>ส�ที่ธ�> หน�งใหญ่�จ้;งแสดงเฉพาะเร��องรามเกยรต�> เร��มแรกคงไม�มจ้อ คนเช�ดหน�งจ้;งแสดงที่�าที่างประกอบการเช�ดไปด วิยและหน�งใหญ่�เก�ดข;)นก�อนสม�ยสมเด?จ้พระนารายณ.มหาราช มหล�กฐานอ างอ�งได วิ�า มน�กปราชญ่.ผู้4 หน;�งเป#นชาวิเวิยงสระ จ้�งหวิ�ดส�ราษฎร.ธาน เป#นผู้4 เช�ยวิชาญ่ที่างโหราศาสตร.และที่างกวิ พระเจ้ าปราสาที่ที่อง ที่รงร�บส��งเรยกต�วิเข ากร�งศรอย�ธยา ได เป#นพระอาจ้ารย.ของสมเด?จ้พระนารายณ.มหาราช ได ร�บการแต�งต�)งเป#นพระมหาราชคร4 หร�อพระโหราธ�บด ที่รงมร�บส��งให พระมหาราชคร4ฟื้B) นฟื้4การเล�นหน�งอ�นเป#นของเก�าแก�ข;)นใหม� ด�งปรากฏในสม�ที่โฆษคDาฉ�นที่.วิ�า

     "ไหวิ เที่พยดาอา- ร�กษ.ที่��วิที่�ศาดรขอสวิ�สดขอพร     ล�แก�ใดด�งใจ้หวิ�ง      ที่นายผู้4 คอยควิาม 

เร�งตามใต ส�องเบ�)องหล�ง

จ้งเร�องจ้Dาร�สที่�)ง  ที่�ศาภาคที่�กพาย      จ้งแจ้ งจ้Dาหล�กภาพ 

อ�นย��งยวิดด วิยลวิดลาย

ให เห?นแก�คนที่�)งหลายที่วิยจ้ะด4จ้งด4ด"

Page 2: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 2

        หน�งใหญ่�เด�มเรยกวิ�าหน�ง เม��อมหน�งตะล�งข;)นในภาคใต ร4ปหน�งที่�ใช เช�ดเล?กกวิ�ามากจ้;งเรยกหน�งที่�มมาก�อนวิ�าหน�งใหญ่� หน�งตะล�งเลยนแบบหน�งใหญ่�ย�อร4ปหน�งให เล?กลง คงแสดงเร��องรามเกยรต�>เหม�อนหน�งใหญ่� เปล�ยนบที่พากย.เป#นภาษาพ�)นเม�อง เคร��องดนตรจ้าก พ�ณพาที่ย. ตะโพน มาเป#น ที่�บ กลอง ฉ��ง โหม�ง โองการบที่พากย.พระอ�ศวิรหน�งตะล�งก?ย�งนDามาใช อย4�ตอนหน;�งวิ�า

      "อด�ลโหช�นชโนที่�)งผู้อง

พ�ณพาที่ย. ตะโพน กลอง

ข าจ้ะเล�นให ที่�านที่�)งหลายด4"

      เคร��องดนตรหน�งตะล�ง ไม�มพ�ณพาที่ย. ไม�มตะโพนใช เลย แต�เพราะเลยนแบบหน�งใหญ่� จ้;งต�ดอย4�ในโองการร�ายมนต.พระอ�ศวิร     ภาคใต อย4�ระหวิ�างภาคกลางก�บมาเลเซยและชวิา หน�งตะล�งจ้;งเอาร4ปแบบของหน�งชวิาที่�เรยกวิ�า "วิาย�ง" เข ามาประสมประสานด วิยม�อที่�)ง ๒ ของหน�งใหญ่�เคล��อนที่�ไม�ได แต�ของหน�งชวิาเคล��อนไหวิได อย�างน อยม�อหน าเคล��อนที่�ได ร4ปหน�งตะล�งม�อที่�)ง ๒ เคล��อนที่� เช�น ร4ปตลก ร4ปนาง ๒ แขน ร4ปที่��วิไป ม�อหน าเคล��อนที่� ร4ปหน�งชวิาให มใบหน าผู้�ดจ้ากคนจ้ร�ง หน�งตะล�งเลยนแบบ ที่Dาให หน าร4ปตลกผู้�ดจ้ากคนจ้ร�ง เช�น นายหน4น� ยหน าคล ายวิ�วิ นายเที่�งหน าคล ายนกกระง�ง นายด�กมปากเหม�อนเป#ด เป#นต น     หน�งตะล�งเก�ดเม��อใด น�กวิ�ชาการถิ่กเถิ่ยงก�นมาก หน�งตะล�งเก�ดข;)นประมาณปลายสม�ยร�ชกาลที่� ๒ ด วิยเหต�ผู้ลด�งน)     ๑.สม�ยกร�งศรอย�ธยา ไม�น�ยมแต�งกลอนแปด ส�วินมากเป#นล�ล�ต โคลง กาพย. พอจ้ะมต�วิอย�างกลอนแปดค�อเร��องศ�ร�บ4ลย.ก�ต� แต�เพ��งมาแพร�หลายสม�ยต นกร�งร�ตนโกส�นที่ร. อาจ้ารย.เปล�)อง ณ นคร กล�าวิเร��องศ�ร�บ4ลย.ก�ต�ไวิ วิ�า "กลุอนแปดสม�ยกร�งศร�อย�ธยาน��น เพิ่� งเร� มไหวัติ�วั ย�งหาเป�นแบบประพิ่�นธ#ที่� น�ยมก�นน�กไม%" ย��งในภาคใต วิรรณกรรมพ�)นบ าน ที่�เป#นของร� �นเก�าแก� ล วินแต�งเป#นกลอนกาพย.ที่�)งส�)น เราพอจ้ะได แบบกลอนแปดเม��อหน�งส�ออ�ณร�ที่พระราชน�พนธ.ของร�ชกาลที่� ๑ เก�ดข;)น กลอนแปดเป#นที่�น�ยมก�นอย�างแพร�หลายกวิ างขวิาง เม��อส�นที่รภ4�แต�งเร��องพระอภ�ยมณออกเผู้ยแพร�แล วิ อย�างไรก?ตามเร��องกาก รามเกยรต�> อ�เหนา ส�งข.ที่อง มล�กษณะคล ายกลอนแปด หน�งตะล�งที่�น�ยมข�บร องกลอนแปดเป#นพ�)น พอจ้ะถิ่�อเป#นแบบได      ๒.ในบที่ละครเร��องส�งข.ที่องของร�ชกาลที่� ๒ มคDากลอนตอนหน;�งกล�าวิไวิ วิ�า "เจ้'า

Page 3: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 3

เงาะนอนถอนหนวัดสวัดส�บ�น เลุ%นลุ��นลุะลุ�กย�กลุ)าน)า"      ในหน�งส�อส�บ�นคDากาพย. ได กล�าวิถิ่;งการเล�นหน�งตะล�งไวิ ด�งน) "สมเด*จ้ภู,ธร ให'เลุ%นลุะคร โขนหน�งมโนห#รา"     ศาสตราจ้ารย.ส�ธ�วิงศ. พงศ.ไพบ4ลย. ให ควิามเห?นวิ�า หน�งที่�เล�นค4�ก�บมโนห.รา ไม�ใช�หน�งใหญ่� น�าจ้ะหมายถิ่;งหน�งตะล�ง เร��องนางแตงอ�อน วิรรณกรรมที่ องถิ่��น มข อควิามกล�าวิไวิ วิ�า "โขนลุะครห�%นหน�ง โนราร'องด�ง ร�บเพิ่ลุงยวันด�ติ�เก'ง"     แสดงวิ�าในวิรรณกรรมเร��องน)มที่�)งหน�งตะล�งและมโนห.รา และเร��องนางแตงอ�อน คงแต�งก�อนที่�หน�งมช��อใหม�วิ�าหน�งตะล�ง หน�งจ้ากภาคใต เข าไปเล�นในกร�งเที่พฯคร�)งแรกสม�ยพระบาที่สมเด?จ้พระน��งเกล าเจ้ าอย4�ห�วิโดยพระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) นDาไปเล�นที่�แถิ่วินางเล�)ง หน�งที่�เข าไปคร�)งน�)น ไปจ้ากจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง คนกร�งเที่พฯจ้;งเรยกหน�ง "พ�ที่ล�ง" ต�อมาเสยงเพ)ยนเป#นหน�งตะล�ง หน�งที่�เข าไปกร�งเที่พฯคร�)งน�)น น�าจ้ะเป#นหน�งโรงที่� ๓ ส�บจ้ากหน�งหน� ยโรงที่� ๑ หน�กที่อง หน�งก อนที่อง เล�นค4�ก�นโรงที่� ๒ ด�งบที่ไหวิ คร4หน�งแต�งโดยนายล��นตอนหน;�ง กล�าวิไวิ วิ�า

     "นายที่องเก�)อที่�สามข;)นตามต�อ

วิ�ชาพอเช�ดย�กษ.ช�กฤาษ

ม�ตโตสดศ�พที่.เสยงสDาเนยงด

ร4พาที่โอดครวิญ่ร4ปนวิลนาง

เขาออกช��อล�อด�งหน�งที่องเก�)อ

เล�นดเหล�อจ้นร� �งพ� �งสวิ�าง

มวิ�ชาพากายไม�จ้�ดจ้างจ้นชาวิบางกอกร�บไปน�บนาน"

