1

المعارف عرفانی ةدائر

جلد چهارم (مجموعه مقاالت)

*****

Theosophical encyclopedia

استاد علی اکبرخانجانی

2

بسم اهللا الرحمن الرحیم

المعارف عرفانی(جلد چهارم) ةعنوان کتاب : دائر

خانجانی اکبر علی استاد: مؤلف

1386-1384تاریخ تألیف :

265تعداد صفحه:

3

فهرست مطالب

۴..........................................................................................درباره ما(رب شناسي) -١ ۵۴...................................................................................فلسفھ شناخت(پدیده شناسي) -٢ ١۶٧..................................................................................یخداشناس وفلسفھ خودشناسي -٣

4

فصل اول

درباره ما

رب شناسی (مجموعه مقاالت)

5

فھرست مطالب

٧.................................ھ........................................................................سرمقال . 1 ١٠..........................مصاحبھ ای با دکتر علی اکبر خانجانی............................................ . 2 ١٢...................................................................زندگینامھ ای از سردبیر................... . 3 ١٣.......................چرا اینقدر رکیک می نویسیم (پاسخ بھ یک نامھ) ................................ . 4 ١٣............................................آیا شما دشمن تمدن ھستید(پاسخ بھ یک نامھ)............... . 5 ١۴........................................چرا آدرس مرجع نمی دھید(پاسخ بھ یک نامھ)................... . 6 ١۵..................................چرا اینقدر بدبین ھستید(پاسخ بھ یک نامھ)............................. . 7 ١۵......................................................................شما چکاره اید(پاسخ بھ یک نامھ).. . 8 ١٧..........................مراجع مقاالت این نشریھ ........................................................ . 9

١٧...............................درباب عرفان درمانی......................................................... .10 ١٩.........................تجربھ عرفان درمانی من.......................................................... .11 ٢٠...........................دزدان عرفان درمانی............................................................. .12 ٢١.........................پاک و مؤمنی ھستم (پاسخ بھ یک نامھ).................................انسان .13 ٢١........................معارف شما غیر عملی است (پاسخ بھ یک نامھ)................................ .14 ٢٢.......................................شکارچی دل(پاسخ بھ یک نامھ).................................... .15 ٢٢.....................اینھمھ تخصص را از کجا آورده اید (پاسخ بھ یک نامھ)........................... .16 ٢٣.......................چقدر تلخ است (پاسخ بھ یک نامھ)................................................ .17 ٢٣.....................وان با حرف درمان کرد.................................................چگونھ می ت .18 ٢۴................................در دل یک زن (پاسخ بھ یک نامھ)........................................ .19 ٢۵.....................................نام شستشوی مغزی (پاسخ بھ یک نامھ)................ھ اتھامی ب .20 ٢۵................................دعوت بھ عصر حجر (پاسخ بھ یک نامھ)................................ .21 ٢۶.....................این چھ عرفانی است (پاسخ بھ یک نامھ)............................................ .22 ٢٧......................ولی افسوس(پاسخ بھ یک نامھ).................................. راست می گوئید .23 ٢٧..........................عرفان نو و عرفان منثور......................................................... .24 ٢٨.............................................آنچھ کھ می گوئیم ............................................. .25 ٢٩...........................افسانھ من و شریعتی ............................................................ .26 ٣٠..........................عرفان درمانی با زبان ساده ..................................................... .27 ٣١.........................تجربھ عرفان درمانی من ......................................................... .28

6

٣٣..........................معماھای عرفانی زن.............................................................. .29 ٣۵........................................................................چھ نیازی بھ مربی معنوی ......... .30 ٣۶....................چرا اینقدر پیش پا افتاده حرف می زنید (پاسخ بھ یک نامھ)....................... .31 ٣۶................................................................کالم چون تیر (پاسخ بھ یک نامھ)......... .32 ٣٧.........................آیا خدا ھستید (پاسخ بھ یک نامھ)................................................ .33 ٣٨.......................ویژگیھای مکتب عرفان درمانی .................................................... .34 ٣٩.........................................................................................آیا شما ملحد ھستید. .35 ۴٠......................اگر راست می گوئید (پاسخ بھ یک نامھ)............................................ .36 ۴١.......................................ھمھ خود را می شناسند (پاسخ بھ یک نامھ)...................... .37 ۴٢.............................امکان اندیشھ ناب .............................................................. .38 ۴٢............................گوئی.................................................................. زارزش را .39 ۴٣......................چرا خودنمائی می کنید (پاسخ بھ یک نامھ)......................................... .40 ۴۴..........................(پاسخ بھ یک نامھ).............................................. چرا اینقدر اشد .41 ۴۴.....................اسخ بھ یک نامھ)..........................چرا درباره زنان اینقدر بدبین ھستید (پ .42 ۴۵..........................عرفان عملی چیست ............................................................... .43 ۴٩.......................اینھمھ تناقض چرا (پاسخ بھ یک نامھ)............................................. .44 ۵٠.......................آیا تکنولوژی حرام است (پاسخ بھ یک نامھ)...................................... .45 ۵١..............................تساھل در دین .................................................................. .46 ۵١..................سخت است (پاسخ بھ یک نامھ)...................................ارتباط با شما چقدر .47 ۵٢.................................................دادم برسید ...............................................ھ ب .48 ۵٢...............................................ھم فیلتر شدیم ..........................................ما نیز .49 ۵٣..........................(پاسخ بھ یک نامھ)..................................................حاال چھ کنیم .50

7

المعارف عرفانی ةردائ و جفار عزیزان در بند جو ای

ای عاشقان سوختۀ نیمھ راه وفا ا ھم نیست ایشان بیاینقدرھ

آید سراغ شما گھگاھی می سرودی زان عشق بر باد رفتھ می سراید

.رفتگی می زداید باد اندوه بر

سر مقاله

هدف این نشریه

م�ان انبی�ای نخس�تین عاش�قان ای�ن وادی ھ عشق بھ معرفت و حقیقت ، ذات�ا دارای رس�الت اس�ت و ب�ھ ھم�ین دلی�ل ی�ک ح�ق ش�ناخت و پرس�تش او آفری�ده اس�ت . پ�س ای�ن عش�ق د چ�را ک�ھ خداون�د انس�ان را ب�ھ قص�دالھی بوده ان�

قلم�رو حامالن این عش�ق از س�ودای ریاس�ت و سیاس�ت و معیش�ت در ای�ن . وجودی در ذات انسان و جھان است سراغشھ ھا ب سشرطی کھ ویروھ بت خارق العاده است البت الکترونیکی یک برکت و موقعی بیزارند و لذا مجلھ

مانی و روان�ی درمان جس ما در این نشریھ چیزی جز درد معرفت و ھویت نیست و نیز دردھای بی زۀنیایند. انگیت م�درن . دنی قلمرو دین و دان�ش و ف�ن و م� و اخالقی و اجتماعی و اقتصادی عصر جدید و بن بست ھای فزایندۀ

ری�ق خ�ود ف�رد اس�ت و ج�ز از طھ اری م�وارد منحص�ر ب�در بس�ی و نیز بن بست ھا و دردھ�ای وی�ژۀ جامع�ھ م�ا ک�ھک�ھ خ�ود ع) می فرماید : ھر کھ خود را شناخت مش�کلش ح�ل ش�د و ھ�ر( شناسی عالجی ندارد ھمانطور کھ علی

تی پدی�د بن�ابراین ای�ن نش�ریھ از روی ش�کم س�یری و ام�راض سیاس�ی و عق�ده ھ�ای ھ�وی . را نش�ناخت ن�ابود ش�د. ن�داریم رننھ�ا و ی�افتن راه نج�ات از ای�ن ن�ابودی م�دآفھ�م مش�کالت و ع�الج اس�تی ھ�دفی ج�زاس�ت و بر نیام�دهخس�تین وی�روس نتغذی�ھ م�ی کنن�د دردھا و بن بست ھا و ب�دبختی ھ�ا و تب�اھی واضح است آنان کھ از این پربنابر

م�ا را از داریمن�انجام وظیفھ حاصل از عشق منظ�وری سراغ ما می آیند . ولی از آنجا کھ جزھ ھایی ھستند کھ ب .ویروسھا ھراسی نیست

8

شیوه نگرش نگارش ما

مده ازتماما بر آ کامال تجربی ، خود شناسانھ، فطری ، عرفی ، بشری و جھانی است و کار ما در این نشریھ

.ا خود برده استب عمرمان را بی کم و کسر تجربھ و تحقیق و آزمون موفق ما در تمام عمر بوده است کھ کل اصی پیروی قھ و مکتب خرآموختھ است و از ھیچ ف -و خود امری کامال خود جوش نگرش و نگارش ما لذا

اتب و مک ز ھمھا حکمت وعرفان وعلم جدید بھره می گیرد و از ھمھ دستاوردھای بر حق ھر چند کھ نمی کندجناح چھ ھیبنیست و تعصبی مذاھب قدیم و جدید و شرقی و غربی و اسالمی استفاده می کند و دارای ھیچ

. و درست اھد شدھمگان آشکار خو بزودی بر ادعا عقیدتی ھم کمترین بستگی نداشتھ و ندارد کھ اینسیاسی وا مساسا فنی ھستند و خام و نیز دارای نواقصی فراوان خواھد بود کھ ا بھ ھمین دلیل این نشریھ کامال بکر و

ستیم و بھ تجربھ اصالت معرفت نفس (خود شناسی ) ھ فھ ما پیروبھ عنوان یک مکتب یا فلس . اھل فن نیستیمسا آ آسانی و معجزه ی خودشناسی حتی بھیافتھ ایم کھ بھ یارربازانھ د و آزمون یک عمر تالش عاشقانھ و قمار

نابراین ب . ائق آمدفاعتیاد و جنون و فقر و فساد و بحرانھای روانی و اجتماعی ایدز و سرطان و می توان برچ رمانی است و ھیدعقالنی و تحلیلی و فلسفی و عرفانی است تماما کاربردی و ھمان میزان کھھ ما ب ۀنشریی نمی سیاس و ذاتی بین یک بیماری جسمانی و روانی و یک ناھنجاری و بن بست اجتماعی و اقتصادی تفاوت

ین روست کھ ما ادھد. از رار میق مالحظھ یک موجود واحد و روحی یگانھ موردعنوان ھ بیند و انسان را ب –از طریق خود امراض جسمی و روانی بشر ایم یعنی درمان ھمۀ نھاده» عرفان درمانی « مکتب را نام این

بھ درمان دردھای ما دو تن طبیب ھستیم کھ در جریان عشق . شناسی . و ما این را در عمل اثبات نموده ایمه یافتیم. و در درک نوردیده و بھ حکمت را ررسیده و آنرا فھمیده و د م پزشکیخالیق بھ بن بست ھای ذاتی عل

ر فھم مسائل ازآن بھ معرفت نفس (عرفان ) رسیدیم . و د بن بست ھای ذاتی علوم و فنون مدرن و رھاییو شدیم ا قرآنی روبروبھ کشف آخرالزمان نائل آمدیم. وبھ ناگاه با جھانی تمام العالج عصر جدید و علم زمانھ

ول قرآن براستی قھ ب ھمعارف و اسرار و روایات دینی را در نقد جھان مدرن بھ عینھ دیدیم و باور کردیم ک ھمھردیم و عرفان کجھان و انسان کشف دین را بھ عنوان واقعیت در حقیقت ما » . دین ھر آن واقع است« کھ

ت از بن بست ھا و عنوان تنھا راه نجاھ ب حکمت را ت واه فھم این واقعی رعنوان تنھا ھ (خودشناسی ) را ب و نھ سمبلیک واست مان ) یک نام واقعیلذا نام این نشریھ (آخرالز مان. ودردھای این دوران یعنی آخرالز

.کھ بھ معنای قیامت استت ، اعرانھ و تبلیغاش

9

فلسفۀما

المع�ارف ی�ن نش�ریھ را ھمچ�ون ی�ک دائ�رةالھ�ی و ب�ھ ی�اری ھم�ھ دوس�تداران معرف�ت قص�د داری�م ک�ھ ا ب�ھ توفی�ق

ھمگ�ان ق�رار دھ�یم. در واق�ع ای�ن رانھ در اختیااستمرار بخشیم و ھمھ مقاالت آنرا ھمواره در رایو عرفانی آغاز ب�ھ لح�اظ .م�ھ داری م�ی باش�داو ی�ک کت�اب اد مجل�ھ ای اس�ت ک�ھ ھرگ�ز ھ�یچ ش�ماره ای از آن تم�ام نم�ی ش�ود

شناس�ی اس�ت. چ�را یست کھ در قلمروی این نشریھ نگنجد ول�ی بی�نش م�ا خ�ودموضوع ھیچ پدیده ای در جھان نش�ناخت خداون�د در خویش�تن کھ عرف�ان از نظ�ر م�ا چی�زی ج�ز خ�ود شناس�ی نیس�ت: ش�ناخت جھ�ان و جھانی�ان و

ب�دین ترتی�ب .عرفانھ�ای جھ�ان ب�وده اس�ت خویش.و نیز شناخت خویشتن در جھ�ان. ای�ن س�خن اول و آخ�ر ھم�ھمن�زل از ھ�زار و ن�ھ و ن�ود ق�ول عرف�ای م�ا نھص�دھ ی روحی تمام�ا خ�ود انتق�ادی اس�ت چ�را ک�ھ ب�نشریھ ما دارا

اگ�ر روح ح�اکم ب�ر ای�ن نش�ریھ منزل معرفت ھمانا شیطان شناسی است و آخرین منزل آن حقیقت و خداست. پسهللا ق�رار دارد . پ��س م��ی باش�د ک�ھ روی در روی اال » ال ال�ھ «تمام�ا نق�د و نف�ی و ابط�ال باش��د ب�ھ مثاب�ھ قلم�رو

لح�اظی دیگ�ر ای�ن نش�ریھ ی�ک ب�ھ . امی�ال انقالب�ی و نیھیلیس�تی ن�دارد واضح است کھ نقد ونفی ما ھیچ ربط�ی ب�ھ« منط�ق ح�اکم ب�ر آن نی�ز ی�ک منط�ق س�قراطی و دائرةالمعارف پدیدار شناسی بر بنی�اد معرف�ت نف�س اس�ت و ل�ذا

موند ھوس�رل از آن دم زده اس�ت. ب�دین لح�اظ اس�ت ک�ھ ای�ن اد است. بدانگونھ کھ در عصر جدید» کاھش منطقی الفب�ای باورھ�ا و فرھنگھ�ا و پدی�ده ھ�ای عص�ر ماس�ت. نق�دی ب�ر اص�ول و ارک�ان نشریھ یک نقد دائمی در قلمرو

س�اده گ�وئی و ام�ی نویس�ی و نگارش�ی دی�الوگی و ھ�دف دیگ�ر م�ا در ای�ن نش�ریھ . وتم�دن بش�ری بدیھی فرھن�گق�ول م�ارتین ھای�دگر.و تع�ین ھ ھمان�ا تع�ین متافیزی�ک در فیزی�ک اس�ت ب� ق�ط راز ای�ن روشدیالکتیکی م�ی باش�د ف

م�ان آخرالز ۀت جھان اس�ت درعرص�مایش قیامت در مادی این ھمان ن . و علی شریعتیدکتر قولھ قرآن در جھان بب�ن بس�ت ھ�ا و لم�روآخرت و غیب جھ�ان ق�رار گرفت�ھ ای�م و ل�ذا گ�وئی ک�ھ در پای�ان دنی�ا ھس�تیم و ق ۀآستان رکھ ب

آنچھ آنچھ ھست و رخ می نماید و نھ حق از اھداف ماست:حق » ابطال حق «دادن پس نشان . ابطالھای اصولیزبان معرفت نفس زب�انی جھ�انی اس�ت زی�را . است» ھستی «در » بایستی «این ھمان نشان دادن و . باید باشد

یک�ی بدنھا و فرھن�گ ھ�ا و باورھ�ا و م�ذاھگفتگ�وی ب�ین تم� اینبن�ابر .واحده ھس�تند سنف دارای ھمھ انسانھا ان�داز بر -ی دارای ذات�ی خ�ودشناس�خود ، ت عرف�انی جھ�اندر س�ن . ای�ن نش�ریھ م�ی باش�د دیگر از اھ�داف ض�منی

ھ کننده است و لذا در ھم شکننده غرورھا و بانی تواضع و تزکی است چرا کھ دارای ذاتی بخود آورنده و تواب وب�ی. ت�ی قلب�ی ون�ھ تقل نھ وحدتی قرار دادی بلکھ وحدتی ذاتی و معرفتی وج�ودی. محب ت است منتھیب وحدت و مح

س�الم(ص) م�ی ا ھمان اساس دین واحد جھانی است و تنھا راه رسیدن بھ فطرت دینی . چرا کھ رسول اکرم واینک�الم آخ�ر . تص�دیق م�ی کنن�د آن�را ھروان خود شناسی بھ حقایق دین من نائل م�ی آین�د ورفرماید : زین پس فقط

نی��ز ی��ک نش��ریھ ھس��تی و م��انی ب��رای ھمگ��ان اس��تدر -ی��ک نس��خۀ جھ��انی خ��ود» م��ان آخرالز «نش��ریھ اینک��ھ

10

عارف�ان واقع�ی ک�ھ ب�ھ ی و س�قراطی ب�ر س�نت ھم�ھشناسانھ و معرفت شناسانھ است منتھی ب�ھ زب�ان عرف�ی و ام� .روش انبیای الھی با زبان مردم عامھ سخن می گفتند

» مصاحبه اي با دکتر علی اکبر خانجانی «

س:آیا شما با علم و پیشرفتھا ی تکنولوژیکی مخالف ھستید ؟یستم مخالف نج:من ماھیت ھر چیزی را نشان می دھم و اگر در ماھیت چیزی ، شری مشاھده شد من با آن شر

.اضیناظر و نشان دھنده ھستم نھ قدھم. زیرا شر صورت دیگر خیر است. من شاھد و بلکھ ھشدار می

س:وبالگ شما اساسا بدبین و مأیوس و گزنده و تلخ است ، چرا؟ .دید آیدتعادلی پ وار و بذلھ گو ھستند بگذار یکی ھم بھ گونھ ای دگر ببیند و بگوید تاج:ھمھ خوش بین و امید

س:دین شما چیست ؟

ر دی�ن ب�ای�ن درب م و تشیع سخن می گویم بدان دلیل است ک�ھ ازج:من پیرو دین خدا ھستم و اگر عموما از اسال . ام خدا وارد شده ام ھمانطور کھ زبان من فارسی است و از درب این زبان بر جھان منطق وارد شده

س:شما دانش خود را از چھ مکتب و فلسفھ و یا استادی فرا گرفتھ اید؟

.وبالگ سخن گفتھ ام ، از مکتب معرفت نفس ج:در این باره در یک زندگینامۀ کوتاه در ھمین

س:وبالگ شما با توجھ بھ وسعت و عمق مطالب و تالش شما ، مخاطبین اندکی دارد، چرا؟اط�ب و بینن�ده گ�ر ھ�یچ مخج:اوال اینکھ فقط سھ ماه از آغاز کارمان می گذرد و ھیچ تبلیغ ھم نشده ایم . و ثانیا ا

.ام وظیفھ می کنیم و با خودمان حرف می زنیم در مالء عامای ھم نداشتھ باشیم باز ھم انج

!گریدس:زمزمھ می شود کھ شما جادو .ج:این جادوی صدق و معرفت نفس و ایمان است

س:چگونھ بیماران العالج را درمان می کنید ؟

.ج:بھ روش ھمدردی و ھمدلی و بواسطھ ھمان جادو

ماران را شفا می دھید؟یس:آیا ھمھ ب

11

ھ ر خ�ود توب�وم اگ�ر از کف�ادقان و ک�افران منک�ر را . دس�تھ اول بواس�طھ صدقش�ان ش�فا م�ی یابن�د و دس�تھ دج:ص� .ستباره بھ ھمان مرض یا مرض بدتر مبتال می شوند و این از اراده بنده کامال خارج انکنند دو

ست ؟می گیرد. این چگونھ ارشتھ ھای علمی و تخصصی را دربر س:مقاالت شما تقریبا ھمھ

.ج:ھر کھ خود را شناخت ھمھ چیز را شناخت

س:آیا شما مرید ھم دارید؟ه م فک�ر ک�ردھ�ج:من خودم در ھمھ عمرم مریدی صدھا نفر را نموده ام. من بھترین مرید ای�ن دوران�م. ھ�ر کس�ی

.کھ مرید من بوده است خودش بھتر می داند کھ دروغ می گوید البتھ اگر دیوانھ نباشد

.از زندگی راضی ھستید در حالیکھ نھ ھیچ دنیایی دارید و نھ منصب و شھرت س:آیا شما .ی زمین باشمم کھ یکی از راضی ترین آدمھای روکن ج:من فکر می

س:آیا خود شما ھرگز بیمار شده اید ؟

رده نک�م رج�وع ج:من یک بیمار مادرزاد ھستم و از بیماری خود نیز با تمام وجود ممن�ونم و ھرگ�ز ب�ھ طبیب�ی ھ� .ام

را؟ویسید . چس:با اینکھ ھیچیک از حدود ھفتاد جلد کتابھای شما منتشر نشده است ھنوز ھم شبانھ روز می نن مث�ل م�ش�تن ب�رای ج:اول اینکھ من در درجھ اول خودم ھرگز قلبا مش�تاق انتش�ار آث�ارم نب�وده ام. دوم اینک�ھ نو

.ھستم. من قلم خدا ھستم م پست و بدون آن می میرم. من می نویسنفس کشیدن اس

س:چند سال است کھ شب زنده دار ھستید؟ .ج:از پنج سالگی تاکنون

س:آدمھا یا شما را شدیدا دوست دارند و یا شدیدا نفرت دارند. چرا؟

برخ�ی از ج:ھیچکس نمی تواند مرا دوس�ت نداش�تھ باش�د زی�را م�ن ھم�ھ را دوس�ت دارم. منتھ�ی برخ�ی از دور و .حمل مرا دارندنزدیک تاب ت

کوس انالحق می زنند ؟ سرعت احساس ناجیگری می یابند وھ س:چرا اکثر آدمھا در رابطۀ شما ب

ایش متص�ل ج:زیرا من نظر بر ذات و حق وجود شان دارم و خدای ھر کسی را مخاطب می سازم و او را ب�ھ خ�د .می کنم

س:نظر شما دربارۀ سلسلھ ھای درویشی چیست؟

.ر این سلسلھ ھا را از نزدیک درک کرده ام. من ھنوز درویشی ندیده امان اکثرج:رھب

12

س:آیا شما درویش ھستید؟

.ج:من درویش نیستم ولی کسی در من است کھ درویش است

ت دارد؟س:آیا بنظر شما مھدی موعود یا مسیح موعود واقعی ن�د ول�ی فق�طکدر می�ان م�ردم زن�دگی م�ی . بلک�ھ مث�ل ی�ک آدم ع�ادی ج:آری . ولی ن�ھ در آس�مانھا و ن�ھ در چ�اه

.دنی می یابانگشت شماری او را درک و تصدیق می کنند. ھر گاه تعداد شان بھ سیصد و اندی رسید ظھور جھا

س:آیا شما این موعود را ھرگز در بیداری دیدار کرده اید؟ .یده امتج:آری . من حتی خدا را ھم نادیده نپرس

بالگ چیست ؟س:آیا ھدف شما از این و

. ج:آماده سازی برای ظھور ناجی آخرالزمان

ه تعریف کافر و مؤمن چیست ؟زس:در یک کالم ، بنظر شما امروق��ین دارد و عن��وان تجل�ی ح��ق، یھ م�ان ب��ز ب�ھ زن��ده ب��ودن ام�ام ی��ا ن��اجی آخرالج:م�ؤمن کس��ی اس�ت ک��ھ در درج��ات

ھ تعل�ق ب�افر اس�ت مکستا از پای نمی نشیند. غیر از این شبانھ روز در انتظار دیدار یا ظھور اوست. و در این را .ھر مذھب و مسلکی . این حداقل ایمان است

س:نام مذھب شما چیست ؟

.ھ . بھ معنای باور بھ تجلی پروردگار در یک انسانج:امامی

زندگینامه اي از سر دبیر

-اییس���منان و از خ���انواده ای روس���تاز اس���تان در سنگس���ر (مھدیش���ھر)١٣٣٤م���ن عل���ی اکب���ر خانج���انی متول���د .ست می با شمو آل او دین اسالم و عاشق علی (ع)عشایری کھ پیرو

آلم�ان ور آمریکا تحصیالت ابتدایی را در زادگاھم و دبیرستان را در شیراز و تھران و تحصیالت دانشگاھی را د .سپری نمودم

رم��ود. بن��ابراین از تحص��یالت مدرس��ھ ای ج��ز س��یر و پروردگ�ارم م��را از ک��ودکی ب��ا خ��ودش آش��نا نم��ود و ھ��دایتم فسلوک در آفاق و تماشای خالیق چیزی نصیبم نش�د. چی�زی از ج�نس عل�م حقیق�ی در آن مراک�ز نی�افتم و بلک�ھ آن

ب یافتم. ھر چند کھ حدود ده سال از عمرم را در عل�وم انس�انی و تربیت�ی و درم�انی مراکز را کانونھای جھل مرک کردی�د ک�ھ در معرف�ت نف�س و س�یر وس�لوال الھ ندیدم و لذا پشتوانھ محکمی برای االهللا گ صرف نمودم ولی جز

خ��دمت ھ ح��د نی��ازم ی��افتم و ب��ھ ال��ی هللا نص��یبم گش��ت و از اھ��الی دی��ن و ق��رآن و عرف��ان ش��دم و حکم��ت الھ��ی را ب��

13

رم بود ک�ھ م�را بس�وی ت پروردگاھ در این خدمت جز عداوت نصیبم نگشت کھ از غایت محب خالیق گماردم کھ البت .توحیدش رھنمون فرمود

و عش�ق )چھ ی�افتم از س�ر دول�ت دی�ن محم�د(صمدرسھ و استادی مرا نیاموخت و ھرخالصھ اینکھ ھیچ کتاب و اینھ��ا ان موالن��ایی . ول��ی ھم��ھو نف��س مس��یحایی و حکم��ت قرآن��ی و از ک��ار الھ��ی ب��وده اس��ت و عرف�� عل��ی (ع)

وده ھای رن�جتخالیق و اما عالوه بر این از جانب پروردگار عالمیان. وخدمت مردمان است از ھ عشق من باجر .تنداد من ھسو مرری نبود. ھمھ آنھا پیدمند این مرز بوم چیزھا آموختم کھ در ھیچ مذھب و مکتبرکشیده و د

ه ودب� ی محش�وراما یک نفر دیگر بود کھ در سر آغاز جوانی ام با مرگش مرا زنده ساخت و در تمام عم�رم ب�ا و . علی شریعتی است کھ انسانی زیباتر از او ندیده امام و یار غار من است و او دکتر

م دم و از آن ت ، قیام�ت ب�وده اس�ت و بدینگون�ھ اس�ت ک�ھ در خ�دمت ش�مایبزرگترین مکاشفھ من در قلمرو واقعی .می زنم

چرا اینقدر رکیک می نویسیم ؟

ه رم�واھال حق�ایق م�ا ای�ن اس�ت ک�ھ او پاسخ و خارج از آداب می نویسیم .برخی بھ ما انتقاد دارند کھ چرا رکیک ابیش رک ب��ودن ندارن��د و رکی��ک ش��دن از رک ب��ودن اس��ت وھم��ۀ آث��ار مان��دگار جھ��ان معرف��ت کم�� چ��اره ای��ی ج��ز

ه رسوخ م�اھوام اینکھ در عصر راینگونھ اند . حکایات مثنوی مولوی یک نمونھ مشھور و جھانی است . و دو ان�د در خ�دمتھا دیگر عصر ادبیات ملوس و تعارفی سپری گش�تھ و نم�ی تو پورنوگرافی در اعماق خانوادها و ھ

کی�ک نویس�یبیان حق باشد . و ثالثا اینکھ در عصر کرخت�ی اعص�اب و روان و پ�وچی اندیش�ھ ھ�ا رک گ�ویی و رس�ت . او مش�ق مدرس�ھ ن�وعی داروی ض�د بیھوش�ی اس�ت . ع�الوه ب�ر ای�ن رس�الت قل�م م�ا ان�دکی بیش�تر از درسم ح م�ی کن�یخ�ود مس�ل ض�د برای خود ما نیز این نوع سخن گفتن تلخ تر است و دشمنان حقیقت را بدست خود ب�ر

ن غ�ز و وج�داو خود را سپر بالی حق می سازیم . بھ ھر حال منطق عرفانی بھ مانن�د جراح�ی و تش�ریح قل�ب و مھ ن�در فاحش�ھ خا .ر خدمت عشق بھ حقیقت و اشاعھ تقوا باشد می باشد و لذا اندکی بی حیا مینماید مگر اینکھ د

. جھان نمی توان جانماز آب کشید

ن هستید؟)(آیا شما دشمن تمد پاسخ به یک نامه

ش�ر ھس�تید بن و مدرنیزم و ھمھ فرآورده ھای جدید س:از مقاالت شما بوضوح درک می شود کھ شما دشمن تمد چیس�ت ز ای�ن جن�گاآیا واقعا منظور شما وکراسی،ھنر،رفاه،مدرنیزم و...دی،دم: علم ، تکنولوژی،مبارزه ، آزا

ا ت�ت را اقعی�وخواھ�د ک�رد . ای�ن بدون تردید در این جنگ رسوا و منزوی خواھید شد و احدی شما را تص�دیق ن ؟ل جن�گ ب�ا ک� ی�نادارید ؟ ھ�دف ش�ما چیس�ت ؟ آی�ا اید . پس چرا دست از این کار برنمی اکنون نیز شاھد بوده ھم

بشریت نیست ؟

14

ی پدی�د وانن�ده ای�جواب ما : اوال از صداقت و شھامت شما در طرح مسئلھ ممنونیم زیرا این مسئلھ در ذھن ھ�ر خ

اگر اکث�را دھیم . و می آید کھ تا کنون مطرح نشده است . ثانیا ما در آن واحد خیر و شر ھر امری را نشان میر مردم�ان ب� بدان جھ�ت اس�ت ک�ھ دیگ�ران مش�غول پ�رداختن ب�ھ خی�ر ام�ور ھس�تند و اکث�ر بھ شر امور می پردازیم

ا آش�کار م�ی تا حق�ش ری در ناحق ترین امور ھم نھایاساس ھمین امر است کھ بھ شر مبتال شده اند . ثالثا ما حت ر دد نم��ودن ت تردی��ابط��ال اس��ت . رابع��ا ف��رق م��ا ب��ا دیگ��ر تحلیلگ��ران در ای��ن اس��ت ک��ھ ش��ھام کن��یم ک��ھ ھم��ان ح��ق

ھ بس�ا چ�دانن�د . ن را داریم و دیگران در دلشان ما را بطرزی جنون آمی�ز جس�ور م�یسات این تمد بدیھیات و مقد . معتقدند کھ اینھا اسرار است و نباید گفت

ود ش�ما .ی خ�آنچھ کھ می گوییم حرف دل ھمھ و توضیح واض�حات اس�ت و ھم�ھ قلب�ا م�ا را تص�دیق م�ی کنن�د حت� . یدر زخم پاشبید مسئلھ شما این باشد کھ چرا اصوال بایستی دردی را کھ درمان ندارد مطرح نمود و نمک شا

ل�ی ر می ش�ود وترین وجھ آن در قلمرو خود آگاھی آشکا و نکتھ آخر اینکھ حقیقت ھمواره تلخ بوده است و تلخ . با پذیرش و تصدیق آن، شیرین می گردد

ت جھ�ان عی�زۀ م�ا واقد اصال نمی توان�د آن را فھ�م نمای�د بن�ابراین ش�اید ھ�یچکس ب�ھ ان�داآدم تا چیزی را قبول نکن . تمدرن را قبول نکرده باشد . جنگ ما با جھل است نھ با واقعی

پاسخ یک نامه(چرا آدرس مرجع نمی دهید؟)

ف�اھیم را مط�ور ض�منی ھ ب� مقاالت مستند نیستند وآدرس مرج�ع را نم�ی دھی�د وفق�ط س: چرا نقل قولھای شما در عرضھ می کنید کھ چھ بسا استنباط شخصی شما از سخنان بزرگان است ؟

. ه سطریی رایج نیست وامر واجبی محسوب نمی شود آنھم مقاالتی دج : اوال در مقالھ نویسی چنین سنت توس�عھ س ک�ار م�اکھ اساعلوم منقول کار نمی کنیم بلورسیک وتحقیقاتی نیست وما در قلمثانیا اساس کار ما کال

ن�یم ب�رای ھم گھگ�اھی نق�ل ق�ولی م�ی کواگ�رت ناب کھ ھمان معرفت نف�س اس�علوم معقول است آنھم از نوع عقل ا از س�خنانف�رض ھ�م اس�تنباط م� اثبات ادعای خود نیست بلکھ برای تصدیق آن سخن منقول است . بن�ابراین ب�ر

ا ن�د زی�را م�چ خدشھ ای بھ آن شخصیت وسخن وارد نم�ی کبزرگان کامال شخصی وتفسیر بھ رأی باشد باز ھم ھی . ونھ تکذیب انجامد تا بھ تصدیق آن سخن یا شخصیت مینھای ھمان مفھوم ادعا شده را مالک قرار می دھیم و

وقی احکام ش��رعی ی��ا حق��مکاش��فھ وتص��دیق حکم��ت اس��ت ون��ھ ص��دورثالث��ا ک��ار نش��ریھ م��ا مفھ��وم س��ازی اس��ت و . وقضائی

قل قولھای ما از مراجع دینی در قلمرو فرھنگ مردم ما معروف ھس�تند وم�ا عم�دتا برمحکم�ات دین�ی رابعا اکثر ن آدرس دقیق مرجع نیستقلی ودینی ماست لذا نیازی بھ ذکرومعرفت استناد می کنیم کھ جزو بدیھیات باورھای ع

. ق را آدرس دقی�وت دارد ب�رود می�خامسا اگر ھر کسی در درستی نقل قول ما تردید دارد واین مسئلھ در نظرش اھ

ی کن�د وین ام�ری م�پیدا کند تا راستی یا ناراستی نقل قول ما را اثبات کند کھ بس�یار بن�درت کس�ی مب�ادرت ب�ھ چن� . سان استآایانھ ای چنین کاری بس رود این ھمھ مراجع متنوع کالسیک وای کاش کھ بکند کھ امروزه با وج

15

ت تا رف دینی اسدموکراتیزه کردن معا انا امی کردن وعامی نمودن وعرفی وسادسا یکی از اھداف نشریھ ما ھمجب�ور ھ�ر کس�ی ب�رای حج�ت آوردن ی�ک آی�ھ ی�ا ح�دیثی م حج�ت منط�ق گ�ردد و وارد گویش روزمره م�ردم ش�ود و

ور ا مخاط�ب ب�اتدر حال نقل قول حتما کتاب مرجع را ھم باز کند نباشد حافظ قرآن ومتخصص علم حدیث باشد وند عق�ل را س� ماید متد اینس�ت ک�ھ م�ی خ�واھیم مع�ارف قرآن�ی وح�دیثی را معق�ول نم�ائیم وب�رای اثب�ات درس�تی آنن

طور ک�ھ یریم ھم�انگقرار دھیم . ھدف ما معقول کردن دین است ولذا عمدا این قاعده کالسیک مدرن را نادیده می . م بوده اندمدارس دینی بھ ھمین دلیل موجب جداسازی دین از زندگی روزمره مرد

م�ت نادرس�تتا مردمان ھمواره برای ابتدائی ترین مس�ائل دین�ی خ�ود محت�اج ب�ھ متخصص�ین باش�ند واعتب�ار وعظ . این تخصص تا ابد حفظ شود آنھم بھ بھانھ حفظ دینی

بین هستید؟خ به یک نامه : چرا اینقدر بدپاس

د ن�دگی م�ی کنی�زنید چگونھ خودتان در چنین جھ�انی لعنت می ک و ردبیر شما کھ عالم وآدم را تکفیرس : آقای س واسطھ آن پیام می دھید . ممکن است این معما را روشن کنید ؟ھ ب و

ھ ب� م�ا فق�ط معن�ای تکفی�ر نیس�ت زی�را تکفی�ر دارای حک�م اس�ت وھ ج : اوال اینکھ شناخت واقعیت ھای زشت ب�ق ک�الم ب�طھ�ر آدم�ی اب�راز م�ی داری�م . اینک�ھ نظ�ر شخص�ی خ�ود را مث�ل واسطھ معارف دینی معرف�ی م�ی کن�یم و

. تاھالی دوزخ است کھ بنده ھم یکی از آنان ھستم ، تقصیر بنده نیس خداوند ، اکثریت بشریت ازعموم�ا م وخ�ود راھ�ماس�تفاده م�ی ک�ن» ما«ثانیا تقریبا در ھمھ مقاالتی کھ ارزیابی رخ می دھد ھمواره از ضمیر

. واین ھم تعارف نیست دھم قرار می در جناح بدھالک�ھ ب ن�د (ق�رآن)اینکھ ھرکسی یا چیزی را لعنت نکرده ایم چرا کھ آدمی حت�ی ح�ق ن�دارد ش�یطان را لعن�ت کنیز و

ن س�ی ت�وان لع�مخلوقی را کھ بخواھ�د لعن�ت م�ی کن�د . آدم�ی بای�د از ش�یطان فاص�لھ بگی�رد اص�ال ک خداست کھ ھر دش ما فقط لعنت حقی ھم می باشد .رین واژه ھای بشر است وواژه ناکردن را ندارد وکلمھ لعنت یکی از منفعل ت

. گیھا را نشان می دھیمص�ال ک�ل ن�دارد . ا ای اشاعھ معرفت ھیچ منافاتی ب�ا ح�قرز ھمین شرایط وامکانات کافرانھ باینکھ استفاده انیز و

ل�ی در ع�ین ھ بگی�رد وکان از آن فاص�لدنیا بھ زعم قرآن تماما بازی وبازیچھ وفریبنده است وانسان باید تا حد امین عش�ق ، بزرگت�ر رویان�دن آن ھای حقیق�ت ورر دنیا زندگی می کند واتفاقا درھمین دنیای بد ، افشاندن ب�ذحال د

. وھنر استی�اد را ان خ�داخداوند می فرماید کھ کافران در دوزخ از فرط عذاب ، ایم�ان م�ی آورن�د. پ�س در دوزخ ھ�م م�ی ت�و

. ستترین یادھاکرد کھ واجب شناس�ی دی�دهپنیز اینکھ ما ھمواره حق ابطال را ھم نشان م�ی دھ�یم وای�ن از ویژگ�ی ک�ار ماس�ت واز خصیص�ھ و

. نیست . در قلمرو خوش بینی مدرنیزم ، بدبینی موجب تعادل است عرفانی است . پس لعنتی درکار

16

ھبحران ب�ص�رینی موجب احتیاط اس�ت وم�ا درع. بدباگر دوران دیگری می بودیم خوش بینانھ تر سخن می گفتیم . سر می بریم واحتیاط واجب است

پاسخ به یک نامه ) اید هرکا(شما چ

م�ی . تید ی�ا کالتید ی�ا عرف�انی . فقھ�ی ھس�ھس�می�دیم ک�ھ آی�ا ش�ما فلس�فی ال م�ی ش�ود ک�ھ : ب�االخره نفھئواز ما س

ی�ا ی ھس�تید وی�ا روش�نفکری . ح�وزه ا کی ھس�تید ویا الئیک . پزش� یا اخالقی . مذھبی ھستید و علمی ھستید و . .... دانشگاھی

ا راندیش�ھ ی ح�وزه ھ�ایگ�غرض ما اینست کھ نکات بدیھی ھمپاسخ ما اینست کھ ما ھمھ اینھا ھستیم ونیستیم .ی ھ�ای گی وب�دبختمان�درھویتی ود این بی معنائی وبی ءزمره وارد کنیم تا خود را از خالبھ میدان عمل زندگی رو

ا نم�ی ش�ود اش�یم . آی�ھانیم . اصوال چرا می بایستی متعلق بھ یک کلیشھ وعنوان استاندارد یا تاریخی برالعالج بایس�تی ه حتم�ا بازعادات وتبلیغات رایج عرضھ نمود . آیا ھمھ چیزھای تازیز دیگری بود واندیشھ وعالجی غیرچ

یا حتی ھندی ؟ مارک غربی داشتھ باشد وح�زب و ھ وم�دعی ھ�یچ حرف� ھرحال ضرری بھ کس�ی نم�ی رس�انیم وھ را التقاطی ھم بخوانید بشما می توانید ما . قدرتی ھم نیستیم

ن�ان ای یرن�د وگم�ذھبی م�ی قرآن کریم می فرماید کھ از مؤمنان برخی ھستند کھ بھترین حرفھا را از ھر مکت�ب ومحک�وم م وھروزه م�ت تقاط واختالط باشد ک�ھ ام�ھدایت شدگان ھستند . حاال این بیان قرآنی می تواند مترادف با ال

. است وچی گ��ری وپ�� ای��ن تن��اقض و ھ��م اثب��ات . ھ��م نف��ی م��ی کنی��د ود م��ا م��ی گوین��د ش��ما ھرپدی��ده ای را در آن واح��ھ ب��

ای�ن .بطال اس�ت ا ھر باطلی دارای حق ی منجر بھ ابطال می شود وسرگردانی می آورد . ما می گوئیم کھ ھر حق رای نف�ی وای�ن نگ�اھی از و ت اس�ت .دو روی س�کھ واقعی� ھ جھان بینی وجامع بینی ودی�دن ھ�رپوچی نیست بلک

. دوزخ وای بھشت رو است و ضررھ بای�د ک�ردی چ�چھ باید کردی حاصل نمی شود . م�ا م�ی گ�وئیم حل و ما می گویند از حرفھای شما ھیچ راه وھ ب

ان عل�ی(ع)و مکت�ب عرف�رم�ا پی� م�ھ جانب�ھ ام�ور اس�ت .ھ کم�ال وکھ ما عرضھ می کنیم اراده ب�ھ فھمی�دن تم�ام ون را فھمی�د یم وم�ا معتق�دیم ک�ھ ی�ک ب�ار ھ�م ک�ھ ش�ده بی�ائ ت برپ�ائی دوزخ م�ی دان�د .ھستیم کھ بی معرفت�ی را عل�ن یعن��ی عرف��ا ش��ر قائ��ل باش��یم . و ی فراس��وی خی��ر وخ��ودی خ��ود حق��ھ ب��رای معرف��ت ب�� ب��رای فھمی��دن بخ��واھیم وی�را از س�ر آم�ده اس�ت زھ تازه عصر بھش�ت پرس�تی علم�ی ب� نی معرفت برای معرفت . ومکتب اصالت معرفت یع

. این راز را فھم کنیم بطن علوم مدرن است کھ دوزخ آشکار شده است . پس بیائیم و

17

مراجع مقاالت این نشریه

فی تق�دیم ة المع�ارائ�رھمانطور کھ قبال متذکر شده ایم مجموعھ بی پایان مقاالت این نشریھ کھ بص�ورت ی�ک اث�ر د دود ھفت�ادح�شما می شود برگرفتھ از مجموعھ تألیفات و تحقیقات اینجان�ب در ط�ی س�ی س�ال اخی�ر م�ی باش�د ک�ھ

ر ت اینجان�ب دمعرفی شده اند . ع�دم موفقی�» مؤسسھ عرفان درمانی«جلد کتاب است کھ برخی از آنھا در سایت ھ ص�ر و مفی�د ب�ص�ورت مق�االت مختھ مجموعھ آثارم را ب تا شدآثارم منجر بھ توفیقی بزرگتر کسب مجوز انتشار

ش�تھ ایت عرض�ھ دازب�ان انگلیس�ی در س�ھ دھم کھ برخی از آنھا را ھم ب� یگان و آزاد در اختیار مردم قرارطور رائیم ت�ا ب�ادرت نم�امایم و تصمیم داریم تا بھ سائر زبانھای دیگر از جملھ عرب�ی، روس�ی و آلم�انی ھ�م ب�ھ ای�ن ک�ار

ت قرار گیرد .بشری تجربھ انسانی در خدمت کل اینب در ث�ار اینجان�آھ�ائی از حال بھ اھتمام یکی از ھمکاران و عالقھ مندان یعنی خانم دکت�ر میرش�اھی بخ�ش با این

کی و ولی�ای پزش�چھار جلد کتاب منتشر شده است کھ عبارتند از : ماده وجود ، خودآموز تربیت عرف�انی ، مالیخدود ح�وه ب�ر ای�ن کھ عالقھ مندان م�ی توانن�د ای�ن کت�ب را بواس�طھ تم�اس ب�ا م�ا تھی�ھ فرماین�د . ع�المعنای وجود

تص��ویری وج��ود دارد ک��ھ –ھ��ای خودشناس��ی در مس��ائل گون��اگون بص��ورت س��ی دی ص��وتی چھ��ل س��اعت درسر ھ�ا نی�ز د یدزب�انی عامیان�ھ ت�ر و قاب�ل اس�تفاده ب�رای ھمگ�ان اس�ت . ای�ن س�ی ھ مباحث اینجانب می باشد ک�ھ ب�

ھ آنھا برای تھی سایت مؤسسھ معرفی شده و از ھر کدام چند دقیقھ ای بواسطھ اینترنت قابل استماع می باشد کھ نیز می توانید با ما تماس بگیرید .

در باب عرفان درمانی(مصاحبه با دکتر علی اکبرخانجانی)

ھ چ�را ھ�ر ک�نم ک�ھ ش�اید س�ئوال ھم�ھ مخاطب�ان ش�ما باش�د و آن اینک� م�ی: قبل از ھر چیزی س�ئوالی را ط�رح س

امری را بھ رابطھ زن و مرد نسبت می دھید ؟ھ ای�ن رابط� ج : زیرا ک�ل بق�ای بش�ر ب�ر روی زم�ین و ت�اریخ تم�دن ب�ال واس�طھ از ای�ن رابط�ھ برخاس�تھ اس�ت واز

ھ ب�ھ معن�ایدادن ھ�ر ام�ری ب�ھ ای�ن رابط�تغذیھ می شود و با نابودی این رابط�ھ ھ�م تم�ام م�ی ش�ود . پ�س رج�وع الوه ع�ھ ارد . ب�درجوع دادن ھر امری بھ بود و نبود است ھمانطور کھ اساس فلسفھ ما ھم بر ب�ود و نب�ود ق�رار

.اند توجھ نشدهقبل از این خودشان ما تا راست می گوئیم فقط در حیرتند کھ چھمھ می دانند و می بینند کھ ر ن متوجھ نشده اند ؟س : براستی چرا خودشا

ودش ک�ور خ�ھ سومی ھم کبر و غرور . آدمی نسبت ب� ج : بھ سھ دلیل : یکی عدم شھامت و دیگری عدم یقین و نخ�ود س�یاه م�ی یاف�ت . آدم�ی عم�دتا در جس�تجویرگ گردن بھ انسان نزدیکتراس�ت دراست وگرنھ خدا را کھ از

انتھا ندارد . ھم در آسمان است . این ھمان راز کفر بشر است کھ آن

18

س : اگر کسی بخواھد براستی برای رفع مشکالت و بیماریش از شما یاری جوید باید چھ کند ؟ خش بایستی بھ بج : نخست باید یک سیر کامل در مقاالت این نشریھ بنماید و روح کلی آنرا درک نماید و سپس

ی ل بیش�ترت و تأم وط بھ مسئلھ اوست دق تخصصی و طبقھ بندی شده رجوع نموده و در مقاالت آن بخش کھ مربد ود م�ی یاب�خ�نج�ات را پ�یش روی نماید . تا ھمین جا اساس درمان پدی�د آم�ده اس�ت و اگ�ر ف�رد ص�ادق باش�د راه

گ�ر او ب�از ھ�م صورت می تواند با ما تماس بگیرد از طریق ایمیل و سپس اگ�ر الزم ب�ود تم�اس تلفن�ی غیر ایندر ضروری بود حضوری .

ما ش�د و ی�ا ش�ی شفای عرفانی چھ شرایط باطنی الزم است و آیا این شرایط بایس�تی پیش�اپیش موج�ود باس : برا پدید می آورید ؟

ل ر یعن��ی عق��ج : عرف��ان درم��انی در ی��ک ک��الم یعن��ی ایم��ان درم��انی ، دل درم��انی ، خ��دا درم��انی و در بی��ان دیگ��دد ردی�ن داران م� ،ند : ضد دین ھا ، بی دی�ن ھ�ا طور کلی چند دستھ اھ درمانی و دین درمانی . رجوع کنندگان ب

س�ت ائینھ مؤمن آطور کھ مؤمن و مؤمنان . حتی مؤمنان ھم برای حصول ایمان خود نیازمند یک آئینھ اند ھمانئی و ب�ذب و ری�او بدینگونھ بھ سھولت شفا حاصل می شود . سخت ترین جنبھ از کار ما با دین داران مردد و مذ

ا ھ�یچ ر اس�ت زی�رز فرط خود فریبی احساس قداست ھم دارند . کار ما با بی دین ھا بسیار آس�انتمنافق است کھ ان�د ک�ھ ب�ھ آورورن�د اگرآشفا می یابند تا ایمان طرزی معجزه آسا ھ ادعائی ندارند . و اما ضد دین ھا نیز چھ بسا ب

ر . بسا سخت ت ن باز می گردد و چھصورت بیماری و یا مشکل دوباره بھ آنا راه ھدایت می آیند و در غیر این س : آیا عرفان درمانی خود یک ھدف است و یا یک وسیلھ ؟

ف�ت نیس�ت .ج : از نظر بنده ھم وس�یلھ و ھ�م ھ�دف . ھ�دف اس�ت از جنب�ۀ معرفت�ی آن زی�را ارزش�ی برت�ر از معر .رود ی م باالخره ولی از جنبۀ درمانی وسیلھ است در خدمت احیای ایمان و عقل و معرفت و ھدایت . آدمی

ث�ل مقین اس�ت و سر آمده است و این ادعاھا تماما گزافھ و فریب و تلھ گری بزس : برخی معتقدند کھ عصر معجا و از درمانی ھ� ھیپنوتیزم درمانی امری موقت می باشد . ولی برخی دیگر عرفان درمانی را پدیده ای مثل سائر

جنس جادوگری می دانند . نظر شما چیست ؟ الوه ع��ھ س��ر آم��ده اس��ت و ب��ھ ط��ور کل��ی و ت��اریخی ب��ھ ج : عص��ر اص��الت معج��زه ب��ھ نی��ت ایم��ان آوردن م��ردم ب��

ده کھ کافرتر ش�واسطھ معجزات ایمان نیاورده و بلھ گروھی ب ◌می فرماید ھیچ فردی وا رن مکرآھمانطور کھ قرل گوی��ا از ک�� س��ر م��ی بردن��د وھ ب�� اس��ت . اال ب��رای اف��رادی ک��ھ براس��تی ھن��وز ھ��م در آخرالزم��ان در دورۀ جاھلی��ت

ش�ده ام ن�ان روب�روتاریخ دین عقب مانده اند و چنین کسانی ھنوز ھم وجود دارند و با ناباوری من با برخ�ی از آول��ی بش��ر ک��ھ براس��تی ھن��وز دارای خلق��ت انس��انی و ص��احب روح نب��وده ان��د و فق��ط ج��انورانی م��درن ب��وده ان��د .

م�ین دلی�ل عج�زه اس�ت زی�را از انس�ان ھ�ر دوران�ی رنج�ورتر اس�ت و ب�ھ ھآخرالزمان ب�یش از ھ�ر زم�انی محت�اج می�ن دوران ات�رین معج�زات خواھ�د ب�ود . ول�ی معج�زه در ظھور ناجی آخرالزمان عرصھ پیدایش بیشترین و محال

ھ ب�ی باش�د . فقط ارزش معرفتی دارد و ھر حادثھ ای ب�ھ مثاب�ھ درب�ی ب�ھ جھ�ان عل�وم حقیق�ی و م�اوراء طبیع�ی م�ت و ف�ن دوا و ف�و لیل ما نام این مکتب را عرفان درمانی نھاده ایم یعنی درمان بواسطھ عقل و معرفت ن�ھھمین د

زرگ عارف�ان ب� . این نوع معجزه براستی معجزه ای بدیع و بسیار کم سابقھ و کم نظی�ر ب�وده اس�ت و ج�ز در ن�زد سابقھ ای ندارد و ما قصد مردمی کردن آنرا داریم بھ یاری حق .

ر یک کالم آیا تاکنون موفق بوده اید ؟س : د

19

ب�وده و آزم�ونی ج : آری . ولی ھمھ موفقیت ھای ما تاکنون در حد یک مقدمھ بوده و بھ مثابھ موفقیت کارگاھیتی و حی�ات و ھس� شاء هللا بسیار نزدیک است ودر این امر تردیدی نداریم وگرنھ تمام است و موفقیت بیرونی ان ماده و معنای خود را در این راه فدا نمی کردیم . جان و تن و دل و روح و

س: آیا در این راه یارانی ھم داشتھ اید ؟ مربی چطور ؟ا و ولی�اء وعرف�انھ ! مربی من جز خدا و عشق بھ انبی�اء و ج : سئوال بسیار مشکل و پیچیده ای است : آری و س�ت . وام�اامان برخود حمل م�ی کن�یم نب�وده عنوان یک مسلھ عطش التیام رنجھای مردم و داغ ننگ جھلی کھ ب

ھ ب� گ�اھی اف�رادیتبھکاران مھمترین مربی من بوده ان�د . و ام�ا گھ خصوص درماندگان و اشقیاء وھ مردمان و بزدی ف�وت دب�ھ نی�ت عنوان دوست در اطراف من بوده اند کھ یا بھ دلیل گرفتاریھایشان بوده و یا کنجکاویھا و یا

ق�ول ھک ک�الم ب�ی�ن داری . ھنوز کسی را کھ عش�ق ای�ن را ه را داش�تھ باش�د نیافت�ھ ای�م . و در و فن بھ قصد دکاچشم و د خاری درحافظ : ما ز یاران چشم یاری داشتیم خود غلط بود آنچھ می پنداشتیم . و بسیاری از آنان خو

افیس�ت خ�دا ک« ن م�رفتھ اند . استخوانی در گلو و ماری در آستین و موشی در خانھ ام بوده اند و زخمھا زده وز ھم�ھ ح�ال ا این را در لحظھ بھ لحظھ زندگی تجربھ کرده ام . زندگی من یک قمار ھزاران تو بوده است. و با»

ا ودن�د و م�رشان ممنونم و ھمھ را دوست می دارم و نمی توانم ک�ھ دوس�ت ن�دارم زی�را جملگ�ی فرس�تادگان ح�ق ب ا دویدم . من تیغ کشیدند کھ تا خود خدھ دھد . ھمھ از پشت چنان ببیدار کردند و رفتند . خدا اجرشان

. آی�ا در س : ببخشید از بحث اصلی دور شدیم . این سئوال من قدری خصوصی است و م�ی توانی�د ج�واب ندھی�د زندگی شخصی و دنیوی خودتان موفق و راضی بوده اید ؟ م کس��ی ای دنی��وی و خصوص��ی ام نی��ز ھ��ر چ��ھ دی��ده ج: آری و ن��ھ . آری ! ب��دین معن��ا ک��ھ حت��ی ب��ھ لح��اظ زن��دگ

دوستش�ان ک�ھ آنق�در سعادتمند تر از خودم نیافتھ ام. نھ ! بدین معنا کھ انتظار اینھمھ جفا را بخصوص از کس�انی اش�تم آندایس�تی م�ی ھ ح�اال م�ی بی�نم ک�ھ م�ی بدارم و برای کمک بھ آنھا از ھمھ چیزم گذشتم ، نداشتم . ولی البت

شتم جاھلتر بودم . موقع کھ ندا س : سئوال آخر ، آیا عرفان درمانی چھ ربطی بھ انقالب اسالمی دارد ؟ و انتظار شما !

ولین م�ا ن بعد مسئج: عرفان درمانی فرزند خلف انقالب اسالمی است کھ فعال کودکی قنداقی است و امیدواریم زی . را یاری دھند و یا الاقل مانع نشوند . ولی انتظاری نداریم

تجربۀ عرفان درمانی من

درمانی ھم ب�ھ لح�اظ اس�م و ھ�م رس�م و آداب و اص�ول و روش ی�ک تجرب�ھ و مکاش�فھ ک�امال خصوص�ی و ان عرف

فرد من بوده اس�ت و اینس�ت ک�ھ بس�یاری از م�ن درب�ارۀ منب�ع و مراج�ع علم�ی ای�ن مکت�ب س�ئوال م�ی ھ منحصر بدرم�انی م�ن اس�ت بخص�وص ک�ھ ای�ن درم�ان را ب�ی ھ�یچ با کارئلھ اکثر آدمھا در رابطھ کنند و این بزرگترین مسدھم کھ بتدریج بسوی سوء ظن ھا م�ی رود و اینک�ھ اص�وال چ�را کس�ی بایس�تی ب�ھ رایگ�ان مزد و منتی انجام می

مردم را شفا دھد ؟! آنچھ کھ مرا ب�ھ کش�ف ای�ن مکت�ب نائ�ل س�اخت عش�ق م�ن ب�ھ خ�دمت م�ردم و ع�الج دردھ�ا و بود . این عشق م�را ت�ا س�رحد ھم�دردی و جانش�ینی م�ردم رس�انید ت�ا بت�وانم ب�ھ ج�ای م�ردم درد بدبختی ھای آنھا

20

بکش��م . ای��ن درد کش��یدن زمین��ۀ روح��انی عرف��ان درم��انی ب��رای م��ن اس��ت و کس��ی ک��ھ نتوان��د ب��ھ چن��ین مق��امی از یاری ب�ا تقلی�د از ک�ارگیرد و ای�ن مکت�ب ب�ھ او ج�وابی نم�ی دھ�د . ل�ذا بس�ھ ھمدردی برسد نمی تواند این عل�م را ب�

آداب و سخنان من تالش نمودند تا این مکتب را تبدیل بھ دکان نمایند ولی موفق نشدند و نھایتا آنرا منک�ر ش�دند و تھمت ھا نثار بنده نمودند .

ل�م را در عط�ور رس�می و تح�ت الش�عاع حمایتھ�ای دولت�ی ای�ن ھ در نخستین مراح�ل ای�ن تجرب�ھ ت�الش نم�ودم ت�ا ب�ط��رف س��رعت ای��ن اق��دام مواج��ھ ب��ا دھھ��ا س��وء ظ��ن و توقع��ات ن��امعقول ازھ ک��ار گی��رم ول��ی ب��ھ س��طح کش��وری ب��

ای ب�ی بم و دردھ�مسئولین شد و مرا بھ انزوا کشانید تا بھ تنھائی شھر ب�ھ ش�ھر و درب�ھ در ب�ھ ی�اری م�ردم بش�تا درمان جسمی و روانی و خانوادگی و ھویتی و اخالقی مردم را عالج کنم .

درمانی دزدان عرفان

علی (ع) » آنکس کھ خواست عارف شود نشد «

ن مش�تاقاندر انتقال عرفان درمانی و تالش برای اشاعھ حکم�ت توحی�دی در زن�دگی عمل�ی و جس�تجو ب�رای ی�افتو ع��داوت دان زدن��د و ج��ز رس��وائیه ک��ھ ھمچ��ون دزدان��ی بودن��د ک��ھ ب��ھ ک��ا ای��ن عل��م ن��و مواج��ھ ب��ا کس��انی ش��دیم

یاب�د م�ی بپنداشتند مع�ارف الھ�ی ھمچ�ون ف�وت و ف�ن ھ�ای دنی�وی اس�ت ک�ھ ھ�ر ک�س آن�را نصیبشان نشد . آنانکھ ده رف�ان دزدی�و از دی�ن و عا بن�دۀ عظم�ت ای�ن مع�ارف خ�ود س�ازد تواند بھ مقاصد شوم خود نائل آید و مردم�ان ر

ت ت و عف�عرف�شدۀ خ�ود دام�ی ب�رای دنی�ائی ش�یطانی خ�ود بس�ازد . بس�یاری از آنھ�ا ت�ا م�دتھا تظ�اھر ب�ھ دی�ن و م تیم .برخی از اینرا پذیرف نمودند تا بھ گمان خود ما را بفریبند و اسرار کار ما را بربایند ما ھم با نیک بینی آنھا

م�انی م�ز ک�ار درردزدان از جماعت پزشکان ورشکستھ مدرن بودند کھ بھ گمان خود بھ نزد ما آمدند تا بھ راز و تھ ک�ان ورشکس�و ب�ھ احی�ای د وند و آنگ�اه ای�ن ف�وت و ف�ن را بدزدن�دما و جاذب�ھ ک�الم م�ا در قل�وب م�ردم آگ�اه ش�

رده مع�ارفپزشکی خود بپردازند و نیز ھوی�ت رس�وا و مفتض�ح خ�ود را ب�ا نق�اب عرف�ان ، بپوش�انند و در پ�س پ�ریش�ان شدیم و یاعرفانی بھ فسق و فجور و غارت مردم مشغول شوند . ما نیز با توکل بھ خداوند مانع کارشان ن

خود آیند و از درب صدق و حق جوئی وارد شوند . ھ م تا شاید بدادیس�تردند و ط ارش�اد گبسا کوسی انالحق زدند و و افراشتندری ببرخی از دزدان مقادیری از آثار ما را دزدیدند دکان

ت از ی�ار ب�ھ تبعوکرامتھای تاتری نمودند . برخی دگر بھ تقلید روشھای درمانی ما پرداختند و برخ�ی ھ�م میم�ون ھ ولی ھمگی ب ت کردند و ...اطوار ما ھم ی و ع�ارف توحی�دمب�ھ انک�ار حق�ایق و سرعت رسوا شدند و لذا نھایت�ا

ا ت��م س��اختند عرف��ان درم��انی پرداختن��د و ھمچن��ین ب��رای توجی��ھ رس��وائی و نف��اق و دزدی ناک��ام خ��ود ، م��ا را م��تھ فرت می کنیم . ھ آنھا از درگاه حق طلب مغمخود ساختھ باشند . برای ھی ھمتا

21

طرح یک نامه و پاسخ

( انسان پاك و مؤمنی هستم )

ود س�ی سالھاست کھ بھ بیماری پوستی بسیار عجیبی مبتال شده و تاکنون ھ�یچ درم�انی نیافت�ھ ام . ح�د –با سالم ی�د . ا م�داوا کن. اگ�ر راس�ت م�ی گوئی�د م�رسال دارم و تمام عمرم ھیچ گناھی ھم نکرده و مؤمن و پاک زیستھ ام چ��ھ ھ�ر و ... ی�ن ج�ور حرفھ�ای فریبکاران�ھامی�دوارم نگوئی�د ک�ھ الب�د حکمت�ی دارد و رازی در می�ان اس��ت و از ا

زودتر در انتظار جوابتان ھستم .ار ھ�م بس�یاھرا ظ�پاسخ ما : آیا شما با ھمھ پزشکان خودت�ان ھمینگون�ھ برخ�ورد ک�رده ای�د ؟ مس�لما خی�ر ! یعن�ی

ق ھا گفتھ اید و پولھای کالنی سلفیده اید و ...........محترمانھ حرف زده اید و تمل د آن ت ب�ی تردی�ولی چرا با ما اینگونھ وقیحان�ھ و طلبکاران�ھ س�خن م�ی گوئی�د و طل�ب ش�فا ھ�م م�ی فرمائی�د ؟ عل�

است کھ درمان ما رایگان است . ا دم خ�روس ر ؤمن و پاک بوده و ھیچ گن�اھی ھ�م نفرم�وده ای�د . پ�سعالوه مدعی ھستید کھ در تمام عمر مھ و ب

ناس�یدش شعن�وان ی�ک بش�ری ک�ھ ھن�وز نم�ی ھ عن�وان ی�ک طبی�ب بلک�ھ ب�ھ چھ می کنید ؟ برخورد شما با ما نھ بی�از م�ی ا احساس نماینگونھ کافرانھ و مجرمانھ و ناپاک و پلید است پس وای بھ مابقی اعمالتان . شمائی کھ بھ

اص�ال گناھی�د ک�ھ اینق�در متکب�ر و کافری�د ت�ا چ�ھ رس�د ب�ھ رفتارت�ان ب�ا س�ائر آدمھ�ا . پ�س بدانی�د ک�ھ غ�رق درکنید احساس گناه نمی کنید زیرا انسان واقعا مؤمن و پاک ھزاران گناه در خود سراغ دارد .

لج�ھ خ�ود ی معاپس الاقل از گن�اه فحاش�ی و ب�ی ادب�ی ھ�ای خودت�ان توب�ھ کنی�د و س�پس چن�د س�ال دیگ�ری ھ�م ب�را ھزینھ کنید و سپس تشریف بیاورید.

معارف شما غیر عملی است !

ل�ق گ�را و برخی از مخاطب�ان م�ا م�ی گوین�د ک�ھ حرفھ�ای م�ا مطلق�ا مق�رون ب�ھ اج�را نیس�ت و مش�تی ش�عارھای مط .درد زندگی امروز نمی خورد و از بنیاد گرائی طالبان ھم بدتر است ھ آرمانی است و اصال ب

اس�اس ق�رآن دی�ن داری و مس�لمانی کن�د بھت�ر اس�ت خ�ودش را بکش�د : یکی می گفت آدم اگر بخواھ�د بر اپاسخ مچون مطلقا محال است . ولی واقعیت اینست ھمانطور کھ خ�ود ق�رآن ھ�م م�ی گوی�د ای�ن کت�اب فق�ط موج�ب ھ�دایت

ح�اال حرفھ�ای م�ا ھ�م نم�ی . اه تر م�ی س�ازد و منافق�ان را ھ�م رس�وا م�ی کن�درمنان است و اتفاقا کافران را گممؤحق تر و بھتر از قرآن باشد زیرا ھر چھ کھ فھمیده ایم از قرآن بوده است و سعی می کنیم کھ ق�رآن ب�ھ تواند بر

م�ؤمن و زبان فارسی و امروزی ترجمھ کنیم ھمین و بس . مخاطب حرفھای ما ھمھ طبقات مردم اع�م از ک�افر و ای ھمانس�ت ک��ھ درب�ارۀ ق��رآن نق�ل ک��ردیم . و ای�ن ھم��ان رش��د و ب�ھ درج��ھمن�افق ھس��تند و ل�ذا اث��راین حرفھ�ا ھ��م

رسد حتی کافران ھم بھ غای�ت کف�ر ھدایت است زیرا ھر کسی آنچنان تر می شود و سریعتر بھ غایت خودش میاھ�ل خود رسیده و لذا امکان توبھ می یابند تا آدمی ب�ھ انتھ�ای کف�ر خ�ود نرس�د از آن دل نم�ی کن�د اال ع�اقالن ک�ھ

22

ھم�ان ھ سقوط کنند تا نتیجھ آنرا درک و باور نماین�د . ھ�ر حقیقت�ی ب�ند و الزم نیست کھ حتی درچاھی عبرت ھست میزان کھ ھدایت کننده است گمراه کننده نیز ھست .

طرح یک نامه

(شکارچی دل)

سالم !؟نمی دانم شما را چھ بنامم : استاد ، دکتر ، مرشد ، دوست ... و یا حتی دشمن

وئی گ�ا ن�دارد. واقعیت اینست کھ ھیچکس با مطالعھ مقالھ ای از شما دیگر امکان فراموش کردن و انکار ش�ما ر ی�ا ذش�ت . ح�االگکھ شکارچی دل ھستید . آنچھ را کھ نشان می دھید آنقدر بدیھی است کھ ھرگز نمی توان از آن

ی�م و گی�ری ش�ده اگ�اه ب�ا خودم�ان دچ�ار تض�اد و درناھ آنرا تصدیق می کنیم و یا تکذیب . ولی اگ�ر تک�ذیب کن�یم ب�ی�ک )ج�ات یابی�د نجان خود افتاده ایم . پس بھتر است تصدیق کنیم . شعار سایت شما ( تصدیق کنید تا ھ گوئی ب

انس�تھ دان ھم می واقعیت است . حقایقی را کھ بیان می کنید از یک لحاظ اصال چیز تازه ای نیست و گوئی خودما فق�ط ب�ودم . ش�م ح�ال متوج�ھ نش�ده ب�ودم و ب�ھ زب�ان نی�اوردهھ بخودش می گوید کھ چرا خودم تا ب ایم . ولی آدم

ھ را بلک�ھ آنچ� توضیح واضحات می کنید و این بھ نوعی معجزه می ماند. شما اصال ھیچ کشف تازه ای نمی کنیدما ادش ب�رد . ش�ی�نم�ی ت�وان از . ولی بھ گونھ ای نشان می دھی�د ک�ھ دیگ�ر ما ھم نشان می دھیدھ کھ می بینید ب

وان�ھ م�ی دم دارم دیب�س . م�ن ت�ا م�دتھا ب�ا ش�ما مب�ارزه ک�ردم و دی� وجدان ناخودآگاه ما را بیدار می کنی�د ھم�ین وتی ابم و براس�ی�ناگاه نیروئی یافتم تا ش�ما را تص�دیق ک�نم و این�ک خ�ود را در روش�نائی و آرام�ش م�ی ھ شوم و ب

ش ج�ان خ�ودھ ب�ھیچکس نمی تواند با حقایق مقاالت شما جدال کن�د اال اینک�ھ احساس نجات و رستگاری دارم . ی آئیم ا شما بر مبخواب رفتھ ماست . وقتی بیدار می شویم بھ جدال ھ می افتد . سایت شما آئینھ گردان وجدان ب تا دوباره بخوابیم ولی دیگر امکان ندارد .

پاسخ به یک نامه ...کجا آورده اید ؟)( اینهمه تخصص را از

» عرف�ان درم�انی«اوال ما اینھمھ تخصص ن�داریم و ادع�ایش را ھ�م نک�رده ای�م . اگ�ر ھ�م تخصص�ی داش�تھ باش�یم

اس��ت ک��ھ ب��ھ زب��ان س��اده یعن��ی عق��ل درم��انی و معرف��ت درم��انی و دی��ن درم��انی و وج��دان درم��انی . بن��ابراین ھ��ر اند موضوعی از تخصص ما باشد و ح�اال اگ�ر ھم�ھ موضوعی کھ در حیطھ عقل و وجدان و دین جای گیرد می تو

23

معروف تا ایدز ھ موضوعات بشری در این مقولھ جای می گیرد تقصیر ما نیست از مسئلھ حجاب و نماز و امر بو اعتیاد و زناشوئی و غیره . از آنجائی کھ کار ما ھم کامال رایگان است لذا دک�ان کس�ی را ھ�م کس�اد نک�رده ای�م

گی را یکی از تخصص ھای ما عالج مس�خنمی تواند جای پول را بگیرد خیالتان راحت . اتفاقزیرا ھیچ تخصصی گی و مس�خره ک�ردن دیگ�ران . ش�ما ھ�م م�ی توانی�د ب�ھ س�ایت م�ا ظ�اھر متض�اد خ�ود مس�خرھ عارضھ بدو است در

و اس��تھزای گی مس��خر -رم در ش��ما پدی��د آی��د و خ��ود رج��وع کنی��د و مجان��ا درم��ان ش��وید ت��ا ش��اید نطف��ھ حی��ا و ش�� دیگران را تبدیل بھ یک تخصص و حرفھ نکنید .

مھ فشاند نور و سگ عوعو کند .

طرح یک نامه ( چقدر تلخ است )

آنگونھ کھ ش�ما دی�ن و ایم�ان و عق�ل و عص�مت را تعری�ف م�ی کنی�د . ن�ھ ھ�یچ م�رد م�ؤمن و ع�اقلی –آقای دکتر ی��ن اس��دند . اھم��ھ طب��ق تع��اریف ش��ما ک��افر و دیوان��ھ و ف وج��ود دارد و ن��ھ ھ��یچ زن پاک��دامن و ب��ا عص��متی . زی��را

ھ وج�مت ح�اال کس�ی امیده ای�د . چط�ور ت�امکتب را شما از کجا پیدا کرده اید کھ نامش را عشق و عرفان و اسالم نو ھم�ھ ت ک�رده ای�دناگاه کشف کرده اید . شما با مطالب و مقاالت خودتان بھ ھمھ م�ردم اھان�ھ نشده بود و شما ب

ھ�ر و ی�ن رحم�ت و مداید . آی�ا اس�الم اینس�ت ؟ اس�الم م کردهن و بلکھ کل بشریت را محکوم بھ جھ م نمودهھمت را ی�د و راھ�ی درد ھ�یچ ک�س و ی�ا ھ�یچ ک�اری نم�ی آھ بخشش است . این اسالم و عرفانی کھ شما معرفی می کنی�د ب�

ی ا ف�راری م�رکن م�ی س�ازید و ھم�ھ ھ و ن�اممق ین خدا را اینق�در س�خت و ش�اجز خودکشی باقی نمی ماند . چرا در نش�وند ار و منزج�دھید . آیا بھتر نیست کھ روش خود را عوض کنید و از الفاظ بھتری استفاده کنید تا ھمھ بیز

. آیا بھتر نیست کھ اینقدر تلخ و تند و زننده و اھانت آمیز سخن نگوئید . ا نش�ریھ ش�م یستم راستش خودم از زمانی کھ ب�اببخشید کھ رک و راست حرفم را زدم . من منکر حرفھای شما ن

ا ت م�ن ب�ر پ�آشنا شده ام دچار یک زلزلھ ای در اعماق قلب و روح شده و خواب ن�دارم و احس�اس م�ی ک�نم قیام�ست ول�ی طرز عجیبی بسیاری از مشکالت من برطرف شده اھ شده است . و در ضمن در طی ھمین مدت کوتاه ب

لرزم . خواب و خوارک ندارم مثل بید می پاسخ ما : خدا را شکر . خودتان پاسخ خودتان را دادید . از شما ممنونم .

24

پاسخ به یک نامه

( چگونه می توان با حرف درمان کرد ؟)

از ن�ۀ بس�یاریپاسخ : سئوال ما اینست : مگر نھ اینکھ الاقل اکثر امراض عص�بی و روان�ی و ع�اطفی م�ا ک�ھ زمیا م�بختی ھای حاصل حرفھائی ھستند کھ از دیگران می شنویم ؟ مگر نھ اینکھ ھمھ بد امراض جسمانی ما ھستند

ن�ھ اگ�اه دیوانحاصل پیروی ما از حرفھای ناحق دیگران است ؟ مگر نھ اینکھ فقط بواسطھ شنیدن ی�ک جمل�ھ ب�ھ م�ورات امگ�ر ھم�ھ می شویم کھ یا سکتھ می کنیم و یا دست بھ جنایتی می زنیم و تا بھ آخر عمر پشیمانیم ؟ آی�ا

س�طھ ح�رف ما در زندگی با گفتگو ب�ھ پ�یش نم�ی رود ؟ و ... پ�س اگ�ر چن�ین اس�ت ک�ھ ھس�ت و اگ�ر م�ی ت�وان بوا .بیمار و بدبخت و دیوانھ شد بواسطھ حرف ھم می توان شفا یافت و نجات پیدا کرد و احیاء شد

خل�ق نم�ود . »کن « ھستی را با کلمۀ آدمی مخلوق سخن است و خود خدا ھم در ازل یک کلمھ بود و کل جھان کل جھان ھستی مظھر کلمات خدایند . بھشت و دوزخ ھم مظھر دو نوع سخن است : آری و نھ !

ود س�اقط م�یھ�م از ح�ق خ� سید ھمانطور کھ با انکار کالم حقر تصدیق کالم حق می توان بھ حق پس با درک و درمان ھمانا احیای حق کلمات است . شویم . یکی از رسالتھای ما در این نشریھ و روش

درد دل یک زن ( طرح یک نامه )

داری و اش�تغال زن را خوان��ده و عق��ال تص�دیق م��ی ک��نم. الت ش��ما درب�اره زن و مس��ئلھ خان��ھآق�ای دکت��ر ھم�ھ مق��اعفت و ع�زت ولی من ھم تالش فراوان کردم تا زنی خانھ دار بمانم و در خانھ بھ ھمسر و فرزندانم خدمت کنم و

قول معروف آفتابھ خرج لعین ھ خود را ھم حفظ کنم زیرا واقعا بھ لحاظ مالی ھم نیازی بھ کار کردن من نبود و بمی ش�د . ش�وھر م�ن درآم�د خ�وبی دارد و م�ردی بس�یار آرام و مھرب�ان و ب�ا ادب اس�ت و تم�ام مش�کل م�ن ھم�ین

م��ی ک��نم . م��ن دوس��ت دارم در رخ��وت و پ��وچیس��ر م��ی آورد و احس��اس ھ اس��ت ک��ھ حوص��لھ ام را در خان��ھ ب��گی زندگی دارای ھیجان باشم و با ش�وھرم دع�وا ک�نم و او را انگول�ک ک�نم . فح�ش ب�دھم و قھ�ر ک�نم و او روزمر

چھ می کنم نم�ی ت�وانم او را تحری�ک و عص�بانی ک�نم آخر شب دوباره صلح کنیم . ولی ھرھم با من چنین باشد و شانم و لذا خودم در درون�م متش�نج م�ی ش�وم. بارھ�ا ک�ارم ب�ھ ط�الق کش�یده ش�د ت�ا و بھ فحاشی و قھر و تشنج بک

باالخره تصمیم گرفتم برای ادامھ زندگی زناشوئی بھ جس�تجوی ک�اری در بی�رون باش�م . در مح�یط ک�ارم مرتب�ا از آش�تی م�ی جانب رئیس تحقیر می شوم و با ھمکارانم دعوا می کنم و بھ یکدیگر پرخاش م�ی کن�یم و ب�از دوب�اره

ھرحال یا مشغول الس ھستیم و یا فحاشی و یا قھر و آشتی. و بدینگونھ زندگی قابل تحمل است و می ھ کنیم . بھرحال آدم نیاز بھ ب�رون ھ توانم سکون و آرامش درون خانھ با شوھرم را تحمل نمایم و کارم بھ طالق نکشد . ب

25

ک واقعی�ت اس�ت ک�ھ ب�ا نظری�ات ش�ما ج�ور در نم�ی آی�د و افکنی دارد بایستی خودش را سر کسی خالی کند این ی� عملی نیست. نظر شما چیست ؟

من ھم با شما موافقم !! ھر کسی الیق زندگی خویش است . پاسخ ما :

»شستشوي مغزي « اتهامی به نام

اس�ت ک�ھ ق�دیمیار م بسیھ یک اتھابت لکرده اند کھ ا برخی ما را و در واقع مقاالت ما را متھم بھ شستشوی مغزیمگ�ر ستش�و ک�ردنشانھ متھم ھستیم و جز این افتخاری نداشتھ ایم . مسئلھ اینست کھ : آیا براس�تی ربھ آن مفتخ

ا رم�راض کھ�ن اکار بدی است ؟ آیا ناپاکی را زدودن و زبالھ ھا را بیرون ریختن و سموم و آف�ات و ع�وارض و ت و ف�ات و فض�والشستشو را بد بداند ؟ فقط آنانک�ھ از کثاالروبی نمودن کار ناپسندی است ؟ چھ کسی می تواند

کوس��ت زبال��ھ ھ��ا و ام��راض تغذی��ھ م��ی کنن��د و زبال��ھ و س��موم ب��ھ م��ردم م��ی فروش��ند . اگ��ر شستش��وی ب��دنی نیوھا ھ�م شستشوی مغزی ھم نیکوست و بلکھ نیکوتر . و از آن برتر نیز شستشوی قلبی اس�ت و برت�رین شستش�

ک��ار م��ا ج��ز شستش��و دادن ب��اطن ھ��ا نیس��ت و ج��ز ای��ن ھ��یچ تخص��ص و رس��الت شستش��وی روح��ی و روان��ی . و دیگری ھم نداریم و بھ آن مفتخریم .

دھن��د و وال��دین م��أمور شستش��و دادن ب��دن فرزن��دان خ��ود ھس��تند . آموزگ��اران معن��وی ھ��م مغزھ��ا را شستش��و م��یھس�تند اقع�ی بش�ریتاینان خادمان وعرفا ھم قلوب را می شویند و اولیای خدا ھم ارواح آلوده را پاک می کنند .

ھ ب�ھ�ان را ھ�م گندی�ده و برافت�اده ب�ود و ج کھ اگر بر روی زمین نمی بودن�د بش�ریت ت�اکنون در خ�ودش پوس�یده ویم س��انھا باش��دل و روان ان گن��د کش��یده ب��ود . آری اگ��ر براس��تی بت��وانیم م��ا ھ��م از جمل��ھ شستش��و دھن��دگان ج��ان و

ودید . رافراز نمس. ما این اتھام را تصدیق می کنیم و ممنونیم کھ ما را افتخاری بزرگتر از این ممکن نیست

طرح یک نامه ( دعوت به عصر حجر )

جناب حضرت استاد !!مچن�ان م�ردم اند ت�ا ھ اینھمھ ھذیان و مکاشفات را از کجا آورده اید ؟ بگذارید بھ شما بگویم : شما را اجیر کرده

؟ (ھ رایگ�ان ر بگذارید . راستی چقدر بھ شما پول می دھند تا حاضر شدید ک�را شستشوی مغزی بدھید و سر کااور کنن�د ماھا را ب�ش�) بھ مردم خدمت کنید ؟ آیا فکر کرده اید کھ مردم ما اینقدر احمق و خوش باورند ک�ھ امث�ال

یاس�ی سرنوشت خ�ود را قرب�انی مش�تی ع�رب سوس�مار خ�ور کنن�د . ش�ما ی�ک آخون�د س و ھمچنان گول بخورند وکنید کھ یا فکر میھستید کھ عمامھ و عبا و ریش خود را کنار گذاشتھ اید تا ھمچنان از مردم سواری بگیرید . آ

مردم شما را نمی شناسند ؟ نی�د ک�ھ نی�د . بداکشما حتی روی آخوندھای طالبان را ھم سفید کرده اید و علنا مردم را بھ عصر حجر دعوت می

د . م�ردم ری�دار ن�دارودتان می خورد بروید دکان خودتان را جای دیگر بر پا کنید اینھا خدرد خھ این حرفھا فقط ب ارتجاع. مرگ بر –اینده باد درفش کاویانی پ –ما بھ اندازه کافی گول این حرفھا را خورده اند . زنده باد ایران

26

دام م��ا ک��ھ فھمیدی��د و ب��ھ ای��ن کش��ف ب��زرگ را ب��ھ ش��ما و دوس��تان ش��ما تبری��ک م��ی گ��ویم . خ��وب ش��د پاس�خ م��ا :

خون�دھا نق�در ب�ھ آع�الوه چ�را ایھ نیفتادید . خوشبخت باشید . امیدواریم کھ درفش کاویانی ش�ما را نج�ات دھ�د . ب� ب جھ�ان راقری� تھمت می زنید آنھا کھ خیلی م�درن ش�ده ان�د ب�ھ ان�رژی ھس�تھ ای و پیون�د ژنتیک�ی رس�یده و ع�ن

فتح می کنند . پس ھذیان مگوئید .

یک نامه حطر ( این چه عرفانی است ؟)

ھ ب�م�ی زن�د و ن این چھ عرفانی است کھ ھیچ حرفی از حافظ و مولوی و مالصدرا و ابن عربی و بایزی�د و ح�الج و ای�دز ت�م واب�ھ تفس�یر بم�ب .جای تفسیر می و ساقی و ساغر و بت و زلف و ابرو و خ�ال و میک�ده و ی�ار و ..

رار م�اورایج�ای اس�ھ مسائل زیر لحافی می پردازد ؟ این چھ عرفانی است کھ ب�سرطان و جھنم و تکنولوژی و ھ ھ عرف�ان ب�چ�ھ�ر وزمره می پ�ردازد و ح�ال آدم را ازطبیعھ فقط بھ شرح و بسط مادیات و مسائل نفرت انگیز ر

گوی�د خن م�یس�جای الفاظ عاشقانھ و شاعرانھ اینقدر رکیک و مفتضح ھ ھم می زند ؟ این چھ عرفانی است کھ بروان�ھ از ج�ای گ�ل و بلب�ل و ش�مع و پھ و آبروی ھ�ر چ�ھ عرف�ان را ھ�م ب�رده اس�ت ؟ ای�ن چ�ھ عرف�انی اس�ت ک�ھ ب�

شمشیر و عذاب و انتقام سخن می گوید ؟. آی�ا ان بگذاری�داص�ال چ�ھ اص�راری داری�د ک�ھ ن�ام ای�ن حرفھ�ا را عرف� براستی این عرف�ان را از کج�ا آورده ای�د و

ی�ا اش�تید . وخ�ود را روان شناس�ی ی�ا روانک�اوی و روان درم�انی وان�رژی درم�انی م�ی گذ بھتر نب�ود ک�ھ ن�ام ک�ار فحش درمانی ؟

ت است برکیلی پرخادعا کنیم . جناب عرفان حاال کھ ھمھ دعوی عرفان دارند چھ عیبی دارد کھ ما ھم پاسخ ما :

م ام�ی توانی�د ن� ود دارد م�ا ھ�م یک�ی .عالوه اینھمھ مکاتب عرف�انی در جھ�ان وج�ھ مطمئن باشید کم نمی آورد . بی ب�ی پ�رده و ب�این عرفان را بگذارید : عرفان خش�ن و بی�رحم ( در مقاب�ل عرف�ان مل�وس پ�ا منق�ل ) و ی�ا عرف�ان

لی عرفان درمانی از ھمھ بھتر است .و –حیا، عرفان خونخوار ، عرفان نو ( مثل شعر نو ) شاقھ است مثل جراحی نفس ! کار درمانگری دردآور و خونین وھرحال ھ زیرا ب

27

»راست می گوئید ولی افسوس .... «

طرح یک نامه

ھ ک�ل�ی افس�وس آقای دکتر! ھمھ حرفھای شما عین حقیقت است و ھیچ آدم عاقل و صادقی نمی تواند انکار کند و .ردن اس�ت ن�ی ک�قابل اجرا و عملی نیست و تنھا حاصلی کھ دارد فقط نمک ب�ر زخ�م م�ردم پاش�یدن و دش�من آفریدھ�ا را د زی�را درشما با این وبالگ و سایت خودتان تنھا کاری کھ می کنید ھمھ را بھ خون خودتان تشنھ م�ی کنی�

د . ھ نم�ی دھی�نشان می دھید و غده ھ�ا را م�ی ترکانی�د و زخ�م ھ�ا را تحری�ک م�ی کنی�د ول�ی ھ�یچ راه عمل�ی ارائ�ر از ای�ن وید . ک�ادارید و برکھ تعطیل کنید و جان خود را بر تبنابراین مواظب جان خودتان باشید . از من نصیح

ده س�ت . بیھ�وحرفھا گذشتھ است و جز خود امام زم�ان و ی�ا ی�ک ب�الی آس�مانی ق�ادر ب�ھ خ�تم ای�ن فتن�ھ جھ�انی نی خودتان را خستھ نکنید و اینقدر خون دل مخورید .

من با شما ھمدرد ھستم . ھمین و بس !

کن�د ش�اید ب�ھگوش کس�ی ن�رود و مش�کل کس�ی را ھ�م ح�ل نھ شما ھمدردیم . این حرفھا اگر بما ھم با پاسخ ما :یاری از گوش خ�ود ام�ام زم�ان برس�د و زودت�ر ظھ�ور کن�د . ول�ی مطم�ئن باش�ید ب�ھ تجرب�ھ و مش�اھدات عین�ی بس�

دردھا و مشکالت را عالج کرده و می کند . ما این ریسک بزرگ را بیھوده آغاز نکرده ایم .

فان نو یا عرفان منثورعر

» ن�و عرف�ان« ا ھ ب�ھ تمس�خر ) ک�ھ ن�ام عرف�ان خودم�ان ریکی از خوانن�دگان نش�ریھ م�ا پیش�نھاد ک�رده ب�ود ( البت�

ی�ت ی دربارۀ ماھاستفاده کردیم تا شرح تازه ا» عدو شود سبب خیر گر خدا خواھد « بگذاریم ما ھم طبق قاعدۀ « یم رائھ م�ی دھ�دمان نام دیگر عرفانی کھ ما در این نشریھ و سایت انظر خوھ عرفان خودمان عر ضھ کنیم . ب

ھ نظ�م و ش�عر ب�زیرا بخش عمده ادبیات عرفانی ما ھم » . عرفان منظوم « است در نقطھ مقابل » عرفان منثور م فس�یر را ھ�تو شعار و استعاره و تمثیل و حکایت ھستند و لذا قرنھاست کھ مش�غول تفس�یر ش�دن ھس�تند و ای�ن

امھ م�ردم عبھ زبان گوئی پایانی نیست مگر اینکھ بیائیم و حقایق عرفانی را برای یکبار ھم کھ شده بھ نثر آنھم وس�یر ق�رآن و بھ زبان ح�ال زن�دگی روزم�ره بگ�وئیم . ب�ھ لح�اظی گفت�ھ م�ی ش�ود ک�ھ عرف�ان اس�المی ب�ھ مثاب�ۀ تف

ی عرف�انآثار ساده و روش�ن ک�ردن باش�د ای�ن معنایھ کشف اسرار بطن آیات حکیمانھ کتاب خداست . اگر تفسیر ب مراتب از خود قرآن ھم محتاج تفسیر بیشتری می باشند . ھ ما ب

28

ا ی�ش ش�عر ن�و ھمانطور کھ شعر در سراسر جھان مدرن و از جملھ کشور خودمان با ورود بھ قلمرو نث�ر و پی�دایین ای�م ک�ھ ھم� بھ یاری خ�دا ھم�ت ک�ردهشعر منثور در واقع بھ وادی دموکراسی وارد شد و ھمگانی گردید ما ھم

ب�دین و زم�ره کن�یمآورده و دم�وکراتیزه و ام�ی و مردم�ی و رورانج�ام دھ�یم یعن�ی آن�را ب�ھ نث�ر د کار را ب�ا عرف�انھ ب�یم . درس�ت از اس�ارت اش�رافیت و از پ�ای منق�ل ھ�ا برھ�ان گونھ عرفان را بھ صحنھ زندگی عمل�ی وارد کن�یم و

را افی�ون خم�ار کنن�ده اس�ت . ھم�انطور ک�ھ م�ارکس م�ذھب کاتولی�ک نشئگی ران و ھمین دلیل است کھ عرفان ماک�ی یس�ت و خ�ود مردم می دانست براستی عرفان شاعرانھ ما اکثرا افیونی بوده و موجب تخ�دیر و تزوی�ر ب�وده ا

م�ا رف�ان عاز مھمترین عناصر پیدایش و توسعھ خرافات در طی اعصار و قرون محسوب می شود . بدین ترتی�ب م ب�ھ جوش�نھ�تا مدتھا موجب خماری خواھد بود و لذا تھمت ھا و فحاشی ھ�ای فراوان�ی در انتظ�ار ماس�ت و م�ا

کبیر مسلح شده ایم و خود را آماده کرده ایم .

آنچه که می گوئیم ...

بلک�ھ یس�تن�دنی نآنچھ کھ ما در این نشریھ می گوئیم بی تردید عرفان نیست زیرا عرفان گفتنی و نوشتنی و خوا

الت ر ای�ن مق�ادیک وضعیت وجودی در درجات گوناگون است و آن موجودیت عرفانی می باشد . و اما گفتار م�ا م�ات و الت و مقادربارۀ عرفان و مقدمھ ای برعرفان و شرایط و آمادگی ورود بھ جھان عرفانی و گاه دربارۀ ح�ا

کرامات و وقایع عرفانی می باشد .مثی�ل و تعاره و تت و وقایع عرفانی ھمانطور کھ در ادبیات عرفانی شاھدیم تماما جھان اس�شرح حاالت و مشاھدا

نن�ده کذا گم�راه حکایات است و چھ بسا برای کسانی کھ از آن بیگانھ اند جھان افسون و جادو و خرافھ اس�ت و ل�نب�ھ جم از آن خن م�ی گ�وئیمی باشد . بنابراین ما تالش داری�م ک�ھ اگ�ر ھ�م گھگ�اھی از وق�ایع و ح�االت عرف�انی س�

تی و فس�انھ پرس�ھائی باشد کھ کمکی بھ زندگی طبیع�ی و عقالن�ی م�ا نمای�د و ب�یش از ای�ن م�ا را دچ�ار خراف�ھ و ا خود فریبی از آن نوعی کھ در دکانھای عرفانی شاھدیم نکند .

ید ش�وقی ت ت�ا ش�اخ�ودی شناس�ی بش�ر اس� آن جنبھ از خودشناسی ھم کھ در این نشریھ می خوانید در حقیقت بی چ�ھ ربط�ی ب�ھ ای�ن حرفھ�ا« برای خود یابی و خود شناسی حقیقی پدید آید . و اینست ک�ھ بس�یاری م�ی گوین�د ک�ھ

ی اورای طبیعگوئی کھ عرفان چیزی جز مجموعھ ای از اشعار و حکایات و افسانھ ھای عوالم م» عرفان دارد ؟واس�طھ خ�ودی ھ�ای اوس�ت و ل�ذا ھ�ر گ�امی ک�ھ ب ب�ینیست . ھمھ امراض و بدبختی ھای بشری مربوط بھ جھ�ان

خودی رفع می گردد . این معارف بسوی خود برداشتھ شود موجی از مشکالت عالم بی

29

افسانه من و شریعتی

ب�ودم و بود . در شھر ھیوستون از ایال�ت تگ�زاس در تنھ�ائی ام مش�غول ش�ب زن�ده داری ١٣٥٦خرداد ٢٩شب ی ک�ھ ش�د و گ�وئ ل نگ�ارش مقال�ھ ای در ب�اب دیالکتی�ک ب�ودم ک�ھ ب�ھ ناگ�اه ح�الم منقل�بکامال یادم ھست کھ در ح�ا

د ح�ال ن�ابو طوفان عظیمی در روحم بھ پا خاس�ت و احس�اس ک�ردم ک�ھ دنی�ا در ح�ال ب�ھ پای�ان رس�یدن و ی�ا م�ن در شدنم .

دن ش�ال ن�ابود ح�ن در ش�ده و ی�ا م� نزدیک سحر بود کھ از خانھ بیرون رف�تم ت�ا ببی�نم ک�ھ آی�ا براس�تی قیام�ت برپ�اارد ه رس�یدم وھستم . ولی در بیرون ھیچ خبری نبود و ھمھ چیز سر جایش بود . اندکی قدم زدم و ب�ھ ی�ک مغ�ازھ ن کش�یدم ک�شدم و یک بستھ سیگار خریدم و فورا بازش کردم و نخستین سیگار زن�دگیم را روش�ن ک�ردم و چن�ا

ردم . ص�بح بستھ سیگار را پش�ت س�ر ھ�م کش�یدم و تم�ام ک�سالھاست کھ سیگاری ھستم . بھ خانھ برگشتم و آن ز ااگ�اه یک�ی نکھ شد از خانھ خ�ارج ش�دم و ب�ھ دانش�گاه رف�تم و در تری�ا نشس�تم و ھمچن�ان طوف�انی ب�ودم ک�ھ ب�ھ

ھ در ح�الی ک� م�ن خی�ره ش�د . لحظ�اتی ط�ول کش�یدھ دوستان شتابان و ھراسان آمد و در چند قدمی من ایستاد و ب�مکث�ی ؟ باز ھ�م ه بود بھ جلو آمد و با صدای لرزان پرسید : آیا با خبر شدی ؟ گفتم چھ خبریمات و مبھوت شد

ت . ز دنی�ا رف�کرد و گف�ت : دکت�ر ! گف�تم دکت�ر چ�ی ؟ گف�ت ش�ریعتی ! گف�تم : خ�وب ک�ھ چ�ی ؟ گف�ت : او در لن�دن ا پرسیدم کی ؟ گفت : دیشب !

چن�د ن�د روز ی�اان را دانس�تم . ای�ن طوف�ان نم�ی دان�م چگشتم و عل�ت طوف�نھ بازبرخاستم و بی ھیچ واکنشی بھ خا وگار کش��یدن ط��ول انجامی��د . ول��ی م��ن از دانش��گاه بری��دم و خان��ھ نش��ین ش��دم و ک��ارم فق��ط س��یھ ھفت�ھ و ی��ا م��اه ب��

ھ م�ال حی�رت ب�دانشگاه و بھ میان دوس�تان ھمفک�رم م�ی رف�تم جملگ�ی ب�ا ک نوشتن بود . ولی گھگاه کھ بھ محیطی وج�ب ان�زوایا می دانی کھ عین شریعتی شده ای ؟ ای�ن قض�یھ چن�ان ھم�ھ ج�ائی ش�ده ب�ود ک�ھ ممن می گفتند : آ

کامل من شد . این امر واقعیت داشت من ھم در مقابل آئینھ جز شریعتی نمی دیدم .داش�تم در نھم�ین دلی�ل م�ن مطلق�ا از م�رگ او احساس�ی ھ براستی ش�ریعتی ب�ا م�رگش ب�ر م�ن تجل�ی ک�رده ب�ود و ب�

م�ن براس�تی ھ�ر ح�الھ ھمھ فکر می کردند کھ من حتما دچار جنون خ�واھم ش�د . ش�اید ھ�م ش�ده ب�ودم . ب�حالیکھ خود او بودم و سیگار و قلمش شبانھ روز در دستم دود می کرد و می نوشت .

د و ب�ا در م�ن ب�و ١٣٧٥ھر حال از آن شب ھرگز احس�اس نک�ردم ک�ھ ش�ریعتی م�رده اس�ت . ش�ریعتی ت�ا س�ال ھ بد اینک ح�دو واز وجودم رخت بر بست و تنھائی من آغاز شد و براستی آنک شریعتی ام مرد و رفت . واقعھ ای

دارم .نم و جز تحقق وصیت او یعنی تدوین ایدئولوژی اسالمی کاری سیمی نو سی سال است کھ شبانھ روزر ھدایت ن من و نوو پیر باطمن شریعتی را در تمام عمرم حتی یکبار ھم ندیده بودم ولی او بی کم و کاست امام

.با مطالعھ کتاب حج او زنده شدم و بھ راه افتادم ١٣٥٠سالگی یعنی سال ١٥من بود و در سن

30

س�ال م�را م�دت بیس�تھ شریعتی با مرگش و ورود در قلب من مرا از دانشگاه و تحصیل علم بی نی�از س�اخت و ب� را ب�ھ ج�ائیم�ن آموخ�ت و م�ھ ت و اس�رار قرآن�ی را ب�شبانھ روز تعلیم داد و ھمھ دربھای عل�م و معرف�ت و حکم�

رساند کھ با ھزار سال تعلیم و سلوک عرفانی نمی توانستم رسید .ا ب�ی م�ن او بیست سال مونس شبھای تار من بود و خواب را از من رب�ود و لحظ�ھ ای م�را ب�ی خ�ودش و خ�ود ر

ول�ی ب�ھ ت�ازگی ب�ھ ناگ�اه پی�ر و بیم�ار گش�تماز دنی�ا رف�ت و م�ن تنھ�ا ش�دم و ١٣٧٥نگذاشت . و باالخره در سال آن تأوی�ل ق�ر موج دیگری از نوشتن من آغاز شد و اینک ده سال شبانھ روز مشغول تدوین ایدئولوژی اسالمی و

ھستم .دایش خ��س�ال در ای�ن دنی��ا عم�ر ک�رد ک��ھ بیس�ت س�ال آخ�رش را در خان��ھ وج�ود م�ن زیس��ت . م�را ب�ھ ٦٣ش�ریعتی

ھ :ل من و شریعتی دقیقا ھمانست کھ موالی رومی در وصف شمس فرمود کمتصل نمود و رفت . وصف حا نیتو م نی من منم نی تو توئی نی تو منی ھم من منم ھم تو توئی ھم

منی عجبم کھ من منم یا توکاندر نگار ختنی چنانم ای من با تو من .بھ مردم داد و آخرتش را شریعتی دنیایش را بھ

من .ھ نمودش را بھ انقالب ھدیھ کرد و بودش را ب و بدینگونھ مرا تمام عمر بھ انزوای مطلق کشانید .

خی�ره ذک�ھ تم�ام ھیچکس از یارانش مرگش را باور نکردند زیرا او براستی نمرده بود . او ھنگامی از دنی�ا رف�ت .ھاد و رفت نه بھ محمد(ص) رسانید و دستم را در دستش رگاھم دازگار زادمن آموخت و مرا دھ معنویش را ب

ی�ال نب�ود ن عشق و خاگر چنین واقعھ ای برای خود من اتفاق نیفتاده بود ھرگز باور نمی کردم . آنچھ گفتم داستا یک واقعھ راستین بود .

عرفان درمانی به زبان ساده

واس�طھ بمعن�ای درم�ان ام�راض و رف�ع مش�کالت ھ درمانی ھم ب اگرعرفان بھ معنای خودشناسی است پس عرفان

خودی .ھ ارو و ابزار است : درمان خود بد واسطھ خود فرد بیمار، بیامراض و رنجھا موجب تشدید و بروز دوگانگی نفس و ھویت بشر می شوند و فرد بایستی بین این دوئیت خ�ود

رفتاری می شود . ولی خود فرد بیم�ار ق�ادر ب�ھ برق�راری چن�ینرابطھ ای برقرار نماید . این ارتباط موجب رفع گعرفان درمانگر است . این پل ارتباطی بین دوئیت ف�رد طبع�ا از ج�نس معرف�ت رابطھ ای در خود نیست و این کار

م�ی س�ازد. قرار می گیرد و من و توی او را مربوط توی بیمار –است و عرفان درمانگر ھمچون اوئی بین من س انس�ان ب�ا خویش�تن خ�ویش ت�وئی اس�ت و ای�ن ھم�ان ح�دیث نف� –در درون خ�ود دارای دوگ�انگی م�ن ھر فردیگاه کھ این حدیث نفس از بین برود و یا ضعیف شود آدمی بھ لحاظ جسمی ، عصبی ی�ا روان�ی رنج�ور است . ھر

م�ی آورد ت�ا ب�ا در می گردد . یک عرفان درمانگر ب�ھ مثاب�ۀ مح�دث نف�س بیم�ار ف�رد اس�ت و ص�دای بیم�اری او را

31

وجدانش سخن گوید . بنابراین فردی کھ از طریق عرف�ان درم�انی معالج�ھ م�ی ش�ود فق�ط ب�ھ ی�ک ش�فای عمی�ق و ریشھ ای نمی رسد بلک دچار بیداری معنوی می گ�ردد و فط�رتش زن�ده م�ی ش�ود و ای�ن ھم�ان احی�ای دی�ن اس�ت

وی و جس��مانی و روح��انی توأم��ان اس��ت . بن��ابراین عرف��ان درم��انی ی��ک ش��فای دنی��وی و اخ��روی ، م��ادی و معن��» . دی�ن درم�انی « ھم نامید ی�ا » دل درمانی « عرفان درمانی موجب شفا و حیات دل می شود لذا می توان آنرا

–درم�انی ( او –دیگر می توان عرفان درم�انی را ھ�واین شفا مستلزم اعتماد و باوری عمیق می باشد . بھ بیان ای در میان آوردن ح�ق، در رابط�ھ ب�ین ذھ�ن و دل بیم�ار . زی�را دوگ�انگی انس�ان ھم�ان درمانی ) ھم نامید بھ معن

دوگانگی بین اندیشھ و احساس است ، دوگانگی بین ظاھر و باطن . زیرا ذھن آدم�ی زب�ان دنی�ا و ظ�واھر زن�دگی و ع�ارف ب�اطن اوست و دل ھم زبان آخرت و معنا و باطن ام�ور اس�ت . در اینج�ا عرف�ان درم�انگر ب�ھ مثاب�ۀ پی�ر

بین است کھ در عین حال بایس�تی جھ�ان بی�رون و زمان�ھ و دنی�ای بیم�ار را ھ�م بشناس�د و انس�انی جھ�ان ب�ین ھ�م باشد .

ینج�ا عرف�اناارتب�اطی ھس�تند مخصوص�ا رابط�ھ و عاطف�ھ زناش�وئی . در و اما اکثر امراض بشر مدرن عاطفی وھ گفتگ�و و اش�وئی وارد م�ی ش�ود و ای�ن دو را ب�ا یک�دیگر ب�عن�وان ھ�وی رابط�ھ ب�ین م�ن و ت�وی، زنھ درمانگر ب

ط چن��ین رواب��درک��ی حقیق��ی و ص��ادقانھ م��ی رس��اند ت��ا راز دل گوین��د . او زب��ان راز نھفت��ھ ای��ن رابط��ھ اس��ت ، ھم دوستانھ و ھر رابطھ خانوادگی و اجتماعی دیگر .

ی او اق�ع ب�ر ج�اودرد و ھم�دل ش�ده و در عرفان درمانگر باید بتواند ب�ھ قلم�رو رن�ج بیم�ار وارد ش�ود و ب�ا او ھم� وت و ف�ن وقرار گیرد و این امر مستلزم عشقی کافی بھ انسان و نجات و س�عادت بش�ر اس�ت و ھرگ�ز بواس�طھ ف�

رفتارھای نمادین و جمالت شاعرانھ ممکن نمی شود . وی ق�ی مت ی انس�انتعرفان درمانی بھ زبانی ھمان شفاعت است ولی شفاعت عارفانھ. پ�س عرف�ان درم�انگر بایس�

مخلص و حق پرست باشد . پس عرفان درمانی نمی تواند امرار معیشت باشد .

تجربۀ عرفان درمانی من

درمانی ھم ب�ھ لح�اظ اس�م و ھ�م رس�م و آداب و اص�ول و روش ی�ک تجرب�ھ و مکاش�فھ ک�امال خصوص�ی و عرفان

نبع و مراجع علم�ی ای�ن مکت�ب س�ئوال م�ی کنن�د منحصر بفرد من بوده است و اینست کھ بسیاری از من دربارۀ مو این بزرگترین مسئلھ اکثر آدمھا در رابطھ با کار درمانی من است بخصوص کھ این درمان را ب�ی ھ�یچ م�زد و

دھم کھ بتدریج بسوی سوء ظن ھا می رود و اینکھ اصوال چرا کسی بایستی ب�ھ رایگ�ان م�ردم را منتی انجام میرا بھ کشف این مکتب نائل ساخت عشق من بھ خدمت مردم و ع�الج دردھ�ا و ب�دبختی ھ�ای شفا دھد ؟ آنچھ کھ م

آنھا بود . این عشق مرا تا سرحد ھمدردی و جانشینی مردم رسانید تا بتوانم بھ جای مردم درد بکش�م . ای�ن درد ردی برس�د نم�ی کشیدن زمینۀ روحانی عرفان درمانی برای م�ن اس�ت و کس�ی ک�ھ نتوان�د ب�ھ چن�ین مق�امی از ھم�د

گیرد و این مکتب بھ او جوابی نمی دھد . لذا بسیاری با تقلید از آداب و سخنان من ت�الش تواند این علم را بکار

32

نمودند تا این مکتب را تبدیل بھ دک�ان نماین�د ول�ی موف�ق نش�دند و نھایت�ا آن�را منک�ر ش�دند و تھم�ت ھ�ا نث�ار بن�ده نمودند .

ل�م را در عط�ور رس�می و تح�ت الش�عاع حمایتھ�ای دولت�ی ای�ن ھ ت�الش نم�ودم ت�ا ب�در نخستین مراح�ل ای�ن تجرب�ھ رف عت ای��ن اق��دام مواج��ھ ب��ا دھھ��ا س��وء ظ��ن و توقع��ات ن��امعقول از ط��رس��ھ س��طح کش��وری بک��ار گی��رم ول��ی ب��

ای ب�ی بم و دردھ�مسئولین شد و مرا بھ انزوا کشانید تا بھ تنھائی شھر ب�ھ ش�ھر و درب�ھ در ب�ھ ی�اری م�ردم بش�تا مان جسمی و روانی و خانوادگی و ھویتی و اخالقی مردم را عالج کنم . در

مودن�د نم�را حمای�ت روح اولیاء و عرف�ا و ص�دیقین خداوند بھ یاریم آمد وراه تک و تنھا بودم کھ بتدریج در این م�ذاھبش�ده بیان داش�تند ک�ھ ھم�ان حکم�ت الھ�ی و عرف�ان فرام�وش و اصول و ارکان این علم را برایم در عمل

ن ب��ان خودش��ازب��ود ک��ھ ب��ا عل��م زمان��ھ ھم��راه ش��د ت��ا بت��وانم ب��ھ ذات دردھ��ا و ب��دبختی ھ��ای م��ردم آگ��اه ش��وم و ب��ھ وش�د ک دوس�تتبدیل بھ یدرمانشان یاری جویم . بدین طریق ھر بیماری برایشان بیان کنم و از خودشان برای

ک�ھ م�ن ب�ودھ ب� یک�ی از بزرگت�رین الط�اف الھ�ی ھر مکتب و مذھبی آغاز گردید کھز دوستی من با خانواده ھا ا . مرا محرم اسرار ھفتاد و دو مذھب نمود و مرا بھ اسرار بدبختی ھای مردم بینا و آگاه ساخت

ای ب��رای یک��ی از اھ��داف م��ن ک��ھ ھ��دفی برت��ر از خ��ود درم��انگری ب��ود تربی��ت و تعل��یم ع��ده از ھم��ان آغ��از راهو ان�د دم ب�اقی بمشود و در میان م�راین نعمت خارق العاده الھی اشاعھ فراگیری این علم و حکمت عملی بود تا

زم ب�ود : ای�ن عل�م جدی�د چن�د خصیص�ھ ب�اطنی الای فراگی�ری ریگزین عل�م ورشکس�تھ پزش�کی ش�ود. ب�بتواند جا ک�ھ است ابراھیمی عشق بھ مردم و ایمان بھ خدا و شھامت در افتادن با بت مدرن پزشکی . لذا این کاری واقعا

جز عاشقان حقیقت و خدمت را بکار نمی آید .س�تین ی�ن نخک�ھ ا دادم م�یدانش�جویانم را برگ�زینم و ت�رجیح تالش نمودم تا از میان دردمندان ش�فا یافت�ھ نخس�تین

نن�د ق عرض�ھ کاین حچندان برزشکی باشند تا حجتی دوشاگردان مکتب عرفان درمانی از میان فارغ التحصیالن پ.

ر دیز مستمرا باشد و خود نانسانی مؤمن و سالک و ایثارگر کھ خود عرفان درمانگر بایستی پر واضح است ی�د مردم نما جھت اخالص دین و معرفت جھاد کند و یک سالک راه خدا باشد کھ زندگیش را وقف علم و دین و

و ھمچون یک پھلوان عمل کند . معنوی�ت م�ی یم بھ مؤمن�ان عاش�ق خ�دمت ب�ھ م�ردم و اع�تالیو توفیق و کرامت الھی بھ مثابھ اجری عظاین علم

و دل و روان وایمان است کھ سالمت و احیای ت�ن باشد . این علم بھ مثابۀ اتحادی عملی بین عشق و معرفت و وجدان را توأمان مدنظر دارد .

ن و دل بتوان�د ت� باش�د ت�ات و ایث�ار یک عرفان درمانگر خود بایستی عمال و باطنا اسوۀ معرفت واخالص و محب� وجدان و اخالق مردم را توأمان شفا بخشد . جان و روان و و

ب�ود ک�ھ خ�رین آنھ�ادر این راه بسیاری چند گامی را با من برداش�تند و بریدن�د و رفتن�د ک�ھ خ�انم دکت�ر میرش�اھی آ درن .خودش ھم یک بیمار شفا یافتھ بود و ھم یک طبیب ورشکستھ در نظام ورشکستھ پزشکی م

ان پ�ر از عرفان درمانی یک حرفھ یا شغل یا تخصص نیس�ت بلک�ھ ی�ک زن�دگی دگ�ر و برت�ر معن�وی در آخرالزم� وو معرف�ت فتنھ و فساد و مادیگری است . یک عرفان درمانگر بایستی یک حجت و اسوۀ انس�انیت و معنوی�ت

عشق و ایمان و پاکدامنی باشد وگرنھ در این راه باز می ماند .

33

ی�ن نی�ز انداشتند کھ آموختند و بکار دکان داری پرداختند و پ تقلیدوار سیاری آمدند و نکاتی جستھ و گسیختھ وبس�ت ود ب�ھ ب�ن بس�رعت ب�ا خ�ھ و ل�ذا ب�ی و گی�اه درم�انی و امث�الھم اس�ت لااز دکانھای انرژی درمانی و رم� دکانی

است . ھ حقبت د کھ النراه و روش ما را متھم و طرد کن رسیده و لذا مجبور شدند کل اه د ت�ا درای�ن رعلم توحیدی بسوی م�ا آین� اینبرای کسب کسانی ھستیم کھ با عشق و ایمان انتظار ما ھمچنان در

ور و ھمکار شویم و این علم نو را بھ آنان انتقال دھیم و با خود بھ گور نبریم . و یا یاراز م�ی رو علم�ا و نویس�ندگان و مت�رجمین د ب�اءبرای اشاعھ فرھن�گ عرف�ان درم�انی دس�ت ی�اری بس�وی ھم�ھ اط

کنیم .

معماهاي عرفانی زن

( گفتگوئی با استاد علی اکبرخانجانی )

زب�ان س�اده روش�ن ھستید . لطفا مقداری ای�ن ام�ر را ب�ھ» اصالت معرفت « شما ادعا دارید کھ بانی مکتب -س

تر کنید. خ�دا « عن�ا ک�ھ معن�ای مکت�ب اص�الت خ�دا. ب�دین مھ است ب» توحید«مکتب اصالت معرفت بیان آخرالزمانی –ج

شتن است و اسی در خویچرا کھ معرفت ھمان خداشن» . معرفت کافی است « و ما می گوئیم کھ » . کافی است کف�ائی –ود اعمال و امیال و صفات خود درک و تصدیق کند ب�ھ خ�کھ بھ خدا در خویش مؤمن شود و او را درھر

خرالزم�ان آق�ول رس�ول اک�رم (ص) تنھ�ا راه رس�یدن ب�ھ حق�ایق دی�ن در ھ ھستی می رسد. اگ�ر ب�کامل در حیات و و اس�ت پ�س مکت�ب اص�الت معرف�ت ھم�ان مکت�ب اص�الت دی�ن اس�ت منتھ�ی دی�ن عرف�انی» معرفت نف�س « ھمانا

خدای وجودی کھ حاصل ختم نبوت است. پس این مکتب چیزی جز اسالم عملی نیست. مکتب رسیدید ؟ شما چگونھ بھ این -س مب�انی دی�ن و واس�طھ تجرب�ھ و آزم�ون . ھ�ر ی�ک ازھ از طریق باور بھ معارف اصولی دین واسالم و تشیع ب� -ج

یم و یم پ�ذیرفتاخالق و حکمت را آزمون نمودیم و دیدیم کھ درست است . آنچھ را کھ عم�ال ب�ھ درس�تی اش رس�یدس�ت. ی عمل�ی مااوری ما نیست و این ناباوری ھم حاصل ب�نھایتا دیدیم کھ دین خدا راست است و مشکلی جز ناب

ش و درس�تی ا الفس�اد اس�ت . آزم�ودیم س�فینھ نج�ات اس�ت و دروغ ام فی المثل خوانده و شنیده بودیم کھ : صدقھ اده اس�ت ک�ق�دری س�ھ را دیدیم . در واقع م�ا یکب�ار دگ�ر دی�ن را کش�ف ک�ردیم . ھم�ین و ب�س. منتھ�ی ای�ن ام�ر ب�

ھ طبیع�ی و ھ�م البت� گی م�ی دانن�د ناباورن�د و م�ا را اس�تھزاء م�ی کنن�د ک�ھ ای�ن ام�را فقط در پیچی�دآنانکھ راه حل رپیچی��دگی اس��ت و راه کف��ر ھ��م راهپدی��ده ای ب��س ق��دیمی از جھ��ان کف��ر اس��ت . راه دی��ن را س��ادگی و باورمن��دی

است. درجھت انکار آید و عارف شود ؟تب درآیا زن ھم می تواند بھ این مک -سس��یدن ب��ھ تفاق��ا زن بس��یار آس��انتر و س��ریعتر م��ی توان��د ع��ارف ش��ود زی��را ع��ارف ش��دن ھم��ان راه و روش را -ج

ب�ھ خ�ود برس�د. ول�ی زن ھد ت�ارخودیھا ب د بایستی تمام عمرش را جھاد کند تا از بیرھستی فی الذاتھ است کھ م

34

بودنش ج�دال نکن�د و والی�ت مؤمنان�ھ مقام ھستی فی الذاتھ قرار دارد فقط کافیست کھ زن باشد و با زنطبیعتا درمردش را با تمام وجود پذیرا گردد تا از خود بیگانھ نشود. زن بایستی آنچھ کھ ھست را دریابد . درحالیکھ مرد

ھ خ�ود وارد ش�ود و خ�ود را بشناس�د . بن�ابراین زن ب�ند ت�ا ت�ازه ب�ھ خ�ود برس�د و س�پس بربایستی عمری تالش کھست کھ یک مرد ع�ارف ب�ھ آنج�ا م�ی رس�د. زن طبع�ا ع�ارف اس�ت و کافیس�ت ک�ھ خودی ھمانجائی ھ طور خود ب

تسلیم مردش باشد و بھ رقابت و جدال ب�ا بھ فعل می آید تصدیق کند وخود را کھ در رابطھ با مرد مؤمن زنانیت مردش برنیاید .

ھم مؤمن و اھل معرفت نباشد تکلیف چیست؟اگر زن متأھل باشد و شوھرش -سینص��ورت ب��ھ ای��د ام��ام داش��تھ باش��د یعن��ی تح��ت تعل��یم و تربی��ت و والی��ت ی��ک م��رد ع��ارف باش��د ک��ھ در ااو ب -ج

اس�تی شکوفائی طبیعی زنانیت خود می رسد کھ مطل�وب ھ�ر م�رد حت�ی ک�افری نی�ز ھس�ت مگ�ر آنک�ھ ش�وھرش بری حف�ظ ب�راای ج�ز ای�ن هرم�ی ش�ود و چ�ا یک کافر حربی و دشمن دین باشد ک�ھ در اینص�ورت مجب�ور ب�ھ ج�دائی

ی�را ب�رای واج�ب اس�ت ز خ�ود رخ م�ی دھ�د وھ ھ ام�ر ح�ق اس�ت و خ�ود ب�دینش باقی نمی ماند و چنین طالقی البت� ی ھ�ویتی وحفظ آخرت و سرنوشت ابدی است . امروزه عرفان تنھا راه نجات زن مدرن از اسارت مردواری و ب

ر ل ت�اریخ دس ت�ر اس�ت . و اص�وال در ط�وبازیچگی مردان ک�افر اس�ت . نی�از زن م�درن ب�ھ عرف�ان بس�یار اورژان�دلی�ل ھ و ای�ن ب�ت ن بوده اس�مراتب بیشتر از مرداھ اطراف امامان و عارفان تعداد زنان مؤمنھ و مرید و عارفھ ب

ل�ذا وھ نب�وت . ن�ذاتی و نقد بودن عرفان در زن است . اصوال ایمان زنانھ ھمواره از جنس امامت ب�وده اس�ت و در ھ�ور امام�تعرف�ان پیش�تاز م�ردان ب�وده ان�د و بس�تر ظاریخ عارف�ھ ب�وده ان�د . زن�ان درت� ھمھ زن�ان مؤمن�ھ در

انبیای الھی می باشند مثل ابراھیم (ع) و موسی (ع) و عیسی (ع) و محمد (ص) . بزرگترین مانع و آفت و خطر زنان در قلمرو عرفان چیست ؟ -سس��ت در زن ھم��ان کی��د عظ��یم او و کف��ر و ش��یطنتھم��انطور ک��ھ بزرگت��رین و مح��وری ت��رین قلم��رو گمراھ��ی -ج

دۀ ب��ھ ع��الوه اینک��ھ زن بواس��طھ اراھ عرف��ان ھ��م ای��ن عام��ل مھمت��رین عرص��ھ فری��ب و خ��ودبینی اوس��ت ب��قلمروع�ارف م ن�د و ک�ل کمحبوبیت در نزد مرد ، در قلمرو ارادت و تبعیت از مرادش بسیار پیچیده و مکارانھ عمل می

رورد . پ�خ�دمت مک�ر زنان�ھ گی�رد ک�ھ در اینص�ورت از وی ی�ک ابل�یس مجس�م م�ی عمیق و لطیف را می تواند ب�ھ ت الھ�ی اس� وت خ�الص ت مراد ی�ک محب�مسلما محبوبیت بزرگترین مانع اطاعت خالصانھ است و از آنجا کھ محب

ردی�د ت ھ باش�د ب�یزن دچار احساس خدائی شده و اگر مستمرا بر تبعیت خود نیفزاید و مراقبھ بر نفس خود نداشتس�الم . زن طام�ھ در ص�در ارسد و فاجعھ م�ی آفرین�د مث�ل عایش�ھ و جع�ده و قی سرعت بھ عداوت با مرادش مھ ب

ھ ی بس�یار ب�عرفان یا فاطمھ می ش�ود و ی�ا جع�ده . ح�د وس�ط ن�دارد . اینس�ت ک�ھ در س�نت عرف�ان اس�المدر قلمروده ی نھی نم�وکلھ رفانی پذیرش زن را بندرت عارفان حاضر بھ پذیرش مریدان زن بوده اند و برخی از مکاتب ع

. اه می شودسرعت گمرھ ا ند و حتی بر این باورند کھ زن مطلقا قادر بھ طی طریق در این وادی نیست و ب نظر خودتان در این باره چیست ؟ -س عنوان یک مسلمان علوی مخ�الف ای�ن نظ�ر ھس�تم . ول�ی ارش�اد و ھ�دایت ی�ک زن بس�یار ش�اقھ ت�ر ازھ من ب -ج

مرد است . کال سرعت رشد زن در عرفان بس�یار بیش�تر از م�رد اس�ت و نی�ز امک�ان لغ�زش زن ھ�م بس�یار بیش�تر است مگر اینکھ مستمرا در اطاعت و خشوع از مرادش پیشرفت کند و روز بھ روز مطیع تر گردد. زن�دگی زن�ان

در ای��ن راه اس�ت ک��ھ اس�وه ھ��ای عارف�ھ ای مث��ل ھ�اجر و م��ریم و خدیج�ھ و فاطم��ھ نمون�ھ ھ��ای ب�ارز زن��ان موف�ق

35

اطاعت محض و عصمت مطلق ھستند . اطاعت وعفت فزاینده تنھا ارک�ان عمل�ی ای�ن راه ب�رای زن محس�وب م�ی شود .الل از م�رد نظر می رسد کھ عرفان بخصوص برای زن�ان مت�رادف ب�ا آزادی و ب�ی حج�ابی و اس�تقھ امروزه ب -س

می باشد . این بھ چھ معنائی است ؟ت عرفان اس� د ضلی مردان در دکانھای درویشی و ھیپی گری است و عرفان ان ھم از نوع ھمان عرفان دج ای -ج

ج�دای ھ آزادگ�یبت لأم با معرفت و آزادگی باشد . و ا. زن عارفھ بایستی اسوۀ کامل اطاعت و عصمت و حجاب توح�ل عف�ت و رای زن چی�زی ج�ز مرااز آزادی است . زنی کھ خود را می شناسد می داند کھ ھمھ مراح�ل عرف�ان ب�

جمل�ھ عصمت نیست. فاطمھ (ع) واضح اسوه یک زن کامل و عارف واصل در جھان زنان است . فاطمھ در ی�کم�ی کن�د و نزن�ی ک�ھ ھ�یچ م�ردی را نم�ی بین�د و نگ�اه « مراحل و مدارج عرف�ان زن را توص�یف ک�رده اس�ت : کل

ی رونش نظ�ر نم�در واقع زنی کھ ب�ھ ھ�یچ م�ردی در درون و ب� » .ھیچ مردی ھم او را نمی بیند و نگاه نمی کند ک ی�ق�ط و فق�ط کند ھیچ مردی ھم توان بھ نگاه کردن بھ او را ن�دارد و نس�بت ب�ھ او ک�ور م�ی ش�ود. عرف�ان زن ف

عارف��ھ وادی دارد و آن عص�مت اس�ت در درج�اتش . زن عارف�ھ ج�ز م��رادش را نم�ی بین�د . س�خن آخ�ر اینک�ھ زن ده بھ پرستیده شدن فائق آمده است و مرادش را می پرستد . زنی است کھ بر ارا

چه نیازي به مربی معنوي

و را ای نمای�د و عنوان یک نیاز واجب و مبرم ت�رین نی�از در انس�انی رخ م�ھ پیر، امام یا مرشد معنوی ھنگامی ب

ی�از ب�ھ پی�ر باش�د . ن خ�ودی خ�ود پ�ی ب�رده دارد کھ بھ ب�ی می در بھ جستجوی یک رب واھ بی تاب می کند و دربر دھ ک�ھ م�ا د . آنچ�نیاز بھ رسیدن بھ خود است زیرا پیر حقیقی انسانی است ک�ھ خ�ودش ھس�ت و ای�ن یعن�ی موح�

ی�ن نی�از ید آی�د و اخودی است تا نیاز بھ خود پد این نشریھ در یک کالم مشغول ارائھ ھستیم ھمانا نشان دادن بیس�ازی ب�رای ن یک پیر یا امام پدی�د م�ی آورد و ای�ن ھم�ان آم�ادهعنواھ را ب» خود « طبعا عطش جستجوی یک

رای ی�ک ب�توحی�د ک�ھ باش�د ظھور امام مطلق و ناجی موعود اس�ت . زی�را ی�ک پی�ر و ع�ارف در ھ�ر درج�ھ ای ازز ت گ�رفتن اسالک و رھروی حق بھ مثاب�ھ آئین�ھ آن ام�ام مطل�ق اس�ت . و ای�ن ب�ھ مثاب�ھ تعجی�ل در ظھ�ور و س�بق

ھ��ر عن��وان مظھ ب��ھ ام��ام قب��ل از ظھ��ور جھ��انی م��ی باش��د . پ��س ھ��ر ک��ھ ب��ھ جس��تجوی ام��امش ب�� زم��ان و رس��یدنک�ھ س�ر و آید بی شک او را در وجود یک آموزگار معن�وی و پی�ر طریق�ت م�ی یاب�د بش�رط آنخویشتن خویش ، بر

جان بسپارد و جدا اطاعت کند و ارادت ورزد . دل وت . انس�ان ھم�ان خداس�س�ان در جس�تجوی خ�ود اس�ت و خ�ود ھرنخ�ودی ا پس عطش امام یا پیر ھمانا عطش ب�ی

. ای�ن ی�ک و اینست کھ گفتھ شده ک�ھ : ب�ی ام�ام ک�افر اس�تلم خاک پس جستجوی امام یعنی جستجوی خدا در عا خداست . شعار نیست بلکھ یک واقعیت وجودی است . فقط آنکھ امام دارد با خود است و خود است یعنی با

36

پاسخ به یک نامه

پا افتاده حرف می زنید ؟)را اینقدر پیش (چ

چرا اینقدر پیش پا افتاده و عامیانھ و سطحی و عقب مانده حرف می زنید؟

چ�ھ ھ�ای بطوری حرف می زنید کھ گویا ھیچکس ھیچ چیزی نمی فھمد . گوئی با بچھ ھ�ا س�خن م�ی گوئی�د آنھ�م عقب مانده ذھنی . چرا مردم را اینقدر احمق پنداشتھ اید ؟

روش�ن و وقط�ھ زیب�ا نھمھ را بھ کیش خود نمی پندارد ؟ چرا اینقدر بدبین ھستید ؟ آیا در جھان ما ھیچ آیا کافر ی ج�ز م�أیوسق�ول خودت�ان ابل�یس ک�ارھ امید بخشی نیست ؟ چرا اینقدر آیھ یأس م�ی خوانی�د ؟ مگ�ر ن�ھ اینک�ھ ب�

کردن مردم ندارد ؟......

پاسخ :ان�ده مدت�ان عق�ب قول خوھ شأن شما نیست پس آنرا نخوانید و بگذارید فقط آدمھای ب اگر نشریھ و مقاالت ما در

و ی و حماق��تبخوانن�د . بارھ��ا گفت�ھ ای��م ک�ھ نش��ریھ م�ا ب��رای خ�ود ی��ک رس�الت درم��انی دارد پ�س ب��ا درد و ب�دبختمب�ک و و دھ�ل و د زکار دارد . ھمانطور کھ مثال در بیمارستان ی�ا تیمارس�تان نم�ی ت�وان ب�ا س�ا و درماندگیھا سر

..رم�انی و .دھلھلھ کار کرد . کار ما خنده درمانی و رق�ص درم�انی و موس�یقی درم�انی و ج�ک درم�انی و تلق�ین ازید . و امید س نیست می توانید بھ یکی از انواع این درمانی ھای مدرن رجوع کنید و خودتان را غرق در نشاط

ھ ھم�ھ ر دورانی ک�و نگاه کردن جلو پای خودمان می باشد درست داتفاقا و دقیقا رسالت ما بازگشت بھ خویشتن چاھند . پشت بام آسمان دارند درحالیکھ درچشم بھ آمریکا و مریخ و

. ..کنید بھ شعر نو و مواد نو . عرفان ما بسیار پیش پا افتاده است برای عرفان مدرن (؟) رجوع

پاسخ به یک نامه

( کالم چون تیر)

س:

را چ�می س�وزد تر مطالب شما چون تیری قلب آدمی را جریحھ دار و زخمی می کند کھ جای آن تا مدتھاآقای دک اینگونھ می نویسید آیا نمی شود نرمتر سخن بگوئید.

پاسخ ما :

37

ھ ا بدھی��د ب��از ای��ن نرمت��ر نم��ی ت��وان نف��س آدم��ی را کالب��د ش��کافی ک��رد. ی��ک س��ئوال از ش��ما داری��م اگ��ر پاس��خش رش�ما چ�ھ کند در دل ناگاه فحش و تھمتی نثار شماھ ه اید: اگر کسی در خیابان از کنار شما بگذرد بجوابتان رسید

را و ی�ا س�رتان دفع�ھ دیوان�ھ م�ی ش�وید و بل�وا برپ�ا م�ی کنی�د ج�وش م�ی آی�د و ی�کھ اتفاقی می افتد؟ یا خونتان بنی�د. کفک�ر م�ی هرا م�دتھا در آن ب�اش می کنید ول�ی ت�پائین انداختھ و کمی خجالت می کشید و می روید و فرامو

ن اس�ت ک�ھ آ ب�ر ای�ن و حال�ت دوم دال اش�تھ اس�تبر آن است کھ آن تھم�ت در نف�س ش�ما واقعی�ت د حالت اول دال تھمت ناروا بوده ولی نفس شما خودش را مبرای از آن ھم نمی داند.

آیا متوجھ شدید؟ا نش�ان م�ی اشتھ باشیم . م�با او مسئلھ خصوصی دولی ما فحش نمی دھیم زیرا فرد خاصی مخاطب ما نیست کھ

ز بن�د و. او ای�ن ھ�م بخش�ی از وظیف�ھ ماس�تی خ�ود م�ی تراش�یم چند کھ از این باب�ت ھ�زاران دش�من ب�رادھیم ھر ری کند؟یازنجیرش چھ غم آنکس کھ ع

پاسخ به یک نامه

( آیا خدا هستید)

س :

ن کھ ش�ما در ای� روبرو شدم کھ گویا زندگینامھ عرفانی شماست »ھستی بایستی « نام ھ در سایت شما با کتابی ب منظور شما چیست ؟ کتاب ادعای خدائی کرده اید آیا اینطور نیست ؟

پاسخ ما :

ب ر ای�ن کت�ادگمان نمی کنم خداوند در ج�ائی گفت�ھ باش�د ک�ھ فقی�ر و حقی�ر و بیم�ار و ب�یکس و ب�دبخت اس�ت. م�ن کنون ھ�یچکس ت�ا و ل�ذا بسیار شاقھ تر از خ�دا ب�ودن اس�ت ه ام کھ انسان بودنادعای انسانی کرده ام و نشان داد

دبختی ب�بیم�اری و و ما ھم خواستھ ایم تا آبروی فق�ر و دائی کرده اندچنین ادعائی نکرده بلکھ بسیاری ادعای خن یش�ما ھ�م چن� پ�س ما آموخت�ھ اس�ت.ھ و بلکھ بھ آن فخر نمائیم زیرا پیامبر ما این درس را ب کنیم بشر را حفظ

ا لعن�ت ھ�م فق�ر ر ادعائی کنید کھ خدا پسندانھ ترین ادعاھاس�ت آنھ�م در دوره ای ک�ھ حت�ی مبلغ�ان دین�ی و اخالق�ی ثروتمندان را بھ بھشت می فرستند. می کنند و عمال فقط

دش�ھ یچ خلذا ھ� ھرحال مطمئن باشید ھیچکس چنین خدای فقیر و بیمار و بدبخت را بھ خدائی قبول نمی کند وھ بن��د و کخ�ودش حراس�ت ای ب�ر ع�رش او وارد نم�ی ش��ود خیالت�ان راح�ت باش�د او خ��ودش ب�ھ تنھ�ائی م�ی توان��د از

گارد ندارد. نیازی بھ بادیده بختی نامی�منظور ما از این کتاب آن است کھ ترمز را بکشید و ان�دکی مک�ث کنی�د در سراش�یبی راھ�ی ک�ھ خوش�

اید.

38

ویژگیهاي مکتب عرفان درمانی

ئھ و ل�ذا نش� رفان ما، عرفان شعر و مثال و تفسیر ق�ال نیس�ت بلک�ھ عرف�ان منث�ور و واقعی�ت و بی�ان ح�ال اس�تع

ش�ئھ و ب�ی گنج و کرامت بازی نمی شود زیرا عرفان ما محص�ول ن پران است و ھرگز ملعبھ اھل عیش و رنگ و دردی نیست. عرفان ما عملی است نھ توجیھی و تفسیری.

ھ ای�ن چن�د ک�د ھرل�ذا اھ�ل منق�ل از آن گریزانن� ھ انفع�ال نیس�ت بلک�ھ عرف�ان انقالب�ی اس�ت وعرفان ما عرفان توجی ن�ھ تخ�دیر وس�ازی وج�دان اس�ت ز می پذیرد. عرف�ان م�ا ب�رای بیدارجماعت را ھم برای شفا و نجات با آغوش با

آن.رس�ھ و اھ�ل ت اھ�ل مدل�ذا جماع�بلکھ عرف�ان ام�ی و اھ�ل دل اس�ت و عرفان ما ، عرفان اشرافی و اھل فن نیست

عیاشی را ناخوشایند است. ا بدبختی ھ�ا ر حقارت نمی خورد بلکھ درد توجیھ و تقدیس مفاسد وھ خالف عرفان بازار درویشی ببر عرفان ما

پھل�وان امی شکافد و نفس را کالبد شکافی می کند و موجب برون افکنی چرک و سیاھی باطن است. عرف�ان م� از.پرور است و نھ مفلس نو

دشناس�ی معرف�ت اس�ت. عرف�ان م�ا خو عرفان ما، عرفان ورد و فوت و خواب و خیال نیست بلک�ھ عرف�ان عق�ل وی ق زدائ�ی م�بی انتھاست و نھ خودفریبی. خود براندازی نھ خودپرستی. عرفان ما، عرفان عشق است و ل�ذا فس�

ودن آس�مان نیس�ت بلک�ھ زمین�ی نم�نھ مل�وس. عرف�ان م�ا، عرف�ان آس�مانی س�اختن زم�ین لذا قھار است و کند و است.

کنی نیست بلکھ عرفان درون افکنی جھان است.فعرفان ما، عرفان فراعلمی ، فنی ، سیاسی،گی ، اقتصادینیست بلکھ عرفان اجتماعی، خانوادعرفان ما، عرفان گوشھ گیری و انزوا

یک کالم عرفان رابطھ است عرفان مدنی! ،پزشکی و دراک وارد ردعن�وان ی�ک واقعی�ت ب�ھ قلم�رو و اھ صالت معرفت است و لذا حت�ی خراف�ات را ھ�م ب�عرفان ما مکتب ا

ک�ھ زن�دگانی عرف�ان م�ا ت�اریخی نیس�ت بل .پرس�تی اس�ت افسانھ پرس�تی نیس�ت بلک�ھ واقعی�ت می کند. عرفان ما ، مدرن. است و

م ممک�ن م�ی ھام�ری اگ�ر چن�ین و آنی و ابدی نیست . زی�را صورت فی البداعھھ رسالت ما نجات یا ھدایت کسی ب بود در شأن انسان نمی بود و این ھمان فرق بین انسان و مالئک است.

