59177708 weyer praestigiis daemonum 1568 latin
TRANSCRIPT
(#
i
Ii
s
Shelf No.
W-U.y
'J^^^^^i^ yS4€ ^yJ^ri^ -^^l^n^-'
.
/
S^^m- SriiUi,^
G
lOANNIS VVIERI
PRAESTIGIISDiEMONVM, ET I N G A N^
tationibus ac ueneficrjs Li-'
bri fex, aucfri 8C reco^
gnici.
i^ccefaEemm ^uerborum copo^
fm JNDEX.
Cum C^f, Maleft. gratia &prUuilegiof
B^SILEk^E, EX QFFI-
fc )- •I -^ cfU ' iA-» Ifl
/6 0f,/6^
3
iLLVSTRISSIMd At^^Q^VE EXCELLENTISSIMO PRIN>^
cipi ac Dommo, D. Gulielmo Gliufejlii-
Ki^ 8C Mont, Duci, Comiti Marchiae ac
Raucsburgi , Domino in Raueficin, &c»fuo Domino Clcrnentifsimo perpetuam iit
Chrifto I E s V fehcitatem precatur
lOANNES VVIERVSM E D I C V Si
m' ^^ N tamperniciofa uarietatefanam
AS<i carUrn (^ peTiilenUum opimonum^i- . :L ... ^^^ ^^^ mifer} orbem cgcu-
^^ ^.y ^•.,iftianum Satan^ hon mini^^^ mum eafhinomenti efefentio,Prin^
k:eps illuflri(^ime : quam tdem ille uelutperditifi^
)>^Hmfeminarimn,mentibus homihum infeuitin^
cantamentorum nomine. Etftenifh 7nulttfariam
in religionisnGJirA controuerfijs^uelob dtuerfos ce^ Cotroulrfii
remoniarurhritus^non aque inteiletfaScriptur,z^«^«^'1'«*^^"*'
ioca.animidtfirahanturfententi^^ uarientfac^s
fkbdente antiquoferpente : non tamen inde tafn
depiorandafiibfequitur calamitas^quam exfmetimbibitay tpftta inHin6tu , perfiiafione de eo maii
genere,quodhominti/Hs ^' heji^s citra ueneni uet
propinationem ueiappiicationemjnferre creduyt
turqutdam dementata anus>quas Lamias ueifk^
gas nuncupant^Licet ehim es prioribus quidem
difieptatienes ijincinde oriantur diuerfdt ueiprd
hom^num aff^cctUi ueiproitt cuiitbet fuafatUface
n z VeWen$
4 E P r S T O L ARom. 14. y^^g^^ uidetur^autpro talenti a Beo donatipon^
dere (jr qualitate: tamen rnomenti tantum eafk-
pim nonhahehunt^^ut aut mimdi falutem aliquo
attin^anfmodo,autetiamamicitiasomninotur^
''^'^^''^^.llhent.ueldijfuant* K^tqmm execrahilemaDeo
alienationemiquam coniuncfamcum d^mone ne^
cej^itudinem, quantainterproximos odia., quhnrixopti uicinarumfa6fiones i quas rufticornm fi-muitates^qtiA urhium difidia
^ quamfrequentes
infontipim c^desparente tragoedo diaholo , gignat
foecundij^ima illa calamitatum mater , opinio ni-
mirum concepa de Lamiarum makficij ( non in^
quarnueneficij)prodigioja potesiatey quotidiana
docet experientia.Et quumpaucifint morhi,quO'
rumcaufasadLamiarum opus non referat y per^
fierfe in religione Chriliiana inflitutum utilgu^:
uix aiiiuhominum ordo comperitur^ cui uniuer^
fu7n hocimpietatis negotiumpenititis fitnotum,
cr iufiiorde hoc a6iionem insiituendi occafio in-^
cumhat.quam medicorum: quorum eo increduii-
tatisgenere ita tUYbanturanimiy& aures redun -
tur^Ut nihiiin ijs ^que concrepet apud dgrotos^
quam mordaxiliafaifag^ innocentium muiiercu^.
larum de inflicio eitifcemodi malo criminatio^Caufa fcri - quam Camarinam aiiquandiu non tam uirulei$
tum exptrantemjoetorem» cumpauiattm Jana ex
Deiuerho insittutione prorfitm interituram (pes
efjet.eam denuograuiter moueri^ ut contagtonis
uiriis iam muit}) iongim iatius^^ cumpiurimorum
perniciey proceiiarumjpirttu horrihtiiter afflan-
teiCX'
N VN C VP A T GH I a: /te^exhakt>qu^m hactenu4 unquam, indies magls
ac magisfentio. Tanta uigilantia quamcunque
ohfiruat occdfionem ueterator iHe yjgmmlenter
huirn artespermittentihus ijs, quorfm intererat
die no5fu^^ doctrin^ EuangeliCcH machinis , ipfiiM
frdpUgnacula concutereyfunditusj^ euertere,
Dum itdque ddgrauem hanPimpietatemfilentio
conniuent jheologi pleri^ omnes : durn opinio-^
numfalfttatem in morborumcaufis^ eorum^ im'
pijscurationihustolerantLMedtci:dumfenten'
tias experfuaftone, longa annorumferie cr pr£^
fcriptionenon tam ratione difcufa , quamprxiu-
dicio quodam citra contradictionem ufurpata,
hicpyonunciani Iurtfconfulti:dum deniquenemt-
nem audidm^quimortalium mifertt4>s , auttotum
hunc Lahyrinthum nohis aperuerit , autfaltem
exitialimedendo uulneriinanum admouertt:ope-
ra mihi precium facturtis uidehar^fi egouelut
KoKcio^ bf 7w<; fA^crcu<; , garritufaltem alijs ueter-
ntim excuterem : ^ arduam hanc rem , qua no-
fir^ religioni ChriHianA fumma fit contumelia»
,altiu4perfcrutandi , dfcutiendi^ qualemcunque
anfam fufiori oratione ^ quantulacunque de^
monsirationefuhminifirarem, Etfinoneramne''^^^^'^^ <^p'-
fcitis , praua. cpinionis ftne ratienepertinaciam^ b^iHs^^tindul
inexpiahtkm e(fe tincftiram ,^ qu^z elui neque- ^^-
at:, uifcit} i Galeno nolfro fcribitur , his uerbis:
t^\J^ika2ifAcL!ict(^n^djoro7roLo<;Q{)XCfi(;iOcc, ra t^S
mdj KoyL(ri^i ,'Sst^V tcI ^ox^vi^ol (^oyiiccvct ^Oj'
^@^'kyd^Wi l^src^Triia-Oj t^$ cwroic, diTiici^Oci^
a 3 ra^;.
i' B P I S T O L ArtcL^.Sic enhn edncatos.ad reJiptfcentUm aut uerit
tatis fru7pn nonpofe reduci arhitratur. Jam nork,
facile eH.nouarn ren^ adcomr^unehomintim ^erk
'tem d^ afen/um accommodare.
Nec tamen hoc meum inflitutum tjuifcjuarr^ CA
lummabitur,^uaji nimis Suffenusyminusg^ tenut^^
tatis me^z confiius , quicquam pra. alijs intcHige-
re,autpoffe, ?nihi terneri/^rdftirnam. ^iam (it
mihi curta fupellex.prob} noui ^ ^rne certimne^
?no:at^iie hocfcto.quodnefcto. Nemint hkpraiu'
dicatur. Accedunt quotidian^ medicationes^ ^p rofcvtiones aj?idu£ . quji cert}ferias eiufmodi lu-
cubrationibu^s fedtdo donandas 7nihiprxmpiunt:^
ut hocnominefuperiortbus uenationibus Hambar
ifhtinsfitutisfdurnttu Celfat^^ eiufdemi/hiflrige
nerofk^feboii e>c offjcio infer^irem^huicpotijsi-
rmm titidto uacauerini,
Complures igituraiios infinitis partii^m fonge
meam hanc infantiamfuper^repotuiffe e^'pofe e^
tiamnumperiitiore ueritatis. inquifitiom or^tio^
ne luctiientiore , ^ dermnflratione euideutiorey
magis^ neruofa,cum, ob tngenij acumen.ac do^ri
mt excelkntiamatim^ tiefo maximepropter ampli-^
fris ocij accefionemxnort modfo Itbenter (^ ingenui
agnofcofedqtiq^palam Itbereprofteor. ^Atinte-
rea ieiuno meoftnptofelicta illa ingeniaprouoca^
tum irifperare uolo, ut ueldicendo , me reBtti^s e-
rudtatjqtii eiufmodi collationumfolet ef^efrucitt^:
ueljacendo mea hancfententia ab inolita religio^
Jo tfloficufo opinione Ss2^ Trucr^Siv difjonantem»
com-
NVNCVPATORIA. 7coprohent.Hac ratione reporta^e me ex Uboribtis
uJUramfatis uberem cofidam: nec mepraftttapoe^
nitebit opera.fifaniore docirina in ueritatis cogni
tionereHocer,autJalteinrarapaHcis^auditaopi'
nione cofirmer. Etenim ut naturdin profundo ue- p/ofimdo ai>
ritatepenitus abftrufijjeyreciifiime docuit Demo^ ftrufa.
critHsata eam uigilantitts inquirere , inuefiigarc
(^ rimari decetJdfiquide cu maiori aquitate co-
iunB-um esi: quamjententiam^quam temere quis
ampiexttsfitypertinaciter defendere.
K^rgumentu autem huius comentationis no- Argument.
Br&partim efl Theologicu^quo diaboli artes ^Jlti Theoiogicu.
dia , Sacraru literaru teftimonijsprodutur:^ quoijs modo tutifiime obuiamiripofiit, docetur.par^
tim etiam Philofophicumydum naturalibxonuin- Phiio fophi
.
cMntur rationihus uanafatanji ludibriay(^ corru*^""*'
ftafagarum imaginatio : partim item Medicumy Medicum.
uhiJecundum natur^legemy morbosyeorum cau-
fas (^Jymptomata Lamijsperpefam ha^fenus imputatay oriri demonsiratur, Partim id etiarn lu- luridicum.
rifprudentiaplacitajpe6tat ^ quum de magoruminJamiumMmiarum (^ ueneficorum poenis ,pra
delicfi qualitate ^ m.agnitudineyalio quam ha-
cfenus ufurpat^m eftmodo,agatur.
Hisiorias autem inferuipafim uarias^eopotif c«r uaris ia
fimum fimyquadquutam diuerfa tamq^ multifa- ^^J^^^^ria fpenumero tn hoc fttanx negotio a multis
referanttir: ex noHrarum narrationum collatio^
ne,cMccKoyU0* qu^alicunq^ explicatione, cittus in
acfioniipra/ligiarum^ ddrnoniacarum, dr rerum
a -f mul'
g E P T S T O L i^
multijugarum cognittonem ac indiciumperuenUripoj^earbitratmjifn,
Ne autem hic mei ingenij metm CT profefio"
nis limttes iemer} prdfiacia^ opinione , nimis
propriojijm cerebro > tranfiHjlJe cenferer, hac mea^^d^^o^ct plerifque do5tif?tmis y etiam ex tui&
Celffamiliauiris y Theologis > LegumperitiSy (^collegis excelientij^imis , eo animo legenda excu-
tienda^ propofui y ut horum cenfura uelfarenty
fi ratione nitcrentHr : uel caderent , (i conuince^
rentur erroris : uelmutarentur , fi qua aut addi-
tioneaut caliigatione egerent, Nec enim quicr
quam eodem temporejimtdinchoatum ac abfilw
tumfuit,
Kjaiieus ma- lam uer})fi maleficarum CMalleum hoc abfol-leficarum. ^ljjepenjum quis obijciat > is ubi illius iibri con-
gelias a iheologis^ Henrico Insiitoris ^ lacobo
Sprenger ineptias abfirdasfape etiam impias, le ^
getit: (^cumhocnoFiro fcripto ajje6i:u omnife^iuhBo^contukritfententiam :profe6fo aliam om-
nino , imo contrariam me fuHinere ac defende*
reinteliiget. Penelopes enimtelamretexere,a^
6iumj^ agere , profe6fo lubet minim^e. Pauca
quideminhancrem dixit Vlricm CMolitor, Si^
gifmundi Bohemi^ regis confiliarim in Bialo -
gis de Lamijs ^ Pithonicis : nonnihiiquoque de
sirigibtisfcripftt loannes Francifcm Ptcmy K^b-has item Spanheimenjis loannes Iritemim qudi^
liiones quinque CMaximiliano C^fari propofuit:
mflraquo^ lingua argumentum hoc attigenmt
quidam
N V NC VVA TOR.r A. ^^uidam Germankquo autem iudictOyOperis noftri
collatione innotefcet^
C^terumpnuer multas gy^ues^ caufas , qu<z
iit tutz Celfttud,has meas qualefcunque cogitatio
nes confecrarem, meimpulerunt, hdcquoque in-
duxitpotifimum: quodquum iam decimumteY^
tium annum tudi, Celfttud.a medicinisfimy acdi-
uerfa^fpenumero intUA Celfaula audierim de
t,amiarum ia^n denuo in amplifimts ditioni^
hu^ tuis renatarum y potentia ^ incantamentis
fententias : uix a nemine tamen certiorem , me£
confonam magis, (jr e ueritatis fontihm erutam^
penitius , me unquam hic cognouiffe * at(jue il-
lam quam aliquoties a tu^ Celfttud. ore hts hau^
ferim atmhtUyUeltm nolimfateri cogor: nimirum,,
Lamias neminiulla uoluntate maltgna,quacun' s.„tent;a du
que diraimprecationei autintuitumalictofo noce cis chue.de
repoffe :fed nitiataper occultos d^monis cunicu^^^^^'''^'
losphantafta^eas tanquam melancholia agitatas^
ini'nentemfibiinducere,qui£cunque mala ahipfo
fatana illata , tiel naturait occaftone ex abHrufo
T>eiconftltoprognata.,ahsfeperpetrari,Vhientm
actionu?n modosadtrutinam uocatur, (jr earum
organa indagine circumf^ecliore ohferuantur >
luce clarms mox omnium oculispatet rei aJ^vva-,^
itct (^faifit.ts, Veneficium foltmmodo a (pccp^vcneficiuni.
^.ctKdjt^ioi\(; uel ueneficis, ueneno uelpropinato
uettllito,noxi\fisri in hominum (^ antmaniitim
internecionem , do6fe ,prudenter ^^pte concedtt
tua Celfittido, Hincft, iqt4odn$n multorum mo^
a X re,p(s^
io EPISTOLAre.pcenam delufis aniculU Hattmfiuere infiigiiwheat: fedrnMura deliberatione prius de ueneno
dato exacfe tnqturi poH fide eainduhitanter con
stetde^^umpr£jcriptofatufierij Deo adhoc confli^
tutatua CelfitudMcltt, Hocprofeclo accedit me^
riib ad reiiquasprdciarif^imas (jr innumerasani-
mi tngcnijcj^ dotcsy quih.tta quotidiequam na6ius
csSpartam{iC(£\aL tq uTnK^pQsyfA^ciatua Ce/fce/ehra
rifi'/itum)adornas,i//usfras£yUt c^ tuorum Q' ui
tinorti^'^ omnium ocu/os in te conuertas. ISliht/htc
prczterinsiittitum dicamA^ nenuu/gari tuds pie-
iatis Hudio: cuitu utp/urtma., (^ quidem memo-
rabi/taJta tmitattone dignifitmapofiem adduccre
exemp/a, ni htnc potitis inc/ementiam expecfan-
dartiyquamfauore?n,uererer. Sitautem hoc unti,
quod neq^fo/em exorientem unquam utdeas^ ne^ue/peri te /e6h componas, quin ardenterpritis fti-
fis adOetm prectbti^sjfacrale6iione tetdUi/n» (^omnes tu£ Ce/fcommifosjpfitupatrocintoflde/i^
ter cornmferis, Ntht/ addam de temPerantia ir^
potu qtto unico nominenon modto iuis fiihditis o^
Moresprin- mnthtisnumeroftftmis txemp/ar exiflis admira-
gibus u^akL! ^ii^ ' fi^ & *^^ ordinis t//usirifyimis , eifdem^
potentifiimts herothMs optimopra/uces ture : ut e-
hriamtuam Ceif uidiffe nemincm , ncn minimajEfther 1.
1^^^^.fj^ . ^'^^ ratam efe ue/is. ^fueri regis /e-
gemy quane quisp6Cu/orum certamen urgeatyfe-
ciaud. ^^^^ cauetur.Sed tame "jtonftc infle^ierefenftps^,
Humanos edttla ua/ent,quam uita regenti^^
^iofitetiam. utnemo teprafente nonfolumde"
ierm^
ier^rei uerumetiam iurare audeat. Confcitn eBenim unpifqutj^ue cjuam Celfitud, tua odio piuf-
^'uam Vattmano haheatomnes ^quiajstduis fiils
deierationtbm tremendum Dei nomenprophana^
re non eruhefcunt : qua hlajphemia omnes prope^
fnodum horrihtliter concrepare auUs , eH quodChrifrtand religionis homines mertto doleanti
Iugeantque,plagis hinc enatis palam uifis, Ta-
ceo conttnuos in quorumcunque Uhellorurn fup*
^licum > (^ aliorum fcriptorum qttotidie af-
fLuentium le6ftone , matura que rejponfione laho*
res: qu0 uel unico incomparabili exemplo , uere
paternum affeffum erga commtfum tUiZ tuteU
Jubdttorumgregem > quisnon exofculetur? qui"
htis ut neicontemptum hic Carlorum nomen , in
aliorum ore innatansaftdtfeainquamatuaCeU
fitud' ohiectum fui/Je > quis audiuit , ita fkpe^
numero eos Iplandifimo filiorum nomine digna-
fis : nec quicquam ufqueadel) tU£ Celfitudfu^
dio cur^que efe norunt omnes , quam tuamYcmpuhlicam in fumma tranquillitate perpetuo
^onjeruarei id q^od cum rara , rmo dtmrka pru^
dentia proximis altquot annis turhulentt^tmis
,
undequaque helltcofrepitu circum maxima^ tu£
Celfdttionesfauiente, nec tamen eas concutien^
ie^tef^tus es.Necpofremameretur laudem^ quin
im} apud omnem poferitatem propagandam^
quojd uelutdociorum CMecoenas , fingularemfa-ciasinterdtimingenioru delecitd^m^ inijs ^ quosadixtcras regiones ^praciaras in quacu^facultate
i^C4-
12 EPISTOLAi^cademias im impenfis ahlegari , ali , Hudio^
Ytimj^ curricuiumfeliciterperficere uoluiHi, qmaliquando tust Celfi(^ reipuhticdi. decori ufuijf^ effe
queant : utea ratione infignihus doctrina, pru^
dentia.exiHimatione ,^ rerum cognitione ufti^
uirisMuHrem illumtUA Cetfcomitatum efse or-
natii,adreliqua celeherrimatuaauU ornamenta,
mimmeriio referri deheat. CMinus tamen idmi-
YUm uideri dehet^quodipfe doctm , eruditosfem-per eoprofequutusfisHudio, utquihufcunqueho^
mrarijs d^ fiipendqs eos in tuam ampltfimampellicere accire^^familiam^iam inde a quoprin^
ceps es, non intermiferis. Sic prouidentia non
uulgarifaciumesi^quodhic inuenerando ordi-
nis Senatorij confefu ,primo fit dignata loco tua
Celfuirum doclrina multijuga, necuulgari frwdentia , rerumf^ uariarum ufu^ eximijs animi
corporisrj^ dotihus clarif?tmum, B. Henricum Bar^
zium, Olislegerum nuncupatum , LL Bo^ibrem
^ Cancellaritim Cliuenfem uigilantifiimum^pa-
trit&^amantif^imum:fit is certe ^^^v odra^t(^ci>^m. K^t prorftis calamohtcimperaffe pr<z^
siat, quamleutter oratione ieiuna uer} heroicas
tu£ Celfuirttites omnem omntum laudem poFt
(e reiinquentes attigiffe : quas non aliorum relatu
cognoui , fid hifce oculis in tua Celf uelut in luci -
dtfsimoffeculo quotidie contueor^ Tali itaque
dc tanto Princtpe patrocinium non denegante,
mordaces uitilitigatorum infolefcentium dentes
haud dtfficulter uiciurum rne confdo : pr^fer^
tim
N V N C V P A T-^ RI -^/ /^
tim cum a meispartibm mprocmffu Hare inui^
Bam ueritatem nort duhitem, Precor Beum.
opt,max.patremDomininoBri i B s V C H r i ^
s T \> ut quodprofua honitate immenfa intua
Celfitudfeltcitercoepit^ rnaiorefui Spiritus accef
Jione uherius augeat^ adnominisjuigloriam^CelJitud,tU£filutem,drflorentifima^
rum ditionum tuaYumfe*
licitatem,
PRAE-
pr^et^t: 16 t>l 7 0^
tiiis Operisargumento.
EMprofedb arduam, & omniiio
tcnuitatis me^ uires exuperanre
aggreffum me effe fateor,qui cum
fraudulentis fpiritibus , laruis &:
mundidominis in theatrum prc^-
dire,ludariqueaudcam : quum tot illi Ii^beant
modos fallendi incompreheniibiles j & cunicH-
Jos,occultosqueelabendi recefTus^quibus ob ef-
fentiag fubtilicatemjmotus celeritarem, uitse loit
gifsimse ufumj&uoluntatis perueriitarcm , lon-
gelateq, crafsitiem noftram. terream eludant, ut
quibufcunquc eos adoriaris rationibus , defrau-
datumte q^q palam uideas- Quanquam uera
hasc eiTe non inficiar : in alia tamen enutritus
fchola, atqucab alijs inftitutus pr^ceptoribuSj
quam Plato ethnicus apud fuperftitio*bs fuos
Aegyptios &uates MemphiticoSjUelProclus a^'
pud fuum Marcum, daemcnum clientem : ex D-
i^^Qr.9* Pauli>ua(iseledi &;pugilis aduerfus fpirituale^
aflutias in cceleftibus inuidi confilio, manibusindubitatas fidei firmifsimis arripui dodrinam
rhilip.z. Conditoris cceli & terrse, omniumque qu^ irt
cis funt, & uerbumChrifti (in cuius nominehojEj>hef.4. rum fpirituum genuafieftunturjipfique di£to ci-
tiusfugantur)gladium quippe fpiritus ancipi-
tem> tentacurusquidcum diuini luminis radio
&: rationum machinis, in luce cum refloribus
tenebrdrum feculi huius potero, in co potifsi-
miim fraudium genere , quo illi haflenus tant
denfas hominum oculis offuderunt nebulas : ut
AD LE C T O RE M. if
qubfeconiierterefccuredebuerint^tanquamiii
ipfacaIigincpalpitantes>ignorarint quampluri^
mi. Idautemeftilleincantamentorumlabyrin-
thusicuiusut, intiento qualicunquefilo , expli^
candi commonftrarem uiam» multo aliam, quamhadenus obferuatam uidere licuit , hoc infti- ^"''fi^ ^P^*
tuiOpus. Ne uerb obfcuritatem gigneret o-
xationis perpetuitas , in fex illud diihibui ii-
bros : ut eius ordo tamen, quafi rede inftituta
rcrum ceconomia , fuis conuenienter cohaereret
partibas.
Caeterum quum uniuerfum id negocium fit a r gvm.
«iaemonumprasftigijs acdolo implkatum ^utad ^^^^^^"mt.
corum quae in reliquis dicenturlibris, inteJligen
tiam fterneretur uia, in Primo libro, diabolus
^uid (it,quae eius origo^qui primi dolofi eius co^
natuSjpcrniciofiq^ progreflus ab Euain reru pri-
niordijsjadhaecufqjtemporajqueitemipfiuspo
tentia,quid etiam prorfus non pofsit: quodq; li^
mitcs illi a Deo praefigantur, ultra quos ferri nc-
4juit,defcribitur.
Hinc,quid perfuam clientelam operetur, o- secvn-ftefurus:ad magos infameSjd^monti opera quaf d r.
cunqjpraeftigias oculis noftris deftinato ftudio Magiinfa-
multifariam obijcienteSjdiuinationiiqjuarijslar^"*
uisaliosdcludcntcs, &medicin£e facra fuis im-pofturis fatanicis fcede cofpurcates ,progrcdior:
<}uos ctiam Tcrtio libro a Lamijs fegrego, ut que t b r t i r,
fexuinconftantcsjfideiqjlubricae > & aetate non ^'«wm.
fatismcntis compotcs, diaboliludibrijs magisfintobnoxiaB:quiiniIIarum uim imaginatiuamiiueuigilantibusfiuedormicntibusfeinfinuans,
quafcunqucfermas ijjfisinducitjca dcxteritatc
con^
i6 PRAEFATIOconcitatlsiiihimcdolum humoribus & fpiriti-
bus, utnihilaUudillae fciant^aut queant fateri,
qnamrerum adaemoneexDeiabftrufauolunta'te uel confenfu peradarum, aut plagarum homi^nibus beftijsiie inuedarum, fiue defignatorum
flagitiorum, aut malorum pronatorum naturse
ductujfeeifedrices ciferquemadmodummen-tem quoque Isedi , multifarijsq; imbui imagini-buSjfsepeinijs quorum cerebrum atrabiiis uel
eius uapor uitiarit, fpedtamus. Nuilos quoq^ ii-
bros eas habere, nuilos exorcifmos, characteres,
autfimiliamonftrajuelutmagi infames: nulios
etiamprseceptoresaiios, praeteriaefani a d^mo-nemeatemjautcorruptamimaginationem. Vn^
de &a Magis iliis infamibus non parum dilfer-
rejOmnibuseritperfpicuum. illinaniq*, uirifunt
fsepe do^li&cordati, [cd curiofi,longius etiam
peregrinantes,utartemimbibantd^moniacam,quafaltem pr3eftigias& rerum iudibria,pr^teE
naturalemmorem oftentanrthaeuero ut pluri-
mum foeminse, eaedemqj uetulae , &: mente tiru-
banteSj domiq; latentes:in quarum , uti organo-
rum conuenientium,phantafiam prope torpida,
ueiutfedemfuis ftudijs accoramodatam,in me"lancholiae morbo, mcerore, uel extrema defpera
tione, ut fpiritus eft, illabitunnec tam praeftigijs.
deludens,quam quecunqvhominum infortunia,
calamitates & interitus tanta uchementia imprimens , ut qualia quantaqv ea fint,fe perpetralfe,
U L dixi,arbitrentur : a quibus. tamen liae fuerc ali-
enirsimse & ptorlus infontes^ Has itidem a uenayenefcu ficis, quos (pocf^ciiKfvei? Graeci dicunt, feparo : qui
^fit(iAxtiWHs,\xQnQno\xQ\ prcpinatouelillitojueleo loco ubi
halita
AD LECTOREM. if
halituferlat coUocato ,homines uel beftias lae-
dunt. Sic plurimum intereile interprophanos
magosJamiasScueneficQsintclligerUr: dequi-
bus ramen, uelutijfdem.ha(!^enusc6fufea£tum,
difputatum.&pronunciatum cit
Vtautemhsecinnotefcerentclarius, QiiartoH aVARtri^bro eos qui Lamiarum maleficio affici putantur^
propono, demonftrans eosad^emonibus exer-
ceri , uel obfeiTos efTejCX occulta Dei pcrmifsio-
ne,citraullamuiliusLaniiaeauthominisalteriu»
cooperationem.Hinciuftoordinc^libro Quinto,adeorunlqm ^^iHti^
ciufmodi maleficiocoliificreduntur,curatione^
inhnitis partibus aliamquamhucufq; obferuatat
fit^me conferorubijquaecunq, curationes illicitse'
a da^monijs in fui regni confirmationem effidlae,
per uetitas coniurationes,chara(fleres, iigaturas,-
periaptauelappefa,annulos,figilla,imagines,6c
fimilcs umbrarum furias,facrofan6la2 Scripturse'
authoritate & rationum pondere conuincuntur,*
explodunturqjiutabi/sfaecibuSjUelut expurga-
to Augias ftabulojiberate menteSjin quacunqueaffli£tione ad ordinata a Dco remedia pofthac'
Confugiant,puris manibusiricoelum fublatis, ad
medicmae facra in hoe negocio incorruptias co> ^
fcientia rynceriore tradlentur:qui prsecipuus fuit-
huius inftituti mei laboris fcopus»
In hac ramen graui rneditationc aliquandiu fii
praquam dicipoteft occupatus, quantumq, (no^
uitillc quem nihillatet) excruciatus,qu6duetu-
lasillasdementatas,ad3smone illufas^ Lamias^
uulgo didas,qua£ nihil flagitij fingularis commi-fiiTcntCnon cnim lo^uor de ueneficis ) tam atro^
b- citer>.
iS PR AEF ATIOciter, fine ulla commiferatione multis in locis in
caliginofos fqualidoscjue carceres , horrida um-brarumhofpitia & dsemoniorum domicilia in-
confideratius pr^cipitari, inde in earnificinam
truculentiusrapi,acdemum flammis deuoran-dastemere obijci uiderem : propriaeque amen-
m tium anicularum confefsioni ftarijnec fatis intcr
Lamias &ueneiicas difcerni : &:IVlagos facrile-
gosjin lege ueteri muldatos grauiterjam impu-niusjmb cumlaudeapudplerolque uerfarirnonr
pocui non inquam argumenti ratione, confcieri-
tise impulfu adus,meam hac de re fententiam
qualemcunque -> quatuor ijs libris adiungere tSEXTi. Sextoquelibrouelutappendice declararejquid
&quibusrationibus nixus,fentiam de punitio-
ne Magorum infamium, a c h r i s t i ueritate
rerflpuDl cumSmione o^ hlimaauertentium, e-amque fedatam turbantium : quid item de mo—
. , dopuniendi Lamias adiabolo fedudtas , uelut
meiancholia agitatas^uixautem hs^reticas : (eae
enim mcnte ill^fa, {^^ prsefrada conftant)po-
ilremo etiam,quid de uenehcorum fupplicio fta*
toendum exiftimem , fubiunxi : ubi locum ha-
ZlJeSACmm bet promulgatum exDei uoluntate Moiis edi-
ii'hjii. (ftum.Grece a Septuaginta fenioribus redditumy
& ueiac explicatum in uaria illa Hebraicarumuocum (ignificatione, ^ccfi^c^nb? h Tii^i^tMffiTsyQvxQ^
jExodi22, ^^^^ ^^^i^^^ Hebr^ihabentjUenefiGas ) non fi-
netis fuperuiucre.
Nec hbi hiciegesa me arrogantius prsefcri-
h\ crimiiientur MagiftraLUS^autlegum periti.hoc
enim nicain futli^ inititutum niinimc , tcftor
Lsiiiii ; ki e.: womiiiifei^done meditationemnieanL
A D L £ C t O R E M. I5I
rneamfolummodb alijscoidarioribus Sc p?;siii-
ris 5 necnon iieriratis inquirenda^ potius , ouamopuiionis inconlideratius multis feculis imbi-bitaeaiFedudefendend2efludioiis,excutiendani
ferenomentis oculo/ummifse oifero. Qui o-
peraeprecium me pr^eftitiire agnofcenrjngenu-am hanclibertatem bene interpretentur : o.ui fe*
cuscenfebuntjignofcantbene uolenti. Interihi
mea qualiacunqueargum.enta, quibus totohoc
Opere nizor,ccy^'^^^c^^ conferri ciipio, dlim la
coniiliumuocanturSpecuiator& lohann.Aiidr.
titulo de Sortilegijs; aut Summifts, Hoftieilf.