      ด4ถิ่;งฝีKม�อนายช�างแกะร4ปหน�ง น�าจ้ะเลยนแบบร4ปภาพเร��องรามเกยรต�> ที่�ผู้น�งกDาแพงวิ�ดพระแก วิ เพราะหน�งร� �นแรกล วินแสดงเร��องรามเกยรต�>เป#นพ�)น ช�างแกะร4ปหน�งคงถิ่�ายที่อดแบบมาในสม�ยร�ชกาลที่� ๒     หน�งตะล�งโรงแรกของภาคใต เก�ดข;)นที่�จ้�งหวิ�ดใด น�กวิ�ชาการย�งหาข อย�ต�ไม�ได ผู้4 เขยนเป#นชาวิพ�ที่ล�ง ไม�ได ช�วิงช�งให หน�งตะล�งเก�ดที่�พ�ที่ล�ง แต�เม��อพ�จ้ารณาอย�างรอบคอบแล วิ หน�งโรงแรกน�าจ้ะเก�ดที่�พ�ที่ล�ง โดยมข ออ างอ�งด�งน)     ๑.ถิ่ านายหน� ย นายหน�กที่อง นายก อนที่อง เป#นนายกองช าง เด�นที่างระหวิ�างนครศรธรรมราชก�บเม�องยะโฮ ต องผู้�านพ�ที่ล�ง เพราะผู้�านที่างสงขลาไม�ได มที่ะเลสาบตอนออกอ�าวิไที่ยก�)นขวิาง การหย�ดพ�กกองช าง ก?น�าหย�ดพ�กที่�พ�ที่ล�งมากกวิ�าหย�ดพ�กที่�

Page 4: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 4

สงขลา     ๒.การต�)งช��อคนพ�ที่ล�ง ช��อหน� ยก�นมากที่�)งผู้4 หญ่�งและผู้4 ชาย หน� ย หมายถิ่;งเด?กเล?กๆ ถิ่ าเป#นผู้4 ชายก?เรยกวิ�าอ ายหน� ย อ ายต�วิหน� ย ถิ่ าเป#นผู้4 หญ่�งก?เรยกวิ�าอต�วิหน� ย อหมาน� ย อนางหน� ย เด?กที่�มอาย� ๗-๘ ปK แล วิย�งงอแงก�บพ�อแม�เรยกวิ�าที่Dาหน� ย แม ในปPจ้จ้�บ�นผู้4 ชายที่�เรยกช��อวิ�านายไข�หน� ยย�งมอกจ้Dานวินมาก นายหน� ยหน�งโรงแรกจ้;งน�าจ้ะเป#นชาวิพ�ที่ล�ง     ๓.จ้ากบที่ไหวิ คร4ของนายล��น ตอนหน;�งที่�กล�าวิวิ�า

     "ออกโอษฐ.อ าสาธกยกน�ที่าน

เป#นน�บนานหน�งควินแต�เด�มมา

ถิ่��นที่�อย4�แหลมมะลาย4ที่�ศตะวิ�นออก

เป#นบ านนอกอาคเนย.บ4รที่�ศา

ช��อบ านควินเที่ยมที่�มร�มมรรคา

ถิ่างไร�ปQาปล4กผู้ลตDาบลนาน

มพวิกแขกปนไที่ยในบ านน)

อย4�เป#นที่�เป#นถิ่��นบ�ตรหล�นหลาน

แต�นายหน� ยคนไที่ยใจ้เช�ยวิชาญ่

ห�ดชDานาญ่ตที่�บข�บเป#นกลอน

แล วิวิาดร4ปข4ดแกะแลพ�ล;ก

ช�างโตถิ่;กเรยนร4 ไม�คร4สอน

ร4 ต�างต�างอย�างเที่พส�งหรณ.

ได ฝีRกสอนเร��มช�ดต�ดต�อมา"

      ในระยะเวิลาที่�ใกล เคยงก�บการเก�ดหน�งข;)นน�)น พ�ที่ล�งต�)งเม�องที่�เขาไชยบ�ร ต.บ านควินมะพร าวิ ต�)งอย4�ที่างที่�ศตะวิ�นออกเฉยงใต ของต�วิเม�องในสม�ยน�)น มเส นที่างใหญ่�ผู้�านที่างที่�ศเหน�อบ านควินมะพร าวิ จ้ากลDาปSาไปจ้�งหวิ�ดตร�งสDาหร�บเป#นที่างช างเด�นเที่ า เส นที่างน)ค�อ ถิ่นนพ�ที่ล�งตร�งในปPจ้จ้�บ�น พระยาบ�งส นผู้4 ครองเม�องเป#นแขก จ้;งมแขกจ้ากปPตตานมาต�)งรกรากอย4�ในจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�งที่��วิไป นานเข าล4กหลานก?มวิ�ฒนะธรรมคล ายคนไที่ย พระยาพ�ที่ล�ง (ข�น) ซ;�งส�บเช�)อสายมาจ้ากส�ไลมานได เปล�ยนมาน�บถิ่�อพ�ที่ธศาสนา ที่�บ านควินมะพร าวิจ้;งมพวิกแขกปะปนอย4�ด วิย หน�งน� ยน�าจ้ะเป#นชาวิบ านควินมะพร าวิ จ้;งเรยกหน�งตะล�งสม�ยน�)นวิ�า "หน�งควัน"

Page 5: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 5

     ๔.น�กวิ�ชาการหลายที่�าน เห?นพ องก�นวิ�าหน�งที่องเก�)อโรงที่� ๓ ที่�แสดงที่�กร�งเที่พฯ สม�ยร�ชกาลที่� ๓ เป#นหน�งที่�พระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) นDาไปจ้ากเม�องพ�ที่ล�ง ขณะน�)นพ�ที่ล�งต�)งเม�องอย4�ที่�ลDาปSาแล วิ บ านควินมะพร าวิอย4�ห�างจ้ากลDาปSาไปที่างที่�ศตะวิ�นตกประมาณ ๒ ก�โลเมตร เน��องจ้ากพระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) มอาย�มากแล วิ ร�ชกาลที่� ๓ จ้;งโปรดเกล าให ร�บราชการที่�กร�งเที่พฯ พระราชที่านที่�บ าน สนามควิาย (บร�เวิณตลาดนางเล�)งในปPจ้จ้�บ�น)

เป#นที่�อย4�อาศ�ย หน�งที่องเก�)อชาวิบ านควินมะพร าวิ ใกล ช�ดก�บพระยาพ�ที่ล�ง (เผู้�อก) มาก ไปอย4�กร�งเที่พฯ เป#นเวิลานานปK ด�งบที่ไหวิ คร4วิ�า "ม�วั�ชาพิ่ากายไม%จ้0ดจ้าง จ้นชาวับางกอกร�กไปน�บนาน"

     ๕.จ้ากหน�งควินเป#นหน�งตะล�ง มเหต�ผู้ลตามข อ ๔ แล วิ สมเด?จ้พระเจ้ าบรมวิงศ.เธอกรมพระยาดDารงราชาน�ภาพ ที่รงบ�นที่;กไวิ ในตDานานละครอ�เหนาวิ�า พวิกบ านควินมะพร าวิ แขวิงจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง ค�ดเอาหน�งแขกชวิามาเล�นเป#นเร��องไที่ยข;)นก�อน แล วิจ้;งแพร�หลายไปที่�อ��นในมณฑลน�)น เรยกก�นวิ�าหน�งควิน เจ้ าพระยาส�รวิงศ. ไวิยวิ�ฒน. (วิร บ�นนาค) พาเข ามากร�งเที่พฯ ได เล�นถิ่วิายต�วิที่�บางปะอ�นเป#นคร�)งแรก เม��อปKชวิด พ.ศ.๒๔๑๙ แม พระองค.จ้ะที่รงกล�าวิไวิ วิ�าหน�งตะล�งเป#นของใหม� เพ��งเก�ดข;)นในร�ชกาลที่� ๕ เหต�ผู้ลที่�กล�าวิมาแล วิข างต นออกจ้ะค านที่�พระองค.ที่รงบ�นที่;กไวิ แต�ลองค�ดถิ่;งควิามเป#นจ้ร�ง หน�งตะล�งที่�กล าเล�นถิ่วิาย ต องฝีRกฝีนมาอย�างชDานาญ่ มคร4หน�งมาก�อนแล วิ หน�งตะล�งจ้;งเก�ดข;)นก�อนสม�ยร�ชกาลที่� ๕ แน�นอน     ๖.จ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�งเสม�อนหน;�งเป#นศ4นย.กลางของจ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ตร�ง และสงขลา เม��อเก�ดหน�งตะล�งข;)นที่�พ�ที่ล�งก?แพร�หลายไปย�งจ้�งหวิ�ดใกล เคยงได ง�าย จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ตร�ง สงขลา ต�)งแต�สม�ยร�ชกาลที่� ๖ จ้นถิ่;งปPจ้จ้�บ�น มคณะหน�งตะล�งเป#นจ้Dานวินมาก จ้ากเหต�ผู้ลด�งกล�าวิแล วิ น�าจ้ะได ข อย�ต�วิ�าใครเป#นหน�งตะล�งโรงแรก เก�ดข;)นเม��อใด ที่Dาไมจ้;งมช��อวิ�า "หน�งติะลุ�ง"

     นอกจ้ากหน�งตะล�งเป#นศ�ลปะพ�)นเม�องของภาคใต แล วิ ย�งแพร�หลายไปย�งภาคกลาง ภาคเหน�อ และภาคอสาน ที่Dานองพากย.และเคร��องดนตรประกอบการเช�ด ผู้�ดแผู้กแตกต�างก�นไปตามสDาเนยงภาษา ตามควิามน�ยมของภาคน�)นๆ และไม�มหน�งตะล�งจ้Dานวินมากเหม�อนในภาคใต

การสร'างโรงหน�งติะลุ�ง

Page 6: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 6

โรงหน�งตะล�ง ต องยกเสา ๔ เสา (ใช ไม คD)าเพ��มจ้ากเสาได ) ขนาดโรงประมาณ ๒.๓ X ๓ เมตร พ�)นยกส4งเลยศรษะผู้4 ใหญ่�เล?กน อย และให ลาดตD�าไปข างหน าน�ดหน�อย หล�งคาเป#นแบบเพ�งหมาแหงน ก�)นด านข างและด านหล�งอย�างหยาบๆ ด านหล�งที่Dาช�องประต4พาดบ�นไดข;)นโรง ด านหน าใช ผู้ าขาวิบางข;งเป#นจ้อ จ้อกวิ างและยาวิประมาณ ๕ x