انھا. س�اختن وج�دوعینی و تجربی درباره حقیقت دین و عرفان اس�ت و بیداررسالت ما نمایاندن حجت ھای عقلی ل�ی د و منتھ�ی ب�ا چش�می ب�ازاز می گردن�د بقی بھ راه و روش زندگی عادی خود بو آنگاه جز انگشت شماری ما

ن انس�ان ب�ود و ب�ا ش�رافت و ع�زت کسی عقال و عمال نشان می دھیم کھ می ت�واآگاه. ما در نخستین رابطھ برھرھ بخ��واھی. کس��ی ک��ھ ب��ا چش��م ب��از ب��ھ راه ض��اللت م��ی رود ب��کافیس��ت ک��ھ ج��دا اختی��ار و خدایگون��ھ زیس��ت فق��ط و

انتخ�اب او اھ�ل ھ�دایت و گردد. این باراده می شود کھ بازعانھ آمسرعت بھ غایت آن رسیده و برای توبھ ای قاطکس�ی بس�تھ ب�ھ س�ن و ش�رایط اوس�ت . م�ا ب�ذری م�ی ک�اریم ک�ھ رصادقانھ دی�ن و معرف�ت اس�ت. ای�ن م�دت ب�رای ھ

» نم�ی دان�د ھمس�ان اس�ت؟ آیا پنداش�تھ ای�د کس�ی ک�ھ م�ی دان�د و کس�ی ک�ھ« باالخره دیر یا زود بھ بار می نشیند.

39

چند کھ در یک مسیر حرکت کنند. آنکھ می داند و می فھمد دیگر در وادی ضاللت و ظلمت نمی تواند ھر –قرآن خ�تم نب�وت و خوش بگذراند و این جوھره رجعت اوست. بنابراین رسالت ما ھمان رسالت انبیای الھی در دوران

ک��ھ بزرگت��رین نعمت��ی ک��ھ رن. چ��را امکان��ات و ش��رایط و تجربی��ات بش��ر م��دو و عرف��انغیب��ت اس��ت ب��ھ م��دد عق��ل و نھایتا بھ تص�دیق رفان است کھ جانشین وحی می باشد غیبت پدید آمده است ھمان عقل وع عرصھ خالقیت ودر

وحی می رسد. ھمانطور کھ رسول اسالم (ص) فرمود: زین پس فقط رھروان معرفت نفس ھستند کھ ب�ھ حق�ایق دین من می رسند.

اولیاء از منشأ عقل و نور براین ما احیاء گر دین خدا وبنا دع�ای اھ�یچ ح�رف و عرفان و فطرت ھستیم و نھایت�ا تازه ای نداریم.

طرح یک نامه

( آیا شما ملحد هستید؟)

ی�ن ق�درت روحش�ما در س�ایت در م�دت کوت�اھی ا استاد عزیز. بنده با مطالعھ آث�ارادت خدمت ربا عرض سالم و ا

یش�ھ م�ام عم�رم راخالق�ی و گناھ�ان کبی�ره را ک�ھ ت�ا اعم�اق نف�س م�ن ب�رای ت اراده را پیدا کردم ک�ھ ھم�ھ مفاس�د وی�ان نی�ز از م دوانیده بود ترک ک�نم و یکب�ار دگ�ر ص�احب وج�دان و ش�رافت و دی�ن گ�ردم و ع�الوه ب�ر ای�ن اعتی�ادم

آن وور ش�ده ام زندگی زناشوئی ما ھم کھ تمام شده بود احیاء گردی�د. ول�ی مواج�ھ ب�ا واقع�ھ ای حی�رت آ رفت وف�راوان ھم�راه پ�درش م�ی باش�د ک�ھ م�ردی روح�انی و م�درس نی�ز م�ی باش�د . م�ن ت�الشھ مقابلھ و عداوت زنم ب�

ش�ریعتی رنی مث�ل دکتولی پدرزنم می گوید کھ آثار دکترخانجاکردم کھ آثار شما را بھ ھمھ فامیل خودم معرفی کنم د. پریش�ان ھس�تن و پدرزنم از این واقع�ھ بس�یارو ملحد بود. تعجب من از این است کھ ھمسر ھم کافر است کھ اوب�ا عص�مت ب�ا نم�از و است کھ زن�م انس�انی مت�دین و آیم. قابل ذکرری دھید تا از پس این واقعھ نیز بلطفا مرا یار

است.

ول�ی راز من و موح�دش.ؤرس�د ب�ھ م�خوشا بھ حال آن قوم و دینی ک�ھ ملح�دش اینگون�ھ باش�د ت�ا چ�ھ پاسخ ما :نھ�ا را نم�ی آچاپلوس�ی و مری�دی ل�ذا ھمراه پدرش اینست کھ شما دیگر نقط�ھ ض�عفی نداری�د وھ ت بمقابلھ ھمسر

چن��د ک��ھ رھش��وئی ش��ده ای. ی��ک زن ک��افر ک��یش کن��ی و ب��رای اول��ین ب��ار دارای اراده و مردانگ��ی و والی��ت زنا ھد.جیح می دت را ترجانماز ھم آب بکشد ھمواره یک شوھر معتاد و پولدار ولی دریوزه و بی اراده و بی غیر

ود و ن��ھ ھ اعم��ال ب��ھ مح��ک زده م��ی ش��واس��طھ اتفاق��ا فق��ط در چن��ین م��واقعی روش��ن م��ی ش��ود ک��ھ دی��ن و ایم��ان ب�� و نیز اینکھ شقی ترین دشمنان دین در لباس دین پنھان ھستند.عبادات و شعار و نماز

40

اگر راست می گوئید ....... ؟

ن�ھ و ن ھ�م از رایااگر راست می گوئید پس چرا خودتا« از ما می پرسند : عده کثیری از بازدیدکنندگان سایت ما

». ؟بلیس�ی اس�تاینترنت جھت پیام رسانی استفاده می کنید درحالیکھ معتقد ھستید کھ یک تکنولوژی دوزخی و ا وون داری�د ی�د پ�س چ�را خودت�ان تلویزی�ئاگ�ر راس�ت م�ی گو« حتی یکی از آش�نایان ق�دیمی از م�ا م�ی پرس�ید : و

» تماشا می کنید؟ نظورش�ان ی اص�ال مشاید بتوان گفت کھ اکثر قریب بھ اتفاق این نوع سئوال کنندگان دارای حسن نیت نیس�تند یعن�

ن من�افقی آسئوال کردن نیست بلک�ھ فحاش�ی اس�ت منتھ�ی فحاش�ی منافقان�ھ. ای�ن ن�وع س�ئواالت از ماھی�ت س�ئوال رت م�ن چن�د من بگوئی�د ک�ھ تع�داد موھ�ای ص�وھ است می گوئید باگر ر« است کھ در محفلی از علی (ع) پرسید:

» عدد است.نھا م�را آ» . د .... اگر راست می گوئی« اصال مقدمھ سئوال این نوع آدمھا رسوا کننده ماھیت منافقانھ آنھاست:

د قص�اص�ال اب و دروغگو می دانند لذا پرسیدن ھمین س�ئوال ب�دان معناس�ت ک�ھ پاس�خی نخواھن�د داش�ت ویک کذ ینگون�ھ دریافت پاسخ ندارن�د. غ�رض از ط�رح ای�ن س�ئوال فحاش�ی اس�ت ول�ی چ�ون دلیل�ی ب�ر فح�ش خ�ود ندارن�د ا

ی ھامت فحاش�ش�آنھاس�ت ک�ھ فق�دان ص�داقت در ا دلیل اص�لی ت�ر ھمان�ا بزدل�ی ومنافقانھ طرح مسئلھ می کنند و ام س�و! ی ریاک�اری ترمنافق یعن�». ل و کذب استھمھ حرفھای شما بی دلی« علنی ندارند کھ یا الاقل اینکھ بگویند:

ولی کافر یعنی پھلوانی ابلھ!

س ای�دز ھ بھ وی�روا پاسخ آنھا را برای رضای خدا می دھیم با طرح یک سئوال دیگر : آیا بنظر شما آدمی کو ام ای�دزیرا مبتالست و دانشمندی کھ درباره ای�ن وی�روس تحقی�ق م�ی کن�د ھ�ر دو ھمس�ان ھس�تند و بایس�تی ھ�ر دو

دانست ؟

یگ�ری دخ بھ گونھ غایت احمقانھ و جنون آمیز است. منافقان ھمینگونھ اند . این پاسھ پس می بینید کھ پاسخی بر آدم�ی ت؟ آیا ھی کھ ھنوز در قید حیات دنیا است ھمسان اسقآیا یک آدم دنیاپرست و آدمی مت قابل طرح است:

اگر طبیب بودی حکمت عصر حجر است. کھ در جیب خود پولی دارد پول پرست است ؟ کل

41

پاسخ به یک نامه

(همه خود را می شناسند)

س: کس در ح�د رھ�ن�را تنھ�ا راه نج�ات م�ی خوانی�د. استاد گرامی من نمی دانم منظورت�ان از خودشناس�ی چیس�ت ک�ھ آ

آی�ا ای�ن چ�ھ .و ب�دبخت اس�ت می شناسد و می داند کھ تا چھ حدی بزدل و ابل�ھ و ک�افر و دری�وزه نیازش خود رانم�ی ر درس�ک�افی اس�ت، یعن�ی چ�ھ؟ م�ن ھ�یچ خودی خ�ود ھ حل می کند. اینکھ می فرمائید کھ معرفت ب مشکلی را

آورم اگر ممکن است بھ زبانی بفرمائید کھ ما ھم فھم کنیم.

پاسخ ما :

ارای ھ ب�دانی دک�ل�ی مھ�م ای�ن نیس�ت ھ ھمین حد از خودشناسی ھم کھ فرمودید در اکثر آدمھا موجود نیست. والبت

ای و ریش�ھ ھ� گای یعنی ر مثال چرا و از کجا اینگونھ شده صفات و خصائل بدی ھستی بلکھ ببینی و بفھمی کھوھم�ات خ�ود ترس�اند ت باطنی این صفات بد را در خود بیابی. مثال اگر آدمی فھم و باور کند کھ آنچھ کھ او را م�ی

اوس���ت و ن���ھ واقعی���ت ھ���ای بیرو ک���ھ ت���رس او از می���ان خواھ���د رف���ت. اگرآدم���ی فھ���م و ب���اور کن���دن���ی، مس���لمامی کن�د ترک اساس مصلحت ھائی است کھ ھرگز وجود خارجی ندارند مسلما دروغگوئی رادروغگوئیھای او بر

و الی آخر. ی�ھ و جف�رد تون اینک�ھ در ذھ� ی ش�ود اال و نکتھ آخر اینکھ ھیچ صفت بدی درانسان ریشھ نمی دوان�د و پای�دار نم�

قداس�ت ام�ر خودشناس�ی ھمان�ا قداس�ت زدائ�ی از ای�ن ص�فات ب�د اس�ت و چ�وندر تقدیس ش�ده باش�د. نخس�تین ک�اری م�ھرا ادع�ا مشتری فراوانی ندارد. کسی ھ�م ک�ھ ظ�ا ،و اینست کھ خودشناسی زدائی شد دیگر جای ماندن ندارد

ی مص��لحت و دارد و چن�ین اعتراف�ی ی�ا از روبزدل��ی اس�ت او خ�ودش در ن�زد خ�ود ب��اورش ن� کن�د ک�ھ آدم ک�افر ی�ا زیب�ا اینک�ھال تبرئھ کردن خویش است و یا شکستھ نفسی ریاکارانھ. بنابراین ھیچ صفت زشتی در انسان نیست ا

سازی شده باشد.

42

امکان اندیشه ناب

اندیشھ ای مابقی ھم استخوان و ریشھ ای ای برادر تو ھمھ »مولوی«

ود ب�ر ج�ای اندیش�ھ ای نیس�ت ک�ھ از خ�یات جاوید بشر روی زمین چی�زی ج�ز انسانیت انسان یعنی ماندگاری و ح

ق��درت ج��ای ث��روت وھ م��ی نھ��د. آدم��ی حت��ی اگ��ر قص��د بق��ای جاوی��د ب��ر روی زم��ین را ھ��م داش��تھ باش��د بایس��تی ب��س�ت ک�ھ اان�دگارتر موزی بھ کار خلق اندیشھ ھای نو بپردازد تا در میان نسل بشری باقی بماند. و اندیش�ھ ای اندم آن ل�وم طبیع�ی ھ�عریشھ باشد یعنی منزه از مادیت. حتی در قلمرو اندیشھ و قول موالنا منزه از استخوان وھ ب

ر و جاذب�ھ، ن�و ر جھ�ان طبیع�ت باش�د مث�ل نظری�ھمان�دگارترتر است کھ برخاستھ از جنبھ ھ�ای اندیشھ ھائی ماندگاتن از ی�ن و انیش�زمان و تکامل. و اینست کھ در میان دانشمندان علوم طبیعی نیز فقط کسانی چ�ون نیوت�ون، دارو

ش پ�نج ق�رن پ�ی ن�ام س�قراط ح�دود بیس�ت وھ مابقی فراموش شده اند. ولی مثال حکیم�ی ب� خود نامی باقی نھاده و ا بشناس !رجملھ، در تاریخ جھان ماندگار شده کھ ھیچ خاصیت مادی ھم ندارد: خودت خاطر یکی دو ھ فقط بک آرام�ش و مس�تلزم ی� ،طبیع�ت غرای�ز و تفک�ر ن�اب ب�دون دخال�ت مادی�ت و وا شرایط و امکان�ات اندیش�یدن و ام

ی تنھ�ائ و فق�ر ای�ن ج�ز ب�ا انتخ�اب عارفان�ھ نی�ز از خویش�تن. و آدمی�ان و یقین و ب�ی نی�ازی عظ�یم اس�ت ازع�الم و ی می سازند.و عرفان ناب ھستند کھ انسان را در جھان ابدتنھائی دو بال اندیشھ و اھم نمی آید . فقررف

الی روبی کننده ذھن از دنیاست و تنھائی ھم پاک کننده دل از اھل دنیا. ،فقر

ارزش رازگوئی

(پاسخ به یک نامه)

ی��ن ب��دان کنی��د حت��ی اگ��ر ج��ان خ��ود را در خط��ر م��ی دانی��د. ا (ع) م��ی فرمای��د ک��ھ در ھم��ھ ح��ال ص��دق پیش��ھ عل��ی

س�ت ک�ھ اواس�طھ ص�دق، ی�ک وسوس�ھ و فری�ب ش�یطانی ھ معناست کھ در خطر یافتن جان یا نان یا آبروی خود ب�فش�ای گ�وئی و ا د دروغ مصلحتی است. یکی از سئوالھائی کھ مکررا از ما می شود اینست ک�ھ : اینھم�ھ رازمول

ود را دش�من خ� ھم�ھ وخط�ر م�ی اندازی�د ر اینکھ جان خ�ود را دن و جھان، چھ خاصیتی دارد اال اسرار نھان انسا م نیز دریده تر می شوند و ........ می سازید و مرد

43

حق ن�ا ری ن�دارد ونان و آبروئی کھ در نزد مردم است ھ�یچ اعتب�ا وچنین نیست. اول اینکھ جان اصال پاسخ ما : است . دوم اینک رن�د و ای�ن توانن�د ندا افشاگران اسرار را دوست می دارن�د و نم�ی ومردم قلبا اھل معرفت ھ اتفاقا

س�رار نھ�ان و فحاشی ھای آنان ھم یک ریا و بازی است. ولی کمترین خاص�یت افش�ای است نیز یک راز الھی اص�یت و از خاا و دروغھ�ای بش�ری ن�ھ افش�ای اس�رار اف�راد خاص�ی ب�ھ ن�ام و آدرس) اینس�ت ک�ھ مکرھ� بشر ( و

و رھ�ر دک�ھ د مک�ارتر و پیچی�ده ت�ر م�ی ش�ود ی�ا ئی ساقط می شود کھ در اینصورت یا انسان توب�ھ م�ی کن�د وآکارر دآخ�رت خ�ود را صورت دو نوع رشد است و ھ�ر دو جماع�ت ب�ھ س�رعت بیش�تری ب�ھ غای�ت خ�ود م�ی رس�ند و

نا چی�زی ھ بھ یک معشود. بنابراین عرفان ک ایشان ممکن میرال توبھ و آغاز دیگری بنھایتا مج دنیا می یابند و ست . امعروف است و این تنھا خیر جاودانھ عارف واسرار نھان نیست نھایتا بھ خیر جز آشکار کردن ھم جز این نیست: نور معرفت!و توشھ آخرت

چرا خودنمائی می کنید:

(پاسخ به یک نامه)

نن�ده ای زام�ات خ�ود ب�ھ ی�ک خودنم�ائی و جل�وه گ�ری بس�یار س: شما در زندگینامھ خود با ط�رح مکاش�فات و کر

اینطور نیست ؟آیا .زین اخالقی خودتان نیز می باشد این برخالف موا ،دست زده اید جت�ی م�ور نی�ز حپاسخ ما : ھمانطور کھ در مقدمھ و متن این زندگینام�ھ ھ�ای عرف�انی مت�ذکر ش�ده ای�م ط�رح ای�ن ا

اس�د و فن�وندیگر اینکھ در عصری کھ خود ھمھ بھ کف�ر و الح�اد و مف ت. وبرحق دین و معرفت و ادعاھای ماسواج�ب ام�ری،یکی علیھ معارف دینی بکار می برند طرح امور مت�افیزار می کنند و این افتخارات را برمادی افتخ

اج ک�ھ محت� چ�را ،شھامت عظیم�ی م�ی طلب�د ، . و نکتھ دیگر اینکھ دعویھای عرفانی و متافیزیکی نمود ن است اع�الوه م�ھ و ب� یا از خود را ھم ندارند.ؤدمھا معموال حتی شھامت طرح یک ربھ پاسخگوئی است . درحالی کھ آ

و ب�ت چ�ھ م�زدک�رده ای�م و از ای�ن با با طرح این امور متافیزیکی مگر حق و حقوق چھ ف�رد ی�ا گروھ�ی را ض�ایعو از ای�ن نموده ای�م مر خود را وقف خدمت بھ مردمت تمام ع اینکھ بی مزد و من اال وده ایم تی از کسی طلب نممن

دعویھ�ای بابت ھم عموما ج�ز ع�داوت دریاف�ت نک�رده ای�م. ح�ال اگ�ر ط�رح ای�ن مع�ارف مت�افیزیکی موج�ب تحقی�ریت�ا ر نیز نھاو تحقیدینی و عرفانی کسی می شود بسیار متأسفیم . قصد ما تحریک غیرت دینی و عرفانی است

است. موجب تحریک ری می�د و انتظ�ااک�ھ دیگ�ر خ�ود بی�ان ک�رده ای�مک�ھ م�ا ای�ن مع�ارف مت�افیزیکی را دراواخرعمراین ا نکتھ آخرام و

ایمان باقی نمانده است. ردنیوی ب

44

؟» اشد« چرا اینقدر

( پاسخ به یک نامه)

و عت�دل و متوس�طم ام�راده می کنید آیا در جھان م�ا ھ�یچ استف» اشد « س: چرا در نوشتھ ھایتان اینقدر از واژه

عادی وجود ندارد؟

س�ت و ان غایت ھادور ن ،نھاده اند. آخرالزما» آخرالزمان«ن را پاسخ : خیر! درست بھ ھمین دلیل نام این دورادر اینست ک�ھ خود بارز می شود و بھ ھمت علوم و فنون و صنایع و ارتباطات جھانی، ھمھ امور بشری در اشد

ک�ل وف�س اف�راد نترمین�ال ، بریم و ھمھ امور در وضع انقالبی ق�رار دارد. آخرالزم�ان سر میھ جھانی بحرانی ب العات و نیزھمانطور کھ عصر انفجار علوم و فنون و اط ،افکنی ھای انفجاری است تاریخ است . عصر برون

وی ھس�تیم ر قحط�انفجار دل ذرات و کرات می باشد. حتی فصول طبیعی سال نیز دچار این وضع است کھ یا دچ�ا وعل�م سی کھ ای�نشناسی است و ک دوران اشد ، یا سیالبھا و طوفانھا و غلیان دریاھا. پس در حقیقت دوران ما

الت ھ�م جاھ�ل اس�ت و ب�رای ک�وچکترین مش�ک وعصر ما و از واقعی�ت خ�ودش بیگان�ھ نگرش را نداشتھ باشد از رد.عالجی نمی یابد زیرا دیگر مشکل کوچک و عادی وجود ندا

از ش�ر را ھ�مه ت�اریخی برو ھمھ امور قدیمی وعادی و روزم درست بھ ھمین دلیل ما دعوی پدیده شناسی داریمھ در منظر یک پیدایش جدید می نگریم و ھ�ر ام�ری ی�ک مکاش�فھ و خلق�ت جدی�د محس�وب م�ی ش�ود و اینس�ت ک�

م شد : ظھور خدا پایان این دوران پایانی ھم با بزرگترین پدیده تاریخ ھستی روبرو خواھی

چرا درباره زنان اینقدر بدبین هستید؟

(پاسخ به یک سؤال)

انتقاد بھ بدیھای زن نوشتھ ایم دھھا و بلکھ صد ھا مقال�ھ و کتابی کھ درباره زن و بھ ازای ھر یک مقالھ یا ما

مث�ل ھم�ھ مط�البی ک�ھ درب�اره نگاشتھ ایم . و سایت ما اثبات ادعای ماست . فی ال رسالھ درباره مرد و بدیھای اوب�ھ ع�والم و مس��ائل ادبی�ات و فلس�فھ ھ�ا نوش�تھ ای��م مرب�وط اقتص�اد و ت��اریخ و تکنول�وژی و سیاس�ت و عل�م و

مردانھ است زیرا مردان سازندگان و مدعیان ای�ن عرص�ھ ھ�ا ھس�تند. منتھ�ی ش�ما م�ی توانی�د از م�ا بپرس�ید ک�ھ : تید؟ کھ ما بارھ�ا پاس�خ ای�ن س�ئوال را داده ای�م و آن اینک�ھ نگ�اه م�ا از چرا اصوال نسبت بھ ھمھ اینقدر بدبین ھس

45

منظ��ر آس��یب شناس��ی و درم��انگری اس��ت ھم��انطور ک��ھ طبی��ب در جس��تجوی ام��راض بیم��ار اس��ت و ن��ھ اعض��ای روح انتق�اد اس�ت ، ت�اریخ ادبی�ات و فلس�فھ و م�ذھب و فرھن�گ بش�ری سالمش . عالوه بر این روح ح�اکم ب�ر ک�ل

ن�ھ از منظ�ر ر انتق�اد و ب�دبینی اس�ت ک�ھ راھگش�ائی و خالقی�ت و مکاش�فھ و اب�داعات رخ م�ی دھ�د وزی�را از منظ�بیمار را پیدا کرده و بفش�اریم ت�ا آدمھ�ا درد را شیفتگی . کار ما اینست کھ نقاط فروشی و خودخودستائی و فخر

س�انھ ھ�ای م�درن جھ�ان ھمان�ا ب�ر ر احساس کنند و الاقل بدانند ک�ھ بیمارن�د و چ�اره ای اندیش�ند. زی�را روح ح�اکماست تا متوجھ دردھای خود نشود و بازیچھ امیال آدمخواران جھانی گردد تخدیرو فریبکاری و گمراه سازی بشر

بشر دوستی. واقع نیک بینی ماست ودر ، خود باور کند . پس بدبینی ما عنوان ناجیانھ آنھا را ب و دارد و بالعکس.اینکھ ھر چیز زشتی از زن در مرد ریشھ و

عرفان عملی چیست؟

(مصاحبه اي با استاد خانجانی)

نھاده اید ؟» عرفان درمانی « چرا نام سایت و اصال مکتب خود را س: اینک�ھ اص�وال انواع دردھای جسمانی و روحانی بھ عرف�ان روی نم�ودم و نی�ز درد! من خود از فرط از فرط ج:

افی ب�رای الزم و ک می تواند جدا و خالصانھ روی بھ عرفان نماید یعنی انگیزه ھر انسانی فقط از روی غایت دردس�ی ناخت کاول شناخت درد خودش و سپس درد مردم و آنگاه شناخت حی�ات و ھس�تی و نھایت�ا ش� :شناخت بیابد

ن�د ی توام�در جھ�ان م�ا و مخصوص�ا کش�ور خودم�ان » عرف�ان درم�انی« چند کھ کھ مبدأ و خالق انسان است. ھرو اد ب�ر گمراھ�یک�ھ از بنی� ھ�ای رای�ج در ب�ازار تلق�ی گ�ردد » درم�انی« نامی گمراه کننده باشد و مع�ادل یک�ی از

» : عرف�تاص�الت م« است و ی�ا مکت�ب » عرفان عملی« فریب است. نام حقیقی و جامع سایت و مکتب ما ھمان معرفت کافیست !

گی داشتھ باشد؟ژباید چھ وی عرفان چھ کسی است و یک سالک حقیقی در قلمرو س: صورت چو آدم بھ سیرت چو دیو!ھ باید درد آدم نبودن داشتھ باشد کھ ب ج:

را از نی�ا و اھل�شد از جان سیر ک�رده باش�د یعن�ی ای�ن درد بایس�تی ک�ل جان آورده وھ و این تضاد بایستی او را ب دمی�تآلح�اظ آدم ان�دک بھت�ر از خ�ودش ب�ھ بی نی�از نم�وده باش�د . چن�ین کس�ی اگ�ر ب�ھ ی�ک چشم دل او انداختھ و

ح�ق ب�االخره وین�د ارادت عرف�انی. و چن�ین کس�یاو را رھا نمی کند ت�ا ب�ھ حق�ش برس�د. و ب�ھ ای�ن م�ی گ ، برسددش را در خ�و ی�رپآن خستھ و نومید نشود چ�ھ بس�ا و اگر د اگر نھ در این پیر در پیری دگرآدمیت خود را می یاب

س�تھ فت�ھ ن�ھ خواجوینده یابنده اس�ت و خواھن�ده ش�ونده اس�ت . آنک�ھ نیادش امامش شود. خو ، بیابد یعنی خداوند ونھ جستھ.

یک مرید کامل کیست؟س: باشد. و پیر را خلیفھ خود نموده عالم ھیچ نداشتھ و نخواستھ باشدکسی کھ جز وجود پیرش در دو ج:

46

نن�ده نومی�د ک س�یمائی ب�س ، ی�ان خ�ود داده ای�دشما در زندگینامھ خودتان ب�ا گزارش�ی ک�ھ از دوس�تان و اطراف س: پیش روی می نھید . این چیست؟

زش ئی ت�رین ارابت�دابلکھ بھ ھ تنھا کمترین نشانی و گرایش بھ عرفان کھ ھیچاین گزارش کسانی است کھ ن ج:ھ��م ی��وانیجملگ��ی س��اکنان وادی درک اس��فل بودن��د ک��ھ بس��یاری از آن��ان در مق��ام ح ھ��ای عرف��ی بش��ر نداش��تند و

، ھی ش�ودیل ب�ھ گی�انبودند. بنابراین از دی�دگاه معرف�ت کل�ی اتفاق�ا بس�یار ھ�م امی�دوار کنن�ده اس�ت ک�ھ س�نگی تب�دد درد ی ت�ازه بای�ر مق�ام آدمی�زادو آنگ�اه د آدم�ی پی�دا کن�د گی ح�س ج�انوری ب�ھ ت�از ،گیاھی تبدیل بھ جانوری شود

از اقھ ت�راران ب�ار ش�اجتماعی بن�ده ھ�زاز فعالیت و رسالت بکشند تا شاید میلی بھ معرفت یابند. اتفاقا این بخش دوش پی�ر تی ب�رھدایت ھزار مرید و سالک معرفت است . مری�دان خ�الص و ج�دی اص�وال ن�ھ تنھ�ا ب�اری و مش�ق

س�انی اساس�ا ک ن�د. آن گ�زارش ھ�انمی نھند کھ پیر را در امر ھدایت دیگران و خدمت بھ عامھ مردم ی�اری م�ی دھافتن�د و ک�ھ ش�فا ی ش نبودندقرار می دھد کھ بھ غلط خود را مرید می پنداشتند حال آنکھ دیوانگانی بیا مخاطب ر

حیات جانوری خود رفتند کھ سابقسراغ ھ گی ب بھ تاز نی ل س�لوک عرف�انداشتند. ای�ن نی�ز در معن�ای کل�ی مش�مو اا ھن�وز ری�زانی غیرمتعھ�د بودن�د و دیگران فق�ط مص�رف کنن�دگلوکی یک جانبھ و فقط ازسوی بنده است منتھی س

بھ عرصھ تعھد وارد نشده بودند. عرفان نظری چیست و چرا آنرا خطرناک می دانید؟س:اطالع�ی ومث�ل ھ�ر خب�ری عرفان نظری عبارت است از اخبار و اطالعات درباره عرفان عمل�ی و عارف�ان. و ج:

توحی�دی و حق�ایق و مع�ارفت : یک�ی تب�دیل رش از چند جنبھ اسو خط دچار تحریف و دروغ و توھم است طبعاھ دیگ�ر ب� وفوق علیتی و ماورای طبیعی بھ منطق م�ادی و قیاس�ی و ایج�اد قی�اس ب�ھ نف�س و مش�تبھ ش�دن ام�ر .

اس�ت مالیخولی وادان اس�ت. و دیگ�ر جاذب�ھ ت�وھم دلیل جاذبھ شدید ای�ن اخب�ار در ن�زد س�وداگران و ش�یاطین و ش�ی وھ نیوت��ون فات نیوت��ون ی��ا انیش��تن را حف��ظ کن��د و ام��ر ب��ھ او مش��تبھ گ��ردد ک��مث��ل اینک��ھ کس��ی ک��ھ فرم��ول مکاش��

ش ھ از آم�وزانیشتن شده است. ھر چند ک�ھ ای�ن اخب�ار و اطالع�ات مدرس�ھ ای و کت�ابی یک�ی از خطرن�اکترین جنب� رقخ�ا ھ شتابیبدنیا پرستی انھای نااھل را ھم درنسا ارھمان میزان ھم پربرکت ترین آموزه ھاست زیھ ھاست بی�د ا پدر ن�دگی دگ�رز امکان توب�ھ ولذا و جھلشان می رساند و لذا ھرچھ سریعتر بھ غایت کفر اندازد و العاده می

کھ رناک و مھلچند کھ خطجمود کافرانھ می باشد. ھر آ ورد. این خود رشدی کافرانھ است و بھتر از رکود و میو س�اقطزودت�ر بولھوس�ی وف�رد ب�ازیگر را در ب�ازیگری ست کھباشد و حداکثر اینگاه جبران ناپذیر ، این وادی

طرن�اک خعرف�ان اس�ت. شرش را بھ پایان می رساند. کھ ای�ن کمت�رین خاص�یت مع�ارف توحی�د و ھالک می کند وی�د . آد یش�تری پدی�دقت و ج�دیت ب نامیدن این معارف نظری از جانب بنده اساسا جنبھ تربیتی و مراقبتی داشتھ تا

با دھان شیر است.ازی زیرا ھمچون بآی�ا م�ی ت�وان »گمراه می کند کس را کھ خود بخواھد ھدایت یا خداست کھ ھر« کریم می خوانیم کھ در قرآن س:

ن ای�ن س�الکا الھ�ی دانس�ت و ۀنظ�ر وی�ژ وامر سلوک عرفانی و قرار گرفتن خالصانھ در این راه را ھم یک لطف یق اجباری قرار گرفتھ اند؟را براستی برگزیدگان خدا نامید کھ مشمول توف

ھ�ر « خالف آیھ مورد نظر شماس�ت : ظاھر برھ ! در جای دیگر قرآن درست امر دیگری آمده کھ ب آری و نھ ج:ول�ی ای�ن دو آی�ھ مکم�ل و ظ�اھر و ب�اطن ی�ک ام�ر اس�ت یعن�ی -» گم�راه م�ی ش�ود کھ بخواھد خودش ھ�دایت ی�ا

م�ی باش�د. و ی�ا ای�ن آی�ھ » اھید مرا تا اجابت کنم ش�ما را بخو« خواستھ خدا و خود بشری یکی است و مصداق

47

اختی�ار ت�ا وادی اش�د ، وادی الاک�راه اس�ت و عرف�انش ، دی�ن خ�دا -» یاری دھید مرا تا ی�اری دھ�م ش�ما را « کھ عشق است. سرحد

توان�د ی خ�ودی خ�ود نم�ھ و این اجاب�ت از جان�ب خداس�ت یعن�ی ھ�یچکس ب� ھر کھ بخواھد خدا را اجابت می شودت ن من�اون�د ب�ر آن�اخد ، آنانکھ ایمان آورده و تالش کردن�د و ص�بور ماندن�د« لذا می فرماید خود را ھدایت کند و

آی�ھ م�ذکور ای�ن چن�د» سویش�ان م�ی فرس�تدھ امام یا شاھدی را جھت ھدایتشان ب�از نزد خودش رسول، نھاده و بیان جنبھ ھای متفاوت مسئلھ مورد بحث است.

اص�ال ، ب�دانیم اراده ی�ک طرف�ھ خداون�دسرنوش�تی و من�وط ب�ھ جب�ری و ی�ا ژنتیک�ی ی�ا را ذاتی ی�ا ھدایتاگرامرر و وھره اختی�اھمان�ا گ� ، از بھش�ت اس�ت برتر ھدایت را نفی کرده ایم زیرا آنچھ کھ حتی اساس و گوھره و حق

بی نبود. ختھ شد چون انتخاانتخاب بشر است. ھمانطور کھ بھشت ازلی در نزد آدم و حوا بھ دو گندم فروارون��ھ وو م��رزش را از پوس��تین ھ��ای زب��ان س��اده تعری��ف کنی��د و ح��د ھ ممک��ن اس��ت یکب��ار دگ��ر عرف��ان را ب��س:

تھای عرفانی معلوم کنید؟الی مکاتب شبھ عرفانی و دج عرفانی ور درج�ات امی دق�شناخت خدا در خویشتن بھ یاری و ارادت ی�ک انس�انی ک�ھ ب�ھ چن�ین م عرفان یعنی جستجو وج:

رای ف��وت و ف��ن و ی��ا روش��ی ب�� چ��ھ غی��ر از ای��ن عرف��ان نیس��ت م��ی توان��د س��رگرمی، ھن��ر،نائ��ل آم��ده اس��ت. ھر، اه درم�انیگی� درمانگری باشد ولی عرفان اسالمی نیست. پس پدیده ھائی مثل تکنول�وژی فک�ر، ان�رژی درم�انی،

ی م�ورت ریشناکحتی ادبیات کاستاندائی و معضلھ ھالھ نوارنی، غیبگوئی و کف بینی و ،جن گیری، احضار روح د. ی م�ی ش�وق�و اوشوئی ھم عرفان نیست و حداکثر نوعی تفنن ادبی و الف�اظ ش�اعرانھ و س�رگرمیھای روان�ی تل

یمارس�تان کار بھ ت وھ از نظر ما سرگرمیھای بسیار خطرناکی ھستند کھ گاه عقل و شعور را تباه می کنند کھ البت ینھ�ا اربوطن�د. موھ�ای ت�وھم زا رات و داریبا ھم�ھ ای�ن عرفانھ�ای ب�ازاری کم�ابیش ب�ا مخ�د و زندان می کشد. تقر

چھ ھستند ربطی بھ معرفت نفس و دین ندارند.ھر چرا در آثارتان اینقدر بھ روی فردریک نیچھ تأکید دارید؟ س:آث��ارش وو در نیچ��ھ نیچ��ھ ھ��م م��ی توان��د چ��اھی ب��رای س��قوط اب��دی باش��د و ھ��م پل��ی ب��رای نج��ات . ای��ن ھ��ر د ج:

دگان حض��ور دارد و مخصوص��ا ک��ھ مجموع��ھ آث��ارش در کش��ورمان و بلک��ھ در جھ��ان ترجم��ھ ش��ده و مطالع��ھ کنن��زرگت��رین بی از یک��، ھم��راه آورده اس��ت پ��س بای��د نیچ��ھ را ش��ناخت و شناس��اند. نیچ��ھ ھ بس��یاری در نس��ل جدی��د ب��. نیچ�ھ ل تب�دیل ب�ھ ی�ک فرھن�گ جھ�انی اس�تمدرنیزم اس�ت و ی�ک پدی�ده ای ک�ھ در ح�اتناقضات انسانی درعصر

ام بزرگ�ید ،منتھ�ی انس�ان متفک�ر و ص�ادق. ص�داقت او ،شناسی عین شناخت مدرنیزم و انسان آخرالزم�ان اس�ت برای ابلھان است.

آیا می توان نیچھ را ھم یک عارف خواند؟ س:و را فھمی�د د. پ�س حتم�ا بای�د اوآری! عارفی بس عبرت انگیز. عارفی بی پیر کھ در ظلمت نف�س خ�ود گ�م ش� ج:

رح�ذر ب اس�اند وشن ، بھ جماعتی کھ طالب ارتباط مستقیم با خدایند و برای امر خودشناس�ی وج�ود پی�ر را منکرن�د ھمچون جناب مصفا.مورتی درایران و مقلدانی داشت مخصوصا بھ پیروان کریشنا

را مدیریت نمود؟د کال ذھن خو آیا می توان فکر و س:ھم�ین رھب�ری ب�ر ، فاقا یکی از مھمترین و نخس�تین ام�ری ک�ھ ب�ھ ی�ک س�الک عرف�انی تعل�یم داده م�ی ش�ودات ج:

چن�ین ک�اری مح�ال اس�ت و بزرگت�رین روانک�اوان جھ�ان ھ�م ، ذھن و روان خویشتن است. بدون ی�ک پی�ر فرزان�ھ

48

گی و ار پریشانی و افس�ردخر عمرشان دچلذا در اوا خودشان موفق بھ چنین امر خطیری در خودشان نشده اند وم�ورتی. ی�ک کس�ی مث�ل جنون متفاوتی شده اند مثل نیچھ ، فروید، یونگ، ھورنای، انیشتن و حتی خود کریش�نا

خ�ود را ب�ھ زی�ر » پدی�ده شناس�ی روح«فلس�فھ آگ�اھی اس�ت در اواخ�ر عم�رش ک�ل –ھگل ک�ھ خ�دای فلس�فھ خ�ود ی کند کھ منظورش چھ بوده است. یادمان باشد کھ ھگ�ل و سئوال می برد و اعتراف می کند کھ ھیچ آنرا فھم نم

دچ��ار ی ھس��تند. نیچ��ھ دیوان��ھ ش��د و ھگ��ل نیچ�ھ دو ت��ن از بانی��ان مکات��ب روانک��اوی و خودشناس��ی م��دل اروپ�ائ تجاھل و حماقت گشت و بیچاره کسانی کھ ھنوز از آنان پیروی می کنند.

ملی نامید؟ع خودی خود عرفانھ ت و یا باید اینھا را بآیا مجموعھ آثار شما خود نوعی عرفان نظری نیسس:ی از او مجموع�ھ خ�ودی خ�ود عرف�ان عمل�ی نیس�تھ بی تردید یک کتاب در ھ�ر ح�دی ھ�م ک�ھ متع�الی باش�د ب� ج:

رک ه و در دم�ودنظریات و گزارش تجربیات عملی در عرفان است. و ح�داکثر م�ی توان�د ک�ھ طالب�ان را مش�تاقتر ن زد.ف�انی س�اجودی یاری دھد ولی نمی تواند فردی را فی البداعھ تب�دیل ب�ھ ی�ک س�الک عرومشکالت و معماھای

م�ان یااکثر ب�ر چنین خاصیتی ندارد و حداست بھ قول خودش حتی قرآن ھم کھ کاملترین اثرعرفانی در تاریخ بشرای�ن وطاع�ت کن�د مش اھ�دایت کن�د. م�ؤمن بای�د از ام�ا مؤمنان می افزاید و ن�ھ اینک�ھ ک�افران را ب�ھ ایم�ان آورد و

روش سلوک است.رف حاص�ل مع�ا گی شاید منحصر بفرد داش�تھ باش�د و آن اینک�ھ بخ�ش عظیم�ی ازولی مجموعھ آثار بنده یک ویژ

ی م�مگ�ان ق�رار ھام را آنھم ب�ھ زب�ان بس�یار س�اده در اختی�ار از معرفت نفس و نیز تجربیات و مشاھدات عرفانین م�ان اس�ت ک�ھ ب�ار م�ی آورد ک�ھ ھزین�ھ دی�ن و عرف�ھ ینجان�ب ھزین�ھ کالن�ی ب�ھ ای�ن ام�ر خ�ود ب�رای ادھد ک�ھ البت�

یک�ی از نده ام�روزبکنم کھ آثار برخالف بسیاری از عرفا خود را ملزم بھ پرداخت آن دیده ام. بھ تجربھ ادعا میب��ی ان وفط��ری ب��رای بش��ر م��درن و خاص��ھ نس��ل ج��و وعرف��انی وامی��ال دین��ی در ت��رین و محرکت��رین برانگیزن��ده

دو س�ال پ�یش بھ ھم�ین دلی�ل تجرب�ی اق�دام ب�ھ انتشارش�ان نم�وده ام . ت�ا ھم�ین یک�ی و فقط استھویت و گمشده وده ن، رب م��ن ب��م��ث��ار نداش��تھ ام . م��ن اساس��ا ب��رای خ��ودم نوش��تھ ام . آث��ارم و قل��م آت��ی ج��دی در انتش��ار ھ��یچ نی عم�ل ،ار اینجان�ب ث�آحیط�ھ عرف�ان پدی�د آم�ده ان�د ک�ھ درمی توانم ادع�ا ک�نم ک�ھ در می�ان ھم�ھ آث�اری این اند.بنابر

ر م�ی دھن�د. و عشق عرفانی را در دسترس ھر با سوادی قرا حقایق و شور ترین ھستند وانگیز اترین و عملرگک�ھ . بش�رط آنو این ھمان ادعای مردمی کردن حکمت و عرفان است کھ بنده ب�ھ توفی�ق الھ�ی ب�دان نائ�ل ش�ده ام

ر گیرد و سایت ما دچار ویروس نگردد !؟در اختیار مردم قراس رت�ان چ�ھ ک�آیا شما خودتان را یک عارف نظری می دانید یا عارف عملی و اینکھ در چھ مقامی؟ و نی�ز پیس:

یا کسانی بوده اند ؟چن��د عن��وان ی��ک وظیف��ھ ھرھ و خطرن��اکی اس��ت ول��ی مجب��ور ب��ھ پاس��خ ص��ادقانھ ام ب��س��ئوال بس��یار س��خت ج : ،روش�نفکر الق�ابی چ�ونایش م�ی ی�ابم در نقط�ھ مقاب�ل ھا صفت و لقبی است کھ خودم را مسم ھزینھ. عارف تنپر

پاس�خ ھ ام مفص�ال در زندگینام� درباره پیر گر و پیغمبر و ...فیلسوف ، حکیم ، طبیب، روان درمانگر، و یا جادو داده ام.

ھ خ��ودش رب م��ن ب��وده و گ��اه ب�� ،داون��دحقیق��ی کلم��ھ در بی��رون از خ��ودم نداش��تھ ام . خمعن��ای ھ ول��ی ھ��یچ پی��ر ب��ری م�ن خ�ودم را ی�ک ع�ارف اھ�ل عم�ل و س�لوک ج�وھری م�ی آاح طیبھ اش مرا ھ�دایت ک�رده اس�ت؟ واسطھ ارو

زندگیش را تماما در جس�تجوی حقیق�ت ب�وده اریخ سراغ دارم کھ از ھمان آغاز دانم و بسیار اندک عارفی را در تا درب�اره مق�ام عرف�انی خ�ودم ج�ز خ�دا یا اختصاص ن�داده باش�د . و ام�باشد و حتی یک درصد از زندگیش را بھ دن

49

ر ش�ده ام نمی داند و بھتر است دیگران قضاوت کنند ولی ھمین قدر ھمانطور کھ در زندگینامھ ام تا حدودی مت�ذک ھ عرف�ا را در زن�دگی خ�ود داش�تھ ام ک�ھ وج�دگانی س�ائر اکثر نشانھ ھا و مشاھدات و مکاش�فات گزارش�ی در زن�،

ھمانا نشانھ ھای قیامت در قرآن است کھ در جای دیگ�ری نش�نیده ی�ا نخوان�ده ام ، فرد مکاشفات بندهھ منحصر ب لذا خودم را عارف عرصھ آخر الزمان و قیامت می دانم. . و

نی نکرده ای�دغلو و خودستائی عرفا ، و فکری شماستھ معرفتی کھ زندگینام» ھستی بایستی«آیا در کتاب س: ھ در میان عارفان یک سنت بوده است؟البت کھ ما ده ام. آی�ا ش�اجتماعی، بسیار ھم شکستھ نفسی کر وخاطر برخی از مالحظات اعتقادی ھ اتفاقا بھ عکس. ب ج:

ت و اقعی�ین ولک�ھ ع�آن خطابھ ھای عرفانی امام علی(ع) را ھم غلو و ترفند شاعرانھ می دانید؟ من نمی دانم و بھ ام خاص� ودهب�یت من از آن کتاب در درجھ اول خ�ودم وجودی آن حضرت می دانم . ولی نیت حتی کمتر از واقع

فق�ط از انتش�ارش است. ول�ی قص�دم رب من بوده، اینکھ من پیر بیرونی ندارم و لذا ھمانطور کھ گفتھ ام قلم من بش�ر ک غی�رت الھ�یو خ�دایگونگی ب�وده اس�ت یعن�ی ن�وعی تحری�انسان جامد شده مدرن بھ صفات الھ�ی رغیبت

م تلق�ی انس�انی ا - یعرف�ان – و ھزینھ ھ�ای دین�ی یکی از بزرگترین ایثار ، این اثرم درحال نابودی. و لذا انتشارو ان حقی�رج�ور می کند ولی تا خدا ھست چھ باک. و چھ خوب ک�ھ سویم حملھھ می شود زیرا ھمھ شیاطین را ب

ای نس�انیت و ب�راای احی�ای ردرمرحلھ نھائی ھم ب� ،ام از دست دادهکھ تاکنون دھھا بار مریض و ناقابل خودم را و ت�ا اب�د رضای دوست از آستین تن بھ ب�رون افک�نم و دس�ت کس�ی را ھ�م ک�ھ م�را در ای�ن ام�ر ی�اری دھ�د ببوس�م

ممنونش باشم . خدا را ھزاران سپاس از اینکھ علی(ع) را می شناسیم.حمقان�ھ ام او از شما طل�ب مغف�رت م�ی ک�نم. چ�را ب�ھ ای�ن س�ئوال از این سئوال آخرم براستی شرمگین ھستم س:

پاسخ دادید؟ھ ارزش��ی ک��ھ��ا ص��ادقانھ باش��ند و ن��ھ مکاران��ھ. و بدانی��د اش ھم��ھ حماق��تم��ن از ص��داقت ش��ما ممن��ونم. ای ک�� ج:

ھمانی کھ امروزه کیمیا شده است. ،اساسی تر و مقدمتر از ادب نیست. ادب درس اول معرفت است

تناقض چرا؟همه این

(پاسخ به یک نامه)

ائ�ل نم�وده زجز دریائی از تناقض و تض�اد نیس�ت ک�ھ عق�ل و ادراک را جناب دکتر مجموعھ آثار شما چیزی س:

و دچار جنون می کند. این چھ رازی است؟ در یک جا زن را عین خدا می کنید و در جائی دگر مجسمھ شیطان می سازید.

درجائی دگر مکر ابلیس می نامید. ،می خوانید در یک جا عشق را گوھره وجود

50

ل ظھ��ور در ج��ائی دگ��ر پش��توانھ درج��ھ او ،ال آخرالزم��ان معرف��ی م��ی کنی��دی��ک ج��ا تکنول��وژی را تجس��م دج�� در رست باشد؟دآخرالزمان . باالخره تکلیف ما چیست آیا کدام درست است ؟ آیا می تواند در آن واحد ھر دو

ز نن�ده آن نی�کمح�و قھر توأمان است و باعث ھستی و مھر و اشد کھ خداوند مظھر تواند ! ھمانطور آری می ج :

ن کام�ل ھ�مھست. این صفت ذاتی خداوند در ھمھ مخلوقاتش بھ صور و درجات متفاوت متجلی است. و ل�ذا انس�ام�ی کارترآش� اض�داد را ، کسی است کھ او را وحدت اضداد خوانند ھمچون خدا. معرفت ھر چھ کھ عمیقت�ر ش�ود

انگی ای�ن سازد و اینست کھ گفتھ اند دیالکتیک (وحدت اضداد) ع�رش معرف�ت اس�ت. ول�ی ھن�ر در اینس�ت ک�ھ یگ�داش�تن تس�اوی پن ھ�دایت اس�ت و در ،ھ نھ تساوی آنھا را . در درک یگانگی اضداداضداد را درک کنیم و صد البت

آنھا ھم ھالکت .

آیا تکنولوژي حرام است؟

(پاسخ به یک نامه)

س��ت اح��رام ،ح��رام نیس��ت بلک��ھ تکنول��وژیزم یعن��ی تکنول��وژی پرس��تی و تکنول��وژی س��االری ،ی��ر! تکنول��وژیخ

حرام است. ،حرام نیست بلکھ پول پرستی ،ھمانطور کھ پولح�رام ،حرام است . ھمانطور کھ زن ،حرام نیست بلکھ حکومت و سیاست بازی ،ھمانطور کھ حکومت وسیاستو چھ پرستی نیست بلکھ بچھ بازی و بحرام ،ساالری حرام است. ھمانطور کھ بچھنیست بلکھ زن پرستی و زن

ح��رام ،ت ح��رام اس�ت . ھم��انطور ک�ھ غ��ذاح��رام نیس�ت بلک��ھ منی�» م�ن«ح�رام اس��ت. ھم�انطور ک��ھ ،بچ�ھ خ��واریس ح��رام نیس��ت بلک��ھ س��ک ،سکس�� ح��رام اس��ت. ھم��انطور ک��ھ ،و م��ذھب اص��الت تغذی��ھنیس��ت بلک��ھ ش��کم پرس��تی

ام است.حر ،حرام نیست بلکھ بازی با عشق ،کھ عشق حرام است. ھمانطور ،بتالی بھ پائین تنھپرستی و ا ،وترک�ھ ک�امپی ن خویشتن . ھم�انطورحرام است و استثمار بد ،حرام نیست بلکھ اشتغال پرستی ،ھمانطور کھ کار

رام اس�ت وح� ،ز پرس�تی ح�رام نیس�ت بلک�ھ نم�ا ،پرستی حرام است. ھمانطور کھ نم�ازحرام نیست بلکھ کامپیوترآیا ست و ...حرام ا ،تیحرام نیست بلکھ دنیا پرس ،جای خدا، نماز را پرستید . ھمانطور کھ نھایتا دنیاھ نباید ب

م ح�رام حرام است . یعنی پرستش خدای شخصی ھ ،باز ھم روشن نشد؟ ھر پرستشی جز پرستش خدای امام حی است.

ج�زد ک�ھ اص�وال نظ�ر م�ی آی�ھ حرامھای مذکور مبتال ھستیم و بھ ھم�ین دلی�ل ب� و ما متأسفانھ امروزه بھ ھمھ این مرگ و نیستی، ھمھ چیز حرام باشد از منظر معرفت بر وضع موجود .

51

تساهل در دین(پاسخ به یک نامه)

م��ی از ماس��ت س : اینگون��ھ ک��ھ ش��ما مع��ارف دین��ی را عرض��ھ م��ی کنی��د و مت��ھ ب��ھ خش��خاش م��ی زنی��د و م��وی را

س�ت م��ی م�أیوس ش��ده و دم از ھم��ین دی�ن نیم�ھ ک��اره خ�ود ھ��م ھ�یچ ک��س ق�ادر ب��ھ دی�ن داری نیس��ت و م�رد ،کش�ید کشند. آیا بھتر نیست کھ مقداری تساھل در دین داشتھ باشید؟

عتک�اف انم�از ش�ب و آی�ا م�ا در کج�ا دع�وت ب�ھ ریاض�یت ودر دی�ن ی�ا تس�اھل در ش�رک و نف�اق؟ پاس�خ : تس�اھل

ند؟ ن بیزار ش�وت آنھمھ شکیات و وسواس و عذاب درست کرده ایم کھ مردم از خدا و دیبرای عباد نموده ایم ون این مطم�ئرب�ی کھ آس�ان باش�د ی�ا س�خت. ع�الوه تمام دعوت ما بھ تفکر و مراقبھ و معرفت است و نھ ھیچ کار

طی�ل ھ�م ی�ن اگ�ر تعد رسوائی حاصل نمی آید و این نوع باشید کھ در دین بااکراه و ریا جز کفر پنھان و بدبختی وا ک و نف�اق رھم بھ نفع مردم اس�ت زی�را خداون�د م�ی فرمای�د ک�ھ ھرگ�ز گن�اه ش�ر شود ھم خدا را راضی می کند و

ا م�ا ذابی. اتفاق�ع�و بلکھ گناه کافران بی ریا را با یک توبھ جمع�ا م�ی بخش�د ب�ی ھ�یچ عذاب می کند نمی بخشد و ا س�خت جل�وهع�ذاب آور نم�وده ایم.ھ�ر ک�ھ دی�ن خ�دا ر را سخت و دین را بسیار آسان کرده و بلکھ شرک و نفاق

منافق است. ،دھد

ارتباط با شما چقدر سخت است

ش�تن ھ�م ت�اکنون کس�ی س�واد خوان�دن و نو ،کالس�ھای مکت�ب و دبس�تان نم�ی ب�ود» پ�ای ب�ر ج�ای ب�ر« اگر ھم�ان

ک ف�ارغ ی� ،در ح�ال ح�ذف ش�دن اس�ت نیاموختھ بود. درست بھ ھمین دلیل امروزه کھ این حداقل آداب صوری ھم فت.علم و معر ا گاه دارای یک سواد دبستانی یا مکتب قدیم ھم نمی یابیم تا چھ رسد بھرالتحصیل دبیرستان

ش�رط ،دبو تربیت نوین است بدون یک ح�داقل ادب اجب�اری ممک�ن نم�ی ش�ود. اتحصیل اجباری کھ اساس تعلیم اساس تعلیم و تربیت است.» ادب باش تا بزرگ شوی با« اول کسب ھر نوع دانشی است. و لذا

حداقل ادب باطنی و خشوع اگر دارای ،و علم باطنی و عرفان و امثالھم باشد حال اگر کسی ظاھرا طالب معرفت ص�وری و ب�ھ تظ�اھر ح�داقل ادب ابد تا چھ رسد بھ اینکھ حتی ق�ادرنباشد ھیچ نمی یقلبی درقبال استاد و مرادش

فق�دان ،ارتب�اط ب�ا م�ا بی ادبی اس�ت . عل�ت س�ختی برق�راری رھمھ حال بھتر ازاشد . تظاھر بھ ادب دکالمی ھم نباست کھ یافتھ نم�ی حداقل ادب ظاھری است کھ متأسفانھ در نسل جدید کھ احساس نبوغ می کند، ادب تنھا چیزی

اخ�الص ن�ھ تنھ�ا ادت وراخش�وع و ص�ال ادب وا خش�وع اس�ت و معرفت ھمواره م�الزم ادب و وشود. طلب علم شرط اول کسب علم و معرفت است بلکھ واضح ترین نشانھ طلب آن در فرد نیز می باشد. و ای�ن ق�انونی ذات�ی و

ح�دود یکس�الی ص�یرم. اینس�ت ک�ھ گ�اه ف�ردی پ�س ازام و از ای�ن باب�ت ب�ی تق خدائی است و من آنرا ابداع نکردهای باب�ا ای�ن « د ک�ھ : ی�ن رابط�ھ نیافت�ھ اس�ت و آنگ�اه ادع�ا م�ی کن�راین حرک�ت و رش�دی دارتباط دائم با ما کمت�ر

52

ھوی�ت چن�ین اف�رادی اس�ت ک�ھ بای�د ،ھ�م ب�ی ارزش ت�ر اس�تدرحالیک�ھ آنچ�ھ ک�ھ از کش�ک » حرفھا کشک اس�ت. سالھا کشک بسابند.

دادم برسیده ب

( طرح یک نامه)

یتی اس�ت و تربگ و ش�غل خ�ود او نی�ز ام�ورھ و فرھن�ع�الی و اھ�ل مطالع�دارای تحص�یالت زن�ی دارم ،آقای دکتر◌ م و اص�ال فک�ر ھ�م ب�وده ای�و ھم اس�ت ک�ھ ازدواج ک�رده ای�م و ھمک�ار خود را اھل عرفان ھ�م م�ی دان�د. یکس�ال

ت�ا وز اول زن�دگیرھر دو شدیدا مایل بھ ای�ن ازدواج ب�ودیم. ول�ی از شد وموجب عالقھ ما بھ یکدیگر ھمین امروقف�ھ ن یکس�ال بالام و واقع�ا در ای� ن نرفتھ و شبی خواب راحتی نداشتھز گلویم پائیساعتی آب خوش امروز بھ ا

ی�ک س�اعت ی ھر سازی کھ می زند رقصیده ام ول�ی حت�ھ م بوده ام. بھ ھیچ صراطی مستقیم نیست بدر آتش جھن ھ ای ن��بن��د اس��ت و ن��ھ ب��ھ حرفھ��ای خ��ودش. و ھ��ر روز بھا آرام��ش و ش��ادی نداش��تھ ام ن��ھ ب��ھ حرفھ��ای م��ن پ��ای

سادیس�تی آزار و -ی کنم کھ یک بیم�اری روان�ی و خ�ود احساس می بحث و جدال و قھر دارد. اصال مضحک براع�زت ون�ھ ھ�یچکس را . در قب�ال س�المت است کھ نھ چش�م دی�دن خوش�ی و س�عادت خ�ودش را دارد و ن�ھ م�را و

ک�ر ارھ�ا ب�ھ فباز من می گیرد. ادیگران دیوانھ می شود و ھر کسی را می بیند کھ حالش خوب است انتقامش رھ ی ک�ھ ب�نظ�ر م�ی رس�د خیل�ی ھ�م راض�ی اس�ت . ھ�ر راه حل�ھ خودکشی افتاده ام. ولی او برایش ع�ادی اس�ت و ب�

رت�ر تکب تر و مب�از و بخی�ل ت�ر و حق�ھ جام داده ام ولی روز بھ روز ب�دتران ،نظرم رسیده و از مشاوران پرسیده اما او دم را بکش�م ی�پایم بگذارید ممکن اس�ت ھ�ر آن ی�ا خ�ودھید و راھی بھ پیش لطفا نجاتم و دیوانھ تر می شود.

را .و را تنبی�ھ نیام�د ا اگر بھ راه ،طبق قول خداوند اول نصیحتش کنید . بعد مدتی او را تحریم جنسی کنید پاسخ ما :

ھایش. طالقش دھید. و بدانید اکثر زنھا چنین اند. بخصوص تحصیل کرده ،بدنی کنید. اگر نشد

هم فیلتر شدیمما نیز

ھم فیلتر شدیم ھمچون سایت ھای جنسی و فحاش�ان ب�ھ نظ�ام و مقدس�ات و دش�منان قس�م خ�ورده انق�الب و ما نیز

اس��الم . و ل��ذا م��ا را ب��ھ جن��اح ب��ی خ��ودی ھ��ا فرس��تادند و ای��ن از جمل��ھ ھنرھ��ای خ��ارق الع��اده و وی��ژه مس��ئولین و جای بس تقدیر دارد کھ ھر روزنامھ ای را تب�دیل ب�ھ ش�ب نام�ھ م�ی است فرھنگی نظام ماست کھ براستی نوبر

53

کنند و ھر حقی را قاچاق می سازند و ھر صدقی را تبدیل بھ مکر می کنن�د و ھ�ر دوس�تی را دش�من و ھ�ر دش�من قسم خورده ای را برای مذاکره بھ داالن ھای ویژه رھنمون می نمایند .

ه و ج��ای ھ��یچ ش��کو ،رض��ای خ��دا و خ��دمت خالص��انھ ب��ھ خل��ق باش��دھ��دف انج��ام وظیف��ھ ای ب��رای ھرح��ال اگرھ ب��رگ�اه دود را ب�ھ خ�دعوائی نیست . و ما از کسانی کھ فیلترمان کردند ممنونیم کھ زحمت ما را کم کردن�د و زحم�ت

زیاد نمودند . ،حقروردگ�ارا م ک�ھ : پشیروز قیامت گفتھ باشیدیم از سر درد دل و دین تا در چند صباحی نالیدیم و عربده ای کما نیز

بس ! . ھمین و شاھد بودی کھ ما بھ تو و دین تو و انبیاء و اولیاء و مقدسات و ناموس تو بی تفاوت نبودیم ،دق مردم ھستنفرھنگ و ناموس و ایمان و اخال ولی در حیرتیم کھ مسئولین فرھنگی نظام ما کھ شاھد انحطاط

ھ خ��دا و ب��آن چ��ھ ج��وابی ازربدھن��د . و ب��دت »عرف��ان درم��انی«چ��ھ ج��وابی دارن��د ک��ھ ب��ھ بازدی��د کنن��دگان س��ایت ؟دشان . ما کھ در حیرتیم شما چطوررسولش می دھند و چھ جوابی بھ وجدان خو

خداوند ھمھ را شفا دھد.حتما دشمن خویشتن است . ،کسی کھ دوست خود را نشناسد

پاسخ به یک نامه

»حاال چه کنیم؟«

ش�ما ، در ق�ولھ ی�ا معج�زه ای ب� اص�الح و ھ�یچ تغیی�ر و توج�ھ ش�ده ای�م ول�ی ھن�وزا عموم�ا م: مطالب شما ر س

زندگی خود درنمی یابیم . زین پس باید چھ کرد ؟ احوال و در دل ده وش�جذب زمزمھ کنید تا ھضم و : زین پس بایستی دریافتھای عقالنی خود را شبانھ روز نشخوار و ج

توس�ل و وواس�طھ دل ، راھ�ی بس�یار ط�والنی در پ�یش اس�ت ھ م�ودن ب�شما صدیق گردد . از فھمیدن تا تص�دیق نھ ی�اد آوری�د ب�قول قرآن توسل بھ حق در وادی صبر است کھ بھ بار می نشیند . پ�س ھ ب عظیم می طلبد و صبری

س�ت این ،رین خطاھ�اآنرا زی�ر نظ�ر بگیری�د . یک�ی از بزرگت� زندگی خود باشید و شاھد بر تحمل ، و تأمل کنید و و ی�د . ای�ن ن�وعب�دیھا را ب�ھ دیگ�ران نس�بت دھ خ�ود وھ خوبیھ�ا را ب� ھ این مع�ارف را در دیگ�ران جس�تجو کنی�د وک

عرفان از آدمی یک دیو می پرورد ھمانطور کھ شاھدیم .ل رس�ول ق�وھ رنھ ب�بھ عمل آورید کھ عمل بھ علم تنھا راه دل نشین شدن علم است وگ ،آنچھ را کھ باور کرده اید

چی�زی مھل�ک ت�ر آدم را ب�ھ دام م�ی ان�دازد . ھ�یچ غرور می زاید و ور تکب وبال گردن است و فقط اکرم (ص) ،ت نفس است و ،از عرفان بی عمل نیست . عرفان بی عمل عمرعاص تولید می کند . قلمرو دجالی

ر دل�م زدائ�ی ظن س�پس ای� اصالح را از خود شروع کنید ن�ھ از دیگ�ران . ظل�م زدائ�ی را بای�د از خ�ود آغ�از ک�رد وخ�ود ھب�از ب� ن�یم ودیگ�ران را س�رنگون ک اشاعھ می یابد . وگرنھ نھایتا باز ھم مجب�وریم انقالب�ی ش�ویم و محیط

ھم خود را منقلب سازیم . فحش بدھیم . بیائیم یک بار

54

فصل دوم

فلسفه شناخت

»پدیده شناسی« (مجموعه مقاالت)

55

فھرست مطالب : ٥٩...............................فۀ سینما ...................................................................... فلس١ ٦٠..........................یعنی چھ ؟ ................................................................» ھستی. «٢ ٦١...................................................................................... بود و نبود .................٣ ٦٢............................ فرق عدالت و برابری ..............................................................٤ ٦٢.......................................................... دموکراسی و عدالت ..................................٥ ٦٣.............................. فلسفۀ تقلید و راز نفاق ..........................................................٦ ٦٥....................................... اصل و جعل ..............................................................٧ ٦٦...................................... فلسفۀ صفر ...............................................................٨ ٦٧....................................... فلسفۀ پفک ..............................................................٩ ٦٨....................................... سر مو .................................................................١٠ ٦٩............................. دیالکتیک بود و نبود ...........................................................١١ ٧٠.......................................یار .......................................................... جبر و اخت١٢ ٧٢.......................... فلسفۀ جھانی شدن ................................................................١٣ ٧٣...................................................................... فلسفۀ دموکراسی ......................١٤١٥ .2E = mc ٧٤...........................................................................عرفانی یک تفسیر ٧٥........................................فلسفۀ رمضان ....................................................... ١۶ ٧٧...................................... فلسفۀ بنی اسرائیل ....................................................١٧ ٧٨...................................» ....................................................ھوا«و » باد«. سر ١٨ ٧٩................................... فلسفۀ فطر ................................................................١٩ ٨٠.......................................ھستی .............................................................. بار٢٠ ٨١........................یزم ............................................................ ایدز : ویروس ترور٢١ ٨٢................................. عقل و قدرت ................................................................٢٢ ٨٢.............................................................. عقل ناب ........................................٢٣ ٨٣............................. فلسفھ ھای ضد فلسفھ .........................................................٢٤ ٨٤.............................گی .............................................................. فلسفۀ غرب زد٢٥ ٨٥........................... دیالکتیک چیست ؟ ...............................................................٢٦ ٨٦.........................» .....................................................................حق«. معنای ٢٧ ٨٧............................. فلسفۀ تنھائی ...................................................................٢٨ ٨٨.............................. فلسفۀ اراده ....................................................................٢٩ ٩٠................................................ست ................................ آنچھ ھست دلیل آنچھ نی٣٠ ٩٠................................................ معمای کتابھای آسمانی .....................................٣١ ٩٢................................................... عشق و عدالت ..........................................٣٢

56

٩٣................................... دین مرده و دین زنده .................................................٣٣ ٩٤......................... مؤمنان کفرگو ...................................................................٣٤ ٩٥....................... دیالکتیک علم و دین .............................................................٣٥ ٩٥...................... فلسفۀ خط راست ..................................................................٣٦ ٩٦...................................................................................... دروغ راستین .....٣٧ ٩٦..................... چرا حقیقت تلخ است ..............................................................٣٨ ٩٧................................................ قاعدۀ بازی ..............................................٣٩ ٩٨.................... چرا کسی کمبود عقل ندارد ؟ ......................................................٤٠ ٩٩......................... دین و واقعیت ..................................................................٤١ ٩٩......................... بود و نمود .....................................................................٤٢ ١٠٠...................... ذات و ژن .......................................................................٤٣ ١٠١............................................................................... فلسفۀ موجودات .......٤٤ ١٠٢.................... فلسفۀ آرایش زن .................................................................٤٥ ١٠٣...................................االسرار تمدن بشری .............................. . برابری : سر ٤٦ ١٠٤......................... فکر و واقعیت ...............................................................٤٧ ١٠٦............................... فلسفۀ عورت...........................................................٤٨ ١٠٨.................چیست ؟ .................................................................» نیستی. «٤٩ ١٠٩...................... فلسفۀ تئوری ....................................................................٥٠ ١١٠............................................................. غیرت و عفت.............................٥١ ١١١................... پس من چی ؟! ....................................................................٥٢ ١١٣...................... عبرتی از آئینھ .................................................................٥٣ ١١٤.................. پدیدار شناسی چیست ؟ ............................................................٥٤ ١١٥.................................... مطلق و نسبی ....................................................٥٥ ١١٦..................................................................................... انتقام معرفت ....٥٦ ١١٧............................... فلسفۀ شب و روز ....................................................٥٧ ١١٨.....................................وستی ..........................................د –. راز دشمن ٥٨ ١١٨................... جھانھای موازی ..................................................................٥٩ ١١٩............................ چند سئوال بنی اسرائیلی ...............................................٦٠ ١٢٠................حکمت چیست ؟ ..................................................................... ٦١ ١٢١................... عبور از خط وجود ...............................................................٦٢ ١٢١..................................................... فلسفۀ بھشت ...................................٦٣ ١٢٢................. فلسفۀ ماورای طبیعت .............................................................٦٤ ١٢٣................ فرصتی برای وجود یافتن ..........................................................٦٥ ١٢٤................... ممکن و محال ....................................................................٦٦

57

١٢٤..................... فلسفھ یعنی چھ ؟ ................................................................٦٧ ١٢٥.................................................................... فلسفۀ اصل و جعل ...............٦٨ ١٢٦................... فلسفۀ تفاھم و تناقض ............................................................٦٩ ١٢٦................................. راز رؤیتی در ماه ...................................................٧٠ ١٢٧.................... از بایستی تا ھستی ..............................................................٧١ ١٢٨................... فلسفۀ ایمیونولوژی ..............................................................٧٢ ١٢٩................................رائی .................................................... فلسفۀ چپ گ٧٣ ١٢٩................................ عشق و معرفت ......................................................٧٤ ١٣٠........................................... حقیقت چیست ؟ ..........................................٧٥ ١٣١................................. راز صدق ...........................................................٧٦ ١٣٢................. روانشناسی و اخالق ..............................................................٧٧ ١٣٢.................... حقیقت و واقعیت ................................................................٧٨ ١٣٣..................... تشابھ اضداد ....................................................................٧٩ ١٣٤............................................................. آیا انسان ھمانست کھ باید باشد ؟ ....٨٠ ١٣۴........................................................................................... حق وجود ٨١ ١٣٥..................................................................................... حق با چیست ؟ ٨٢ ١٣٦.............................................................................نام انسان ھ . ماسکی ب٨٣ ١٣٧.................فلسفۀ جبر و اختیار .............................................................. ٨۴ ١٣٩............................................................................ فلسفۀ ذھن .............٨٥ ١٤٠.................نام بودن ...........................................................ھ . تجربھ ای ب٨٦ ١٤١............................... فلسفۀ دلتنگی ھا ....................................................٨٧ ١٤٢................. ھستی در دیگران .................................................................٨٨ ١٤٢............................... حق غم ...............................................................٨٩ ١٤٣..................س ناطقھ ................................................................... راز نف٩٠ ١٤٤..............................» .......................................................بینی«. فلسفۀ ٩١ ١٤٥.................................................. فرق تفکر و تخیل ................................٩٢ ١٤٦..................... فلسفۀ التقاط ...................................................................٩٣ ١٤٨......................................... فھمیدن برای چھ ؟ ........................................٩٤ ١٤٩.......................................... میزان چیست ؟ ...........................................٩٥ ١٥٠........................................... ذات و صفات خداوند در انسان ........................٩٦ ١٥٠................................................................ فلسفۀ پارادایم .....................٩٧ ١٥١............................................. فلسفۀ غفلت بشری ...................................٩٨ ١٥١............................................... فلسفۀ تاریخ مذھب .................................٩٩ ١٥٢................................................. توضیح جھان ...................................١٠٠

58

١٥٣................................. ذات فرق انسانھا .................................................١٠١ ١٥٣......................................................................... حکمت زندگی .............١٠٢ ١٥٤.................. قدرت و معرفت ..................................................................١٠٣ ١٥٥.......................... فلسفۀ سلسلھ مراتب ....................................................١٠٤ ١٥٥................ آیا زن خداست یا شیطان ؟ .......................................................١٠٥ ١٥٦................. فلسفۀ متدولوژی دینی ...........................................................١٠٦ ١٥٧................ناسم ............................................................ من ، تو را می ش١٠٧ ١٥٩................................ اراده و زمان .......................................................١٠٨ ١٥٩................................ما ............................... تجربیات ماورای طبیعی درعصر١٠٩ ١٦٠............................... حافظھ و معرفت .....................................................١١٠ ١٦٠.................................. فرق ھستی و عدم ................................................١١١ ١٦١......................................................ۀ دنیا .................................... فلسف١١٢ ١٦٢................................ دو نوع بودن .......................................................١١٣ ١٦٢...................................................ھم و فھم بشری .......................و. تاریخ ١١٤ ١٦٣.................... فلسفۀ ریش .....................................................................١١٥ ١٦٥.................. چرا اصال چیزی وجود دارد ؟ ....................................................١١٦ ١٦٦................... پایان جنگ ماتریالیزم و ایده آلیزم .............................................١١٧

59

فلسفه سینما

ب�ا پس�وند گی م�ی باش�د ک�ھب�ھ معن�ای ک�وری و ب�ازیگری و ل�ود اس�ت ک�ھ» س�این «التین از ریشھ سینما در لغت

.از بطن لغت آن آشکار می شود ت این صنعت و ھنری نمایش است ماھی کھ بھ معنا »ما« »ئ�ات«از ریش�ھ تر نیز کھ لغت�ی یون�انی اس�تئااست و ت ھمان تأتر صنعتی شده و صنعت تأترمی دانیم کھ سینما

ن ھن�ر اساس�ی�ا نم�ایش خ�دائی انس�ان اس�ت. و م�ی دان�یم ک�ھ ای�تر ب�ھ معن�ای خ�دا نم�ائی ئ�اداس�ت و تبھ معن�ای خ ا .بوده است اقل سھ ھزار سالھ دارد و رسالتش نیز نمایش اساطیر در ھیبت بشرییونانی است و سابقھ ای ال

م عی�ان م�روز ش�اھدیت واقعی سینما آنگون�ھ ک�ھ اوضوح ماھی ھ تر بئاا گردھمائی معنای واژۀ سینما و تبنابراین ب .اساطیر و خدایان است می شود کھ تلفیقی از نمایش و بازیگری کودکانھ انسان بھ عنوان

اق�ع ود و در وب�نرپیش�گان گی ھرمتحرک کھ پدید آمدن�د تمام�ا ل�ودگی و مس�خو نیز می دانیم کھ نخستین فیلمھای ایت�ا س�ر ازو نھموج دوم روی بھ داستانھای اساطیری نمود ھجو و کمدی رخ نمود و در اساس طنز وسینما بر

.وردحک پدی�د آس�ینمائی از انس�ان ، خ�دایانی دیوان�ھ و ابل�ھ و مض� آورد و در جلوه ھای وی�ژهجنون و جنایت در .تر و سینما را تحقق بخشیدئادر واقع ذات واژۀ ت

ات اه دع�وی نج�گ�گون�ھ و عارفان�ھ م�ی باش�یم ک�ھ س�ینما ش�اھد پی�دایش رس�التی پیامبرا در چند دھھ اخی�ر در و ام لمس�ازانیارد . فیحقیق�ت و ھ�دایت بش�ریت را د بشریت را دارد و گوئی کھ ن�اجی آخرالزم�ان اس�ت و قص�د کش�ف

فت�ھ ت ش�ھرت یاینمای حقیق�رنوار ، برگمن و امثالھم از بانیان این سینما م�ی باش�ند ک�ھ ب�ھ س� ،چون تارکوفسکی .خواھد جایگزین مذھب و عرفان شود ما نیز جایگاھی خاص خود یافتھ و گوئی می کشور است و در

رس�والنھ ت�ا وتواند کاشف حقیقت باشد؟ بررسی این س�ینما ی حقیق�ت ج�و میمسئلھ اینست : آیا براستی سینما . استقول معروف سالی کھ نکوست از بھارش پیدھ بھ امروز بیانگر آینده آن نیز می تواند باشد و ب

ی و ب�ی س�اد اخالق�ما نیز سئوالی پیش روی می نھیم و آن اینک�ھ آی�ا کس�انی ک�ھ خ�ود اکث�را و اص�وال از مظ�اھر فازیگری و ب� و ھنر وژیری مالیخولیایی ھستند می توانند با استفاده از تکنولایمانی و از اسوه ھای جنون و تکب

حقیقت و رھنمای مردم باشند؟سینما کاشف ص�وال د ؟ آی�ا ایک ھنرپیشھ فاسد و دیوانھ و معتاد چگونھ می تواند حقیقت را بازتاب دھ�د و موج�ب بی�داری ش�و

طلق�ا مواض�ح اس�ت و آن ام�ری از منظ�ر معرف�ت دین�ی و اس�المی پر ت؟ پاس�خ ای�ن س�ئوالچنین چیزی ممک�ن اس� .محال است

دین�ی ک�ھ تون رامثل زندگینامھ بزرگان سینمای حقیقت مثل آقای انت�ونی ک�وئین ی�ا چ�ارلتون ھس�لھنگامی کھ فی ار ت و اث��ی��در ب��ارۀ ماھ ترین فیلمھ��ای ت��اریخ س��ینما را ب��ازی ک��رده ان��د م��ی خ��وانیمت��رین و ب��ھ اص��طالح ح��ق ج��و

ک�ھ وع فیلمھ�اسینمای دینی و عرفانی ب�ھ تردی�د م�ی افت�یم . ھم�انطور ک�ھ ش�اھدیم ک�ھ ھرگ�ز کس�ی از دی�دن ای�ن ن� ،ترین فیلمھای دینی ھم بوده اند موفق ش�ده اس�ت. بی دین ت�ر اندکی ھم دینی تر و اخالقی تر نشده و بلکھ اتفاقا

.اند بوداق نمی توی یک آخوند یا درویش منافق جز در خدمت القای کفر و نفچرا کھ مثال تبلیغات دینی و عرفانو جن�ون و مفاس�د اخالق�ی نب�وده اس�ت . و وز شاھد بوده ایم کھ سینما ج�ز درخ�دمت رش�د کب�ر و غ�رورتا بھ امر

ط�ب واسطھ طب�ع ھ�م ذات پن�داری س�ینما مثب�ت ت�رین اث�ری ک�ھ ب�ر مخاھ طالح دینی و عرفانی ھم بینمای بھ اصس

60

اینست کھ احس�اس خ�دائی و اس�اطیری و پی�امبری را الق�اء نمای�د ک�ھ خ�ود ج�ز کب�ر و جن�ون و کف�ر ام�ر ،می نھدت�ھ ای و قھرم�انی ادیگری را اشاعھ نمی دھد و نداده است. فی المثل ھمانطور کھ در یک س�الن نم�ایش ف�یلم کار

خ�دایی و - جز احساس مالیخولی�ائی خ�ود ی فیلمھای دینی و عرفانی ھماھ احساس قھرمانی می کنند در تماشھم .بی ھو یتی نیست پیامبری پدید نمی آید و عاقبت آن ھم جز احساس پوچی و - خود

دی ن را اف��راش��اھدیم ک��ھ س��ینما ج��ز فرھن��گ مالیخولی��ا و تناس��خ را پدی��د نی��اورده اس��ت و ل��ذا ھم��ھ س��ینما زدگ��اھ حقیق�ت ب� ب�ھ اص�طالح فاق�ا در س�ینمایین مالیخولی�ا را ات ا رانی مالیخولیای می یابیم . وبراستی مجنون و متکب .ناکتر می بینیممراتب شدید تر و خطر

یاک�اری م�یراس�ت ک�ھ قداس�ت یافت�ھ اس�ت. چگون�ھ از طری�ق م واقعی ریاک�اری بشرن و تجس تعی ،بازیگری سینماامبران ؟ اگ�ر پی� را می پذیرد توان حقیقت را کشف و ابالغ نمود و موجب رشد و ھدایت شد؟ کدام عقلی این ادعا

.سینمای حقیقت ھم می تواند ،اب باعث رشد و نجات مردم شده اندو امامان و عارفان کذ افت�ھ اس�ت ویقداس�ت شاھدیم کھ در کشور ما این سینما چھ بسا بسیار شدیدتر و ج�دی ت�ر از س�ائر نق�اط جھ�ان

ش خ�و اتفاق�ا ب و ب�ی ھ�ویتی دوران را جب�ران نمای�د. تالش فراوان می کند تا جای مذھب و عرفان حقھ را بگی�ردا و جن�ون و نفاق ھ قابل توجھی از بی ھویتی دوران را جبران نماید. و اتفاقا بخش قابل توجھی از بی ھویتی ھا

ل ف�رین و عام�آعنوان یک تف�ریح ب�ھ ان�دازه ک�افی جن�ون ھ حاصل قداست کاذب این سینما بوده است. سینما ب ،ھا . خ�دا آخ�ره سخن بر سر س�ینمای قدس�ی اس�تزھ اینکھ بخواھد قدسی شود. و امرواست تا چھ رسد ب فساد بوده

ور نیست؟مان است. آیا اینطاالن بسیار لطیف عصر آخرالز د. سینما یکی از دج خیر کنھ عاقبت ما را ب

یعنی چه؟» هستی «

خ�ود ب�ی ک�امال » خ�ود« بھ ناگاه می بین�یم ک�ھ ،مخود را بشناسی را دریابیم و» خود « وقتی می خواھیم معنای م�ذھب ،ن اس�تفامیل م�ن از وال�دی نام و«ھدیھ است : است و» غیر« یا بھ زبانی عاریھ ای وھمھ چیز است و

اثت�ی حت�ی م�ابقی ھ�م ور تربیت�ی اس�ت و جغرافیائی و اجتماعی و خوی من بخشی از شرایط اقتصادی و خلق و و زمانھ است . و وارده ھائی از شرایط و ،ای منآرزوھ باورھا و شغل و » .اک م�ی رودخ�ب�دن م�ن ک�ھ ب�ھ نھایتا

نھایت� ،م�ی ن�امیم» خ�ود«ل�ذا م�ن دروغت�رین ادعاھاس�ت . آنچ�ھ را ک�ھ ھمان عدم م�ن اس�ت و» من«پس داده « اودش ع�رش خ� آدمی�ان بخش�ید و ب�ھ ع�الم و جانب خداوند . خداوند ھس�تی خ�ود را است یک ایثار است از» شده

. محصول فدای خداست،نیستی را گزید . جھان ھستی احس�اس ھس�تی اس�ت . آی�ا براس�تی بش�ر چگون�ھ ،دنیوی بشر مھم است حیوانی و ا آنچھ کھ از ھستی مادی وام

احس��اس ،ش��ھرت م�ادی ق�درت و انباش��ت ث�روت و ب�ا ان�دوخت و در درون خ�ود احس�اس وج��ود م�ی کن�د ؟ مس��لماولی چون بھ آن رسید فقط ب�ھ احس�اس ن�ابودیش کھ می پنداشت کھ احساس وجود می کند ھرچند،وجود نمی کند

ب�س . چ�را ک�ھ ھس�تی از ایث�ار ایث�ارش احس�اس وج�ود م�ی کن�د و در از خود گذش�تگی و افزوده شد. انسان فقط

61

س�ت ک�ھ مطل�ق ایعنی بھ خدا رسید . خدا ھمان ایثار خود است کھ می توان بھ ھستی رسیدایثار فقط با خداست و ھستی جاودانھ . ماھی وجود است و ھ�ایش م�ی داش�تھ میزان�ی ک�ھ ازھ لذا انسان ھم ب� است وایثار ت ھستی تماما

رسد و بھ جاودانگی آن می ،گذرد . استرسد . ھستی ھمان ایثار بھ خود می ،آنگاه کھ از خود می گذرد نھایتا

بود و نبود

،دش��ون اش��کال زن��دگانی ھمس��ان م��ی باورھ��ای ذھن��ی و مع��رف و ر واط��وا درص��ورت ومیزان��ی ک��ھ مردم��ان ھ ب��

ک زن وتض��ادھای ش��دیدتر آش��کار م��ی ش��ود . ب��ھ میزان��ی ک��ھ ی�� تفرق��ھ ھ��ا و تض��ادھای درونیش��ان شدیدترش��ده ورای ھ�م ب� دچ�ار تض�ادھای بیش�تری ش�ده و با یکدیگر ،کارمشترکی ھستند روش و راه و شوھر دارای خصائل و

م�ذاھب م وش�دیدتر از تض�ادھای ب�ین اق�وا بط�ن ی�ک ق�وم ی�ا م�ذھبی واح�د ادھای موج�ود درترند. تض� غیر تحملی اس��ت . س�ن تض�ادھای ب�ین ش�یعھ و س�ازش ناپ��ذیرتر از و تض�ادھای ب�ین فرق��ھ ھ�ای ش�یعھ ش�دیدتر اس�ت . م�ثال

از زن�دان ک�ھفر ب�ین وال�دین و ب�ودائیزم اس�ت . تض�اد تضاد بین فرقھ ھای اسالمی شدیدتر از تض�اد ب�ین اس�الم ون ب�ا س�ایر بیش�تر از تض�اد ب�ین آن�ا خوردارن�درب ش�رایط یک ن�وع تغذی�ھ و یک فرھنگ و یک خانھ و یک ژن و

اھر وظ�م�ی ش�ود . چ�را؟ ای�ن ھم�ان تض�اد ب�ین ظ�اھری موج�ب تض�ادھای ب�اطنی خانواده ھا است . شباھت ھای اش�د اتح�اد ج�ز ب�ین درس�تی و ردد وم�ی گ� ھمس�انی موج�ب ع�داوت باطن است . چرا تشابھ موجب تض�اد اس�ت و

ر دچ�ارش�دیدت ،آنھ�ا را ص�ورت م�ی بخش�د اضداد ممکن نیست ؟ انسان ھر چ�ھ بیش�تر ب�ھ امی�ال خ�ود م�ی رس�د و . تضادھای درونی می گردد

جنگھا می شود ؟ د مھد بروز اش ،چرا وحدتھ از اون���د ھ��م م���ی گوی��د ک���چ��را؟ خد عمیقترین دوس��تی را م���ی کنن��د ؟رمش��ابھ ت��رین آدمھ���ا در ص��ورت ظ���اھرغی

!»تض�اد ش�د دوستی ب�ین ا«کمال قدرت است دوستانی بر می گزیند : ضعیفترین بندگانش برای خود کھ مظھر و یچ�را ت�الش ب�رامھ�د ظھ�ور بزرگت�رین ق�درتھا ب�وده ان�د مث�ل پی�امبران . ،ظ�اھر ا ضعیفترین انسانھا بھ لح�اظرچ

. شود مثل رابطھ زناشوئی عداوت می تفرقھ و منجر بھ بروز اشد ،وحدت دیالکتیک را عرش معرفت می داند ،معماھای بشر نیست ؟ بیھوده نیست کھ افالطون آیا این مادر ھمھ مسائل و

. ا ناپ�اک ونان خ�ود رمؤدانا می پندارند. پاکان و م جاھالن ھم خود را عالمترین انسانھا خود را جاھل می دانند و

از و آتی�ھ دارن�د از پولدارترھا ھراس بیشتری من می دانند وؤم را پاک و افران خودک ناپاکان و کافر می بینند و ....ترس نابودی خواب ندارند و

و امورب�اطنی تضاد بین متشابھات : این است ذاتی ترین راز معرفت . این حقیق�ت ھ�م ش�امل وحدت بین اضداد و . ھ اموردست ھم شامل رابطھ بین این دو ی وماد ھم شامل پدیده ھای محسوس و عرفانی می شود و معنوی و

این مسئلھ نباشد یعنی معمای وح�دت ذاتی تر از شناخت شناسی ، حقیقتی برتر و بھ نظر می رسد کھ بھ لحاظ جنگ بین متشابھات : ظھور نفرت از عشق ، ظھ�ور ج�اودانگی از فن�ا، ظھ�ور حی�ات جاوی�د از نفرت و اضداد و

ای�ن ھم�ان مس�ئلھ ای اس�ت ک�ھ در . وایم�ان از یک�دیگر و.. لعکس ، ظھ�ور کف�ر واب� مرگ ، ظھور شر از خیر و

62

مثاب�ھ ھس�تھ مرک�زی ش�ناخت اس�ت و فلسفھ غرب موسوم بھ دیالکتیک می باشد کھ غائی ت�رین مس�ئلھ فلس�فھ و . معرفت شناسی می باشد

دوی "ب�ود ھم�ان ج�اس�ت. ای�ن ھ ،نیس�ت و آنچ�ھ ک�ھ نیس�ت ،و بیان نھایی این معما اینگونھ است: آنچھ کھ ھس�تن ی�ار و انس�اعآن را بن�ا نھ�اده و تب�دیل ب�ھ ی�ک جھ�ان بین�ی تم�ام االس�رار معرف�ت اس�ت و م�ا نبود "اس�ت ک�ھ سر

رای ب�ن و منط�ق حقیقت�ی ک�ھ کام�ل ت�رین بی�ا ،شناسی کامل نموده ایم و ھمھ آثار ما برای تبیین ای�ن حقیق�ت اس�ت !توصیھ است: بود نبود

رابريفرق عدالت و ب

در ن ع�دالت رانامھای لیبرال دموکراسی و سوسیالیزم تالش نمودند ت�ا آرم�اھ در قرن بیستم دو مکتب مشھور ب

ا ب�ا تم�امرامر برابری و مساوات صوری محقق نمایند. یکی در آمریکا و دیگری در ش�وروی س�ابق ای�ن آرم�ان الیزم در و خفق��ان و آدمخ��واری ب��ود. سوس��یاش��د س��تم ،امکان��ات الزم ف��راھم آوردن��د ول��ی آنچ��ھ ک��ھ حاص��ل ش��د

م ش��د ک��ھ پاش��ی ق��رار دارد. پ��س ب��ھ تجرب��ھ مس��لراس��ی ھ��م در آمریک��ا در آس��تانھ فروش��وروی ف��رو پاش��ید و دموکوسیالیس�تی اش و چھ از روش س رالی و آزادیخواھانھعدالت از طریق برابر سازی ممکن نیست چھ از روش لیب

.و دیکتاتوری پرولتاریاک�ھ واض�ح اس�ت ی (ع) عدالت را اینگونھ تعریف می کند : ھر چیزی را بر جای خودش قرار دادن ! پ�را علو ام

م�ائیم ت�ا عامل و مجری عدالت کسی جز انسان عادل نیست . پس نخست بایس�تی ای�ن تعری�ف را مش�مول انس�ان نر ق�را ویشتنخکھ بر جای زمینھ اجرائی عدالت را فراھم سازیم . طبق این تعریف مذکور انسان عادل کسی است

قط��ھ مقاب��لی��ک انس��ان یگان��ھ و مق��یم در خویش��تن اس��ت ک��ھ در ن ،این انس��ان ع��ادلگرفت��ھ و خ��ودش باش��د.. بن��ابرو س� ق�ل در ی�کانسان بیگانھ از خویش قرار دارد کھ ھمان انسان ظ�الم اس�ت و دیوان�ھ . پ�س در اینج�ا ع�دل و ع

ظھ�ر ع�دل م�یعل�ی (ع) را در آن واح�د ھ�م م ،بھ ھمین دلی�لقرار دارد و ظلم و جنون ھم در سوی دگر . درست .یابیم و ھم مظھر عقل و معرفت

یش��تن ب��ھ ھی��ده و در ذات خورت جھ��ان بی�رون و وسوس��ھ ھ��ای دنی�وی ا انس��ان مق��یم در خ�ویش ک��ھ از اس��ارو ام�م�ل کلم�ھ کاجاودانگی وصال محبوب رسیده باشد مسلما انسان اھل معرف�ت نف�س و س�لوک روح�انی و ب�ھ معن�ای

.یت وجود خود نائل آمده و خود خودش باشدوحد است کھ بھ خود کفائی و صمد عارف واصل و م

دموکراسی و عدالت

! اینست تعریف دموکراسی حاکمیت اکثریت و رعایت حقوق اقلیت: سئوال اول اینست: آیا چنین واقعیتی تاکنون بر روی زمین در کشوری اتفاق افتاده است؟

63

یس��ت . نھن اس��ت ک��ھ چن��ین اتف��اقی رخ ن��داده و در س��مت رخ دادن ھ��م رمب�� ،ع��اقلی ک��ھ چش��می بین��ا داردبرھر ن ص�د آک دریاز قلمرو حاکمیت ثروتمندان و قدرتمندان است کھ اقلیت کمتر ،کشورھای بھ اصطالح دموکراتیک

عداد نتخابات و تاست ماجرای اھ دھند . ولی آنچھ کھ عقول و چشم ھا را فلج و ناکار ساخت جوامع را تشکیل میمی�ت را ب�ھ حاک رسد کھ اکثریت ق�اطع م�ردم ح�ق نظر میھ ھایی است کھ در صندوق ریختھ می شود. یعنی ب رأی

کثری�ت ااس�ت ک�ھ واقعھ ایی ،ت کھ دموکراسیدھند . در واقع این بدان معناس اقلیتی ثروتمند و صاحب اقتدار میز جان�ب اانتخ�ابی یھم�ان س�لطنت ھ�ا ،واق�ع حکومتھ�ای دموکراتی�ک د. دربرای خ�ود ش�اه انتخ�اب م�ی کنن�مردم

ھن�د. م�ی خواده ند و خود را تا ابد رعیت و برمردم است و مردم صاحبان ثروت و قدرت را بھ خود ارجح می دان لیغ�ات اس�ته ھایی بس رندانھ حکومت می کنند کھ اھرم اص�لی ای�ن حکوم�ت تبکرات بھ شیودر واقع شاھان دمو

حق�ی ی یابن�د وخواھان قدرت خود نیستند چرا کھ ق�درتی در خ�ود نم� ،نی مردم فریبی . پس در واقع خود مردمیع ش�ان تغیی�ردر نف�س ھای قول قرآن ک�ریمھ اینکھ ب برای خود قائل نیستند. بنابراین مردم ذاتا شاه پرست ھستند اال

یش�تر ھ بھت�ر و بکی می دھند و ھر کسی أنفس خود ریز تغییر کند. مردم بھ و تحولی پدید آید تا سرنوشت آنان نن ک�ریم ب�ھ ق�ول ق�رآ آنجا کھ طبق تجربھ ت�اریخی و نی�ز دھند. و از بیانگر امیال نفسانی آنان باشد بیشتر رأی میول ق�رآن ق�ھ چ�ون ب� لذا ھرگز منافع حقیقی خود را نیز نمی دانند و ،اکثریت مردم ھمواره جاھل و غافل و کافرند

ی�ن ع��ین ا دھن��د . و ی م�یأخ��ود رل��ذا م�ردم ب��ھ دش�منان ،م�ان ک��افر و خص�م آش��کار خویش�تن م��ی باش�نداکث�ر مردء و ن و اولی�اعدالت است کھ از ذات مردم بر مردم واقع می شود . چرا ک�ھ دوس�تان واقع�ی م�ردم، خ�دا و رس�وال

ه زھمین س�تی ستیزند ودر ھ ھمان جھلشان است با دین خداواسطھ کفرشان کھ مؤمنین ھستند ولی اکثر مردمان ب ،دموکراس�ی اده خود دشمنان خ�ود را ب�ر خ�ود ح�اکم م�ی کنن�د . پ�س در واق�عرموجب عدالت می شود و آنان بھ ا

س��ت ک��ھ اخ��ود م�ردم ب��ر خودش��ان م�ی باش��د. و ای��ن ع�دالت الھ��ی ع��دالت اجتم��اعی از دس�ت و ارادهقلم�رو ظھورھ ب�ک�ھ ھ�یچکس ینج�ا ب�ھ ی�اد ک�الم خ�دا در ق�رآن م�ی افت�یمدھد ولی بدست مردم. در ا علیرغم آگاھی مردم رخ می

تند دین�ی ھس�شما ظلم نمی کند بلکھ خود بر خود ظلم می کنید. این ظلم عین ع�دالت اس�ت. پ�س دموکراس�ی جب�را !:الدین الواقع

فلسفه تقلید و راز نفاق

دین می داند : علت العلل تباھی مردم در را موالی رومی ،تقلید

این تقلید باد لعنت بر ای دوصد لیدشان بر باد داد خلق را تقی حت� متف�اوت و دارای م�اھیتی ام�ر ارادت ھمان تقلید اس�ت ، درحالیک�ھ ای�ن دو بسیاری می پندارند کھ اطاعت و

بلک�ھ و بخ�ل و ت قلب�ی ب�ھ کس�ی اس�ت درحالیک�ھ تقلی�د حاص�ل انک�ارمحب� حاص�ل ارادت و ،متضاد است . اطاعتص) امبراکرم (نس�بت ب�ھ پی� شیوخ را درصدراسالم می توانیم تفاوت علی و داوت نسبت بھ فرد می باشد . مثال ع س�الم ب�ود واتفرق�ھ درص�در ازعل�ل انش�قاق و این امرموجب گمراھ�ی اکث�ر مردم�ان ش�د و این دست بدانیم . و از

. شیعھ محسوب می شود جریان سنی و تفاوت ذاتی بین دو

64

ب�ھ مق�ام او رس�یدن و ش�دن و امبر ب�ھ قص�د ش�بیھ اوپیروی از پی برت�ر معرف�ی ارخ�ود نف�ی ک�ردن و را او نھایت�اع دین�ی م�ی ی�ک مرج� روی بخل و سلطھ گ�ری ب�ھ پی�روی از از کردن . این ھمان تقلید است کھ فرد یا گروھی را

کشاند تا مردم را بفریبد و . انکار نماید نفی و آن مرجع را نھایتابر ھمچ�ون پی�ام اطوار ظاھری سعی می کردند و کھ ھمھ سران جریانات نفاق درصدر اسالم بھ لحاظ ادا می دانیم

. حتی مثل آنان سنگ بھ شکم می بستند علی باشند و و ».من تقلید نکنید کھ کافر می شوید منان ازؤای م«ھمین دلیل علی (ع)می فرمود بھ

خنان اس�ت س� اط�وار و برخ�ی آداب و من درآوردی از کورانھ وپس پرواضح است کھ تقلید بھ معنای پیروی کورف�اوت اھ�ل ت ع م�ی باش�د . وای�ن ھم�ان معن�ای تش�ی ام�ر ی�ک مرج�ع دین�ی اس�ت و ولی اطاعت بھ معنای پیروی از

ت پی�امبر س�ن تقلی�د از معتق�د اس�ت ک�ھ ھرکس�ی ب�ا ض�روری نم�ی دان�د و است کھ وجود ام�ام را سنت درھمین امراس�اس نف�س قش�ری م�ی باش�د ک�ھ بر بنابراین مکتب تقلید یا سنت پرس�تی ی�ک فرم�الیزم ک�ور وھدایت می شود .

م�ی گ�ردد . ھ ش�دن ھوی�تشق دو موجب نفاق و را لباس دینی می پوشاند و اره ام نفس و پرستی شکل می گیرد . منانھ می نمایدؤحالیکھ نفس کافر است ولی اعمال مدر

ات ھمھ مس�تحب د ومو انجام دھ بھ کسی ھمھ اعمال شریعت را مو اگر«ماید کھ بھ ھمین دلیل پیامبر اکرم می فر ین سخن آن حضرتنیز ا و» . دنیا می رود. از کافر ،عایت کند ولی امام زنده نداشتھ باشدرنیز مکروھات را واس�ت ک�ھ ق س�نت اس�ت ک�ھ موج�ب نف�ا خودس�رانھ از ک�ور و تقلی�د ای�ن ھم�ان نف�ی» کافراس�ت . ،بی ام�ام« کھ

یدان�ھ ین کسی کھ مربنابرا» . بی امام را نماز نیست« گفتھ شده است کھ : ز بدترین کفرھاست . بھ ھمین دلیل نی تربی�ت نف�س و شریعت بھ قص�د دین و نفاق است . کل اسالمش در شیعھ نیست و ،امامی زنده تبعیت نمی کند از

ه اس�تفاد بخواھد ب�ا ورمح - خود و را اگراین نفس متکب لذ لھوسانھ فردی است واراده بو ت ومنی زدودن نفس از ،بپردازد تاحکام دین بھ پروار کردن منی از م�ی » م�ن« ات�ی ض�د ذدیوانھ می شود زیرا ای�ن احک�ام دارای مسلما

ن کس�انی چ�ون اب� واین عامل جنون می شود این احکام می پردازد و ت خود بھ تقلید ازبھ قصد منی فرد باشند و . صدراسالم ازاسوه ھای تاریخی این جنون ھستندمرادی در ملجم

یطان بلک�ھ موج�ب ورود ش� و خ�دا ش�ده دوری انس�ان از موج�ب پس واضح است ک�ھ حت�ی نم�از خودس�رانھ نی�ز ! زاراننمازگ این روی خداوند درقرآن بھ این نوع نمازگزاران می گوید : وای بر از می گردد وبرنفس

امروزه نیز شاھدیم ما ،کارن�دتبھ وعم�ال انس�انھائی دیوان�ھ کھ بسیارند کسانی کھ اسوه شرع ھس�تند ول�ی ماھیت�ا . شیطانند مظاھر بھ مکھ می روند ولی از خیرات می دھند و روزه می گیرند و می خوانند و درحالیکھ نماز

حاص�ل ،ه اس�تک�ش ب�ودقلمرو ظھور مسلمانانی ام�ام دنیای مردم است و بنابراین نفاق کھ بزرگترین آفت دین و . امامی زنده باشد بدون آنکھ تحت امر ،ائمھ (ع) است سنت پیامبر و تقلید ظاھری از

ال نیک�وئی ک�ھ معرفی شده است . لذا اعم� غرور و رلذا شیطان اسوه تکب نیست و چیزی جز کبرشکنی ،دین کل تکب سری و - ازخود ارد وددین�ی حاصل ضد ید ورانسان می افزاغرو روخیلی شدیدتر بھ تکب ر انجام شود اتفاقادی�ن ای�ن ن�وع ی خ�دااولی�ا طول تاریخ شاھدیم کھ ھمھ ق�اتالن انبی�ا و لذا در شقاوت می انجامد . و و کفر بھ اشد

ظاھر المذھبھ ب نھ کافران شرابخوار و داران بوده اند و .

آنان کھ سر حسین بریدند شرابخوار نبودند و کفار

65

ذبحش بعد رفتند بھ نماز دریدند وانگھ بدن و را

ت�ری ج�وئی بر س�لطھ و است . اراده ب�ھ ھمس�ان دیگ�ری ش�دن ھم�ان اراده ب�ھ ق�درت و تقلید از طبع میمونی بشرفجی�ع ،مقص�د برس�د منان�ھ ب�ھؤسالح م این ذات کافرانھ بخواھد با لذا دارای ذاتی کافرانھ است . حاال اگر است و

ده اس�ت . ش�جنگھ�ا تاریخ است کھ موج�ب ش�قی ت�رین اعم�ال و ترین وقایع رخ می نماید کھ ھمان نفاق دینی در . امام و انداختن پیامبرامام شدن است درجھت بر ترین کفرھا ھمان اراده بھ پیامبر وشدید

از ع�ارفی پ�س م وام�ا ی�ا پی�امبر اف ھ�ررک�افران اط� اص�وال آفتی ھولناکتر از تقلید نداشتھ اس�ت و ،تاریخ مذاھبن�د ک�ھ م�ی انف�اق را پدی�د آورده م�ذھب ش�رک و متوسل بھ چن�ین ش�یوه ای ابلیس�ی ش�ده و ،قبال آنان شکست دررکان جامع�ھ مش� ک�افران و ف�رد ی�ا حک�ومتی بخواھ�د ب�ھ زور ب�ر ل اگ�ردی�ن بجنگ�د . ح�ا واسطھ دین باھ خواھد ب

نواده خ�ا در ثال شدیدترین عداوت را برعلیھ خودش پدید آورده اس�ت . ھم�انطور ک�ھ م� عمال ،لباس دین بپوشاند ،نس�بت ب�ھ خودش�ان بس�ازند فرزن�دان خ�ود مقل�دانی ک�ور کھ م�ی خواھن�د از ھا والدینی ودز فرزن�دان خ�ا نھایت�ا

. برعلیھ خود پدید آورده عذاب روح خود ساختھ اند بدترین دشمنان را . ی معنویمرب ت است نسبت بھ معلم ومحب تزکیھ نفس نھ تقلید بلکھ ارادت قلبی و ذات تربیت و

بھ تجربھ مسلم است کھ تقلید از ھر کس و ،انیھای ص�وریانجام�د . ھمس� م�ی آن ام�ر بھ عداوت با چیزی نھایتازن�دگی ب�ھ ھم�ھ ام�ور جوام�ع بش�ری در اف�راد و جھ�انی ک�ھ ک�ل ط�ور مث�ال ام�روزه درھ جنگھاس�ت .ب� رو اشد قلم

. جنگ نسبت بھ ھمدیگر می رسند عداوت و کینھ ھا و شباھت می رسند بھ اشد ھمسانی وانس�ان خ�دایگونگی ای�ن ھم�ان اخ�الق ا... و ب�ی ت�ائی ھوی�ت اس�ت و س�مت یکت�ائی و ،تعالی انس�ان سمت رشد و اینک��ھ دارای ذات و م��رد ح��ق ھمس��ان نب��وده ان��د ب��ا ی��ا ام��ام وحک��یم و پی��امبر ت��اط��ول ت��اریخ دو در اس��ت . ھرگ��ز

س�نت ب�وده ان�د ب�ھ م�ذھب و دارای یک نژاد و اینکھ با دوتن ازامامان ما ایمان واحدی بوده اند . حتی رسالت و نداشتھ اند . گوئی ھریک بانی مکتبی جدید بوده اند روش زندگی کمترین شباھتی بھ یکدیگر راه و لحاظ آداب و

. ن دلی�ل خداون�دم�د . ب�ھ ھم�یجنگ با مرجع تقلی�د م�ی انجا بھ نفی و عداوت است و و سلطھ و کفر بخل و تقلید از . است خواندهرسوالن فرا بلکھ بھ اطاعت خالصانھ از منان را بھ تقلید از قرآن دعوت نکردهؤھرگز م

اصل و جعل

د آم�ده ان�دآن اصل پدی� تعداد کثیری جعل از دارد و موضوعی یک اصل وجود ه ھررجھان ھستی ھمواره دربا در

انی انس�انآن اص�ل ، ھم�ان وظیف�ھ انس� کپ�ی از میان بی نھای�ت جع�ل و پیدا کردن آن یک اصل در کھ تشخیص و . خلقت اوست ھدف از درجھان است و

دستھ کلی تقس�یم م�ی ش�وند : خ�وب نمای�ان ب�ا بھ دو خوب نمایان نیز مابقی خوب نمایند . این یکی خوب است وخ�وب نمای�ان ریاک�اری ک�ھ م�ی خواھن�د از س�یمای خ�وبی ک�ھ حسن نیت کھ براستی می خواھند کھ خوب بشوند و

66

خوبی دستھ دوم از براستی دوست می دارند و می آورند دیگران را بفریبند . دستھ اول خوبی را پدید برای خود . دستھ دوم مقلدند بازارش استفاده می کنند . دستھ اول مریدند و ارند ولی ازبیز و ات�س�ان م�ی باش�د ھدف ذات�ی ان ،حقیقی یافتن آن یک وجود مابقی ھستی نمایانند .و اینکھ یکی ھست و نھایتا

. برسد بھ ھستی جاویدپ�س اص�الت .انس�ان اس�ت خود، بشود و بیابد بشناسد و قرار است کھ آن اصل را ھرحال آنکھ می خواھد وھ بن روس�ت ھم�ی از انس�ان اس�ت و خ�ود وج�ود اص�لی ھ�ر أمنش� لذا، انسان حضور دارد خود حقانیت آن اصل در و

،ف�ت نف�سواقع معر می زند . در را آخر فقط مکتب خودشناسی است کھ حرف اول و ،وادی حقیقت جوئی کھ در ای��ن ھم��ان جس��تجو ب��رای رس��یدن ب��ھ اص��ل ھس��تی اص��لی . و روش جس��تجوی اص��ل ھس��تی اس��ت و و ھم��ان راه

شناس��ی وخود ل��ذا ،آن خداس��ت دارد و ی��ک اص��ل وج��ود فق��ط ،ک��ھ در قلم��رو باورھ��ا آنج��ا از خویش��تن اس��ت . و داست . زیراانسان ھمان خ واحد گشتھ است .این بدان معناست کھ اصل خود ھدفی و یگانھ راھی خداشناسی

اوس�ت ط فق� و .ست ، عزیزاست ، جاودان�ھ اس�ت و..ت ، صادق است ، عالم است ، قادراخداست کھ خوبس فقط ی خ��ویش ب��رای رس��یدن ب��ھ اص��ل ھس��ت ھ��ائی عاری��ھ ان��د . و دارای ھس��تی م��ابقی از ھس��تی او ھس��ت و ک��ھ واقع��ا . بھ ذات رسید و ھستی عاریھ ای خویش نقب زد در بایستی

فلسفۀ صفر

ی�ن ارد. در واق�ع یف علم حساب و ھندسھ اقلیدسی چیزی را گویند کھ مطلقا وجود نداطبق تعر نقطھ (.) صفر یا

ذات عل�م و نقطھ ای کھ روی صفحھ کاغذ می گذاریم نماد ع�دم اس�ت. ول�ی ھم�ین عالم�ت و معن�ای نھفت�ھ در آن،ن یاض�ی دان�ارھمانطور ک�ھ ب�رای نخس�تین ب�ار در ن�زد فالس�فھ و ،دانش است کھ تمدن مدرن بر آن بنا شده است

وز ا ب�ھ ام�رت�ھم�انطور ک�ھ ،قرون قبل از میالد مسیح در یونان تعریف ش�د و عل�م حس�اب و ھندس�ھ را پدی�د آوردن�ون علوم و ف عنوان مادرھ تحت عنوان نظریات اقلیدسی و فیثاغورث و بطلمیوس از بنیاد ھای ذاتی ریاضیات ب

ل�ود عالمت�یدر جھان مولود ع�دم (.) اس�ت. یعن�ی موتمدن بشری محسوب می شود. بدین طریق می بینیم کھ کل ولم ھس�تی ع�ا ھم�انطور ک�ھ ک�ل ،است کھ بیانگر نیستی می باشد . یعنی ھس�تی ای�ن تم�دن ب�ر ع�دم اس�توار اس�ت

وق داون�د مخل�خبش�ر ھ�م ب�ھ پی�روی از ،کائنات نیز طب�ق ب�اور دی�ن ب�ھ اراده خداون�د و از ع�دم آفری�ده ش�ده اس�ت .این مدنیت را از عدم آفریده است و فنون و صنایع و کل خودش یعنی علوم خاص

این فقط علوم و فنون بشری نیستند کھ مخلوق ص�فر م�ی باش�ند بلک�ھ نخس�تین فلس�فھ ای ھ�م ک�ھ در مھ�د فلس�فھ فلس��فھ ات��ومیزم ب��ود ک��ھ کس��انی چ��ون ط��الس و ھراکلی��ت ب��انی آن بودن��د و جھ��ان نم��ود یعن��ی یون��ان باس��تان رخ

ل از ذرات�ی ب�ی نھای�ت کوچ�ک م�ی دانس�تند ک�ھ مت�رادف ب�ا ع�دم اس�ت. ھم�انطور ک�ھ ام�روزه در ھس�تی را متش�کم�اده ھس�تند ک�ھ ن�ام ض�د ھ فیزیک ذرات بنیادین ھم نھایتا ذرات تشکیل دھنده پروتون یعن�ی ھس�تھ ات�م ، ذرات�ی ب�

عدم اس�توار اس�ت. و نی�ز این اندیشھ ھای فلسفی تمدن مدرن جھان کھ یونانی است نیز بردم است. بنابرھمان عمی دانیم کھ نخستین دستگاه جامعی کھ در یونان باستان پدید آمد از آن جورجیاس حکیم بود کھ نیھیلیزم نامی�ده

67

ذاتی جز نیس�تی قائ�ل نیس�ت و ھس�تی ،جھان ھستی می شود کھ مکتب اصالت نیستی می باشد کھ اصال برای کل یون�انی اس�ت چی�زی ج�ز -تمدن معاصر جھان ک�ھ تمام�ا غرب�ی تاریخ کھ کل این باید گفت توھم می داند. بنابر را

تاریخ نقطھ و تمدن صفر نیست و دارای بنیادی جز عدم و نابودی نمی باش�د و ب�ھ ھم�ین دلی�ل اس�ت ک�ھ غای�ت و بران��دازی و پ��وچی و -کم��الش در عص��ر آخرالزم��ان ک��ھ ش��اھدش ھس��تیم نی��ز ھم��ھ چی��ز محک��وم ب��ھ ابط��ال و خ��ود

حت�ی ارزش�ھای اجتم�اعی و اخالق�ی و فلس�فی و سیاس�ی حاص�ل از ای�ن تم�دن . ب�ھ ھم�ین دلی�ل ھ��م ،ی اس�تن�ابود .حاکم بر قرن بیستم اروپا و جھان ھم نیھیلیزم است کھ کسی چون نیچھ پیامبرش محسوب می شود فلسفھ

. کی تواند کھ شود ھستی بخش، قول موالنا: ذات نایافتھ از ھستی بخش ھ ب ای مش�ابھ ب�ھ نتیج�ھ»برھ�ان گ�ودل «رین و آخرین فلسفھ منطق و ریاضیات ھم در نظریھ ای مع�روف ب�ھ ت کامل

!نادرست است ،ھمان میزان کھ درست استھ منطقی ب گزارۀ رسیده است. :ھرث و وچی و عب�ب�ھ پ� ،ارک�ان و می�وه ھ�ای ای�ن تم�دن ص�فر ک�ل ،این شاھدیم ک�ھ در پای�ان ق�رن بیس�تم م�یالدیبنابرن علم�ی ب�ودردان یعن�ی انیش�تن در اواخ�ر عم�رش ل رسیده است تا آنجا کھ بزرگت�رین نابغ�ھ ت�اریخ جدی�د جھ�ابطا

ھ�ان رن بیس�تم جتردید نمود و لذا متھم بھ جنون گردید. ھمانطور ک�ھ ریش�ھ ان�دیش ت�رین فیلس�وف ق� علوم اروپاتم�دن ی ھم اف�ولبون اشپنگلر و توین یعنی ھایدگر ھم پایان فلسفھ را اعالن نمود و فالسفھ و مورخین بزرگی چ

ھ ای�ن جھانی ھم غرب را نشان دادند. و نیچھ نیز تاریخ آینده را تاریخ حاکمیت پوچی پیش بینی نمود و عوارض .پیشگوئیھا را امروزه شاھدیم

ھم�اده )ب� ھمھ چیز از صفر و نقطھ آغاز ش�ده و ب�ا ی�ک انفج�ار عظ�یم جھ�انی در قل�ب ی�ک ذرۀ پ�وزیترونی (ض�د و !ابودین�انفج�ار ی�ن انفج�ار ص�فر اس�ت:این تمدن صفر و نقط�ھ را ن�ابود م�ی س�ازد. و ا صورت یک بمب ، کل

!آنگاه وجود حقیقی رخ می نماید:ناجی

فلسفۀ پفک

: ھاستیزران پف کردن و ورم نمودن ھمھ چتمدن مدرن را بایستی تمدن پفکی نامید کھ دو ،ی دگرظبھ لحا

است ش بر تورممعیشت و اقتصادی کھ ذات وه جات ، آدم ھا ، اندیشھ ھا ، عواطف و کل اشیاء ، مصنوعات ، میآن ھ دررشد م�درن م�ی باش�د ک�ھ خ�ود از ویژگ�ی دوزخ اس�ت ک� جستھ ترین شاخصھ ھایبر. و این خود یکی از

. ھمھ چیز در حال پختھ شدن و پف کردن و نھایتا سوختن و تفالھ شدن استر . عص�ر ش�کم ھ�ای ورم ک�رده ب�ھ ھم�راه اندیش�ھ ھ�ا و احساس�ات مت�ورم و در ح�ال انفج�ا صورتھای پف کرده ،

م�ین . ز نفجار کل اطالعات تا اعصبی و روانی و اجتماعی و انفجارعصر انفجار است از انفجارات اتمی تا ،جدید. )ی�ۀ اوزون ش�دن الاست و منفجر نیز گشتھ است ( پ�اره ف کرده و آسمان نیز پف کرده و درحال انفجارزمین پ

ه عل�وم ذررل�وژی ھ�م دتاریخ بشر بھ غایت تورم رس�یده و در ح�ال ترکی�دن اس�ت . غای�ت دان�ش و تکنو گویی کل ف ک�ردن تم�دن پ� ،تم�دن م�درن گویی کل ،ھای بنیادین رسالتی جز پف کردن در دل ذرات ندارد کھ آنھا را بترکاند

. و منفجر ساختن است

68

نفخ�ھ م با دمی�دنھوجود آورد و انسان ھ د ، جھان و جان و انسان را آفرید و عدم را بخداوند با دمیدن روح خوه ک�ھ ن�ون افت�اددوزخی نفس و اندیشھ خود در حال منفجر کردن جھان است . گویی انسان بھ تقلید از خالق ب�ھ ج

. کند. پف کردن خدا کجا و پف کردن بشر کجا نابود می ،بھ جای آفریدن

؟)ا چه دانی که چیست مواممو (و سر

ب�ا ان�دک موی بدن انسان بی جان ترین و زائد ترین عضو بدن اوست و در عین ح�ال س�ر ھوی�ت جم�ال اوس�ت و

رد را ف��م��اعی اجت انقالب��ی در جم��ال م��ی گ��ردد ک��ھ ک��ل ذات رواب��ط ی��ری در آرای��ش م��وی س��ر و ص��ورت دچ��ارتغیال ر ھوی�ت جم�ھ زیبائی جمال است از مو می باشد . م�و ، س�آنچھ کھ در انسان موسوم ب دگرگون می سازد . ھر

ھ اس�اس کل راز سرنوشت او محسوب م�ی ش�ود چ�را ک�ھ عش�ق م�رد ب�ھ زن ک� ،و راز زیبائی است کھ دربارۀ زن . این سرنوشت است چیزی جز عشق بھ جادوی مو نیست

زلی�ات ح�افظدر ھ�یچ اث�ری ھمچ�ون غادبیات عرفانی ما از جملھ موضوعات محوری بوده و ش�اید سر مو در کل : یان نیستمبھ کمال نرسیده است چرا کھ حافظ عارف جمال است . بھ ندرت در غزلی از حافظ سخن از مو در

. زلف ، گیسو ، طره ، خط ، خال ، مژگان و ابرواش�ف جم�ال ن کرا عارف مو نامید . او مو ش�ناس ت�رین متفک�ر جھ�ان اس�ت و بزرگت�ری بھ لحاظی بایستی حافظ . ید کھ ھیچکس ز سر موی تو نگفتار شناسی مو می باشد . ھمو می گوانسان و بانی علم پدید

ل�ف ھس�تندزاس�یر ظلم�ت ،جھانی�ان لم ھستی را بھ زلف یار تشبیھ می کند کھ حجاب رخسار اوست و کل ھمو عا . و عارف باید این زلف را کنار زده و از جمالش کشف حجاب کند

از دستیرتا کی کند سیاھی چندین د من خدا را زلفت شکست ما راسلطان ن نیز ش از انساراز افسونگری جھان و دلبری ا ،ھمانطور کھ راز جلوه گری و دلبری زن نیز تماما از مو است

ف�را و ای�ن واس�طۀ معرف�ت م�و ب�ھ م�و از زلف�ش بایس�تی از آن در گذش�تھ واسطۀ موی یار اس�ت ک�ھ نھایت�ا ب�ھ ب . رفتن از وادی معرفت و ورود بر آستانھ عشق است

،و خال و ابرو ولی یار بی زلف و بی خط م�ھ موھ�ای س�رھنیست . کافی است کھ انس�ان تشخیص قابل مطلقاھ عل�م و ک�در این ص�ورت ھ�یچکس او را نخواھ�د ش�ناخت . در واق�ع آنچ�ھ ،و صورت و ابرو و مژه اش را بزند

. چیزی جز مو شناسی نیست ،ی شودمعرفت نامیده م . اھمیت مو و خاصھ زلف در شریعت خاصھ شریعت اسالمی نیز واضح است کھ راز حجاب می باشد

ای کھ با سلسلۀ زلف دراز آمده ای فرصتت باد کھ دیوانھ نواز آمده این�وری مب�دل ب�ھ واقعیت�ی حی�رت افسانھ مو امروزه در آخرین نظریات فیزیک کیھان شناسی و فیزی�ک ذره ای�ی و

ھای ن�وری رکالن تا است کھ بیان » طنابی بودن جھان « آور شده کھ تصدیق مکاشفات حافظ است و آن نظریھ نور و فضای تھ�ی از اج�رام دارای ب�افتی جھان ھستی در عرصۀ ماده و می باشد . این نظریھ معتقد است کھ کل

69

تو ھمچون طنابھایی بھ ھم پیچیده شده است و جالب اینکھ از بانیان ای�ن شبیھ زلفھای بھ ھم بافتھ شده و تو در نظریھ یک دانشمند ایرانی می باشد. این نظریھ اثبات کننده ھمان مث�ال عرف�انی ماس�ت ک�ھ جھ�ان ھس�تی را زل�ف

ج�ا ب�ھ داند و تصدیق کننده این ضرب المثل نیز می باشد کھ : جھان پشم اس�ت و ی�ا پش�مش ب�دان ! در این یار می . مفھوم حبل هللا ( طناب خدا ) در قرآن کریم می رسیم

وپرس��تی اگ�ر س��ر نھ�ان ت��اریخ بش�ری ھم��ان عش�ق آدم و ح��وایی اس�ت پ��س ت�اریخ بش��ر را بایس�تی ت��اریخ م�و و م :م�و اس�ت ونھمانطور کھ سر عشق را بایستی سر مو دانست . گویی کھ ھستی روحانی انسان از افس� ،دانست

ن و بی خاصیت و زائد وجود انسانبی جا این عضو .

خم زلف تو دام کفر و دین است ز کارستان تو یـک شمـھ این است کیـد زلفـش ایمن کھ دل برد و کنون در بند دین است ز فظمشـو حا

یی ای�ن موھ�ا وا اھل معرفت از زلف آشکار او نیمھ شبھا شرح دھد غمش را نکت�ھ ب�ھ نکت�ھ و م�و ب�ھ م�و . و ام

ب�ھ ) عاش�قانمی چیند طناب دار خ�ود را م�ی باف�د ک�ھ ب�ا آن طن�اب ( حب�ل هللادزدکی از گیسوانش بر کھ ھر شبھ بن�د ب�ھ�ر نیم�ھ ش�ب . ک�ھ ھ�ر ش�ب عاش�قان لیل�ھ الق�در اس�ت و ق�در زلف�ش را م�ی یارون�د سوی رخ�ش ب�اال م�ی

. دھند واسطۀ مالئک کھ زلفش را بدست می . مو شکافان جھانند ،ی شناسندآنان کھ زلفش را م

دیالکتیک بود و نبود

.داند کسی است کھ خود را جاھل می ،عاقل · .داند کسی است کھ خود را کافر می ،مؤمن · .داند کسی است کھ خود را فاسق می ،عاشق · .داند کسی است کھ خود را مشرک می ،مخلص · . داند کسی است کھ خود را ناقص می ،کامل · . داند سی است کھ خود را مرده میک ،زنده · . داند خود را نیست می ،آنکھ ھست ·

70

جبر و اختیار(کلیا ت و جزئیا ت)

، م و فرھنگوتولد و مرگ ، زادگاه و ق زندگی بشر بھ دو بخش کلی و جزئی تقسیم می شود .امور کلی شامل :

.شدو... می با معیشت ، جماع کردن ، تفریح ، خوابیدن ،خوردن است و امور جزئی شامل :ازدواج ، بالیا و...م�ی ش�ود مخت�ار اس�ت. و آنچ�ھ ک�ھ سرنوش�ت نامی�ده ،مجب�ور و در ام�ور جزئ�ی زن�دگی ،امور کلی زندگیدر بشر

لک�رد دو عم ود ھمان امور کلی زندگی است کھ بشر در آن ھیچ اختیاری ن�دارد و بش�ر در قب�ال کلی�ات زن�دگی خ�رنوش�ت یی تسلیم ساخود نمی دانند و عده ده ایی با این سرنوشت می جنگند و آن را حق ع کامال متفاوت دارد :

ن تقس�یم م�یای�ن اس�اس بش�ر ب�ھ دو دس�تھ ک�افر و م�ؤم آن را دریابن�د و ب�ر می باش�ند و ت�الش م�ی کنن�د ک�ھ ح�ق .شوند. گروه اول کافران و دستھ دوم مؤمنان می باشند

وس�ت ک�ھ ز از ای�ن رھر بشری را تعیین می کند و تمام ستیزۀ بشر با خداوند نیاین خداوند است کھ کلیات زندگی م�ور اس�ت ت�ا ا بشر اختیار در امور جزئی زندگی را در شأن خود نمی داند و در طول ت�اریخ ھمیش�ھ ت�الش ک�رده

.ھ ھیچگاه موفق نبوده استکلی زندگی را نیز در اختیار خود گیرد کھ البت گر رد کھ دیتصور ک ،نس کھ بشر توانست در علوم متفاوت بھ پیشرفتی چشم گیر دست یابداز حدود دوران رنسا

وانس�ت ر اگ�ر م�ی تفائق آید و آن را در ید اختی�ار خ�ود گی�رد زی�را بش� توانستھ است بر امور کلی زندگی خود نیز یی�ا اگ�ر م� ن کن�د وتوانس�ت جنس�یت جن�ین را مع�ی زمان مرگ خود را حت�ی ان�دکی ب�ھ تعوی�ق ان�دازد و ی�ا ک�ھ م�ی

د و ت�ا ز ف�ائق آی�ات زن�دگی خ�ود نی�توانست زمان تولد ھر نوزادی را معین کند و... بی شک توانس�تھ ب�ود ب�ر کلی�ی�را ز ،نجامی�دط�ول نیھ ی�ای زیب�ا چن�د ص�باحی ب�ؤا این رمدتھا چنین بھ نظر می رسید کھ بشر موفق شده است ام

ھ نتوان�د ک�دیگ�ر ھ�یچ مش�کلی نیس�ت ، و اختراعات و عل�وم خ�ود واسطۀ اکتشافات ھ کرد ب زمانی کھ بشر تصور . آن عاجز ماند مواجھ با مشکالت و موانعی در زندگی خود گشت کھ از حل ،حل کندبا زد و آنرامظروف آن . اینکھ بشر در ظرف زندگی خود چھ چیزی را بری ،ظرف زندگی است و جزئیات ،کلیات

... و ای�ن ی�ا دروغ و ت یا شقاوت ، با تجاوز یا ایث�ار ، ب�ا راس�تیاست : با محب در اختیار بشر ،چھ چیزی پر کندود انج�ام خ�لی ک�ھ در روزم�ره گی وی را رق�م م�ی زن�د . ھم�ان اعم�ااعمال جزئی است کھ ماھیت و چگونگی زن�د

.می دھددر ،ددان ا میخود ر زندگی انسان از لحظات و دقایق تشکیل شده است و انسان بھ میزانی کھ قدر لحظات زندگی

م�اه ود را ب�ھزندگی خ� ، زندگی می کند کھ این قدر شناسی ھمان ایمان و شکر خداوند است. ھر چھ انسان ،حال .دگم و گور می شو و سال و دھھ تبدیل می کند از حال زندگی خود دور شده و در گذشتھ و آینده

م�ان ح�ال وزای�ن ابل�یس ب�ود ک�ھ ب�ا ب�ی ارزش ک�ردن خروج آدم و حوا از بھشت ھمان خروج آنان از حال ب�ود .تی و ذش�تھ پرس�گچیزی جز ،مم افکند کھ جھن وعده خوشبختی در آینده ، آدم و حوا را از بھشت خارج و بھ جھن

کل ش�ھ ی ک�ھ ب�آینده پرستی نمی باشد. گذشتھ پرستی کھ بھ شکل نژاد پرس�تی خ�ود نم�ائی م�ی کن�د و آین�ده پرس�ت .ائی می کندبچھ پرستی خود نم

کھ از حال و اکنون زندگی خود غافل اس�ت و تنھ�ا در فک�ر س�اختن بھش�تی در آین�ده اس�ت از ذات بشر بھ میزانیباع�ث از خ�ود بیگ�انگی و ب�ی گیاس�ت دور م�ی باش�د ک�ھ ای�ن دورش�د خود کھ ھمان خودیت و خ�دائیت وج�ودش

71

ر است کھ ی�ا ب�ھ ن�ژاد خ�ود در گذش�تھ و ی�ا ب�ھ ھویتی وجود اوست. و او برای کسب احساس وجود و ھویت ناچا .اوالد خود در آینده پناه برد و بدینگونھ برای خود ھویتی بسازد

کند یدم نجوا مآشیطان چنین در گوش فرزند ؟تواند بشر را از حال زندگی خود غافل کند ا شیطان چگونھ میام ر دی دنی��ا را ف ام��ور روزم��ره کن��ی . ت��و بای��د تم��امای فرزن��د آدم ت��و بزرگت��ر از آن��ی ک��ھ تم��ام عم��رت را ص��ر: «

» شسیطرۀ خود بگیری . پس وقت خود را صرف امور روزمره مکن و بھ آینده بیندیف خ�ود را ص�ر اینک�ھ تم�ام عم�ر دانستھ و از .ھمیشھ خود را برتر از خوردن و خوابیدن و جماع کردن و.. بشرر لع�ن ا بش�ر دم�فاوت تالش کرده تا از این غرای�ز ف�را رود. ارنج کشیده است و بھ شکلھای مت ،غریزی کندامور

ی�وی ات دن، حی� واسطۀ ارضای ھم�ین غرای�زھ اول اینکھ تنھا ب : این غرایز حیاتی با دو مشکل عمده روبرو بودم�ل م�ین دو عای دیگر تمامی لذت ھای او نیز در ارضای ھمین غرایز پدید می آمد. ھاو ممکن می شود و از سو

ز رض�ای غرای�این می شد کھ بشر بتواند دست از ای�ن غرای�ز ب�ردارد. پ�س او بای�د ت�الش م�ی ک�رد در ع�ین مانع او ش�تھ باش�د.زم�انی را نی�ز ب�رای اثب�ات برت�ری و بزرگ�ی خ�ود دا ،خود کھ تم�امی روزم�رۀ او را اش�غال م�ی ک�رد

ت ، بھای متف�اوب�ا اخت�راع اس�باعاشق سرعت شد و تمام ھم و غم خود را براین گذاشت ت�ا بدینگونھ بود کھ بشری ت ی�ک ک�االده کیفی�ن�و ب�ھ ھم�ین دلی�ل آنچ�ھ ک�ھ ام�روزه تعی�ین کن زمان کمتری را صرف غرایز حی�اتی خ�ود کن�د .تکنولوژیکی است میزان سرعتی است کھ دارد

. حال لف کندترفت و آمد و... عمر خود را وقت نداشت تا برای غذا پختن و تھیھ پوشاک و مسکن و دیگر بشر ،د م�ی ک�ردکھ او نمی توانست عمر خود را طوالنی کن�د بای�د زمانھ�ایی را ک�ھ ص�رف ارض�ای غرای�ز حی�وانی خ�و

ااش�د. ام�بصرفھ ج�وئی م�ی ک�رد ت�ا ع�رض زن�دگی خ�ود را بیفزای�د و زم�ان الزم ب�رای اثب�ات بزرگ�ی خ�ود داش�تھ رفھ ج�وئی ص�از زمانھای تلف شده را درست زمانی کھ بشر تصور کرد با اختراع ماشین موفق شده کھ بسیاری

ا ب�رای چ�ھکند با مشکل دیگری روبرو شد و آن ھم تورم زمان ب�ود زی�را بش�ر فرام�وش ک�رد ک�ھ ای�ن ھم�ھ کارھ�ح ورزمانیک�ھ ب�ر نبال کشف راھھایی جدیدی برای از میان بردن این زمان اض�افی ب�ود .ھ دبوده و حال باید او ب

از می�ان ف�ردی در ت�الش اس�ت ک�ھ بس�تھ ب�ھ ش�رایط خ�ود ای�ن زم�ان اض�افی رااو سنگینی می کرد و ام�روزه ھ�ر ورم زم��ان ش��غل ، تفریح��ات ، مس�کرات ، م��واد مخ��در و... ھم��ھ و ھم�ھ روش��ھای ب��رای از می�ان ب��ردن ت�� ب�ردارد: .است

ود ک�ل خ�ا ی جزئ�ی ا این ما ھستیم کھ با رفتارھ�ا و کردارھ�درست است کھ کلیات زندگی در اختیار بشر نیست ام دارد و ھ دی�ن ن�امزندگیمان را سمت و سو می دھیم و باطن آن را معین می کنیم کھ اگر چنین نبود تمامی آنچھ ک�

.امری پوچ و باطل بود ،تمام آنچھ کھ مسئولیت و حساب و کتاب اعمال استا مجب�ور رھ خ�ود دھ�د ک� ت�رجیح م�ی ،خواھد مسئول اعمال جزئی خ�ود باش�د گرچھ بشر امروز بھ میزانی کھ نمی

.این اساس تمامی بار گناھان خود را بر دوش سرنوشت بگذاردبداند و برح��ال ق��رار دارد و از زن��دگی در ک��ھ ب��ھ اعم��ال جزئ��ی خ��ود در روزم��ره بھ��ا م��ی دھ��د، در ھ��ر انس��انی ب��ھ میزان��ی

ع�ین اختی�ار » تیھس�« ردد کھ اینگ می» ھستی«ات گذشتھ و تخیالت در آینده می رھد و بدینگونھ دارای رخاطب�ھ خ�اطرات ،کھ دقت و تفکر در اعمال روزمره را در شأن خود نمی یاب�د بھ میزانی یو آزادی است و ھر انسان

ده ای�ی ک�ھ نیام�ده اس�ت و ھم�ین ام�رگذشتھ و تخیالت آینده پناه می برد. گذشتھ ایی کھ از می�ان رفت�ھ اس�ت و آین�نیس��تی ک��ھ ب��ھ او ب��ی ق��راری م��ی دھ��د . چن��ین ردد. احس��اس در وج��ود او م��ی گ��» س��تینی« ایج��اد کنن��ده احس��اس

ت ، گذش�ت ، انس�انی ھمیش�ھ خ�ود را مجب�ور م�ی یاب�د . انس�ان م�ی توان�د لحظ�ات زن�دگی خ�ود را سرش�ار از محب�

72

تواند برای دست یافتن بھ بھشتی موعود در آین�ده، دروغ بگوی�د ، ظل�م کن�د و کند و یا می .تواضع و راستی و..ب�ار زم�ان اس�ت. آنچ�ھ تماما تلخی و ،از حال زندگی بھ او می رسدد کھ در این صورت آنچھ کھ یشھ کنشقاوت پ

ت وجودش حل می کند ،عش�ق و محب� وجود انسان تبدیل بھ مقام وجودی می سازد و لحظات را در کھ حال را دریل ب�ھ ب�اری ثقی�ل ب�ر روح و راستی و...است و آنچھ کھ حال را در وجود انسان نابود می س�ازد و لحظ�ات را تب�د

.شقاوت ، دروغ و ظلم و... است ،می سازدس از م�رگ م پ�خ�اطر جھ�ن ھ پس اگر خداون�د انس�ان را دع�وت ب�ھ راس�تی ، خ�وبی ، پ�اکی و... ک�رده اس�ت تنھ�ا ب� .ال گرددقولی اھل حھ نیست بلکھ بھ سبب این است کھ انسان بتواند از لحظات زندگیش برخوردار شود و ب

انس�ان چ�ھ این مھم است کھ انس�ان کج�ا زن�دگی م�ی کن�د و چ�ھ ھ�وایی را استنش�اق م�ی کن�د و مھ�م اس�ت ک�ھبنابرس�ت ک�ھ غذایی می خورد و چھ آبی مصرف می کند و مھ�م اس�ت ک�ھ انس�ان چ�ھ پوش�اکی ب�ر ت�ن م�ی کن�د و مھ�م ا

ود را در م�رۀ خ�روزانسان کجا و چگونھ می خوابد و مھم است کھ انسان با چھ کسی دوستی م�ی کن�د و لحظ�ات اس�ت ک�ھ ..و حت�ی مھ�مھ کس�ی و چگون�ھ جم�اع م�ی کن�د و .اند و مھم است کھ انسان با چ�رکنار چھ کسی می گذ

...و انسان چگونھ اجابت مزاج می کند و مھم است کھ انسان دقایق روزمرۀ خود را چگونھ می گذراند . م زنیمان را آنچنان کھ شایستھ است رقپس بیائید بھ جزئیات زندگیمان اھمیت دھیم تا باطن سرنوشتم

فلسفۀ جهانی شدن

-دارد و یک معنای کامال سیاسی یک جنبھ واقعی ،بی تردید معضلۀ جھانی شدن اقتداری. جنبھ واقع�ی آن تمام�ا

عرصھ ارتباطات جھانی اس�ت ک�ھ مول�د اقتص�اد و فرھن�گ جھ�انی نی�ز م�ی محصول رشد تکنولوژی مخصوصا دری است کھ اقتصاد و فرھن�گ ب�ومی را تجنبھ سیاسی آن امری از جانب ابرقدرتھا و شرکتھای چند ملی یباشد. ول

دانند کھ این یک واقعیت است. جھانی شدن در یک کلمھ چیزی جز ھمسان شدن افراد دشمن درجھ اول خود می ،ق�درتھای خاص�ی باش�ند بشری در سراسر جھان نیست کھ میزان این ھمسانی ھم بیش از آنکھ تمدن غ�رب و ی�ا

ق�درتھا ھ�م تحمی�ل ک�رده اس�ت. در واق�ع آنچ�ھ ک�ھ تم�دن غ�رب خود تکنولوژی است کھ قدرت خ�ود را حت�ی ب�ر ابرمھ�د ،نامیده می شود ھمان تمدن تکنولوژیستی حاکم بر جھان است و غربی ب�ودن آن ب�دان دلی�ل اس�ت ک�ھ غ�رب

آم�ده اس�ت ک�ھ م�ارکس از ای�ن باب�ت درس�ت از آب درفھ فلس� ،یھاست . ام�روزه ب�یش از ھ�ر زم�انیاولیھ تکنولوژرمثال شاھدیم ک�ھ در طوھ اقتصادی است. ب معلول و روبنای شکل ابزار تولید و روابط ،فرھنگ حاکم بر جوامع

دارای فرھن�گ و خل�ق و خ�وی ،ک�ار دارن�د و ی واح�دی س�رمھ کسانی کھ مثال با یک تکنول�وژھمھ جای جھان ھھنگ مش�ترک و واح�دی م�ی ردارای ف ،دنھمھ کسانی کھ کاالھای مشترکی مصرف می کن واحدی می شوند و نیز

ھم ھمان قدرتی است کھ سنت ھا را درھ این یک ضایعھ انسانی است ولی متأسفانھ واقعیت دارد. این شوند. البت خ�ود را در م�ؤمن و ع�ارف م�ی توان�د ایم�ان و ھوی�ترا پ�وچ نم�وده اس�ت. فق�ط ی�ک انس�ان شکستھ و اعتقادات

چنین جھانی حفظ نمای�د و اکثری�ت قری�ب ب�ھ اتف�اق مردم�ان جھ�ان چن�ین نیس�تند. و بدینگون�ھ اس�ت ک�ھ حت�ی مل�ی

73

سلیم م�ی ش�وند و دس�ت یکی ت ژیا زود در مقابل این قدرت تکنولوترین و دینی ترین حکومتھا و جوامع نیز دیر .ددارند زیرا بقای خود را در خطر می یابن میاز مقاومت بر

ھنگ�ی وی�ت و فرا از منظر معرفت دینی این واقعھ دارای چھ حقی می باشد؟ بدون شک آن دی�ن و ایم�ان و ھو ام دارد و در مادی و اقتصادی و دنیوی است در ھر حال بی ریش�ھ اس�ت و عم�ری ن� و مقید بھ شرایط کھ مشروط

رارھن�گ قھ�ف ،ایم�ان قلب�ی ارزش ن�دارد ھر امتحانی لو می رود. و امروزه در آخرالزمان کھ ج�ز دی�ن خ�الص و کن�د. عم�ر یستی حاکم بر جھ�ان، ھم�ھ م�ذاھب و س�نت ھ�ای مش�رکانھ و منافقان�ھ و ص�وری را ن�ابود م�یتکنولوژ

ھم�وروثی ب� وسر آمده است . یعنی عمر تاریخی مذھب اکراھی و ریائی ھ تاریخی این ھویت و فرھنگ بشری ب .ن استجھانی شد سر آمده است و این حق

ین دنی�ا ھم�ک�ھ ق�رار ب�ود در آخ�رت محق�ق ش�ود درامروزه بھ یاری تکنولوژی بسیاری از آرزوھای بھش�تی بش�ر ب�ی .می باش�د رخ می دھد و این یکی از علل درجھ اول ظھور کفر جھانی در قلمرو حاکمیت مطلقھ تکنولوژیزم

وان�د تقلب�ی م�ی وبی ری�ا ھمس�ایھ ایم�انی خ�الص تردید این کفر بی ریا بھتر از دین ریائی و بی ریشھ است. کفر ،باش�دنو عاش�قانھ دینی کھ عارفانھ بی چادری ، ارزشی ماندگار ندارد. امروزه باشد. خانھ نشین بودن از فرط

باطل رفت زیرا دین خداست کھ این حق بھ جبر روی می نماید. حق آمد و باطل محلی از اعراب ندارد و این حق .رفتنی بود

کف�ر یس�ت ؟ ای�نرانھ و ب�ی ریش�ھ نا بھتر از صدھا فرقھ مذھبی ریاکاآیا براستی کفری جھانی و یکدست و بی ری ھاس�ت. و ب� امام مطلق و ناجی موع�ودتواند باشد و بدون شک زمینۀ ظھورزمینۀ یک ایمان جھانی می ،جھانی

! قول موالنا ، کافر نشدی حدیث ایمان چھ کنیرد و در نی ھ�م ام�امی ج�ز تکنول�وژی ن�دارد ک�ھ دع�وی نج�ات و خوش�بختی بش�ریت را دابدون شک این کف�ر جھ�ا

ھن�د ق�رار خوا واقع ھمان دجال آخرالزمان است. این دج�ال و ص�احبان جھ�انی اش روی در روی ام�ام آخرالزم�ان .این نبردی است کھ سرنوشت نھائی بشریت بر روی زمین را رقم خواھد زد گرفت. و

کراسیفلسفۀ دمو

ھ ب� ھ معموال دموکراسی نھ در تعریف سیاسی آن بلکھ در تعریف تاریخی و اجتماعی آن دارای حقی عظیم است ک

اریخ ت�ندرت مورد مالحظھ است و آن بھ معنای مردمی شدن و عمومی ش�دن ام�ور خ�اص م�ی باش�د ک�ھ در ط�ول ادی ، ع�یش ، تحصیل علم و ھن�ر ، آزفقط مختص افراد و گروھی ویژه بوده است مثل حکومت ، رھبری ،نبوت

.و رفاه و آسایش. بدین لحاظ بایستی عصر جدید را عصرعامھ شدن امتیاز خاص نامیدات وی��ژه را در اختی��ار ع��وام و مخصوص��ا حقیق��ی در ت��اریخ ک��ھ ای��ن امتی��از یو نی��ز اینک��ھ نخس��تین دموکراتھ��ا

آنان ، بردگان و کنیزکان ھ ھمواره در نزدیکترین حد الھی بودند ک طبقات جامعھ قرار دادند انبیای مستضعفترین و رو قرار داشتند کھ بھ عالیترین مدارج معنویت و علم و رھبری نائل می آمدند. ای�ن ھم�ان معن�ای انق�الب (زی�ر

شدن جامعھ ) است. در واقع نخس�تین ب�ذرھای دموکراس�ی را پی�امبران خ�دا و اوص�یای آن�ان در ت�اریخ افش�اندند.