Gotfridus Reinerius in Summ. de Scrnlegij^s:
Canon in e.i &2.ubi Aib.poiYlohan.And.de fdr-
tilin antiquis: Aib.conf 55; i.uolum.incip. Cafus
talis,per Oldrad.confilio iilo 21©. incip, Regui'a-
lis: uel etiam recentiores pbflgLin c.accuiatus./»
. dehseretic.initijs : Alber.de Rofatisin Didiona"rio,fuper uerbo Sortilegiuni :fiueBonif*de Vi-taiin.in titul.de Sortiiegijsjiil tradatu Crimina'
lium: autMatth.de Afiiict.in confiitution. Nea-polit. de malis & noxijs niedicamentis, parte
tertia:item auditoreius Griilandus, aut etiani
2.Lib SyiueilriPrieratis de Strigomag's:feuBO'
nauent,fuper^.Sent. Quibus atitem firmamentis fuafcripta munierit quilibet author, horurn
iibrorum collatione manifeRius iiitelliset m-^
quusLedor.Porro de re ipfa 6.:materia, quoniam ad ue^
ritatisdo^trinamj^cEccieiice cHRisTi quietem,ac proximi utilitatem fpefi:at,non eft quod mul^iisagam:quum eaiithuiufmodi, ut quantunili-
b a bst
29 PRAEFAT. AD L E C T.
libet inelcgantem fit foitita artificem , fatis tamt
ipfaperfe, omnium oculis fefe queat &debeatcommcndarerpr.^fertim ob res nonpaucas in lu
ccm magis crutas,quse hadlenus uei ut incogni-
tse^uel ut obfcur^e latuere. Solitum uerb effe a-
pud Graecos olim prouerbijloco,hominibuspa
rumfciteinreprseclarauerfantibus obijci, Pro-ba quidem materia, fi probum nafta fucrit arti-
ficem,nonignorot atcuilibet liberum pcrmitto
deartincisopereiUtucrCjquodilli libitum erit»
Quodenimad meattinet, ut nullius uel nafuti
Momi, aut pcrfpicacis Ariilarchi reprehenfio-
nem, fiucfeueriCatonis cenfuram deprecor, (i
mereanitanecauram popularem, aliamiielau-
demmagnopereuenor, bona fretus confcien—
tia^qua hanc aggreffus fum telam.Dies erit,quaii
do unicuique a Domino laus fua accedet : dum-mod6illiusaccrefcatgloria,&fatanf tyran^
nis imminuatur^abunde fatis crit fa^
^ummcisuotis,AD
11
AD A VGVSTIS SIMVM TOTIVSorbis Chriftiani Caefarem, Reges fereiiifsimos,
Principes &Duces illuftrifsimosj Cornites ge-
ncrofos, &quofcunque ullumniagiftratumge-
rentes,tam feculares quam ecciefiafti-
coSjLibellus fupple^C.
NvrcTissiME Imperator^Regcs^
uiri prmcipes, quihm ordme kgitlmo, rAii&^
nibii^^q; grmj^imis gUdiim ad coercendccm
merito fupplicio mdlep.corum effrenem mo--
bedientidm: ad eos uero quifs reiils politi^ ic^
gibm inculpicte fuhmittunt,uigiUnter dsfendendoSy coq^
nomme trmquiUitdtem reipuhlic<e rite conB:itut£ fedulo con
ferudnddm^commendduit Rexregaw^cr I^ommui dommdn-
titm : uohis demiffa oratione hunc fuppliccm libeUimt cum
cmni fubie^ione reuercnter offeroycx cordis penetrdlibus
ordns.obfecrdns CT obte^dnsqum humiUime , ut conccdcre
non dedignemini m iUis d£monum pr^^igijs^quibus k reru^m
prlmordijs tim denfM hommam oculis offudittenehrdsiUe
primus uniuerfi mdli dxchitcdwi : er m ijs quds fenefcente
mundo demum idem iUe uetcrdtor mtUe artifex In dclirisfiu*
pidisq; quihufddm mulierculi^s fdhricdtus eih m Chriftidnuei
'Europdc fccdipMdm Ubem, hommim crrorcm crafiijlmumy
C£dem infontiu/mfi-equentiflmm, CT uulnus confcientiarum
mdgislrati^s hdud profedo leue: concedere inqudm clemer,
"
ter,mihimmmo obf^quentifimoq; uc^ro clientiy tcmpusd^
puduosproponendihii fcx Uhrls medm qudlcmcunque fcn^
tentidm. Q«^/i/Mprej«i ordinis ucslripunclim non tu^
lerit^cdmutimerito cxihiknidm explodenddmq;:, ut qukm
ocyfimeyiu^lihentij^imepdinodidfupprlmcre non grd--
Uiboryrationibw. drgiimentisq; neruoporihiis conui^us* Sin
uero duthoritdtis ue^r^ cdlculo cd confirmahitur^(^per£pre^
b 5 cium
1%
^li^n me f^d//r,mdnmum mducdm : n:^n mmori ^cnuc ^p^phcdnsjludioM huk fententice tum locu^ d(tur^ fanou wr-s
tujidtls rcUgione, cr cpinionis tot fcculi^ l^nbihuee affectu'
pclltoifl quando ciim ucjlri Imperij regniSjprcumcijs^di^
t-onwus fe o^rat occapo deliberandiyiudicandi O" pyonun-^
€t'Andi'mcaups lUis dtdbolcis, ^potif^mmn 'mLmiArtmnegocio haclenus tam muUifmji tncis muQluto. Uoc mo^
do fereniQre mentis oculo kuiufmodi d.emonmn ludtbria di"
fzTctu/m in^mnesq; uere Chnsiianos non tdntam eorum ef^
fc pot€nti^M cogniiuros, ut duhito mlnime : fu quoque mi -
tiusmnoxij fkngumi^ , quem auidij^ime fuit illeah inino ho-^
yiicida.fund€tur: nec ita quietis publicce , cui iofc tragoedia-'
r^i^ndiahorimiiet fmmopere ^ compages kxahuntur : ?t
cuujcicnti^ rariQre pungentur aculeo: fatan<e item mpmimIndies magis ac magis collabafcet > atq^ Chri^i
ngmm lcitgius latmsq; propa*
gdbitur.
AVTHOR
AVTHOR ADLe<florem.
OmnigenM udfri pr^epono d^monis drtes^
Quidpons cj},^ qujt iure negataficnt.
Quid trugus ti^fmii mon^ratur,fdgdq^ mcnte
Turhatdyhinc merito qu^q^ uenefica erit, *
Ordinefuccedunt umjs cruciatibus adi
A$iu d^monij^nec renuente Deo:
H/ quibus auxilijs licit£ fanarier artis
Rite quedntfine ui carmmis, inde uides.
VoB^quiepc^na Niagis slatuenda ePt^qu^ Lmijs^uf^
Q^£ue ueneficijSyuUma cUfi^s hahet.
lOANNES EVVICH DO^dorMedicinae.
D^monis exortm.^udium, uiresqj, dolosq; ,
Qui uelut m media luce uiderecupis t
Qui qu£ carmmibusfit uis,^ quanta nocendi,
Si depnt fdcris philtraparata modis:
Qjf mifere uarijs hommes cruciitibus ados
Noife cupiSyquaq^ hos arte leuare quean
Tmdem qu£ poena mfandce legitlma feddSy
InfontiutparcMxonhiiuendaftet:
Hunc lege^quem lanus Vuierus condidit drte^
hidicio,^ magnafedulUate^Ubnm.
Viue opus eximimymeritumqi attoUe troph^m ,
Viita e^ Circe£ turha prophanafchoU:
Viue etiam £ternos, Author,foelictter annos,
^oit erit mgenijfamdfepultd tui.
h 4- I O A M-
24*
J O A N N E S B R A C H E L I V S hULicentiatus ad Le^lorem.
Cum 'Dcui mmenfi j^iiciofd uolmmd cocli
CondcretyCr mtdio fui^enderet ^thcrc xerrtiS ,
Ornarctc^^ pohjm i^eUis^citq; csiherd nimhii:
3 Uefibi paritcrfmulosy diumd creauit
Corpbra,qui tenues ferrent fui iuffd pcrdurdx^
Qwi^- jprocul curis agerent terrelirihui £uum.
Horum de numcro gcnitor iuftifiimui unimy
Sic meritim^StygiM ccelo dctrufu dd und^t
lUic cr mamcis er dura compede um^u^,
M fcdcrum pocn^ fcdet^ceternmqi fedcUty
TriQia commiff<e perfQlucns crmma culpte.
CXU^s tamen mtereafraudes, qua^q; Improhui urtci
f^octc dicq; Bruat mifcris,qu:e retia tendat:
duid^ue potisfiforte tihi cognofcerc cur<e esi,
Uoc lege^Le^or^Opuiydodimommcnta Vv i e
r
i:
Umc optata feresyhmc te tua uota decehis,
Infuper c^ mdgicis quiCfltfiducia rehm
^tiribuenda^modo crudeUa pharmaca definti
CXuattcueneficijs prcffo medicaheris arte,
diiam 'uefatis dignam pendentfuh iudice panant
^agaruw furide gemi4^miro ordme narrat.
$cdtihicur tantos mcmorande V v i e r e lahores
^uwpferis^haud equidem latadhucdifcerncrepof^mt^
Vuhlicd mCydicpSjmoucrunt commodaSed quis
PuhUca nunc curat-.pr^eclaraq^ pcdora uulgo
Suf^icit^^ meritos rehm perfoiun honores f
Tm tdmen hocfcffam nimiu/m folaherc mentemt
Quod tm nott hUo moritura e^ tmporefama.
IN
IN ILLVSTRISSliMI CLl^VORVM MONTIVM IVLIACI Qj/ B
Ducisj&c. G V I LiELMi laudemallufio.
TBquo^ CLIVORVM DVXauguHipfimenoHro
Carmine laudatumpoFlerafama canet.
^uoD VC E uirtutifiitd^ eflhonoriaurea mundo^o BV CE cofiicimusfeda renata.D V C E*
^o DVCE per CLIVOS du6iantihm agmi^
na UMufis,
CerniturACCLIVI Fieris ire uia,
Hinctiht (CLIVOSO quemducit adathera
uirtus
Jramite ) Cliuorum contigit effeDuci.
X C, deditifsimiis cHens
Car.Vcenhouius F.
h $
IN lOHAN. VVIERVMILLVSTRISS. CLIVORVM
DucU Archktrm,
E* CAR. VTENHOVII F.
Alluiionum Lib. r.
Epigramma,lUcviA totd totoq; E R R A R E uidetur
Er R o udgus coclodo^e Vv i e r e mihL
QgiPardcelfiAa Utitdns fub nommefcdie
Nome« tf^ERRANDo credidit e^c tibi,
Ki quod ABERRANTES rcdo de trdmitCy reSldm
(CeuPardcelfi^M) cogls inire uidm.
l>iam ncq; cognomen tibi devivs mdidit e r
r
o r,
- Qwcm neq^ trdnfuerfim devivs error dgit*
Nen V r a tdrtdrei qu^efert Acherontii dd undds
La T I © r: Anguftim dattibinomen i t e r.
Fi> V
I
A V I qu.€ nosfuperd dd conuexd polormn
Ducit, er dccliui furgitm d^rd v i a ,
Tm modb qud ducit v i t a b v i a ^pergCy h€dt£y
Vi 'a
v
e tibi calo fterne Vviere viam»
SicfuerisLdtu VI TAE^civE viae'q.ve cvpido,AYgolicdq^ B I QY uoce Vviervs EPiis.
Bafiles J s 6 S.
Car. Vtenhovivs Vm
Gaadauus«
57
AVTHORES IN HOCOpere citati.
AhdUiBib.epifc^
AccuYjm.
Aclidnm.
Aeliui SpdYtdniii'
A^tim,
AcnsM Syluim.
HenrXorn.Agrippd.
Aii^.
AlbertusdeRofit
Albcni^i Mdg. Teutonicu^,
Alckind'M Ar^hs»
Alcidtm^
Akxander LAlexdnderab Alcxdn,
AkxdnderBenedidu^.
Alexander TraUianu6.
Almdnfor.
Aloyjm Cdddmujiu^^
Amdtwi Lufitdnus»
Amhrofius»
Andredi Mdpuf.
ApoUoniu^ Tydneu?^
Appion Grdmntdticwf^
Apuleim,
Archeldu^.
Arijiopbdncs.
Arifioteles,
Arnoldui de ViUd noui.
Artemon* ^
Artcphius^
Athdndfiu^.
Athm£m.
AthendgordS.
Aucrrhoes,
AugerimTerreriu^,
AuguRmm.Augu^mm Steuchm EuguK
epifc.KifdtrL
Auicennd.
Az<irduim,
B.
Bdldm.
Bdrtolm.
Bdrtholom^m Vifdnm.
Andrcds Theuet Angoulhiji. Bdfiliui Magnm.Andreds VefdUm. BdjUmmLdndm.Angelm folitidwm,
Anfclmui Vdrmcnjis,
Antiphon.
Antonim Beniucnius*
ApoUonides.
A^oUonim Molow,
Benno Cdrdmdlk.
Berofm.
Boccdtim,
Boetim.
Bonducnturd,
"^onefdcim ie Vitdl»
C4xf
tS
c
luLC^fiir Scdigcr.
Hicr.Cdrddnm»
CaroliiS BouiUu^.
Cxrpocrdtes.
Caf^dr Peucerm.
CdjUaniii.
Cdfiodorui.
m.Cdto,
Cclfll4.
Cbryflppu^^
ChryfoRomus.
Cicchu^ Afculm Vlorent
Cicero,
Cyjpridnm.
CUudmM^Clemens dutbor lih. Recogn.
hedt, Clemens de Confldnt.
Apojlol,
Ckopdtrd,
Coelius,
Columelld.
Confldtlmperdt.
CoYnelim !>iepos.
CoildhenLucdHchr,
D.
Vdmott^
Vduid KlmhL
Decretdlid.
Vemocritus Ahdcrites*
ViodorusSicutm*
Vionyjius*
Diofcoridei.
Dwm.
Bdudrdu^.
Umpedocles.
Bpiphdnim*
'Burycles,
Euripides,
hufehius.
Eufldchius.
Gdhr.^dUopim.
ferdmdndus Corthejtuit
lodn.^erneUius.
S.Fontdmus.
Vrdncifcwi Mordnd.
l^ulgentiu^ Vldciddes.
Cfurius Crefm tw.
Gdlenws.
Gdudentiu^ Meruld.
Gdufridui Antifiod*
GeUiu^.
Georgiu^ Agricold.
Georgius Vi^oriu4.
Georg. Sdhmus*
Gerfon.
Gefnerus.
Gyrddus.
Gordonius,
Gotfidus Reineriui*
Gratidnus.
Gregoriu/S.
Gre^
^9Gregoriws N^zidZ^nus,
CriUandus,
Grugtid Stryuc.
GuilielmuiBrahmtmm hijl.
Guilielmui Mdmes hift.
Guilielm*Turneru/i Angl
H.
Harpocution.
Ue^iorBoethiuihiji.
Helmandus,
Heliodoru^.
Hemrim Injlit^
Hermes.
Hermogenes*
Herodotm,
Hepedus.
Hieronymus>
HiUrius^
Hippocrdtes,
HippolMarfiU
Homerus,
Hordtius.
Hugo Clunidcenfis,
h
Ucohusde Chufa»
UcohusD.m Leichtenhurch
Ucobus Meyerus.
Ucohus Kuffiis.
Ucohus Sprcnger»
Umhlichus.
Ufon^ratenfts»
IgmArusBemenfis mhiepifiQdnn^&nd»
loann.Bdptilli ?ort4.
lodnn.VruncifPicus.
\odn*Vrdnc.Ponzinihius VU^
centimi^.
mnn. Guinterius Ander.
loann. Herold*
loann.Ungius.
lomn- heo kfricd^,
loannMder,
lo4nn.Sleiddnus.
lodnn,Yaf[eu$.
lofephus>
lren<€ws.
ifodorus»
ifogonus*
lulianus Apo^4t4L
lulius C^efar.
lulius Ohfe^iuens.
luflinus.
luuenalis.
Uhdheo.
Ld^dntius,
Liclius.
Liertius.
LeuiGerfonisfilius.
Lilius Gregorius Gyrdld,
Lyfpndchus*
Liuius.
LUCdHUS,
Lucidnus.
Lucrctius.
LudouicusOelius Rhod*
Ludo^
iiJL-i;. -
tudouiciis Milichm»
tiidouic^Komin, Fatrit.hiji.
C M.iniliws.
MrceUui.
Mirtimm.
Mitrfilius ¥icmus.
j^,4rt'mm dc Arles.
Fiitih^m Curtim.
m<itth,de Afjli^*
Mitthiolm*
B.Mdxmus,
M^xmmTyriuim
MeUncbthon'
Mmphodorus,
Menmdcr,
M^ercurvM Trifmcgijlm*
Mefne,
Meihodim,
Mofes AegyptiM,
N.
t^mclcrm
l^licQkui.
O,
Omomm,okm M i^nwi.
Oidr^Uu
Or^genes*
OMCiK^'
l^mphilm^
Pdulus Aegmddi
Fdulta VenctuSi.
'Pdufdniiis,
Vetm Aponenfisde Ehdno^
Petru4 ArgeldS,
VetrusBelloni!44,
Vetr.Lombdrdui,
Vetrm Fompoudtius, "^
2^trus Pr^monlfrutmfisi
FherecydeSi
VhiUrcfni4.
Vhilo,
PhUQchoru^.
Philoftr^tus.
Vicdtrix HilpdtiU4^
Vythdgordi.
?ktm,Vkto,
P/m m.
plmuiiunion
Vlotmus.
Vlutxrchus.
Vontdnm-
Vorphyriiiii
Vofjdonitps.
Vrifcianui Vhilofi
Vroclus, ^Vropertiiis.
VfeUui.
Qumtilidim
R.
RilhiMof€$.
KeHchlmm»
Khafes,
Koberm Anglicui^
Kogeriwi Bachon,
KondeletitM,
Ruffns Ephefm*
S.
S<t(tdijis.
SaheUicw!»
Saxo Grammatim^
Senecd,
Serapion Afcdonitcs*
(X^Serenui,
Seuerws Sulpitim
Sigehertm.
Uc.Syluiu^,
Syluefier PriorM*
Synefiws,
Socrates*
Solmm.
Sophroniui.
Speculatou
Straho,
Suetonim.
SuidM.
Tdcitm»
3'
Tatianui Affyrim
TertuUtanu/S.
rhehit.
Themifon*
rheocritus.
rheodorm Byzint.
rheophra^m.
rheophrafParacelf
rhomiis A^wm^,ribuUm.
loan.Tritemim.
Valerm Maxhnm.
VarignmA.
Varro.
Vegetius.
Vmcentius»
Virgilius.
Vlpianus.
vlricusMolitor^
Vopifcus»
X^anthus^
^enocntcs^
Zonarashifl,
^oroafier^
Zozintus,
m.
33
D E D I A B O L OjEiVS ORlGlNEiSfvDIO ET PO-tentiajLiber U
bf ixAoM origine , quattdopt creatui , quec eiui
effintia , er de iUius lapfu.
Caput h
$ AEMONVMpraeftiglasSc incaSi
tamcnta explicaturus, a primario
eorum authorediaboio, huiusarti-^
i^^^M bus,fi:udijs&poteftateexordiar:uC
_b^=r<^V eo cbgnitb, iiJiusqi authoritate ac
cxiftimatione perrpc^a,i?uidentius de omni ij fius
opere cenfeaturratque cuncflas cius a<5lioncs unufr
quifqi dilucidoinentisOculointrofpic(?re,& poft
hac iiiiiius impedit^ penitiusqj iudicare queat,
Rciigionisautem Chriftianaefacramamplcxus
«3o6lrinam , fideique indubitatse confefsionem;
quemadmoduin Ariftotelis Peripatcticbrui-nq; k6 Pmtat. hh«(Te dsthbncs in rcrum natura Contendentium,pla .?^^'^ ^'-^'^^^
cita prorfus reijcio : fic & Platonis commenticiam ^*"
diftindipnem omnino approbare, aut etiam Por^
phyrij , Pfelli, Procli,Plotini &Iamblichi opiiiio" F^Ma de
nibus fubfcribere ncqueo, qui copiofe quidem de '»*^»<'»'«''^^
daemonibus ; uerum multa quse non uidere aut co
gnoii^rc , tanquam rei notx hiftoriam confcripfe-
runt.
Omnjpotentemitaq;uniucrfiarchitc6lum Dc^ Cen.i:
tim , ante afpeftabiJis huius mundi opificium, ^ehrii:
incorporetttn illumadmirandis fpirituumordini-
Q IdUS
$4 Deorsg^i^lapfud^mdnum|
t^n^eli qtm ^'^^ ^'" miniiierium pulchrd ornatum candidiffle,\
docreati. cx hiOrofia fari^la Mofis, diuinae Maieftatis legat», 1
£xQd.3}' atquefidelirsimircribse (cum quofacieacl faciem!
quafi cum amico loquutum erfe Deum,perhibetS^crarum literaruiTi ueritas) rirmiter credendum
^ngcli eiL Boni uerohi fpirituserant omnes, qucmad*^md. modamomniaa fummo bono creata: naturasni'
JDlonyf. dc mirum inteJIigentes,^^«j><*r^': elTentia fuadiuinasDimn. no. naturse quadantenus conformi, fed finita: aqui-
^^^' bus agnofceretur Sc coleretur Deuseo, quo ipfe
ueliet& prsfcriberet,modo:quibus&ruamuicif-#
fimbonirateminomni xternitate communicarer.
qiiare iJiisexcellcntem intelligentiam , eximiatn
perfpicaciam , notionesque sternse & immotae iu-
llicis fucX illuflres, tanquam radios de aetcfnafa-
pienti^e fu3eluce accenfos indidin
Dxmonum Scd ubi quidam , ob dotes quibus condecoratiori^o. erant, praedantifsimas, proprio efFerrentur arbi-
^j^^'^'^ frio, Sc adeo infolefcerent, ut (cfe tandem Deo
j^l^conrerreor, non ieruantes iuam origmem, relm-
Xw.io. quentesluum domicilium, ac peccantqs : eosho*norib^js nudaros, minillrorum iuorum numcroexclufit iratus Deiis, repulit ac priecipites ^glt^
uinculisqae perpetuis fub caiigine ad magni il-
TfuiAij^» hus diei ludiciuni feruauit. HucilludEfaicsuati'
cinium de fuperbifsimi Babyloniai regis (quejnEJltiAij. Liiciferum uares nuncupat) failu& altifsimo la*
ij4^p9€.ix. pfacontorquentquamplurimi. Hicdracoillema-
gnus, in terram proiecius cum fais angelis, fer-
penssntiquus, quiuocatur Diabolus &Satanas,ut loannes ait , tortuofus ferpens Efaise. Hunccafum, non rolilm noilri & Hebrxorum Theo'iogi doc;nt: ueriim etiam AfTyrij, Arabes, /tj^
SYF^U 2c Q:xd fiiis dogmatibus confirmant.-
Pherc*
Liherprtmtls. j)
jPKerecydes dsemonum laprum dercribit : ^ Q' o^hW,
phin , hoc cft ferpentem d^moniaGum , rebel-
iantis, & a diuinae mentis placito deficientis e-
kercitus caput & anteGgnaijum fuifle tradit. E-
andem rainam & Trifmep^iilus in Pimandro de*
pingit*. &:uetuft:irsimamEmpcdoc!em, djemones ^ipcci^onijcic ccelo ruentes uocantem , eorum cafum
houifTej {ignificat Plutarchiis in rcrmonedc Foc'
horc. ,
Efeganterhic Augudinus: Qiisrisundediabo'j-^^fiJi^^t
iusC Indeutiqi,unde&caeteriange!i..,Sedc^tcri -^^,^^
angcHinfuaobedientiaperlliteruntjille inobedi-
cndo & fupcrbiendo lapflis eftangelus, Scfac^us
el^ diabolus. Item de Vera religione,cap. 15. Dia-
bolusinquantum angelused, non eltmalus: fea
ioquantumperuerfusjpropriauoluntatc. Magiscnim feipfum quam Deum diIigendo,fabditus ei eP
fe noluit,& incumuit per fuperbiam,8c a fumma ef-
fentiadefecit.
yi ergo fpiritus antea diuini., ccElelleSjpUri, tici^f}.
lucidi,nullius malicise confcij , Deifoliusnutum Pj^i^oi.^
bbferuantes , in minitlerium emittendi prooter ^^"^V .^.
eps qui h^redes tutun elient laiutis, angelicamfr.nndi cf
cflcntiam non omnino perdiderunt: fed perdi' mah.
tifsim^, lumine pratiae priuati , uitiarunt, dcni- ^p^^^f-^f' ,
graruntque, ut lam aerei, munaan!, obicuri,te- „ .
inebncofi,,& (unouerbo) imraundi malique di- j[fattT},^.zii
cantur&fint: ac licet iumen iotelletlusnaturalis Marci.}ji
Ctiamnum qbtineant i lapfus tamen pcsnam in* /^«^^^.911.
finitis partibus duriorem , obfcurata obfufcata- '-^, ''^'
que diumas lapientiae iuce lultment; «: grauiO'
remexpe6i:ant,quimextrshrgrcfsione geniisliu-Qgjjti* hnnii
manum. Quanquam fi hocquoquerupremaepru- ^^,^.,
ticntiaeJ^radioSi quos in primorum parentum a-
t z iH^is
^(f De Tiudijs dAmonumCtmf.i. nimis defuoaeterno lumineDeusincendcrat, re*
tinuifTerjplurima acumine mentis perrpicacifsimo
intuerctur clariuSjpenitius intelligcret,certiusqu«
Oenefi- dijudicarct: quae nunc hebetato mentis 0culo,cc*folis facicm , per dcnfas nubes aut atras in aerc nc^bulas confpicit,
QUinre CT cjuomodo Budm deccptrit dUbolus,
cr pnmum corruperit mundwm.
Cap. ri.
POrroexhac fui exclufionc, repuIfaacigno>'
miniofaexpatrijs fedibus Geturbatione,tamuiAiyouergs ingens & immedicabile erga Deum odiumf>m •diitm conceperunt hi fpiritus,ut quse eum ofFendere» uel»ryj;»f ^K^-
^.^^ gloriam labefaclare,aut quod admiranda pro^
tiidentia fabricatus fuerat mundi opificium,defor'
mare,uitiare & corrumpcre pofTe uiderentur,acer'
nmaindagine inueftigare, & ftudioindcfcflToco-
nari cdjperint, Acprimumnobilifsimaintercrca.
turas , clarifsimo fapienrias cosleftis lumine illuftra
tam , abfq» labe Deo foederc confociatam, primara
parentem noftram Euam adoriutur: quam parrim
amifsi ftatus dolore, partim alicns felicitaris inui«
dia a Deo alienare, fuiq; exitij fociam reddcre fata-
gunt,deluduntque aftu quam blandifsimo, ubi nul
lusuidebaturfubefTefucuSjfubmotamortismina-
Genefi, rum opinione,his quippeucrbis : Nequaquamo-ricmini. Deinde fraudulcter elufis & abie6tis prf
'
ceptionibusa Deoimpofitis, Euam erigunt falfis
pollicatjonibus in fpem longe maiorum ornamen"torum , cxcellentiorisqi poteniis, hoc modo fcili'
cet: Deus nouit, quod ipfo die quando comederi-
tis ex ipfa arbore, apericntur oculi ueftri, eritisque
ficut dij,fcientes bonum & malum. Idem profc6t6
laqueus
Liberprmw» yrIaqucus,quo remetipfos ftatim 4 creatione fua& al
Jc6los,& irrctitos fuifle fentiebant. Sic perfccerijt
tandem, ut mifcra a mandato defcifceret , fcquerc-
lurqi confilia in fuam internecione contraDcuininftituta atqj ordinata. Nam fatan iam malus,ma-
lumqj tragrcfsione edo(5lus,& cauff fui lapfus pro-
be cofcius, quod nimirum prjefcriptas fui minifte^
rij metas faftu tranfilire cogitaiTet.in idem ftudium
Eua pcrtrahere conatus eft grat» perfuafionis illc-
cebris , quod ab efu uetito oculis Euse & Adae refe-
ratis, dijs adsequarentur , fcicntes bonum antea fo'
lummodo ccgnitum,& malum nondu notum. Necilli, fubfequutursexinobedicntiacaiamitatis pr^-
fcio, labor fuit inanis : licet illa fe a ferpente falfam,
fcro agnofceret, confiteretui q;. Vioiata (Tquidem
obcdientiPjfaclus eft hoftis Dei homo,in poenas iU HoTiU Vei
lapfus tranfgrefsioni diuinitus conftitutas,c6dem- ><'7'** /^''>'
«
nationem nempe , diaboli tyrannidem ac mortem ,
tu hanc", tum a&terna : deniq; & exutus honorihus,
dignitate & dominatu,quib.maxima cum authori-
tate ipfum ornaratDeus. Proinde Tatianiis AlTy-
rius cotraGr^cos : Verbu, inquit, antc creatos ho^ Qudnio crea
mines produxitangelos: utraqiuero creatura,arbi uangeh^o'
trij fuiiibertatipermifracft,&c.&paul6poft:Poft' ^**'*
quauer6hominescaIlidiorequenda,'utpoteproue
diorem aetate, fequuti funt , & diuinae legi fe oppo'nentem pro Dco habuerunt, tum uerbi potentia &huiu$demcnti«authorem,& obfequutos eihomi^nes,c6mercio fuopriuauit :&:quiadimagineDeifa^uscrat homo, potentiore fpiritu iam exutus»
mortalis fit: angelus aute illeprimogenitusin d^'
iT»onemmutatur:&alij phantafmata eius fequuti
daemonum exercitui deputantur, & propter arbi^
try Ubertatem ftultici^fuas permittuntur. Scit^
c Iadmo'
^iaholfti admoclum quoque Auguftinus bic rcribitadluIiV
5 ; num comitem : Difiboius eftangelusperruperbi'.' biam feparatus a Deo, qpi in uerirate non ftetit: Sc
co6lormendacij, quiaabipfoprimiim inuentuefl:
inendacium.Ipl© eft aduerfarius e(fe(^us generis
noi"l:ri;inuentormortis, l\iperbi3einftitutor,rad,x
malici^, fcelerum csput, princeps omnium uitio^
Tura > perruafoTturpiam uoluptatum . Hsnc ergOg
»- . cum illum primum hominemi Dco fa^tum,Adani
^m /rf^W p^'^^^,*^^*^.*^^^^^^T'P^^"^''^'^^ intueretur, u^creretque
Uiitiii' hominera exlimoterr^adimaginem Dei fa^lLun»
pudicitia ornatfijtemperantia compo(itum,cha-ritatecircum-datumj,immorta!(tate ueftitum: se-»
mulus atque inuidus tantam beatJtudinem homi-nemaccepiire, quam ipfc dum angelus efTetjper
fupefbiarn agrioicituramidile, inuiditftatiminla-
tiabilis homicida, primumq; parcntem noftrum'
tantis & tahbus boaiis expoliauit,& nos interemit.