๑๐ ฟื้�ต ในโรงม ตะเกยงนD)าม�นไขส�ตวิ.หร�อตะเกยงนD)าม�นมะพร าวิ หร�อตะเกยงเจ้ าพาย�หร�อดวิงไฟื้แขวินไวิ ใกล จ้อส4งจ้ากพ�)นราวิ ๑ ฟื้�ตเศษและห�างจ้ากจ้อราวิ ๑ ศอก นอกจ้ากน)ย�งมต นกล วิยวิางไวิ ข างฝีาที่�)งสองข างของโรง เพ��อไวิ ปPกพ�กร4ปหน�ง ประเภที่ร4ปเบ?ดเตล?ด ส�วินบนเพดานโรงจ้ะมเช�อกข;งไวิ สDาหร�บแขวินร4ปหน�งประเภที่ร4ปที่�สDาค�ญ่ซ;�งมร4ปพระ ร4ปนาง เป#นต น สDาหร�บจ้อหน�ง ที่Dาด วิยผู้ าขาวิ ร4ปส�เหล�ยมขนาดประมาณ ๑.๘ x

๒.๓ เมตรที่�)ง ๔ ด านมอบร�มด วิยผู้ าส เช�น แดง นD)าเง�น ขนาดกวิ าง ๔-๕ น�)วิ มห�วิงผู้ าเรยกวิ�า ห4รามเย?บไวิ เป#นระยะโดยรอบ ห4รามแต�ละอ�นจ้ะผู้4กเช�อกยาวิประมาณ ๒ ฟื้�ต ๕ น�)วิ เรยกวิ�า หนวิดราม สDาหร�บผู้4กข;งไปประมาณ ๑ ฟื้�ตจ้ะตตะเข?บน�ยวิ�าเป#นเส นแบ�งแดนก�บแดนมน�ษย. เวิลาเช�ดร4ปมเฉพาะร4ปฤาษ เที่วิดา และร4ปที่�มฤที่ธาน�ภาพเที่�าน�)นที่�เช�ดเลยเส นน)ได

ควัามเช0 อในการสร'างโรงหน�งติะลุ�ง     ๑.ห ามสร างโรงแสดงห�นหน าไปที่างที่�ศตะวิ�นตก วิ�าก�นวิ�าหน�งคณะใดแสดงห�นหน าโรงไปที่างที่�ศตะวิ�นตก จ้ะไม�มควิามเจ้ร�ญ่ ช��อเสยงจ้ะตกตD�า เหม�อนดวิงอาที่�ตย.ล�บฟื้Wามแต�ควิามม�ด   ๒.ห ามสร างโรงแสดงใต ต นไม ใหญ่�ที่�กต น ตามล�ที่ธ�ของพราหมณ.มควิามเช��อก�นวิ�า เที่วิดาและเที่พาร�กษ.อย4�อาศ�ย สร างโรงหน�งตะล�งแสดงใต ต นไม ใหญ่�เป#นการรบกวินเที่พ   ๓.ห ามสร างโรงหน�งตะล�งคร�อมที่างเด�น และที่างนD)าไหล มควิามเช��อก�นวิ�า ที่างเด�นก?ด ที่างสายนD)าไหลก?ด เวิลากลางค�นมพวิกผู้เด�น จ้ะเป#นการข�ดขวิางที่างเด�นของพวิกผู้   ๔.งานพ�ธมงคลสมรส จ้ะแสดงก�ค�นก?ได แต�ค�นที่Dาพ�ธมอบสาดเรยงหมอนห ามแสดง (เรยกวิ�าหลวิงบ�อ) หน�งตะล�งคณะใดแสดงค�นน)มควิามเช��อก�นวิ�าอ�บาที่วิ.แก ไม�หาย   ๕.งานศพก?แสดงได วิ�นที่�ห ามแสดงค�อวิ�นเผู้าศพ กล�าวิค�อ วิ�นเผู้าศพวิ�นไหน คD�าค�นน�)นจ้ะห ามแสดงหน�งตะล�ง การเผู้าศพของชาวิใต สมม�ต�วิ�นน)เป#นวิ�นเผู้า วิ�นร� �งข;)นก?มการพ�ธด�บธาต� หน�งตะล�งที่�แสดงวิ�นเผู้าศพก?จ้ะถิ่4กด�บธาต�ไปด วิยในวิ�นร� �งข;)น หน�งตะล�งคณะใดแสดงวิ�นเผู้าศพจ้ะไม�มควิามเจ้ร�ญ่หร�ออาจ้จ้ะต องเล�กแสดงหน�งตะล�งไปตลอด

Page 7: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 7

ชวิ�ต   ๖.ห ามหน�งตะล�งแสดงแก บน วิ�นข;)นแรม ๘ คD�า ๑๔-๑๕ คD�า (วิ�นพระ) หน�งตะล�งคณะใดแสดงแก บนวิ�นที่�กล�าวิมาน) มควิามเช��อก�นวิ�าแก บนไม�ขาด ส��งศ�กด�>ส�ที่ธ�>ถิ่�อศล ไม�มาร�บเคร��องส�งเวิย   ๗.โรงหน�งตะล�งที่�ดเหมาะสมก�บการแสดง ต องห�นหน าโรงไปที่างที่�ศตะวิ�นออกและที่�ศใต ก?ที่�มควิามเช��อด�งน) คงจ้ะเก�ยวิก�บด�นฟื้Wาอากาศด วิย กล�าวิค�อ ฤด4การแสดงหน�งตะล�งก?ค�อเวิลาวิ�างจ้ากการประกอบอาชพที่Dาไร�ที่Dานา ไม�มฝีนตกที่างภาคใต เม��อไม�มฝีน ลมจ้ะพ�ดมาที่างที่�ศเหน�อ และที่�ศตะวิ�นตก เสยงที่�ด�งออกจ้ากโรงหน�งจ้ะด�งตามกระแสลมไปไกล ที่Dาให ผู้4 ฟื้Pงหน าโรงฟื้Pงได ช�ดเจ้นย��งข;)น เวิลาประช�นก�น ๒ หร�อ ๓ คณะ ถิ่ าโรงหน�งตะล�งห�นหน าไปที่างที่�ศตะวิ�นตก โรงที่�ดค�อโรงที่างที่�ศเหน�อ จ้ะได เปรยบที่างที่�ศใต เสยงที่างโรงที่�ศเหน�อลมจ้ะช�วิยพาไปรบกวินโรงที่างที่�ศใต โดยที่�เสยงโรงที่างที่�ศใต จ้ะไม�ที่วินกระแสลมไปรบกวินโรงที่างที่�ศเหน�อ   ถิ่ าโรงหน�งห�นหน าไปที่างที่�ศเหน�อหร�อที่�ศใต เวิลาประช�นก�น โรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นตกจ้ะดกวิ�าโรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นออก เพราะลมจ้ะช�วิยพาเสยงจ้ากโรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นตก รบกวินโรงที่�อย4�ที่างที่�ศตะวิ�นออก เหม�อนก�บเสยงที่างที่�ศเหน�อรบกวินโรงที่างที่�ศใต    นอกจ้ากควิามเช��อที่�กล�าวิมาแล วิ คณะหน�งตะล�งในสม�ยโบราณ ย�งมควิามเช��อปลกย�อยเก�ยวิก�บศาสนา และที่างโหรศาสตร.อกมากมาย ควิามเช��อและประเพณการแสดงหน�งตะล�ง ถิ่ าเรามองให ล;ก ศ;กษาให ด จ้ะเห?นวิ�าเก�ยวิก�บศลธรรม ส�งคม ขวิ�ตประจ้Dาวิ�น ของมน�ษย.เราที่�)งส�)น

ร,ปหน�งติะลุ�ง

ร4ปหน�ง เป#นอ�ปกรณ.สDาค�ญ่ในการแสดงหน�งตะล�ง หน�งคณะหน;�งๆ ใช ร4ปหน�งประมาณ ๑๕๐-๒๐๐ ต�วิ หน�งตะล�งแกะโดยนายช�างผู้4 ชDานาญ่ ในจ้�งหวิ�ดหน;�งๆ ของภาคใต มเพยง ๒-๓ คนเที่�าน�)น ต นแบบได มาจ้ากร4ปหน�งใหญ่� เพราะร4ปเก�าแก�ที่�เหล�ออย4�เที่ าเหยยบนาค มอาย�กวิ�า ๑๐๐ ปKไปแล วิ ต นแบบสDาค�ญ่ค�อร4ปเร��องรามเกยรต�>ที่�ฝีาผู้น�งรอบวิ�ดพระแก วิ ผู้สมผู้สานก�บร4ปหน�งของชวิา ที่Dาให ร4ปกะที่�ดร�ดข;)นและม�อหน าเคล��อนไหวิได ร4ปหน�งจ้ะจ้�ดเก?บไวิ ใน แผู้งหน�ง โดยวิางเรยงอย�างเป#นระเบยบและตามศ�กด�>ของร4ป น��นค�อ เอาร4ปเบ?ดเตล?ดและร4ปตลกที่�ไม�สDาค�ญ่ซ;�งเรยกรวิมก�นวิ�า ร4ปกาก ไวิ ล�าง ถิ่�ดข;)นมาเป#นร4ปย�กษ. พระ นาง เจ้ าเม�อง ต�วิตลกสDาค�ญ่ ร4ปปรายหน าบที่ พระอ�ศวิร และฤๅษ ตามลDาด�บ