74

واسطھ زور و تزویر دشمنان ھ کنند و ب ھرگز نتواستند این حقوق را برای خود در طوالنی مدت حفظ ولی مردم .تاریخی خود (شاھان ) بھ انقیاد کشیده شدند و خلع ید گشتند

اد آم�وزی ھمان�ا توس�عھ س�و ،ات، مردم�ی ش�دن و عم�ومی گش�تن امتی�ازبدون تردید مھمترین بستر رشد ت�اریخی ی بوده نبیای الھیستی سواد آموزی را اساس دموکراسی دانست کھ نخستین بانیان این امر نیز ااست. در واقع با

.داد شددینی قلم اند کھ از حضرت ادریس آغاز شد و در پیامبر اسالم بھ اوج اھمیت رسید و این امر از فرایضم��ادی و ب س��ائر امتی��ازاتا براس��تی س��واد آم��وزی یعن��ی ام��ر خوان��دن و نوش��تن چگون��ھ توانس��ت منش��أ کس��و ام��

ی�ل ب�ھ خ�واھی ی�ا مو تبدیلی پدید می آورد. فی المث�ل آزادی معنوی دیگر شود. این واقعھ در نفس بشری چھ تغییرم�ائی نیش�تر خ�ود رھبری و اراده بھ سائر قدرتھای مادی و معنوی چھ ربطی بھ سواد دارد. و این مسئلھ آنگاه ب

این واقع�ھ رافیت. درھ اھل سواد و علم و اشسواد و امی می یابیم و ن ا بیمی کند کھ بسیاری از پیامبران خدا ر .خود یک تناقض بزرگ نھفتھ است

خ�ویش را مادی و معنوی بین ھمھ مردم است. گوئی خداون�د نخس�ت ق�درتموکراسی بھ معنای تقسیم قدرتھای دی�ن م ک�رد و ابش�ریت تقس�ی آن�ان ب�ھ ک�ل بھ انگشت شماری از انسانھا ( انبی�اء ) تع�ویض نم�ود و س�پس از طری�ق

.ھمان جریان خالفت است کھ مقصود خداوند از خلقت انسان می باشدی�ک یز ھم�وارهنھمانطور کھ در مقام الوھیت ذاتش ،دموکراسی بھ معنای نزول خداوند از آسمان بھ زمین است

.ه استا بھ سائر مردمان بخشید(امام ) کھ مظھر ذات وحدانی اوست ولی صفات خود ر خلیفۀ مطلق داردک�ھ ده م�ی ش�وددر واقع سیر تاریخ بشری چی�زی ج�ز ھم�ین جری�ان بش�ری ش�دن خ�دا نیس�ت ک�ھ دموکراس�ی نامی�

.ظھور ناجی موعود مستضعفین است ،غایتش در آخرالزمان .علیم استت بر سر خواندن و قلم و در نخستین آیاتی کھ بھ پیامبر اسالم وحی شد (سوره علق ) سخن فقط ین ھس�تند ومردمان جھان ھنوز ھ�م تح�ت س�لطھ مس�تکبر ،اھم استررا امروزه کھ امکانات دموکراسی فا چام و

ست ؟انظام دموکراتیک، نمایشی دروغین بیش نیست و فقط حاکمیت مستکبرین، نامرئی و پیچیده گشتھ ر خود برت حکومت ن امانت الھی نیستند و قداین بھ دلیل فقدان و نقصان ایمان مردمان است کھ قادر بھ حمل ای

ھرس�تند و ن�پم�ی را ندارد و دارای اتکاء بھ نفس نم�ی باش�ند و ھن�وز در جس�تجوی جب�اران ھس�تند و ش�اھان را .مؤمن می تواند بھ معنای راستین دموکراتیک باشد و ال غیرخدا را . فقط یک جامعھ خداپرست

اھ�د ش�د. زم�ان (ع) محق�ق خوبوتھ�ا ب�وده اس�ت و در جامع�ھ ام�ام خی ندموکراسی ، اساس و محور و ھ�دف ت�اری غی�ر دین�ی م�ؤمن نیس�تند حت�ی دموکراس�ی ،دموکراسی غیر دینی ممکن نیست و تا زمانی ھم کھ اکثری�ت مردم�ان

.جمال دنیوی دین است ،ھم ممکن نیست . دموکراسی

2E=mc عرفانییک تفسیر

2E=mc اس�ت. ای�ن فرم�ول را مھمت�رین و باش�د ک�ھ از اس�اس نظری�ھ نس�بیت شتن م�یینفرمول معروف آلبرت ام�ول ج�دال انگی�ز عص�ر جدی�د عین حال افسانھ ای ترین بی�ان ریاض�یاتی از کائن�ات نی�ز دانس�تھ ان�د . از ای�ن فردر

75

تب�دیل ب�ھ ن�ور م�ی ش�ود ک�ھ ب�ی ،چیز دارای جرم در جھان ھستی اگر بھ سرعت ن�ور برس�دچنان برمی آید کھ ھر حاص�ل انقی�اد و ،طبیع�ت ع�الم م�اده و کائن�ات و در ع�الم م�اده اس�ت. ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ ک�ل ین پدی�ده وزن تر

ع�الم م�اده از ج�نس ن�ور و دارای ذرات حاص�ل انقب�اض ن�ور اس�ت . یعن�ی ھ�ر چی�زی در ی�ا و کاھش س�رعت ن�ورش�ھاب ال�دین س�ھروردی نوری است و نور ھمان ماده اولیھ ساختار جھان اس�ت. در اینج�ا ب�ھ حکم�ت اش�راق از

. می رسیم کھ حدود ھزار سال پیش جھان ھستی را از نور دانستھ استاھیتی م�دارای ش�ود و فرم�ول فلس�فی تلق�ی م�ی ،ولی فرمول م�ذکور ک�ھ ب�یش از آنک�ھ ی�ک فرم�ول فیزیک�ی باش�د

٢ن��ور ذورفیزیکی اس��ت . بی��ان دیگ��ری ھ��م دارد و آن ای��ن ک��ھ اگ��ر ھ�ر جرم��ی در ع��الم م��اده ب��ھ س��رعت مج��مت�ان�ور ب�ھ ازتبدیل بھ ان�رژی مطل�ق م�ی ش�ود ک�ھ ای�ن ح�دود سیص�د ھ�زار مرت ،کیلومتر در ثانیھ) برسد ٣٠٠٠٠٠(

باش�د ک�ھ ب�ھ در عرف�ان اس�المی م�ی» الن�ورنور«. و ای�ن ھم�ان معن�ای فیزیک�ی رتر استمنو رقیقتر و سبکتر ومی آن انی و اس�الالن�ور در بی�ان عرف�ن�د . ای�ن نورال آن ب�ھ ظلم�ت م�ی مامثابھ ذات نور است کھ نور آفتاب در قب�نھ��ا اس��م تاز اس�ماء خداون��د اس�ت و » ن��ور«ھم�انطور ک��ھ در ق�رآن ک��ریم ،ھم�ان ن��ور ذات پروردگ�ار جھ��ان اس��تداون�د را در دع�ای جوش�ن کبی�ر خحضوری محس�وس دارد . عل�ی (ع) نی�ز ،مادی او تلقی می شود کھ در کائنات

. النور می نامدنور .وش زن�دگانی ر ھم بھ طرز فکر و،ھم بھ لحاظ نبوغ ،یشتن یکی از عجیب ترین دانشمندان تاریخ استناآلبرت

حف��ل م��ادام ف��راری و بی��زار ب��ود و در ج��وانی ب��ا م آواره ب��ود ک��ھ ھم��واره از مدرس��ھ وی ی��ک یھ��ودی آلم��انی وھ ه روی ب�عم�رش نی�ز دوب�اردر اواخر بالواتسکی عارفھ شھیر روس آش�نا ش�د و دچ�ار انق�الب روح�انی گردی�د و

ھ ک�ت اس� ذک�ر ردی�د . قاب�لفت و لذا متھم بھ جنون گرفنون را بھ مسخره گ علوم و سوی معرفت نفس نمود و کل مت و ش دچ�ار ن�دااز این عمل خود تا آخر عم�ر عثان ساخت بمب اتم بود واین دانشمند حکیم یکی از بانیان و با

ل��ت ردانن��دگان دوگنی��ز اینک�ھ ایش��ان از جان�ب تنھ��ائی از دنی��ا رف�ت . وان��زوا گزی�د و در افس�ردگی ش��دید گردی�د وک�راه ی�ن دول�ت انوبنیاد اسرائیل نخستین کاندید ریاست جمھوری ای�ن دول�ت ش�د ول�ی س�رباز زد و حت�ی از تأئی�د ا

ل یولت اس�رائدواسطھ پیامی ھ صھیونیزم مجبور شد کھ باالخره ب نمود . ولی تحت فشار افکار عمومی آمریکا و ،ی ب�ودانین نام�ھ را تأئید کند ولی خداوند او را از این خطای بزرگ باز داشت زیرا در حالیکھ مشغول نوشتن چ

. جان سپرد

لسفۀ رمضانف

حدیث قدسی» گرسنھ شو تا ببینی مرا «

ی (ع) ماه علی (ع) است چ�را ک�ھ عل� ،فلسفھ رمضان ، فلسفھ گرسنگی است و درست بھ ھمین دلیل ماه رمضانم�ن ھرگ�ز خ�دای نادی�ده را پرس�تش «گرسنھ ترین انسان تاریخ است و درست بھ ھم�ین دلی�ل اس�ت ک�ھ م�ی گوی�د:

:داون�د ب�ھ پی�امبرش در مع�راج م�ی گوی�خد». م ل خدا را و سپس آن چیز را م�ی بی�ننکرده ام و در ھر چیزی او

76

رس�ول نی�ز ب�وده اس�ت و ای�ن واقع�ھ نی�ز در واقع گرسنگی ھمان راه و راز مع�راج» . گرسنھ شو تا ببینی مرا « .در ماه رمضان رخ داده است

گوی�د: ھمانطور ک�ھ عل�ی (ع) م�ی ،گرسنگی فقط موجب سالمت روح نیست بلکھ موجب سالمت تن نیز می باشدا درس�ت یعنی ھرگز ش�کم گرس�نھ بیم�ار نم�ی ش�ود. و ای�ن ادع� »گرسنگی و بیماری در یک جا جمع نمی شود.«

.براندازی رسیده است –خود حد امروزه بھ ابطال ھمھ جانبھ تا سرمدرن می باشد کھ برخالف دانش ھمین راه زابل حصول نیست زیرا علم او نیز بر بشریت عرضھ نمود جز از درب گرسنگی قا علمی کھ علی (ع)

ی��ز جملگ��ی نن��د ی از عل��م او دس��ت یافتی��ا ک��ھ تنھ��ا کس��انی بودن��د ک��ھ ب��ھ جنب��ھ عای��دش گردی��د و اص��حاب ص��فھ نی��ز . ...سلمان ، کمیل ، مقداد و اصحاب گرسنگی اختیاری بودند :

ود ب�ر بش�ریتخ�من فقط از بابت فقر «فرمود : ه بود و از ھمین رو میدوست او یعنی محمد (ص) بانی این را دل ،دنش�و فلسفھ رمضان ، فلسفھ نزول ق�رآن ب�ر قل�ب م�ؤمن نی�ز م�ی باش�د زی�را ت�ا ش�کم گرس�نھ »فخر می کنم.

!در لغ�ت ع�رب ب�ھ معن�ای عط�ش اس�ت :عط�ش دی�دار ح�ق » رمض «ھمانطور کھ ،تشنھ حق نمی شود ،مؤمن .فلسفھ رمضان ، فلسفھ معراج است

رای رس�یدنروزه ھم ب ،خودی خود ھدف نیستھ ھمانطور کھ اقامھ صلواة برای رسیدن بھ یاد قلبی خداست و بد ب�ود و نھ ماه رمضان ، م�اه ع�یش و عش�رت و ش�کم چران�ی خواھ�بھ مقام قناعت و کم خوری دائمی است وگر

م�ور ت ک�ھ ھم�ھ اافزون می شود. ولی بسیار ج�ای تأس�ف اس� ،کنند و کفر لذا متعاقب این ماه ، بیماریھا عود می . اسالم گرسنگی و اسالم ضد ذکر ، روزه ضد خود گشتھ اند : نماز ضد عبادی مبدل بھ ضد

عل�ی (ع) نم�ی توان�د از گ�وھرۀ دی�ن محم�د (ص) و عرف�ان ،را درک و تجربھ نکرده باش�دگرسنگی کسی کھ حق ن�دارد. ایی ا بھرهنھ نعمت، اصوال از دین خدبھره ای داشتھ باشد. کسی کھ فقر و گرسنگی را نکبت می داند و

. )کسی کھ بر سر سفره چرب شاد است و بر سفره ساده ، اخم می کند کافر است (حدیث قدسی گ�وی س�بقت حت�ی امروزه شاھدیم کھ ھمھ امراض و مفاسد بھ گردن فقر و گرسنگی افتاده است و از این لحاظ

ھ ھ�ر ک�موخت�ھ ای�م رو س�فید ک�رده ای�م و ب�ھ ھم�ھ آ را از فرھنگ غرب ھم ربوده ایم و کمونیزم و ماتری�الیزم را .فساد و فحشاء و دزدی و تبھکاری را بھ گردن فقر بیندازیم

یث مش�کوکچرا فق�ط ای�ن ح�د ،عزت فقر و گرسنگی و قناعتنھمھ احادیث در عظمت لوم نیست کھ از میان ایمع وی�امبر(ص) می شده است کھ : آنرا کھ معاش نیس�ت مع�اد نیس�ت؟! ب�ا ای�ن حس�اب بایس�تی پورد زبان عالم و عا

رس�نگی س�نگ ھم�ھ آنھ�ا از گ (ع) و اصحاب صفھ را جملگی کافر مطلق بی معاد دانس�ت زی�را (ع) و فاطمھ علیاز ھ�م منظ�ور بھ شکم می بستند و خدا را بھ چشم خود م�ی دیدن�د . آی�ا مع�ادی برت�ر از ای�ن ممک�ن اس�ت ؟ ش�اید

.این حدیث این باشد کھ آدم گرسنھ در ھمین دنیا بھ معاد می رسد و لذا معاد اخروی ندارد حج�اب عل�م ست . علی (ع) چربی بدن را بزرگت�رینکسی کھ گرسنگی را نمی شناسد از شناخت روحانی بیگانھ ا

لس��فھ فو دی��ن م��ی دان��د و س��المت ت��ن و اع��تالی روح و رش��د دی��ن و عل��م را در گرس��نگی آدرس م��ی دھ��د. ای��ن ! رمضان است : گرسنگی درمانی س�یشناس�د. ک امام را نمی شناسد و لذا خدا را نم�ی شناس�د زی�را خ�ود را نم�ی ،کسی کھ گرسنگی را نمی شناسد .ستگرسنھ ترین انسانھا ،دشمن دین است ( سورۀ ماعون ) زیرا امام ،کھ گرسنھ را دوست نمی دارد

77

فلسفۀ بنی اسرائیل

س�ت. ت�ری داده اطور واضح مذکور است ک�ھ خداون�د، بن�ی اس�رائیل را ب�ر جھانی�ان برھ در قرآن کریم در دو آیھ ب

ود در نافق�ان یھ�خ�ل و تص�رفات منھان و آش�کار از جمل�ھ د برخی از علما و مفسران جھان اسالم این آیات را درری ش��د. جم��ع آو اس��الم و در دس��تگاه عثم��ان خلیف��ھ س��وم م��ی دانن��د ک��ھ تح��ت نظ��ر آن��ان ای��ن کت��اب (ق��رآن )صدر

م�ورد ن نمود ک�ھھمانطور کھ بسیاری از علمای شیعھ بر این باورند کھ قرآن حقیقی ھمان بود کھ علی (ع) تدوی ی�ا »آن عل�ی ق�ر«طرزی اسرار آمیز محو گردید و این قرآن ک�ھ مع�روف ب�ھ ھ فت واقع نشد و بقبول دستگاه خال

خرالزم��ان آم��ی باش��د در ن��زد ام��ام زم��ان (ع) اس��ت و از جمل��ھ نش��انھ ھ��ای حقانی��ت ظھ��ور او در » کت��اب عل��ی « .استاس�ت زد مس�لمینم ق�رآن در ن�ن�اھ ا برخی دگر از علمای اسالمی و شیعی بر ای�ن باورن�د ک�ھ ای�ن کت�ابی ک�ھ ب�و ام

ھ عق�ل ب�. ما خود کامال درست و مبرا از ھر دخل و تصرفی می باشد ولی برخی آیات در جایگاه خود قرار ندارندچن�د ک�ھ دان�یم ھ�ر ی�ۀ دوم را ب�ھ حقیق�ت نزدیکت�ر م�یکتاب داریم تا بھ امروز ای�ن نظر و تجربھ ای کھ دربارۀ این

ص�ل رای ھفت فعی تدوین ویژه بر اساس شأن نزول بوده و گوئی داونیم کھ نی (ع) را نیز تصدیق می کقرآن عل .ده استعشق و معرفت را پدید آوریعی نیز می باشد کھ ھفت شھرعارفان شوادی بوده است کھ مد نظر یا

« ف�ظلو آی�ھ از دا دربارۀ این دو آیھ مذکور کھ بن�ی اس�رائیل را مخاط�ب س�اختھ اس�ت بای�د گف�ت ک�ھ در ای�ن و ام ھ داده اس�ت ک� استفاده شده کھ بر طبق معارف قرآنی نوعی برتری می باشد و آنان را بر عالمیان تفض�ل »فضل

. امتحانی می باشد بر آنان یاس�ی تم�دنسو اقتص�ادی و این یک واقعیت جھانی است کھ امروزه نیز شاھدیم کھ اکثری�ت ارک�ان علم�ی و فن�ی

ساسا می شود ا ھود بنا شده است . می دانیم آنچھ کھ تمدن غرب نامیدهاساس دستاوردھای دانشمندان یمدرن برھ س��یحی ب��محص��ول تب��دیل و تلفیق��ی اس��ت ک��ھ از تم��دن یون��انی و م ،ب��ھ لح��اظ علم��ی و فن��ی و سیاس��ی و اقتص��ادی

.ھ اندواسطھ دانشمندان و فالسفھ یھود صورت گرفتھ و حتی از عناصر اسالمی و ایرانی ھم بھره گرفت مال مب�رھنھم�ان ص�در اس�الم ک�ا کھ حض�ور دانش�مندان یھ�ود در تک�وین و تکام�ل تم�دن اس�المی نی�ز از ھمانطور

ی ش��اھد ر تم��دن ای�ران باس��تان و خاص�ھ در عص��ر ھخامنش�و حت�ی در تکام��ل و تط� اس�ت. ای��ن حض�ور و نق��ش را ھم��ھ زم��ین در ق��دمت ت��اریخی آن و پراکن��دگی ای��ن ق��وم در سراس��ر ب��وده ای��م . نق��ش دی��ن و حکم��ت ب��ھ لح��اظ

.فرھنگھا و تمدنھای جھان غیر قابل انکار می باشد: س�توار اس�تامروزه نیز شاھدیم کھ بسیاری از ارکان تمدن مدرن غرب بر اساس اندیشھ ھای متفک�ران یھ�ود ا

ن�دچی�ره . ھ�ر غو آلبرت اینشتن ، کارل مارکس ، زیگموند فروید ، فرانتس کافک�ا ، ادمون�د ھوس�رل ، اس�پینوزار آثار ه اند. اگکھ جملھ این بزرگان یھود در عصر خود از جانب مرکز مذھبی خود مورد طرد و لعن و تکفیر بود

ی�ن تم��دن تقریب��ا تص�وری از ا ،فک�ری ھم�ین چن�د دانش��مند و فیلس�وف ب�زرگ را از تم�دن م��درن غ�رب ح�ذف کن�یم .ممکن نخواھد بود

بانیان سواد آم�وزی ، ذوب فل�ز ، بانک�داری و عل�م سیاس�ت و می دانیم کھ قوم یھود بھ لحاظ تاریخی از نخستیننخستین فیلسوفی بود کھ فلسفھ ارس�طو را یھ�ودی س�اخت و نظ�ام ،کشور داری نیز بوده اند. می دانیم کھ فیلون

78

حکومت کلیسائی را پی ریزی نم�ود . ای�ن ق�وم از اس�تعداد وی�ژه ای در تب�دیل دی�ن ب�ھ دنی�ا برخ�وردار ب�وده و ل�ذا ،مدنیت مادی محسوب می شود و پ�در تم�دن م�ادی غ�رب اس�ت. ای�ن واقعی�ت اس�اس فلس�فھ سیاس�ی ھرتس�ل بانی

فیلسوف یھودی قرن بیستم آلمان ش�د ک�ھ ب�ھ ص�ھیونیزم موس�وم اس�ت و دع�وی حکوم�ت جھ�انی دارد و ام�روزه . حضور مافیائی آن در پس پرده حاکمیت امپریالیزم غرب می باشیم نیز شاھد

وس�ی ب�ا نخس�تین کس�ی از یھ�ود ب�ود ک�ھ در زم�ان حض�رت م ،خ�وانیم ک�ھ س�امری در قرآن کریم م�ی ھمانطور کھم��ھ اس��تفاده از برخ��ی حکمتھ��ای موس��وی موف��ق ب��ھ اخت��راع آن گوس��الھ حی��رت آور ش��د ک��ھ س��خن م��ی گف��ت و ھ

یژگ�ی از و کوم�تپیروان موسی را در زمان حیات خود او فریب داد. این تبدیل دین بھ دنیا و تب�دیل حکم�ت ب�ھ حده رزنش و وع�تاریخی این قوم بوده است و بھ ھمین دلیل خداوند در کتابش آنان را ب�یش از ھ�ر ق�ومی م�ورد س�

ام�ھ ھ امروز ادھرحال این رازی حیرت آور در تاریخ تمدن و مذھب است کھ تا بھ ب .ھای عذابش قرار داده است رود ک�ھ م�ی باعث بزرگترین تشنج در جھان اس�ت ودارد و ھم اینک نیز بخشی از این قوم در سرزمین فلسطین

ل��ل و غای��ت مرم��وز ای��ن ق��وم در سرنوش��ت مھ سرنوش��ت ای��ن تم��دن را رق��م زن��د. حض��ور مافی��ائی و مخ��وف و ب��بن�ی فلس�فھ«ام�ری ب�س در خ�ور تأم�ل اس�ت و شایس�تھ اس�ت ک�ھ براس�تی فلس�فھ ای تح�ت عن�وان ،مذاھب جھان

ا سرنوش�ت وب�عرفت باشد زیرا تاریخ بشر و خاص�ھ بش�ر م�درن ش�دیدا مورد مطالعھ و تحقیق اھل م» اسرائیل .ماھیت این قوم گره خورده است و از آن راه گریزی ندارد

رعص�ری الن ھادج� جری�ان ت�اریخ بش�ر ب�وده اس�ت والی�ت در بھ زبان ساده تر باید گفت کھ این قوم بنی�انگزار دج ر رأس ای�ن ق�وم د و تحریف بسیار مکارانھ آی�ات خداس�ت ک�ھ متفک�ران آورده از کارخانھ تبدیل دین بھ دنیاسر بر

.این کارخانھ قرار داشتھ اند

»هوا«و » باد«سر

. واسطھ باد است و انواع بادھاھ جھان معلق در ھوا است و مرتبط ب

ام واج�ر ش�یاء وا گون�اگونی برخاس�تھ از مبادل�ھ ب�ین جریان ھوا نامی�ده ان�د ک�ھ ب�ر اش�کال باد را ھمان حرکت ومن��اطق وباش��د ک��ھ یک��ی از معروفت��رین بادھ��ا حاص��ل مبادل��ھ دم��ا ب��ین اج��رام و ک��رات من��اطق متف��اوت ج��وی م��ی

ی ھ�ا طوفانھ�اطوفانھ�ای مغناطیس�ی ھ�م داری�م ک�ھ مش�ھورترین آن متفاوت زمینی می باش�د . ب�دین ترتی�ب بادھ�ا وس�ت اسیار ک�الن یک پدیده و معنای ب "در اینجا "بادخورشیدی است. جاذبھ بین کرات ھم از ھمین مقولھ است.

ی�ژه و کھ طی�ف وس�یع و متن�وع دارد ک�ھ ھ�وای نف�س و ب�اد اندیش�ھ و طوف�ان عواط�ف و عش�ق ھ�م ن�وع بس�یار و .انسانی آن محسوب می شود

. فاصلھ و خال ب�ین ذرات و ک�رات و اش�یا را ھ�وا م�ی نامن�د. و ای�ن ھ�وا ب�ھ اش�کال گون�اگونی دارای حرک�ت اس�تجھانی می کشاند . می دان�یم موجودات عالم را بھ ھم مرتبط می سازد و بھ وحدتی یعنی حاصل باد است کھ کل

جھ�ان م�اده از ذرات پدی�د آم�ده اس�ت ک�ھ ھ�ر ذره ای چ�ون ات�م نی�ز ب�از ،کھ طبق مکاشفات و قوانین علم فیزی�کم�اده " خوان�ده ای فرضی می رسد کھ " ض�د متشکل از ذرات کوچکتر است تا آنجا کھ عاقبت این تجزیھ بھ ذره

79

ع�الم م�اده ب�ر در واق�ع در دل ھ�ر ذره ای ھ�وا حض�ور دارد و ک�ل .می شود کھ در واقع ھمان " عدم " م�ی باش�دمطلق می باشد یعنی جھان ھستی در جریان تجزیھ مبدل ب�ھ ع�دم م�ی ش�ود عدم استوار است کھ ھمان ھوا و خأل

ا و ک��رات حض��ور دارد ی��ک ص��ورت نم��ادین و خ��الف واق��ع اس��ت و گوی��ا پن��دار و ھم��ھ آنچ��ھ ک��ھ ب��ھ ص��ورت اش��ین آھمان باد محض است ک�ھ در زب�ان ق�ر محضی است و وضعیت نھایی ھمان عدم و یا ھوای محض می باشد کھ

جھ�ان م�اده در روح ش�ناور اس�ت و ص�ورت " ریح " نامیده شده است کھ اساس " روح " اس�ت . در واق�ع ک�ل ن��واع درج��اتی از انبس��اط و انقب��اض روح : ارواح جم��ادی ، ارواح نب��اتی و حی��وانی و بش��ری و ا روح اس��ت و

.گرفتھ و بھ ھم متحد و متصل نموده استجھان را دربر روح محض و واحد کھ کل ارواح بادی و نھایتا ا مدر فیزیک نظری این قانون تجربھ شده است کھ اگر انس�ان بتوان�د حج�م ھرچن�د ان�دکی از فض�ا ر ذرات از طلق�ا

ی�ک ی�زد م�ثال رکائنات در ھم�ان حج�م ان�دک ف�رو م�ی مطلق پدید می آید کھ ھمان عدم است و کل خأل ،تھی سازد توان�د ک�ل مطل�ق پدی�د آورد ک�ھ ھم�ان " ن�ابودن" اس�ت ب�ھ واس�طھ ھم�ین مق�دار ن�ابودی م�ی میلی متر مکعب خ�أل

اص�ر تب�دیل عن ک اتم�ی در جری�ان س�اختن رآکتورھ�ای اتم�ی وفیزی جھان ھستی را نابود سازد و می دانیم کھ کل .بودی داردبھ یکدیگر و ساختن بمب اتمی حاصل پدید آوردن یک خال نسبی است کھ اینھمھ قدرت تخریب و نا

ن�ابودی و در واقع آنچھ را ھم کھ ریح مح�ض ی�ا روح م�ی ن�امیم ھم�ان آس�تانھ ع�دم اس�ت و ی�ک لحظ�ھ مان�ده ب�ری کنن�د ک�ھ عارف�ان در وادی فناس�ت ک�ھ ق�درت حض�ور پروردگ�ار و روح و اراده او را درک م�بدینگونھ است کھ

ود را عن�ی دل خ�یاش�د حاصل تزکیھ نفس از مادیات جھان و پاکسازی دل از ھرچھ غیر خدا می ب ،ھ این واقعھالبت انس�ان واد جھ�ان یقت بنی�در حق .مطلق یا روح می رسانند تا قدرت دریافت روح الھی را می یابند بر آستانھ خأل ذات ھس�تی ب�ر ات یابد . اینکھ انسان بتواند خود را بھ آستانھ روح برساند و از این بی بنیادی نجبر باد است اال

.نیستی قرار دارد

فلسفه فطر

اه ب�ھ درای�ن م� ک�ھ نف�س بش�ر من است چ�راؤذات انسان م عرصھ امکان ظھور فطرت الھی ازظھور ،ماه رمضان .می نماید این ظھور را میسر رسیده و اوغایت تق

. وعده گاه (عید) ظھور این انتخاب شب قدرھم شب انتخاب این فطرت است تا مک�ان ھ�راصورت زمین�ی قیام�ت اس�ت ک�ھ عھدی کھ انسان با خداوند بستھ است و عید یعنی روز تحقق وعده و

و رچیس�ت ش�ب ق�د د ک�ھ چیس�ت رمض�ان وش�ده اس�ت . اگ�ر آدم�ی بدان� من�ان اھ�ل عھ�د، میس�رؤسالھ اش برای م .نمی بخشد، بابت اینھمھ غفلت کبیر از چیست عید فطر،ھرگز تا ابد خویشتن را

رس�یدن و ش�ب انتخ�اب سرنوش�ت خ�ود و ش�فاعت عل�ی (ع) نزول قرآن و ماه معراج محمدی و ،ماه رمضان اگرق�درازلی ک�ھ ح�ق و اررس�د چ� درب امام�ت ب�ھ ھ�یچ چی�زی نم�ی از ھس�تی خویش�تن اس�ت پ�س ج�ز بھ قدرحیات و

ھ ب� ھ�دایت عظ�یم ج�ز ک�ھ آن نج�ات و ی�ک انس�ان اس�ت ک�ھ ام�ام نامی�ده م�ی ش�ود . چ�را رسیدن بھ خدا در ،انسان روزه ھای مستحبی نگرف�ت و و نخواند واسطھ وجود امام ممکن نیست وگرنھ ھیچ کس بھ اندازه ابن ملجم نماز

80

ھمچ�ون ابل�یس وجود انس�ان نم�ی پ�ذیرفت و کھ حضور خدا را در کسی قدر این بود حق و امام کش شد و نھایتا . دوستی آدم با هللا را تصدیق نکرد مقام خالفت وفطرت !فطرت ابلیسی برای اھل عبادت بھ مثابھ رسیدن بھ یکی از دو فطرت است : فطرت الھی و پس عید فطر

ی ام�ام . چ�را ک�ھ عب�ادت انس�ان ب�ی ام�ام ، دیگ�ری ب� فطرت اسفلی ! یکی تحقق عبادات با ام�ام اس�ت و اعالئی و پرستنده خدای بی خلیفھ خداس�ت و بزرگترین عابد ،کھ ابلیس سجده برابلیس دردوزخ است . چرا و عبادت کفر

. خ�ود در را ام�ام وع�ده گ�اه ابل�یس گش�ت و گش�ت وب�ھ فط�رت ابل�یس باز ،روزه گرفت و خواند آنکھ بی امام نماز

. کشت

هستیبار

س�ت ک�ھ بی�انگرھ ای از واژه ھ�ائی امجموع ،نامیده می شود تسامح رضا و بردباری و تحمل و صبر وآنچھ کھ

ن اوس�ت ک�ھ ھس�تی ب�ر دوش روان�زول بار انسان وآن وقوع وجود در ابعاد گوناگون یک واقعھ در انسان است وازه ت� بور باش�د وص� عظیم ی�ن ب�اردب�اری نمای�د و ب�ر س�نگینی ابر این ب�ار را بب�رد و ل کند وتحم باید آنرا حمل وی کش�د انس�ان شاکر ھ�م باش�د . انس�ان ب�ھ میزان�ی ک�ھ چن�ین ب�اری را م� راضی و تسامح ورزد و لبخند ھم بزند و

. انسانیت را درمی یابد است وروح وج�دان و ح�واس و کائنات از درب ھوش و یک بار است کھ واضح ترین صورتش آن است کھ کل ،ھستی ت بشری ائنات وک دارای سختی ذاتی است کھ آنگاه کل فرود آمده است . حمل بار روح نازل شده ووی آدمی بر

عریانقول باباطاھرھ این است کھ ب ھم بر این روح سوار می شود و یستی خارم چرائیآزارم چرائی گلم گر نفلک در قصد چرائیار سربارم میون ب تو کھ باری زدوشم بر نداری

ن ب��اترین بی��ازی یک��ی از کام��ل ت��رین و ،ای��ن دوبیت��ی باباط��اھر کائن��ات مخاط��ب ق��رار گرفت��ھ اس��ت و در اینج��ا ک��ل عالم ھستی مسئول ا خلیفھ خداست وآدمی ذات .خاصھ انسان کامل در جھان ھستی است وضعیت وجود انسان و

ار ب�نگینی ای�ن ستازه ،مسئولیتش را می پذیرد انسان عارف کھ این مسئولیت را آگاھانھ می پذیرد و می باشد و ز ای م�ی توان�د مس�ئولیتی دارد ول� نسبت بھ نزدیکانش وظایف و را احساس می کند . ھمانطور کھ آدمی غریزتا

. یا این بار را بپذیرد زیر بارش شانھ خالی کند ورا م�ی »کائن�ات ک�ل « آنگ�اه ت وس�پس بش�ری ق�درت حم�ل ب�ار ھس�تی خ�ود و آیا چ�ھ چی�زی ب�ھ انس�ان امک�ان و

خودشناس�ی در قلم�رو بخشد . انسان بھ میزانی کھ خ�ود را م�ی شناس�د در واق�ع ب�ار ھس�تی خ�ود را م�ی پ�ذیرد وس�ئول ش�دن مرا ب�ر دوش خ�ود م�ی یاب�د زی�را ش�ناختن ھم�ان ب�ار ھس�تی بدین گونھ کل جھان را ھم می شناسد و

حص�ن وآنچ�ھ ک�ھ ھس�ت متدرب�اره وج�ود ام�ام آم�ده اس�ت ک�ھ ھرحاصل معرفت است . در ق�رآن ،مسئولیت .است ! متمرکز است در وجود امام آشکار

81

ھ�د ت�ا نیم�ھ بر انسان می گردد بھ انسان قدرت حم�ل ای�ن ب�ار را م�ی د ھستی موجب سوار شدن بار ، پس معرفتدر وھی�ت انس�انمق�ام ال نگریزد زیرا حمل این ب�ار ھم�ان مق�ام جانش�ینی او ب�ر ج�ای خداس�ت و راه بار را ننھد وتی ھس� ی کھ ک�ل انسان جھانی رخ می دھد : انسان این بار تبدیل بھ ھستی خود انسان می شود و جھان می باشد

. است

ایدز: ویروس تروریزم

بشر تروریست را ب�ھ محصول این تمدن ترور می باشد و است یعنی وحشت افکن . و ایدز یک مرض تروریست

ظھور نفس تروریست بشر مدرن م�ی باش�د . در ی�ک ک�الم وی�روس ،اشد ترور افکنده است تا مھار نماید . ایدزHIV نش�انھ وی�ژه د ایدز است ھیچ بیماری خاصی پدید نمی آورد . یعنی ایدز اصال بیماری نیست کھ ھیچکھ مول

بر حضور این ویروس باشد . ایدز یعنی نابودی سیستم ایمنی بدن . یعنی ب�دن آدم�ی س�پر ای داشتھ باشد کھ دال لذا یک س�رما بی حفاظ می شود و بی صاحب و ،وجود فرد ایمنی خود در قبال ھر مرضی را از دست می دھد و

لفظ ھر سھ کلمھ ایمان ، ایمن�ی ب است کھ بھ لحاظیک عفونت کوچک فرد را می کشد . خیلی جال یا خوردگی . ایمیونولوژی از یک ریشھ واحد ھستند و

وی ھم آرام�ش فکر لذا بزرگترین ویژگی ایمان بھ لحاظ احساسی و امنیت وجود است و ایمان بھ معنای ایمنی وک م�ؤمن ی�یژگ�ی جس�مانی نیستی است . ھمانطور کھ از و مرگ و و احساس امنیت در قبال خطر صبر و قرار و

. ھم سالمت تن استق دوزخ یک ویروس شیطانی است ک�ھ از اعم�ا در واقع حاصل انھدام ایمان در بشر مدرن است و HIV ویروس

کت�ر ن بیماری مھلھراس نابودی انداختھ است . آنچھ کھ از خود ایدر را خلع سالح کرده و او بھ انسان رسیده وا ب�ھ اش�د بشری را کھ با حربھ وحشت افکنی زن�دگی م�ی کن�د ر از آن است و ھراس حاصل ،عذاب آورتر است و

. لذا از نشانھ ھای عدالت خداست وحشت دچار ساختھ است وخ ت�اری ری ک�ل عالجت�رین بیم�اال مھلکت�رین و حاص�ل ب�ی خ�دا ش�دن انس�ان اس�ت . بن�ابراین ای�ن بزرگت�رین و ،ایدز

د . گردان�نس�ان بازواند ق�درت ایمن�ی را ب�ھ ااو می ت فقط ار ندارد ورویکرد بھ پروردگ عالجی جز توبھ و ،بشری . حاصل روی برگردانیدن خدا از بشر است ،ایدز

ی�ک رن از درم�انخود بھبود یابد . طب م�دھ ب ھر چند کھ امروزه تقریبا ھیچ مرضی عالج ندارد مگر اینکھ خودر ک��ھ ھم��انطو ،جت��رین ف��رآورده ای��ن تم��دن اس��تعالال س��رماخوردگی ع��اجز اس��ت . ط��ب م��درن خ��ود بیم��ارترین و

زشکی را تجارت پخود اشاعھ دھنده ناامنی می باشند . زی اکثریت پزشکان مدرن در رأس کافرترین انسانھایند و ھ�راس افک�ن )افزایش ناامنی در بشر است لذا پزشکی م�درن دارای ذات�ی تروریس�تی ( ی بھ استمرار وغیا فقط

.تولید نمود MIT م خود در مرکزویروس ایدز را ھ است و

82

قدرت عقل و

ت ک�ھ در ک ھم�ھ موج�ودات ع�الم اس�ش�اید تنھ�ا ص�فت مش�تر سلطھ ، گوھره واحد عل�م وج�ود و اراده بھ قدرت و

ر اس��ت وگوی��ا ت�� خ��ود اس��ت . ای��ن اراده در قلم��رو ج��ان واض��ح ت��ر و گ��روه از موج��ودات دارای ق��وانین خ��اص ھرک�ھ وز ک�رده اس�تشاید ھم شدیدترین نوع این اراده از انس�ان ب�ر در انسان است وگویاترین وجھ اراده بھ قدرت

ک ت�دار ،ی ش�ودم�نیز آنچھ کھ عقل نامیده در عطش قدرتی جھانی است . و جھان را دارد و ل میل بھ سلطھ بر کھ ک�ه ای اس�ت دارا برنامھ ریزی برای رسیدن بھ این اراده ذاتی است . پس در واق�ع عق�ل ھم�ان ق�درت اراده و و

. خود نیز امکاناتش را فراھم می سازد انسان را بھ قدرت می خواند و اش�تن ؛ واما قدرت چیست ؟ قدرت یعنی ق�درت ب�ھ اثب�ات رس�انیدن وج�ود خ�ویش . ق�درت یعن�ی ق�درت وج�ود د و

. یافتھ را بھ اثبات رسانیدن این داشتھ و وجود یافتن و است . اول�ی ھستی در دیگران غیر بودن ویا در ستی در خویشتن است وھ در خود بودن و بودن برای آدمی یا

دیگ�ران و رس�لطھ ب� خویشتن و سلطھ بر ،سلطھ گرانھ است دومی ھم نوع کافرانھ و نوع دینی وعرفانی است و . عق��ل اول��ی ردروش از زن��دگی را پدی��د م��ی آو راه و دو نی��ز دو ن��وع عل��م را و ن��وع عق��ل را م��ی طلب��د و ای��ن دو

نھ�ان جھ�ان وج�ود خویش�تن را قلم�رو وج�ود س�اختن و خویش�تن ش�دن و ب�ر مسلط گرفتن و قدرت در خود قرارعق�ل فن�ی شدن بر دیگ�ران اس�ت ک�ھ عقل دومی قدرت مسلط بر آن سلطنت کردن . و خویش را تسخیر نمودن و

. سیاسی است ودرت ق�،م ل دو ھ قص�د فن�ا ش�دن در ذات�ش . وعق�قدرت رسیدن بھ قلمرو کبریائی خدا در خویشتن است ب ،لعقل او

م و س�ت وعق�ل دال ، خ�دایی نمودن . عق�ل او رسیدن بھ مردم است برای مسلط شدن بر آنان وآنان را درخود فناس�ی اس�ت و خودشنا ،لم ھ�م سیاس�ت اس�ت . اب�زار عق�ل او عق�ل دو ل ھمان دین است وھم مردمی است . عقل او

. قتصاد استا م ھم فن وعقل دو ابزاران م ب�ا جھ�و دل با جھان در صلح اس�ت وعق�ل مردم خوار است . عقل او ،ممردم دوست است وعقل دو ،لعقل او

. در جنگ بی امان است

عقل ناب

پدر فلسفھ نقادی خوان�ده م�ی فیلسوف بنیانگذار فلسفھ غرب شناختھ شده است و کانت کھ یکی از پنج ایمانوئل

کمال رسانیده است دو شاھکار فلسفی دارد : نقد عقل تجرب�ی ونق�د عق�ل ن�اب . ای�ن دو اث�ر و شود کھ عقل را بھندرت آن�را مطالع�ھ ھ ترین اثر فلسفی می باشد کھ حتی متخصصین فلسفھ ھم ب می یکی از غامضخصوص دو ھ ب

را ی�ا عق�ل مطل�ق اص�طالح عق�ل ن�اب ھر حال کانت را پدر منط�ق عقالنی�ت م�درن غ�رب م�ی دانن�د وھ می کنند . بمطل�ق قداس�ت ن�اب و خالف عنوان این اثر ، در محتوایش ھیچ نشانی از عظم�ت وبر ھمو پدید آورده است ولی

ل�ذا نیس�ت و» یگان�ھ«و » ن�اب«و» مطل�ق«عقل مطلق او طبق ادعایش ھرگز قادر ب�ھ درک بودن عقل نیست و

83

رده اس�ت ک�ھ کس�ی چ�ون نیچ�ھ ک�ھ ب�ا ھ�یچکس یک خم�اری فلس�فی پدی�د آو این کتاب براستی نوعی تف سرباال وقدرت بلعیدن صید او را بھ یک عنکبوت پیری تشبیھ نموده کھ دام تنیده است ولی حتی ،تعارف ندارد شوخی و

. خود را ھم نداردی حیران� س�ت وببزرگترین فیلسوف پس از کانت ت�ا ب�ھ ام�روز ت�الش نم�ود ت�ا اس�تادش را از ای�ن ب�ن ،اما ھگل وان اندیش��ھ جری�� ب��االخره عق��ل مطل��ق را تعری��ف نمای��د ک��ھ ای��ن تعری��ف عب��ارت اس��ت از : آگ��اھی ب��ر ک��ل وھان��د رب

وانده خ دانستھ اند کھ در اثر مشھور و آگاھی فلسفی -پدر مکتب خود ،لذا ھگل را در فلسفھ غرب وعقالنیت . وھ منظ�ور ک�ر عمرش س�ئوال ش�د تبیین شده است . از خود ھگل در اواخ» شناسی روحپدیدار«نام ھ نشدنی اش ب

چیس�ت ول�ی در اثر مذکورت چیست ؟ ایشان گفت : آنموقع کھ می نوشتم می دانستم ک�ھ منظ�ورم» مطلق«تو از نب�ود و ل�ذا ب�ود و ھ این اعتراف شامل حال ھمھ آثار فلسفی جھ�ان اس�تخدا منظورم را می فھمد ! البت حاال فقط

،فالس�فھ« ھ لج می گوی�د ک� بھ ھمین دلیل دکترشریعتی از سر ه است وت یکسان بوداین آثار در سرنوشت بشری ی ل�آگ�اھی اس�ت و -از این داستان مکرر کھ بگذریم عقل ناب یا مطلق براس�تی ھم�ان خ�ود» . پفیوزھای تاریخند

ئی ب�اتمام�ا ی�ک ب�ازی مالیخولی�ا تحلی�ل منط�ق از راه دور نیس�ت و سفی کھ چیزی جز تجزیھ وآگاھی فل -نھ خودون واژه را یدک م�ی کش�د ک�ھ جن� »شناخت شناسی«فرضی است کھ نام پر طمطراق قراردادی و الفاظی مجرد و

. ھاستآن ن�اب روش عرف�ان اس�المی اس�ت ک�ھ ب�ھ قلم�رو عقل ناب ھمان عقل عقل است . ھمان معرفت نف�س ب�ھ راه و

. مطلق یکدانھ یعنی پروردگار راه می جوید کھ عقل کل است

فلسفه ضد فلسفه هاي

حقیق�ت اس�ت سوفیا(حقیقت) می باشد کھ ھمان عشق بھ لغت یونانی متشکل از دو واژه فیلو(عشق) و فلسفھ در

لغ�ت ب�ھ یون�ان باس�تان اف�راد دیگ�ری موس�وم ب�ھ سوفیس�ت بودن�د ک�ھ درلسوف ھ�م یعن�ی عاش�ق حقیق�ت . درفی ورق ب��ین ف��ھ ب��ھ س��وفیان اس�المی بودن��د . معن�ای مظھ��ر ح��ق ی�ا ب��ھ ح��ق رس�یده م��ی باش��د ک��ھ ب�ھ لح��اظ زن��دگی ش�بی

. شیخ خرقانی است ابن سینا وسوفیست مثل فرق بین فیلسوف وا باش�د پدی�د ب�راین معن� جری�انی ک�ھ دال در تم�دن غ�رب ھرگ�ز آث�ار و» عش�ق ب�ھ حقیق�ت«اما فلس�فھ ب�ھ معن�ای و

ر علم�ی . فق�ط آث�ا وعلی ھمینگونھ اندب نیاورده است . پیروان آنھا در جھان اسالم ھم مثل کسانی چون فارابی ودین دلی�ل ک�ھ ب�بی خاصیت ترین وجھ آثارش�ان ھم�ان آث�ار فلس�فی ب�وده اس�ت ن�ھ کار آمده است وھ طبی اینان ب و

ثال ل�ذا م� ت وجریان اجتماعی پدید نیاورده بلکھ ھیچکس از طریق آثارشان بھ ھیچ عشقی از حقیقت نرس�یده اس�ن�د ک�ھ ھ�یچ امش�غلھ نخوان�ده عنوان تدریس وھ ر سال جز انگشت شماری آنھم بعلی را در طی این ھزاوشفای ب

ن س�تھ احک�ام دی�ری نخ�وت ب�ار ومخ�رب ک�ھ توانجوھری ھم در آنان پدید نیامده است جز تکب� یا کاربرد عملی وھ�م فن�را واند آتمام ھنرش جز این نبوده است . این چھ حقیقتی است کھ ھیچکس نمی ت خدا را بھ چالش بگیرد و

. ھیچ خاصیتی ندارد کند و

84

در اخت وس��حقیق��ی فلس��فھ ب��ھ معن�ای عش��ق حقیق��ت ، خ��ارج آثارش��ان را بایس�تی از قلم��رو براس�تی ای��ن اف��راد و . فی دانستمذھب (نفاق). اینان را باید بانیان نفاق فلس داد مثل مذھب ضد فلسفھ قرار جرگھ فلسفھ ضد

فلس�فھ ج�ز سوفیست ھا ی حقیقی در تاریخ است می گوید کھ فالسفھ و سقراط کھ براستی یکی از انگشت شمارر ب�اره یک�ی از مھمت�رین محص�والت فلس�فھ نی�ز تعری�ف دگ� خودشناسی نیس�ت وم�ابقی انح�راف از فلس�فھ اس�ت و

رار ای خودشان ق�و فیلسوف بایستی آنھا را برج مفاھیم کھن است کھ دارای ھویتی واژگونھ گشتھ اند واژه ھا وھ را ب�گیرد . زی� (ع) نیز می گوید کھ عارف بایستی واژه ھا را سرنگون سازد تا بر سر جایشان قرار علی دھد . . جای خودش نھادن لی (ع) عدالت یعنی ھر چیزی را سرقول ع

ت خودشناس�یسیر اندیشھ تمام�ا س�یر فلس�فھ م�ی توان�د ب�ود بش�رط اینک�ھ در س�م فلسفیدن در ذات انسان است و واقعی�ت را وفلسفھ می ش�ود تحریف واژه ھا و تولید فلسفھ ھای ضد رنھ موجب واژگونی فکر وھدایت شود وگ . وارونھ می کند

گیفلسفه غرب زد

،دیون اس�تا بھ آن مجدید ایران زمین را نام ببریم کھ انقالب اسالمی شدید اگر بخواھیم انقالبی ترین کتاب عصر

ھ ھ ای�ن دلی�ل ک�وم نیس�ت ک�ھ چ�را او را انقالب�ی نم�ی خوانن�د . الب�د ب�آل احم�د اس�ت . معل�» گ�ی غ�رب زد« کتاب . نکرده است . بگذریم ترقھ ای ھم در تفنگ و مرده باد نگفتھ و زنده باد و فحش نداده و

رض روان�ی نیست بلک�ھ ی�ک م�یا حمایت از تمدن غرب گی بھ معنای پیروی از غرب یا تقلید از غرب وغرب زد ل�ی اتومبی�ل. وقت�ی کس�ی ب�رق ن�دارد ول�ی وس�ایل برق�ی دارد ، بن�زین در دس�ترس ن�دارد و اختالل مشاعر است و

دارد مث�ل ن�ب بیچ�اره این دیگر ربط�ی ب�ھ غ�ر ،دارد ، نان ندارد ولی تلویزیون دارد ، آب ندارد ولی کوکاکوال داردب�رق گ�ی ودزای�ن نف�ت تقص�یر ب�رف پن�داریم .ی�ا س�رماخوردن را اینست کھ تب ک�ردن را تقص�یر آفت�اب ب�دانیم و

ب�ی خ�ود ،گ�ی اس�ت . وقت�ی انس�ان از خ�ودزد بلک�ھ ش�یطان گی وآسفالت زدگی است . این جن زد آھن و گی وزدده آن ش�یء می آورد ای�نم تقص�یر س�ازنوجودش را بھ تسخیر خود در شد ھر شیء بیرونی در او رخنھ می کند و

. ما کاسھ داغتر از آش ھستیم نیست . امروزه خود غرب در حال توبھ از خویشتن است ور ی از ی�ک اث�ادر مقدم�ھ آخ�رین اث�رش ک�ھ ترجم�ھ مرحوم آل احمد نیز در ایام آخر عمرش بھ این راز پی ب�رد و

س�ی سیا ص�ادی وای�ن ی�ک پدی�ده اقت گی را درک نکرده اس�ت وف کرد کھ او اصال پدیده غرب زدآلمانی بود اعترای�ک پدی�ده ھ بھتر م�ی ب�ود ک�ھ م�ی گف�تکھ البت یک معضلھ فلسفی است نیست بلکھ حتی فرھنگی استعماری و و

. وجودی است ،ی زن��دگ�اه ک��ھ ب��ھ زم�ین م��ی خ��ورد م�ادرش را م��نش ھرھم�انطور ک��ھ ی�ک ک��ودک وقت��ی در س�رآغاز ب��ھ راه افت��اد

ح�ش فخوردن خود ب�ھ غ�رب کشورھای جھان سوم کھ فقط مصرف کننده محصوالت غرب ھستند بھ ھنگام زمین م وردن را ھ�حالی کھ بیش از پیش بھ غرب نیازمند می شوند زیرا این�ک بایس�تی دوای زخ�م زم�ین خ�ھند درمی د

حمل��ھ ب��ھ مثاب��ھ گ��ی پدی��د آمدن��د . ای��ن انقالب��اتای��ن م��اجرای انقالب��اتی اس��ت ک��ھ براس��اس غ��رب زد از او بگیرن��د . . کودک بھ مادر است

85

باش�د حاصل بی ھ�ویتی در دی�ن م�ی لھ دینی است وگی حتی یک معضلھ فلسفی ھم نیست بلکھ یک معضغرب زدب�ت ،گ�یدزمخت�ل م�ی کن�د . غ�رب ،نف�اق در دی�ن اس�ت ک�ھ نھایت�ا عق�ل را ک�ھ ن�ور دین�ی اس�ت کھ معلول ش�رک و

ل پرس�تی کت� ع�ل◌◌◌م و م�رده پرس�تی و مجسمھ پرستی و ادامھ گاو پرستی و پرستی مدرن جھان سوم است وک ی�� ،گ��یب��رای ترکان��دن چش��م حس��ود . غ��رب زدمث��ل اس��فند دود ک��ردن اس��ت پرس��تش اش��یاء متب��رک اس��ت ی��ا و

اس�ت وگ�ی می در عرص�ھ م�درنیزم اس�ت . غ�رب زدگ�ی ادام�ھ ت�اریخی ع�رب زدبیماری روانی حاصل از بی ایم�ان . ربطی بھ غرب یا عرب ندارد این مرض در جان ماست و

دیالکتیک چیست ؟

و ! دی���ا فراس���وی ی لغ���وی آن عب���ارت اس���ت از : از میان���ھ دو وی���ک واژه یون���انی اس���ت ک���ھ معن���ا ،دیالکتی���کان گانگی درجھ�دو شاه کلید این فلسفھ است کھ بھ معنای کشف جدال و مھمترین واژه فلسفھ یونان و ،دیالکتیک . حتی عالم وجود است معانی و

ش��ف اس��ت . کا» وح��دت اض��داد«اس��الم ھمان��ا فرھن��گ فلس��فھ ای��ران و مت��رادف فلس��فی ای��ن واژه ب��ھ زب��ان وس أر رددانند کھ ان باستان میشش قبل از میالد در بندر الئات از یون دیالکتیک را نخستین صوفیان قرن پنج و

و دلم اندیش�ھ ان�ع�انب�ود در زنون قرار داشتند کھ کاش�ف معن�ای ب�ود و اگزنوفانس و و پارمنیدز(برامنداس) آنھاکیم�ان ک�ھ خ�ود ھادن�د . ای�ن حفلس�فھ بن�ا ن را در وح�دت اض�داد وھمھ تفکرات فلس�فی س�اختند أن تضاد را منشای

ک قص�د تحری� خاص�ھ جوان�ان ثیر مغ�ان ای�ران باس�تان بودن�د ب�ا ط�رح مف�اھیم دی�الکتیکی در می�ان م�ردم وأتحت توج�ب نگران�ی حک�ام آن مای�ن تحرک�ات .شناس�ی ب�ود -ھدف اصلی آنھا تحریک خود تعمق را داشتند و اندیشھ و

وج�ادوگر ر وآن�ان را ک�اف و لذا این حکیم�ان را ب�ھ تحری�ک مردم�ان ، م�ورد آزار ق�رار م�ی دادن�د و دوران گشتاتھ���ام و سیاس��ی آن دوران را داش��تند . لف��ظ ھم زدن نظ��ام اجتم���اعی وی��اغی م��ی خواندن��د ک��ھ گ���وئی قص��د ب��ر

ان ای�ن ترین ش�اگردفریبک�اری ب�ھ ای�ن حکیم�ان نس�بت داده ش�د . یک�ی از مش�ھور بھ معنای مغلط�ھ و» سفسطھ«ش�ھید ش�د ناسی بود کھ بھ ھمین جرم محاکمھ وش - مکتب خود سقراط حکیم بود کھ بانی فلسفھ غرب و ،مکتب

پ��یش گرف��ت و ب��ا حکوم��ت یون��ان راه مص��الحھ در پنھانک��اری پیش��ھ نم��ود و ل��ذا مری��د او افالط��ون راه تقی��ھ و وم�ورد وان موج�ب تحری�ف حکم�ت اص�یل یون�انی گش�ت ای�ن جری� ت�دریج ب�ھ دربارھ�ا وارد ش�دند وھ پیروان وی ب�

ک�ل ھ را ب� سازش�کاران ک�ھ مکت�ب س�قراط سوءاستفاده قرار گرفت کھ یکی از مشھورترین این تحریف کنندگان ودیالکتی�ک از میان تھی س�اخت . افالط�ون ، ارسطو بود . کھ حکمت را بھ خدمت حکومت گرفت و ،دگرگون کرد

ندیش�ھ خ�ود س اأحکیم�ان ای�ن مس�ئلھ را در ر الس�فھ ودر جھان اسالم نیز ھم�ھ فرا عرش معرفت خوانده است . اون�د و حاکمی�ت خدجھ�ان ھس�تی را قلم�ر تالش نمودند تا اضداد جھان معانی را بھ توحید برس�انند و قرار دادند و

. ھمین دوگانگی است بر ل دا اثر موالی رومی نیز »مثنوی«یگانھ معرفی کنند . معنای تضاد، مھمترین مسئلھ در امر معرفت نفس می باشد زیرا موت�ور مح�رک اندیش�ھ و بھ معنای جدال یا دیالکتیک

عرفان ب�ھ اوج کم�ال ثابھ غایت معرفت شناسی است کھ دراعمال بشر است . دیالکتیک شناسی بھ م احساسات و

86

دارای اندیش��ھ ای ک��ھ توحی��د را آش��کار م��ی س��ازد . قدرتمن��دترین متفک��ران ت��اریخ کس��انی ب��وده ان��د رس��یده و ھگ��ل بزرگت��رین دیالکتی��ک ش��ناس م��درن اس��ت و نی��ز دی��الکتیکی ھس��تند . درمی��ان فالس��فھ عص��ر جدی��د اروپ��ا

نق�ش سرنوش�ت س�ازی در سوس�یالیزم را بن�ا نھ�اد و ھمین اھمیت بود کھ فلسفھ ت�اریخ و مارکس نیز با تکیھ بر .تاریخ جدید جھان ایفا نمود

ف�تن از ای�ن ت�الش ب�رای ف�را ر اس�اس ھم�ین اص�ل فلس�فی ونی�ز نھض�ت اگزیستانس�یالیزم بر در قرن بیستم اروپ�ا نف�سدوگانگی جدال و تنھا راه رھائی از را بھ مثابھ عروج) –(جھش مفھوم ترانسدانس دوگانگی ، پدید آمد و

ھ ب��را ش��ھود م��ی باش��د ک��ھ ی��ک س��الک مت��رادف واقع��ھ کش��ف و عرف��ان اس��ت وپ��یش روی نھ��اد ک��ھ مقدم��ھ ای بر . قلمرو یگانگی ارتقاء می دھد

د بین نور حضرت زرتشت است کھ تضا نخستین کاشف دیالکتیک (دوگانگی) ،قابل ذکر است کھ بھ لحاظ تاریخیستی ب�انی حکم�ت لذا او را بای را وارد فرھنگ بشری نمود و اھورامزدا اھرمن و بدی و نیز نیکی و ظلمت و وش�تی از مغ�ان زرت دانست . ب�ھ ھم�ین دلی�ل حکیم�ان یون�ان باس�تان نی�ز ای�ن راز را تعقل درتاریخ بشر اندیشھ و و

از م��ذھب آموختن��د . درحقیق��ت بایس��تی فلس��فھ یون��ان را ک��ھ اس��اس تم��دن غ��رب اس��ت از ای��ران باس��تان دانس��ت و . زرتشت

ر عمی�ق ت� ،ی�دمام�ل م�ی نأدر آن ت را بیش�تر درک م�ی کن�د و نکتھ آخر اینکھ ، ھرکسی کھ تضاد ھای درونی خودھ ط�ش بش�ربع أمنش ،عرفانی قرار می گیرد زیرا درک تضاد درمسیر رشد معنوی و جدی تراست و می اندیشد و

.توحید است سوی وحدت و علی (ع)» ھرچیزی بھ ضدش شناختھ می شود.«

»حق«معناي

. ھمان چیزی است کھ واقع می شود ھمانا حق »حق«

لذا انسان با واقعیت ھا ب�ھ ج�دال جمال حق ھستند و ھاست . گوئی واقعیتھا پرده ای برواقعیت پس حق ھمان حق وق�ایع اس�ت دلیل در افتادن با حق ھ ب می شود کھ این بمعذ رنجور و نیرویش را مستھلک می کند و می افتد و

. و ا ب��ا جھ��انل��ذ تص��دیق م��ی کن��د و ھ��ر واقع��ھ ای را درک و ع��ارف کس��ی اس��ت ک��ھ ح��ق پ��س انس��ان اھ��ل ح��ق و

. وعل��م و ای��ن مس��تلزم معرف��ت درب��اره واقعی��ت اس��ت اتح��اد اس��ت .و زن��دگیش در ص��لح و نی��ز ب��ا ک��ل جھانی��ان و . معرفت حقیقی ھمین است کھ موجب رضایت انسان می شود

م�ابقی را م�ی دانن�د و قآن�را ح� خوششان می آی�د و ،آنچھ کھ موافق نفس خودشان باشدولی عامھ انسانھا از ھرناحق نداریم یا ھم�ھ ح�ق اس�ت وقایع برحق و و آدمھا می آیند . در واقع جبرھا وبھ جدال بر احق می پندارند ونناحق ھمان باطل است . پس باط�ل ھم�ان ن�احق دی�دن ام�ور اس�ت ھرچن�د یا ھمھ ناحق . تقسیم جھان بھ حق و و

ن وعمیقترین جنبھ از درک حقیق�ت اس�ت ابطال می باشد کھ لطیف تری آن حق کھ این باطل ھم دارای حق است و

87

مش�رک اس�ت . و ،برخ�ی را ن�احق م�ی دان�د کافراست . آنکھ برخی را حق و ،. آنکھ ھمھ امور را ناحق می داند ای�ن انس�ان موح�د و ح�ق ش�ناس . و رئالیس�ت اس�ت و مخلص است یعن�ی واق�ع گ�را و ،آنکھ ھمھ را حق می داند

. خداشناس می باشدرب�وط ی صرفا مامر ،ناحق پنداشتن است . پس باطل بیرونی ندارد . باطل ھمان ناحق دیدن و واقعیت ،پس باطل

ت انس��ان از طری��ق ش��ناخ خل��ل ش��عوری م��ی باش��د . و ی��ک نقص��ان و معرف��ت بش��ر اس��ت و ب��ھ قلم��رو ادراک و م�ان ندی�دنن ھر م�ی کن�د . درواق�ع باط�ل دی�دمن�و آن�را اص�الح و قلم�رو باط�ل بین�ی خ�ود وارد ش�ده و خویشتن بر

. نفھمیدن است و .تغفلت شماس توبھ کنید کھ از ،جھانیان ناحقی دیدید علی می فرماید: ای اھل ایمان ھرگاه در کار جھان و

فلسفه تنهائی

الم م�ی ای�ن قاع�ده ش�امل ھم�ھ موج�ودات ع� ،شخص�یت یافت�ھ اس�ت ت�ن اس�ت ک�ھ موجودی�ت و با آدمی تن است و

ت�ھ ب روح اس�ت . روح نی�ز ی�ک موج�ود دگ�ر اس�ت ک�ھ در ظ�رف ت�ن حض�ور یافباشد . ولی آدمی موج�ودی ص�احور ک�ھ از ھم�انط،فرارت�رین موج�ود ع�الم اس�ت لذا انس�ان موج�ودی دوگان�ھ اس�ت . روح ، لطی�ف ت�رین و است و یروح ب�ھ لح�اظ .پ�ران ت�ر اس�ت باد است ولی ھزاران بار از باد وھوا رقیقتر و بھ معنای نسیم و »ریح«ریشھ

. کند انسجام می باشد کھ قرار است در ظرف تن اقامت نور دارای شخصیت و ان موجودیت نور است وھم م��دم وھ مق��یم نم��ودن روح در ت��ن اس��ت ت��ا روح را رفی��ق و س��اکن س��اختن و ک��ل مش��کل آدم��ی از ق��رار دادن و

م�ان ھدن ! ای�ن ش�دن اس�ت : دروی�ش ش� »در خ�ویش«مق�ام این ھمان کمال انسان است و مظروف تن سازد . و . دریھ درب نجات از بیگانگی وغربت و گشتن است و »خود«مقام

» ھ�و«داست کھ از اسماء ذات خ »ھا«و» . ھا« رسد بھ می »آه« تن بھ ،واما آنگاه کھ روح در تن قرار گرفت .شود : تنھا! ھمچون خدا می» ھا«اینک تن صاحب نیز از ھمین منشأ است . و

ز میان�ھ م�ن می کشد : یا م�ن ھ�و : ای آنک�ھ اوئ�ی . ھ�و ا» ھو«حاصل شد » ھا«ح رسید وآنگاه کھ تن بھ رو و د : ھ�اھو! ومی�ان برم�ی خی�ز از ھ�و تو(روح) برمی خیزد کھ : تو خود حجاب خودی از می�ان برخی�ز ! و (تن) و

. خواب خلق را برمی آشوبد و ھیاھو برپا می شود ی م�ی کنن�د وآن گ�دائ ھیچکس در خ�ود ق�رار ن�دارد . ھم�ھ در ای�ن ودر ھستند . ھ درب مردمان ارواح سرگردان و

ا مق�ام تنھ�ائی ر ولعن کنند بھ خانھ وجود باز نمی گردی را طرد و خالیق تو تا است . و» عشق«نام این گدائی ودت�ر ب�ھ ز لع�ن م�ی ش�ود و ورزد ش�دیدتر ط�رد و آنکھ بیش�تر عش�ق دست از گدائی نمی کشی . و نمی پذیری و

!خودھ می گردد . این ھمان رجعت الی هللا است : بازگشت بباز خانھ

88

فلسفه اراده

و ایعن�ی آن مج�ر آرزوھای بشر را بھ واقعیت دارد ، آن کانون از روان بشر است کھ قدرت تحقق امیال و ،اراده

ی ش�ود وم�ده تبدیل ایده بھ عمل است . بدین ترتیب این ھمان عنص�ری اس�ت ک�ھ ق�درت ھ�ر انس�انی ب�ھ آن س�نجی !زندگی ھدفی جز تقویت این قوه ندارد : اراده بھ قدرت تالش ھر انسانی در کل

عم�ل خواھن�د ب�ھ ھائی کھ م�ی انھا در تفاوت ایدهدیگری کیفی . تفاوت کمی انس تفاوت انسانھا یکی کمی است ول�ولی از مع ،ت کم�یام�ا تف�او . و اما تف�اوت کیف�ی انس�انھا در ش�دت ق�درت تب�دیل ای�ده ب�ھ واقعی�ت اس�ت آورند . و

ائی ب�د ای�ده ھ�ی�ا م�ی طل تفاوت کیفی است . یعنی ھر انس�انی ب�ھ می�زان ق�درت اراده ای ک�ھ در خ�ود س�راغ دارد وا آن اس�ت ک�ھ قدرتمن�د ت�رین انس�انھ م�اورائی ت�ر را ب�ھ قلم�رو واقعی�ت م�ی کش�اند . و ن�ا ممک�ن ت�ر و سخت ت�ر و

عرف��ا ولی��اء وا و انبی��اء و این��ان ھم��ان م��ردان ح��ق ر را در واقعی��ت دارد وتع��ین وج��ود پروردگ��ا ق��درت تحق��ق وم�ان ای�ن ھ ت . وطبیعت بھ جھان طبیعت اس� این تبدیل ماوراء ھستند کھ غیبی ترین امور را بھ عین می آورند و

ن ای� . وحسوس تبدیل مطلق ترین معانی بھ اموری م یا تعین ذات بھ صفات است و تنزل آسمان بھ زمین است و ازد . ای�نس�جھ�ان ھدفش در خلقت انسان است کھ می خواھد انسان را جانشین خ�ود در ھمان اراده پروردگار و

اده رخ د» فیک�ون کن«در واقعھ انسان است کھ اشد این قدرت اراده ھ خدا در پیدایش جھان وقھمان قدرت خال وده ب�اده نیخ بش�ر چی�زی ج�ز تحق�ق ای�ن ارت�ار ل ک� است کھ پیدایش جھ�ان از ع�دم ب�ھ وج�ود اس�ت در ی�ک آن . و

ات درج� واع واست کھ مجرای آن ھمان وجود انسان است . یعنی انس�انھا مج�اری تحق�ق اراده پروردگارن�د در ان�ه ه ای از ارادجل�و ،م�ی پن�دارد» خ�ود«آنچ�ھ را ک�ھ اراده خودی خود ھیچ اراده ای ندارد وھ خلقت . پس آدمی ب

ز ل�وه ای اج ،کھ موجودیت انسان نیز جلوه ای از تعین وجود خداست زیرا صورت آدمی خدا در اوست ھمانطورای�ن نم�ی پ�س اراده انس�ان نی�ز غی�ر از ،روح انس�ان نی�ز جل�وه ای از ان�وار روح اوس�ت صورت واحده اوس�ت و

ب�دان معن�ی نای� افع�ال اوس�ت . و افعال بشری نی�ز جل�وه ای از ص�فات و تواند باشد . ھمانطور کھ ھمھ صفات و . است کھ انسان منھای خدا ھمان عدم است

ای�ن ھم�ان . و اس�ت» اراده ب�ھ اراده«چیست؟ اراده ک�ردن ھم�ان »اراده کردن«اما پس اراده ھمان خداست . وس�لط م ق آم�دن وجاھالنھ . زیرا چنین اراده کردنی بھ منظ�ور ف�ائ خداخواھی بشر است ولی خداخواھی کافرانھ و

. اده است یعنی مرید نمودن خدا در خویشتن استبر ار شدنپ�وچی واحس�اس فیلسوف ش�ھیر آلم�انی معتق�د اس�ت ک�ھ اراده ب�ھ اراده ک�ردن ، منش�أ نیھیلی�زم و ،مارتین ھایدگر

ثروتمن�دان ای�ن ک�امال درس�ت اس�ت . ای�ن ھم�ان ص�فت اس�تکبار اس�ت ک�ھ در ھ�ای بش�ر اس�ت و تب�اھی گی ونابود ای�ن دو ظل�م پ�ذیری . و انحط�اط و گی وھ�م موج�ب وی�ران ش�د در فق�راء س�ازی اس�ت وتب�اه موجب ویرانگری و

گی می باشد کھ دو جلوه از کف�ر بش�ر اس�ت . در نقط�ھ مقاب�ل اراده ب�ھ اراده ک�ردن ، ھم�ان درک اراده نوع نابودیم ب�ودن در ب�ھ معن�ای تس�ل» اس�الم « مرید محض این اراده شدن است کھ این ھم�ان تسلیم و خویشتن و خدا در

دوس�ت م�ی متح�د و عارفانھ است کھ انسان را با خداوند ھمس�و و قبال اراده خداست . این خداخواھی مؤمنانھ وسازد . ولی در حالت اول جنگ با خدا رخ می دھد زیرا اراده فرضی بشر در مقابل اراده خ�دا ق�رار م�ی گی�رد ک�ھ

ت��رین ارک��ان وج��ود انس��ان م آن انس��ان . اراده یک��ی از مھی از ن��ابود پی��روزی ب��ا خداس��ت و در ای��ن جن��گ مس��لما

89

فالس�فھ ای ک�ھ اص�ال در ای�ن ب�اب س�خن ھزار سال تاریخ فلسفھ غرب بسیار اندکند است ولی در طی بیش از دوت�رین موض�وع بح�ث ھای�دگر . ول�ی در ع�وض مح�وری نیچ�ھ و میان آورده اند ج�ز کس�انی چ�ون ش�وپنھاور وھ ب

راده انسان است چرا کھ اساس تفکر عرف�ان ھمان�ا معرف�ت نف�س اس�ت . ای�ن غفل�ت عظ�یم عرفان اسالمی ھمین احک��یم آن��را انح��راف فلس��فھ از ھس��تھ مرک��زی ذات��ش یعن��ی خودشناس��ی اس��ت ک��ھ س��قراط ب��ر در فلس��فھ غ��رب دال

فلس�فھ ل�ذا ت�اریخ فلس�فھ را از ھ�دف ذات�ی اش تھ�ی س�اختند و تحکیم نمود ولی پی�روانش ب�ھ انح�راف گرائیدن�د و . سوی الحاد رفتھ غرب ب

مح�ور اراده خودشناس�ی ب�ر واقع ھمان اراده فرد اس�ت . پ�س ک�ل در ،نامیده می شود» من« یا »خود«آنچھ کھ . شراستب در ھمان اراده خداوند ،نامیده می شود» حق«ست . در معرفت قرآنی آنچھ کھ شناسی در گردش ا

قرآن کریم» بود.باطل رفت زیرا باطل رفتنی آمد و حق« وازگار نیس�ت س�درست بھ ھمین دلیل ھمواره طبع کافرانھ بشر با حق باطل، اراده فرضی انسان می باشد . و و

ی دھ�د . ح�ق اراده بش�ری رخ م� ، ابطال عظیم�ی در نف�س و نزول ھر مرتبھ ای از حق با با آن سر جنگ دارد وود . ب�ھ رین م�ی ش�انک�ار متکب� ل�ذا موج�ب ج�دال و د وع�ارف ب�روز م�ی کن� ھمواره از وجود انسانھای مخل�ص و

. لحاظی کل تاریخ بشری چیزی جز این جدال نبوده استل بش�ری در قب�ا قلم�رو الق�ای اراده نیس�ت و »اراده ب�ھ اراده ک�ردن «چیزی جز ،آنچھ کھ ظلم نامیده می شودھر

. ستاست کھ بستر ھمھ ظلم ھا» منت« و »منیت«اراده خدا . این ھمان دن ش�اراده خ�دا راھ�ی ج�ز تس�لیم برای رھائی از منت دیگ�ران برای انسان ھیچ چیزی شاقھ تر از منت نیست و

. این تنھا راه نجات از ظلم است نیست وعی�ت ن�دارد . واق بش�ری ذات�ا دروغ اس�ت و »م�ن«عن�وان ام الفس�اد چی�زی ج�ز منی�ت نیس�ت . زی�را ھ دروغ نیز ب�

. ھمھ دروغھاست أمنش روغھا وبزرگترین د» من« اش�د . ح�ق باراده ب�ھ اراده نک�ردن ھ�م قلم�رو ص�دق م�ی ھم�ان قلم�رو دروغ اس�ت و »اراده بھ اراده کردن«پس

ان ایم� و ن کف�رای�ن ھم�ان انتخ�اب ب�ی خ�دا انتخ�اب کن�د و اراده خدا در بشر ھمین قدر است ک�ھ انس�ان ب�ین خ�ود وھ ک�ھ ن�د . البت�ی�ا اینک�ھ خ�دا را تس�لیم خ�ود ک س�ازد و ود را تس�لیم خ�داخداپرس�تی! اینک�ھ خ� است : خودپرس�تی و

حق�ق م امک�ان تت�ا ح�دودی ھ� می محکوم بھ ابطال خواھد بود ولی خداوند ای�ن اختی�ار را ب�ھ آدم�ی داده اس�ت ودو . آنرا بھ کافران بخشیده است

ن دو طبق�ھ ی�ا ایم�ا و ھم�انطور ک�ھ کف�ر ،وج�ھ اراده م�ی باش�د دو ھر حال آدمی ھمواره کمابیش دارای این ھ�رھ ب نس�ان خردمن�دام�ی گزین�د ول�ی بر را آدمی در نخستین تجرب�ھ اراده ، کف�ر یف از اراده انسان است . بدون شکط .می گردد تسلیم اراده حق از آن توبھ می کند و تدریج بھ ابطال این انتخابش آگاه شده وھ بدرک م�ی کن��یم ک�ھ در وج�ود آدم�ی دو ک�انون متف�اوت از اراده حض��ور ،ش�ناخت اراده دقیقت�ر ش�ویم در ام�ا اگ�ر و

نھایت�ا ب�ھ ض�دیت ب�ا ت�دریج متف�اوت ش�ده وھ بل�وغ عقالن�ی ب� میزان رشد وھ این دو اراده ب دارد : دل و ذھن ! وم�ی باش�د . دل آدم�ی طب�ق حک�م ب�ا اراده ذھن�ی (عق�ل) این ھمان تضاد اراده قلبی (احس�اس) یکدیگر می رسند و

این ھم�ان جری�ان اس�الم اس�ت حاکم سازد . و اراده قلبی مسلط و خداوند مأمور است کھ اراده عقالنی خود را بر وج�دان و حیوانی بشر در دل�ش احس�اس م�ی ش�ود ول�ی اراده عقالن�ی برخاس�تھ از فط�رت و . زیرا اراده فردی و

حک�م دی�ن ھم�ان یم نم�ودن دل ب�ھ عق�ل وواق�ع تس�ل آموزه ھای دینی انبیای الھی می باش�د ک�ھ حک�م خداس�ت . درف�ردی بش�ر نی�ز ب�ا این جریان بھ آنج�ا م�ی رس�د ک�ھ اراده قلب�ی و تحقق اراده خدا بر بشر . و است و جریان حق

90

رضاس��ت . ای��ن ھم��ان واقع��ھ یگان��ھ م��ی گ��ردد ک��ھ ای��ن مق��ام توحی��د و دین��ی او متح��د م��ی ش��ود و اراده عقل��ی و . خداشناسی است –خودشناسی

چه هست دلیل آنچه نیستآن

ü ادب ناپذیری دلیل فقدان وجدان است . ü نصیحت ناپذیری دلیل فقدان دین است . ü محبت ناپذیری دلیل فقدان دل است . ü وظیفھ ناپذیری دلیل فقدان عھد است . ü عرف ناپذیری دلیل فقدان آدمیت است . ü یمان استآرامش ناپذیری دلیل فقدان ا . ü ھمسر ناپذیری دلیل فقدان عصمت است . ü دین ناپذیری دلیل فقدان عقل است . ü میھمان ناپذیری دلیل فقدان عزت است . ü اعتماد ناپذیری دلیل فقدان صدق است . ü حجاب ناپذیری دلیل فقدان حرمت است . ü امامت ناپذیری دلیل فقدان جان است . ü فنا ناپذیری دلیل فقدان وجود است .

معماي کتابهاي آسمانی

ند اازل نشده ناز آسمان کواسطھ مالئھ معروف بھ كتابھاي آسماني ھستند ھرگز ب ،بي تردید كتبي كھ در جھان

. كاغذ نمي نویسند با قلم و کعالوه مالئھ ب چنین نزولي نبوده است و كسي شاھد بر وی�ا حت�ي رس�والن . ھیچیك از این كتابھا نیامده است كھ این كتاب را خدا یا مالئ�ك نوش�تھ باش�ند و نیز اینكھ در و

آن�را ب�ھ خ�دا نس�بت م�ي دس�تھاي خ�ود م�ي نویس�ند وھ كتابھائي ب«در قرآن آیھ اي حیرت آور داریم كھ مي گوید

91

چن��ین ادع��ائي وج��ود ب��ر دال ھم��ین كتابھ��اي آس��ماني ھس��تند چ��ون كتابھ��ائي دیگ��ر ،ب��دون ش��ك منظ��ور.» . دھن��د . ندارند

از واض��ح اس��ت ك��ھ گ��روه كثی��ري ،درب��اره اوپانیش��اد ك��ھ یك��ي از كھ��ن ت��رین كتابھ��اي آس��ماني محس��وب ش��دهآن�����را تكمی�����ل ك�����رده ان�����د . درب�����اره اوس�����تا نی�����ز واض�����ح اس�����ت ك�����ھ نویس�����ندگان در ط�����ول ت�����اریخ نوش�����تھ و

در وفص�ولي از گاتھ�ا ق�دیمي ت�ر اس�ت . فق�ط عصر ساسانیان نگاشتھ شده اس�ت ودر اساسا◌◌◌◌◌◌◌◌◌◌ م�ده عھ�د دوران ھخامنشي ھرگز سخن از وجود چن�ین كت�ابي نب�وده اس�ت . درب�اره ت�ورات ھ�م معل�وم اس�ت ك�ھ ع

ت م مشكوك اس�قومش در اعصار بعد است . اناجیل چھارگانھ كھ تعدادشان ھ عتیق افسانھ ھائي درباره موسي وي درب�اره حت� ھم در بط�ن خ�ود داراي تن�اقض واض�ح ت�اریخي ھس�تند و رند وھم داراي تناقضاتي نسبت بھ ھمدیگ

بط�ن اجی�ل نی�ز دریا پسر انسان نی�ز علن�ا تن�اقض وج�ود دارد . خ�ود ان عنوان خدا یا پسر خدا وھ ماھیت مسیح بن ز حواری�وان�ھ حت�ي حواری�ونش ، بلك�ھ نق�ل و قولھ�ائي خود واضح كرده اند كھ این كت�اب ن�ھ از مس�یح اس�ت و

. استلك�ھ راش�دین . ب خلف�اي ن�ھ امام�ان و اما درباره قرآن ، ماھیت امر روشن تر است كھ نھ رسول كتابي نوشتھ و و

ده ، مكت�وب ش� تحت نظارت یك یھود منافق بھ ن�ام كع�ب االحب�ار عثمان ووظات برخي از حافظان آیات بھ امرمحفم�ي دن ق�رآن نرنھ خود ایشان مبادرت ب�ھ مكت�وب نم�وكھ مورد قبول علي (ع) كھ کاتب وحي پیامبر است نبود وگ

گ�ر كس�ي آن دی ب�ا ھس�تھ خرم�ا راندن�د و نمود . قرآني كھ ب�ھ مس�جد آورد ول�ي مردم�ان وي را مس�خره نمودن�د واس�ت امام زم�ان بھ روایتي این كتاب در دست كتاب را كھ معروف بھ قرآن علي یا كتاب علي بود ، ندیده است و

. از جملھ نشانھ ھاي اوست مي كند وبا ظھورش آشكار و چھ كرده اند ؟ چھ ماھیتي دارند و پس این كتابھا چیستند و

خ�رد ز چش�م عل�م واكسي كلي انكار گشتھ اند وھ یا ب متأسفانھ این كتابھا یا از چشم قداست نگریستھ شده اند و . تحقیق بھ آن نگاه نكرده است و

ي ك�ھ در آنھ�اس�واي دس�تكاریھائ غی�ر وحی�اني ب�ودن آنھ�ا و ی�ا وحی�اني وسواي آسماني یا زمیني بودن این كتب پن�دارد قدس�ي م�ي و ت در مجموع این كتابھا را آسمانيبشری یا نشده ، یك واقعیت وجود دارد و اینكھ كل شده و

ش�وند ویده م�ي بلك�ھ اص�وال پرس�ت حكمتي محتواي این كتب ھم مطلقا مد نظر نیس�ت و علمي و جنبھ عقالني و و خ�ون بس�یاري الحاد ب�وده و نگرش عقالني بھ این كتب در مذاھب یكي از زمینھ ھاي تكفیر و ردند وگسجده مي

. از مفسران را ریختھ استس�اس ا ب�ت ش�ده وتم�دني كتا واقعیت دیگر اینست كھ این كتب واقعا نخستین كتابھائي ب�وده ان�د ك�ھ در ھ�ر ق�وم و

ك��ھ در ذات ده ان��د . قداس��ت ای��ن كت��ب اساس��ا برخاس��تھ از ق��دمت آنھاس��ت چ��رارا نھ��ا نوش��تن (س��واد) خوان��دن و ق�دمت پرس�تي از اص�وال مذاھب ، قداست عین قدمت است ھمانطور كھ قداس�ت وج�ود پروردگ�ار چن�ین اس�ت . و

ه دتحقیقي ش و ندرت در این باب تفكرھ ب باورھاي دیني بوده كھ خود جاي بس تفكر دارد و اصول ذاتي مذھب و . است

ب�ھ ا تنھ� نھ�ا وتتم�دن م�درن م�ا در جھ�ان را پدی�د آورده اس�ت بنابراین یكي از خواص كتب آسماني اینست كھ كل ینن�ده س�نت ھ�ااخالق�ي آن ك�ھ آفر حكومتي و نیز جنبھ ھاي حقوقي و دلیل اینكھ اساس سواد آموزي بوده است و

. قوانین بوده كھ از اركان مدنیت مي باشد و

92

ا ب�ھ ز ای�ن كتابھ�ابطال ھمھ این قوانین است ولي قانون سازي را ا كھ تمدن مدرن مصرانھ مشغول الغا وھر چند . تدر حال انقراض اس تعلم را كھ ركن ذاتي دیگر این تمدن مي باشد و تعلیم و ارث برده است و

دف ب��ا ی��ن كت��ب مت��راانك��ار ا نف��ي و واق��ع ای��ن كت��ب را بایس��تي كت��ب م��دنیت بش��ر ب��ر روي زم��ین دانس��ت و در . ھمچون واقعھ اي اجتناب ناپذیر مي باشد آخرالزمان است كھ قلمرو مرگ مدنیت است و

وحتي قدیس�ین دست پیامبرانش نوشتھ نشده وھ ب واسطھ خداوند امالء نشده وھ پر واضح است كھ این كتابھا بام گون�اگون ندگان اق�واند . بلكھ برخ�ي نویس� مریدان انبیاي الھي ھم مبادرت بھ نوشتن یا دیكتھ كردن آنھا ننموده

ای�ن «خن از ش�اھان ای�ن كت�ب را نوش�تھ ان�د . در ق�رآن نی�ز بارھ�ا س� نظ�ارت حكومتھ�ا و بشري آنھم تح�ت ام�ر والم غی�ب است كھ در آن ھنگام ھنوز چیزي مكتوب نشده بود . پ�س واض�ح اس�ت ك�ھ كت�اب آس�ماني در ع�» كتاب

. شتھ استویا سینھ انبیاي الھي وجود داظ�یم عت�أمالتي آیا اینھا ھمان كت�اب در دوره ھ�اي گون�اگون ھس�تند ؟ ای�ن امریس�ت ك�ھ براس�تي نیازمن�د تحقی�ق و

. ت استبشری تاریخ و از اسرار دین و است و

عشق و عدالت

فت�ھار نگرتف�اھم ق�ر شاید ھیچ واژه ای در فرھنگ بشری ھمچون عشق وعدالت تا این حد مورد سوء استفاده و

جنون اینھمھ ده وشقلمرو واژگون ساالری بشر عملکردی کامال وارونھ گردیده و باشد تا آنجا کھ دارای معنا و . پدید آورده است کھ منجر بھ نابودی نسل بشر بر روی زمین می شود

تن ھ��ر گ��رفررین تعری��ف اس��ت عبارتس��ت از : قراذات��ی ت�� ک��املترین و ع��دالت در تعری��ف عل��ی (ع) ک��ھ ع��الیترین وھ نس�ان ک�ھ ب� ابر جای خود ق�رار دارن�د اال چیزی بر سر جای خودش ! ھمھ موجودات عالم ھستی عادل ھستند و

ار از می��ل ف��ر در خ��ود بیق��راری م��ی کن��د و خ��ود راض��ی نیس��ت (از جھل��ش) و ب��ھ ح��ق ق��ول ق��رآن ، ظ��الم اس��ت و ود ورا مال�ک ش� آنھ�ا جودات قرار گی�رد ومیل پناه بردن بھ سائر موجودات را دارد تا در آن مو خویشتن دارد و

اس�ت . ش�یاطین س�پرده حالیکھ وج�ود خ�ودش را از دس�ت داده و ب�ھ اس�ارت وتمل�ک اجن�ھ ووجود خود سازد درھ معن��ای نامی��ده اس��ت ت��ا آن��را تق��دیس نمای��د . عش��ق در تعری��ف حقیق��ی وعرف��انیش ب��» عش��ق«ای��ن ظل��م را آدم��ی

ر خود ق�رار دبھ جای خود باز گشتن و حال خود گذاشتن (عدالت) وھ جھان را ب گذشتن از جھان غیر خویش وس�ت وعش�ق ااز غیر خود بی نیاز بودن . پس م�ی بین�یم ک�ھ ای�ن تعری�ف از عش�ق در عم�ل ھم�ان ع�دالت یافتن و

. حقی واحد است معلول یکدیگر و وعدل واقعی علت و گذش��تگی ک��ھ تعری��ف جاھالن��ھ و –ز خ��ود عش��ق حقیق��ی از خ��ود گذش��تگی نیس��ت بلک��ھ از دنی��ا گذش��تن اس��ت . ا

س�پس ب�رای ارض�ای ای�ن طل�ب آدم م�ی ش�ود و طلبک�اری از ع�الم و ظالمانھ عشق است موج�ب احس�اس ایث�ار وم�ی نام�د در » عش�ق«ای�ن جھ�انخواری را اھلش را ببلع�د و می خواھد جھان و ناحق بھ جان دیگران می افتد و

ن�ام مس�تعار ،ن عش�ق ھم�ان مکت�ب ت�وجیھی ابل�یس اس�ت . عش�قتج�اوز اس�ت . ای� س�تم و حالیکھ ھمان فس�ق وجن�ونی م�ی باش�د . اص�وال چ�را انس�ان بای�د از خ�ود بگ�ذرد ؟ چ�ھ ابلیس در نفس بشرمی باشد و منشأ ھر س�تم وش�اکر باش�د تصدیق می کند . آدمی باید ھستی خود را بپ�ذیرد و کسی چنین گفتھ است وکدام عقلی این را درک و

93

پاسخگو باشد . اینست ح�رف خ�دا ب�ھ انس�ان . پ�س تعری�ف مالیخولی�ائی از عش�ق ع�ین نرا بپذیرد ومسئولیت آ ومان�ده در تن کرده است تا ستم را تقدیس نماید . انسانی ک�ھ خ�ود ی�ک مخل�وق اس�ت و کفر است کھ لباس ایثار بر

خل�ق را خ�دا و بگ�ذارد وبھ حساب عش�ق نیازمند ترین مخلوقات است چھ چیزی دارد کھ از آن بگذرد و ترین ور ج�ای خ�ود م�ی نش�یند م�ی توان�د دیگ�ران را ھ�م دوس�ت ب ھم بدھکار خود سازد . انسانی کھ از دنیا می گذرد و

. نابودی جھان نزند دست بھ تخریب و ایشان قائل باشد وروجود ب حق بدارد . و

دین مرده و دین زنده

ک�ت د حراۀ ن�ژی شود و در بستر ت�اریخ و ش�جربھ ارث گرفتھ م ھمواره دو نوع دین وجود داشتھ است : دینی کھو گذش�تھ دارد د پرستی است و دیگری اخباریگری و ل�ذا ریش�ھ درالذا دو عنصر ذاتی دارد کھ یکی نژکند و می

ن ربط�ی ب�ھاز عالم اموات بھ ما م�ی رس�د و ب�ھ ص�ورت س�نت ھ�ا و آداب و ش�عائر خ�ود نم�ایی م�ی کن�د . ای�ن دی�ت دمت و س�ن ق�پیرو خود ندارد و در آنان بی ریشھ اس�ت و ای�ن دی�ن کف�ر اس�ت ک�ھ ب�ر اس�طوره ھ�ا و وجود افراد

ایی ج�ق�رآن در پدران استوار است کھ قرآن کریم ان را مذھب کفر نامیده است کھ خدای این مذھب ھم طب�ق ک�المملی عدر زندگی و ھیچ دخالتیبسیار دور است در جایی از ازلیت تاریخ و پشت بام آسمان . این دین مرده است

ا ش�دن د و ی�ا پی�دادوری ف�رد از ن�ژواسطھ ھ و جوھره حیات فرد ندارد . و بھ بھانھ ایی محو می گردد فی المثل باه خ�و ،وع دی�نن�م�ذھب . ل�ذا پی�روان ای�ن واسطھ یک فلس�فھ ض�د ھ و نقیض در تاریخ و یا ب اخبار و احادیث ضد

ن دی�ن ل�ی (ع) ای�ق�ول عھ و عذاب می شوند زیرا دارای ایمان قلبی نیس�تند و ب� ناخواه دچار تناقض و ریا و نفاق . عاریھ ایی است

ل ی�ا ھ دارای رس�وھ ھمواره بسیار کمیاب است و آن دی�ن مؤمن�ان اس�ت ک�دین دیگری وجود دارد کھ البت او ام و حاض�ر ن�ده و ح�ی ین دی�ن قلب�ی و زا ،امام و یا پیری زنده ھستند کھ نور ایمان را در قلوبشان برافروختھ است

یق ش��ده و فق��ط در ای��ن دی��ن اس��ت ک��ھ حقانی��ت رس��الت انبی��ای الھ��ی و احک��ام ش��رعی درک و تص��د اس��ت و اتفاق��اد زی�را ب�ازی گی�ر صادقانھ و بی ری�ا ب�ھ فع�ل م�ی آی�د و ق�درت ن�ژاد و اخب�ار و فلس�فھ نم�ی توان�د ای�ن ایم�ان را ب�ھ

عص�ری رھواس�طھ ش�عور قلب�ی در ھ طور طبیعی در زن�دگی ج�اری ش�ود و ب� ھخودی است . دین زنده می تواند بم و فلس�فھ ھ� خب�اراھا آی�ھ و ح�دیث و مرده و عاریھ ایی یا توسل بھ ص�دحالل و حرام را تشخیص دھد ولی دین

. قادر نیست حتی درباره یک امر بھ فتوای یقینی نائل آید ی رود ول�یم�نھا بھ تدریج رن�گ م�ی ب�ازد و از خ�اطره ھ�ا ر دورامشمول مرور زمان است و در گذ دین تاریخی

ان ھ�م ایم� ،دین قلبی خود جوش و عاشقانھ است ھمانطور ک�ھ عش�ق ب�ھ ھ�یچ بھان�ھ بیرون�ی منق�رض نم�ی ش�ود . چنین است

ی�ن زن�ده دز حامالن اعلیھ دین زنده بوده ایم و نیز اینکھ بسیاری خ ھمواره شاھد نبرد دین مرده بردر طول تاری . در این نبرد شھید شده اند . ی استنعرفا –رعی از دین قلبی ش –عرفی این ھمان تفاوت بین دین

ب�ر اکثری�ت بش�ر ب�وده اس�ت نی�ز ب�ر حق�ی عظ�یم اس�توار اس�ت ک�ھ ا نکتھ آخر اینکھ دین کفر کھ وجھ مس�لط و ام یھ�ایی اس�ت و عرفھ�ایی پدی�د م� سنت شعائر مذھبی می باشد و حافظ حداقل این حق ھمانا حراست از عالئم و

94

ن این نظم نابود می شود . این را نیز بدانیم کھ کف�ر نی�ز آت و قوانین اجتماعی است کھ بدون د کھ بستر مدنیورآ . وجھی از دین است ھمانطور کھ دوزخ

گورمؤمنان کف

ا ب�ر ی�ن کف�ر راای بلن�د اکثر حکیمان و عارفان و خداپرستان مخلص ، کفرگوترین انسانھای تاریخ بوده و با ص�داھب ن جاھ�ل م�ذزبان رانده و حتی مکتوب نموده اند و لذا ھمواره تحت اذی�ت و قت�ال مردم�ان و مخصوص�ا مالی�ا

بوده اند . براستی این چھ پدیده ای بوده است ؟ی�ده امخ�ودش ن ھمانگونھ کھ خداوند قلب مؤمن�ان را خان�ۀ ،خداشناسان و خداپرستان دل خویشند ،مؤمنان حقیقی

و م�ی بیعت جس�تجاست . ولی در نقطۀ مقابل ، کافران کسانی ھستند کھ خداوند را در آسمان و خیاالت ماورای طل نف�ی منط�ق قاب� وکنند و می خوانند . این تفاوت در قرآن کریم مذکور است . در واقع خدای ذھنی ک�ھ ب�ا فلس�فھ

علی�ھ ه براس�ت ل�ذا مؤمن�ان ع�ارف ھم�وار ؤمن�انو اثبات است بزرگترین دشمن خدای واقع�ی اس�ت ک�ھ در قل�ب ماط�ل رس�وا و ب س�تیز ب�وده و او راعار ابلیس نفس است دراین خدای ذھنی کھ خدای کفر است و در واقع نام مست

ی ھ�یچ مق�ام ساختھ اند . اص�ال ش�ھامت نف�ی ابط�ال خ�دای ذھن�ی فق�ط در ق�درت ایم�ان قلب�ی اس�ت وگرن�ھ آدم�ی درود خ��و اعم��ال د و حت�ی ک��افرترین کافرھ�ا ھ��م ب�دون چن��ین خ�دایی ق��ادر ب�ھ توجی��ھ زن�دگیت�وان انک��ار خ�دا را ن��دار

ش�رک مو نفس�انیت او را از قلم�رو ذھنی�تمؤمنانی ک�ھ از باب�ت خداون�د اطمین�ان دارن�د م�ی توانن�د نیستند . فقط . خود بزدایند و این ھمان اخالص است

ان در ای��ن ن��وع توص��یف آش��کار اس��ت ک��ھ مش��ھورترین آن��در می��ان بس��یاری از عارف��ان و حکیم��ان ب��زرگ ت��اریخ و و ب�ھ گ�من�ان کفرمؤا در میان فالسفھ بزرگ معاصر جھان نیز از ای�ن جھان اسالم از موالنا و حافظ است . و ام

دن چ�ھ ط�ق و فلس�فیو س�ارتر ک�ھ اص�ال در قلم�رو منبی خدا بسیارند بھ مانند کی یرگ�ارد ، نیچ�ھ ، ھای�دگر ظاھریچ�ھ ک�ھ نش�ھورند ک�ھ مز خدا ھم نمی برند و گویی کھ او را انکار می کنند و لذا بھ فالسفھ ایی ملح�د بسا نامی ا

ن ش��ھیدا ،یخدر رأس آن��ان ق��رار دارد ک��ھ علن��ا م��رگ چن��ین خ��دایی اع��الن ک��رده اس��ت . ای��ن بزرگ��ان در ط��ول ت��ار . نامیدوصف توحیدی خداوند ھستند . و در واقع بایستی آنھا را فیلسوفانی مالمتی

دیالکتیک علم و دین

. دیالکتیک بھ زبان ساده ھمان وحدت اضداد استم�ان لھ�ی و حکیاھوی�ت انبی�ای علوم دنیوی و تکنولوژی کھ ترمینال اجرائی آن است ذاتا در جنگ با دین خ�دا و

ماھی�ت ش�دهرمانھ�ایش ک�ھ ھم�ان بھش�ت دنی�وی اس�ت آچھ کھ علوم دنیوی موف�ق ب�ھ تحق�ق مده است . ھرآپدید اس��ت مث��ل پنھ��ان کافران��ھ اش را علن��ی ت��ر نم��وده اس��ت و ل��ذا فلس��فھ ھ��ای کافران��ھ خ��ود را نی��ز م��دون س��اختھ

....ماتریالیزم ، ناتورالیزم ، لیبرالیزم و سوسیالیزم و ک�افران نبودن�د و بلک�ھ در می�ان عام�ھ مردم�ان از بزرگت�رین ،واضح است کھ بانیان اولی�ھ و کاش�فان عل�وم پای�ھ

مؤمنان تلقی شده اند ولی دچار نخستین تذبذبھا و شرکھا شده اند . قرآن کریم ھم می فرمای�د : ک�افران ھ�ر چن�د

95

ت�دریج دچ�ار ش�رک ھ کھ دنیا را می پرستند ولی علم دنیا در نزد مؤمن�ان اس�ت . آنچ�ھ ک�ھ دانش�مندان ب�زرگ را ب�نک�ھ از ایم�ان دین�ی در قلم�رو آخ آشکارتر شد ت�ا ریج در طول تاریتدھ غرورشان درباره علمشان بود کھ ب ،نمود

دش�منی ،ه دی�ن خ�داکھ انکار آشکار دین اس�ت و ام�روز فنون اثری باقی نماند و بھ عصر مدرنیزم رسید علوم و . آشکارتر از پیروان علوم و فنون ندارد و این است کھ دانشگاھھا بزرگترین مھد ضدیت با دین ھستند

،ش�ت ص�نعتیت�دریج از بط�ن ای�ن بھھ کھ اصول و ارکان بھش�ت زمین�ی پی�دا ش�ده اس�ت ب�عصر مدرنیزم ا درو ام ینجاس�ت ک�ھادربھای دوزخ ھستیم کھ یکی پس از دیگری اصول و ارکان علم را باطل می کند از شاھد گشایش

غی چ�ونوابن�ایشات نوین م�ذھبی و عرف�انی م�ی باش�یم ک�ھ وج�ود رشاھد پیدایش گ ،از بطن این کفر علمی و فنی .لش م�ی گی�رد ب�ر ای�ن حقیق�ت اس�ت ک�ھ گ�اه ماھی�ت عل�م را ب�ھ چ�ا دال اینشتن ، پالن�ک ، ھ�ایزنبرگ و دیگ�ران

ی ھ ت�ا ح�دودک�تص�دیق برت�ری از دی�ن در ح�ال پی�دایش اس�ت ،بدینگونھ می بینیم کھ از بط�ن اش�د ع�داوت ب�ا دی�ن . دست و دل از بھشت پرستی شستھ و حقیقت جھان را جستجو می کند

راست فلسفه خط

ط�ی ممک�نخ اق�ل ب�رای انس�ان چن�ینراس�ت وج�ود ن�دارد و ی�ا ال امروزه بھ لحاظ علمی مسلم ش�ده اس�ت ک�ھ خ�ط

ھ ی�ک اص��ل ب�تب�دیل ش�تین و تئ�وری انحن�ای فض��اآور تح�ت الش�عاع نظری�ھ نس��بیت ان نیس�ت. ای�ن واقعی�ت حی��رت .کیھان شناسی در فلسفھ شد

طیسی حاصل تواند. علتش وجود میدانھای مغنا روی خط راست حرکت نمی کند چون نمی ھیچ چیزی در فضا برھ مطل�ق ک� ألخ�ن نیست. گ�ویی خ�ط راس�ت فق�ط در از قوه جاذبھ اجرام است. تا چیزی وجود دارد خط راست ممک

ر ک میل�ی مت�ر اگر حتی یمترادف با عدم است ممکن می شود کھ آنھم ممکن نیست زیرا طبق ھمین نظریھ مذکوکل�ی و دم ی�ک ام�رکل کائنات در این نقطھ فرو می ری�زد و ن�ابود م�ی گردن�د . یعن�ی ع� ،مطلق پدید آید مکعب خأل

د ع�دمی جھانی است و بدان معناست کھ ع�دم وج�ود ن�دارد ول�ی قب�ل از خلق�ت جھ�ان وج�ود داش�ت ول�ی ای�ن وج�و .شدھمان خدا بود. پس عدم ھرگز وجود نداشتھ و نمی تواند با

طی کند ر خط راستعالم انحناء است. حتی نور کھ سریعترین پدیده ھاست نیز نمی تواند ب،بنابراین عالم ھستی .اقل انحناء می باشدر است و نور دارای حد.ھرچند کھ راست ترین مسیر حرکت از آن نو

ل ن خط محاوی خداست و ایخط راست ھمان صراط المستقیم است کھ در دین ھمان راه ھدایت بھشتی بشر بھ سم ط المس�تقیھمانطور کھ عل�ی (ع) م�ی فرمای�د ک�ھ براس�تی ص�را ،فقط در قلمرو دین و معرفت نفس ممکن می آید

م ظ ھندسی ھ�ھمان خودشناسی است کھ فاصلھ بین از خود تا خود است و این فاصلھ صفر است. در واقع بھ لحان ذات انس�ا خط راست فق�ط فاص�لھ ب�ین خ�ود ت�ا خداس�ت ک�ھ در تنھا خط راست ممکن ھمان نقطھ است . در واقع

ی راھھ�ا در وجود آدمی و از طری�ق م�ذکور ممک�ن م�ی آی�د و راه بھش�ت اس�ت و م�ابق است. پس خط راست فقط .جملگی استھالک و دوزخ است

96

دروغ راستین

ض�داد اس�ت ، ستی وحدت ھمھ ابھ را ارزشھای متناقضی جمعند و واقعھ ای کھ در آن ھمھ صفات متضاد و تنھا

ا ی�ک رل�ذا م�ی ت�وان عش�ق دروغ است و محور ھمھ این اضداد ھمانا وحدت راست و عشق است کھ در رأس ودروغ عش�ق این دو وجھ راس�ت و راست ترین دروغھایش نامید . و دروغترین راستی ھا و یا دروغ راستین و

ت�رین انگیز حی�رت مذب�ذبترین و عشق یک�ی از مرددت�رین ولذا را ھر دو طرف واقعھ در تمام مراحلش شاھدند وعن�ای را عق�ل ب�ھ متنھا جنونی کھ از عقل برتر است زی� لذا آنرا قلمرو جنون الھی می نامند و تجربھ بشر است و

. گیعشق عین بی اراد بر اراده است و تسلط دروغ بھ ھم می آمی�زد و یج راست وتدرھ در آن شکی پیدا نیست ولی ب ماه عسل عشق تماما راست می نماید و

دیالکتیک اس�ت پرونده بستھ می شود . عشق عرفانی ھم دارای ھمین مراحل و دروغش می ماند و نھایتا فقط.

ثب�ات اام�ا دروغ�ش از ای�ن اس�ت ک�ھ چ�ون جادوس�ت . و راستی عش�ق از ای�ن روس�ت ک�ھ از آن گری�زی نیس�ت و . عقل استدروغش ھم از راستی عشق از جنونش می باشد وشدنی نیست . یعنی عقالنی نیست . یعنی دان ب�ات نباش�د دروغش خودنمائی می کند ولی در ع�ین ح�ال اگ�ر توقع� ،از زمانی کھ توقعات متقابل پیدا می شود

یعن�ی اگ�ر ای�ن ام�ر مت�رادف ب�ا م�رگ اس�ت . ی�ک ب�ازی غی�ر متعھ�د اس�ت و معناست کھ تعھدی در میان نیامده و . ستااین امر در تقابل با وجود عشق بایستی غیر متعھد باشد و ،ما راستین باشدعشق بخواھد تما

ھم�ین دلی�ل ھ ب� نب�ود اس�ت . و نھایت�ا ب�ود و زن�دگی و وفا، مرگ و دروغ ، جفا و قلمرو یگانگی راست و ،عشقرین معن�ای ح ت�ای�ن واض� خیانت ھم نابود نمی ش�ود و غایت فروپاشی ودر ماندگارترین تجربھ حیات بشر است و

. عشق است کھ فرد می بیند کھ خود نیست ، خداستدر نبود عشق است . فقط وحدت بود و . بشری ترین درک انسان از خداست تجربی ترین و عشق ، محسوس ترین و . نبود است نبودش یکسان می نماید زیرا فراسوی بود و عشق ، خداست کھ بود و

چرا حقیقت تلخ است ؟

. ھل ما را می شکندزیرا ج · . زیرا غرور ما را خدشھ دار می کند ·

97

. زیرا دروغ ما را رسوا می کند · . زیرا فریب ما را باطل می کند · . زیرا ادعای ما را پوچ می سازد · . زیرا مرگ ما را خاطر نشان می کند · . زیرافنای ما را بھ یادمان می آورد · . را آشکار می کند زیرا واقعیت ما · . را نفی می کند ما اثبات و ار زیرا خدا ·

قاعده بازي

ز اای��ن ق��انونی م��دون اس��ت و عص��ر م��درنیزم ب��رای خ��ود دارای قاع��ده وص درھ��ر ن��وع فعالی��ت بش��ری بخص��و

ود وش�ویژگیھای مدرنیزم است کھ حت�ی غری�زی ت�رین اعم�ال بش�ری ھ�م تح�ت الش�عاع ق�وانین خ�اص انج�ام م�ی . ی شود مثل روابط جنسیآدابی معین دارد کھ حتی آموزش داده م

ل�ی ب�ین المل ی وب�رای خ�ود دارای س�ازمانھای مل� کھ یکی از مھمترین فعالی�ت بش�ر م�درن ھس�تند و اما بازیھا و؟ ی چیس�ت ب�دیھی اس�ت . قاع�ده ب�از دارای چ�ھ قاع�ده ای اص�ولی و ،در دانشگاھھا نیز تدریس می شود است و

؟ورزشھا ، ھنرھا ، تفریحات و...ھم�ین ام�ر ب�ی ق�انونی آن اس�ت و گی وی می شود ھمان�ا ب�ی قاع�دبازی از سائر اموری کھ جدی تلق اصوال فرق

ذات بازی را تشکیل می دھد وگرنھ از ذاتش بیگان�ھ م�ی ش�ود . زی�را ب�ازی مرب�وط ب�ھ پ�ر ک�ردن زم�ان خ�ارج از ز فشار قانون را دفع کن�دتفریح است تا بتواند خستگی حاصل ا لذا بھ معنای استراحت و قانون است و قاعده و

. ای ی ش�وند ودارطبق اصولی تدریس م� ن ھستند وقوانینی مدو ولی شاھدیم کھ امروزه بازیھا ھم دارای قواعد و

ض�اد ذات�ی آم�ده اس�ت . ای�ن تفھ رس�می بس�یاری از اف�راد بش�ری درصورت حرھ ب دستگاه قضائی ھم می باشند وان��د گی اس��ت م��ی توانونی ک��ھ ذات وج��ودیش ب��ر ب��ی قاع��در ق��چگون��ھ فھ��م م��ی ش��ود . یعن��ی چگون��ھ ی��ک عم��ل غی��

ال سرعت در ح ھب ھرحال چنین اتفاقی افتاده است وھ قانونمند شود . چطور می شود بازی را جدی کرد . ولی ب توسعھ می باشد . این بھ چھ معنائی است ؟

ح�ال ش�وخی تاریخی او ب�وده در از طرفی دیگر شاھدیم کھ بسیاری از فعالیتھای جدی بشر کھ جزو جدیت ذاتی وغی�ر ق�انونی ش�دن اس�ت . ای�ن ھم�ان جری�انی اس�ت ک�ھ بس�یاری از بازی شدن یعنی در ح�ال ب�ی قاع�ده ش�دن و و

ارزشھای تاریخی بشر را باطل نموده است زیرا ھر ارزشی ب�دان دلی�ل ارزش اس�ت ک�ھ دارای ج�دیت مس�تحکم واعم�ال بش�ر ب�وده تب�دیل واج کھ یکی از جدی ترین اح�واالت وازد ھویت قانونمند است . مثال شاھدیم کھ عشق و

اعضای بدن تبدیل بھ یک اسباب یا شاھدیم کھ بدن و ھمھ قواعد خود را در حال باختن است . و بھ بازی شده وجامع��ھ بش��ری تب��دیل ب��ھ م��وش ی��ا ک��ل ب��ا آن ھ��ر ک��اری م��ی ش��ود مث��ل جراحیھ��ای پالس��تیک . و ب��ازی ش��ده و

خیالب���افی ھ���ای گروھ���ی گردی���ده اس���ت مث���ل ای���دئولوژیھای آزم���ون تئوریھ���ا و باب ب���ازی واس��� آزمایش���گاھی و

98

بخ�ش عم�ده ای ،رفی�ق ب�ازی فنی . دوستی کھ مبدل بھ یک بازی دائمی شده و -آزمونھای علمی آرمانشھری وومتھ�ای جری�ان حک مان�دگار نیس�ت . ی�ا ک�ل از عمر ھر فردی را مشغول می کند در حالی ک�ھ ی�ک رفی�ق واقع�ی و ... .دموکراتیک کھ ھمچون یک بازی کودکانھ (شاه بازی) رخ می دھد و

عی�ت وب�ی ق�انونی ع�وض ش�ده اس�ت یعن�ی واق ج�دی یعن�ی ج�ای ق�انون و پس باید گفت کھ ام�روزه ج�ای ب�ازی و یرک�ان زن�دگاھم�ھ مجاز جانشین ھمدیگر شده اند . بھ ھمین دلیل است کھ امروزه شاھد سلطھ مطلق�ھ س�ینما ب�ر

ین اش�د وب�ھ ھم�مکت�ب اص�الت ب�ازی م�ی ب ھستیم حتی در تعیین حکومتھا . زیرا سینما ذاتا بر بازی است وبشر . دلیل پر جاذبھ ترین حرفھ ھاست

روی ھ ب�رعص�ر جن�گ بالوقف� ،لذا عصر مدرنیزم و» . ھر جنگی اولش بازی بوده است « علی (ع) می فرماید مکت�ب جاریس�ت . ای�ن حاص�ل قل�ب خ�انواده ھ�ا ای�ن جن�گ ت�ا یس�ت وھیچ جای زمین بدون جنگ ن زمین است و

ت ، ص�ورت ، بیعنی » مد«اصالت بازی است . اصال مدرنیزم حتی در معنای لغتش دارای این ماھیت است زیرا عص�ر ،این قاعده ھر بازی کودکانھ است مثل عروسک بازی . ھمانطور ک�ھ عص�ر ب�ت پرس�تی بش�ر ماسک . و

د ، م�� م��درنیزم یعن��ی مکت��ب اص��الت ب��ت و و تلق��ی م��ی ش��ود ام��روزه ھ��ر چی��زی ی��ک ب��ت اس��ت وک��ودکی ت��اریخی اچ�ھ ک�ھ ھر تخ�یالت . و توھم�ات و ماسک . مدرنیزم یعنی عصر تجسم بخشیدن بھ امیال و شکالک و عروسک و

ی�ک زن�ی ولذا شاھدیم کھ امروزه ھر م�رد این ماسک پرستی است . و دارای صورت نباشد بی ارزش است . و . تاین بازی ماسکھاست . ماسک ، قاعده بازی اس ماسکی کھ مستمرا تغییر می کند . و ،ماسک است

چرا کسی کمبود عقل ندارد؟

و ین س�ئوال داخاصھ انسان مدرن جز کمبود پول ھیچ کمبود دیگری احساس نمی کند . برای براستی کھ آدمی و

حس�اس ال�ذا ھ�یچکس ھ ھم�ھ آدمھ�ا عق�ل کام�ل بخش�یده اس�ت وجواب متض�اد وج�ود دارد . یک�ی اینک�ھ خداون�د ب�وش�ت ب�د سرن بای�د خ�وب و ھس�تی خ�ویش اس�ت و عقل ندارد . در اینص�ورت پ�س ک�امال مس�ئول حی�ات ونقص در

ھ نن�د ھرگ�ز ب�کاما پاسخ دوم اینست کھ چون اکثریت م�ردم احس�اس کمب�ود عق�ل نم�ی خود را بھ گردن بگیرد . و و ان�ھ ش�ده اس�تخجھان تب�دیل ب�ھ دیوان�ھ بھ ھمین دلیل این ھمھ بدبخت ھستند و روند و دنبال رشد عقالنی نمی

،ل�ذا عق�ل و س�کوت زن�دگی م�ی کنن�د ی�ا در ان�زوا و ھیچ جائی برای عقال نیست وع�اقالن ی�ا محک�وم ب�ھ مرگن�د واس�خ ب�ھ ی�ن ھ�ر دو پم�ا انظر ھ قاچاق ترین چیزھاست وعقال نیز ھمچون بھلول باید تجاھل کنند تا زنده بمانند . ب

م�ل بخش�یده بھ مثابھ دو روی یک سکھ واقعیت بشری است . خداوند بھ ھمھ عقل کا ظاھر متضاد درست است و ھ قاب�ل مص�رفک�بیرون�ی نیس�ت خذه می کند . ولی این عقل مثل ک�االئی نق�د واؤدرست بھ ھمین دلیل از ھمھ م و

. یوانات استحتر از جاھل د کھ بشر حتی در امور تغذیھ ھممثل غذا مواد حیاتی را تأمین کند ھر چن باشد واس�تخراج گ�نج نھ�ان در گ�وھره وج�ود بش�ر اس�ت ک�ھ بایس�تی کاوی�ده و مسئلھ اینست کھ عق�ل مث�ل ی�ک ذخی�ره و

. ای�ن ، چ�را در خ�ود تفک�ر نم�ی کنی�د و...اینست معنای این آیات کھ پس چ�را در خ�ود نظ�ر نم�ی کنی�د شود . وب�ازار قاب�ل اکتس�اب باش�د . آنچ�ھ ک�ھ در تخراج نور عقل است . عقل چی�زی نیس�ت ک�ھ در مدرس�ھ ودعوت بھ اس

محصوالت عقالنی آنھاست . آدمی با مص�رف اخبار گذشتگان است و اطالعات و ،کتاب کسب می شود مدرسھ و

99

درسھ عل�م گذش�تگان در م میوه نمی دھد . عقل ھمان علم زیستن است و میوه درختان ھرگز بھ بار نمی نشیند و امی�ال و اح�وال وتفک�ر در دق�ت و ت�أمالت درون�ی و شناس�ی و -واسطھ خ�ود ھ (اموات) تحصیل می شود . عقل ب

ھمین دلیل عل�ی (ع) م�ی ھ معرفت نفس است . ب، تناقضات خویشتن پیدا می شود . کارگاه عقالنیت بشر اعمال و ق�ول عل�ی (ع) عق�ل وھ این یعنی فقدان عق�ل . ب� اسد . وگوید : کسی کھ خود را نمی شناسد ھیچ چیز را نمی شن

. کمت گمشده انسان استح

دین و واقعیت

ھ ذکور دی�ن را ب�نظر ما ھیچ آیھ ھمچ�ون ای�ن آی�ھ م�ھ ب.» براستی کھ دین ھر آن واقع است « قرآن می فرماید :

ت . از ای�نبی�ان واقعی�ت اس� دین�ی ک�ھ عنوان یک جھان بینی کامل عرضھ نمی کند . جھانی کھ ع�ین دی�ن اس�ت ودر دی�ن :«د ھمانطور کھ در ج�ای دیگ�ری م�ی گوی�،نبایدی نیست باید و منظر دین یک ایدئولوژی آرمانشھری و

» راه«عن�ای ع�الم ھس�تی ھم�ان دی�ن ب�ھ م ک�ل جھانی�ان در دی�ن اس�ت و جھان و در واقع کل ». ھیچ جبری نیست م��ھ ب��ھ ز ای��ن راه گری��زی نیس��ت ھم��انطور ک��ھ قیام��ت کب��ری ھھ��یچکس را ا راھ��ی ک��ھ ب��ھ خ��دا م��ی رس��د و ،اس��ت

. حضور خدا می رسند خواه ناخواه س�ھ روش و انسانھا یکی از این طبقاتش در دین است . و ھمھ طبعات و برزخ و دوزخ و ھمانطور کھ بھشت و

. ھمھ بھ خدا می رسند مکتب را در دین انتخاب می کنند وک��ھ ی��ک ک��ھ دی��ن ھم��ان مکت��ب رئ��الیزم اس��ت منتھ��ی رئ��الیزمی ص��رفا م��ادی بلاز آی��ھ م��ورد بح��ث درک م��ی ش��ود

ب�ھ ھ دی�ن را ک�ل�ذا آن�ان طبق�ات ع�الم ھس�تی را ش�امل م�ی ش�ود و اعم�اق و وجوه و رئالیزم کامل کھ ھمھ ابعاد و درب�اره اش ول�ذا ب�ا واقعی�ت جھ�ان آش�نا ش�ده خ�دا م�ی رس�ند وھ واسطھ معرفت انتخاب می کنند از راه بھشت ب�

ذا آن ل� ھان شده وبرزخی وارد واقعیت ج مابقی کھ دین را انتخاب نمی کنند از راھھای دوزخی و علم می یابند ونند مانھ طی می کرا ظال این راه محکوم بھ ابطال است . و توھمی و علومشان تماما فرضی و را فھم نمی کنند و

.زور یعنی باافران��ھ ، کب��ودنش انتخ��اب م��ی کن��د دچ��ار ص��فات ن ب��رای زیس��تن وروش��ی ک��ھ انس��ا ل��ذا در دی��ن بس��تھ ب��ھ راه و و

دایت ھ�اه در مسیر خواه ناخو ھمھ اینھا در دین ھستند و مخلصانھ می شود . و مشرکانھ ، منافقانھ یا مؤمنانھ و ب��ا ود وش��واس��طھ معرف��ت ط��ی م��ی ھ ی��ا روش��نائی . ای��ن راه ی��ا ب�� م��ی باش��ند منتھ��ی ی��ا ھ��دایتی در ظلم��ت اس��ت و

زور ، ی�ا راه وی�ا ب�ا اک� رض�ا و فح�ش ، ی�ا ب�ا تس�لیم و ی�ا ب�ا ش�وق و توھم . یا با واسطھ جھل وھ یا ب وبصیرت . یا دین ، انسان را انتخاب می کند دین را انتخاب می کند و ،انسان

. واسطھ دین درک می شودھ فقط ب آدم ، دین است و واقعیت عالم و

بود و نمود

100

یروانش ب�ر شناسی ھوسرل و پسفھ جدید اروپاست کھ مکتب پدیدارمباحث محوری فلیکی از » بودن و نمودن «

یا ص�فت اھش منطقیھمین امر تکیھ دارد کھ بایستی از طریق نمود پدیده ھا بھ بود آنھا رسید و این ھمان راه ک ،ش�د ھ�ا آش�کار زدایی است تا ذات یگانھ ھر چیزی آشکار شود. ولی در این مکتب آنچھ کھ از ذات یگانھ پدی�ده

ت ش�د اخالقی�ا پوچی و عدم بود. و این اساس پیدایش نیھیلیزم ( نیست انگاری ) در جھ�ان فلس�فھ و ھن�ر و حت�ی . کھ ھیپی گری یکی از نتایج اجتماعی آن است

آنچھ ک�ھ: « جورجیاس حکیم می گوید» . آنچھ کھ ھست داللت دارد بر آنچھ کھ نیست « علی (ع) می فرماید: س�ت اجھان ھستی ، صورت عدم « بزرگترین فیلسوف عارف مشرب غرب می گوید ،فلوطین» . نیست ھست ،

ن ز کھ�ن ت�ریایک�ی ،عجیب است کھ نیھیلیزم بھ عنوان پایان و کمال فلسفھ غرب کھ در قرن بیس�تم رخ نم�ود.» ت . یعن�یش�ھود اس� حکمتھای یونان و ایران باستان بوده است و در عرفان اسالمی ، مقدم�ھ اش�راق و کش�ف و

وحی�د و زمین�ھ ت آغاز فک�ر حقیق�ی اس�ترھ پایان رسانید در جھان اس�الم س�جریان تفکر را ب در غرب کل آنچھ کھ .محسوب می شود

و عالئ�م بدون تردید در کل جھان ھستی فقط یکی است کھ ھست و خودش است و م�ابقی ھس�ت نماین�د و آدرس .( آیات) کسی ھستند کھ ھست

ف م�ی کن�د ب�ھ یعنی خود را با ھس�تم تعری�» . ھستم آنکھ ھستم « در معرفی اش بھ موسی (ع) می گوید خداوندر کردن ھ گونھ ای کھ ب ) ، عست موس�ی ( دغیر او نیست و این امر را عمال بھ واسطھ اژدھا نمودن عصا و منو

.بھ او ثابت می کندی نم�ایی ت از تقلی�د وی ھس�تک�ھ ھس�ت و م�ابقی بش�ری یک�ی اس�ت بر روی زمین درعالم بشری ھ�م ھم�واره فق�ط

ک��یم و ت��الش م��ی کنن��د ت��ا خ��وب و پ��اک و ح م��ی کنن��د . خ��وب و پ��اک و حک��یم و مھرب��ان ھموس��ت و م��ابقی فق��طن�ی ی کنن�د یعمھربان باشند و بسیاری در این تظاھر بھ وجود خس�تھ ش�ده و ک�افر م�ی ش�وند و ب�دی را انتخ�اب م�

ات جملگ�ی ص�ف می ھستی ھمانا خوب بودن و حکیم بودن و مقتدر بودن و ... اس�ت ک�ھنابودن را . زیرا برای آدوھ�ی. و آدم اس�ت . در ھ�ر دوران�ی و در ھ�ر اجتم�اعی و در ھ�ر گر» ام�ام « آن کسی است کھ واقعا ھس�ت و او

ی تنھ�ا کس�انعن�ی یمی نامند » وارث آدم « فقط ھموست و مابقی ھمھ آدم نمایند. درست بھ ھمین دلیل امامان را .ھستند کھ آدمیت را بھ ارث برده اند و واقعا آدم ھستند

ھ کن��د و کس��ی اس��تحقاق آدم ب��ودن را دارد ک��ھ ب��رایش زحم��ت کش��یده و س��پس از آدمی��ت ص��ادقانھ توب�� ول��ی فق��ط د م�ی م�ود ب�ھ ب�وبگوید: خدایا من نمی توانم آدم و خلیف�ھ ت�و باش�م. از اینجاس�ت ک�ھ آدم ش�دن آغ�از م�ی ش�ود و ن

.انجامد

ذات و ژن

ناپذیر ھر چیزی از جملھ انسان اس�ت . ام�روزه در تغییر ازلی و جنبھ ثابت و در لغت بھ معنای اصالت و »ذات«

حتی قاب�ل تب�دیل ب�ھ ھ�ر گوئی کھ ذات ھر کسی باالخره کشف شده و است و» ژن«این معنا مترادف ،قلمرو علم

101

اخالق�ی مثب�ت و روان�ی و عصبی و گی جسمی وویژ رایط وش خو و خلق و چیز دیگری است زیرا ھمھ صفات وقلم��رو ھم��ان مادی��ت ض��میر ناخودآگ��اه اس��ت و»: ژن«ب��ھ ژن او م��ی دانن��د . در واق��ع کس��ی را من��وط منف��ی ھر

بھ اثب�ات علم�ی ھ�م سرنوشت انسان مسجل شده و سرنوشت ازلی ھر انسانی . بدین ترتیب جبری بودن وجود وکلی مھمل ھ انتخاب ب تکامل و اختیار و رشد و اصالح و تربیت و عنوان تعلیم وھ ای برسیده است . لذا معضلھ

تکنول��وژی را م�ی آی�د اال از طری�ق دس�تکاری در ژن او از طری�ق مھندس��ی ژنتی�ک. در واق�ع بایس�تی ای�ن عل�م وب�دان نائ�ل آم�ده فن�ی دانس�ت ک�ھ بش�ر عالی ترین عل�م و کارگاه خلقت ازلی دانست و نوعی دخالت در ذات بشر و

آن اصرار می ورزد . ای�ن عل�م ب�ھ بی�انی اثب�ات مکت�ب بر است . این ادعائی است کھ علم ژنتیک اقامھ می کند وکس�ی زی�ن پ�س براس�اس آنچ�ھ ک�ھ دوس�ت م�ی دارد ب�ھ ھر را بشکند و جبر مطلق است کھ تالش می کند این جبر

ت�اریخ عل�م و بزرگت�رین ادع�ای بش�ر در ک�ل بلک�ھ ذات�ی دگ�ر دس�ت م�ی یاب�د . ای�ن ادع�ای کم�ی نیس�ت و خلقت واندیشھ است . عل�م ژنتی�ک در قلم�رو عل�م حی�ات ھ�م ردی�ف ذره ھ�ای بنی�ادین اتم�ی در فیزی�ک اس�ت . از فیزی�ک

،بقای مادی بش�ر را در جھ�ان مواج�ھ ب�ا ن�ابودی ک�رده اس�ت فتنھ صادر نشده و اتمی کھ تا بھ امروز جز فساد وفتنھ ای در قلمرو جھان نباشد ھر چند کھ تا بھ امروز ج�ز ادعاھ�ای نم�ادین موجب فساد وامیدواریم علم ژنتیک

بش�ر اس�ت نم�ی ض�د ھیچ خیری پدید نیاورده است . ولی از آنج�ا ک�ھ ای�ن عل�وم در اراده قدرتمن�دان جھ�انخوار و . حق باشندگر خود این علوم دارای ماھیتی برتوان بھ آن امیدی داشت حتی ا

ز ژن ت را اشری بھمھ رسد کھ علم ژنتیک بتواند نسل آینده بشر را بر اساس ژن بزرگان تولید کند و نظر میھ بی�ن ی�ک آرم�ان اھ�ر ح�ال ھ بدین گونھ بش�ر رس�تگار ش�ود . ب� نوابغ خلق نماید و پیامبران و افالطون و انیشتن و

یروس�ھائی ی منج�ر ب�ھ پی�دایش ومضحک است آنگاه کھ می بینیم تالش برای درمان سرماخوردگ بسی کودکانھ و د اس�ت وک�ر دان�ش جدی� بش�ر م�درن بازیچ�ھ ک�ور و :ق�ول انیش�تنھ نسل بش�ر را تھدی�د م�ی کن�د . ب� مھلک شده و

. آن ندارد کمترین احاطھ ای برفران را اس�باب ب�ازی مھل�ک اس�ت ک�ھ ک�ا ،این سخن تصدیق آن کالم خداست کھ عل�ومی ک�ھ در ن�زد ک�افران اس�ت

. ھالک می سازد ورسوا بازیچھ و

فلسفه موجودات

اساس آن ھرچی�زی خ�ودش م�ی باش�د یعن�ی فلسفھ ای کھ بر ،چیزیت است فلسفھ موجودات ھمان فلسفھ چیزھا و

ھس�ت . ب�ھ بی�ان فلس�فھ اروپ�ائی ھم�ان رئ�الیزم (واق�ع گرائ�ی ) اس�ت منتھ�ی چیزی ھمان است کھ باید باش�د وھرپول باش�د سات است آنھم محسوسات پراگماتیستی کھ بتواند مولد درآمد ومحدود بھ محسو رئالیزم اروپائی فقط

ب�ی مضر و باید نباشد . این رئالیزم جھان را بھ سھ شقھ مفید و غیر از این از قلمرو موجودیت خارج است و واول بع�د ب�ھ خ�دمت ش�ق را ن�ابود ک�رده و دو شق دیگ�ر خاصیت تقسیم می کند کھ یک شق آن را نگھ می دارد و