Hoc aufpieato primi conatus fucceOu efiVenati*
ps inrolercenteshi i^iahgni fpiritus, potifsimiun
ieceptoaDeorurfus in grritiam homjne, mulila
imp6{ita,acpromirsionefa<^ade C H RI S T O,inuherisfemmecaputferpentis contrituro,^(^V?*^
mediatore apud Deum , pro genere humano , ad-
Bcrfus-corum-uioleniiam : demceps porro furere,
uarijsqup modis ferocius inlldiari occipiunt,Bc machinariamni artedoloqseaqu^ad^pmifsionishu'
ius depi*auatione, abohtioneqiin Deicotumeha,p3iii ^he- Schomuiuperniciem facerent. Sic Cainijm, terti-icmocciiiit. ^- hominem, inuidise facibus mox inflammantG-nef^. in Abelisiufti.numeroquarti, crudelem caedem,
homicid'£ ab initio; (Ic deinde Caini fobo!em,8£ u-
niuerfum geiieris humani figiiicntum paulatim ca' ' maliciae
^mti.
Liherpyhnus. 3Pmalicise fcelcmmq; tum magnitudme tum mul-
titadincdeprauaruat ,ut Deiim fecille hominem Gen.s.
poenitaerii : eumque , prorfus , exceptis octo in ar <^^»^/"7»
caconfcruatiSjaquaruminunGatione abforpferit,
Qv^i^in dlterius mundi initio tndchindtuspt di^"
bolus i CT quando Muga infdnm c oc-
perit, C^f . 1 1 1-
Hlcdeleto propemodum lipminngenereob ^^teflww-
profperas fuas machinationes,exoptatos- *** f^^tertjt,
que fucceflus triumphum fe acluros hi fpintus fpe
rabant, Quapropterficcataaquarum diluuie, fira-'
^
timin alterius huius mundi renafcentis quari in-
fantia, inNoht^patrisinebfiatiirrifionem puden-distiusdenudatis, Chamumfilium minorem,utinde patris execrationem audierit, eytumuhm: Execrath
cuius filiumMirFaim, ab his fpiritibus haud du^ chamt. ^bie inflitutum ,ma2is mfamis blHfphemiam im* ^'^-^-
pietatcm pnmum compeniTe, atq; hmc if.gyptio^rr.isfn^,e,/tor.
rumjBabyhoniorum & Perfarum duci onginem, clenuhh. 4.
pofteadocebitur . At Noh^ item foboiem, louis ^«"co^
Hammonis oracuKim , tanquam a Chamo (quod ^-**^{ Ham-
nomen Hebrseialpiratione paulo duriore pronunj^^^
ciat) ref^rtur ahcubi: quemadmoda Dodonseu 75^^/^;,^^^^,,^
ad Dodanim,Noh^nepote,qui Epiru, Dcdonam Ff>irui i)Q,
priusuocata,occupauit,excoluit, ruoqiinfigaiuit '^?'****
nomine:utran(fcaspatru Ecclefi^fedesin ^piiibu'
lad^monu, impedioiiagitiora, degeneraiTe iltue»
ririmile.Horrendas uero idololatrias confcflim idiiuuio, Nohaadhuc fuperilite, indefedb dsemo^numftudioinEcclefiamDeiirrupiire, quas infua
poftcritate non fine ingenti animi dolore miferura
lenem contuerl Sc tolerare cportuit, cum prohi^
bere non polTe:, tel^atur facra FliHona. Inde tain
c 4 inau-
4if.@ I>€ pmliigifs damonum$.odcmt & inauditis tvjrpirsim^libidinis furijs, popuIofiTsi-Qo.norr^ e.
^fias Sodomorum & Gomorrae ciuitatcs exagitat
Gen.19. "lelpintuumcoetus, utnedecem quidem m tan-
EfaiAi}. to numer.o inuenti fmt iufti :& mifsis i Dominot.Petr.i. de coslis fuiphure & igne , fubuerfae fmt urbcs illae,
'jiptjhit^d h. ig^incineremreda^laE.camtotaplanicic, omnibushabitatoribus,fimuIqucgcrminetcrrae, Hinccuc*
X.othehrij ^\o\o Loth egrefTurh , ebrietate & inceftu cmntncej us.
£^}j^[5yg nefario grauitcruulnerat. Nonnc & Efau
Gen. 27 ^^ innocetis fratris lacqbi necc infcrenda , (Irenu^
Gen.jj. roIlicitat:'P6ft& iniuftum lofephum jemulatione
Ge^M?» fratrcscxcitauit,propcmodumfratricidas fa^los:
illum ctiam,obie»5laadulterij occafione captiofa,
tR^l^umz^, tandemperdereuoluit. Non'ne ctiam ,quplfrac-
f-^f**^*"* lemnumeraretjDauidemexcitauitfatanasC^utpc
ftilentiaindececiderintuirorum feptuaginta mi^lia:'
' ..
*^ '
Qjiomodoprodijshaheriuoluerinti^mones^
CT pr^iepdere regionihus : eorumc^; mhoc cfjicio nomcncUtur£.
Cdp. III L
Elufmodidenuo felicibus aufpicijs audacio-»
rcs redditi daemones , in huius mundiprinci
fj£monef ui p^tum cxules proteruius graflati funt : cultusque"'duMitf. fimUl muitifanos& oracula indc diuerfa diuinis
contraria effinxcrunt ? ac ad ea inuitarunt,p©Uex e
runtque animas uacillantes, ita ut uniucrfum
propd orbem pedctentim quafi obfidione quadi
ibbiugarint : obllrcperumqa» diuin« legi , contu-
macem.idololatriarum Sccontemptus eorum.qui"
bus morem gerere decuit, ac cuiufcunquc uitiofi'
tatisplenumreddiderintEodemumaudacif &petuJ^ntis faftus cxcreuit hornm infolentia & ars , ut
prodijshaberiapuJ pcritos imperitosqueuolue-.
Liherprimus, 4/rmt , & praeCd^re regtonibus, populis, infulis.mo'
tibus , fontibus, locis , urbibus , uicis , familijs,tan
quamdijprQprij,tuteIares & patrij: quorum no'mcnclaturaspartimHiftoriafacra, partim Orige^
nes, Tertullianus, ApuIeius,Diodorus Siculus, Xinnllin.partim alij recenfent hiftoriographi & fcriptores ^polog.^d^
haudignobiies. Eorumueronominumcxplicati- uerf. gentn
o.ne , ut plurimum iludia daemonum prodi non du ^^^- *?;
bium t?t: fTc Bd,uetulVa,nihiI, cofufum fona$,Ba'^^^^ J/^ *^
bylonioru habebatur deus :Efai2 46. Daniel. 14. Gre^Qr.G;^-
Bcclzebub, dominus mufc^j qui omnibus re^ r^^/.
tia tendens , mufcam faltem, id cft infirmum capit. ^^ c<^|»om<*
Spurcifsimam Accaronitarum idolum, qui funt "'Z'^^'*^'?"*
quidemmregione ludfSB,led impjj. 4. Reg.i. Ab ycL Lef <yhoc principem d^monio rum Beelzebub nuncupa Gerrn.inuti
runt Hebraei : Matth. 12. Luc. 11. Plutonem Grasci, ^'^'''* fexhi
utTrirmegi{lus,</^.sa/«;m>x^^ dixerunt : pleriq; Lati-^^^^^l^ \
ni Sumanum, quafi fummum deorum manium : a duThabitha
gentibus Priapus appcllabatur, SerapinScProfer eor««ow;»4,
pinam,malignorum daemonum primarios uocat ^«^^-
Porphyrius.Taaanfuh.
Baal^idolum aut dominans uel fubijciens, aut ^^\J^i\!d9pofsidcns,nomen idoli a Sidonijs ad lud^os profc or/^.*rf.
£li,Samari«&Moabitaru numinis : Marte Grieci DePria/>ff,
putat. Num.22.R0m.11. Id Gedeondeftruir, lud. 6.^[^1^'^'f^^
' Beelphegor, dominushians,aperiens, nudus, ^*^^^^*^!^
aut dominus hiatus fiue nuditatis, Moabitarum j9,o(^^. j,/!
deus : pfeae 9. 11. Num. 25. Deuteronom. 4. Sic Ub.^, csf.u
&Phegor: Num. 25.Deut. ^.^.lofuc 22.
Adramelcch , paliium regis, fiue magnitudo ucl
potetia regis uel confiIij,idolum Sepharuaim : qu^
fuit Aflyriorum urbs^^.Reg.iy.
Anamciech , affli<itio fiue refponfio rcgis , deus ^./t^^.ry.
Scpharuaim» SuccoiBenoth, tabcrnacuiafiliaru,
c 5 Baby-
4% DeprdBig^sdamsmmBabylonioram numen,
Nergal,explorans,autluccrnatumuIi,idoIum
Cutlr<£orum, qui ex Perfide erant,ac Media oriun'
di.IofephJik ii.cap. 2.
A(ima,deli(5lum,idoIum uirorum Emath.Nibhas,prophetans,aut potius loquens uifione,
autfru6lusuirionis,deusHeneorum.
Tartac, concatenatus , Heueorum numen. 4*Reg.17.
Nilroch , tentatio delicata , idolum adoratum ^
Sennachcribrege Aflyriorumr^.Reg.ip.
Chamos, quafi palpans ,aut quafi recedens, uel
auferens,Moabitariim numen? Numer.zi.^. Reg.ii,
4» Rcg. zj.Ierera. 48. Ammonitarum, lud.ii.
Melchom,rexueI confiHatoreoru,idolum quodcolebantfilij Ammon: 4. Regumi^. i. Paralip. 20,
Ier!!m.49.
Dagon, frumcntum, aut dolor , uel denique pi#
fciseorum,Phili[linorumidolum: Iudic.i4i.Ma-
chabasor.io.
A{larte,quod k caula fiue grege dici uidetur,no^
men dsas Sidoniorum,a Salomone cnltae: ^.Reg.ii.
4.Reg.25.
SumpfiiTepraetereaquandoquenominahosrpi*ritusa pefsimis hominibus, aut pefsimorumho-.minum habitationibus, in literisSacriscomperi»
mus. ficut Ailaroth, Msellinorum fuit deus , lofefi^4irdih, photefte : quemruftuleruntludaei Solomonisiuf^-Zi .^.C4.r4.
fu, i.Re^umy, ItemdeusaSolomoneadoratus,4.^ Kegumi^. Etquanquamfagriincetgreges, aute-
tiam diuitiaSyfaciens explorationem fiue tineam le
gis : fuit tamen olim nomen ciuitatis Og regis Ba-ran,in quahabitarunt Gigantes jitciiH urbis Amor-rh^orum.
Legun^
tiherprhnm, ^^Leguntur & al]« in Biblijs , horum numinu no-
mencTatoraerut Baalim, Plurali numero : i. Rei»
gum feptimo. 2. Paralipomenon, 28. leremiae fe-
cundo.
Baalberith, cJominus fcederis: lud. 9#
Rempha: A6lor.7.
Remmonjideftaltitudo. ^Reg.^.Adonis, in Hebrso Thamuz , hoc efl: confumi
ptus.feu incendium, Syrum eil::Ezech.8.
' NarratPhilo, fuiiTe A.morrhaeis feptem fimula*
chraaurea, quas uocabant Nymphas fand-as :qu^inuocatx oftenderunt Amorrh^is per imgulas ho-
rasoperaeorum,Scnominaeorum:no.minamuiie-lrum,qu^ fucrunt uxores feptem uirorum peccato-
rum,qui eas confecrauerunt poll diluuium,uideh-
cet Chanaan, Phuc,Selath,NembrothjAbirion, E-iatlj,Defuat.
Deus Vualdat: Abd.epifcop.Babyl.Iibro S.Hiil:.
Apoftol.
Adorafeantur & uituli aurei: ^.Regum duodecumo. MilitiaccElii^.Regujniy. RegmacoshjHie-remi3E44,
Vitpmmcurvm dijs^Gr^corm idoloktrid.Romdf.
norum dccrum dishmdwne^[Acrifiiiorim nu-
mero , item quodm Dcipopulm pfr^
uaferit ldoloktriii>
COluerunt Bc reliquae prouincia^ fuos dcos '.^r&mnclAt
iEgyptij.Ofirim & Ifidem: quorum filius A- r«»»<^sf« •
.
nubis, quodcanib.gauderet, infpccie canis
etiam ab ijfdem cultus eft.uhde Virgilius inquit;
Omnigenumq^ dcum mon^ra^ Utrator Anuhis,
Nam qusdam, ait Strabojanimaliafunt, que M»gypty
44 ^^ pr^Bigijs ddmonumgyptij uniuerfl colunt, qucmadmodum ex animali-
bus terreftrib. tria , bouem , canem, fclem: ex uola-»
tilibusaccipitrematqjibim^exaquatilibusduOjlc^
pi dotum pirce,& oxyrir^chu. Sunt alia qu^ quifque
fcorfim colir, ut Saitse& Thcbani ouem,Latam pi>
fccm Nili Latopolitani, lupum Lycopolitani , Cy-^
nocephaluHermopoIitani, cepum Babylonij qui
funtiuxta Memphim, aquilamThebani, leonemLcontopolitani , capram 8c hircum Mcndefij , mu-rcm arancum Athribitas. Item alij aliud, iEthiopes,
Skrak^lih j6^^^^^" incoIcntes,Iouem 5cBacchum: Arabes,ca
&hb[ij\ Baccho Vencre,& Diafaren: Bocoti Amphiaraum,AphriMopfum, ScythaBMineruam,Naucratit£ Scrapim.Syri Aftartem, NoriciTibilaenum.Maun lu-
bam, Maccdoncs Gabirum, Poeni Vranum, Samos
^f*!^mi U Iiinoncm , Paphos Venerem , Lemnos Vulcanum,
ti.detimute Naxos Libcrum, Lampfaccni inHelefponto Pria-
J^€4peajj.\i. pum, in Diomedeainfula, Diomedem : in cuius te-
plo,mirabiIi obfequio aues aquam roftris adferunt,
aducnas exteros infcft^ perfequiltur & pcllut: Gr^cos homines no folum admittut,fed ipfis ctia adula*
tur,idq; dfmonu inftindlu.quorii intcrcft pcrfuafif-
fe deum fa£lu efife Diomede.Sic Delphi colut Apol*
line : Sc quemadmodum canit Ouidius iit Faftis»
PaUuda. Cecropidce, Minoid Qreta Tyidnam^
Vukanumtellui Uypjipylaa colit t
tunon^m Sparta^Pelopeiadesq; Mycenay
Pinnigenm ^aMni Niienalis ora caput,
OrMdyumi' Grieci ad hac ,quorum poft ^gyptios uanitas,
dalilatrta. praecipua & fuperftitio ceIcbratur,coclo louem, mari Neptunum, intimjs terraecaucrnis &rccefsjbu8
Plutonem praefeccrunt, achorum fingulisalios in-*
finito numero adiunxerunt Saturnum & Cybe-lcm loui: itcmMcrcuriuin,ApoiIincm,Martem,Iu-
, noncm.
LiberprimHS, 4Sn onem, Mineruam , Vencrem , Dianam Ephcfioru
dcam, A6lorum dccimonono, Neptuno Nercum,quem kintic^x Sc -aSgMti nominarunt , Latini Portum^
num, Bc cohortes Nymphafum. Imo finguiis in na-
tura eorporibus adeflc peculiarcnumen, utcredc'
retur, perfuafit diabolus ; eamqj opinion^m,numi'
num iilorum fefc fpecic o^cntans, auxitScconfir-*
mauit.
Nec ferd pauciores dcos Romani habuefunt ; in> R^^nttfm
tcr quos numer^ntur ab antiquioribus pro euocan'J^^
disfuIminibus,Statores,Tonantes,Fcretrij, lupitcf jyijmdUrS
Elicius : deinde dij m.aiorum gentium, luno, Vefta ^entmnu
Troianorum dea , quam profugus ^neas in Italiam ^'^^
tranftulit: itcm Minerua, Ceres, Diana, Vcnus,Iu«
piter,Mars,Mcrcurius,Ncptunus,VuIcanus, Apol-
lo,quiab Ennio«narrantur,& Confenics dicuntur, Cmftnttf,
cum louc de rebus omnibus confultantes : quibus
o£loadiungcbantuf, ut coadiutores,fete^i dij nun> D'*ifi^'^
cupati.Iaaus, Saturnus, Genius, Plutus,Bacchus,
Sol,Luna,TcIlus: Penates,Iuno Sc Mincfua: dij c6- vff'*!'^'
munes, Mars Latio uenerandus erat, quia pfseiidet
armis : item Bellona , Vi6loria : dij geniales, Terra^ jotij gemilei^
aqua,aer,ignis,rol & luna, quibus natali dic quifque
facrum faciebat, quod rerum gignendarum & pro^
ducendarumuim obtinereexillimarentur. Genij Cen^^
duo, Lares, quos priuatarum ferum,triuiorum uia^ i^reu
rumque & urbiscuram agere opinio erat. Vndeappeilabantur inferioresacminorum gentiumdij^ Pr^it<^
& Praeftites Ouidio 5. Faftorum di6li,
Quod pra^flent oculis omnia tutafuii r
jd e{t,qu6d rcs omnes conferuent Sc tueantur in q^
dibus: pacato cnim & quieto numinc domum pof"
fjdercputabantur.
AffinxcraQt Scdeosindigctes; quiexhominib. trdio^ftit.
obexi'
40 lye pr£.JIigijs d^mmumJOij Pdfrljet qB eximias belli & pacis artes & bene menta,intef
tuteUrei jg^g eratrelati. Hisaccedebat dij patrijSs tuteia-Oam A ag^
t es.Screliqua famiiiaFaunoru,Syluant>ru,Satyro^
Sment. rum, Lemurum.rotentiisuiiuiuumnuitien 1 nor
fdem bi^no. appellarunt-Gothi, alterum Odhen, tertium FrigWMi&Hc ga.Varro, quiEthnicanumina riogulari conquifi^
jm '-^- ^j|-^i|joentia,rupratripintamiliacommenticioru
hamerus. deorum repeniie le, hterarum monumentis tradi-
V . dit Hinc etiamrituu&facriiiciorum excreUit nu'
- , . ;, merilis, quorumreKcentafexagintarexgenera Ae^Sacrtj ctoru
^yvi^n^ ia ufu fuerunt: Grascis Sc R.omanis non
p»di^ezy- rnultopauciora.htquanquam hi ab illis deoruin
^tioi» numero Sc facrificijs^iim fuperati putantur , Facla
tamen temporls fucceflumultam uicifsitudinem,
Rottianosque fuperilitionisui<5tona potitosefle,
doiens uereor.
Prolixioruerd in recitando gentiliciorum deo-
rum catalogofui,utin fuis exorcifmis & precu^
lis fub barbararum & ignotarum uocum pallio fs-
, .. ,pedsmoniategimeminerint.quiilias ufurpantli
pij7i'Mii«^berius.Deosgentium dsmonia efTe , affirmat re-
BM-9^' gius Jllieuates Uauid : qus dicuntur etiam, m ba-»
cris iiteris dij gentiii,terr4ru,& dij populoru terr^,
2.Para!ip.52.dij popuiora.i.Paral.i6.dij terrf,Iud.5.
, Jdolanationu^Sapient.i^.dij moDtiu,5.Reg.20.dij
lilioru Seir,2.ParaI.25.d ] DsmafcijZ. Paral. 28.Dij
aut alier^i frequeter nucupatur,quales ex ^de Dosni
... hiab[l:ulitMiriaires,2.Paf:al.2;^iteIofias,4 Reg.2^.tiohhtrt* Nscfolu a abominaoda licec idololatrise por>tiipop. et,
iQT^i^^j^^^i^Q^^^^^^Q,^2g3.uc^ue(\jntomnQS gen
tes: u;ram etiamin populum Deimolimine dia*
boli peruaferunt, uuusq; feminariumfparferunt,
<?«.}!. Namdeos Laban patris lui, &foceri Iacobi,fura
p£»'h'' baturRacheifugiens. Atlacobui tandcm domuifuSB
Liler pihnus^ ^/(u», «komnlbus qui fecum erant , pr^clpit inquU
ins: Abijcite deos alienos , qui funt inter uos,rnuii
damini,& immutate ucftimenti ueftra. Itaq; eos
ilii cum in auribus quf in lilofum auribus erant, de
dcruntlacobo, quos lubter qucrcum,quai erat iux
ta Sichem , ille defodit. Vituli item fimuiachrum£^i,jji^
adorat, eique racrificat populus Ifrael in defcrtOjdi /^fW/ «<£
cens : Illi iuntdij tui o lirael ,qui fecerunt te afccn rantHt,
dere de teri-a Aegypti . ac tria miiiia uirorum ^ po>
pulo obhancimpietatem interficiunturi Leuitis
uno die . Et iudic . 10. fiiij Ifraei rurfus fecerunt malum in ocuhs Domini, colueruntq; Baalim 5c All-a
.roth,& deos Ara & Syrif,deos Sydon & deos Moal)itaru,& deos filioru Ammo, deos dcniq; Pai^rxino
rum: defcrueruntque Dominum,& non feruie'*
runtei. item,pa-rticeps idoIorumEifraim. Ofc»4. & Ezechieiis 8.18. 5c muitis aiijs iocis.
Ve humdnifanguinis ui^ima , k diabolo inuenU.cekhn*
taqj in populo Dei , apud Gr£cos , Koiniinos
^alios:itmdediuinationcexmud4
torumbommumuifceribuSi
ap. V J.
SVb hoc quoq; fraudulento blafphemiaramjfa
crificiorumScuaticiniofum prstextu (quodinagis deplorandum ) teterrima flagitia & hof^
ribiics c^des fabricatus edmiiie artifex ilie,in coe-
tuirracIis(an6lo:ut is abie^lis contumacirsimele
gibus cceicftibus Sc oracuiis fanguine humano lita^^«^*»«'*/^»
tierit,fiIiosque&:fiiiasper ignem duxefit,tn £.ra^^^'"*'^^**
tiamv^ ciiitum Moioch idoii Ammonitarum, in x.PAraI,ff,^
tialie Gchennon , crudeiitate plus quam ferina. Huum.}9^
Quumfetiam Grgecis&RomaniSjinnefandaac ^M»®^*tnuitiplici idololatria, multa fint comraunia: & ut
aIiapiura,itaqUoque fitusccftoru facrorumRo-
4^ 'De fr^ftigijs dAmonumSafttnt,i^, mani ^ Grsecis {int mumati : eo demum infanjsc 5c
ihhumanitatis utrorque redegit diaboIus,ut ad fut
ipfiusiufrahumandquoquefacrificaret fanguinc.
Xre/?rf cir Hoc cniiil authore,uaticiniaTire{i3e & Caichantis
CAkhAntii iubebatma^larehumanasuiftimas: fanciebantqjuAt^fmia* pr^fcntem AA»%niccvi«tif ^ atquc prodigiofam iilam de
plurium dcbrum nUmero opinionem. Tjrefias pol
Crtonus fU licetur Thebanis ui6loriam : Ccd caiege, ut Creon*
uiM^irmt. tisfiliusma6latus fitui6lima pro patria. Calchas
uaticinatur de Troi* cxcidio , 5c fucceirus fpSdet:
jfhigeniaho atfimul Agamenonis filia Iphigenia immoiariiu'
J^*^' bet. lonibus remediumdefiderantibus ab oraculo
Dclphico , aduerfus fiEuirsimam luem in tota uici'
niahorribilitergraflantem^refpondetDelphicutn
numen,Non remittendampeftem, nifi offeratur
Menalippiii Dianse Triclari^ Menahppus cum Comethonc,Cometh0. q^am in Dianf templo ipfe ftuprauerat : & nifi an-
niiatimcodcmtemporcpro Menahppoclegantif'
fimus iuucnis , pro Comethonc puella uenuftifsi-
maadDianf aranimaftetur.Idem in Mefifenijs in
longo ilio & diuturno bello,quod cum Laced^monijsgefierunt,confulentibusdcexitu,jpr^dicitui
6ioriam:uerumeaconditionei fiuii-ginemincor'
ruptaai dc Aepytidaru:n famiJia Deo facrificarent.
Ibi quum Ariftodemus , unus ex pr^ciptiis famili^
Aepytidarum,gracificaturus patrisEi filiam quam
habebat unicam , deftinafifet immolationi: alius
quifpiam amore puell^ ada(fcus , quo rhifcram
feruaret, exfe grauidamcfl*e, Scidcirco Dco Iita^
ri nort pofie , fingit. Quo audito , patcr feffren»
^riTIt^e- cxardefcens iracundia, cueiligiointeremptam fi'
mftsjiU.iinet jj^j^ difiecat: paulo p6{lno(5tiifecundiim qtiictenijapf^m i^gf*^
fccdafpecicfauGiat^ Sccohcifxfili^a fathana re** pri8fentata,grauitcranimo deie<^us, ad turituluni
eius
Liher primm. 4'^'
tius remetipfum iugulat. Androgei etiam c^des expi^
"ari fcilicet non poterat,nifi Athcnienfes quotannis fe
ptem adolefcentes & totidem puellas in CretamMbnotauro deuorandas mitterent,
Nationcm efle omnium Gallorum admodumdc'-, /
^
(ditain reiigionibuSjfcribit Cefanatq; ob eam caufam, Zih.^Je^et
quifuntafte6ligrauiorib.morbis,quiq;inprs!ijspe- ^^ ^^'^^«
riculisqiuerrantur, autprouidimishominesimmo^lant^autfeimmolaturosuouent, adminiftrisqjad ea
facrificia Druidibusutuntur: quodprouitahominisnifiuitahominisreddatur, nonpofredeoruimmortalium numen placari arbitrantur, publicaq; eiufde ge^
neris habet inftituta facrifick» Aiij immani magnitUi»
dine (imulachra hab€t,quorii contexta uiminib.memftbra uiuis hominib,-complent:quibus fuccen{Is,circu^
uentiflammaexanimanturhomines. Suppliciaeorfi ^qui in furtoautlatrocinio, autaliquanoxiafint com-prehenfi, gratioradijsimmortalibuseffearbitrantur.
Sedctimeiusgeneriscopiadeficit, etiamadinnocen ^tium fupplicia dcfcendunt. Non igitur immerito tan-
tx immanitatis adminiftros & uates tam Barbaros,%^.. . ^^
quos CffarDruidas uocatos dicit, BardosLueanus ^*'»'*^^ ^^^
appellat:
Vos quocf; quifortesammds heIloq;peremptU)
"Laudih us in longum uates demittitis ceuum t
..-Vluririiafecurifudiiliscarminahardi. . .
Tertullianus in Apologet.refertin AphricaihfanJ
tcspalam SaturnofuifiTeoblatosufq; adproconfula-tu Tyberij,qui facerdotes eius religionis inpatibulis
fufpendebat.Summ^ \d placuitilli,qui ab initio homicida fuit.Eode authore,a Gallis feniorcs Mercurio offerebantur : eiufmodi oblatio ludus eratl^tus Tauri-
cis. In ciuitate Enchadaru, quida lupiter in ludis fan-
guinehumano perfundebatur. Cu Bellona,belIi dea,
pacifcutur fanguine exlubis cfi:ufoJn officio diuino
d nobiiss'
$6 ^epu/iigijs d^msnuff^nobiles pueri cseduntur omnes, allantib. parentlbuf
qui ut perdurent hortantur. Temixtitsc m America» i-
dolafanguinchominum oblatorumconfperfa fuifl©,
authorcllFerdinandus Corthefius.
ohm MAf. Gothi quoque fuum maiorem deum Odhen, id eft
do froitihm fortiorem , armis praefidentem, femper crudelifsimo>^jji.Ub.}.ca. placauere cultu,morte fcilicct captiuorum: arbitrati,
^"^* bellorum pr^fidemconucnientiushumanoconcilia-'
ri cruore , ^ quo omnem beiligcrandi induftriam tamabfolUt^ didiciffent^ut deui6lis Europae& Afiac pote*'
tifsimis impenjs.fummum fortitudinis nomen reportarint, Item Froe.Vpfalenfis deorum fatrapa,deus faa
gumis portea habitus^humanoru corporuKoftias m*^auit. Teutatcs Sc Hefus idola quondam fu8re Gal-
lorum^quibusetiamnonnififanguinchumanofacri-
ficabant.tefle Lucani ucrfu:
Jlt qmhu! immitisplacaturjangmne diro
Teutates.
Talia cert^ non ab illa «terna mente,iufta,cafta,mi
fericorde,rerum tam confcruatrice qu4m conditrice:
fe^ proculdubio ab authoribus daemonibus oneban-tiir^qui ueri Dei odio,inde ufque a rcrum primordijs,
xnconfcientias&corporahominum quauis occafio*
neimmanifsimdfsEuierunt,&multiplicieorumcade:
plurimumde!e6latifunt, adeo etiam ut uoluptatcna
hanc ,quam cx fuccefiutaliumlatrociniorum capiuf^
rifu nonnunquam inter dira facra prodiderint, quis c-
nim alius eius rifus au6lor fuifi^et, qui cx iugulo uirgi-
nis aGpueilsgjlliusortustraditur, quamMithridatea
arufpicum iufiu Furijs immolabat:' AccidJt hoc L,
Sylia,Q^, Popeio CoflC attcftantelulio Obfequente.
Hinc philofophi tradunt, daemones nidoribus facrifi"
ciorumaFlici rincantationibusitem, qugeplerunque- fangumefufo, fuflfumigationibus adhibitis celebra-
ban;ur, praEfuifTe, At 6 miferjs dccepti©nis errorem,
calc QU«
' Liherpnmusl fl
tebnnmen colere, quod hominummorte placatur:
aitCafsiodorusinEpifl:. •:
A tqui ^v^goTTf/uapTux^ id cft, diuinatione ex ma£lato^j:)i'mHatioi^
rum hominiflm uirceribus, primum folumque diabbli nifcenb, rwi-
inftigationeufum Hejiogabalumihiperatorem, tur- SikiorUmlm
pifsim.um &fla.gitiofirsimum monllrum, accepimus: wmi»/^
Quipaulo port huius imraanitatis plufquam beluinae
poenasmcritodedit, quando crudeliter interfeduSi
& in latrinam abic6lus > intcr excremchta tom-putruit.
b^ diahoU Udtibus^ knthufia^lSy Vythiji
mulimbuSy cr sihyUiSm
Cap. VU,
^ -*-T porro fuam ih hoc mundi theatro tragoe^ s»^iS^k\/ diam idoneis dein cohoncftaret organis , &fuis undiquaque communiret membrisi en-
thufiaftas & uatidicos miniftros quoqi^c finxit dse-
mon, aemulatione ueri Dei, qui per prophetasfan-
i6tos cum patribus loquutus eft, ne cedere Deduideretur fciiicct , & in grauiorem hominum ru-
inam.