Page 8: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 8

    กร�งเที่พมหานคร เป#นศ4นย.กลางแห�งศ�ลปะ ช�างภาคใต ที่�ไปพบเห?นก?ถิ่�ายที่อดมาเป#นแบบ ช�างราม เป#นช�างแกะร4ปหน�งที่�เก�าแก�คนหน;�งของจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง นอกจ้ากแกะให หน�งภายในจ้�งหวิ�ดแล วิ ย�งแกะให หน�งต�างจ้�งหวิ�ดด วิย ร4ปของช�างรามได ร�บยกย�องวิ�าเป#นเล�ศ แม ถิ่;งแก�กรรมไปประมาณ ๖๐ ปKแล วิ ช��อเสยงของที่�านที่างศ�ลปะย�งมผู้4 คนกล�าวิขานถิ่;งอย4�ที่�านเลยนแบบร4ปภาพ เร��องรามเกยรต�>ที่�วิ�ดพระแก วิเร��มแรกก?แกะร4ปที่� นDาไปแสดงเร��องรามเกยรต�>อย�างเดยวิจ้;งได ช��อวิ�า"ช�างราม" คร�)งหน;�งที่�านส�งร4ปหน�มานเข าประกวิด ด4ผู้�วิเผู้�นสวิยงามมาก ห�วิของวิานร ต องเก�ดจ้ากวิงกลม แต�ของช�างรามไม�อย4�ในกรอบของวิงกลม จ้;งไม�ได ร�บรางวิ�ล    การละเล�นพ�)นเม�องที่�ได ช��อวิ�า"หน�ง" เพราะผู้4 เล�นใช ร4ปหน�งประกอบการเล�าน�ที่านหล�งเงา การแกะร4ปหน�งต�วิสDาค�ญ่ เช�น ฤๅษ พระอ�ศวิร พระอ�นที่ร. นางก�นร ย�งคงเหม�อนเด�ม แต�ร4ปอ��นๆ ได วิ�วิ�ฒนาการไปตามสม�ยน�ยมของผู้4 คน เช�น ที่รงผู้ม เส�)อผู้ า ร4ปหน�งร� �นแรกมขนาดใหญ่�รองจ้ากร4ปหน�งใหญ่�ฉล�ลวิดลายงดงามมาก เป#นร4ปขาวิดDา แล วิค�อยเปล�ยนร4ปให มขนาดเล?กลง ระบายสให ด4สะด�ดตาย��งข;)น    สม�ยจ้อมพล ป. พ�บ4ลย.สงคราม เคร�งคร�ดที่างด านวิ�ฒนธรรมมาก ออกเป#นร�ฐน�ยมหลายฉบ�บ ย�กษ.น��งกางเกงขายาวิ สวิมหมวิก ร4ปตลก ร4ปนาง ร4ปพระสวิมหมวิก สวิมเส�)อ น��งกางเกง น��งกระโปรง ร4ปหน�งที่�ออกมาแต�งกายมผู้�ดวิ�ฒนธรรม ตDารวิจ้จ้ะจ้�บและถิ่4กปร�บที่�นที่    การแกะร4ปหน�งสDาหร�บเช�ดหน�ง ให เด�นที่างร4ปที่รงและสส�น เม��อที่าบก�บจ้อผู้ า แสงไฟื้ช�วิยให เก�ดเงาด4เด�นและสะด�ดตา กรรมวิ�ธแกะร4ปหน�งแบบพ�)นบ านนDาหน�งวิ�วิหน�งควิายมาฟื้อก ข4ดให เกล)ยงเกลา หน�งส�ตวิ.ชน�ดอ��นก?น�ยมใช บ าง เช�น หน�งเส�อใช แกะร4ปฤๅษประจ้Dาโรงเป#นเจ้ าแผู้ง    ในปPจ้จ้�บ�น ร4ปหน�งแกะจ้ากหน�งวิ�วิอย�างเดยวิ ซ�)อหน�งจ้ากร านค าที่�ฟื้อกสDาเร?จ้ร4ปอย4�แล วิ ที่�)งสามารถิ่เล�อกหน�งหนา บาง ได ตามควิามต องการ นายช�างวิางหน�งลงบนพ�)นเขยงที่�มขนาดใหญ่� ใช เหล?กปลายแหลมวิาดโครงร�าง และรายละเอยดของร4ปตามที่�ต องการลงบนผู้�นหน�ง ใช แที่�งเหล?กกลมปลายเป#นร4คม เรยกวิ�า "ต�Xดต4�" ตอกลายเป#นแนวิตามที่�ใช เหล?กแหลมร�างไวิ ส�วินร�มนอกหร�อส�วินที่�เป#นม�มเป#นเหล�ยมและกนกลวิดลายอ�นอ�อนช อย ต องใช มดปลายแหลมคมยาวิประมาณ ๒ น�)วิ มด ามกลมร พอจ้�บถิ่น�ดม�อข�ดแกะ ที่�)งต�Xดต4�และมดข�ดแกะมหลายขนาด เม��อที่Dาลวิดลายตามที่�ร �างไวิ เสร?จ้ต�ดออกจ้ากแผู้�นหน�ง เรยกวิ�าร4ปหน�ง ร4ปใดนายช�างเห?นวิ�าได ส�ดส�วินสวิยงาม นายช�างจ้ะเก?บไวิ เป#นแม�แบบ เพยงแตะระบายสให แตกต�างก�น ร4ปที่�น�ยมเก?บไวิ เป#นแบบ มร4ปเจ้ า

Page 9: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 9

เม�อง นางเม�อง ร4ปย�กษ. ร4ปวิานร ร4ปพระเอก ร4ปนางเอก นDาร4ปแม�แบบมาที่าบหน�ง แกะไปตามร4ปแม�แบบ ประหย�ดเวิลา และได ร4ปสวิยงาม ผู้ล�ตได รวิดเร?วิ สที่�ใช ระบายร4ปหร�อลงส น�ยมใช นD)าหม;ก สย อมผู้ า สย อมขนม มสแดง เหล�อง แสด ชมพ4 ม�วิง เขยวิ นD)าเง�น และสดDา ต องผู้สมสหร�อละลายสให เข มข น ใช�พ4 �ก�นขนาดต�างๆ จ้��มสระบาย ต องระบายเหม�อนก�นที่�)ง ๒ หน า ระวิ�งไม�ให สเปB) อน สซ;มเข าในเน�)อของหน�งเร?วิ ลบออกไม�ได     ช�างแกะร4ปต องมควิามร4 ประวิ�ต�ที่�มาของร4ป ศ;กษาแบบของร4ป จ้ากร4ปจ้ร�ง จ้ากร4ปภาพ การเปล�ยนอ�ร�ยาบที่ของร4ปได อย�างถิ่4กต อง การเบ�กตา เบ�กปากร4ปต องใช เวิที่มนต.ประกอบด วิย ที่�สDาค�ญ่ต องมสมาธ�อย�างแน�วิแน� เศษหน�ง ที่Dาเป#นม�อร4ป ร�มฝีKปากล�าง อาวิ�ธต�างๆ ใช ร อยม�อให ต�ดก�นเป#น ๓ ที่�อน เพ��อให ม�อเคล��อนไหวิได     เม��อสแห งสน�ที่แล วิ ลงนD)าม�นยางใส เพ��อให ร4ปเก�ดเงาวิาวิวิ�บ เดYยวิน)หานD)าม�นยางไม�ได ใช นD)าม�นช�กเงาแที่น จ้ากน�)นต�ดไม ต�บ ต�ดไม ม�อ ร4ปที่�ช�กปากได ต�ดค�นเบ?ดผู้4กเช�อกช�กปาก เป#นอ�นวิ�าเป#นร4ปหน�งที่�สมบ4รณ. ช�างแกะร4ปหน�ง นอกจ้ากแกะจ้Dาหน�ายแก�คณะหน�งตะล�งแล วิ ย�งแกะจ้Dาหน�ายที่��วิไป เพ��อนDาไปประด�บประดา อาคารบ านเร�อน ชาวิต�างชาต�น�ยมก�นมาก แต�ต องที่Dาอย�างประณต บรรจ้ง จ้;งจ้ะจ้Dาหน�ายได ราคาด ช�างแกะร4ปหน�งหาควิามรD�ารวิยม�ได เพยงแต�พอดDารงชพอย4�ได เที่�าน�)น

ต�วิตลกหน�งตะล�ง

ติ�วัติลุก หร0อ ร,ปกาก มควิามสDาค�ญ่ในการแสดงหน�งตะล�งมาก สามารถิ่ตร;งคนด4ได มควิามผู้4กพ�นก�บชวิ�ตของชาวิบ านมากกวิ�าต�วิละครอ��นๆ หน�งคณะหน;�งๆ มต�วิตลกไม�น อยกวิ�า 10 ต�วิข;)นไป พ4ดภาษาถิ่��นใต การแต�งกายม�กเปล�อยที่�อนบน หน าตาจ้ะผู้�ดเพ)ยนจ้ากคนจ้ร�งไปบ าง แต�ละต�วิมเสยงพ4ดหร�อสDาเนยงโดยเฉพาะ ต�วิตลกเอก น�ยมนDาหน�งตนของอาจ้ารย.ที่�ตนเคารพน�บถิ่�อ มาที่Dาเป#นร�มฝีKปากล�าง เพ��อให เก�ดควิามขล�งและศ�กด�>ส�ที่ธ�> ปZดที่องที่�)งต�วิ ขนาดเช�อกช�กปากที่Dาด วิยที่องแบบสร อยคอก?ม ต�วิตลกมเป#นจ้Dานวินมาก เฉพาะต�วิที่�สDาค�ญ่มด�งน)

    1.อ'ายเที่%ง เอาเค ามาจ้ากชาวิบ านคนหน;�ง ช��อเที่�ง อย4�บ านค4ข�ด อDาเภอสะที่�)งพระ จ้�งหวิ�ดสงขลา หน�งจ้วินบ านค4ข�ดนDามาต�ดร4ปตลกเป#นคร�)งแรก หน�งคณะอ��นๆ นDาไปเลยนแบบ ร4ปร�างผู้อมบางส4ง ที่�อนบนยาวิกวิ�าที่�อนล�าง ผู้�วิดDา ปากกวิ าง ห�วิเถิ่�ก ผู้มงอหย�ก ใบหน าคล ายนกกระฮ�ง น�)วิม�อขวิายาวิโตคล ายอวิ�ยวิะเพศผู้4 ชาย น�)งช)ก�บห�วิแม�ม�อซ าย

