ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Δρ. Χαράλαμπος Βρασίδας

Πανεπιστήμιο Λευκωσίας,

Τμήμα Παιδαγωγικών Σπουδών

http://moodle.lll.unic.ac.cy

EDUC 511—ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Περίληψη

• Εκπαιδευτική έρευνα

• Θεωρητικά παραδείγματα έρευνας & επιστημολογία πίσω από τα διάφορα μοντέλα

• Χαρακτηριστικά ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας

• Βασικές αρχές ποιοτικής έρευνας

• Μοντέλα ποιοτικής έρευνας

Αναζήτηση της Αλήθειας

• Εμπειρία (εμπειρική γνώση του κόσμου)

• Λογική σκέψη (επαγωγική – απαγωγική λογική)

• Έρευνα (ποιοτική, ποσοτική, μεικτές μέθοδοι)

Εκπαιδευτική έρευνα

• Η εκπαιδευτική έρευνα αποτελεί κλάδο δημόσιου χαρακτήρα

http://peoplelearn.homestead.com/11395239wYgypFfvBW_ph.jpg

Τι είναι έρευνα….

Έρευνα είναι η συστηματική μελέτη του κόσμου για

• Ανεύρεση γνώσης

• Κατανόηση του κόσμου

• Επεξήγηση του κόσμου

• Επίλυση προβλημάτων

• Έλεγχο και πρόβλεψη

5

6

Έρευνα Αξιολόγηση Ψάχνει για γνώση η οποία θα είναι εφαρμόσιμη και γενικεύσιμη σε άλλες περιπτώσεις, εκτός της παρούσας.

Εστιάζεται κυρίως στην βελτίωση της περίπτωσης υπό μελέτη, χωρίς απαραίτητα βλέψεις για γενίκευση σε άλλες.

Προσπαθεί για ουδετερότητα από πλευράς αξιών και ενδιαφερόντων.

Αντιπροσωπεύει πολλαπλά ενδιαφέροντα και αξίες (όλους τους ενδιαφερομένους)

Εστιάζεται στην κατανόηση του κόσμου και στην δημιουργία και επαλήθευση ή απόρριψη θεωριών.

Εστιάζεται στην κατανόηση συγκεκριμένων προγραμμάτων και στην επίλυση προβλημάτων

Οι ερευνητές είναι αυτόνομοι και λογοδοτούν στην ερευνητική ακαδημαϊκή κοινότητα.

Οι αξιολογητές συνήθως προσλαμβάνονται/λογοδοτούν στα ιδρύματα και οργανισμούς που τους εξουσιοδοτούν.

ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

• Βασική έρευνα (basic research) – για ανακάλυψη καινούργιας γνώσης και προώθηση ενός κλάδου

• Εφαρμοσμένη έρευνα (applied research) – για αντιμετώπιση κάποιας συγκεκριμένης πρακτικής ανησυχίας (συχνά με την εφαρμογή αποτελεσμάτων βασικής έρευνας)

• Έρευνα Δράσης (action research)—για την επίλυση ενός συγκεκριμένου προβλήματος

• Συνολική αξιολόγηση (summative evaluation) - για διαπίστωση

κατά πόσον ένα πρόγραμμα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζεται • Διαμορφωτική αξιολόγηση (formative evaluation)– για βελτίωση

ενός προγράμματος

7

8

Ποσοτική – Ποιοτική (Επιστημολογικές διαφορές)

Υπάρχει μια αλήθεια και ένας αληθινός κόσμος τον οποίο μπορώ να γνωρίσω

Υπάρχουν πολλές αλήθειες και πραγματικότητες

Τον κόσμο μπορεί να τον γνωρίσω μέσω της επιστημονικής μεθόδου

Τον κόσμο μπορεί να τον γνωρίσω μέσω πολλών μεθόδων (π.χ. επιστημονική μέθοδο, βιογραφική, καλλιτεχνική, θρησκεία, κλπ)

Οι Ercikan και Roth, (2006) υποστήριξαν ότι:

• Όλα τα φαινόμενα έχουν και ποσοτικά και ποιοτικά

χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, η φυσική κατάσταση των πραγμάτων και η μετατροπή τους από υγρά σε στερεά, όπου με την ποσοτική αύξηση της θερμοκρασίας αλλάζει η ποιότητα των στερεών και μετατρέπονται σε υγρά.