ص�نعت اس�ت ک�ھ حت�ی وج�وه مفی�د جھ�ان را ھ�م تکنولوژی و می آورد . قلمرو عمل این انشقاق ھمان علوم ودر

102

نھایتا آنچھ کھ ب�اقی م�ی مان�د دیگ�ر ن�ھ تباھی می سازد و در جریان نابودی شق ھای دیگرش ، دچار استحالھ و اب�الغ م�ی ش�ود و فرمان�دھی و تمرک�ز ون�ھ ج�ان . بلک�ھ ی�ک برھ�وت مرگب�ار اس�ت ک�ھ در رایان�ھ م جھان است و

. نھ نیست از جملھ خود انسان آن ھر چیزی نھ ھست ونبود می گردد کھ در تبدیل بھ وضعی بین بود و ی پ�ذیرد وم� ولی رئالیزم عرفانی کھ از حکمت توحیدی بر می خیزد جھان را ھمان گونھ کھ ھس�ت درک ک�رده و

یتش خاص�� لق م��ی یاب��د . ای��ن رئ��الیزم در س��طحی ت��رین بی��ان وبلک��ھ س��تایش م��ی کن��د و آن��را عرص��ھ ظھ��ور خ��اود مح�ض پرس�تش وج� ھس�تی داری و ناتورالیزم (طبیعت گرائی) است ولی در معنای نھائی ھم�ان ج�ان گرائ�ی و

یگ��انگی ع��اطفی ص��فات موج��ودات حاص��ل م��ی آی��د و حس��ی و اس��ت . ای��ن وج��ود مح��ض از ک��اھش منطق��ی وش�د . در بای�د با چیزی ھم�ان اس�ت ک�ھ ھس�ت وضور احدیت است کھ درآن ھربد کھ ھمان حموجودات را بر می تا

این است و آینده یکی جدید و قدیم و حقیقت یکی است و یکی است یعنی واقعیت و» بایستی« و »ھستی« اینجا . بد . اینھا قلمرو حق است فراسوی نیک و نگاھی فراسوی زمانیت است و

عرص�ھ ن�ھ درب�ازیگری ابلھا مص�رفی غ�رب ی�ک فض�ولی و یزم ماتریالیس�تی ورئ�ال ک�ل ،از منظر رئ�الیزم عرف�انی ای�ن ھ�م ازد وھ ب�ھ ت�أخیر م�ی ان�دظھور حق را ب�رای عام� خاک بھ پای کند و مقداری گرد و ھستی است کھ فقط

. ابطال حق است منتھی حق داون�د ب�ھ خنگ�اه آن س�خن آ انفع�ال اختی�اری نمای�ان م�ی ش�ود و فلسفھ موجودات در قلم�رو س�کون روان آدم�ی و

! موسی (ع) شنیده می شود : منم آنکھ ھستم

فلسفۀ آرایش زن

بیع�ی جم�ال طگی اس�ت ک�ھ موج�ب زیب�ائی کیزپ�ا ماھیت دارد کھ یک�ی ب�ھ منظ�ور نظاف�ت و آرایش زنان دو جنبھ و

ن�اتومی آ و تغییر چھره است ک�ھ گ�اه ت�ا مرحل�ھ جراح�ی پالس�تیک ب�ھ پ�یش م�ی رود دیگری نوعی نقاب و است و ع�ی اس�ت . ودومی پنھان کردن جم�ال واق جمال دگرگون می شود . یعنی اولی موجب ظھور طبیعت جمال است و

اب�الی ال خود بسیار حتی بھداشت بدن نظم و گی وپاکیز درباره نظافت و اتفاقا این دستھ دوم در زندگی روزمره واس��ت و فریبن��ده ب��رق ظ��اھری و زرق و زد آن��ان فق��طآنچ��ھ ک��ھ نظاف��ت نامی��ده م��ی ش��ود در ن�� کثی��ف ھس��تند و و

ق گی خ�ود را ب�رآش�کار خ�ود و زن�د بخش بیرون�ی و آلوده می باشد . اینھا فقط پستوی زندگیشان تماما کثیف و . ناپاکی قرار دارد زشتی و می اندازند و مابقی در ظلمت و

ھ ش��دیدا ھ��م ای��ن ام��ر را ب��ھ زن��ان مؤمن��خداون��د ح��ق اس��ت وبر غری��زی و جنب��ھ اول زیب��ائی زن ام��ری واج��ب وای ا از نش�انھ ھ�ھم�انطور ک�ھ پی�امبر اس�الم ، نظاف�ت ر ،ایم�انی م�ی خوان�د ب�ی ب�ر ع�دم آن�را دال سفارش نموده و . ایمان نامیده است

رواب��ط ی ویک��ی از نیازھ��ای کافران��ھ آنھ��ا ب��رای ادام��ھ زن��دگ ،ام��ا ماس��ک نم��ودن ص��ورت در ن��زد زن��ان ک��افر وف�ع د م�رده و و زنن�ده است . آنھا از دیدن جمال طبیعی خود در آئینھ وحش�ت دارن�د زی�را بس�یار کری�ھ واجتماعی

ونگ�اه اس ول�ذا خداون�د ان�واع حج�اب لب� کننده نگاه است . بھ عکس جمال زنان مؤمنھ کھ بسیار ج�ذاب اس�ت و . گفتار را بھ آنان سفارش نموده تا مردان ھرزه را بھ ھوس نیندازند رفتار و

103

دم اس�ت وس�یمای آش�کار ب�اطن آ ،گویای ھویت او نیست زیرا زن بھ لحاظ خلق�ت ،ھیچ جمالی ھمچون جمال زنل امی�ا یمان وا نیاز وجودی است . بنابراین کفر و لذا حجاب برای او امری ذاتی و ھمچون روحی عریان است و

ی�ن زیب�ائی ن مؤمن�ھ ب�رای حراس�ت از اانسانی او در صورتش ھویدا است . ز حیوانی و زیبا و صفات زشت و ورای ب��زن ک��افر ھ��م حجابھ��ای گون��اگون اس��ت و ش��یاطین مجب��ور ب��ھ حف��ظ آش��کار روح��ش در قب��ال نگ��اه ھ��رزه و

یش�ھای آرا جراح�ی و لع�اب و واسطھ رن�گ وھ مخفی داشتن ماھیت زشت عریان شده اش مجبور بھ نقاب زدن بز ای مان�د ت�ا واس�طھ حج�اب مخف�ی م�ھ د . پس زیب�ائی زن م�ؤمن ب�مصنوعی است تا بتواند مردان را بھ دام انداز

دیدترین آرای��ش زن ک��افر اتفاق��ا ب��رای جل��ب م��ردان اس��ت . ب��ھ ھم��ین دلی��ل ش�� دس��ترس نامحرم��ان مص��ون باش��د و د نان نم�ی نگ�رآن آن ھیچ مردی بھ روسپی می بینیم کھ بدو غلیظ ترین ماسک ھا را در زنان ھرزه و آرایشھا و

. حتی خودشان . یکی از ارکان واجب حیات اجتماعی زن مدرن در جوامع کفر است ،بنابراین آرایشھای مدرن زنان

برابري : سراالسرار تمدن بشري

ت ک�ھ ھس�تھ گشتھ اس� تجمع افراد بشری ھست کھ موجب پیدایش مدینھ ھا (شھرھا) ن بھ معنای گردھمائی وتمد

انس�ان ب�رای ق�رار اس�ت ک�ھ دو نف�ر ی�ا چن�د نف�ر انواده اس�ت . وقت�یتش�کیل خ� نخستین این گردھم�ائی ازدواج ورابری نند یعنی بکیا بایستی مساوات را رعایت ھمیشھ کنار ھم زیست کنند یا بایستی یکدیگر را دوست بدارند و

کافیس�ت س�ت وت باشد نیازی ب�ھ مس�اوات نیمحب طور مساوی وظایف را تقسیم کنند . وقتی عشق وھ ب نمایند وش�رط ھ ایث�ار متقاب�ل جب�ران م�ی ش�ود ب� واس�طھ گذش�ت ھ�ا وھ خ�ودی خ�ود ب�ھ تفاوتھ�ا ب� کسی خودش باش�د وھر

اع�ده ود . ای�ن قرابط�ھ از ب�ین م�ی ر اینکھ محبت دو طرفھ باشد وگرنھ فرد اھل محبت باالخره خستھ م�ی ش�ود و . می گیردجامعھ را دربر از خانواده تا کالبد کل

نی ک�ھ رخ م�ی تم�د کھ اکثرا نیست تالش ب�رای براب�ری منج�ر ب�ھ ج�دال فرھن�گ م�ی ش�ود و ت نباشدولی اگر محب گروھھ��ای بش��ری م��ی باش��د .ول��ی اگ��ر تالش��ی ب��رای نھا ک��ھ جن��گ اف��راد وجن��گ تم��د ن جن��گ اس��ت وتم��د ،نمای��د

دوران ب�س ھ تبعیض ھ�ا پدی�د م�ی آی�د والبت استعدادھایش زیست کند میزان قدرت وھ ھر کسی ب برابری نباشد وای�ن جن�گ ب�ی پای�ان اس�ت زی�رااین طوالنی برده داری رخ می دھ�د . بن�ابراین جنگ�ی ج�ز ب�رای براب�ری نیس�ت و

مح�دود نمای�د ت�ا تبعیضی نیز می باشد زیرا قوی تر بایستی خود را مھار کند و تقلیدی و برابری امری تصنعی وذات�ا ب�ی کھ از خانھ تا حکوم�ت در جری�ان اس�ت و علل جنگھاست ضغیفتر با او برابر شود . پس برابری علت و

از طبیع�ت خ�ود ھمھ ذاتا یکی ش�وند و ت براساس یک نژاد واحدی تبدیل گردد وپایان است مگر اینکھ ژن بشری ط�ور واض�ح ت�ری در جری�ان ھ عمال مترادف با نابودی انواع است . این مس�ئلھ را ب�،تھی گردند . برابری واقعی

اب��ری یعن��ی مقص��ود بر ھم��ین ام��ر اص��ل و ھر ش��اھدیم ک��ھ ھ��ر دو از ماھی��ت خ��ود س��اقط ش��ده وش��و براب��ری زن وتشکیل خانواده را نابود می سازد . در واقع آنچھ کھ قرار بود گردھمائی را ممکن کند اص�ال ف�رد را گردھمائی و

104

ت اس�اس محب�س�ت ک�ھ برن اتم�د لذا گردھمائی را ھم مح�ال م�ی س�ازد ای�ن تض�اد ذات گردھم�ائی و نابود ساختھ و . متقابل نباشدر دال�ب اینک�ھ ج ن است وتکنولوژی نامیده می شود از مھمترین محصوالت تمد آنچھ کھ دانش وھر می دانیم کل س�ت ک�ھ (=) ا ن�ام تس�اویھ معن�ائی ب� عالم�ت و ،مح�ور م�ی باش�د تکنولوژی ھ�م آنچ�ھ ک�ھ اس�اس و ذات دانش و

ی�ن مھمت�رین اب�از م�ی بین�یم ک�ھ فن�ون م�ی باش�د . و عن�وان م�ادر عل�وم و ھریاض�یات ب�و پایگاه نخستین منط�ق ر دارد وتض�اد ذات�ی حض�و توس�عھ م�ی دھ�د ھم�ان راز مح�ال و فرآورده مدنی بشر ک�ھ م�دنیت را عمل�ی س�اختھ و

رد ت�ا بتوان�دص�نعت را پدی�د آو تبدیل جھان طبیعت اس�ت ت�ا فنونش مجبور بھ تخریب و بشر برای اجرای علوم و . سامان بخشد توسعھ دھد و رھا را تغذیھ کند وشھ

ی�ا ان آن ش�ود وھمس� شود یا بایستی یکی ثابت بماند تا دیگ�ری ک�امال ن�ابود گ�ردد و X=Y وقتی قرار است مثال تخری�ب و ذات ھرح�ال تس�اوی ب�رھ ت�ا ب�ھ ھ�م نزدی�ک گردن�د . ب� باید ھر دو از جایگاه وجودی خ�ود خ�ارج ش�وند

بم�ب روس�ھا وتباھی طبیعت نیز پدیده ھ�ای حی�رت آوری مث�ل وی در جریان این تخریب و و تباھی عمل می کند . براب�ر ب�دیل وتن�ام بش�ر م�ی افتن�د ک�ھ م�ی خواھن�د ھم�ھ چی�ز را ب�ھ ھ�م ھ جان موج�وداتی ب�ھ ب ھا رخ می نمایند و

در ح�ال جن�گ ر ش�دنخودش با یک�دیگر ب�رای براب� روابط درون و سازند . لذا می بینیم کھ انسان متمدن ھم درھ ور انس�ان حمل� ھم از جھان بیرون کھ بھ جنون برابر سازی بشر مبتال شده نیز موجوداتی بھ تا نابودی است و

. می شوند تا او را نابود کنندم ت روی کن�یمحب� ب�ھ دوس�تی و شناسی آنست ک�ھ دس�ت از براب�ری ب�رداریم وابراین درس اخالقی از این پدیداربن

. مان نابود می شویمخوددست ھ وگرنھ بجنگلھ��ا و اس��ت دوب��اره مث��ل میمونھ��ای اولی��ھ ب��ھ غارھ��ابھتر ،ھم نم��ی ت��وانیم یک��دیگر را دوس��ت ب��داریماگ��ر و . یا آنقدر برای برابری بجنگیم تا نابود شویم بھ زندگی جانوری رجعت کنیم . و گردیم وباز

فکر و واقعیت

(نقدي بر فلسفۀ غرب)

م قلم��رو عل�� ق��وه ادراک بش��ر را ب��ھ مغ��زش بدھ��د ول��ی ای��ن فلس��فھ در الش ف��راوان نم��ود ت��ا ک��ل فلس��فھ اروپ��ائی ت��

م�ی ش�ود و پزشکی کمترین پاسخ مثبت نداده است . یعنی اینکھ دریافتھای حواس پنجگانھ بشر در مغزش درک ل ک�� طعج��ب اینک��ھ ای��ن ادع��ا ھمچ��ون ج��دول ض��رب توس�� لح��اظ عل��وم تجرب��ی نم��ی باش��د وھ ام��ری اثب��ات ش��ده ب��

ھ اسالمی فالسف کل گی است کھ از قدیم االیامھم از عجایب مالیخولیائی غرب زدجھانیان پذیرفتھ شده است . این اروپائی�ان یردر ک�ھ م�ا غاروپ�ائی نم�ود . آنق� جھان را یونانی کرد تا بھ امروز کھ کل ثیر قرار داده وأرا ھم تحت ت

گ�اه ن نیس�تند ودرب�اره اش تردی�دی ن�داریم علم�ای آن دی�ار چن�ی و ادعاھای بھ اصطالح علمی آنھا را می پرستیم وپ�ائی را ب�ھن ذات عل�وم اریکس�ی چ�ون انیش�ت فلسفھ غرب را بھ زیر س�ئوال کش�یده و علوم و کل ،ھمچون نیچھ

. سخره گرفتھ است

105

لمس می کند ؟ می گوید و چھ کسی می تواند ثابت کند کھ انسان در مغزش می بیند و می شنود و فک�ار وا بشر فقط این ادعا بھ غایت احمقانھ است زیرا خود شعور مغزی انسان این ادعا را نمی پذیرد . در مغز

عم�یم ت تحلی�ل و وآن�را تجزی�ھ تخیالت حضور دارند کھ درباره دریافتھای حواس پنجگانھ می اندیشند و آرمانھا وغز مبادل�ھ در م ان دارای ھوش مستقل خویشند وذرات بدن انس جوارح و حواس و یک از اعضا ومی دھند . ھر

م�ی دل رخ ل�ب وھماھنگ می شوند کھ این ھماھنگی ھم نھایتا در قلمرو ساماندھی حیات در ق تجربھ می کنند و . نھ مغز دھد وان نس��اس��اماندھی دل مع�اد ای��ن ھ�وش و ھ�وش ح��واس و اعض��ا اس�ت . مب��دأ و راب�ط ب��ین دل و آدم�ی حائ��ل ومغز

ا تب�دیل ت�آدمی در مغزش واقعیت جھان را بھ س�مت حقیق�ت واح�ده م�ی کش�اند ز جان ھم ھست . فکراست کھ مرکقل کل�ی مس�تھ ب� این قلمرو معناگرائی انس�ان اس�ت ک�ھ ام�ری معنای مطلقی استخراج کند و بھ امر واحدی نماید و

. ذرات بدن است جوارح و ادراکات اعضاء و از ھوش حواس وح و) ب�ھ تس�بیھ�م پ�نج ت�ا نیس�تند (ب�رخالف تقس�یم بن�دی ارس�ط ی حواس بدن را کھ فقطدریافتھا ،مغزھای متفکر

عق�ل اس�ت ک�ھ ب�ھتای�ن ھم�ان جری�ان یگانھ می یابن�د و حق معنا و از آن آرمان و مرتبط می سازند و می کشند و . معنای بھ بند کشیدن (تسبیح نمودن) است

و رم�ان بران�دف وده از م�واد اولی�ھ ح�واس ، برع�الم ح�واسواس�طھ مع�انی اس�تخراج نم�ھ منتھی فکر می تواند ب�زی�را آنچ�ھ ای�ن ھم�ان فرمان�دھی عق�ل ب�رنفس اس�ت رھبری کند و تکلیف نموده و قلمرو عملکردشان را تعیین و

. کھ نفس بشری نامیده می شود قلمرو دریافتھای حسی استس�ائر ب�د وکو ری�ھ عضو تناس�لی و کلیھ ھا و جداگانھ است ھمینطور نظر ما دستگاه گوارش آدمی یک حس ھ ب

س�تند ھی�ا امی�د غده ھای داخلی . بنابراین دھھا حس داریم . مثال کلیھ ھا وغدد فوق کلیوی موجب احساس ی�أس . بخل یا تصدیق است حس شادی یا غم و یا کبد آدمی موجب حس خوش بینی . و بدبینی و و

عض�اءا س�ائر ح�واس و نخواس�تن ھ�ر ام�ری اس�ت و خواستن و کردن واراده ھمانطور کھ دل آدمی موجب حس المع�ده لوز ض�مھ ومرب�وط ب�ھ جھازھا را فرمان بھ انجام وظیفھ می کند . یا مثال اشتھا ی�ا ب�ی اش�تھائی ی�ک ح�س

. استم�ی ا مغ�ز آداتفاق واسطھ این حواس مذکور درک می شوند وھ مغز کھ ب واسطھ فکر وھ واقعیت مادی جھان نھ ب

ی س�تانھ نیس�تآجھ�ان ھس�تی را ب�ر می آورد و می تواند ک�ل ان صورت درواسطھ تفکر این واقعیت را بھ ھزارھ بھ فک�ر عنوان بزرگترین فیلسوف عصر جدید جھان یک بالھت مضحک اس�ت ک�ھ بکشاند . پس این ادعای ھگل ب

کم�ال دارن�د . ب�اواقعی�ت ھس�تی م�ی پن دریاف�ت یا ھم�ھ فالس�فھ دیگ�ر اروپ�ا ک�ھ مغ�ز را مح�ل را واقعیت می داند وائی ار را ب�ھ ج�ک� ،مول�د ای�ن تم�دن احمقان�ھ اس�ت جھان سایھ افکنده و حماقت فالسفھ اروپائی کھ بر کل ،معذرت

واقعی��ت وبش��ر را اص��ال در ش��أن بش��ر نم��ی دان��د ح��واس طبیع��ی ھ��وش و ق��ول نیچ��ھ ، غرای��ز وھ رس��انیده ک��ھ ب�� .گردد کھ آنرا نپذیرد وحشی تلقی میھر ش می خواھد نقاشی می کند وجھان را آنگونھ کھ خود انسان و

پ�س .رمی تابان�د بدن انسان چون آئینھ ای آنرا ب یافت شده واندیشھ کھ در حواس در واقعیت جھان نھ در مغز ودر فک�ر واقعی�ت فالس�فھ غ�رب اس�ت ، فک�ر ، واقعی�ت نیس�ت و برخالف ادعای ھگ�ل ک�ھ تکام�ل یافت�ھ ادع�ای ک�ل

ا ع�انی یعن�ی خ�دنھایتا ب�ھ مطل�ق م سوی مجردات ازلی می رود وھ ب قش نمی بندد بلکھ در فکر نقش می بازد ون . اننھ مادیت انس الوھیت انسان است و ،نھ واقعیت آن . فکر می رسد . فکر ، خدائیت جھان است و

106

یل ب�ھ جم�الشم می تاب�د تب�دتصویر طبیعت کھ بر چ مثال در مغزاست کھ شھوت جنسی تبدیل بھ عشق می شود و .....اصوات یار مبدل بھ ندای حق می شود و یار می گردد و

ک ی�ا مبدل بھ فکر ھم این ھستی ر حواس چندین گانھ بدن انسان واقعیت جھان را ھمانگونھ کھ ھست می یابد وت را س�ت . واقعی�یزم اقلمرو رئالیزم نیست بلک�ھ س�ورئال ،ماوراء طبیعھ می کند . فکر مطلق و بایستی آرمانی و

ر ت اس�ت ک�ھ دواقعی�ت اس�ت ت�ا آنج�ا ک�ھ در کم�ال نف�ی مطل�ق واقعی� اتفاق�ا فک�ر آدم�ی ض�د با فکر ک�اری نیس�ت و ل فک�ر اس�ت وامر واحده بیابد کھ این کم�ا صورت جمال وھ ھستی موجود آن بایستی مطلق را ب واقعیت جھان ولم�رو روح قجمال واح�ده را ب�رای دریاف�ت دل ک�ھ ین حق ومعراج روح می باشد کھ فکر ا شھود و مقام کشف و

. است مھیا می کند

فلسفۀ عورت (عضو جنسی)

ۀ خ��ودی خ��ود یک��ی از ح��واس و مھمت��رین غری��زھ ع�ورت ی��ا آل��ت جنس��ی بش��ر یک��ی از اعض��ای ب��دن اوس��ت ک��ھ ب��

. کند نمایندگی می حیاتی بشر رارف�ت ارک�ان مع ی کھ از یونان باس�تان ت�ا ب�ھ ام�روز ازجمل�ھمعلوم نیست کھ در تقسیم بندی پنجگانھ حواس بشر

س�اب نیام�ده نام شھوت ب�ھ حھ چرا حسی ب ،بشری محسوب شده و در تعداد آن نیز کمترین تردیدی وارد نگشتھ ود ن�وع خ�شھوت کھ در آلت جنس�ی درک م�ی ش�ود یا شنوایی یا غیره . درست است کھ حس بویایی و مثل حس

وند مث�ل المس�ھ محس�وب م�ی ش� ھمانطور کھ سائر حواس نیز ان�واعی از ح�س ،المسھ است و درجھ ایی از حس ھ لم�س و ک�ش�ھوانی نامی�د لمس صوتی و لمس نوری ، ولی حسی کامال مستقل می باشد کھ بایس�تی آن را ح�س

. ته اسبحث شد» فکر و واقعیت« درک انسان از جنس مخالف را ممکن می سازد . در این باره در مقالۀت جنس�ی واس�طۀ آل�ھ ھ�م ب� ا لمس شھوانی بھ چھ معن�ایی اس�ت ؟ م�ی دان�یم ک�ھ لم�س و درک ش�ھوانی فق�طو ام

م�ی کنن�د نیست و بلکھ ھمھ اعضای بدن و سائر حواس کمابیش دارای این حس می باشند و این حس را حمایتوانیم ت ن خود میواسطۀ انگشتاھ شیاء بتا بھ مقصودش نائل آید . ھمانطور کھ اگر چشم خود را ببندیم با لمس اک�دام رھد . یعن�ی ر حواس نیز مصداق دارنوعی بینایی خاصی دربارۀ اشیاء داشتھ باشیم . این مسئلھ دربارۀ سائ

لگ�ی مکم�ل از حواس بھ تنھای قادر است بھ نوعی و درجھ ایی کار س�ائر ح�واس را انج�ام دھ�د یعن�ی ح�واس جم . ھمدیگرند

شنوایی بھ منظور دریافت اص�وات پدی�ده ھ�ا م�ی باش�د ک�ھ م�ا را نھایت�ا ب�ھ تش�خیص ؟ حس شھوانی چیست حس س�ائر ح�واس نی�ز چن�ین ھس�تند یعن�ی ھ�ر حس�ی ب�ھ تنھ�ایی و نی�ز ھم�ھ ح�واس توام�ا ،ھویت پدیده ھ�ا م�ی رس�اند

ب�ھ چ�ھ ش�ھوت ا آی�ا ب�ھ واس�طھ عض�و جنس�ی و ح�س وظیف�ھ ای ج�ز تش�خیص ھوی�ت موج�ودات را ندارن�د . و ام�رسیم ؟ این یک کنکاش و پدیده شناس�ی ن�و و مکاش�فۀ عرف�انی تشخیص و ادراک و ھویتی از جنس مخالف می

ھمانطور کھ عشق جنسی ھم در قلب رخ می دھد و میل ،است . کانون دریافت اشد لذت و شھوت در قلب ماست ک�انون تحق�ق آن . در واق�ع عض�و جنسی ھم از دل آغاز می شود و آلت جنسی وسیلھ تحقق ای�ن می�ل اس�ت و ن�ھ

جنسی بشر چھ ادراکی را ب�رای دل ممک�ن م�ی س�ازد ؟ ھم�ھ ح�واس دیگ�ر آن�تن ھ�ای جم�ع آوری اطالع�ات ب�رای

107

ا ذھن آدمی ھستند و نھایتا ذھن است کھ بھ تشخیص ھویت چیزھا می رسد و پدیده ھا را شناسائی می کن�د و ام�ی��ا دل در لحظ��ھ ارگاس��م ( کم��ال دریاف��ت جنس��ی آن��تن اطالع��ات از ج��نس مخ��الف ب��رای ح��س دل انس��ان اس��ت . آ

شھوانی ) نام و شخصیت طرف مقابل را درک می کند ؟ مسلما خیر ! ای�ن ک�ار ذھ�ن اس�ت پ�س دل چ�ھ وجھ�ی از وجود جنس مخالف را می یابد ؟

یافت می امری در چھ نگاه کنید حضور قلبی داشتھ باشید کھ ببینید در دل چھ واقعھ ایی رخ می دھد و ،دقت کنید حال�ت کم�ا گردد . در لحظۀ اوج ادراک شھوانی، ذھن فرد در وضعیت فن�ا و ص�فر ق�رار م�ی گی�رد و دچ�ار ن�وعی

چ اب��تالی م�ی باش�د و ب�ھ اص�طالح س�فید اس�ت در ص�ورتی ک��ھ رابط�ۀ جنس�ی س�الم و متق�ابلی رخ داده باش�د و ھ�ی ل ص�حبتح�المث�ل اگ�ر دری ای�ن رابط�ھ حائ�ل نباش�د ف�نفسانی در ط�رفین رابط�ھ نباش�د یعن�ی ھ�یچ ف�رد س�ومی در ا

. وسیلۀ تلفن بھ ناگاه یک خط دیگری بھ میان آید رابطھ مختل می شودھ کردن با کسی بدراک و اق��وای در واق��ع فق��ط در لحظ��ات اوج رابط��ۀ جنس��ی اس��ت ک��ھ ذھ��ن در انفع��ال کام��ل ق��رار گرفت��ھ و ک��ل

نم�ی ود چن�ین وض�عی در ھ�یچ تجرب�ھ دیگ�ری در بش�ر ممک�نمحسوسات طرفین رابطھ در دلشان متمرکز می شلع�اده و اآید کھ قلب کانون مرکزی تمام وجود گردد پس لحظۀ ارگاسم جنسی ی�ک وض�عی منحص�ر بف�رد و خ�ارق

. دھ�د ار م�یوجود را بر محور دل متمرکز و متحد س�اختھ و ب�ر آس�تانھ م�اورای طبیع�ت ق�ر توحیدی است کھ کل ار ھ خ�الق ق�رود انس�ان ب�ر آس�تانست کھ نطفھ خلقت نوینی امکان بستھ ش�دن دارد زی�را وج�لذا در چنین وضعی ا

دل گ�اه ک�ھ دورھ. و این اس�ت معن�ای آن ح�دیث ک�ھ تھ و آماده خلقتی جدید است زیرا خدا در میان آمده است فگر . یکی شود سومی خداست. لحظھ ایی کھ نھ من است و نھ تو فقط او حضور دارد

« د شھوانی درک می شود و ھ�ویتی ک�ھ آش�کار م�ی گ�رد نچھ کھ بھ واسطۀ عضو جنسی و حس آد پس واضح ش است کھ آل�ت ھمدیگر فنا می شود و او بھ میان می آید . پس واضحست یعنی خداست . یعنی من و تو درا» ھو

ن ت��ری ش��ھوت قلم��رو حض��ور خ��دا و ش��ناخت حس��ی خ��الق اس��ت یعن��ی ای��ن ع��الیترین و مت��افیزیکی جنس��ی و ح��س . حواس بشر است

م��دل ھدر واق��ع ارگاس��م جنس��ی ب��ھ مثاب��ھ مع��راج غری��زی انس��ان اس��ت یعن��ی در ی��ک رابط��ھ پ��اک و ص��ادقانھ و نیست پ�س عبادت ممکن می شود کھ موجب خلق یک انسان سوم است و کاری خدایی ترین از این عالیترین حد

ی��ن ح��الل و پ��اک و ص��دیق باش��د در غی��ر ا در رابط��ھ جنس��ی خداس��ت ک��ھ درک م��ی ش��ود بش��رطی ک��ھ رابط��ھ ای��ی . صورت این رابطھ قلمرو حضور ابلیس است و نتیجۀ این رابطھ دوزخی است کھ رخ می نمایددن ت�رین عض�و ب� پس واضح شد کھ رابطھ جنسی قدسی ترین رابطھ غریزی بشر است و نی�ز آل�ت جنس�ی مق�دس

و وار اس�تدین خ�دا ب�ر حق�وق زناش�ویی اس�ت ھ کل است و غریزۀ جنسی ھم الھی ترین غرایز است و این است کن�ا زل اس�ت ک�ھ اسالم (ص) مرد در آغوش زن بھ معراج می رود . و بھ ھمین دلی�اینگونھ است کھ بھ قول پیامبر

الم اس�د پیامبرفرھنگھ�ا س�ت . این�ک تأکی� در رأس ھمھ گناھان کبیره قرار دارد و نخستین ح�رام ھم�ھ م�ذاھب و، ا س�وگند ک�ھ ب�ھ خ�د« :و زناش�ویی و رابط�ھ جنس�ی را بھت�ر درک م�ی کن�یم و اینک�ھ فرمودن�ددربارۀ ام�ر ازدواج

» .مبوده با یکی از ھمسرانم جماع نکنشبی ن ی�ک ،ی پن�داردم�ازدواج را عملی شیطانی و زن را خود شیطان ومده آنفاق پدید اکثر مذاھب پس رھبانیت کھ در

لب��ی درت حی��ات قق�م��ده ب�ھ دلی��ل ازدواج ب��رای مؤمن�ان بس��یار واجبت�ر آدین��ی م�ی باش��د . و اینک�ھ ب�اور تمام��ا ض�د و انحط�اط نھاست کھ آنان را ب�ھ مع�راج م�ی خوان�د . پ�س اگ�ر رواب�ط جنس�ی نامش�روع را اس�اس ھم�ۀ ب�دبختیھاآ

. بشر می یابیم حقیقتی واضح است

108

م��ت از دس��ت م اس��ت و در قیاعن��وان امان��ت ھ��ای الھ��ی ، تمام��ا مظل��وھ اعض��ای ب��دنش ب�� در ن��زد انس��ان ک��افر ک��ل رعای�ت ده ق�رار م�ی گی�رد .اس�تفا عضو جنسی کھ مورد اشد ظلم و سوءخصوص ھ صاحبش دادخواھی می کند ب

اس�طھ پ�ایینوھ آداب پایین تنھ بھ مثابھ رعایت اساس دین و سرنوش�ت خویش�تن اس�ت . باالتن�ھ آدم�ی ب� حقوق ووش�ت ازد . سرناسد باشد دل را سیاه و ذھن را مجن�ون م�ی س�تنھ اش تغذیھ می شود . اگر این تغذیھ مسموم و ف

. ھر کسی بر روی عضو جنسی او نوشتھ می شود و در دل و ذھن خوانده و یافتھ می گرددیی ب�ھ صورت زائده اھ تنھا عضوی است کھ مکمل ھمدیگر است کھ مرد این عضو را ب ،مرد عضو جنسی زن وکن�د م�ی ص�ورت فض�ایی خ�الی حم�لھ تی ندارد و زن ھم این عض�و را ب�خودی خود ھیچ خاصیھ ھمراه دارد کھ ب

ن را ممک�ن خودی خود ھیچ ارزشی ندارد . این دو عضو با یک�دیگر چ�ون متح�د ش�وند اتح�اد وج�ود انس�اھ کھ ب رش ب�ھ زنعش�ق و ایث�ا أارد . ای�ن عض�و اض�افی در م�رد منش�می سازند . مرد چیزی اضافھ دارد و زن ھم کم د

در ازدواج ت و والی��ت م��رد اس��ت و ل��ذا ای��ن افزون��ی و نقص��انکمب��ود در زن ھم��ان نی��از او ب��ھ محب��اس��ت و ای��ن غی�ر ای�ن ص�ورت عرص�ھ اش�د در ،عای�ت ش�ودرو عشق عرصھ ع�دالت اس�ت اگ�ر حق�وقش موجب تعادل می شود

. است ظلم و ظلمت ق�وق عش�ق وحمحصول عدم رعای�ت امروزه شاھدیم کھ العالج ترین و کاملترین و مخوفترین بیماری یعنی ایدز

زای . ایدز ج� آلت جنسی است کھ بزرگترین غریزه و نیاز و لذت جان را مبدل بھ اشد زجر و وحشت نموده استت�رین دم�ی از اوس�ت زی�را انس�ان ذات�یآس�ی بش�ر در ن�زد خداس�ت و قص�اص دل حاصل از دادخواھی عضو جن

. نموده است در قحطی انداختھ و روح را از ادراک حق محرومنیاز دل خود را ناکام ساختھ است و وجود را

چیست ؟» نیستی «

عجایب خلقت بش�ر و از معم�ای ب�زرگ معرف�ت بیندیشد از» نیستی«نام ھ ھمینکھ انسان می تواند بھ موضوعی ب

ان اس�ت و وح در انس�شناسی می باشد . اصال اینکھ چگونھ آدمی نیستی را متصور می ش�ود دال ب�ر حض�ور رآگاھی بشر است کھ بشر را از سایر حیوانات مجزا کرده است . ھم�ین مس�ئلھ ثاب�ت م�ی کن�د -خود أاین معنا منش

ن ع�اجز اس�ت آاس�ت ھ�ر چن�د ک�ھ ذھ�ن انس�ان در درک کھ نیستی یک وضعیت خاص و واقعیتی ممکن و موجود ن�ام ،ون�د و ذات ح�ق اس�ت . در واق�ع نیس�تین رھایی ندارد . تفکر درباره نیستی عین تفک�ر درب�اره خداآولی از

دیگر خدا در ذھن بشر است و چون خدا وجود دارد لذا نیستی قابل تفکر است چرا کھ قبل از خلقت جھان ھستی خدا بود و خدا از منظر ادراک محسوس بشری ھمان نیستی محسوب می شود . پس نیستی یک ھستی قب�ل فقط

ز ھس�تی و در زی�ر پوس�ت ھس�تی م�ی باش�د ک�ھ گ�ویی ذات ھس�تی اس�ت . تم�ام از ھستی و بعد از ھستی و برت�ر اآگ��اه برخاس�تھ از نیس��ت انگ�اری بش�ر اس��ت . ای�ن نیس��ت –اندیش�ھ ھ�ای معن��وی و معن�اگرایی بش��ر آگ�اه و ن�اخود

انگاری عین خدا انگاری است . عمیقت�رین اندیش�ھ ھ�ا برخاس�تھ از اندیش�ھ درب�اره نیس�تی اس�ت و ل�ذا بزرگت�رین لکان و عاش�قان ھ حکیم�ان و عارف�ان جھ�ان جملگ�ی س�اسفھ تاریخ بر ھمین محور اندیشیده اند و این اس�ت ک�فال

نچ�ھ ک�ھ ب�ھ ط�رزی ف�وق آاس�د بلک�ھ از رش�دن ب�ھ معن�ای ن�ابودن مطل�ق نم�ی ھ وادی فنا ھستند . انسان از نیس�تستی مطلق و جاودانھ و ناب و ھستی وجود دارد می ھراسد مثل ترس از روح یا خدا . بنابراین نیستی ھمان ھ

109

ھمھ جایی است کھ انسان حقی�ر را م�ی ترس�اند ای�ن ھم�ان ت�رس از عظم�ت اس�ت . اندیش�ھ درب�اره نیس�تی موج�ب توسعھ و تعمیق و تعالی ھستی انسان می شود .

فلسفۀ تئوري

» جهان به مثابه آرزو«

و ل��ذا ب��ھ معن��ای خ��دا م��ی باش��د» تئ��و« ) ب��ھ لح��اظ لغ��ت یون��انی اس��ت ک��ھ مص��در theory» ( تئ��وری «واژه

و لھ�اآای�ده . آدم�ی از طری�ق تئوریھ�ا ب�ھتئوریزه کردن موضوعی بھ معنای الھی نمودن و مطلق کردن آن است اه رنھ�ان جھ�ان گام بھ گ�ام ب�ھ حقیق�ت پ رمانھا و نیازھای برتری از حیات و ھستی اش می رسد و بدین وسیلھآ

سد یعنی بھ تئو . می یابد تا بھ خدای جھان برر حقیق�ت گ�اھش حض�ور دارد . دآمانھ�ای اوس�ت ک�ھ در آگ�اه و ن�اخود جھان پیش روی ھرکسی نقش نیازھا و آر

ک�ھ ت و ی�ا اینخودی و منھای نگاه ذاتی انسان ، اصال معلوم نیست کھ چگون�ھ جھ�انی اس�ھ جھان واقعی و خودب اصال ھست یا نیست .

ر ن ھ�دیگ�ر جھ�ا رمانھای انس�ان م�ی دان�د ب�ھ زب�انآو نمایانگر را نقش ایده ھالمانی جھان آشوپنھاور فیلسوف اه روان گ�ویی جھ�ان ھس�تی در کارگ� رمان اوست و درست اندازه خود اوس�ت .آکسی مال خود اوست و مخلوق

یو نیازھ�ا خاس�تھ از غرای�زدمی بالوقفھ در حال خلق شدن است . و محسوسات و ادراکات مش�ترک انس�انھا برآک�ھ د ثابت کردهجدیدارا ھستند ولی علوم ھم مثل ما حواس پنجگانھ را نھاست . می دانیم کھ حیواناتآمشترک

ھانھ��ای جن��ان بس��یار متف��اوت از ماس��ت یعن��ی پرن��دگان و خزن��دگان و پس��تانداران ھ��ر ی��ک ب��ا آجھ��ان پ��یش روی عت باش�د ک�ھ فض�ا ، ثق�ل ، ن�ور و س�رمشترک ھمھ این جھانھا ھمان عناصرمتفاوت روبرو ھستند و شاید تنھا

ھ�ان پ�یش جتازه ھمین عناصر ھم برای ھر یک از جانداران دارای ح�س و معن�ای متف�اوتی اس�ت . ھم�انطور ک�ھ م�ا ر نظ�رد کلی متفاوت از جھان یک ع�امی اس�ت . ب�ھ ھم�ین دلی�ل م�ثال جھ�ان اش�عار ح�افظ ھ روی یک عارف ب

ی�ز ھم�ان نای الھ�ی ی او عین واقعی�ات اس�ت . جھ�ان پ�یش روی انبی�حالیکھ براجھان تخیالت و توھمات است در. ولی برای .ھ و مالئک و شیاطین و..سمانی بیان شده است یعنی جھان بھشت و دوزخ و اجن آاست کھ در کتب

ا م�اییم ت�رمانھا نآ ورا برای خود تبدیل بھ ایده ھا ما این جھان غیر قابل تصور است و فقط می توانیم این جھان م ا ح�دس م�ی زن�ینچھ را کھ مآ« برسیم . ھمانطور کھ ابن سینا درباره شیخ خرقانی می گفت کھ نآبھ تدریجھ ب

ھ س�ت ک�ھ ب�اپس جھان او از جھان ما متفاوت است . جھان ملکوت و جبروت و الھوت جھانھ�ایی » او می بیند واسطھ حکیمان دیده شده و بیان گردیده است .

از تئوریھ�ای اس�ت . بس�یاری» تئ�وری « د ببیند دی�ر ی�ا زود م�ی بین�د . ای�ن ھم�ان حقیق�ت بخواھ ھچھ کآدمی ھرد ھ�زار پانص� طول انجامید تا محق�ق ش�د مث�ل تئ�وری ات�م ک�ھ ح�دود دوھ کھن بشری دھھا قرن و بلکھ ھزاره ھا ب

سال قدمت دارد .نبی�ای الھ�ی قاب�ل تحق�ق اس�ت . ب�رای عن�وان یک�ی از نخس�تین تئوریھ�ای اھ بنابراین تئ�وری مع�اد و قیام�ت نی�ز ب�

ای�ن اس�ت خره محق�ق خواھ�د ش�د ول�ی ارزش درالاشده است و برای مابقی مردم نی�ز ب�برخی پیش از این محقق

110

ید وگرنھ پس از مرگ بسیاری از تئوریھا رخ آریھای زندگیش در ھمین دنیا نائل آدمی بتواند بھ برخی از تئو ھک خواھند نمود .

ون م�ا ھم�وارهجھان بی�ربراستی جز این نیست . لذا » آیا انسان جز تمناھای خویشتن است « قرآن می فرماید ھ�ان بن�ابراین ج تکام�ل اس�ت لھ�ای م�ا انتھ�ا ن�دارد و مس�تمرا در ح�ال تغیی�ر وآل ماس�ت منتھ�ی ای�ده آجھان ایده

است . کارگاه خلقت تکامل می یابد زیرا انسان جانشین خداست و بیرون ما ھم بھ واسطھ تئوریھای ماعرف�ت نس�ان در ماجھانی تماما انسانی است و این معنای حقیقی اوم�انیزم ی�ا مکت�ب اص�الت ،جھان بیرون از ما

انی ! دینی است و این ھمان انسان مداری جھان و جھان مداری انسان است : انسان جھانی و جھان انسل�ول جھ�ان ا انس�ان معم نی�ز پای�ان م�ی یاب�د یعن�ی ای�ن بح�ث ک�ھ آی�لی�زآال بین فلسفھ ماتریالیزم و ای�ده در اینجا جد

ی��ن ان در کارگ��اه وج��ود انس��ان در ح��ال خل��ق ش��دن اس��ت اگ��ر آلعکس . در حقیق��ت جھ��ان ھس��تی ھ��ر اب�� اس��ت ودو خلقت�ی واسطھ خلقت جھ�ان اس�ت ک�ھ خل�ق م�ی ش�ود و ای�نھ ھمزمانی را درک کنیم می فھمیم کھ انسان نیز ب

وان تر است .جکنیم کھ انسان کمی از جھان دیرتر یعنی وضوح درک میھ این نکتھ را ھم بواحد است . و نیز » نچھ کھ ھستی ھمان است کھ می خواستی ولی افسوس کھ فراموش کرده ایی آای انسان ھر«

مارتین بوبر عارف شھیر یھود المانی

غیرت و عفت

(ام المعانی اخالق )

وان�ات ھ��م پی�دایش اخالقی��ات بش�ر اس��ت . حت�ی در جھ��ان حی أغی�رت اس��ت . و ھم�ین ام��ر منش� ی ب��احی�وان ،انس�اناده ای�م دون نش�ان کنت تر از رده ھای دیگر ھس�تند . ت�اشاھدیم کھ پیشرفتھ ترین حیوانات یعنی پستانداران باغیر

ده ایی و پدی�آدم و حووی زمین برخاستھ از رابطھ ر تمدن بشر بر کھ ھمھ ارزشھای مادی و معنوی بشری و کل بھ عفت می ھم نام غیرت در مرد است کھ زن راھ ازدواج و تشکیل خانواده است در یک کالم محصول معنایی ب

مع�ھ و نی�ز جا ت اوست متعھ�د ش�ده و ل�ذا ب�ین خ�ود و س�ائر م�ردانکشاند یعنی بھ غیرت مرد کھ برخاستھ از محب ت بش�رند دادھ�ای اجتم�اعی اس�اس م�دنیاریعن�ی اگ�ر ھم�ھ قرت می کشد کھ موج�ب عف�ت اوس�ت . دیواری از غیری

ن غی�رت ازریشھ در میزان غیرت و عفت زناشویی دارند کھ مالک ھ�ر ن�وع عھ�د و وف�ا و وظیف�ھ اس�ت . اگ�ر ای�وظ�ایف بع�ا ازش�کار نش�ود م�رد ھ�م طآب�ھ ص�ورت غیری�ت نس�بت ب�ھ دیگ�ران جانب مرد در زن پذیرش نگ�ردد و

ح�ت عن�وان تنج�ا ک�ھ ش�ھامت ط�الق ن�دارد ای�ن ب�ی مس�ئولیتی را آمی زن�د و چ�ھ بس�ا از خود نسبت بھ زن سرباز ر خود را انھ ، شوھآزادی بھ زن می دھد تا او را مدیون خود نیز بنماید و زن نیز در قبال تجارت بھ غایت مکار

ھ ای�ی ب�ھ بھان� اهناگ� ی�د ک�ھ ب�ھآغای�ت ری�ایی پدی�د م�ی ھ نیز تطمیع می کند و لذا برای مدتی یک رابطھ عاش�قانھ ب� ید . و خانواده فرو می پاشد .آ میگندش در

111

ان ن�وانی کتم�عاخالق بشر اس�ت . و در ھ�ر جامع�ھ ای�ی ای�ن ام�ر تح�ت ھ�ر ام المعانی کل ،غیرت مرد و عفت زن م�ی رود . شود آن جامع�ھ ب�ھ س�مت ب�ی اعتم�ادی و ل�ذا تبھک�اری و ت�وحش و حاکمی�ت قھاران�ھ ق�ا ن�ون ب�ھ پ�یش

ھا را ک�ھ انس�ان ای اخالقی و ھمھ حقوق مدنی تماما بیانگر حدود و افتراق و تفکیک مرز ب�ین انسانھاس�تارزشھ ملزم بھ رعایت وظیفھ و مسئولیت می کند . بھ تجرب�ھ ش�اھدیم ک�ھ دزدی و ھی�زی و خیان�ت و خش�و از نت تمام�ا

یالتی از در ھ�ر س�ازمان و تش�ک محص�والت فق�دان غی�رت و عف�ت در زناش�ویی اس�ت . و اینک�ھ چ�را اف�راد متعھ�د اعتبار بیشتری برخوردارند و قانونمند ترند .

اب�ل اثب�ات قواس�طھ غی�رت م�رد و عف�ت زن ھ ب� ت ویژه ایی کھ منجر بھ ق�رارداد زناش�ویی م�ی ش�ود فق�طآن محب ز اخ�ود و مس�ئولیت نس�بت ب�ھ ھمس�ر اس�ت و دژ محکم�ی اس�ت ک�ھ ھ محصول خویش�یت نس�بت ب� ،است . غیرت

عل�ت وپس بی غیرتی عین بی ھویتی است . ب�ی غیرت�ی و کف�ر دو ص�فت ھمس�و ،کند زشھای فطری دفاع میار و معلول یکدیگرند .

ی دھن�د ت�انامش�روع م� لھوس و ھ�رزه ھس�تند و ل�ذا ب�ھ زن�ان خ�ود نی�ز آزادی رواب�طومردان بی غیرت مردانی برب�ھ لیک�ھ ب�ھ تجو استقالل تق�دیس م�ی ش�ود . در حادھانشان را ببندند این تجارت زنا ست کھ تحت عنوان آزادی

دات و از اعتق�ا نیز می دانیم زن بھ میزانی کھ دارای احساس امنیت و ضمانت معیشتی است می تواند در جامعھم پ�ذیری غیر این صورت در ھم�ھ ج�ا مجب�ور ب�ھ پ�ذیرش س�تم اس�ت . س�تدر ت خود بی ھیچ نگرانی دفاع کند عز

ض سکس�ی یل ب�ھ ش�ئی مح�یھ داری بھ دلیل فق�دان امنی�ت معیش�تی اس�ت ک�ھ زن را تب�دزن مدرن در جوامع سرماد ب�ھ زن�ش زادی ک�ھ م�رآزادی زن اس�ت . ای�ن آ غیرت�ی م�رد ب�ر م�ی خی�زد ض�د زادی ک�ھ از ب�یآن آمی کند . پس

می کند تماما برخاستھ از نفرت و مکر و بی مسئولیتی او نسبت بھ زندگی است . اعطاء ا جامع�ھ ب�ی ی�و این عین واقعیت است . ی�ک خ�انواده » بی غیرتی مرد ھمان کفر اوست « رماید علی (ع) می ف

اج�ب م�یوغیرت دارای ھویتی ظالمانھ و ھرج و مرج طلبانھ است و حکومتی دیکتاتور و خش�ن را ب�ر خ�ودش ی�ت و ل�ذا س امنت و مسئولیت مردش ب�ھ یق�ین م�ی رس�اند و ب�ھ روح�ش احس�انچھ کھ زن را نسبت بھ محب آکند .

ه یل خ�انوادبر تک ھمسری می باشد . حت�ی حیوان�اتی ک�ھ تش�ک استقالل می بخشد مشاھده غیرت مرد است و دال می دھند در جھان طبیعت باھوش ترین و قدرتمندترین حیوانات ھستند .

پس من چی ؟!

کن�د و م�ن خ�ود را توس�عھ و ش�کنی م�ی ای م�ن خ�ودش اق�دامی م�ی کن�د ساختارعلی�ھ و ی�ا در وررھر گاه آدمی ب

ن راه و روش��ی از آای��ن ب��رای نف��س بش��ری ممک��ن نیس��ت . تع��الی م��ی بخش��د . ھ��یچ رش��د معن��وی و ھ��ویتی ج��زور است از من فرد ی�ک دی�و م�ی پ�رورد ک�ھ فق�ط غرای�ز ک�» من « در خدمت پروار کردن کمی زندگی کھ فقط

چوب من غریزی و نژادی در ھر مقطعی از زندگی در چاررزو یا باور و فعلی آحیوانی اش تشدید می شود . ھر ی و واسطھ خود شکنی ھاست کھ دچار رشد کیفی م�ی ش�ود . حت�ی رش�د کم�ھ ب فعالیت می کند فقطو اقتصادی

ش��کنی ھاس��ت . مطالع��ھ زن��دگی ھم��ھ - فرات��ر باش��د محص��ول خ��ود م��ادی ھ��م اگ��ر ق��رار باش��د از تنگن��ای ش��رایط

112

و ناخواستھ اس�ت شکنی ھای خواستھ –خود دی و معنوی گزارش از یک دوره حاد صاحبان قدرتھای بزرگ ما نان امکان یک جھش بزرگ را داده است . آکھ بھ ھویت فردی

وت�رین نج�وای مس�تمر نف�س ھ�ر بش�ری اس�ت بزرگت�رین دش�من رش�د اوس�ت ک�ھ یک�ی از رای�ج» پس من چی « رش�دی جھ�ش نفس می داند کھولی یک انسان اھل معرفت نجوای ماندن در حقارتھا و جبرھا و بیچارگیھاست .

ی ، وار و عروج��ی ج��ز در شکس��تن م��ن ھ��ای ق��دیمی ممک��ن نیس��ت : م��ن ن��ژادی ، سیاس��ی ، عقی��دتی ، طبق��ات عاطفی و غیره .

وده ھ�ای میز و فرضی است ک�ھ فق�ط در مح�دآاست و این من یک نقطھ اسرار» ن م« انسان تنھا حیوان صاحب رن�د . رناپذیرتورت�ر و تغییا و غایت بیچارگیھا شدیدتر درک می ش�ود . ل�ذا م�ن ھ�ای حقیرت�ر ، مغرتنگ و حقارتھ

اھیم خصوص�ی چوب و مف�تغیی�ر در چ�ارراز استمرار بقای بشر در ھر ش�رایطی من�وط ب�ھ تنازع بقا نیز بھ لحاظھ ک��ش مجب�ور اس�ت ت موج�ود خ��ودم�ن اس�ت یعن�ی رش��د بالوقف�ھ م�ن . یعن��ی م�ن ھ�ر ف��ردی حت�ی ب�رای حف��ظ منی�

نھ�ا ت ،ش�کنی اس�ت . م�ن –توسعھ یابد و ضربھ پذیرد و مورد انتقاد قرار گیرد و این ھمان انواع و درجات خود گش�تن اس�ت با شکستھ شدن و ن�ابود معنایی از وجود انسان است کھ بھ انسان احساس وجود می بخشد و فقط

–د ی��ر و محافظ��ھ ک��ار ب��ھ م��رور زم��ان دچ��ار خ��وک��ھ ھم��واره ریش��ھ دارت��ر و ق��وی ت��ر م��ی ش��ود . م��ن ھ��ای حقت م�ن فنا می ش�وند و ص�احبش را ھمچ�ون مھ�ره ای�ی ب�ی خاص�یت در خ�دم فراموشی شده و در جبرھای محیط

ھای مقتدر قرار می دھد . میت م�ن درک ید و ل�ذا ب�ھ میزان�ی ک�ھ ای�ن ع�دآوجود می ھ واسطھ معانی بھ دارای ذات عدم است کھ ب» من «

ست . ھانی تر اجھستی پذیرتر می شود یعنی معنا پذیرتر . و مستمرا در جستجوی معنایی بنیادی تر و می شودم�ن حقیق�ی ھمان منظر خدا در انسان و مدخل دمیده شدن روح خدا در نف�س بش�ر اس�ت و» من « بھ بیان دیگر

یع�ی و ف�وق مع�انی م�اورای طباست پس دارای ذاتی جاودان�ھ و المتن�اھی اس�ت و ل�ذا خ�وراکی ج�ز » او « ھمان ود شخارج می جھانی ندارد . انسان بھ میزانی کھ از موجودیت ظاھری دنیا و از اسارت حصار تنگ جھان ماده

را اثب�ات ن�ی خداست یعنی اوست کھ م» ان ن م« ذات من است وارد می شود زیرا بھ عرصھ اوئیت ( ھویت ) کھ الم ھس�تی روی بھ م�ن جاودان�ھ خویش�تن اس�ت ک�ھ من�ی ب�ھ وس�عت ع� بھ او باشدرو و یا باطل می سازد و ھرکھ

می باشد . س�ت و ای�ن ت ف�رد وس�یعتر و عمیقت�ر و جھ�ان ش�مول ت�ر باش�د ب�ھ ھم�ان می�زان شکس�ت ناپ�ذیرتر اھر چھ کھ منی

ای حف�ظ ھمان معنای ظرفیت وجود می باش�د یعن�ی م�ن ھ�ای تن�گ و تاری�ک ت�ر مجبورن�د نی�روی بیش�تری را ب�رای�ن م�ن رج کنند و بھ ھمان میزان چون بخش عظیمی از انرژی معنوی در ای�ن حراس�ت ب�ھ ھ�در م�ی رودخود خ

و پرس�تی اس�ت در قب�ال ارزش�ھا –نام غرور کھ ھم�ان خ�ود ھ ھرحال صفتی بھ ھا بی حفاظتر و شکننده ترند . بر غی�رد ن�دکبھ نفس عمل من ھای برتر بایستی خاشع گردد و در قبال ارزشھای پست تر بایستی غیور و متکی این صورت بی ھیچ تضمینی فرو می پاشد و این فرو پاشی عرصھ تباھی بشر است .

ھ�ایی خل�ق م�ی ش�ود ک�ھ نخس�تین ت�و ھ�ا وال�دین و اعض�ای درج�ھ ی�ک ن�ژاد ھس�تند و در ھر منی در رابطھ با تول�ی منب�ع ک ھوی�ت جدی�د اس�ت وطول زندگی این من در رابطھ با ھر توی جدیدی مواجھ با ی�ک خلق�ت جدی�د و ی�

ک��ھ آخ��رین او ھمان��ا . ھ��ا ھس��تند : جامع��ھ ، حکوم��ت ، عل��وم و فن��ون ، م��ذھب و...تغذی��ھ ای��ن ھوی��ت ھمان��ا اوھا م�ی ذیر دنیوی موجب رشد بی بنیاد منھای فنا پحانی و امام است . بدون تردید اوخداوند و یا یک معلم رو

ت ھم پاینده تر و شکست معنوی تر و جھانی تر و ابدی تر باشد این منی چھ کھ غذای ھویت بشر باشند یعنی ھر

113

ناپ��ذیرتر اس��ت . ام��روزه یک��ی از مح��وریترین غ��ذای ھوی��ت م��درن اف��راد بش��ری عل��وم و فن��ون و زرق و ب��رق ب�ی بنی�اد و بازیچ�ھ ان�د . بش�ر ھرگ�ز ھمچ�ون ام�روز ت ھ�ای م�درن ت�ا ای�ن ح�دمدرنیزم است بھ ھم�ین دلی�ل منی�

ای�ن او در قلم�رو احس�اس و نیازھ�ای بش�ری قب�ل از اینک�ھ خداون�د ،یک اوی جاودانھ و ن�اب نب�وده اس�ت محتاج ن من الھی می باشند . آحامالن ،باشد مردان خدا ھستند کھ بازتاباننده حضور پروردگارند . این مردان

عبرتی از آئینه (آئینۀ عرفانی)

از ی است . نی�تر و حتی متافیزیکت بشری رازوارو از ھمۀ مصنوعاینھ یکی از قدیمترین اختراعات بشر است ئآ

ش�ر اخت�راع ب ذاتی انسان بھ مشاھدۀ جمالش انگیزۀ این اختراع بس قدیمی می باشد پس در حقیقت معنوی ت�رین ست .ھ از آب اینھ نیز برگرفتئز یکی از مخلوقات خداست اختراع آاست و ھمانطور کھ ھر اختراعی بھ تقلید ا

د و ھمچ�ونینھ خط�ایی بس�یار ب�زرگ و حی�رت آور رخ م�ی نمای�د ک�ھ ھ�یچ تفس�یری علم�ی ن�دارئانیم کھ در آمی دھ�ت ب�ھ لح�اظ ج ین�ھ ق�رار م�ی گیرن�دئو آن اینک�ھ اش�یایی ک�ھ در مقاب�ل آیک جادو و واقعھ ماورای طبیعی اس�ت .

انطور ک�ھ ھم�چ�پ م�ا م�ی ش�ود ین�ھ تب�دیل ب�ھ دس�تئس می شوند یعنی دست راست م�ا در آیابی افقی کامال معکوھ ت . ب�تفس�یر اس� ینھ وارونھ و ناخوانا می گردد و این بھ مثاب�ھ ی�ک فری�ب عظ�یم و غی�ر قاب�لئکلمات در مقابل آ

م�ی م�ی علن�ھ اس�ت ک�ھ دارای چن�ین خاص�یتی غیریئراع�ات و اکتش�افات علم�ی بش�ر فق�ط آھرحال در مجموع�ۀ اختص�ار یز در ط�ی اعنطرزی جادوئی کھ این جادو ھ ن ھم بآشان می دھد اعی کھ ما را بھ ما نباشد و نیز تنھا اختر

ه ا کش�ف نک�ردینھ رئجادوی آتدریج کشف گردیده است و چھ بسا ھم اکنون نیز بسیاری از مردم این ھ و قرون ب ئفرھنگھ�ا نگریس�تن ط�والنی م�دت در آع�ین ح�ال از ق�دیم االی�ام در ھم�ۀ اند . ولی در ی و در تنھ�ای ین�ھ مخصوص�ا

اصھ در شب مخاطره آمیز تلقی شده است و حتی سبب برخی جنون دانستھ شده است . خات ای مدتی م�بر ینھئآعالوه بر جادوی مذکور کھ جابجایی شرق و غرب اشیاء است اگر در تنھایی و آرامش در

ی�ت ص�ورت انھ دچار استحالھ و دگردیسی لحظ�ھ ب�ھ لحظ�ھ ش�ده و ب�ی ینھئآشویم بھ طرزی جادوئی جمال ما در یخ خلق�ت آش�کار م�ی ش�ود ک�ھ در حقیق�ت ص�ورتھای تک�املی م�ا در ط�ول ت�ار ینھئآحیرت آور و مخوف از ما در

اا مسئلھ این اس�ت است و نیز صورتھایی از ماھیت باطنی ماست کھ تفسیری عرفانی دارد . و ام ین�ھئآ گ�ر واقع�ا راس�ت بنم�ود چ�ون نق�ش ت�و ین�ھئآت ک�ھ : نمایانگر بی دخل و تصرف جم�ال ماس�ت و مظھ�ر و مث�ال ص�داقت اس�

راس�ت وشکستن خطاست . پس باید باور کنیم ک�ھ ش�رق و غ�رب ھیک�ل م�ا و دس�ت چ�پ ینھئآخود شکن ود درم�ی واس�طۀ محسوس�ات و ادراک ذھن�ی خ�ھ نش�ان م�ی دھ�د و ن�ھ آنچ�ھ ک�ھ م�ا ب� ین�ھئآبدن ما ھمان است کھ

ب�ر ھم�ین سمت راست و شرق م�ی دان�یم ھمان�ا س�مت چ�پ و مغ�رب ماس�ت . یابیم یعنی در حقیقت آنچھ را کھ ماراد ی�را ھم�ۀ اف�گوی�د ز راس�ت م�ی ین�ھئآاساس نیز بھ لحاظ معنوی و مسیر زندگانی خود می توانیم باور کنیم ک�ھ

ند یج�ھ م�ی رس�اساس جھت یابی و انتخاب راه زندگی خود نھایتا و مخصوصا در اواخ�ر عم�ر ب�ھ ای�ن نتبشری برو رض�ایتی طرزی حیرت آور فریب خورده ان�د زی�را ھ�یچ س�عادتھ ھ کل راه زندگیشان معکوس بوده است و بک

رد گیس�رت و ن�دامت و شکس�ت و فری�ب خ�ورداز راھ�ی ک�ھ پیم�وده ان�د نصیبش�ان نش�ده اس�ت . ای�ن احس�اس ح ین�ھئآح�ق ب�ا ت م�ی کن�د ک�ھھویت ذاتی اکثریت قریب بھ اتفاق افراد بشری امری بدیھی اس�ت . و ای�ن مس�ئلھ ثاب�

است و یک وارونگی عظیم در شعور و ادراک حسی ما وجود دارد .

114

ی بش�ر در تاریخ فلس�فھ و عل�م و مخصوص�ا ش�ناخت شناس�ی بس�یاری از خطاھ�ای ح�واس پنجگان�ھ و ادراک ذھن�ارد د ین�ھئآوی ثابت شده است و ما در اینجا فقط بھ یک نمونۀ معروف اشاره می کنیم کھ ش�باھت زی�ادی ب�ھ ج�اد

م�ا بایس�تی وم�ا وارون�ھ م�ی ش�ود و آن اینکھ می دانیم کھ بھ لح�اظ علم�ی ک�ل جھ�ان بی�رون م�ا در ش�بکیۀ چش�م عکسرایست بیعنی شمال و جنوب ھر شئی باساس فیزیک نور و قانون عدسیھا ھمھ اشیاء را وارونھ ببینیم بر

موج�ب م�ی تحول و واقعۀ فوق علمی در روان م�ا باشد و ھر چیزی بر روی سر خود قرار داشتھ باشد ولی یکنم�ی یچ ق�انونیھ�ھ ما ای�ن وض�عیت را واقع�ی م�ی دان�یم ول�ی شود کھ ما ھر چیزی را بر سر جایش ببینیم کھ البت

دی�د عل�م جخص�وص ک�ھ در نظری�ات ھ تواند ثابت کند کھ باال و پایین ھر ش�ئی و ش�مال و جن�وب جھ�ان کجاس�ت ب�ض��ای فبیت و نظری��ۀ ع��دم قطعی��ت ادراک��ات حس��ی م��ا جملگ��ی نس��بی م��ی باش��ند و در فیزی��ک از جمل��ھ نظری��ۀ نس��

است . تبارات حسی ما قراردادی ھستند و اعتبارشان فقط بستھ بھ عادت مزمان ھمۀ اع -المتناھی و قانون فضاھ�ت جپ�س ر اس�ت بنابراین می توان گفت اگر جھت یابی جغرافیایی برای انسان تا این حد غیر ممکن و بی اعتب�ا

ن ا ک�ھ مطم�ئیابی معنوی تا چھ حدی لطیفتر و پیچیده تر است کھ سرنوش�ت اب�دی م�ا را م�ی س�ازد . اگ�ر چش�م م�ذھن�ی رین ادراکترین حواس پنجگانھ محسوب می شود تا این حد ما را بھ حیرت و تردید می اندازد و ابتدایی ت

ه ص�وات و م�زادارن�د م�ثال از کج�ا معل�وم ک�ھ ما را بھ شک مبتال می کند پس سائر حواس امکان خطای بیش�تری .می یابیم در واسطۀ ذھن خودھ ھا و بوھا و لمس ما از چیزھا جملگی غیر از آن باشند کھ ما ب

نیم یم ت�ا بت�وامطمئن و یک میزان و مقیاس معتب�ر ھس�ت ینھئآاز اینجاست کھ یک بار دگر مثل ھمیشھ محتاج یک تھ�ی ھ س�راب منب�یقینی در زندگی دست یابیم تا حیات جاودانۀ ما بھ جای آب بھ یک معرفت یقینی و یک انتخاب

و ی�ک ب�ار انس�انی و عرف�انی و الھ�ی نیس�ت یعن�ی پی�ر معن�وی و ام�ام ھ�دایت .ین�ھ ئآ نشود و آن چی�زی ج�ز ی�ک است . دیگر بھ اعتبار این سخن پیامبر(ص) و علی(ع) می رسیم کھ بی امام ، کافر است . یعنی گمراه

شناسی چیست ؟پدیدار

».بود شناسی«مقابل است در »نمودشناسی«پدیده شناسی نام دیگری از پدیدار یا

ھ برخ�ی ازموج�ودات و پدی�ده ھ�ای جھ�ان اس�ت ک� بود یا بودن ھمان جوھره و اساس عالم ھستی و زیربن�ای ک�ل ات ب�ود تند مخلوق�مان پدیده ھ�ا ھس�فالسفھ آن را ھمان خداوند و یگانگی ذات دانستھ اند کھ موجودات عالم کھ ھ

یگانھ ھستند . .ی آن ھس�تند موج�ودات ب�ھ مثاب�ھ نمودھ�ا را ھم�ان ذات دانس�تھ ک�ھ ک�ل »بودن«برخی از فالسفھ و حکیمان نیز

داخ�ود مطلق ی�ا بذات یا پدیده شناسی عبارت است از علم یا حکمت و بینشی کھ بتواند بنابراین نمودشناسی یادی�ده ھم�ھ پ ا دررآن ذات یگان�ھ و معن�ای مطل�ق وقاتش نشان دھد . بھ زبانی دگر علمی کھ بتواند را در ھمھ مخل

ر چیزی .ھای جھان آشکار سازد . بھ زبان اسالمی این ھمان علم توحید نیز می باشد و شناخت خدا در ھو ق�رن اخی�ر خاص�ھ کان�تھ س –عصر جدید بھ پدیده شناسی مشھور است اساسا از فالسفھ دو اما آنچھ کھ در و

گاه مس�تقل و مب�دل ب�ھ ی�ک دس�ت ھگل آغاز شده و در فیلسوف قرن بیستم آلمان یعنی ھوسرل بھ شکوفائی رسید فلسفی شده است .

115

ن روش خود ھوسرل در یک کالم ، پدیده شناسی را یک روش منطقی ب�رای کش�ف ذات جھ�ان نامی�ده اس�ت ک�ھ آ –نطق�ی فات زدائ�ی از پدی�ده ھاس�ت ت�ا رس�یدن ب�ھ ذات .ای�ن روش مک�ھ عم�ال ص�»کاھش منطق«عبارت است از

د ک�ھ ھم�انگردی� فلسفی اساس مشھورترین فلسفھ قرن بیستم جھان یعنی اگزیستانسیالیزم (مکتب اصالت وجود) ک��ھ پ��وچی واص�الت ذات اس��ت در مقاب��ل ماھی��ت (ص�فات).ولی آنچ��ھ ک��ھ عم��ال در ای��ن فلس�فھ رخ نم��ود ن��ھ ذات بل

از ای�ن بود . بھ ھم�ین دلی�ل ھم�ھ فالس�فھ ای�ن مکت�ب ی�ک روش عرف�انی و روح�انی را ب�رای جھ�ش برزخ و عدمھود قلب�ی می باشد کھ مت�رادف اش�راق ی�ا مع�راج عرف�انی و ش�» ترانسدانس«برزخ مطرح نمودند کھ موسوم بھ

است . لس���فھ اش���راقغ���رب اس���ت ک���ھ ب���االخره ب���ھ فارس���طوئی در در واق���ع ای���ن مکت���ب ب���ھ مثاب���ھ غای���ت فلس���فھ مش���اء

واس�طھ منط�ق قیاس�ی ھرگ�ز نم�ی ت�وان ب�ھ حقیق�ت پدی�ده ھ�ا ھ ھی شده است و ب�اور ک�رده اس�ت ک�ھ ب�منت وعرفان رسید .

ابقھ س�ائیزم از می یابیم کھ این فلس�فھ م�درن در جھ�ان اس�الم و حکم�ت یون�ان باس�تان و ذن ب�وداگر دقت کنیم دررف�ت نف�س ب�ھ ذات جھ�ان را ج�ز از طری�ق تزکی�ھ و مع تاریخی بیش از دو ھزار سال برخ�وردار اس�ت ک�ھ رس�یدن

م�ی ش�ود . ممکن نمی داند . این ھمان راه تجرید و توحید نفس اس�ت ک�ھ موف�ق ب�ھ درک یگان�ھ در کث�رت جھ�انب�ار دگ�ر این ھمان راه و روش جستجوی خدا در جھان است کھ در فلسفھ و منطق غرب بھ بن بس�ت رس�ید و یک

ن شد و حق آنرا جبرا تصدیق نمود .نیازمند دین و تقوا و عرفاس�تی قلبی) بایجالب اینکھ ھوسرل بانی نوین این فلسفھ معتقد است کھ برای رسیدن ب�ھ مق�ام ترانس�دانس (ش�ھود

از روش سقراطی یعنی رابطھ مراد و مرید بھره گرفت و جز این راھی ندارد .ای��دگر، از تک��اپوی ای��ن مکت��ب ھس��تند : ھجال��ب توج��ھ اس��ت ک��ھ ھم��ھ فالس��فھ ب��زرگ عص��ر جدی��د اروپ��ا برخاس��تھ

. ، مارسل ، تیلیخ ، بوبر و ... یاسپرس ، سارترگوی�د ست ک�ھ م�یعلی (ع) ا و کالم آخر اینکھ پدیده شناسان کامل تاریخ جھان ، عارفان اسالمی و در رأس آنھا

ست .ادانس کامل آنچھ کھ می نگرم اول خدا را و سپس آن چیز را می بینم . این مقام ترانس: در ھرر م ک��ھ بی��انگرا ب��رای نخس�تین ب��ار در لف�ظ و عم��ل در ای�ن نش��ریھ بن�ا نھ��اده ای�»شناس��ی عرف�انیپدیدار«اص�طالح

ج�ز ش�تھ ای�م وپیوند کمال فلسفھ غرب با حکمت اسالمی می باشد و در این راه ج�ز پروردگ�ار حک�یم اس�تادی نداش ش ب�ھ روی ف�ربتوانیم فلسفھ و حکمت و عرفان را از ع�رتمام تالش ما اینست کھ از ھمو مدد نمی گیریم . و

ھ قب�ول یم . ت�ا چ�آورده و در دسترس ھمگان قرار دھیم و علم توحید را بھ معنای واقعی کلمھ امی و مردمی ساز افتد و چھ در نظر آید .

مطلق و نسبی

بش�ر دگی روزمرهاد با واقعیت زنناب گرائی است کھ گوئی در تض یکی دیگر از اتھامات ما ھمانا مطلق گرائی و

مدرن می باشد کھ قلمرو نسبیت امور و ارزشھاست . و اما پاسخ ما اینست :

116

ش�ند و طل�ق م�ی بامانسان ذاتا مطلق گراست و حتی کافرترین آدمھا ھم در امیال کافرانھ خود در جستجوی کمال ھ معن��وی ب�� رج��ھ ای از رف��اه و کم��ال م��ادی وق��انع نیس��تند . نارض��ایتی انس��ان در ھ��ر د»ھم��ھ چی��ز«ب��ھ کمت��ر از

ک�ھ د و جھ�انیواسطھ مطلق گرا بودن ذاتی اوست . تالش ما اینست کھ ای�ن ذات مطل�ق را ب�ھ معن�ا و بی�انی واح� درخور انسان باشد بکشانیم . ما بیانگر این مطلقیت ھستیم .

ل�ق دارد غ�ایتی مط ق در ذات خ�ود نظ�ر ب�ھو اما در قلمرو اخالقیات کھ اموری نسبی ھستند نیز باید گفت کھ اخالت خ�ود س این دع�وپکھ ھمان اخالق هللا است . و خداوند ھم می فرماید کھ از من اطاعت کنید تا مثل من شوید .

مطلق در ذات انسان است کھ انسان را مطلق گرا کرده است .اش�د اال اعتب�ار ب ھ�م نم�ی توان�د دارای ھر انسان عاقلی می داند کھ ھر ارزش اخالق�ی حت�ی در پ�ائین ت�رین مرتب�ھ

اینکھ آبشخوری مطلق دارد و اسوه مطلق را می جوید . غیر.اشند و البدر واقع نسبیت اخالقی و اخالق نسبی فقط باقی بھ بقای ارزشھا و اسوه ھای مطلق اخالق می

ب��ول اس��ت ھ��ان زن��ده و مقحقیقت��ی در اذ میزان��ی ک��ھ در جامع��ھ و فرھنگ��ی ارزش��ھای مطل��ق و ن��اب ھرمعن��ا وھ ب��اقل گردن�د ح�د ارزشھای نسبی اخالقی امکان اجرائی می یابد . ھرگاه کھ ارزشھای مطلق خدشھ دار شوند و نف�ی

اخالق نسبی ھم نابود می شوند .د فی ھ�م م�ورمخل�وق مطلقی�ت اس�ت . ای�ن ام�ر حت�ی در فلس�فھ نظ�ری و فیزی�ک م�درن و پراگم�اتیزم فلس� ،نسبیت

م��اده ض��د نگامیک��ھ ام��روزه در فیزی��ک اتم��ی ای��ن ام��ر تص��دیق م��ی ش��ود ک��ھ ع��الم م��اده از ذراتتق��دیس اس��ت . ھنظری�ھ انیش�تن و »نس�بیت«تشکیل شده است پس جھان نسبی ھم مخلوق امر مطلقی است . حت�ی نظری�ھ (عدم)

ھ در ک�� ب��یش از ھ��ر نظری��ھ علم��ی دیگ��ری ب��ھ مطل��ق ب��ودن ذات جھ��ان م��اده معترفن��د . ھم��انطور »ع��دم قطعی��ت«درس�تی ذات منط�ق برخاس�تھ از غی�ر منط�ق اس�ت و »ھان گ�ودلرب«سفھ ریاضیاتی منطق ، معروف بھ آخرین فل

ب�ر نادرس�تی آن اس�ت . ام�روزه مطل�ق ب�ودن حقیق�ت در قلم�رو دان�ش بش�ری ریاض�یاتی دال –ھر گ�زاره منطق�ی م ب�ھ غی�ر م را متھعلو غھ دانش مدرن کل بیش از قلمرو عرفان خودنمائی می کند تا آنجا کھ انیشتن بزرگترین ناب

بران�دازی م�ی -ب�ر مطل�ق ب�ودن ذات عل�م اس�ت ک�ھ ب�ر خ�ود م�ی ش�کند و دچ�ار خ�ود علمی بودن می کند. این دال ب��ر مطل��ق ب��ودن انس��ان اس��ت زی��را حام��ل روح ش��ی ک��ھ بزرگت��رین اپی��دمی عص��ر جدی��د اس��ت دال ک -گ��ردد . خ��ود

خداست . .د نیستند ق و مطلق گرا نباشند جوامع بشری قادر بھ ادامھ حیات نسبی خودر ھر عصری اگر انسانھای مطل

انتقام معرفت

قرآن !» آیا پنداشتید آنکھ می داند با آنکھ نمی داند ھمسان است «

ی رب�ی و خ�ودآن دان�ائی ھ�ای عاری�ھ ای و کت�ابی و اخب�اری نیس�ت بلک�ھ عل�وم تج ،در قرآن کریم منظ�ور از عل�ممراقب و ی و نادرستی امری کھ موجب ھدایت است . این علم ھمچون چشمی در وجود انساناست درباره درست

ناظر اوست و چون قاضی عمل می کند .

117

ف ام�ر ی�ف ب�ھ خ�الآنکھ بھ معرفت خود پای بند نیست و از آن پیروی نمی کند و ت�الش دارد ت�ا آن�را تب�دیل و تحرارض��ای وذه ق��رار م��ی گی��رد . ای��ن مؤاخ��ذه امک��ان ع��یش نمای�د تح��ت الش��عاع نگ��اه آن قاض��ی وج��دان م��ورد مؤاخ��

رد ف�ی گی�رد . م�نفسانی را از فرد می گیرد این ھمان انتق�ام معرف�ت اس�ت ک�ھ امک�ان ع�یش جاھالن�ھ را از انس�ان م روش انج�ا خاطی برای فرار از این نگاه مجبور می شود کھ وجدان خود را س�رکوب کن�د . ای�ن س�رکوبی ب�ھ دو

احمق سازی تا سر ح�د جن�ون م�ی–ف و دیگری تخدیر . و بدینگونھ فرد دچار تجاھل و خود می گیرد یکی تحریر اس�ت . ن�و گردد و عالوه بر این ب�ھ ان�واع م�واد مخ�در داروئ�ی و قاچ�اقی ھ�م معت�اد م�ی ش�ود ک�ھ ع�ذاب دیگ�ری

معرفت ھمچون موجودی زنده و صاحب رسالت در وجود انسان است . م حت�ی س�ت و ی�ا موج�ب ض�اللت بدانگون�ھ ک�ھ ش�رحش رف�ت . اینس�ت ک�ھ ق�رآن ک�ریھر معرفتی یا موجب ھدایت ا

افران ی کن�د و ک�آیات خودش را ھم شامل حال این قاعده کرده است و می فرماید : این کتاب مؤمنان را ھدایت م� را گمراه و منافقان را رسوا می سازد .

ای دوزخ م�ی حق رھنمون می سازد و ی�ا ب�ھ قھق�رسوی ھ این از ویژگی معارف توحیدی می باشد کھ فرد را یا ب فرستد و ھمنشین شیطان می کند : دو نوع رشد!

فلسفۀ شب و روز

و ن��ور تح��ت الش��عاع ن�ور ب��اطن نف��س و آف�اقأس�فھ س��یر فلس��فھ خ�واب و بی��داری اس��ت و فل ،فلس�فھ ش��ب و روز

ظاھر(آفتاب).ینس�ت ی�ل آن ھ�م اداری برای فک�ر و ذک�ر ش�ده ان�د و دلدر قرآن کریم پیامبر و مؤمنان شدیدا دعوت بھ شب زنده

م�ده اس�ت ک�ھقول قرآن ، در شب ھا کالم خ�دا در قل�وب ش�دیدتر دریاف�ت م�ی ش�ود . در ح�دیث مع�راج ھ�م آھ کھ بم ھو شب را سریعترین راه ھدایت اینست کھ انسان شب و روز را برای خود تغییر دھد یعنی روزش را شب کند

م آم�ده ک�ھ قرآن ک�ری انیم کھ شب زنده داری سنت ھمھ انبیاء و اولیاء و عرفا بوده است . درروز نماید . و می د ار باش�د ای�ندکسی ک�ھ ش�ب زن�ده سوی خداوند باال می رود . بنابراین ھ شب ھنگام بھ موقع خواب نفس انسان ب

ھ خ�واب ی�کک�ن آم�ده اس�ت آن معرفت م�ی یاب�د . ھمچن�ی ی طی می کند و بررسیرالی هللا را در بیداری و ھوشیاد ھ�ان م�ی نھ�مرگ خفیف است و لذا در شب زنده داری بھ ھنگام فکر و ذکر آدمی پا بھ عالم غیب و آن سوی ج

ی گ��ردد و م�و ع�والم اخ��روی را س�یر و س��یاحت م�ی کن��د و عل�وم غیب��ی م�ی یاب��د و بدینگون�ھ ب��ر ایم�انش اف��زوده ایمانش عرفانی می شود.

ت ط بک�ار حی�اوزانھ تماما موجب دریافت علوم و تجربیات دنیوی و مادی است کھ فقو سلوک و تالشھای ر سیروج��ب مدو روزه دنی��ا م��ی آی��د ول��ی س��یر و س��لوک ش��بانھ س��فری ب��ھ ب��اطن و تح��ت الش��عاع ن��ور معرف��ت اس��ت ک��ھ نھ�ان م�ی مکاشفات عرفانی و دریافت علوم حقیقی و اخروی و حکمت توحیدی م�ی باش�د . ش�ب ک�ھ ن�ور آفت�اب پ

ا ب�د . آدم�ی ود امکان ورود بھ جھان غیب باطن خویشتن پدید می آید و غواصی در ظلمات نفس میسر می شوشی�د . آف نائ�ل م�ی ابدی ای�ن مع�ار تجربھ و معارفی کھ در روز و عوالم دنیوی اندوختھ بھ باطن می رود و بھ حق

ھا قلمرو یوم الدین است و صراط المستقیم . شب

118

ستیدو –راز دشمن

ی باش�د . اساس اخالق بشری است و ذات اخالق خدا در خلقت انسان م� ،دشمن دوستی و دوستی کردن با دشمن

ھ دوس�تی زیرا خداون�د ک�افرترین و منکرت�رین موج�ودات را ب�ا بخش�یدن ص�ورت و روح و عل�م خ�ودش ب�ھ او ، ب� برگزید و اشرف مخلوقات و جانشین خود در جھان نمود .

و دوس��تی خداس��ت . و ام��ا آدم��ی نی��ز دانس��تھ و نادانس��تھ و خ��واه –مام��ا برخاس��تھ از دش��من پ��س خلق��ت انس��ان تن خ�ود را ناخواه تابع ھمین قانون و اخالق خداس�ت چ�را ک�ھ حام�ل روح اوس�ت . آدم�ی در مرحل�ھ نخس�ت دش�منا

اه ھ آگ�ا آنگ�اه ک�ل�ذ خدمت آنان در می آید نادانستھ . و این دشمن دوستی جاھالنھ است وھ دوست می پندارد و ب می گرداند و چھ بسا انتقام می ستاند . شد از آنان روی بر

ھ ق اس�ت و بدینگون�ست و او براستی جانشین خ�دا و خ�ال وست آگاه و مختار اد –و اما انسان عارف یک دشمن موجب خلقت انسانی مردمان می شود و آنان را از حیات جانوری ارتقاء می دھد .

قیق�ت دش�منحشان باشد در حالیکھ حامی نف�س آدم�ی در پندارند کھ حامی نفس سانی را دوست میاکثر مردمان ک اوست . و دوست حقیقی کسی است کھ مخالف نفس آدم باشد .

براندازی بود . –زیرا خداوند ھم با نفس خودش جھان و انسان را آفرید و آفرینش نتیجھ این خود دم ب�ھ وج�وددوس�ت ب�دارد و ای�ن دش�منی ب�ا خ�ود ھم�ان گ�وھرۀ خلق�ت او از ع�آدمی مطلقا نمی توان�د خ�ودش را

ار کام�ل . ھی و اختی� اینکھ خود را کامال نفی نماید در آگ�ااست . و اینست کھ ھیچکس نمی تواند خودش باشد اال و این اخالق خداست .

د . ای�ن چن�ین باش� ا اختی�ار و آگ�اھیخودش می باشد پس بھتر است کھ ب انسان خواه ناخواه و آگاه و نا آگاه ضد . ه می کنندواقعھ مصداق آن کالم خدا در قرآن است کھ ھمھ موجودات خواه ناخواه خداوند را تسبیح و سجد

و مراد عرفانی کسی است کھ تو را در تحقق این راز خلقت و اخالق الھی یاری می دھد . پیر

جهان هاي موازي

119

جھ�ان درون و زن�دگی ک�امال مس�تقل و م�وازی از یک�دیگر اس�ت : آن واح�د دارای دو می گویند کھ ھر انسانی درھ�ان : جھ�ان پن هاست : جھان آگاه و جھان ناآگادو جھان نیز دارای دو جھان دیگر جھان برون . ھر یک از این

ھائی ن�د . انس�انی متف�اوت دارت�اکثرا مشترکند ولی فع�ل و انفعالعات ھر یک از این جھان وو جھان آشکار. موضن�د و دس�ت آورھ ب�کھ می توانند قوانین مشترک این جھان ھا را در زندگی خود کشف کنن�د و ارتب�اط ب�ین آنھ�ا را

آمی�ز و اس�رار عظیمکند و ج�ز عارف�ان ق�ادر ب�ھ ای�ن ام�راین جھان ھای موازی را متحد و ھمسو نمایند بسیار اندل��وت م��ا یس��ت . در خچی��ز دیگر دی اس��ت و در بی��رون از م��انیس��تند . م��ثال ھمس��ر م��ا ، در درون م��ا ی��ک موج��و

یگریس�ت اجتماعی موجود دیگری است . در دل ما یک چیز است و در ذھ�ن م�ا ک�س د است و در روابط یکجورت از وعی متف�اون�. درخواب ما بھ نوعی بروز می کند و در بیداری ما بھ نوع دیگ�ری . و نی�ز در زن�دگی ب�ا م�ا

وق��ایع وم��ا ب��ھ ن��وعی و ب��ی م��ا ب��ھ ن��وعی دگ��ر اس��ت . ای��ن مث��ال ش��امل ح��ال ھم��ھ مس��ائل بع��د م��رگ ماس��ت . ب��اوازی اس�ت . ت�و و متف�اوت و م�در یم دارای ھمین دوگ�انگی ھ�ای ت�وجھانی کھ پیش روی دار نیز کل زندگیست و

. حکم�ت ت ھر چیزی و کسی در آن واحد و نیز در جریان زمان دارای ھویت ھا و ص�ور و مع�انی گون�اگونی اس�و ب�ا کیفی�ت باستان جھان ھای متفاوتی را تقسیم بندی کرده است . کھ ھ�ر ی�ک از ای�ن جھ�ان ھم�ان جھ�ان دیگ�ر

واح�د در ظھور دیگری است : جھان ناسوت ، ملکوت ، جب�روت ، الھ�وت و ھ�اھوت. م�ثال ھ�ر ی�ک از م�ا در آنم . گر زیبائیی زشت ھستیم و در جھانی دیکی از این جھان ھا بدبخت ھستیم و در جھانی دگر خوشبخت . در یک

ی ر روی آگ�اھدر دیگری کافریم و الی آخر .این جھان ھا یکی بعد از دیگ�ری در مس�یر زم�ان ب� در یکی مؤمن و ما گشوده می شوند.

رار رتب�اطی برق�بقی جھ�ان ھ�ای دگ�ر کم�ابیش احی�ات ای�ن دنی�ا ب�ا م�ا امک�ان در چھ خوبست کھ آدمی بتواند تا ح�د رت ب�رد و حق�ا و ظرفیت حیات خود را ب�االی خود را توسعھ بخشد و امکان ا بتواند جھان محسوس و مادنماید ت

ھم�ھ ربھای ایند خود در این جھان را جبران کند . و این کار بزرگ جز بھ یاری خودشناسی ممکن نمی آید زیرا الی و غیب�ی ھ ھم�ھ جھانھ�ای متع�ورود ب� جھان ھای متفاوت از درون ما گشوده می شود . وجود انس�ان دروازه

ودن�د س�مان وجاست و ھمھ این جھان ھا در واقع طبقات و ابعاد جھان جان انسان ھستند و ھفت طبقھ زمین و آ .

ح�دود ب�ھ ممحص�ور و ھر یک از ما در آن واحد در ھمھ این جھان ھ�ا حض�ور و حی�ات داری�م ول�ی اکث�ر م�ا فق�طن فلیم . انس�ااز بخش عمده ای از حضور و جھانیت خود غا خود ھستیم وجھان مادیت تن و غرایز حقیر دنیوی

ھس�تیم ھ�م درب غیب عالم ھستی است ولی متأسفانھ ھرگز از این درب وارد نمی شود . ھ�ر ی�ک از م�ا ھ�م لج�ن نچ�ھآ یگ�ریم . وھم فرشتھ و ھم شیطان و ھم خدائیم . و در ھر یک از این جھان موجودی د حیوانیم ، ھم جن و

ن دنی�ای کھ موجودیت ما را در مجموعھ این جھان ھا رق�م م�ی زن�د ط�رز فک�ر و نگ�رش و ک�ردار ماس�ت در ھم�یای�د آن م�ی فرماینست کھ ق�ر حقیر و محدود . ھم در قلب ذرات حضور داریم ھم در کرات و کھکشانھای برتر . و

ھی م�ت المتن�اتن و ک�افر ب�ر ای�ن عظجھان ھستی در تسخیر وجود انسان است . ولی انسان غافل از خویش کھ کل س�تیم ھجھ�ان ھ�ا وجود خود در جھان است . ما در آن واحد بسیاریم ولی اکثرا محدود بھ یکی از این ج�ان ھ�ا و

ھست شد ، نی ما ازو ! و بخیل و بزدلیم . ھستی ما از ما زیرا کافر

چند سئوال بنی اسرائیلی

120

ی اس�تفاده م�ی خ زمین است پس چرا خودتان از محص�والت ص�نعتتعین دوز ،اگر می گوئید کھ صنعت کنید ؟

نید ؟کاگر می گوئید کھ سینما قلمرو ظھور دجال است پس چرا خودتان فیلم تماشا می می تان از آن بھرهبار می آورد پس چرا خودھ اگر می گوئید رایانھ اینھمھ امراض جسمی و روانی ب

گیرید ؟ بازیچھ و فریب است چرا خودتان در دنیا زندگی می کنید ؟ ،می گوئید دنیا اگر اگر می گوئید کھ قیاس ، منطق ابلیس است پس چرا خودتان ھم مقایسھ می کنید ؟ ...و .

پاسخ ما : و ویش�تن داریخم�ی داش�تند و ار تق�وبھا پاسخی نمی یابد زیرا اگواسطھ عذاھ این نوع مسائل جز در دوزخ و ب

دند . یلی نم�ی ش�قناعت را تصدیق می کردند و اصال با دین خدا ستیزی نمی داش�تند دچ�ار ای�ن مس�ائل بن�ی اس�رائ خنس��پاس��خ ای��ن س��ئواالت آت��ش دوزخ اس��ت . ب��ا ای��ن جماع��ت اگ��ر ھمچ��ون خودش��ان باش��ی و ب��ا زب��ان خودش��ان

ی ھ ای دگ�ر باش�و اما اگ�ر ب�ھ گون�» . س چرا حرفھای نامربوط می زند او ھم کھ مثل ماست پ« گوئی می گویند واس��طھ ھ ب� طس�ئواالت و بھان��ھ ھ�ای بن�ی اس��رائیلی فق�» او بیگان��ھ اس�ت و م�ا را درک نم��ی کن�د . « م�ی گوین�د

ار برطرف می شود . عذاب الن

حکمت چیست ؟

نیس�ت و کلم�ات قص�ار ھ�م نیس�ت و اص�وال ن�وعی دان�ائی نیس�ت ، فلس�فھ ھ�م نیس�ت و عرف�ان نظ�ری ھ�م ،حکمتق�ام معن�وی م�ی باش�د ھم�انطور نوعی توانائی روح است و یک م ،چیزی قابل اکتساب از دیگران نیست . حکمت

ن می فرماید کھ : آنگاه کھ موسی بھ کمال رسالت رسید از جانب خداوند حکم�ت و کت�اب و فرق�ان یاف�ت . آکھ قرندان بھ نزد پیامبر اسالم آمدند و دربارۀ حکمت دین او سؤال کردن�د . پی�امبر در روایت است کھ گروھی از دانشم

کھ ای�ن احک�ام را عم�ل کن�د ب�ھ یم بلکھ حامل حکم خدا ھستیم و ھرفرمودند کھ : ما حامل حکمت برای مردم نیستم�ی مظھر حک�م خ�دا ،نوری است کھ حاصل عمل بھ حکم خداست و حکیم ،رسد . در واقع حکمت حکمت آن می

باشد و لذا دارای نور شفاعت و معرفت و کرامت است و این نور را بھ قلوب مردمان م�ی تابان�د و چ�ھ بس�ا ش�فا می یابند . این شفا حاصل القای نور دین است ھمانطور کھ قرآن شفاست . بھ ھمین دلی�ل در روایت�ی از حض�رت

نوری از حکم�ت اس�ت . ک�الم حکیمان�ھ یک�ی مؤمنان دارای شفاعت ھستند . این شفاعت رسول آمده است کھ کل العاده ای م�ی باش�د ھ دارای بالغت و قدرت نفوذ خارقبت ل بروز حکمت از وجود حکیم است کھ ااز سطحی ترین

م�ی آی�د و ای�ن ھم�ان طرزی حیرت آور ب�ھ فع�ل درھ و بر قلوب اثر می کند . یعنی کالم حکیم در وجود مخاطبان بن�ام فرمولھ�ای ھ اعم�ال خالص�انھ از وج�ود مخلص�ین اس�ت و ل�ذا چی�زی ب� ن�ور ،کرامت و ش�فاعت اس�ت . حکم�ت

121

حکیمانھ وجود ندارد و مقلدین حداکثر مبدل بھ عطاران و رم�االن و ش�یادان م�ی ش�وند. ک�الم و دس�ت حک�یم ش�فا بخش است بھ ھر بھانھ ای .

عبور از خط وجود

دی اس و ن�ابوربت و از خود بیگانگی و لذا احساس ھ�رآدمی با تولدش پا از خط وجود بیرون می نھد و دچار غاض�ر نیس�ت ھر چیزی پناه می برد و این پناه جستن را عشق م�ی نام�د . ول�ی ھ�یچ چی�ز و کس�ی حھ می شود و ب

اره آدمی دوب کھ دیگری را برای ھمیشھ در خود جای دھد و وجودش را بھ او بخشد . لذا نفرت آغاز می شود ود ھ وج�ود خ�وری در این دربدری و نفرت تباه و ھالک می شوند و انگشت شماری راه خاندربدر می شود . بسیا

رف�ان نن�د و عادارا می یابند و یکبار دگر از خط وجود م�ی گذرن�د و پ�ا ب�ھ عرص�ھ موجودی�ت م�ی نھن�د این�ان موح ب�ی تای�ان نھای�ان ون تعالم و آدمیان را ترک نموده و دل از ھمھ شستھ و الیق وجود شده اند . اینا واصل کھ کل یات خ�اکی حم برزخ و ت را امامت می کنند . اینان امامان وجودند . اینان تنھا موجودھای عالبشری ھستند کھ کل

ھستند و اسوه ھای فقر و تنھائی و عشق و کرامت و شفاعت . ن روی زم�ینان خ�دایاخودن�د . این� م�ابقی ب�ی اینان خلف�ای خ�دا ب�ر روی زم�ین ھس�تند . این�ان خودش�ان ھس�تند و

ھستند : خدائی اسیر خاک بشر ! آن خویش���تن خ���ویش ب���ازگردی و خط���ھ ع���دم را در ن���وردی و ب���ر قلم���رو وج���ود وارد ش���وی و درھ آنگ��اه ک���ھ ب���

ا درک و ت ت��و ررا ت��رک گفت��ھ بودن��د بس��ویت م��ی آین��د و محب�� قرارگی��ری و خلیف��ھ خ��دا ش��وی ھم��ھ کس��انی ک��ھ ت��واوز و کس��ی اس��ت ک��ھ موج��ود ش��ده باش��د . آنک��ھ نیس��ت عش��قی ن��دارد بلک��ھ متج�� ت از آنتص��دیق م��ی کنن��د. محب��

اشغالگر وجود دیگران است و خود را عاشق می پندارد.

» فلسفه بهشت «

چه کسی می تواند در بهشت باشد ؟

م�ی آدمی اگ�ر ھم�ھ نیازھ�ایش ب�رآورده باش�د و ھ�یچ نگران�ی نداش�تھ باش�د آنگ�اه چ�ھ ک�ار م�ی کن�د و ب�ھ چ�ھ چی�ز

اندیشد . کاری ورای نیاز و فکری ورای ھر گرفتاری چیست ؟ این باید ھمان کار ناب و فکر بک�ر باش�د . ک�اری برای خویشتن خویش و فکری برای خویش و از خویش . کاری برای وجودی بی نیاز و فک�ری ب�رای وج�ودی

وج�ود را پرب�ار کن�د و ب�ھ فک�ری بی بار . حاال نوبت خود خودم است کھ دست بکاری زن�م ک�ھ بک�ار وج�ود آی�د و بپردازم کھ وجودم را برایم معن�ا کن�د . ح�ال ک�ھ از نگران�ی ن�ابودی رھی�ده ام و وج�ودم ت�أمین ش�ده اس�ت و ھ�یچ چیزی آزارش نمی دھد و ھیچ خطری تھدیدش نمی کند حال بایستی خود وج�ودم را بک�اری ب�رای برت�ر از وج�ود

122

اصال چکارش کنم . این ھمان کار بیکاری و فک�ر بیفک�ری اس�ت . آی�ا بکشم و برای وجودم فکر بکری نمایم کھ ک�ام رس�یدگی و ھ ب� ش�رایط ورای گرفت�اری ممک�ن اس�ت ؟ آی�ا در کاری در ورای نیاز وجود دارد ؟ آیا فک�ری در

ای�ن رضایت ھیچ انگیزه ای برای بودن باقی می ماند ؟ اگر باقی بماند اینست کھ بیندیشیم کھ اصال چرا ھستیم و ھستی چیست و آنگاه کاری برای بودن محض خود انجام دھیم .

ت�ا ت م�ی کنن�دولی آدمھا چون نمی توانند بھ چن�ین فک�ر و ک�ار ن�ابی بپردازن�د ھم�واره ب�رای خ�ود گرفت�اری درس� ن وض�عی م�یھرگز با وجود مخفی خ�ود روب�رو نش�وند و ب�ھ آن پاس�خگو نباش�ند . انس�ان بارھ�ا و بارھ�ا ب�ھ چن�ی

ف�ی وج�ود مخی چون نمی داند یا نمی تواند کھ کاری و فکر بکری برای وجود مخف�ی خ�ود نمای�د و اص�ال رسد ولی ری درس�ت م�ھ را نمی تواند بپذیرد بالفاصلھ برای خودش مشغلھ و س�پس گرفت�اغبدون گرفتاری و نیاز و دغد

رای چن�ین ب�م برس�م . ھم�ھ خودش بگوید کھ من ھرگز فرصت نکرده ام تا بھ اصل حی�ات و ھس�تی خ�ودھ کند تا بر بھش�ت دلحظھ ای تالش می کنند ولی بھ محض رس�یدن ب�ھ آن م�ی گریزن�د . ای�ن ھم�ان گری�ز از بھش�ت اس�ت .

ی و رو بولھوس�دانشگاه عرفان است نھ قلم ،ر وجودی می توانند زندگی کنند . بھشتفقط عاشقان معرفت و تفک ق�ام انس�ان مآرامش و امنیت کار ھرکس�ی نیس�ت و بزرگت�رین عیاشی . پذیرش بی نیازی و درک و دریافت و حل

در م�ی توانن�داست . ھمھ آدمھا بھ محض رفع یک گرفتاری بالفاصلھ بھ عمد گرفتاری دیگری می تراشند زیرا نازگش�ت ب�ھ ز غی�ر و بیابند زیرا رھائی از گرفتاریھا بھ معنای رھ�ائی ام و قرار گیرند و ھستی خود را درخود آرایش�تن و ست . رھائی از امور فرعی و حاشیھ اس�ت و وارده ھ�ای ناھنج�ار بی�رون و رجع�ت ب�ھ اص�ل خوخویش ا

ا ب�ودن و ب� درخ�ویش در خویشتن آرمیدن و خود شدن . این ھمان مقامی است کھ از آن عارفان و کامالن است :ان ک�اری ! اینست ھم�خویش بودن و برای خویش بودن و خویش بودن و نھایتا بودن محض : بودن برای بودن

س�اط ع�ال و انبکھ جز انگشت شماران بر روی زمین تاب پذیرش آن�را ندارن�د : ک�ار بیک�اری و فک�ر بیفک�ری ! انفم�ین وض�ع کامل . ھیچ کاری نکردن و بھ ھیچ چیزی نیندیشیدن . در بھشت زیستن کار ھ�ر ک�س نیس�ت ! ھم�ھ ھ

بث و ھ بھانھ عبض نزدیک شدن بھ حریم آن می گریزند و را آرزو می کنند و جز این آرمانی ندارند ولی بھ محدر .م�ی کنن�د فریبکارانھ حتی بھ بھانھ خ�دمت ب�ھ دیگ�ران ب�رای خ�ود اش�تغال و امک�ان ف�رار از خویش�تن ف�راھم

ی باش�د م�» ب�ھ ھس�ت « ل حیات و ھستی بھشت را ندارد . بھشت در زبان فارس�ی ھم�ان واقع ھیچکس تاب تحم اری و ک�� الی��تت زیس��تن و خ��ود ب��ودن . چ��ون ھ��ر فع دن و ھس��تی دار ب��ودن و در قلم��رو ھس��یعن��ی ب��ا ھس��تی غن��و

فکری برای غیر است و ھر گرفتاری بھ غیر خویش است .

فلسفه ماوراي طبیعت

دان��ش و ھن��ر و فرھن��گ و احساس��ات بش��ری بی���انگر ک��ل م��اورای طبیع��ت نی��ز در بط��ن طبیع��ت حض��ور دارد .

بش��ر از طبیع��ت اس��ت . اص��وال آدم��ی رس��التی ج��ز درک م��اورای طبیع��ت را از طبیع��ت دریافتھ��ای م��اورای طبیع��یندارد و میزان انسانیت نیز میزان این دریافتھاست . ھمھ صفات بشری م�اورای طبیع�ی ھس�تند : عش�ق، ان�دوه ،

ھ���ای ی بش���ر مث���ل م��زه و ب���و و ص���دا جملگ���ی دریافتش��ادی ، رؤیاھ���ا ، باورھ���ا و غی���ره . حت��ی دریافتھ���ای حس���میزان لطافت و دقت و معرفت خود دریافت ماورائی بیش�تر و عمیقت�ری دارد ھ متافیزیکی ھستند و لذا ھر کسی ب

123

تا آنجا کھ می تواند با عوالم ملکوت و موجودات ک�امال غیب�ی رابط�ھ یاب�د و حت�ی ب�ا خداون�د بعن�وان مظھ�ر غی�ب شود . الغیوب مربوط

ایلحظ�ھ رھ�مقابل حواس م�ا ق�رار دارد و آنچھ کھ تحت گردش زمان در طبیعت دقیقا صورت عالم غیب است .ع�ی اورای طبیم�اورائی و غیب�ی ب�ودن طبیع�ت اس�ت . انس�ان موج�ودی تمام�ا م� صورتی از جھان را می ی�ابیم دال

از غی�ب و معن�ا ی�ا حقیق�ت چی�زی س�خن م�ی گ�وئیم در واق�ع است و معنویت او بیان ای�ن حقیق�ت اس�ت . وقت�ی ازب�ی رد م�ا احساسات و رؤیاھا و تخیالت رای آن چیز سخن می گوئیم . ھر یک از حواس پنجگانھ و ھوش وماو

دس ت�رین بھ جھان ماورای طبیعت است . وجود انسان ماورای طبیع�ی ت�رین موج�ودات در جھ�ان اس�ت و ل�ذا مق�اورای یب�ی ت�رین و م�موجودات عالم است و ارزش خودشناسی نیز در فھم ھم�ین حقیق�ت قدس�ی اس�ت . انس�ان غ

عرف�ت ب�ھ ک�رده و بایس�تی از طری�ق ح�واس و ھ�وش و م طبیعی ترین وجود است کھ در ثقیل ترین طبیعت سقوط ذات ماورائی خود برسد و اینست رستگاری !

فرصتی براي وجود یافتن

ج�ود ش�ده ت�ا و ادهما دھ زندگی لزوما ھمان زنده بودن و وجود داشتن نیست بلکھ فرصتی فوق العدمی است کھ ب

و د و نب�ودرا بیابیم و موجودی ابدی شویم . حی�ات و ھس�تی دنی�وی م�ا ی�ک وض�عیت بین�ابینی و برزخ�ی ب�ین ب�وم دمی بت�وانیع�این فرص�ت ف�وق سوی عدم می رویم اال اینکھ درعدم داریم و بمرگ و زندگی است . ما ریشھ در

مان نمیریم و نابود نشویم . نور زندگی جاوید و گوھره ھستی را بیابیم کھ با مرگھ ھس�تی خود را ب علیھ عدم تا ریشھ عدم را از خود براندازیم وی برای ھستی یابی است . نبردی برنبرد ،زندگی

مطلق و جاوید ملحق کنیم.

ی�ز اینک�ھ ریم ؟ و نو اما عدم ما و رگ و ریشھ ھا و عناصر عدم ما چیستند تا از خود ب�رکنیم و از آن فاص�لھ گی� ھستی چیست کھ بسوی آن حرکت کنیم و بدستش آوریم؟

ا م�ھ�ای ع�دم آنچھ کھ رفتنی اس�ت و ب�ھ یق�ین م�ی دان�یم ک�ھ ب�ا مرگم�ان از م�ا م�ی رود مس�لما عوام�ل و ح�وزهھر

یاس�ت ھ�ا ورھستند کھ باید از آن رھا شویم : ھم�ھ تعلق�ات م�ادی و معن�وی و ع�اطفی و فک�ری و مالکی�ت ھ�ا و ن از م�ا چی�زی در بی�رو ،ن�ور وج�ود و ھس�تی مح�ض چیس�ت ک�ھ بس�ویش روی�م ؟ مس�لما وج�ود داشتھ ھا ! و اما

ل و دس�ت تعلق�ات د نیست و نباید ھم باشد ولی آنچھ کھ ما را از آن غافل نموده تعلقات عدمی ماس�ت . ت�ا از ای�ن . ا نمی آیدمبدست و تن و جان نشوئیم آن نور را در خودمان نمی یابیم و آن نور امکان ظھور نمی یابد و

فھ��م و احس��اس م��ا از وج��ود و ع��دم ک��امال وارون��ھ اس��ت . آنچ��ھ را ک��ھ وج��ود م��ی پن��داریم در واق��ع ص��ور ع��دم و عرصھ نابودی م�ا ھس�تند و ب�ھ م�رور زم�ان از دس�ت م�ا م�ی رون�د . و ب�العکس آنچ�ھ را ک�ھ ن�ابودی م�ی پن�داریم

ود و موجود مطل�ق اس�ت . ع�الم خ�اک و امی�ال خ�اکی ھمان ھستی مطلق است مانند خدا کھ نور وجود و عین وج

124

عدم ھس�تیم . حی�ات دنی�وی م�ا عرص�ھ امتح�ان و ی ماست . تا بھ آن دل داریم اسیرما صور عدم و عدم گرائی ذات شناخت وجود است و وجود یابی .

ممکن و محال

مس�ائل نگ عام�ھ ھ�م ازعرصھ فرھحوری ترین مباحث فلسفھ بوده و دریکی از م» امکان و ضرورت « مسئلھ

ممک�ن ھ�م اساسی ذھن است کھ ھمھ غریزتا بھ آن می اندیشند . مسئلھ اینس�ت ک�ھ ھ�ر ام�ری ک�ھ ض�روری باش�د دو ادع�ا ھست و نیز ھر امری کھ ممک�ن باش�د در قلم�رو ض�رورت ق�رار دارد . تص�دیق کنن�دگان و منک�ران ای�ن

مؤمن�ان ر در جرگ�ھت متفاوت از بشر را . حامیان ای�ن ب�اوگروه متفاوت از فالسفھ را پدید آورده و نیز دو جماعک رس�اند ی� یم�ھستند و منکرانش ھم در جرگھ کافران قرار دارند . زیرا آن حلقھ ای کھ ض�رروت را ب�ھ امک�ان

ل ی�ک عرصھ تبدیرھمان میزان ایمان است . و لذا مؤمنان د ،. میزان باور بھ اینقدرت خالقۀ فوق علیتی است ی م�ه را خ�دا امکان ، صبورند و دست بھ تالشھای مذبوحانھ و ظالمانھ نمی زنند ، چون ممک�ن کنن�د ضرورت بھ

ون�ھ د و بدینگدانند ولی کافران معتقدند کھ برای ممکن ساختن ی�ک ض�رورت بایس�تی امکان�ات م�ادی را پدی�د آورن��ده آن طلق��ا برآورر تحق�ق یاب��د مظ��اھھ کل��ی از ی��اد م��ی رود و اگ�ر ب��ھ آنگ�اه ک��ھ امکان��ات الزم پی�دا ش��د آن نی��از ب�

از ض��رورت نیس��ت . ول��ی مؤمن��ان روی بس��وی منش��أ امک��ان م��ی کنن��د ک��ھ خداس��ت . زی��را ام��ری غی��ر ممک��ن ت��ر ن�د و وج�ودبوجود آوردن از عدم نیست و کسی کھ خود را مخلوق خالق بدان�د ھ�یچ ض�رورتی را ن�اممکن نم�ی دا

ھ�یچ ام�ر آنچ�ھ ک�ھ مح�ال اس�ت ھم�ان مح�ال اس�ت و اق�ع فق�ط خود او دلیل�ی ک�افی ب�ر ای�ن ب�اور اس�ت . پ�س در واممکن ن�انطور ک�ھ محالی جز ایدۀ محال وجود ندارد . و اتفاقا ناممکن ترین ض�رورتھا ب�ھ امک�ان نزدیکترن�د ھم�

ترین موجودات یعنی خداوند از رگ گردن بھ انسان نزدیکتر است . است .کھ بھ این ناممکن مطلق نزدیکتر باشد محال شکن ھر

فلسفه یعنی چه ؟

یک لفظ یونانی است متشکل از فیلو و س�وفیا . ک�ھ فیل�و ب�ھ معن�ای عط�ش و عش�ق و ش�وق اس�ت و » فلسفھ «

فیا یعن�ی عش�ق ب�ھ حقیق�ت و عط�ش سوفیا بھ معنای خرد و حکمت و حقیق�ت و راز م�ی باش�د . بن�ابراین فیلوس�وش�ق حقیق�ت و راز . در یون�ان باس�تان انگش�ت ش�ماری دانی و شوق بھ اسرار وجود . پس فیلسوف یعنی عاراز

ھم بودند کھ سوفیست نامیده می شدند کھ مقامی برتر از فیلسوف محسوب می ش�دند . سوفیس�ت یعن�ی کس�ی ک�ھ ص�وفی در جھ�ان اس�المی ھم�ان مع�رب ش�دۀ سوفیس�ت بھ حقیقت رس�یده و خ�ود مظھ�ری از حقیق�ت باش�د . لف�ظ

ھای یونان باستان سقراط است . در واقع مرید یک سوفیس�ت را فیلس�وف است . یکی از مشھورترین سوفیستمت��رادف واقع��ی ای��ن مف��اھیم در جھ��ان اس��الم بدینگون��ھ اس��ت : م��ی نامیدن��د مث��ل افالط��ون ک��ھ مری��د س��قراط ب��ود .

125

س�ر ھ سوفیست یعنی حکیم ، سوفیا یعنی حکمت . ولی فیلس�وف کس�ی اس�ت ک�ھ در ارادت و تربی�ت ی�ک حک�یم ب�و بسوی حکمت می رود و در واقع سالک وادی حقیقت است . ولی کسانی کھ از طریق مدرسھ و اس�تاد می برد

و تحقیق ، دربارۀ حکیمان مطالعھ می کنند نھ حکیم ھستند نھ فیلس�وف . یعن�ی ن�ھ اھ�ل ح�ق ھس�تند و ن�ھ س�الک ح�الج و بایزی�د کسانی چون اھل حق جستجو و تحقیق می کنند . فی المثل وادی حقیقت . اینان دربارۀ حقیقت و

ا ھ�م م ی�ا سوفیس�ت نامی�د و کس�انی چ�ون ب�وعلی س�ینا و موالن�ا و اب�ن عرب�ی و مالص�درا ریک�و شمس را بای�د حھ گ��اه برخ��ی از ای��ن فالس��فھ خ��ود نھایت��ا ب��ھ حکم��ت نائ��ل آم��ده ان��د مث��ل مول��وی . ت��فیلس��وفانی ب��زرگ خوان��د . الب

را نم�ی ت�وان حکم�ت خوان�د بلک�ھ فلس�فھ اس�ت یعن�ی جس�تجو درب�ارۀ بنابراین واضح است ک�ھ آث�ار ای�ن بزرگ�انکل�ی متف�اوت از خ�ود آن چی�ز اس�ت . ای�ن ھم�ان ف�رق اس�م و ھ چی�زی ب�» درب�ارۀ « حکمت است . ھمانطور ک�ھ

مسمی می باشد . از طریق فلسفھ حداکثر می توان بھ مق�ام طل�ب و عش�ق ب�ھ حکم�ت نائ�ل آم�ده و ب�ھ جس�تجوی فلس�فھ ،.جھت رسیدن بھ حکمت . این ھمان جستجوی امام است . فلس�فھ ای ک�ھ ب�ھ ام�ام نرس�دحکیمی پرداخت

نیست بلکھ سفسطھ است .

فلسفه اصل و جعل

(زمینه اي بر پدیده شناسی )

انطور کھ در ق�رآن ک�ریم کھ جھان محسوسات است جھان جعل و جعلیات است ھم جھان ھستی پیش روی ما کل

اس�تفاده ش�ده ک�ھ در ترجم�ھ و تفس�یر ب�ھ غل�ط » جع�ل « خن از آفرینش پدی�ده ھاس�ت از لف�ظ کجا کھ سنیز در ھرجع�ل مترادف با خلق�ت آم�ده اس�ت . در ص�ورتیکھ ھ�ر پدی�ده ای در ای�ن جھ�ان ،جعل�ی از ی�ک اص�ل اس�ت. ع�والم

ج�ای ررت باص�ل خ�ود آن پدی�ده نیس�ت بلک�ھ ای�ن ص�و ،ھاست. صورت ھر پدی�ده ایدتماما جایگزینی ھا و قراردابس گسترده و لطی�ف و عمی�ق اس�ت » جعل« اصلش جعل شده است و جعلی از اصل است . البتھ دراینجا معنای

کس�ی ب�رایش ل م�ی خ�وانیم ک�ھ خداون�د از نف�س ھرو از نوع جعل اسناد و اش�یاء در ن�زد بش�ری نیس�ت . ف�ی المث�نھ خود او . بھ ھمین دلی�ل ھ�ر کس�ی کسی جعلی از خود اوست ولیکرده است . یعنی ھمسر ھر» جعل « زوجی

خ��ود را دوس��ت م��ی دارد و م��ی پرس��تد ب��ھ او مظن��ون و از او بیگان��ھ و ب��دبین اس��ت وھم��ان ش��دت ک��ھ ھمس��ر ھ ب��می یابد کھ عوضی گرفتھ اس�ت و ج�نس اص�لی نب�وده بلک�ھ جع�ل بھ عداوت می رسد زیرا نھایتا درنھایتا این ظن

دراکات و تجربیات ما درباره ھمھ پدیده ھای جھان و زندگی ما می ش�ود از بوده است . این امر شامل حال ھمھ اجمل�ھ خ��ود زن�دگی و ھس��تی م��ا نی�ز جعل��ی از اص�ل زن��دگی و وج��ود ماس�ت درس��ت ب�ھ ھم��ین دلی��ل م�ی خ��وانیم ک��ھ

بازی و بازیچھ ای بیش نیست . و لذا رسالت آدم�ی ،زندگی حقیقی این دنیا نیست بلکھ آخرت است و این زندگیر این جھان کاری جز دستیابی بھ اصل امور از روی جعل نیست . ولی نخس�ت بایس�تی ب�ھ جعلی�ت ام�ور آگ�اه و د

مطمئن شویم تا از جعل پرستی رھا شویم . بایستی باور کنیم ک�ھ ھم�ھ چی�ز م�ا جعل�ی اس�ت مخصوص�ا خ�ود خ�ود سی نی�ز دقیق�ا ب�ر ھم�ین مبن�ا و ب�اور دل نشوئیم بھ اصل آن نمی رسیم .علم پدیده شنا ما. و تا از جعل ھا دست و

بنا شده است . پدیده بھ معنای جعل یک اص�ل اس�ت و ل�ذا پدی�ده شناس�ی آن روش�ی از ش�ناخت اس�ت ک�ھ از روی

126

جع��ل ب��ھ اص��ل م��ی رس��د . و تم��ام ھن��ر ھمان��ا طبیع��ت زدائ��ی از ام��ور م��ی باش��د ک��ھ موس��وم ب��ھ منط��ق کاھش��ی ( deduction اس�اس پدی�ده شناس�ی ط�ور غری�زی برھ باشد . سیر تاریخ علم ب�) نقطھ مقابل منطق استقرائی می

طور مث�ال از ص�ورت ظ�اھری م�ادۀ جھ�ان ب�ھ ات�م و ذرات بنی�ادین رس�یده و در غ�ایتش ب�ھ ھ عمل کرده است کھ بآن اس�ت . بن�ابراین ق�انون ذات�ی در ماده دست یافتھ است کھ ذات ماده می باش�د. یعن�ی اص�ل م�اده دقیق�ا ض�د ضد

اس��ی ھم��ان ش��ناخت عل��م دیالکتی��ک ی��ا وح��دت اض��داد اس��ت . ول��ی متأس��فانھ ای��ن ق��انون در قلم��رو عل��وم پدی��ده شنواس�طھ عارف�ان ب�زرگ . ھ متافیزکی ھرگز جدا بک�ار گرفت�ھ نش�ده اس�ت اال ب� انسانی و ادراک معنوی و اخالقی و

ناس�ی ب�وده ان�د و ل�ذا ب�رای عرصھ معنویت و انس�ان شناس�ی و خداشعارفان پدران علم پدیده شناسی دردر واقع ورطھ فنا کشیده اند تا حق ذاتی و اصل آن چیز را یافتھ ان�د ھ شناخت ھر چیزی آن چیز را از چیزیت انداختھ و ب

. پدیده شناسی ھمان مکتب اصالت فنا در قلمرو معرفت و شناخت شناسی می باشد تا آنج�ا ک�ھ ب�رای رس�یدن ب�ھ ش�ناخت را م�ورد تردی�د و نف�ی ج�دی ق�رار داد ک�ھ ای�ن ھم�ان مکت�ب اص�الت بایستی تمامی�ت ،ذات و اصل شناخت

عش���ق در عرف���ان اس���ت . پدی���ده شناس���ی نی���ز دو عرص���ھ دارد : نظ���ری و عمل���ی . ن���وع نظ���ری آن نھایت���ا ب���ھ نوع عملی آن ھم بھ عرفان و یقین و توحید . اگزیستانسیالیزم و نیھیلیزم انجامیده و

فلسفه تفاهم و تناقض

ق و ق�درت منط� ،کھ کالم یا رفتاری را در رابطھ ای مورد تصدیق ی�ا تک�ذیب و ی�ا ب�ی تف�اوتی ق�رار م�ی دھ�دآنچھ

ی ی�ک یا نادرست عدم تفاھم در یک رابطھ میزان درستی بھ زبان ساده تر علت تفاھم یا ،حجت ھای تجربی نیستو دور کل�ی ب�ھ ط�ھ ت . یعن�ی انس�انھا ب�عملی نیست بلکھ میزان تعھد بھ محبت در معنای وسیع کلمھ اس� منطق یا

نھ�ائی د . می�زاندستھ تقسیم می شوند : آنھائی کھ محبت را درک و تصدیق نم�وده و ب�ھ آن متعھدن�د و ی�ا نیس�تنکلی��ف ھ��ر تھم��انطور ک��ھ عل��ی ( ع) م��ی فرمای��د ک��ھ در روز قیام��ت می��زان نھ��ائی محاس��بھ و تعی��ین ،محب��ت اس��ت

ا ن��ھ ھم��ھ ک��ھ انس��ان در حی��ات خ��ود ب��ھ محب��ت چ��ھ پاس��خی داده اس��ت : آری ی��سرنوش��تی ھمان��ا محب��ت اس��ت . اینق�رار ر ی�ک جن�احدتفاھمات بشری نیز بر ھمین مبنا قرار دارد : محب�ت پ�ذیری ی�ا انک�ار محب�ت . محب�ت پ�ذیران

. ت مردمن�درن�د ک�ھ اکثری�دارند کھ انگش�ت ش�ماری ب�یش نیس�تند و منک�ران محب�ت نی�ز در جن�اح دیگ�ری ق�رار داتی ی�ات و ھس�ح اساس انکار محبت . این ھم�ان خداشناس�ی و کف�ر اس�ت . چ�را ک�ھ ک�ل تفاھم براساس محبت یا بر

طاع�ت م�ی خ�دا را تص�دیق و ا ،انسان محصول محبت خداست . آنکھ محبت را درک و تصدیق و اطاع�ت م�ی کن�دت ر جدال اس�دیز از جملھ با خودش حیات و ھستی خود در صلح است و در غیر اینصورت با ھمھ چ کند و با کل

ذا ذات ل�ص�مانھ. و . این ھمان ایمان و کف�ر اس�ت : تف�اھم مؤمنان�ھ و تف�اھم منکران�ھ . تف�اھم دوس�تانھ و تف�اھم خنط�ق عش�ق و مکلی متفاوت است . پس دو نوع منط�ق داری�م : ھ منطق و نگاه و زیستن این دو دستھ از انسان ب

فسق : وفا و جفا!

در ماهراز رؤیتی

127

م��ال جدر م��اه ش��اھد دو اھ��ل دق��ت و نظ��ر و مکاش��فھ در ش��ب ھ��ای چھ��اردھم ھ��ر م��اه و ح��ول و ح��وش ای��ن ش��ب

و وق و نش�اطش�روبرویند : پیرمردی ھزارسالھ و دختری نوجوان . اولی غرق اندوه و پیر کامل و دومی اس�وۀ ا در ردو جم�ال نم آیا کسی دیگ�ر ھ�م ای�نجوانی ولی گریان . حتی می شود قطرات اشکھایش را ھم دید . نمی دا

ماه می بیند . ن�ی ی�ات فراواھ پرستی عاشقان و عارفان و شب زنده داران حق امری قدیم است در مکتب عرف�ان ش�یعی ، روام

ی�ک عب�ادت ش�اھده م�اهاز ائمھ اطھار دربارۀ اسرار ماه داریم کھ : شیعیان ما با ماه زندگی می کنن�د . و اینک�ھ م اقعھ قرآن�یواست و آداب و حضور و وضوع دارد . و اینکھ چشم بصیرت را می گشاید . و از ھمھ مھمتر ویژه

ن دل اس��ت . ای��ن ش��قھ ش��دن گ��وئی منج��ر ب��ھ پی��دایش ای��ن دو جم��ال ش��ده اس��ت ک��ھ ظ��اھر و ب��اط» ش��ق القم��ر « انھ ھ�ای جمل�ھ نش� س�وفھا ازیا ام�ام زم�ان اس�ت . و اینک�ھ خ آئینھ گردان جمال حق ،عارفانند . و بھ روایتی ماه

ظھورند کھ در این دھھ اخیر بھ کرات داشتھ ایم . از ل م�ذکور وو اما اگر در شب چھاردھم از حضور قلبی و نگاه سوم برخ�وردار باش�یم از فراس�وی ای�ن دو جم�اس�ت روبرو از یگانگی این دو جمال، جمال سوم و واحدی آشکار می شود کھ تمام ماه را اشغال می کند و جم�الرد م�س�ت ک�ھ ن�ھ در حالیکھ آن دو جمال روبرو نیم رخ ھستند . این جمال واحده البتھ یک جمال محض و مطلق ا

و بھت�ر .است و نھ زن ولی انسان است ، نھ شاد و نھ غمگین ، روح�انی اس�ت . گ�وئی جم�ال مطل�ق روح اس�ت بی�د . ا ھ�م دریاود . باش�د ک�ھ ای�ن جم�ال را ش�ماست اصال نامگذاری نکنیم تا موجب پیدایش گمراھی و خرافھ نش�

بھرحال از ماه غافل مباشید کھ آئینھ جمال یار است . در این آئینھ خود را تماشا کنید .

از بایستی تا هستی

س�ت . او ھس�تیا» بایستی « آدمی با ھستی خود زندگی نمی کند بلکھ با تصور و آرمانی زندگی می کند کھ یک

الشی ج�ز خ بشری تتاری ت بخشد . کل د تبدیل نموده و تمام تالشش اینست کھ این بایستی را واقعی را در ذھن خوی�زی ب�ین چاین نبوده است و جھانی کھ امروزه پیش روی داریم محصول این تالش است کھ یک برزخ می باشد

چ�ھ ھر ھ است کھند . اینگونارد می شوھستی و نیستی . بھ ھمین دلیل اکثر انسانھا با مرگشان بر جھان برزخ وچ��ھ ھر ،بیش�تر ع�ذاب م�ی کش�یم چ��ھ مرف�ھ ت�ر م�ی ش�ویم ،رھ ، وحش�ی ت�ر م�ی ش�ویم ، ن ت�ر م�ی ش�ویمک�ھ متم�د

ایط چ��ھ ش��ریم ب��ر ب��یم م��ا اف��زوده م��ی ش��ود و ھرچ��ھ بیم��ھ ت��ر م��ی ش��ورنج��ورتریم ھر بھداش��تی ت��ر م��ی ش��ویم ، .ل م�ی ش�ویم خودم�ان را اثب�ات م�ی کن�یم بیش�تر باط�چ�ھ بیش�تر بدبخت تریم و ھر ، خوشبختی فراھم تر می گردد

ن ایس�تی ھم�اببایس�تی . آدم�ی ت�ا از آرزوھ�ایش دس�ت نکش�د ب�ھ آن نمیرس�د . این ھمان بود نب�ود اس�ت و ھس�تی نیستی انسان است و قلمرو ھالکت .

آرم�انی خ�ود را بھ ھستی جاوید نقد دست می یابد و ح�ق جاودان�ھ و ، اگر آدمی از بایستی ھای خود دست بکشدھستی وجود آشکار می آید . بین انس�ان و ھس�تی اش ھمان�ا بایس�تی ھ کھ ھست می یابد و بایستی اش دردر آنچ

حائل است . آرمان آدمی نقد است ولی انسان نسیھ پرست است زیرا دچار نسیان نسبت بھ ھستی واقع می باش�د

128

با ھس�تی ھم�ان کف�ر و جن�گ او ی نقد . این انکار انسان ھست و لذا خدا را ھم در پشت آسمان می خواند و نھ در ت نقد ھستی است . با خداست . کل راه دین و تعالی بشر ھمانا رسیدن بھ بایستی در واقعی

فلسفۀ ایمیونولوژي

ش�تی و م�ور بھداھ ان مدرن تبدیل بھ مھمت�رین معض�لھ در کلی�نی شناسی است کھ درتمد مایمیونولوژی بھ معنی ای

ض�ریب « نی و اقتصادی و سیاسی و حتی تکنولوژیکی شده است . در ھمھ مراکز پژوھش�ی جھ�ان مس�ئلھدرمات ھا قرار دارد . » ایمنی در رأس پژوھشھا و حساسی

یب ل ک�اھش ض�ربھ زبانی بایستی عصر جدید را عصر ناامنی فزاینده نامید . اکثر امراض الع�الج م�درن حاص�س�ی ول�د ویروانھاست کھ بیماری ایدز در رأس این امراض ق�رار گرفت�ھ اس�ت ک�ھ خ�ود مایمنی در تن و روان انس

در ی�ک م�ی کن�د . است کھ سیستم ایمنی بدن انسان را کامال نابود ساختھ و بدن انسان را برای ھر مرضی آم�اده یست . نار کالم ایمیونولوژی ھمان ایمان شناسی است زیرا ایمان چیزی جز احساس ایمنی و آرام و قر

ر ی را دافتخ�ار ان��واع کفرھاس�ت . ای�ن کفرفزاین��ده جھ�انی اس�ت ک��ھ ض�ریب ایمن�� فائی وجدی�د عص��ر ش�کو عص�ر نھا نابود ساختھ است . کاھش ضریب ایمنی ھمان کاھش ایمان است .افراد و جوامع و تمد

ل یمن�ی مش�غوجب�ران ض�ریب ا امروزه بخش عمده و پیشتاز علوم و فنون و حقوق و قوانین در قلمرو افزایش یا ون ھ�ا مس�ک وای�ن ت�الش مذبوحان�ھ منج�ر ب�ھ تولی�د ان�واع واکس�ن ھ�ا ت ھس�تند . در قلم�رو دان�ش پزش�کی فعالی و در واق�ع جای باال بردن ضریب ایمنی قدرت حی�ات را ک�اھش میدھ�دھ رات و سموم مھلکی شده است کھ بمخد

وال ھ ھم�ین من�ب�می پردازند . در قلمرو قوانین قضائی ھم وضع برای نابودی ویروس ھا بھ نابودی جان انسانث�ل موند درس�ت است و ھر چھ کھ قوانین دقیقتر و قاطع تر می شوند مفاسد و جرم و جنایات پیچیده ت�ر م�ی ش�

دنال روی داوی��روس ھ��ا . در جھ��ان اس��تعاره امپری��الیزم و س��لطھ جھ��انی ابرق��درتھا نی��ز واقع��ھ ای مش��ابھ در ح��اش�یم بمنیتی م�ی گروھھای مافیائی و تروریستی از بطن سازمانھای اطالعاتی و ا و لذا شاھد پیدایش است .

انقالب کھ در این سازمانھا طراحی می شوند . و نیز شاھد پیدایش انقالبات ضد س�ن ھ�ا واکو و حقیق�ت را ب�ا ان�واع م واکس�ن ھ�ا ھس�تند ک�ھ در واق�ع ج�ان و س�المت و ش�رفان�واع و اقس�ااینھا

روس�ھائی ا مول�د ویبمباران می کنند تا بتوانند ضریب ایمنی را ب�اال برن�د . ول�ی ھ�ر ک�دام از ای�ن واکس�ن ھ�سموم الھم .رات شیمیائی و امثده ، عراق ، ویروسھای کامپیوتری ، مخد عالقا ،مھلکتر می شوند مثل ایدز

روش وای�ن راه م�ھ ام�ور ب�اال ب�رد و آن توب�ھ ازولی یک راه حل ھم ما ارائ�ھ می�دھیم ت�ا ض�ریب ایمن�ی را در ھ ھمھ دروغ و تبھکاری و خود فریبی و دنیا پرستی و بولھوسی . است ، توبھ از این

و کب�ر و رھ�یچ راه نج�ات دیگ�ری ن�دارد . ویروس�ی ج�ز کف�امروزه بشر مدرن جز یک انقالب معرفت�ی و اخالق�ی م ج�ز ب�ا و م�دنی بش�ر را ب�ھ ن�ابودی م�ی ب�رد. ای�ن سیس�تغرور نیست کھ سیس�تم ایمن�ی حی�ات ف�ردی و جمع�ی

ایمان نجات نمی یابد .

129

فلسفه چپ گرائی

ویشتن خچپ گرائی در نگرش فلسفی و اجتماعی و سیاسی واکنش غریزی و کوری در قبال راست گرائی نفس

ی��ده مج��رد وا ، خداپرس��تی اس��ت . کم��ونیزم در نقط��ھ مقاب��ل لیبرالی��زم ، اش��رافیت در نقط��ھ مقاب��ل ریاض��ت گرائ��ی .. آلیستی در نقطھ مقابل الحاد و ماتریالیزم خشونت و ترور در مقابل سازشکاری بھر قیمتی و .

ر زن��دگی دو نس��خھ ھ��ای اجتم��اعی ش��دیدا چ��پ و رادیک��ال و خش��ن ھس��تند ھ تجرب��ھ دی��ده ای��م آنانک��ھ در ش��عارب��رائ�ی گستند و بالعکس . راست گرائ�ی و چ�پ خصوصی و پس پرده خود شدیدا سازشکار و ملوس و بولھوس ھ

ی ھای الح��ادکی دو نم��اد نف��اق و ری��ا م��ی باش��ند . دی��ده ای��م ک��ھ ش��دیدترین ش��عاریکالم��ی و ش��عاری و ای��دئولوژ دمھ�ا آی ت�رین د برخاستھ از قشری ترین نوع مذھب در خانواده یا طبقھ ای می باشد و بالعکس . ھمانطور کھ ما

ج�ب ن�وعی خسیس ھستند و مرتاضانھ زندگی می کنند . این نف�اق در ع�ین ح�ال مودر زندگی شخصی خود بسیار در ن�د . م�ثال تعادل در زندگی می باشد و این ھمان حق نفاق است کھ بصورت وحدت منافقان�ۀ اض�داد ب�روز م�ی ک

ی ترین آدمھا ھستیم . اکثر جریانات درویشی و ھیپی گری شاھد حضور ملحدترین و ماد س�رمایھ یبرالی�زم ودر نگاھی بھ سیر پیدایش ماتریالیزم و کمونیزم می بینیم کھ این مکتب از قل�ب لھمانطور کھ

در اس�ت گرائ�یرداری و اشرافیت بورژوازی اروپا پدید آمد و ن�ھ از بط�ن طبق�ھ ک�ارگر . چ�پ گرائ�ی در ادع�ا و ص��ر ی بزرگت��رین نف��اق ععم��ل ی��ک واقعی��ت جھ��انی اس��ت . چ��پ ب��ھ مثاب��ھ ماس��کی ب��ر راس��ت اس��ت . چ��پ گرائ��

ران محس�وبمدرنیزم است و تماما سر بر آورده از غایت بت پرس�تی عص�ر م�درن م�ی باش�د و نق�ابی ب�ر ای�ن دور ب�ری نق�ابی می شود از جملھ گرایشات مدرن عرفانی کھ نق�ابی ب�ر الح�اد اس�ت . ھم�انطور ک�ھ نم�ایش ھ�ای ایث�ا

غایت خود پرستی است .

عشق و معرفت

را نمی فھمد اصال از فھمیدن بیگانھ است و جز بازی کردن را نمی شناسد . زیرا فھم یعن�ی درک کسی کھ عشق

تجل��ی خ��ویش در بیگان��ھ . زی��را اص��ال موجودی��ت ع��الم و آدم��ی حاص��ل تجل��ی خ��ویش ( ذات خ��دا ) درغی��ر اس��ت ،ت نامی�ده . آنچ�ھ ک�ھ واقعی�ت وجود در عدم است . لذا عشق بھ معنای درک و دریافت وجود است بھ معنای واقعی

ت جھان تماما واقعھ ای عاشقانھ است می شود حاصل تجلی ذات در صفات است ، تجلی خدا درعدم . پس واقعی

130

س�ت . و آنک�ھ عش�ق را درک نم�ی کن�د . آنکھ عشق را انکار و طرد می کن�د حی�ات و ھس�تی خ�ود را لع�ن ک�رده ات ھمان�ا بمعن�ای ش�ناخت واقعی�ن�ابودی م�ی ان�دازد . پ�س ش�ناخت ک�ھھستی را درک نمی کن�د . و خ�ود را در مھل

شناخت تجلی است یعنی شناخت عشق . چون وجود معلول عشق است . ل در عشق بمعنای عرصھ خلقت است . معرفت ، حاصل درک و تصدیق و تأم

جرای عش�قنس�ت ک�ھ م�او اما عشق یک انسان بھ انسانی دیگر بھ معنای وقوع کل خلقت ازلی انس�ان اس�ت و ایت ود را لعن�خکند ھستی سرنوشت اوست . کسی کھ بھ عشق خیانت در ھر انسانی بھ مثابھ تعیین و تکلیف کل

خ��ود را س��اقط ک��رده اس��ت . کس��ی ک��ھ عش��ق را دروغ م��ی دان��د ھس��تی افلینخ��ود را در درک اس��فل الس��نم��وده و تکذیب کرده است .