Page 10: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 10

งอหย�กเป#นวิงเข าหาก�น น��งผู้ าโสร�งลายตาหมากร�ก คาดพ�งด วิยผู้ าขะม า ไม�สวิมเส�)อ ที่�สะเอวิเหน?บมดอ ายครก (มดปลายแหลมด านงอโค งมฝีPก) ชอบพ4ดจ้าโผู้งผู้าง ไม�เกรงใจ้ใคร ข4�สDาที่�บผู้4 อ��น ล อเลยนเก�ง เป#นค4�ห4ก�บอ ายหน4น� ย    2.อ'ายหน,น�'ย นDาเค ามาจ้ากคนซ��อๆ แกมโง� ผู้�วิดDา ร4ปร�างค�อนข างเต)ย พ�งยานโย คอตก ที่รงผู้มคล ายแส ม า จ้ม4กปากย��นออกไป คล ายก�บปากวิ�วิ มเครายาวิคล ายหนวิดแพะ ใครพ4ดเร��องวิ�วิเป#นไม�พอใจ้ น��งผู้ าโสร�งแต�ไม�มลวิดลาย ไม�สวิมเส�)อ ถิ่�อมดตะไกรหนบหมากเป#นอาวิ�ธ พ4ดเสยงตD�าส� �นเคร�อด�นข;)นนาส�ก ชอบคล อยตามคนย�ยงส�งเสร�ม แสดงควิามซ��อออกมาเสมอ    3.นายยอดที่อง เช��อก�นวิ�าเป#นช��อคนจ้ร�งชาวิจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง ร4ปร�างอ วิน ผู้�วิดDา พ�งย อยก นงอนข;)นบนผู้มหย�กเป#นลอน จ้ม4กย��น ปากบ�9ม เหม�อนปากคนแก�ไม�มฟื้Pน หน าเป#นแผู้ลจ้นลายคล ายหน าจ้ระเข ใครพ4ดถิ่;งเร��องจ้ระเข ไม�พอใจ้ น��งผู้ าลายโจ้งกระเบน ไม�สวิมเส�)อ เหน?บกร�ชเป#นอาวิ�ธประจ้Dากาย เป#นคนเจ้ าช4 ปากพ4ดจ้าโอ อวิด ใจ้เสาะ ข)ขลาด ชอบข4�หลอก พ4ดจ้าเหลวิไหล ยกย�องตนเอง บ ายอ ชอบอย4�ก�บนายสาวิ ที่�มสDานวินชาวิบ านวิ�า "ยอดที่องบ'านาย"

     นายยอดที่อง แสดงค4�ก�บต�วิตลกอ��นๆ ได หลายต�วิ เช�น ค4�ก�บอ ายหลDา ค4�ก�บอ ายขวิ�ญ่เม�อง ค4�ก�บอ ายพ4นแก วิ ค4�ก�บอ ายดDาบ า ค4�ก�บอ ายล4กหม ค4�ก�บอ ายเสมยน เป#นต น   4.นายส�แก'วั เช��อก�นวิ�าเอาเค ามาจ้ากคนที่�ช��อสแก วิจ้ร�งๆ เป#นคนมตบะ ม�อหน�กโกรธใครตบด วิยม�อหร�อชนด วิยศรษะ เป#นคนพ4ดจ้ร�ง ที่Dาจ้ร�ง ส4 คน ชอบอาสาเจ้ านายด วิยจ้ร�งใจ้ ต�กเต�อนผู้4 อ��นให ปฏ�บ�ต�ดปฏ�บ�ต�ชอบตามที่Dานองคลองธรรม ร4ปร�างอ วินเต)ย ผู้�วิคลD)า มโหนกคอ ศรษะล าน น��งผู้ าโจ้งกระเบนลายตาหมากร�ก ไม�สวิมเส�)อ ไม�ถิ่�ออาวิ�ธใดๆ ใครพ4ดล อเลยนเก�ยวิก�บเร��องพระ เร��องร อน เร��อง

Page 11: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 11

จ้Dานวินเง�นมากๆ จ้ะโกรธที่�นที่ พ4ดช าๆ ช�ดถิ่ อยช�ดคDา เพ��อนค4�ห4ค�อนายยอดที่อง    5.อ'ายสะหม'อ หน�งก�)น ที่องหล�อ นDามาจ้ากคนจ้ร�ง โดยได ร�บอน�ญ่าตจ้ากชาวิอ�สลามช��อสะหม อ อย4�บ านสะกอม อDาเภอจ้ะนะ จ้�งหวิ�ดสงขลา หน�งตะล�งอ��นๆ ที่�นDาไปเลยนแบบ พ4ดก�นร4ปส4 หน�งก�)น ที่องหล�อไม�ได ร4ปร�างอ ายสะหม อ หล�งโกง มโหนกคอ คางย อย ลงพ�ง ร4ปร�างเต)ย สวิมหมวิกแขก น��งผู้ าโสร�ง ไม�สวิมเส�)อ พ4ดล อเลยนผู้4 อ��นได เก�ง ค�อนข างอวิดด น�บถิ่�อศาสนาอ�สลามแต�ชอบก�นหม4 ชอบด��มเหล า พ4ดสDาเนยงเน�บนาบ ร�วิปลายล�)น    6.อ'ายขวั�ญเม0อง ไม�มประวิ�ต�ควิามเป#นมา เป#นต�วิตลกเอกของหน�งจ้�นที่ร.แก วิ จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช คนในถิ่��นน�)น เขาไม�เรยกวิ�าอ ายเม�อง แต�เรยกวิ�า "ลุ�งขวั�ญเม0อง" แสดงวิ�าได ร�บการยกย�องจ้ากคนในที่ องถิ่��นอย�างส4งเหม�อนก�บเป#นคนสDาค�ญ่ผู้4 หน;�ง ใบหน าของขวิ�ญ่เม�องคล ายแพะ ผู้มบางหย�กเล?กน อย ผู้�วิดDา ห�วิเถิ่�ก จ้ม4กโด�งโตยาวิ ปากกวิ าง พ�งยานโย ก นเช�ด ปลายน�)วิช)คล ายน�)วิม�ออ ายเที่�ง น��งผู้ าพ�)นดDา คาดเข?มข�ด ไม�สวิมเส�)อ เป#นคนซ��อ บางคร�)งแฝีงไวิ ซ;�งควิามฉลาด ชอบสงส�ยเร��องของผู้4 อ��น พ4ดจ้าเสยงหวิาน หน�งจ้�งหวิ�ดสงขลาแสดงค4�ก�บอ ายสะหม อ หน�งจ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราชแถิ่วิอDาเภอเชยรใหญ่� ห�วิไที่ร ปากพน�ง ที่�าศาลา ให แสดงค4�ก�บนายยอดที่อง หน�งพ�ที่ล�ง ตร�ง น�ยมให เป#นต�วิบอกเร��อง เฝีWาประต4เม�อง ออกตฆ องร องปQาวิ    7.อ'ายโถ เอาเค ามาจ้ากจ้นบ9าบา ชาวิพ�งบ�วิ อDาเภอสะที่�)งพระ จ้�งหวิ�ดสงขลา ร4ปร�าง มศรษะค�อนข างเล?ก ตาโตถิ่ลน ปากกวิ าง ร�มฝีKปากล�างเม มเข าใน ส�วินที่ องต;ง อกใหญ่�เป#นร4ปโค ง สวิมหมวิกมกระจ้�กข างบน น��งกางเกงถิ่ลกขา ถิ่�อมดบ�งตอเป#นอาวิ�ธ ชอบร องรDาที่Dาเพลง ข)ขลาดตาขาวิ โกรธใครไม�เป#น ถิ่�อเอาเร��องก�นเป#นเร��องใหญ่� ใครจ้ะ

Page 12: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 12

พ4ดเร��องอะไรก?ตาม อ ายโถิ่จ้ะช�กเร��องที่�พ4ดวิกเข าหาเร��องก�นเสมอ เป#นต�วิตลกประกอบ     8.ผู้,'ใหญ%พิ่,น น�าจ้ะเลยนแบบมาจ้ากผู้4 ใหญ่�คนใดคนหน;�ง ร4ปร�างส4งใหญ่� จ้ม4กยาวิคล ายตะขอเก�ยวิมะพร าวิ ศรษะล าน มผู้มเป#นกระจ้�กร4ปส�เหล�ยมผู้�นผู้ า ตรงกลางกลวิงอย4� กลางพ�งโย ย อยยาน ตะโพกใหญ่�ขวิ�ดข;)นบน เพ��อนม�กจ้ะล อเลยนวิ�า บนห�วิต�ดงวิงถิ่�งต�กนD)า ส�นหล�งเหม�อนเขาพ�กผู้ า (อย4�ระหวิ�างพ�ที่ล�ง-ตร�ง) น��งผู้ าโจ้งกระเบน ไม�มลวิดลาย ชอบย�ยง โม โอ อวิด เห�อยศ ข4�ตะคอผู้4 อ��นให เกรงกล�วิ ธาต�แที่ เป#นคนข)ขลาดตาขาวิ ชอบแสแสร งปP) นเร��องฟื้Wองเจ้ านาย ส�วินมากเป#นคนร�บใช อย4�เม�องย�กษ.หร�อก�บฝีQายโกง พ4ดช าๆ หนบจ้ม4ก เป#นต�วิตลกประกอบ

    นอกจ้ากที่�นDามาเสนอไวิ ย�งมต�วิตลกอกหลายต�วิ เช�น คร4ฉ�ม คร4ฉ�ย ส�บค างค4ด อโร ง อ ายที่องที่�ง อ ายบองหลา อ ายที่�านD)าตก เผู้ยก อ ายโหนด ต�วิตลกฝีQายหญ่�งก?มหลายต�วิ เช�น อหน4เตร?ด อหน4เน�า หน�งแต�ละคณะ มตลกเอกไม�เก�น 6 ต�วิ เข าก�บเสยงและน�ส�ยของนายหน�ง นอกน�)นเป#นต�วิตลกประกอบ ที่�กต�วิต องเรยกเสยงห�วิเราะจ้ากคนด4ได ต�วิตลกเอกเรยกเสยงห�วิเราะได มากและแสดงตลอดเร��อง