Adhibuit infuper eiufdem airtls foeminas,uates Py^ PythtiM^^
thias, quac pen^ apud fingulas fu^re gentes , atque a-
deo Dei populum etiamconfpurcarunt: utMofes le^ Lemhiy.ioi
EeIataftri(Sifsim^cauerit, nc cbnfiilcrentur, easquc
lapidibus obrui iufTerit Eiufmodi confultationis di" i. /?e^ »s.
ras luit poenas Saul rex, Huc pertinent pierseque fa- ^'^^.f'^' '..,.
inof» SibyllK,i daemone uelut condu6la2,ad ipfius i*e (;o^J°[l '^
gniquodingenerehumanoinftauraratjConferuatic* ettmahHoKcicmSccohfirmatione. ex^uarumiibrisaduariasini adCQrththi
tanias copellebanturRottiani-.utapudaliosplerofqU
tuapud Z.q2imuuidereeft,aquo hiulta citaturcarmi
ha Getiliu fugftitio^ plena; licet Sibyll^ uel Erythrcf
uel Gumanf opus heroico fcriptuih cjtrminc, Chri(H
U 2 prae^
jr^ Beprxstigijs ditmonum'^ prseconia declarant. Ex prophetarum enlm uatici>
nijs, potirsimum Eiaiae &Dauidis, nbn obfcureea
cplligere potuit diabolus. Manfit tamen eiafmodi
uatum prsecipuaauthoritas &obreruantiaur<]ucadC7ri7}r<ndto Chr^llumj^terni Deifilium: quonato.prodeuntequeceifiriint o,\i
utlegat^onis fuzeminill:eno exPatris coe!eft?s uolan-
r'itU.:ionei. tatc perfungcrctur,cenarunr palsim m orbeter.-aruiii
^Xthanaide oracula, & qu^cuoque impiarum diuinationumge-/-/.t.m initate rierarteftibus Aihana()o,Augu(iino,Eufebio,Ladan'u^roi.einsq-
tio, Plutarcho,Plinio: conticucrunrquc dajmones u-
Kfnt^ bique, &:tanquamran^i»eriphi^obmutucrunt;acde
tyC^tgdeciui fertis qmbufcunque enormis fuas ncquitiaslatcbris,
tateDei, cefTerunt, non quidem uitro,ucrum compulfi , par-Eiijsh.iib.j.
jjj^ quidem horrcndo mctuomnipotentiaeuindicis*^^'
c^i i'^^ ^ ^ ^ S T I : partim utro condemnationis fui,
PUttrch diA^^^^ Pf3e foribus lam effc ccrncbant. Quandoqui-ahoLo ac, (hm eo C H R I S T V MmiiTumprobinorant, utfa
PUn.Ub jo. tan^ operapeirundaret,dcmolireturque, Scgenusha'"^'^•^' manumin integrum rellitutum uindicarctaduerfus
^tfc/M3. jiaboli technas, rabiemque ex his Zachari^ uatiei'
rJjs diuina uoce long^ antea traditis : Eritque die il-
lo,dicitDominusexercituum, excindam nominai*dolorum ^terra, neuicrdeorumfiatmentio: &pfeu-'
doprophetam Scimmundum fpiritum deterraaufc'
ram. Si podea tamen adhuc fuifTcaudita refponfa
quisobiiciat,eacert(^tam fueruntrara, laefa, manca,5comninoinutilia,utn ullhaberiloco dcbeant.PuI-
chr^ igitur & uer^ Athanafius inquit : Olim d^moniainani fpecie ludibrijsque rerum intricabant homi-nes, infefsis alibi fontibus, alibi fluuij? , lapidibus autlignis, atq^ ita prsdigijs fatuos in furorem agebant;
c nuncueroquumapparuitDeiuerbum, fpe6lra
huiufmodi & ludibria imaginumeertauerunt.
Liberprimus* .JV
tiemoeodmq^dkbolicidmmdijliti^imUre*
gionihu^, cr ^ttim uarie in Chri^i^"
m Europ4 iUudut^
Cap. VIIL
TAndem Bc hoc non fine fingularl flndio Sc ratio'
ne machinatus fi\ diabalus ( quanquam pecu-liares quafdam cseremonias coluifTe plerofque
nondiffitear) utnon folum inlongifsime diUitis to-
tius orbis part;.bus,uti olim apud Galloria Druidas,&remotifsimos Indorum Gymnofophiltas , unus ide^
quc eius cultus obferuaretur: fed & (quod n;ulto
inagis mirandum,uel potius doIenduTs ) in Chridia- Jncuiufcm<^
nanoftraEuropaapud diuerfifsimasrepiones, in cu-r»'^^f^/;««^^
. r 'I
•••11- v-r ' -i- nomtmstdo-julcunque matcriaEuel nommis idolis, non dusimili
ii^ coiitur dt*ritu honor fibi habcretur. Hanc c^citatem apud com< 1^1^.},
moda fuis pr^ftigijs organa auxit,uoce,, cantu,capitis
nutu, auerfione,mflexioncad latera,manuum gefti,"
cuIationibus,auta)ijSmotibus: eoquemodoindiciapropitix uel auerfantis atque abhorrcntisuolunta-
tisediditexftatuis: prophanauitqueloca,qua2cert^
erant domicilia & fedes doclrinae co^leftiSj fan<fl:ifsi- Sap, i^.if*
mx fcholf patrum,& vxtl Kytoi,^^^ idJotmJ^^iKT dis^m qu^
uelut conuerfa fuae impietatis & fuperftitionislati-
bula, fuas blafphemias in Deum contumeIiofas,& hominum generi exitiales crudare atque euomereco-
natus eft. Imoinhacmundi feneflanutantibustech^ jnueroVei
nisiUismanifeftis, fein uero Deitemplocollocat, & tcplo fe collo.
hominum mentib.dominatur,in lucis angelum tranf^ ^*^^ diMtUi
formatus. Hac ratione, fe prauiori diuins maie- ^*^!*'''!;*
_ . ,9 . . . , 2,Lortnti}.xim
itatiscontemptu, atque hominum exitio magis uucifcitur.
Huc pertinent ludibria quibus noftros homines camfanaru>
ctiam adegit,utnifi facro baptifmo regenerationisla. bapti/mu4&
uacro adChrifti folummodqmcmbrapertinente, & exorcijin.
di
exor*
fxorcirmis tantum ubi 6 fua ^q^q deturbandus cft df',
rpon,ab illis qui eius pellendi fingalare donum habet
appli<:andis,campan3e&;tintinnabulaexpientur,rah*
^ificenturq;, rponforibus 6c teftibus in facrilegam u*
berioris auri expilationem uhdique conuocaris,res ij
lasinanimatas mortuasq; h turribus adiaboloabla^
tum irJ.fimplicibus perfuaram fit. Quinimo fouex Sc
ftagna oftcndutur,quJE etiam uidi, fi dign^us fum,qu6
f^iufmodi non baptizatas confecratasque campanas
k da^mpne ex turribus proximis inue6las eile, affeue-
ranterdicuntjaudiriq; earum fonumno<fiurnahora
i^uodccima.in Natiuitatis Chrifti folennibus, uel etia
fmgulis quatuor anni teporibus, quae uocant: & cumCQmmorl, quiaudierit. SicfitjUtafonocaueantim-
prudentcs,necinueniaturquiaudierit: Scfialiquem
audirecontingeret,is proculdubioidssmone obim^pictatcmiliuderetur: interimtamen hifcereligionis
ftoftrae praeiligijs illi detinentur. nec ita pridem eo lo'
f i prope Abbatiam Enechtertein du6tus fum , ubi fir-
niiter adhuc credi hoc facrilegiu corim audiui: mon-Hraturfoaea, turrisqaeofrenditur, Proptereaper-
quam prudenter Sc pi^^Cagfar Maximilianus inter gra
liamina fedis Romanae a Germanis non tofer^da, ca»
panarum cofecrationem reccnfuit in h^c uerba : Suf-
fraganei excogitauerunt, ut folum ipfi,& nullus alius
facerdos,laicis campanas baptizarent.Creduntdcin-
dcfimpliciores, itaaffirmantibus fufFraganeis, tales
campanas baptizatas.dajmones 5c tempeitates pellc*»
rc Q^iapropterinnumeri plerunqueadhibentuf co-
patres,praecipu^ uerd qui fortqna pollent: cxoratur,
«]ui baptizatibnis tempqrc funem,quo campana liga-
tacft.tangunt, acfuffraganeoprscinente (quemad'inodum in paruulorum baptizatione fieri foict) om^nes pariter refpondent, ac campanse nomen ingemi'gant, ucfteque noua ( quem^dmodum 5c Chnftianis
fieri
LiheYprmui. ssfierl fo^et) capana induiiur. Indc ad rumptuofa pro-
peraiur conuiuia, quibus praecipu^ compatres, ut eo
largius munera offerant, adhibentur : necnon fuffia»*
ganei, Aeorum capellani cummultis alijsminiltris
rcgaliter pafcuntur. Nec hoc fatis eft/cd & luffraga^
neo merccdem pcrfoluerc necelTe eft,quam illi munufculum uocare folenr Inde euenit, ut aliquando ctil
in paruis uillis centu floreni in tali abfumantur & ex-
pendantur baptizatione. Quse res non foiiim fuper'
Ititiofa, fed etia Chriftianf religioni contraria,ac fim-
flicioru fedufiio & mcra eft exaclio. Verumetia epi-
icopi ut fuftraganco , uel uilifsima obserare pofsint
Jiiereede,talia& adhucabfurdioratolerant. Resigi'
tur tam nephanda & illicita merito aboieri debet.
Scribit itaque m haec uerba.fcite admodum Lafla^ Lih.x. ca.\i,
tiusiltahominumcredulitate mencitadiuinjtatedc-- *^^o«^.im
ludunt diemoncs,qu6d illis uerum aperire non cxpc^
dit. Hifunt, quiimagines&fimulachrafingcredo-'
cucrunt : qui ut & hominum mentes a cuitu ueri Deiauertcrent , & fictos mortuoru regum uultus & orna'
tus exquiftta pulchritudine ftatui ccfecrariqi fecerur,
& illorum fibi nomina quafi perfonas aliquas induf
*
runt. Scdeosmagi.&ijquosueremaleficosuuigus Magi
appeliat, quum artes fuas execrabiles cxerccnt. ucris -^^^^^v^-
fuis nominibus cient, illis coelcftibus qu^ ia Sacris li'
tcris leguntur.Hi porro incefti ac uagi fpiritus.ut tiir^
bent omnia, & errores humanis pefloribus infundar,
fcruntacmifcentfalfacumueris. Ipfi cnim ccsleftes
inultos finxerunt ciTe, fed ueritatem mentitis nomimbusinuolutamexoculisabftuierunt. Etpauiopdft?Illi autem qui defciucrunt a Dei minifterio, quia fan^
ueritatis inimici & prfuaricatores.Dei nomen (Ibi, &cuitu deoru uendicare conatur • non quod uilum ho-
noredefidcrent (quisenimhonorperditiseftc') nec
m Deo noccant , coi noccri non poteft : fed ut homi-
d 4 nibusp
Sp De pr^sHigijs ddmonumnibus, qiiosnitiintura cultu^-cnoticiaucrsEmaiefe.;?';
tisaaertere,neimmortalitatem adipifci pofsintjGua
ipfiruanequitiaperdiuerunt. OfFuhdunt itaq; tene#
bras, & ueritatem caligine obducunt , oe DqjpJnum,ne Patremfuum norint, &ut iliiciantfacil^.intepHs
ie occuIuntjSc facrificijs omnibus prgedo adfunr. E*duntque fsepe prodigia, quibus obfliipefadi liomi-
nes 5 fidem commodent fimulachris diuinitatis ac riu
minis. Et poil: : Itaque fibi apud homineSsqui eas ne-
ifciunt,authoritatemactimorem pariunt. Hac uer-
futia,& hisartibus, noticiam ueri &;fingulans Dciapudomnes gentesJnueterauerunt.Suis enim uitijs
perditi fsuiunt , & grafi^antur ut pcrdant . Idcirco eti'.
am humanas hoftias excogitauerunt , ipfi hofces hu-'
^ inanigeneris ,utquam multas deuorarentanimas.
^1 r^^^j /^- Pluraibidem. Necmirum,ait SaxoGrammaticus de* um.li^.de KugianiSjli iliorum nummum potentiam rormida'
rc^.Danu. bant, a quibus Itupra fua fsBpenumero punita memi"nerant. Siquidemmares ineaurbeKarentina,cuinfo?minis in concubitum accitis , canum exemplo co-
hsrerefolebant:necab ipfis morando diuelli pots-
rant.Interdum utriqueperticis ediuerf6appenfi,in*
ufitatonexu ridiculumpopulo fpe^laculumpr^bu^-
re.Eamiraculifosditate folennisignobilibus ftatuis
cultus accefsit : creditumque efl, earum uiribus effe-
^um, quoddasmonum cratpr^ftigijs adumbratum:qui ftatuis demolitis, Rugianorum tempIaSc urbesdeftitDerunt,
Sic daemonem , eiusque ftudia depingit Tertullia'
€n.tiAnf_A^ nus: Agnofcimusunde taliafuggerantur, quis totuploget. ad^ hocagitef.&;quomodonuncaftutiafuadendi,nunc
tiirj.gtnei.juriciafsuiendi, ad conftantiam noflram deijcien-
daoperetur. Ille fcilicetfpiritusdfmoniac^&ange-
licaeparatursE,quinofterobdiuorDu aemulus,&obDci gratiam inuidus, dcmentibus ueftrisjaducrfus
hos
LiheYprhnm^ SfnpsprflJaturjOCcultainfpirat.ioemodufatisScrubord
natis ad omne.qua in primordio exorfi rumus,& iudi
cadi peruerfitate, 6c f^uiedi iniquitate. Na licet fubie-
cla Ht nobis tota uis dfmonu,8f eiufmodi fpiritus : ut
nequa tame ferui,mctui nonunqua cotumacia mifcet
& l^derc getliut, quos alias ueretur.odiu enim etiam
timor fpirat : pr^terqua & defperata coditio eoru ex
prfdamnatione,foIatiu rcputat frucnd^ interim.mali^
gnitatis de poen^ mora : Sc tame apprehefi fubigutur,
& coditioni fuf fuccidunt: & quos de loginquo oppugnatjdeproximo obfecrat. Hos Auguftinus defcribit
fpiritus effc nocedi cupidifsimos, a iufticia penitus a*
lienos, fuperbiatumidos, inuidentia liuidos, falla^
cia caIIidos:quiin hoe quide aere habitet,quia de coe-
lifuperioris fublimitate deiecli,merit6irregrefsibilis
trafgrefsionis in hoc fibi cogruo uelut carcere pr^da*
nati funt. Proinde eos potifsimum infe{lant,quibus
beatitudinem,quam ipfi amiferuntjpromiflam cognofcunt. IteminSermonibuscommunibus: Quidpra«» Sirm^^^
uius , quid malignius,quidue aduerfario noftro ne-
quiusC' qui pofuit in ccclo bellum, in paradifo fraude,
odium inter primos fratres , & in omni noftro opere
zizaniafeminauit. Namincomeftione pofuitgulam, simih amd-in generationc luxuriam, in exercitatione ignauia, in da apm Gnconuerfatione inuidia,in gubernatione auariciam, in goriHlegitur
corredioneiram, in prxfulatufiuedominationefu- {/'•^^•'*'^*'J*
perbiam. Incordepoiuitcogitationesmalas, inore if^diobiDmi
pofuit loquutiones falfas , in mebris operationes ini^ ditHr^jiinji*
quasnnuigilandomoqetad praua'opera, indormi^ perterram,
endo ad fomnia turpia.L^tos mouet ad diflolutione, -^l^
«/''*^/'<»
triftes aute ad defperationem.Sed,ut breuius loquar,^l^^atimlatt
omnia mundi mala funt ipfius prauitate comifla,
ynietam4dmirmdMres,z:Tpotijlmm-
Mticmri poffunt dmoncs.
d S Nee
S^ T>e pmTtigijsdAmmumrnJetaad' K TEc miruin cll: uaria &infinitaems generisliot
nirandapof. \ \\ fpiritus conari. quum etenim tenuis fint fub*jtmt(Ume-
ftantiae, fua tenuitate, fubtilitate, ccleritatc in-
crcdibilijfenfuumacrimonia, &luminenaturseluci#
diore ,quibus omnibus tcrrcnorum corporum inha-
bilitatem & fenfuum tarditatcm longe latcq; prseccF-
lunt,multa Dei permiffu, partim uerd, partim praefti-
J)elhmtu(^ giofe intelligunt,& pofTunt. Quibus accefsit.tcfte Aunni,ca^.iS, guftino,diuturnioris tcmporis bcneficio,quo corum
uita k primo aeuo protenditur,comparata infignis re-
rum log^ maiorum experientia, quam hominibus obbrcuitatem uitemomentaneam potcfteuenire. Id^
circo quaedam admiranda faciunt: & qusedam, potiG'
fimumob Scriptursefanflae Sc uaticiniorucognitio-'^ ncm, pr«dicunt, uel etiam probabili conie^ura con*fequuntur:nonnunquamct tmquseipfifadurifunt,
praenunciant. quibushominesalliciunt, inefcanr/e'
ducunt & defraudant: quo nomine illis mirabile pru-
dentiam, acutum ingenium &tenaccmmcmoTiatri''
X#.4.i?^w*. buit Plato in Epinomide. Quapropter tradit Clc'»
mens,ifto$, quumfintdsEmoniacifpiritus, &muItocitius fcire aliqua, & multo perfc<5lius : non cnim tar-»
ditatecorporisdegrauatar. Hincaddit: Etideoqu^mcdici longo tempore & labore plurimo afTequutura
liaec illi,tanquam fpiritus.abfq; mora ulla,& fine diffi«
cultatc cognofcunt. Non ergo mirum cft,fi plus etiS
dliquidquamhomines, fciunt: fcdhocmetucndunicft,qu6d ca quae fciunt,non ad falutcm, uerum ad de*ceptionemproferuntanimarum, utpcrhaeccas cul*
/»i>4^o?<»*« tum falfaereligionis edoccant. Hic TertuIIianusfic^Autrfmgen differitj Omnis fpiritus alcs eft|hoc angcli &dacmo''
^nmtnJw."«s,igiturmometoubiqifunt.Totusorbisilli$Ucus
H€$d*monii ^"^s eft:quid ubiq; geraturjamfacil^ fciunt,quim e-
ttnde» nunciant, uelocitasdiuinitascreditur, quiafubftatia
i|noratar,Sic Sc authorfs interdu uidcri uojunt coru
Lih erprmm, f^€[u^atinnnc!ant,&runtplan^malorumnonunquaiii,
bonoruJtj tamen nunqua. Difpofitiones etiam Dei&nuncprophetis concionantibusexcerpunt, Scnunclc.^ionibus refonantibus carpunt. Ita&hincfumcn-tes quafcJam temporum fortcs ,;diuinitatem aemulan-
tur,dumfuranturdiuinationem.Inoracuhsautequoingenio ambiguitatestemperentin euentus, fciunt
Cfoed, fciuntPyrrhi. SicprasfciuitdiaboluscxEfaif
& Danielis oraculis (quorum uterq; adolefcente Ale^ DanidXtxandrum exprefT^ delineai) cum ipfum Alexandrumfuperato Dario, potiturum Afia uniuerfa, tranilaturu
impcriumaBabylonijsadGrscos. PropcereaDel-
pTiicamuatemconfulenti,i?cabinuitarefponfanieX'
torqucntJ,tandem ipfa in ha^c uerba prorumpcns, re-
ipondit: Inuiflus eris Alexander. Pofteaad Perfas
exerciram traducenti,prodigia cifudit multa. In adi^
tu Afise, fimulachrum Orphei fudore maduir, HincAlexandro ad extrcmu cum Dario confiigente, aqui-
la h fiiblimifbpraeiusuerticemfefelibrsre, &itiad-
perfoshoftes traijccreuifaeft. Ludibriahauddubi^dxmonijh^ccratradornataadprodigioru &augurioru,quib.tunc fidebatur,obferuationes confirm.andas.
Dariu ediuerfo, ancipitib. fomnijs in falfam uiflorias
fpeerexit.Pr|nouitexEfaif prophetijs,foreutTyrus
deftruatur i Macedonibus.Ita enim illc aitiVlulate na ^ffUi$)
ues maris,quia uaftata eft domus, unde uenire cofuer
uerant. DetcrraChetimreuelatueftcis, TerraucroCethimMaccdoniae(re,a0eriitpleriq;,&abHomero yjeiofeth^
^»7*/WMacedonesuocatos. QuidatameperterraCe' hb.iantnj!,
thim, Cyprios intelligiat. Inde quu fuC^ fugatoqj Da- iM-^^a^-^*
rio,copias ad Tyru admouiflet Alexader, praemoriuit
.quendaquiciuib.pr^nuciaretjApollineciuitatldcfcr
turu effe: ut quu euetus rcfpoderet,idoloru cxiftima-
tione ftabiliret.Ex ijfdem Efaif & Daniehs uaticinijs
pr3efciuit,forc ut Allyrioru monarcbiapefstt iret,& ia
poteft^*
So "DepYAftlgijs ddmonumpotedateredligereturMedorumacPerrarum: &qiii#
EfaU^^, (JQiYi aCyrOjCuiusnominatimEraiasmeminit. Vndeconie6latus eft, Crosrum etiam de regno Lydiae peri-
c h tatiirum cfCe. Qaare Sc aliquanto ante r lemTiJeffocwe^
ycvHi Gyg^s ,qnodin Cyri temppraincidere eum pro>
fpiciebat,amiiTurum regnum Lydif praBdixit,conruU
tusexoraculi Delphicifedej $c pofteacum regnurft
adeptus elTet Croefus,utopum fuarum fiducia infole<
fcentem,fuperbienteiP,& regnum Perficum afFe<5lan'
tem euerteret^x^^^/^^^^^^^^^^^uicloria in fpeciem ipfi ati
nuente,ad bellum Cyro inferendu perduxif.quo mo'do ui6lu«, captus, & regno exutus , uitam in Pcrfia fi-
niuit. Infinitaeiufcemodiinhiftorijs obferuaturexe-f
pla:fed id pofteriora,necobfcura,conuertamur.
Chn(lum,crad quid miffu^ efjct^ prim norunt
dmoncs, qumApoB^oli: ^c^uik'
rc iUum tentarit diabolus^
Cap. X.
lErhibet facr» Scriptutae authoritas, diaboluti^
pnusCHRISTVM penitius nouifle,quam ip^
qu'bufcum illeloqueretur, & fami'iaritcrdege^
ret,Apoftoli:utetiamante C H R i S T imortemrcfurre<5|;onemqae fciuerit, teftatusq; fuerit inuitus,acl
quiduenifTer CHRISTVS: niitiirum, quocogni*tum faceret fatanam , e-usque ffaudes: illius a6liones
clemei'iretur,atq;regnu?Ti euerteret Qviapropterme"tu iuJicij diuini geterncriunque poenarum contremi-ft:ens,&penedeficics, Jn obfeiToante CHRISTVM
Mar: i. procidence,magna exclaTnauit uoce : Ah,quid rei no*^«t.4. bis tecum eft i''^ S V Naz^reneC' uenifti ad perden-
dum nos. Noui tequi fisjnempefanclusilie Dei. Etinc-epauitillum lES VS, dicens: Obmntefce, 5^ exi
ab homine. Sc fum proierifi*et illumdsmon inme-dium,e>iijtabillo,nihilqucillinocu)t» Etpoft: Exi-
banc
P
^.
Liherprlmus^ <fi
bant & dsemonia a multis, clamantla & dlcentla ; Tues CHRISTVS illefilius Dei. Et increpanSiDonfia
nebat ea loqui, quod fciebant ipfum efle^C H R l^
5 T V M. Hic Athanafius: D3emonis,inquit,rermo*
nem compefcebat CHRlSTVS,ne fimul cum ue
ritate,etiam fuam iniquitatem promulgaret:utnos e^
tiam aifuefaciat ,netaJiacurcmus, etiarnfiueraloqui
uideatur. Illudaliasetiam piospoftealatuifle, Sacfa-'' , .. ,
rum Iiterarum teltimonio docerur: utalij eum He« ^/^^^ g
liam, alij lohannembaptiftam, al>j Hieremiam,alij u- Luc^^.
numdeprophetaru numeroelTediccrenr. Petroau' /«'^».^.
tempronuneianti, TuesCHRiSTVS iilefiliusDei
uiuentis : refpondit CHRISTVS, Beatus es Simonbarlona, quiacaro & fangnisnon reuelauittibi, fed
Patermeusqui in coeliseft.Id quod Petro a patreccc-
Jeftihicreuelatumafierit C H R I S T V S,hocipruin
6 fatan nouit, Se palam teftatus eft,no rogatus. Hincjpfius ingenij acumen liquet, cuius ope res ctiam ab^
ftrufifsimas, noftrisLji renfibusapprim^a!iena«, no«uilTepoteft.
HucfacitilludpuellaePythif, dePauIo ScBarnabaclamitantisteftimonium: Ifti homines feruiDeiex- ^ *'*'** '
celfifsimi runr,qui annunciantuobis uiam falutis.At'
<^ueidgenus teftimoniaab Aftaroth & Berithidolis,
& a daemonioobfefsis, de Bartholomaeo apoftolo^
Thoma Sz alijs data legMnus. Veritatcm uero hic
confitcnturdxmones,nonutpopulum ad audiendaampleftendamqueeorum do^lrinam permoucrent;fed exhorrefcentes Sc reformidantes minifterij Euaagelici uirtutem, &rui condemnationeace>ipulficfnc
cxobfefsis : qushofpitia fi obtinuilTent.ftatim Apo*ilo'orum minifteria feditione potuiffent conturbare,
autinchoataportopprimcre, nouisrumoribusdiffe-
minatis per Pythiam uatem , obfefiTos & idola , qu^ a-
pud lliiUum uulgus magno habebaturlgcQ. Addntur&il'
ii De prdBigfjs damomm&c iWad mali fpiritus rerponfum ; lefum noui, 8cV^\i^
i^cl.19' lum fciojuos aute qui ellis 'f Item: Quid rei nobis tc^M^tthX cumcftlES V filiDeialtifsimic' Veniftihucadcru-
ciandum nos ante tempus.Obfecro ne nos torqueas.Mira 6. Enimuero femen mulicris contriturum caput fer-
_^**^; ' pentis.prophetarum deCHRlSTO nafcituro etiam
'^nhexf. inBethlehemluG^aeuaticmia: praehnitumhmctem'Aitr^/;, 1.2. pus , IB S VM in diu92 uirginis utero , fuperucnicntc
Zucx-.z. Spiritu fan£lo , Bi uirtute Altifsimi obumbrantc con-•^'* 7- ceptum,ex angcli Gabriehs annunciatione,admiran#
dam eius natiuitatem , longinquum magorum ex O-rienteiter, ut€umadorarent,fciueratdsemon. Qaa.'
propterintcrfpem&mctum, Hcrodisanimum diris
contra lES VMinfiammauitfacibus, utinterinfatt-i
tiumBethleemiticorum bimulorum ftatequeiunio-
rumdeplorandam cladem, I E S V S fimul internc
cione abfumeretur. atqui falutifero magis Dei confi
JiofaoscollabefcercGonatuSi infringiq^^ue, rcipfaex^
pcriturdiabolas.
Ne quid tamen incredibili emsaudaciae&faftui
incomparabiH decederet, atqueutadoratione, pecu-liari Dci prsrogatiuahonoraretur, uclChriftumcer*»
tius tunc cognofceret, ipfum in fohtudine tentat:
ilhqae in praealtam montem addu6lo, omniamun-'
^ _. diregna,aceorumgloriam oftenfam fe daturum,{i
mhJlrJi ^^ proftratus adorauerit , aufu plufquam facrilego
cliMpis. pollicetur: quam dminam maieftatemin hominuni^imh.4t, Veghisatque imperijsfolam dominari, caque cuili^Marc.x,
bet tradere conftet. Porro Chriftum iam ccrto co-
tfaM^ gnitum , uoluit etiam perditum : quare ut eum pro-'
elerct, in corludje Simonis Ifcariotse immifit , iri
i»<<».i3. q^em poft offulam d Chrifto porre^lam ingrcflus
eft. Tantum enim huius folertifsimi artificis con^
trapeum Sc genus humanum eft odium, ut quic^
quid maahinetur, fu inDcicontemptum, &h0mi-nuih
Liherprimti^l.
ii
num detrlmentum pernicicmque , fraudc 8c cxtrcma
dolo caute tc6lum.
UdU (tudia diaholi, cr operu hreuiter
cQmprchenfd, Cap, XU
CiEterum utinftituti mei ratio certius citiusq»
innotefcarjpaucis, ueluti fafciculo uno,qu3Eda
ex daemonis aclionibus & potentiacolligam.
Quum angelica eius effentia non intericrit, Ced mal^
propriaeuoiuntatis afFc(5ludcgenerarit, accreueritqi
tamdiutino tepore cximia rerumobfcruatio&ufus ^f^tMTfiy^
infignis : magnaj illum effe conftat uirtutis,callidita# ^^^^^M*^
tis incredibiiis,rapientia£ plus quam human^jpcrfpi»
cacitatis acutifsimse , uigilantif fummf , artificij tech-
nasftruendi pcrniciofifsimas fuco fpeciofirsimo in-
comparabilis,malicif infinit^^odij erga genus hum3-num^ffir0v/gt(^KvnKi^i: atque hoc nomineeumfjepc'*
xiumcro ( permittentc, uel faltcm conniuente Dco)«dmirandas facere res, & fe in beftias, ftatuas,fpecus,
Jatcbras.cauernasingererennquercusDodonseMo' r-^ t ^» '
lofsidisinEpirOjUndeDodon^ia oraculum frcquen- i^y^/^^^
latum cft, infinuare : apud iEgyptum cxHercuIc , A-pollinc,Minerua,Diana,Marte Ioue,Api bouCjLato-
na in urbc Buti,furiofis faccrdotibus Apollinis in C«lophonc,ThebisinBoeotia, &inLoebadia cx Tro-phonio, cx uacca Memphi, ex boue Mneo Helio-
poli, ex crocodilis in Arfinoe, ex Amphiarao uate
in Attica, rcfponfadarc.humanauocc, nutu,aliou«
gcftu, affi6lis fub inde gcftibus furentium , non-nunquam ebriorum, alias trementium, autridicu!^
gefticulantibus : quandoquc fomnijs , amphibolij»
interdum , plerunque& senigmatibus : quia ignorat
^iabolus quo ufquc toleraturus fis DcttS ^ aut per*;
mifrurus^quceinteQdit 3c ftruic.
Etfi^
' 64 Be prdBigijsddmommRt fan^ Deum quibufdatn ragacioribus homihiJ
bus haseius technas iamolim faepe detexifre,tefl:isZib.ijap.B, eftValeriusMaximuSjhifceuerbis: Necmepr^terit
»> demotu &uoce deorum iramortaHuhumanisocu-»
» lis auribusq; percepta , quam ancipiti opinione aedi-
>» matid uerfetur: ficut de tranfitulunonis in urbem*Captis enim Veijs a Furio Camillo,unusmiHtumfi-mulachrum lunonis Monetxferturinterrogaire,£n
Romammigrareuellet:' DeamquererpondilTe,ucUefe. Quamuisunusuocemaudiuerat, omnes tamf^n
(ibi perfuadebant, candem fe percepilTe. ; Tradunt
Ziui^. ahj fimulacrum annuifle tantum: alij unumhocin-ter milites & uulgum fparfifTe. Quo fa6lume(i,.ut
non {imulacrum, fed ipfani ccelolunoneni petitam
portarefecredentcs , laeti ineaparte Aaentinimon^tis, in quanunctempium eius cernimus, ut inquit
Valerius, coliocarent. Hicuidemus &quaarte,.6Cquamobcaufam ludatinidolis illaDeifimia.