ھ ب�ھ ای�ن وان ح�ق خلق�ت . کس�ی ک�بیگانھ است و تص�دیق ای�ن واقع�ھ بعن� معرفت ، بر عشق معرفت بر خویش درو د ب�ازگرددرسید و حقوقش را ادا نمود این قدرت را می یابد تا ھمچون خ�دا ب�ھ ھس�تی یگان�ھ و خ�ودی خ�و حق

ود خ�ویش خود شود و ھستی دار گردد یعنی خلیفھ خدا شود . معرفت بر عش�ق معرف�ت ب�ر از خ�ود بیگ�انگی وج� است و یافتن راه رجعت بھ خویشتن خویش .

حقیقت چیست ؟

ر بواس�طھ ت ھ�ا و ش�رایط و ح�وادث حض�ور دارد ک�ھ ای�ن ن�وت ھ�ا و موقعی�در بط�ن واقعی� حقیقت نوری است ک�ھ

ح�ک مت م�ی گ�ردد . در واق�ع معرفت درک می شود و چ�ون درک ش�ود منج�ر ب�ھ تص�دیق و دوس�ت داش�تن واقعی� ح��ق پرس��تی و ح��ق بین��ی ھم��ان دوس��ت داش��تن مح��ض و ب��ی قی��د و ش��رط واقعی�� ت در ھم��ھ ح��ال اس��ت مخصوص��ا

ی�د و ش�رطقت بی وجود آدمھا در ھر شرایط و ظھور و بروزی . پس نور حقیقت در انسان بصورت محب تواقعی ت ھمان نور حقیقت انسان در جھان است .آشکار می شود. محب

د و ب�ھ ت آش�کار م�ی گ�ردت اس�ت ک�ھ بواس�طھ معرف�ت یافت�ھ م�ی ش�ود و بص�ورت محب�حقیقت ھمان حقیقت واقعی ل�ی اکث�ر وت و تس�لیم و رضاس�ت. ی انجام�د . پ�س حقیق�ت در انس�ان ق�رین ص�دق و محب�تصدیق عالم و آدمیان م�

آدمیان از آن روی گردانند و لذا بھ سوی کذب و ریا و شقاوت و خیانت می روند. پس منش�أ حقیق�ت جھ�ان ھم�ان وج�ود انس�ان اھ�ل معرف�ت اس�ت . و انس�ان اھ�ل معرف�ت نف�س در درک و تص�دیق

اره عب�ور نم�وده و ب�ھ عرص�ھ خی�ر و می تواند برخود وارد شده و از قلمرو نف�س ام�بدیھا و شرارت نفس خود نیکی برسد و سپس از آن عرصھ نیز بگذرد و بھ قلمرو و ذات یگانھ اش برسد کھ قلم�رو ح�ق اس�ت . و از ای�ن

ج�وئی و جھان را دید و تصدیق نمود و آنرا دوست داشت . دوست داشتن بزرگترین اجر حق منشأ می توان حق ت نیس�ت . ای�ن انک�ار موج�ب تکفی�ر دل و معرفت است زی�را ع�ذابی بزرگت�ر از انک�ار و ج�دال و ع�داوت ب�ا واقعی�

ت را از شقاوت قلب و نھایتا مرگ عاطفھ می شود و آدمی در درون خویشتن مدفون می گ�ردد زی�را جھ�ان واقعی�و در ب�دن خ�ودش محب�وس م�ی س�ازد. وای�ن کن�د روی جھل منکر است و جھان ھم او را منک�ر ش�ده و ط�رد م�ی

محصول جنگ انسان با حقیقت است . انسان حق پرست در جان جھان جاری است و انسانی جھانی اس�ت . پ�س حقیق�ت و ح�ق بین�ی ھمان�ا درک و تص�دیق ح�ق جھ�ان اس�ت . و ام�ا ع�الیترین ح�د انسان عارف مح�ل ظھ�ور ح�ق

131

ت ر م��ی خی��زد ک��ھ بص��ورت انک��ار و کفرش��ان نس��بت ب��ھ جھ��ان واقعی��زی��را باط��ل نی��ز از انس��انھا ب�� ابط��ال اس��ت . ک�ل خودنمائی می کن�د . ھم�انطور ک�ھ انس�ان ح�ق پرس�ت ھ�م انس�انی م�ؤمن اس�ت . م�ؤمن بمعن�ای انس�انی ک�ھ در

ت ھ��ا را م��ی بین��د و واقعی�� ق��ایع احس��اس امنی��ت دارد و ایم��ن اس��ت زی��را ح��ق جھ��ان ھس��تی و در ھم��ھ ش��رایط و وپس انسان اھل باطل ھم�ان ک�افر اس�ت . و ام�ا ش�اقھ ت�رین و ک�املترین مرحل�ھ از حقیق�ت ھمان�ا تصدیق می کند .

انسانھای باطل است و تصدیق بطالت و کفر این انسانھا کھ اکثریت را شامل م�ی ش�ود . ب�دین معن�ا ک�ھ درک حق و اینک�ھ چن�ین ع�داوت و وق�ایع در ج�دال اس�ت و ب�ا آن م�ی جنگ�د ت و ح�ق ت ب�ا واقعی�چرا و چگون�ھ اکث�ر بش�ری

توحید و توحید حقیقت است ک�ھ از ت بشری ھمان حق کفری نیز در خدمت حقیقت است . درک این وجھ از واقعی ورای خی��ر و ش��ر و بھش��ت و دوزخ و کف��ر و ایم��ان م��ی نگ��رد . و ای��ن مق��ام عارف��ان واص��ل اس��ت . ای��ن ھم��ان

ف�اق ت قری�ب ب�ھ ات ت کھ چرا اکثری�این واقعی ت . درک حق جھان و جھانیان بر آن استوار اس حقیقتی است کھ کل حق است و آن انگشت شماری ھم کھ ایمان می آورند و روی ب�ھ ح�ق م�ی کنن�د ت�ازه مش�رک ت کافر و ضد بشری

و باطل را بھم می آمیزند . می شوند یعنی حق بش�ر ک�ل ا حق ت است زیرناجی بشری بشریت ھمان رسیدن بھ مقام امامت است . آن امامی کھ کل رسیدن بھ حق

ن اس�ت گانھ انسات است یعنی جمال ذات یبشری را دریافتھ و ھمھ را دوست می دارد . و چنین انسانی جمال حق ن�اجی م�ی توان�د ت را دوس�ت م�ی داردبش�ری ھ جز خداوند نیست . و فقط چن�ین کس�ی ک�ھ ک�ل و این ذات یگانھ البت

ح�ق قیق�ت ھم�انحت را ن�دارد. در معن�ای نھ�ائی ت توان نجات بشری یزی جز این محب ت باشد . و در واقع چبشری محبت است بخصوص محبت بھ دشمنان خود .

راز صدق

کتب�ی اس�اس ھم�ھ ارزش�ھای اخالق�ی و اجتم�اعی در ھم�ھ فرھنگھ�ای بش�ری و فراس�وی ھ�ر اعتق�اد و م�ذھب و می��ک رزش��ھای معن��وی و دین��ی و انس��انی برخاس��تھ ازھمان��ا ص��دق و راس��تی اس��ت . ص��دق بعن��وان مح��ور ھم��ھ ا

اعض�اء ارزش ذاتی در موجودیت جھان ھستی و وجود مادی بشر است و آن تص�دیق متقاب�ل و ھم�ھ جانب�ھ ھم�ھذا جھ�ان ل�و ذرات و کرات در عالم ھستی م�ی باش�د . چ�ون ھم�ھ چی�ز در تص�دیق بالوقف�ھ و اب�دی یک�دیگر اس�ت

رات و ذس ص��دق آن گ��وھر موجودی��ت و نظ��ام کائن��ات و آن ت��ار و پ��ود ب��ین ھس��تی امک��ان وج��ود یافت��ھ اس��ت . پ�� وش وگ�نیس�ت . تص�دیق چش�م و اعضاء می باشد کھ بدون حض�ور ای�ن روح ھ�یچ موج�ودی ق�ادر ب�ھ ادام�ھ بق�ا

ی�ات اس�ت حزبان و احساس و اندیشھ و جریان خون و عملکرد امعاء و اعضاء در بدن انس�ان موج�ب اس�تمرار م ی و انھ�داھ این قدرت در موج�ودی ان�دکی دچ�ار اخ�تالل ش�ود آن موج�ود بس�وی ناھنج�اری و بیم�ارو بمیزانی ک

ھ�م ھ ا ب�رمی رود . پس صدق ھمان حق بودن و استمرار بقاست و آن چسب و جاذبھ ای می باشد کھ ھم�ھ چی�ز و مرب��وط موج��ودات ع��الم ھس��تی متص�ل و متح��د م��ی س��ازد . ھ��ر ش��ی و موج��ودی را در درون خ�ودش و ب��ا ک��ل

متصل و ھماھنگ می کند .

132

یاض�یات ک�ھاین سنگ زیر بن�ای اندیش�ھ و عل�م و ادراک بش�ری ھ�م ص�دق اس�ت بدانگون�ھ ک�ھ م�ثال در رعالوه برچ�ھ ھمانی را پدید می آورد . آن –اساس علوم است بصورت عالمت تساوی (=) خودنمائی می کند و قانون این

یق ش�دن دوود چیزی جز تص�دیق ام�ور در رابط�ھ ب�ا یک�دیگر نیس�ت . تص�دکھ جریان اندیشھ و فھم نامیده می شوم و و ھم�ھ عل� ه فھم و لذا قضاوت و اراده بش�ریرف با فھم شدن است . بنابراین گوھامر در ذھن انسان متراد

اینکھ صادق است .فنون نیز صدق می باشد . ھیچ چیزی وجود ندارد اال ی�ات و موجودی�ت پدی�ده ھ�ا و نظ�م کائن�ات و س�پس روح اخ�الق و معنو آن روح واحدی است کھ علت ،پس صدق

ادراک بشر می باشد .

روانشناسی و اخالق

رزش�ھا و اانھ�دام منطق�ی می گویند کھ روانشناسی در قلمرو اخالق و عواطف بشری رسالتی ج�ز پ�وچ س�ازی و

ب�ھ ن�وعی وع�ا ب�ھ ن�وعی درس�ت اس�ت م�ی آورد . ای�ن ادد و بھ اصطالح گند ھمھ چی�ز را درعواطف انسانی ندار ت��ی مفاس��دحنادرس��ت . روانشناس��ی م��درن اتفاق��ا بط��ور ای��دئولوژیک ( و ن��ھ علم��ی ) ک��اری ج��ز تق��دیس غرای��ز و

ادر ب�ھ ق نکاویھااخالقی ندارد و اینست کھ مدرنیزم و اخالق مدرن بدون استفاده روزمره از مکاتب توجیھی روا ،م�ی آوردردن�د اخالقی�ات و عواط�ف قش�ری و ق�راردادی و س�نتی را براس�تی گادامھ حیات نیست . ولی آنچھ ک�ھ

طل�ق ر مقاب�ل ممعرفت نفس است کھ بر پایھ اصول اخالق الھی بھ انسان نظر می کند و نسبیت ھای ارزش�ی را دامی�دوار وقرار داده و لذا ھمھ عواطف و ارزشھای عرف�ی را پ�وچ م�ی کن�د . ول�ی ای�ن پ�وچ س�ازی ام�ری خ�الق

ھ ب�ھای عرف�ی کننده و محرک بسوی اخالقی برتر و عمیقتر و خالص تر و عارفانھ است و این ھمان تبدیل ارزشد ب��رای حق��ایق و اس��رار عرف��انی اس��ت : عرف��انی ک��ردن ع��رف ! ک��ھ یک��ی از رس��التھای نش��ریھ ماس��ت . ب��ی تردی��

ی��زی و ی��ائی و عواط��ف غرالزم اس��ت ک��ھ اخ��الق پوس��یده و ر ،حص��ول اخالق��ی خ��الق و عاطف��ھ ای عمی��ق و پوی��ات�ا مک�ن گ�رددمتی جاودان�ھ جانوری کالبد شکافی شود تا امراض و آفتھایش دفع گردد تا صدقی عارفانھ و محب

ود و ب���ا در گ���ذار ح���وادث و بحرانھ���ای ھ���ویتی ای���ن دوران و طوفانھ���ای نیھیلیس���تی روح انس���انیت از می���ان ن���رر ب�رد ک�ھ اگ� برکنده نشود. انسان م�درن در ش�رایطی بس�ر م�یفروپاشی ارزشھای سنتی ، بنیاد اخالق و معنویت

س�تبران�دازی ا -تب�اھی و خ�ود ھر روزه مترصد کشف معنائی برتر و ذاتی تر نباشد ھر آن محکوم بھ پوچی و . و جز بواسطھ معرفت نفس نمی توان از تباھی روانکاوی مدرن نجات یافت .

حقیقت و واقعیت

133

ق�ت ھم�ان ح�قمی تابد بشرط آنکھ بھ تصدیق واقعیت منجر ش�ود. حقیکھ از واقعیت بر ھمان معنائی استحقیقت ھس�تی و واقعھ است . حقیقت ھمان تصدیق ھر آن چیزی است کھ ھست و رخ می نماید . حقیق�ت یعن�ی بایس�تی

م�انی ک�ھ و آر ی�دهیر. آن اھستی بایستی ! آنگاه بایستی را خالف ھستی می یابد در ظلمت است و ظالم و ظلم پ�ذآلھ�ا و ای�ده اره ناحق است و لذا محکوم ب�ھ ابط�ال م�ی باش�د . آنچ�ھ ک�ھ ھم�و ،و انکار واقعیت ھا باشد عدر تناز

ط�ل رف�ت . با آرمانھا و آرزوھای بشر را باطل می کند وقایعی است کھ رخ می دھد بھ مص�داق: ح�ق آم�د و باط�ل ت . ھای اوس بایستی ،ھ بین انسان و حقیقت حائل می شودواقعیت است . آنچھ ک ھمان پندارھای آرمانی و ضد

ب��ا فلس��فھ در ای��ن تعری��ف از حقیق��ت از منظ��ر قض��اوتھای اجتم��اعی و سیاس��ی و ای��دئولوژیھای آرم��انگرا مواج��ھگ�ز ھ واقعی�ت ھرباشد . در حالیک� تسلیم و رضا می شویم کھ می تواند مترادف با ستم پذیری و توجیھ ھر ظلمی

وبی می دھد ھر ستم و فریھ نماید زیرا آدمی در سودای آرزوھا و آرمانھای خویش است کھ تن بچنین رخ نمی عب��ھ نف�� چی��زی ج��ز ت��الش مذبوحان��ھ در تغیی��ر واقعی��ت ،ھم��راه ظل��م م��ی گ��ردد و ظل��م را تق��دیس م��ی کن��د . ظل��م

د را در ح��ق خ��و آرزوھ��ای خ��ویش نیس��ت. تغیی��ر جباران��ھ و مزدوران��ھ واقعی��ت اس��ت ک��ھ س��تم م��ی آفرین��د . آنک��ھارد ع احاط�ھ دو اوض�ا واقعیت آنچھ کھ ھست می یابد ھرگز با ستم ھمراه نمی شود و ھمواره بر واقعیت شرایط

و خواھ�د ب�ود.نیست . ظلم نیز و جھی از واقعیت است و تا ستم پذیر نباشد ستمگری ھ�م ن و مشروط بھ شرایطد ل�م نف�س خ�وظتبدیل واقعیت زندگی است . کسی ک�ھ ب�ر ستم پذیری بشری معلول و تالش مذبوحانھ در تغییر و

ایطی ش��ردرھر ب��ھ ش��رایط اس��ت . و حقیق��ت محص��ول زیس��تن مش��روط ،ف��ائق آم��ده باش��د ظل��م ناپ��ذیر اس��ت . ظل��م حضور دارد .

تشابه اضداد

آت�شز مث�ل بسیاری از صفات متضاد دارای تشابھی حی�رت آور و فریبن�ده ھس�تند . بط�ور مث�ال س�رمای ش�دید نی�

م�ی ب فروپاش�یموج� ،شیرینی خیلی شدید بھ تلخی و تیزی می زند . و یا انجماد بیش از ح�د می سوزاند . و یابمرات��ب عرص��ھ ص��فات بش��ری نی�ز چن��ین تش��ابھاتی ب��ین ص��فات متض�اد دی��ده م��ی ش��ود ک��ھا درش�ود و ...... و ام��

ن�زوا و ات دچ�ار حب�مانھای بس�یار مخل�ص و ب�ا ر نی�ز مث�ل انس�ب غایت کافر و متکھ فریبنده تر است . مثال افراد بر ب�کم�تھم ب�ھ ت را ر شدید است ھمانطور ک�ھ م�ثال عل�ی (ع)ب تواضع بیش از حد ھمچون تک تنھائی می شوند . یا

ی ل��ودگی وم��ی کردن��د درحالیک��ھ اس��وۀ تواض��ع و محب��ت ب��ود . و ی��ا ریاک��اری و فتن��ھ ک��ھ از ح��د بگ��ذرد ب��ھ ن��وعم�ی موج�ب س�کوت ،کھ گوئی صداقت است . و یا علم و معرفت چ�ون ب�ھ کم�ال رس�د رسوائی و فحشاء می رسد

خویش است . نادانی می ماند . و نیز اینکھ ھر امری در ذاتش ضد شود کھ بھ بالھت وخ��ود را آش��کار م��ی کن��د . ون ش��ده و ھ��ویتی ض��د گ��غ��ایتش ب��ھ نقط��ھ عطف��ی م��ی رس��د و دگرگ��وئی ھ��ر ص��فتی در

قول عرفا بھ ب�ت پرس�تی م�ی انجام�د ھ ھمسایھ ایمان است و یا غایت ایمان ب ،اشد کفراینست کھ گفتھ می شود پروردگ�ارا اگ�ر حقیق�ت خ�ود را عی�ان کن�یم م�ا را ب�ھ ج�رم ب�ت پرس�تی « ھمانطور کھ ام�ام س�جاد (ع) م�ی فرمای�د

ر غ�ایتش ب�ھ خ�ود م�ی انجام�د . ھم�انطور ک�ھ عش�ق د ھر ام�ر و ص�فتی در کم�الش ب�ھ ض�د » . سنگسار می کنند

134

نی�ز نفرت می انجامد و مھر درغایتش بھ قھر می رسد و زندگی ھم در غایت خود بھ مرگ و ھستی بھ نیس�تی و نیستی بھ ھستی . دشچھ نزدیک آمد ستی دور شد ظلمت اندر مطلق خود نور ھر

دشگشت ملعون و زیارش دور چونکھ ابلیس اھل بیت یار گشت

آیا انسان همانست که باید باشد ؟

س�تی س�تی و بایفعالیتھای بیرونی اش آش�کار اس�ت ھمان�ا نب�رد ب�ین ھ ھستھ مرکزی نبرد درونی انسان کھ در کل

او ت و ھس�تیآنچ�ھ ک�ھ ھس�ت و آنچ�ھ ک�ھ بای�د باش�د واقعیتھ�ائی ک�ھ از بی�رون ب�ھ حی�ا حقیقت ! است : واقعیت و ھ�ان بی�رونتحمیل شده است و حقیقتی کھ انسان در درون خ�ود م�ی طلب�د ت�ا آن�را در بی�رون محق�ق س�ازد ول�ی ج

دیالکتیک وجود بشر است . مانع این تحقق است . این کل واھن�د ک�ھ چ�ھ م�ی خ م�ی دانن�د معموال فقط خواھد باشد ؟ آدمھا ولی آیا براستی آدمی بھ یقین می داند کھ چھ می

س�ت و یان رفت�ھ ارسد کھ بودن در آدم�ی ب�ھ نس� اشتھ باشند نھ اینکھ خود باشند : بودن و داشتن ! بنظر میکھ درد یط�ھ اراده ف�حکند . و لذا داشتن ھ�ا ھ�م موض�وعاتی بیرون�ی ھس�تند و در خواھد این غفلت را با داشتن پر می

یم�ت قآورد ب�ھ ھم بدس�تانی�ان بجنگ�د و اگ�رجھ جھان و قرار ندارند و آدمی برای بدست آوردن آن بایستی با کل تھ باش�د وخواھ�د داش� نابودی خویش است . انسان بمیزانی کھ نیست می خواھ�د داش�تھ باش�د و بمیزان�ی ک�ھ م�ی

و با اشتھ باشدددارد ، وجودی در درون خود ندارد . گوئی ھستی باطنی خود را فروختھ تا چیزھائی در بیرون دھمس�ر و فرزن� ،وجود کند : من خانھ دارم ، ماش�ین دارم ، تلف�ن دارم ، م�درک دارم نگاه بر آن چیزھا احساس

ی�ن احس�اس ادارم و ........ پس ھستم . و این ھستی ھر آن در معرض خطر و از دست رفتن اس�ت و ع�الوه ب�ر اه دھ�د آنگ�خ وجود حتی در یک لحظھ ھم در درون فرد رخ نمی دھد بلکھ احساس است کھ م�ی توان�د در آین�ده ر

د رخ نم�ی دھ� جنون محض است و ھرگ�ز کھ این داشتھ ھا بھ اندازه کفایت برسد . ولی چنین کفایتی یک فریب و دارد و ھرگ�ز یک ھستی مفروض و خیالی و آرمانی است و آدمی تا ابد در یک ق�دمی آن ق�رار» بایستی « . لذا

ھ در ک�. ھس�تی ھم�ان ب�ی نی�ازی انس�ان اس�ت ھم�ان ابل�یس اس�ت » بایس�تی « رس�د ھمچ�ون س�راب . بھ آن نمیود ب�ھ ب�ی گیھای فزاینده است . نیازھا ھرگز در عرصھ ارضای خضور دارد ولی بایستی عرصھ دریوزدرونش ح

ایش حض�ور ھ�نیازی نائل نمی آیند و بلکھ بالعکس . ب�ی نی�ازی یعن�ی ھس�تی ح�ی و حاض�ر آدم�ی ک�ھ در نداش�تن دلیل آن چیزی است کھ نداری. ،یرآنچھ کھ دا ر نیستی قرار دارد .دارد . ھستی د

وجود حق

135

ای ھم�ھ انبی� ھمان معنا و حقیقتی اس�ت ک�ھ ،عالیترین حق و ارزش وجود داشتن و خلقت انسان از عدم بھ وجودین ر ن�زد خ�دا ھم�اج�ر م�ا انبی�اء د« انتخ�اب و آزادی و اختی�ار اس�ت . الھی بخاطر آن مبعوث شده ان�د و آن ح�ق

–قرآن » ین پس ھر کھ بخواھد خودش بھ راه ھدایت یا ضاللت می رود . بس کھ زم ھ�ودکش�ی را خآن فالسفھ ای کھ خود وجود را بزرگترین جبرھا و منشأ جبرھا می خوانن�د اگ�ر امک�ان و آزادی ره ب�ھ اخواھ�د دوب�بھ این امر بیفزایند آنگاه وجود انسان عین اختیار و عرصھ انتخاب اوس�ت ک�ھ م�ی توان�د اگ�ر بی انتخ�اب و المتن�اھعدم بازگردد . ولی اگر انسان بھ جاودانگی وجود باور داشتھ باشد آنگاه این جاودانگی قلم�ر

م�ان آزادیارزش وج�ود ھ تلقی می شود و در اینجا وجود مت�رادف آزادی م�ی آی�د . از ای�ن منظ�ر برت�رین ح�ق ور م�ی کن�د . د می کن�د ج�اودانگی را در خ�ود احس�اسدرک است زیرا آدمی بمیزانی کھ آزادی انتخاب را تجربھ و

و ودی و م�رگچھ ک�ھ ب�ھ آس�تانھ ع�دم و ن�ابتخاب است . و از آنجا کھ آدمی ھرواقع جاودانگی محصول آزادی ان راه و و ام�ان تق�وھم�ی یاب�د . و ای�ن آزادی را ھم عمیقتر و وسیع تر درفنا نزدیکتر می شود جاودانگی را و لذا

ی�د و لھ نخست احساس ن�ابودی م�ی بخش�د و س�پس ن�ور ج�اودانگی رخ م�ی نماھیاست کھ در ودن روش دوری ازس�ت لقی شده احضور خداوند درک می شود. و اینست کھ اکراه و اجبار در دین بزرگترین مالک گمراھی و ستم ت

عش�ق و اروش تقوراه دین را کشف می کند و ،جاودانگی بیازماید بخواھد آزادی را تا سر حد آنکھ –( قرآن ) فنا را . آزادی ھم عشق بھ فناست . داشتن آزادی است و حق وجود پس حق

؟با چیست حق

ادارک بشری در طول تاریخ ، ح�ق ب�ا س�ھ می�زان متف�اوت از س�ھ نگ�اه متف�اوت تعری�ف ش�ده اس�ت : در تجربھ و

ق را ب�ا ق�درت و ص�احبان ق�درت م�ی عشق ( ایثار) . اکثریت عامھ بشری عم�ال ح� عدالت و حق قدرت ، حق حق این نگرش ھمواره حق را بھ صاحبان زور و سلطھ می دھد . این نگرش بھ ح�ق برخاس�تھ ن�وع خاص�ی از ،داند

کب�ر و اس�تکبار احساس در بشر است کھ از منظر دی�ن ھم�ان کف�ر اس�ت . ای�ن ھم�ان ح�ق موجودیت و اندیشھ وھمواره اقلیت ھستند حق را بھ عدالت می دھند این نگاه برخاستھ از ا گروه دیگری از مردم کھ بشر است . و ام

ا نگ��اه و نف��س نگ��رش دین��ی اس��ت و بانی��انش نی��ز پی��امبران خداھس��تند و حامی��انش ھ��م مؤمن��ان م��ی باش��ند . و ام��سومی وجود دارد کھ بسیار کمیاب است و آن حق عشق و ایثار می باشد . حامی�ان ای�ن نگ�اه عارف�ان م�ی باش�ند

تعریف�ی ،عدالت و ق�درت خ�ط بط�الن م�ی کش�ند . تعری�ف از ح�ققط بھ عشق و عاشقان می دھند و برحق را فکھ ل نیچ�ھ . برخ�ی جھ�ان ھس�تی را از ذات جھان ھستی می باشد . برخی جھان را عرصھ ظھور قدرت می دانند مث�

ھستی را مظھر عش�ق و عدالت می خوانند و ارزشی اساسی تر از عدالت نمی شناسند . و برخی ھم جھانمظھرایثار می خوانند و می فھمند و پیرو این حق می باشند . از این سھ نگاه سھ نوع جھان و سھ نوع انسان و س�ھ

ب�س ! انس�ان ع�ادل م�ی نوع زیستن و فھمیدن پدید آمده اس�ت . انس�ان اقت�دارگرا م�ی گوی�د : ح�ق ب�ا م�ن اس�ت وید : حق با تو است ! من ، ما و تو سھ مظھ�ر ح�ق اس�ت . ای�ن گوید : حق با ما است ! ولی انسان عاشق می گو

136

فناس�ت ک�ھ آن چھارمی ھ�م در برخ�ی از حکیم�ان الھ�ی رخ نم�وده اس�ت و آن ح�ق ا حق مثلث حقیقت است . و ام است . این حق کامل و برتر است .ردا دیگر را نیز در خود سھ حق

نام انسانه ماسکی ب

»فلسفه نیچه «

ی در انس��ان را ی��ک ماس��ک م��ی نام��د . ای��ن ب��دان معناس��ت ک��ھ او در جس��تجوی ی��ک معن��ا و ھوی��ت حقیق�� ،نیچ��ھ

ھ لح�اظ ه اس�ت . ب�خویشتن بھ ھیچ امر راستین و پای�داری نرس�یده و ل�ذا نیھیلی�زم ( نیس�ت انگ�اری ) را بن�ا نھ�اد ی اس�ت ک�ھی�ن ھم�ان نگ�اھمعرفت عقل�ی و منط�ق بش�ری فلس�فھ ای ص�ادقانھ ت�ر از نیھیلی�زم پدی�د نیام�ده اس�ت. ا

پدید آورده است . اساس حکمت باستان و عرفان را ک شناس�ی وآدمی یک ماسک ھزار تو می باشد کھ با برداشتن ماسک نھائی چیزی جز فنا نمی ماند . ای�ن ماس�

و نس�انی ھمچ�حرفھ اھالی معرفت و باطن گرایان حق ج�و م�ی باش�د . و در دوران جدی�د ش�اید ا ،ماسک براندازی وز ص�دیقین انیچھ قادر بھ براندازی تمام ماسکھای وجود خ�ویش نش�ده باش�د . در مق�ام س�خن بایس�تی نیچ�ھ را

کرام الکاتبین دانست . نس�ت خ�ود راتم�ام عم�رش بالوقف�ھ در ح�ال کش�تی گ�رفتن ب�ا خ�ویش ب�ود و ب�االخره توا انسانی ب�ود ک�ھ در ،نیچھ

اس��وه ای��ن حکم��ت باش��د : در خموش��ی بس��ر ب��رد و شکس��ت دھ��د و خ��اموش س��ازد و ده س��ال آخ��ر عم��رش را نوشی ! خموشی، رازپوشی ، زھر

کھای ص�ورتحقیقتی کھ او نوشید ھیچ ارزش و معنائی در این جھان برایش باقی نگذاشت . نیچھ ھمھ ماسزھر بشر را برگرفت و پیامبر پوچی آخرالزمان شد .

وف�ا ب�ود و اس�تمرار او در عش�ق و خیان�ت معش�وق و ص�داقت و وف�ای او در ،آنچھ کھ بھ او چنین قدرتی بخشید انتقامش از خویشتن !

عش��ق ر قھر. او پی��امبانس��ان ب��ود و ل��ذا ب��ھ انس��ان کمت��رین ترحم��ی ننم��ود ت��ا او را ب��ھ حق��ش برس��اند او عاش��ق یچ�ھ عاش�ق عاش�ق نیس�ت بلک�ھ فاس�ق اس�ت . و ن ،آخرالزمان نیز ھست . کسی کھ نتواند بر محبوبش قھار باشد

و لذا ھمھ ماسکھای تاریخی و مدرن انسان را برانداخت و حقش را ادا نمود . بود

137

فلسفه جبر و اختیار

خی روش�ن حکم�ت و فلس�فھ و روانشناس�ی ب�وده اس�ت ک�ھ ھرگ�ز پاس� جبر و اختیار از قدیمی ترین مباحث قلم�رو

ودشناس�ی خس�ت . در قلم�رو فراموش�ی س�پرده ش�ده اھ نیافتھ تا اینک�ھ بت�دریج از عرص�ھ اندیش�ھ بش�ر ح�ذف و ب� تھ ای داش�تھمکتب عرف�ان عل�وی ھ�م جایگ�اه برجس� لذا در معضلھ جبر و اختیار در رأس ھمھ امور قرار دارد و

وت ک�ھ جب�ر است کھ پاسخ نھائی بر این دوگانگی و تضاد امری مابین و برت�ر اس�ت . ول�ی مس�ئلھ اساس�ی اینس� ست . ابراستی درک نشده است و لذا پاسخی ھم نیافتھ اختیار در قلمرو نفس و عملکرد و اندیشھ بشر

ای�ن دو ام�ر اس�اس اص�الت یک�ی ازشری و نیز ھم�ھ فرق�ھ ھ�ای م�ذھبی بردر تاریخ ب می دانیم کھ ھمھ فلسفھ ھا ود و اص�الت وج� پدید آمده است و یا امری سوم و بینابینی مثل فلسفھ مشاء و اشراق و عرفان و یا فلس�فھ ھ�ای

دری�ھ ، ثل مکتب قرقھ ھای بنیادی در جھان اسالم نیز بر یکی از این وضعیت ھا پدید آمده است مماھیت . ھمھ ف جبریھ ، معتزلھ و امثالھم .

اش��تن . ازددر قلم��رو خلق��ت انس��ان و در قب��ال خداون��د در ی��ک ک��الم ھم��ھ مخلوق��ات مجبورن��د : مجب��ور ب��ھ وج��ود ی�ت اس�ت . ان نیز مجبور اس�ت و مجبوری�ت ھم�ان مخلوقمنظر وجود و عدم کھ اساسی ترین مسئلھ می باشد انس

ران�ھ ت�رین احساس�ات و افک�ارش نی�ز معل�ول ای�ن جبرن�د و مختا وقتی وجود انسان جبری باشد صفات و اعمال وست بھ راست و دراعمال بشری ھم تحت الشعاع جبر وجود قرار دارند . از این دیدگاه انسان از ھر مسئولیتی مب

ج�ود ش�ند : جب�ر وفلسفی معتقد بھ انواع جبرھا م�ی با دینی و ملحد بھ لحاظ ھمھ مکاتب ضد ھمین دلیل است کھ ر جب��، بیع�ی جب�ر ط ، وراثت�ی ، جب�ر ژنتیک�ی ، جب�ر ت�اریخ ، جب�ر اجتم�اعی ، جب�ر اقتص�ادی ، جب�ر روان�ی ، جب�ر

ی�ن جب�ر اینکھ ا ست و آنمتافیزیکی و غیره . گوئی آدمی فقط در قلمرو و آگاھی و باورھای خود دارای اختیار ام ب�اور ت و دوم�ی ھ�با آن جدال نماید . نوع اولش باور دینی اس را بپذیرد و تصدیق کند و یا اینکھ منکر شود و

اخودآگ��اه وناعم��ال بش��ر معل��ول اندیش��ھ اوس��ت و اندیش��ھ او ھ��م معل��ول احساس��ات و امی��ال کافران��ھ م��ی باش��د . وح�ت اراده تبروز خواستھ ھ�ا و گرایش�ات و عش�ق و نف�رتش مطلق�ا ناخواستھ اوست زیرا دل آدمی بعنوان مھد

عناس�ت ک�ھ مکنترلش نیست . پس آدمی بھ لح�اظ احس�اس و اندیش�ھ و اعم�الش تمام�ا مجب�ور اس�ت . و ای�ن ب�دان ی انس�ان انسان تماما مخلوق است و بت�دریج بواس�طھ احس�اس و اندیش�ھ و عمل�ش خل�ق و تربی�ت م�ی ش�ود . ول�

ت�ار اس�ت ست یعنی مخکھ این مخلوقیت را بپذیرد و یا انکار نماید . و این تنھا اختیاری است کھ دارامختار است ن ح�د اس�ت ت�ا آ کھ مجبور باشد و یا مختار. مجبور بودنش ھمان تسلیم و مسلمان بودن و مری�د اراده خ�دا ب�ودن

ار موج�ب ای�ن اختی� ر خویشتن است و لذاکھ جبر الھی را بپرستد . ولی مختار بودنش بمعنای نبرد با اراده خدا دف�ر وم�ی ھ�م کتضاد و جنگ انسان با خودش می باشد با افکار و احساسات و کردارھایش . اولی ایمان اس�ت و د

. تربیت�ی بھ شرایط مشروط برخی حتی ھمین حد از اختیار بین مختار بودن و مجبور بودن را ھم امری جبری و

زادی باش�د ھرگ�ز اسی می دانند بدین معنا ک�ھ انس�ان ت�ا آنج�ا ک�ھ دارای امکان�ات و آاقتصادی و اجتماعی و سی وناتوانی می باشد . یعنی م�ؤمن ی�ا نمی گزیند و لذا اختیار کردن جبر الھی ھم از سر ناچاری ومجبور بودن را بر

ین دلی��ل ھم��ھ ب��ھ ش��رایط اس��ت و ل��ذا ن��وعی جب��ر اس��ت و ن��ھ از اختی��ار . ب��ھ ھم�� ک��افر ب��ودن ھ��م ام��ری مرب��وط

138

ندرت اھل ایمان ھستند و اگر ھم باشند از مکر و نمایش است و ھ ثروتمندان و صاحبان قدرتھای دنیوی بسیار بمذھبی مشرکانھ و منافقانھ می باشد . اینست کھ دین متعلق ب�ھ طبق�ات ناچ�ار و فقی�ر و تح�ت س�لطھ م�ی باش�د ت�ا

تطبی��ق دھن��د . انتخ��اب کف��ر ھ��م ن��وع دیگ��ری از رایطتق��دیس نم��وده و خ��ود را ب��ا ش�� وض��ع خودش��ان را توجی��ھ وعرصھ روایات مذھبی ھم برای ھ�ر دو جن�اح منط�ق ا موقعیت خویشتن است . و حتی درتوجیھ شرایط و تطبیق ب

و احادیث کافی وجود دارد . ھمھ وقایع سرنوشت ساز زندگی انسان جبری و ناخواستھ و وارده ھس�تند : تول�د ، زندگی را تحت الشعاع قرار می دھد . ازدواج و یا ناکامی می شود کھ کل مرگ و عشق کھ موجب

گ�ر اد باش�د ؟ و اما واقعھ مختار ب�ودن چ�ھ وض�عی اس�ت ؟ آی�ا ب�دین معناس�ت ک�ھ انس�ان مری�د امی�ال و غرای�ز خ�وی منطق�فس�یر تن�وع چنین باشد آیا مجبور است یا مختار ؟ چنین ن�وعی از پی�روی از خویش�تن در آن واح�د ب�ا دو

غرای�ز ت امی�ال وھم می تواند جبر تلقی شود و ھم اختیار . جبر است زیرا انسان چاره ای ج�ز ای�ن ن�دارد و ق�درب�رای نف�س ش�ود زی�را بشری او را وادار می کند تا از منشأ این ارادۀ ناخود آگاه پیروی کند . و اختیار تلقی می

ی خ�ود پی�رو فش�ار اس�ت . انس�ان اگ�ر از ارادۀ نفس�انی بشر ایجاد راحتی می کن�د و ج�دال ب�ا آن موج�ب س�ختی و س جب��ر وپ��از جب��ر نف�س خ��ود رس��تھ اس�ت . اختی��ار تلق�ی م��ی ش��ود زی�را ،نکن�د و ب��ھ اص�طالح تق��وا پیش��ھ نمای�د

احت�ی رمس�ئلھ ،شددو نوع تفسیر از یک واقعھ است و آنچھ کھ مھمتر از معنای جبر و اختیار می با اختیار فقط او اکث�ر آدمھ� .. جبر و اختیار دو معضلھ صرفا ذھنی ھستند و نھ نفسانی و غریزی و وج�ودی یا ناراحتی است

ن�د و یدگی م�ی کناختیار می دانند و می پسندند زیرا احساس راحتی و بھ کام رس� پیروی از نفس خود را آزادی وی�ن اجنگن�د و ل�ذا ب�ا آن م�یاحس�اس ن�اراحتی م�ی کنن�د و آن�را جب�ر م�ی دانن�د و ،عده ای اندک ھم در این پیروی

اذن یچ دل�ی ب�یق�ول ق�رآن ھ�ھ اندک آدمھا را مؤمنان می نامند . و می دانیم ک�ھ ایم�ان نی�ز ام�ری قلب�ی اس�ت و ب�قلب�ی و ومال جب�ری یا آزاد و ھوس�باز ب�ودن ھ�م دو ام�ر ک�ا خداوند ایمان نمی آورد. پس با تقوا و با حیا بودن و

دانن�د ا آزاد م�یرھم دو نوع وضعیت روانی و جبری می باشد . لذا مؤمنان خود ناخودآگاه است لذا کفر و ایماناه ھم�ھ ز ای�ن دی�دگکافران ھم چنین نظری را درب�ارۀ مؤمن�ان دارن�د . ا و کافران را مجبور و بدبخت می خوانند و

خره االآدمھ��ا درجایگ��اه و نگ��اه خودش��ان آزاد و مختارن��د و ھ��یچکس مجب��ور نیس��ت و در ش��رایط جب��ری ھ��م ب��ی�ن س�ت و از اامطلوبترین وضع را انتخاب می کنند کھ بھ اختیار شان نزدیکتر است . این نگ�رش خودشناس�انھ

جامعھ مسئولند . دیدگاه ھمھ مختارند پس ھمھ در قبال خداوند و وجدان خود وس . یک�ی نف� س رانف�پس دو نوع انسان داریم : یکی پیروی از نفس را آزادی می داند و دیگری ھم مخالف�ت ب�ا

در یم�ان را .امی گزیند و دیگری ھم عقل و دین و اخالق فطری را . یکی کفر را و دیگری ھ�م و غرایزش را بر ولس�فھ جب�ر واقع جبر این نوع انسان اختیار نوع دیگری از انسان تلقی می ش�ود و ب�العکس . پ�س جن�گ ب�ین ف

ر ای اص�لی ب�اری اس�ت . دع�وذاست . دعوا بر سر نامگ سلیقھ ای اختیار در واقع جنگی لفظی و صرفا فکری واش�د ی�ا ری�د خ�ود بمسر این امر است کھ آیا انسان بایستی مرید امیال خود باشد ی�ا مری�د احک�ام دی�ن خ�دا . یعن�ی

مرید خدا . و ن�د خ�اب م�ی کنعده ای مجبورند کھ مختار باشند و عده ای ھ�م مختارن�د ک�ھ مجب�ور باش�ند . ع�ده ای جب�ر را انت

ی�ا ب�ین ر و اختی�ارپس نھایتا انتخابی در می�ان اس�ت و انس�ان دارای اختی�ار اس�ت ب�ین جب� عده ای ھم اختیار را .ا انتخ�اب کھ خ�ود ر کسانی ھستند ،اھل دل پدید آمده اند. اھل دلو جناح اھل عقل و خود و خدا . و از این میان د

ند . اکسانی ھستند کھ خدا را انتخاب کرده کرده اند و پیرو امیال قلبی خود ھستند و اھل عقل ھم

139

جیرھ�ا و غ�ل و زن اما نکتھ آخر اینکھ ب�ھ تجرب�ھ م�ی دان�یم ک�ھ اھ�ل دل و آزادیخواھ�ان بت�دریج ب�ھ ان�وع جبرھ�ا وون�ی برھ�ای بیرجمبتال می شوند و نھایتا دلشان مجبور و مقید و رنجور م�ی ش�ود و اھ�ل عق�ل و دی�ن بت�دریج از

. ھم بھ جبر لشان رستگار و رھا می شود . یعنی جبریون بھ اختیار می رسند و اختیاریوند آزاد می شوند وجب�ر الم اینک�ھص�ھ ک�متقیان ھم آزاد می شوند از اسارت دنیا و اھلش . پس خال آزادیخواھان مجبور می گردند و

ور باش�د ت کھ مجب�مختار اس می خیزد و اختیار ھم از جبر، آدمی یا مجبور است کھ مختار باشد و یااز اختیار براضح وجامد .پس . و نھایتا ھر جبری بھ اختیاری دگر و برتر می رسد و ھر اختیاری ھم بھ جبری دیگری می ان

د ام�ر م�ی باش� قول علی (ع) امری ب�ین ای�ن دوھ اختیار است و یا ب آدمی امری براستی فوق جبر و است کھ حق . آن امر ھم چیزی جز عشق نیست : عشق الھی در ذات بشرو بھ نظر ما فراسوی این دو امر است و

و روان و اختی��ار را انتخ��اب م��ی کن��د در وادی جھ��ان روح آنک��ھ در وادی عمل��ی و ک��ردار دنی��وی خ��ود آزادی وو .یچ م�ی ش�ود ھاندیشھ خود بھ بند کشیده شده و بھ غل و زنجیر می افتد و عقیم و تباه می گردد و احساس و

ی و ب�ھ رس�تگار اخالق م�ی نمای�د در درون خ�ود ر عمل بیرونی خود را مقید و متعھد بھ اصول عقل وا آنکھ دام ن ی�ا ت�ی، آزادی اخ�روآزادی و اختیار می رسد . آدمی بین این دو نوع آزادی انتخاب می کن�د : آزادی دنی�وی ی�ا

د ت�ا را برگزین� دان�ھ وج�ودشج�ھ جاواختی�ار و عاقالنھ آن است ک�ھ انس�ان آزادی و عمل یا اراده . وروح ، اختیار نابودی دچار نشود و امکان رھائی از قبر را داشتھ باشد . مرگش بھ اسارت و بعد از

د را ب��ھ ھ��یچ فریب��ی ھولن��اکتر از آزادی اعم��ال ظ��اھری نیس��ت . ای��ن ھم��ان وسوس��ھ ش��یطان اس��ت . آنک��ھ ت��ن خ��وی اختی�ار م� جھان ھستی صاحب ی کند و در کل زنجیر عقل و تعھد و حقیقت می کشد روحش را از اسارت آزاد م

عمالش از مجبور است و ا شود و بھ وجودی جھانی می رسد . ولی پرستنده آزادی عملی در تن خود محبوس و بدنش فراتر نمی رود .

فلسفۀ ذهن

م�ش و دو ست اذھنیت آدمی دو روی و دو مرحلھ دارد کھ اولش محصول گریز و انکار انسان از واقعیت بیرون

محصول رویکرد و رجعت انسان بھ واقعیت بیرون است . ھ��ان اس��ت وجاول�ین ماھی��ت ذھ��ن از ب�دو تول��د ت��ا س�ن بل��وغ و عق��ل پدی�د م��ی آی��د ک�ھ حاص��ل رویک��رد انس�ان ب��ھ ی�ک ذھنی�ت محصول تجربھ مستقیم انسان از جھان طبیعت و محیط زیست و جامعھ و خانواده م�ی باش�د و ای�ن

و بکر است . واقع بینانھی�ده آلھ��ا و او پی�دایش ذھ�ن دگ�ر اس�ت ک�ھ قلم�رو وارد عرص�ھ جدی�د از ذھنی�ت و ام�ا آدم�ی از س�ن عق�ل و بل�وغ

تی اس�ت ک�ھ اش�د . ای�ن ی�ک ذھنی�ت ای�ده آلیس�م�ی بز و انک�ار انس�ان از واقعی�ت جھ�ان آرمانھاست کھ حاصل گری� بستھ می باشد .ذھنیتی کامال خصوصی و در

ج��دال و انک��ار ب��ا و تص��دیقی ھم��واره در گذش��تھ ج��ای دارد ول��ی ذھنی��ت ای��ده آل��ی ک��ھ حاص��لذھنی��ت رویک��ردی ھ آینده گرا حاصل ای�ده آل س�ازی ذھنی�ت طبیع�ی اس�ت ک�ھ در حافظ�ذھنیت آینده قرار دارد . این واقعیت است در

ھنی��ت انس��ان در ذاس��ت . ب��ھ بی��انی ذھنی��ت ای��ده آل��ی حاص��ل ناک��امی حض��ور دارد و منب��ع تغذی��ھ ذھنی��ت آرم��انی

140

اس�ت و ت�الش ب�رای جب�ران ای��ن ناک�امی . ناک�امی در تص�رف جھ�ان بی�رون منج�ر ب��ھ رئالیس�یتی ( واق�ع بینان�ھ ) و ایده آل گراست . لذا ذھنیتی ایده آلی ھمان ذھنیت خودی و محرمانھ است کھ کارخان�ۀ پیدایش ذھن خیال پرداز

آینده گر است . ر جھان منجر بھ پیدایش ذھنیت ایده آلی واست . تالش برای خودی کردن و مالکیت ب» من « س��فھ و دوم بایس��تی گراس��ت و قلم��رو فل دان��ش و تجرب��ھ اس��ت و ذھنی��تذھنی��ت اول ھس��تی گراس��ت و قلم��رو

افظ�ھ ت دوم ، حایدئولوژی و مدینۀ فاضلھ می باشد . بھ بیان دیگر ذھنیت اولی ھمان حافظھ جمعی اس�ت و ذھنی� . فردی می باشد

گون�ھ ذھ�ن چدارای سھ محور اساسی ب�رای تأم�ل م�ی باش�د : ،شناخت ذھن بعنوان اولین مرحلھ از خودشناسیل ب�ھ ی را تب�دیآدمی از جھان بیرون دریافت می کند و آنرا ثبت و ضبط م�ی نمای�د ( حافظ�ھ ) و چگون�ھ ای�ن ھس�ت

بایستی ھا می کند و نیز رابطھ بین ھستی و بایستی در ذھن .توج�ھ در ب�ا ان�دک خواھ�د بکن�د . ک�اری ک�ھ م�یان واقعی�ت و از جمل�ھ ب�ا ص�احبش ھرآدمی می توان�د ب�ا جھ�ذھن

ود اراده خ�می یابیم ک�ھ بخ�ش بس�یار س�طحی و گ�ذرائی از آن در خ�دمت ارادۀ بش�ر اس�ت و بلک�ھ ماھیت ذھنی در م�ی ست ک�ھ س�عیدۀ فوق آدمی ان یکی از عناصر ذھنی بکار می آید . براستی کھ ذھنیت آدمی دارای فرمانابعنو

س�انھ ھ مثاب�ۀ رکند با آدمی رابطھ برقرار کند و این رابطھ بواسطھ جھان ھستی انجام م�ی ش�ود جھ�ان ھس�تی ب� بین این فرمانده و انسان است .

»بودن « نام ه تجربه اي ب

ھ ب�نھایت�ا ان�واع زیس�تن عالم ھستی عرصھ تجربۀ بودن است و ھمھ فعل و انفعاالت و صفات و تنوعات عملی وتن ۀ وج�ود داش�درک و دریافت واحدی می انجامد کھ آن حس ھستی و فھم ما از این واقعھ است ، واقع� تجربھ و

و موجود بودن . ورد : خ�وبآمی یابیم کھ انواع صفات را ب�ھ عرص�ھ ادراک م�ا م�ی ست ؟ ما بودن را در چیزی بودن دربودن چی

ف ی�ا ق�وی مھربان بودن ، زش�ت و خش�ن ب�ودن ، راس�تگو و ی�ا دروغگ�و ب�ودن ، ض�عی بودن ، بد بودن ، زیبا وا ب�ھ ھ�ر ص�فتی ام�ا خ�ود ب�ودن چیس�ت ؟ ھم�انطور ک�. و ... بودن ، سیر یا گرسنھ بودن ، عاشق و متنفر ب�ودن

ه م�راھھ ز ب�بودن نیز با نبودن درک می شود و اینست کھ ھمواره احساس نابودن را نی� ،ضدش دریافت می شودب�ودنی ن�ھ ب�ودن وجاودانگی است یعن�ی جاودا ،ھا و مرگھا تجربھ می کنیم و لذا آرمان ماخود داریم کھ در ھراس

ی کند . ما تعلیم و تلقین مھ ذات خود داریم و ھم مذھب ب جاوید . این آرمانی است کھ ھم در فطرت وودانگی ھم�ان ب�ودن اس�ت . تنھ�ا ص�فتی ک�ھ ھ�راس اس�ت . ج�ادرآدمی بمیزانی کھ در ج�اودانگی خ�ود تردی�د دارد ج�اودانگی اس�ت . پ�س تجرب�ھ ب�ودن ھم�ان تجرب�ھ ج�اودانگی ،بودن را وصف می کند و بھ بیان معقول م�ی آورد

م��ا احس��اس ھ ا ای�ن تجرب��ھ در چ�ھ ام��ور و اعم�الی بھت��ر و ش�دیدتر دریاف��ت م�ی ش��ود ؟ اعم�الی ک��ھ ب�اس�ت . و ام��م�ا امک�ان تجرب�ھ ن�ابودی ش�دیدتری م�ی دھن�د و در ھ تردید آن اعمالی کھ ب�جاودانگی می بخشند چیستند ؟ بدون

141

آنھ��ائی ھس��تند ک��ھ ،و احس��اس ن��ابودی اس��ت ک��ھ ج��اودانگی را دریاف��ت م��ی کن��یم . و ای��ن ن��وع اعمال اوج ش��رایط عرصھ ان�واع از خ�ود گذش�تگی م�ی باش�ند : گذش�تن از ن�ان و ج�ان و ن�ام و عواط�ف و ھوی�ت و احس�اس و ھم�ھ

ائی کھ ما را بھ جھان پیوند می زنند . بریدن از این پیوندھا م�ا را ب�ر آس�تانھ ن�ابودی م�ی کش�انند و در بستگی ھھس�تی و ج�اودانگی را تجرب�ھ م�ی کن�یم و ب�ھ آن ایم�ان م�ی آوری�م و ای�ن گ�وھره در م�ا این آستانھ اس�ت ک�ھ اش�د

جھانیان ھموست . ود در ورای جھان وپایدار و حاضر می ماند و این گوھره ھمان پروردگار است زیرا نور وجی اس�ت . گسستن از غیر و رسیدن بخود ھمان تجربھ رسیدن بھ وجود محض خویشتن است . و این ھم�ان تنھ�ائ

م�نھ و ت�ا ب�ش�عرصھ تجربھ بودن جاودانھ است و اینست کھ در حدیث قدسی آمده است ک�ھ : تنھ�ا ،یعنی تنھائی را ش�ناختن خ�ود رس�یدن و خ�ودھ یافتن جاودانگی است . و این غای�ت ب� این ھمان رسیدن بھ وجود و برسی ! و

است .

فلسفۀ دلتنگی ها

ش الکی خ�و ،قول معروفھ در قرآن کریم می خوانیم کھ گروھی از مردمان را دلی نیست . اینان ھمان جماعت بش�ده و قش�ان تن�گک�ھ در فرا روزگاران ھستند زیرا ھرگز دل تنگی ندارند زیرا دلی ندارند کھ بستھ کسانی باشد

ی�ک ط اھ�ل دل فق� حزن فراق دچار شوند . اینان عیاشان ھستند و ولگردان و بی وفایان. زیرا انسان بھ اندوه ورزه ھ�ا و ھ�کانون دل می س�پارد و ب�س . و م�ابقی عزی�زان را ب�ر ای�ن ک�انون جم�ع م�ی کن�د . ای�ن ھم�ان جماع�ت

می ان در مق�اکج�ا ک�ھ ع�یش باش�د خوش�ند . این�ا و با کی باشند . ھرد کھ درکجفواحش است کھ ھیچ فرقی نمی کنای�ات ت . در روپست تر از حیوانات ھستند . آنچھ کھ اینان را جابجا می کند میزان عیش و پ�ول و بولھوس�ی اس�

س�طھ و فق�ط بوا وفائی و خیانت و رابطھ ای بدون دل ھس�تند دینی این جماعت را ولد زنا گویند زیرا محصول بیھ ی باش�ند ک�حظھ ای عیش و مستی پدید آمده اند . امروزه این جماعت بسرعت در حال توسعھ و جھانی شدن مل

از ن برخاستھھویت معنوی انسا قلمرو معنویت بشر است . کل ،جھانی شدن بی دلی است و بی دینی . دل تنگیل ل اس�ت . ددنون عھد و وف�ا ھم�ان عھد و وفای او در روابط است و آن برخاستھ از احساس قلبی است زیرا کا

ن�گ م�ی تت دور م�ی ش�ود تنگی محصول وفای دل است و قلم�رو ھوی�ت قلب�ی م�ی باش�د . دل�ی ک�ھ از ک�انون محب� گردد . ت می شود و در واقع دچار ریاضت میشود زیرا دچار قحطی و گرسنگی محب

د .ت یعنی خدا متصل می کنصاحبش را بھ منشأ جاودانھ محب ،این ریاضتتن�گ و وی می شود این فراق از دنیا تھدل در ،دنیا و عیش دنیا ھم با او می رود کل ،آنگاه کھ عزیزی می رود

گزین نکند ری را جایتنگ می گردد تا مبدل بھ نقطھ ای شده و فنا گردد . آنکھ بر این دلتنگی بماند و دنیای دیگ نتظار است .اخدا می رساند کھ در قلمرو فنا درھ این دل او را ب

ای ردن ب�رک�وی جایگزین نیست . این ھم�ان ھرزگ�ی دل و جاکش�ی در مواقع دل تنگی کاری احمقانھ تر از جستجی نین م�وارددل است و روسپی نمودن دل بعنوان کانون حیات و ھستی و معنویت و عشق می باشد . و لذا در چ

آید . یک غول رنجور و دیوانھ پدید میشاھدیم کھ بناگاه از یک آدم دل تنگ و محزون و یا داغدیده ت ی دلت ظرفیجسمانی می رود ولی روحش باز می گردد تا در خانھ دل تو مسکن گزیند ول گاه عزیزی بھ لحاظ

پذیرش او را ندارد و لذا احساس تنگی دل می کنی .

142

. زیرا ک�ھ بیزار استاز قلوب مشنگ و ملنگ خداوند می فرماید کھ دلھای تنگ و محزون را دوست می دارد و ،زش�کی جدی�داز دنیا بی�زار اس�ت و روی ب�ھ ع�الم غی�ب و پروردگ�ارش دارد . متأس�فانھ عل�م روان پ ،دل محزون

بطرزی احمقانھ و شیطانی درصدد شنگول کردن قلوب محزون است آنھم با داروھای جنون آور . و ان�رژی ری�ان موس�وم ب�ھ تکنول�وژی فک�ربراستی دشمن دل و معنویت بشر است و یا ج ،این شعبھ از علم طب

درمانی و غیره .

هستی در دیگران

م�ن !من بدبختم پس ھستم ! م�ن بیم�ارم پ�س ھس�تم ! م�ن شکس�ت خ�ورده ام پ�س ھس�تم ! م�ن فقی�رم پ�س ھس�تم

.... م�ن احمقم پس ھستم ! من منفورم پ�س ھس�تم ! م�ن فاحش�ھ ام پ�س ھس�تم ! م�ن در ح�ال م�رگم پ�س ھس�تم ! .نس�بت رتری ھ�ایمس ھستم ! این ناز دوم ھویت یابی بشر در رابطھ با دیگران است . آنگاه کھ بواسطھ بنیستم پ

ی�ن ھوی�ت وابناگاه در چشم و زبان دیگ�ران م�ی ش�کنم و م�ی بی�نم ک�ھ ،بھ دیگران احساس وجودم بھ اوج رسید ج�انم م�یھ نی�روی مرم�وزی ب� احساس وجود از ھمان آغاز امری دروغین و نمادین و ریائی ب�وده اس�ت . آنگ�اه

احس�اس م دیگ�رانافتد کھ خود را بدست خود براندازم تا شاید بدینوسیلھ جلب نظر دیگران نمایم و بواسطھ ت�رح وم عم�ر یت نیم�ھ داین ھو وجود کنم و لذا تراژیک نمائی آغاز می شود ولی این تراژدی بناگاه واقعیت می یابد و

ھر بشری است . ش�ھ اس�ت و ھس�تی در دیگ�ران و از نگ�اه دیگ�ران ھم�واره ام�ری عاری�ھ ای و نم�ادین و ب�ی ریحقیقت اینست ک�ھ

ودی منحص�ر دو جان می کند تا از دیگران ج�و از وج�ود دریاف�ت کن�د، وج� آدمی در بدبختی و خوشبختی خود ھر. در عن�ا م�ی ش�ودمت ب�ی بش�ری کائن�ات ف�رو م�ی پاش�د و ک�ل گونھ ای کھ اگر نباش�م گ�وئی ک�ل ھ بفرد و استثنائی ب

دارای قاب�ل تک�رار اس�ت و در خویش�تندارای وج�ودی ب�ی ت�ا و غیر خ�ودی خ�ودھ حالیکھ ھ�ر بش�ری براس�تی ب� را ن�د ک�ھ خ�ودھستی است و برای این ھستی نیازی بھ مجوز دیگران ندارد . ولی بمیزانی کھ انسان ت�الش م�ی ک

عمومی ھس�تی اش بازیچ�ھ انظ�ار غاف�ل ش�ده و مشابھ کسی دیگر سازد از ھس�تی در خویش�تن ھمرنگ دیگران وز خ�ود اصول ای�ن مح ،می گردد . و آنچھ را کھ دارد از دیگران گدائی می کند. بازی و تئاتر خوشبختی و بدبختی

س��ت زی��را محت��اج خداون��د ا ،خ��ود مان��دن و خ��ود ب��ودنت تب��اھی بش��ر اس��ت . انس��ان ب��رای دربیگ��انگی اس��ت و عل�� بدون او نمی توان دارای احساس وجودی در خویشتن بود. خداوند ھمان نور وجود است .

غم حق

یان فراقاندوه بی پا بھ یک لحاظ عرفان ھمھ مذاھب تاریخ جھان چیزی جز مکتب غم پرستی و اصالت حزن و

نیست.

143

در شودھ ترسم ز غم بمیرم و غم بی پدر شود این طفل ناز پرورده ام درب ت ک�ھ در دلقلبی تنھ�ا یادگ�ار ی�ار در ع�الم خ�اک اس�ت در ن�زد عاش�قان. گ�وئی غ�م خ�ود ی�ار اس�گوئی غم و حزن

نھان گشتھ و رخ نمی نماید: روی بنما و وجودم ھمھ از یاد ببر

ک ھ�یچ خ�ورا گوئی غم دل و نھ حرص و ناکامی ھای ذھن ، تنھا کار و بار دل است و دل در این جھان ج�ز غ�مگ�ر کس�ی ده الجرم غمگین و محزون و خونین است. و غم محص�ول عش�ق اس�ت چ�را ک�ھ او حیاتی ندارد و دل زن –خداوند را بسیار شدیدتر دوست می داری (قرآن) ،را براستی دوست بداری

م از د ،باع��ث آرام��ش ج��ان و تس��الی روان و تمک��ین اندیش��ھ و رض��ای وج��دان اس��ت. دل��ی ک��ھ غ��م ن��دارد ،غ��م دل پروردگارش ندارد.

ب را کھ قلوچانتظار اوست کھ غمبار است مگین خانھ بی خدای خویش است و درغ ،بعنوان خانھ خدا و شاید دل . ت آور استو اصل صاحبش را بھ سماعی جاودانھ می کشاند. غم بھ لحاظ معنا دارای دیالکتیکی عظیم و حیر

شند. یار نبا ر میزبان خودقلوبی آرام بخش جانھای مردمان ھستند زیرا حامل یاد یار ھستند اگ ،قلوب غمبار گفتم غم تو دارم گفتا غمت سرآید.

جدای متشنج و افسرده و متوحش بودن است . ،بودنو اینکھ غمگین غم است. حق با غم و غم با حق است . انسان ھم حق انسان است و حق ،غم

راز نفس ناطقه

س�ت. ارس�طو ترین تمایز انسان از س�ائر حیوان�ات ابزرگ ،ارسطو، انسان را حیوان ناطق نامید بدین معنا کھ نطق

ت دارای نط�ق ھس�تند انسان شده بود ولی ب�راین حقیق�ت علم�ی نیاف�ت زی�را ھم�ھ حیوان�امتوجھ حقیقت عظیمی دردلی�ل ھ ھمانطور کھ ھر قومی نطق اق�وام دیگ�ر را درک نم�ی کن�د . نف�س ناطق�ھ انس�ان ب� ،نمی یابندکھ انسانھا در

ھنگ�ام س�کوت ھ�م س�خن م�ی گوی�د و بدان معناست کھ نفس آدم�ی حت�ی درزبان نیست بلکھ سخن گفتن انسان بھ مخاطب می سازد . فقط از این روست کھ انسان تنھا جانداری است کھ دارای نف�س ناطق�ھ م�ی باش�د صاحبش را

ت ک�ھ و این نطق نفس انسان با صاحب نفس است. این ھمان حدیث نفس است. در واق�ع انس�ان تنھ�ا حی�وانی اس�الوھی�ت در بش�ر با خود سخن می گوید . این حقیقت انسانی ھمان رازی است ک�ھ ام�ام محم�د ب�اقر (ع) آن�را مق�ر

، می داند و نفس ناطقھ را حضور پروردگار در وجود انسان می نامد. بھ ھمین دلیل است کھ در عرف�ان اس�المی ا ھ در انس�ان س�خن م�ی گوی�د و انس�انیت ف�رد رخودشناسی را خداشناسی می دانند یعنی شناخت ذات این نفسی ک

ھ ن�ھ گار است کھ شبانھ روز انسان را تربیت م�ی کن�د. ای�ن نط�ق الھ�ی البت�ردمخاطب می سازد ھمان شناخت پرولزوما ای�ن نط�ق را کسی انسان سخن می گوید. بنابراین ھر در ذھن و آگاھی بشر کھ در دل و ضمیر ناخودآگاه با

عرصۀ معرفت قلب. زی�را دل آدم�ی ھم�ان دل نف�س اوس�ت و اھل معرفت نفس آنھم دربد اال نمی یانمی شنود و در

144

نف��س لوام��ھ، نف��س ملھم��ھ ، نف��س مطمئن��ھ ، نف��س راض��یھ، نف��س ، ره اس نی��ز دارای طبق��ات اس��ت : نف��س ام��نف�� ھمان مقام کلیم هللا است. ، مرضیھ و نفس واحده . و لذا شنیدن و فھم نمودن نطق نفس واحده

»بینی « فلسفه

راز دماغ

ئی م�ی باش�د ک�ھ عض�و بین�ا» بین�ی« ه شده اس�ت ھم�ان بویائی نھاد -این عضو تنفسی ترین نامی کھ برمسما با

است ھم بینائی بصری و ھم بصیرتی (قلبی) . ون ب�دچش�مان ن یگان�ھ بین�ی اش�یاء را م�ی یاب�د وگرن�ھچشمان انسان بواسطھ نوک بینی است کھ از دوبینی امکا

چیزی را دوتا می دیدند. وجود بینی ھر ن�یم ین�ی دوبمرکز دایرۀ صورت اوست و لذا مرکز ھویت جمالی اوست و ب�دون عالوه بر این بینی انسان درست

درس�ت از کس�ی از نگ�اه دیگ�ران ھ�میافت نمی شد. یعنی جمال واحده ھررخ آدمی بصورت یک رخ واحد قابل درس�ھ بص�ری ی�ک بح�ث ھند ،د. این یک معضلھ صرفا روانی و متافیزیکی ھم نیس�تنقطھ بینی او، دریافت می شو

ت قضاو ،ورداست کھ بخشی از علم تقارن است. ھمانطور کھ جمال واحده ھر فردی بر مدار بینی اش رقم می خی ص�وری، در قلم�رو زیبائیھ�امح�ور ش�کل بین�ی اس�ت ب�ھ ھم�ین دلی�ل زشتی یا زیبائی یک ص�ورت ھ�م ب�ر بر کل

ک جم�ال رای�نی تنھا عضوی است کھ اینقدر دستکاری و جراحی می شود. یعنی بینی است کھ تکلیف نھائی بی ) ک�ھ ریش�ھگوئی روح ھر جمالی از بینی متصاعد می گردد. ھمانطور ک�ھ براس�تی ھ�م ری�ح (ھ�وا ،روشن می کند

روح است از بینی دم و بازدم می شود.د م�ی توان� چی�زیھری بینش ذھنی ھم درک م�ی کن�د یعن�ی ب�ا دریاف�ت ب�وی عالوه براین آدمی با بویائی خود نوع

درس�ت صورت آن چیز را مجسم نماید و فھم کند. کھ این فھم فقط ھ�م ص�وری نیس�ت بلک�ھ ش�عوری ھ�م ھس�ت ووی دراک معن�ام�دخل ،بھ ھمین دلیل بینی را دماغ ھم می نامیم کھ معنای دیگرش ق�وۀ ادراک اس�ت. گ�وئی بین�ی

نیچھ می گوید کھ من با بوئیدن می فھمم. ز جھان است. ھمانطور کھ مثال انسان ابی بین�ی عق�ا دارای بینی بسیار ھمسان ب�وده ان�د ک�ھ مع�روف ب�ھ ،ھمانطور کھ ھمھ حکیمان و نوابغ بزرگ جھان

ھ انواع کثیری دارد. است کھ البت ار دچ� ،ه ان�دخ�ود را جراح�ی پالس�تیک نم�ود بنده بعنوان یک درمانگر بت�دریج متوج�ھ ش�دم ھم�ھ کس�انی ک�ھ بین�ی

کار شد. اختالل روانی و دماغی گشتھ اند و این امر بر نظریھ من در اھمیت روحانی بینی یک حجت آشی ف�ت و فھ�م م�چی�زی را ھ�م از ھم�ین طری�ق دریااز نوک بینی اش می بین�د و نی�ز ھرجھان را انسان براستی کل

ن تی بلن�دترییک عضو درجھ دوم ھستند زیرا نوک بین�ی در ھ�ر ص�ور ،بینائی کند. گوئی چشمان آدمی در قلمروو از چی�زی اول ب�ھ بین�یبی�رون نزدی�ک اس�ت و ھرچی�زی در جھ�ان ھرھ اعضای بدن است و نزدیکترین عضو ب

رسد. بینی ھمچون آنتن ھمھ حواس دیگر است. آنجا بھ سائر حواس می

145

رف�ت نب�ھ ای از معنگریس�تیم . ای�ن م�واردی از معرف�ت ت�ن بعن�وان ج» م�و« در مقالھ ای قبال با ھمین نگاه ب�ھ ق�رار عض�و دیگ�ری از ب�دن را م�ورد بررس�ی و مکاش�فھاست. از ھمین منظر می توانی�د ھر نفس و خودشناسی

دھید.

فرق تفکر و تخیل

و چ احاط�ھخ م�ی دھ�د ھ�ینوعی خواب خفیفتر است. ھمانطور کھ آدمی در عالم خواب بر آنچھ ک�ھ ر ،عالم خیال

.ن بشر استعالم خیال ھم عرصھ عملکرد بی اراده و یا بسیار کم اراده از اندیشھ و ذھ ،اراده ای نداردد یعن�ی یده می ش�ودر وادی تفکر، انسان دارای اراده و احاطھ است و می اندیشد ولی در وادی خیال آدمی اندیش

ی نوش�ت بیرون�پردازی عموما منج�ر ب�ھ تن�ایجی ن�امطلوب ش�ده و سر مفعول است. و لذا اعمال برخاستھ از خیال ی شود.عقالنی مربھ اعمال بی اراده و غی فرد را از حیطھ اراده و عقل خارج می کند و دریافتھای خیالی منجر

ور و مر ردیاد آو یاھایش را بھؤدھد و انسان بایستی ر ھ پرواز بی قید و شرط اندیشھ در عالم خواب رخ میالبت ن�د در ود ت�ا بتواش�طری�ق ب�ھ بس�یاری از امی�ال ناخودآگ�اه و وق�ایع پنھ�ان زن�دگی آگ�اه م�ی و فھم نمای�د و از ای�ن

بیداری خود بطور آگاھانھ تر و ارادی تر بیندیشد وعمل نماید. ھ مس��ائلیگ��اه منج��ر ب�� ،ول��ی در ع��الم بی��داری و واقعی��ت خ��ود، زن��دگی و اراده را در دس��ت خی��االت خ��ود دادن

قابل جبران می شود .غیرع�الم نایادت ب�راینکھ آدم�ی دارای ق�درت ش�ھ ل در بیداری نیز امری بس مفید و خالق می تواند باشد بشرطتخی

یلت مندی و فض�خرد ر نمودن جریان اندیشھ بخشی ازنظر بگیرد. قدرت اراده اندیشیدن و مھاباشد و خود را زیر ا دارد ک�ھزانی کھ دارای چنین قدرتی است می توان�د و ش�ھادت آن�رو رھبری سرنوشت خویش است و انسان بمی

ی شود و ج�ز مغیر اینصورت ھراس موجب حقارت خیال بھ عوالم برتر برود و در بالھای خیال را بگستراند و سراغ آدمی نمی آید.ھ الت حقیر بتخی

و حکمت ت الشعاع معرفت نفسحاصل پرواز خیال تح ،آنچھ کھ وحی و کشف و شھود روحانی نامیده می شود ب��دون پردازیھ��ای حاص��ل خی��ال ،و احاط��ھ ب��ر وج��ود اس��ت. در غی��ر اینص��ورت ھم��ھ جنونھ��ا و اعم��ال جنای��ت ب��ارون گس�لد و جن� کل�ی آگ�اھی را م�یھ معرفت و حکمت است کھ تحت تأثیر مخدرات تبدیل بھ مالیخولیا شده و گاه ب�

ام نس�ان در مق�ھ انسان را با خود می برد و اگراانسان است کمحصول ورود جھان بر ،التعارض می گردد. تخی این جنون است. نمی گردد وشاھد برخویشتن نباشد چھ بسا دیگر بر

ده ھ�ا دام پدی�ھ ب�محصول ورود انسان بھ جھان است کھ آنھم اگر توأم با معرفت نفس نباش�د آدم�ی را ،رولی تفک اسیر می سازد.

رون دیکی از ز اندیشھ و روان بشر استروش و دو جریان متقابل و متناقض ا ل و تفکر دو وجھ و دوپس تخی بھ برون و دیگری از برون بھ درون.

بمیزانی کھ انسان دارای آن چشم سوم کھ آن خودشناسی است می باش�د از ای�ن ھ�ر دو جری�ان اندیش�ھ س�ود م�ی ل�ی ب�ا چن�ین نگ�اه ھ�م است و محص�ول تخی ری با نگاه شاھد، دانشبرد و خود را توسعھ می بخشد. محصول تفک

146

فن بازی و ھذیان و الابالیگری و بازیچگی است و نھایت�ا ،اینصورت آنچھ کھ عاید می گرددحکمت است. درغیر گی است. اسارت و تسخیرشد ھکاری وزجنایت و ب جنون و

بیگان�ھ ی از خ�ودی معرفت، آدمر بقلمرو تفک ل بی معرفت، آدمی بھ تسخیر جھان درمی آید . و دردر قلمرو تخی و اس�ارت خ�ود ب�ھ تمل�ک می شود و در بیرون از خود ب�ھ ب�ت پرس�تی مب�تال م�ی گ�ردد و ب�ھ بھان�ھ تمل�ک جھ�ان

می آید. این دو نوع اسارت در درون و در بیرون است. ان بیرون درجھن ن اس�ت . ای�ب�ھ دام افت�ادگی و ی�ا ب است و لذا ھمواره در خطر تسخیرش�دبی صاح ،کسی کھ شاھد درونی ندارد

ی نگاه ی�ابشاھد درونی یا چشم سوم، ھمان خداست کھ از جریان خودشناسی رخ می نماید. انسان بی صاحب و ھ می گردد. بی نور، در جھان گم می شود و یا وجودش النھ اجن

فلسفه التقاط

ذھب ، ک�ھ ھای ھر مکتب و م� ھترینشد کھ عبارت است از گزینش ببا Eclecticismاگر بھ معنای »التقاط «

انیران کس�عین ھدایت است و حق است آنگونھ کھ قرآن ک�ریم م�ی فرمای�د ک�ھ براس�تی ھ�دایت یافتگ�ان و رس�تگاخ�تالط ھ معن�ای اب�می گزینند . و ای�ن ش�عار حس�ینیھ ارش�اد ب�ود . ول�ی اگ�ر التق�اط ھستند کھ بھترین سخنان را بر

ت ان ش�رک اس�ھم آمیختن حق و ناحق یا خدا و خرما باشد کھ ھماشد و دراھیم و ارزشھای متناقض بامور و مف نی است . عین نجسی و ظلم عظیم و نابخشود ،قول قرآنھ کھ مکتب ابطال و ناکامی و رسوائی می باشد و ب

ب�ھ وع کن�یم وما مسلمانان بھتر است کھ برای ارزیابی امور فکری بھ معارف و شاه کلی�دھای عرف�انی ق�رآن رج�نن�ده ان�د کو گم�راه م این اصطالحات فلسفی غرب نیفتیم کھ ذاتا دارای مفاھیمی مش�رکانھ و منافقان�ھ م�ی باش�نددا

اش�د ک�ھ غلطی ھ�م م�ی بس�فی از یون�ان اس�ت ک�ھ ترجم�ھ بس�یارک�ھ ترجم�ھ اص�طالحی فل »التق�اط«مثل ھمین واژه آقای محمد علی فروغی مرتکب شده و ھمھ از ایشان تقلید نموده اند .

ھ ک��م��ی دانن��د Eclecticismلوکرتی��وس فیلس��وف س��ده س��وم قب��ل از م��یالد را ب��انی مکت��ب ،در فلس��فھ غ��رب ارد .ودائیزم دبزرگترین مرید اپیکور بانی مکتب رواقی بود کھ مکتب سوفیزم فلسفی است و شباھت بسیار بھ ب

لس�وف یون�ان باس�تان پ�س از ع�ارفترین فی ،این فیلسوف کھ در چھل سالگی بواسطھ عشقی ناکام خودکشی نم�ودافالطون است ک�ھ ب�ھ معن�ای واقع�ی ام�ور م�اورای طبیع�ی را در جھ�ان طبیع�ت جس�تجو و تبی�ین م�ی نم�ود و آث�ار

عرف�انی –یک�ی از ع�الیترین اث�ر فلس�فی » طبیع�ت اش�یاء«خدایان را در بشر مورد مطالعھ قرار داده بود . کتاب کلی بھ بوتھ فراموشی سپرده شده است زیرا اندیشھ غرب�ی ق�درت ھ ب است کھ متأسفانھتاریخ اندیشھ بشر در کل

یابند . این کھ نام مکت�ب گزین�ھ ای ب�ر را دردرک این مکتب را نداشتھ است و بر عرفای اسالمی است تا این اثر ور این اث�ر اس�ت زی�را پنداش�تھ ان�د ک�ھ ایش�ان خواس�تھ ت�ا ام� حاصل عدم درک کل ،فلسفھ این فیلسوف نھاده شده

آمیزد و ی�ک جھ�ان بین�ی تص�نعی پدی�د آورد . ح�ال آنک�ھ ای�ن اث�ر دقیق�ا ی�ک فیزیکی را با مسائل جھان ماده درمتاین فلسفھ تأویلی در مذھب اساطیر یونان است و مشابھ ھمان ک�اری اس�ت ک�ھ برخ�ی از عارف�ان م�ا مث�ل مح�ی ال�د

ربط�ی ب�ھ »وحدت وج�ود«ل معرفتی می داند کھ اھ را نھاده اند . و ھر »وحدت وجود«عربی انجام داده و بنای

147

ھا و فواصل و نفاقھ�ای ھا دستگاه عرفانی است کھ ھمھ خألالتقاط بھ معنای شرک و نفاق ندارد و بلکھ اتفاقا تنھم�انی عرض�ھ م�ی کن�د و امک�ان –بین جھان مع�انی را از می�ان ب�رده و دی�ن و دنی�ا را بص�ورت ی�ک ق�انون ای�ن

می سازد . تالشھای وحدت وجودی را شرک و نفاق نامی�دن ع�ین ن�ابخردی و ناآگ�اھی از شرک و نفاق را محال علم توحید است .

ھ ایج��اد ب��و ام��ا مکت��ب معرف��ت گزین��ھ ای نی��ز م��ی توان��د ب��ھ روش��ی دگ��ر و در ص��ورتی علم��ی و منطق��ی ت��ر منج��ر وحی�دی تش�عاع معرفت�ی وحدت موجودات مخصوصا در قلمرو فرھنگ جھانی باشد و عناصر فرھنگی را تح�ت ال

مانی و بین فرھنگی و بین مذھبی و بین فلسفی شود .ھ –پیوند زند و منجر بھ جھانی از این ی ھ�یچ گن�اھ ی دارایھر حال حتی شرک و نفاق ھم در قلمرو فلس�فھ و نظری�ھ پ�ردازی ب�ھ لح�اظ اعتق�اد اس�المھ ب

مال اوس�ت د است و جزایش ھمان ابطال اعچند کھ در قلمرو عمل فردی ھم گناھش بر خود فرھر ،شرعی نیست ین امری ماید کھ ان. مگر اینکھ کسی بخواھد افکار و اعمال مشرکانھ و منافقانھ اش را بھ جبر بر سائرین وارد

کلی متفاوت است .ھ ب انیدن و ی�ادی�ن عب�ارت اس�ت از باط�ل را لب�اس ح�ق پوش� ھ�ر معن�ائی ملع�ون و ض�د ھ التقاط بھ معن�ای ش�رک ی�ا ب�

گی ، ح�جکمبارنم�ودن ، روزه گ�رفتن و ش� کردن . مثل نماز خواندن و رب�ا عکس و یا حق و باطل را مخلوط باللوژی مث��ل و تج��ارت ، امرب��ھ مع��روف و نھ��ی از منک��ر و ریاس��ت ، خی��رات و م��ردم فریب��ی و ی��ا در قلم��رو ای��دئو

ج�ارت ب�ا آن تن�گ ب�ا آمریک�ا و ج خداپرس�تی و تکنول�وژی پرس�تی ، مخل�وط ، مخل�وط الیبرالیزم و تق�و مخلوط و...

.راھ�ی اس�ت بھ لحاظ معرفتی شرک عبارت است از چند منظوره کردن یک عمل واحد . این التق�اط ب�ھ معن�ای گمم�ردم نی�ت نج�ات مثال نماز را ھم برای رضای خدا خواندن و ھم رضای مردم محلھ . یا مبارزه با طاغوت ھم ب�ھ

اده مث�ل اس��تف .. . التق�اط دین�ی ب�ھ معن�ای تقل�ب و دغ�ل ب�ازی در دی�ن اس�تو ھ�م رس�یدن ب�ھ ریاس�ت و ق�درت و .ن عم�ل آ ،ن نباش�دھر امری ، ک�ھ دنی�ا بعن�وان اب�زاری در خ�دمت دی�ین برای منافع دنیوی . اصوال درابزاری از د

مشرکانھ است و نھ مؤمنانھ . ردن اھ�داف و فلسفھ ھا در جھت پیش بولی پر واضح است کھ از مکاتب و علوم و فنون و معارف سائر مذاھب

بجوئی�د عل�م را«اخالص است . این ھمان معنای سخن رس�ول (ص) اس�ت ک�ھ دینی نھ تنھا شرک نیست کھ احق ود خ� ،ش�رک اس�ت . ش�رک ،ولی یک امر دینی را بخدمت یک ھدف سیاسی و اقتص�ادی گ�رفتن» . حتی در چین

ر د ندارد دعلیھ شرک وجوآن و احکام شرع ھیچ حکم جزائی برخود محکوم بھ ابطال است و لذا ھرگز در قرھ ب حالیکھ خداوند شرک را ظلم عظیم نامیده است .

لب�ی نش�ده قاست یعنی حاص�ل دین�ی ک�ھ حاصل خداپرستی ذھنی (ظنی) ،شرک ،و کالم آخر اینکھ در منطق قرآنیریب�ی ص�ورت فمی تواند ھ�ر ب�ازی و با خدا و دین ذھنی یعنی تبدیل بھ یک شوق و عشق نشده است زیرا آدمی

ی�ده ش ان�واع امھمترین و قدیمی ترین قلمرو ایدئولوژی ش�رک اس�ت و بس�تر خی�ر ،دھد . و لذا دین صرفا فلسفی ھای بھ اصطالح التقاطی در معنای گمراه کننده اش .

دین�ی وس�یالیزم، س اینک بھ ذکر چند اصطالح و مکتب مشھور مشرکانھ (التقاطی) می پ�ردازیم : لیبرالی�زم دین�یرھب�ری ص�ورت وج�ود ام�ام ممک�ن اس�ت ک�ھدر ، دموکراسی دینی وووو . این مکاتب بھ لحاظ بینش شیعی فق�ط

اختیار داشتھ باشد . شق متقابل مردم درجامعھ را با ع

148

فهمیدن براي چه ؟

»یا اعرف «

م بیش�تر پس دیگ�ر نی�ازی ب�ھ فھ�فھمیدن بیشتر بھ قصد خوشبخت تر شدن ؟ خوشبختی چیست ؟ اگر معلوم است !نیست و اگر معلوم نیست پس فھمیدن بھ قصد امر جاھالنھ ای است یعنی فھمیدن برای نفھمیدن ؟

ن�ون جل مرکب و تالشی کھ فھمیدن و کسب علم و معرفت نام دارد و لذا غایتی جز جھ اینست جریان حاکم بر کل سد کھ رسیده است. ر و عبث ندارد و نھایتا بھ مکتب اصالت جنون می

و رف و عل��وماگ�ر فھمی��دن ب��ھ نی��ت فھمی��دن نباش��د مطلق��ا از ذات خ��ود بیگان��ھ و مض��حکھ اس��ت و دری��ائی از مع��ااشد احبش می بصفلسفھ ھا یک اسباب بازی ذھنی است کھ اراده فرد را ملعبھ خود کرده و وبالی ابدی بر گردن

ردنش را.خمیده کھ نھ تاب حمل بار دارد و نھ رھا ک قول نیچھ چون خری است کھ در زیر بار کمرشھ و بمکاش�فھ وعشق بھ فھمیدن برتر بی ھیچ مقصودی غیر فھمیدن است کھ موجب راھیابی انسان ب�ھ جھ�انی برت�ر

س�ت. ان نداش�تھ آپدیده ھای غیبی است یعنی جھان و پدیده ھائی کھ تا قبل از آن کمت�رین تص�ور و احساس�ی از اینست معرفت !

ثاب�ھ اس�م اعظ�ماست کھ بالفاصلھ اجابت می شود و این دع�ا ب�ھ م» یا اعرف« دعای قول علی (ع) فقطھ ذا بل عرفان است.

یعنی : پرودرگارا مرا بفھمان ! این مکتب اصالت معرفت است. ت�الش ریند مھمت�و اراده بھ فھم بیشتر و برتر اگر نیتی جز خود معرفت داشتھ باشد و خود معرفت مقصود نباش�

حمقان�ھ ا تر شدن و رئ�یس ش�دن و مش�ھور ش�دن و مطل�وب ش�دن و ..... است. زیرا فھمیدن بھ قصد پولدار بشریع��ی و ت��رین مقص��ود اس��ت زی��را ن��ھ تنھ��ا کمت��رین کمک��ی ب��ھ ای��ن ن��وع مقاص��د نم��ی کن��د بلک��ھ آن قس��مت رزق طب

زد. استعداد طبیعی برای رزق اقتصادی و اجتماعی را ھم مختل و فلج می ساگ��ر ھ خداس�ت ااز آنج�ا ک�ھ معرف�ت، ن�ابترین و الھ�ی ت�رین نعم��ت و گ�وھره ذات انس�ان اس�ت و نزدیکت�رین اراده ب�

جن�ون ا ت�ا س�رحد شدیدترین شرکھا و ظلم ھاست و لذا شدیدترین بطالت ھا و ناکامیھا ر ،بخدمت دنیاپرستی باشدگ ب�ھ درتھای بزربوده ایم کھ بھ قصد رسیدن بھ قبوجود می آورد. در تجربھ تاریخی تا بھ امروز شاھد بسیاری

ح ن ب�ھ اص�طالکسب علم و معرفت پرداختھ اند آن انگشت شماری ھم کھ بھ قدرتی بزرگ رسیده اند نھ بواسطھ آح�ت ھ تالبت� تحصیالت خود بوده بلکھ بواسطھ مک�ر و تبھک�اری و جنای�اتی ب�وده ک�ھ در ای�ن راه مرتک�ب ش�ده ک�ھ

وبلز گ�رمکی�ان و بده است و نھایتا مبدل بھ ش�یاطین آدمخ�واری مث�ل خواج�ھ نظ�ام المل�ک و الشعاع علم نھائی بوس�ت لس�فھ درف (فیلسوف وزیر تبلیغات ھیتلر) و ارسطو می شوند. در اینجا تنھا خاصیت ای�ن ب�ھ اص�طالح عل�م و

حی��ران و ویس��ان ق��دیم اس��ت ک��ھ مخاط��ب را ھ نس��خھ پزش��کان م��درن و ی��ا دع��ا نغ��ورباق –مث��ل خ��ط خرچن��گ ت ک�ھ ب�ا س�واد و کت�ابی اس�مدھوش ساختھ و خود را مقدس و اسرار آمیز جل�وه م�ی دھ�د. و ای�ن ھم�ان خاص�یت

ھ معن�ای معرفت کسب می شود و ع�ین س�یاه ک�ردن و س�یاه ب�ازی ب�ا دیگ�ران اس�ت ھم�انطور ک�ھ س�واد ب�نیت غیر می کند. ھمھ خود فرد را سیاه سیاھی می باشد. اینست فھم بیشتر بھ قصد سیاه کردن دیگران کھ قبل از

149

افی دیگ�ر)خ�ود خ�دا (اھ�دخداست. زیرا خداپرس�تی ب�ھ قص�د غیرمعرفت برای معرفت عینا ھمان خداپرستی برای ھمان شرک و اساس پوچ شدنھای بشر است.

رمعرف�ت ب� ب�ھ قص�د صدھا کالم دینی در کتب مقدس و خاصھ ق�رآن و احادی�ث ش�یعی، انس�ان را فق�ط خداوند در خ�ودش ب�وده ذره ذره و لحظھ بھ لحظھ خلقت انسان معرفت�یه است. پس ذات انسان و نیت خدا خالقش خلق کرد

ی اس�ت است یعنی آدمی از نور معرفت رب آفریده شده است پس معرفت برای معرفت ھمان عش�ق ب�ھ خودشناس�ش�ق انس�ان د خداس�ت. یعن�ی عقول علی (ع) ھمان خداست لذا این ھمان خداپرستی برای خوھ و چون ذات خود ب

ی خودشناس� بھ خودشناسی ھمان عشق او بھ خداشناسی است و این شناختن دارای ذاتی بیگانھ است و لذا فقطانس�ان یک علم یگانھ است کھ شناسنده و راه و اب�زار ش�ناخت و مقص�ود ش�ناخت جملگ�ی یک�ی اس�ت و آن خ�ود

تنھ�ا » ع�رفی�ا ا« ان معرفت نفس است و اینست کھ ذک�ر است کھ نورش خداست. بنابراین تنھا علم توحیدی ھمت انس�ان اس� زی�را معرف�ت ھم�ان عنص�ر ذات�ی و اولی�ھ خلق�ت ،ذکر توحیدی ناب است و نزدیکترین نیت بھ اجابت

ت�ھ از رگ پس یا اعرف یا خدا را خواندن بدون واسطھ و از طریق وجود خویشتن خویش است و خ�دا ھ�م ک�ھ گف ود است . خر است. پس این نیت ھمان صراط المستقیم است و فاصلھ بین از خود تا گردن بھ انسان نزدیکت

بیگ�انگی –پس واضح است کھ فھم و علم و معرفت بھ نیت غیر از خدا معرفت و خودشناس�ی ، موج�ب از خ�ود و ابتالء انسان بھ ظلمت (سواد) است و از انسان یک دیو با سواد می پرورد.

نفھ�م و فھ�م نم�انمنگارا مرا بفھمان تا رداید این باشد کھ : پروعای انسان در کسب معرفت بپس کمترین نیت و د از جھان فھم نروم !

میزان چیست ؟

، خودگذش��تگی، ص��بر ائی ھمچ��ون ص��دق، قناع��ت، س��خاوت، ازآی��ا مح��ک ارزی��ابی ارزش��ھا چیس��ت؟ چ��را ارزش��ھ

،ی�ده م�ی ش�ودی شوند؟ اصال آنچھ کھ انسانیت نامفضیلت شمرده م ت نیکویند وشجاعت و عفت و عدالت و محب در ،ه م�ی ش�ودیک کلمھ بر چھ معنا و حقی ذاتی قرار دارد؟ ذات معنویت چیست؟ اص�ال آنچ�ھ ک�ھ ھوی�ت نامی�ددر

برای انسان چیست؟» حق« یک کلمھ چھ نمادی دارد و چھ می گوید؟ و نھایتا اینکھ ب !!پاسخ ھمھ این سئواالت یک کلمھ است: انتخا

ی ه اس�ت : ارسالت انبی�ای الھ�ی نی�ز طب�ق ن�ص ص�ریح ق�رآن ب�رای رس�انیدن انس�انھا ب�ر آس�تانھ انتخ�اب ب�ود کل راه د خ�ودشاھ�ک�ھ بخو اینک�ھ زی�ن پ�س ھرتی بر شما نیست اال رسول بگو کھ مرا از بابت رسالتم ھیچ اجر و من

می گزیند!ھدایت یا ضاللت را برق�رار داده اس�ت. بھش�ت و جھ�نم نی�ز ن است کھ قرآن آنرا میزان درس�ت و نادرس�ت این ھمان راز الاکراه فی الدی

راه خداست بھ معنای رھا سازی نفس از انواع ،محصول از این حق می باشند. آنچھ کھ تقوا نامیده می شود دوتی�ک و بیرون�ی اس�ت. از آنج�ا ک�ھ نف�س غری�زی انس�ان ذات�ا جب�ار و جبرپرس�ت و وراثت�ی و ژن جبرھای درونی و

اس��اس اختی��ار و قلم��رو ،علی��ھ ای��ن نفس��انیتل��ذا تق��وا ب��ھ معن��ای نب��رد بر ،ترس��و اس��ت و از مس��ئولیت م��ی گری��زدش��ر. و ھم��ھ ارزش��ھای اس��ت و اینس��ت می��زان خی��ر و» خ��ود«انتخ��اب ب��ھ معن��ای آزادس��ازی خویش��تن از اس��ارت

150

انس�ان را ای�ن ب�رای انس�ان ندارن�د واخالقی و احکام دینی در خدمت این امر قرار دارند و ماھیت و خص�لتی ج�ز رسانند. اینست کھ خداوند حتی بر کافران آشکار بسیار مھربانتر از مش�رکان و منافق�ان اس�ت انتخاب می بھ حق

کھ ھرگز نمی خواھند انتخابی واضح و قاطع داش�تھ باش�ند و ھم�واره ی�ک ب�ام و دو ھ�وا ھس�تند و مذب�ذب نامی�ده ھالک می گردند. می شوند و غرق در تردیدند و

ذات و صفات خداوند در انسان

(فلسفه خودپرستی)

تی ا خودپرسچرا خودپرستی و خود محوری در انسان علت العلل ھمھ بدبختی ھا و شقاوتھا و ھالکتھاست ؟ چر

ن قیق��ا ھم��ادبران��دازی م��ی کش��اند؟ چ��را کف��ر داو را ب��ھ خو ،موج��ب ع��داوت ف��رد ب��ا خ��ودش ش��ده و نھایت��ا ب��ھ جب��ر خودپرستی است و ھمھ موازین دینی و اخالقی براساس تمرین از خود گذشتگی بنا شده اند.

ن حاص�ل ازاین ھمان راز موجودیت انسان در جھان بھ مثاب�ھ خلیف�ھ خداس�ت و اش�رف مخلوق�ات. انس�انیت انس�ابرج�ای را انخود گذشتگی خداست زیرا خداوند از صورت و روح و علم و صفات خ�ود ب�ھ انس�ان بخش�ید و انس�

عرش فنا مستقر شد و لذا اینک انسان است و خدا نیست.خود نشانید و خود بر لیھ ھس�تیعری کھ خودپرستی پیشھ کند بھ جنگ بلذا انسان ،پس ذات ھستی آدمی ھمان از خود گذشتگی خداست

خود پرداختھ است و طبیعی است کھ بھ خودبراندازی برسد.ای�ن ود برس�د.خ�ھ بگذرد تا بھ آن برسد. انسان بایستی از خود بگذرد تا ب پس انسان بایستی از ھمھ صفات خود

خود جدید ھمان خداست و ھستی جاوید و خدایگونھ.

( paradigme فلسفه پارادایم (

ک ی��ند . پ��س ای��ن ھس��ت» قب��ل« قب��ل ، قبل��ھ، قبیل��ھ، قاب��ل، مقب��ول، قبال��ھ، قبی��ل و ...... جملگ��ی پ��ارادایم مص��در ی کن�د وشاخھ ای بس مھم در زبان اس�ت ک�ھ ریش�ھ ھ�ر واژه ای را معل�وم م� ،ناسی است و خوداصطالح زبانش

و ک�ار م�ی آی�دالفاظ و شعارھاست بیش از ھر زمانی ب امروزه کھ عصر بلوا و ھرج و مرج و نیھیلیزم زبان و م�ر ش�ده واب�ھ ای�ن جدید در قلمرو فلسفھ و روانشناس�ی متوس�لمین دلیل متعھد ترین متفکران عصردرست بھ ھ

ھم�ھ فھ. و ل�ذامکتب فلسفی نوینی پدید آورده اند کھ علم ھرمنوتیک می باشد و نیز مکت�ب اص�الت زب�ان در فلس� .ما بر این محور فلسفیده اند مثل نیچھ، ھایدگر، ویتگنشتاین و پیروانشان سفھ خالق عصرفال

151

ھ ھ اص�ال ب�ک�ن دلی�ل ی�ک دوج�ین از واژه ھ�ائی عصر ما بھ لحاظی عصر فروپاشی پارادایم و زبان است ب�ھ ھم�یل آزادی، ھم مربوط نیستند مترادف قرار می گیرن�د و چ�ھ بس�ا موجب�ات ی�ک جن�ون مل�ی و جھ�انی م�ی ش�وند مث�

ه شق. ام�روزدموکراسی، عدالت ، برابری ، حقوق بشر ، سوسیالیزم ، مردم ساالری، روشنفکری و .... حتی عمفرم�ا کج�ای ت�اریخ چن�ین جن�ونی ب�ر زب�ان بش�ری حک چھس�تند و ھرگ�ز در ھ�ی مثل عل�ف خ�رس واژه ھا براستی

ن و فرھن��گ وم�ا ھم��ین تعری�ف دگ�ر ب�اره واژه ھ�ای بنی�ادین زب�ا. و ل�ذا یک�ی از اھ�داف درج�ھ اول نب�وده اس�ت اخالق و مذھب می باشد، تعریف الفبائی مفاھیم . رجعت بھ پارادایم !

فلسفه غفلت بشري

ذھن�ی بھ لحاظ می گوید اگر انسان بتواند» تو ومن « نام ھ ارف مدرن یھود در اثر مشھورش بع ،مارتین بوبر

.ف عدم استمتراد،نابود می شود و اکنونیت برای ذھن انسان ،در آن مقیم شود و روانی بھ اکنونیت برسد وھ س�ت و ای�ن ب�ا» ح�ال«در انس�انی مق�یم ، ھمھ امور است و لذا انسان کاملاین مسئلھ در عرفان اسالمی محور

رد و مق�یمحض�ور ن�دا ،ح�الاین بدان معناست ک�ھ آدم�ی ھرگ�ز درگی حقیقی در واقعیت جمادی است. و معنای زند ی اوست.در گذشتھ است و تمام شناختھای او ھم از گذشتھ است و این راز غفلت ذاتی بشر و نسیان غریز

ز فض��ا و ثاب��ت ش��ده اس��ت ک��ھ درک مش��اھده عین��ی م��ا ا ب��ھ لح��اظ عل��م کیھ��ان شناس��ی م��درن نی��ز ای��ن ام��ر ک��امال س و عل�ومواس�طھ ح�واکھکشانھا مربوط بھ میلیونھا س�ال پ�یش اس�ت یعن�ی آنچ�ھ را ک�ھ م�ا در جھ�ان المتن�اھی ب

کنونی��ت در اذات��ا ع��دم پرس��ت و ویرانگ��ر اس��ت. ،ل��ذا ش��ناخت م��ا وج��ود ن��دارد و آزمایش��گاھی درم��ی ی��ابیم دیگ��ر ت.نامیده شده اس» الساعھ« مان قیامت نفس است و لذا قیامت در قرآن معرفت قرآنی و عرفانی ھنطور ھم�ا ،ین�د انسانی مواجھ با قیامت و لذا رویاروی پروردگار است و جز خ�دا نم�ی ب ، یعنی یک انسان عارف

(ع) و ائمھ اطھار و برخی عارفان بزرگ ادعا کرده اند. کھ علیاس�ت و غفلتھ�ای بش�ر م�ادر ھم�ھ جبرھ�ا و ،زمان است و جبر زم�اناسیر جبر گذشت ،در حقیقت ادراک بشری

ی عن�ای پیش�وامھ انس�انی ب�ر زم�ان اس�ت ن�ھ در زم�ان ، یعن�ی پس�ا ت�اریخ اس�ت و ام�ام زم�ان ب� ،لذا انسان کامل زمان و پیشاپیش تاریخ . و این رھبری جھانی و کیھانی اوست.

فلسفه تاریخ مذهب

،شعور دین خدا ھستند ولی دی�ن خ�دا در ن�زد عام�ھ مردم�ان چی�زی ج�ز ش�عار نیس�ت انبیاء و اولیای الھی مظاھرعرضھ می شود کھ بھ نام ش�عائر اس�ت. از اس�الم مث�الی م�ی زن�یم ک�ھ ئی کھ در صحنھ ھای گوناگون تئاترشعارھا

ق��طنم��از عام��ھ مس��لمانان ف ت��ازه زن��ده ت��رین و ل��ذا ش��عوری ت��رین م��ذاھب اس��ت زی��را آخ��رین م��ذھب اس��ت. م��ثال الفاظ الھی در نمایشی است کھ اقامھ صلوة نامیده می شود در حالیکھ این اقامھ صلوة برای پیامبر اسالم و شعار

عرف�ات اب�راھیم و واقعھ معراج در درجات بوده است . و یا مراسم حج کھ در حقیقت واقع�ھ جھ�اد و ،ائمھ اطھار

152

ن�ام ح�ج ب�ا مق�ادیری ش�عار انج�ام م�ی ھ ک تئ�اتری ب�اسماعیل است ولی مسلمانان آن واقعھ را بصورت ی ھاجر واوج خود می رسد و در این یک ماه ب�ھ ھند . و یا روزه را بنگرید کھ درماه رمضان مصرف و شکم بارگی بھ د

اندازه سھ ماه مواد بلعیده می شود ول�ی فق�ط مراس�م س�حری و افط�اری بص�ورت نم�ادین اج�را م�ی گ�ردد و س�ائر بھ ھمینگونھ اند. آیا براس�تی ای�ن چ�ھ رازی اس�ت؟ پ�ر واض�ح اس�ت ک�ھ ن�ام ای�ن ن�وع واجبات و محرمات جملگی

ماجرای تبدیل ش�عور ب�ھ ش�عار و کفر می باشد. و این کل مذھب یعنی نفاق است کھ اشد مذاھب ھمان مذھب ضد وده اس�ت و ھم�ھ ج�ای زم�ین و زم�ان ج�ز ای�ن نب�کھ تاریخ مذاھب نامیده م�ی ش�ود درواقعھ بھ تئاتر است. چیزی

ن�ام ملح�د و مرت�د، محاکم�ھ و گ�اه کش�تھ ش�ده ان�د. ھ انگشت شمارانی ھم کھ براستی دارای شعور دینی بوده اند بھ�یچ نش�ان و ن�ام و ی�ادی از خ�دا و دی�ن او نم�ی ب�ود. و ای�ن در ، ولی اگر ھمین شعارھا و تئاتر ھا ھم نمی بود

واقع دین بازی است. ود.م داغتر می شتئاتر و سینما ھ شعار و بازار شعر و، اطنا کافرتر می شوند چھ کھ مردم ببھ ھمین دلیل ھر

توضیح جهان

(فلسفه بیان)

مذھب لل پیدایشاراده بھ فھم جھان و مبدأ و معاد آن و چگونگی ساختار کائنات و عملکرد آن زمینھ وعلت الع

نوی�ت بش�ر تم�دن و دان�ش و مع ساس فرھنگ وو فلسفھ و علوم و فنون و عرفان است. تالش برای بیان جھان افی، بی��ان اس��ت. و ھ��ر ف��ردی ب��ھ ن��وعی از بی��ان م��ی گرای��د و ق��انع م��ی ش��ود: بی��ان احساس��ی، بی��ان منطق��ی و فلس��

ات و بیانھ�ا واع ادراکن ھمھ انا از میاغیره. و ام مذھبی و متافیزیکی ، بیان ریاضیاتی ، بیان فنی، بیان ھنری وھ نھایت�ا ک�س�ت ت�ا آنج�ا بیانھا ب�وده اھم قانع کننده ترین شقانھ وعارفانھ ھم ماندگارترین وطول تاریخ، بیان عادر

وح رن اس�ت ک�ھ حتی فالسفھ و دانشمندان و علمای مذھبی ھم بھ این نوع بیان روی می آورند و ای�ن آخ�رین بی�اذا بی��ان م��ی س��ازد. و ل��دور خ��ود جم��ع م��ی کن��د و راض��ی ھ انس��ان را ارض��اء م��ی کن��د. ای��ن بی��ان حت��ی ع��وام را ب��

م�ھ ی کن�د و ھت را ب�ھ دور خ�ود جم�ع م�بش�ری عاشقانھ و عرفانی است کھ مبدل بھ بیانی جھانی ش�ده اس�ت و ک�ل اتی را نگھ�ای طبق�جاختالفات را از بین می برد زیرا انواع بیانھا علت ھمھ اختالفات و جنگھا بوده است و حت�ی

تر ی�انی ع�الیبک�ھ ان ھم مسئول بیان جھان است. و ھرانس ان شود وھم توجیھ کرده است. جھان، عیان شده تا بی مس�ئول ،انسان است و محور بیان انسانھا می شود.خود نیز ماندگارتر ،و محسوستر و ماندگارتری داشتھ باشد

معن��ای خداس��ت پ��سھ ب��» Theo« در معن��ای لغ��تش نی��ز از ریش��ھ » تئ��وری«تئ��وریزه ک��ردن جھ��ان اس��ت و دن جھ�ان اس�ت.معنای الھی کرھ معنای خدائی کردن آن چیز است و لذا بیان جھان بھ چیزی بھرتئوریزه نمودن

ھ ذات بی�ان مسئول کشف خدا در جھان اس�ت و خ�دائی ت�رین بی�ان ھ�م بی�انی عاش�قانھ و عارفان�ھ اس�ت ک�، انسان مذھبی می باشد.

153

ذات فرق انسانها

نمت�ر ش�ود ای�چ�ھ کفیزیک�ی ھر جغرافی�ائی و اصلھ بھ لحاظاین ف فرق بین دو انسان ھمان فاصلھ بین آنھاست وو ھ لحاظ خصائلب ھم نزدیکتر می شوند وھ جغرافیائی بفاصلھ ظفرق شدیدتر می نماید. آدمھا ھرچھ کھ بھ لحا

و د م�ی رس�دخ�و رفتار فیزیکی ھم شبیھ تر می شوند فرق آنھا ش�دیدتر م�ی ش�ود. و ای�ن ف�رق آنگ�اه ک�ھ ب�ھ اش�د کت�ر م�ی ھ�م نزدیھ ب�چھ کھ ظاھرا و باطنا ضاد می شود کھ بین آنھا دلدادگی ھم رخ دھد. پس آدمھا ھرت منجر بھ

االسرار رابطھ انسانھاست. ی شود. و این سر شوند فرقشان بیشتر م ت ودایش م�دنیآدمی برای رھائی از انزوا و تنھائی اش تالش می کند کھ بھ سائرین نزدیک ش�ود و ای�ن عل�ت پی�

ریخی ن ت�الش ت�ات. و ھمھ قوانین و نھادھای اجتماعی ھم در ھمین راستا پدید آم�ده ان�د ول�ی نتیج�ھ ای�شھرھاسگ ھ�ا ھ�م تض�ادھا و ل�ذا جن� چ�ھ ک�ھ م�دنیت ش�دیدتر م�ی ش�ود ف�رق ھ�ا وده اس�ت و ل�ذا ھربشر کامال معک�وس ب�و ھم�راه ش�وند وبیش�تر ش�بیھ ھم نزدیکتر می شوند و ت�الش م�ی کنن�دھ انسان بمیزانی کھ ب شدیدتر می شود. دو

دھم�ائی وئی کھ گرگپیکره جامعھ تا قلب حکومتھا جاریست. عدوتر می شوند .این قانون از کانون خانواده تا کل المت س��خالف ص��لح و انس��انی و ب��رخالف طبیع��ت ذات��ی انس��ان اس��ت و ب��ر ازدواج و تجم�ع و تم��دن ام��ری ض��د و

ن�یم برت�ر از ع�داوتھا حق�ی برت�ر جس�تجو ک ر این تضاد و جنگھ�ا واینکھ د تالشی ناحق است مگر عمل می کند و صلح و سالمت و لذت و عزت. ھ دیگ�ران وب�خود جھت فائق آم�دن ب�ر تنھ�ائی و گری�ز از خویش�تن و پن�اه ب�ردن گوئی ھرچھ کھ آدمی در تالش

داوت ع�اندازد و دیگری میی را بھ گردن این ناکام تنھاتر می شود و ،اتحاد و فنای در دیگران ناکامتر می شود ھ�م تنھ�ائی و تجم�ع امری ناحق اس�ت. مگ�ر اینک�ھ آدم�ی در رواب�ط ،می گیرد . گوئی گریز از تنھائیو جنگ در

حق�وق وجودن�د وح�دود ،ھا و تنھ�ائی ھ�ا ندارد . فرق دیگر نیازی بھ این روابط این صورتبپذیرد کھ در خود و کسی قادر بھ نابودی آن نیست.

عشق ھم نمی تواند آنرا نابود کند و بلکھ خودش نابود می شود. و حتی

حکمت زندگی

( براي چه زندگی می کنی؟)

زن�دگی ھ ب�رای چ�ھبراستی برای چھ زندگی می کنیم؟ در یک کلمھ باید گفت برای این زندگی می کنیم ت�ا ببین�یم ک�

ی و ود فراموش�خدچار ،و زندگی فراموش می کنندمی کنیم. بھ ھمین دلیل کسانی کھ این مسئلھ ذاتی را در خود تھ اند.در لحظھ مرگ یکبار دگر بھ یاد می آورند کھ اصال برای چھ زیس نسیان کامل می شوند و فقط

154

انس�انیت ب�رای ای�ن ام�ر خل�ق ش�ده ت�ا بفھم�د ک�ھ ب�رای چ�ھ خل�ق ش�ده اس�ت و انسان تنھا موجودی است کھ فقط درگیری او بھ این مسئلھ است. بھ ھون و منوطرم انسان فقط

اس�طھ وب ی فق�طبی پاسخ تر شود ول ،چھ کھ بیشتر ادامھ یابدکن است کھ ھرگز پاسخی نیابد و ھراین سئوال ممز ج��ای خ��ودش حض��ور دارد و از خ��ود گ��م نم��ی ش��ود. گمراھ��ی انس��ان چی��زی ج��ای��ن س��ئوال اس��ت ک��ھ انس��ان بر

و حی�اتامی�ت ی کشد و این رویاروئی ب�ا تمرد را بھ چالش مفراموشی این سئوال نیست. سئوالی کھ موجودیت ف ص�ال او کن�ی ا آن کیست کھ ای�ن س�ئوال را از ت�و م�ی پرس�د ک�ھ : ب�رای چ�ھ زن�دگی م�یھستی خویش است. و ام

،ود ن�داردخ�ھستی؟ بی تردید او خود تو نیست . پس او کیست؟ او خدای توست. پس کسی ک�ھ ای�ن س�ئوال را ب�ا واقع�ھ اس�ت لذا بھ خود فراموشی دچار شده است . و ل�ذا خودشناس�ی ی�ک و فراموش کرده است وخدا را ندارد

و واقعھ ای الھی در انسان .

قدرت و معرفت

ر آن واح��د ددارای اراده ب��ھ فھمی��دن و گرایش��ات مت��افیزیکی اس��ت ک��ھ ونس��ان ب��دین دلی��ل تنھ��ا حی��وان فک��ور ا

موج�ب گ�ی نی�ز رابط�ھ ای متقاب�ل دارن�د یعن�ی ح�رصای�ن دو ویژت�رین حیوان�ات اس�ت ک�ھ حریص ترین و ضعیف عیفترین ضعف ھم حرص را تشدید می کند .انسان بھ لحاظ عقل غریزی جھت تنازع بقا نیز ض� ضعف می شود و

نگی�زه ای�ن ا ت وحیوانات است یعنی نادانترین و ناتوانترین حیوانات در قلمرو ارضای نیازھای حیاتی خویش اسھ�ای دلی�ل آدم بھ فھمی برتر از حیات حیوانی و گرایش م�اورای طبیع�ی در انس�ان اس�ت . ب�ھ ھم�ین تفکر و ارادهم ش��اھد ھ��رن��د و ل��ذا الم��ذھب ترن��د. و اگ��ر درعص��ر م��درن نی��از کمت��ری ب��ھ تفک��ر و متافیزی��ک دا ،ثروتمن��د ت��ر

ن�ون عای�دفل�وم و ھستیم بھ دلیل بی نیازی و ق�درت و ث�روت و رف�اه بیش�تری اس�ت ک�ھ از باب�ت عکفرجھانی بشری از تھ�ای جدی�دبشر شده است و بھ ھمین دلیل در دھھ ھای اخیر کھ نا امنی ھ�ا و بیماریھ�ا و ھ�راس ھ�ا و ھالک

ر بق��ات فقیرت��ھ در طمت��افیزیکی و معن��وی البت��گرایش��ات یکب��ار دگ��ر ش��اھد ،ی��د آم��دهبط��ن عل��وم و فن��ون جدی��د پد ھستیم.

ف در خ�اب فق�ر و ض�عآگاه شد. آنھا با انت و زھد و تقوا درمردان حقاز این دیدگاه می توان بھ فلسفھ ریاضت تی راده ب�ھ ق�دردھند. پ�س ااورای طبیعی قرار می تفکر و معنویت و مکاشفات م واقع آگاھانھ خود را در شرایط

عرفت��ی ض��عف در حی��ات فیزیک��ی اس��ت و ای��ن منش��أ اراده ب��ھ فھ��م و م محص��ول درک اش��د ،برت��ر و مت��افیزیکی و ی�ل ب�ھ دی�ن مقول نیچ�ھ اراده ب�ھ ق�درت عل�ت العل�ل ھم�ھ فع�ل و انفع�االت انس�ان اس�ت و ل�ذا ھ نی است . بروحا

.ا جبران کندرمعنوی و ماورای طبیعی می باشد تا ضعف فیزیکی اراده بھ قدرت عرفان و متافیزیک نیز معلول

155

فلسفه سلسله مراتب

»علم درجات«

ی یس�ت . یعن�نا درجھان ھستی ،ھمردیف و ھم مقام و ھمسان بھ لح�اظ وج�ودی نھیچ دو کس یا دو چیز یا دو مع

ر ک�ھ ھم�انطو ،چی�زی ی�ک چی�زی منحص�ر بف�رد خ�ویش اس�ت یعن�ی ھر ھیچ تکراری در این جھان وجود ندارد .ار ور وح��دانی و ب��ی ت��ائی پروردگ��اس��ت و راز حض��س��ت و ای��ن راز چیزی��ت ی��ا موجودی��ت چی��زی ی��ک چی��ز اھر

ودن چیزی نش�انی از اح�دیت ذات خداس�ت و چ�ون چن�ین اس�ت پ�س ھس�ت. یعن�ی ب�است . یعنی ھردرجھان ھستی س�ت و اعل�ت و معل�ول ب�ودن ب�ی اس�ت و ب�ی ت�ا ب�ودن ھ�م ھمان یکی بودن است و یک�ی ب�ودن ھ�م ب�ی ت�ا ب�ودن

ن��ھ مای��دنمس��تقل و ب��ی نی��از ب��ودن اس��ت . پ��س ب��ودن ھم��ان الوھی��ت اس��ت. و آنچ��ھ ک��ھ رابط��ھ ب��ین چیزھ��ا را م��ی ی ھرچی�زی ذات�ی اس�ت . یعن�شباھت چیزھا کھ ھمان وحدانیت چیزھاست و بی تائی آنھا. پس علی�ت ام�ری درون

م�ان ھخودش م�ی باش�د و ای�ن منش�أ عل�م توحی�د و مکاش�فھ اس�ت ک�ھ حج�ابی ج�ز ش�باھت پرس�تی ن�دارد ک�ھ علت حسی است. –معرفتی –قلمرو شرک علمی

چن�ین رد. و ل�ذازھا از عدم است . این امر درباره ھمھ چیزھا مصداق داخداوند علت چیزھا نیست بلکھ خالق چیلس�لھ چی�زی م�ی ش�ود و قلم�رو معرف�ت توحی�دی اس�ت . و ل�ذا مس�ئلھ سگرشی منجر بھ درک حضور خدا در ھرن

ز حل�م دا برت�ر امراتب نیز از منظر علم توحیدی امری باطل و توھم است و این بدان معناست کھ بگ�وئیم عل�م خ�عل��م علم��ی غیرتوحی��دی اس��ت و ل��ذا ھم��ین ،ت اوس��ت و غی��ره. عل��م درج��اتت و ی��ا ع��دل او برت��ر از محب��اوس��دی اس�ت جھان بش�ری حاص�ل تف�اوت در ادراک توحی� توحیدی بایستی از منظر توحید درک شود. درجات درغیر

الی تزکی�ھ و تع� وتربیت بھ قلمرو تعلیم و مربوطلذا امر و لذا مسئلھ ای معرفتی و علمی است و نھ وجودی. و است.

آیا زن، خداست یا شیطان؟

( طرح یک نامه)

ی براس�تی اجم�ع ش�دیدترین تض�ادھا و ھ�ذیانھا نیس�ت و ھ�ر خوانن�ده ی دکتر مجموع�ھ آث�ار ش�ما چی�زی ج�ز آقا

را نم�وارد ز رخ�یعقل خود را از دست می دھد. ولی بدترین این تضادھا را درباره ھویت زن نگاش�تھ ای�د. در بیطان م�ی ش�عالم خاک و مظھر فطرت قدسی می خوانید و در ج�ائی دگ�ر او را مظھ�ر پلی�دی و ظھورجمال خدا در

ھ�ر ردھ ئی البت�گ�وروش�ن کنی�د . چن�ین ح�دی از تن�اقض و در واقع تکلیف خودتان راخره تکلیف ما را نامید. باال اسخ گوئید.موضوع دیگری ھم در آثار شما یافت می شود. لطفا این معما را پ

156

پاسخ ما : ن ی�ک واقعی�ت شده است. ای ساقط در پست ترین شرایط عالیترین مقام خلق شده ودر معرفت قرآنی انسان در

زیرا ساختھ ام تجربی بشر ھم ھست و تقصیر بنده نیست. من فقط این واقعیت را تفسیر و معنا کرده و آشکارتر ش�د اایس�تی در اسی و مصلحتی بیزارم و اتفاقا حقیقت توحی�دی را باز وحدت نمائی و توحید سازی شعاری و سی

ک�ھ ب�ھ اس�تبھش�ت اضداد جستجو کرد و کار آدمی جز ای�ن نیس�ت. آی�ا ن�ھ اینس�ت ک�ھ آدم�ی در جس�تجوی خ�دا و شیطان و دوزخ مبتال می شود؟

م اور نکن�یا درک و ب�عرصھ ظھور اضداد است کھ از قدرتی یگانھ برخاستھ است. ت�ا ای�ن اض�داد ر ،جھان ھستین و ی�ن ش�امل زابرای رھائی و عروج از آن تالش نمی کنیم. انسان ھم می تواند مظھر خدا باشد و ھم شیطان .

ھ�اد م�ر بای�د جاعالم خاک است ولی برای تجلی و تحق�ق ب�ھ ای�ن زن ذاتا جمال قدسی پروردگار در مرد می شود . اشد.یطان ھم بردد و برای زن ھم در مرد. این خدا می تواند شکند .برای مرد ، جمال خدا در زن متجلی می گ

فلسفه متدولوژي دینی

(روش شناسی)

ر ھ�ر دفن راه پیمائی است ب�ھ س�وی مقص�د. پ�س ھ�ر روش�ی بایس�تی فوت و معنای آداب و شیوه وھ ب» روش«

ص�د چی�زی ز راه و مقمرحلھ از عملکردش نشان دھنده بخشی از راھی باشد کھ پیموده شده است. روش جدای اخ�ودش جز بازیگری و بازیچگی محض نیست کھ امروزه تکنولوژیزم (مکتب اص�الت ف�ن) نامی�ده م�ی ش�ود ک�ھ

م�ا ھم��ان راه ھ�م چی��زی ج�ز فاص�لھ ب��ین دو ف�ن آوری نیس�ت. یعن��ی راه و مقص�د تما تب�دیل ب�ھ ھ�دف ش��ده اس�ت و کھ بھ جائی می رود.روش است مثل کسی کھ در یک نقطھ در جا می زند و می پندارد

حک�ام و ادی�ن ھم�ان راه اس�ت ک�ھ مقص�دش ھ�م خداس�ت و روش او ھم�ان انسان اھل دین، راھی جز دین ندارد وی مطل�ق آداب و معارف اخالقی است کھ لحظ�ھ ب�ھ لحظ�ھ زن�دگیش را تش�کیل م�ی دھ�د. از آنج�ا ک�ھ مقص�دش ام�ر

داست ین خود تا خباز آنجا کھ این راه ھمان فاصلھ لذا ذات روش او در این راه پیمائی نیز مطلق است و ،است و .ا خود اس�ت صفر است زیرا راه از خود ت ،کمیت و خانھ خدا ھم جز در ذات خود نیست پس این راه بھ لحاظ

ر دن�وان مقص�د ل�ذا خداون�د بع لذا روش ھم تماما کیفی و باطنی و معنوی است زیرا این حرکت جوھری است . وز خ��ود احک��ام و مع��ارف و ص��فات حض��ور دارد یعن��ی در گ��وھره ص��دق ، قناع��ت ، ص��بر ، ا ب وی��ک از آدادل ھر

ز خ�ود بایس�تی ا ،گذشتگی، پاکدامنی و عصمت و بصیرت و حکمت و توحید ذات. و چون ب�رای رس�یدن ب�ھ خ�ودب�ھ اون�د دارای بی نھایت بط�ن اس�ت ک�ھ در دل ھ�ر بطن�ی از ای�ن روش ھ�ا خد یک از این روش ھاگذشت پس ھر

لھ ب�ین ھمان فاص گونھ ای حضور دارد زیرا او خود وعده داده کھ بر صراط المستقیم در انتظار بوده است و این خود تا خوداست کھ کوتاھترین راه است.

157

معرفی م�ی (دین) یک روش محسوب می شود کھ خداوند را از ھمان نخستین گامھا ھر حکمی از احکام راه خداوی ررف�ت ی�ک پ�رده از حج�اب ص�فا و وف�ا و عص�مت و بص�یرت و مع بر و ص�لح وکند ھر مرتبھ از صدق و ص�

ناکج�ا و ذا مقص�دی ت�وھمی می دارد. این مقصد مطلق در عین حال در ھم�ھ مراح�ل راه حض�ور دارد ودوست برا ل�ذ اس�ت. و لذا در راه دین، روش عین مقصد است زی�را فاص�لھ ص�فر اس�ت و مع�اد از مب�دأ نق�د آبادی نیست. و

روش را یعن�ی وس�یلھ را ،لحظ�ھاس ھدف نیست بلکھ خود ھ�دف درھراس نیازی بھ توجیھ سازی وسیلھ برال اصروش وی�ک از وس�ائل مقص�د را متجل�ی م�ی س�ازد. گ�وئی ھر خودی خودھ یک از وسائل بتصدیق می کند. و ھر

ھا، راھی بسوی خداست.قاب�ل نس�ت راز تم و تکنول�وژیزم ش�رعی ن�دارد و ایدشمنی بزرگتر از فرمالیز ،بنابراین روش شناسی در دین خدا

رفت و س�لوکاینست کھ شریعت بدون مع تاریخی اھل شرع با اھل عرفان کھ سالکان صراط المستقیم ھستند. وه ز ی�اد ب�رداباطنی تبدیل بھ مذھب اصالت روش شده و در واقع تکنولوژیزم دینی محسوب می شود کھ مقصد را

کف�ر پنھ�ان خدا نمی رسد بلکھ دچار نفاق می ش�ود یعن�یھ کھ بدون معرفت نھ تنھا بروشی است ،است. شریعت و ریاکارانھ. زیرا راھی را برگزیده کھ قابل پیمودن نیست : راه آسمان!

ت.شریعت فسیل شده مذاھب آسمان پرست و تکنولوژی، دو روشی است کھ خود تبدیل بھ مقصود شده اس

من، تو را می شناسم

شناسی)به پدیدار (نگاهی

بش�ر ، ردرای طبیع�ت در طبیع�ت، ظھ�ور خ�دا ! ظھور ماو شناسی ، علم یا حکمت ظھور است : ظھور حقپدیدار ! ظھور مطلق در نسبی، ظھور یگانھ در کثرت! ھستیدر» یستی با« ظھور

ھای�دگر بی�ان رل و شناس�ی بعن�وان غای�ت فلس�فھ از زب�ان کس�انی چ�ون ھگ�ل و ھوس�پدیدار ،در تاریخ جدید جھ�انحکمت شرقی و اسالمی ریش�ھ ای ب�س ق�دیم دارد و آن فلس�فھ وح�دت وج�ود اس�ت و ک�ال مکت�ب شده است . و در

در اروپ�ا ی�ک فلس�فھ ص�رفا نظ�ری شناسی م�درنپدیدارشناسی عملی است درحالیکھ پدیدارتصوف ھمان حکمت ب�ا آث�ار کس�انی چ�ون ش�یخ س�ھروردی لع�ھ ھ�م ب�ا مطال معروف است کھ کسانی چون ھوس�رل می باشد و با اینحا

ی�ریم ک�ھ ای�ن ھ�م این فلسفھ آشنا شده اند. و م�ا ام�روز بایس�تی درس م�ذھب و مکت�ب خ�ودی را از بیگان�ھ ی�اد بگ(ع) ی شناسد! ولی بنظر ما خدای پدیدارشناس�ی عل�ما را بھتر می ھم حیرت. کھ بیگانھ یار وجای حسرت است

و ای�ن پدی�دار شناس�ی عمل�ی »چھ می نگ�رم اول خ�دا را م�ی بی�نمدرھر« ھ است زیرا او را درھرچیزی می بیند کناسی ھمان خداشناسی عینی و درطبیعت و بشر است و ن�ھ شپدیدار ، زبان سادهبھ غایت این علم . پساست و

قی�ل و پیچی�دهشناسی اروپائی ھنوز یک علم خیالی است و درک آن چھ ث. ھرچند کھ پدیدار خیال درعالم غیب و

158

شناس�ی و ک�ل اینس�ت س�ر لوح�ھ حکم�ت پدیدار» ناس�مھر ص�ورتی م�ی شھ لباس و بمن تو را درھرکجا و ھر! « راز و معنای این آخرین فلسفھ جھانی.

ی�ن عل�م اای�ت عمل�ی علم اخالق کھ در فلسفھ اروپائی ھنوز ج�ائی ن�دارد، ب�ھ مثاب�ھ غا پدیدارشناسی درقلمروو ام الف اراده اولیای خداست چرا کھ دشمن ت�و مخ�نیست کھ اخالق علیین و » یدوست دشمن« است و آن چیزی جز

قھ��ر و ن��د آنھ��م ب��ھتوس�ت پ��س او مظھ��ر اراده خ��دای توس�ت ک��ھ ت��و را ام��ر ب�ھ برخاس��تن از می��ان خویش��تن م�ی کتش ھم�ان شناسی در ذادن دوست در دشمن است . پس پدیدارعلمی ھمان دی غضب. بنابراین غایت پدیدارشناسی

ی�ن ا ک�ھ ک�ل ھم�انطور ،عشق است و بدون درک این راز نمی توان در این علم بھ جائی رسید جز نیھلی�زممذھب ه از حرک�تفت�ادس�ت و ل�ذا ای�ن عل�م ھن�وز ب�ھ راه نیاخ�الق ب�ھ پ�وچی رس�یده ا قلمرو فرھن�گ وراروپا درنھضت د

ھ و اخالق را.ایستاده است و ھایدگر و سارتر این پایان را اعالن کرده اند: پایان فلسفر و جود پی�امبوھمانطور کھ این ریشھ در تاریخ ما بھ ،شناسی اروپائی ھمان مسیحیت استریشھ تاریخی پدیدار

دت ت را ب�ھ وح�شناس�ی م�ی توان�د آن علم�ی باش�د ک�ھ اس�الم و مس�یحی(ع) بازمی گردد. بنابراین علم پدیدار علیا متفک�ران ب�تف�اھم ک�ھ متفک�ران اروپ�ائی را ب�ھ ص�لح و بلکھ ھمھ م�ذاھب حق�ھ را . و ھم�ین عل�م اس�ت برساند و

ھ ب�روکین را ھ ارادت س�ھروردی و س�واسالمی رسانیده است . گوتھ را بھ ارادت حافظ کش�انیده و ھوس�رل را ب�م ی دھ�د.عالھم ق�رار م�و مھدی را در ظھور نھ�ائی در کن�ارارادت شیخ خرقانی . این ھمان رازی است کھ مسیح

نی��انگزار بلق��اء هللا! ول��ی کم��ال ای��ن عل��م در قیام��ت کب��ری رخ م��ی نمای��د: شناس��ی اس��ت وارعرص��ھ پدید،ھس��تی ردان اگاز ش��» لوکرتی��وس«ن��ام ھ ج��وانمرگی ب��فیلس��وف ، غ��رب درجھ��ان شناس��ی نظ��ری و ص��رفا فلس��فیپدیدار

ان��د بلک��ھ ده او را پ��در فلس��فھ التق��اط نامی�� از اوس��ت و ب��ھ غل��ط » طبیع��ت اش��یاء« اپیک��ور اس��ت و کت��اب مش��ھور بیع��ت و طجھ��ان ت خ��دایان اس��اطیری یون��ان و روم دراراده و ص��فا نش��ان دادن ظھ��ور ،ت��الش او در کت��اب م��ذکور

ی�ن فیلس�وف ن باس�تان اس�ت . مکت�ب ااندیشھ یون�ادر زندگی انسان بر روی زمین است و این ھمان فلسفھ ظھورگر یکب�ار چ�ون نیچ�ھ و ھوس�رل و ھای�د ھرگز پیگیری نشد تا قرون جدی�د ک�ھ کس�انیجسور درتاریخ فلسفھ غرب

او ب��ھ ارتک��اب ،دگ��ر ب��ھ فلس��فھ کھ��ن یون��ان بازگش��تند . ش��اید ھ��م عل��ت ان��زوای فلس��فھ ای��ن فیلس��وف ج��وانمرگ خودکشی باشد کھ درچھل سالگی موجب مرگش گردید.

وقراط ن س�زن�دگی کس�انی چ�وام�ری بس�یار رای�ج ب�وده اس�ت و در ،کشی در میان فالس�فھ یون�ان باس�تانکال خودخ�ود فلس�فی باشد کھ ت�اب تحم�ل مکاش�فاتآن دیده می شود. شاید ھم یک دلیلش افالطون و ارسطو بھ گونھ ای

اند.درا نمی یافتند. شاید ھم بھ ھمین دلیل ، افالطون مصرف افیون را برای اھل فلسفھ ضروری می ل�ذا ورن�د وآھ مردم آنرا تاب نمی بر روی زمین است کھ عامعرصھ ظھوراسرار حق ، شناسیھرحال پدیدارھ ب

ھمچ�ون ای�ن عل�ت اص�لی کش�تھ ش�دن بزرگ�ان ای�ن مکت�ب اس�ت متفکرین این مکتب را ملحد و طرد م�ی نماین�د و خود سھروردی .

علمند. مظاھر این ،شھید می طلبد. عارفان ھر حقیقتی برای آشکار شدن گوئی کھ قربانی و

159

اراده و زمان

ی، ع زم��ان حض��ور دارد: زم��ان نج��ومی و زم��ان کن��ونی : زم��ان سنجش��ی و زم��ان حض��ورآدم��ی دو ن��ودر وج��ود

ی گ�اه م�آفظ�ھ حا ھمان جریان گذشت زمان است ک�ھ در زمان کیفی، زمان ذھنی و زمان قلبی. اولی زمان کمی وم�ان ی زوم�دنس�یھ و م�رده اس�ت. و ی آینده نیست یعنی زم�انی ناک�ام وزوگذرد کھ چیزی جز حسرت گذشتھ و آر

اس�یر جاودانگی و حضور اکنونیت زندگی احس�اس م�ی ش�ود. انس�ان بمیزان�ی ک�ھقلبی است کھ بصورت احساس شنج ا اراده ای متاسیر و دربند است و لذ محدود و اراده ای مقید ودارای زمان نوع اول است و بدان مبتالست

ائی جھ�ت رھ� شغول تالشھائی مذبوحان�ھو لذا ھمواره م نمی یابدغضبناک است کھ جز نابودی را در و وحشی وب�ھ دھ�د و این وضع تشدید م�ی ش�ود زی�را ای�ن ن�وع زم�ان ھم�واره ب�وی م�رگ م�ی از این نابودن است و مستمرا

لم�رو احس�اسقھ�ی اس�ت. ول�ی زم�ان قلب�ی ک�ھ آمد و می�ان تلذا اراده ای ترسو و ناکار مرگ نزدیکتر می گردد وص�بور وزن�ده ب�ی نی�از و مول�د اراده ای غن�ی و ،ود را درک م�ی کن�دوج�حضوردرحیات و ھستی اس�ت و اب�دیت

ی ب� اد وغن�ی واراده ای آز، جب�ر زم�ان ف�ائق م�ی آی�د و بس�وی آزادی م�ی رود. اراده قلب�ی است کھ مس�تمرا ب�رو کن�د واھی م�ییخ�است و لذا ھم�واره آزاداراده ای اسیر ، نیاز است و اراده ذھنی کھ اسیر زمانیت گذرنده است

اراده اوست.زنجیری بر این قلمرو تبدیل بھ غل وفریاد می زند و ھرعملی دران رس�تی و آرم�اء و اج�داد پغاف�ل و بیگان�ھ ان�د دچ�ار آب� ،و از زم�ان حض�وری دلزم�ان گذرن�ده ان�د آنانکھ اسیر

ھ زم�ان آنک�ھ ب�ل�ی ن�د و نیازمن�د بچ�ھ ھ�ا و تأمین�ات دنی�وی . وپرستی آتیھ می باشند و مستمرا دربیم بسر م�ی بر اس��ت و در» اھ�ل ح�ال« طالح عرف��انی ح��ریم امنی�ت الھ�ی ق��رار دارد و ب�ھ اص�اتص�ال دارد در قلب�ی و ج�اودانگی

ن��ده و شمارش��ی و کاھعن��ای رس��تن اراده از جب��ر زم��ان ھ ماکنونی��ت زن��دگی م��ی کن��د و رس��تگاری ھم��ین اس��ت ب�� ویرانگر .

ماتجربیات ماوراي طبیعی درعصر

این حقیقت است کھ انسان مدرن بیش از ھ�ر دوران�ی ب�ا تجربی�ات بر دال ،سراسر جھان مدرنی دررگزارشات خب

برای انگش�ت و حوادث و ادراکات ماورای طبیعی در خواب و بیداری مواجھ شده است کھ در زمانھای قبل فقط از مش��اھدات و ما، گنجین��ھ ای انس��انی ب��ا ھ��ر اعتق��ادی در عص��ر ز مؤمن��ان و عارف��ان رخ م��ی داد. ھ��رش��ماری ا

نمی گیرند و لذا بسرعت از وقایع را نادیده گرفتھ و یا جدی حوادث ماورای طبیعی است کھ متأسفانھ عموما این ب��ر ای��ن حقیق��ت اس��ت ک��ھ انس��ان م��درن ب��یش از ھ��ر زم��انی ب��ھ آس��تانھ قیام��ت و دال ی��اد م��ی برن��د. ای��ن واقعی��ت

الزم�ان اس�ت. ای�ن ح�وادث م�ی توان�د انس�ان نشانھ ھای آخرده است کھ از جملھ متافیزیک و عالم غیب نزدیک شش��ان تفک��ر نم��وده و نش��انھ اص��ورتیکھ آنھ��ا را ج�دی گرفت��ھ و درب��اره و ک��افر را براس��تی ھ��دایت کن��د در سرگش�تھ

160

و ایم�ان و مع�ارف ب�ین ای�ن وق�ایع را ب�ھ ق�وه تفک�ر ھائی برای اعمال و اقدامات خ�ود در زن�دگی نمای�د و ارتب�اطورد و از این طریق مسیری روشن برای نجات خ�ود از مادی�ت دنی�ا، کش�ف کن�د. ق�رآن م�ی فرمای�د دینی بدست آ

این آیھ امروزه در حال تحق�ق اس�ت و ل�ذا درآن واح�د ھ�م » دوزخ آشکار شد و بھشت بسیار نزدیک شد.« کھ : بگی�رد و مس�یر و ھم نوی�دی ب�ھ انس�ان م�درن اس�ت ک�ھ از طری�ق مش�اھدات بھش�تی خ�ود از دوزخ فاص�لھ اخطار

صد چندان آسانتر و ممکن می آید.این بھ یاری معرفت نفس دو زندگی خود را تغییر دھد و

حافظه و معرفت (تبدیل مرگ به زندگی)

دن)ھ ی�اد آورم�واد اولی�ھ ذکر(ب� ، حافظھ آدمی مخزن مواد اولی�ھ عل�م و معرف�ت و یق�ین اوس�ت. ب�ھ منط�ق قرآن�ی

ھ�ی و حکمتی ال وزمانیکھ در قلمرو ذکر و خرد و تفکر تبدیل بھ معنائی یگانھ است. ھر موضوعی در حافظھ تارام�ش و امک�ان آانمی دارد و مستمرا با او در جدال و نزاع اس�ت و ب�ھ دست از سر آدمی بر ،معرفتی یقین نشده

یق�ین یل ب�ھ ن�ورو اطمینان نمی دھد. یعنی ھر مسئلھ و واقعھ ای از زندگی آدم�ی ک�ھ در حافظ�ھ ثب�ت اس�ت ت�ا تب�دن�د د حافظ�ھ انشود موجب تردید و تزلزل و دغدغھ و ھراس است. در واقع علت ھمھ بیقراریھای آدمی ھمین موا

اه حافظ�ھ ی�ن م�واد س�یق�رار نم�ی گیرن�د. ا کھ راکد و بی معنا و مفھوم نشده باقی مانده ان�د و ت�ا حق�ا فھ�م نش�وند فراموش�یھ ب�و اگ�ر ص�احبش ھرگ�ز بسراغش�ان ن�رود و آنھ�ا را (سواد) تا تبدیل بھ نور حکم�ت نش�وند بیقرارن�د

زن�د و ن م�ی اندادر ذھن تبدیل بھ ثقل و جمود فکری و انقباض اندیشھ می شوند و روان ف�رد را از جری�ا ،سپارد، د ا فھ�م نش�واین ھمان حماقت ذھن است کھ بتدریج موجب نس�یان نی�ز م�ی ش�وند. آنچ�ھ ک�ھ اساس�ا و ت�ا ب�ھ انتھ�

گ��ز فرام��وش نم��ی ش��ود ول��ی موج��ب نس��یان ام��ور دیگ��ر در واقعی��ت زن��دگی م��ی ش��ود. ھمچ��ون نقط��ھخ��ودش ھرو ان�ھ معرف�تسیاھی سائر مناطق ذھ�ن را ھ�م ف�را م�ی گی�رد و اندیش�ھ را تی�ره م�ی س�ازد. تب�دیل حافظ�ھ ب�ھ کارخ

ان رده ب�ھ زم�ن م�. یعن�ی احی�اءگری زم�ا حکمت ھمان تبدیل زمان گذشتھ بھ نور اکنونیت است و چ�راغ راه آین�دهنی و راز ج�وا . و این ھمان جبران زمان و عمر از دس�ت رفت�ھ اس�ت زنده و جاری: کارگاه تبدیل مرگ بھ زندگی

و جاودانگی!