 ดนติร�หน�งติะลุ�ง

  ดนตรหน�งตะล�งในอดต มควิามเรยบง�าย ชาวิพ�)นบ านในที่ องถิ่��นประด�ษฐ.ข;)นได เอง โดยใช วิ�สด�ในพ�)นบ าน มที่�บ กลอง โหม�ง ฉ��ง เป#นสDาค�ญ่ ปK� ซอ เก�ดข;)นภายหล�งก?คงใช วิ�สด�พ�)นบ านอย4�ด ต�อมาวิ�ฒนธรรมภายนอกโดยเฉพาะดนตรไที่ยสากล หน�งตะล�งจ้;งเพ��มดนตรใหม�ๆ เข ามาเสร�ม เช�น กลองช�ด กตาร. ไวิโอลน ออร.แกน จ้Dานวินล4กค4�เพ��มข;)น ค�าใช จ้�ายเพ��มข;)น ค�าราดเพ��มข;)น ย��งในปPจ้จ้�บ�นคนยากจ้นไม�มที่�นรอนพอที่�จ้ะร�บหน�งตะล�งไปแสดงได เลย    ดนตรหน�งตะล�ง คณะหน;�งๆ มด�งน)

Page 13: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 13

    ๑.ที่�บ เคร��องกDาก�บจ้�งหวิะและที่�วิงที่Dานอง ที่�สDาค�ญ่ที่�ส�ด ผู้4 บรรเลงดนตรช�)นอ��นๆ ต องคอยฟื้Pงจ้�งหวิะย�กย ายตามเพลงที่�บ ที่�น�ยมใช มถิ่;ง ๑๒ เพลง ค�อ เพลงเด�น เพลงถิ่อยหล�งเข าคลอง เพล�งเด�นย�กษ. เพลงสามหม4� เพลงนาดกลายออกจ้ากวิ�ง เพลงนางเด�นปQา เพลงสรงนD)า เพลงเจ้ าเม�องออกส��งการ เพลงช�มพล เพลงยกพล เพลงย�กษ. และเพลงกล�บวิ�ง ผู้4 ชDานาญ่ที่�เรยกวิ�าม�อที่�บเที่�าน�)นจ้;งสามารถิ่ตที่�บครบ ๑๒ เพลงได ที่�บหน�งตะล�งม ๒ ใบ ใบหน;�งเสยงเล?กแหลม เรยกวิ�า "หน�วิยฉ�บ" อกใบหน;�งเสยงที่� ม เรยกวิ�า "หน�วิยเที่�ง" ที่�บหน�วิยฉ�บเป#นต�วิย�น ที่�บหน�วิยเที่�งเป#นต�วิเสร�ม หน�งตะล�งในอดตมม�อที่�บ ๒ คน ไม�น อยกวิ�า ๖๐ ปKมาแล วิใช ม�อที่�บเพยงคนเดยวิ ใช ผู้ าผู้4กไขวิ ก�น บางคนวิางบนขา บางคนวิางขาข างหน;�งบนที่�บ กดไวิ ไม�ให ที่�บเคล��อนที่�    โดยที่��วิไป ที่�บน�ยมที่Dาด วิยแก�นไม ขน�น ตบแต�งและกล;งได ง�าย ต�ดไม ขน�นออกเป#นที่�อนๆ ยาวิที่�อนละประมาณ ๖๐ เซนต�เมตร ฟื้Pนโกลนด วิยขวิานให เป#นร4ปคล ายกลองยาวิ นDามาเจ้าะภายใน และกล;งให ได ร4ปที่รงตามต องการลงนD)าม�นช�กเงาด านนอก ห� มด วิยหน�งค�าง ตรงแก มที่�บร อยไขวิ ด วิยเช�อกด วิยหร�อไนลอน ร อยด วิยหวิาย ลอดเข าในปลอกหวิายส�วินหล�ง ด;งหวิายให ต;งเสมอก�น ก�อนใช ที่�กคร�)ง ต องช�บนD)าที่�หน�งห� ม ใช ผู้ าขนาดน�)วิก อยอ�ดที่�แก มที่�บด านใน ที่Dาให หน�งต;งมเสยงไพเราะก�งวิาน

    ๒.โหม%ง เป#นเคร��องกDาก�บการข�บบที่ของนายหน�ง โหม�งม ๒ ใบ ร อยเช�อกแขวินไวิ ในรางไม ห�างก�นประมาณ ๒ น�)วิ เรยกวิ�า "รางโหม�ง" ใบที่�ใช ตเป#นเหล?กมเสยงแหลมเรยกวิ�า "หน�วิยจ้)" อกใบหน;�งเสยงที่� ม เรยกวิ�า "หน�วิยที่� ม" ในอดตใช โหม�งราง โหม�งล4กฟื้ากก?เรยก ที่Dาด วิยเหล?กหนาประมาณ ๐.๔ เซนต�เมตร ยาวิ ๑๐ น�)วิ กวิ าง ๔ น�)วิ อ�ดส�วินกลางให เป#นป�QมสDาหร�บต ส�วินโหม�งหล�อใช ก�นมาประมาณ ๖๐ ปK หล�อด วิยที่องสDาร�ดร4ปล�กษณะเหม�อนฆ องวิง  การซ�)อโหม�งต องเล�อกซ�)อที่�เข าก�บเสยงของนายหน�ง อาจ้ข4ดใต

Page 14: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 14

ป�Qมหร�อพอกช�นอ�ดด านใน ให มใยเสยงกลมกล�นก�บเสยงของนายหน�ง ไม ตโหม�งใช อ�นเดยวิ ปลายข างหน;�งพ�นด วิยผู้ าหร�อสวิมยาง ที่Dาให โหม�งมเสยงน��มนวิล และส;กหรอน อยใช ได นาน    ๓.ฉิ่� ง ใช ตเข าจ้�งหวิะก�บโหม�ง คนตโหม�งที่Dาหน าที่�ตฉ��งไปด วิย กร�บเดYยวิน)ไม�ต องใช นDาฝีาฉ��งกระแที่รกก�บรางโหม�งแที่นเสยงกร�บได

    ๔.กลุองติ�ก มขนาดเล?กกวิ�ากลองมโนห.รา ร4ปแบบเหม�อนก�น ใช ไม ๒ อ�น โที่นใช ตแที่นกลองต�กได

    ๕.ป� หน�งตะล�งใช ปK� นอกบรรเลงเพลงต�างๆ ถิ่�อเอาเพลงพ�ดชาเป#นเพลงคร4 ประกอบด วิยเพลงไที่ยเด�มอ��นๆ ได แก� เพลงสาวิสมเด?จ้ เขมรปK� แก วิ เขมรปากที่�อ ชะนก�นแสง พม�ารDาขวิาน พม�าแที่งกบ ส�ดสงวิน เขมรพวิง ลาวิดวิงเด�อน เพลงล4กที่��งหลายเพลงอาศ�ยที่Dานองเพลงไที่ยเด�ม คนเปQาปK� ก?เล�นได ด แม เพลงไที่ยสากลที่�กDาล�งฮ�ต ปK� ซอ ก?เล�นได โดยไม�ร4 ต�วิโนXตเลย ซออ4 ซอด วิง ประกอบปK� ที่Dาให เสยงปK� ม�เล?กแหลมเก�นไป ชวินฟื้Pงย��งข;)น ปK� ซอ สามารถิ่ย�กย ายจ้�งหวิะให ช าลงหร�อเร?วิข;)นตามจ้�งหวิะที่�บได อย�างกลมกล�นและลงต�วิ

    การบรรเลงดนตรหน�งตะล�ง แบ�งออกเป#น ๒ ล�กษณะ ค�อ    ๑.บรรเลงดนตรล วิน เช�น ยกเคร��อง ต�)งเคร��อง ลงโรง    ๒.บรรเลงเพลงประกอบการร�บบที่ ข;)นบที่ ถิ่อนบที่ เลยบที่ เช�ด บรรเลงประกอบการข�บกลอนแปด กลอนคDากลอน กลอนลอดโหม�ง ประกอบการบรรยาย อ�ร�ยาบถิ่ของต�วิละครและบรรเลงประกอบบที่บาที่เฉพาะอย�าง เช�น บที่โศก ล�กพา ร�ายมนต.     ปPจ้จ้�บ�นน) ดนตรหน�งตะล�งเปล�ยนแปลงไปมาก มเคร��องดนตรมากข;)น บางที่�านวิ�า

Page 15: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 15

เป#นการพ�ฒนาให เข าก�บสม�ยน�ยม แต�เป#นการที่Dาลายเอกล�กษณ.ของดนตรหน�งตะล�งไปอย�างน�าเป#นห�วิง เวิลา ๑๒.๐๐ น. ของวิ�นที่� ๑๖ ก�นยายน พ.ศ.๒๕๔๐ มนายหน�งระด�บปร�ญ่ญ่าโที่ ๒ ที่�าน ค�อ หน�งนคร�นที่ร.ชาที่อง จ้�งหวิ�ดสงขลา หน�งบ�ญ่ธรรม เที่�ดเกยรต�ชาต� จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ได ให ส�มภาษณ.ออกที่วิช�อง ๙ ยอมร�บในควิามล�มต�วิของนายหน�งร� �นใหม� ที่Dาให มค�าใช จ้�ายส4ง โอกาสการแสดงน อยลง ล4กค4�ย��งหายาก เพราะไม�มคนส�บสานต�อ น�เป#นลางบอกให ที่ราบล�วิงหน า หน�งตะล�งส�ญ่ล�กษณ.ของภาคใต จ้ะลงเอยในร4ปใด

ข��นติอนการแสดงหน�งติะลุ�ง

หน�งตะล�งที่�กคณะมลDาด�บข�)นตอนในการแสดงเหม�อนก�นจ้นถิ่�อเป#นธรรมเนยมน�ยม ด�งน)    ๑.ต�)งเคร��อง    ๒.แตกแผู้ง หร�อแก แผู้ง    ๓.เบ�กโรง    ๔.ลงโรง    ๕.ออกล�งห�วิคD�า เป#นธรรมเนยมของหน�งในอดต ล�งดDาเป#นส�ญ่ล�กษณ.ของอธรรม ลงขาวิเป#นส�ญ่ล�กษณ.ของธรรมะ เก�ดส4 รบก�น ฝีQายธรรมะก?มช�ยชนะแก�ฝีQายอธรรม ออกล�งห�วิคD�ายกเล�กไปไม�น อยกวิ�า ๗๐ ปKแล วิ ช�วิงชวิ�ตของผู้4 เขยนไม�เคยเห?นล�งดDาล�งขาวิที่�ส4 รบก�นเลย เพยงได ร�บการบอกเล�าจ้ากผู้4 ส4งอาย� ๙๐ ปKข;)นไป    ๖.ออกฤๅษ หร�อ ช�กฤๅษ