Caeterum, aliareligionis opinione legiturindiuse
Irmgardis comitilTae uita, quomodo tertio Romaeperegrinata , D. Pauli templum fuerit ingrelTa, inue-
neritquc crucilixiimaginem prorfus conformemef^'
quae in templo metropolitano D. Petrofacro Colo-
,ms ante facrarium uifitur. Hic proftrata oraticni-,
que intenta audit uocem ex oreimaginiscruciafii-
Xf , hunc in modum : Chara Sc cle<5la filia Irmgardis,.te
orout mox ubiCoIoniamredieris, in D. Petri tei=»-
plo crucifixuminaltari antefacrarium , mihiadmp-. dum fimile, falutes. Haec pofito peregrins pilco,^
gratijsqueatlis, fe fa<5luram recepit, fimodo digna
. haberetur: fimulque hoc fimuiachrumuiditacruce
detraxifie brachium dextrum, quo eleclaefu^fpon^
- fae Irmgardi bcncdixit. Inde rurfus gratijs Deo di-
6tis propter longumilluditernec fruftranectemerd
^ faclam,Coloniamreuerfaeft, Scprsefatolocoprouo-
luta
Liherfrimtts^ ffluta ante crucem.fic iniit: M/hi (ingularejdq; haud le-
ue mandatum Romae a cruce & imagine in aedeD,
Paulo facra, tibi mireconformi datumeil, cjusfcilt^
cet ralotari ts plurimum uoluit. Ad hsec cueftigid
Coionienfiscrux caputinclinans ,inquit: Gratiasa^
go eiedamea filia. Ex hoc rumore epifcopus cumfeieCti pompa uenerabile facramentum in huius (i*
mulachri capite inciullr, quod repenc^ etiam lejpruin
rudus eo modo contraxitocclafitqae,utnonfuiire
diuuirumuideretur. Hicmultacontigiiremiracula,
& perpetuum ea ratione in lampade fauori lumennarratur. Haec eadem.comitiirainfignem pagumSu^chcelenin luliacenfi ducatu legauit D. Pantaleonis
haeredibus Colonis, quarehuicetiaminuicinafylua
ereclum fuit racellum, quo religionis ergo Martis ^[q
poft Pafchae folennia confluere foiet ingens eorummultitudo, quiuelmorbouelaliacalamitatepreme-
rentur. At quum eiufmodi prodigia noftrononui*
deatur feculo, nec iudicium arti medicas permittatur,
hicTheoIogisnoniilibentercedo., .
4 Potuit &;adIouisHammonisoraculuminquircri^
dum in eXLimo finu Libyae , apud Garamantes , ultra
Cyrenen , in folitudinibus uallis , torridis ac ficcitate
fterilibus, Cambyfen CyriSc Aiexandruminftigare:
itemPythiumDelphispr3ecasteris,cuItu,religione„' r • .
.^
fama, opibus&donarijs celebratiusreddere. Nouit ^iAholtt^^^
&uaticinariexcertisindicijsuelconie(5luris,fiuere- ^^"^^^iott^
rum retroawtarum obferuatiohe, ut hinc etiam cogi''""'^***''
tatus Sc fenfa peruidifi^e quandoque crcdatur : quaa*quam interim fallat & fariaturjtenebras ofFundat , ucritatcm caligine obfcuret,atque etiani mentiatur.,.^
Nam rogatus dxmon, Pdrphyrio tcfte,etiam qu®non nouit, conftanter affirmat : 8c quae nouit,{i fc-
mel uerd , decies illa falfo refert. Poteft quoque plc.
Tifquc locisin fimulachris fua excrcere ludibria,uc
e ade&
^6 Depr^JIigijsddmsiJum
acleacxlonginquisregionibuscon£uantiraprtid«!»i
tes, ea ueneretur mcauti,adorent, coru opem implo-
rcnt in reru anguftijs.in ualetudine aduerra^& quacu'
cjue2ftli<^ipne:quoaueri Dei cultu&inuocatiocadfuas impofturas in interitu eosauocet. Sic Gallorum
Zi.x.inuita rufticis hanc fuifTe confiietudine fcribit Scuerus SulD.jHartini. piti?,d^monu fimulachra cadido te6lauel aaimc, mi-
ibra peragros fuos circuFerredemetia.Nec fatan^ dif-
iiciieell,animarucorporismolcexutarufiguramen^
tiri,circamonumentauerfari,iacoemiterijsoberrare,
fpedris pcrterrefacere haeredes aut alios , ut ad illici*
tos cultus,uctita religiois ergo pcregrinatione,iultO'
ru&parcntaliuprjefcriptafoj*ma perfolutione daia-
nofamjmpcrito.sminusqi Deofidetescogat. Cona-turitideimbecilles fidepra£cipitesagerc,fortesuerd
diuerfis modis femper impugnare , fi qua ratione eos
agcF^g-tranfucrfos poflet: item defper aiites,credulos,
maleq^fanospollicitationibus&glroria ditare,infpeMich.PfelL feliciu fisccelTuu illeilos pcrimercamtrJftiaeuentuyi
raetuiniedocruciare. Nouitadhsec uariasoftcntar«
formas,inaniaidolaartemirac6formare,uifusorga-
nu turbare,ocuIos perftringere, falfapro ucris fingu*
Jari dexreritate ne agnofcantur proponere: quas ucre
funt,utnon appareant,uelare : &qusercucranon exi
ftunt, ut effe appareant exhibere: feinmille fpecies
yirg. 4. transformare,Proteumqiagere;&utcanitPoeta,Ceorg. TumiiariceiUudimtjpeciesatqiOraferanm,
Viet eninifuhitofis horriduSyatraq; tygris,
Sqnammofusij; draco^^futua ceruice leanaf
* Aut acremfiammisfonitum dahit:
Omnia transfo rmansfefe in miracula rerum,
Ignenuf.yhorrthilemq; feramyfluuiumq; liquentem,
Confueuit&hominummentesmultifaHj$phan«tafmatum ludibrijs uitiare,uigilant^s pcrturba?e,dor
micntes infomnijs terrcrcpcregrinantes a rc6lo itiBe
refe-
LiheypYif/im. . ^^j
ir» ftducere.enantes atquc etiatr. alios quandoqneri-
5dcre, aliasterroreconcutere, multa labyrinthis opi*
nionuminextricabiJibus implicare&inne^tcre , tctrsoramala pJerunqueboni rpecieferere, &ueritatis
contefsionein fiiamiliicerenafram, grauiusque fal-
lere. Soletquoquelacuaccarum coiiibere.&nein batyrum coalercatimpcclire: uinualiunde ?:dferre,c]au-
ftra reierare: praeterea ocyfsim^ res uarias,ueluc pah''
bi lacinias,o{lk,ferramenta,Ciauos,acus, acicuias, fiia;
eorum q^ globulos,intortum capillitium,ligna, idqiie
gCDus portenta in uiuorum extremas fauces , nec pe"
hitius,qud orc reijciantiir,ingerere:inmoriuorii ue^M^O^^Jftrieulum&partes aliasprseftigijsaptas,&poftmor- ^^j^\<^^M-^
tcmfectasiigna, cultros,&qtiiEcunq;uisaiia, fallacl' ^^ '
tcrartedoloraintcrfecandum inferere. Quemadmoidum etJa non folum talia, fed ctia partes uitales priu^
exaiUntium ocuiis auferreac rummouere,qu^m ani-
m aduertacur. Neq; uero pcr aliumj heqj alia ratione
in extorum nefandaobferuatione apudueteresolini
ca procur-atafu8remijracula,ut Cffari Diflatofiex'
ta fmc corde fint inuenta:Pofl:bumio uero c6fuIi,Ca<s'
toni,Decemuiris,Herennio,Luciiio Lupo in-molan-
tibusin plurimis ui^limis mbdoiecur, modbcapiiticcinoris defuerir.
, ,
,
Similiter qk parte poftica& uteri collo noulr, im-plicatos crincs, arcn^ copia, clauos ferreos, lign?, ui-
tra c6rrad:f»;ftuppam,lapides,ofla, & (imilia pr?ftig'j^
mouere|ofFufcatainterimoculoruacic:infc6laaurib.
furtiudimmittere,quf poilea uei prbdeat, uei euolet.;
Hf c a me uifafuiit alata^cxaurib. cuiufda uirginls Hepc^ nominc, mifer^ a d^monio exagitatse defumpta.
Procl;ueiliiquoq;eft,ulcerecorpus defGedare,pude-
damchcerrde uelulcere faniolbmficere, euirationi^
•perfuafionem falfo inducei^e, corpora tota ohGd^^ie^ caque furfum ac deorftfm diilrahere, quando'
c 2 & qu^mW
^S De praFtigys d^monum& cjuamdlu i Deo ptrmittitur. Jilam uirginis prafJfi
^afuioletamfublationem' iriarceCaldenbroceapud
Ge]dros,Deo.iuuante,aliasintr£piderelu(fiandoim'
pedire ualui; a morlus tame incerim iniiidu, cjuo ma*nusmeasmir^impetebaty in borriDiliiliafubue^tio*
ne, anxi^ caucndumerat. Curenimnon tam meospromouereconatus m iuuando, cjuam dsemoni per^
iuiitereruaftudiain]^dendo,potua Dcusc^AlTueuit
pr^tcreauari^ corporatransFerre,eorumq;}iumorcs
commouere.origmem ncruorum in cerebro turbarc,
quoatrocifsiiiiis rarirsimisq; couulfionis fpeciebus,
ia6lu tra6luqi incredibili, & quafi crepitantibus foni*
tu horrifico lun^lurarum compagibus ^ in admiratio-
oem, diffidentiam, finiftram deaJijsopinioncm,ad
medacia , uctita auxdia & c^des, homines compellat.
Adhunc modumneruos& mufculos pi^^teruolunta
tem inordinat^ crudeliterque conueiJere poteft: ple-
runq; ArAveij ciere,ut ceruix una cum corpore immo»bilis maneat,& in neutram infleftatur partem, fed iu-
xtain utranque partem intendatur: rub!ndei^ar/^c&/'
*^j'^,f ueltenfionemad anterioraexcitareualet, utca-
put,ceruix,reliquumq;corpus.iugtilaribusuenismi-.
rum in modum circum collum diftentis,c6trahatur:
quandoq; owi<x<o7oyo!J\it\ tenfionem ^6 pofteriora cira'
retamuehementemrolet, ut caputin dorrum& /ca-
pulasgrauiterconuellatur» crunbusinterim contra-
cllsritem diuerrasHorribdiuconuuIfioniJ facies,mul>^
tifariam & ina? qualiter in membris producere : non.nuIJis totu corpus,ceuarticuJistormentoluxatis d'u
tuilfisq;eneruare,autpaJpitantiu,trepidatiumuemu'
fculoru fpecie inferre: quibufda os & oculos truculc'
terintorquere,reptutraruerrum in homineitacoftrin
gere,ut fpsratio uix difficulter duci queat,artertjs inte
rim pulfantib. Jeuiculu inferes impedimetu.feduetri
culu fingultib.frequetib.coucllens.lntcrim hicprff^a
tifsi*
Liberpnmm. 6pjtirsimos r^p^medicos ludificac, ^ eiufcemodi morboru dira cotuiti fymptomata.imo larua, ad naturales ea
retcretes caulas fruftra curatione medicametis tetat.
Ac aquamctiam coniuraticnibus facratamfe for^
irndareimpenfcjgellibus^ uoce in corporibus qu^obridionc coercet regir.q;,(imu!at: quemadmodumfenanbusextrahi,uirtute radicis incluf^anuloexSo ^W"^'^'*-
Jomonis,utfertur,dodrmanaribus admoto. Deinde ^^V^multaobferuareairoiet,artificiofeq; imitari,feuuer^
fcu falf6:plurima eoru quf a61a aut prodita funt,!ncre
dibili folertiaraticiocinari&colligere: uariacxnotis
naturalibusargutifsimeeliccre,penitifsimeq; cruC'^
rc:diuerfainimpcrioru&hominum priuatorum ne-
gocijsmoIiri,mira aflutiacontexere telam longam,uariam nobisq; inextricabilcm
\qua inop nato mfpc
ratoq;implicantur&irrctiuntur certe plurimi: tan-
dcmhomines,beftias,acrem conturbare ,prodigia
inetcoris fimilia in coelo effingcre,figuras cofligentiu
cxercituu cxprimere, clangores tubaru , armoru ilre-
pitus,fericntium femutuo & cx i^libus collabentiu
fonitus,uoces eiulantium aut exultatium imitari, fce--
lerate abuti natura reru ad generis humani perniciem
callide exitipfas pragftigias phyficis efFeclibus con«form2re,& multa in ordine caufarum fuo tenore pro*
greffuqi agentium confundere ma!a, quanta potcft
calliditateattrahereScurgere,inceruices noftrasco-*
gere & c6torquere,bona abigere atqj excludere^qain
imo ea interdum fuadere, fed proptcrmala: fuade-
requoq; malafub fpecic bonorum : diffu^idere malaut ducatadpeiorajtandemetiamcoelumterraemifcere &inuoluere.
Proindcin Apolosetico rcit^teftatnrcliquftTcr- ^^^'^'^fi'
tuihanus , inquiens: Daemonum operatio, eii homi'niseuerfio.Sicfpiritalismalicia*apri^Tiordioaurpica'
tacftinhominis exitium. Itaq; corporibus quideme
I&
^cntei.ca-. »»«
%<, aaletudincs inliigunt, Sc aliquos cafus accrbos : %^
nimae uero repcntinos & extraordinarios per uiin
exceiTas. Suppetit illis ad utramque fubftantiamho^
ininisl:edendamrubt!litas-3ctenuitasrt!aniultumfpi
ritualibus uiribus , licet &: inuiribiles&infenfibiies
|n efPeflu potius cjuam in a(3:u appa reant: fi poma, fi
fru^es nefcio quoa aurs latens uitiu in fioreprscfpi-
tat.m germineexanimat,in pubertateconuulnsrat: fl
cascaratione tentatus aer.peftilentes hauftus fuos ef«
fundit. eadem igiturobfcuritatecontagionis.a-fpira'
tio dasmonum & angelorum mentisquoque corru^
ptelas agit furoribus ScamentijS, foedisacfgeuislibi-'
dinibus , curn erroribusuarijs : quorucn ide potifsi-
mus, quqdeos ipfos captis & circumfcriptis hGmi-num mentibus comedar, ut&fi^bi pabulapropriani-
doris&fanguinis pr^curet» fimulschrisimaginibusf
oblata: & qu2e illi accuratiorpafcuae{l:,quahoml'
pem^cogitatuueraediuinitaris auertatfalfis prasftU
gijs: quas& ipfas quom.odooperetur, expcdiam.
Omnisfpiritus ales eft*ReliquaTertuiiianiuerbafv|#
prarecitanturCap.8.
h\mur\^o defunclorwinjhiritu^^quihui pr£JHgiji
rcUgiofos ludificare folet diabolwi^oBenditur
pTiefcrlpU corundem l^irititmn itiquiroff*
dormfonnuU. Cdp, ^IU
VT euidentius omniuoculispateat, dacmotlcmquandoque etiam ordinis Ecclcfiafi:ici uiris if-
Iudcre,atq; mortuorumfxpe animas imitari»
cxTra^latuIacobide Chufaordinis Carth. Theolo<:
gi^ protelforis, de Apparitionibas quorundam fpiri"
tuum,& quomodo inquiri & agnofci debeant, fi uer^
autfift^ appareantjpfiiis uerba fideliterhic adiunga,
quumetiam myfterij loco prercriptiihoc c^fcruarfa"
pad eiufmodi profefyonis homiries non ignorem.'^
firimd
ttherpYimtis^ ytPninouidetnrexpecliensfieriiciunium trium dic-
cnm cum aliquibus mifTarum ceiebrationibus , & de-
uotisofationibus, icilicet fepiem Pralmis pocniten^
tialibus fsep€ rcpetitis. Quibus peraftis accerfendi
acuocandiruntquatuor aut quinque facerdotes de^
uoti. Credcrem hoc aptius fieri per deuotos religio^
fos^recularibus aClionibus exoccupatos, Scrrietein
Deum eleuatos,propterhorrore Sc terrorem proppl-
lendu:qui ad locum accedant, in quo (piritus fe oftea
dereconfueuir, cumhumilitatecordis,&re£lainteri--
tione,cefrante omni fuperilitiofa inquifitione ; no ta^
inen fine ccrtis ceremonijs, cum in collatione omniafacramentoru&in mlfsis ecclefiautaturceremonijs.
iilfuniatur igitur candeiaindieParificationis bene-
di61a,accenla, aquabenedi6la&fignum crucis,&(i
placet, t^uribulum cum thurc: in acccdendocrent
fcptem Praknos ac Euangeliumfan(fli loannis. In^
grefsi autem, locum afpergant & thurificent. Nontamcn dico de necefsitate omnia fieri fiue requiri,
{tdi sftimo itaexpedire: quianonhabeode his fun-r
damentum necefsitatis cx Scriptura , fcdaliquae-
^templa fantlorum fuperhis legi. Stolaetiam fanc!a
nonuideturcfie inutilis. Ingrefsi igiturlocum, fle^
ftcntes genua , ut uidctur , hanc humiliter pcr unumcorum aicant oratipnem fequcntem : Domine l E-S V Chrifteomniumfecretorum cognitor, quifcra-
pcrtuisfidelibus & paruulisreuelare faluhria&uti^
iia confueuifli, quique in hoc loco fpiritum quen-dam fe oftcndere permififti: humiliterobfecramus
bcnignifbimam tuam mirericordiam per pafsioncmtuam,&preciofifsimi fanguinis tuipropcccatis no-
ftcis efilifionem, utdignerisprssciperehuic fpiritui,
ut fine terrorc &lffione nofiraScomniumhominu,fercuelet, fignificans famulis tuis, nobis uel alijs
peccatoribaSjquis fit,& cur aencrit,& quid defideriu
e 4 fuum
^j De pntBigijs ddimonumfuam exiftatjUttum exmde honorari ualeas ? &iprc{i
porssbileell, confolari, tSciicleUs tui iam fubieuanjn
nomine Patris & Fibj 3c Spiritus faniili, Amen. Poll:
hsec aci interrogatoria uenJendvim eft, ut puto , fic di'
'cendum : Obfecramus pcr l E S V M Chnftum,tu fpi*
ritusutdicas, quisriaf&riellaliquisinternos cuiue-
Jisrefponderej&utnomines eum, autperdgnueuinfignifices. EiVne ille N. aut ifte N. &ric deiioguris,
quotquotfuntpraerentes, nominadofpecjabteriquia
cxperturneil:,qu6dnonrerpondetcuiIibet. Siautemaliquamuocem aut pullum feceritad alicuiusnomi-
?iationem,i}licommittanturalia inierrogatoria, fcili*
cet, cuius hominjs animafuerit, & propterquidue-iierit, & quid defideretc' Sifufrragia profefieridefi-
deratranin mifsiSjanin eleemorynisrautquotmilTas,
'tres,{ex;x/XX. XXX.&c. &pcrquos facerdotes.rc'
iigiofos uei fecLjlares C' & fi ieiunij, quis, quanta, " , Sc per quas perfonas i §i elcemofynas, quas " & qu(bus perfonis i aut in hofpitalibus, aut ie-
proforjjs, autaijjsmendicantibus&pauperibusc' &quod erit fignum fuae perfeH^ ]iberation!S,& propter
tjuas caufas ilt dcputatus poenis purgatorij c' quia bea
tus Gregdrius ppni t in Dlalogo multa exepla, in qui"
j3Usanima£defun6lorumperfee.xpre(reruntuiuauo-
ice caufas purgationis. Nulla tamen fuperfiua, curio^
fa, ihutiiia, autfuperftitiofafuntabeoinueftiganda,
nifi ea per fe proprio motu uoiueritreuelare. Etin(dicbus feiliuis & tempore fobrio,puto ante pradiurr,
conuenientius hanc fieri inquifitionem : autforteft
lempore noclis magis Deo placuerit, utfieri folet.
Sed (i forte nulium fignum appareret iila hora, ex tuc
ditferendri cit ad aliud tempus,doncc iteru fc fpiritus
inanifefiiet, rel'6l[a ibi aqua benedida&cruce: quia
Dei occuito iudicio certis lioris & perfonis non om-nibus fe reuclant, Ni?c tiinendumeft,qu6dfpiritus
iiie
Liher prtmtu. j^ille pcrfonam talem in corpore laedatjfi efl: bonus fpia
ritus:hocnoneftexpertum,utcredo,aIiquando.n.tm
iam exempla ftatu merendi aut demerendi : nec pec'
care amplius poteft, fed ellinmedioftatuinterbo^
nos ^ malos , ccrtus de fua praedeftinatione ; {t^ ad^
huc in fatisfavftionis ftatu, fciJicet in pcenisad tem-pus, &c. Quod fi talis fpiritus aliquem oifenderet in
corpore, iamrufpe6luse{ret,qu6dnon cfTetunus dc
bonis, {^^ de reprobis, faluo iudicio diuino.
Notandum fecundum cundem doclorem : Nonomnibus hominibusfortdexpeditindifferenterpri^-
ddisreuelationibusScapparitionibusinterelTe , niii
ualde fortiter complexionatis, qui nondefaciliter^
renturjquia per experientiam puto fcire, quod aliqui
uiHs iftis aut locis pcEnahbus,inciderunt in incurabi*
lem infirmitatem. Oportet ergo difpofitos efle tamin corporiscomplexione, quaminanimaepurgatio-
ne, quidehisinueftigare uolunt. Quiaenimnoncftproportio interanimam uiaentem in corpore, & ani^
mam exutam i corpore : ideofempertcrroreappa-
renthominibusuiucntibus : necmirum,quiaetiamfancli angcli non nificumterroremagnoetiamuiris
fan^ftis apparuerunt, ficut patet in plenfque locis Sa-
crarum fcripturarum.
Secpndo notandum de tempore apparltio--
nis animarum,quo ad earum reuelationem , cre-
do quod hoc pendat ex diuina uoluntate , licet TumfddUm
frequentius leeamus notlis tempore tales fa(^as,/^-^'*'*^«^ '^<^-
propter quietationem feniuum ext^riorum, & cu^ hramm um^rarum fecularium cefTationcm, quando homo eft bn^ temtt, e»
magis capax ipfarum.ac magis difpofi^as. Repc- qtihdnonfa.
riuntur etiam tempore dici fe anim« reuelafle ac <« '^^'*'^f^«*
oftendiflTe. Qaantum autem eft adfe, ipfe femper^'^,i^"Jj^".
parats cflljnt fe oftendere propter ccleriorem libc' uelquAmdei
rationem. nmdetrtitf^
t 5 Tertio
J4" Depy^Bigijs ddmonum
Tertsonotandum, quoddiuerfis apparentmodfs!
nori quidenifstnperapparentincorpore^aut in efii-
giecorporali, ficut d^mones legantur inafTumptis
corporibiis apparuiife, ut inuitaS. Martini legitur:
fed inujfibiliter, ut folum fonus, uox aut ilrep'ta$
percipiarura uiuentibus, rcilicetpercufsio, (ibilatio'
aut (lernutatio : gemitus aut lu<ftus a-ut planclus : aut
plaudomanuum, utattento-sreddanthominesad i»'
quirendum & refpondendumrunde creditur quod ia
QuUihinfil locis feparatis abhominibus fe non oftendant, fal-
ithfallendi (em ifta caufa liberstionis fcilicet, qua ceflantecau*^^^' fa, cciTat Sc eifedus, licet in locis feorfum poflunt
puniri. •
Qnomodo CT qud fuhPtdnti^ ccmmoditdte tm UdrU
machmeturdUholui > cx ffcllo; interfcfta bidom de
bcftioLi €x miiitis dormicntts erc cgrcjfi-^ CT
rurfmingrcffk. Qp. XIII.
ATqui fufiorem , ca quas diximus , alia^^ue (ims>
If a agendi modum Sc rationem , Micbaeli PfcU
,;"*'"T' Jo explicauit quidam Marcus, daemonij cuU
mpacuUcr. toreximf^js, m CherloncioCjrascixcontermmaui-tamfolitariamdegens : Dsemones (ait) licctfexu
& propria lingua careant,corpu^tamen illud aereumfibiconcclTum, pro arbitrio uelut nubesuentoflan-
te, in uarias formas mutant, contrahuntque atqae
extendunt, qucmadmodum iumbricis uideturacci-
dereobfubftantiammolliorem, du6luq; facilimam:
Reque folum magnitudine dmerfitas in|eis accidit,
uerum etiam figuras coloresque uariant multifor-
HVes. Corpusenim dsmonis adutrunquecftnatu-
ra paratum. qua enim ratione eft: natura facil^ ce»
dens, fic inuarias figurarumfpecies transformatur:
qua uero aereum eft, djucrfos aeris inftar cclores fu-
bit. Sedaer quidem extrinfecuscoloratur, co^pus
uerd
Ziherprimm* ffUero c3xmonTS iuxta animi (ui afife^lus fpecies colo-
ru mutat,ue)ur & hominis : fed long^ melius,ut quodanunseritobeclientius. Omnia tamenceleriterciiia-
bantur,ob corporis mobilitatem,tenuitatemque. Sic
tanquam uirapparet, &moxoccurritutfcEmina:leo'' ,
nis more fremit, faltat ut pardalis, latrat ut canis» atc[<
ad utris uafisq; formam fe aliquando transfert»
Lubetnon inelegantem hoc Joco hiftoriam apti
interponere. RefertHelinandusmonachuSjfeaudi' Lihro cfm*
uilTeabEbaudo patruoruo,quiacubiculiseratHea* fiicorumi}»
rico Remenfi archiepifcopo , Ludouici Gallorum re- MttjleUf^mi
pisfratri: quodHenrico arehiepifcopo seftatc qua- '^M^^''*^*
damm itmerclomnummendianum capiente,mile$^f dormthn
quidam intercaeterosaperto&hianteorepoftpran- eret^redi^rH*^
diumdormiret, ^cuius oreuiraeftabalijsuigilanti* /«^5; ^'*^r«^^^
bus quxdam alba beftiola muftels fimiHs exijire,atqj
ad uicinum ibi riuulum procurrifTe. Cumquc furfum
deorlum in rip^ riuuli anxia cucurriflet, nec tranfeun
di uiam inueniret/quidam exaftantibus accedens, e-
mginatu gladiu riuulo angufto ueluti ponte faciens,
imponit. Beftiola ilico riuulii fuper gladiu trafgrcdi-
ens,iongius procurrit,& fefe fiibduxit. Paulo poll: re-
dire uifa,cu iterii potuponte quaereret,atq; eo ii fub«
lato difcurrens tranfirc non ualeret,ide ille qui antcat
rurfum riuuH ripas impofito gladio coiungir^ atq; ab'
fcedir.Tum trafitbeftiola,&addormientisadhucpa
tulu os rediens , uidentib*omnib. ingreditur : ac ilic<>
qui dormieratcxpergifcitur, rogatusq;, num quid mjfomno paiTus efi^etc^refpodit^fe feflum cfire,& fattgaiu,
tanqua ex difficili Sc logo itinere: in quo bis fiaper p6«tem ferreum.flumentranfiuifiTet. Vndefocij coljege-
rut,eum.quf ipfiuiderantjuer^fomniafTe. Mihi uero
(diaboli ludibriumefleuidetur, qui utuigilantes fo^
cios falleret, autanimam hominis corpoream efl"e»
ideoqi mtericuram cum corpor^, ipfis oftcdcret ^tt^^
'- foade^'
7^ DepTAUig^s ddimonttmfuaderctque, idolum hoc,exiens dormientis corpuSy
& ingrcdens , oculis obiecit Reperimus,inquit etii
t-h.y.cd,f2. PJjnius,inter exempla Hermotimi Clazomeni^anima
reliclo corpore errare rohtam , uagamq; ^ ionginquo
mu/ta annunciare, qu2 nifi a prseienti nofci non pof-
fent : corpore interim femianimi , donec cremato eo
inimici, qui Cantaridae uocabantur,remeanti animac
uelutuaginam ademerint: Anilei etiaiTiuifam,euo.
Jatem ex ore,in Procohnefo corui cffigie, magna qu^
fcquiturfabulofitate.oic.Simii^quiddamdeGuntia»
noregelegitur: nf?q; id mirumeti:. nampr^tcrfupra-
di<fta idem etiam Marcus loco paulo ant^ citato dein'
de refert: Spiritui qui nobis inell phantaftico propin*
quant d3emones,utpote qui & ipfi fpiritus (Tnt: uerba
pcrcurbationum &uoliiptatumnobisinfinuant,non
emittentes quidem uocem,pu!fatione quadam & fo-
nitu.fed fermones fuos abfq; fonitu immittentes. Atquonam padoinquam (relpondetPfellus) fineuo'
ce fermones nobis ingerere pofiunt f Quid ipiru {ait
Marcus ) fi modp illud animaduertas, quemadmodiiuidelicet qui loqaitur, fi procu) loquatur, uehemen'tiore clamoreeget:faclusuer6 propinquior,inaudi'
entis aurem fuiurradofubjoquitur: quifipoflctcum
ipfo animae fpirjtu copuiari , nullo fobo prorfus ege-
ret. ied fermoeius uolunfateconceptus, nullopeni-
tus lono audicnti llaberetur.Et paulo pdil: Sicut acr
praefentc lumine colores & Formas accipiens , tradu-
citin illa qu3p naturaiiteracc^perc poflkinfjficutappa
rerin fpeculis,rebusq; quafifpecular bus:fic& d^moniaca corpora, fufcipientia ab ca quae intus eft eflen^
ti4 phanraflrca, figuras atq; colores , Sc quafcunq; ipfi
uoluerunt formas,in ipfum animalem noftrumqt fpi,
ritum tranfmittunt^multa nobss negocia pr«benr,uoluntares 3c cpofilia fuggerentes , formas fubindrcan'
ps, fufciuntes memonas uoluptatu, fimuiachra paf-
fionum
Ltherprimm^ 77fionumfrequenterconcjiantes uigilanrbus atqjdor
tmentibus : nonunquam uero femina rfobis & mgui-natitillantibus incitantes, infanos Sc iniquos amoresfubiJGiunt&rubacuunt:prsecipueaatem,ri humorescalidoshumidosqiad id conducentes nadi fuennt.
SedhiPIutonisgaleamfubinducentes, percurbanta'
nimas arte quadam, &fophiilicafraude. HadtenusMarcus.
Tritemius adhac nullam figuram magis qu^m ho#mtnis.daemones fibi coaptare docet. C^ceriim qua-
do ad hancnon inuenerintcoriuenientem aeris ma-r
leriam.apparetem formam fibi eos inducere ait,pro'
ut cotrarius uel humor uel uapor effingat, & fic in for
tna confpiciantur plerunque feonis,Iupi, fu!S,afini,
hippocentauri, hominis cornuti, etiacaprinis pedi^
bus,quales uarijs in locis quadoq; apparuere:ficut de
Morpheo fiHo Somni fabulantur poct^.Cui enim melius illud Ouidij conueniat : E^citat artificem fimu'
latoremq; figuraeMorphea. Docebiturhoc capitibus
fcqitentibus perexemplacumuetera tum recentia.
Exrmp/4 um£fom^lmidrum CT<i<^ionum
djsmoniacarum tnemorabilia,
Op; XI III.