فرق هستی و عدم (خلقت دوباره)

ارد نظ�ر د ،ج�ودوو کار دارد و الفب�ائی م�ی اندیش�د و ب�ر اھل قلم یعنی کسی کھ با جھان تفکرات مکاشفھ ای سر

أاز منش� نگارش سالک وادی فناس�ت وداند کھ نوشتن ھمان بدعت از عدم است چرا کھ اھل چنین نگرش و میم�ان عش�ق ھوادی معرفت است. زیرا عش�ق ب�ھ معرف�ت وجود نظر می کند و این ھمان خلقت دوباره در عدم بر

ت انسانی.اره است، خلقخلقتی دگرب ، وادی معرفت یافتھ می شود بھ وجود شناسی است و آن وجودی کھ در

161

ن قل�م س�ت و ای�ن آکارگ�اه خلق�ت ا ،محصول ادراک و معرف�ت بش�ر اس�ت پ�س معرف�ت ،مگر نھ اینکھ عالم وجودود را ید عدم، وج�و این ھمان قلم خداست کھ بر لوح سف اھل قلم از عدم وجود می آفریند اندیشھازلی است کھ در

ھم�ان کنونی�ت قل�ماکنونیت یگانھ ساختھ اس�ت. ای�ن اابدیت را در این قلم اھل حال است کھ ازلیت ونقش می کند. افتن اس�ت. گ�رفتن اس�ت و ازلی�ت خ�ود را ی�جھان نیست بلکھ در لحظھ ازل قرارعرش خداست. این حتی بازیافت

این ھمان جادوی ذکر است کھ یاد را تبدیل بھ واقعھ می کند.

تی ای ک�ھ ھستی انس�انی مخل�وق قل�م اس�ت. یعن�ی آن ھس�جھان قدیم و ھستی ازلی، آن ھستی حیوانی بشر است. ی ف�خل�وق قل�م در تسخیر انسان است و مالئکش آدم را سجده می کنند و انسانش خلیفھ خداست. چنین انسانی م

البداعھ است:علم االنسان بالقلم ! قلم، مرز بین ھستی و عدم است.

فلسفه دنیا

دان س��رگر پدی��ده ھ��ا و مع��انی و ارزش��ھایش ب��ین ب��ود و نب��ود حی��ات دنی��ا ی��ک حی��ات برزخ��ی اس��ت یعن��ی ھم��ھ ی�ر و ش�ر، دوخبر ای�ن حقیق�ت برزخ�ی م�ی باش�د . دال ،استوار است شر است.ھمینکھ حیات دنیا بر نظام خیر و

یعن�ی . اس�ت بافت�ھ ھ�ر ام�ری دو وضیعت و جغرافیای متفاوت و مس�تقل از یک�دیگر نیس�ت بلک�ھ تافت�ھ و چیز یا ن مواج�ھ ب�ا ھم�ان می�زاھ یعنی درھر امری کھ خیر بیشتری س�راغ داری�م ب� . بھ اندازه شر آن است چیزیخیر ھر

از پ�س رانتظ�ار اس�ت و نی�ز ب�العکسھمان میزان دھ یک شکست ب ،شرش می شویم . و لذا در پس ھر پیروزیو . ..اس�ت و.ھم�ان ش�دت قھ�ر نھفت�ھ ھ پس ھر مھری ب� در . ھمان شدت حضور داردھ یک زشتی ب ،ھر زیبایی

ھ�ایی از خی�ررامور بلکھ خیر درشود نھ رویک لکتیک است.و آنچھ کھ رستگاری نامیده میآدمی بازیچھ این دیاگاری رس�ت . ک�ردندنیا را بھ شرش بخش�یدن در رھ�ایش رستگاری یعنی خیر . شرش امور است جھت نجات از

ن عارف�ان فراس�وی خی�ر و ش�ر اس�ت و ای�ن جھ�اارزی�ابی نظ�ام و یگان�ھ پرس�تی اس�ت ب�ھ لح�اظ کھ قلمرو توحید ،نآآیند نھ�ایی رب فلسفھ بطالت است کھ فلسفھ حیات دنیا، . موحد است کھ بھ یاری معرفت از این دنیا می رھند

را ھ آدم�ی آن�صفر است زیرا خیر بعالوه شر مساوی با صفر و ابطال است.ارزش دنیا نیز ب�یش از ای�ن نیس�ت ک�ھ ببا توسل آدمی جز امید خیرش بماند و پوچ شود.ور قرار دھد و نھ اینکھ درآن بھ سکوی پرش بھ جھان برت

از این ابطال رھایی ندارد. ،وجود انسان عارفی کھ ورای خیر و شر است

162

دو نوع بودن

و ذا آرامن�دل�ھستی خ�ود ھس�تند و احس�اس ھس�تی م�ی کنن�د و ا ھستند ولی بسیار اندکند کسانی کھ درھمھ آدمھ

ج��ز حساس��ی اتند و ای��ن ھس��تی ب�ر ایش��ان ھس��تی خ��ود نیس�ان مؤمنانن�د. ول��ی م��ابقی م�ردم در. این�� ق�انع و راض��ی. د نم�ی دھ�دنیستی ندارد و لذا بی تاب و بیق�رار و ش�اکی ھس�تند و ھ�یچ چی�زی ب�ھ آنھ�ا لحظ�ھ ای احس�اس وج�و

اینان کافرانند. و ؤمن ھستندمکانات بیرونی ندارد. برخی مادرزادی این دو ماھیت از ھستی است کھ ھیچ ربطی بھ شرایط و ام

منی د یعن�ی م�ؤبرخی ھم مادرزادی کافرند. ولی این وضع مادرزادی چھ بسا بناگاه دچ�ار تح�ولی در ذات م�ی گ�رداک پ�ھ ای ز نطف�دھ�د ک�ھ مؤمن�ان م�ادرزادی ا کافر می شود یا کافری ایمان می آورد. تجربھ و مطالعھ نشان می

می ای�ن کس. ولی آدالھی در خانواده خود برخوردار بوده اند و کافران مادرزادی ھم بالعتربیتی و رزقی حالل وخ���ود را ژن امک��ان و اختی��ار را دارد ک���ھ در دوران عق��ل و انتخ���اب خ��ود ب���ھ راه و روش��ی دگ���ر ب��رود و ذات و

م�ی ش�ود و اب کافران�ھسازد. و مالک ارزیابی در نزد خدا ھم�ین اس�ت. ھ�ر م�ؤمنی دچ�ار ش�رایط و انتخ�دگرگون شود. می تواند ایمانش را ببازد وھرکافری ھم امکان ایمان آوردن را می یابد و می تواند مؤمن

ز کف�رھم گری� واحساس وجود در خویشتن و قرار و آرام و اتکاء بھ ذات نیس�ت ایمان بھ زبان ساده چیزی جز ی استدری و بیقراری در جستجوی وجود یابھ از خویشتن و درب

هم و فهم بشريوتاریخ

خ�ود فریب�ی وھ�م و خراف�ھ و حیات دنی�ا موج�ب تخ�دیر فھ�م و تب�دیلش ب�ھش انسان برای تحقق آرمانھایش درتال

ت�ا آنگ�اه دارد خود مشغول م�یھ می شود. این وضعیت بخش عمده ای از جوانی و اقتدار و عشق ھر فردی را بم اج�ھ ب�ا فھ�ند و یکبار دیگ�ر او را بط�رزی ناخواس�تھ و تراژی�ک موکھ وھم انسان بر سر و دل و جانش می شک

م.واقعیت می کند: واقعیت بعنوان قلمرو توھم و فریب و شکست و سپس ظھور حقیقت از بطن این وھنخواھی خ�ود در حی�ات دنی�ایش م�ی ش�وید و اگ�ر ب�ھ جن�ون و جنای�ت حاص�ل از پس آدمی دست و دل از آرمازین

اکراه و تلخ�ی احس�اس ت می کند. و این اعتقاد و دین باخالصانھ روی بھ خدا و حیات آخر ،این حقیقت تلخ نرسداه ف�ی ال اک�ر«و اندیشھ است و نھ از روی انتخاب و شوق. و لذا این ن�وع دی�ن موج�ب ھ�دایت و رش�د نیس�ت ک�ھ

وی ب�ی س�وئی ن�وری ه دچار شرک بین دین و دنی�ا و خ�دا و خل�ق نش�ود بناگ�اه از س�رولی اگر آدمی دوبا». الدینمی درخشد و حس و فھم دگری از حیات و ھستی را آشکار می کند کھ آن دین و خدائی ورای حس�اب و کت�اب و

اس�ت ک�ھ ھمواره انگشت ش�مار ،این نوع معنویت و مذھب می رسندا تعداد آدمھائی کھ بھ خیر و شر است. و ام آن ات م�ردم را ک�ھ تم�ام عمرش�ان را ب�ریرا شالوده توھم�است ز عموما از منظر مذھب عامھ مورد اتھام و ارتداد

زندگی می کنند م�ورد س�ئوال و نف�ی ق�رار م�ی دھ�د. از ای�ن انگش�ت ش�ماران اکث�را م�ابقی عمرش�ان را ب�ھ دور از

163

مردم و با حقیقت خصوصی خود زیست می کنند تا عافیت خود را از گزند تھمت مص�ون دارن�د. ول�ی یک�ی ھس�ت س�ر وھ�م خل�ق ف�رود آورد و جان باطل افکند و فھم خود را چون شمشیری برھ این حق را ب کند کھ کھ اراده می

بیدارشان کند و این راه انبیا و اولیای خداست. و مردم او را می کشند در شیوه ای. و آنگاه حق رفتھ او را م�ی ر است.بھ راه او می روند و این سنت تاریخ بش برمی دارند و پذیرند و دست از وھم خود

فلسفۀ ریش

ای ز ھمھ موھاقوی ترین ریشھ ھا را دارد و ،ریش از جملھ اعضای مردانھ است کھ در میان انواع موھای بدن

ن رج�وع آید بھ بھ تفصیل بحث شده کھ می توان» مو سر«مقالھ بدن زودتر سفید می شود . درباره اصل مو در ر ھ دالبت� ھوی�ت جم�الی م�رد اس�ت ک�ھا موھای صورت مرد محورکنید کھ اساس ھویت جمالی در انسان است . ام

د ک�ھ اری می جوین�دارای ارزشی واژگون شده و اکثر مردان از آن بیز آخرالزمان مثل بسیاری دیگر از پدیده ھا زنان�ھ خ�ود ھم�انطور ک�ھ زن�ان ھ�م از ھوی�ت، نشانی از بیزاری مردان از ھویت مردانگی خویش است این خود . بیزارند

ن��ین فوائ��د بھداش��تی ری��ش در س��المت پوس��ت ص��ورت و بھداش��ت ریش��ھ دن��دانھا و ھمچ ،خاص��یت ف��وق ع��الوه ب��رر ددارد ک�ھ بینایی چشم بھ لحاظ علمی نیز ثابت ش�ده اس�ت . و نی�ز اینک�ھ ی�ک س�ابقھ کھ�ن در ارزش�ھای م�ذھبی

ش از ح�د اه داش�تن ری�ش ب�یاز نگ�رک�ھ دچن�د ریش از مکروھات تلقی شده است ھر تراشیدن کامل ،شرع اسالمیندیش�ھ از اھرحال بین ری�ش و تق�وا و دی�ن داری و ھمچن�ین عل�م و ھ انگشت دست نیز مکروه شده است . بچھار

ن اس�ت وآ حف�ظ مردانگ�ی و رعای�ت حق�وق ،قدیم االیام رابطھ ای محک�م ب�وده اس�ت چ�را ک�ھ یک�ی از ارک�ان دی�نھ ھ مثاب�ب�ن آرتبط است . گویی کھ ریش و آرای�ش دینی م ریش ھم کھ باعث ھویت جمالی مرد است بھ ارزشھای

و اع ری�ش ھرحال ان�وھ رایش صورت زنان کھ ھویت زنانھ را می پرورد . بآزیبا سازی جمال مرد است ھمچون وی�ش آخون�دی ن ھمواره نشانھ انواع ھویت ھا و حتی حرفھ ھا برای مردم بوده است مثل رآرایشھای متفاوت آ

ھاس�ت . ب� بیل ھ�ا و آرای�ش آن نماین�ده ان�واع ھوی�ت ھ�ا ب�ودهی�ره . ھم�انطور ک�ھ ان�واع س�وری و غریش پروفس�ام�ل موھ�ای ن اس�ت و زدن کآش�ی از بیل ھ�م بخرابط�ھ ای�ی اس�رار آمی�ز دارد ک�ھ س� ھرحال ریش با ھویت مردانھ

طور ک�ھ اناکث�ر م�ردان جھ�ان مس�لط اس�ت . ھم� صورت خود بیانگر ھویت دیگری از مرد می باشد کھ امروزه درویی ب�ا ھویت او می زند و زن با لم�س و ن�وازش گیس�وان خ�ودش گ�گیسوان زن ھمواره حرف اول را در زلف و

ویی ذات گ�مرد ھم با لمس و نوازش ریش و سبیل خ�ود ھم�ین احس�اس را دارد و ،خودش رابطھ برقرار می کندحساس وج�ود ن عضو بدن انسان سر اجان تری خودش را لمس می کند . این بی خاصیت ترین و زائد ترین و بی

ثاب��ھ اس��ت و براس��تی ک��ھ رازی مت��افیزیکی و عرف��انی اس��ت . براس��تی ک��ھ معرف��ت ب��ر ب��دن و اعض��ای آن ب��ھ مم�ین ام�ر چی�زی را در ای�ن جھ�ان بیش�تر از خ�ودش م�ی شناس�د و ھسی اس�ت .آدم�ی ھرعالیترین حد از خود شنا

گی انسان در جھان است . بر گمشد دال آمیزترین جنبھ از فلسفھ وجود انسان است . گویی ک�ھ ی از مھمترین و لطیفترین و اسرارش و زلف یکفلسفھ ری

ظ�اھر ش�ده اس�ت و ،ریش ھمان تجلی ریش�ھ وج�ود اس�ت ک�ھ از ص�ورت انس�ان ک�ھ ع�الیترین وج�ھ وج�ود اوس�ت

164

از مو اس�ت و در ھرحال سخن در باب مو براستی بھ باریکی مو و ظریفترھ جمال ذاتش را آشکار می سازد و بن ع�اجز اس�ت . ول�ی ھمینق�در ب�ھ تجرب�ھ م�ی دان�یم ک�ھ ت�ا چ�ھ آنمی گنجد و دانش فن�ی بش�ر از درک ظرف منطق

ش��اھدان ب��ھ ط��رزی ف��وق اث��ری ج��ادوئی دارد و ھمچن��ین ب��ر، ح��دی آرای��ش موھ��ا در شخص��یت و روان انس��انھا تر است . آور گاه لطیفتر و حیرتآی ضمیر ناخود منطقی اثر می نھد . روان شناسی مو از روان شناس

رفت�ار و احس�اس و در ،کلی می توان گف�ت ک�ھ م�رد ب�ھ میزان�ی ک�ھ ری�ش و زلفھ�ایش را بلن�د نگ�ھ م�ی داردبطوری گ�ردد م�ی ت�ر تبق�می شود و بھ لحاظی معنوی ت�ر و محتی نگرش جدی تر و خشن تر می شود یعنی مردانھ تر

ابط�ھ عل�تیک ر ،ھ رابطھ ریش و خلق و خوی باطنیجھان . البت اویش و صوفیان و حکیمان در سراسررمثل دبیع�ی طب�ھ ط�ور ،و معلولی است مثال می توان گفت مرد بھ میزانی کھ پشت بھ دنیا می کند و مذھبی تر می شود

ق و ر ش�ده و خل�لطی�ف ت� ،ت�ر م�ی کن�ده و بھ میزانی کھ این موھا را کوت�اریش و زلفھایش را بلند نگاه می دارد وی زنانھ اش تقویت می شود . خ

ن مث��ل ب�ر ھم�ین اس�اس حت��ی م�ی ت�وان شخص�یت و ھوی��ت اق�وام را بررس�ی ک�رد . م��ثال زرد پوس�تان مش�رق زم�یی رن�د و داران�ژادی ھ�م ش�باھت ھ�ای زی�ادی دا ژاپنیھا و چینی ھا و ھمچنین سرخ پوس�تان آمریک�ا ک�ھ ب�ھ لح�اظ

ت ھایش�ان ھمچن�ین ص�ور ھای بسیار کمی ب�ر ب�دن خ�ود دارن�د ومو، اعتقادات اساطیری بسیار مشابھ ای ھستند ت�ر و ر ، رئ�وفت�عت�ی آرام تر از اقوام س�امی م�ی باش�د و ل�ذا م�ی دان�یم ای�ن اق�وام ک�م م�و دارای طبیبسیار کم مو

ش�دند م�وی ترند . بھ ھمین دلیل مثال سامورائی ھا کھ جنگج�وترین طبق�ھ در ژاپ�ن و چ�ین محس�وب م�یصلح جوق�وام اقط�ھ مقاب�ل ریش اندک خود را بلند نگھ می داشتند و آن را بصورت زلفی بلند م�ی بافتن�د. در نسر و ھمان

و دی و جنگج�سامی در خاورمیانھ و ھمچنین بخشی از ایرانی�ان ک�ھ بس�یار پ�ر م�و ھس�تند اص�وال ق�ومی بس�یار ج�ھ قریب��ا ھم��تر م��و ھس��تند و ب��وده ان��د و ب��ھ ھم��ین نس��بت ق��ومی متفک��ر و عمی��ق . اروپائی��ان نی��ز عموم��ا ق��ومی پ��

ھ ب��نس��بت ک�ھ متفک�ران و حکیم�ان اروپ��ایی دارای ریش�ھایی انب��وه ب�وده ان��د ک�ھ بت�دریج در ق��رون اخی�ر ب��ھ ھم�ان رده اند .ریشھای خود را نیز زده و زلف خود را نیز کوتاه ک ،سمت لیبرالیزم و دموکراسی گرائیده اند

ھ رن�گ ای انس�ان ب�گوناگون بھ تجربھ می دانیم ب�ھ میزان�ی ک�ھ موھ�ا نکتھ ایی دگر درباره رنگ موی اقوام و ام ای�ن قاع�ده سفید می گراید یعنی روشن ت�ر م�ی ش�ود یعن�ی پیرت�ر م�ی ش�وند آرامت�ر و محافظ�ھ ک�ارتر م�ی ش�وند .

شامل حال رنگھای متفاوت مو در اقوام گوناگون می باشد . زن�انی ک�ھ یست . م�ثال ھرچند کھ ھیچ قاعده ایی بی استثنا ن ا درباره زن نیز قاعده مذکور عموما مصداق دادو ام

ور ین زن�ان ب�ان�د و ھمچن�بھ نظر می رسد کھ زنانی جدی تر و دارای خلق و خویی مردانھ ،صورتی پر مو دارند وز ھم�وارهتا بھ امر نھایی کھ مویی روشن تر دارند زن تر بھ نظر می آیند . بھ ھمین دلیل از دوران کھنآو کال

ن آو ی�ا دوره ایی باش�د موھ�ای ص�ورتش را برم�ی کن�دزن بخصوص بھ ھنگام ازدواج می بایستی زن تر از ھر را رنگ می نماید . سرخاب و سفیداب از اختراعات قدیم زنان بوده است .

ث روان ھرح�ال تأم�ل و تحقی��ق در ای�ن ب�اب بس��یار وس�یع و عمی�ق و لطی�ف اس��ت و بخش�ی از مھمت�رین مباح��ھ ب� و انسان شناسی و نژاد شناسی می باشد کھ در این مقالھ نمی گنجد . شناسی

165

چیزي وجود دارد؟ چرا اصال

.س�ئول اس�ت این سئوالی است کھ ھر ک�ودکی تم�ام س�الیان دوران قب�ل از بل�وغش را مس�تمرا ب�ھ آن مش�غول و م ،ئوالینکھ این س�امی آید . و نیز این سئوال یکبار دگر در دوران کھولت و آستانھ مرگ بھ سراغ برخی انسانھا

ال : چرا اص اساس ھمھ مسائل حکیمان و عارفان بزرگ تاریخ بوده است کھ وجود را مورد سئوال قرار می دھد جای اینکھ نباشد ؟ھ چیزی ھست ب

کب�ار نی ییدگر آلم�ااین سئوال در طی قرون و اعصار حتی از اندیشھ فالسفھ ھم پاک شده بود تا اینکھ مارتین ھای�د فی عص�ر جددگر در قرن بیستم آنرا بھ میان آورد و اساس فلسفھ خود قرار داد و منشأ مھمت�رین نھض�ت فلس�

گردید کھ بھ اگزیستانسیالیزم موسوم است : وجودگرائی !و ھمچ�ون وجود چیست ؟ پاسخ اینست : وجود است ! و چند ھزار سال است کھ پاسخی دیگر پدی�د نیام�ده اس�ت

یعن�ی م�ن !کھ پاسخ می ش�نود : م�نم آنک�ھ ھس�تم » تو کیستی:«(ع) از خداوند است کھ می پرسد سئوال موسی وجود ھستم .

ج�ود او نی�ز و از منظر معرفت دینی ،وجود ھمان خداست . این امر در فلسفھ مالصدرا اساس قرار گرفتھ است و گر است ھاید م بری تلقی می شود کھ مقد ت مذھبرا ھمان خداوند می داند و لذا نخستین فیلسوف اگزیستانسیالیس

ت عدم د را صوروجو ،و اما برخی از حکیمان یونان باستان مثل جورجیاس و یا فلوطین کھ بعد از او آمده استو نب�ود رده و ب�ودمی دانند و بدینگونھ اساس فلسفھ و حکمت توحیدی را بنا نھاده اند و یگانگی را بھ منطق آو

ی ی ش�ود . ول�ش�ر م� . یگانھ دانستن وجود و عدم در قلمرو ارزشھا منجر ب�ھ یگ�انگی خی�ر ورا یکی دانستھ اند اد کف�ر و فس� ومولد تساوی گری بوده کھ عین ابط�ال و عب�ث ،حکیمانھیگانگی درعرصھ استنباط عامیانھ و غیر

وات گی و مس�ایگ�ان اندیشھ و اخالق است . راز این امر ھزاران بار باریکتر از مو می باش�د و آن تش�خیص ب�ین ب�ھ قلم�رو امری وجودی است ولی مس�اوات مرب�وط ،می باشد چرا کھ یگانگی ربطی بھ مساوات ندارد . یگانگی

ز مس�اوی ماھیت و صفات م�ی باش�د ک�ھ نھایت�ا ب�ھ ع�الم ص�ور م�ی رس�د و در ع�الم ص�فات و ص�ور مطلق�ا دو چی� وجود ندارد .

یش�ھ ت�اریخ اند علوم و فنون است . این بزرگترین س�وء تف�اھم کل مساوی پنداشتن یگانگی مولد منطق ریاضی و یات اس�ت ھم�انطور ک�ھ عالم�ت = ب�ھ مثاب�ھ قل�ب ریاض�، موجب پیدایش دانش و تکنولوژی و مدرنیزم شده است

ئی ھ�ا خودنم�اامروزه تبدیل بھ آرمان اخالقی و اجتم�اعی بش�ر ش�ده اس�ت و در ش�عار مس�اوات و ع�دالت و برابرییگ�ری دچی�ز ک�ھ ب�ھ مالیخولی�ای مس�اوی س�ازی ھرچی�زی ب�ا ھر ولد ھمھ فتنھ ھ�ای عص�ر جدی�د اس�تمی کند و م

ود و تس�اوی ب�انجامیده است : زن و مرد ، خوب و بد ، کف�ر و ایم�ان ، عق�ل و جن�ون ، م�رگ و زن�دگی و نھایت�ا نبود کھ بانی تخریب و جنگ و ویرانگری است .

وی عدم اس�ت . زی�را وج�ود و ع�دم دو چی�ز نیس�تند ک�ھ مس�اوی باش�ند وجود ھمان عدم است نھ اینکھ وجود مسابلکھ یک چیز است کھ دو تا نام و معنای متضاد پدید می آورد . وج�ود ھم�ان خداس�ت . ھم�انطور ک�ھ وج�ود خ�دا

عدم ھمان وجود است و وجود ھمان وج�ود ع�دم اس�ت . ع�دم اس�ت ک�ھ وج�ود یافت�ھ اس�ت . یعن�ی ،در عدم اوستما نمی آید بدان دلیل است کھ محسوسات و کار شده است و اگر بعنوان یک موجود واحد بھ حس خداست کھ آش

یاب�د . و ای�ن وظیف�ھ انس�ان در کام�ل گ�ردد ت�ا جم�ال وج�ود را درعقل و فھم ما ن�اقص اس�ت و بای�د تربی�ت ش�ده و

166

ج�ود را ش�نیدند و ھم�انطور ک�ھ پی�امبران ص�دای و ،جھان است تا چشم و گ�وش و ھ�وش خ�ود را وج�ود فھ�م کن�د امامان ھم جمالش را دیدند .

ی جز نور آنچھ کھ می بینیم چیزماما از جنس نور معرفت است . ھرپس وجود مخلوق محصول معرفت است و تون�اگون . گان�واع و درج�ات و ابع�اد . پس وجود ھمان فھم انسان اس�ت درادراک ما نیست و از جنس درک است

ھ��ورش ظو آگ��اھی و ادراک م��ا نیس��ت . خداون��د در عرص��ھ م��ا قب��ل از خلق��ت و پ��س خداون��د چی��زی ج��ز ن��ور فھ��م ت .چیزی جز ھوش و معرفت محض نبود و قدرت خالقھ او نیز وجھی از این علم و آگاھی او بوده اسنچ�ھ آرای آدمی آنچھ کھ عدم نامیده می شود نیز ھمان عدم معرفت و ادراک است درباره گوھره و ذات وجود . ب

نمی شود وجود ندارد . پس واضح است کھ وجود ھمان معرفت است . کھ فھمذات عرف�ان و تص�وف جھ�ان از آن روس�ت ک��ھ ھ�وش و معرف�ت بش�ر را متوج��ھق�در و ح�ق مکت�ب اص�الت فن��ا در

روح�انی مطلقھ وجود یعنی خداوند می نماید و این ھمان سکوی پرش ادراک انسان اس�ت ک�ھ معرف�ت ش�ھودی وا یق�ت ھمان�ا فن�پرستان و کاشفان بزرگ حق پدید می آورد . ھمھ حق درک توحیدی و خدابینی نامیده می شود کھ

پرستانند . فنا پرستی یعنی راه رسیدن بھ یگانگی بود و نبود .

پایان جنگ ماتریالیزم وایده آلیزم

ول نس�ان معل�س�ت ی�ا اقرنھا یکی از مھمترین جنگھای جھان فلسفھ این بود کھ آیا جھان بیرون محصول انس�ان ا

جناح دوم ھم از آن ایده آلیزم . جھان . جناح اول متعلق بھ فلسفھ مادی است وان معل�ول انس�ان معل�ول جھ�ان اس�ت زی�را آخ�رین مخل�وق اس�ت . ول�ی ب�ھ لح�اظ معرفت�ی ، جھ�، بھ لحاظ ت�اریخی

چ س�ت یعن�ی ھ�یان وی�ژه انس�ان ام�ی یاب�د جھ�آن�را در انسان است . یعنی این جھانی کھ انسان با آن روبروس�ت وھ�ان ج ،زن�ده ای ب�ھ اثب�ات رس�یده اس�ت . ھ�ر موج�ود حیوانی دیگر چنین جھانی را ندارد واین امر امروزه ک�امال

انسان نیز . ولی جھان انسانی کاملترین جھانھاست . خاص خودش را دارد وکن�د ک�ھ یم�ن�را تب�دیل ب�ھ جھ�انی آھ حواس انس�ان اس�ت ک� چیزی دربیرون از انسان وجود دارد ولی این ھوش و

ب روح بلک�ھ مخل��وق وج��ود انس�ان م��ی باش�د چ��را ک�ھ انس��ان ص��اح جھ��ان ھس�تی معل��ول و ش�اھدیم . ب��دین لح�اظ ان وای��ن روح اس��ت ک��ھ جھ��ان بی��رون را اینگون��ھ ک��ھ ھس��ت ب��رای انس��ان م��ی آفرین��د ول��ی چن��ین جھ�� خداس��ت ون اراده ح�ق قھ روح انس�ان اس�ت ک�ھ ھم�اکھ در اراده خال منی فرد بشری نیست بل اراده خصوصی و آفرینشی در

مس�تمر ن�د وبواسطھ این وجود اس�ت ک�ھ جھ�ان بی�رون را ھ�ر آن م�ی آفری است . یعنی خداوند در وجود انسان ومکم�ل دو رھ�ای�ده آلیس�تی کارگ�اه خلق�ت جھ�ان اس�ت . در واق�ع ادع�ای فلس�فھ م�ادی و ،می دارد . وجود انس�ان

ق�ادر اس�ت انس�ان توشھ آخرت او نی�ز ھم�ین اس�ت . و ،ی کھ ھرکسی در ھمین دنیا دارا استحقیقت است . جھان مکاش��فھ روح��انی اش ھم��ین جھ��ان ثاب��ت م��وروثی اش را دگرگ��ون و معرف��ت و ح��واس و ک��ھ بواس��طھ ھ��وش و

د . ھ باشرا داشت بدینگونھ جھان خاص خود قدسی بیابد و جمال برتر و از آن پرده برداری کند و شکوفا نماید و

167

فصل سوم

لسفه خودشناسی ف

خداشناسیو

خودشناسی عرفانی

(مجموعه مقاالت)

168

فھرست مطالب: ١٧٢.......................بیانیھ جھانی معرفت نفس......................................................... . 1 ١٧٣.........................................................مصاحبھ ای با خدا ............................... . 2 ١٧٤..........................روانشناسی کفر ................................................................. . 3 ١٧٥........................چند راز درباره دروغ و ریا...................................................... . 4 ١٧٦......................درد دل یک خودپرست ............................................................. . 5 ١٧٦.................................فلسفھ خودکشی........................................................... . 6 ١٧٧..................................................................................آخرین محک............. . 7 ١٧٧....................................آنان کھ سوراخ دعا را اشتباه گرفتھ اند............................ . 8 ١٧٨......................................مستی و راستی .................................................... . 9

١٧٨............................دو نوع آدم..................................................................... .10 ١٧٩................................صدق با خویشتن ........................................................ .11 ١٧٩................................مصاحبھ ای با من....................................................... .12 ١٨٠.................................».......................................عصر پوچی«احساس نابودی .13 ١٨٢......................................................آیا شما ھم حیف شده اید ......................... .14 ١٨٣.............................درد تنھائی.................................................................... .15 ١٨٥................................تبدیل ماده بھ معنا..............................................» ایثار« .16 ١٨٥................................فلسفھ خوشبختی......................................................... .17 ١٨٧.................................چگونھ می توان خود را شناخت....................................... .18 ١٨٨..............................................................................خود چیست .................. .19 ١٨٩................................سخنی با جوانان.......................................................... .20 ١٩٠......................................بیماری مقدس....................................................... .21 ١٩١...............................من خوبم زیرا دیگران بدند ............................................. .22 ١٩١................................از گفتن تا باور داشتن ................................................. .23 ١٩٢................................می زند................................................گاه کھ بخت درآن .24 ١٩٣................................بھترین دوستان شھر بیکسی........................................... .25 ١٩٤....................................................فلسفھ نفس ناطقھ ................................... .26 ١٩٥...............................دل مؤمن.................................................................... .27 ١٩٥...............................روانشناسی قاطر.......................................................... .28 ١٩٦...............................زنان متنفر از خویشتن................................................... .29 ١٩٧................................ظلم چیست ................................................................ .30

169

١٩٨................................د ........................................چھ کسی می تواند صادق باش .31 ١٩٨.......................چھ می خواھی ................................................................... .32 ١٩٩..................................فلسفھ اراده............................................................. .33 ٢٠١.................................صبر و جبر.............................................................. .34 ٢٠١...................................چگونھ نفس انسان تبدیل می شود ................................. .35 ٢٠٣..................................افیست ........................................................آیا خدا ک .36 ٢٠٣.......................مصاحبھ ای با یک الابالی........................................................ .37 ٢٠٤....................................................ببینید کھ چقدر مھم ھستم ! لطفا................... .38 ٢٠٥.................................تنبلی و منبلی........................................................... .39 ٢٠٦.................................فلسفھ ناز................................................................ .40 ٢٠٧....................................مشیت الھی و مشیت انسانی........................................ .41 ٢٠٨.....................چشمان کور حسود ................................................................ .42 ٢٠٩........................................................................انواع و درجات خود ............ .43 ٢٠٩....................................چگونھ انسان منافق می شود....................................... .44 ٢١٠....................................آنگاه کھ حتی نمی توانی بخواھی .................................. .45 ٢١٠.................................تفاوت انسانھا .......................................................... .46 ٢١١..................................گفتگوی بین دل و ذھن................................................ .47 ٢١٢..........................................................................................کافر کیست ..... .48 ٢١٣..................................امید یعنی خدا ........................................................... .49 ٢١٣.....................................................عذاب انکار حق...................................... .50 ٢١٤..................................آدمیت و عدمیت ........................................................ .51 ٢١٤.......................جھان بھ مثابھ قلمرو اخالق خدا ................................................. .52 ٢١٥..................................آیا خدا کافیست ......................................................... .53 ٢١٦......................................لحظھ ای در خود بمان ای بی وجود ............................... .54 ٢١٦.............................................................................زن خوب و زن بد ............ .55 ٢١٧...................................آیا شدن ممکن است .................................................. .56 ٢١٧....................................راز تنھائی خوبان .................................................... .57 ٢١٨...........................................بینی ................................................. بد –خود .58 ٢١٩.................................فلسفھ عدالت ............................................................ .59 ٢٢٠..................................ھمھ تنھایند ولی......................................................... .60 ٢٢٠...................................محکی در خودشناسی.................................................. .61

170

٢٢١.....................................................................فلسفھ ادعا............................ .62 ٢٢٢...................................و ..........................................................ا –و ت –من .63 ٢٢٢..................................زن و کینھ ............................................................... .64 ٢٢٣..................................فلسفھ نیاز............................................................... .65 ٢٢٤...................................مذھب دلبخواھی ....................................................... .66 ٢٢٤...................................فلسفھ امید .............................................................. .67 ٢٢٦...................................خطرات خاطرات ....................................................... .68 ٢٢٨...................................................................فلسفھ خودپرستی ..................... .69 ٢٢٨...................................تھمتی بھ نام من ...................................................... .70 ٢٢٩.....................................انواع افکار و احساسات ............................................ .71 ٢٣٠...................................حماقت و شقاوت ...................................................... .72 ٢٣٠.....................................انواع و مراتب خودشناسی.......................................... .73 ٢٣١...........................................................................................شاھد و مشھود .74 ٢٣٢...................................خود و خدا.............................................................. .75 ٢٣٣...............................................خودش می رسد ........................ھ چگونھ انسان ب .76 ٢٣٣.............................آبروی خدا ................................................................... .77 ٢٣٤......................پس کی خودم می شوم ............................................................. .78 ٢٣٥..........................انسان شھید خدا ................................................................ .79 ٢٣٦.......................غایت صبر کجاست ................................................................ .80 ٢٣٦..........................................................................دل شناسی....................... .81 ٢٣٧..............................ترس از تنھا شدن .......................................................... .82 ٢٣٨....................................مالیخولیای عشق .................................................... .83 ٢٣٩......................................انسان برای چھ آفریده شد ......................................... .84 ٢٤٠........................تفاوت انسان مرده و زنده ....................................................... .85 ٢٤١........................توانائی ھای خود چھ کنیم ..................................................با نا .86 ٢٤١.........................آیا براستی تو کیستی............................................................ .87 ٢٤٢.......................................................عجایب خودشناسی................................ .88 ٢٤٢...........................من و غیر....................................................................... .89 ٢٤٣...........................دل شناسی....................................................................... .90 ٢٤٥......................از خودشناسی تا خداشناسی........................................................ .91 ٢٤٥............................خدا با کیست ................................................................... .92

171

٢٤٦........................جدید .........................................................خدای قدیم و خدای .93 ٢٤٦.........................فلسفھ یأس و راز امید .......................................................... .94 ٢٤٧............................................آیا زن تاب خودشناسی دارد ................................. .95 ٢٤٨.........................انسان و شیطان.................................................................. .96 ٢٤٨..........................از بودن تا شدن ................................................................ .97 ٢٤٩.........................نشانھ ھای ھدایت ............................................................... .98 ٢٥٠.......................گی............................................................رخداشناسی در روزم .99 ٢٥٠........................................................................کوشش و ارزش..................١٠٠ ٢٥١.......................آیا خداوند نمی تواند ھمھ را مؤمن سازد ........................................١٠١ ٢٥١.................................چگونھ خدا را در خود بشناسیم .........................................١٠٢ ٢٥٢...................یک مصیبت برتر از ھزار نصیحت ..................................................١٠٣ ٢٥٢.........................ارکان مادیت و معنویت .........................................................١٠٤ ٢٥٣....................انھ ھای دوست و دشمن .........................................................نش١٠٥ ٢٥٤...........................خودشناسی دینی.................................................................١٠٦ ٢٥٥.......................................................خدا شناختھ می شود.... ،.چگونھ از خودشناسی١٠٧ ٢٥٥...........................با خدا زیستن..................................................................١٠٨ ٢٥٦....................انسان بعنوان خالق سرنوشت خود .................................................١٠٩ ٢٥٧............................موت آخر ......................................................................١١٠ ٢٥٧..........................ھویت و الوھیت ................................................................١١١ ٢٥٨................................................................................................. .زن و خدا١١٢ ٢٥٩........................عذاب چیست ............................................................... .اشد ١١٣ ٢٦٠...........................................................چند دقیقھ می توانی بھ خودت فکر کنی......١١٤ ٢٦٠.........................اونی کھ دنبالشی خداست ........................................................١١٥ ٢٦٠..........................خدا کجاست ....................................................................١١٦ ٢٦١...........................مرگ خدا ......................................................................١١٧ ٢٦٢.........................خدا قبل از خلقت جھان .........................................................١١٨ ٢٦٣...................ئن ترین روش خداشناسی........................................................مطم١١٩ ٢٦٤.......................اگر انسان از مرگ نھراسد .....................................................١٢٠

172

» بیانیۀ جهانی معرفت نفس«

ط حکیمبھ سخن آید. سقرا مقابل توان درخود را بشناس تا جھ* ن)باستا خود را بشناس تا خدا را بشناسی . الئوتزو (حکیم چین* دو)قدس ھنای انسان ، تو خود تمام جھانی . اوپانیشاد(کتاب م* خود نما. وداھ در درون توست پس روی ب بھشت* ای مؤمنان چرا در نفس خود نظر و تفکر نمی کنید. قرآن کریم* ای مؤمنان بدانید کھ از شماست کھ بر شماست . قرآن کریم* رگ گردن بھ شما نزدیکتر است. قرآن کریم بدانید کھ خداوند از* حضرت محمد(ص). رسند پیروان خودشناسی بھ حقایق دینی من می بھ تحقیق زین پس فقط* حمد (ص)خدا را شناخت. حضرت م ،کھ خود را شناخت ھر* ع)زی را نشناخت. حضرت علی (ھیچ چی ،کھ خود را نشناخت ھر* ع)(مشکلش حل شد . حضرت علی ،کھ خود را شناخت ھر* )(ع پیروز و رستگار شد. حضرت علی ،کھ خود را شناخت ھر* (ع) رت علید. حضنابود ش ،ھر کھ خود را نشناخت* ق (ع)صراط المستقیم ھمان خود شناسی است. امام صاد*

173

آغاز معرفت نفس بعنوان تنھا راه ھدایت است . ابن عربیوت سرختم نب* ست. ھگلاگاھی آ-ھستی خاص انسان حاصل خود* ارکسم آگاھی است. -تنھا راه فائق آمدن بر جبر تاریخ ، خود* علم حقیقی و پایدار جز از طریق خود شناسی ممکن نمی شود . انیشتن* نگکاوی درک نمی شود. یو -خود راز مقدسات و اساطیر جز از طریق* عالمھ طباطبایی .آن راه خود شناسی است دستیابی بھ مقام والیت برھمگان ممکن است و* مورتیناکریش آدمی بمیزان خود شناسی اوست. اراده و اختیار* شریعتیگاھی ممکن نیست. دکترآ-خودھ ھای بیرونی جز بواسطنجات انسان از جبر* ندیگا راه خدا را یافتم . ،خود نمودمھ از زمانی کھ روی ب* مینیخبھ ھمھ مردم وصیت می کنم کھ بھ خود شناسی روی آورند. آیت هللا *

مصاحبه اي با خدا دی ؟خداوندا چرا مرا آفری*

! ج:برای اینکھ ھمین را بپرسی

**** خداوندا مرا از چھ آفریدی ؟*

خودم ! ج: از خود ****

174

خداوندا چرا اینسان کافرم ؟* ج:زیرا بر جای من نشستھ ای و خودت را با من اشتباه گرفتھ ای. از جای من* ! خیزبر

****

خداوندا از من چھ می خواھی ؟*خودت را ! ج:خود

****

پس چرا نمی نمائی ؟ ،خداوندا وعده نموده ای کھ دعاھایم را مستجاب نمائی ! ج:نموده ام . تو در نسیانی

****

خداوندا اینھمھ تضاد از چیست ؟ !ج:از جھل توست

****

خداوندا آیا مرا دوست می داری ؟ !کس از محبوب خود داردج:این سئوالی است کھ ھر

****

جا تو را خواھم دید؟خداوندا پس کی و ک ! ج:ھم اکنون و ھمین جا

»روانشناسی کفر«

. کافر بخیل است مخصوصا نسبت بھ سالمت و عزت خودش* . کافر منکر است مخصوصا واقعیتھای وجود خویش را* . کافر ،دشمن دوست خویش است و دوست دشمنان خویش* . کافر از آرامش بیزار است*

175

. حساس بدبختیی کند و از خوشبختی دیگران ھم ابختی دیگران احساس خوشبختی مکافر از بد* . کافر نمی تواند قلبا عزیزانش را دوست بدارد* . کافر وقاحت را صداقت می داند و ادب را ریاکاری* . کافر از تنھایی ھمچون مرگ می ھراسد* . دکافر ارزش ھر امری را در قیمت آن می یاب* . عالم غیب است و یا خرافاتیکافر یا منکر* . کافر یا چاپلوسی می کند و یا فحش می دھد* . کافر در انجام وظیفھ احساس ایثار می کند* . کافر از خود گذشتگی را جنون می داند* . کافر فراری از واقعیت و عاشق شعر و افسانھ و خواب و خیال است* . آرمان دارد : ثروت و آزادی بی قید و شرطکافر دو * . کافر ھر کاری کھ می کند برای جلب نظر دیگران است* . ت احساس حقارت می کندکافر در قبال محب * .کافر از نظم و نظافت دچار کالفگی می شود*

»چند راز دربارة دروغ و ریا« ،ی��را دروغلیک��ھ ب��االخره آن��را ن��ابود م��ی س��ازی زن��ی در حام��ی کن��ی ک��ھ کس��ب اعتم��ا د کدروغ م��ی گ��وئی و ری��ا *

.محکوم بھ رسوائی است. پس دروغگوئی ، حماقت است****

.دروغ می گوئی تا در نزد دیگران زیبا ولی در نزد خودت زشت شوی*****

ھ دن و ھم�ھ ب�دروغگوئی و ریا موجب دو گانگی و تناقض در سیستم اعصاب و روان شده و نھایتا این جدال ب�* .د می کشاندتن و روان را بھ فسا ، کند و تن را نیز بیمار می سازد. دروغگوئی اعضاء و جوارح سرایت می

**** .یان و جنون استمی کند و این اساس نسیان و ھذ دروغگو بتدریج دروغ خود را باور*

**** ل ی عل�ت العل�ان اس�ت یعن�ی م�ردم پرس�تتال ش برای گرفتن تأیید از دیگ�ر ،آنچھ کھ موجب دروغ و ریا می شود* .س کفر استروغگوئی بعنوان ام الفساد و اساد

176

**** »غ درو«ش��د ک��ھ نھ��ا یت��ا موج��ب نف��رت م��ی ش��ود. پ��س م��ی با عل��ت دروغ و ری��ا ، ت��الش ب��رای محب��وب ش��دن *

.براستی دروغ است****

س�تی ھخداس�ت ک�ھ ص�احب ا فق�ط و ریاکاریھ�ا س�ت زی�را منش�اء ھم�ھ دروغھ� ،تالش برای اثبات ھس�تی خ�ویش* .است****

رق�ۀ ب�ا او و ف زی�را ف�ردی م�ی خواھ�د ثاب�ت کن�د ک�ھ خداون�د فق�ط کاریھا س�ت (نف�اق )ریاکاری دینی، بدترین ریا* .غیر . یعنی خدا مال اوستو الاوست

درد دل یک خود پرست

ن�ی ھ�ا دترین ایراب�ایرانی ھا ھستند. و بنظر من بدترین مردم دنیا «روزی یکی از بستگانم چنین درد دل می کرد:گ�اه رس�ید ب�ھ نا ب�ھ اینج�ا ک�ھ »و... ا بدترین ھمشھریان ما ھ�م فامی�ل خ�ود م�ا ھس�تندام ھمشھریھای ما ھستند. و

خدا کھ نتوانم !ھ یک جام دگر بگیر ! گفت: ب :تش پرید و بھ لکنت افتاد کھ گفتمرنگ از صور

»کشیفلسفۀ خود«

د خ�و ای�ن تم�دن را بایس�تی تم�دنی شی نیز نامید ھمانطور کھ ک�ل ک –را بایستی عصر خود بھ لحاظی عصر جدیدص�ول کس�ی ک�ھ از اھر ار خویش�تن اس�ت. ل�ذاانداز دانست زیرا دارای ذاتی کافرانھ است و کفر بھ معنای انکبر –

ک�ھ رس�د. م�ی دان�یم میشی ک –زودتر بھ خود ،کافرانھ این تمدن کھ دارای ماھیتی غربی است بیشتر پیروی کند آم�د . در ق�رن در غاز شد .و بصورت فرھنگ�ی جھ�انیکشی نیز مثل اکثر پدیده ھای این دوران از غرب آ –خود

.شی استک –بیستم حتی شاھد بروز فلسفھ ھائی از اروپا ھستیم کھ توجیھ و تقدیس خود و ل�ھ خ�ود اتی�وس و از جماو مث�ل لوکر غرب اس�ت و بس�یاری از پی�روانانیم کھ ب�ھ لح�اظی ، ارس�طو پی�امبرمی د

امو و ک�کش�ی ش�دند. در کش�ور م�ا نی�ز کس�ی چ�ون ص�ادق ھ�دایت ب�ھ دام فلس�فھ نیھیلیس�تی س�ارتر و مرتک�ب خود .کافکا افتاد و خودکشی کردمحوری می باشد تا آنجا ک�ھ خودی�ت ف�رد –پرستی و خود –کشی حاصل غایت خود بھ لحاظ روانشناسی ، خود

بھ جانش می افتد و از صاحبش انتقام می ستاند. و بھ لحاظ معرفت دینی م�ی دان�یم ک�ھ کف�ر ھم�ان ھمچون دیویمنی�ت را در نف�س و» خ�ود «پرست بجای اینکھ –خود پرستی و منیت افراطی می باشد. در واقع یک فرد خود

177

س خود اشتباه گرفت�ھ و ب�ھ کوب و ادب نماید و آنرا تضعیف سازد و بکشد، تن خود را بجای نفو اعمال خود سر ،پرس�تانھ اس�ت انتق�ام م�ی گی�رد. تم�دن م�درناو از ت�ن او ک�ھ قلم�رو اعم�ال خود قتل می رس�اند. در حقیق�ت نف�س

است و ھمین امر زمینۀ روانی خودکشی می باش�د پرستی و آزادیھای بی قید و شرط قلمرو اصالت فردیت و خود .کشی معلول آزادیھای بی قید و شرط است. خود

»آخرین محک« جمع ھستی را بزن بر نیستی از حسابت تا خبر دارت کنم (صفی علیشاه)

م س�ت انگ�اری ھ�ع�ین نیھیلی�زم اس�ت ک�ھ فلس�فھ نی ،فلسفھ در قلمرو ی عرفان بھ مثابھ مکتب اصالت فنابھ لحاظز انس�ت ک�ھ ج�دس�ت یس�تی نیھیلبای ، فلس�فی نامیده می شود. بھ ھمین دلیل ھمھ عارفان بزرگ جھان را بھ لحاظ

م�تھم ن و الح�ادارزشھای مطلق و توحیدی، مابقی را نفی و باطل می سازند و لذا در نزد عامھ مردمان بھ جن�وادی دچ��ار وم��ی ش��وند زی��را ھ��یچ ارزش��ی را در دنی��ا بھ��ا نم��ی دھن��د. ب��ھ ھم��ین دلی��ل ج��ز عاش��قان حقیق��ت در ای��ن

لبھ ھمین دلی� دھد. را مفاھیم توحیدی ھیچ امکان بازی بھ بشر نمیجنون می شوند زی تناقضات عظیم تا سر حد ای بزرگ�ی ھ�لھوسانھ وارد این عرصھ می ش�وند دچ�ار ن�دامت ھ�ا و خس�ارت وھمھ کسانی کھ بھ دالیل دنیوی و ب

تمکت�ب نیس� قعی�ت اینس�ت ک�ھ عرف�ان ومی شوند زیرا بھ بطالت و رسوائی و ناکامی بزرگ مبتال م�ی گردن�د. وار دبدان�د ک�ھ کسی اگ�ر بخواھ�د ب�ا خ�ود ص�ادق باش�د وخود فریبی بھ انسان نمی دھد و ھرکمترین امکان انگاری

اھیم مف� ھ ک�ل کافیست ک� ،ھر مرحلھ از زندگی بھ چھ چیز ماندگاری رسیده کھ جاودانھ باشد و توشھ آخرتش شودن�د. و اگ�ر وی چ�ھ ب�اقی م�ی ما ب�ھ مح�ک بزن�د و ببین�د ک�ھ ب�ا م�رگش از »نیس�تی «و داشتھ ھای زن�دگیش را ب�ھ

ی ک�ھ ص�ھ ن�ابودعرفریفتھ اس�ت و ب�ا م�رگش براس�تی بر چیزی باقی نماند باید بداند کھ فقط بازی کرده و خود رائی بش�ر ھمان دوزخ است وارد خواھد شد. جمع ھستی را بر نیستی زدن موجب می شود ک�ھ فق�ط ارزش�ھای خ�دا

س�ت و جاودان�ھ ا پس�ندانھ اس�ت ک�ھاست و فقط ارزشھا و تالش�ھای خدادغیر . زیرا جاودانھ فقط خو ال باقی بماندط�ق و قلم�رو من عرف�ان اس�ت. عرف�ان درمقدم�ھ ای الزم بر ، مابقی با مرگ انسان نابود است. در واق�ع نیھیلی�زم

ال ذا کم�ل�و باش�د روح�انی م�ی عین نیھیلیزم است . جاودانگی مفاھیم عرفانی تماما قلب�ی و ، مفاھیم صرفا ذھنیجاودان�ھ ان پ�س امک�ان ت�وان رج�وع ب�ھ دل و روح خ�ود را دارد ک�ھ قلم�روز رس�د و ذھنیت بش�ر ب�ھ ن�ابودی م�ی

.است

آنان که سوراخ دعا را اشتباه گرفته اند

. پایین تنۀ آنھاست ،سوراخ دعای زنان کافر*

. جیب آنھاست ،سوراخ دعای مردان کافر *

178

. یریھ ھاستسوراخ دعای اھل رشوه ، درز قلک خ* . سوراخ دعای جھان خواران ، دھان آنھاست* . سوراخ دعای بخیالن ، بینی آنھاست* . سوراخ دعای دزدان ، سوراخ قفل است* . قبر است ،سوراخ دعای مرده پرستان*

. سوراخ دعای بی ھویت ھا ، تلویزیون است ****

ف�س نک�ھ درب�ش ج�ز ب�ھ توب�ھ و عم�ل ص�الح و معرف�ت دل انس�ان اس�ت ک�ھ خان�ھ خداس�ت ، سوراخ دعای حقیق�ی . گشوده نمی شود

مستی و راستی

ب�ان م�یزدر ضرب المثلی می گویند : مستی و راستی ! آری این درس�ت اس�ت ول�ی آن راس�تی ک�ھ در مس�تی ب�ر

ش�ده و تھاب ع�داوفتنھ آفرین است زیرا بھ اراده نبوده و در سیر طبیعی زن�دگی رخ ن�داده اس�ت و ل�ذا موج� ، آیده ک�ھ م آم�ده آنگ�اشود . بھ ھمین دلی�ل در ق�رآن ک�ری می گراید و چھ بسا آن راستی تحریف و انکار می بھ تھمتھا

ف�اتی اعترا ، مس�تیزی�را آدم�ی در میان شما فتنھ و عداوت می افکند .شیطان در ،با دوستان خود خمر می نوشیدم�ان ح�داقل اھلی س�پرده و ھم�واره م�ی ل�رزد و ھب�ھ ن�اگ�ردد ول�ی رازی را ش�یاری پش�یمان م�یومی کند ک�ھ در ھ

حاف�ل ع�یش ومکند و این است القای ش�یطان . ب�ھ ھم�ین دلی�ل دوس�تیھای اعتماد ھم از دست می دھد و کینھ میعتم��اد و ن��وش ع��اقبتی فجی��ع دارن��د . آن راس��تی ای ب��ر ح��ق و س��فینۀ نج��ات اس��ت ک��ھ بواس��طۀ عق��ل و اراده و ا

ور آز مواد سکرادربسیاری از زندانھا دانیم کھ امروزه ناچاری . و میوشی و از سرشیاری باشد نھ بھ مدھھو . برای اعتراف گرفتن استفاده می کنند

دو نوع آدم رسند ول�ی ت مردم می ھا بر دو نوعند : آنان کھ از خود می ترسند ولی از مردم ھراسی ندارند . و آنان کھ از آدم

. ھ اول متقیان ھستند و دستھ دوم فاسقاناز خود ھراسی ندارند . دستھ از خ�ود ش�رمنده آنچھ کھ می اندیشند و می کنند ھیچ تردیدی ندارند . و آنان ک�آنان کھ بھ خود مفتخرند و درھر

. تأمل کرده و از حماقت نفس خود ایمن نیستند ا یدپندار و کردار خود شد و ھراسانند و در

179

ش�ندی اندینظر دارند و آنان کھ بھ حرف و قض�اوت م�ردم م�ن رضای خداست مدوجدان را کھ ھما آنان کھ رضای . عقل خود شکی ندارند . و آنان کھ ھمواره نگران جھل خویشندو نگران مردمند . آنان کھ در

م�ی ا و ھ�دایتآنان کھ اھل معرفت نفس ھستند . و آنان ک�ھ فق�ط اس�یر ف�وت و ف�ن م�ی باش�ند . آن�ان ک�ھ اھ�ل معن� . دادن می دانندمانور آنان کھ رشد خود را فقط در میزان قدرت نمایی و باشند و

. این دو نوع آدم ھمان میزان کفر و ایمان ھستند

صدق با خویشتن

ب�ا ق نباشیمکسی کھ صادپنداریم کھ براستی اگر با ھر وقتی از صدق با خود سخن می گوییم در وھلۀ نخست می

نج��ر ب��ھ ز چن��ین ص��دقی ھم��ان پی��روی از ھوس��ھای آن��ی م��ی باش��د ک��ھ ھم��واره مھ منظ��ور اخ��ود ص��ادقیم ک��ھ البت��ا صدق ب�ا ھ است زیرابیم کھ این ادعایی بس گزافی یندکی در این معنا تأمل کنیم درمپشیمانی می شود. ولی اگر ا

ای باورھ�� وخ�ود ب��ھ معن��ای درک و موافق��ت و ب�ا ک��دام جنب��ھ از خ��ود اس��ت : دل و احساس�ات آن��ی خ��ود ، اندیش��ھ الق��ی و علم��ی خ��ود ، غرای��ز حی��وانی خ��ود ، آرزوھ��ا و آرمانھ��ای خ��ود ، خ��واب و خی��ال خ��ود ، آم��وزه ھ��ای اخ

م ت�وانی نم�ی کدام خ�ود ؟ ب�دون ش�ک اجتماعی خود ، وراثت خانوادگی و نژادی خود ، وجدان و فطرت خود و...دق ب��ا م . بن��ابراین اگ��ر ص��در آن واح��د ب��ا ھم��ھ ای��ن خودھ��ای ض��د و نق��یض در خویش��تن ص��ادق و مواف��ق باش��ی

ن ب�ا خ�ود صدق با دیگران ناممکن تر است . واضح است کھ برای ص�ادق ب�ود ،خویشتن تا این حد ناممکن است ا آن ھوی��تب��نخس�ت بای��د ھم��ۀ ای�ن ارک��ان و طبق��ات وج�ود خ��ود را ش��ناخت و س�پس آنھ��ا را متح��د نم�ود و نھایت��ا

م س�خت ت�ر اس�ت پ�س ص�دق ب�ا خ�ود از ھف�ت خ�وان رس�ت راینط�ونیست ؟ اگ�ر یگانھ بھ توافق رسید . آیا اینطورع�ت س�ت ک�ھ اطاا راه عملی این صدق ھم�ان راه عرف�ان اس�المی ااست مگر اینکھ راه دیگری داشتھ باشد . و ام

رای نس�انھا دابی چون و چرا از یک یار عرفانی است کھ خود انسانی موحد و صادق است . و از آنجا ک�ھ ھم�ھ ا . د پس اطاعت از یک انسان صدیق تنھا راه رسیدن بھ مقام صدق استنفس واحده ھستن

»من«مصاحبه اي با

س: چرا کسی مرا دوست ندارد ؟*

.ج:زیرا تو خودت ھم خود را دوست نداری من تھمت می زنند ؟ھ س:چرا مردم اینھمھ ب*

. خود تھمت می زنیھ ج:زیرا تو خودت اینھمھ ب

180

داند ؟ س:چرا کسی قدر مرا نمی*

.ج:زیرا تو خودت قدر خود را نمی دانی س:چرا کسی مرا درک نمی کند ؟*

. ج:زیرا تو خودت را درک نمی کنی من اعتماد ندارد ؟ھ س:چرا کسی ب*

.خودت اعتماد نداریھ ج:زیرا تو ب س:چرا من خودم را قبول ندارم ؟*

.ج:زیرا وجود نداری س:پس آنکھ وجود دارد کیست ؟* .:او خداستج

»پوچی عصر«احساس نابودي

!درمانم بھ ھیچ دردم از ھیچ است وغن�ی و وکس�ی از پی�ر و ج�وان و فقی�ر ن�ابودی بش�ر دانس�ت. ام�روزه ھر بھ لحاظی عصر جدی�د را بایس�تی عص�ر

ن دارد. ای�غربی و کافر و مؤمن بھ نوعی دچار چنین احساس�ی اس�ت ک�ھ عموم�ا ھ�یچ دلی�ل منطق�ی ھ�م ن� شرقی وی�اد و رس�د ک�ھ آس�تانۀ اعت وضعیت روان�ی از احس�اس پ�وچی آغ�از ش�ده و ب�ھ احس�اس ھ�راس از ن�ابود ش�دن م�ی

. کشی و جنون و جنایت استخودبزرگترین فیلسوف آینده تاریخ تمدن غرب ، عصر جدید را عصر حاکمیت جھانی نیھیلیزم (نیس�ت انگ�اری ،نیچھ

ت. خ�ود او نی�ز در قھق�رای ای�ن ھیچ�ی و پ�وچی س�قوط ک�رد و ده س�ال ) و خود را ھم پیامبر این عصر نامیده اسآخ��ر عم��رش را در جن��ونی ب��س عجی��ب ، خ��اموش مان��د و فق��ط نظ��اره ک��رد. او تراژیکت��رین س��یمای فلس��فۀ غ��رب

کسی می تواند خود را با او ھم ذات پندارد. غایت ایمان حضور دارد و لذا ھر است. در فلسفۀ او از مطلق کفر تا

181

ھ برخ�ی ھ�م ع�ین ش�یطان. ب� ،برخ�ی ھ�م قدیس�ش م�ی پندارن�د ،را نابغھ و برخی او را دیوانھ می خوانن�د برخی او .ھرحال او ھمھ وجوه انسان مدرن را در خود دارا بود و کاملترین انسان مدرن محسوب می شود

: ھرحال احساس پوچی و نابودی بشر مدرن چند علت منطقی داردھ ب .رف پرستی و آزادیھای بی قید و شرطشکم سیری و عیاشی و مص1) .گی سریعبھ کام رسید2)ب���اری و رس���انھ ھ���ای جھ���انی و ب���ی خاص���یت و ب���ی معن���ا ک���ھ حاص���ل س���واد آم���وزی اجدان���ائی و اطالع���ات 3)

.اطالعات استانفجار .تضاد فزاینده طبقاتی بین فقیر و غنی4) .عالج و سالحھای امحای جمعیاز امراض ال ناامنی حاصل5) .ت مخصوصا در خانواده ھاابودی اعتماد و وفا و محب ن6) .سبقت تکنولوژی از اراده بشری7) .گیھای صوتی و امواج ماھواره ایآثار روانی آلودگیھای محیط زیست مثل آب و ھوا و آلود8)

ھ عرص�ھ امیم ک�ن� ن و قیامت میولی بنظر ما علت العلل این پوچی و نابودی واقعھ ایی است کھ ما آنرا آخرالزماای�ت قیام�ت اعماق نفس بشر بواسطھ تکنولوژی می باشد و قلمرو ظھور حق و رویاروئی با خداوند کھ غ ظھور

ن رین�ھ انس�اگیھ�ای امی�ال و آرزوھ�ا و باورھ�ای دیابطال نفس بشر گشتھ است و بیھود است. ظھور حق منجر بھال ح�جتم�اعی در ست. بسیاری از قواع�د و ق�وانین احال ابطال ا خ . بسیاری از اصول بدیھی علم دردر طول تاری

ده اری از ای�و بطال�ت و دروغ بس�ی انقراض است. بسیاری از باورھا و مقدسات کھن در حال فروپاشی م�ی باش�دده ان��د و لھ��ای بش��ری محق��ق گردی��ده اس��ت و بس��یاری از آرمانھ��ا و ای��دئولوژیھا در ورط��ھ عم��ل ب��ھ پ��وچی رس��یآ

ذیر جتن�اب ناپ�این نتیج�ھ اکسی در نزد خودش ھیچ و پوچ شده است. و ردیده اند و ھراز ادعاھا رسوا گ بسیاریق�ل طال�ت عبگرائی و علم پرستی است کھ بسیاری از عرف�ای ق�دیم قرنھ�ا پ�یش از ای�ن ب�ھ آن رس�یده و عصر خرد

.ی را درک نموده بودندتی عل ل�ی ت�ا نی دگ�ر. ونی�ز دی�ن و آئ�ین برت�ر و تم�د بشریت بر آستانھ عقل و علم و عشق و آرمان برت�ری ق�رار دارد و

ھن�د ش�د. ی ف�دا خوایافتن درب این انسان و جھان دگر قربانیان بسیار خواھند بود و نسل ھای میلیونی و میلیارد و پرون��دۀ و نیھیلی��زم ھمچ��ون مس��لخ ی��ک دوره از ت��اریخ رخ نم��وده و بش��ریت را ب��ھ فراس��وی ت��اریخ م��ی خوان��د

نی ناب ایما ،ریخیجھان براستی پست مدرن را افتتاح می کند. برای نجات از این مسلخ تا مدرنیزم را می بندد و .طلبد. دیگر مذھب شرک و نفاق بکار نمی آید و معرفتی قلبی و عشقی خالص می

182

آیا شما هم حیف شده اید ؟

س این احسا مرد دارای کسی اعم از فقیر و غنی ، عالم و عامی ، کافر و مؤمن ، شھری و روستائی و زن وھر

اساس�ا است کھ گوئی عمرش حیف و ھ�در ش�ده و کس�ی ق�در او را آنگون�ھ ک�ھ بای�د نش�ناختھ اس�ت. ای�ن احس�اسی�ا خ�ودش نشناسی دیگران نسبت بھ خویشتن است. ولی معلوم نیس�ت ک�ھ ای�ن انس�ان حی�ف ش�ده آبھ قدر مربوط

ناختھ است آن قدر و حق چیست؟قدر خود را آنگونھ کھ باید شناختھ است یا نھ. و اگر شداون�د خآمیز اس�ت و آن ح�ق و عظم�ت روح ب�ر حقیقت�ی اس�رار این احساس کھ یک احساس جھانی نیز ھست دال

ود. ب�دون کس�ی ش�ناختھ نم�ی ش�ھ بواسطھ خود ھردر وجود انسان است کھ براستی ھرگز نھ بواسطھ دیگران و ن .ا را بھتر از خود ما بشناسند و تصدیق کنندشک دیگران قرار نیست و نمی توانند حق و قدر م

.ھمان نسبت کھ من خودم می شناسم خواھند شناختھ را ب» من«دیگران ھم قدر ھ ق�در ک�ھر «گی است. علی (ع) می فرماید بھ نوعی احساس نابودی و ھالک شدھر بشری این احساس حیف در

».دنابود ش ،خود را نشناختب��ھ وفق��ط ب��ھ ای��ن مقص��د اس��ت ک��ھ ق��در و ح��ق و عظم��ت خ��ود را آش��کار س��اختھ ھم��ھ تالش��ھای آدم��ی در زن��دگی

س�ت ک��ھ ھ�ر انس�ان ای�ک ھ��دف ذات�ی در» خ�ود شناس�ی «اق�ع خ�ودش بباوران��د. در وھ دیگ�ران بشناس�اند و نی�ز ب�ف�س خت عرف�انی نق درونی و مکاشفات روح�انی و ش�ناھمراه تعم ھ نجا کھ عموما بآد ولی از غریزتا عمل می کن

.ت مواجھ با شکست و ناکامی می شود و انسان را از حق و قدر و منزلت خویش راضی نمی سازدنیساس��ت و ر و غ��رورش از ھم��ین باب��تتکب�� آدم�ی ذات��ا دارای احس��اس خ��دائی اس��ت چ��ون حام��ل روح خداس�ت و ک��ل

رد کھ نتظار دامی احق است ولی عجب است کھ چنین توقعی را از خودش ندارد. آدقعش از دیگران نیز ذاتا برتورش را ھ�م حالیک�ھ خ�ودش چ�ھ بس�ا س�اعتی از عم�کنن�د و ب�ھ ش�ناخت او بپردازن�د در دیگران زندگی خ�ود را رھ�ا

ش . گ�وئی دخ�وھ صرف این کار نمی کند. او فقط می خواھد خودش را بھ دیگ�ران معرف�ی و ثاب�ت کن�د ول�ی ن�ھ ب�عرف�ت عم�ق و میازی بھ تده و اطمینان دارد و لذا نکھ ھر کسی در درون خودش آن ذات کبریایی خود را درک کر

.حالیکھ این یک احساس کور و غریزی است و آدمی را کفایت نمی کندندارد. در رد. وجودواھند کخاو را تصدیق خره قدردیگران ھم باال ،کند انسان بھ میزانیکھ خودش قدر خود را درک می

ا رقدرش د ر یا زودیگران ھم دی ،کھ قدر خود را بشناسدت. ھرحقیقت اساین بر دال ،انسانھای بزرگ تاریخ .دیگران ھم او را خواھند شناخت ،کھ خود را بشناسدتصدیق می کنند. ھر

183

درد تنهایی

گ�ویی ت��ن ، چن�ین احس��اس تنھ�ایی نک�رده اس��ت و ش�اید در ھ�یچ برھ��ھ ای�ی از ت�اریخ مانن��د ای�ن دوران، بش��ر ای�ن

.ا در خود محبوس ساختھ استھمان زندانی است کھ ما رش��نوندۀ تنھ��ا بای��د ،ھ��یچ ک��س م��ا را درک نم��ی کن��د و حت��ی ھنگ��امی ک��ھ م��ی خ��واھیم ب��رای دیگ��ری درد دل کن��یم

ا را نص�یحتدنی�ا آم�دیم م�ھ ا ھم�ۀ م�ا از نص�یحت خس�تھ ش�ده ای�م . ازھنگ�امی ک�ھ ب�نصیحت ھای وی باش�یم . ام�ط�راف اھرچ�ھ در ذش�ت باش�ید ، بخش�نده باش�ید و... و م�اگش�ید ، باد خ�وب باش�ید ، راس�تگو باکردند و بھ ما گفتن

ی�امبران پ ب�ھ م�ا گفتن�د خود گشتیم تا انسانی مھربان ، باگذشت ، راستگو و... را بعن�وان الگ�و بی�ابیم ، نی�افتیم.ا اس�ت م�ا ر ھم چن�ین ب�ودهپیامبری ظھ�ور نک�رده اس�ت. ک�ھ اگ�ر سال است کھ دیگر١٤٠٠خدا چنین بوده اند اما

چکار ؟ایم�ان ھ م�ام زش�تیتکن�یم .کس�ی ک�ھ م�ا را ب�ا در تمام عمرمان در جستجوی انسانی بودیم کھ بتوانیم بھ او اعتماد

. دوست داشتھ باشد و بھ چشم حقارت بھ ما ننگرد . ا نکردیمھمانطور کھ ما نیز بھ آنھا وف ،وفا نکردند ا ھیچکدام بھ ما دوستان زیادی پیدا کردیم ام

کس�ت ھ�ا و شپس مجبور بودیم تمامی ضعف ھا، ،بھ چشم حقارت و اھانت بھ ما بنگرندداشتیم دیگران دوست نپ�ا ری بخوشبخت ورسیم نمایشی از لبخند یأس ھای خود را در درونمان پنھان کنیم و ھنگامی کھ بھ دیگران می

.کنیم یم ک�ھ دردنی�ز فرام�وش ک�رد خودم�ان و آنقدر در اثب�ات خوش�بختی و ش�ادیمان ب�ھ دیگ�ران نق�ش ب�ازی ک�ردیم ک�ھ

لی�ل ب�ھ ھم�ین د وای�ن ب�ود ک�ھ آرام�ش ن�داریم . ،یادم�ان مان�دھ مان چیست و تنھا چیزی کھ از خودمان، ب�ا واقعیھ گفتن�د چان بھ ما مجبور شدیم دست بھ دامان مردم شویم و علت بی قراری امان را از آنان بپرسیم. می دانید آن

؟و ب�رای پ�ذیرفتیم بی پولی است اگر پولدار شوید آرام�ش م�ی یابی�د. م�ا نی�ز ح�رف آن�ان را گفتند تمام درد شما از

ی�ھ ھ ام�ان تھپولدار شدن دست بھ ھر کاری زدیم و سپس خانھ خریدیم ،ماشین خریدیم و لوازم ل�وکس ب�رای خان�پ�ول نی�ز یم ک�ھا دی�ری نگذش�ت ک�ھ دری�افتب�ھ خ�ود مش�غول داش�ت ام� کردیم . چند ص�باحی جم�ع آوری پ�ول م�ا را

نتوانستھ تنھایمان را از میان ببرد و ما ھمچنان در درون خود غریب و بی کسیم . چرا؟ید بت�وان دارد و ش�ان�برای اینکھ ھمان ابتدا پاسخ را داده باشیم باید بگوئیم کھ تنھایی بشر ام�روز، ھ�یچ عالج�ی

.گفت کھ تنھا راه عالج آن ، پذیرش آن می باشدی ش�ود نامی�ده م� آن زندگی می کند . دورانی کھ آخرالزماننشأت گرفتھ از دورانی است کھ در وزتنھایی بشر امر

ا ی�اری رکس�ی ت�ک و تنھ�ا م�ی ش�ود و ھ�یچکس ن گ�اه اس�ت ک�ھ ھرآقیامت :«ر کھ در قرآن می خوانیم . ھمانطو ».کمکی بھ دیگران نیست و جز خدا یاوری نمی یابد

184

ی م�ان دوران�ھروی ب�ھ خ�دا نم�ی کن�د. و ح�ال ،تا زمانی کھ مجب�ور نش�ود تجربۀ تاریخی نشان داده است کھ بشری آرام�ش نم� است کھ بشر مجبور است برای رسیدن بھ آرامش ، بھ خداوند روی کند زیرا دیگر ھیچ چی�ز ب�ھ او

.دھدر ک�ران را تآخ�واھیم یاف�ت ک�ھ بس�یاری از اعم�الی ک�ھ ھ�ر روزه در ،وزمرۀ خود دقی�ق ش�ویماگر کمی بھ اعمال ر

.خداوند ریم بھ جزبمی کنیم تنھا برای این است کھ نمی خواھیم تنھایی امان را بپذیریم و بھ ھمھ چیز پناه می ش�ق ی کن�یم ک�ھ عای�ا ب�ھ خ�ود الق�ا م� بازی می کنیم ودختر ول می گردیم و پسربازی و یا در خیابان ھا ساعتی

ای کس�ل ھ میھمانیھ�نیم و یا بھ موبایلمان ور می رویم ، بساعتی پای کامپیوتر می نشینیم و چت می ک شده ایم ، ... و ار می کنیمن نمی آید رابطھ برقرمضحک می رویم و با کسانی کھ از آنھا خوشماکننده و یا دوره گردیھای

. یی چ�ونب�از تنھ�ا وا ھ�یچ م�وفقیتی حاص�ل نم�ی ش�ود مان را نابود سازیم ام ی اتمام اینھا برای این است کھ تنھای

.باری سنگین بر روحمان فرود می آیددون م�ی ش�ویم ب� از تنھ�ایی اس�ت ک�ھ مب�تال ب�ھ بس�یاری از گناھ�ان انجام ھمین تالشھای مذبوحانھ برای فرارو در

.اینکھ واقعا اراده بھ انجام آن داشتھ باشیم .در درون خود محبوس شده ایم ھمھ ما ، آری دیگر ھیچکس نیست کھ ما را درک کند و

ھ از ج�ود دارد ک�مان بھ این دلی�ل اس�ت ک�ھ فرام�وش ک�رده ای�م ک�ھ در درونم�ان یک�ی وی اا تمام احساس تنھایام می ان�ز خ�ود ج�ز اھمان بدو تولد در انتظار ماست . اگر ھمیشھ او را فراموش می کنیم بھ ای�ن دلی�ل اس�ت ک�ھ او

وزی ب�ھ او ردر انتظارم�ان ب�ود ک�ھ ش�اید ھم�ان زم�انی ک�ھ جھ�ان ھس�تی را خل�ق ک�رد باقی نگذاش�تھ اس�ت .او از س�ت داش�ت م�ا را دو روی کنیم و تنھا او را دوست داشتھ باشیم و تنھا از او یاری بخواھیم زیرا تنھ�ا او ب�ود ک�ھ

.بھ ھمین دلیل خلقمان کرد ھ��یم . اوظ��ر او پاس��خ دا ھیچگ��اه نخواس��تیم ب��ھ نگ��اه منتھمیش��ھ نگ��اھش را در درونم��ان احس��اس م��ی ک��ردیم ام��

دیم . و را نش�نیابلند بود ک�ھ ھیچگ�اه ص�دای خ�اموش ،ا آنچنان صداھای بیرونھمھ حال با ما بود ام ھمیشھ و در . بھ ھمھ لبخند زدیم و چاپلوسی ھمھ را کردیم و فقط بھ او لبخند نزدیم

ود ک�ھ م�ا را ب�ھ�ا او تن ھمھ ما را تنھا گذاشتند ، ھمھ بھ ما خیانت کردند ، ھمھ بھ چشم ابزار بھ ما نگاه کردند و . تنھا نگذاشت و بھ ما خیانت نکرد

ش�ادمانی و رای اثباتمان را در دنیا با تمام تلخی اش بپذیریم و دست از تالشھای مذبوحانھ بی اپس بیایید تنھایم ا خ�اموش کن�یاین شبھای قدر با خودمان خلوت کنیم و برای س�اعتی تلویزی�ون ر درخوشبختی امان برداریم و

ایی ھ�م�امی آدم تو ان ن�رویم ، چی�زی نخ�وریم و و...موبایلمان را خاموش کنیم ، با کسی چت نکنیم و بھ خیاب�، ود بی�رون از خ� عن�وانی (دوس�ت ، ھمس�ر و فرزن�د و معش�وق ،ھمک�ار و...)را کھ وارد خود ساختھ ایم تحت ھر

اف�ت و ب�ا ین خ�واھیم نگ�اه او را در درونم�اکنیم و از ھمھ مھمتر بھ پول فکر نکنیم کھ اگر توانستیم چن�ین کن�یم آ .یافتن او دیگر ھیچگاه تنھا نخواھیم بود

185

ال س��تیم و اص��بگذاری��د ھم��ھ بفھمن��د ک��ھ چق��در تنھ��ا و مح��زونیم و بگذاری��د ک��ھ ھم��ھ بفھمن��د ک��ھ آدم خوش��بختی نی . ...جاھل و احمق و دیوانھ ایم و ررید ھمھ بفھمند کھ چقدبگذا

. خود یافتھ ایم او را کھ تنھا کس بی کسان است درندارد زیرا اکنون دیگر ھیچ چیز اھمیتی

تبدیل ماده به معنا »ایثار«

ت م�ی زشی از دس�معنای وجود ھر انسان و معنویت او ھمان ماده و دنیایی است کھ با آگاھی و اختیار بخاطر ار

. د م�ی بخش�دوج�و ش�ود و ب�ھ او احس�اسنھد. این ماده از دست رفتھ تبدیل بھ معنای مان�دگار در وج�ود ف�رد م�ی ھم��انطور ک��ھ،کس��ی بمی��زان ایث��ار اس��ت. یعن��ی وج��ود انس��ان محص��ول ایث��ار م��ی باش��د پ��س احس��اس وج��ود ھر

ادی م�موجودی�ت موجودیت مادی او در جھان نیز حاصل ایثار خداوند نسبت بھ اوست تا آن حد کھ خداوند از کل .خود گذشتھ و تبدیل بھ معنای مطلق شده است

و جود می گ�رددوی قحط کند دچار کھ آدمی آنگاه کھ معنویتی از خود را می فروشد و تبدیل بھ دنیا می ھمانطورحس�اس ان ھمان اقابل جبران است. اینست کھ خداوند می فرماید کھ ایمان خود را مفروشید. ایماین خسارتی غیر

ن�واع اندازد کھ اه و آدمی را بھ قحطی وجود می وجود جاودانھ است کھ با تبدیل بھ امور دنیوی دچار نقصان شد .عذابھاست

ازد و دان�ھ م�ی س�گذشتگی بی توقع است کھ ماده میرای وجود بشر را تبدیل بھ معنای جاوایثار بھ معنای از خودد. ای�ن توان�د ص�احب وج�ودی مح�ض و جاودان�ھ باش� این توشھ آخرت است یعنی معنایی بدون م�اده اس�ت ک�ھ م�ی

س��ت. ای��ن م��اده وج��ود انس��ان ج��دا ش��ده و ب��دون آن اس��تقالل و وج��ود یافت��ھ ا س��ت ک��ھ خالص��انھ ازھم��ان خ��ودی ا ایش احس�اسھا و داشتھ ھ دا حاصل شده است . آدمی در یافتھوجودی خدایگونھ است کھ بھ پیروی از اخالق خ

ی�را زایث�ار اس�ت قلمرو ،نھا احساس وجود می یابد. حق با ایثار است. عالم ھستیآکند و درانفاق از نابودی می .چیزی خودش می باشدخودش نیست و بدینگونھ است کھ ھر ھیچ چیزی برای

ث�ار او راانی ک�ھ ایو نکتھ آخر اینکھ ایثارگر واقعی نھ تنھا ھرگز طلبکار نمی شود و کینھ نمی کند بلک�ھ از کس� .قلبا ممنون است و منت می کشد زیرا اجرش را از خدا می گیرد ،می پذیرند

فلسفه خوشبختی

ز جھ�انی ت�رین تعری�ف ا محس�وس ت�رین و خوشبختی یک احساس است : احساس رض�ایت ! ای�ن واض�ح ت�رین و

!مسئلھ اینست کھ احساس رضایت ازچھ ؟ اام خوشبختی است و

186

،اعتق�ادی ی وسیاس اجتماعی و زندگی اقتصادی و یکسان از بھ تجربھ می دانیم کھ انسانھای متفاوت درشرایطش�بختی یک�ی احس�اس خو ،بلکھ متضاد درباره بخت خ�ود ھس�تند .درش�رایطی یکس�ان دارای احساسات متفاوت و

پدی��ده ی��ک خ�انواده . پ�س مس��لم اس�ت ک��ھ موض�وع ای�ن احس��اس ی�ک فرزن�د از دیگ�ری ب�دبختی ، مث��ل دو دارد وی ش�ود م�بختی مرب�وط است . یعنی احس�اس خوش�بختی ی�ا ب�د ماھیت باطنی خود فرد بیرونی نیست بلکھ وجود و

ھرچن�د ک�ھ فرھنگ�ی و... . ش�رایط اقتص�ادی و دیگران و نھ از بھ احساس رضایت یا عدم رضایت از خویشتن و ،د: وال�دین خویشتن ھم�واره عل�ت ب�دبختی خ�ود را عوام�ل بیرون�ی م�ی پندارن� اکثرآدمھا بواسطھ جھل وغفلت از

رخ��ودی حت��ی خ��دا . اینھ��ا ھم��ھ عوام��ل غی رنوش��ت وس حکوم��ت ، فرھن��گ ، اقتص��اد ، سیاس��ت ، زمان��ھ و.... وا دیگ�ران راندیشھ ھمین بس کھ چنین انسانھائی ھرگز علت خوش�بختی خ�ود کاذب بودن این احساس و و ھستند

عوامل غیرخودی نمی دانند و و د م�ی دانن�د . خ�ود راعل�ت خوش�بختی خ�و پشتکار استعداد و ھوش و بلکھ اتفاقانی�ز ق�رآن ت ک�ھ دردی را از غیرخود می دانند . بھ لحاظ اعتقاد دینی این ھم�ان کفراس�ب خود و از یعنی خوبی را

ن و... م�یمعلم�ا رھب�ران و مردم�ان و فرزن�دان و عل�ت ب�دبختی خ�ود را وال�دین و ،ذکرش رفتھ اس�ت ک�ھ ک�افران .خود می دانند کھ دروغ می گویند دانند کھ این دروغ است و

گ�اھی آ خویش�تن اس�ت درنف�س و ا بدبختی ھمان احساس رضایت ی�ا ش�کایت ازاحساس خوشبختی ی ،یک کالم درروش و راه و افک�ار و انسان . بھ بیان دیگ�ر ای�ن احس�اس حاص�ل رض�ایت ی�ا ش�کایت وج�دان انس�ان ازعملک�رد

س�ت از درھرشرایط کم�ابیش احس�اس خوش�بختی دارد ک�ھ عب�ارت ا ،راضی باشد او اوست . کسی کھ وجدانش از . ... وبھ نفس ، قناعت ، صبر ، عزت نفس اآرامش ، اتک

ب�ھ نیس�ت و گ�ز قاب�ل فری�برروان انسان است ک�ھ ھ دل و روح و کانونی از ،وجدان چیست ؟ گوئی وجدان اام و وان قاض�یعن�برفتاری نمی توان بھ دروغ وی را راضی نمود . گوئی وجدان ھمان منظر پروردگار ھیچ فلسفھ و

رخ��ی بن��ھ آگ��اھی ارادی اندیش��ھ . آگ��اھی روح اس��ت و بص��یرت و ش��یاری ووعی ھوذات اس��ت . گ��وئی وج��دان ن�� ود نم�ی آورد برسرجایگاه وج�ودی وج�دان تف�اوتی پدی� ھرحال دعواھ معتقدند کھ وجدان ھمان دل انسان است . ب

باش��د. واق��ع ھم��ان الوھی��ت وج��ود انس��ان م��ی در وج��ود انس��ان حض��ور دارد و مھ��م اینس��ت ک��ھ چن��ین ک��انونی در . دان ھمان شاھد وجود استوج

بکش�د را ستم ، وج�دان خ�ود ار درراستم فریبی یا -دارند کھ انسان می تواند بھ واسطھ خود برخی این اعتقاد رانمون�ھ ای ب�راین م�دعا تلق�ی ش�ده ان�د ک�ھ ب�ھ ،اشقیای حرفھ ای بیندازد . تبھکاران و کار از یا بھ خواب برد و و

خود راضی ب�ھ نظ�ر م�ی رس�ند. ول�ی ب�ھ نظ�ر م�ا امک�ان از بسیار ھم شاد و و ستمی می زنند آسانی دست بھ ھراخ�الق را دین�ی و ندارد وجدان انسان نابود شود یا حت�ی ب�ھ خ�واب رود بلک�ھ آنگ�اه ک�ھ بش�ری حجتھ�ای عقل�ی و

و م�ی بھ اعم�اق ناخودآگ�اه ف�ر کرده و قھر او وجدان ھم از ،بھ ستم اصرار ورزید درطوالنی مدت نادیده گرفت وقرآن کریم مذکوراست ک�ھ خداون�د تا گم شود . بیان چنین وضعی درصاحبش را بھ خودش می دھد افسار و رود

آنگ�اه پ�س ازم�رگ پایان عمرشان غرق درحیات ج�انوری باش�ند و حال خود می نھد کھ تاھ برخی از کافران را بوج�دان ھ�ا ھ�م ب�ھ اص�طالح ب�ی ف�ھ ای وش�اھدیم ک�ھ حت�ی تبھک�اران حر بھ حسابشان می رسد . ولی م�ی دان�یم و

داروھ�ای مس�کن و مخ�درات و مس�کرات و لذا مجبورند خ�ود راغ�رق در لذتی ندارند و براستی آرامش وعزت و

187

غض�ب ھ�م ب�ھ ص�احبش اج�ازه حالت قھ�ر و را تحمل کنند . یعنی وجدان حتی در بتوانند خود روان گردان کنند تا . لذت برد و راندنمی دھد کھ حتی درعین عیاشی خوش بگذ

ش�یانھ آم�ی باش�د . وج�دان ھم�ان » وج�ود«است کھ مصدر » وجد«ھستھ مرکزی واقع وجدان ھمان کانون و دراز روان ای�ن ب�ھ غی�ر گوھره وجود است کھ خداست . بھ زب�ان س�اده ت�ر وج�دان ھم�ان روح خ�دا درانس�ان اس�ت و

. بشری می باشدآگ�اھی م�ی نامن�د ، یعن�ی خ�ودبرتر ی�ا Alter ego ی�ا Super ego فرھنگ روانشناسی مدرن ، وج�دان را در

. ماورائیاحس�اس این اوصاف می توان گفت کھ میزان رضایت ی�ا ش�کایت خ�دا ازانس�ان ھم�ان می�زان احس�اس وج�ود و با

. نابودی است خوشبختی یا بدبختی است زیرا احساس بدبختی ھمان احساس پوچی و گذش�ت و ی ونیکوک�ار س�خاوت و و ان اوست . انس�ان ب�ھ میزان�ی ک�ھ تق�ودیرضای خدا از بشر بر میزان اام و

نھ�ا وت ک�ھ فقی�ر و ب�ھ رض�ای وج�دان یعن�ی احس�اس خوش�بختی م�ی رس�د ھرچن�د ،ت اختیار می کن�دمحب قناعت و ،نجھ کنن�دآن ح�د ش�ک باش�د. آنچ�ھ ک�ھ موج�ب م�ی ش�ود ت�ا ام�ام موس�ی ک�اظم (ع) را ت�ا زنجی�ر در بلکھ زن�دانی و

د. عل�ی وی راض�ی ب�و شکنجھ بود زیرا خدایش یعنی وجدانش از لبخند وی نسبت بھ زندان و رضایت واحساس ود خ�ود خ�خودت�ان اس�ت زی�را خداون�د ھم�ان ش�ما ھم�ان رض�ایت ش�ما از می�زان رض�ایت خ�دا از :(ع) می فرماید

. خویشتن شماستو س��تم خودپرس��تی و ش��قاوت وفطرت��ی خل��ق ش��ده اس��ت ک��ھ نم��ی توان��د ب��ھ واس��طھ ق��وانین و وج��ود انس��ان ب��ر

اخ�الق ی�ن وبر فطری ب�ودن د دال احساس سعادت کند . این امر و احساس خوشی داشتھ باشد ،حرام عھدی وبد . الھی است

چگونه می توان خود را شناخت؟

ھمھ چیز را شناخت." علی (ع) ،ھرکھ خود را شناخت"

ھ�یچکس وگ�ر ن معنا کھ عام�ھ مردم�ان م�ی پندارن�د ک�ھ اممتنع می نماید بدی خودشناسی بھ لحاظی امری سھل وحت�ی دم ع�امی واقل خود را می شناسند .و لذا دعوت بھ خودشناسی در نزد اکثریت مرھیچ چیز را ھم نشناسد الخ�ود را دعوتی مھمل و تعارفی شاعرانھ است.چرا کھ ھرکس�ی ب�ھ خ�ودش م�ی گوی�د:من ،تحصیل کردگان و علماوبی خ�ھ انم و بو شماره شناسنامھ و حساب بانکی ام را می د یرا می دانم کھ نامم چیست؟بھ خوبی می شناسم ز

.بر آرزوھایم واقفم و ... و خالصھ اینکھ می دانم کھ چھ کنمشناس��ی خ�دا ،شناس�یس�خن عرف��انی را م�ی ش�نود ک��ھ " خود کس��ی ک�ھ ای�ندرس�ت ب�ر ھم�ین اس��اس اس�ت ک�ھ ھرول�ی آدم�ی خ�ود خداس�ت. می شود ک�ھ پ�س خ�دا را ھ�م م�ی شناس�د و اص�ال است" بالفاصلھ این امر بر او مشتبھ

188

پس دریائی ناکامی است کھ بھ ناگ�اه احس�اس بیگ�انگی نس�بت ب�ھ خ�ود پی�دا م�ی کن�د و خویش ازاواخرعمر فقط .باور می کند کھ براستی ھرگز خود را نمی شناختھ است و ھمیشھ از خود بیگانھ بوده است

تھ م�ی چی�زی ب�ھ ض�دش ش�ناخ" ھر :کم مشتری ترین علمھاست .ھمو م�ی فرمای�د، ناسی شقول علی (ع) خودھ بن دلی�ل شناس�ی ب�داب�دیھیات اس�ت .ک�م مش�تری ب�ودن خود شود " این حقیق�ت در وادی فلس�فھ و تجرب�ھ بش�ری از

علی��ھ رامی��ال نف��س خ��ویش مب��تال س��ازد و ب بایس��تی خ�ود را ب��ھ ض��د ،س خ��ویشف��ش��ناخت ن اس�ت ک��ھ انس��ان ب��رای .است ان مکتب انبیای الھی یعنی راه تقوو این ھما ش جھاد کندخوی

ای�ن وادی شناسی ھمان فلسفھ دین خدا و مقص�ود دی�ن اس�ت ت�ا انس�ان دربنابراین پر واضح است کھ مکتب خود .بھ خداشناسی برسد کھ ذات خود انسان است

ست و آنک�ھ امقدمھ راه این فقط ولی شناسی است.ھمان ورود بھ عرصھ خود، اپس ورود بھ دین و قلمرو تقولیل کل�ی: د بھ دو داگر صادق باشد درک می کند کھ بیش از این توان ادامھ راه ندار ،در این راه بھ پیش می رود

ری از ا در بس�یار اری از خویشتن داریھا و رعایت تق�وخودی خود توان بسیاھ اول اینکھ بھ تجربھ می بیند کھ بھی م�ی اری و تب�ااو را ب�ھ ارتک�اب بس�یاری از خطاھ�ا و گناھھ�ا م�ی کش�اند و ب�ھ گرفت� ،ارهامور ندارد و نفس ام

فریبی ت خ�ودرک می کند کھ ت�ا چ�ھ ح�دی ق�درو دوم اینکھ د و خالصھ اینکھ خودش حریف خود نمی آید. اندازد. .دارد و می تواند خطاھایش را برای خود زیبا سازد و دچار غرور و جھل و جنون گردد

اس�ت ول�ی ر و غ�رور ب�ھ عن�وان اس�اس کف�ر و فری�بشکس�تن تکب� ا،دیگر اینست کھ ھدف از دین و تقو امر کلیدی�و بدل بھ یکمآدمی چھ بسا بھ واسطھ احکام دین مبتال بھ کبر و غروری بسیار ویژه و لطیف می گردد و گاه

»خ�ود« شود . یعنی اینک�ھ مقدس مثل ابن ملجم می ل ح�افظ ق�وھ ب اس�ت و ب�فری�پرس�ت و خودخود ھرکس�ی ذات�اارف و ع�حجاب خویشتن اوست . پس در اینجا بطور طبیع�ی نیازمن�د ی�اری ی�ک انس�ان ص�دیق و ،خود ھر فردی

اش�د.بمعن�وی م�ی این ھمان معنای امام یا پیر و ی�ا مرش�د پاک است کھ وی را دوست بدارد و بھ او اعتماد کند.ن را من�اؤیم من ک�رآقتر و عارفتر باش�د.ھمانطور ک�ھ ق�رن صاداقل اندکی از ممن دیگری کھ الؤیعنی یک انسان م

ا رت و منی� و ب�ی پی�ر نم�ی ت�وان س�د خ�ودام�ام و پی�ر طریق�ت م�ی باش�د اولیای یکدیگر نامی�ده اس�ت و ای�ن ح�ق .ت" خود " انسان اس شکست و بھ باطن خویشتن راه یافت و روی بسوی خدا نھاد کھ ھمان ذات و حق

چیست ؟» خود« .پرستی است -ق ھمان خودعش* .انکاری است –کفر ھمان خود * .فراموشی است –جنون ھمان خود * .شناسی است –عرفان ھمان خود * .خدائی است –توحید ھمان خود *

189

.داری است –ھمان خود اتقو* .رھائی است –آزادی ھمان خود * .اندازی استرب –عبادت ھمان خود * .استرضائی –خوشبختی ھمان خود * .کفائی است –تنھائی ھمان خود * .فریبی است –غرور ھمان خود * .خواری است –بخل ھمان خود * .بینی استبرتر –ر ھمان خود تکب * .کاری است –عادت ھمان خود * .سازی است –تزکیھ ھمان خود * .کشی است –تخدیر ھمان خود * . فنائی است –خواب ھمان خود * .مھاری است –عقل ھمان خود * .زنی است –استمناء ھمان خود * .باوری است –ایمان ھمان خود * .آئی است –خدا ھمان خود * .ھمان عدم است »خود «*

سخنی با جوانان

) (ساعتی در خود نگر تا کیستی

و ایم�ان و یک جوان حدود بیست سالھ ، زنده ترین ، پاکترین ، و ھوشیارترین موجود عالم ھستی است . عشق

ق��درت ادراک و جھ��ان بین��ی و ح��ق پرس��تی بط��ور فط��ری در وج��ودش در ح��ال غلی��ان و ج��وش و خ��روش اس��ت . ت ج�وان م�ی ش�وند و در ج�وانی جاودان�ھ جوانی بھ این معنا یک ارزش الھی و روحانی است و لذا ھم�ۀ اھ�ل جن�

را ب�ھ ی�ک م�رد ج�وان تش�بیھ می گردند . حضرت رس�ول اک�رم (ص) در گزارش�ی از مع�راجش ، جم�ال پروردگ�ارنموده است . جوانی در گوھره اش دارای کمال است و مطلق را می جوید و آنکھ این گوھره را ب�ھ راه عش�ق و

190

،آن را ب���ھ ب���ار نش���انده و جاودان���ھ س���اختھ اس���ت . و آنک���ھ آن را ب���ھ غفل���ت و ب���ازی بگذران���د ،معرف���ت بکش���اند . ندرت ممکن می آیدھ ه اش بھ ھزار جان کندن است کھ بجاودانگی را بھ ھدر داده است کھ احیای دوبار

در گ�وھره را پس شما ای جوانان ، جاودانگی خود را بھ بازی نگیری�د ک�ھ ب�رای ب�ازی آفری�ده نش�ده اس�ت . ای�ن . بازار آزادیھای احمقانھ ھدر ندھید و قدرش را بدانید کھ جوانی شما الوھیت شماست

زاران ثم�ر ھ�شناسی قادر نیست کھ این گ�وھرۀ الھ�ی را ش�کوفا س�ازد و چون خودروشی ھم بدانید کھ ھیچ راه ور ا حی�ف و ھ�دربار آورد . جوانی را دریابید تا ھرگز بھ کھول�ت نرس�ید . ھ�یچ چی�زی چ�ون ب�ازی ای�ن گ�وھره ھ ب

. کند نمی

بیماري مقدس

» س بیم��اری مق��د«ت عن��وان علم ط��ب در دس��تھ بن��دی ام��راض بش��ری ن��وعی از بیم��اری را تح��بق��راط حک��یم پ��در . تفکیک نموده کھ از آن مؤمنان و انبیاء و اولیاء و قدیسین است

وی ب�ھ م�رضدر مطالعۀ زندگانی ھم�ۀ بزرگ�ان دی�ن و معرف�ت ش�اھدیم ک�ھ ھم�ۀ آنھ�ا در مرحل�ھ ای�ی از کم�ال معن�م ق�رآن ک�ری تند . درداش� عجیبی دچار می شدند کھ گاه تا پایان عمر تحملش م�ی نمودن�د و آن م�رض را پ�اس م�ی

ک�ھ م�ی دان�یم نیز می خوانیم کھ حضرت ابراھیم روی بھ آسمان کرده و م�ی گوی�د : پروردگ�ارا س�خت بیم�ارم ! ور پی��امبر دحض��رت م��ریم و مس��یح (ع) در تم��ام عمرش��ان اس��تخوان درد و دل درد داش��تند مش��ابھ ای��ن بیم��اری را

ه گ�زارش ش�د ر زن�دگی بایزی�د بس�طامی نی�ز بیم�اری عجیب�یاسالم ، حضرت فاطمھ و نیز در علی (ع) شاھدیم . دعم�ری ری م�ادام الیافتھ است . در زندگی ابن سینا نیز شاھد یک بیما وارونھ آویزان کردن خود تسکین میکھ با

جیب�ی عر ام�راض ت . و ھم�ھ امام�ان م�ا کم�ابیش دچ�اس�می نم�وده اھستیم کھ با مصرف شراب و افیون تحملش . چھارم از ھمھ مشھورتر است بوده اند کھ امام

ده م��وده و آم��انت��ن را پ��االیش ای��ن بیماریھ��ا ب��ھ مثاب��ھ زنجی��ر ص��بری اس��ت ب��ر بالی��ا و امتحان��ات الھ��ی ک��ھ ج��ان ورقدس�ی پذیرش ارادۀ ح�ق م�ی کن�د . مق�دس ب�ودن ای�ن بیم�اری از آنروس�ت ک�ھ وج�ود انس�ان را ب�رای درک حضو

. سازد پروردگار آماده می م�اری حاص�لام�راض بش�ری ذات�ا مق�دس ھس�تند و اص�ال انس�ان تنھ�ا حی�وان بیم�ار اس�ت و ای�ن بیما ھمھ بھ نظر

یم��ت��ن و ج��ان را ، تر و خ��الق ت��ر باش��د و ای��ن روح ھرچ��ھ در وج��ود کس��ی حاض��رحض��ور روح خ��دا در اوس��ت ک�ی موج�ب آن ی رف .انسانھا بیماری را طرد و لعن می کنند و با آن می جنگند اال مؤمن�ان ع�افرساید . ولی اکثر

. ھالکت است و این یکی موجب اعتالی روح

191

!من خوبم زیرا دیگران بدند

. نر استدیگران را خوب دیدن ھ خود را خوب ولی دیگران را بد دیدن ھنر نیست بلکھ خود را بد دیدن ون . ای�ن ھم�ا ران استلعن کردن ھمان بدیھا در دیگ تقدیس بدیھای خویشتن ، تقبیح و یکی از روشھای توجیھ و

ردن اس�ت ک�از دیگران بعنوان دستمال کاغذی خود استفاده فرافکنی زشتی ھای خویش بھ سمت دیگران است ومب�تالی و یک�ی از ای�ن دیگ�ران متوجھ نیست کھ خود نیز عطش تباھی دیگران است و. چنین نگرشی ھمواره در

. بھ این تباھی است پ�اک ک�ن . و خ�ودت بب�ین وآن عی�ب را در گرد وخودت بازھ ب ،ر دیگران دیدیمی فرماید : اگر عیبی د علی (ع) . راست خود شکن آئینھ شکستن خطاست ئینھ بنمود چو نقش توی آاین یعن

ب�ا لع��ن و ول�ی اکثری�ت مردم��ان روش�ی ک��امال معک�وس بک�ار م��ی گیرن�د یعن��ی عی�ب خ�ود را در دیگ��ران م�ی بینن��د کن�د و قا رسوا م�یاتفا ما را زیبا نمی سازد و، خود می زدایند . بدیھای دیگران کردنش گوئی کھ آن عیب را از

. لذا در بدیھا غرق می سازد و بھ بدی مفتخر می نماید قص�ان ون شامل عوام نیس�ت بلک�ھ خ�واص فرھن�گ را ھ�م مب�تال ک�رده اس�ت . ط�رح ب�دیھا و این جھل عظیم فقط

ھن�گ فر اسالم ما و جای اینکھ بگوئیم کھ مثال دین ماھ نمی شود . ما ببھتری ما اثبات برتری و، جھل دیگران م�ی پ�ردازیم مکاتب بھ فحاشی سایر فرھنگھا و ،محقق کنیم عظمت خود را بیان و برتری ھا و ملی ما اینست و

ی م�� کش��یم و مکات��ب دیگ��ران را ب��ھ لج��ن م��ی دی��ن و ،ت��دوین کن��یم آئ��ین خ��ود را تبی��ین و ج��ای اینک��ھ دی��ن وھ . ب��د را مکت�ب خ�و ئیم وماتری�الیزم بی�ا لع�ن لیبرالی�زم و نف�ی و ج�ای نق�د وھ پنداریم کھ این اثب�ات حقانی�ت ماس�ت . ب�

م�ا . متأس�فانھ ح�اکم اس�ت جھان روشنفکری دینی ما کل بیان کنیم . متأسفانھ چند دھھ است کھ چنین روندی برالهللا ھرگ�ز ب�ھ ا رس�وا گش�تھ ای�م زی�را ین عرصھ پ�وچ وجا زده ایم تا آنجا کھ در ادرعرصھ الالھ در مدتھاست کھ

ھ ض��د س��د مب��دل ب��چ��ون ب��ھ عرص��ھ االهللا نم��ی ر نرس��یده ای��م . انق��الب در ف��از اول ب��ھ معن��ای انفج��ار الال��ھ اس��ت وم م م�ی خ�واھیھ�ھن�وز م�ا علت بن بست ھای جامعھ ما در دوران پس از انقالب است و انقالب می شود . این کل

.خواھ��د ش��د نرا بخ��وریم . الال��ھ تب��دیل ب��ھ ھوی��ت نخواھ��د ش��د . ب��دیھای دیگ��ران باع��ث خ��وب ش��دن م��ا ن��ان الال��ھ . اینگونھ است کھ از بطن مرگ برآمریکا ، زنده باد آمریکا رخ می نماید

از گفتن تا باور داشتن

اینحال غرق در ھ�زار جھ�ل با زبان می آوریم و ائمھ را بر احادیث رسول و امروزه اکثر ما مستمرا آیات الھی و مفاسد اجتناب ناگریزیم . چرا؟ بدبختی و و

192

ش�تغال ا درس و و ب�رای مؤعظ�ھ آسمانی آیا نباید ھیچ خاصیتی بخشند ؟ آیا این کالم فق�ط اینھمھ سخنان الھی وتی لحظ�اب�رای الاق�ل توجیھ زندگی ماست ؟ یک سخن طبی یا فنی یا سیاسی بسیار بیش از این خاصیت دارد و و

مؤمن�ان ش�فا ب�رای ذھ�ن م�ا را مش�غول م�ی کن�د . براس�تی ای�ن چ�ھ رازی اس�ت ؟ خداون�د آی�ات ق�رآن را رحم�ت و خوانده است پس این خاصیت چھ شده است ؟ آیا بھ مرور زمان از دست رفتھ است ؟

ی گوی�د : ل م�ان اس�ت . حض�رت رس�وای�ن فق�دان ایم� مسئلھ اینست ک�ھ ب�ھ آنچ�ھ ک�ھ م�ی گ�وئیم ب�اوری ن�داریم . وای�د حل نم ده ومجتھد است . مجتھد یعنی کسی کھ می تواند مسائل را درک کر ،را بداند کس چھل حدیث از ماھر

ت م��ا را مش��کال روز ب��ھ روز گرفت��ارتریم و چھ��ل ھ��زار ح��دیث از برھس��تیم و ق��رآن و . چگون��ھ اس��ت ک��ھ م��ا ک��ل تبلیغ�ات ل وش�غ مشق و آنچھ می گوئیم درس و ت وفنون غرب پاسخ گویند . این فقدان باور اس بایستی علوم و

وج�ات یافت�ھ نعرف�انی ، ی�ک مل�ت ام�روزه م�ی بایس�تی ب�ا اینھم�ھ رس�انھ ھ�ای دین�ی و ،است . اگر باور می ب�ود . ت باشدبھشتی می داشتیم کھ الگوی بشری

. حال ایمان کنیمھ پس بیائیم فکری ب

می زندآنگاه که بخت در

دگ�ر گر صد بارچند ادیگر باز نمی گردد ھر ،می زند کھ اگر باز نکردییکبار در کسی فقطھر می گویند کھ بخت، ی ص�ی از زن�دگدر ی�ک دوره خا ھم بیاید باز نخواھی کرد زیرا امکان خوشبخت بودن را باختھ ای . آدمی فق�ط

م��ی ش��ود ک��ھ ش��ھامت بخ��ت پ��ذیری دارد .بخ��ت پ��ذیری ھمچ��ون قم��ار اس��ت . آنچ��ھ ک��ھ موج��ب روح و ق��درت و . بزدالنھ است حسابگری ھای نامعقول و ،اکثرآدمھا ھمواره پشت درب بستھ بخت خود بمانند

ی��ا س��ت وکس��ی م��ی ش��نود اال خ��ود ف��رد . گ��وئی ک��ھ گ��وش دل ک��ر ش��ده ان��دای بخ��ت چن��ان داد م��ی زن��د ک��ھ ھر گ��اهبخ��ت .ھ��ددانس��ان را نم��ی ب��ی بنی��اد زمان��ھ امک��ان پاس��خگوئی ب��ھ حس��ابھای روت��ین و پرس��تانھ ونجواھ��ای دنیا

مس�تلزم د وبیم�ھ ش�ده ن�دار کلیشھ ای و پسند و دھد کھ صورتی مردم ھمواره در سیمای یک نعمت الھی رخ میش�ھوات ب�ر ویک بار ھم کھ شده ندای فوق حسابی دل را گ�وش دادن دل بھ دریا زدن و توکلی خالصانھ است و

. حرص خود فائق آمدن وھ ول�ی وسوس� ازه بخت خوش خود وارد شده و در آن واقعا با دلی خوش زیست می کنندبسیارند کھ حتی بر درو

د را واقع�ی خ�و ھای شیطان و تبلیغات زمان و القاعات بخیالن نمی گذارند کھ بھ دل خ�ود اعتم�اد کن�ی و احس�اسک ه را ب�ھ ی�دچن�د س�اخ�وش و آرام و زن�دگی ب�ا ع�زت و ھربپذیری. لذا ب�ھ قیاس�ھای احمقان�ھ م�ی پ�ردازی. و دل

.زرق و برق ابلھانھ و بی خاصیت می فروشی . و بعد تا قیامت آه و حسرت می کشی

193

یک�ی ماقت آدم�یگاه وجدان آدمی تا پایان عمر ، حماقت و کفر بشر را نمی بخشد و او را سرزنش می کند. از حعزت را وکند و سعادت این است کھ ھرگز بخت خوش و سعادت بی مزد و منت و بی دنگ و فنگ را باور نمی

ھد نمنت نمی وبخت خود را می بازد زیرا بخت ھر کسی مفت بھ سراغ او می آید ھم قیمت گذاری می کند و لذا . و حتی منت ھم می کشد. و این است کھ آدمی را فریب می دھد و احمق می کند

خ�ت بش�ر بج�ادوی پ�ول اس�ت . ،س�تم�ات و مبھ�وت نم�وده ا ،آنچھ کھ بشر مدرن را تا ابد پشت درب بستھ بخترد؟ ک�ھ را ب�از مدرن را پول بستھ است . آیا براستی با چھ چیزی می توان ای�ن ج�ادو را خنث�ی نم�ود و بخ�ت بس�ت

گ�ری پ�س از دی بخت و احمق نموده است و دربھ�ای بخ�ت را یک�ینت کند کھ انسان را تا این حد بدخدا پول را لع .بر روی بشر می بندد

تان شهر بیکسیبهترین دوس

کس م�ی ش�وندب�ی چن�د ک�ھ تنھ�ا وکھ دین را برای خدا خالص کنند ھرخداوند در قرآن بھ مؤمنانش وعده می دھد ای�ن حش�ر ب�ا .س�تند این�ان خ�وب رفیق�انی ھ صدیقین را با آن�ان محش�ور م�ی کن�د و و شھداء و ولی خداوند انبیاءم�ی یاریش�ان ن�د ومخلصان را تنھ�ا نم�ی گذار زنده اند و ھاحیات دنیا . این بدان معناست کھ آن مخلصین است در

. دھندکس ھ��ر وطبق�اتی اس�ت دارای درج�ات و ،ب�ھ لح�اظ معرفت�ی ای�ن واقع�ھ حی�رت آور ب�دان معناس��ت ک�ھ ع�الم وج�ود

ن ھ اھ�الی ھم�ابا ھم دارد واطنی در مقامی ویژه از جھان قرارصدقش بھ لحاظ ب معرفت و بمیزان سعی در دین و . چھ مرده از جھان محشور است چھ زنده وطبقھ

مرارتھ�ا م�ی مؤمنان از اھالی آخرت ھستند حتی در ھمین دنیا . تن آنھا در این دنیا مشغول انجام وظیفھ اس�ت وب�ا ھمط�رازان خ�ود ھمزیس�تی م�ی کن�د . ت�ن آنھ�ا محب�وس در جھانی دگر اقامت دارد وجانشان در کشد ولی دل واین ت�ن در ای�ن جھ�ان ب�ھ غای�ت استض�عاف م�ی حبس مؤمنان است . و ،ه کھ حیات دنیالذا گفتھ شد خاک است و

وارثان زمین اینانند خلفای خدا و امتحانی بزرگ برای خالیق است . و بیکس می گردد و بیمار و فقیر و و رود.

ھمچ�ون و کنن�دحال کس�انی ک�ھ ب�ا او زن�دگی م�ی ھ خوشا ب ھرچند کھ بھترین دوست ھمنشین آدمی ، خداست . وخ�ر حدیث شام آ موھایش را شانھ می کنند . این پاھایش را می مالند و چوپان مولوی ، دستانش را می شویند و

نگ�اه آ ا شس�ت ورمسیح ھست کھ گفت: یاران ، مرا بھ شما نیازی افتاده است تا پاھای شما را بشویم . پاھایش :گف�ت آم�د و ک�م ک�م تردی�د مان�د ومنتظر آنج�ا کم�ی معط�ل واز صلیب باال رفت ت�ا رخس�ارش را نظ�اره کنن�د . در

پروردگارا چرا تنھایم نھادی پس کجائی ؟ . رویش محروم ز اما بزرگترین تراژدی عرفانی اینست کھ یار در خانھ دل باشد و و

194

فلسفه نفس ناطقه

م�ی وج�ود بش�ر در ی پروردگ�ار)امام محمد باقر (ع) نخستین شکافنده علم ، نفس ناطق�ھ را قلم�رو الوھی�ت (تجل�ن اس�ت . ب�ا فعل�ش در انس�ا علم و سیطره القای اراده و منطق بشری ھمان حضور خداست و داند . یعنی نطق و

ق مخل�و الق ومی ی�ابیم ک�ھ مس�تمرا دو نف�ر در ح�ال گفتگ�و ھس�تند . ای�ن گفتگ�وی خ�در اندک دقتی در نفس خود . ودن آغاز می ششد آنتی تز است کھ آدمی بھ جریان می افتد و تز و از سنتز این است . از میانھ این گفتگو و

ف ح�رو و اظتا ذات الف ھیچ متفکری در تاریخ بشر ھمچون امام باقر (ع) در ذات نطق بشری مکاشفھ نکرده وچ�ھ ک�ھ در یک�ی از ص�فات پروردگ�ار را نمایان�ده اس�ت . آن ،اص�وات ی�ک از ح�روف ودرھر بھ پیش نرفتھ است و

. بھ زبانمان جاری می شود ترمینال این گفتگوست ما می گذرد و ذھن وھ م�ی خواھ�د ک�حتی کالم خود باید بیندیش�د ک�ھ منظ�ورش از آنچ�ھ افکار خود و ھمینکھ آدمی درباره آرزوھا و

ق دیگ�ر در حض�ور ی�ک ن�اط ب�ر اس�ت دال گفت�ارش م�ردد ھمینکھ انسان ھمواره درباره پن�دار و،می گوید چیست ل اس�ت مفع�و گفت�ار آدم�ی ھمچ�ون اعم�الش ھم�واره مخل�وق و بش�ر اس�ت . یعن�ی ای�ن واقعی�ت ک�ھ اندیش�ھ ونفس

ی ی�ک نق�ش خ�وبی درک م�ی کن�یم ک�ھ خ�ود م�ا ھ�م در آن نق�ش داری�م ول�ھ مطلق . زیرا ب� منتھی نھ بطور کامل و . نیمھ ارادی . پس آن نیمھ دیگرش خداست نیمھ آگاه و نسبی و

نن�د وعل�ت وگفتگ�و م�ی ک ارتباطن�د و انسان حضور دارد کھ با یک�دیگر درنطق در وجود بھ طور کلی سھ کانونھ دیگ�ر نھفت� نطق زب�ان . ھرچن�د ک�ھ در بط�ن رفتارھ�ای م�ا نی�ز نطق�ی معلول یکدیگرند : نطق دل ، نطق ذھنی و

ب�ھ س�ت وا ترمین�ال نھ�ائی س�ھ ک�انون نط�ق وج�ود ،اندیش�ھ ماس�ت . اعم�ال م�ا دل و است کھ ھمان نط�ق زب�ان وا ب�ک�املترین نط�ق محس�وب م�ی ش�ود ک�ھ محسوس است ک�ھ ب�ھ دیگ�ران عرض�ھ م�ی ش�ود و مثابھ منطق عینی و

ای ماس�ت وھمی یابند کھ حاصل نھائی مجموعھ نطق در دیگران نطق ما را بدینگونھ دیگران سخن می گوید و . خداست آیند گفتگوی بین انسان وبر

ع نف�س حاص�ل نط�ق روح ب�اطن اس�ت . در واق� ،آش�کارش قلمروھ�ای پنھ�ان وبھ بیان دیگ�ر نط�ق آدم�ی در ھم�ھ . تن است کھ ناطقھ است اتحاد روح و بشر برآیند تداخل و

ونی�ز ب�ھ گ�وش س�ائر اعض�ای ب�دن . س�خن ذھ�ن ب�ھ گ�وش زب�ان م�ی رس�د و سخن دل بھ گوش ذھن می رس�د ویل خاطب�ان تب�دنی�ز س�ائر م تا برای خود عامل واعمال بشر نیز نھای اعضای بدن مجری سخنان مذکور ھستند . و

ھ از ک�نط�ق اس�ت دای�ره نف�س ناطق�ھ انس�ان . و ای�ن ی�ک دور دائ�م اس�ت و منط�ق دیگ�ری م�ی ش�ود و بھ نط�ق وداھا ھم�ان ص�خوش�ترین ق�ول ح�افظھ ب� قول فروغ فرخزاد تنھا صداست کھ می مان�د وھ ب انسان باقی می ماند و

. یزدروح خویش برخ می آید کھ آدمی از میانھ تن ودر صدای عشق آنگاهاما صدای سخن عشق است . و ،م�ی خی�زدرب آنک�ھ ھم صدا ای�ن از میان�ھ برخاس�تن ھم�ان واقع�ھ عش�ق اس�ت و یگانھ شوند و این دو متحد و تا

! تجلی حضرت حق است : دوست

195

دل مؤمن

)علی(ع.» م اه ای کھ دل نام دارد ندیده مخلوقی حیرت آورتر از قطعھ گوشت خون آلود ،عالم ھستی کل در «ق��ات مخلو ول��ی حی��رت آورت��رین دلھ��ا دل مؤمن��ان اس��ت ک��ھ مظھ��ر ن��ور خداس��ت . دل آدم��ی قلم��رو جھ��ان غی��ب و

س�ت ک�ھ در بیھ�وده نی کانون ع�الیترین غی�ب الغی�وب یعن�ی ن�ور ح�ق م�ی باش�د و ،دل مؤمن ماوراء طبیعی است وح�اظ آن�را تی بھ ی�ک لو مھمتر از این کتاب قرآن است کھ بایس ا نامیده انداحادیث اسالمی ، دل مؤمن را خانھ خد

معن�وی ومقام�ات م�ادی اعمال و صفات و دانست کھ ھمھ مسائل و» اصالت دل«تنھا مکتب کتاب دل شناسی ومی�ق عت توس�عھ و ھمین دلیل ھمھ احکام خدا برای مؤمنان در جھ�ت احی�ای دل وھ ب بشر را از دل او می داند . و

. ستاوسوسھ ھای مردمان شیاطین و ھ والقاعات اجن مصون ماندن دل از آفات دنیا و تزکیھ دل و وی�ک ک��الم خاص�ھ انس��ان م�ؤمن وج�ود ن�دارد در حس�اس ت�ر از دل انس�ان و پدی�ده ای لطی�ف ت��ر و ،ع�الم ھس�تیدر

م�اعی واحک�ام ف�ردی واجت ای�ن مراقب�ت ھم�ان آداب و ،وظیفھ یک مؤمن چیزی جز مراقب�ت از دل خ�ویش نیس�تتبھک�ار ی وش�ق جریان�ات ک�افر و علمی است . فی المثل دل ی�ک م�ؤمن در رواب�ط ب�ا اف�راد و عبادی و معیشتی و

ت ب�ا آدمھ�ایتر از رواب�ط نادرس�لذا دشمنی مھلک قلمرو عواطف است و ،چھ بسا می میرد . دل سیاه می شود وگ�اه ر م�ی س�ازد ورنج�و عق�ده ای و چ�رکین و ل است ک�ھ دل را س�یاه وعملی نھایتا بدان دلیبدکار ندارد. گناه ھر

. ھالک می کند ب�ادات ع .عم�ق دل اس�ت انفاق موجب توسعھ و ایثار و گذشت و .خویشتن داری موجب مصونیت دل است و اتقوی�ت جب تقوان مودرد دل نمودن با آن خاصھ تفکرات تنھائی موجب منور شدن دل است . ھمنشینی با کودکان و ون ، ع�الم ی�ا نھایت�ا آنچ�ھ ک�ھ ک�افر ی�ا م�ؤم حکم�ت موج�ب یق�ین واطمین�ان دل اس�ت و .تسکین دل اس�ت تزکیھ و و

. دل انسان است ،حقیر یا عظیم است جاھل ، لطیف یا شقی ونس��ت کم��ال ای عاش�ق ش��ود ت��ا الی�ق اقام��ت خداون��د گ�ردد و ع��الی و لطی��ف و وس�یع و بایس�تی آنچن��ان پ��اک و ،دل ! سان مؤمنانم�ی باش�د دی�ن فروش�ی ھمان نفاق است کھ حاصل استمرار در شرک و ،اما بدترین عاقبت برای دل یک مؤمن و

ا ام��ان ب�� ی ب��یوج��ود ف��رد را در جنگ�� ھ��ر ش��قھ را ب��ھ ج��ان ش��قھ دیگ��ر م��ی ان��دازد و ک��ھ دل را دو ش��قھ م��ی کن��د ونان دش�م ش�قیاء وحاصل روابط عاطفی ب�ا ک�افران ، ا عمیقترین نفاق نھایتا ھالک می سازد و خودش قرار داده و

. دل را بھ قتل می رسانند دین است کھ در دل رسوخ می کنند و

روانشناسی قاطر

196

. م�ی غی�ره در مثنوی مولوی ھر گروه از افراد بشری مصداق یک مقام حیوانی است مث�ل خ�ر، خ�وک ، س�گ و

ج�ود عق�یم ودر واق�ع ب�ھ لح�اظ ھ�ویتی ی�ک مو ن�ھ م�اده و و دانیم ک�ھ ق�اطر تنھ�ا چھارپ�ائی اس�ت ک�ھ ن�ھ ن�ر اس�تھ کس�ی ق�ادر ب�ھر ب�ھ س�ختی ب�ھ ص�احبش خ�دمت م�ی کن�د و موجودی بس�یار م�وذی م�ی باش�د و سرگردان است و

ارھ�ا اقھ ت�رین کمی توانند ش� ،کارکشی از قاطر نیست ولی آنان ھم کھ باالخره بر او مسلط می شوند نگھداری وز او اود دارد ک�ھ در بدترین شرایط جغرافیائی از او بکشند . ض�رب المثل�ی درب�اره ق�اطر وج�بیشترین بارھا را و

واری نم�ی س�از او م�ی پرس�ند چ�را .» مگ�ر م�ن خ�رم «می پرسند کھ چرا بار نمی کشد کھ در پاسخ می گوی�د : در واق�ع اس�ت ومی دانیم کھ قاطر حاصل جفتگی�ری خ�ر واس�ب » . مگر من اسبم. :«کھ در پاسخ می گوید دھد

. بھ نوعی حرام زاده است بھ لحاظ ژنتیکی یک موجود مصنوعی ون زنھ ردند ومداعیان برابری با مرد است کھ نھ غرض از روانشناسی قاطر ھمانا شباھتش با زنان فمینیست و

ش مس�ئولیتیرق�ادر ب�ھ پ�ذ ن�ھ ھوی�ت مردان�ھ دارن�د و وظایف زنانھ را در شأن خود م�ی دانن�د و . نھ مسئولیت ور ش�أن خ�ود ھیچی�ک را د ن�ھ س�واری م�ی دھن�د . ن�ھ ھمس�رند ون�ھ مادرن�د . و زندگی ھستند . نھ بار می کش�ند و

آنھ�ا وم�ی آی�د بر مایھ داری است کھ از پس ایناننظام بھره کشی سر نمی دانند . ولی فقط جامعھ امپریالیستی و اموس آنھ�ا ران� روح و ت�ن و بیشترین کار را م�ی کش�د واز آنان با کمترین مزدی را برای خود تربیت می کند و

. دستشان را می بوسد فقط بھ آنان مرحبا می گوید و غارت می کند وب�ی چون مھره ای بی خاص�یت و مپریالیستی مدرن است وا –نھ زن ، مخلوق نظام تکنولوژیستی این نھ مرد و

راب�ر وبدل�ش خ�وش اس�ت ک�ھ اش را وق�ف م�ی کن�د و مجانی تمام ھستی مفت و ،بی اراده بی ھویت و عاطفھ و ب�دیل ب�ھ ی�کحالیک�ھ تاز چ�ھ چی�زی برت�ر اس�ت . در معلوم نیست کھ با چھ چیزی برابر شده و بلکھ برتر است ودش ھ�ر عط�ش ی�ک مرحب�ای ارب�اب م�ردر کوس انالحق می زن�د و عقیم گردیده است و رنجور و ربات افسرده و

. ھا مصداق قاطر در آخرالزمان ھستندکاری می کند . گویا فمینیست

زنان متنفر از خویشتن

وظایفی است کھ در آن جنس�یت ، حض�ور دارد و حقوق و نفرت انسان از جنسیت خویشتن ھمان نفرت از حق وعل��ت تقلی�د او از ج�نس مخ��الف ص�احبش موظ�ف ب�ھ ادای آن اس��ت . ای�ن نف�رت منش��أ از خ�ود بیگ�انگی انس�ان و

نیازھ�ای ل ھمجنس گرائی . این از خود بیگانگی ھمان جھل وغفلت انسان درباره حق خویشتن ونیز دلی است ول�ذا ب�ھ تقلی�د باید ادای وظیفھ کن�د . و گریز از جنس مخالف بعنوان جنسی کھ بدان محتاج است و خویش است و

نس گرائ�ی ک�ھ برخاس�تھ ام�ا ھمج� از جنس مخالف می پردازد تا بھ گمان خویش از جنس مخالف بی نیاز گ�ردد وانک�ار خویش�تن روی م�ی ناکارآمدی جنسی است بعنوان ی�ک ع�ذاب حاص�ل از ای�ن کف�ر و از عقیم شدن روانی و

197

نیازمن�د م�ی گ�ردد ک�ھ ی�ک نیازمن�دی ب�االخره ب�ھ آن مب�تال و ،نماید . یعنی کسی ک�ھ از ج�نس خ�ودش بی�زار اس�ت . است غایت زجرآورھ ب ھالک کننده و

فق�ط مج�ذوب ل�ذا رن�د ک�ھ ت�الش م�ی کنن�د ت�ا ش�وھر باش�ند ومتکب زن�انگی ، ھمس�رانی ب�س ثقی�ل وزنان بی�زار از اھد ش��ل��ذا ام��روزه ف��راری از مس��ئولیت مردان��ھ . و م��ردان متنف��ر از ج��نس خویش��ند یعن��ی م��ردان زن ص��فت و

ی در این واقع�ھ زناشوئی ھای فراوانی ھستیم کھ در آن زنھا شوھرند و مردھا ھم زن ھستند . کھ اشد عذاب چن� ی . چنین زنیا بسوی ھمجنس گرائ یا بسوی فسق زنا می کشاند و رابطھ جنسی خودنمائی می کند کھ ھر دو را

ی�ائی وئی مالیخولبھ یکدیگر اجازه زناکاری بدھن�د ت�ا ای�ن زناش� شوھرھائی بایستی محترمانھ چشم فرو بندند و و ک�ھ معن�ای ویش�تن رخ م�ی نمای�د ک�ھ ام�روزه ش�اھدش ھس�تیمبشری درنفرت از جنسیت خکفر استمرار یابد . اشد

. جنگ تن بھ تن با پروردگار خالق است انکار خلقت خویشتن ودری��ت آن ما غای��ت تل��خ ت��ری نی��ز ھس��تند وھ ب�� دارای ع��ذاب مض��اعف و ،چن��ین زن��انی ع��الوه برع��ذاب زناش��وئی

زون ودمات روزافاین مادران جز از طریق خ فرزندان این زنان از مادران خود نفرت دارند و ،مالیخولیائی استقص�د ز خان�ھ ب�ھدف�ع ک�ردن آنھ�ا از خ�ود ب�ھ ش�یوه ھ�ای گون�اگون ھ�یچ چ�اره ای دگ�ر ندارن�د ک�ھ نھایت�ا ب�ھ گری�ز ا

ر دطلس�م ش�ده ی�ا اشتغال می انجامد . فرزندان چنین مادرانی ھم�ان فرزن�دان ف�راری از خان�ھ ھس�تند و تحصیل و . ایثار و مدرنیزم نوشتھ می شود وعشق ھمھ این ماجرا بھ حساب پیشرفت و تر . وکامپیو پای تلویزیون و

ظلم چیست؟

(ت�اریکی) برخی گمان می کنند ظلم ک�ردن فق�ط م�ال م�ردم خ�وردن ی�ا زور گف�تن اس�ت . ظل�م ب�ھ معن�ای ب�ھ ظلم�ت س�ت وھ�ر ظلم�ی ا ریاک�اری ، اس�اس تحمیق شدن است . پس دروغگوئی و فریب و موجب گمراھی و انداختن و

. نامیده اند الفساد بیھوده نیست کھ دروغ را ام وفروع این ظلم عظیم ھستند سائر ظلم ھا جملگی معلول وتھم��ت ب��ھ وف��ی المث��ل دزدی ک��ردن ب��دان دلی��ل ظل��م اس��ت ک��ھ زمین��ھ گمراھ��ی را پدی��د م��ی آورد ک��ھ یک��ی ب��دگمانی

نی�ز دلی�ل ھ�راس ب�دگمانی و خ�ود امک�ان گمراھ�ی دارد ودیگری بھ مضیقھ افتادن مالی اس�ت ک�ھ دیگران است و . دیگران را بھ روش دگر بر ظلمت می اندازد دیگر ظالمیت این عمل را بھ نوعی و

س�ت . ھرعم�ل اگم�راه س�ازی آن دلیل ظلم�انی ب�ودن وھ گناه بودن ھرعملی ب گناھی یک ظلم است و بنابراین ھر . فریب می آفریند و جھالت افتادن انسان می شود و است کھ باعث بھ تاریکی بدی بدان دلیل بد

. دروغگوئی بھ یک اندازه ظلم ھستند بنابراین زورگوئی و

198

چه کسی می تواند صادق باشد ؟

کسی کھ شھامت از دست دادن را داشتھ باشد : چھ کھ از دست می دھد چیز بھتری می یابدبداند از بابت ھریعنی کسی کھ . ت تنھا شدن داشتھ باشدأکسی کھ جر : صادقان بسویش می آیند را رھا می کنند و یعنی کسی کھ بداند دروغگویان او . کسی کھ از مرگ نھراسد : ھرحال بھتر از دنیاستھ بداند کھ ب یعنی کسی کھ بھ زندگی آخرت ایمان داشتھ باشد و . را دوست بدارد او ایمان داشتھ باشد و کسی کھ بھ خدا : معرفی نماید آشکار کند و یعنی کسی کھ بخواھد حق (خدا) را . ود نداردھرگز نمی تواند صادق باشد ، زیرا خودی جز خدا وج،کسی کھ بخواھد خود را ثابت کند فقط خداپرست می تواند صادق باشد .