    ฤๅษ เป#นร4ปคร4 มควิามขล�งและศ�กด�>ส�ที่ธ�>สามารถิ่ปWองปPดเสนยดจ้�ญ่ไร และ ภย�นตรายที่�)งปวิง ที่�)งช�วิยดลบ�นดาลให หน�งแสดงได ด เป#นที่�ช��นชมของคนด4 ร4ปฤๅษร4ป

Page 16: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 16

แรกออกคร�)งเดยวิ นอกจ้ากประกอบพ�ธต�ดเหมฺรฺยเที่�าน�)น     ๗.ออกร4ปพระอ�ศวิร หร�อร4ปโค

    ร4ปพระอ�ศวิรของหน�งตะล�ง ถิ่�อเป#นร4ปศ�กด�>ส�ที่ธ�> และเป#นเที่พเจ้ าแห�งควิามบ�นเที่�ง ที่รงโคอ�ส�ภราชหร�อนนที่� หน�งเรยกร4ปพระอ�ศวิรวิ�าร4ปพระโคหร�อร4ปโค หน�งคณะใดสามารถิ่เล�อกหน�งวิ�วิที่�มเที่ าที่�)ง 4 สขาวิ โหนกสขาวิ หน าผู้ากร4ปใบโพธ�>สขาวิ ขนหางสขาวิ วิ�วิประเภที่น)หายากมาก ถิ่�อเป#นม��งมงคล ตDาราภาคใต เรยกวิ�า "ตนด�าง หางดอก หนอกพาดผู้ า หน าใบโพธ�>"    โคอ�ส�ภราชสเผู้�อกแต�ช�างแกะร4ปให วิ�วิเป#นสดDาน�ล เจ้าะจ้งให สต�ดก�บสร4ปพระอ�ศวิร ตามล�ที่ธ�พราหมณ.พระอ�ศวิรม 4 พระกร ถิ่�อตรศ4ล ธน4 คฑา และ บาศ พระอ�ศวิรร4ปหน�งตะล�งมเพยง 2 กร ถิ่�อจ้�กร และ พระขรรค. เพ��อให ร4ปกะที่�ดร�ดสวิยงาม     ๘.ออกร4ปฉะ หร�อร4ปจ้�บ "ฉะ" หมายถิ่;ง การส4 รบระหวิ�างพระรามก�บที่ศก�ณฐ. ยกเล�กไปพร อมๆก�บล�งห�วิคD�า    ๙.ออกร4ปรายหน าบที่หร�อร4ปกาศ ปราย หมายถิ่;ง อภ�ปราย กาศ หมายถิ่;ง ประกาศ

    ร4ปปรายหน าบที่ หร�อ ร4ปกาศ หร�อ ร4ปหน าบที่ เสม�อนเป#นต�วิแที่นนายหน�งตะล�ง เป#นร4ปชายหน��มแต�งกายโอรสเจ้ าเม�อง ม�อหน าเคล��อนไหวิได ม�อที่Dาเป#นพ�เศษให น�)วิม�อที่�)ง 4 อ าออกจ้ากน�)วิห�วิแม�ม�อได อกม�อหน;�งงอเก�อบต�)งฉาก ต�ดก�บลDาต�วิถิ่�อดอกบ�วิ หร�อช�อดอกไม หร�อธง    ๑๐.ออกร4ปบอกเร��อง

Page 17: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 17

    ร4ปบอกเร��อง ค�อร4ปบอกคนด4ให ที่ราบวิ�า ในค�นน)หน�งแสดงเร��องอะไร สม�ยที่�หน�งแสดงเร��องรามเกยรต�>เพยงเร��องเดยวิ ก?ต องบอกให ผู้4 ด4ที่ราบวิ�าแสดงเร��องรามเกยรต�>ตอนใด บอกคณะบอกเค าเร��องย�อๆ เพ��อให ผู้4 ด4สนใจ้ต�ดตามด4 หน�งที่��วิไปน�ยมใช ร4ปนายขวิ�ญ่เม�องบอกเร��อง    ๑๑.ข�บร องบที่เก)ยวิจ้อ   ๑๒.ต�)งนามเม�องหร�อต�)งเม�อง เร��มแสดงเป#นเร��องราวิ

    ต�)งนามเม�อง เป#นการเปZดเร��องหร�อจ้�บเร��องที่�จ้ะนDาแสดงในค�นน�)น กล�าวิค�อการออกร4ปเจ้ าเม�องและนางเม�อง

การประช�นโรงของหน�งติะลุ�ง

 การประช�นโรงของหน�งตะล�ง เป#นที่�ช��นชอบของชาวิปPกษ.ใต มาเป#นเวิลานานปK น�บแต�สม�ย ร.๕ จ้นถิ่;งปPจ้จ้�บ�น การประช�นโรงมต�)งแต� ๒ โรงข;)นไป ถิ่;ง ๑๐ โรง เล�อกเฟื้Wนเอาหน�งที่�มช��อเสยงระด�บเดยวิก�น ถิ่ าเปรยบก�บภาษามวิยเรยกวิ�าถิ่4กค4� ในงานเที่ศกาลสDาค�ญ่ๆ มการแข�งข�นประช�นโรงแพ ค�ดออก มประช�นต�ดต�อก�นหลายค�น เอารองชนะเล�ศมาแข�งข�นก�นในค�นส�ดที่ าย นอกจ้ากเง�นราดแล วิมการต�)งรางวิ�ลเกยรต�ยศ เช�น ฤๅษที่องคDา หร�อข�นนD)าพานรอง หร�อถิ่ วิยของบ�คคลสDาค�ญ่ งานประช�นหน�งตะล�งที่�สนามหน าเม�อง สนามหน าอDาเภอที่��งสง จ้�งหวิ�ดนครศรธรรมราช ที่�สนามกฬา จ้�งหวิ�ด

Page 18: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 18

ส�ราษฎร.ธาน และที่�หน าศาลากลางจ้�งหวิ�ดพ�ที่ล�ง มหน�งต�)งแต� ๑๐ คณะ ถิ่;ง ๒๕ คณะ ผู้4 ชนะเล�ศย�อมได ร�บการยกย�อง มงานแสดงมากข;)น ค�าราดโรงเพ��มข;)น หน�งตะล�งประช�นก�นในวิ�ด เพราะเป#นศ4นย.กลางของช�มชน มเพยง ๒ โรง เคร�งคร�ดต�อกต�กา ที่Dาเป#นหน�งส�อส�ญ่ญ่า ๓ ฉบ�บ นายหน�งหร�อเจ้ างานผู้�ดส�ญ่ญ่าปร�บไหมก�นได ถิ่�อกต�กาธรรมเนยมด�งน)    ๑.นายหน�งที่�)ง ๒ โรง ต องมาถิ่;งสถิ่านที่�แข�งข�นก�อนคD�าอย�างน อย ๑ ช��วิโมง    ๒.ต องจ้�บฉลากข;)นโรง จ้ะเล�อกที่�โรงเอาเองตามใจ้ชอบไม�ได     ๓.มาตกลงข อส�ญ่ญ่า และเที่ยบเวิลาก�บนาฬิ�กากองกลางเพ��อให เวิลาตรงก�นที่�)ง ๒ โรง    ๔.๑ ที่��มตรง ลงโรง หร�อโหมโรง ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๑     ๕.๒ ที่��มตรง ออกฤๅษ ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๒     ๖.เที่�ยงค�น หย�ดพ�ก ๑ ช��วิโมง ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๓     ๗.เวิลา ๑ นาฬิ�กาตรง แสดงต�อ ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๔     ๘.เวิลา ๕ นาฬิ�กาตรง ใช ส�ญ่ญ่าณยD�าตะโพนเป#นคร�)งที่� ๔ เพ��อบอกให นายหน�งร4ต�วิวิ�าย�งเหล�อเวิลาเพยงช��วิโมงเดยวิก?จ้ะถิ่;งเวิลาเล�กแสดง ใครมที่เด?ดเม?ดที่ราย ก?ใช ก�นในตอนน)เรยกวิ�าชะโรงเพ��อให คนจ้ากอกโรงหน;�ง มาอย4�หน าโรงของตน แม วิ�าแพ มาตลอดค�น แต�ตอนใกล ร� �งสามารถิ่ก4 หน าไวิ ได     ๙.เวิลา ๖ นาฬิ�กาตรง ตะโพนยD�าให ส�ญ่ญ่าณเป#นคร�)งส�ดที่ ายเล�กการแสดงได    ๑๐.เจ้ างานต องเล)ยงด4อาหารม�)อเย?น และจ้�ดอาหารวิ�างตอนหย�ดพ�ก อาหารต องปราศจ้ากยาพ�ษ ที่�ฝีQายตรงก�นข ามอาจ้ลอบใส�ลงได เจ้ างานต องร�บผู้�ดชอบ   ๑๑.ต องจ้�ดเจ้ าหน าที่�อย4�เวิรยามใต ถิ่�นโรงตลอดเวิลา   ๑๒.ให ค�าราดโรงครบตามส�ญ่ญ่า     การแข�งข�นประช�นโรงหน�งตะล�หล�งจ้ากปK พ.ศ.๒๕๐๐ ไม�ค�อยเคร�งคร�ดในกต�การส�ญ่ญ่า หน�งแต�ละโรงต�างร4 จ้�กก�นด แข�งข�นเอาแพ ชนะตามควิามสามารถิ่ตน ไม�ผู้4กแค นจ้องเวิรซ;�งก�นและก�น พ�ธกรรมที่างไสยศาสตร.แที่บไม�มน�บถิ่อยหล�งไปจ้าก พ.ศ.๒๕๐๐ ในการแข�งข�นประช�นโรง ใช พ�ธกรรมที่างไสยศาสตร.ก�นอย�างเคร�งคร�ด ใช ช�น ใช ผู้ ให ไปที่Dาร ายฝีQายตรงก�นข าม เช�น เสยงแหบแห ง ควิามที่รงจ้Dาเลอะเล�อน ตลกไม�ออก ตลกแล วิไม�มคนห�วิเราะ คนที่�ไม�เช��อที่างไสยศาสตร.มาต�)งแต�เยาวิ. แต�ไม�ตDาหน�ต�เตยนผู้4 ที่�มควิามเช��อ อย�างน อยก?ช�วิยให เก�ดควิามม��นใจ้ มหมอที่างไสยศาสตร.คนหน;�ง เป#นที่�เช��อถิ่�อของหน�งที่��วิไป มควิามสามารถิ่ในการที่Dาให จ้อของฝีQายตรงก�นข ามม�ด มอง