MEmorabiiiauariaeform^laruarum &a(5lionu ^tb.s.ef^ipo
d^moniacarumexempladefcribitC.r^mius^'''^'*'''*'"'
iunio.r,in h^c uerba,pnmum de Curtio Rufo;
Tenuisadhuc & obfcurusobtinenti Africamcomeshaeferat. Inclinato die fpaciabatur in porticumtof"
fcrtur ei mulieris figura,humana grandior,puIchrior*
que: perterrito, Africam fefuturorum praenuncia di-p'«^»»wi#-
Xit. iturum cnnn Komam,honoresqigeiturum,atq;^^^^;^ ^^^
ctiamcumfummo imperio in candem prouinciare» abpam,
uerfurum.ibique moraturum. Fa6la funt omnia.Prae-
tcreaacccdeti Carthagine,cgredieniiqi naue , eademiigura
f^ De prAHigijs damonumiigura In littore occurriflTe narratur. Ipfe cert^ Implid
tus morbo,faturapr2teritis,aduerrarecundis augura
tusjpem falutis, nullo fuorum defperance,proiecit.
S^.telUc. Ith, iamillud n6nnc& raagisterribile, &nonminus mi-sc. Exempl. rum eil, quod exponamutaccepic^Erat Athenis fpa*
M^j. ciofa&capaxdomus, fcdinfamisSc peiblensiperll-.
lotnfa^JJo i^citium noclis fonus ferri,& fi attcnderes acriuSjftre-
intii ^tht-. pitus uinculoru longius primo, deinde proxime red-
nn. debatur.moxapparebatienexidoio,macic&fqualo-
re ccnfe6i:us, promiffa barba, horrenti capillo : cruri-
bus copedes, manibus catenas gercbat, quatiebatq^,
indeinhabitantibustriites diraeqi noCtes permetumw»:^ilabantur:uigiliam morbus, &crefcenteformidi-
ne mors fequebatur. Nam interdiuquoqi quanquamabi^ccflerat imago , raemoria imaginis oculis mhxre'bat, longiorisque caufa timoris timor erat. Defer'
ta inde Sc damnata foiitudine domus, totaqj illi mon'ftro relidl:a;praEfcribebaturtamen,feu quis emere,fea
^rhmodori q^js conduccrc ignarus tanti mali uellet.Venit Athe-f>hilofcphtob nasphilofophus Athenodorus,legittitulu,audiroq;
tT<t (ijtrjionifpr^t^^Oj^^^^u^iulpectauilitaSjpercudatus, omnja doce
umcultwiii tcnac nihiiominus,im6 tanto magis,c6ducit.Vbi coe
taammHs. pitadasfperafccre, iubetfterni (ibi in prima domusparterpofcit pugillares,{lylu,Iume,fuos omnes in inte
fjora dimittitiipfe a d fcribedu,animu,oculos,manHm
intedit,ncuacuames auditafimuiachra&inanes Obi
metusfingeret.initio,qualeubiq;,{ilentiuno6tis,defn
de cocuti fe Tfi, uincula moueri.ille no tollere oculoS,
ro remittere ftylu:fed obfirmare animH.auribusq; pr^
tedere.tu crebrcfcere fragor, aduetare ctja . ac la utmliraine,iautintralimeaudiri:refpicit,uidetagnofcitq5
narrataribiefiigie.ftabar,innuebatq;digito,'{imilisuo
cati.hiccotra.utpaululu expcdaret,manui'igniticat:
rurfnsq; -^eris & ftylo incubir. illa fcnbetis capiti cate
tih infonabat,refpicit rurfus idera quod prius innucn
um:
Liherprimm. 7>teinec moratus,toilic lume , & fequitur. ibat llla lenta
gradtt.quafi grauis uincufis:poftquam detlexit m area
domus,repece dilapfa deferit comite-.defertuSjhcrbas
& folia concerpta fignum loco ponit.Poilcro dic adit
magiftratus, monetutillumiocumcfFodiiubeant.
Inueniuntur oifa inferta catenis & impiicita,quJE cor
pus ffiuo terraque putrefactum, nuda & exefa relique
rat uincuiis:coilecia public^ fepeliuntur, domus po-{^earccond:tis manibuscaruit.
Item,apud A(f^iumM.Antonij fracflis copijs, Caf- faler. AUr,
fius Parmefis,qui partes eiusfecutusfuerat, Athe. ^'^•'•'^^•r-
nas cofugit.Vbi cocubia noc^c, cu rolicitudinib.Sc cu«*'"^'*'^*«^
rismete(opita,inle5:uioiac€rct,ex!ftimauitadreue' lffo~ %'
nire riomme ingetis magnituain!S,coioris nipn,rquai
iidum barba,& capliio dcmifTo ; interrogatuqi quiina
cfrct^refpodiiTej^tA^jXvmtfi-^.Perterritus deinde tatctro
uifu,& nomine horredo feruos inciamauit;fcifcitatuf
que eft,fi que taiis habitus aut intratem cubiculu aut
cxeuntemuidifientC^quibus affirmantibus,neminein
iliuc accefsifiTenterum quieti & fomno fe dedit:atque
cademanimoeius obuerfataeilfpccics. Itaquefuga-
to fomno , lumen iniro ferri iufsit, puerosque a ie dufcedere uetuit.Interhancnoclem & fupplicium ca-
pitis,quo eum C^far affecit.paruuium admodum te*
pusaccefsit. Facilehuius mortem poteratdiabolus
pr2enouifle,cx Csefaris in hac rem apparam & uerbis.
Defcribitquoque Vaierius, lulij fimulachrum, quo tLxca^ ^'-
poft mortem C. Cafsio fuo interfe6lori apparuefit»
Dionyfius Syracufanusbreuiantea quam interi> Dhnyf^-:^ Sy
meretur,confeditinfua domo, cogitationibus mo- raatfaniicx^
Jcftis grauatus: tum illi apparuit imago illa deformis, ^''»*f#«-
habitus fatanici,fcopis domumucrrens&expurgas» *^^*
unde iiie ufque adeo exiimuit , ut no£lu foius in jedi*
busmanere noluerir: fed quofdam amicos rogaritj^
<5ui cum ipfo peraoflarcnt,
M.Era^
$0 Tic prAsiigtjs ddtmonumPhfareh.m M Brutus,quu ex Afia contra Odaasariu Sc Ant©J
^^^^f^lj^^'^ nirialiquidgraucmoliretur,c6tigttutinruocubiculo
apud lumen con{ideret,ardua meditatus & animo uolutans:interimanimaduertit aliqucm adrecubiculii
ingred». Apert>s oculis circumfpiciebat, num aliquis
ex familia uel mifiiftris aliquid uellet: inopinatoui*
det imaginem formidabilcm Bc admirandamcorpO'ris tyrannici Sc agreftis. Hic Brutus mulro animo*llorliberiorque Diony{io,fcifcitabatur,Numfpiritus
cirer,uelaliquis deorum,3cquiducllct:' Cuiocculto
murmurerefpondctfpiritus: Diabolus fum, &fpiri'
tusmaIus:inPhiiippisdenu6mcuidebis.InquitBraContrAdtaho tusingenu^, ut U!r Romanus, & magnanimus : Imo
?«^^"^-Cjj^g metu tc iteruin uidcbo. O 'lum autem ex fc^mu-
Brm. Iisitudiofeinquireret^num jngrcdiautegred?alique
obferuaffcntc' refpondebantjNorK Hinc perierritus
Brutus, infosljc^m inftiruri fui prKlij fucceiTum uere-
batur: qaeaiadmodum euenit.
tth.j^.HiTi' Saxones arjr.atos, tradit Saxo, a Sclauis horrendaforma,tanqua bono Sc oj^taro omine, fupern^ in uer^
t!cem5tisuifodfmone,fuJfleintercptos: quia eqmoftroueluti diuinitusdatidacisaduentuiirmati, fum^
Aiu'cal r P'^^^uidlorix aufpjcijs , ex nr.prouifo Saxones eofde
prorfus occiderunt. QaijbelluinterfcRomani Alba^/jj^rcAjf^ff rji(^.ggreret, 5cutraV];mprrcin6luiail:aretacies,exti
cie^ppant^-^^rcpent^ quida-;n moftrofa fpecie, pelle ami^lus fur
ua,uociterans : luberc Ditem patrem,deamqi rroler
pinam,fierifacrum(ibi,priufquamcomittereturprje«
lium. Qijo^pcrtcrrefa^lj uifo Romani , protinus aramfub terra 3edificaruht:& ftatim facrificio fa(flo,peduin
uiginti aggere contexerunt, ut ea ab omnibus pr^ter^
quam Romanis ignoraretur.
jtdini ohfe- M. Claudio Marcello Sc Lucio Valerio Flacco^titns. Coir.RomasmuItisIocisfpecicstogaruuifaefuerunr,
&appropiiiquantiuoculoseludebat» Vnderefpode*bant
Liher pYtmut //
bantariifpices, magiitratuum &racerdotum Interitu
fore Caio Laelio , Lucio Domitio Cofs. Fefulis inges
multitudo inter fepulchra lugubri uefte ,pallida facic
interdiu gregatim ambulsre nifa fuit, cum nil nifi fpe
ftraeffentjCaio Panfa& Hircio Cofs, Csfari unamhoftiamimmolanti, dupliciaextaapparuerutTagen. Xdfei*
ExtifpicinsE & arufpicinaeau^loremCicerotraditex hC.diVmi:.
Hetrufcoru iibris , cum terra araretur, Sc fuicus aitius nditomhui,
a6lus cflet, repent^exfulco apparuifTepuerifpecie;
fed fcnili prudentia:&: eu qui arabat,aIlocutum fuifle:
& cum eius afpeiflu obftupefadus bubulcus excla^
maflet, populum in eum Hetruriaelocum concurril^
fc,puerii multa locutum , fed nil nifi de nefahdse aru^
fpicinaedo6lrina,quodomne populus excepit,& li-
teris m.andauir. Si uerum hoc fir,quis dubitet ipfum
Tagen daemone fuifTe in forma pueri declamantemc*
iututcum Lucan6ioquar,conditorartis Fin^erit i"
ftaTages. .
Alexander ab Alexandro fcribit , quendam fuum Li.z.GematjFamiIiarem,nonambiguaefideihominem, amici fu*; dHmm ca.^^
nus curaffe: Sc cum inde Romam reuertcretur, no£le
adueniente in hofpitium uiae proximum diuertifTejSc
ibi fe animo & corporefatigatum quieti dedifie.Cuq; spee^mmm'foIusdegeret»&:adhucuigiiaret,aitrepcnt^amicinu r»m.*
|)er defunfli imaginem fummo pallore 8c macie,ac coferm^habituoris, qualiiilumcum sgrotaretdimife^
rat,ad fe accefsifie: quem quum fuilTet intuitus,5c
j)rae timore nec animo nec mente fatis con{laret,quis
nam eflctinterrogauitJile autem cum nihil refpon-
diflfet ,cxutisutuidebatur ueftibus, in codeni cuii-
|ifeincumbebatIe6ruIofeGoliocauit, acprop^accePfitquafi eum ampiexuruS> Aiteruero cum fcr^ iatii
' rnetucxahimisuideretur,ad Icduli fponda fecefsit^
illumq; propius accedente abegit; qui fe repulfam pa«
ii tiiden$,alterum toruo & minus familiari uultii ifpc
Si Deprjtjligtjs d^modum^at: reruinptisq; moxueltib. die^lulQ furrexit,Sc cin
^uscalceatusqiindeabiens, nunquam poftea apparuir.Quo timore famiiiarisille perculfus,grauicor-
ripiturmorbOjUtpropemoduinterieht.Addebathis,
dum in (eclulo cu illo iucflaretur, fe nudu illius pedSufqi ade6geliduc6tre6lairc,utnullaglacicshuic fri-
goripotucritcoparari.Adh^CjQordianus amicusmeus,fpe6latf fidei homo,mihi retulit , quu Arctiu cumfamiliari fuo proficifceretur,&ab itinere, utfitjongd
aberralTentperdifficilia&deuia loca, ubinihii uide--
rec|culti,fed falte nemora,faitus niuei,& inaccefsi eb-ijccreturaculis,&ipfaterreretfoIitudo:uergoteq; ad
treimr^ d^- occafum f&Ie,Iabore fefsi cofediiTent : tande hominismo»<s, uoce procul audiri uifum eft,qua fcquuti,inproximo
faftigio triil hominu cofpiciunt imagines immanes Sc
tormidabilesukrahumanumodu,nigris& demifsis
tunicis,inueftelugubri funeftaq;,barbacapil}oq; fuin
mifiojhorribiiifacie.quiquuuoce geftuq;adfe ipfos
aduocaret,ac iam prope illexiiTent.ingete interim cor
poris moie,16gehumanamaioresapparuerut:atq;aIt
usfpecie n6 abilm!linudus,mirificosediditfaItus,ge
flusq;indecoros.QuofpeC^acuIo confternati fugahi
c^pere:uiamq;ardua&pr^cipiteemefi,uixruft-ieide
mum uile hofpitium , ubi diuerterent,inuenerc»'
Oemal dier. Idem Aiexander eiufde argumeti hiftorias deferi-'
bb.^.ca^i^, bit!ib.4.inh^cuerba:Nu|)amicus meus fummus,ingenio Sc ftde fingulari^rem di6^u admirabile fibi eue-
niOe narrauit , eius ueritate multoru coprobans tefti
mc nio: ie uidelicet,cdm apud fibi familiare & coiun-
d:ifsima Neapoli dJuerteret,&no<^einrepeftahorni-'
De imteft* nis in uia clamatis,opeq; imploratis uoce audiifcc^aC'
parectbi*s t»t ce;o lumine accurrilTe,quid rei eiTet inquiritu.ibiq; df-
one& diriiquoddanumentetra & horribilifpecietnongerc , C?* pab Ulti exe-
crato \nCi^nec6fpexlire,quod iuucne uociferate & reludate in uia
ex^mpi^.ii. infc^ftis manib. inuadcrenitebatur.AthuCjPpe acce-
dentena
jLtberpximus, ^3,
dentemifcrillcaccurritjUefteqiScmanum quam po^
tuitrenacirsimeapprehcciit^multuqi&diufruftrare-
luAatuSjinuocato numinis diuini auxilio,uix tande i
d|mone fe uindicat.Quu uero iuuene animo turbatii
mdomi5recepifret,utabipro dimitteretur,aut palliu
re]inqueretur,nuquapotuiteffici:tatus enim illu in^
uaferat horror,ut mete euicla fui no efTet copos ,quii
illippetuo obocuIosuerfariuidereturillafpecies.V-
bi tade ad fe redijfTet^re omne quo pac^o habuerat,ex
pofuit.Fuerat aut fceieratf uit^,conteptor Dei Sc pare
tib.immoriger^^jquostucobiurgaratjCOtumeliasqi Sd
intoleradajpbra ineoscogelTeratjUtab illis cofecra^
tusdirisexecrationib. abierit. Atnecuihsec uanafi^
(ftaqi appareat,Thomas monach9,homo minim^ ma^
ius,cui9 fiJe jpbitateqs in reb. no paucis expert^ fum,
ferio mihi retulit,quu in monaflerio Sc facris ^dibus^
fitisinLucanismotib.cuplurib. altercatusfuiffet, Bc ;-;a3
pof^:multac6uiciarixasq; animo pturbato folus fe^ J^»^^^^^^
cefsilTetpnemora,fefpeciehominisuultutetro,afpe- ^" ^*/'?'^*'* •
(flii deformi f^uoqj , nigra barba,jpmifsis tunicis,pb'»
uiahabuifle.qrogatus,qdfolusp deuiaoberraretlo-
ca C' refp6dit,Se equu,quo uehi folet,ami(ifre,& fua O'
pinioneinprosimosexcurrifTecampos-.cuqip finus
inuios equu una quffitupgerent, ad riuulu in cui? al-
ueo gurgites latebat formidabiles, deuenerut. Quarembnachu calceos exuete in faciliore tran{itu,magnO''
pereurgebat alter, utinipfiuscofcenderethumeros,
trasferedus ab eo qui maioreratcorporejlleacquief-
ces,coIluq;amplexusaIteriusuada inquiretis,pede$
ipfmsn6humana,fed tetraScdeformi fpecie cotueCQuareanimaduerfa,terroreperGulfus, diuinaimplo-
rat opeiatq; euefligio dfmone & fimulachru illud di<.
rum, audita inuocatione diuina,murmure querulo Sc
turbineufq; adeo ualido profugilTe aifcuerat,utimmi
ictlquefcuingeti colliferit rmpetu,3c infraclis ra-
i z mii
2^ T>e pY^Higijs ditmdnummisradicitus cuerterit: reautcofternatu&uelutexil^
nimediuiacuiirci&nifipr^uidffTet, diabolu id uorti'
ce5 3cuoragiries fluaioli pr^altas ipfuiTi pr^cipitaturu
fuiOe, atq^pntererripturumperfuafumhabetc
Sed pr^ omnib.qu? aud uerini aut uiderim,res eil: ad
rriirAtionfidignai,qaarecsci memoriaeueniffc Rom«comperimus. Qaum apud Gabios quidam infim»
forcis .Scobrcurisnatalibusadolefcens.furiofiis, cor^
ruptorum morumScfacinorofae uitae, parentem ob-
iurgafTet, coauicijsq; profcidifiet» ijs agiratus furijs
dfmonem inuocat,cut fcdeuoucrat: Romamq; mcditatur, utgrauius aliquodilag tium in patrem mo-liretar.In itinere daemonemfacichominis truculcn-
ta, fordidabarba&capiiio, uefteq; obroletaSc fquali
da obuiam habuit : qui comitatus , triitic^^ & anxseta
tiscaufam ex iuucnepercunclatur, Hic^fibi quidal'
tqrcationis fuiflecum patre,&(ceIusaliquod lam a-
nimo conftituifie refpondit^Cui daemon, fibi eau'
dem obuenifiTefortem ait,pergendumq;utfuasfimul
ulcifcantur iniurias. Cumque node appctcnte ad ur-
bem peruenifl*ent, in proximo diuerterunt hofpitio,
unaq; incubuerant.Iuuenis uero fomnoopprefsi iu^
gulo manusinijcitpeftilensille eomes: quodiamin^fr^gififet, nifi alter expergefadus Dea fupplicafiet.
^"2.&m<5- "Vnde furiam illam teterrimam tanta ui ftridula & im-nio exagtu^ petu cubiculii dicitur cxeundo coilififi^c.uttigna & tc
plrcn^ib^^im^^'^ dirucrit, tegulasq; penitus perfregeriE. Hoc fpe
morfrems.re 6laculo perterritum, & fer^mortuum adolefcenteni
ftjftfeit. uitiofititis 8c anteacflf uit^ pcEnituit:qui alio afflatus
fpintu pcrofus fcelera, boni exempli uitam procul^populari tumuItuegit.Hjec Alexander.
A6lam olim Hecloris & Achillis fuiife mentlo*ne inaulaimper. Maximiliani huiusproaui nar^F
Liherprlmm, i'/
ratanqui ubl ^ quodam confiliarlo uehem«ntiu$ lau-*
darenturtanquamuiri robore &fortitudinc pr^ftan
tes^feoptareeorumeffigies & magnitudine cotueri,
ait Imper^tor.Erat ijfdem fort^ dicbus in aula magusinfamis^fcidtuto prsftarepofleia^lans. Quo cog^
nito,ab Impcratore accitur/usqjartisfpecimen c*
dere iubctur. Se id quide fa<5turu citra l^efionc refpon
clit,fi modo tatjfper dum hi uiri appareret,fileretur.Fi
dc taciturnitatis & praemij accepta,in circuio ingenti
cufolioregiocollocatlmpcratore magus,inde qu£e>
daexlibellorubmurmurat:protinusq;oftirieomodo
puiratHe<fi:or,utuniuerfacotremifceret domusjcoqj
apcrto, ingreditur fua panoplia inftru^lus.long^ fple
dente in manu hafta geftas ferrea , oculisqi flamraeis
terribilis. Statura fupcrabat quofcuq; grades noftri fe
culijuiros.Pofteafimili corporis maieftatc apparuit
Achilles, uultu toruoHe6lorem intuitus,cr^broqi
haftamferrcamquafiHcftorem inuafurus, uibrans,
Et quum delato Caefari honore, tcr hunc eundo& redeundo praetcrijfl^cnt, mox cuanu^rc, Hosinfequutus cft laruatus uates Dauid, corona & mag^nificetia regia infignitus , cytharamq; portans , atque
crat huiusquam priorum duorum piaufibiiior uul-
tus . Hic quoq; fuo inceflu tcr Maximilianum in regia
cathedra fedente citra ullius honoris delatione pr^
terijt, indeq; difparuit. Rogatus ab Imperatore ma-gus, curhonore denegaflet Oauidc' refpondit, cun-
da regnaaDauidisregnouinci, 8c Chriftum aeterni
Dei filium ex Dauidis ftemmate ortum efl^e.
Tibicen quidam Hainmelae ad eliciendos glires co
du6lus,fequenti rependit facinorc ingratitudinem^
cum illi ex pa^flo non fatisfierct.Nam anno millefimo
ducentefimo ofluageGmo quarto,dic uicefimo fexto
lunijjhiinctibicincm Omnicolorcm nuncupatuob
ueftis u^rietatem , centaln & trigintapueri HamoTe^f 5 lae
^d D/ pr£/Ugijs dxmonum)3s nati fequutifuntj&Caluarix fub monteKoppef5|
di^lo perierunt . Vnus fuperftes reli(flus narrauit: Endsmonem tibicinem fanguinarium.
PUtinadem ^^^^ ^^"'^ ^^^ referunx , epifcopum quendara die
' ttsPontif./in folitudinQ uidiffe Benecli6lum o6lauum pontifi-
Benedicln^s cem 151. pofimortcm equonigro infidcntem : eumq»^.ponufex e- interfogaiTe ,
quid caufse effet, cur mortuus equo ni^
ff ''^^'''^
groueheretur^r^tiiBencdi^f^uhomine ro8afle,ut pe*postmortem. o
, 1 - • i- v° •! r
uechs. cunias quas occultauerat(locu maicat)pauperiD. luo
nomin«3 erogaret : qus antea datse fuerant eleemofy
naru nomine,riihil eiprofuiffe, quiaexrapinispartas
conftabat. Facit mandata epifcopus : ^ ftatim epifco
''^^HcUr 1 rre P^^^ ^^ abdicat, monafticam amplexus uitam.Legi^
* mrat.^^. tur etjam ,potificem BenediduiT) 9, anno lO^^.adia^
"' ' boloinfyluaiugulatumfuifle, uifumq; pofteaab hc-
femitahorribiIemhirfutumq;ueluturfum capite afi^
nino.Rogatusmetamorphofeoshuiuscaufam, refpo
dit: fe talem apparere,qualis uixiiTet. Id genus {imiiia,
& aiia tum uetera tum recentia terriculamentoru lu-
dibriorumq; diabolicorum teftimonia, pofTem recen
fere multa:at quu eainfinita raultifariaq; fint,& cuiuis
obuia, cognitaq; , ijs longibri enarratione immorari.
faperuacaneum exiftimo: potifsimu,quoniam multi*
plicem eius argumeti hiftoriam , commodiori occa'
Seip(f.Sfd[>h^ (lone fequentes fuppeditabuntlibri . Xn Vitis patruini,i uita AUr qrjQq^ ut D.Martini,AntoniijEulog>j,atq; alioru exe-
..
^^^^ ^j^^plaextatno pauca.lnteraijalegitur, monachu queda
*"'mentis. «f^)c^/'^^*.^5habuifie patre non procul degente:quifiliu
.inuifurus , fecurim c6portabat,qua in reditu ligna domu coferendfi cf deret:quare d^mon in angeli fpecie
huic apparuit monacho,diaboIu in patris forma cu fe
curi aduetare,ut eu iugulet,nuncias,affirmausqi fe ea
caufapraBaenire admonitueremita,utisfatanaecona
tuspr^uerteret,priusilliiOCctdes, quam abeointeriiccreturltaqiratuspatre acccdente falutanteq; efie
diabo*
Liberprhnui. ^/i3IaboIu,c5fe{l:im illu interemit, Sc\x\c\h\\ri monachud«mon eufiligio llranguIat.Fabulaefreuidetunfi ta^
me uera fit hiltoria.diaboiu rpiritu r on alio couinci O'
portuifle gladio, quam fpirituali, ignorauit monach'*
Huc apparitionu &figmetorri lathanicoru ingcntia
pofTentcduehipiauftraexIibro C6formitatu,obcon Conformit^-.
formitateB. Fracifci cuuita Domini noftri lefu Chri tumiiksm
ilijficinrcriptoafratreBartolomfoPifanOjapproba*
toqi a fratre Hsnrico ordinis fratru Minoru generali
miniilrOjAnno 1589.2. Augufti^ac imprelTo Mediola'
ni apud templii fandli Satyri Ano 1510, finitoq; die 10
April. : hic Alcoranus Francifcanoru ahcubi nucupa-
tur.In eo legitur, daemone per muliere Rauennate nomineZantcrcm.cofeflamfuinecuidalacobopresbyteroBononien{i,Francifcuoccupare Luciferi cathe-
dra: eunde quoqi lefu Chrifti eOe uexilliferu, atq; ea ^^^^^f:^^ ^-f*
rationcRegi proximu,necullum ecc^efiafticum ordi-- /['J!/%~-
neelie Chnitouicmiore ccetu Frac.iIcanoru,&rran'fisxilUfir.
cifcugloriofelatusRegisreguclaudereifedereite fa'
pra omnes cosli fan6los,excepta Dci matre,S.Ioanne
b,aptifl:a,&IoanneEuangelilla, v^Apodolis. Mirumcftcognouifl^efatana,Fracircuineiusfuccefsiflelocu,
&illuincoelisferuariordine,quualapfureuocarc eo ^.-Pefr.j.
pradunequiuerit.AtidiDfumuifioneobferualTc Ru- ^'/^''»'^^^'"
doJphuepilcopuiirrurtelem,raaueonominemona- f^^j
chu gregis Fracifcani: duos ite ciues Venetos hoc ui' RHddphm.
dilTe fcilicet,ue]ut & fratrePacificri extafl in coelos ra^ epifcErfur^
ptu,alibiin eodeueritatisopere narratur.Legedaite ^^"''^*
antiqua afleueratmonachu expuliflfe demone,qui de
Fracifcifanftitate rogatus,refpondit;natoFrancifco,
moxmetutato fuifl*eperculfumuniuerfumilluddse'
monu collegiu,taq; graues turbas motas, ut extrcmuadefiediem fuerint ueriti. Quuuerohic fe falfos ui-
derentinter,fefe dicebant,puerum cert^natumeflTe,
qui Auerno grauiter turbato, hofrenda ipfos cla^c
^fficeret Quare Beclzebub princepseuefligio in
f 4 omaeru
S8 T>e pr^Iiigijs dAmonumomnemterramfuosablegat inucftigatum, ubi'najt^
locorumhic puermundoapparuifret. Tandemintel
lexere, Francifcum elTe hunc,quemnimis coar^ftatU"
rum Tartara, habuerunt perruafirsimum. quocirca
ut^mcdiotoIIeretur,inFanti infidiabantur: fed fru'
ftra. Angelus enimDominiin peregriniformauenit
adFrancifci matre, domusque famulam, prjcmoni-
tum ut ob diaboli infidias fingularis haberetur puerl
ratio. Quaredsemoncs indignanter dix^re: ^fto,fi[
prancifcus tolli nequit,eius tamen ordinem perfeque
mur,uexabimus & afiligemus. Ahbiadhaec inditlo
uolumine fcribitur, fatana ex obfedafoeminafaffum
eiTe.cum Chriftus Deum patrem feftinare uideret obpopuHpeccataad extremam mundi punitionem fi-
nemq; ,eumrogaife patrem,ut Francifcum fibi ad-
jungeret, in portanda cruce manus auxiliatrices fub-miniflraturum.Inde in Francifco apparu^requinq;
iUulncrum{ligmata,aChn{]:o illi,utfuo coadiutori
& in omnibus ipfi fimili impreiTa.Sed nc ultra clepfy-
draiii in hac narrationc morer, manum dit tabula.
JAonnhot mentitid(€mom k Georgio Sahino camin^
depi^i,Eleg,3.fmilesit€mkMeUnchthone
eiufdemgencrodetedi,,
Cdp. XVLVKhs antiqua iacet celehri contermina Vjoeno^
Yangionum longei&oneadiftathumox
t^efcio qui Nemetes hanc incQluiJfeferuntur,
Sunt uhi 'Erancoruni hufia quatema Ducum*
Ci^arsisfe.desfuitiUacohortihusolm,
l^omen oh id Graium Spira uocata tenet*
HiV humili modicis a 'siirpecohortihus olim
'Bxiguce quidam nauitapuppis eratx
Qni calamopijccs Imoqi madcntc folchat
TallerCyiamradiosJoletegentefeios,
Udumforte isues hamosac rctia tractaty
Liherprimus» ipJ^onprocularipalHhriceK.henetuat
^ceper ohfcurce tenehrofa corpufculanoBk
Ohtulit ignotife nouaforma uiri*
Atro teSius erat monachumfimidante cucuUo t
"Vtq; folent rafo uertice tonfus eratt
hlautapropinquante confueto morefalutant^
Bcduid agisfera tempore noShs / ait
lUefuh hac: Adfum longinquis mijjus ah oris
Nuncius , ipfe tua me rogo lintre uehds*
VtcitotranfmiJTocontingamflumineripant,
Dixerat , ajjumptum nauita lintre tulit,
lamq; fere medio curfusnox atra tenehat,
'dexa^ lentapigriplauflraBootis erant$
Cumprocul in uiridi uenientes margine ripeey
QMm^i cucuUigeros rurfus adeffe uidet*
Bxoptatq;iUispifcator,utantc,falutem,
Quoq; uelint mediapergerenoBe rogat
E^ quihus unus ait x No5 magnapericula cogiint,
Ohfcura tutas carpere noBe uici^>
Omnihus inuififumus , intentatq; nefandam
Sacrificis nohis turhaprofana necem»
At tefi quis amor tangit ,fi curapiorumy
Tranfuehe nauigio corporanoflra tuo^
"VttumidiUlatifuperemusfluminisundcis^
¥[e'uemoraturis impediamur aquist ^Sic optata tuisfortuna lahorihus adfit^
Intuaficmultusretiapifciseat,
^nuit& remo propeUens nauita cymham,
MoxiuhetadduSiafcanderepupperatenu
Sed mihi quis, dixit,foluet mcrcede lahoreml
Rlteradbitc,NuU.isfcisquodhahemusopeSt.
Karaq;per(^ipimus dfco rdi munera unlgo,
Non. tamen in^atosnos hahitur^is erist
Sinosinfohdorurfusfortunalocahit,
Prctmiapro tali digna tahoreferes*
SQkeratcKtrmo pijcatormarginenauefth
f $ Uma:
.09 Depr^HigysddmmumUmq^feremedhU tUafecahdt adudst
SidereA^ remoiientfiiheuntia nuhiU flell.Uy
Vrdecipitiferturpuppk& ifta notot
Incipiunt nigris horrefcrefdiStihus und<e,
Smiaq:, tempefids imhrihus ortafurit,
Ipferepentinofajfuspalloretimorem
Islauita , Quid hac , iitquit, uult noua caujfa mali I
tiuUa tamenpluui(£ucntur{tfigna notahamy
Sol uhi flagrantes aquore mcrfit equos t
t^uUa lacus ufquam circumuolitahat hinmdoy
yUanecefloculisardeauifameist _
Timt nec l^una nigrofurgehatpaUida uultu,
cUrus <& occiduQ hmmephcchus erat,
Talia iactanti, di^u,rhantue7'haproceUeiy
Impediuntq; graues ora loquentis dquce^
VeneproceUofifihuerfaq; turhinis iBu
.