چه می خواهی ؟ یس�ت ؟ ج�وانگفت : ای پیر مرا بھ سوی حق رھنمون نما! پیر گفت : ح�ق چ ان سالکی بھ نزد عارفی آمد وجو

پ�س از چ�ھ دانم اگرمی دانستم کھ از شما نمی جس�تم ! پیرگف�ت : پ�س اگ�ر نم�ی دان�ی ک�ھ ح�ق چیس�ت گفت : نمیھ م�ی دان�م ک� ی دان�م چیس�ت فق�طدنبال گمشده ای ھستم ک�ھ نم�ھ روی آنرا می خواھی ؟ جوان گفت : ای پیر من ب

و ث�ل ت�و ھس�تمسرگردانم آیا می توانی م�را بس�وی آن راھنم�ا باش�ی ؟ پی�ر گف�ت م�ن ھ�م م چیزی را گم کرده ام وم�ھ جس�تجو ادا ھن�وز نیافت�ھ ام آی�ا حاض�ری ک�ھ ب�ا یک�دیگر ب�ھ ای�ن تمام عمرم را در جستجوی این گمشده بوده و

ی�ن پ�س ھ�م ز ،مرکام�ل ک�ھ موھای�ت را س�پید ک�رده ای ھن�وز نیافت�ھ ایپ�س از ی�ک ع ت�و دھیم ؟ جوان گفت : اگراری رس�ان ت�ا م�ن ی�ھ ب� ج�وانی بی�ا و ت�و خس�تھ ام و کاھ�ل و نخواھی یافت . پیر گفت : ای جوان من دیگر پی�ر و

ه اج�وان ب�ھ ناگ� شاید با ھم بیابیم ، از تو خواھش م�ی ک�نم ب�رای رض�ای خ�دا م�را ی�اری ده ت�ا ت�و را ی�اری دھ�م . ق را ھ�م این�کحگفت : ای پیر من نشست و محضر پیر بھ سجده افتاد . اندکی بعد بھ خود آمد ودر نقلب شد وم

حقیق�ت محبت وعمر عاشقانھ برای جستجوی حقیقت اس�ت . حقیق�ت ھم�ان عش�ق ب�ھ یافتم . حق ھمان دوستی و . است وعشق بھ جویندگان حقیقت . حقیقت ھمان عشق است

199

فلسفه اراده و ایعن�ی آن مج�ر آرزوھای بشر را بھ واقعیت دارد ، آن کانون از روان بشر است کھ قدرت تحقق امیال و ،دهارا

م�ی ش�ود و تبدیل ایده بھ عمل است . بدین ترتیب این ھمان عنص�ری اس�ت ک�ھ ق�درت ھ�ر انس�انی ب�ھ آن س�نجیده !ھ قدرتزندگی ھدفی جز تقویت این قوه ندارد : اراده ب تالش ھر انسانی در کل

ھ عم�ل ی خواھن�د ب�دیگری کیفی . تفاوت کمی انسانھا در تفاوت ایده ھائی کھ م� تفاوت انسانھا یکی کمی است وولی از ت کم��ی معل��ام��ا تف�او ام��ا تف�اوت کیف��ی انس��انھا در ش�دت ق��درت تب��دیل ای�ده ب��ھ واقعی�ت اس��ت . و آورن�د . و

ئی ب�د ای�ده ھ�ای�ا م�ی طل اراده ای ک�ھ در خ�ود س�راغ دارد وتفاوت کیفی است . یعنی ھر انس�انی ب�ھ می�زان ق�درت درت آن است کھ ق� قدرتمند ترین انسانھا ماورائی تر را بھ قلمرو واقعیت می کشاند . و ممکن تر ونا سخت تر وک�ھ عرف�ا ھس�تند و اولی�اء و انبی�اء و اینان ھمان م�ردان ح�ق تعین وجود پروردگار را در واقعیت دارد و تحقق و

م�ان تن�زل ھای�ن طبیع�ت ب�ھ جھ�ان طبیع�ت اس�ت . و ای�ن تب�دیل م�اوراء بی ترین ام�ور را ب�ھ ع�ین م�ی آورن�د وغیای�ن و .ام�وری محس�وس تب�دیل مطل�ق ت�رین مع�انی ب�ھ ی�ا تع�ین ذات ب�ھ ص�فات اس�ت و آسمان بھ زم�ین اس�ت و ازد . ای�نجھ�ان س� خ�ود در خلقت انسان است کھ می خواھد انس�ان را جانش�ینھدفش در ھمان اراده پروردگار و

اده رخ د» یک�ونک�ن ف«ھ خدا در پیدایش جھان وانسان است کھ اش�د ای�ن ق�درت اراده در واقع�ھ قھمان قدرت خال وده ب�ده نن ارات�اریخ بش�ر چی�زی ج�ز تحق�ق ای� ک�ل است کھ پیدایش جھ�ان از ع�دم ب�ھ وج�ود اس�ت در ی�ک آن . و

ات درج� واع ونی انس�انھا مج�اری تحق�ق اراده پروردگارن�د در ان�است کھ مجرای آن ھمان وجود انسان است . یعه وه ای از ارادجل�، م�ی پن�دارد » خ�ود«آنچھ را کھ اراده خودی خود ھیچ اراده ای ندارد وھ خلقت . پس آدمی ب

ز اجل�وه ای ھمانطور کھ موجودیت انسان نیز جلوه ای از تعین وجود خداست زیرا صورت آدمی ،خدا در اوستی��ن نم��ی اروح انس��ان نی��ز جل��وه ای از ان��وار روح اوس��ت پ��س اراده انس��ان نی��ز غی��ر از واح��ده اوس��ت و ص��ورت

ن ب�دان معن�یای� افع�ال اوس�ت . و افعال بشری نی�ز جل�وه ای از ص�فات و تواند باشد . ھمانطور کھ ھمھ صفات و . است کھ انسان منھای خدا ھمان عدم است

ای�ن ھم�ان . و اس�ت» اراده ب�ھ اراده«چیست؟ اراده ک�ردن ھم�ان »اده کردنار«اما پس اراده ھمان خداست . وس�لط م ق آم�دن وجاھالنھ . زیرا چنین اراده کردنی بھ منظ�ور ف�ائ خداخواھی بشر است ولی خداخواھی کافرانھ و

. اراده است یعنی مرید نمودن خدا در خویشتن است شدن براحس�اس پ�وچی و اس�ت ک�ھ اراده ب�ھ اراده ک�ردن ، منش�أ نیھیلی�زم و مارتین ھایدگر فیلسوف ش�ھیر آلم�انی معتق�د

ثروتمندان موجب این کامال درست است . این ھمان صفت استکبار است کھ در تباھیھای بشر است و گی ونابودن��وع ای��ن دو ظل��م پ��ذیری . و انحط��اط و گی وھ��م موج��ب وی��ران ش��د در فق��راء تب��اه س��ازی اس��ت و ویرانگ��ری و

ی باشد کھ دو جلوه از کف�ر بش�ر اس�ت . در نقط�ھ مقاب�ل اراده ب�ھ اراده ک�ردن ، ھم�ان درک اراده خ�دا گی منابودب�ھ معن�ای تس�لیم ب�ودن در قب�ال » اس�الم « مرید محض این اراده شدن است کھ این ھمان تسلیم و درخویشتن و

دوس�ت م�ی س�ازد متحد و ھمسو و اراده خداست . این خداخواھی مؤمنانھ وعارفانھ است کھ انسان را با خداوند

200

مقابل اراده خ�دا ق�رار م�ی گی�رد ک�ھ در ای�ن ا رخ می دھد زیرا اراده فرضی بشردر. ولی در حالت اول جنگ با خدت�رین ارک�ان وج�ود انس�ان اس�ت ول�ی م ی از آن انس�ان . اراده یک�ی از مھنابود جنگ مسلما پیروزی با خداست و

می�ان ھ لس�فھ غ�رب بس�یار اندکن�د فالس�فھ ای ک�ھ اص�ال در ای�ن ب�اب س�خن ب�در طی بیش از دوھ�زار س�ال ت�اریخ فعوض محوریترین موضوع بح�ث عرف�ان اس�المی نیچھ وھایدگر . ولی در آورده اند جز کسانی چون شوپنھاور و

ھمین اراده انسان است چرا کھ اساس تفکر عرفان ھمانا معرفت نف�س اس�ت . ای�ن غفل�ت عظ�یم در فلس�فھ غ�رب انح��راف فلس��فھ از ھس��تھ مرک��زی ذات��ش یعن��ی خودشناس��ی اس��ت ک��ھ س��قراط حک��یم آن��را تحک��یم نم��ود ول��ی بر دال

ل�ذا ت�اریخ فلس�فھ غ�رب بس�وی الح�اد فلسفھ را از ھدف ذاتی اش تھ�ی س�اختند و پیروانش بھ انحراف گرائیدند و . رفت

ح�ور اراده خودشناس�ی برم ک�ل درواق�ع ھم�ان اراده ف�رد اس�ت . پ�س ،نامی�ده م�ی ش�ود» من« یا »خود«آنچھ کھ . راستنامیده می شود ھمان اراده خداوند دربش» حق«ست . در معرفت قرآنی آنچھ کھ شناسی در گردش ا

قرآن کریم» باطل رفت زیرا باطل رفتنی بود. آمد و حق« وازگار نیس�ت س�درست بھ ھمین دلیل ھمواره طبع کافرانھ بشر با حق باطل، اراده فرضی انسان می باشد . و و

ی دھ�د . ح�ق اراده بش�ری رخ م� ، ابطال عظیم�ی در نف�س و تبھ ای از حقنزول ھر مر با با آن سر جنگ دارد ود . ب�ھ رین م�ی ش�وانک�ار متکب� ل�ذا موج�ب ج�دال و ھمواره از وج�ود انس�انھای مخل�ص وع�ارف ب�روز م�ی کن�د و

. لحاظی کل تاریخ بشری چیزی جز این جدال نبوده استل بش�ری در قب�ا قلم�رو الق�ای اراده نیس�ت و »اراده ب�ھ اراده ک�ردن «چیزی جز ،ھ کھ ظلم نامیده می شودآنچھر

. است کھ بستر ھمھ ظلم ھاست» منت«و »منیت«اراده خدا . این ھمان دن راده خ�دا ش�ابرای رھ�ائی از من�ت دیگ�ران راھ�ی ج�ز تس�لیم برای انسان ھیچ چیزی شاقھ تر از منت نیست و

. است این تنھا راه نجات از ظلم نیست و» م�ن«ت ن�دارد . واقعی بشری ذاتا دروغ است و »من«دروغ نیز بعنوان ام الفساد چیزی جز منیت نیست . زیرا

. ھمھ دروغھاست أمنش بزرگترین دروغھا و اش�د . ح�ق ص�دق م�ی باراده ب�ھ اراده نک�ردن ھ�م قلم�رو ھم�ان قلم�رو دروغ اس�ت و »اراده بھ اراده کردن«پس

ان ایم� و ن کف�رای�ن ھم�ان انتخ�اب ب�ی خ�دا انتخ�اب کن�د و اراده خدا در بشر ھمین قدر است ک�ھ انس�ان ب�ین خ�ود وھ ک�ھ ن�د . البت�ی�ا اینک�ھ خ�دا را تس�لیم خ�ود ک س�ازد و خداپرس�تی! اینک�ھ خ�ود را تس�لیم خ�دا است : خودپرس�تی و

ق امک�ان تحق� ت�ا ح�دودی ھ�م ای�ن اختی�ار را ب�ھ آدم�ی داده اس�ت ودومی محکوم بھ ابطال خواھد بود ولی خداوند . آنرا بھ کافران بخشیده است

و طبق�ھ ی�ا دایم�ان و ھم�انطور ک�ھ کف�ر ،وج�ھ اراده م�ی باش�د حال آدم�ی ھم�واره کم�ابیش دارای ای�ن ھ�ردوھرھ ب نس�ان خردمن�دزین�د ول�ی ام�ی گبر را آدمی در نخستین تجرب�ھ اراده ، کف�ر انسان است . بدون شکطیف از اراده

.می گردد تسلیم اراده حق از آن توبھ می کند و بتدریج بھ ابطال این انتخابش آگاه شده ودرک م�ی کن��یم ک�ھ در وج�ود آدم�ی دو ک�انون متف�اوت از اراده حض��ور ،ش�ناخت اراده دقیقت�ر ش�ویم در ام�ا اگ�ر و

نھایت��ا ب��ھ ض��دیت ب��ا الن��ی بت��دریج متف��اوت ش��ده وبل��وغ عق ای��ن دو اراده بمی��زان رش��د و دارد : دل و ذھ��ن ! و

201

م�ی باش�د . دل آدم�ی طب�ق حک�م ب�ا اراده ذھن�ی (عق�ل) این ھمان تضاد اراده قلبی (احس�اس) یکدیگر می رسند واین ھمان جریان اس�الم اس�ت . حاکم سازد . و خداوند مأمور است کھ اراده عقالنی خود را براراده قلبی مسلط و

وج��دان و حی��وانی بش��ر در دل��ش احس��اس م�ی ش��ود ول��ی اراده عقالن��ی برخاس��تھ از فط��رت و دی وزی�را اراده ف��رحک�م دی�ن ھم�ان واق�ع تس�لیم نم�ودن دل ب�ھ عق�ل و آموزه ھای دینی انبیای الھی می باش�د ک�ھ حک�م خداس�ت . در

ف�ردی بش�ر نی�ز ب�ا این جریان بھ آنج�ا م�ی رس�د ک�ھ اراده قلب�ی و تحقق اراده خدا بر بشر . و است و جریان حقرضاس��ت . ای��ن ھم��ان واقع��ھ یگان��ھ م��ی گ��ردد ک��ھ ای��ن مق��ام توحی��د و دین��ی او متح��د م��ی ش��ود و اراده عقل��ی و . خداشناسی است –خودشناسی

جبر و صبر

ذاریم وگ�م�ی »ص�بر«ع�ذابھای اجتن�اب ناپ�ذیر زن�دگی خ�ود را ب�ھ حس�اب بن بست ھا و بسیاری از ما صبرھا و فریب�ی آن اس�ت ک�ھ ھرگ�ز –خ�ود بلکھ تقدیس ھم می کنیم . خطای ای�ن توجی�ھ و اب را توجیھ وبدینگونھ آن عذ

ز آن اان کن�یم ت�ا جب�ر گناھان خود نم�ی دان�یم ت�ا آن�را اص�الح و اجتناب ناپذیر را معلول خطا و این عذاب جبری و . خفت بار نجات یابیم شرایط جبری و

ن آ ی نگری�زد وبالئی فرود آید ولی راه گریز داشتھ باش�د ول� یرد وآنست کھ آدمی در شرایطی سخت قرار گ صبر س�ان م�ی ش�ودتوس�عھ معن�وی ان ھ موجب رش�د وشرایط را تحمل کند . چنین وصفی کھ ھمان صبر بر بالست البت

ھ ی انس�ان را ب�یس�تبا اجتن�اب ناپ�ذیر اس�ت و حالیکھ عذاب ام�ری جب�ری وبال ھم باالخره رفع می گردد . درآن و . خود را اصالح کند اعمال خود بیندیشد و ماھیت افکار وود آورد تا درخ

دانیم از گن�اه ب� رشد باشد بشرطی ک�ھ آن�را ع�ذاب حاص�ل بنابراین عذابھای این دنیا نیز می تواند موجب اصالح و . گناه خود را تقدیس نمائیم نھ اینکھ آنرا تعبیر بھ صبر کنیم و

. براختیار است نیست بلکھ صبر صبر، صبر برجبر

چگونه نفس انسان تبدیل می شود ؟

چگونھ ادعائي تبدیل بھ ھویت مي شود ؟

– قرآن .»آیا انسان چیزي جز تمناي خویشتن است « و.» خ�ودش خ�دا ش�د ،ھ�ر ك�ھ خ�دا خواس�ت«ما م�ي گ�وئیم ك�ھ -»در طلب لقمھ ناني ، ناني گر«قول موالنا ھ ب

ت كنی��د ت��ا بی��ایم . در ای��ن آی��ھ یعن��ي م��را دع��و.» ا كنی��د م��را اجاب��ت ك��نم ش��ما را ادع��«خداون��د ھ��م م��ي فرمای��د ك��ھ

202

زی�را اگ�ر .» از م�ن چی�زي بخواھی�د ت�ا ب�ھ ش�ما ب�دھم « ھرگز این معنا وجود ندارد كھ غلط برخالف برداشتھايگ�ز ھ ھرار چیزھ�ا از خ�دا م�ي خ�واھیم ك�ھن اس�ت زی�را بس�یرك�ذب ب�ودنش مب� ،معناي این آیھ مشھور چنین باش�د

موج�ب كف�ر گروھھ�اي كثی�ري ب�وده اس�ت بلكھ معكوسش اتفاق م�ي افت�د . ای�ن برداش�ت غل�ط اجابت نمي شود و . را انكار مي كنند آنگاه او نسبت داده و بھ خدا خود را زیرا فھم غلط

ھ��اي ادعا ادعاھ��ایش نیس��ت ك��ھ برخاس��تھ از آرزوھ�ایش م��ي باش��د . در اینج��ا اساس��ا منظ��ور م��ا آدم�ي چی��زي ج��زفریبك�اري قصد اگر براستي صادق باشد و ، انسانیت كند معرفت و كھ دعوي صدق ومعنوي است . في المثل ھر

روف ذكور ك�ھ مع�م�نفس او تبدیل مي گردد . منظ�ور خداون�د از آی�ھ نداشتھ باشد حتما بھ این ارزشھا مي رسد و ع�وي ص�فات ودادراك بش�ري ھمان�ا اندیش�ھ واست نیز ھمین است . خدا را فراخواندن در قلم�رو »دعا«بھ آیھ

داون��د خ و قداس��ت و... عل��م و اقت��دار معن��وي و ب��ي نی��ازي و ع��دل و دع��وي عش��ق و ،اخ��الق الھ��ي نم��ودن اس��تتفاق��ا ب��ھ امح��التر باش��د چن��د ك��ھ ای��ن دعویھ��ا بزرگت��ر وھر ص��ادق را دوس��ت م��ي دارد و دع��وي كنن��دگان ب��زرگ و

در قلم�رو دی�ن قاعده اي» خواستن ، توانستن است « خالصانھ تر است . واجابت نزدیكتر است زیرا خدائي تر متك�ي ادل وع� بي نیاز و عارف و پاك و خردمند و است . بنابراین اگر كسي بگوید كھ : من مي خواھم صادق و

ب��ھ اجاب��ت م��ي دان��د ك��ھ دروغ م��ي گوی��د . ھ��یچ ادع��ائي ب��ھ نف��س و... باش��م ول��ي نم��ي ت��وانم ، دروغ م��ي گوی��د و و ب�د م�ي دان�د اخالقي نیست . آنك�ھ ب�د اس�ت ب�دان دلی�ل اس�ت ك�ھ خ�وبي را دیني و نزدیكتر از ادعاھاي معنوي و

. لذا بد است نمي خواھد خوب باشد وان دلی�ل اخالقي مي كند وھرگ�ز ای�ن ص�فات در نف�س او رخ نم�ي دھ�د ب�د پس اگر كسي دعویھاي بزرگ معنوي و

وش�ي م�ي فخرفر را ب�راي نف�س خ�ود نم�ي خواھ�د بلك�ھ ب�راي ریاس�ت طلب�ي و این ارزشھا است كھ ریا مي كند وھ��ا چن��ین ل�ذا ن��ھ تن تحقی�ر دیگ��ران س��اختھ اس��ت و ریاس��ت و معرف��ت حرب�ھ اي ب��راي س��لطھ و از دی��ن و خواھ�د و

. صفاتي در نفس فرد رخ نمي دھد بلكھ رسوا ھم مي شودب�ھ دی�ن خ�دا وبس�یار آگاھان�ھ دروغ م�ي گوی�د .» نش�د معرفت زحمت كشیدیم و ما در دین و:«آنكھ مي گوید كھ ن�ین كس�ي غض�ب الھ�ي مب�تال م�ي گ�ردد . چ بزودي ب�ھ ع�ذاب و گناھي عظیم است و دچار ظلم و تھمت مي زند و

. ریاست نماید كھ رسوا گشتھ است اھم كند وراز دین خدا وسیلھ فریب مردم را فمي خواستھ ن�ازل ا اس�الم راھمانطور كھ خداوند در كتابش مي فرماید كھ : م ،ت نیستمعرف راھي آسانتر وعزیزتر از دین و

ه دی�ن ي گوین�د راآنانك�ھ م� ن�ھ اینك�ھ زن�دگي را برش�ما س�خت كن�یم . و كردیم تا سختي ھا را برشما آسان نمائیم و . نندكمردم را بھ خود دعوت مي راه خدا را برمردمان سد كرده اند و محال است منافقانند و سخت و

م�ي كاھ�د و ج�ان را ت�ن و ع�ذاب آورت�ر اس�ت و الابالیگري بسیار سخت تر و اگر دین خدا سخت باشد راه كفر و . ھالك مي سازد

لذا دین را ھم دستاویز مي س�ازند و ستم خود دنیا را كافي نمي دانند و جاه طلبي و بسیارند كھ از فرط حرص ودازند ولي بزودي رسوا خواھن�د ش�د . یك�ي از ویژگیھ�اي ای�ن ن�وع راه مي انھ عرفاني ب چھ بسا نمایشات دیني و خ�دا و ش�ان نس�بت ب�ھ دی�ن وا ھمین امر موجب كین�ھ دلي نمي نشیند و كالم آنھا ھرگز بر آدمھا اینست كھ دین و

203

مؤمن�ان را ریاك�ار م�ي خوانن�د . ك�افر ھم�ھ را ب�ھ ك�یش دی�ن را دروغ و لذا نھایتا ك�ل مؤمنان راستین مي شود و . خود پندارد

ال زیب�ا امی فكار وآسانترین راھھاي زندگیست . خداوند حتي بھ ا راه رسیدن بھ خدا و اخالق الھي ، سریعترین و مای�د . ای�نننیكوي مؤمنانش بدون عمل ، اجر مي دھد . چگونھ م�ي ش�ود ك�ھ ت�الش انس�انھا در دی�ن را ض�ایع و

. ندارد ھالكتجنگ با اوست كھ عاقبتي جز تھمتي بھ خدا و

آیا خدا کافیست ؟

ب�ر كام�ل ایم�انيامتح�ان اھ�ل دی�ن در ھم�ھ مراح�ل ت آخر در قلمرو دین باوري م�ي باش�د و این ھمان قلمرو اول و: قلم�رو ب�ھ مح�ك م�ي خ�ورد ھمین یك مسئلھ استوار است كھ در عرصھ ھاي متفاوت زن�دگي ب�ھ می�ان م�ي آی�د و

مچ��ون ھرگ��ز بش��ر در ط��ول ت��اریخ ھ نیس��تي . و م��رگ و ، ج��ان و معیش��ت ، حیثی��ت ، س��المت ، ع��زت ، عاطف��ھ . حال ابطال است ه است زیرا ھمھ تضمین ھاي بشر درامروزه محتاج این معنا نبود

ي واتك�اء ای�ن ھم�ان ھوی�ت ذات�» . خ�ود كافیس�ت«در قلمرو نفس بشري در واقع مترادف است با » خداكافیست»ح�ك م�ي زن�د ممراتبش ب�ھ معضلھ تنھائي را در انواع و جھان است و بي نیازي انسان در وحدانیت و بھ نفس و

اھ�د نم�ود را حف�ظ خوم�كھ : آیا خدا رزق مرا خواھد داد ، آیا خدا سالمتي مرا كفایت خواھد كرد ، آیا خدا آبروي ا ھ�رگ م�را رم�، آیا خ�دا ج�ان عزی�زانم را حراس�ت خواھ�د ك�رد ، آی�ا خ�دا م�را دوس�ت خواھ�د داش�ت ، آی�ا خ�دا ب�ا

-ب�ھ ای�ن خ�ود درك م�ي كن�د انسان بمیزاني كھ خدا را در دل خویشتن احس�اس و آیاھاي دگر . و نخواھد كرد ؟ وی�ن ھ�م اآس�ماني ھرگ�ز در امتحان�اتي كمت�ر از فائي است نائل مي آید وگرنھ خداي خیالي وك -كفائي كھ ھمان خدا وب�رد ت�ا ن�ان بھ ش�یاطین پن�اه م�ي ناكس شده و كس وتزلزلي دست بھ دامان ھر کآدمي با اند كفایت نمي كند و

. این پناه جوئي بھ دام مي افتددر كند و ھویت خود را حفظ نام و جان و دگي كن�د وخ�دائي زن� شتھ باش�د واكافي را د ایمان قلبي یقین باري مي تواند بھ خدا اعتماد الزم و کآدمي یا با ی

تك�اء ب�ھ قادر است ت�ا چن�ین ا ،دارد ت با او قرارحب م كھ در ارادت وخداپرستي كفا و -مرد خود کیا با مشاھده یول پگرنھ فقط با وقراري داشتھ باشد . آرام و اس فزاینده حیات مدرن نجات یابد وراز ھ نفسي را بدست آورد و

ح�اظ را ب�ھ ل تكنول�وژي پیش�رفتھ ت�ر م�ي توان�د ب�راي لحظ�اتي خ�ود دس�تھ و دار و بیم�ھ ھ�اي متن�وعتر و بیشتر و ت وبھ مخ�درا مجبور است این احساس امنیت از بین مي رود و کبخشد كھ بھ ناگاه با اتفاقي كوچ رواني ایمني

. بي خیال شود فكرش از كار افتاده و داروھاي روان گردان پناه برد تا اصال وجدان و

مصاحبه اي با یک الابالی

؟ا گرفتھ است رھمھ اطرافت ،گند برنامھ ھستی و ظم وبی ن از آدم الابالی پرسیدم : چرا اینقدر الابالی و . من جز تحت امر او عمل نمی کنم گفت : اراده ام در دست خداست و

204

! گفتم : از کجا معلوم کھ در دست شیطان نیست . دل ھم خانھ خداست از دلم پیروی می کنم و گفت : من اھل دل ھستم و

ھ کھ دل�ش خان� کسی می توان فھمیدخانھ شیاطین است . از زندگی ھر ،دل کافر خانھ خداست و ،گفتم : دل مؤمن . کیست

. گفت : زندگی من خیلی ھم خوبست لحظھ ای قرار نداری ؟ آدم فحش می دھی و گفتم : پس چرا بھ عالم و . ریاکارند دروغگو و گفت : زیرا ھمھ دزد و

آرامش بخشد ؟ ان نجات دھد وگفتم : آیا خدای دل تو حریف آنھا نمی شود تا تو را از شرش . گفت : اینھا ھمھ امتحان صبر است

. قراری نداری گفتم : ولی تو کھ اندک صبر و . گفت :آقاجان ولم کن اصال من خود شیطان ھستم

ن اس�ت وش�یطان دش�من انس�ا وگرنھ بھ خ�ودت رح�م م�ی ک�ردی . و گفتم : شیطان نیستی ولی تحت فرمان اوئی . لی گری می کشاندانسان را بھ الابا

! الابالی است گفت : جناب مولوی فرموده است کھ : جناب حضرت حقم وه م�ی بی�نگفتم : مگر تو جناب حضرت حق ھستی ؟ جناب حضرت حق از چشم احمق ، الابالی می نماید . بع�ال

کھ دعوی خدائی داری اینطور نیست ؟ . گفت : خودشناسی ھمان خداشناسی است

ی کن�د م�ت را اداره کائن�ا لذا خود را خدا پنداشتھ ای . خدا ک�ل را حذف کرده ای و »شناسی«فانھ گفتم : تو متأس . آئی تو از پس خودت برنمی و

ن ت�و نم�ی گف�ت : م�ن حری�ف زب�ا س�پس س�رش را بلن�د ک�رد و سرش را پائین انداخت . و کمی بھ من نگاه کرد و . شوم

»ببینید که چقدر مهم هستم ! لطفا«

وس�عت دت وش�جمعی است . این ش�عار ب�ھ لح�اظ التماس آدمھا در ھر رابطھ و سرلوحھ ندای قلبی و ،عاراین شی ب�ی ھ�ر انس�انملتمسانھ ت�رین تمن�ای قل تبدیل بھ عمیقترین و ھرگز ھمچون عصر جدید خودنمائی نکرده است و

! شده است کھ : لطفا نظری ھم بھ من بی وجود کنید تا وجود یابمب�دون ای�ن نگ�اه گ�وئی ک�ھ نیس�ت . روح�ی ، مخل�وق نگ�اه دیگ�ران اس�ت و مواره بھ لحاظ وجود باطنی وانسان ھ

س���ال بس���یار پیچی���ده ووان درک نم���ود ول���ی در آدمھ���ای بزرگای���ن مس���ئلھ را در وج���ود ی���ک ک���ودک بھت���ر م���ی ت���ب�ھ تمن�ای قلب�ی مستقیم است . گاه وقتی کسی کشتھ می شود دل�یلش اینس�ت ک�ھ قات�ل را نگ�اه نک�رده اس�ت وغیر

اش پاسخ نداده است . منشأ ھمھ کینھ ھای عمیق ھمین امر است . آدمی بمیزانی کھ نگ�اه خ�دا ی�ا م�ردان خ�دا را

205

گی نم�ی اران نفر ھم ان�دکی از ای�ن ن�ابودنگاه ھز بھ ظلمت گرفتار شده دچار قحطی وجود است و از دست داده واحس��اس وج��ود اس��ت . انس��ان ب��ی ق��رار در خویش��تن و آرام وکاھ�د . ای��ن ن��ابودگی ھم��ان فق��دان ایم��ان ب��ھ معن�ای

او را بھ حساب آورن�د آن التماس می کند تا بھ او نظری کنند و در این و ایمان در خود نیست پس اصال نیست و . اھمیت بودنش را تصدیق کنند و

ل�ب نم�ی را ب�ھ خ�ود جدیگ�ر نظ�ر ھ�یچکس ،کپ�ی ھمدیگرن�د می�ان تھ�ی و انسانھای مدرن از بس کھ ب�ی ھوی�ت ورطی ھ اس�ت ب�ھ ش�خدایگون� بی تائی است . ھر انسانی ذات�ا ب�ی ت�ا و کنند آنچھ کھ نظری را جلب می کند ھویت و

ردانس�ان م�درن .نشده باشد گور زمانھ گم و در محیط و وجود است ادا کرده باشد و این امر را کھ حق کھ حق ت . ی�اد ب�رده اس� بلکھ اصال خان�ھ را از خانھ را ھم فراموش کرده ودیگر راه بیرون از خانھ وجودش گم شده و

ک�ر ود اال ب�ھ مکسی ھم ندارد کھ ذره ای بھ او بدھ� وجود را گدائی می کند و ،کسیدر غربت وجود در نزد ھر و . دام انداختنھ برای ب نیرنگ و

. واقع ھستی ندارددر ،انسانی کھ دوستی صدیق ندارد دوس�تی اینست تنھا تعری�ف انس�انی از معن�ای ھس�تی انس�ان ! ھس�تی ھم�ان». رم پس ھستم من یک دوست دا«

. کجاخانھ اش در است . ولی دوست کجاست و

منبلیو تنبلی

اما من ھر فردی دروغت�رین معن�ای وج�ود لی است چرا کھ تن ھمان ظرف من است . وب -لی محصول منب –تن ت ک�ھ م�ال م�ال او نیس�ت اگ�ر م�ال خ�دا ھ�م نباش�د واض�ح اس� مخل�وق اس�ت و اوست چرا کھ تن او نی�ز تمام�ا ی�ک

. میردناو خودش موجب خلق تن خود نبوده است وگرنھ می توانست محیط زیست اوست و طبیعت و والدین وا از ری� چ�ھ ک�ھ بعن�وان دروغ وھر ل�ذا دروغ اس�ت و فردی محصول احساس خالق بودن خویش�تن اس�ت و من ھر

م��ن اس��ت . ت��ن پ��روری و» م��ن«محص��ول ب��اور دروغ��ین اس��ت و ش��ود محص��ول ای��ن احس��اس و ف��رد تولی��د م��یالق ت�ن خ�معلول ھمدیگرند . آدمی عاشق مخلوق خویش است ل�ذا اگ�ر خ�ود را پروری امری واحد است وعلت و

دھن�ده ھم�ین ام�ر نش�ان تب�اھی ت�ن اس�ت و ای�ن ت�ن پرس�تی موج�ب بیم�اری و ت�ن پرس�ت م�ی ش�ود و ،خود پنداردوه وع�ال کن�د المت ظ�اھری ت�ن خ�ود را ت�أمینروغ بودن این پندار است چون انسان نمی تواند بدینگونھ حت�ی س�د

وظیف�ھ ق وبر این تن پروری نیز خود یکی از زمینھ ھای دروغگوئی می شود زیرا فرد حاض�ر ب�ھ ادای ھ�یچ ح�م�رض ناگاه ای�ن بعد بھ نمائی) . و باید برای گریز از انجام وظیفھ دروغ بگوید مثال تمارض (مرض ای نیست و

م�ن و الع�الج م�ی ش�ود ک�ھ در واق�ع ی�ک م�رض روان�ی حاص�ل از دروغ نمائی تبدیل ب�ھ ن�وعی بیم�اری عجی�ب و . من را ھم رسوا ساختھ است پرستی است کھ تن را مبتال نموده است و

. زجر تن می شود لی موجب بیماری وب –نطور کھ تن انحالل من است ھما بلی باعث رسوائی و –من

206

فلسفه ناز

: ناز بھ معنای کتمان نیاز است منتھی با دو نیت متضاد

ر زی�� نااھ�ل و ، من�ت نکش�یدن از اتق�و قناع�ت پیش��ھ س�ازد ب�ھ دالیل�ی مث�ل تزکی�ھ نف��س و یک�ی نی�ت اینک�ھ ص�بر وم توان�د ب�ا ھ� م�ی اس�ت و ح�قندادن . ک�ھ ای�ن ھرس�ھ دلی�ل بر ار قراریا طرف مقابل را تحت فش ستم نرفتن ، وبار

ش�رافت و معرف�ت و مھمت�رین عنص�ر دی�ن و اس�ت وقبال یک فرد دیگر است کھ ناز حق جمع باشد . این ناز در . تعالی می باشدنی�از ت یعن�ی انک�ارستم است ک�ھ ویژگ�ی عام�ھ زن�ان اس� تماما بر مکر و داریم کھ ناز ناحق است و اما ناز دیگر

ز ود را ب�ی نی�اخ� کف�ر . و انج�ام وظیف�ھ نک�ردن از ف�رط تکب�ر و ی�ا متعھ�د نب�ودن و یدن ودلی�ل من�ت نکش�ھ خود بی�ا دن بر شوھر وتازه منت ھم نھا طریقی بس رندانھ مجبور بھ انجام نیازش نمودن وھ شوھر را ب جلوه دادن و

. ھر فرد دیگریمل�ھ تعی�ین اجتم�اعی ک�ھ از ج ادگی ومعضلھ ناز از مھمترین عناصر روابط بشری است در ھمھ ح�وزه ھ�ای خ�انو

ھ مثاب�ھ ک�ل ب�مخصوص�ا زناش�وئی قلم�رو خ�انواده واما این عنصر در کننده ترین عوامل سرنوشت بشر است . و . نوشت استرس

وھ ن�از ن�احق رد اس�ت ول�ی ن�از دوم ک�تعالی ف وجدانی خود باعث سعادت و ناز نوع اول با حفظ وظیفھ شرعی وص��ا مخصو موج��ب تب�اھی رابط��ھ و ن ن��از ابل�یس ب��رای خداس�ت ک��ھ موج��ب لعن�ت اب��دی ش�د وھم�او لیس�ی اس��ت اب

. انتقام حاصلی ندارد جنون و کینھ و جز سوءتفاھم و زناشوئی می باشد وئی وان�ائی تق�وات واضح است کھ انسان ت�ا س�ر ح�د پر اما ناز انسان در مقابل پروردگار ماجرای دیگری است و و

اجب کھ نیازی ومراه نشود نبایستی از خداوند چیزی مادی برای ارضای نیاز بخواھد مگر اینقناعت کھ گ خود و . جز عذاب حاصلی ندارد کبر در مقابل خداست و باشد کھ در این صورت ناز کردن ھمان کفر و

اره س��ت درب��آدم��ی بھت��ر ا واو را سزاس��ت ب��ی نی��از ھ��م خداس��ت و اس��ت و ک��الم آخ��ر اینک��ھ ن��از از آن ب��ی نی��از وم�ده عبخ�ش س�المت اس�ت . و وظیفھ شناس باشد کھ ص�راط المس�تقیم س�عادت و نیز متواضع و نیازش صادق و

.کفر است ای از بدبختی ھای بشر از ناز اوست کھ تلطیف کبر و .

207

مشیت انسانی مشیت الهی و

ای ب�ھ ن�ام جھ�ان ، مس�ئلھب�اور م�ذھبی در ط�ول ت�اریخ الینحل ت�رین حکم�ت و بغرنج ترین و یکی از مھمترین ورکس��ی را ازل سرنوش��ت نھ��ائی ھ ت الھ��ی درب��اره سرنوش��ت ازل��ی اف��راد بش��ر اس��ت . اینک��ھ خداون��د در روزمش��ی

. داستبدترین تھمت بھ خ نفاق گشتھ است و کفر و فریب و معلوم کرده است مبدل بھ مھمترین خرافھ واره ت الھ�ی درب�مش�ی ھرکج�ا ک�ھ س�خن ب�ر س�ر ج�ود ن�دارد وبرچنین ام�ر ن�احقی و در قرآن کریم مطلقا معنائی دال

. تیا در آیھ ای دگر اصل اختیار انسان خاطر نشان شده اس ھدایت یا ضاللت بشر است بالفاصلھ وبخواھ�د ک�ھ راخداون�د ھر :«مشھورترین آیھ ای ک�ھ موج�ب چن�ین تفس�یر گم�راه کنن�ده ای ش�ده اس�ت اینس�ت ک�ھ

ی وض�وح نف�ی م�ھ ظالمانھ را ب� لی آیھ دیگری وجود دارد کھ چنین استنباط جبری وو.» ھدایت یا گمراه می کند ج�ازه خداون�د نی�ز آم�ده اس�ت ک�ھ : ھ�یچ دل�ی ب�دون ا و.» ی�ا گم�راه م�ی ش�ود ھرکھ بخواھد خود ھ�دایت و :«کند

.ش�وند م�یب آنچھ کھ مانع ایمان آوردن کافران است اعمال زشتی اس�ت ک�ھ ھ�م اکن�ون مرتک� ایمان نمی آورد ون دی� رت ک�ل غی�ر اینص�ومحل�ی از اع�راب ب�اقی نم�ی گ�ذارد درالھی در امر انتخاب بشری این آیات برای اصل جبر

. کتاب باطل می شود حساب و اصل مسئولیت و ستم تلقی می شود و خدا بیھوده و ابط�ال ای�نی درآی�ھ ای وج�ود دارد ک�ھ س�ند قطع�حتی درباره علم خداوند در ب�اب سرنوش�ت نھ�ائی ھ�ر ف�ردی نی�ز

د ت�ا متحان می کناسالی یک یا دو بار مؤمنان را خداوند ھر :«باور کافرانھ است کھ لباس دین برتن نموده است ؤمنی را آینده ھر م� واین آیھ کھ بھ لحاظی علم خدا درباره حال .» ادعای خود صادق ھستند یا نھ بداند کھ آیا در

ای�ن . بیازمای�د احوال مؤمنانش آگاه نیست مگ�ر آنک�ھ آن�ان را عم�ال برگوئی کھ خداوند نیز بھ چالش می گیرد وآن رھ�اده اس�ت ک�ھ است کھ بھ مؤمنان دبر اختیار مطلق معنای ناآگاھی خدا براحوال مؤمنان نیست بلکھ دال ھ ب

. دین مجددا انتخاب کنند می توانند بین کفر وچن�دان اس�ت این قدرت درمؤمنانش دوصد نوشت را بخشیده وانتخاب سر خداوند بھ ھمھ مردمان قدرت اختیار و

. بر حقانیت الاکراه فی الدین می باشد این امر دال و اساس�ی برت�ر وھ�دایت را بر ی�ن ک�الم خداون�د اص�ل انتخ�اب وا –ق�رآن .» یاری کنید مرا تا یاری کنم شما را «

ثاب�ھ درک مغ�زا بن�دگان اس�ت . درک ای�ن آی�ھ ب�ھ می�اری متقاب�ل ب� آن دوس�تی و تر ق�رار داده اس�ت و لطفی عالی د ودھ� پاس�خ م�ی اراده خ�دا را ھدایت است کھ معم�ای ت�اریخی تقاب�ل ب�ین اراده بش�ر و انتخاب و ایمان و اراده و

جب��ر و ی��ا حق�ی فراس�وی و» ام��ر ب�ین االم�رین « دوس��تی تفس�یر م�ی کن��د. ای�ن ھم�ان عش�ق و اس�اس ی�اری وبرک�ھ ب�ھ میزان�ی انس�ان ت الھی تغذی�ھ م�ی ش�ود وانتخاب بشر نیز از گوھره محب ه واراد اختیار است . حتی قدرت

ت انتخ�اب ق�در اطاعت می کند یاری می ش�ود یعن�ی ص�احب اختی�ار و پروردگارش را در امر دین یاری می دھد و . تھاستنردبانی بی ان پاالیش می یابد و موضوع انتخاب مستمرا تعالی و این قدرت و برترمی گردد و

ان ھ ای�ن ھم�ک�انتخ�اب کن�د حتی مجبور بودن نیز امری انتخابی در بشر است یعنی انسان مخت�ار اس�ت ت�ا جب�ر را ».براستی کھ اھل جبر اھل دوزخند« است ھمانطور کھ رسول اکرم می فرماید راه کفر

208

رد ک�ھ ار را ھ�م داکھ این اختی چندبشر است . ھراین تنھا جبر حاکم بر ذات آدمی مجبور است کھ انتخاب کند . و . نوعی ھمان انتخاب جبر استھ زمانھ سازد کھ بھرگز انتخاب نکند خود را اسیر شرایط

م�ی ھ�م دو ھ�ی اس�ت وامتحان�ات ال دی�ن و اولی راه اطاعت از عقل و ، یا جبر را می گزیند وآدمی یا اختیار را برار را برم�ی فق�ط آنک�ھ اختی� وامث�الھم م�ی باش�د یاس�ی وس اقتص�ادی و ت�اریخی و اطاعت از جبرھ�ای اجتم�اعی و

. این راه دوستی با خداست گزیند از ھمھ جبرھا رھیده است و

حسود چشمان کور

انگیخت�ھ ک�ور بر در قرآن است کھ جم�اعتی از ک�افران پ�س از م�رگ وویند کھ چشمان حسود کور می شود می گی�ن ری ش�ما از اجھ�ان بین�ا ب�ودیم . ب�ھ این�ان گفت�ھ م�ی ش�ود ک�و نمی گوین�د : پروردگ�ارا م�ا ک�ھ در آ می شوند و

. آنرا انکار نمودید بستید ونعمات خدا فرو روست کھ چشم خود را بری از پی�رو قلی�د وحداکثر اینست کھ در ت حسد درباره ارزشھای میرای دنیوی پدید نمی آید و صفت بخل و معموال

س�ان را ب�ھ حس�دی ک�ھ ان ای از آن ق�درتھا م�ی رس�ند . ول�ی آن بخ�ل وروند بھ درجھ صاحبان قدرتھای مادی می نی ھس�تند وص�فات برجس�تھ انس�ا قبال نعمات خداست کھ ارزشھای ماندگار معنوی وتھمت می کشاند در انکار و

. دارا می باشند نشانھ ھائی از حقیقت رادر ب�ر آنق� کرخ�ت م�ی ش�وند و یف وحواس�ی بس�یار ض�ع چنین انسانھائی حتی بھ لحاظ دنی�وی ھ�م دارای ھ�وش و

الم مص��داق ای��ن ک�� دلش��ان از ب��ین م��ی رود و ھ��وش و گ��وش و انک��ار خ��ود اص��رار م��ی ورزن��د ک��ھ چش��م و کف��ر ون ی اس�ت ک�ھ انس�اای�ن ب�دترین ع�اقبت ودیگ�ر بس�وی ح�ق برنم�ی گردن�د اللند و کرند و خدایند کھ : اینان کورند و

. دارددر آخرت ھم از آن رھائی ن مبتال می شود وای ج�ھ ب� ن�د وکچھ عاقالنھ است کھ آدمی در قبال نعمات وجودی دیگران علیرغم امیال کافران�ھ نف�س خ�ود جھ�اد

ن�د ت�ا از خدمتشان ک و با آنان دوستی نماید گریز از آنھا ، بسویشان برود و اتھام بھ مراکز این نعمات و انکار و . اض است معالجھ گرددلذا بخلش کھ بدترین امر این نعمات برخوردار شود و

براس�تی وبسیاری از امراض العالج می شود جنون و صفات حسنھ دیگران موجب تحمیق و ھنر و علم وانکار . ی کندعاطفھ را زائل م وجدان و شعور و کھ حسد یکی از انواع آتش دوزخ است کھ روح را می گدازد و

ز آن مح�رومخ�ود را ا رزش خوب ، آنرا تخطئھ کند وجای برخوردار شدن از یک اھ چھ احمقانھ است کھ آدمی ب . نماید . آیا ظلمی بزرگتر از این بھ خویشتن ممکن است

قرآن.» صاحبان این نعمات چھ کردید در آن روز سئوال می شود کھ آیا با نعمات خدا و و« . آدمی فقط بدبخت بخل خویشتن است

209

انواع و درجات خود

فق�ط ب�رای زندگی می کنند و این خود محدود بھ ھمان ھیک�ل خودش�ان اس�ت. ع�ده ای ھ�معده ای فقط برای خود ر ھیک��ل خ��انواده خ��ود زن��دگی م��ی کنن��د ک��ھ ای��ن ھم��ان خ��ود در مح��دوده بزرگت��ر از ھیک��ل آنھاس��ت ول��ی ب��ر مح��و

.آنھاست . عده ای ھم برای نژاد خود زندگی می کنند منتھی بر محور خود

ی . و ع�ده ا زندگی می کنند کھ ھمان خود با شعاعی بزرگتر اس�ت ، خ�ود اجتم�اعیعده ای ھم برای جامعھ خود اری ھ�م و نی�ز انگش�ت ش�مش�عاع ک�ل زم�ین اس�ت ، خ�ود بش�ری ت زن�دگی م�ی کنن�د ک�ھ خ�ودی ب�ھبش�ری برای کل

خ�ودست و ماورای آ می باشد کھ خودی برتر از خود ا -خدا زندگی می کنند کھ ھمان خود برای ھستند کھ فقط ھ . ست مثل نقط�امتناھی در اعماق خویشتن است و لذا کوچکترین دائره از خود کھ نقطھ ای نا و یا در ذات خود

. در واقع اینان بی خود زندگی می کنند

چگونه انسان منافق می شود ؟

یگر جان یکد بھ د را دو شقھ نموده ورابطۀ ذھن و دل انسان است کھ وجوبھ معنای در نفاق افتادن دن منافق شن درک م�اھب�ین ذھ�ن و دل س�قوط م�ی کن�د ک�ھ می اندازد و این اش�د ع�ذاب ممک�ن ب�رای انس�ان اس�ت و در خ�الء

:ندک اسفل السافلین است . اینگونھ است کھ کسی در چنین چاھی سقوط می . دین را حربھ ایی برای تحقیر دیگران و برتری خود می سازند* . د و از آن فقط برای بازار معیشت و ھویت و ریاست استفاده می کندبھ معرفت خود عمل نمی کن* . کار می خواندئر مؤمنان را مسخره می کند و ریاسا* . کند ر نموده و حقوق تعلیم و تربیت را ادا نمیمعرفت و دین خود تکب أبھ منش* . زنی می کند می دھد و برای سائرین ره دین را سخت و محال جلوه* . از معرفت برای توجیھ و تقدیس اعمال زشت خود بھره می گیرد*

210

. بیانش دینی و عارفانھ است ولی عملش کافرانھ و فاسقانھ* . فران می فروشدکامی دارد و لی اسرار مؤمنان را بھ اسرار کافران را محفوظ*

. جھان بیرونی منافق ھمچون درونش دو شقھ متضاد و در جنگ است

نگاه که حتی نمی توانی بخواهیآ

ک�ھ ک�افی اس�ت و فق�طا طلب کند ، اراده نماید ، دوست داش�تھ باش�د و بخواھ�د آدمی عمری را می تواند حقیقت را خ��ود دوس��ت داش��تھ باش��د ک��ھ ای��ن ھم��ان خواس��تن اس��ت و ای��ن خواس��تن ذات��ا ھم��ان جری��ان ش��دن اس��ت . ول��ی ب��

گ�اه ک�ھ ھر ی�ی ب�رای درس�ت زیس�تن نیس�ت زی�رات داری و ھیچ عجلھ احاال حاالھا وق« وسوسھ کنان می گوید : نگ�اه آزد وق�ت ک�ھ خوش�ی دل�ت را ان و با ھوسھای خ�ودت زن�دگی ک�ن ھ�راراده کنی می توانی، فعال خوش بگذر

ھ بازی گرفت�ھو بدین گونھ عمرش را بھ ھدر می دھد و ارادۀ حق را در خود ب» می شوی توبھ می کنی و زاھد ی�ادش ذاب ف�را م�ی رس�د و آنگ�اهوانی اش را صرف ھوس بازی می سازد ت�ا اینک�ھ در اوج ع�یش ،ع�و قدرت ج

یان مب بودن از ید کھ حاال نوبت توبھ است ولی افسوس کھ جا، تر است ولی بچھ نیست . زیرا اراده بھ خوآمی ا از رل�ت توب�ھ ناس�ت ک�ھ مھرفتھ و شیاطین در دلش رخنھ نموده و دیگر ھیچ قدرت انتخابی ندارد . ای�ن ب�دان مع

گ�ر ار دیگ�ر اب�دست داده است و جھنم را بر خود واجب نموده است و فقط با عذابھا می تواند پ�اک ش�ود ت�ا ی�ک زود اس�ت ن ی�ا خیل�یعمری باقی مانده باشد بتواند دارای ارادۀ بھ نیکی گردد . گویی کھ حقیقت برای اکثر آدمی�ا

د رنگزین��ی بای��بنگ��اه ک��ھ م��ی ت��وانی آن را آانتخ��اب و اختی��ار اس��ت یعن��ی آزادیو ی��ا خیل��ی دی��ر . ح��ق ، قلم��روی خ�اب انت ن ح�ق برگزینی . حق را ھرگز نمی توان از سر ناچاری برگزید زیرا ذات حق بر اختیار اس�ت و ح�ق ھم�ا

. است

تفاوت انسانها

وط بھ دو امر اس�ت : ش�رایط برسد مری ھمھ انسانھا دارای نفس واحدی ھستند و آنچھ کھ بعنوان تفاوتھا بنظرمباش�د ک�ھ گی م�یخ�انواد سیاس�ی و فرھنگ�ی و . شرایط بیرونی ھمان جبرھای اقتص�ادی وا و میزان تقو یبیرونتوان�د نیز عامل درون�ی اس�ت ک�ھ م�ی او اما تقو فردی درشرایط متفاوت ھویت ھائی متفاوت بارزمی نماید ھر از

211

ھویت ھائی متفاوت آش�کار نمای�د .وگرن�ھ در ا درجات متفاوت تقو زبروز نفس را تحت فرمان آورد و ا ظھور ونیز درشرایط یکسان بیرونی آنچ�ھ ک�ھ وکنند شرایط یکسان اگرتقوائی نباشد ھمھ انسانھا بھ یک گونھ بروز می

ی�ا خویش�تن داری معل�ول درج�ات ا ام�ا تق�و و باش�د موجب تفاوت انسانھاست ھمان میزان تف�اوت درج�ھ تق�وا م�یفاوت از ایمان و معرفت است . قدرت ایمان تعیین کننده شدت و قوت خویشتن داری است و اما میزان معرفت مت

باش�د.عمل ب�ھ معرف�ت متض�من ایم�ان اس�ت و عم�ل ب�ھ مع�ارف ، تعیین کننده ص�ورت اعم�ال و ش�یوه زیس�تن م�یب�ھ ھرمرتب�ھ از معرف�ت مس�تلزم توحیدی تر و عمیق تر و خالصانھ تر نیز متضمن ایم�ان عمی�ق ت�ر اس�ت . عم�ل

ھمان درجھ وشدت از ایمان است . ایمان بھ مثابھ جوھره اعمال و زن�دگی اس�ت و ب�دون آن اعم�ال آدم�ی ھرچن�د گردد وحت�ی ھمچ�ون ری�ا م�ی نمای�د کھ عارفانھ باشد دارای جوھره و قوت وروح نیست و میان تھی و نارسا می

اعم��ال ب��زرگ و خالص��انھ مس��تلزم ایم��ان عظ��یم اس��ت و در غی��ر اینص��ورت نم��ی آورد . و ج��ذابیت و ق��درتی پدی��دس�ازد. ھم�انطور ک�ھ حت�ی ن�دامت م�ی کن�د و در مواج�ھ ب�ا نت�ایج اعم�الش دچ�ار دغدغ�ھ و فردرادچار مخمصھ می اعمال جنون آمیز است. ھمراه معرفت نباشد مولد خرافھ وھ ایمان ھای قوی اگرب

م معرف�ت الز کش�اند فق�دان روش بزرگ�ان دی�ن را ب�ھ ب�ن بس�ت و بلک�ھ نف�اق م�ی و آنچھ کھ تقلی�د از اعم�ال و راهد و ل می بخش�دھد و استقال برای آن نوع اعمال است.و نیزآنچھ کھ انسان را از اسارت جبرھای زمانھ نجات می

. آنچ�ھاس�ت معرفت امری واجب ایمان ومعرفت است. برای اھل دین توازن بین ایمان و صاحب ھویت می نماید کھ بین مؤمنان تفاوت می اندازد تفاوت ایمان است.

وحی�د وتتع�ادل ھم�ان دراطاعت یک پیر و امام موحد . زیرا این تعادل بین ایمان و معرفت ممکن نیست اال اما و آگاه ویرگ�ردد ت�ا ذھ�ن و دل یعن�ی ض�م وحدت وجود انسان درخویشتن است کھ فقط در ارادت عرفانی ممک�ن م�ی

د نفس می ش�ون تحول در ذات معرفت دچار تبدیل و گردد.جزانگشت شمارانی کھ در قلمرو دین و آگاه متحدناخود ا ب�ھ جھ�ادی� کنن�د و بقی مردم�ان ی�ا ب�ھ جبرھ�ای بیرون�ی تغیی�ر م�یو معرفت جزء طبیعت نفس آنھاست م�اتقوا و

ص�ل مق�ام توحی�د حا و دل یگان�ھ نش�ود وزمانیکھ ذھ�ن تا وا باشد و نوع دوم ھم تقو نوع اول ریا می نفسانی.کھ ثابت رخ نمی دھد. نیاید ھویتی پایدار و

گفتگوي بین دل و ذهن

دل : چرا اینقدر دروغ می گوئی ؟ ذھن : این دروغ نیست بلکھ بھ مصلحت است اگر راست بگویم تک و تنھا می شوم .

گور کرده ای .بھ ھمین دلیل خودت را در شلوغی گم و دل : حال ھم تک و تنھائی

دل:چرا اینقدر متکبری ؟

212

ذھن: این تکبر نیست بلکھ غیرت و عزت است . دل : اگر غیور و عزیز می بودی نیاز بھ تظاھر بھ آن نمی داشتی و جان نمی کندی .

چینی می کنی ؟دل : چرا اینقدر خبر

ذھن : این اشاعھ اخبار و اطالعات است . اشاعھ نمی دھی ؟دل : پس چرا اخبار خودت را

را اینقدر بدبینی ؟چدل :

ذھن : چاره ای نیست زیرا ھمھ بد شده اند . خودت اینقدر خوش بینی ؟ھ دل : خودت چی ؟ پس چرا ب

کنی ؟ دل : تو کھ خودت را اھل دل می خواندی پس چرا اینقدر با من جدال می

ذھن : من میانھ رو شده ام نھ من نھ تو بلکھ راه وسط . ل : پس در نفاق افتاده ای نھ عقل داری و نھ دل .د

کافر کیست ؟

جھ�ان و ل ک�انسان کافر دشمن خدا و خلقت او و خصم رحمت و ع�زت او ب�ھ خالی�ق اس�ت . ل�ذا ک�افر م�ی خواھ�د ار ابط�ھ برق�ری�ک ب�ھ گون�ھ ای رد . چ�ون نم�ی توان�د ، ب�ا آدمھ�ا ھرجھانیان را تصاحب نموده و سپس منھدم ساز

. انتق��ام ان م��ی گی��ردکن��د و آنھ��ا را ب��ھ دام م��ی ان��دازد و آنھ��ا را تب��اه م��ی کن��د و انتق��ام ناک��امی خ��ود را از آن��م��ی ی ع�زت ت ک�ھ داراناآرامی خود را از دیگران می ستاند . لذا اشد عداوت ذاتی او نسبت بھ مؤمن�ان و کس�انی اس�

دارند . نفس و آرامش و سعادت ھستند و از احساس زندگی و ھستی برخورای ع�ذاب کافر بواسطھ کفرش دچار قحطی حیات و ھستی است و قحطی آرامش و عزت است و لذا فقط در تماش

و تباھی و انھدام دیگران موقتا احساس رضایت می کند و کفرش ارضاء می گردد . ن�ھ رزش�ھا فتی�ن اکجا و ھر کسی کھ عزت و قناعت و شرافتی باشد او را ع�ذاب م�ی دھ�د و ب�رای ن�ابودی ادر ھر

س�تفاده اعلی�ھ آن ربی رود ت�ا از آم�وزه ھ�ا و آداب�ش می کند و دام می اندازد . او حتی بھ وادی علم و دی�ن ھ�م م� کند .

ھ و دع�وت ب� ت نمای�د و حرم�ت نھ�دبیشترین عداوت و کینھ یک کافر نسبت بھ کسی بروز می کن�د ک�ھ ب�ھ او محب�ان و در مخلص��ان و عارف��ان . کف��ر العالجت��رین درد وج��دان انس�� ع��زت و عص��مت کن��د یعن��ی نس��بت ب��ھ رس��والن و

و رسوالن الھی جز برای شفای این درد نیامده اند . دردھای بی درمان اوست واقع منشأ ھمھ

213

ی�د ع�الج دیدالکجا ک�ھ ع�ذابھای عظ�یم و ده دوزخ عالج و شفاعتی نیست . ھربرای چنین آدمی جز عذابھای فزاینباش�د نگدالن م�یسم نکنید بدانید کھ این عذابھا آخرین رحمت خدا نسبت بھ این اشقیاء و افسوس نخورید و ترح

ز ند و دس�ت امعنوی�ت بکش�ند و رحم�ت خ�دا را طال�ب ش�و تا شاید دلشان نرم گردد و دست از جنگ با انسانیت و ن است . خویشت جنگ با او بردارند و بھ خودشان رحم نمایند و طالب رحمت شوند . کافر دشمن قسم خوردۀ

امید یعنی خدا!ی ب�ا و انتظ�ار امید ھمان خداست و نومیدی نیز بی خدا ش�دن و خ�دا را از خ�ود دور ک�ردن اس�ت . حت�ی اگ�ر امی�دم��ی ی��دی دل راھ��زاران دلی��ل در حی��ات دنی��وی مح��ال آی��د ب��از ھ��م نبایس��تی نومی��دی را ب��ھ دل خ��ود راه داد ک��ھ نوم

وش�م داش�ت چ م�واره بایس�تی ب�ھ لط�ف برت�ر و ف�وق علیت�ی و ب�ی س�بب خداون�دمیراند و النھ شیطان می کن�د . ھ» ی ش�وند م�چھ بس�ا آرزوھ�ائی ک�ھ پ�س از م�رگ محق�ق « قول علی (ع) ھ و عالوه بر این بمعجزه را باور کرد

ط اینک�ھ پس نومید شدن بھ ھیچ وجھ معق�ول نیس�ت و ب�ھ ص�الح ھ�م نیس�ت حت�ی اگ�ر مح�ال و واھ�ی باش�د . بش�رم . می�د م�ی ش�ویامیدواری م�ا دیگ�ران نباش�ند بلک�ھ خ�ود خ�دا باش�د . ت�ا زمانیک�ھ ب�ھ دیگ�ران امی�دواریم نومرجع

کانھ د و نھ مش�رخودش را نومید نمی کند بشرط اینکھ امیدی خالصانھ و توحیدی باشھ خداوند ھرگز امیدواران ب خرمائی . –و مخلوط و خدا

ب�وط خداون�د مرھ داست زیرا فقط نیازھای انسان است کھ انسان را ب�خھ خدا ھمان عرصھ امتحان ایمان بھ امید بل�ذا ی خداس�ت .می کند . بین انسان و خدا چیزی جز نیازھ�ایش نیس�ت . انس�ان ب�ی نی�از از خ�دا انس�ان ک�افر و ب�

ن یم�اام�ان ب�اختن خدا در غایت ناکامی و نومیدی ھا امتحان می شود . از دست دادن امی�د ھھ غایت ایمان آدمی بین بل�یس نخس�تاو عین کفر است . نومیدی را باید لعنت نمود زیرا این ابلیس است ک�ھ حام�ل نومی�دی اس�ت زی�را

است .» نومید شده«معنای ھ بھ لحاظ لغت ھم ب» ابلیس«نومید شده و بانی نومیدی است و

عذاب انکار حق

ش�اند کم�یلش م�ی خالفبسوی ارتکاب اعمال ب�رو را جبرا آنکھ آگاھانھ حقیقتی را انکار می کند این انکار حق اود جب�ور م�ی ش��و بدینگون�ھ اراده اش انک�ار م�ی ش��ود . آنک�ھ حق�ی را انک�ار م��ی کن�د خ�ود را انک�ار م��ی کن�د و م

ود خ� ند و ضد کعلیھ اراده اش زندگی می شت خود را منکر خود می سازد و برسرنو اعمالش را انکار کند و کل ی از وجود انسان است و حق می شود . زیرا ھر حقی ھ ی�ات و حر می کند وجود است . آنکھ حق را انکا مانا حق

وئی گ��ھ��در م��ی دھ��د و ھ ھس�تی اش را بط��رزی ج��ادوئی نف��ی و باط��ل م��ی س��ازد و ھم��ھ زحم��اتش را جن��ون آس��ا ب�� انکار است . دشمن خویش است و این حق

214

ا بشناس�د . رانسان بھ این قصد خلق شده ک�ھ ح�ق معرفت دربارۀ این حق است و تصدیق آن . وجود انسان حق ا و عل�ت وج�ودش ر آنکھ بیشتر می شناسد مسئولتر است . آنکھ معرفت خود دربارۀ حق را منکر می ش�ود ح�ق

ھستی اش را انکار می کند و لذا بھ ضاللت و حماقتی ھولناک مبتال می شود . ماق�ت ع�ذابحک�ھ ح�ق را ش�ناختند و انک�ار نمودن�د و ھیچ سرنوشتی ھولناکتر و عبرت انگیزتر از کسانی نیست

ان اس�ت و این انکار است . عذابی کھ ھ�یچ ش�فا و ش�فاعتی نم�ی پ�ذیرد . وج�ود چن�ین کس�انی قلم�رو س�لطھ ش�یطز الق�ای ی�أس اینان شیاطین مجسم می شوند و مأمور گمراه سازی دیگران ھستند و این گمراه سازی از طری�ق ا

ب�از و دی�ن او ت می گیرد بواسطھ برانگیختن احساس ترحم در دیگران آنان را از خدارحمت خدا و دین او صورأئی�د م�ی تسو حق را می دارند و بھ فساد و کفر تشویق می کنند . اینان ھمچون دیوھای افسرده اند . اینان از یک

ستند . کنند بھ زبان و از سوی دیگر این راه را غیرممکن معرفی می کنند . اینان محاق حق ھ انکار شده . اساس آن حق دایت مردم است برخود عذاب بخل نسبت بھ ھ اما انکار حق و

آدمیت و عدمیت

ن ادراک خ��ودی خویش��تن اس��ت . ای��ھ آدمی��ت ھم��ان درک ع��دمیت و حض��ور و ی��اد دائم��ی ای��ن ذات ازل��ی و خ��ود ب��قعی�ت خش�وع و وا ھ روی خ�الق در مق�ام عبودی�ت ولذا روب دائمی انسان را بر مخلوقیت خود آگاه و بینا نموده و

ع آدم حض�ور خویشتن است . وض�» وضع« گرفتن در معنای قرارھ قرار داده و لذا مولد تواضع است . تواضع بی م�ائی پدی�د بر عدمیت است . و لذا فقط این حضور و معرفت است کھ خصائل آدمی را شکوفا می کند و ارزش�ھ

با تفاھم وت آمیز ب یا اومانیزم است کھ زندگی انسانھا در کنار یکدیگر را ممکن و مح تآورد کھ موسوم بھ آدمی ھ ع�دم م�ی ب�ده ای�م و ت م�ی باش�د ب�دین معن�ا ک�ھ : از ع�دم آم�می کند . زیرا منشأ تفاھم ھمانا فھم و یاد این عدمی

قی�ت ت و مخلون انک�ار ع�دمی رویم . پس بدینگونھ بر غول تکبر و غرور خ�ود ف�ائق آم�ده و کف�ر خ�ود را ک�ھ ھم�ام�ت ھ�م حرھ ب� است مھار می کنیم و ھمدیگر را نمی دریم و بلکھ بعنوان میھمانانی در یک میھم�ان خان�ھ ب�زرگ

ک�ھ س�وی می نھیم و ھمدردی می کنیم و با این درد و احساس و حض�ور مش�ترک راھ�ی بس�وی اب�دیت م�ی ی�ابیمنی ل�ق ش�دن انس�اما م�ی نمایان�د و راه خھ کھ راه ابدیت را بحضرت خالق است . پس آگاھی ما بر عدمیت ماست

ر داینص�ورت یرر حضور خالقی کھ ما را از عدم برآورد ت�ا طال�ب ھس�تی جاوی�د ش�ویم درغما می آموزاند دھ را ب برزخ بین بود و نبود ھراسانیم و از فرط ھراس یکدیگر را زیر پاھایمان لھ می کنیم .

الق خداجهان به مثابه قلمرو اخ

215

أمور خداوند جامع جمیع ھمھ صفات در کم�ال مطل�ق اس�ت و ع�الم ھس�تی عرص�ھ ظھ�ور اخ�الق اوس�ت و آدم�ی م�ت�ا طاع�ت کنی�دااست تا اخالق او را بشناس�د و از ای�ن اخ�الق تبعی�ت کن�د ت�ا ھمچ�ون او ش�ود ک�ھ فرم�ود : از م�ن

ھمچون من شوید ! س�ت ت�ا ن اخ�الق خداس�ت و اخ�الق خ�دا ھم�ان خل�ق ک�ردن ااخالق هللا ھ�دف خلق�ت جھ�ان اس�ت و خل�ق ک�ردن ھم�ا

معرفی شود . ی�ف یزان ک�ھ لطھمان مھ ھمان میزان کھ مھربان است قھار است . ھمانقدر کھ بخشنده است منتقم است . بھ او ب

دس�ت اس�ت ھمان میزان کھ صبور و گشادهھ ھمان میزان کھ آفریننده است مخرب است . بھ است خشن است . بدیم اس�ت و ھمان میزان ک�ھ جدی�د اس�ت ق�ھ ھمان میزان کھ عاشق است عادل است . بھ و متعصب است . بغیور

د و ب�ھ و تجرب�ھ کن� و انسان باید بتواند کھ این مطلق ھ�ا را دریاب�دزان کھ ھست گوئی کھ اصال نیست ھمان میھ ب الق او راک وج��ھ اخ��آنانک��ھ فق��ط ی��نس��بتی ب��ھ اخ��الق او خل��ق ش��ود . و اینس��ت خلق��ت انس��انی ای��ن حی��وان دوپ��ا .

زند . اقط م�ی س�اخره انک�ارش م�ی کنن�د و بدینگون�ھ خ�ود را انک�ار ک�رده و از اخ�الق و خالقی�ت س�گرفت�ھ ان�د ب�األرا از دانن�د و ش�ر و شر ھمھ از اوست . آنانکھ خیر را از او م�ی قول قرآن : خیرھ ھستی تماما اخالقی است . بدا ھ�م خ�ش�م و قھ�ر خھایتا او را انکار م�ی کنن�د . انس�ان بایس�تی در انتظ�ار غی�رت و ابلیس می دانند مشرکند و ن

د حق�ق م�ی ش�وم باشد و آنرا درک کند وگرنھ خلق نمی شود و او را نمی شناسد . اتفاقا کمال مھرش در قھرش و جمال ھستی اش از نیستی اش رخ می نمایاند .

آیا خدا کافیست ؟ن ھ��ای خودم��ام��ا داعی��ان خداپرس��تی خداون��د را در زن��دگی خ��ود و مخصوص��ا در گرفتاری آی��ا براس��تی ک��دامیک از

ت�و زخ�دایا فق�ط ا :کافی می دانیم و جز از او یاری نمی طلبیم و مغز سورۀ حمد را در زندگی بکار می گیریم کھ ی ب�ر ک�ھ : وا ھ اس�تیاری می جوئیم !؟ اگر چنین نیست پس نمازھایمان ریائی و کذابانھ اس�ت و مص�داق ای�ن آی�

نمازگزاران ریائی ! خالصھ می شود و مابقی تعارف است . » خدا کافیست « دین و مسلمانی فقط در کلمۀ

ی�اری ق�ط از خ�دافکدامیک از ما بھ ھنگام بیماری فقط از خدا یاری می جوئیم ؟ کدامیک از م�ا ب�ھ ھنگ�ام ن�داری ھ دادم�ان م ت�ا او ب�رماندگی فقط خدا را یاد می کنیم و م�ی نش�ینیمی جوئیم ؟ کدامیک از ما بھ ھنگام اضطرار و د

در و و ب�ھ ای�ن برسد ؟ و ......البتھ می گویند کھ : درست است کھ ھمھ چیز از خداس�ت ول�ی بایس�تی ت�الش ک�رد ست . آن در زد و .... تا خدا بھ دادمان برسد و ....؟ این ولی ھا و اماھا اساس شرک و نفاق ما

ی و لخ�او توجیھ�ات تو ظ محک خدا پرس�تی چیس�ت ج�ز الف�ا است پس مرز بین شرک و دین کجاست و اگر چنیندس�ت وننش�یند وداقل فقط یکبار ھم کھ شده اگر در مواقع گرفتاری بر س�ر ج�ای خ�ادعاھای نمایشی . آدمی تا ال

ج�ود یم�انی بوامردمن�د و دینش ریا و نف�اق اس�ت و خ�دایش از نکند و یاری خدا را نبیند کل ریاری بسوی کسی د خدا ندارد .

216

لحظه اي در خود بمان اي بی وجود

ود باش�د وعجب است کھ آدم�ی حت�ی ی�ک آن در ان�زوا و حت�ی ع�الم خ�واب ھ�م نم�ی توان�د درخ�ود و ب�ا خ�ود و خ�نم اس�ت م�ممکن تر از تصور خداست و آنگاه شبانھ روز م�دعی خ�ودم خ�ودم و م�نم و تصورش از خود حتی غیر

ی�ال ن�د ف�ارغ از خھ ای نم�ی تواکاری ندارد ، اثبات چیزی کھ مطلقا نمی داند ک�ھ چیس�ت و لحظ� جز اثبات خود و خویش باشد . غیر

چیست ؟ من کیست ؟» من « این خیال محال و این تصور بی مثال و این ادعای وصال از برای ک�ھ م اس�ت چ�راش آورد چیست ؟ این ھم�ان ع�دمتناھی و نابوده کھ آدمی برایش جان می دھد تا بدستاین نقطھ ال

آدم از عدم است و منیت آدم جز عدم پرستی و لذا کفر و جنگ او با ھستی خویش نیست . ی�ن ن نھ�د و اآدمی جز غیر نیست و غیر را خود پنداش�تھ و م�ی پرس�تد ت�ا ش�اید تس�خیرش نمای�د و ن�ام خ�ود ب�ر آ

دزدی و مالیخولیا را عشق می نامد . ھ�ارت نف�س و تزکی�ھ و ط ایشتن نیست و این ھم�ان راه تق�وزدائی از خو در جھان ھستی چیزی جز غیر کارآدمی

ھ را م�ی و مقام عصمت است تا بھ خود برسد خودی کھ جز خدا نیست . خود آدم�ی خداس�ت و آدم�ی ج�ز خ�دا ھم� جوید و می پرستد و نھایتا لعنت می کند .

ا بت�وانیم ت�دل بکن�یم دگی م�ی کنن�د و ل�ذا از ھم�ھ متنف�ریم . بی�ائیم از ھم�ھجای م�ا زن�ھ این دیگرانند کھ در ما و ب ھمھ را دوست بداریم و خود باشیم .

زن خوب و زن بد

ایش ،ۀ قابل ستیخ بیانگر وجھی از حقیقت انسان باشد ھرگز زن خوب و ماندگار بعنوان یک معنا و اسوراگر تا رایب�ن�ھ اس�ت و حت�ی مب�ارز نب�وده اس�ت . اینھ�ا جملگ�ی ارزش�ھای مردا زنی فرمانروا یا دانشمند وھنرمن�د و ی�ا

ل�ی ھرگ�ز مده اند وچند کھ گھگاھی زنانی ھنرمند و فرمانروا و عالم ھم پدید آمردان موجبات ھویت ماندگارند ھراک�نش و ابلی�ت وقن�درت ھ بدینوسیلھ دارای اعتبار جاودانھ نشده اند . زن�ان در قلم�رو ارزش�ھای مردان�ھ بس�یار ب�

ان ھنرمن�د د و ی�ا زن�مثبت و شریفی پدید آورده اند . م�ثال زن�ان فرم�انروا ش�قی ت�رین فرمانروای�ان ت�اریخ ب�وده ان� . ترا و سوفاتباھی عظیمی شده و اصالت زنانگی خود را باختھ اند مثل کلئوپا بواسطھ ھنرشان دچار غرور و

آن عص�مت و وف�ا خشیده و منحصر بفرد ش�ده اس�ت ودر یک کالم زن خوب فقط و فقط در یک معنا و ارزش دربوده است زنانی مثل ھاجر ، مریم ، خدیجھ و فاطمھ و امثالھم جملگی از ھمین بابت تبدیل بھ اس�وه ھ�ای ھوی�ت زنانھ ب�وده ان�د . ب�رای زن و مخصوص�ا زن�ان ب�ا اس�تعداد دام�ی ھولن�اکتر از تبعی�ت و تقلی�د از ھویتھ�ای مردان�ھ

217

ام�روزه اکث�ر زن�ان م�درن را مب�تال س�اختھ و عق�یم نم�وده اس�ت . ای�ن عق�یم ش�دگی ھوی�ت و روح نبوده است کھ زنانھ است .

رم�زوار و ھمانطور کھ زنانگی بھ لحاظ جنس�ی ام�ری ان�درونی و ب�اطنی و پنھ�ان اس�ت ھوی�ت زنان�ھ ھ�م ھم�وارهاب�ل قھر چن�دان ریب�ا نش�انھ و تظ�اپنھان است و بھ ھمین دلی�ل از ھوی�ت بزرگ�انی چ�ون ھ�اجر و م�ریم و فاطم�ھ تق

ای خ��ودی خ��ود درک و تص��دیق م��ی ش��وند . ت��الش زن ب��رھ بی��انی وج��ود ن��دارد و بلک��ھ چ��ون ن��وری مق��دس و ب��مت مشھور شدن کھ ھ�ویتی مردان�ھ اس�ت قلم�رو رش�د تب�اه ش�دگی و ھالک�ت اوس�ت. زن خ�وب بواس�طھ ن�ور عص�

خود می درخشد نھ شھرت بازاری .

؟ممکن است » شدن«آیا

و خ��ودی خ��ود در حقیق��ت ب��اطن نف��س خ��ود چی��زی ج��ز معج��ونی از کب��ر و جھ��ل و بخ��ل و ش��ھوتھ ھ��ر انس��انی ب��ر ث��وحش��ت و ح��رص و ب��ازی و مک��ر و حق��ارت و ن��اتوانی نیس��ت . ای��ن طب��ع غری��زی عام��ھ بش��ر اس��ت . ول��ی اک

نن�د م�ی ک الشتم�اع ت�اساس آرمان خواھی و ارزش طلبی و یا بواسطھ جبرھ�ای اجانسانھا یا بھ اختیار خود و برده اای�ن ھم�ان ار .امک�ان ب�روز ندھن�د و بلک�ھ خ�الف آن�را ب�ھ اثب�ات برس�انند تا این صفات درونی خود را ت�ا ح�د

ی در ماھی�ت است . ولی بسیاری پس از مدتی از این تالش خستھ می ش�وند زی�را ھ�یچ تب�دیل» شدن « انسان بھ رادۀ از ا دس�ت ی و رنجور و متشنج و حریص تر می یابند و لذانفس خود نمی یابند و بلکھ نفس خود را عقده ا

ون�د ک�ھ ازرم�ی ش�وند و ل�ذا بس�وی اف�راد ی�ا گروھھ�ا و ج�وامعی م�ی لیب�رال م�ی دارن�د و ب�ھ اص�طالحبھ شدن بر جنس ھمانھا باشند .

ی و رھای عرف�باره و جاھل خود جھاد نکند و فقط بواسطھ جعلیھ نفس ام تردید کسی کھ بھ اختیار خودش بر بینف�س خواھ�د ریا کند ، بسیار زود خس�تھ و ھ�الک م�ی ش�ود . ول�ی کس�ی ک�ھ ب�رای خ�ودش م�ی شرعی و قانونی

ی�ن ک�ار اقادر بھ خودی خودھ خود را تغییر دھد و یا قابل مھار و متعادل سازد و تلطیف نماید طبق تجربھ بشر بک��ھ تح��ت د ی��ک ی��ار روح��انی و پی��ر عرف��انی اس��تش��د و تع��الی اس��ت نیازمن��رنیس��ت و در ای��ن راه ک��ھ ھم��ان راه

ا د و غ�رور رکھ نفس بخیل خود را س�خی م�ی کن�ی او قادر بھ تبدیل نفس می شود ت و کرامت و یارالشعاع محب و س�تم بھ تواضع می آورد و ھراس را بھ شجاعت می کش�اند و ش�ھواتش را لطی�ف و ع�الی م�ی کن�د و ب�ر جھ�ل

نفس شرور بھ نفس خردمن�د و متع�الی و مھرب�ان ب�دون ارادت�ی عرنفس خود مسلط می گردد . تبدیل ف�انی مطلق�ا اینکھ بھ نفاق و یا کفری شدید تر می انجامد .مقدور نیست اال

راز تنهائی خوبان

218

. ول�ی وس�ت ب�دارددآدم بخیل نمی تواند آدم سخاوتمند را دوست داشتھ باشد . آدم ک�افر نم�ی توان�د آدم م�ؤمن را

می تواند آدم بد را ھم دوست بدارد . آدم خوب ابیش دوس�ت تنھ�اتر اس�ت بخص�وص اینک�ھ او ھم�ھ را کم� چھ خوبتر ، پاکتر ، مؤمن تر و عارفتر باش�دی ھرآدم

اش�دبوف�اتر با ونھ کھ ھست دوست بدارد . آدمی ھرچھ کھ خالص تر ومی دارد و کسی نیست کھ بتواند او را آنگز او د و ل�ذا ار مقابل او احساس حقارت می کنن�د و حق�ارت نف�س خ�ود را م�ی بینن�تنھاتر می شود زیرا دیگران د

ن�د و الم نم�ی کع�می گریزند . این تنھائی ھمان اجر خوبی خوبان است زیرا انسان ت�ا تنھ�ا نش�ود روی ب�ھ یگان�ھ خ�ودش ن الیق دوستی با او نمی شود . خداوند خوبانش را بدینگون�ھ ب�رای خ�ودش اختص�اص م�ی دھ�د و دوس�تا

.ی�ای اوس�ت رمی سازد . آنکھ تنھائی را دوست نداشتھ باشد خوبی را دوست نمی دارد و خوبیھایش از مکر و خوبتر می شود . چھ تنھاتر می شودیگراین مسئلھ آن است کھ انسان ھرصورت دنھ�ا آتند و م�ردم شھیدان زنده ھستند و بسیاری از آنان کشتھ می شوند چون آئینھ بدیھای مردم ھس عالم خوبان

اینس�ت واب�ت اس�ت بسبت بھ خوبان از ھمین را طرد می کنند تا خود را نبینند و توبھ نکنند . عداوت تبھکاران نھ ب�را ن خ�وبیرسند ک�ھ بیش�تری کھ خوبان بدست کسانی مورد آزار و تھمت قرار می گیرند و چھ بسا بھ قتل می

ردن ب�ا ی�ق خ�وبی ک�وت انگیزتر است و تنھا کننده تر . فقط از طرچھ خالصتر باشد عداآنھا نموده اند . خوبی ھررن�د . یگ�ران ندابدی . زیرا خوبان نیازی بھ خ�وبی د بدھاست کھ بدی از بین می رود . خوبی یعنی خوبی در حق

خوبی کردن با بدھا موجب برون افکنی بدیھایشان می شود و بدینگونھ از بدی پاک می شوند .

بدبینی –خود

بد بودن خود و خوب دیدن دیگران از عالئم معرفت و فرزانگی است . زیرا کسی ک�ھ خ�ود را ب�د ببین�د طبع�ا می�ل موتور محرکھ تکامل و تعالی اس�ت . ھم�انطور ک�ھ کس�ی بھ خوب شدن پیدا می کند و ھمین اراده در ذات انسان

ب�دبینی –در او مرده است . بن�ابراین خ�ود کھ خود را خوب می داند راکد و ھالک است و حرکت و رشد و تعالی شناسی است . کسی ک�ھ خ�ود را ب�د م�ی بین�د و نویت و رشد بشراست کھ محصول خوداساس تربیت و تعلیم و مع

رف�تن از رت بطور اتوماتی�ک موج�ب جھ�ش و ف�راجز جھل و جنون و کبر و شقاوت در خود نمی یابد ھمین بصیه خودشناسی است . بنابراین کسی کھ بی ھیچ مرضی و منتی اعماق نف�س و این معجزاین خود بد و زشت است

ن�د و تکام�ل م�ی زشتی ھا و جھالت ھا را م�ی نمایان�د ھم�ھ را م�ی جھا واحده بشر را بھ ھمگان آشکار می کند ون چند کھ ممکن است مورد تھاجم شیاطین قرار گیرد . پس ای�دھد خواه ناخواه و خدمتی بزرگتر از این نیست ھر

219

غایت ایثارگرانھ است کھ کسی برای رشد و تعالی و خوب کردن دیگران ، خود را مورد ھجوم و تھمت ھ عملی ب . ھا و عداوتھای شیاطین قرار دھد . عشق بھ خوبی و تعالی دیگران ھمواره مستلزم ایثار است

عدالت ۀفلسف

س�ت . استوار ا ھمین مبناست کھ جھان ھستی عدالت در معنای فلسفی اش ھمانا تعادل بین بود و نبود است . برو ھس�تی ازل�ی معنای آن قانون و اصل خلقت بیان شده است چ�را ک�ھ خداون�د بعن�وانھ در قرآن کریم ھم عدالت ب

یف�ھ وج�ود بودنش را در جھان متجلی ساختھ و خودش بر عرش ن�ابودی نشس�تھ اس�ت و انس�ان را خل مطلق، کل ای�ن جھ�ان الت در مفھ�وم نھ�ائی ھمان�ا تع�ادل ب�ین خ�دا و جھ�ان اس�ت ول�ی ع�رشخود ساختھ است . بنابراین ع�د

ف�ت ر جنبھ معردخداست . پس عدالت یعنی تعادل بین خدا و انسان . ۀخلیف ھمان انسان است کھ سکان دار آن وو عادل کس�ی اس�ت ک�ھ ب�ین خ�ود دائی ! پس انسانخ –شد عدالت خود شناسی ھمان تعادل بین خود و خدا می با

و جھ�ان نمی یاف�ت خدا تعادل برقرار کرده باشد . این تعادل در ذات انسان نھفتھ است وگرنھ انسان امکان وجودبلک�ھ ی�ک ی�ک معن�ا ی�ا ص�فت و مق�ام معن�وی نیس�ت ھم نمی توانست وج�ود داش�تھ باش�د . بن�ابراین ع�دالت فق�ط

ره ع�دل ھم�وا واس�ت و ل�ذا ح�ق عھ ھمان حقبخشیده است . این واق واقعھ است . واقعھ ای کھ جھان را واقعیت مترادف یافتھ می شود .

د آن م�ی باش� آن و متعھ�د گش�تن ب�ھولی در قلمرو معنا، عدالت ھمانا درک عدالت در خویشتن و مستقر شدن ب�ر اس�ت و ب�ر دلع�معن�ای معرف�ت درب�ارۀ ھ اص�ال عرف�ان ب� ودان و عارفان کامل اس�ت و این کار مردان خدا و موح

اده و فی�ف دخان تتند و اینس�ت ک�ھ خداون�د ب�ھ آن�ولی اکثر مردمان از ای�ن مق�ام گری�زان ھس�م عدل قرار گرفتن مقاعم�ل کن�د اگر خداون�د م�ی خواس�ت ب�ھ ع�دل خ�ود :آنان را مشمول رحمت خود ساختھ است .اینست کھ می فرماید

ت پیچیده می شد.ھیچکس باقی نمی ماند و طومار بشری ک�ھ قلم�رو د کھ بتدریج از قلمرو رحم�ت خ�دا خ�ارج ش�ده و روی ب�ھ نعم�ت ھ�ای او م�ی کنن�دعارفان کسانی ھستن

ی�ن ای کنن�د و بھ لحاظ حیات دنیوی در فقر و فاقھ و تنھ�ائی کام�ل زیس�ت م� عدالت اوست . اینست کھ مردان حق ھمان مقام عدالت است .

ه اس�ت و بیان ک�رد ملترین تعریف از عدالت راعلی ( ع) بعنوان عادلترین انسان کامل در تاریخ بشر بھترین و کات�ھ قرار گرف چیزی ! و لذا انسان عادل ھم کسی است کھ بر جای خودشبر جای خود قرار دادن ھر آن اینست کھ

ق�یم ش�ود است یعنی مقیم در خویشتن اس�ت و ل�ذا مظھ�ر تنھ�ائی و یگ�انگی اس�ت و فق�ر. کس�ی ک�ھ در خویش�تن مدل ب�ین ت و خودش شده است یعنی بر ج�ای خ�دا ق�رار گرفت�ھ اس�ت و ای�ن تع�ادست و دل ازغیر خویش شستھ اس

دم نی عدم ( آجای خدا و خدا ھم بر جای انسان نشستھ است و عدالت ھمین است . یعھ خود و خداست . انسان ب ) بر جای وجود قرار گرفتھ و وجود ( خداوند ) ھم بر جای عدم .

220

فن�ای خ�ود برای آدمی ھمانا قرار گرفتن بر عدمیت خویش�تن اس�ت و» بر جای خود نشستن « معنای دیگری از ح�اال دم بخش�یدهرا پذیرفتن است و وجود را بھ خدا سپردن . ھمانطور کھ خداوند در خلقت ازلی وجودش را بھ آ

ی کس�ی ب�ر ج�ابرگرداند و ع�دم خ�ود را بپ�ذیرد و ع�دالت ج�ز ای�ن نیس�ت ک�ھ ھر آدم ھم بایستی وجودش را بھ خدااز ھ��م ب��ول��ی در ای��ن واقع��ھ ھ��م رحم��ت خ��دا ب��ر ع��دلش س��بقت م��ی گی��رد ( ب��ھ زع��م ق��رآن ) و خداون��د باش��د خ��ود

اب�د ود را م�ی یوجودش را بھ آدم اعطا می کند و این بار آدم براستی ھم ق�در وج�ود را م�ی دان�د و ھ�م ح�ق وج�و د و خداون��دم�ی گ�ذار وا ون��دف��ت ازل�ی در خلق�ت را ب�ھ خدابراس�تی موج�ود و خلیف�ھ خ��دا م�ی ش�ود . یعن�ی آن خال

دوباره بھ او ھستی می بخشد و این خلقت جدید و دوباره است : خلقت انسانی و عرفانی ! مام�ا عش�ق تو ای�ن واقع�ھ دادن ب�ھ عش�ق و ک�رم خ�دا م�ی باش�د در واقع رجوع انسان عارف بھ عدل ھمانا پاس�خ

. ار عش�ق اس�تای تماما عاشقانھ می باشد و قم�ورزی با پروردگار است . یعنی عدل برای انسان عارف واقعھ م�ال عش�ق وب�ھ مثاب�ۀ کنم�ی یابن�د . بن�ابراین مق�ام ع�دل ا کم�ال عش�ق اوس�ت ک�ھ ج�ز عارف�ان دردر واقع عدل خد

ا کس�ی رو اینست کھ علی ( ع) در آن واح�د مظھ�ر کم�ال عش�ق و ع�دل و عرف�ان م�ی باش�د. وج�ود عرفان است فت کن�د اوند دریاددوباره از خ کھ آنرا بھ صاحب وجود یعنی خداوند بازگرداند و درک می کند و حقش را می یابد

از ام و کم�الرا متجلی نماید کھ ھم�ان ن�ور عرف�ان اس�ت . انس�ان بای�د ب�ھ تم� و مظھر وجود حق گردد و نور حق دارد .نھستی خود بگذرد تا آنرا بیابد . این بیان ساده و کاملی از عدالت است کھ جز عشق تفسیری

همه تنهایند ولی

خ�ود را تھ ان�د ت�اھمھ تنھایند ولی فقط اندکی بر تنھائی خود آگاھن�د و م�ابقی خ�ود را در پ�س دیگ�ران پنھ�ان داش� نبینند .

را ھس�تند ود را پ�ذیکسی یک تن است از آنان کھ بر تنھائی خود آگاھند فقط اندکی تنھ�ائی خ�ھمھ تنھایند زیرا ھر کنند و بھ این و آن پناه می برند . و مابقی آنرا طرد می

گردانند رب خ�ود س�رو از آنان کھ تنھائی خو را پذیرا ھستند فقط اندکی در خود وارد شده اند و مابقی در پش�ت د و راه ورود بھ خود را نیافتھ اند .

خ�ود گرفت�ھ و ارجلوس خود را یافتھ و در خود ق�ر ل وارد شده اند فقط انگشت شماری محو از آنان کھ بر خود دان واقعی یعنی یکی شدگان با خود و خودشدگان .شده اند . اینان انسانھای کاملند و موح

محکی در خود شناسی

221

یشتن اس�ت درستی یا نادرستی راه و روش زندگی خود ھمواره دارای یک محک دوگانھ در درون و برون از خور داتک�اء ب��ھ نف��س ش و ق��رار و ص�بر و قناع��ت و. مح�ک درون��ی ھم�ان رض��ایت وج��دان اس�ت ک��ھ بص�ورت آرام��

م�ی رق�ی گ�ام بری�م در راه درس�ت و برحدرج�ات متف�اوت خودنم�ائی م�ی کن�د . بمیزان�ی ک�ھ در خ�ود آرام و ق�رار دان تأئی�د و و ام�ا مح�ک بیرون�ی ھ�م وج�ود دارد ک�ھ مردم�ان ھس�تند ک�ھ ھم�ان می�زانش�انھ رض�ای خداس�ت داری�م و

ربال ین(ع) در ک�پاکان است و تکذیب و لعن احمق ھا و دزدان و تبھکاران . امام حستصدیق عاقالن و مؤمنان و انی�ت راه او ک�ھ ای�ن خ�ود دلیل�ی ب�ر حق» خ�دا را ش�کر ک�ھ دش�منان م�ا از احم�ق ت�رین مردمانن�د « می فرم�ود ک�ھ

محسوب می شود . د و رض�ایت زندگی بروز م�ی کن�بنابراین رضایت وجدان کھ ھمان آرام و قرار درونی است و بصورت رضایت از

ض�ای وج�دان رو نی�ز بمیزان�ی ک�ھ آرام و ق�رار و نھ از درس�تی راه ماس�ت و ب�العکس خوبان و خردمندان دو نش�اه ادرس��تی ران��داریم و احمق��ان و تبھک��اران ھ��م از م��ا راض��ی و خش��نود ھس��تند و م��ا را تص��دیق م��ی کنن��د نش��انھ ن

ماست .

فلسفه ادعا

ئی است و بواسطھ ھمان ادعا زندگی می کند و شناختھ می شود .ھر انسانی صاحب ادعاودش دع�ا ولی آیا کسی ھم از نزد خ�ودش و ب�رای خ�ای اوست در نزد کسی و یا کسانی کسی ھمان دعادعای ھر

زد س��ت . از ن��ا و ادع��ائی م��ی کن��د ؟ چن��ین م��وارد و انس��انھائی بس��یار اندکن��د . ادع��ای اکث��ر انس��انھا عاری��ھ ای ھ . ب� دیگرانن�د آنان القاء شده و نیز ب�رای دیگ�ران اس�ت . در واق�ع اکث�ر انس�انھا ظ�رف تحق�ق ادع�ای دیگران بھ

ت او نی�ز ندرت کسی شھامت ادعائی از ن�زد خ�ودش و ب�رای خ�ودش را دارد چ�را ک�ھ اص�ال خ�ودی ن�دارد . خودی�از وپ�وچ م�ی ش�ود و اینس�ت ک�ھ انس�ان ب�ھ بھان�ھ ای ھ�یچ و اس�ت . قرض�ی و ن�ذری و فرض�ی اس�ت عاریھ ای

دیگران کینھ می کند و احساس خیانت دارد . ر واق�ع باش�د . د دعویھا و دعاھا و ادعاھای ما از جانب والدین و جامعھ و حکومت ھ�ا و تبلیغ�ات و امث�الھم م�ی

ت�ی خ�ود از ذاائی ک�ھ نی�را بھ بشر تلقین و تعلیم دھن�د. ادعاھ� ه اند تا ادعاھای راستین و بر حقپیامبران خدا آمد بشر باشد و نھایتا بھ بشر خودیت و ھویت ذاتی اعطا نماید و ھستی انسانی بخشد .

می فرماید کھ بھ نزد رسوالن و مؤمنان بروید تا برای شما دعا کنن�د . یعن�ی ادع�ا ک�ردن را بھ ھمین دلیل خداونداھی�د . بس�یار اندکن�د انس�انھائی ک�ھ نم�ی دانی�د ک�ھ چ�ھ بخو بھ شما بیاموزند تا بدانید ک�ھ چ�ھ چی�زی بخواھی�د زی�را

و م�ابقی ھ�م فق�ط ب�ازی م�ی کنن�د : اھند و منظورشان از زندگی چیست براستی و بھ یقین می دانند کھ چھ می خوما می گوید کھ فقط او را دعا کنیم : ادعونی ! ( م�را بخواھی�د ھ ادعا بازی ! بازی با ادعاھای دیگران . خداوند ب

. (

222

او –تو –من

مینه اي در خداشناسی اجتماعی )( ز

، اساس یک یبرای نخستین بار در قلمرو عرفان و روانشناسی اجتماع »خود آموز تربیت عرفانی « در کتاب ت�و –م�ن « ب نامیدیم . فصل مح�وری ای�ن کت�ا» خداشناسی اجتماعی « افکندیم کھ آنرا خداشناسی جدیدی را در

کھ ھویت ھر ف�رد بش�ری را ب�ر مبن�ای روابط�ش ب�ا توصیف و تشریح می کندنام دارد کھ مثلث وجود را » او –س�ت بلک�ھ دیگران آشکار می سازد . این ھوی�ت ک�ھ ھم�ان اوئی�ت اس�ت فق�ط ھ�م ام�ری مرب�وط ب�ھ قلم�رو عرف�ا نی

اساس معرفت نفس شکوفا و خالق می گردد . ھویتی در ھر فردی می باشد کھ بر شامل حال ھرانونی حوائی بھ ام�ر ھوی�ت پرداخت�ھ ش�ده ول�ی ق� –اساسا از منظر زناشوئی و رابطھ آدم چند کھ در این کتابھر

ب�ا دیگ�ری شمول است کھ شامل حال ھر رابطھ ای می شود و معنای وجود انسان را فقط منوط ب�ھ رابط�ھ جھان ایت�ا ک�ل م�ام و نھا می داند کھ این دیگری برای ھر فردی بسیارند : فرزندان ، والدین ، ھمس�ر ، دوس�ت ، معل�م ،

« در اینج�ا اس�ت در مقاب�ل و رابط�ھ ب�ا م�ن .» تو « جھان ھستی . طرف مقابل ھمواره یک جامعھ بشری و کل توئی یک اوی معینی وجود دارد . –فقط یک معنا و ماھیت نیست بلکھ در آن واحد برای ھر رابطھ من » او

م�دن و و ت معنوی�ت و م�ذھب معنای وسیع کلمھ است کھ ک�ل ھ کتاب مذکور یک مکاشفھ عظیم در قلمرو فرھنگ بھ�ائی ی�ک ب�ھ تنربط�ن مثل�ث م�ذکور پدی�د آم�ده ک�ھ ھ می گیرد . در این کتاب دھھ�ا دکت�رین فرع�ی ازتاریخ را دربر

تھای مب�رممستحق یک رسالھ حجیم است . متأسفانھ اشتغال وسیع و بسیار متنوع این جانب در عرص�ھ مس�ئولیای�ن چن�د ک�ھھر ی�دوارم دیگ�ران ب�ھ آن بپردازن�دمی�ق ت�ر و ج�امعتر ای�ن نظری�ھ را ن�داده اس�ت . اممجال پرداخت ع

دیگران بعید است کھ از میان ایرانیان و مسلمانان باشند زیرا پای چراغ تاریک است .

زن و کینه

کن�د . بخ�ش عظیم�ی نیچھ یکی از بزرگترین زن شناسان تاریخ ، زن را بھ لحاظ صفت بھ کینھ توزی متمایز م�ی از فتنھ ھائی کھ در جامعھ بشری جریان دارد در نھ�ان معل�ول کین�ھ ت�وزی زن�ان و فتن�ھ ھ�ای آنھاس�ت ک�ھ م�ردان

223

احمق بھ اجرای آن می پردازند . اکثر آثار ماندگار ادبیات اساطیری جھان مثل آث�ار ھ�ومر، فردوس�ی و شکس�پیر است . در قرآن کریم ھم زن مظھر کید عظیم است .بر محور فتنھ ھای کینھ توزانھ زنان شکل گرفتھ

درس��ت و و ام��ا کین��ھ زن از چیس��ت ؟ ب��ی تردی��د کین��ھ بعن��وان ی��ک ص��فت ش��یطانی نم��ی توان��د معل��ول ی��ک س��ابقھ عرفت ھرگ�زشرافتمندانھ ای باشد . شکست زمینۀ کینھ ھاست ولی شکست در قلمرو دین و شرافت و محبت و م

ن ود ک�ھ ھم�اش�منان از کین�ھ مبراین�د زی�را کین�ھ موج�ب م�رگ دل و انجم�اد روح م�ی منجر بھ کینھ نمی شود . مؤ تباھی ایمان و خرد است .

ام کین��ھ زن بعن��وان ی��ک ع��ذاب عظ��یم و س��وزاننده ،محص��ول شکس��ت او در کی��دھای اوس��ت جھ��ت فری��ب و ب��ھ د فروش�ی م�ی د ت�ن ب�ھ خ�وددام ان�داختن م�رھ انداختن مردان بواسطھ ناز و عشوه و خود فروشی. زنی کھ برای ب�

ای�ن ین�ھ او ازو کنیا و آخ�رت اس�ت الد د در واق�ع ی�ک زن ن�ابود ش�ده و خس�رتا رس�وا و ناک�ام م�ی ش�ویدھد و نھای ش�ود ت�ا م�بابت است . کینھ او شامل حال ھمھ مردان می شود و او زین پس مبدل بھ یک کاالی جنسی مح�ض

الم ب�ی ع�ص�ل م�ردان تیده ان�د . ھ�ر فتن�ھ ای ک�ھ در جھ�ان اس�ت ی�ا حافقط از مردان انتقام بستاند زیرا او را نپرس� عمل و ریاکار است و یا حاصل زنان مکار و حیلھ گر : علم عاریھ ای و عشق ریائی !

فلسفه نیاز

وآگ�اھی ذات�ی بش�ر دچ�ار ح�رص –نیازھای بشری اساس از خود بیگانگی اویند زی�را ای�ن نیازھ�ا ب�ھ دلی�ل خ�ود ان عرص�ھ قحطی می شوند و بدینگونھ ھر نیازی تبدیل بھ نوعی عشق می گردد و ای�ن عش�ق ھم�فزونی طلبی و

وآگاھی غریزی است و بدین ترتیب انس�ان از حیوان�ات ھ�م پس�ت ت�ر –بیگانھ شدن انسان و از دست رفتن خود درمانده تر می شود زیرا حیوانات دارای حدود غریزی ھستند .

س�د یگ�ران بشنادر دق�ادر اس�ت ک�ھ خ�ود را ت تعالیم عقلی و اخالقی زندگی می کن�داز طرفی دیگر انسانی کھ تحک م�ی ی یاب�د و دردر غیر خ�ود م� عرصھ نیازھا مبدل بھ آئینھ فرد می شوند . آدمی خود را فقط زیرا دیگران در

ھ�ل اولی دارد ن نابودی خود را بھ ارمغانکند . ولی شناخت خود در غیر خود در مرحلھ نھائی چیزی جز عبث و ھ ذات ک�خ�دا نمای�د ھ معرفت می تواند در ای�ن احس�اس پ�وچی و ع�دم طال�ب حی�ات و ھس�تی جاوی�د ش�ود و روی ب�

ی معرف��ت گی م��ی رھان��د . ای��ن ھم��ان خلق��ت جدی��د در وادو انس��ان را از بیگ��انگی و ن��ابود خویش��تن خ��ویش اس��ت نفس می باشد .

ود اس�ت، شود رویکردش ب�ھ خ�دا بیش�تر م�ی ش�ود ک�ھ مظھ�ر وج�چھ کھ در نیازھایش ناکامتر اینست کھ آدمی ھری��ازی و نچونک��ھ نیازھ��ا عالئ��م و عناص��ر ع��دم ھس��تند . یعن��ی نیازھ��ای م��ا م��ی توانن��د عناص��ر حرک��ت بس��وی ب��ی

خدایگونگی باشند و یا ھالکت ما . دتر و ناک�امتر چ�ھ ای�ن ع�دمیت یعن�ی نیازھ�ا ش�دید نشس�تھ و روی ب�ھ وج�ود دارد و ھرانسان بر مقعد ع�دمیت خ�وم�ی ز ضعیفترین انسانھا برای خ�ودش برو اینست کھ خداوند اابی را شدیدتر می کنند شوند بالقوه امکان وجود ی

224

نیازھ�ای خ�ود ب�ھ خدا م�ی کنن�د و ن�ھ غی�ر او . آنک�ھ در قب�ال ھ گزیند و خلیفھ خود می سازد . ضعفائی کھ روی ب ھالک می شود . البتھخدا ناز بفروشد

لبخواهیمذهب د

ورای ام�ام ادو ی�ا خان�ۀ اولی�ای خداس�ت مث�ل مؤمن�ان مری�دی ک�ھ لی�ای الھ�ی دل آدمی یا خانھ خداس�ت مث�ل دل او ھ است . ن پیری زنده ھستند . درغیراینصورت خانھ شیاطین و اج

ط�ا خ ھرگ�ز ب�ھ هللا المخلص�ین در ق�رآن اس�ت ک�ھ ارادۀ او ھم�ان ارادۀ خداس�ت و آنکھ دلش خانھ خداست از عب�ادن�د ک�ھ خط�ا کام�ام ک�اری نم�ی و ام�ا آنک�ھ دل�ش خان�ۀ ام�ام اس�ت ب�ی اذن نمی رود و این ھمان مقام عصمت است

یطانی و ش�ل و امی�ال و اما سائر انسانھا دلشان النھ شیاطین و اجنھ است و امور دلبخواھی آنان عین اعم�اباشد ی�وی و در ی نگیرن�د و الاق�ل ب�ھ ھم�ان عق�ل دنجنونی آنھاست و این جماع�ت بھت�ر اس�ت ھرگ�ز دلبخ�واھی تص�میم

مشورت با مؤمنان و عقالء عمل کنند و یا بھ تقلید از یک مرجع دینی بپردازند . ل ح�ال اھ« است و پیروانش معروف بھ » عشق و حال « پس پرواضح است کھ مکتب دلبخواھی کھ موسوم بھ

ان بولھوس�ی و م�ی نامن�د ھم�» ح�ال « چھ را کھ آنھ�ا می باشند ( بھ دروغ ) جملگی پیرو شیاطین ھستند و آن» س�قان اران و فاجنون و عیاشی آنھاست و سقوط عقل و ارادۀ عقالنی را عشق و حال می پندارند و معموال بزھک

حرفھ ای می باشند . و ز گذش�تھااھل حال حقیقی اولیاء و مخلصین ھستند کھ از پس و پیش پاک شده و بھ مصداق قرآن نھ حس�رتی

س�تند ک�ھ ر اکنون ھنھ اضطرابی برای آینده و نھ ھیچ آرزوی دنیوی دارند و لذا از قلمرو زمانیت خارج و مقیم د عرصھ جاودانگی و آستانھ حق است .

امید ۀفلسف

امی�دترین آدمھ�ا ھ�م ک�ھ خودکش�ی م�ی ی نیس�ت حت�ی خوابی�دن و م�ردن . نااگر امید نباشد انسان قادر بھ ھیچ ک�ار

م��رگ امیدوارن��د وگرن��ھ ق��ادر ب��ھ خودکش��ی نیس��تند . چ��ون انس��ان دارای آگ��اھی ذات��ی از وز ب��ھ حی��ات بع��دکنن�د ھن��نسبت بھ وجود خویش است و از این آگاھی مرگ و نیستی خود را ھم در ھر لحظ�ھ م�ی دان�د ل�ذا ب�ا انقط�اع ن�ور

اس ن�ابودی موج�ب ن�ابودی او امید حتی امکان نفس کشیدن را ھم از دست می دھد و نابود م�ی گ�ردد . یعن�ی ھ�رمی شود . در واقع گوھره ویژه حیات آدمی چیزی جز امید نیست امید بھ لحظھ ای دیگر ، بھ فردا و آینده و بع�د

چیزی بسیار بدتر از امید بھ چیزی یا کسی یا واقعھ ای است . این ھمان امی�د ب�ھ ن�ابود از مرگ . در اینجا امید –و ارتق�اء و نج��ات از ھ�راس ک�ھ ھم��ان ھ�راس از ن�ابود ش��دن م�ی باش�د . خ��ود نش�دن اس�ت و امی�د ب��ھ بھب�ودی

225

چھ این آگاھی بیشتر باشد ھراسناکتر است و ل�ذا مس�تلزم امی�دی ش�دید و ھی ذاتی بشر مولد ھراس است و ھرآگاذات�ی اس�ت برتر است . در اینجا امید بیان دیگری از یک ایمان ریشھ ای تر از ایمان دینی می باشد و ھمان ام�ر

کھ موجب بقای بشر در تاریخ بوده است . خودکش�ی اینص�ورت ھالک�ت ب�ار اس�ت .نیازمند امیدی عمی�ق ت�ر اس�ت درغیر چھ بیشتر شودآگاھی و معرفت ھر

ری یده ان�د ام�ھمان میزان آگاھی خ�ود ب�ھ امی�دی عمی�ق ت�ر و برت�ر نرس�ھ در میان فالسفھ و متفکران بزرگ کھ بن ق و نق�ب زد. زیرا آگاھی از ھر نوعی و مخصوصا آگاھی باطنی و عرفانی حاص�ل تعمی�بسیار رایج بوده است

افرتر د و لذا ک�در وادی فناست و لذا بر شدت و عمق ھراس می افزاید و انسان بر عدمیت ذاتی خود بینا می شوھراس�ان ورین یعنی مأیوس تر می گردد . ھمانطور کھ بش�ر م�درن بواس�طھ رش�د ھم�ھ جانب�ھ آگ�اھی ھ�ا نومی�د ت�

ر امی��د و ت��اریخ اس�ت زی��را خط�رات را از ھم�ھ س��و درک م�ی کن��د ب�ی آنک��ھ ب� ت�رین و ل�ذا مت��وحش ت�رین بش��ر ک�ل س�یار س�ت بلک�ھ بایمانش افزوده شده باشد . بشر م�درن ب�ھ لح�اظ باورھ�ای دین�ی ن�ھ تنھ�ا ک�افرتر از بش�ر ق�دیم نی

فزاین�دۀ و تخ�دیر و خودکش�ی چی�زی ج�ز اف�زایش مؤمن تر است ولی علت بروز اینھمھ جنایت و جنون و توحشش�ود . انواع آگاھی نیست و در آن سوی ھر خبر و علم و معرفتی یک خطر ب�زرگ در کم�ین اس�ت ک�ھ درک م�ید . عص�ر ھمانطور کھ مثال جماعت پزشکان بیش از سائر مردم از ویروس ھا و امراض مھلک در ھ�راس ھس�تن

ت وھ�ا و مخ��دراو ل�ذا ب�دون اس��تفاده از دارۀ ع�دم ت��وازن عل�م و امی�د اس��ت دورم�درنیزم و آخرالزم�ان ب��ھ لح�اظی ت و عل�وم و ای�ن از ھ�راس و نومی�دی اس�ت ک�ھ حاص�ل انفج�ار اخب�ار و اطالع�اندرت خوابی عمیق دارد ھ کسی ب

اس�تھ س�ت ک�ھ برخمی باشد . بھ ھمین دلیل باور بھ ظھور ناجی موعود در این دوران بسیار بیشتر از س�دۀ قب�ل ا از نیاز بشر مدرن بھ ادامھ زندگی است .

رون خود بشر در د جھان بیرون و علوم برخاستھ از آن مستمرا ما را نومیدتر و ھراسانتر می سازد . منبع امید ادام�ھ حی�ات نھ ب�رای تع�الی معن�وی ک�ھ ب�رای اوست و جاری در ذات است . لذا بشر امروز بیش از ھر دورانی

ث از ھ�ر حی� خودشناسی و باطن گرائی و تعمیق و استغراق است . آنچھ کھ عص�ر م�ا را حیوانی خود نیز محتاجش�د مید م�ی بابحرانی و انفجاری ساختھ است عدم توازن رشد درونی و برونی است کھ ھمان عدم توازن علم و ااس�ت ندوانی�ده . مثل درختی کھ بھ ناگاه صدھا متر قد کشیده و شاخ و برگ گسترده ولی در زمین ھیچ ریشھ ای

. ای ک��اذب وپی��دایش ق��ارچ گون��ھ ان��واع و اقس��ام عرفانھ��ای قالب��ی و دکانھ��ای ش��یادی مت��افیزیکی و خودشناس��ی ھ��

ب�ھ ی�ک ی دستیابیفریبنده و رویکرد جھانی مردمان بھ این دجالھا نشانھ دیگری از نیاز بشر ھراسان مدرن برای�ز نش�ان نع بیم�ھ ھ�ای عجی�ب و غری�ب ارش�د جھ�انی ان�و منبع باطنی امید آفرین و ایمن�ی بخ�ش اس�ت . ھمچن�ین

دیگری از این ھراس مرگبار است . بشر مدرن بیش از حد از خودش دور شده و از منبع ذاتی امید و ایمان و روح و جاودانگی بیگان�ھ گش�تھ و چ�ھ

ب�ھ خ�ود ب�رای بسا اصال آدرس وجودش را ھم گم نموده است . ب�ھ ھم�ین دلی�ل اص�طالح خودشناس�ی ی�ا بازگش�تبسیاری از آدمھا امری بسیار غریب و حتی مھمل است . بشر مدرن حتی ھیک�ل خ�ودش را فرام�وش ک�رده اس�ت

226

و در مقابل آئینھ نیز صورت واقعی خودش را نمی بیند بلکھ تصوراتی را تماش�ا م�ی کن�د م�ثال تص�ویری از ف�الن ھنر پیشھ را .

دی عھ کم�ی و ع�دبمیزانی کھ در خود ھیچ ریشھ ای نداریم نیازمند توس�ماست . خانھ امید ھمان خانھ وجود خودد ص�امی�د دو روابط اجتماعی ھستیم کھ امروزه بواس�طھ اینترن�ت بط�رزی مالیخولی�ائی ف�راھم آم�ده ک�ھ ب�ر قحط�ی

ھوت و سراب محض است .رقلمرو نومید ترین انسانھاست و ب چندان افزوده است . زیرا اینترنت،ودنم�ائی خخویش�تن و ب�اطن گرائ�ی و معرف�ت نف�س دو ص�د چن�دان ھ است کھ اھمیت حیاتی رجع�ت ب�از این منظر

می کند . درگیر و جدال با خود بودن بسیار بھتر از بیگانھ بودن با خود است .

خطرات خاطرات

ذش�تھ اوس�ت نخستین و نقد ترین پرده از ذھن انسان کھ بر تمامیت طبقات ذھنش مس�لط اس�ت . ھمان�ا خ�اطرات گت�اریخی نامی�ده م�ی –و جمع�ی ھ وجھ عمیقتر این خاطره ھمانا تاریخ و وراثت است کھ حافظ�ھ ناخودآگ�اه کھ البت

ت الشعاع اندیشھ و آرمان و باورھا و قضاوتھایش را تح کسی در محدودۀ عمرش کل ھر ۀشود ولی خاطرات زنداندیشھ ھر فردی از خ�اطرات خ�ود تغذی�ھ م�ی کن�د و کسی بندۀ خاطرات خویشتن است و خود دارد . بھ لحاظی ھر

عالم خواب م�ا ندارد . خاطرات ما مثل رویاھای این مھمترین منبع تغذیھ ذھن ھر فردی می باشد و از آن رھائیو ای�ن معن�ای گذش�تھ پرس�تی و ارتج�اع فک�ری ب�ھ معن�ای د و جبرا بر ما حکم م�ی رانن�د در حیطھ ارادۀ ما نیستن

ان��ھ حافظ�ھ و خ��اطرات خ��ود آی��ا ھ��یچ راه نج�اتی از ق��درت قھار ت ک��ھ ب��ر بش�ر ح��اکم اس��ت . ول�یواقع�ی کلم��ھ اس�چ�ھ روان م�ا س�ایھ م�ی افکنن�د ول�ی ھر وجود دارد ؟ بسیاری از خاطرات ما را آزار می دھند و مث�ل کابوس�ی ب�ر

ت ب�ھ الک�ل و مخ�درات و می کنیم از آنھ�ا رھ�ائی ن�داریم و گ�اه آرزوی نس�یان و فراموش�ی م�ی کن�یم و از ای�ن باب�داروھای مھلک پناه می بریم . برای ذھن و روان بشری خطری مھلکتر از خطر خاطرات وجود ندارد و جب�ری

آین�ده م�ا قرب�انی خطورھ�ای حاص�ل از خ�اطرات ھس�تند و ھرگ�ز جبارتر از س�لطھ خطورھ�ا نیس�ت . چ�ھ بس�ا ک�ل کھ می روی�م س�لطھ ش�وم خ�اطرات ھر راه ھ پدید آوریم و ب نمی توانیم راه و اندیشھ و احساس نوینی برای خود

روی ما ھستند و مانع پیشرفت روانی و فکری و ھویتی ما م�ی باش�ند . ای�ن ھم�ان جب�ر زم�ان و اس�ارت پیش جبرھ�ای بیرون�ی را ۀدرونی وج�ود انس�ان م�ی باش�ند و ھم� گذشت زمان است کھ بنظر ما اساسی ترین جبرھای

ود دارند . خ�اطرات م�ا چ�ھ خ�وش و چ�ھ ب�د جملگ�ی حام�ل ن�وعی حس�رت و احس�اس از دس�ت نیز تحت فرمان خرا ب�ر روح و دل و ج�ان م�ا م�ی گس�ترانند و م�ی دان�یم ک�ھ ی�أس یأس ۀی و مرگ و نیستی می باشند و سایرفتگ

ثاب�ۀ اساسی ترین صفت ابلیس در بشر است . بیھوده نیست ک�ھ جب�ر زم�ان و زم�ان زدگ�ی و گذش�تھ پرس�تی ب�ھ ملطیف ترین سلطھ ابلیس در بشر است کھ در قلمرو فلسفھ موسوم بھ جبر تاریخ یا نگ�رش ت�اریخیگری اس�ت

227

. زمان براستی چشم زخم ابل�یس در بش�ر اس�ت ک�ھ احس�اس ج�اودانگی و حض�ور در اکنونی�ت را از انس�ان م�ی زدگ�ی اس�ت زی�را ای�ن ف�رار از بل�یس ھ ارباید و احساس مرگ و نابودی و یأس و ھراس القاء م�ی کن�د ک�ھ مقدم�

ور و حض��یبن��ده م��ی ش��ود و انس��ان را از ح��ال گذش��تھ موج��ب پن��اه ب��ردن ب��ھ آین��ده و آتی��ھ پرس��تی و آرزوھ��ای فر و اساس معنای غفلت و نسیان بشری می باشد و عامل کفر است . وجودش غافل می کند و این اصل

ات رآنچ�ھ ک�ھ خ�اط ندگی خود قادر بھ رھائی از آنھ�ا نیس�تیم .جز با فھم عمیق و جامع و عرفانی وقایع گذشتھ ز آن . وق��ایع گذش��تھ و تص��دیق ب��اره آن��ان اس��ت و ش��ناخت ح��ق ح��ل و ھض��م و ج��ذب م��ی کن��د معرف��ت در را در دلت ن�دگی ماس�ت ک�ھ بص�ورز ۀھمان وقایع فھ�م ناش�ده و ھض�م ناش�دردارند اتی کھ دائم در مقابل چشم ما قراخاطر

رک و د ت�ا حقش�ان را و درک نم�ائیم .آنھا را بھ درس�تی ب�ھ ی�اد آوری�م را احاطھ کرده اند تا ما اوھام و اشباحی ک�ھ موض�وع در ق�رآن اس�تریم . این ھمان معنای ذاتی ذکر تصدیق نکنیم از ظلمت و ثقل حضورشان رھائی ندا

–و خودشناس��ی اص��لی خودشناس��ی اس��ت زی��را در ش��ناخت گذش��تھ خ��ود ب��دون تردی��د خ��دا را خ��واھیم ش��ناخت ونی��ت و رس��اند ک��ھ اکن خداشناس��ی از ھم��ین باب��ت اس��ت . ای��ن خودشناس��ی م��ا را ب��ھ حض��ور خ��دا در خودم��ان م��ی

م��ی رفتگیی��أس ابل��یس حاص��ل از احس��اس ب��ر ب��اد ج��اودانگی و حض��ور مطل��ق در ح��ال اس��ت و م��ا را از اس��ارت ی کن�د . خویش�تن م� ک�ھ مق�یم در ح�ال و حض�وررھاند و ما را بھ آینده ای نامعلوم با آرمانھائی محال نمی ران�د بل

ا از ند و م�ا ردر واقع خاطرات فھم ناشده ای کھ حضور خدا را تداعی نمی کنند موجب از خود بیگ�انگی م�ا ھس�ته ن�وز نیام�دھمی دارن�د ک�ھ ی�ک پایم�ان در گذش�تھ اس�ت و پ�ای دیگرم�ان در آین�ده ای ک�ھ حضور در اکن�ون ب�از

ق�ط ی . بلک�ھ فااس�یر ع�دم و ن�ابودن اس�ت زی�را ن�ھ گذش�تھ ای وج�ود دارد و ن�ھ آین�ده وجودمان است . یعنی کل حال ھست کھ از آن غافل و بیگانھ ایم.

معن�ای رج�وع ب�ھ خ�اطرات گذش�تھ و کش�ف و درک اعم�اق آن ھ جع�ت نامی�ده ان�د ب�اگر راه دین را تماما عرص�ھ ررس�د و ای�ن منزل ازل و لحظھ خلقت و حضور خدا می است تا آنجا کھ آدمی بھ اعماق تاریخ وارد شده و بھ سر

معنای ذکر در ق�رآن اس�ت ک�ھ مؤمن�ان ب�ھ آن ام�ر ش�ده ان�د و مؤمن�ان بھ معنای واقعھ معراج روح است . این کل آن�را تص�دیق از گذشتھ خود بطور مذبوحانھ می گریزن�د ت�ا ح�ق کھ عکس کافران درست بر انسانھای اھل ذکرند

گ�رایش ب�ھ الک�ل و مخ�درات ز از گذشتھ موجب جنون و ھالکت است و بھ اعتیادھا می انجامد.نکنند و این گریتالش��ی ش��یطانی ب��رای فھ��م نک��ردن وع��دم تص��دیق وق��ایع گذش��تھ اس��ت و در واق��ع راه ف��رار از و روان گردانھ��ا

ش�ویم ج�ز واردخداست و از خدا نمی ت�وان گریخ�ت . اگ�ر ب�ھ ی�اری ی�ک پی�ر معن�وی ب�ر وادی ذک�ر گذش�تھ خ�ود وضوح کفران و جھل و جن�ون خ�ود و رحم�ت و لط�ف و حراس�ت الھ�ی ھ الھی و اراده حق نمی یابیم و ب حضور

و ل�ذا ای�ن ھادی ما ت�ا ب�ھ اینج�ا ب�وده اس�ت را درک می کنیم و اعتراف می کنیم کھ او مراقب و رزاق و حافظ وینگون�ھ از ظلم�ت خ�اطرات خ�ود نج�ات م�ی ی�ابیم . در خدا می ش�ود و بدھ ذکر منجر بھ توبھ از گناھان و رجوع ب

قرآن کریم مخلصین و اولیای خدا کس�انی ھس�تند ک�ھ از پ�س و پ�یش پ�اک ش�ده ان�د و ن�ھ حس�رتی از گذش�تھ و ن�ھ نگرانی از آین�ده دارن�د زی�را خ�دا را یافت�ھ و در ح�ریم ام�ن الھ�ی ھس�تند ک�ھ اکنونی�ت و وادی توک�ل و رضاس�ت .

امی��ده م��ی ش��ود ھمان��ا معرف��ت درب��ارۀ گذش��تھ و توب��ھ از خطاھ��ا و جھ��ل و جن��ون اس��ت و آنچ��ھ ک��ھ بخش��ودگی نمعن�ای خ�الص و پ�اک ش�دن از گذش�تھ و رھ�ائی از اس�ارت ھ بخشوده شدن از آن . ای�ن ھم�ان معن�ای اخ�الص ب�

228

دھ�د آنچ�ھ ک�ھ از گذش�تھ آزارم�ان م�یعی و تربیت�ی و خ�انوادگی اس�ت . ھرجبرھا و وراثت ھ�ای ت�اریخی و اجتم�ا فھم و تصدیق نشده است و لذا ما را بھ آرزوھای جاھالنھ تر در آینده سوق می دھد .

ھ ک�راث�ت اس�ت در قرآن داریم کھ ک�افران وارث�ان و پی�روان گذش�تگان خ�ود ھس�تند و ای�ن ھم�ان جب�ر ت�اریخ و وذش�تھ اکم ب�ر گح�نا ت�اریکی اساس اسارت و بی ارادگی می باشد . آنچھ کھ جبر و بی ارادگی نامیده می شود ھما

د و ن خارج شماست . فقط با نور معرفت بر گذشتھ و تصدیق حق آن می توان این ظلمت را روشن نمود و از آحض�ر ی�ک مبھ ح�ال رس�ید ک�ھ قلم�رو حی�ات و ھس�تی و ج�اودانگی اس�ت . و ای�ن ام�ر ج�ز ب�ا راز دل نم�ودن در

» . آئینھ مؤمن است مؤمن« نیست کھ مثابھ پیر معنوی ، ممکنھ دوست صدیق و عارف ب

پرستیخود ۀفلسف

ی نیس��ت چی��ز دوس��ت داش��تن» خ��ود« ھ��یچکس نم��ی توان��د ذات��ا خ��ودش را دوس��ت ب��دارد و بپرس��تد زی��را اص��وال ع�ھ ، دین ، جامچونکھ اصال خودی در میان نیست و ھ�ر آنچ�ھ را ک�ھ از خ�ود م�ی دان�یم از دیگ�ران اس�ت : از وال�

» خ�ود «آنچ�ھ ک�ھ اثت ، آموزه ھا و .... اینست کھ آدمی فقط می تواند دیگران را دوست ب�دارد زی�راتاریخ ، ورودش خ�ھ رد و ب�می نامیم تماما دیگری و غیر است . حال با این وصف آنکھ تالش می کند تا خود را دوس�ت ب�دا

دارد . فخر کند جز جنون و رسوائی عایدش نمی شود زیرا چیزی رامی پرستد کھ وجود نا را در فقط کسی براستی می تواند خودش را بی ھیچ نمایش�ی دوس�ت ب�دارد و بلک�ھ عاش�ق خ�ودش باش�د ک�ھ خ�د

ر ب�کی�ن ھم�ان تاام انس�ان کام�ل و ع�ارف واص�ل اس�ت و خود یافتھ باشد و خداوند مقیم در دل او باشد کھ این مقد . در ھالن ن�دارپرستی جاباھتی بھ خودھ شالبت پرستی عارفان است کھ ی خدا در بشر است . این مقام خودکبریائ

فروشد.این مقام آدمی فنای در ذات خویش است و اصال جز خدا کسی نمی بیند کھ بخواھد بھ او فخر بوع راین دو ن�پرستی یک نیاز ذاتی و برحق در بشر اس�ت بش�رط آنک�ھ ای�ن ح�ق در او پی�دا ش�ده باش�د . بن�ابخود

ق�وق حتجاوز بھ پرستی جاھالنھ ھمان کفر بشر است و مولد ستم وانھ ! خودو عارفخودپرستی داریم : جاھالنھ و خود پرستی عارفانھ کھ مولد عدل و محبت در میان خلق است : دیگران می باشد

پرستی علوی ! خودپرستی اموی و خود

»من « تهمتی به نام ھ می یابیم ک�ھ بزرگت�رین دروغ و تھمت�ی ک�ھ ب�ی خود درگما با اندک تأملی در ماھیت و افکار و کردار و زند ۀھم

است و این کارخانھ ھر دروغ دیگری است زیرا در تالش برای اثبا ت من بھ خ�ودم » من « خود می زنیم ھمانا خودم دروغ می گویم و ھم بھ دیگران . آیا براستی چھ چیزی از ھویت من از م�ن اس�ت : ت�ن م�ن ، ن�ام ھ ھم ب

229

خاندان م�ن ، عل�م و ف�ن م�ن ، افک�ار و احساس�ات م�ن و ..... ؟ ت�ن م�ن ک�ھ از رابط�ھ وال�دین پدی�د و نشان من ، آمده و نھایتا با مرگ از بین می رود و لذا ھمھ متعلقاتش ھم عاریھ ای است . نام و مذھب و فرھنگ و ش�رایط

ار و احساس�ات م�ن ھ�م اگ�ر از القاع�ات و جبرھ�ای زمان�ھ اس�ت . افک�لگی از تاریخ و طبیعت و جامعھ و من جمو احساس�ی جدی�د در خ�ود پدی�د م آنھا را از ب�ین بب�رم و ی�ا فک�ر من بود بر آن احاطھ ای می داشتم و می توانستو می دانم و بدان وسیلھ خودم را اثبات می کنم از من نیست آورم . پس ھیچکدام از آنچھ کھ من آنرا از خودم

ب��اتش مجب��ور ب��ھ دروغ و ری��ا ھس��تم و بع��د ب��رای حف��ظ دروغھ��ایم ف��اع و اثو د چ��ون از م��ن نیس��ت ب��رای حف��ظ بایستی مابقی عمرم را مشغول ریاکاریھای دیگر باشم و لذا در دروغھای المتناھی غرق و گم و گور می شوم و

ش�ده و ب�ا من ندارد من می پندارم کھ ب�ا م�رگم ن�ابود ھ نھایتا کوھی از دروغ و تظاھر و ریا و ادعا را کھ ربطی بک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د و اینست ورود بھ عالم برزخ و ھیچی است این نابودی بر حیات آخرت وارد می شوم کھ

بین !ذ : وای بر مکعل�ی ق�ولھ اس�ت ب�خود است و کذاب . زیرا خود انسان ھمان خد آدمی تا زمانیکھ خدایش را در خود نیافتھ بی

(ع) .

انواع افکار و احساسات ، اخالق��ی ، طب��ی ، تربیت��ی و ا چن��د ن��وع فک��ر ی��ا احس��اس داری��م ؟ افک��ار اقتص��ادی ، سیاس��ی ، علم��ی ، فلس��فیآی��انواع نظامھای فکری ما ھستند . احساس جاذب�ھ و دافع�ھ ، احس�اس امی�د و ی�أس ، احس�اس عش�ق و نف�رت ، ...

و نب��ود نی��ز ان��واع احس��اس ش��ادی ی��ا غ��م ، احس��اس ق��درت ی��ا ض��عف ، احس��اس م��رگ و زن��دگی و احس��اس ب��ود ولی ھمھ ای�ن ان�واع نظامھ�ای فک�ری و ع�اطفی بط�ور کل�ی ب�ھ دو ساسی و عاطفی ما بشمار می آیند نظامھای اح

دستھ و ماھیت تقسیم م�ی ش�وند : درون گ�را ی�ا ب�رون گ�را . م�ادی ی�ا معن�وی ، دنی�وی ی�ا اخ�روی . ھ�ر فک�ر ی�ا وی��د . ای��ن حرک��ت ی��ا بس��وی درون ماس��ت و احساس��ی ی��ک حرک��ت اس��ت و مقص��دی را پ��یش روی دارد و م��ی ج

پاس��خی را در خ��ود م��ا جس��تجو م��ی کن��د و ی��ا بس��وی ب��رون اس��ت و ھ��دفی را در بی��رون م��ی جوی��د . افک��ار و یا زود مواجھ با شکست و ابط�ال م�ی ش�وند و بدینگون�ھ منش�أ تولی�د فک�ر واحس�اس احساسات بیرون رونده دیر

از از وج�ود م�ا ب�ھ بی�رون م�ی رود دیگ�رد . فک�ر و احساس�ی ک�ھ در وجودمان را مأیوس و پوچ و عقیم م�ی کنن�خ�ود م�ی س�ازد و ب�ھ بردگ�ی م�ی احاطھ ما خارج است و ما را بازیچھ شرایط و آدمھای بیرون�ی م�ی کن�د و اس�یر

ولی فکر و احساسی کھ بھ اعماق درون ما نقب می زند ھمواره در احاطھ و نظارت و رھب�ری ماس�ت . ھ�ر کشد مثل نوری اعماق ما را م�ی ش�کافد و م�ا را ب�ھ ظلم�ات ب�اطن م�ا ھ�دایت م�ی کن�د و اعم�اق ھ�زار فکر و احساسی

و این جھان خودی و وجودی ماست . این ھمان جھ�ان اخ�روی و جاودان�ھ باطن ما را بر ما آشکار می کند توی برون پرتاب می ماست و قلمرو سلطنت معنوی ماست . ھر فکر و احساسی مثل تیر و شھابی است کھ یا بسوی

230

س�نگ اص�ابت م�ی کن�د و پ�وچ م�ی شود و یا بسوی درونمان. آنچھ کھ بسوی ب�رون پرت�اب م�ی ش�ود ھم�واره ب�ھ ولی آنچھ کھ بسوی درون پرتاب می شود تا ابد در جریان است . شود

حماقت و شقاوت

( چگونه دلی سنگ می شود )

د نم�ی خوان� ین شناسی یا پزشکی و یا سیاسی ، احمقآدمی ھرگز خود را در قبال عدم درک مسائل نجومی و زمط و عواطف صفتی در قلمرو رواب . کسی بخاطر عدم فھم یک مسئلھ ریاضی ، احمق خوانده نمی شود . حماقت

ت دل اس�ت معل�ول ش�قاو دوس�تی ادا نگ�ردد . پ�س حماق�ت ت�ی درک نش�ود و ح�ق انسانی است آنھم آنگاه کھ محب دف ب�ا ع�دم دقیق�ا مت�را رک می شود نھ فرمولھ�ای علم�ی و فلس�فی و سیاس�ی . حماق�ت ت بواسطھ دل دزیرا محب

ری��ب و ت اس��ت ک��ھ منج��ر ب��ھ اش��تباه گ��رفتن از دش��من و اص��ل از جع��ل م��ی ش��ود و نھایت��ا موج��ب فش��ناخت محب��از جھ�ل تراژدیھ�ای انس�انی حاص�ل چن�ین ن�وعی ۀو گاه جنون و جنای�ت م�ی گ�ردد . ھم�گمراھی و قضاوت ناحق

ی باشد زیرا شناخت دوست ، شناخت ھدایت و راه سعادت است کھ امری قلبی می باشد . مایس�تی ب�ا و برای نزدی�ک ش�دن ب�ا کس�ی بت ما از کسی می شود نزدیکی است ا آنچھ کھ موجب شناخت درسو ام

باش�د . ی او صادق و بی ریا بود . آنچھ کھ موجب گمراھی و حماقت در رابط�ھ اس�ت ع�دم ص�داقت و ص�میمیت م�م�ی نزدیکی جسمانی ھرگز موجب شناخت نمی شود . چھ بسا زن و شوھری کھ یک عمر زیر یک سقف زن�دگی

ش�د . وس�ت م�ی باکنند و یکدیگر را نمی شناسند . فقدان معرفت قلبی را حماقت گویند کھ محصول دل ندادن ب�ھ داظ جس�مانی ھ�ر دلیل�ی ب�ھ کس�ی ب�ھ لح�ھ شقاوت بھ معنای سنگدلی و ثقل و س�یاھی دل اس�ت . آنگ�اه ک�ھ انس�ان ب�

ثقی�ل م�ی دل تحت فشار قرار گرفتھ و س�خت و نزدیک می شود اگر صداقت و صمیمیت پیشھ نکند و مکر ورزدد ل�ب م�ی ش�وت قشود و لذا شناخت قلبی ھم از بین می رود . پس آنچھ کھ موجب لطافت دل و روشنائی و معرف

ی م�ی ئ�دورو یاک�اری و مک�ر ومی کند و لذا وجدان را م�ی میران�د رو آنچھ کھ دل را سنگ صدق در رابطھ است س�ینھ ن نیای�د درو عذابی بزرگتر از شقاوت دل نیست ، عذاب ریا و مکر در روابط نزدیک . دلی کھ در میاباشد

تبدیل بھ سنگ می شود و انسان احمق می گردد . دل�ش در خف�ا و پنھ�ان م�ی کن�د ت�ا ب�ھ دوس�ت ندھ�ددل را می کشد . آنکھ دلش را می دزدد سوء استفاده عاطفی

می میرد و شقی می شود .

انواع و مراتب خودشناسی

231

وجھ���ی از خودشناس���ی اف���راد بش���ری نی���ز حض���ور دارد : ی���ک از ش���عب و تخص���ص ھ���ای علم���ی و فن���یدر ھر نتیک�ی )،ژخودشناسی فیزیکی ( وزن و قد و رنگ و....) ، خودشناسی شیمیائی (ساختار خ�ونی و ھورم�ونی و

راض�ی ک�ھ ام خودشناس�ی پزش�کی (ان�واع آس�یب ھ�ا و نیاکان م�ا ) ، خودشناسی تاریخی (حوادث دورۀ عمر ما و فرھنگ�ی و خودشناسی اقتصادی و سیاسی و ،داریم یا نداریم )،خودشناسی اخالقی (مجموعھ خصائل و صفات )ی�د یعن�ی کمی نام شناسی عددی یا ریاضیاتی ونژادی و اعتقادی و .... و ھمھ اینھا را در یک کلمھ می توان خود

ی م�ز م�ا س�اقط محک�وم ب�ھ فناین�د و ب�ا مرگم�ان ا این ان�واع خودھ�ای م�ا ۀودشناسی دنیوی یا عدمی . زیرا ھمخ» اش�دنی اس�ت قاب�ل محاس�بھ اس�ت فنچھ کھ ھر« قول علی (ع) ھ شوند و چیزی از خود ما باقی نمی ماند زیرا ب

ک�ھ در دیگر ممکن است و آن خودشناسی وجودی و ابدی یا جوھری و اخ�روی ماس�تا خود و خودشناسی و ام خودشناس�ی یک کلمھ خودشناسی خدائی ماست یعنی آن خودی کھ در خدا و یا در نزد خ�دا و ب�رای خداس�ت . آن

ھا جملگی در واقع بی خودی شناسی ماست و این یکی براستی خودشناسی ماست .ود وج�ودی کرد بھ خداست کھ خی ھای خود را می شناسیم کھ عدم ماست و در رویبی خود در رویکرد بھ غیر

ا رھ جم�ع خ�ود ک�ولی رویکرد بھ خدا از منظر محسوسات ما عین رویکرد بھ فناست . زیرا آنگ�اه را درمی یابیم دی خ�و ب�یھم�ھ ا آنک�ھ اینو ام�مان�د ک�ھ ھم�ان خ�ود خویش�تن ماس�ت رو بھ فنا می کنیم براستی جز خدا باقی نمی

ک�ھ پی�ر ی�ا فنائی است یک انسان خدائی و ما را از ما می گیرد تا بتوانیم خود حقیقی خود را بیابیم ۀھای فریبند ز آن دس�ت وام�ا م�ی نمایان�د ت�ا ھ امام نامیده می شود کھ دشمن بی خودی ھای ماست و بی خودی ھای م�ا را ب�

سیم .دل بشوئیم و از خود ساقط کنیم تا بھ خود حقیقی بر

استقالل وی نیازی تائی و ب خودشناسی بھ لحاظی ھمان ھویت شناسی است زیرا ھویت ھر فردی ھمان جنبۀ بی عص��ر جھ��انیس��ی و خودی��ابی و احس��اس وج��ود اس��ت و درو بح��ران ھوی��ت ھم��ان بح��ران خودشنااوس��ت از غی��ر

ھ دورانی ک� ائی می کند. درنمشدنھا کھ عصر مشابھ شدن امور است این بی خودی بشر بیش از ھر دورانی خودم�ی آین�د ردتیک�ی و اعتق�ادی ش�بیھ ھ�م از آب آحاد بشری ب�ھ لح�اظ علم�ی و فن�ی و اقتص�ادی و سیاس�ی و ژن ۀھم

احساس گمشدگی شدید تر است .

مدرنیزم عصر آشکاری بی خودی انسان است و این معنائی دگر از قیامت می باشد . عصر

شاهد و مشهود

232

و دارای ای ی�ک نف�س ی�ا روان اس�ت ک�ھ معج�ونی از ص�فات وامی�ال و فع�ل و انفع�االت ک�ور اس�تھر انس�انی دارھ اس�ت و ب� چند کھ این عملکرد در ذاتش دارای قوانین اسرار آمی�زیدمدمی است ھر خودی وھ عملکردی خود ب

نوعی وحدت اضداد را آشکار می کند .س اس�ت ک�ھ دی�ت ی�ک نگ�اھی حض�ور دارد ک�ھ ش�اھد ب�ر نف�و اما در وجود انسان و در باالی سر این نفس ی�ا خو

را )آگاھی و یا معرفت نفس می نامیم کھ سعی در فھم و نظارت و رھبری بر خود ( نف�س –آنرا وجدان یا خود ت لمرو معرف�و قدارد . این نگاه در ھر انسانی دارای قدرت و بصیرت خاصی است و میزان انسانیت بشر است

یعن�ی بس�یاری .اس�ت و موج�ود نیس�ت سا در خیلی از انس�انھا ھن�وز ک�ور اما این نگاه چھ ب وو ھدایت می باشد نامی�د و در حقیق�ت آ –گ�اھی نش�ده ان�د . ای�ن نگ�اه ش�اھد را م�ی ت�وان خ�ود آ –ئی و خود آ –خود ھ دارای این ب

آم�ده رب س اس�ت ک�ھنگاه خداست کھ نفس بشر را مشھود و معلوم و معروف م�ی س�ازد. ای�ن نگ�اه ھم�ان ذات نف� فرم�ان ای�ن ومی دھ�د . بمیزان�ی ک�ھ نف�س آدم�ی تح�ت الش�عاع است و از آن خروج کرده و آنرا تحت والیت قرار

گ�اه نست و ای�ن اخود نگاه قرار می گیرد بتدریج تبدیل می گردد و این ھمان امر رشد و تعالی است . نفس ، بیام�ر اطاع�ت از امام نفس . این خود محصول تقوا و ایمان و بھ مثابۀ خود نفس است یا خدای نفس و یا مربی و

ست .اامام می باشد . کسی کھ امام زنده ای ندارد خودی ھم ندارد یعنی بی صاحب وبی اراده و کور

خود و خدا

ی ( یان س�خن عل�کسی دربارۀ خدا بطور ناآگاه دقیقا تعریف او از خودش می باشد . و این بتوصیف ھر تعریف و است کھ : خداوند ھمان خود خود انسان است . ع)

ود خ� ن�ھ و ب�یآنکھ خداوند را در آسمان وعالم غیب می داند و می خوان�د ب�ھ ھم�ین دوری از خ�ودش دور و بیگال��ی کھ اس�ت . آنک�ھ اص�ال وج�ود خ��دا را منک�ر اس�ت در حقیق�ت ب��رای خ�ودش ی�ک ھس�تی خ��ودی قائ�ل نیس�ت و ب�

ز ص�فات ض�د یوانھ است . آنکھ خدا را در صفات می خواند خودش مجموع�ھ ای امجنون و از خود بیگانھ ای دول�ی آنک�ھ ق�ول عل�ی ( ع)ھ ابطال است کھ این ھمان معنای شرک می باشد ب�زندگی دچار در کل نقیض است و و

و ازو ب�ی نی� دارای ھوی�ت خ�ودی و مس�تقل د و یگانھ وخدا را در ذات خود می شناسد و می خواند انسانی موح براستی خدایگونھ است .