Page 19: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 19

ร4ปบนจ้อไม�ช�ดเจ้น ค�นหน;�งมาขอช�วิยให ผู้4 เขยนไปที่Dาให ถิ่ าที่Dาเองมคนร4 จ้�กมาก ค�นน�)นเป#นเวิลา ๙ ที่��มแล วิ จ้;งไปถิ่;งหน าโรงหน�งที่�ไปหาที่�านเอาไวิ มอบหลอดไม ไผู้�เล?กๆ ให แก�ผู้4 เขยน และบอกวิ�าในหลอดน)มช�นบดผู้ง ถิ่ าเราเปQาไปบนจ้อหน�งตรงตะเกยงจ้อร อน ช�นที่�บดละเอยดพอกระที่บก�บจ้อ ก?จ้ะละลายจ้�บผู้ าจ้อ หน;�งหลอดก?พอแล วิ และส��งวิ�าถิ่ าหน�งมคนด4ไล�เล�ยก�น ไม�ต องที่Dา จ้อเขาต�ดช�นซ�กออกยาก เป#นบาปเป#นกรรม ผู้4 เขยนโชคดไม�ต องใช ผู้งช�น เพราะการแข�งข�นอย4�ในเกณฑ.เสมอก�น และการใช ผู้งช�น ถิ่ าเขาจ้�บได เส�ยงอ�นตรายมากที่เดยวิ

การส0บที่อดแลุะพิ่�ธ�กรรม

๑.ในสม�ยโบราณผู้4 ใดจ้ะแสดงหน�งตะล�งก?จ้ะไปฝีากต�วิเป#นศ�ษย.ก�บคณะหน�งตะล�งที่�ต�วิเองชอบในแนวิที่างการแสดง พร อมก�บนDาดอกไม ธ4ปเที่ยน หมากพล4 ไปมอบให เพ��อเป#นการบ4ชา ฝีQายคร4ก?มการที่ดสอบโดยให ร องบที่ให ฟื้Pงก�อน เพราะคนที่�จ้ะแสดงหน�งตะล�งได น�)นต องมการสนใจ้มาก�อน และจ้ะต องจ้Dาบที่หน�งตะล�งได บ างถิ่;งไม�มากก?น อย อ�นด�บแรกคร4จ้ะฟื้PงนD)าเสยง และเชาวิ.ปPญ่ญ่า ถิ่ าไม�มเชาวิ. นD)าเสยงไม�ด ก?ไม�ร�บเป#นศ�ษย. ไม�เพยงหน�งตะล�งศ�ลปZนพ�)นบ านที่�กประเภที่ในสม�ยโบราณ ถิ่ านD)าเสยงไม�ดไม�สามารถิ่ย;ดเป#นอาชพได เพราะไม�มเที่คโนโลยช�วิยเหม�อนสม�ยน) ต องใช เสยงต�วิเอง โดยเฉพาะหน�งตะล�งแสดงต�)งแต�ห�วิคD�าจ้นสวิ�างใช เวิลาในการแสดงไม�ตD�ากวิ�าแปดช��วิโมง น�บวิ�าเป#นงานที่�หน�กมากพอด4    ๒.การครอบม�อ เม��ออาจ้ารย.ร�บผู้4 สม�ครไวิ เป#นศ�ษย. ถิ่ าบ านล4กศ�ษย.อย4�ไกล เช�น ต�างอDาเภอหร�อต�างจ้�งหวิ�ด อาจ้ารย.ก?จ้ะร�บไวิ ให อย4�ที่�บ าน อย4�ก�นก�บอาจ้ารย. สอนวิ�ชาให อาจ้ารย.ไปแสดงที่�ไหนก?จ้ะพาไปด วิย สอนให ออกฤๅษ และปรายหน าบที่ก�อนเพ��อต องการให ช�นก�บคนด4มากๆ การฝีRกแสดงหน�งตะล�งไม�ใช�ฝีRกก�นได ง�ายๆ ต องใช เวิลามาก อย�างน อยต องฝีRกส�หล�กด วิยก�น เช�น    ก.ฝีRกใช เสยงเพ��อให เข าก�บบที่บาที่ของต�วิละคร เสยงพระ เสยงนาง เสยงย�กษ. ต�วิตลก ภาษาส�ตวิ.ต�างๆ    ข.บที่ร อง ต องฝีRกฉ�นที่ล�กษณ.ของกลอน กลอนแบบไหนใช ก�บต�วิหน�งต�วิใด เช�น บที่ร�ก บที่โศก บที่สมห อง บที่เที่วิดา บที่ย�กษ.    ค.การเช�ดร4ป ต�วิหน�งแต�ละต�วิเช�ดไม�เหม�อนก�น เช�น พระราชา ต องเช�ดแบบผู้4 ใหญ่�ที่�มอDานาจ้ ราช�นกร�ยาที่�าที่างแบบผู้4 ด พระเอกเช�ดแบบชายหน��มเจ้ าช4 น�ดๆ นางเอกกร�ยาเรยบร อย ย�กษ.หยาบกระด าง

Page 20: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 20

    ง.ต�วิตลก ต�วิตลอกหน�งตะล�งมบที่บาที่สDาค�ญ่ต�อผู้4 แสดงหน�งตะล�งมาก คนด4หน�งตะล�งได จ้นสวิ�างก?เพราะต�วิตลกน�เอง ต�วิตลกหน�งตะล�งสามารถิ่นDาศลธรรม ส�งคม การบ าน การเม�อง มาแที่รกในบที่หน�งตะล�งได อย�างกลมกล�น และย�งสามารถิ่นDาผู้4 ชมเข าร�วิมในการแสดงได อกด วิย    ในสม�ยโบราณการฝีRกหน�งตะล�ง อย�างน อยต องอย4�ก�บอาจ้ารย.สามปK บางคนอย4�ก�บอาจ้ารย.ห าปK หกปK ก?ม เม��ออาจ้ารย.เห?นวิ�าล4กศ�ษย.แสดงได ดแล วิ ก?จ้ะที่Dาพ�ธครอบม�อให เม��อผู้�านการครอบม�อแล วิก?เป#นหน�งตะล�งสมบ4รณ.แบบ แก บนได (แก เหมรย) หน�งตะล�งโรงใดที่�ย�งไม�ได ร�บการครอบม�อ เช��อก�นวิ�าแก บนไม�ขาด พ�ธการครอบม�อเหม�อนก�บการไหวิ คร4ที่�กประการ    ๓.พ�ธการไหวิ คร4 การไหวิ คร4เป#นประเพณสDาค�ญ่ของหน�งตะล�ง มควิามเช��อก�นวิ�าหน�งตะล�งคณะใดมการไหวิ คร4เป#นประจ้Dาที่�กปKเป#นมงคลแก�ต�วิเอง ที่Dามาหาก�นคล�อง เป#นที่�น�ยมของคนด4 หน�งตะล�งบางคนที่�แสดงหน�งตะล�งไม�ได แล วิ เช�น แก� หร�อ พ�การ ก?ย�งมการไหวิ คร4ก�นแต�ไม�ประจ้Dาที่�กปK การไหวิ คร4เป#นการบ4ชาคร4อาจ้ารย.ที่�ย�งมชวิ�ตและที่�ล�วิงล�บไปแล วิ    ก.วิ�นที่�ใช ในการที่Dาพ�ธไหวิ คร4 ค�อ วิ�นพฤห�สบด โดยมควิามเช��อก�นวิ�า วิ�นพฤห�สบด ค�อ วิ�นคร4 ส�วินเด�อนที่�ใช ในการไหวิ คร4ค�อเด�อน ๖-๙-๑๑ แต�ม�กใช เด�อน ๖ เป#นหล�ก โดยมควิามเช��อวิ�าเด�อน ๙-๑๑ คร4ถิ่�อศลเข าพรรษา    ข.ของสDาค�ญ่ที่�ขาดไม�ได ในพ�ธไหวิ คร4     ๑.ผู้ าขาวิที่Dาเพดานหน;�งผู้�น ใช กราบคร4หน;�งผู้�น      ๒.หมอนหน;�งใบ สDาหร�บกราบคร4     ๓.ห�นล�บมด     ๔.เส��อหน;�งผู้�น      ๕.ด ายและเข?ม     ๖.มดโกน     ๗.ด ายสายส�ญ่ฑ.     ๘.ข าวิตอกดอกไม      ๙.ธ4ป เที่ยน    ๑๐.หมาก พล4    ๑๑.มะพร าวิอ�อนสองล4ก    ๑๒.อ อย

Page 21: ใบความรู้  หนังตะลุง ม52

เอกสารประกอบการเรยนการสอน วิ�ชาภาษาและวิรรณกรรมถิ่��น เร��อง การละเล�นหน�งตะล�ง หน าที่� 21

    ๑๓.กล วิย    ๑๔.ปลามห�วิมหาง    ๑๕.ไก�ต�วิผู้4 ใช ที่องปZดปาก    ๑๖.ห�วิหม4ใช ที่องปZดปาก เป#ด และห�าน ใช ด วิยก?ได แต�ต องเป#นต�วิผู้4     ๑๗.เหล าใช ได ที่�กย�ห อ ก�ขวิดก?ได

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&