• Οι έρευνες έχουν ποιοτικά αλλά και ποσοτικά στοιχεία και έτσι στις προσεγγίσεις έρευνας πολλές φορές χρειάζονται η συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων. Για παράδειγμα, στην μελέτη της διάδρασης μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών, μας ενδιαφέρει πόσες φορές λαμβάνει χώρα αυτή η διάδραση (ποσότητα). Μας ενδιαφέρει επίσης και η φύση αυτής της διάδρασης, το περιεχόμενο, ο σκοπός της και η σημασία της για εκπαιδευτικούς και μαθητές (ποιοτική).

9

Οι Ercikan και Roth, (2006) υποστήριξαν ότι:

• Οι ποιότητες της αντικειμενικότητας και υποκειμενικότητας είναι

χαρακτηριστικά και των δύο προσεγγίσεων. Σε όλες τις περιπτώσεις ο ερευνητής καλείται να διατυπώσει προτάσεις και συμπεράσματα τα οποία να μπορούν να τεκμηριωθούν εμπειρικά (defensible knowledge claims).

• Πολλές φορές η διάκριση μεταξύ των προσεγγίσεων γίνεται με βάση το επιχείρημα της γενίκευσης των αποτελεσμάτων. Η προσπάθεια γενίκευσης των αποτελεσμάτων είναι οικοδόμημα του ερευνητή και στηρίζεται στο ερμηνευτικό πλαίσιο της έρευνας. Ανεξαρτήτως είδους δεδομένων και ανάλυσης (ποσοτικό ή ποιοτικό), όλες οι επιστημονικές μελέτες παρουσιάζουν κάποιας μορφής γενίκευσης των αποτελεσμάτων.

10

Ορισμένα κοινά στην ανάλυση δεδομένων:

• Η δράση της ανάλυσης δεδομένων είναι

οικοδόμημα του ερευνητή. • Και στις δύο περιπτώσεις, αριθμοί και λέξεις είναι

σύμβολα • Η διαδικασία της ανάλυσης έχει κοινωνική μορφή • Ο σκοπός και στις δύο περιπτώσεις είναι η

επεξεργασία και συνοπτική παρουσίαση ενός μεγάλου αριθμού δεδομένων σε μια περιληπτική μορφή χωρίς να χάνεται η ουσία

• Τα αποτελέσματα της ανάλυσης ποτέ δεν είναι απόλυτα αλλά προσωρινά (Behrens & Smith, 1996).

11

Θεωρητικά Παραδείγματα Βασικές Αντιλήψεις Θετικισμός/

Μεταθετικισμός Κονστρουκτιβιστικό Μετασχηματιστικό Πραγματιστικό

Οντολογία Μια πραγματικότητα

Πολλαπλές πραγματικότητες

Πολλαπλές πραγματικότητες

Ότι είναι χρήσιμο ορίζει τι είναι αλήθεια

Επιστημολογία Αντικειμενικότητα είναι σημαντική

Αλληλεπιδραστική σύνδεση ερευνητή και συγκείμενου

Διαδραστική σύνδεση ερευνητή και συγκείμενου

Οι σχέσεις προσδιορίζονται ανάλογα με το τι θεωρεί κατάλληλο ο ερευνητής

Μεθοδολογία Ποσοτική Ποιοτική/ ερμηνευτική

Μεικτές Μεικτές μέθοδοι

Μοντέλα Ποιοτικής Έρευνας

13

ερμηνευτικό (interpretive) μελέτη περίπτωσης (case study research) έρευνα δράσης (action research) εγκατεστημένη θεωρία (grounded theory) κριτική θεώρηση (critical theory) εκπαιδευτική κριτική (educational criticism) φεμινιστικές προσεγγίσεις (feminist approaches) κονστρουκτουβιστικές (constructivism)

14

Συμβολική Αλληλεπίδραση (Symbolic Interactionism)

• Πρώτον, οι άνθρωποι δρουν πάνω στον κόσμο βάση της σημασίας που έχει ο κόσμος για αυτούς.