Nauis& infanis fluHihus haufldfuitt
Krduafuhiatas tendens adfiderapalmas,
A^fupcris orans n-auita pofcit opem*
Quidfacis l e mondchis ait unusj^ improle dixit^
DcfmejUoce tuafoRicitare Deum.
Mox graui toUens immanempondere contum,
Nautapammfelix quoprius ufus eratt
lUius hoc humerospulfitaq; tergafatigat,
Citfus ad extremam dumfuit ufq^ necemy
Proditus efl tandemperuerfi dcemonis aflusy
DeteBusq^fuitfaudepatentedolus:
Vana recejferunt in inanes corpora urnto^^
Manfit^ ingTcttus naue reliBus odor<,
Mox quoq; purgatofugcrunt nuhila axloy
Et redijtpulfis 4Hraferena notis.
Territus hocmonflro gelidumfinefanguine corpm
ToUit^^ dd ripamnauita puppe redit,
iflhic in uiridiprocumhit languidus herha,
Donec ah lEoisfolfuit ortus aquis.
Manefuh oceanum pi^lfis ByperionefleJIk
Ducttitr
Liherprimm. ^JD ucUiir a pneropratereunte domum:
pmnid commemorans prafen-tihus ceger amich^
Claiifit adhuc illofatafuprema die;
PoTicra quum croceisfulgens aurora quadrigis
Vrotulerat rofedi ore nitente genas,
Accidit ^fimilis diuerfo tempore cafuSy
AFtafed euentu res meliorefuit.
Summaprocul radijsferiente cacumina Phccho'
Carpehatflus mane uiator iter,
Qiii Nemetumpoflc^uam digrefjusfinihus ejfety
Vrimus uhi p ofitus diflat ah urhe lapist
Aduentare ni^o teBum uelaminecurnm
Confpicityhic monachis currus onuflus erati
Ordine quem iunFtifeptem traxere iugales,
Quartafcd ahlato defuit axe rotat
Qui manuflex^is auriga tenehat hahe7Z<i?,
Terrihdinafo confpiciendus erat.
Mittonitus curru ftat prietereunte uialor^
NecmonachosiUosfpeBrafedeffeuiieU « -
'EmlatextemplofuhlatusadcetheracurruSy
Nliflaq; cumfumoflammafequutafuit»
Tri?tis <&infau^umheUimortalihusomen
Uorridaper nuhesarma dederefonum*
iUe 'Ptatim rediens,qua uiderat,indicaturhit
Ei? ea res certa cognita uerafide,
Hac igitur uohis,alius quosfuflinet orhis,
Carminihus duxifi.gnificandameis,
"Bxp ofiturus eramfi res irUerpfeie egeret,
Spetira quid infefli dcemonis ifla uelintt
^ffera Germanos agitat difcordiaregeSy
Proq;cucuUigerisimipaheUaparant*
Jriac ea tempeflas,hic impar ordo rotarunty
Kac ^cumfumo lucidaflammafuitt
Sed Deusefl nohisorandus utarmA quiefcant^
lUeprecatmsmitiafatadahiU
Narr%.
p2 'Dt prdjligijsd£m$numNarrauit ite alias docflifsimus Melanchthoje ha-
buifTe amitamrquaeubimortuo marito afsideretfo'
co triftior»en domum ingrediuntur duo^quorum hic
inmaritirpeciei, fe maritii elTe mulieris dcfun6ludi>
cebatralterlogusFracifcani monachi formainduerat,
Hicmaritus ad focuaccedes,mcEftamfaIutatuxore,
camq; fine metu eflTe iubet,afleritq; fe ueniflc^ut qu^-
dam ei mandaret: hinc longum monachum tantifper
in hypocauftu fecedere uuIt,indefermoneexorfus,
facrificulos tandem conduci, qui miflas recitent, ma^ximopereorar,obfecrat,&obteftaturimpenf(^:atque
difceflurus fibi dexteram porrigi cupit: perterrefa^lse
autem, exhorrcfcentiq;, quum fe nihil damni faduru|)romitteret,dexterailiadat: qu^ ctiamfinonlaedere
tur,tamen ufqueadeo uri uidebatur, ut femper manferit nigra, Poftea euocat Francifcanum,& fimul egref-
fj,incun6tanter euanefcunt.
Eiufdem pr^terca relatu auditum eft, Lutheri fdcs
accefsiflemonachum, forcsuehcmetcrpulfitantem:
cui quumfamulusaperiret,acfcifcitaretur,quidueU
let: num domi eflet Lutherus, quaerit monachus. RccognJta.Lutheruseum ingredijubet,qu6dnullumul
totemporeuidiiretmonachum.Ingreflushic, habere
fe quofdam crrores Papifticos ait.quorum nomine li'
bentertum ipfoconferret! propofuitq; fyllogifmos,
quibus hauddifficultcra Lutherofolutis.aliosprotu
lit explicatu minus faciles. Vnde ofl^enfus nonnihil
Liuhcras sn h:ecprorupitucrba: Multum mihifacef*
fisnegecij.aisuderenim quodiamagere, erat: fimuLquelurgens, lociamonacho propofitiexplicatione
oftendjt: stque in eiufii-jodi coJlatione^manus mona-ch<non effe aiiiiim ungaibiisdifsimiles animaduer-»
ttV'^ inquit: Tivneises:* Aufcuita ,fentcntiah^cad*
•uerfHS tepronuncsataeft.Si' inoxlocum lo Gcnefi co
m KTitrat^ Semen malicri§ coaceret caputferpentis:
inde
tiherprmus, §i
inde fubiungit,Nec cunaos m deglutles. Hoc diao
Aiiaus d^mon, indignabundus fecumqi murmurans
abijt elifo crcpitu non exiguo, cuius fuffimen tctri o#
dorisdiesaliquotredoiebathypocauftum.
' Rcf Mtv.rdt% cr artifidaks ^uanclo^ iudicm
d£monum» C«p, XVIL
PLeraq; oculisnoflrisfubindeobuerfantur, quae f^^"^^*^^""
praeternaiuraelegem dfmonumludibnaSdaai" ^„„<^<,.
onescenfentur,licetea certis de caufis&ratio
nibus haud obfcurisipfarerum parensnaturaprodu
xerit: huiufmodi cftignis illefatuus,quem candeiarn jnnnfatH^u
ardentem etiam uocant, qui exhalatio eft ad infimam
aerisregionemcleuata,&ibiperantipenftafin inceu'
fa.dumcnimarcendit,afrigoreregionismediae repcl
litur, & quafi faliens apparet,loca dccliuiora petens
;
undceiiamadaquasnoau ducere fequentem uide-
lur: imoquadoqjnonfinchorrorcuelambulatesuelcquitantesfiuenauigantesautprjEcedereautinfequt
apparct,diutius in aerc perduransjtale meteoron Pli#
nius Caftorem & Pollucem nominat.
Talisetiamexiftit ignis lambensanimantlumcri-
res & pilos, hominum item ueftes : eiufmodi nimiru
exhalationeperaeremdifperfa, collifaacinfiammata
didis partjbus adhaerente. Arq; eiufmodi ignes nonurentes & innoxij frequentius uifuntur in locis humiclis,uifcofis,putridis, paluftribus & fumofis, ut in co-
quini?, conuallibus, cocmiterijs , fub patibulis & ubi>
cunq;muica coputru^recadauera, unde exurgutfu'
niip)ngucs.craisi& uifcofijfedminus calidi,quamut
in fuprcma aeris regione fcrantur: qui ita cotinue e*
xeuntes incenduntur per collifioncm,ut dixi,ficut ex
duobus colhfis filicibus elicitur ignis.
Stcilam adhaec tcrrae nonnulli herbam nuncupant,qu«
p^ T>e pTdltigijs d^monumqii^ uulgo Lunaria dicitur,&: foliiculo rotundo femf^
na inciudit : is nodu apertus, ufqueadeo lun^ radiof
aditlittir^ utluces uideatur llella.Loci incolf id uiden
tes^tanqua fpedrij maleficum fugiur.Hac ueneficia
quidam parat,hacdfmonesirritanr,hacfuumMerc.u'
. riulixumilabilemqi reddunt Chymici.LunariaGr»
cam nominat do^tifsi mus Gefneriis.
Sofigenes Alexandri pr£eceptor,tertio uolumine
de Vifu^rationeaiierreconatusefl-jquamobre aliqua"
i:ollucereintenebnsuideatunFiamuleta,inquit, h^c!
quadantenus natura aetheris & quinti elemeri partici .
pat,ea cognatione fieri,ut admotu fibi aer6,autperfpi
cuualiudcorpusilluminet.Quodautidmaxim^ no-
^Ub. faciat,ratione e{re,qa tu mai? lume abfit. Alioqui
^ euenireinterdiu,ute^iguTjeoruIume quafiexolefcat
&ofrandaturinmagno.No(5luergocurefulget, aere
proximu & circijfufum leuiter fubludratjno ita ut alia
itl pofset uideri,fed ut fola fe uedicet a tenebfis.Atqj
hoc facit exilitas portionis eius, e qua jpficifcitur ma*natq; lume.na & ipfe quoq; ignis,quauis fpledore fu-
umlati^Scdiffufip mictat,ade6utafleratetiaalia tame .
fi remotior fit,caligat ocuh^ in cf tera, ipfc ad c6fpe61ujzesnd- fuiuixfufficit. Sicmultafepe^miraculishabetur&:iiira.iei^ pr^tcr natura reru accidere putatur in hominib. quf .
Pii>i^3otio^^i\i,j.gj^£ ^ naturalia Rmt,& f^pe fiat^ut q? Seruio Fjacco,
Q^Caiphurnio Cofs.Rom.infansgeits^fueritpofterio
renatur^partefoiid^^&alius Sergio GalbaM.Scauro .
Cofs, Nurfi^ , q uoce tame miiTa, expirauir,&: FefuUs .
C. Perpena, M. Perpena Cofs. ex ancilla.Nos enim in.
.
medicis noftris obferuationib. raris neqi nouu hoc ef,
fe docuim? ,ut puer nafcat fine foramine natur^,^ ex^,
cfemetu authumoreautaIiud,tranfmittat,neqi ratio,
ne naturali,neqi rcmedio carercjut nec iilud quodfdsmina muteturin mareiqj infra 4. lib.cap.z^.plurib;
,
explicabo: licet dfmoniacum efleputentfond multi/
Huc q^uoqj facit Capti^.Iib.^».^
hiier prmtik 0f .
QglpIurImainfupiinpitiorib.uiTamirficu!a,manuu
cxpedita agilitate&indaftria quotidie ab hiftrionib.fe
ioculatorib. fieri uidem^jmiramurqi.Narrat Popona- Li.de JucSi^
z'i9, fe Matu^ & Patauij que-da c'19 generis homine Reatiunucupatuuidifle, qincredibihaoperabatur ,€aq;
d|mcnuarteperfici,uulg6credebitur, quareabhaere jiHracM
tics prauitatis inquifitorib. fubditus quaeftionib. bo- manHi^deX'
nafideocculto ofteditfrauduletas eilefuas a£liones, tentatc circ»
mcra^qimanuuagilitates, & multis fecreta intellige ^^^*'" '^ '**
tia colludetib. pagi. Proinde dimifT^, interimi! tade a
quoda>quc dcceperat.Turca qda pafsim p Irali^ urbcs
oberras,interc82teramirada,quidedapopulo cxhib»
batjmanuu dexteritatepada opa, piftillD ferreii pgra»
depugniilli{ione,itefolamanuuc5torfi6einfrjngere
widebatur.Quida circulatori^ artis no imperit? , mihitaiias faflus eftjn eiufmodi miraculoru exhibitioe fu^
cu ab his ioculatorib. foueri,qa6d pri? idonca ad eiuf
modifpcdaculuappararintorgana-qmanuu celerita
te,du fpe6lator5 eciilos fermone uario in fc denxos fe
uocatdcludutqi, multipliciteruariat. Infignemhuit»
fa6lioishominuimpoftura iocularerecefetluli^ Sc^-
Jiger,uti&Matthiol'.IauinuradiciscuiufdapuIuere
cuius guftatu fauces couellutur, immifcet:& cui fucafacere uGh"it,iubet ut in hoc uino intinclii digitu,qua{i
pguftandi caufafugat, tu illico digitu in uino madidiSm os inditri,fibi mordicus non fine dolore & clamorepremii inuitus. Interea perinde atqj bladitijs mosretec6foIaturcircuiator,teporiacarpiq;arteriasaho quo*pia oblinit medicameto: deinde numu jn terra proie-
^uuttcllat,hortatur.Ibii]!ejpnus,primufe.^e neqtattollere, moxunguinisuiames fa^lj^cociditiftatimqr
eius more ^ metuit ne mergatur in aqua,natat,ac uo-ciferaturfirhuifeiiuiflib. obrui.Ergoacirculatoreeri
ghur, deinde quafi fe uindicaturus , primum malefici;
fm obliquo 5c toruo uultu exprQbrarejmoxhomine
aggrc#
p€ T>e pYAftigijs d^monuniaggredi uldetur: poftremo fugientem circulatofciil
perfequi, donec abilerfo tande illiti medicameti ue-
neno,ad fere redeat. Menti autem reftitutus, quafi
quieuaferite mari naufragus, capillum ueftimcn-
taque , ueluti uela torquere , exprimereque bra-
cliia tergere , & nares emungere confpicitur.
H^cnon funtfabula^. Non enim multdrum defuntte
flimonia.qui uiderunt, quiq; impofturam rufpicates,
fuisSc amicorum famulis ( quod Frag^ contigit)
hscfieriiulTerunt.
. Fanambulorumprseterea fiue fchcEnobatongreP
fus squilibres uel ^quati ad libram , aut ponderibusutrinque librati , naturag miracula augere folent. Fuit
talis fuperioribusannisper omnemltaliamfatisno-TkncUAmliQ. tus,Venetiane]lo cogaominatus,eoqu6d ScVenc-.
tus natus , & paruse ftaturag efletjnon folum in eo nc*
gocio tants dexteritatis & peritiae,ut modo facco in-
futLisiliberis tamen manibus quibus aequilibrium di-
rigebat,mod6unicuiq;pedipeIue rotundifsimafup-
porita,mod6pilis magnitudiriis oui durifsimisacro
tandifsimis piantas pedum fubligatis, funi a palatij
- Bononienfis turri per mcdium forum ad cacumen domus ^lligato liberrim^ ingrederetur;fed eius etiam ro
borisac firmitatiSjUtpofretofra crafsifsima cruraue
bou in genu illifa confringere,tres clauos ferreos craf"
fos,ut digitus auricularis , manibus fudario inuolutis
Contorquere,fimuI ut igne maceratos , trabem longuuiginti pedes & amplius : craffum uero pedem unum.Iiumeris impofitum aliquamdiu ere£lum fine manuut6pe geftare, exunaq; fcapula in alteram traijcere. Vi^
dit&retulithaecmihifilius mcus Theodorus iufeco
fuitus,omnium prgedi^ftorum oculatus cum alijs
compluribus teftis.
»x w;r<«
LiberfrmuS' P7
\n mmdM\>\(^ qujtdam urtificklid (fudndoq^ uideri
dxmonuc<i' ^.tf • X V 1 1 L
QVid c^in rpfls anlmalibns brutis quae non mi"^Jj^'!^''
'''
raculatum artetum e3«rcitatione fagacitasjll^[\^^ ^^
humanicxcitataceditrcueraC^Inruburbio McmpbiS ^fric. dc^
apuditgyptiosBebEliochnominato,cum ciu(mo-/o'//t.//^^. «;
di multa quotidic uulgo repraBfentcnturjtum plerun-
que hiftrionum quifpiamjubi nonnihii pr^fultauerir,
ad afmum conuerfus alta uoce Sultanum magni opc'
ris3edificiummcditariait,proinde opuseifore om-
nibus AIcairi({icenimnunc Memphisuocatur) afi^
nis ad calcem, lapideSjSc alia idgenus defereda.Tum
alTnus repent^ in folum proIapfus,pcdes in aerem at^
tollit,uentrem turgefacit, atq; oculosnonfccus clau -^^^
dit,quam fi exanimis cfi!et; Interim aftantibus hiftrio doaltus,
afini cafum conqueritur , obnix^ rogans ut ad alium
emendumfibifubfidiumimpertiant. Coa6la uiritini
quapotcffcpecunia : Ne exiftimetis , inquir,afinri mortuum.Helluo enim paupertatis domini fui confcius;
hoc de induftria confingit, ut munufculis illi eollatis,
pabulum fibi cmerc queat. Deinde ad afinum couer-
fus,ut eucftigi6'refurgat,monet. Atille dum fe non!di
mouetloco , frequenti fuftuario caeditur. Quo nec
cxcitato,fabuIamrepctithiftrio,&iterum ad plebe
inquit: ScitoteSultanum edi^iumtulifiTe^utcraspo^
pulus omnis fpe^niandi triumphi caufa ciuitatem exe*
at,acomnesf^minae uenuftse & nobilespulcherri^
misafinisinequitent, ijsq; uicifsim auenam & pr«-
ftantcm aquam Nili praebeant. Vix hsc ucrba abfol-
uit hiftrio,quin* afinus in pedes cre6tus, profiliat
fremens,ac ut laetabundus exilicns.. Tumfabulamiprofcquenshiftrio : Vici,inquit ,roftri Prsfeflus^imecommodato petijt clegantem hucmeumafinum*pro dcformi & uctulafua uxore , A<i basc ucrbaafi-
t nus
pi Be pY^fligijs ddimdnumnus uelutl doIes,auricul2s coplicat.&altcro pede clau
dicas luxatu fe fingit.Tum hiftrio: Tibi taq; arridet iu-
uencul^c^AfinuscaputinclinaSjannuerc uidctun Ageigitu r,hic plurim^ funt iuuecul^,indica qu^ tibi pr^ cas
teris placeat.Adnus fpe^flatoru corona cofpiciensjfce-'
mina honcftiore felegit,ad eam proccdit,- & capite conj»4n.Le« tmgit.Spedtatores multo rifu Sc clamore : Heus inqui-
^frican. unt, afini mulier.Sic & camelos ad certos modos faitadfci/?. Ifff* 9* redocet.CameluiuuecuIupfcmihorainlocoinftarhy
Uint.pocaufti pr^parato^cui^pauHTietu ignc caleractu lit, co
ftituutitupulfantc quodaforistympano,camclusnonad fonUjfcd ob igne fubic<5lu,quo pedib. ofteditur,mo-
do crus unum,mod6 altcru ueluti faltatores,erigit:Gui
exercitio p annu uel mefes dece afTuetuSjin publicu dc
duclus,audito tympano,teporis quo calore fub pedib.
fentfjt reminifces cofeftim faltat:ac fupra ide pauimentu cofiftere fe exiftimas,pedib. alternatim rcdu(5lis fal-
tare uidetur:atq;ex ufu natura formas,id pcrpetuo ob>Celumha
fgfuat. Mahomet cxdifciplinapr^ceptoris fui Sergij
monachi coluba afluefecerat,ut in aure fua pafceretur,
qua Spiritu fantfiu impoftor fimulabat, Sc cam fibi fecre
ta Dei cofilia nuciare ia(5labat,quoties ob pabulu ad au
res adaolaret.Hoc impia plebs no animaduertebat,^e
lufafcilicetad^monecuiusintererat his fundamcntis
cx^dilicarifedainfanda.ColrtbaautiIla,qu9S, Athanafij p urbc euntis aures prf teruolabat, ftatim heretici[&:
Arrianifchifmaticific acGipiebat,acfi magus eiTctfan'
6lifsimus Athana(Ius,inftin6lu ,pfe6l6 eiufde artificis,
quofufpc^lJieius do6trina redderet.Vtgentefuauen^
f ^ f' trifomnoG; dedita homofubdolus Mahometus por'-
ro magis rauerct,tauru quendanutrRnt,q.pabuluexlo
liusMahometis marxib.caperecofueuit.Huicintracor
nu^libiu impijfsimuafe cofcriptum, Alcorani titulo,
colligauit 3c aftace fimplici plcbe altiori uocc in abd^to
quo ia loco Iatente;Cuocau;t.Cumq; multa de legibus
dccl.imii(i^::,crumpcns fubito taurus,multis ab eo pro-
ftr^tis
^' Lihsr primuS'^ P9
ftratisuolumeper mediiplcbein minus Mahometis
deponit,ue!uti cceIuus miflum munus.Quod nebulo rc
uerecer accipiens,qu?da ex ijs populo mox explanauir.
Hoc cometo feres^e Ser^iu ,pphetafecit.Colubaennn
iiteris aureis fcheda fic infcripta attulit in collo Ric jQui
cuq; tauro iugu imponct.rex efto, Sergio iugu adfcrete,
Mahomet id rauro facile impofuit,&ut rcx a plebe diu!
no munere datus falutatur, ita Alcoranus facru uolume
clTe creditur. Adeo hsc orania diuina putabantur.
DiT ^iaJooli machiyiationih.& canimfiyiepaucapatrufentcntice, ^ctiiare eos hominih, dduerfarioscQnjtitueritDeus. Cav. XIX.
VTporro latius d^monu innotefcat ftudia,citiusqi
finia,ad huc paucas huc fpeflantes,nec ad noftra
inltitut!oneinidoneasPatrufentetiasobiteranne£lere ,,
placuit.Amare,docetD.Clemes,immudos fpiritus in- tf^^J^ecox^
hfrerecorporib.hommu,utiplorummiiterio cupidua^^yp^^^i^-^ a
tesfuasexpleat:&adcaquf ipfi de(iderat,inclinates a* iyy^rner^ne ct*
him^ motuSjfuis eos parerc libidinib.cogat,ut efficiant piant^damo'
cxintegrouafadfmonu.Etli.^oDfmoneshabcredeft" nes.
deriu immergedi fe corporib.hominu,hec caufa eflr.Spi^
jrit^ funt,habetcs jfpofitu couerfum ad malitia : p ciboS ^«ome^a ;>«
cr^o &:potusimmoderatosaclibidine,purgent homi-"^'^^''Jf 'J^f
^*
hes ad peccatu,cos tame g peccadi ^ppofitu gerut: q. dfij^^^j. ^^^^^
uideturnatur^ncceflariauellcc6plere,n6tcneresmO' nl'us.
dripluxu,ingrediediinfemetipfosdfmonib.faciutlocu ^tig^fl-f^-
donec aut natur^ mefura feruatur , & modus iegitimus p^^' homU.h
ciilloditur, Deiclemetiaingrediedi inhominesno eis
tribuit facuItate.Vbi uero aut mes ad impietate declina
uerit,aut corpus immoderatis cibis & potib. adsmplebitur, tanqua uolutate&jPpofitoeoruquifeita negligiit
inuitati,quafi aduerfum eos qui aDeo pofita lege folue
rint,accipiutpoteftate.Etpc(l:Dfmonc5 quantuuide-rintfideinhomine crefcere,tantu abeo refugiut. Sita-*
mein aliqua infidelitatis parte refcderint, cum teirpus
inuenient,cogita:ionesfubijciut cordibus hominu: Sc
illinefeietcsuiide hfc ueni?,t, rLjggellionibusdemonii
g 2 quail
joo t>eprAfligijs d^monumquafianimsefuae fenfibus credunt.Saggeruntergoa^
lijs, occafionecorpore^ necefsitatis delicias fequi:
alioru iracundia excufant per abudantiam feiiis , alio
ruminfaniamnigrifellisuehementiacolorant, {t6, 8c
{lulticiaquorundamobphlegmatis multitudine ex«
tenuant , Quod etfl ita cffetjtamen hsc fmgula mole-
fta elTe corpori non poflent^nin ex ciborum potuuq;
redundantia : qui cum iafto amplius fumuntur, abu^
dantia eoru quam decoqucre naturalis no fuffiGit ca-
lor, crudefcit in uenenum quoddam : idq; in uifccri'
bus uenisqi omnibus fentinx in modum redundans,
motus corporis infanos reddit, & turpcs.Cyprianus
in ferm.2.de Zelo 5c liuore.* Circuit ille nos (ingulos,
&tanquaho{liscIaufosob{idens muros explorat Sc
tentat,an fit aliqua pars membroru minus ftabilis $c
minus fida,cuius aditu ad interiora pcnetretur. Of*fcrt oculis formas illices,& faciles uoluptates, ut uifu
deilruatcftditate.Auresper canora muficam tentar,
utfonus dulcioriauditufoIuat& molliat Chriiliani
uigore. Linguaadconuiciumprouocat, manusiiiiu'
rijs lacefientib . ad petulantia casdis inftigat. Vt frau
datore faciatjucra opponit iniufta:ut anima pecuniAcapiar,ingerit perniciofa copendia: honores terrcnos
jpmittir,utco2lell:csadimat:ofteditfaIfa, utuera fub'
ripiat>£tquulatetern6 potcftfallere, exert^ &apcr't^ minatur,terrore turbid^ perfccntionis intetans,ad
debellandos Deiferuos inquietus femper, &;femp€rjnfeftus. inpacefubdoIus,inperfecutioneuiolentus.
Idem cpift.H.I.i.Vitatc lingua diaboli uenenata,qui ab
:initiomudifailaxfemper&medax,metiturut fallat,
I bladiturutnoceat;bonapromittit,utmaIutribuat:ui
itapollJcetur.ut perimat.Lucetnucquoq; uerba eius,
Sc uenena manifefta funt:pace pollicetur, ne perueni
ripofsit ad pace:falutepromittit,nc,cui promittit,ue
jniat ad falute:Ecclcfia f|^ondet,quii id agat, ut qui illi
• credit.
Liherprlmus. loi
credlt,intotuab Ecclefiapcreat. In trafl. de Idoloru
uanitate , ubi de Romanoru dijs 8c de dfmone Socratis quoq; agitur,h^c legntur: Spirit^ infinceri & uagi,
qui polteaqua terrenis uitijs imiTjerfi runt,&: a uigore
coslcftiierreno contagioreceflerut,nodefinutperdi-
ti perdere,& deprauati errore prauitatis infundere.
Docet Auguftinus, illos fpiritus qui decipereuolut, Uh.zjedoci.
taiia procurare cuiq; , qualib. irretitu eu per fufpicio' Clmjl.ca z^,
nes & cofenfiones cius uideat. Refl^ itaq; La6latius:
illicita, inquit, defideria immittit d^mon,ut aliena co ^
taminet,quib.habercpropriafinedeIicloIicet. Obij'cit quippe oculis irritabiles forir?as, fuggeritqi fomc-ta,&uitijs pabulurubminiftratj tuintimis uifceribus
ftimulos omnes coturbat ac c6mouet,& naturalem il
lu incitatatq;inflammatardore,donecirretituhomi>-
ne implicatuq; decipiat.Eade fenfit & prodidit Athe-tiugorzs philoCophus Chn{\ianus'J7«i^ e Acici/^uf/ av/ifi w£9
ffctUniuiKx^TetJvSp (^Actiivx£U370fj : Si quado d^mon cuipia
coparet mala , mente labcfaclat prius. Tatianus fcri'
ptu reliquit ad Getes in A^o\o^QUCot(A(4'iixsvis eis Tteunff
LkaiOH} iflliliUaiVTiS , 7P(S /Xi^VK/XiVtif/ V3 9ff' Vf*lfJ ^^^^S AtCt KyVOIKfJ
i^tpavrcxaiufj i/«w«T;?'«*<7^Demones, ait,in multum fcelus
jp)Iapfi,animas apud nos initiatora p infcitias & appa--
retiasdcceperut.Proinde uoluit Deus (authoreLa' J^i-^-^^^^ero
6latio) quihominesad hac miIitiagenuit,expeditos^^- ^*^»*^^-^'
in acie ftarerwSc intetis acriier animis,ad inuifibilis ho'
ftis infidias uel apertos impetus uigilare : qui nos, fi-
cutperiti &exercitatiducesfoiet, uarijscaptat arti-
bus,^ cuiufq; natura & morib.f^uiens. Alijs enim cupiditate infatiabile immittit, ut opib. fuis tanqua c5*
pedib. illigatos i uia ueritatis excutiat. Alios inllam-
mat ir^ ftimulis, ut ad nocendu potius intentos a Dei ^
contcplationc detorqueat.AIios immoderatis hbidi-
nibus immfrgitjUt uoluptati & corpori fcruientcs,ad
uirtutem refpicere non pofsint. Alijs uerdinfpirat
g 5 inui*
10 J T>s prj^jligijs ddmonumjnai4iam,ut fais ipfi torinentis/ occupatijnihilaliud
cogucnt, nifi eorum qiios odcrint felicitatem. Ali^
osinilammatambitionrbus.Iifuntjqui ad gerendos
inagiftratus omnemuitiEru^ operam curatiu|i can-
ucrtunt,ut fados llgnent , 5c annis nomen imponant.
ftaorundamcupiditas tenditaltius, non i]tprouin^
cjastemporaligiadio regant,fed utinfinita Scperpe
tua poteftatedominosfe dici uelintuniuerfigeneris
humani. Quosautcmpios uidet, inanibus implicat
religionibus.ut impios faciat.Iis uero qui fapientiam
quserunt, Philofophiam in oculos impingir,ut fpc*
cielucis excscet, nequiscomprehendat autteneat
u^ritatciii. Sichqiriinibus qbftruxitaditus omncs,8c
obiepht omnes uiss publicis latas erroribusjquos
ut diibutere po(r<i?mus , ipfumque authore malorumumccre, illuminauit n©s Deus.&^rmauitueracoele^
(liqi uirtute. Et inprooemipde Opificio \^t\ x Illc
cohu($:"lator Sc aduerfarius noiler, fcis quamfitaftu
tqs , & idem fzcpe uiolentas.ls hxc omnia quas illice*
rc polllint, pro Iaquei§ habet : & quidem tam fubtili^
bus , ut oculos m^ntis elfugiant, ne pofsint hominis
7 fh\1- actp^^tjuiiione uitari. Eiuscibusefl; ebrietaSjinquitHie
'jynmahm' ronymus, Iuxuria,fornicatio,Sc uniuerfauitia. Hsec
cMi dsa- blanda funt, Sc Iafciua,&:fenfus uoluptate dcmul'^°''^' cent,{lat5mq;ut apparuent,adufumfuiprouocant.
Lth.z. «.if. Eleganteriterum Lac1:antius : Hi fpiricus, inquit,is On^. err. contaminatiac perditi per omnem terram uagantur,
8c folatiumperditioqisfuseperdendishominibus o^
perantur.Itaqi omnia infidijs.fraudibus , terrorib. co
plentAdh^erentenim finguIishominibus,&omnespenij. oftfatimdomosoccupant, acfibi Geniorum nomea
p.dr,iCK£s. airamunr.SicenimLatinofermone daemonas intertf
prctantur.Hosinfuis penetralibus confccrant,hos
quafi terrcilres dcosuenerantur, Sc quafi depulforc^
malofum,qujejpfi faciunt&irrogant.Qai quoniamfpiritas
Lther primus, to^
fpiritus funt tcnaes & inc6prchenfiBiIes,infinuant
fecorporibus hominum , & occult^ in uifceribus
operti ualctudincm uitianr, morbos citant ,romnij$
antmps terrent, mentes furoribus quatiunt, ut hpmines his malis cogant ad eorum auxilia decurrere.