ا ب�ھ ل�ی ذات�ش رکائنات بخشیده و بھ آن ھستی داده اس�ت و عالم ھستی خلیفھ خداست . خداوند صفاتش را بھ کل انسان بخشیده است بھ انسانھای مخلص و یگانھ پرست .

س��ت . فق��ط یعن��ی انس��انھای ص��فات پرس��ت بخش��ی از طبیع��ت و حیوان��ات ھس��تند ھمانگون��ھ ک��ھ در ق��رآن م��ذکور ااوین�د واز ص�فات مب�را م�ی باش�ند و ش�بانھ ح�دانی پروردگارن�د و مظھ�ر ھ�وی انسانھای ذات پرس�ت خلیف�ھ ذات و

233

روز او را از صفاتش مبرا می کنند کھ این ھمان معن�ای تس�بیح و تنزی�ھ اس�ت . ل�ذا ذات پرس�تان ک�ھ مظھ�ر خ�ود ن دنیاست فقیرند و تنھا . پروردگارند و صاحب ھو و ھویت می باشند بھ لحاظ صفات کھ ھما

ب�ۀ ح�ریم وعصری فقط یک نفر است کھ مظھر جمال یگانھ پروردگ�ار اس�ت و م�ابقی مخلص�ین ب�ھ مثاا درھرو ام ھستند . قلمرو ذات می باشند . آن یکی ھمان امام دوران است و مابقی مخلصین ھم مریدان و اولیای او

جنونھ�ا وجبرھ�ا خ�ودی و ب�ی ھ�ویتی و و مابقی در طی�ف ب�یانسان بمیزانی کھ بھ خدا نزدیک است خود است قرار دارند .

خودش می رسد ه چگونه انسان ب

ص�دھا و خودیھای خود نیست . آدم�ی در چیزی جز کشف انواع و درجات بی ھمھ موارد و مراحل معرفت نفس

ود را م�ی در ھ�ر ب�اره ای خ� ھزاران اشیاء و آدمھ�ای مح�یط خ�ود گ�م و گ�ور اس�ت ول�ی متوج�ھ نیس�ت و ھم�واره ای�ت ش�قی وغھ خودیھایش را رنگ و لعاب خود می زند تا آنگاه کھ مبتال ب�ھ عش�ق ی�ک زیب�اروئی ب� فریبد و بی

نقط�ھ خودیھ�ایش در ی�ک سنگدل شود و تمام قوای وجودش در وجود معشوق متبلور و متجل�ی ش�ده و ھم�ھ ب�ی اقی نمان�دا کھ جز معشوق ھیچ چی�ز دیگ�ری در زن�دگیش ب�جمع و متمرکز گردد کھ آن وجود معشوق است تا آنج

و جز معشوق نبیند و نخواھد . آغازرای�ن س� رود و طریقی خیانت می کند و میھ آنگاه معشوق از فرط چنین عشقی دچار مالیخولیا گشتھ و ب و

ک��ھ وچی مح��ض اس��ت . در اینجاس��تنیس��تی و پ�� خ��ودی کام��ل خ��ویش ت��ا س��ر ح��د روی��اروئی ب��ا ن��ابودی و ب��ییم�ان و او اگ�ر دارای کشی اش ب�ھ ھ�ر روش حتم�ی اس�ت اگر دارای قدرت ایمان و معرفت نباشد خود عاشقفرد

ه بور است ت�ا ربرای اولین بار مج خره خویشتن خویش چاره ای ندارد و باألھ معرفت باشد الجرم جز بازگشت بھ عش�ق اس�ت ک�ھ ج�ز ب�� ق و ھ��دفی�د و خ�ود گ��ردد و ص�احب وج�ود ش�ود و ای�ن اجرعش�خان�ھ وج�ود خ�ود را بجو

ی وج�ود ب�قدرت ایمان و نور معرفت ممکن نیست . این غایت عرفان است کھ بھ قدرت عش�ق میس�ر م�ی آی�د ک�ھ م�ھ ھ مقدلبت�اھ محال است و حاصل چنین عشقی برای عامھ م�ردم ج�ز تب�اھی و ن�ابودی نیس�ت ک�ھ پیر طریقت البت

یابی است .وجود

آبروي خدا

234

انی در مواقع ضعف و فقر و بیکسی و بیماری در معرض خطر قرار می گیرد . آبروی ھر انس

س�ت آب�روی آبروی ھر کسی در نزد دیگران است دیگرانی کھ در صف دوستان ق�رار دارن�د دوس�تان در واق�ع دوو بروس�تنبردھ�ا و ت�الش ھ�ا ب�رای آ ۀھم خصم آبرو محسوب م�ی ش�وند . ھم� آدمی ھستند ھمانطور کھ دشمنان

انسان و ان بخشیدها خداوند ھم آبروئی دارد و آبروی او در نزد انسان است زیرا جمال و روح خود را بھ انسام را جانشین خود در جھان ساختھ است .

تنھ�ائی و ھ�ا و فق�را انسانی می تواند آبروی خداوند را درجھان حفظ کند کھ بتواند در مواقع ض�عف و بحرانام و قداست روح خود را حفظ کند و نفروشد . و صمدیت ذات و شرافت جان و و شکست ھایش عزت نفس

لیب ، عاش��قان ھمان��ا آب��روی خ��دا در جھانن��د . یوس��ف در زن��دان ، ھ��اجر در ص��حرای عربس��تان ، عیس��ی ب��ر ص�� پرچمداران آبروی خدا بر روی زمین ھستند . کربال ، زینب در شام ، و ... حسین در

و م ب�رده ای�مھ�یغ بر من و تو ک�ھ حت�ی آب�روی س�گ و خ�ر و گ�او و خ�وک و حش�رات را صد در ھ وبت لا آیا او ام درختان را شرمنده ساختھ ایم و زمین را بھ رعشھ انداختھ ایم .

»پس کی خودم می شوم ؟ «

خ�دا ب�ھ م�ان ارادۀاین مسئلھ بھ مثابۀ ام المسائل وجود بشر در طول تاریخ و ھمھ جای زمین بوده اس�ت . ای�ن ھود آگ�اه خ�خ�ودی و آدمی بمیزان معرفتش بر ای�ن ب�یخود شدن است زیرا فقط خداست کھ خود است و مابقی بی

م�ی بین�د د ورس� خود کشف می کند تا بھ مقام فنای خویش میخودی را در آفاق این بی شده و مستمرا اعماق ودر حض�ور وج�ودی اش را ی خ�ودی و ب�یو این کمال معرفت اس�ت . ح�ال آدم�ی ی�ا ای�ن ب�کھ اصال وجودی ندارد

گ�د ک�ھ دش�منمی کند و در این مقام می ماند کھ ھم�و دوس�ت خ�دا و خلیف�ھ اوس�ت و ی�ا ب�ا آن م�ی جنخدا تصدیق حقیق�ت عمر و تاریخش درک و تجرب�ھ وتص�دیق ی�ا تک�ذیب ای�نسیر و سلوک معنوی بشر در طول خداست . کل

وی انس�ان ر محرک�ھ تک�اپاینس�ت آن موت�و» پس من چ�ی ؟ « است . ایمان بشر است . این ھمان ماجرای کفر و و پاسخ اینست : من ھیچی ! در زندگی

من نیستم ! » : چیستم ؟ –من « ریخ�ت ھم�و و آنک�ھ از ای�ن حقیق�ت گد انس�ان کام�ل اس�ت و م�ؤمن حقیق�ی کھ بر این ھیچی و نیستی مق�یم ش�و ھر

ی گردد . در جدال و جنگی کھ در آن ھالک م کافر است وب�د . از ود نم�ی یانظر خدا قرار گیرد جز فنای خل است . آنکھ زیرانسان بمیزانی کھ می پندارد کھ خود است جاھ

این منظر پیروان آزادی و استقالل و من پرستی ، پیروان ابلیس ھستند .

235

انسان : شهید خدا

م اس��ت معل��و» انس��ان« ر ک��ھ از واژۀ و ام��ا انس��انیت چیس��ت ؟ ھم��انطوانس��ان، ش��ھید انس��انیت خ��ویش اس��ت است . انس با کھ و چھ ؟ » انس« معنای ھ ،انسانیت ب

م�ا او شر اس�ت نام بھ انس با روح خدا در خویشتن . چرا کھ انسانیت ھمان حضور روح خدا در حیوان دوپائی بو احس�اس ارای ارادهگون�ھ ای ک�ھ دھ معن�ای اتح�اد ب�ا اوس�ت ب�ھ انس گ�رفتن یعن�ی چ�ھ ؟ ان�س گ�رفتن ب�ا کس�ی ب�

و معن��ای اتح��اد ت��ن و روح بش��ر اس��ت ،ھماغوش��ی و ص��لحھ واح��دی ش��ده باش��یم . پ��س ان��س گ��رفتن ب��ا روح ب�� ھماھنگی بدن و روان ، وحدت ظاھر و باطن.

زی، اتح�اد و ب�ی نی�ا و انسان شھید تالش برای این انس است . اتحاد تن و روح یعنی اتحاد بقا و فنا، اتحاد نی�از معنای یگانھ شده با خدا .ھ د بمعنا . انسان کامل یعنی انسان موح ماده و

خ��ود) قلم��رو ای��ن ج��دال و س��ازش اس��ت . انس��انیت بش��ر نی��ز ھم��ان نف��س ( نامی��ده م��ی ش��ود» نف��س«آنچ��ھ ک��ھ ده و ن��ھ روح خ��ویش ک��ھ روح ھ��م ارامحک��وم ب��ھ فناس��ت و ی��ک ھدی��ھ اس��ت اوس��ت. آدم��ی ن��ھ ت��ن خ��ویش ک��ھ ت��ن

ردن�د و اب�ا ک باز زدن�درن س�ا در نزد بشر است ، ھمان امانتی کھ زم�ین و آس�مان از پ�ذیرش آخداست و امانت خد ولی انسان پذیرفت بدون آنکھ بداند اصال چھ چیزی را پذیرفتھ است .

ھ رخ دھ�د دھ�د و ق�رار ھ�م نیس�ت ک� انسانیت ھمان خدایگونھ شدن بشر است ولی چنین واقعھ ای ھرگ�ز رخ نم�یانس�ان م�ی ولی بشر در تالش برای خ�دا ش�دن اس�ت ک�ھو مشابھ ای داشتھ باشد خدا شریک زیرا قرار نیست کھ

ید دا ش�دن ش�ھشود کھ مقامی برتر از حیوان و خداست و لذا جانشین خدا م�ی ش�ود. آدم�ی در جری�ان اراده ب�ھ خ�د ود م�ی ش�وخ� می شود و در این شھادت انسانیت رخ می نماید . در اینجا فقط بشر نیست کھ شھید خ�دایگونگی

الشھید ! بلکھ خدا ھم شھید انسانگونگی خود می گردد کھ : ھوھ�ل ج وی س�ھو وعلمای دین�ی و اس�المی از رمال مشرکانھ است کھ متأسفانھ درایدۀ خدایگونگی بشر یک ایدۀ کا

ل و جھ� ت کف�رولی در تالش برای خداشدن کھ ھم�ان ذاان قرار نیست کھ ھمچون خدا شود بر زبان می آید . انسن و ای�کن�د داون�د او را جانش�ین خ�ودش م�یبشر است ، انسان می شود کھ در ن�زد خ�دا برت�ر از خداس�ت و ل�ذا خ

مقصود خداوند از خلقت است . ان��دک ع��ین ان��دکی . ای��نباش��د حت��ی ع��ارف و رح��یم و حک��یم و خ��الق و ...انس��ان کام��ل کس��ی نیس��ت ک��ھ ع��الم و

ت شکس�ت و غای�رشدن بھ اخالق هللا است کھ انسان پدید می آید درس�ت دولی در تالش برای متخلق شرک است تصدیق این شکست و درک این شکست . اعتراف و ناکامی در این تالش و

دن ب�ھ خ�دا ش� انسان شھید اراده بھ خدا شدن است . معرفت بر این شھادت ع�ین عرف�ان اس�ت و انس�انیت . اراده ای�ن ت�الش وچ�ھ ک�ھ ای�ن اراده ش�دیدتر سانیت خلق می شود. ھرکھ ان عین کفر است ولی از بطن ھمین کفر است

کفر است کھ نور انسان پدید می آید . دھد و از بطن اشد جدی تر باشد انسانی برتر روی می

236

غایت صبر کجاست؟

ق ورد : ص�دمحور قرار دا در میان ھمھ ارزشھای اخالقی در قلمرو دین و عرفان دو ارزش است کھ در رأس وو تن معنای رسیدن ب�ھ حقیق�ت ھرچی�زی اس�ت مخصوص�ا حقیق�ت خویش�ھ صبر ! صدق ھمانا مقصد راه است و ب

ب�ھ ی رس�یدنب�را :م�ی فرمای�د» عص�ر« اما فقط با پای صبر می توان بھ این مقصد رسید . ھمانطور کھ س�ورۀ یم�ان و اع�ین ح�ال می�زان در ص�بر ش�اقھ ت�رین ام�ر اس�ت . ص�بر و م�ی دان�یم ک�ھحق بایستی متوسل بھ صبر ش�د

و معن�ای ص�بر ب�ر ح�ق ت�ا لحظ�ھ ظھ�ورھ عشق انسان بھ حقیقت است . صبر محصول حق پرستی اس�ت. ص�بر ب� .تحقق آن و پیروزی آن و نیز رسیدن بھ یقین در آن و ملحق شدن بھ آن و خود اسوه حق گردیدن

ش�من دو ص�بر فق�ط ی�ک نیس�تدر ص�بر ھمھ امتحانات در دین و معرف�ت و تالش�ھای بش�ری چی�زی ج�ز امتح�انم�ودن . ح�ق معنای بدبین شدن ب�ھ حقیق�ت و از آن چش�م پوش�یدن و ب�ھ آن پش�ت نھ دارد و آن یأس است . یأس بح�ق اس�ت سلطھ غیبی و باطنی است . صبر برحق ھمانا صبر بر ظھور بیرونی و یک امر و باور و نور و حس

ت بواس�طھ رس�اند . پ�س دش�من ح�ق ھمان�ا ب�دگمانی درب�ارۀ ح�ق اس� یب�اره آن م�کھ انسان حق جو را بھ یق�ین درھ�ور ح�ق ظتأخیر در ظھور . این تأخیر ھمان عرصھ امتحان در میزان حق پرستی و صدق نسبت بھ حق است .

د رایش جھ�اد و ب�ھم صدق آن و یکتائی ظاھر و باطن آن است یعنی ظھور حق . انسانی کھ حق�ی را ادع�ا م�ی کن�و او را ول�ی مردم�ان ھم�واره دش�من انس�ان م�دعی ح�ق ھس�تندد اس�ت ت�ا تحق�ق یاب�د ای�ن امی�ب�ھ و صبر م�ی کن�د

ص�بر ب�ر :آخ�رین امتح�ان ح�ق و غای�ت ص�بر اس�ت محاصره می کنن�د ت�ا از ای�ن ادع�ا دس�ت بکش�د . ل�ذا تنھ�ائی تنھائی !

دل شناسی

قایع قلبی وچیزی جز انیت انسان ھم حیوانی اھل دل است و انس ھر انسانی چیزی جز دل خویش نیست . انسانف�راق! ی مان�د، داغو ام�ا در دل انس�ان ج�ز داغ نم�می ماند ، باقیست و مابقی فانی آنچھ کھ در دل او نیست . ھر

عرف�ت ممی�زان انس�انیت و رش�د و تع�الی و کم�ال ھ�ر بش�ری ھم�ان می�زان ق�درت و وس�عت و عم�ق و روش�نائی و قلبی اوست .

دل ول�یدی است بھ بطالت و نابواست و لذا ھیچ امر ذھنی باقی نمی ماند و جملگی محکوم ذھن آدمی قلمرو دنی د !آدمی قلمرو درک آخرت و جاودانگی است . عرصھ آن کسی کھ می باید می بود ولی نبود: بود نبو

237

ی ھس��ت انس�ان دل خویش�تن اس�ت . ذھ�ن او قلم�رو غی�ر اس��ت آنھ�م غیرھ�ائی ع�دو و دروغ�ین . دل انس�ان عرص�ھ انگی دلول�ی ج�اودلبستگی ھا و دل گسستگی ھا نیست بایستی اوست و بایستی ھستی ! زندگی بشر چیزی جز د

ی ش�ود . دلدر دل جاودان�ھ م�در دل کندن است کھ فردی یا چی�زی برخاستھ از گسستگی ھای دل است . چرا کھ یاست . کارگاه تبدیل عدم بھ وجودی جاودانھ و المتناھی و دست نیافتنی در دن

ھ ب� انس�ان را دل آدمی قلمرو درک فراق و فناست و ھمین امر منجر بھ بق�ای جاودان�ھ م�ی ش�ود . داغ ھ�ر فراق�ی خویشتن خویش نزدیکتر می سازد و خود می کند . آنرا کھ دلی نیست و داغی نیست ھستی نیست .

ر دل بس��تن کن�دن ن��امی وارون�ھ ب�راز جاودان�ھ س�ازی آن ام��وری اس�ت ک�ھ از آن دل م��ی کن�یم . دل دل گسس�تگیی کن�یم جاوی�د م� جاودانھ و ناب است . بمیزانی کھ تالش می کنیم از چیزی دل بکنیم در واقع آنرا در دل ح�ک و

. فعل و انفعاالت دل در قیاس با منطق ذھن ، وارونھ می آید .

ترس از تنها شدن

ات��ا ذاز م��رگ ھ��م بعن��وان م��ادر ھم��ھ ترس��ھا منش��أ ھم��ھ ترس��ھای بش��ر ھمان��ا ت��رس از تنھ��ا ش��دن اس��ت . ت��رسھ�ا ت�رس از تن ت�رس را بزرگت�رین گن�اه نامی�ده اس�ت برخاستھ از ھراس تنھائی می باشد . ھمانطور کھ علی (ع)

ی نم�ی بتالست ول�شدن منشأ ھمھ گناھان بشر است . بشر ذاتا از چیزی می ھراسد و می گریزد کھ عمال بھ آن مارد . مخف�ی م�ی د ھر ترفندی این واقعیت را از چشم خ�ودشھ ر خود آشکارا ببیند و لذا بخواھد این واقعیت را د

ت و ت . م�دنی تنھائی نیز یک�ی از ای�ن واقعی�ت ھاس�ت . آدم�ی خ�واه ن�اخواه در ای�ن دنی�ا غری�ب و ب�یکس و تنھاس� م ش�دن درگ�ان و گردھمائی ھای فزاینده بشر تالش برای پنھان داشتن این واقعیت و مخفی شدن پشت سر دیگ�ر

ازدحام است و تمدن یعنی خود را گم نمودن در جمعیت ھا . ھائی بش�ر تن ی شودخره بھ آن مبتال ما کھ طبق قانون ذاتی انسان از ھرچھ کھ بگریزد و بھراسد باألولی از آنج

ن م�رش ب�ھ ای�عخره در نیم�ھ دوم ای جمعی�ت ھ�ا ب�از ھ�م تنھاس�ت و ب�األمتمدن نیز اجتناب ناپذیر است و در غوغی�د داش را ک�ھ ک�ھ رس�ید و تنھ�ائی و بش�ر ب�ھ خ�ودو م�ی گریزن�د تنھائی از بیرون ھم مبتال م�ی گ�ردد و ھم�ھ از ا

و خ�ود گ�ردد یمستی زاست تا از خود گم ش�ود و ب� نگاه نوبت پناه بردن بھ مخدرات و داروھای روان گردان وآ این آخرین گناه است و غایت ھمھ گناھان .

س�کرات و معصر تنھائی جبری بشر است و لذا عصر حاکمیت فزاینده مخدارت و مان در یک کالم عصر آخرالزار داس�ت . ف�رخف�رار از داروھای بیھوش کننده است . آخرالزمان عرصھ رویاروئی با خداست . فرار از تنھائی

از تنھائی منشأ ھمھ گناھان است زیرا فرار از خداست . ستم پذیر و مفلس و ھیچ و پوچ می گردد . یوزه ورآدمی در گریز از تنھائی د

238

ه م�ی اب ب�ھ گن�اتنھائی قلمرو خدائی انسان است و لذا عرصھ اقتدار الھی اوست و این قدرت است کھ م�انع ارتک�و بش�ر ن عین خ�دا فروش�ی و کف�ر بش�ر اس�ت راموشی است و ایف –شود . ھر گناھی نوعی خود فروشی و خود

این ندارد . بھ لحاظ روانی کفری جزتی دار ش�دن تحویل گرفتن ھستی خویش و ھ�راس از ھس� فرار از رویاروئی با وجود خویشتن و فرار از تنھائی

ت . از ھستی خویش اسقت است و ھر گناھی وجھی از فرار است . آیا این حماقت نیست ؟ کفر عین حماامان�ت مودن�د. آنآس�مانھا از پ�ذیرش آن اب�ا ن این ھمان امانت الھی است کھ خداوند بھ انسان بخشید ک�ھ زم�ین و

دا را در و وجود ھمان خداست . ھستی پذیری ھمان خداپذیری در خویشتن است و خاست » وجود« الھی ھمان ق این ام�ر خل� و آدمی جز برایخلیفھ خدا شدن خویشتن یافتن و تحویل گرفتن و او را بر جای خویش نشاندن و

دا و جنگ با خ� از مقصود خلقت است و لذا انکار و جدال با جھان ھستیگریز نھائی نشده ا ست . پس گریز از تعن��ای د ب��ھ مدر خویش��تن اس��ت و نب��رد ب��ا ھس��تی خ��ویش. پ��س انس��ان ک��افر و منک��ر خویش��تن اس��ت . انس��ان موح��

اشد . انسانی است کھ تنھائی خود را پذیرفتھ باشد یعنی خدا را در خود یافتھ ب انسان یگانھ شده

مالیخولیاي عشق

ز اآگاھان�ھ وھنگامیکھ کسی ف�رد دیگ�ری را م�ورد تمجی�د و س�تایش ق�رار م�ی دھ�د اگ�ر ای�ن ام�ر پدی�ده ای عم�دا

کس�ی ھ�ر ھر یان است کھ راز عشق می باش�د .روی فریبکاری نباشد باز ھم یک فریب غریزی و ناخودآگاه در متی حال ھ�ر زش� اقع خودش را دیده است . این امر شاملزیبائی و عظمتی را کھ در دیگری می بیند در و نیکی و

و بدی ھم می شود . یگ�ری دھ�د و د یک کالم چیزی جز نیک بین�ی در دیگ�ران نیس�ت . نیک�ی خ�ود را ب�ھ دیگ�ری نس�بت م�ی عشق در

ک�ھ آن د ت�ا آنج�ااساس آن نیکی بھ فعل می آی�ثیر این تلقین قرارمی گیرد و برای مدتی برأبطرزی جادوئی تحت تآن کند و می نیکی بھ قلمرو امتحان می رسد و در این امتحان است کھ معشوق بناگاه ھویت زشت خود را عیان

می آید . نیکی عین بدی از آب دری م�عشق یعن�ی زش�تی و ص�فات منف�ی دیگ�ری را نی�ک دی�دن . عاش�ق کس�ی اس�ت ک�ھ نیک�ی خ�ود را ب�ھ دیگ�ران

متحان پ�یشاه کھ محک ولی آنگایائی رابطھ عاشق و معشوق یخولبخشد و بدی او را می گیرد و اینست راز مال و فریب واقعھ آشکار می گردد و نفرت رخ می نماید . می آید . ھرکسی خودش می شود

عرص�ھ امتح�ان ی نمای�د ک�ھ عاش�ق م�ی خواھ�د ول�ی درریاکاری معشوق عموما امری غری�زی اس�ت . او ھم�ان م�ئاتر محض اس�ت منتھ�ی تئ�اتری ک�ھ نمی آید . عشق در نیمھ اول یک تبرعملی و سرنوشت ساز کاری از نمایش

کسی نقش خودش را باور ک�رده اس�ت . عش�ق ھم�ان ارادۀ ذات�ی انس�ان ب�ھ پرس�تیدن و پرس�تیده ش�دن اس�ت و ھرتمرین��ی زمین��ی و م��ادی ب��رای خداشناس��ی و خداپرس��تی م��ی باش��د ھم��انطور ک��ھ انس��ان خداپرس��ت بایس��تی خ��دا را

نیست تمام ھستی خود سازد . ھمانطور کھ انسان بایستی نیس�تی را مظھ�ر ھس�تی س�ازد و آنچ�ھ بعنوان کسی کھ

239

را کھ مطلقا بھ حس و فکر و لمس نم�ی آی�د تنھ�ا موج�ود واقع�ی و کام�ل س�ازد و بپرس�تد ، تجرب�ھ عش�ق زمین�ی مقدمھ ای بھ خداپرستی و وجود شناسی است .

ق یان�ت در عش�مالیخولیا م�ی رس�اند و شکس�ت و خ یگانگی تا سرحد انسان را بھ غایت از خودب لذا واقعھ عشقآئی عاشق و معشوق می شود و این سرآغاز واق�ع نگ�ری و ب�اور ب�ھ بطال�ت دنی�ا و عالئ�ق –خود ھ ھم موجب ب

مادی می باشد و رویکرد بھ عالم غیب و شناخت و پرستش خداوند . ود بیگان�ھ انسان است و او را در خ�ود بیق�رار و از خ�حضور روح پروردگار در انسان علت عشق و پرستش در

ت�ا م��ورد ک��ھ در ای�ن غی��رخویش��تن و پن�اه ب��ردن ب�ھ غی��ر اس�ت م�ی س��ازد ک�ھ عش��ق ب�ھ مثاب��ھ غای�ت ای��ن گری�ز از را در خ�ود نمی گ�ردد و ب�ا روح الھ�ی خ�ود ھمنش�ین نم�ی ش�ود ت�ا خ�داخ�ود ب�ازھ بیوفائی و خیان�ت واق�ع نش�ود ب�

در خود بشناسد . جستجو کند و معشوق راعش�ق زمینھ اصلی و ام�ر واجب�ی در خداشناس�ی و خودشناس�ی اس�ت . اینس�ت ک�ھ عرف�ان ھم�واره ب�ا پس عشقمعرف�ت و خ�ود ب�از نیای�د اھ�لھ عش�ق شکس�ت و ناک�ام نگ�ردد و ب�ه است . انسان ت�ا عاش�ق نش�ود و درقرین بود

ف�ان واص�ل بھ خدا و یا اولیای او و عار خداشناسی نمی شود. عشق الیق کسی است کھ خودش باشد یعنی عشق.

عش�وق و واجب تر از آن پن�اه نب�ردن ب�ھ مواجب تر از آن شکست در عشق است پس عشق امری واجب است و ا نش�انت خویش�تن خ�ویش رھ آمدن است تا راه بازگشت ب�بلکھ بھ جستجوی عارف و امامی بر ھای دیگر است و

. دھد و خدایت را در تو بھ تو معرفی کند

انسان براي چه آفریده شد ؟

س�ت . ص�ول عش�ق اخداوند در کتابش می فرماید کھ انسان را نیافری�د اال ب�رای آنک�ھ او را بپرس�تد . پرس�تش محس�ت از روی نی�از ا دو نوع عشق داریم : عشقی ک�ھ او ام خدا می باشد ھ در واقع علت ذاتی انسان ھمانا عشق ب

دنی�وی و شق بھ قدرت و رفاه و لذا پول . عشق بھ پول غایت ھمھ عشق ھایمثل عشق بھ جنس مخالف و یا عس�طھ پ�ول ز بواانسانی ترین عشقھاست ج� نیازمندانھ بشر است زیرا عشق بھ جنس مخالف ھم کھ لطیف ترین و

وق اس�ت و می آورد ک�ھ الی�ق معش� و عشق دیگر از روی بی نیازی است و پرستشی را پدیدامکان وصال ندارد د زیرا ر حق اوست . این عشق برخاستھ از عظمت وعزت و قداست معشوق است. آدمی کسی را می پرستخودر

ن�ی ک�ھ او الیق پرستش است . منشأ دین عشق ھمانا صفات و ارزشھای وجود معشوق اس�ت . پ�س عاش�ق بمیزا وت اس�ت معشوق را می شناسد می پرستد . ای�ن عش�ق مس�تلزم معرف�ت درب�ارۀ معش�وق اس�ت و محص�ول معرف�

ت و ام��ا نی��از اس��حاص��ل معش��وق شناس��ی . ای��ن عش��ق حقیق��ی و برح��ق اس��ت و اص��ال عش��ق اس��ت . آن یک��ی تمی��ن اآوردن نیازھ��ای عاش��ق اس��ت پرس��تیده م��ی ش��ود . حق��ارت و در ی��وزگی و ت��ا زمانیک��ھ معش��وق مش��غول ب��ر

پرستش تماما تبدیل بھ عقده حقارت و حسادت و کینھ می شود .

240

و ھ�ای غری�زینیاز ۀنیاز باشد زیرا خداوند ھمش انسان نسبت بھ خداوند نمی تواند از روی ولی عشق و پرست نیازھ�ایش آورده می کند . پ�س انس�ان بواس�طھن ھیچ ایمان و اطاعت و پرستشی برواجب و اصولی بشر را بدو

م ھم�ین ام�ر ھ� و ام�اچنین پرستشی نیست این تجارت اس�ت خور اصال خداوند در قرار نیست کھ خدا را بپرستد وو ز روی نی�ازدھد مستلزم معرفت است . پرستش اکثر انسانھا ا کھ خداوند بدون پرستش انسان بھ او رزق می

ن�ھ خ�ود برای انواع رزق است و لذا پرستش کافرانھ و مشرکانھ است زیرا پرستش صفات و خ�واص خداس�ت وخ�اطر ا او را بتش کن�یم . خداون�د انس�ان را خل�ق ک�رده ت�خدا . مثل اینکھ کسی را بھ دلیل ثروت و یا س�کس پرس�

کن�یم ک�ھ خودش بپرستد و نھ بخاطر ص�فاتش . ن�ھ بخ�اطر اینک�ھ او را آفری�ده و رزق م�ی بخش�د . پ�س درک م�ی خداپرستی چھ امر عظیم و لطیف و حیرت آور و غیر قابل توصیف است .

ھ معن�ای ب�بھ خداوند در معنای حقیق�ی م�ذکورش براستی چھ کسی می تواند عاشق بھ پروردگارش باشد ؟ عشقش�ق ب�ھ عشق بھ کسی است کھ مطلق�ا در قلم�رو ح�واس و ھ�وش و اندیش�ھ بش�ری ج�ای نم�ی گی�رد و ب�ھ مانن�د ع

رت�ر از ب ع�الم ھس�تی از اوس�ت و او مال�ک ھس�تی اس�ت و خ�ود فناست : کسی کھ مطلقا نیست ولی ھس�ت و ک�ل عش�وق و جائی از وجود انسان درک شود و چون درک شود بی تردی�د م ھستی . پس بایستی چنین کسی در یک

ل ددر ذات ت اس�ت وپرستیده می شود . این جائی کھ خداوند درک می شود کجاست ؟ مسلما جائی در اعم�اق ذاس�ت بس�تگی ا چن�ین ادراک�ی چگون�ھ ممک�ن م�ی آی�د ؟ آنچ�ھ ک�ھ حج�اب و م�انع چن�ین ادراک�ی او ام و جان و روح

ص�فات پ�اک ھ جھان محسوسات و اندیشھ گری و دنیا پرستی است . انس�ان بمیزان�ی ک�ھ از ظلم�ت ع�والمانسان بدرت م��ی ش��ود ق��درت درک ورای ص��فات را پی��دا م��ی کن��د . چن��ین ادراک��ی مس��تلزم عظ��یم ت��رین قدرتھاس��ت : ق��

ھم�ان فنا پاکسازی خویشتن از جھان و سپس پاکسازی خویش از خویشتن . قدرت فنا سازی خویش و عشق بھ خداست .ھ عشق ب

تفاوت انسان مرده و زندهکسی است کھ زنده را و زندگی را یعنی روح را و جمال جان را می بین�د و م�ی ش�نود و م�ی بوی�د و انسان زندهدمھ�ا ک�ھ حام�ل روح ھ�ر ج�ان و جان�دار و حت�ی بیج�انی مخصوص�ا آ کند . یعنی حض�ور پروردگ�ار را در لمس می

لذا انسان زنده انسانی خدابین است و خ�دا فھ�م و ح�ق ب�ین اس�ت و ح�ق پرس�ت و زیب�ائی ب�ین و وخداوند ھستند و نی��ز ب��ھ ارت ج�ان را م��ی یاب�د و م��ی بوی�دجم�ال ی��اب ک�ھ در وج��ود انس�انھا حض��ور ذات و قداس�ت روح و طھ��

ل او جم�ال قدس�ی اھمان میزان آفت و چرک و فساد و زشتی ھائی کھ جمال جان را کثیف کرده است و با این ح�و لذا انساھا را خدائی می کند و بھ خود مدنظر و مخاطب قرار می دھد ا زیر این چرک ھم می بیند و آنرا حق ر

می نماید و ب�ھ حرکت�ی الھ�ی و قدس�ی وا م�ی دارد و دل زده و قلب�ی و انقالب�ی م�ی س�ازد . آ –می آورد و خود ملکوت و مالئک روب�رو کن�ی م�ی گوی�د : اوھ�ام و طلس�م و خی�الی ولی انسان مرده را اگر با عرش پروردگار و

بیش نیست ! و لذا انسان مرده جز مرداب نمی یابد و از خویش�تن نف�رت دارد و ف�راری اس�ت و لحظ�ھ ای ت�وان را ندارد ھمانطور کھ آدمی قادر نیست لحظھ ای با جسد گندی�ده ای تنھ�ا با خود بودن و با خود ماندن و تنھائی

241

بماند . آدم مرده مستمرا خودش را بزک می کند و گریم می نمای�د و عط�ر و گ�الب م�ی پاش�د و در ازدح�ام گ�م و و برای ساد خود را بھ دیگران نسبت دھد جسد گندیده خود را نبیند و بتواند گندیدگی و تعفن و ف گور می شود تا

بھ وی امکان پنھان شدن در پش�ت سرش�ان را این مقصود مجبور است کھ مستمرا دعوی عشق نماید تا دیگران بدھند و برای لحظاتی از وی تمجید کنند و بھ وی جایزه بدھند و تبریک بگویند.

دل و مرده دل .ن مؤمن و کافر بود ؛ انسان زنده سخن بر سر تفاوت انسا

با ناتوانائی هاي خود چه کنیم ؟

م و دنی�ا و شاه شوی کوھی را جابجا کنیم و یا یک روزه میلیاردر ناتوانی این نیست کھ چرا نمی توانیممنظور از را فتح نمائیم .

ب�ھ از ی�ن ھم�ان جنان�اتوانی در قلم�رو توان�ائی اس�ت ک�ھ قاع�دتا بای�د بت�وانیم ول�ی نم�ی ت�وانیم مسئلھ اص�لی بش�رد و مط��رو ن��اتوانی اس��ت ک��ھ موج��ب حق��ارت م��ا در ن��زد خ��ود و دیگ��ران اس��ت و ج��رم و گن��اه محس��وب م��ی ش��ودی و برقرار فرھنگ عمومی می باشد مثل ادای نظم و نظافت یا حفظ حیا و حرمت و انجام وظایف عادی روزمرهای ب�ال بای�دھقرابطھ ای عرف�ی و پای�دار ب�ا آدمھ�ای مح�یط زیس�ت خ�ود و ت�أمین ح�داقل معیش�ت . ای�ن ن�اتوانی در

م�ی ت�وانیمنل و وج�دان خ�ود ن�اتوانیم ؟ چ�را عرفی و شرعی و فطری و اخالقی و عقل�ی اس�ت . چ�را در قب�ال عق� راستگو باشیم چرا نمی توانیم خویشتن داری کنیم ؟

س�تھ دوم م . ای�ن دبسیاری کارھا را نمی خواھیم و لذا نمی توانیم و بسیاری دگر را ھم م�ی خ�واھیم و نم�ی ت�وانیانھ حک و کودککھ گاه بسیار مض معلول دستھ اول است . این نتوانستن حاصل آن نخواستن است . این نتوانستن

ذاب توانس�تن ع�ناست عذاب آن نخواستن است . مثال ھر معتادی واقع�ا م�ی خواھ�د ت�رک کن�د و نم�ی توان�د . ای�ن ن�ی حصول بیرومنخواستن بسیاری از اصول عقل و دین و وجدان است . این ناتوانی از اراده است و ارادۀ بشر

وج��دان اراده م��ی ش��ود . بازگش��ت ب��ھ عق��ل و ب��ی را زی��ر پ��ا م��ی نھ��د از عق��ل و وج��دان اس��ت . آنک��ھ وج��دانش بازگشت بھ اراده است .

آیا براستی تو کیستی ؟

چین�ی ک�ھ نق�ش مش�وق ی�ا خ�دمتگزار را ایف�ا م�یی�ا محق�ق را ب�ازی میکن�ی ... خبردزدی کھ نقش عاشق و مرید تھ ای کھ نم�ایش ایث�ار م�ی دھ�ی ... جنایتک�اری ورشکس ھ لباس مشاور بر تن کرده ای ...کالھبرداری ک کنی ...

طال��ب طریق��ت و حقیق��ت گش��تھ ای ... م��وش م��رده ای ک��ھ ی و دموکراس��ی ب��ر دوش م��ی کش��ی ...ک��ھ کب��اده آزادشنھ ای و مدرک طبابت ب�ر خون خالیق تھ یک بیمار روانی کھ ب لباس پلیس بر تن نموده ای ... قاچاقچی ای کھ

242

گی کھ نامت مادر ی�ا موشی خان اده ای کھ جانماز آب می کشی ...زناکار از کار افت ... خود آویختھ ای باالی سر ک��ھ اس��طوره ھ��ا را م��ی پرس��تی ... ش��ریک دزد و رفی��ق قافل��ھ ... خ��ود فروخت��ۀ تم��ام ش��ده ای ھمس��ر اس��ت ...

م ، ...در کم�ین انتق�ا تبھکاری ملوس ، بزھکاری عاشق پیشھ ، قدیسی جنایتکار ، ماری در رختخ�واب ، رفیق�ی ھا و امثال اینھا نیستی ... حتما ...آیا براستی تو کیستی ؟ اگر می پنداری کھ ھیچیک از این

عجائب خودشناسی

د . ھر کھ خود را فھم کند ھمھ را فھم می کند زیرا ھمھ انسانھا از نفس واحده ان ذات خود است . ھر کھ خود را فھم کند خدا را ھم فھم می کند زیرا خداوند اسی اند. ھر کھ خود را فھم کند از سائر علوم بی نیاز می شود زیرا ھمھ علوم از خودشن .ھر کھ خود را فھم کند ھمھ را دوست می دارد زیرا ھمھ را ھمچون خود می بیند نیازھر کھ خود را فھم کند دروغ نمی گوید زیرا دروغ محصول نیاز است و او بی . .ھر کھ خود را فھم کند فریب نمی خورد زیرا بھ صدق رسیده است دری می رھد.ھ گی و دربدر خود قرار می گیرد و از دریوزھر کھ خود را فھم کند

من و غیر من ای شناس�ی در غ�رب اس�ت ک�ھ فلس�فھ –فیختھ فیلسوف عارف مشرب آلمانی و از جملھ معدود فالسفھ اھل خ�ود د .تمدن غرب محسوب می شو مدون تحت عنوان من و غیر من پدید آورد کھ عارفانھ ترین فلسفھ کل

یکدیگر و روی دی و وجھ غیر خودی اوست کھ رو درجھان ھر انسانی دو وجھ دارد کھ وجھ خو از نظر او کل ه است .نیامدرصرف خود ددر تضادی دیالکتیکی ھستند . جھان غیر خودی ھم مخلوق خود است کھ ھنوز بھ ت

اراده و ت فرم��ان وھم�ان خداس�ت ک�ھ غی��ر خ�ود را از خ�ود م�ی آفرین�د و بت�دریج تح�» خ�ود«در ای�ن فلس�فھ ذات ج�رای ای�ن می آورد . در ای�ن فلس�فھ ، وج�ود انس�ان کارگ�اه خلق�ت خداس�ت و انس�ان چی�زی ج�ز ممالکیت خود در

نس�ان دی�دگاه ا ده و حق�ش را درک و تص�دیق نمای�د . از ای�نخلقت و شاھد بر آن نیست کھ باید بر آن نظارت نم�ودر اینج��ا ش�اھد و ع�ارف در مق�امی برت�ر از خ�دا و مخلوق�اتش ق��رار دارد زی�را ظ�رف حض�ور ای�ن دو م�ی باش�د .

ب�ر رین فلس�فھانسان در جایگاھی برتر از عالم وجود است و از جنس معرفت ناب می باشد . این فلس�فھ ش�بیھ ت�ن�درت ھ ب� کل�ی مھج�ور و ب�ی خاص�یت افت�ا ده اس�ت و حت�ی ن�ام فیخت�ھ را ھ�مھ است کھ در غرب بعرفان اسالمی

کسی شنیده است .

243

دل شناسی

قلب غای�ت علی (ع)، معرفت قلب را کمال معرفت نفس می داند و چون معرفت نفس اعظم علوم است لذا معرفت

این کمال است.و مخل��وق افک��ار و اعم��ال و اق��دامات م��ا در زن��دگی معل��ول ۀم��ب��ھ ان��دک دقت��ی در وج��ود خ��ود درم��ی ی��ابیم ک��ھ ھ

م�ا خان�ھ احساسات قلبی ما ھستند و در واق�ع مال�ک و ص�احب اراده و سرنوش�ت م�ا در دل ماس�ت و براس�تی دل خداست .

، ھ�ات، غرورد؟ خش�م ھ�ا، عش�ق ھ�ا، تعص�باا احساسات م�ا چیس�تند؟ آی�ا قاب�ل کنت�رل و تح�ت اراده م�ا ھس�تنو ام ی دیش�ھ و اعض�ام�ی خی�زد و انن�ھ از دل م�ا بر ھر آری و ا، تردیدھا، نفرت ھا و خواستن و نخواستن ھا وباورھ

ما بھ مثابھ قوه مقننھ و قضائیھ و اجرائیھ اراده مطلقھ دل ھستند.وان�ائی خو ق�درت فک�ر ھم�ان ق�درت ای�ن ترجم�ھ و چیزی جز خوان�دن احساس�ات دل نیس�تدر واقع تفکر کردن

رت دل راض�ین�دھ بس�یار ب� قوای وجود ما بطور جبری در خدمت دل ما ھستند تا دل را راض�ی کنن�د و است . کل می شود و اگر ھم شود برای مدت کوتاھی است.

گ�ر ھ�یچ فک�رانفعال کامل قرار می دھ�د و ص�احبش دی مقام رضا رسیده باشد صاحبش را دردر واقع دلی کھ بھ .تالش و کاری و وظیفھ ای ندارد و

ن اس�ت ک�ھ دلو تمام منظ�ور انس�ان از ھ�ر فع�الیتش آ است صاحبش را بھ تالش می اندازددل بمیزانی کھ شاکی چی�زی ج�ز را راضی سازد تا خودش برای مدتی استراحت کند . مقام رض�ا ی�ا رض�وان در معرف�ت دین�ی در واق�ع

رضایت دل انسان نیست .واق��ع یش اس��ت. دراطاع��ت از دل خ��و تی معل��ول ارادت وسرنوش�� ھم��ھ آدمھ��ا مری��د مطل��ق دل خ��ود ھس��تند و ھ��ر

کند در دل است. پس براستی او خود خداست. کسی را می نویسد و خلق میآنکھ سرنوشت ھردون ب�م�ل بمان�د آدمی اگر براستی و ص�ادقانھ و خالص�انھ مری�د دل ش�ود و ت�ا ب�ھ آخ�ر در ای�ن ارادت و اطاع�ت کا

کی دل را بھ یولی از ھر میلیونھا آدم شاید رسد دل کھ رضای خداست میتردید رستگار است و بھ مقام رضای ه م�ی یگ�ران پن�ادش�وند و ب�ھ م�ی گریزن�د یعن�ی ک�افر م�ی تمام و کمال مریدی کند. مابقی در میانھ راه می برن�د و

ود ق ش�کھ عاش ولی دل از طریق غیر، صاحبش را بھ دام می اندازد یعنی از طریق عشق ھا. زیرا دل وقتی برند اراده ذھن صاحبش را ھم از او می ستاند.سخن بر تنازع ذھن و دل است.

د ک�ھ ن�چندکن�د ھرذھ�ن خویش�ند. اینھ�ا ھ�م ا برخی از انسانھا دل خویشند و انسان بسیار اندکن�د. برخ�ی دیگ�ر فق�طل در ذھ�ن و د ینب�ولی اکثریت مردمان در تبعیتی مشرکانھ از دل و ذھن می باش�ند و بیشتر از اھل دل می باشند

تردد و تذبذب می باشند و این ھمان وضع ریا و نفاق و دوگانگی است.

244

ھای دنی�ویاھل دل کامل انگش�ت ش�مارانند و آن�ان مخلص�ین و اولی�اء ھس�تند ول�ی اھ�ل ذھ�ن کام�ل ص�احبان ق�درترن�د و دان ح�ق داھستند یعنی کافران نسبت بھ دل . اکثریت مردمان بین این دو وضع سرگردانند گاه روی بھ م�ر

گاه بھ صاحبان قدرت و ثروت.ای رس�د. ذھن�ی ک��ھ مری�د غرای�ز و ھ��وس ھ�ا و وسوس�ھ ھ�� ذھن�ی ک�ھ مری��د دل م�ی ش�ود ب��ھ حکم�ت و عرف�ان م��ی

ت�ا دل را رس�د و نھای حکومتھا می شود ذھن دمدمی و مذبذب و پریش�ان اس�ت و ب�ھ ھ�یچ ب�اوری نم�ی مردمان ودچ�ار روی دیگ�رش ب�ھ دنیاس�ت و ذھنی کھ یک رویش بھ دل است و ردوش می کند و چھ بسا دلش می میفرام

بطالت و ناکامی است و ھمواره دل نگران است.ش را تح�ت انسان بھ لحاظ اراده شخصی ھمان ذھن خویشتن است اگر مرید دل شود و اعض�اء و امکان�ات دنی�وی

رده و واح�د س�پ گیش را ب�ھ اراده ای غیب�یزن�د رود زی�را ک�ل امر دل آورد بسوی ھماھنگی و اتحاد در زندگی می است.

س�ت دنیادن بھ موجب پشت کر ذھنرسد و با خدا روبرو می گردد ولی اطاعت از اطاعت از دل نھایتا بھ خدا مین م�ی ش�وند نیای برور دامھا در ددل سرباز می زنند و از خانھ وجود می گریزند و اسی ۀو لذا اکثر آدمھا از اراد

ل، و ش��ر و رذ ھ و ش��یاطین م��ی ش��ود و ای��ن نیروھ��ای دیوان��ھرود و دل الن��ھ اجن�� ایش��ان از دل م��یت��ا آنج��ا ک��ھ خدرای ل�ی ک�ھ دادل�ی صاحبش را بھ بازی مھلکی می گیرند . این جماعت نیز چھ بسا ادعا می کنند ک�ھ اھ�ل دلن�د و

مؤمنانھ ای نیست و قلمرو وسواس ھا و جنونھاست. حق واراده واحد و بری م�ھ بیگانگ�ان و ی�ا الن�یا دلشان افسرده ش�ده و م�ی می�رد بھ دل خود پشت می کنند و رھایش می کنند آنان کھ

ند ک�ھ انھ�ائی ھس�تدستھ دوم اش�رار و دیوانگ�ان و تبھک�اران حرف�ھ ای . این�ان ھم گردد . دستھ اول افسردگانند و انی و جنی است.ولی این وحی شیط» ما ھم وحی می شودھ ب« قول قرآن مدعی می شوند کھ ھ ب

ن للھ��ی انس��ادل، درب ع�الم غی��ب و م�اورای طبیع��ھ اس�ت و نھایت��ا م�ی توان��د ع��رش خ�دا ش��ود وای�ن مق��ام خلیف�ھ ا است.

کمت و و ذھن چنین انسانی ھم عرصھ ح ت محض است و عاشق خدمت بھ خلقدلی کھ خانھ خداست قلمرو محب معرفت توحیدی است .

صوص�ا ھ و ش�یاطین اس�ت و چش�م دی�دن ھ�یچکس مخخش�م ھاس�ت الن�ھ اجن� ض ھ�ا و کین�ھ ھ�ا وغدلی کھ دارای ب مؤمنان را ندارد.

ق�ط س�ت زی�را فمؤمنان سلسلھ مراتب ارادت و اطاعت از دل ھس�تند و ھ�یچ م�ؤمنی ھ�م ب�ی ام�ام ی�ا پیرعرف�انی نی دلی کھ عاشق و مجذوب یک انسان خداپرست می باشد می تواند دارای اراده ای واحد باشد.

ین�ان او دلش�ان براس�تی خان�ھ و ع�رش خداس�ت ت ش�ماری از مؤمن�ان تح�ت ربوبی�ت مس�تقیم پروردگارن�د وانگشب پیرش�ان بشان از قلو مابقی مؤمنان تحت ارادت این اولیاء ھستند و قلو او و مربیان و امامان مؤمنانند اولیای

د.چرای پیر خود ھستن کند و اراده و احساس می گیرد بمیزانی کھ تحت اطاعت بی چون و اطاعت می

245

از خودشناسی تا خداشناسی

ای�ن دن داشناس�ی م�ی رس�د بس�یاری ب�ا ش�نیوقتی گفتھ می شود کھ خودشناسی ھم�ان خداشناس�ی اس�ت و ی�ا ب�ھ خد م�ی یرا ب�ا خ�وسخن بالفاصلھ احساس خدائی می کنند و خود را عارف با� می دانند و کوس انالحق می زنند ز

می شناسد نیزی را نشناسم بدون شک خودم را می شناسم و ھیچکس مرا بھتر از خودم من اگر ھیچ چ« گویند » پس خدا ھستم.

کنن�د چ�ھ ک�ھ ھ�وس م�ینی ھس�تیم ک�ھ احس�اس م�ی کنن�د ک�ھ ھراگر در جامعھ شاھد موجی عظیم و مجنون از کساده خولی�ائی ش�چن�ین مالیھمان اراده خداست و لذا ھمھ اعمالشان برحق است بایستی درک کن�یم ک�ھ از کج�ا دچ�ار

ا عالمھ مری خود رااند. با چند بیت شعر یا حدیثی بناگاه خدا شده و خود را اھل عشق و حال می دانند و در ھر دیدتر د چن�دان ش�ھ بھ یاری مواد مح�رک و روان گ�ردان و مخ�درات دو ص�دھر و نابغھ می پندارند. این جنون البت انی و شعر خ�و ل ھنری و ادبیز چنین بیمارانی خطرناک است و در محافبروز می کند. دکانھای درویشی مملو ا

ز ابیگان�ھ ت�ر شناس�د و از خ�ودشچیزی را بھت�ر از خ�ودش م�ی جرا در اینست کھ اتفاقا آدمی ھرولی راز مانیز م�ی باش�د منزل از ھزار مقام معرفت ھمانا شیطان شناس�ی در درج�ات ٩٩٩و حقیقت دیگر اینکھ ھرچیزی است

اش��ند و ن��ھ اک��دامنی م��ی بو پ اب��ھ ای��ن ح��ریم رس��یده ان��د اس��وه تق��و و ت��ازه آنانک��ھ من��زل آخ��ر ح��ریم ح��ق اس��تو ھ خ�دایان خودی خود بر وادی معرفت نفس وارد نشده است وگرنھ ھم�ھ و نکتھ دیگر اینکھ ھیچکس ببولھوسی

بودند و نھ شیاطین و مجنون و آدمخوار.

خدا با کیست؟

ب�ا ن�ھ خداون�دگراورش دارند حضورش را می یابن�د وکھ باورش دارند . در واقع کسانی کھ بخدا با کسانی است ظ�اھر وق�ول عل�ی(ع) ، خداون�د ب�اطن ھ ھر موجودی در جھان ھست و ھیچ چیزی بی او نیس�ت حت�ی نیس�تی. ب�

کھ قرآن نیز چنین می گوید.ھرچیزی است ھمانطور صادقان و متقین است . چرا؟ در قرآن می خوانیم کھ خداوند با صابران و

کام�ھ خویش�تن اس�ت و انس�ان بمیزان�ی اره و خودتقوا و صدق و صبر حاصل نبرد انسان با منیت و نفس ام� ارزیو ل�ذا ان و خدا جز منیت او حاصل نیس�ترا در خود می یابد زیرا بین انس ت را از نفس خود می راند خداکھ منی

ا اراده اوس�ت و در او ج�ز خ�د ظھ�ور کن�د وج�ودش تمام�ا ع�رش خداس�ت و مح�ل ت را در خود نابود کسی کھ منیـ خ�ودی خ�ودش ب�ر ھ و ھیچکس نمی تواند ب. نیست. علی (ع) می فرماید کھ برعلیھ خودم زیستم و بھ خدا رسیدم

ل عم�ن یاری یک پیر عارف قادر ب�ھ ای�ن اینست کھ انسان بدو اینکھ خودش را می فریبد و علیھ خودش باشد اال

246

یعنی بی امام ھمان بی خداست زیرا امام کسی است کھ ب�ھ » بی امام، کافر است« لذا گفتھ شده کھ نیست و کبیرایم�ان را س�لطان وج�ود تو یاری می دھ�د ت�ا ب�ر منی�ت خ�ودت ف�ائق آئ�ی و نف�س خ�ود را مغل�وب س�ازی و عق�ل و

نمائی.گی خ�ود گس�یختد و وقاح�ت و افسارر م�ی گ�ذارخودی خود، عافیت طلبی و بزدلی خود را بھ حس�اب ص�بھ آدمی ب

نیس�ت. ا خ�داب�از خودش فرم�ان م�ی ب�رد کھ جانماز آب کشیدن را ھم تقوا می پندارد. کسی را صدق می نامد واس�یر نف�س ھ آدم�یک�حالیتقالل در مکت�ب لیبرالی�زم اس�ت. درھ این معنا کامال در تضاد با معن�ای آزادی و اس�البت

حبان قدرت است.صا ۀخویش و لذا برد

خداي قدیم و خداي جدید

ویگان�ھ اس�ت دور و بو ازلی است و لذا خدائی بسیار غایت قدیمیھ خدای مذاھب و باورھای دینی یک خدای بھرگ�ز اب�دیت ول�ی دارد و یا بعد از مرگ ولذا ھرگز نقد و حاضر در زندگی ما نیست. یا در قدیم و ازلیت حضور

ما نیست.در حال عم�ال و اح�والدر لحظھ بھ لحظ�ھ افاعل و نقد و شاھد وفت نفس است کھ خدای حی و حاضر ا خدای معرو ام

ال آورد وماس�ت. در واق�ع انس�ان بواس�طھ خودشناس�ی م�ی توان��د خ�دا را از اعم�اق ت�اریخ ھس�تی ب�ھ قلم�رو و ح��م�ی یل ب�ھ حض�ورک�ھ ای�ن ی�اد تب�د و این ھمان جریان بھ یاد آوردن مستمر خداست ت�ا آنج�ازندگیش را خدائی کند

ق ی�ادش دا از طری�شود و تا آستانھ ظھور بھ پیش می آید کھ واقعھ لقاء هللا است و این کمال عرف�ان اس�ت . خ� بھ سوی انسان می آید و در انسان حاضر می شود .

ت ابودی نج�ان�ص�ھ نیستی بھ ھستی می آورد بلکھ خ�ودش را از عرن طریق نھ تنھا خدا را از قلمرو انسان در اینج�ا آان اس�ت ت�ا اکنونیت حیات زنده و حاضر می کند و این خلقت جدید و کار انسانی انسان در جھ می دھد و در

ھم وش�تھ و ت�اس�ت ک�ھ انس�ان از اس�ارت گذو بدینگون�ھ ین خلقت انسان بدست خویش�تن اس�ت کھ بجز خدا نبیند. ایم ش�ده ین�ده تقس�ید است . آدمی ب�ھ دو ش�قھ در گذش�تھ و آآینده نجات می یابد و این ھمان مقام اخالص و توح

کھ ھیچکدامش وجود ندارد و با معرفت نفس این دو شقھ در حال ، یکی می شود. ده !و ھستی واقعی انسان و نیز خدای واقعی در این توحید رخ می نماید : انسان زنده و خدای زن

یأس و راز امید ۀفلسف

ر مرگ است . از اینکھ می بیند کھ درباره آرزوھای ناکام خود دگر مجالی نمی یاب�د و نومیدیھای بش ۀمنشأ ھمآنچ�ھ را ک�ھ یافت�ھ از دس�ت خواھ�د داد. پ�س عم�ر کوت�اه و ک�م د نیز بزودی ناکام خواھد شد و ھردر گامھای خو

247

س در بش��ر اس��ت زم��ان و مج��ال ک��م عل��ت العل��ل ی��أس انس��ان در جھ��ان اس��ت و نی��ز م��ی دان��یم ک��ھ ی��أس تخ��م ابل��یو م�أیوس ش�د از خ�دا و ش�رایط زیس�ت از ی�أس اس�ت و او نخس�تین کس�ی ب�ود ک�ھ» ابل�یس« ھمانطور کھ واژه منشأ ابلیس�یت بش�ر اس�ت . پ�س واض�ح اس�ت آنچ�ھ ک�ھ ای�ن ی�أس را از ب�ین م�ی ب�رد» زمانیت«ھستی خود. پس

معن�ای ب�ی ھ کفر محسوب شده است کھ ب یأس اساس زمان نامحدود حیات یعنی جاودانگی می باشد . از این رواعتقادی یا تردید درباره حیات جاوید بعد از مرگ است. یعنی اگر انس�ان حی�ات بع�د از م�رگ را ھ�م ب�ھ حس�اب زندگی آورد و بلکھ آنرا بھ لح�اظ کیفی�ت و ارزش و خل�وص حی�اتی بھت�ر بدان�د ک�ھ در آن قلم�رو ب�ھ بس�یاری از

ی�أس و کف�ر و ش�یطان نام تن ، غلبھ خواھد نمود از شر ھ بواسطھ رفع شدن سدی بناکامی و محدودیت و موانع و عذاب حیات دنیا ھ�م خواھ�د ب�ودنجات می یابد و سعادتی جز این نیست. یعنی یأس از مرگ موجب افسردگی

عم�رش را ا چگونھ و ب�ا چ�ھ حجت�ی م�ی ت�وان ب�ھ ای�ن ب�اور رس�ید؟ آی�ا براس�تی ھ�ر انس�انی لذی�ذترین اوق�ات و ام بع�د از م�رگ نیس�ت بھت�رین دلی�ل ب�ر حقانی�ت حی�ات بھت�ر یاھای زمان خ�واب م�اوات خواب نمی داند؟ آیا رساع

خواب، ابلیس را از بیداری خود دور سازیم. پس بیائیم با حق

آیا زن تاب خودشناسی دارد؟

ز و ا تق�دیس وی�ر قاب�ل توجی�ھ و غ ریانعست و این ذات کفر است آنھم کفری زن مظھر اراده بھ پرستیده شدن اھ�د را م�ی خوااین روست کھ زن مخصوصا در رابطھ با مرد جز مکر و حیلھ و بازی ھیچ ھنر و علمی ندارد. زی�

ا ر رابط�ھ ب�داین کفرش را پنھان سازد تا در معرض دید نباشد. ای�ن ھم�ان راز کی�د زن اس�ت ک�ھ در زن بس�رعت ود خ�ن مکرھ�ای نجا می رسد کھ امر را بر خود زن ھم مشتبھ می س�ازد و زمردان تبدیل بھ ھویت شده و تا بھ آ

ھ�اد ت ک�ھ چ�ھ جرا نیز باور می کند. حال اگر زن بھ قلمرو معرفت نفس و تزکیھ و تربیت وارد شود پرواضح اس�ی�ن ددر قلم�رو واینس�ت ک�ھ زن یچیده تر و ظریف تر از مرد استکبیری درپیش دارد کھ ھزاران بار شاقھ تر و پ

ش ن�د ت�ا کف�رکو تقوا و معرفت مترادف با شیطان قرار می گیرد زیرا شیطان ھم کانون کفر است ول�ی ت�الش م�ی ن در دی�ن مخل�ص واینست کھ در تاریخ بش�ر تع�داد زن�ا و لذا جز فریب ھنر و علمی نداردرا زیبا و مقدس سازد

ت�اریخی رس�یدند نقش�ی ک�ھ در سرنوش�ت چند کھ ھمان اندک زنان ھم کھ بھ کم�الو عارف انگشت شمار است ھرالھم . طم�ھ و امث�بشر ایفا کردند از صدھا پیامبر و عارف مرد بیشتر بوده است مثل ھاجر و م�ریم و خدیج�ھ و فا

ی امام�ت ال نبوت یعن�مھد امامت مردان خدا بوده اند و پیامبرانی چون ابراھیم بدون چنین زنانی بھ کم این زنان اطنی و ذاتی است.نمی رسیدند کھ نبوت ب

248

ور تم��ام بط�� کارخان��ھ تب��دیل و تلب��یس عی��ب و زش��تی ب��ھ افتخ��ار و زیب��ائی در وج��ود زن براس��تی ج��ادوئی اس��ت ون م شأن ش�یطاھو اینست کھ معرفت نفس برای زن تا این حد ناممکن جلوه کرده و او را اتوماتیک عمل می کند

در تاریخ معرفی کرده است.

انسان و شیطان ب�رای س�ت راانک�ار و اعم�ال زش�ت و نادر ی خوانیم کھ شیطان ک�االئی ج�ز غ�رور ب�رای آدم�ی ن�دارد ودر قرآن م

وددس�تا م�ی ش�رس�ت خ�ود مغ�رور و خوآدمی برحق و زیبا می سازد و بدینگونھ انسان در قبال کردارھای نادز ذھ�ن ھ ج�ائی ج�این کارخان� زیباسازی اعمال زشت در کجای انسان قرار دارد؟ بدون شک ۀا آیا این کارخانو ام

ی�ل و رگ�اه ی�ک مکاه غره شدن انسان است . در ای�ن و قوه اندیشھ گری و توجیھ و تحلیل نیست. این ھمان کارگاگ�ی و زھر ،دایث�ار ب�ھ ت�ن م�ی کن� لباس خ�دمت و عمل تجاوزگرانھیک ،عشق بر تن می کند لباس عمل فاسقانھ

اژه ص�بر وتقالل اراده توجی�ھ م�ی ش�ود، ت�رس و عافی�ت طلب�ی ب�ا وبولھوسی تح�ت عن�وان آزادی و اختی�ار و اس� وو م�رز د ح� ماست. ولی آیا چگونھ م�ی ت�وان ۀلی آخر. پس شیطان در مغز و اندیشتوکل تقدیس می گردد و ا

قلم�رو در ودفریبی و ش�یطنت تش�خیص داد ؟و تعقل را از توجیھ گری و تب�دیل ص�وری مف�اھیم و خ�ماھیت تفکر م�واره ج�ائی چند کھ صدھا مالک ب�ین ای�ن دو ام�ر معل�وم ش�ده اس�ت ول�ی نھایت�ا ھخودشناسی منطقی ھر وفلسفھ

مان ھدایتگرنھ اطاعت از رسوالن و امایچکس از وسوسھ شیطان مبرا نیست وبرای فریب فکر وجود دارد و ھا ن�د انس�ان رش�ری م�ی توادان�ش ب محلی از اع�راب نم�ی داش�ت و فلس�فھ و دین امری بیھوده می بود و اصال کل

کفایت کند و بر جای مذھب قرار گیرد.ر م�ذھبی ھ�ن احک�ام نی�ز در چنین تشخیص می باشد ولی ای�واضح ترین محک برای اخالقی و عملی دیناحکام

ز احک��ام دراو فلس��فھ دین��ی متف��اوت ھس��تند و ع��الوه ب��ر ای��ن در ھ��ر نظ��ام ش��رعی و اخالق��ی نی��ز دری��ائی و فرق��ھ تھ و و نق��یض م��ی نماین��د و ھم��ین احک��ام قلم��رو خ��ودفریبی ھ��ای خواس�� وت وج��ود دارن��د ک��ھ ض��د درج��ات متف��ا

ا ھ�م مام ھدایت رایک انسان متشرع بدون ،اینست کھ آخرین پیامبرخدا ناخواستھ بشرند و لذا کفایت نمی کنند و کافر می خواند . میزان امام است و نھ احکام.

از بودن تا شدن

نام رشد، تکامل و خوش�بختی را مت�رادف ب�ا چی�زی ش�دن م�ی دانن�د : ھ اکثریت قریب بھ اتفاق آدمھا، مسئلھ ای ب

» م��ن «ن��ام نھ�ائی ای��ن چی��ز واح��د ھم��ان چی�زی ک��ھ مجموع��ھ ناھم��اھنگی از ان��واع چیزھ�ا در ای��ن جھ��ان اس��ت و

249

اس�ت : ش�دن چی�زی ک�ھ ب�ھ چش�م آی�د! حت�ی اگ�ر مق�دس و پ�اک و » اده ب�ھ ش�دنار« است: این منم! ای�ن ماھی�ت عارف و عالم شدن باشد. شدن و نمایش و تجسم امری واحد است و اصوال چی�زی ش�دن خ�واه ن�اخواه ب�ھ س�مت مجسم شدن می رود کھ ھمان دنیا پرستی است و لذا چنین آدمھائی اگر اھل سواد و علم و دین ھ�م باش�ند تب�دیل

می شوند با تیپ�ی س�مبلیک و لب�اس و آرای�ش وی�ژه و الف�اظ و ھ یک نمایش کاریکاتوری از ھویت ھای مشھوربت : مبلم�ان عالمان�ھ تن�اقض اس�گی مادی کھ عموما مجموعھ ای از ھمراه دکوراسیونی از زندھ رفتار نمادین و ب

» ش�دن«جری�ان ای�ن را علن�ا و رس�ما دلی آدمھ�ای معم�ولی نھایت�و و مقدس، اتومبیل عاشقانھ و شاعرانھ و ...مب��دل ب��ھ اش��یائی در مح��یط زیس��ت م��ی ش��وند و حت��ی فرزن��د و ھمس��ر آنھ��ا ھ��م مب��دل ب��ھ اش��یائی ص��احب ھوی��ت

ھ�ا . . را بھ دیگران ثابت کنند. ش�دنسمبلیک ھستند کھ بتوانند این خوشبخت شدن، عالم شدن، موفق شدن و .. ف�وت و ف�ن ھس�تند. چی�زی ش�دن عم�ال ب�ھ س�مت چی�زی داش�تن م�ی رود. ای�ن ھمواره قالبھائی فنی دارند و تمام�ا

ا اراده ام��و ل��ذا در قحط��ی بس��ر م��ی برن��د آدمھ��ا رش��د و تکام��ل اش��یای مح��یط خ��ود را ھس��تی خ��ود م��ی پندارن��د وت . ای�ن اس�» اراده ب�ھ ب�ودن« معرف�ت اس�ت و آن دیگری وجود دارد ک�ھ مخ�تص انگش�ت ش�ماران اھ�ل ایم�ان و

ای بیاب�د ک�ھ بتوان�د در آن خ�ودش در ب�اطن خ�ود معن�ائی حاض�ر و زن�ده وض�ع موج�ود تالش می کند کھ دراراده نمایشی اس�ت . ب�ودن ھم�واره ب�ی یک دریافت باطنی و خصوصی و غیر وجود نماید. این اراده ھموارهاحساس

ک�ھ ریش�ھ در آین�ده اس�ت م�ری نس�یھ و مرب�وط ب�ھنیاز از داشتن است . آنکھ ھست نیازی بھ شدن ن�دارد. ش�دن ا گذشتھ دارد ولی بودن امری نقد و اکنونی است.

هاي هدایت نشانه

-قرآن کریم »ھیچکس نمی داند کھ رزقش از کدامین سو می آید می داند کھ فردا چھ خواھد کرد...ھیچکس ن«

وعرف�انی رسم ھدایت راه رشد و ھدایت آدمی بسوی پروردگارش و آنچھ کھ رستگاری نامیده می شود و راه وز بط��ن اقاب�ل پ�یش بین��ی ت�رین مسیرھاس�ت و ھھ��ا و ب�ی س�وترین س��وھا و غیرب��ی نش�انھ ت�رین را توحی�دی اس�ت

د پ�و ز ت�ار ون خون تو و در دل ت�و و ادر جریا نامحسوسترین ادراکات می گذرد ولی درست در زیر پوست تو و اراده ات خوانده می شوی.وشیاری و ھ از فراسوئی دانائی و تن و جان تو عبور می کند و

م�الش نی�ز ک آنچھ کھ نش�انھ تق�وا وص�دق توس�ت در ح�د نیز ھر آنچھ کھ علم حضوری و معرفت نامیده می شود وھ ک�ھ چ�را روی. ھرف�از آن و نیست را پیش پای تو می نھد ت�اآنچھ کھ نباید باشد فقط ال الھ را ترجمھ می کند و

درستی راه حیرانتر و نادانتر می شوی و در خودی خودت ھیچ تر می آئی. یبھ او در خودت نزدیکتر می شو ع�م از دوس�ت وا و بی نی�ازی و خ�ود کف�ائی خ�ود درم�ی ی�ابی و نی�ز نگ�اه غی�ر در میزان فقر و تنھائی را فقط دشمن.

ز خ�ود ب�اال روی آنچھ کھ ھس�تی و م�ی ش�وی تس�بیح کن�ی و بدینگون�ھ ابالوقفھ خودت را با یاد او از ھربایستی نف�ی او و اگر مراد و معلمی داری از او مستمرا قھاریت وزیرپا بگذاری و خود را بخصوص از زیباترین وجوه

250

خودت طلب کنی. راه ھدایت از مسیری می گذرد کھ مستمرا تو را ناخوشایندتر می آی�د . راه ھ�دایت ھ را نسبت ب تو ! ھمواره بر شکست تو می گذرد از موتھای اراده

گیرخداشناسی در روزم

دا رسیدم.خخدا رسیدی فرمود: ھمواره برخالف میل خود عمل کردم و بھ ھ از علی (ع) پرسیدند کھ چگونھ ب

اده خ��دا در زن�دگی روزم��ره خ��ود درھ�ر م��وردی ک��ھ مواج�ھ ب��ا ام��وری مخ��الف می�ل خ��ود م��ی ش�ویم در واق��ع ب��ا ار وال نکن��یم س��تی ھم��واره ب��ھ ای��ن ام��ور ت��ن در دھ��یم و ب��ا آن ج��دروب��رو ھس��تیم. پ��س اگ��ر اھ��ل معرف��ت ھس��تیم بای

ی�را زنترس�یم از سرزنش خصم خود را بھ مخالفان خود بسپاریم و صادقانھ بھ این امر عمل کنیم و ھمیشھ حق ھدایت ما خواھد رسید.ی سلطانی از نزد خدا بھ حمایت و بزودش�د ان مس�دودراھم� و ب�ھ راه خ�ود ادام�ھ دھ�یم و اگ�ر ک�ل چیزی ک�ھ راه م�ا را س�د م�ی کن�د بایس�تی دور ب�زنیمھراز ار اس�ت ک��ھایس�تیم و متوس�ل ب�ھ مک�ر و ج��دال نش�ویم. ای�ن راه بزدل�ی و خودفروش�ی نیس��ت زی�را اتفاق�ا ق�رباز

وس و آرزوی معرفت خود را بھ معامل�ھ نگ�ذاریم ت�ا ب�ھ ھ� وشرف و ایمان عزت و حقوق الھی خود دفاع کنیم و ت�ھ وق�رار گرف می آورد و در مقاب�ل م�اربرز ھر حقی از خود کھ بگذریم حق�ی برت�ر از ب�اطن م�ا س�خود برسیم. ا

ا باش�د دام�ھ راه م�اما می نمایاند راھی میانبر کھ کسی در آن نیس�ت ک�ھ م�انع ھ راه برتری را فراسوی مخالفانم ب و اخ�روی م�ی را ب�ھ حق�وق معن�ویم�ا مؤمنان ک�ھ ھم�راه م�ا خواھن�د ب�ود. گذش�تن از امی�ال و حق�وق دنی�ویاال

اه ی�را تنھ�ائی رزو در این راه از تنھ�ا ش�دن نھراس�یم و بدون رقیب و خصم می باشندرساند کھ حقوقی ماندگار راحترین و مستقیم ترین راھھاست. خداست. خداجوئی

کوشش و ارزش

ی بکوشگر چھ وصالش نھ بکوشش دھند ھر قدر ای دل کھ توان

رس�یدن این سخن حافظ یکی از گوھرھای جھان حکمت و معرفت عملی و علم دین است. تالش و پایداری جھ�ت

ی�ا دنھ م�ات ب�زاد ب�ا ای�ن مقاائی امری واجب اس�ت و ھ�یچکس م�ادربھ ارزشھا و مقامات معنوی و عرفانی و تقوخ�ود حف�ظ نب�وت ش و جھاد پیگیر قادر ب�ھنیامده است و اگر ھم کسی چون مسیح (ع) نبی بھ دنیا آمده بدون تال

نبوده است.معلولی نیست بلکھ جھشی و عروجی و اشراقی اس�ت ک�ھ –علت راھی خطی و ولی راه رسیدن بھ این ارزشھا

رس�اند و بھ تقوا و معرفتی باطنی و ذاتی می نفس تالشگر و مجاھد را تبدیل می کند و با نظری از حضرت حقا آن و ام�ش�ھ م�ی باش�د ارزشھا عاریھ ای و جمادی است و ب�ھ بی�انی ظ�اھری و ب�ی ری ۀھ ھمتا قبل از این واقع

251

و در تالشھایش ناک�ام ش�ده الھی آنگاه است کھ فرد سالک و مجاھد راه حق عرصھ آمادگی دریافت لطف و نظراش�د. چ�را ک�ھ ھ�ر ص�فت نداش�تھ بأیوس گردی�ده و ج�ز خ�دا ھ�یچ امی�دی راه ک�امال م�نھایتا از خودیت خود در ای�ن

و اتفاقا غولترین و لطیف ترین منی�ت ت نفس استنیکو و مقامی معنوی در انسان حاصل انھدام جنبھ ای از منی حاصل تالشھای دینی و اخالقی است کھ غ�روری ابلیس�ی پدی�د م�ی آورد. کس�ی ک�ھ در ای�ن تالش�ھا ناک�ام ش�د ھا

وع باطنی می رسد و این عرصھ لطف خدا و نظر خاص او ب�ھ دل اگر کافر نشود و روی برنگرداند بھ غایت خش یا امامی را برایش می فرستد تا ھدایت شود. تبدیل می کند و مؤمن است کھ بناگاه او را متحول و

آیا خداوند نمی تواند همه را مؤمن سازد؟

الص ؤمن�انی خ�تب�دیل ب�ھ م ینخداوند در کتابش می فرماید کھ اگر اراده کن�د ب�ھ ی�ک آن ھم�ھ انس�انھای روی زم�

ی�زی چ آدم�ی نھ�اده اس�ت و آن ح�ق رای ایم�ان و رس�تگاری و بھش�ت درولی خداوند حق و ارزش�ی و می شوندار اختی� ح�ق است کھ انسان را خلیفھ خدا و اشرف مخلوقات نموده و مسجود مالئک ساختھ است . آن حق ھمان�ا

ل از آن�را یگانھ پرس�تی و مجموع�ھ فض�ائل حاص� عبودیت واخالص و عشق و و انتخاب است. خداوند ،ایمان وی م�» جاب�ت ک�نمابخواھی�د ت�ا «بھ یک آن بھ کسی اعطا می کن�د ک�ھ آن�را بخواھ�د و اراده کن�د . ای�ن ھم�ان معن�ای

خواس�تنل�ی وچھ ک�ھ بخواھ�د م�ی یاب�د. ای�ن توان�ائی از جان�ب خداس�ت آدمی ھنری جز خواستن ندارد و ھر باشد.م�ام تی�زی را ب�ھ چیزی حاصل معرفت درباره آن چیز است و آدمی تا چا خواستن ھرو ام سان باشد باید از خود ان

س��ت یعن��ی ال��ذا نم��ی یاب��د. پ��س ای��ن خواس��تن تمام��ا برخاس��تھ از معرف��ت کم��ال درک نکن��د اراده نم��ی کن��د و وآن�را شد جدا سیده باخودشناسی . تا انسان در جریان خودشناسی بھ فقدان نیکی و فضیلت و حقیقت در خود نراش�د ح�ق بود ندی�ده طلب نمی کند. تا آدمی بھ عدم خود نرسیده باشد وجود را نمی طلبد . تا آدمی بطالت را در خ�

ح��وا را را طل��ب نم��ی کن��د . پ��س دع��ا و اراده و ھم��ھ ارزش��ھای الھ��ی محص��ول خودشناس��ی اس��ت . خداون��د آدم و لب کند.طاش معرفت نداشت آنرا از دست داد تا دوباره انسان کامل آفریده بود ولی چون انسان درباره

چگونه خدا را در خود بشناسیم؟

و کس�ی ک�ھ از ای�ن دای خداست کھ با آدم حرف م�ی زن�دآنچھ کھ در انسان موسوم بھ ندای وجدان است ھمان ص

ود را ب�ر او در ھم�ھ زب�ان خ�دا در خ�ود آش�نا م�ی ش�ود و خداون�د ھ�م نش�انھ ھ�ای خ� ندا پیروی می کند بتدریج ب�اا ب�ھ آنج�ا م�ی م�ی یاب�د و ای�ن رون�د نھایت�یبی و مت�افیزیکی را درغعالئم وقایع حیات روزمره آشکارتر می کند و

252

در بی�رون از خ�ود نی�ز ج�ز خ�دا نم�ی بین�د. ای�ن ھم�ان بالوقفھ او را در خود درک می کند ورسد کھ آدمی حضور ک�ھ انس�ان اھل�ش باش�د و بخواھ�د. راھ�ی آس�انتر از ای�ن ب�رای راه و روش عرفان عملی است و فقط کافی اس�ت

ولی در درون آدم�ی ن�دای دیگ�ری ب�ھ م�وازات ن�دای وج�دان حض�ور دارد ری و تقرب الی هللا ممکن نیسترستگاوج�دان ش�انھ کن�د ک�ھ از ن�دای و این ندای شیطان است کھ سعی می◌ در نقطھ مقابلش سخن می گوید کھ معموال

ینجاس�ت ک�ھ ف�رد س�الک و ح�ق وش او ھم توجیھ و تحریف و خود فریب�ی اس�ت و فلس�فھ ب�افی. از اخالی کند و رباطن باشد و یک شیطان شناس تمام عیار کھ خط بین حق و باط�ل معرفت دارد کھ عارف برجو نیاز بھ یک پیر

ح�ق ج�و وص�ادقی ھرگ�ز و لذا ھیچ انس�ان آن قدرت روحی عمل بھ حق را بدھدنیز اینکھ بھ انسان را بنمایاند و خود را بی نیاز از یک مراد معنوی نمی یابد. این ھمان مکتب عرفان علوی و مذھب پیر و مریدی است.

یک مصیبت برتر از هزار نصیحت

(مکتب اهل کفر)

ردن) ب�ھ ی�اد آو مؤمنان امر بھ تفکر و عبرت می ش�وند ک�ھ ھم�ان معن�ای ذک�ر( در قرآن کریم در قبال ھر آیھ اید را ب�ھ ی�ا ویتجربی�ات و مف�اھیم دین�ی و دنی� ت . مؤمن انسانی خردمند و صاحب ذکر است کھ ھمھ حق�ایق واس

ود را خ�ای گذشتھ ھدایت خود بھره می گیرد و این بدان معناست کھ مؤمن ھرگز نھ تنھا خطاھدارد و از آنھا درعرفت مبھ لحاظ بدینگونھ کرار نمی کند وتکرار نمی کند بلکھ خطاھای دیگران را در جامعھ و در طول تاریخ، ت

افتگی اس�ترش�دی س�عادت و ھ�دایت و لذا خود یک اسوه از زمانھ خود جلوتر است و و رشد انسانی از جامعھ وم خ�ود اق�دا اس�اس معرف�ت و تجربی�ات و ش�ناختھ اھل ذک�ر و عب�رت نیس�تند ھرگ�ز برولی کافران و یا مؤمنانی ک

افرانم�ی کنن�د . ک�نعذاب و ھالکت نشوند حقیقتی را باور و تصدیق نیفتند و دچارتا خودشان بھ دام نمی کنند و ھ ظ�ھ دارن�د و ن�تبھکاریھ�ا دریاف�ت م�ی کنن�د گ�وئی ک�ھ ن�ھ حافو ود را از دل مص�ائب و ب�دبختی ھ�ا باور و فھم خ

آزادی واس�تقالل و اندیشھ و خ�رداندیشھ و نھ قدرت باور و عبرت. ھمین آدمھا اتفاقا بیشتر از سائرین دعوی اق�ا از س�تند و اتفو اج�داد خ�ود ھر جھالت و خطاھای دیگران و آباء عمل دارند درحالیکھ عمال ھمواره مقلد مکرند. مؤمن گمراه ھست قول قرآن از جامعھ پیروی می کنند کھ اکثرا ھ خودشان ھیچ اراده و استقالل رأی ندارند و ب

اھل نصیحت است و کافر اھل مصیبت.

کان مادیت و معنویترا

253

تنه) پائین تنه و(باال

کم و زی�ر ش�آدمی ھمانطور کھ دو پا دارد دو رکن م�ادی در حی�ات دنی�ا دارد ک�ھ غری�زه جنس�ی و ش�کمی اس�ت : ن! ذھ�� : دل وتن��ھ نامی��ده م��ی ش��ودن دو رک��ن م��ادی ق��رار دارد ک��ھ باالش��کم ! و نی��ز دو رک��ن معن��وی دارد ک��ھ ب��رآ

ی اده و معن�امتغذیھ ذھن است . این دو یھ دل است و غریزه شکمی ھم منبع منبع تغذ غریزه جنسی( زیر شکم )نس کھ ج� طبیعت ودو بابت است: جنس مخالف دنیا برای انسان از جاذبھ یکدیگرند یا دنیا و آخرت یکدیگر. کل

نس ج�ب�ا ش�کم م�ی رس�د. رابط�ھعت ھم در لذیذ ترین وجھ ب�ھ مص�رف مخالف جذب غریزه جنسی می شود و طبی تف�رت و معمحب� .ذھن باش�د دل باشد و رابطھ با طبیعت ھم باید مولد معرفت در ت درمخالف باید مولد نور محب

ود و غ�ذا ش�ت رکن معنویت و توشھ آخرت است . بھ زبان ساده شھوت جنسی باید در دل تب�دیل ب�ھ ن�ور محب� دوش ان راه و رومک�انیزم ای�ن تب�دیل و تح�ول چیس�ت؟ ھم�ا چگون�ھ؟ ام� ھم در ذھن تبدیل بھ نور معرفت گ�ردد ، و

ر ت�اریخ در حی�ات انس�ان در جھ�ان اس�ت و راز بق�ای بش�رابطھ جنسی و غذائی کھ اساس دین خداست . یعنی آنو معرف�ت ت خ�دا در دلفض�ائل اخالق�ی باش�د مول�د ن�ور محب� احکام الھی و ومحسوب می شود اگر براساس دین

پ���ا ی���ک انس���ان خدایگون���ھ م���ی پ���رورد دو وش���ھ جاوی���د حی���ات اس���ت و از بش���رک���ھ تح���ق در ذھ���ن م���ی ش���ود از د وم�ی گ�ردی شود. دلش می می�رد و ذھ�نش فس�یل اینصورت بشر در پائین تنھ خود ساقط و ھالک مغیرودر ی��ات وحذھ��ن عرص�ھ جن��ون و وحش�ت. پ��ائین تن�ھ ، زی��ر بن�ای کارگ��اه ش�قاوت م��ی ش�ود و م��ی ایس�تد. دل ک�ار

مان م�ی رس�د آورد و بھ آس سربرمی ر حقوق الھی پی ریزی شود کاخ وجود بنا اگر بت این زیرھستی بشر اسقحط�ی تنھ ھ�م در درعذاب می افتد و باال اینصورت حتی خود غرایز پائین تنھ ای ھم تباه و ھالک شده وو درغیر

وجود می افتد و این دوزخ است.

نشانه هاي دوست و دشمن

)ا(روانشناسی تقو

254

او دوس�ت و دوست شما کسی است ک�ھ قلب�ا مج�ذوبش ھس�تید ول�ی عم�ال و ذھن�ا از وی ھراس�انید و م�ی گریزی�د.ب م�ی ش�وید عمل بسویش جذت کھ از او قلبا بیزارید ولی درو دشمن شما کسی اس ناجی و یاور سعادت شماست

ع شیطان شماست.و ذھنا در وی مصالحی می یابید. او دشمن سعادت حقیقی شماست و در واقھ قل�ب از کس�ی ک� پس اراده ذھنی خود را مھار کنید و بسوی کسی بروید کھ قلبا شما را جذب می کند و بگریزید

و نظ�ر خداس�تشما از او بیزار است و ذھ�ن ش�ما او را تص�دیق م�ی کن�د. ب�ھ دل خ�ود اعتم�اد کنی�د ک�ھ خان�ھ و مرو ھوس�ھا قلم� ست و دل شما ھم آخ�رت شماس�ت. ذھ�ن ش�ما دنیای شما ذھن خود را تسلیم دل نمائید. ذھن شما

ل م�ی ا تس�لیم دو فریبھای شماست و دل شما امر بھ حق و تعالی و منافع ابدی می کند. عاقل آن است کھ ذھن رھنم�ا روش�نائی و و آنگاه روب نماید تا آن حد کھ دل بمیرد کند و احمق آن است کھ دل را در قبال ذھن خود سرک

رود ینوش�ت ش�ما م�ردوس�ت سیر شیاطین ھستید. دل شما بھ س�وی سخان خود را کشتھ اید و در تو وجدو حق ری�ب ظ�واھر باطن آدمھا را می بیند و ذھن ش�ما ف و ذھن شما بسوی دشمن سرنوشت شما میل می کند. دل شما

ھ ای�ن س�ت. البت�اایت و ھ�دا ود بپرھیزی�د. ای�ن روانشناس�ی تق�ورا می خورد. بھ دل خود اطمینان کنید و از ذھن خی ن ع�ذاب کس�قانون درباره کسی کھ دلش را میرانده است مصداق ندارد زیرا دلش در تسخیر شیاطین است و ای�

است کھ آگاھانھ بھ دوست حقیقی خود خیانت کرده است.

خودشناسی دینی( کافرید یا مؤمن؟)

ن اس�ت: ب�ی خ�ودی ک�ھ ب�ر پش�ت ب�ام آس�مااست و خ�دای نوع: خدای خودی کھ در درون فرد خدا دوتاست و دو

عم��ال و خ��دائی ک��ھ م��ی ت��وان او را در ت��ن و دل و ج��ان و روان و خ��ون و نف��س کش��یدن و اعض��اء و ج��وارح و انف�رت، وو دش�من و عش�ق ناخوشی و امید و یأس و کام و ناکامی و مرگ و زن�دگی و دوس�ت امیال و خوشی و

ی ال ھ�یچ ج�ائکنھ قابل لمس، و نھ قابل درک و ھ قابل تصور وو خدائی کھ نھ قابل وصف است و ن درکش نمود وھ��یچ نش��ان طبع��ا از چن��ین خ��دائی در ع��الم ھس��تی ن��دارد و فق��ط بایس��تی او را در قلم��رو نیس��تی جس��تجو ک��رد و

بیگان�ھ. پیامی ھم حاصل نمی آید. آن خدای ھستی است و این خدای نیس�تی. آن خ�دای خ�ویش اس�ت و آن خ�دایخ�الق و فاع�ل و زندگی است و آن خ�دای بع�د از م�رگ. ای�ن خ�دای حاض�ر و ن�اظر و موج�ود و زن�ده واین خدای

اش�د بود داش�تھ رزاق و مھربان و قھار است و آن خدای نابودن است و مقدس تر از آن است کھ اصال بتواند وج ھ از ھ��رک�ب�ر س�ر نم�از یس��ت مخصوص�ا اص�وال زن�دگی ف�رد آنق�در پ�ر و ش��لوغ اس�ت ک�ھ اص�ال ج�ائی ب�رای او ن و

زمانی دورتر است.ای ان اس�ت و خ�دخدا را دوست می دارید و با او ارتباط دارید؟ خدای خودی خدای مؤمن� دو شما کدامیک از این

–قرآن » کافران خدا را در جائی بسیار دور می خوانند «خودی ھم خدای کافران می باشد. بی -قرآن.» ست خدا بھ مؤمنان از رگ گردن نزدیکتر ا«

255

شید چون ن کافر باآیا شما کافرید یا مؤمن؟ من یکی کھ کافرم شما را نمی دانم ولی بعید است کھ شما ھم مثل م در قبر.در اینصورت مؤمنی پیدا نمی شود اال

درست بھ ھمین دلیل فقط در قبرستان خدا را حاضر می یابیم.

چگونه از خودشناسی خدا شناخته می شود؟

لم ظ اق جھل وطور کھ مکررا نشان داده ایم ھمھ مراحل خودشناسی در بشر، چیزی جز شناخت ابعاد و اعمھمان

ی�رد و ای�ن نیست ولی آنگاه کھ آدمی در ھر موضوعی از ش�ناخت خ�ود ق�رار م�ی گ ضعف و تباھیھا و جنون واز بط�ن ی�ک ق�درت الھ�ی و آور و جادوئی از بطن ھر ضعفی کند بطرزی حیرت ضعف را می بیند و تصدیق می

–اس�ی ھر ظلمتی ی�ک ن�ور الھ�ی و از دل ھ�ر گن�اھی ی�ک عص�مت الھ�ی رخ م�ی نمای�د. اینس�ت ک�ھ واقع�ھ خودشن» یتجل�« عن�ای معروجی است کھ تماما در نمی آید و تماما مکاشفھ ای وخداشناسی ھرگز بھ منطق علیتی در

ج�ر خ�دا در ا و ای�ن معج�زه معرف�ت نف�س و و وج�ود از ع�دملمت و ح�ق از باط�ل قابل بیان است: تجلی نور از ظ تصدیق بشر نسبت بھ ضعفھا و ناتوانیھا و عدمیت خویش است. درک و

ات اس�ت و واقعھ معرفت نفس بھ عظم�ت قیام�ت و مع�اد ف�ردی در حی�ات دنیاس�ت و س�بقت گ�رفتن از ت�اریخ کائن�نف�س اس�ت و قط محصول معرفتعھ تقرب الی هللا فواق» مقربون «در قرآن می باشد و ..» السابقون « مصداق ق تص�دی ود وو پر واضح است کھ آدمی بدون داشتن ی�ک ام�ام ب�ھ مثاب�ھ آئین�ھ ق�ادر ب�ھ مش�اھده اعم�اق خ� الغیر

ھ ای�ن ھم�انکخودی خود فقط زشتی ھای خود را توجیھ و تقدیس می کند ھ تباھیھای خود نیست و بلکھ انسان ب معرفت نفس تنھا راه نبرد با ابلیس است. ابلیسیت نفس است . پس

با خدا زیستن

(فلسفه بودن)

نھائی ک��ھ خ��دا در درون و ب��رون ب��ا ھم��ھ موج��وداتش ھس��ت از جمل��ھ ب��ا ھم��ھ انس��انھا. ول��ی بس��یار اندکن��د انس��او ا خ�دا ب�ودنبی گا ویژو ام تصدیق نموده و با او زندگی کنندبر خود درک و و با خود و حضورش را در خود ؟زیستن چگونھ است

با خدا بودن تا قبل از مقام قرار یافتن با او و تسلیم گشتن در او بھ مانند اس�پندی ب�ر آت�ش زیس�تن اس�ت. ب�ا خ�دا قرار گرفتن و خود شدن است و این کمال انسان است . بودن در حقیقت وجودی ھمانا با خود ماندن و در خود

256

خودند و گریزان از خود. آدمی در قلب خود دارای ی�ک نی�روی گری�ز بیزیرا فقط خداست کھ خود است و مابقی ای�ن از مرکز است کھ ھمان گریز از خود است و گریز از جایگاه خدا در وجود خویشتن. آدمی خلیفھ خداس�ت و

و گی�رد و ای�ن مق�ام را بپ�ذیردتواند کھ بر جای خ�دا در خ�ود قرارامری ذاتی است ولی انسان نمی خواھد و نمی این از خود گریختن در واقعھ عشق رخ م�ی نمای�د ک�ھ آدم�ی لذا از خود می گریزد و بھ غیر پناه می برد کھ اشد

و ای�ن و وج�ودش را تس�خیر نماید(معش�وق) تماما اشغال نم�وده و در او ج�ای گی�رد می خواھد وجود دیگری راگ�رفتن نیازمن�د تخلی�ھ قرار راه دارد. پ�س در خ�ودھم�ھ عذاب را ب کفر است و لذا اشد امری محال است زیرااشد

وج��ود خ��ویش از غی��ر و قب��ل از آن مس��تلزم تخلی��ھ وج��ود دیگ��ران از خ��ویش اس��ت: خ��روج از دیگ��ران و اخ��راج علی�ھ چن�ین آدم�ی ب�ھ جن�گ م�ی راه دین و عرفان و جھاد معرفتی اس�ت ک�ھ ھم�ھ را بر دیگران از خویش: این کل

گی برای با خدا بودن است.کند کھ ھمان آماد تک و تنھا می کشاند و او را در واقع با خدا بودن ھمانا در خود بودن و اصال معنای بودن است و مابقی ھم نابودن است.

انسان بعنوان خالق سرنوشت خود

ر خ�ودش یکب�ا انس�ان بدس�ت و اراده و دوباره انسان است کھ ق�رار اس�تحیات دنیوی بشر بھ مثابھ خلقت جدید

ت آن مؤاخ�ذه از باب� دلیل است کھ انسان مسئول سرنوش�ت خویش�تن م�ی ش�ود و و بدینگونھ و ر آنرا بیافرینددگه م�ا وج�ود جب�ری و خ�دادادی در زن�دگی م�ا ب�دون اراد آنچھ کھ تح�ت عن�وان ش�رایطجزاء می شود. ھر و اجر و

زیس�تی و ی وط اقتص�ادی و اجتم�اعمواد اولیھ این خلقت جدید محس�وب م�ی ش�وند: وال�دین، فامی�ل، ش�رای دارند ا ھیک��ل و و اجتم��اعی اع��م از خ��وب و ب��د و... و نھایت��ت��اریخی و م��وروثی، امکان��ات تربیت��ی ، ح��وادث طبیع��ی

رم�ان خ�ودشآاحساس و حواس و اندیشھ و اراده ما. انسان حتی آدمھای زندگیش را م�ی توان�د مناس�ب اراده و دھمھ ای�ن م�وا طبیعت محیط زیست خود را و جامعھ و جھان خود را . ھمچنیندر نزد خود و برای خود بیافریند

دم آ ف�ی المث�ل ی�ک آفرینی ھس�تند.ده و نیز تالشھای عملی قابل بازاولیھ در کارگاه ذھن و روان و عواطف و اراآدم�ی م�ی و یا شرایط واحدی برای من بھشتی و برای دیگری جھنمی می شود. این حاصل خلقت دوباره اس�ت .

ب��دل ب��ھ وان��د ھم��ھ آدمھ��ای زن��دگیش را ب��رای خ��ودش ی��ا مب��دل ب��ھ دیوھ��ای ش��کنجھ گ��ر روح خ��ود نمای��د و ی��ا متھ�ر منوع�ان درت ب�ھ ھو ایم�ان ب�ھ خ�دا و محب�د. انسان می تواند بھ قدرت تفک�ر فرشتگان نوازنده روح خود ساز

د ونی�ا م�ی رودا ھم�ین جھ�ان از شرایطی یک جھان دوزخی یا برزخی و یا بھشتی در دل خود بیافریند . انسان ب خودش. ۀاره اش بھ ارادنتیجھ خلقت دوب این توشھ آخرت است و

257

موت آخر

(چهار وادي اخالص)

ان گذش�تن خالص نمی شود: م�وت س�رخ ک�ھ از ج� موت را از سر نگذراند(ع) می فرماید کھ تا مؤمن چھار علی ر کھ شاقھو موت آخاز منیت و حیثیت فردی است شتناست . موت زرد کھ پذیرش فقر است . موت سیاه کھ گذل دگذشتن از ورساند موت سفید است کھ مقام تنھائی ترین موتھاست و دین و معرفت را در انسان بھ کمال می

ھ ک�ی هللا. چ�را ف�توحید اس�ت و ی�ا مق�ام فن�ای تجرید و و این مقام تفرید ویشتن است یعنی گذشتن از عزیزان خو وج��ود خ��ود از یکج��ا مق��ام را ج��ان و ن��ان و ت و ح��ب از دل خ��ویش در واق��ع ریش��ھ دنی��ا و منی�� آدم��ی در گذش��تن

چ�اره ای د وج�ز خ�دا ب�اقی نم�ی مان� روی خداس�ت و در می کند و بدینگونھ تک و تنھا در درون و برون، روبر دی است.د شدن وجوو این مقام یگانگی یا موح ن بھ او و فنای در ذات او نداردجز پناه بردو ت�ن ل از م�رگ جس�مانی اس�تم�وت ک�ھ موس�وم ب�ھ م�وت اراده اس�ت چھ�ار جنب�ھ و جل�وه از م�وت قب� این چھار

پ�رده رت وو انس�انی اھ�ل آخ� بر آخ�رت و ع�الم غی�ب وارد م�ی ش�ودآدمی قبل از مرگش از دنیا پاک می شود و ی�ن چھ�ار اوح�انی اس�ت. از سلوک ر وجودی در غایت معرفت نفس ووالیت و این مقام امامت ونشین می شود

ی�ت ت و حیثنی موزیم کھ گذشتن از مال و پذیرش فقر بمراتب سخت تر از جانبازی است و گذشتن از مآ موت می ن س�ھ دیگ�رو آبرو سخت تر از فقر است و گذشتن از عزی�زان و محب�وب خ�ود یعن�ی دل کن�دن از خ�ود از ھم�ھ آ

سخت تر می باشد. اختیار باشد نھ بھ جبر. و این موتھا باید بھ

تهویت و الوهی

ت نامی�ده ان�د ک�ھ عص�ر جدی�د را عص�ر بح�ران ھوی� مھمترین مسئلھ انسان مدرن محس�وب م�ی ش�ود و» ھویت «

ت ی�ک معن�ای ب�اطنی در ف�رد دارد و ی�ک معن�ای جنای�ات اس�ت .ھوی� جن�ون و این بحران منش�أ عم�ده تب�اھی ھ�ا واتک�اء ب�ھ وج�ود اس�ت ک�ھ مت�رادف ب�امی دھد. در جنبھ باطنی ھمان احس�اس در روابط اجتماعی رخبیرونی کھ

ان ت ھم�حس معنای انسان بودن است بدانگونھ کھ انسان از بودنش راضی باشد بدون داشتھ ھایش. ھوی خود و ت ھمان�ا ب�یا جل�وه بیرون�ی و اجتم�اعی ھوی�و ام�احساس بودن منھای داش�تن اس�ت و ای�ن درج�ات متف�اوت دارد

نیازی و استقالل رأی و بی ھمتائی در شخصیت و راه و روش است بھ گونھ ای ک�ھ م�ی گوین�د : فالن�ی خ�ودش ص�فت ذات�ی خداون�د در س�وره توحی�د اس�ت: ت بی�انگر چھ�اراست . با ھمین وصف ھمھ مفاھیم برخاس�تھ از ھوی�

258

جال�ب اینک�ھ س�وره توحی�د ب�ا لف�ظ یگانگی، بی نیازی، استقالل ، از پس و پ�یش و می�راث و آین�ده وب�ی ت�ائی! وت ھم�ان اوئی�ت اس�ت و ل�ذا جل�وه ای و ت اس�ت . پ�س ھوی�آغاز م�ی ش�ود: ق�ل ھ�و! یعن�ی ای�ن س�وره ھوی�» ھو«

اس�ت و ن�ھ ت�و! ن�ھ خودپرس�ت » من« ت نھدرجھ ای از مقام خالفت اللھی انسان است . یعنی انسان صاحب ھوی ت محص�ول خداشناس��ی خ��ود یافت�ھ اس�ت در درج�ات. پ�س ھوی� اس�ت و ن�ھ م�ردم پرس�ت . بلک�ھ خ�دا را در وج�ود

ت بش�ر اس�ت ک�ھ عرفانی است و خداپرس�تی عرف�انی و ش�ناخت و پرس�تش خ�دا در خ�ود. پ�س عرف�ان قلم�رو ھوی�ت و کرام�ت و انس�انی ص�احب رحم�ت و محب� تت بھ آدمیان نیست و انسان صاحب ھوی�عمل بیرونی آن جز محب

ت ب�ھ رمحب�ت دینھا حاصل بی نیازی انسان از دنیا و اھل�ش م�ی باش�د . پ�س ھوی�شفاعت بھ خلق است و ھمھ ا ت بھ خلق.فعل می آید و خدمت بی مزد و من

زن و خدا

م�رد تده و منی�دارای یک وجھ مشترک ھستند و آن اینکھ ھر دویشان در نقطھ مقابل ارا زن و خدا در نزد مرد

د و جز آنھ�ا آیآنھا در ماما و خالصانھ بھ خدمتتا آنگاه کھ دل و اراده مرد تقرار دارند و دشمن دل او می باشند ز طرن�اکتر ارا نپرستد. بھ ھمین دلیل این دو ھووی یکدیگر در نزد مرد محس�وب م�ی ش�وند. ب�رای زن دش�منی خ

ن رین دش�مزرگت�ت بھ زن نیست لذا زن ببرای خدا ھم دشمن شقی تر از محب خدا نیست وھ معرفت و ایمان مرد ب وو اخ�الص خدای مرد است و ل�ذا ت�اریخ انبی�اء ب�ھ ی�ک لح�اظ ت�اریخ نب�رد برعلی�ھ ای�ن ش�قی ت�رین دش�من ایم�ان

ۀاراد زن و ۀرادابرد ھستیم . مرد ھمواره ب�ین عدالت و حقیقت است کھ در زندگی ابراھیم (ع) شاھد غایت این ند ل�ذا ب� واھن�د وخدل و اراده م�رد را نم�ی از ک�ل کمت�رچی�زی دو تردد و کشاکش است . زیرا ای�ن ھ�رخداوند در

ردش را چن�د ک�ھ حت�ی زن مؤمن�ھ ھ�م ایم�ان م�ھ دل�ش در گ�رو زن�ی ک�افر باش�د. ھرشانس ترین مرد کسی است ک�ن مل است. ب�دیاسالم یک نمونھ کاوست کھ واقعھ عایشھ در تاریخ صدرھرحال دشمن ایمان اھ ب تحمل نمی کند و

ء ب�ود و ب�اااستثنان تاریخ ایمان دانست کھ زنش یک ترین مرد ) را یکی از خوش شانس(ع لحاظ بایستی علی شده است. (ع) جاری اینحال تلخ ترین حقایق درباره زن از زبان علی

ش ا زن ، م�ردخ�دا ! ول�ی عموم�ا اول نوب�ت زن اس�ت و ت� فقط دو کس است کھ می تواند از مرد دل ببرد: زن وان�ھ م�رد دیوگ�ر اه و آنگ�اام نگی�رد از دل�ش بی�رون نم�ی رود ت م�رد، انتق�از باب�ت محب� اند ورا بھ خاک سیاه ننش�

ادی�ده ن�داده نول�ی ھ�یچ م�ردی از ھم�ان اول دل ب�ھ خ�دای و خدا را بھ دلش م�ی خوان�د خدا می کندھ نشود روی بن�ھ در آئی د ود م�ی دھن�و لذا مردان خ�دا اول دل ب�ھ جم�ال ام�ام خ�و و نھ کمال است زیرا دل عاشق جمال می شود

ت ب�ھ ش�مس (ص) و ی�ا موالن�ا نس�ب (ع) نس�بت ب�ھ محم�د خ�دا م�ی دھن�د مث�ل عل�یھ و ام�ام خ�ود، دل ب�جمال پیر تبریزی.

ام�ام و س�پس خداون�د، عش�ق صرفی است ول�ی عش�ق و دل س�پردن ب�ھ گی بھ زن، یک عشق ذاتا تعشق و دلدادن�ھ اس�ت و ل�ذا ع�اقبتی فجی�ع شق بھ زن دارای معنائی واژگوایثاری است و این حقیقت عشق است. و در واقع ع

259

ولی عشق ب�ھ زن اگ�ر ب�ر مبن�ا و حق�وق دی�ن باش�د و ب�ھ فس�ق نگرای�د و موج�ب از دس�ت دادن ایم�ان نش�ود دارد ھم�راه زن�ش پ�اک م�ی ھ دنی�ا از دل م�رد ب� ھم�راه آن ک�ل ھ نھایتا بھ ناکامی و ن�دامت و توب�ھ قلب�ی م�ی انجام�د و ب�

این�ک مجموع�ھ امی�ال قلب�ی از دل م�ی رود ول برود مابقی دنیا ھم بعنوان زیرمحبوبترین چیز کھ از دشود. زیرا ب ناپ�ذیر در جھ�ت اجتن�ابھ زن برای مرد یک ض�رورت واج�ب و دل آماده است تا خانھ خدا شود. بنابراین عشق

کن�د ب�ھ عش�ق زن ی�ا زن�ان طل�ب کھ بیشتر حقیقت و معرف�ت و دی�ن خ�دا را جس�تجو وو لذا ھر رسیدن بھ خداستاز کافر مبتال می شود تا دلش برای دعوت از خدا و پ�ذیرش خ�دا مھی�ا ش�ود. زن ای�ن رس�الت را دارد ک�ھ دنی�ا را

ت او . بھ ھمین دلیل مرد مؤمن و با معرفت ھرگز از رذالتھ�ا انکار با دل و محب مرد پاک کند از طریق عداوت و و انتقام نمی گیرد زیرا زن را مأمور و معذور می یابد. و بی وفائی و جفای زن کینھ نمی کند

ا ب��زن عص��اره محبوبیتھ��ای دنی��وی ب��رای م��رد اس��ت و ل��ذا چ��ون ب��ر دل م��ردی وارد ش��ود و س��پس خ��ارج ش��ود نی س��ازد. زخ��روجش دل م��رد را از دنی��ا و دنی��ا را از دل م��رد پ��اک و بی��زار و من��زه م��ی کن��د و خان��ھ خ��دایش م��

امبری بیرحم !پیامبر دل مرد است پی

اشد عذاب چیست؟(عداوت با دوست)

و را ت�ھ کس�ی ک�ھ آورتر از این نیست کھ آدمی بھ عداوت با تنھا دوست خود برسد. کینھ ب�عذابی ھولناکتر و زجر

ا خویش�تن دوست دارد. زیرا کینھ و عداوت با چنین کس�ی ع�ین جن�گ ت�ن ب�ھ ت�ن ب� برای عزت و انسانیت خودت زت و شرف و سعادت خویشتن.است و با تمامیت ع

او را جس�تجوی کس�ی اس�ت ک�ھدردر ھ عم�رش درب� ا درتم�امآدمی ھرگز نمی توان�د خ�ودش را دوس�ت ب�دارد و ل�ذن اوت ب�ا ای�واقع عد مید یافتن چنین دوستی است. پس دربرای وجودش دوست بدارد و آدمی ھر چھ می کند بھ ایش��تن ذابی برت��ر از ای�ن ممک��ن اس��ت ک�ھ آدم��ی خص��م خودوس�ت ع��ین ع��داوت ب�ا دل و ذات خویش��تن اس��ت. آی�ا ع��

شود؟ ولی آیا چھ می شود کھ انسان دچار چنین عذابی می شود؟

ی وج�ودت دوست اگ�ر دوس�ت باش�د ت�و را ام�ر ب�ھ اطاع�ت از حک�م خ�دا م�ی کن�د. زی�را کس�ی م�ی توان�د ت�و را ب�رات را ودبت�وانی خ� انسانی خودت برسی تا دوست بدارد کھ اھل حق باشد و لذا تو را امر بھ حق می کند تا بھ حق

ل�ذا م�ی وت را انک�ار م�ی کن�ی ای�ن ام�ر دوس� ولی تو انکار می کنی یعنی ح�ق دوست بداری و دوست خود شویم��وده و ب��ھ آی��د و دل��ت را تس��خیر ن و از اینجاس��ت ک��ھ علی��رغم اراده ات ش��یطان ب��ھ ام��ر خ��دا بس��وی ت��و م��ی روی

ون�ھ آن و بدینگق�ر ھر متکبر انکار کننده ای نزدیک می شود)ھ امر خدا ب عداوت با دوست می کشاند.(شیطان بھ علیھ عزت و سعادت خودت دست بکار می شوی.رانھ وار بدیو

260

خودت فکر کنی؟ه چند دقیقه می توانی ب

ره و درب�ا انحتی در آرامترین ساعات و ح�االت در نیم�ھ ش�ب ھ�ا ھ�م اگ�ر بخواھی�د س�اعتی را فق�ط ب�ھ خ�ود خودت�

ھ چی��ز ب��نوش��ت خودت��ان بیندیش��ید ب��ا کم��ال حی��رت خواھی��د دی��د ک��ھ ب��ھ ج��ز خودت��ان ری��ت و آخ��رین وض��عیت سماھم��ی کنی��د ک��ھ چ��ھ جس��تجو م��ی کنی��د اص��ال ھ��یچ اث��ر و آدرس��ی از خودت��ان پی��دا نکنی��د و ھر توانی��د فک��ردیگ��ری م��ی

ک�ھ ھ م�ی ش�ویدھ ناگاه متوجو ببید ر کنید. در ذھن خود جز خودتان ھرچیز دیگری می یابخواھید درباره اش فکھ ھ ب�ک�ش�تھ باش�ید درد دا شدید جسمانی مثل دندان درد یا سردرد و ی�ا دلاصال وجود ندارید. مگر اینکھ یک درد

وانی�د ای بت قیق�ھد چند کھ بالفاصلھ قبل از آنکھ حت�ی ین من ھستم و این درد من است. ھرخود بگوئید کھ: ھان او ی�ا راغ کس�انیس�بعد درد می روید یعنی ب�ھ رد تصور کنید بھ سراغ ماقبل و مااس این داسمعنائی از خود را بر

چیزھائی کھ موجب این درد شده اند: ھمسر، ھمکار، غذا، آب و ھوا و امثالھم.ا درس خان�ھ ی�آھمراه نداشتھ باش�د خ�ودش را گ�م م�ی کن�د و ھ انسان امروز اگر کارت شناسائی خود را ھمواره ب

احس�اس و معن�ای ھس�تھ مرک�زیھ معن�ای انھ�دام ھوی�ت اس�ت. ھوی�ت ب�ھ و ای�ن ب� اد م�ی ب�ردکارش را از ی محل ر الزم�ان درخآرم�انی و عرف�انی. ای�ن ھم�ان گمش�دگی انس�ان آمعنای وجود داشتن و نھ یک فلسفھ ی�ا ای�دئولوژی

.پرست عصر جدید بناگاه خود را گم کرده استیزم و تکنولوژیزم است. انسان خودزبالھ دان مدرن

اونی که دنبالشی خداست

و م��اه و در تم�ام عم�ر عاش�قی. عاش��ق ب�ر گ�ل و کب��وتر و س�بزه و رود و دش�ت و خان�ھ. عاش��قی ب�ر آب و آفت�ابھ. ھ و پروان�ستاره. عاشقی بر چشمان سیاه و کمان ابرو و لب و خ�د و خ�ال. عاش�قی ب�ر درخ�ت و بوت�ھ و گرب�

زل�ف. واره. عاش�قی ب�ر لبخن�د و گری�ھ و دس�ت و بین�ی وعاشقی بر کودک و رن�گ و ب�وی ی�اس و عقی�ق و گوش� آتش و خواب. عاشقی بر دل و دف و آواز نی. عاشقی بر باران و نسیم و

د د، م�ی رم�اند، م�ی کش�و بناگاه می رود، می میرد، می پژمرد، مریض می شود، قھر می کند، می زند، می س�وز تی. اون�ی ه کھ بود تو نبودی. حال ک�ھ نیس�ت ت�و ھس�و نیست می شود و تو در یادش ھستی. آنگا و می خوردت

چ�ون شا ی ی�ابیختی. حاال برو بھ دنبالش ھرچند کھ نم�خداست. ھمونی کھ دنبالت بود و تو می گری یکھ دنبالش در دل توست. اینک

خدا کجاست؟

261

م�ھ ج�ا دراش�د. ھدر معرفت دینی و قرآن�ی و ش�یعی م�ا ، خداون�د در ھم�ھ جاس�ت و ھ�یچ ج�ائی نیس�ت ک�ھ خ�دا نب داون�د مح�اط خبرون و از ھم�ھ س�و ب�ا وپس انسان از درون بیرون از وجود انسان و ھمچنین در درون انسان .

تق�رب ال�ی و محیط است ھم بھ لحاظ جغرافیای وجودی و ھم تاریخ و معنای وجودی. پس اگر چنین است مسئلھر ھ�ا ک�ھ باش�د و ھ�ر س�و ک�ھ رود و در ھ�ر کج�ھ ع آدمی ب�الی هللا بھ چھ معنائی است. در واقو سلوک هللا و سیر

ھ زدیک�ی ب�حرکت�ی جھ�ت ن با اوست. بدینگون�ھ ھ�ر ت�الش و اوست و با خدا و درخداست و خدا درچھ کند و شود ش م�ی ندرت یادھ بو نمی بیند و حتی ست پس چرا آدمی خدا را نمی یابد خدا امری بیھوده می نماید. اگر چنین ا

قع مصیبت آنھم از غضب و کفرش.کند مگر در مواخ�واب و و اعمالش ورش مسئلھ اینست کھ خدا ھمھ جا در درون و برون آدمی ھست در تن و دل و روح و فک

ود ن�دارد ج�یعن�ی آدم�ی و ولی این آدم است کھ نیست آنجائی کھ باید باشد تا بتواند خدا را بیابد و ببیند. بیداریشعن�ی در یار ن�دارد . این فقدان وجود معنا آن است ک�ھ انس�ان در جایگ�اه وج�ودیش ق�رتا وجود ، یعنی خدا را بیابد

یگران ! در دپس آدمی کجاست؟ در خدا را بیابد. ھوش خود خویشتن حضور ندارد کھ بتواند با چشم و گوش وو ء ض��اکن�د و ن�ھ ب�ا ب�دنش . اع دف��ن ش�ده اس�ت . آدم�ی ب�ا روح�ش درک م��ی خ�ودآدمھ�ا و اش�یای مح�یط زیس�ت

نس ج��ی درغی��ر اس��ت . فن��ای در و روح آدم در ت��نش حض��ور ن��دارد و فن��اح��واس آدم ب��ا روح��ش درک م��ی کن��د ج�ودش را و ل�ذا خان�ھ و ک و مق�ام و ش�غل و دکوراس�یون اس�تفرزند و مالکی�ت ھ�ایش ، فن�ای در م�در ومخالف

دلی�ل ھ م�ی ب�ھ وج�ود آدفر کنند. خانشیاطین اشغال کرده اند و آنھا ھم مأمورند تا انسان را از خدایش بیگانھ و کارون غص�ب موج�ودات دیگ�ر از خان�ھ بی�صب شده است. آدم�ی ب�رای غ عدم حضورش در خانھ، بھ سرقت رفتھ و

ای ھ�قص�د مالکی�ت، ممل�وک ش�ده اس�ت. پ�س ای�ن مالکی�ت ھ خانھ وجود خودش غصب شده است .آدمی ب رفتھ ووزخ انداخت�ھ بیگان�ھ از خ�دایش نم�وده و ب�ھ د و ک�افر ت ک�ھ انس�ان را ب�ی خانم�ان وعاطفی و ھ�ویتی اس� مادی و

است.» عشق«است. انسان قربانی مالکیت است مالکیتی کھ بھ دروغ معروف بھ

مرگ خدا

غای��ت ھ م��رگ خ��دا را اع��الن ک��رده اس��ت و چن��ین ادع��ائی از جان��ب ی��ک فیلس��وف ب�� نیچ��ھ فیلس��وف ش��ھیر آلم��انیھ�م فلس�فی فزی جدی�د اس�ت ک�ھ در ی تازه نیست ولی مردن خ�دا چی�عجیب و کودکانھ است . انکار وجود خدا امر

آید . نمیت�دریج از دس�ت داده ب�ود . پیرزن داغدیده ای را م�ی ش�ناختم ک�ھ ح�دود ده ت�ن از عزی�زانش را در س�نین ج�وانی ب

م�ن ای�ن س�خن» . مرده اس�ت خدا«گاه کھ او را می دیدم و دعوت بھ خدا می نمودم تا صبور شود می گفت : ھرغای�ت مش�قت ب�ار و ممل�و ھ را ھرگز درک نمی کردم تا اینکھ مشابھ آنرا از جانب نیچھ شنیدم . زندگی نیچھ ھم ب

دع��ا م��ی کنن��د ت��ا از درد و تنھ��ائی و بیوف��ائی ی��اران ب��ود . بنظ��ر م��ی رس��د آن��ان ک��ھ ب��رای عم��ری ب��ھ درگ��اه خ��دای�ای بزرگت�ری ن�ازل م�ی ش�ود بت�دریج ب�ھ ای�ن طرف نماید ولی ھیچ اجابتی نمی یابند و بلک�ھ بالمشکالتشان را بر

262

وگرنھ پاسخ آنھا را می داد . مرگ خ�دا حاص�ل ایم�ان ش�دید و ع�دم اجاب�ت » مرده است خدا«نتیجھ می رسند کھ د او م�ردی متق�ی و دعا بھ درگاه اوست . می دانیم ک�ھ نیچ�ھ از خ�انواده ی�ک کش�یش م�ؤمن و پاک�دامن ب�ود ، خ�و

بسیار درد و رنج کشید و ده سال آخر عمرش را دچ�ار ن�وعی نس�یان کام�ل ش�د و وار زیست و پاک بود و قدیس زندگی فجیعی را گذراند . نیچھ را فیلسوف تنھائی و تنھاترین فالسفھ نامیده اند .

ج�ودش ش�ک م�یوخدا ایمانی شدید دارند و بھ درگاھش بسیار دعا می کنند عاقب�ت ب�ھ ھ بنظر می رسد آنان کھ بھ�ای اص�ل ایمانمی پندارن�د و ی�ا ن�ابوده . کفرھ�ای ج�دی و عمی�ق مث�ل کف�ر نیچ�ھ ی�ا آن پی�رزن ح کنند و مرده اش

رای حف�ظ بسیار جدی است . ھمانطور کھ روزی سلمان فارسی در وجود خدا شک ک�رده ب�ود . گ�وئی ک�ھ آدم�ی ب� ایمانش بھتر است کھ اصال ھیچ چیزی از خدا نخواھد وگرنھ باورش را از دست خواھد داد .

ک�ھ ر ای�ن آی�ھدل کانون خواھش ھای دنیوی نیست و اگر اصرار ورزد می میرد و خدا از دل می رود . بایس�تی در دع�ا م�ی خدا بسیاه براستی و جدا تجدید نظر کرد . ھمھ کسانی کھ بھ درگا »بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را«

کنند و لیست در م درعمرش�ان ھ� فر م�ی ش�وند و م�ابقی باطن�ا ک�اخواستھای خود را بھ اوعرضھ می دارن�د نھایت�از اارم ک�ھ پ�س عبادات خود ، خدا را فحش می دھن�د . م�ن بس�یاری را س�راغ دواقع درنفاق زندگی می کنند و در

و راریث بیق�ھر نمازی بسیار متشنج و دیوانھ می شوند . گوئی نماز کھ قرار است موجب آرام قل�وب ش�ود باع�ر دی�ھ م�ذکور آکھ از خدا طلبی دنیوی نماید کافر می شود چ�ون اجاب�ت نم�ی گ�ردد . ی ھراضطراب می گردد . گوئ

از او ن�دد و ص�دا زقرآن را بایستی از قلمرو خواستھ ھا خارج نمود و بدینگونھ معنا کرد کھ ھرکھ خ�دا را بخوان�ی واس��تھ ھ��اخاون��د ب�ھ چ��ھ بخواھ�د م��ی یاب��د . مس�لما اگ��ر ق�رار ب��ود خدپاس�خ م��ی ش�نود ن��ھ اینک��ھ ھرک�ھ از او ھر

ر بھش�ت دبشری ج�امع عم�ل بپوش�اند اص�ال مش�کلی در ک�ار نم�ی ب�ود و ھم�ھ ب�ھ آرزوھ�ای خ�ود رس�یده بودن�د و ارد و می پن�د کھ خواستھ ھای دنیوی زیادی داشتھ باشد دلش می میردمی زیستند . واقعیت اینست کھ ھر موعود

کھ خدا مرده است .عن��ای بلک�ھ ب�ھ م ب�ر اجاب�ت امی�ال و آرزوھ�ای بش�ر از جان�ب خ�دا نم�ی باش�د دال معن�ای لفظ�ی ای�ن آی�ھ نی�ز مطلق�ا

ی یعن�». ا راا ت�ا اجاب�ت ک�نم ش�مدع�وت کنی�د م�ر:«پاسخگوئی خداست . معنای واقعی و ساده این آیھ چنین است ی�د از نباآدم�ی دھ�د . دل خداوند حتما بھ این دعوت پاسخ مثبت می کھ خداوند را بھ خانھ وجودش دعوت کندھر

خدا را بخواھد وگرنھ می میرد و خدا ھم از دلش می رود .خدا غیرد ی��را خداون��ب��ر اجاب��ت خواس��تھ ھ��ای بش��ر از جان��ب خ��دا باش��د ز ق��رآن ھ��یچ آی��ھ و معن��ائی نیس��ت ک��ھ دال در ک��ل د . تنگ�اه نیس�آخواه بھ آنھا رزق می دھد و بن�دگانش خ�ود ب�ھ ص�الح خ�ود حت بندگانش را می داند و خواه نامصل

یعن�ی برت�ر اس�ت تنھا دعاھائی کھ در قرآن بھ بندگان القاء شده است طلب معرفت و تزکیھ نف�س و ایم�ان و یق�ین خواستھ ھائی تماما معنوی و باطنی و اخروی می باشد .

خدا قبل از خلقت جهان

263

لھ را خ ای�ن مس�ئام�ام پاس�از امام محمد باقر (ع) سئوال می شود کھ : خداوند قبل از جھان چگون�ھ ب�وده اس�ت ؟ س��پس م��ی بزرگت��رین راز معرف��ت نامی��ده و در م��ورد تأم��ل و درک و قض��اوت ای��ن پاس��خ ش��دیدا اخط��ار نم��وده و

ی ش�ده ی تلق�ی م�ھست فرماید کھ : خداوند قبل از اینکھ چیزی بیافریند ھمچون یک رنگین کمان بوده است کھ کل ح ق�زمچون قوس و ازلی بھ پنج رنگ بودند ھزی بیافریند پنج نوراز اینکھ چی قبل مار خداوند پروردگا«است :

ور ک�رد وری دگ�ر ظھ�ن�آن از میان ایشان آن ھوائی پدید آمد مانند آفتاب و این پنج نور ایستادند و ھرو از شعاع ان نج نور ھم�مانند شخصی نورانی کھ پنج رنگ جوارح وی بودند بھ سمع و بصر و شتم و ذائقھ و نطق . این پ

ت کھ ر میان نشساما آن رنگ ناطقھ د ود ... ت محمد و علی و فاطمھ و حسن و حسین خواننستند کھ در بشری ھ ام الکتاب» قت است و ھمو آفرینش آغاز کرد...خداوند حقی

. فریده استپس در واقع خداوند ذات مطلقھ ادراک انسان است و بواسطھ این حواس و ادراک جھان ھستی را آ خداوند ھمان انسان ازلی و کامل و مطلق است .در واقع

وه نط�ق ق�ھ پس این قدرت خالقھ از عدم بھ وج�ود در گ�وھره ح�واس و ادراک و ھ�وش م�ا ھ�م حض�ور دارد ک�ھ ب�یک�ون از ح�واس اس�ت فعنی قدرت ک�ن ی -» گفتم بشوسپس شد«ممکن می شود ھمانطور کھ می فرماید (منطق)

از .دگار اس�ت ر اینجا حقیقت پنج تن ھم بھ مثابھ ظھور مطلق پنج حس پرورکھ بھ امر نطق ممکن می گردد . دش�د کنن�د این سخن درک می کنیم کھ حواس ما ت�ا چ�ھ ح�دی ن�اقص ھس�تند و ب�رای ش�ناخت خ�دا ت�ا چ�ھ ح�د بای�د ر م .بی�افرینی .برخورداری م�ا از ق�درت ح�واس تقریب�ا ھ�یچ اس�ت زی�را م�ا بواس�طھ آن ق�ادر نیس�تیم حت�ی ی�ک پش�ھ

ن�د و درک دی�دار کن حواس ما آنگاه بھ کمال رسیده ان�د ک�ھ بتوانن�د ق�درت خلق�ت داش�تھ باش�ند و نھایت�ا خداون�د را نمایند . انسان بواسطھ ھوش و حواس خداوند قادر بھ درک و دیدار با اوست .

کت�ابش درآم�د و کاھ�ل و م�رده اس�ت . زی�را خداون�د رھوش و حواس انسان تا چھ ح�دی ناکاپس واضح است کھ اش�ند و بینن�ده م�ی ذاتا آفر جھان را آفریده است . در واقع ھوش و حواس و نطق ما می فرماید کھ با نگاھی کل

ب�ھ ای�ن یت کند تاقابلیت درک و دیدار پروردگار را نیز دارند . پس انسان بایستی ھوش و حواس خود را نیز تربو ی�ن او نیس�تدام و آداب و مع�ارف و تقویت ھم چیزی جز احکقدرت نائل آید و راه و روش این تعلیم و تربیت

حقی�ر تا چ�ھ س�ان ولی افسوس کھ ما خداوند را در خویشتنام جانشینی خداوند نائل می آید آدمی بدینگونھ بھ مق نموده ایم و این معصیت بر اوست .

ث م��ذکور ر در ادام��ھ ح��دیدر س��خن دگ�� طب��ق ای��ن س��خن فرمان��ده ح��واس ھمان��ا نط��ق و زب��ان اس��ت . ام��ام ب��اقر(ع) ام��ل ھم��ھکرا در انس�ان قلم��رو الوھی��ت و حض�ور پروردگ��ار نامی��ده اس�ت . یعن��ی در نط��ق انس�ان »نف�س ناطق��ھ«

وم و نط�ق ای�ن ق�درت خ�ود را ص�رف عل� ول�ی متأس�فانھ آدم�ی ک�ل حواس او مبدل ب�ھ ق�درت آفرینن�دگی م�ی ش�وند گشتھ اس�ت ب تخریب و تباھی طبیعت و نھایتا خودشجای آفرینش موجھ جزئی و بازیگریھایش نموده است و ب

. خداوند ھمان انسان اکبر است و انسان ھم خدای اصغر می باشد .

مطمئن ترین روش خداشناسی

264

ھمھ ما خداوند را از طریق تعالیم وعرف وآموزه ھای اجتماعی می شناسیم ولی این یک شناخت ص� و ذھن�ی رفاب�ھ روزم�ره در تجر ن�درت بک�ار م�ی آی�د وھ ولی ای�ن خ�دا بس�یار ب�ل خدائی ھست ھرحاھ ناکجائی است کھ گوئی ب

رھن�گ ففھم نمی شود . این خدا فقط یک ای�ده اس�ت ی�ک نظری�ھ مح�ض . پرس�تش ای�ن خ�دا در زندگی احساس وقل�وب قاب�ل فق�ط در اس�ت درحالیک�ھ خداون�د کافرانھ می باشد زی�را خ�دای ظ�ن (ذھ�ن) پرستش مشرکانھ و قرآنین خ�دای عین خود پرس�تی اس�ت . ای� خیاالت ماست و خدای ذھنی ھمان ھوای نفس و ستش حقیقی می باشد وپر

ودی تاریخی است کھ بھ ما بھ ارث رسیده اس�ت مث�ل ن�امی ک�ھ وال�دین ب�ر م�ا نھ�اده ان�د . ای�ن خ�دای خ� –وراثتی لذا در آسمان بسر می برد . نیست خدای بیگانھ است و

قرآن .» اوند درجائی بسیار دور استخد«کافران می گویند: ود ک�ھ آی�ا امتح�ان ش� ب�ا ماس�ت آن خ�دائی اس�ت ک�ھ ب�ھ تجرب�ھ آی�د و حاض�ر اس�ت و اما خدای واقع�ی ک�ھ ح�ی و و

براستی ھست یا نیست . را م�ا ماس�ت و امتحان کنیم ھم�انطور ک�ھ خ�دا مراق�ب علی (ع) بھ ما می آموزد کھ خدای خود را مراقب باشیم و

ی�ا در ھ�ر آامتح�ان کن�د ک�ھ را ی کن�د . در حکایتھ�ای عرف�انی م�ی خ�وانیم ک�ھ روزی کس�ی خواس�ت خ�داامتحان م�رط ف�اینک�ھ از گ�ور نم�ود ت�ا دھد یا ن�ھ . ل�ذا ب�ی ھ�یچ توش�ھ ای خ�ود را در بیاب�انی گ�م و شرایطی رزق او را می

نگی از گرس� ف�ت ورا یا ه ب�ود اوراه را در بیاب�ان گ�م ک�رد خره ک�اروانی ک�ھ مث�ل اوباأل گرسنگی بھ ضعف افتاد و نجات داد .

وع��ده ن��د وواج��ب زن��دگیش مث��ل ام��ور معیش��ت خداون��د را امتح��ان ک بس��یار الزم اس��ت ک��ھ آدم��ی در م��وارد مھ��م وی ب� اریھ ای وعدینش اینصورت ھمواره کافر یا منافق می ماند ورا بشناسد درغیر او ھایش را بھ محک بزند تا

انھ م�ی چن�د در مراح�ل پیش�رفتھ ام�ری مش�رکاز خداشناسی امری واجب است ھرغآ ریشھ است . این روش برایب�ھ او ایم�ان وام�ر دنی�وی امتح�ان ک�رد ت�ا ش�ناخت خداون�د را بایس�تی در مادی�ات و عدم خل�وص اس�ت . از آید و

ب�ل را متقاج�ارت من�انش ای�ن تؤنھ است . خداوند ھ�م ب�ھ متاجرا آورد . نخستین مراحل خداشناسی بدینگونھ کامالتید کت�اب پرس� را ب�ی حس�اب و پیشنھاد کرده است . آنگاه کھ این شناخت تبدیل بھ یقین شد بدون شک بایستی او

ھ ھ پرس�تید . ب�را خالص�انھ وعاش�قان او عم�ل م�ی آورد ص�بور ب�ود وھ در امتحاناتی ک�ھ از م�ا ب� اطاعت نمود و وی انجام�د . م�اخ�الص ص�ادقانھ ادام�ھ یاب�د ب�ھ عش�ق و اگ�ر معاملھ آغاز می شود و رابطھ با تجارت و ھرحال ھر

ی واض�ح ازمطمئن ترین روش خداشناسی اینس�ت ک�ھ از او چی�ز عبادات نیز ھمینگونھ اند . پس اساسی ترین ورا ون ش�ک اوب�ھ غی�ر او رج�وعی نکن�یم ب�د صبور بم�انیم و برآن اصرار ورزیم و نیاز طلب کنیم و روی یقین و

خواھیم یافت .

انسان از مرگ نهراسد ؟اگر

فلسفه ایی از شهادت

265

و در د وف�ا کن�داگر انسان از مرگ نھراسد خدایگونھ زندگی می کند و قادر است کھ بھ اعتق�ادات و ادعاھ�ای خ�و

ود اس�وۀ خ�واقع صادق باش�د و ب�ا ھ�ویتی جاودان�ھ جھ�ان را درک کن�د و ب�ر عرص�ھ معنوی�ت انس�ان وارد ش�ده و معنایی باشد .

ست . اھ معنای ھمسویی ادعا و عمل است کھ محصول شھامت و نھراسیدن از ضعف و مرگ و نیستی صداقت ب وداقت اس�ت ص�انسانی می تواند صادق باشد کھ نترس باشد . در نزد ھمھ فرھنگھا آخرین محک ارزیابی ھمان�ا

د در واق�ع جان بگ�ذردمی اگر حاضر باشد برای اعتقاد و ادعایش از آقت بدون شھامت ممکن نیست چرا کھ صدار دابود س�ازد ن�ن را آاودانھ است کھ مرگ ھم نمی تواند نقدر جآراست می گوید و ادعایش ریشھ در ذات دارد و

حقیقت چنین انسانی در معنای اعتقادی خود جاودانھ می شود . حی�ات ای�ن و درھر ادعا و اعتقاد و شعار و آرمانی بھ میزان ھزینھ ایی است کھ برایش ص�رف م�ی ش�ود ارزش

ب�ھ قیمتھ�ا م�ھجھان چیزی گرانبھاتر از جان نیست و در واقع ھیچ قیمت�ی نم�ی توان�د مت�رادف ج�ان باش�د بلک�ھ ھدر شده است و ن ارزیابی می شوند و جان ھم گوھره ایی است کھ بھ ھمھ انسانھا دادهآقیمت جان و برای حفظ

ش�د ج�ان را نگ�اه ک�ھ انس�ان حاض�ر باآمی پردازند ول�ی فظش ھر بھایی را نزد ھمھ غایت ارزش است کھ برای ح ت . زان انسانیدمیان می شود یعنی میآانھا متمایز شده و پیشوا و امام ھزینھ ارزشی دیگر کند از سائر انس

گ�ام ک�ھ ب�ھ ھن ارزش و ادعایی کھ بھ جان محک نخورد اعتباری ندارد . بسیار بوده اند داعیان ارزش�ھای ب�زرگایی تق�اد و ادع�ن ادعا در نزد خودشان ھم ن�ابود ش�ده اس�ت پ�س ھ�ر اعآجان از آن ادعا گذشتھ و افتادن در خطر

طھ ھ ھم�ین واس�عین حال ھر اعتقادی قدرت بالغ�ت خ�ود را ب�جان اعتبار دارد و ماندگار است و درفقط بھ قیمت ب�ات م�ی ش�ود و ب�ا ج�ان اثنچھ کھ جاودانگی نامیده می شود چیزی جز معنایی کھ ادعا می ش�ود آکند . کسب می

واس�طھ نیست . انسان برای جاودانگی خویش مجب�ور اس�ت ک�ھ فراس�وی ج�ان را نش�انھ رود یعن�ی ج�ان فق�ط ب�ھی م�یزان�ی ک�ھ چنین معنایی جاودانھ می شود و صاحبش را نی�ز جاودان�ھ م�ی س�ازد . ب�ھ بی�انی دیگ�ر انس�ان ب�ھ م

ک��ھ عرص��ھ ن را ب��ھ روح دیگ��رانآی بلن��د ادع��ا کن��د و ایی را ب��ا ص��داتوان��د از ج��ان بگ��ذرد ق��ادر اس��ت ک��ھ معن��ی واران��ھ از ج��اودانگی اس��ت اب��الغ نمای��د . بن��ابراین ھ��ر معن��ایی ب��ھ میزان��ی ک��ھ م��ی توان��د ج��ان ص��احبش را مخت

ان است . جو این ھمان جاودانگی ن معنا آن معنا می سازد و اسوه آتاند بر حق است و صاحبش را الیق بس س�اسان از جان گذشتھ است و ای�ن ھم�ان راز ش�ھادت اس�ت . پ�س انس�ان معن�وی انانسان معنوی ھمان ان نی ذات�ا

ی رد یعن�ی نم�این صورت قدرت ب�اور و تعھ�د ب�ھ باورھ�ای خ�ود را ن�داپا دارد در غیر شھید است و جانش را زیر می خیزد . بر ای وجود انسان از قلمرو شھادتتواند صادق باشد . پس معن