• Δεύτερον, η σημασία και το νόημα του κόσμου οικοδομείται κοινωνικά μέσω της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με το κοινωνικό σύνολο.

• Τρίτον, η σημασία και το νόημα του κόσμου επανα-επεξεργάζεται βάση μιας ερμηνευτικής διαδικασίας Blumer (1969).

Μορφές κατανόησης & απεικόνισης

• Eliot Eisner. (1994). The enlightened eye. (connoisseurship evaluation – wine metaphor)

• Διακρίνω ποιότητες (looking – seeing) • Οι μορφές απεικόνισης που καθορίζονται στα πλαίσια

του αναλυτικού προγράμματος επηρεάζουν το είδος των εννοιών και γνώσεων που μπορούν οι μαθητές να απεικονίζουν (και τη νοητική ανάπτυξη)

• Υπάρχουν τόσοι κόσμοι όσοι και τρόποι για να τους περιγράψεις (Nelson Goodman, 1978).

• Μορφές απεικόνισης επηρεάζουν το τρόπο που μπορούμε να μελετούμε και να παρουσιάζουμε τον κόσμο

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ

• Πρώτον, ο όρος ερμηνευτική έρευνα είναι πιο πλατύς από τον όρο ποιοτική έρευνα και περιλαμβάνει προσεγγίσεις έρευνας όπως είναι η φαινομενολογική και εθνογραφική.

• Δεύτερον, ο όρος ερμηνευτική δεν υπονοεί την λανθασμένη αντίληψη ότι αποκλείεται η χρήση ποσοτικών μεθόδων.

• Τρίτον, τοποθετεί την έμφαση στην ερμηνεία από τον ερευνητή του νοήματος που αποδίδουν στις ενέργειες τους οι συμμετάσχοντες στα φαινόμενα υπό μελέτη.

16

17

Βασικές αρχές ποιοτικής μεθόδου

• Μελέτη φαινομένων μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον

• Συνολική μελέτη • Έμφαση στην ερμηνεία • Προσοχή στις καθημερινές λεπτομέρειες • Ο ερευνητής είναι το εργαλείο έρευνας • Μικρότερο δείγμα (εις βάθος) • Συλλογή δεδομένων (εκατοντάδες σελίδες) • Πλαίσιο μελέτης προσαρμόζεται συνεχώς • Στάδια μελέτης συμβαίνουν ταυτόχρονα

18

Ποσοτική – Ποιοτική (μεθοδολογικές διαφορές)

• Αντικειμενικότητα

• Απομόνωση από το περιβάλλον (εργαστήριο)

• Μελέτη μεταβλητών

• Χρήση αντικειμενικών εργαλείων

• Δείγμα (αρκετούς)

• Συλλογή περιορισμένου αριθμού δεδομένων

• Πλαίσιο μελέτης είναι αμετάβλητο

• Τα στάδια της μελέτης συμβαίνουν ξεχωριστά

• Ερμηνεία (υποκειμενικότητα)

• Συνολική μελέτη στο φυσικό περιβάλλον

• Καθημερινές λεπτομέρειες

• Ο ερευνητής είναι το εργαλείο έρευνας

• Δείγμα πιο λίγους—εις βάθος

• Συλλογή δεδομένων (εκατοντάδες σελίδες)

• Πλαίσιο μελέτης προσαρμόζεται συνεχώς

• Στάδια μελέτης συμβαίνουν ταυτόχρονα

Μια έρευνα δεν είναι ποιοτική όταν ….

• Όλες οι κατηγορίες της μελέτης προκαθορίζονται από τα αρχικά στάδια της έρευνας

• Διατυπώνονται υποθέσεις οι οποίες δοκιμάζονται μέσω της πειραματικής μεθόδου.

• Τα ερευνητικά ερωτήματα διατυπώνονται έτσι ώστε να δίδεται έμφαση σε παράγοντες και χαρακτηριστικά αντί σε διαδικασίες.

• Δίνεται έμφαση στη διατύπωση γενικών κανόνων και θεωριών

• Η έρευνα στηρίζεται σε μεγάλες προϋποθέσεις (π.χ. Πως δρουν τα προικισμένα παιδία; Αυτό το ερώτημα προϋποθέτει ότι υπάρχει μια κατηγορία που ονομάζεται προικισμένα παιδιά).

• Υπερβολικά αξιολογική (εκτός και εάν ο σκοπός είναι η αξιολόγηση). Η έμφαση είναι στην κατανόηση γι’ αυτό και ερωτήματα «αποτελεσματικότητας» δεν είναι τα πιο κατάλληλα. (π.χ. πια είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος διδασκαλίας του παραμυθιού).

19

20

Ερωτήματα για ερμηνευτική μελέτη

Οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις επικεντρώνονται στην μελέτη της σημασίας/νόημα των φαινομένων.

• Ποιο είναι το νόημα-εν-δράση (meaning in action) των φαινομένων που μελετούνται από την οπτική γωνία των ατόμων που συμμετέχουν στην μελέτη;

• Πως είναι ένα συγκεκριμένο συμβάν (και όχι πόσο συχνά συμβαίνει); Τι σημαίνει για ένα δάσκαλο η συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση;

• Πως είναι το συγκεκριμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα το φαινόμενο; Τι συμβαίνει ακριβώς;

21

Ερωτήματα για ερμηνευτική μελέτη

• Ο εντοπισμός συγκεκριμένων συνδέσεων μεταξύ παραγόντων και συμπεριφοράς που δεν εντοπίστηκαν με παραδοσιακές μεθόδους.

• Πως είναι οργανωμένες οι δράσεις και οι κοινωνικές σχέσεις όπως διαφαίνονται στην καθημερινότητα τους;

• Πως το τι συμβαίνει μέσα στο συγκεκριμένο περιβάλλον σχετίζεται με άλλα ευρύτερα περιβάλλοντα, οργανισμούς, κοινωνία κλπ.;

• Πως η καθημερινή ζωή εδώ σχετίζεται ή μοιάζει με την καθημερινή ζωή σε άλλους χώρους και χρόνους;

22

Γιατί χρειάζεται;

• Αόρατη καθημερινή ζωή (Invisibility of everyday life-fish discover water).

• Ανάγκη για κατανόηση μέσα από τη μελέτη της καθημερινής λεπτομέρειας.

• Να ληφθούν υπόψη τα νοήματα των ανθρώπων που ζουν τα γεγονότα καθημερινά.

• Ανάγκη για συγκριτική κατανόηση των τοπικών φαινομένων μέσα από διάφορα περιβάλλοντα.

• Ανάγκη για συγκριτική κατανόηση πέραν του τοπικού περιβάλλοντος.

23

Στάδια ερμηνευτικής μεθόδου

• Βιβλιογραφική επισκόπηση • Διατύπωση ερωτημάτων/προβλημάτων. • Διαμόρφωση θεωρητικού πλαισίου μελέτης • Περιγραφή περιβάλλοντος και υποκειμένων • Ρόλος του ερευνητή – Ηθική • Συλλογή δεδομένων • Ανάλυση δεδομένων • Εγκυρότητα δεδομένων • Παρουσίαση μελέτης και αποτελεσμάτων