Miraculorum itaque , machinatuum , & apparitio ^Uchinathnum diaboli quis finis unquam , Sc uelut ex profeiTo nuns. dtAb«li
alius, qudm erroris furorisue manifeft^impij, bla- /'"'•
fphemi,& in Deum cotumeliofi, aut fceleris alicuius
confirmatio praeceptiouc, aut approbatio ucl por-
redioC'
Huncautcm, La6lantio tede, conftituit homini zihJe obif.
Deusaduerfarium,nequirsimum Sc fallacifsimu fpi* Detc.i^.zo,
ritum,cum quo in hac terreftri uitafine ulla fecurita- ^«^'^«^'«?«»
tisrcquicdimicaret. Namut ui6loriacoftarefinecer"^'^
"J"^^'»'-
tammenonpotelt-.Iicnecuirtusquideiu ipialmeho rupmcoflitue
fte.Ita quoniam uirtute dedit homin!,{latuit ei econ- ritjDeus^
trari6inimicum,ncuirtustorpens naturafuam per^
derct. Noluitenim Deus hominemad immortalemillambcatitudinem dehcato itincre peruenire,
l^omhidi diaholi, ipfm ^idium proientid,quihm nuitf
cupdtur in Sacris litcris. Cap. XX.SVaueronominaapt^ipfiuslcudium &fabrk?.m
prodentia,fortitur diabolus tum alibi , tum maxim^infacrofandaScriptura : quae hic recenferc lu-
betjUtprasternomcnclaturas foprarecitatas copig-
flus, quibus Deum mentiebatur fatan, eiusq; fibi ho«
norcm afifumebat,denominationibus nunc his , qua-
lis eft afFcflu & opere , cognofcatur plenius.ipfafiqui
dem nominum diuerfitas,diuerfa illius uiiia comraoftrat,cui nomina mille,millc nocedi artes.nc quis pr^
tcfordincm, noaumhic dsemoniacorum nominuin
catalogum ^ontcxi arbitretur.
g 4 Elephas
^04 T>e prjiliigijs ddimonum^ehemoth.' Elcphas ubi inlobo delcribitar, Behemotb uoc^-
M.40. tur,i(iell:bruta,ucGra2cisfreqaenter%«. Etquidem^ms?j5*»(j^
I 11 j^^^gj-Q dtS^natur ciusuaftitas. Sub aiie^
ftudiaprode- g^ria ucro elephantis , latanse potentia docetur.' ' tfo. Behimoth ( rcfpondens Pominus ^ turbine , ipfi
lobo inquit ) fcenum comedat ritu bouis:hoc cft,
paleas igne comburendas.Ecce ujrtusciusexiflitin
iumbis ems, Scrobarilhusin umbilicouenrris fui. 11*
lecebris enim uenereae uoluptatis,qu§2 circa mmbos
(Scumbihcum prxcipu^ fentitur, frequenter impu-gnat, Offa eius uelut fiilul^ aeris, Sccartilago emsquafi laminseferri. Ad duritiem diaboH ifta referun-
tur, quoniam a mahcia/quiim femel amplexus eft,ne^
quit dimoueri , aere Sc ferro obduratior. Quem arbu-
fYai?. ftategunt umbrafua. Hocilludefl quodinPfal. legi'
turdeimpio: Sedetin infidijsin occultis^ut intcrfi'
ciatpaupercm , dumattrahitcum.
f^f^f^^"^**' De Leuiathan idem fereaHjs uerbis pr^dicatur,
quod de Behemoth: Bc uis natur^ daemoniacs expri*
"mitur.fupramodumpotens atq; uerfuta : quse uiiq;
cunflahumanalubuerteret^nin diuini aribtrij habcniscoerceretur.Vide integrum lobi caput 40 Sc 41.
Sonat aut Leuiathan, (ibi traditus , uel appofitio: qui
uerbo Dei&.rebusquibufcunq;addit.Efai^27.Iob.5.
t^fnedjiuio Afmodseus , fpiritus uel deus caecitatis, deilru^lor,
*' ^ difsipator, autde{iiliabundantia,uelpeccatumabun
dans,fiueignem menfurans.Tob, 5.
AUmmotfa, M^^mmona, uoce Syriaca, cupiditas pecuniae aut
diuitise :Matt.().HisiIle.imprudentiummentes impli^
cat .rie Deo feruire queant,cum mammonae coepe-
rintfamulafi.\VUholHi, biabolus Gr^cis , cafumniator. Matt. 4. Iohan.8.
Apocal.12. & alibi faepius.
D^mm. Dsemon 8c Djemoniumjfciens, callidus,&muLtarum rcrum peritus. Matth. b'. lac, 2. 4wi ji/ixioi, fcio.*
Plato
Liherprimns» lofplato quoq; In Cratylo arbitraturexHefiodi fenten*
.tia, daemones (\U2.^\ Mi,wv<xs d'\c\ ,\\oc ^{k. pruclentes5c
fcicntes.Sicautemeosdiciobterrore, uult Eufeb.
Cacodasmon, peruerft fcient.Quofcunqi uetuftas CAcoidm^».
deorumculruuenerata eft, omnes^^^tf/^^V^i^^ffuifre,
author efi: Porphyrius.Dicitur & malus dsemon: 8c
d32monA^^/24^w7«T^f ,ideftnocentifsimus,in SympO'fio feptem fapientum.
Satan, Hebr^is aduerfarius,qui obfiftit atq; ob* SdU».turbat.Iob,i.2. Zachar. j.ltem Satanas.Matt.i2.Marc.
1. ApocaI.i2.
Abaddon Hebraic^,perditor, aut perdcns:Gr»' ^adJcn,Ce xtrcTiTiva^'^ ApOC. 9. antwvwi^^
Principatus ,poteftates , mundi domini , reflores
tenebrarumhuiusfeculi,fpirituales aftutise in corlc-
ftibus,aPauIoinfcribunturhifpiritus: Eph.cS.
Legio , quia multi funt: Marc. 5. Luc. 8.
Item Princeps cui poteftas eft aeris, qui cft fplrltus
nwnc agens in filijs contumacibus:Eph. 2.
Deus huius feculi, fenfus incredulorum exc^cans.
2. Corinth. 4.
Princeps huius mundi: loann.S.ii.i^.Habens mortis imperium . Heb. 2. Qui feducit totum terrarum or
bem.Apoc.12.
Spiritus mundi . i. Corinth.2.
Rexfuperuniuerfosfilios fupcrbise.Iob. 41.
Celfitudo quae tolHturaduerfus cognitionem Deu2.Corinth.io.
Spiritus Dei , fpiritus Dei malus. i. Pveg. 16, Spiri^
tus malus. ^. Reg. 16. A(fl. 19.
Spiritus aduindi(5lamcreati,quiinfurorefuoco-
firmauerunttormentafu2,&intemporcconfumma»
tioniseffundent uirtutem: & furoremeiusqui fecit
illos , confundent.Ecclef.59.
Aduerfarius nofler diabolus, qui ut leo rugies ob.^ g 5 amr
jo6 7)$ py^^fltgijs dd^monumambulat, quem deuoretinquirens.i.Pet. 5,
Homicida ab initio,qui in ueritate non pefmanfiti
mendax,8cpatermendacij.Ioan.8,
Authorpeccati.i. foan.^.
Spiritus quinonconfit£turChriflumincarneue>niilcjfpiritas Antichrifti. i.iohan,^.
Sfiritus Acgypti, &uertiginis,quifecit errareAe^
gyptuminomni opere fuo^ficut trrat cbrius & uq«mens.Efaiseip. •
- Spiretus Pythius, uel diuinationls.Leuit.2o.
Spiricus mendax.^.Reg.ii.
Spjritus immundusLuc.il.Spiritus impoftor.i.Timoth. 4.
Spiritus dsemoniorum.Apoc. i<>»
Spiritusmutus Scfurdus.Marc.^»
Spiritus irs.Iob. ^.Pfal.i^.
Spiritus roporis.EfaitE 29»
Spiritus tiinoris,2,Timoth.i.
Angslus Domini.PfaL ^^.Itauult Hlcronymus. uParal,2i
Angelus uel nuncius fatans.2. Corlnth. 12.
Angelus crudelis.Prouerb. 17.
Angelus abyfsi. Apoc. 9. Habens iram magnam,Apoc.i2.
Accufatorfanclorumfratrum.Apoc.iz.
Loliorum feminator.Matt.15.Marc. 4. Luc.8.
Malus.EpheC 6,i.Iohan. 2. Malus ille.Matt. 15.
Quoniamomniumfcelerum princepscft 5c inucn-"
tor, per excellentiam uocatur /w^i^jir/tff
.
Injmicus.Luc. iPo
Inuidus.Sapient. 2.
MeretrixBabyIonica,be{liahabcns feptcm capif
ta , &c. Apoc. 15.14. i<5.!7.i8.
Abominatio defoIationis,^Iatt.24.Dan. 9.
Venator ; ilisu§ ^flus , laqueus ; limor no^lurnus,
fagitia
LiherpnntH^. joyfagitta uolans in die,peftis in teaebris grafTanSjexccr^
minium meridianum.Pfal. 90. ^
Volucres coeli.Matt.15.quia femen uerbi Dci,quodin duro folo & nullo compundionis uomere prorcif'
focecidit, rapiuntprotinuSj&abfumunt.Afpis & bafilifcus iiiis dicitur, quos primo cogref-
fu fuperat: arpisquippemorfu, bafiiifcusarpecluiVa
tim perimit.Pial 90.
Leo,quia aperto marte nos inuadit ut dilanief.Dra
co ,quiaoccultenobis infidietur, uirofo afflatuper
dens.Efais 13. 34.PraL90.Apoc. 16.20. Viro autem iu
ftopromittitur: Superafpidem & bafilifcum ambu"labis , &: conculcabis leonem & draconem.
Draco magnus , Apocjz.Serpens , fcorpio: Genef.^.Luc. 10. Mcra enim ue-
nena, funt quicquid diabolus fiiadet.
Vnde tame fuos liberat Saluator dices: Ecce dcdi ^^^^ ^»«
uobispoteftatecalcadifuper ferpetes5c fcorpiones»
Serpens antiquus,Apoc. 12.
Serpens tprtuofus , Efais 27.
Ohiim, onocrqtalus, ericius,ibis,coruus, ftru-
tbio,onpcenraurus, fatyrus,lamia, miluus, ululae
uel zijm Hebraic^ . Efaiae 13. 34. Perdix , malleus,tha*
ninim:^Hieronymus inepiftolaadDamarum.LocuftsE fimiles equis in prselium paratis
,quia fe-
rocesd^raoncsi&fuper capitaearum tanquam co^
rons fimiles auro , quia fuperbi : facies earum uelut
facies hominum, & capilli ficut capilli mulierum,
qui utrique fexuiinfidianturiSc dentes quafi leonum,
quia quos uicerint,perimutdoricas ficut loricas ferre
, as habet,quia in malicia obduruerut : alis perftreput,
quia ueipciter omnia permeat:caudas fcorpionu acu
lcatas gerunt, quia unus eorum finis efi: nocendi ho'
minibus. Ethabcntfuperfercgem, angelum Abyf*
fi , cui ngmqn Hebrake Abaddon , Apoc, 9»
luir.en-
D
20
i
^T>e prdBigijs damonum
^reg. lih 14. lamentum ijs quos iuxuria inflatnmat , auls ijs
^ /^^'"'(: quos faperbiaeuehit. -
hra cir ex~Pierilcj; tamen hifcc nommibus fatan^quoq; mem
^reft m<t*t. bra nuncupari polTentmelut loannis fexto, ludas dia
iifi' bolus aChrillonominatun Sunt&eiusfigurseima-
ginesqaeexpreir^^Pharao, Antiochus,rex Babylo-
nis, AlTur & omnes impij»
Nominx d^monum ex a^ionis udrietdte dpud Ethnicostdi^in
61j. quoque ex offidjs dpud Ldtinos ; dccmonim poeticorum
nomencldtur(e,terni^ratores , uirunculi terrei cr montani,
d£moncs fdmilidres , sihyUae dlbce , dtque quorundam
gcntiUtiorum d<emonum nomma.
Cdp. X X.
luerf^, adhjec pro a^flionis uarietate frequen^ter Etnici dasmonio commutarunt nomina,ut
qaoduarijs formisaut fpetlris fub me'ridiem,quan'
^ -. . ., doinferisparentatur,calamito{is iubenteHecateob'
ajqne rf/^5uerlatur.i^wif^^^pnominanttquamadmodum Arifto'
S»itda>radi~ phanis interpres docet. nominis ratioeft:quia unoclioiu incedat pede.utEu(lathioplacet:uel (utahjs) quia
ifinsine, alterumpedemhabcatseneum.Idgenus terriculame
ta dicuntur quoq; a Graecis Hecat^a, quod ab Heca^HecatAA. ^g immittantur.dc-*Ki.iji{.',
^^/iiCiAofj etiam uocant, quodterrorem incutiat re-*
pr^fentatione uel imitatione. Erant & daemones qui'L4x/Ut, j^j^ Dionyfiaci, afperi & immites : funt quos ho^a/iag
nuncuparunt, quafi dicas ludificatores.Qiii uero das
mon interuenere & elidere res bonas ac falutares,ca-
lamitates autem & incommoda tum infcrre,tum fi impenderent,maturare, atq; in capitanoilra cogerc, &iielutpcrprs^ceps agere, omninoq; adfcelera&fiagi
i)r\ propellercindeq; in difcriminauite adducere,ucl
in fubitum pr^cipitare exitiia putabatur, oiinngiOfi^-mgaff^
% immi!'i^^c-^hfi^vaiii!^^^ Acu^mea Uv£Sv7Si7(iS fc^ms appellarut
antiqui.
Liher primus, lop
antiqui.Qui ad uit^ tasdmm &dirpedium uigentd^-
moneSj-s^^i^/^^/.aflrelTores illis uocatur.Diaboiicauir'- wa^Uifi*
tutem, cuiufmodi fuerat in Simone mago, paredrum
dici , annotauit Eufebius : & fic deinceps.
Exofticijsquocjjdaemoncs diftinxereLatini,uthi
qui regionu adminiftrationi pr^fidere cefcntur, antd
recitati Penates dicanturiqui pacatius ^des pofsidet, /»^„4^^,
Lares: autfiquandoexterreant, domosq; incurfioni x^re.
businfeftent, Laru^. Quiautem nobis fingulisdefi- L&ru^,
gnatifunt,genij maji:itemmanes,quosGr^ciHcroas ^^"'^ "^*^^'-
jndigitarunt: Sciracundos occurfantibusq; infeftos£^'^.,^,^^j,
fuifle, Menander fignat.Hos Lemures Latini ueteres FolUti.
appellare folcnt, Italis Folleti dicuntur,Sc Empeduf^. Emijednfg.
D^monesfiflicij Scpoetici, utMatuta, Oceanus, v^mones
Gallacia , Phorcis , Saturnus,Opi$, lupiter, Iuno,me ^oetici,
moratur a Platonc in TimaEO,i Marco in iib. de Vni*
ucrfitate.Terniftratores dicutur etiad^mones,qu6d TerniHrat».
triplici callc ad animarum propercnt interitum : uer^*'^^*
bonempe, cogitatione,5c opere.
Sunt cx Larum Sc Laruarum familia,qui uulgo noftrati dicuturterrciuiruculi,iam deteclis nonihil ma^ ^^'^" «/r*^»
nifeftis d^monuimpofturisinfrequetiores qu4m o-
lim.Horu dupIcxgenus.Sunt enim aliqui mites, me-rito Lares familiares nijcupandi,qui in domib. concubiapotifsimiim no6leuerfantur, atq; miniftroru mu-nia peragcre,auditui apparet,defcedere fciiicet ^ gra-
dibus,oftiaapcrire,ftruercigne,haurire aqua,cibum8c qu^cunq; alia cuiq; domui cofuetaapparare, quuprorfus nihil faciant.Horu pleriq; rcrum quoq; futu-
rarum ex occultisindicijspr^fcij, caqusepaulo poft
comperimus perfici,anteaadminiftrareaudiutur: ut
ctiam brcui adfore mercatores fignis praenuncicnr,
quimercesuenalesfintablaturi. Id quodaliquoties
in fdib.parentu Theodori & Agnetis (quoru Deus jpincffabili fua mifericofdia memincrit in refurreflions
iuftorum)
•; A
ioilrOru) obferuauilpuer, ddmodu territus,un4 cu fra-
trib. Arnoldo ScMatthia : ubi quu in tabulato ingeri^
iupuli alTeruaretur copia,{i quado uenturi efTent em^ptoreSjpr^cedetinoiftepergradus deijci eomodoaudiebatur racci,quo ucritate rubfequens odedebat di^
cs.Omenid utfauftumjplaufufemperexcipiebatur,
Quum enim de rebus fuis ftatuuntmercatores,ali«
quomerciumcaufa profe6luri, deijs antealoquun-
turjpgrediquefeearum nomineitetfatentur, Quodintelligens diaboUis , fua his ad quos cotendunt mcr-
catoresant^o{leditIudibria,quamilliadueniat,Tem
pusfiquidefuppeditatlocorudilHtia.Ita&pr^nouif-
ic & pr^nuciare uidetur d^mo.qu^ ia fieri ccepta funt.
«r-. ,„*..«, Alii tetrici funt, familiam quocunqu^ modo uel
hcintdAmo' turbantes , uel exterrcntes. Hos daemones etiam in
nes. fubterranearum, utTheologisplacet, fubftantiaruiri
numero habitos, in quibufdam uerfari fodinis, tradit
uir eruditifsimus ac metallicarum rerum inueftiga-
jnhbJe.tni^ toracerrimus , Georgius Agricola: truculentiautemthat. Jubter- $^ afpcclu tcrnbiles, plerunquemetallicis infeftiatq;
^'"^^^- ioiijijcifunt. Talisfuit Anneberpiusille, qui opera-
ii^ d£mtn. ^^^^ duodecuti amplms natuintertccitmipecu, qui
Corona rofacea appelldtur: co notnine reli6lus, quantumuis argento diuesellet. Flatum uero emittebat
exriclu. equi enim fpecic, habetis procerum collum,
&truces oculos , dicituruifiis. Eiufmodictiam fliit
Snelk'liiii Snebergius, nigro cucullo oeflitus^qui in fodina Ge-d»non. orgianaoperanumdfolo fublacum, in fuperioreloco
inaximsilliusconcauitatis quondamfcracisargenticollocauit, non finecorporis attritu. Quaeftuofamadmodam fodiaam deferere apud Turcas cogeba'-
tur lud^us a dxmone metaIiico,hominibus frequen-
terin formacapraeaurea cornua gerentis apparente.
Pfcilascert^> cumfexgeneradjemonum definiatnu-
mero : hoc cseteris peius efle dicit, qudd ipfi amidui
Liber primus, infit crafslor materla. Quidam philofdplii hos &fiili5-
Ie5cla:moncs, quinoccntesfunt, Scnaturaiitiprobi,
nominat brutos,& rationis expertcs. At fedatGS iiios
Gcrmanoru a]ij,utctiaGr^ci,Cobalosuocant;qu6d CohalU
hominufuntimitatores.Nam quafil^ticiageitfetesri
det, & multauidetur facefe,interim nihil plane effici
cntes.AIij uiruculos motanos nominat,ftatura(igni^ Viruntuli
ficates ,qua pleruq; apparcnt:nepe nani , tres dodran ^^'*"^**»^'
tes longi.Videtur aut efTe feneciones ,5c ueftiti moremetailicoru: id efl, uitteto indudo , & corio circu luin
bos depedete induti.FIi damnij no folet dare metalli'
cis,fed in puteis & cuniculis oberrat : & quu nihil a-
gat,fctam'e inomnilaboru genere uideture.vercers,
quafi modo fodiantuenas, modo id quod eitofsu eib
inuafainfundat,modd machinauerrettracloria.Qua
quauerointerdiagiareis operarios laceflunt,rari{si'
m^tamceosI^dut.Necl^dritunqua, nifipriusipiica»
chinnoautmaIedi6tofuerintIacefsiti. Itaq; noadmadufuntabfimiles d^monibus,t{ihis(jrar6 hominib.
apparet,quuquotidie parteiaboris domi perficiat,8c
curet iumeta:quib. quod noftricaufabenigne faciat,
gcneriqj hominu fint, aut falte uidecur eiTe amici^no-^^^^^-^
menimpofuerijtGermani(Gutelos (iquidemappel-
lat: )tri rrullis uocatis,quos fexu tam mulieris qu^muiriemctitOjCuapudalias natidr;es,tn maxim^ apud DamonetSuionas in famu!atufuifref£rQt.Sedd|mones motani montdni.
potifgimdm Ia.boratin his fpecub. ^ qaib. metalla iamelfodiutur,uel ea effodi poffe fpcs eft.Quocirca i labo
rib. no deterretur metaliici:fed ome inde capietes,ala
criorifuntanimOjScuehemetius laborat,cosqi exo-ptat. FamiIiare$quoq;referuturd(^monespriiiatoria ^^"^onsi f^
hominu,fenutuobferual-e Hmulatcs. Tali cofiliario'^^"'
frctusIegiturSocrates,que deii appellauit Apuleius;de quo pectiliare huius uidi librum, & Sermone 26,
tciy, MaximiTyrij philofophi Plaronici : unde hocconfcquutus ciijUt nihil fuo iuuantc Deo uitas
finein
ii3 De pYAjfigijs ddmonumtinemuenenocoa6luslufacere; quemadmodum QcSertorius , qui ceruam Dianae , ut prsedicabat, numi-
ne affiatam , confultricem habuitnuilo fuas de« mo*nitu edo(5lus,domeftica fraude perijt.Eadem ratione
Numam quoqi Romanorum regem, nympham Aegeriam coluifTe, confuluideq; , memoriae proditum elL
Pueri quoqiincofrupti&uioleternecatianimam,
adiurametis inefFabilibus a fe euocata afsiilere fibi,
& peream omne quod iuberet fieri , iafiabat SimonCkm.Uh.i. Samaraeus. Erat autem familiaris illi diabolus : quem
^s^^Z^- puefi animameiTc praedicabat,ut diuinitatem iuammentiretur cautius.
Benedi^li tertlj pontificis Romani tempors , in m^^
beMoguntinenfi djemonium quoddam, lub cuiuf-
dam facrifici paliio , dum aquam lullralem fpargeret/
quafi familiare efi^et latitans , iilum accufabat, quod
eano^lecumprocuratorisfiliacocubuifi^et: ut Sige^
berrus atque Vincentius tradunt;
Huicnumero accenfendi d^mones, qui homini*'
busplerifquepeculiaribus tanquam famil!ares,mo-
rituri alicuius notas uel gemitu uei ftrepitu uei pulfa^
tione in claudenda clauis theca futuri cadaueris , fiue
etiam in comtftonftrado pullato funcris adhuc igno^
ti, fubfequuturi tamen comitatu, fub ipfa meridie
uelalias ofiicntant.
Ludibriainfuperquaedam diaboli adnoftr^^tatis'
crepundia,ante do6lrinam Euangelij, ^fuperftitio'
num renebris minus euolutam repurgatamq;, in Germanisnollrslocisplurimis obferUabantur, familia-
, riaaded, utpublicselemurum (albas mulicres,& Si-
KAlh^muh* byllasalbasuernaculofermoneappellabamus) cho*»
^ , ,,'7^' re« hoc uel illo loco , celebratae narrarentur.Eratque
•^ ho€ laruarum genus apprime inreltum puerpens , 8c
irifantibus la^l^entibus, cunis adhuc inhaerentibus.
Quod etfi olimerat frequentifsimum, cum fatanae'
prKfli'.
Liherprimm\, . ///
pr^ftigijs nimium tribueretur.C hriftoq; eius fupplan
tatoriacnoftro patronounicoignauius adhasrerent
animijdiabolo Iudente,ridente,uariisque,artibus, qui
bus ad feimperitam multitudinem illexerat, impiuiii
cultumftabiiient^: tam.en poftpurioremferuentio*
remque Euangelij pr^dicaticnem mcntibus hominuinfonantem, id ufqueadeo euanuifle, eftquodDeogratias agamus fummas , ut neleuia quidem eius ue-
Itigia uideantur reliquai. Hoc d^moniorum genusintellexiflfe apparet Hieronymum, adPauIam fuper
obitu Biefill^ in epiftola fic fcribente: Quid cauf^ eft,
ut faepe bimuli & trimuli, ac ubera maternalactantes,
a dgemonio corrumpantur C*
Deumum nuncupatucacod^moneueneraturrexZ?^»w«I'cmporij Indise celeberrimi Calechut , confifus illi fa-
d:am a Deo potcftatem iudicandi orbis terrarum , &tribuendi unicuiq; pro benefa6lis uidelicet & malefa-'
dismercedemmeritam* Eiusimagineutmonflrumhorrendumingens, fedentemcapiteredimitodiade- , .
mate , Romanoru pontificum modo, fcribit Ludoui- Lih,^.Naui^
ciisRbmanuspatricius regcm habere inracellofuo.i^^'*^'*/'.^»
Hoc aute illi accedit,quod diadema ipfius ternis infi-
gnitur cornibus, Deum uer^ maximum Tamcrani Tam^eranil
appellantincolje.
Agnan uocatum daemone nunc hac, nunc alia for-' f^inanl
ma uidere Americos, ab eoq; multum infeftari, tradit
frater Andreas Theuct AngouIefme,in obfcruationi^
bus fuis in America cap.55 & 5^.
Grigri di6lum d^moniu apud eofdcm in Canada Sc Cigri: /
.
Guinea,maximeuer6ineorumfyIuis confpicitur.
Habentetiam fuos dasmoniorum facerdotes aut
tiates , Pages uel Charoibes uocatos : horum aliquis
poftquam dics nouem ab uxoribus ab{linuit,ih nouoquodam tuguriolo importatis ad ui<5lum, ut rcgio
fcrtjneccfTarijs mundo Icdlo ^ uirgine annorum duo-h dccina'
J14 " Depr^Bigijs dam&numdecim(lrato,totus decumbit roIus,feraoto popul©
Hnmottlii.Ij^ uocans dsemonem quem Houioulfira nuucupanf,
pcrhorae&lius rpacium,adhibitisfuis cer«mo-nijs. Fa6tadeindc inuocatione,dsemontaJidGm ac*
cedit, infpirans quse fciredefiderabat uates. Ex^audituretiamah'quoties aduenientis ftrepitus&ru-
gitus ab aftante popuIo,qui tum accIamat:Precamur
ut uera profcras,& denuncies pfophetae noftro intus
opcrienti.PauIo poftrebus intus peradisproditua-
tes^ac a daemone intclIe^a,long^ exphcat.
Videlih.4. Nominaadha^cridiculaadmodum , frcquenter fi-
cap.ii. bidantdsmonesrogati.Sicciim inobfefsisnomeal^
Flumifkfoi. teralteriushaudita pride HammonaecorampaftorePlantpes. inquircret, unus plumarum fafcem,uel plumifafcefeMojearbar. nuncupari, alterplanipedisflbinomencfleitertiusro
feamarborcmfeappellari refponditrita qiii fceleftus
Sc uafer cas in Kentorpio cffinobio tragoedias tu mo*HQrnmr. nebar,ElfiE familiaris,Hornuar fe uocari dixit.Come^
ticiorumhorum & futi!iunominum,quorunuIiuseft
finis,enarrationidiutius immoraritaedet. Qrandusfedulo Sc ardentcr Deus ,
per filium , ut noftros ani-
«.Gjr.j.f.ir>os,natiuum fuum templum,ab illius maligaicon-
fpurcatione5c fordibus expiare,cleraenterq.; confer*
uaredignetur.
'Di^im^io d<£monm fccunimTheohgoi^fhdcfo^hosiitm honorum c^ mah^
rumd^monumdijfcrentia.
Cap. XXII.Vnt etiamex Theologorum fchola, qui malofdsmoncs in nouem diftribuuntgradus,ucluti
(is nouem angelorumordinibus aduerSntcs:
.f^ '-.'•^ , cuorum'primi,'^":ri)^J^^ti;/- hoceft falfi djj dicuntur, qui
afkimpto diuinas maieftatis nomine , pro aij^s cohuotunCjfacrificijsque & adoratione honorari:J?cut
fatan
S
Vtherprhniis: .... ^^i
Titan illeMatdvaEi ^.Marci.Luc.^leos fupriktius rccenfai. Secandum habenturloco fpiritus mendacio^
rumicuiufmodi fuitiiie.quiegrefruseftrpiritusmen''
tlax in ore prophetarum Achab. Hoc dsemonio- h-R%^lumgenus fefe oracuiis immifcct, ScPythiorumua^
tum diuinationibus ac prssdidionibus homincs ludi
djficat.Tcrtioordme cefentur iniquitatisukfa, ^Tpi^
ritus funt inuetores maIoru,omniumq; artiu prauaru:
qualisapud PlatonemTheucus ille dsemon ,quilu-
dos & aleam docuit. Vafa furoriSjEra.ij.uafa ir^Jere-
ttiiae 5o.uara mortjs,Dauid Plal .^7. Quarto loco, ulto-
rcs fcclcnl.Quinto,prf{ligiatores, qui miraculaimita ^cdefy^
tur,& Magisinfamibus maleficisq; inreruiutjatqiita
populufcdiacut.SextaicIafsiarsignanturaerea^pote> ^'^•^?»
^ateSjfe tonitruis, fulminib. & fulguribus mifccntes,
corrupentes acrcm, peftilentias 5c alia inducetes ma-la. Septimammanfionetenentfuris, feminatrices «-^'"^•7*
rhaIorum,dircordJarum,bellorum, & uaftatioiiuiTi.
06lauam, criminatores 5c expIoratores.Poftremam, ^^^^-9^
t^riiatores & infidiatores, qui fmgulis adefTchomi^
hibus treduntur, maliGenij idcirconuncupati. 'Malygenijl
Nolohic dsmonesinigneos, aereos,aqucb.s, ter- t)<^rnonum,
reos, fubterraneos &IucifuPos, in loiiiales, Satur^ '^**''-^'*^^^
nios, m onentaieSjOccidentaleSjmendionaleSjleptc.f^^,,^^;^,
iriona!es,indiurnos,no6lurnos,meridianos,inf\^lue'
ftrcs montanos, capeftres,domeftic6s, ciim Pfelio Sc
reliquisMagis fecerncre; nec eorum itidem numc''
tum Sc ofiicia fccundum duodccim figna zodi&ci,
iuxta decurios cceli,quinarios , tripl citatcs, elcJ
iTienta,pIanctas, & reliquam Magoru, bonos intcriiil
d^mones ,pr^texetmra, comenticiam icenam.recen^
fere : aut Marci cuiufdam imbibitas cx daemonu inftt
tutiorve opiniones,d Pfello recitatas Bc cn ^ita?,enar=.
]farc inqua noIo,hic do6lrin^ facrofan^^ 8c religiot^Jr
hti&T^ (sMt in exofdio faifus fam)iimitib. conrcntus,*
h z Fhilofa**
21
S
DeprdBigijs d^mo^umJD^monum Philofophi, qui daemones elTe cred«derunt,trifarildifferettafe- eog diuifcrunt. Alij immortales,& omnes mafos elTeiun um pn-
put^^if^ 3<;;n^|)ecilles, ut Pfellus: quicum effet Chri-»" * ' liiaaus,Chriilianorumfententi^ fubrcripiit; Alij mor
taleSjaliosq; bonos, alios malos, potentes,fed qui mctumortisfibi profpicerent. TertsaPlatonicorum eft
difcretio,qui eos immortales,potentesq; ac nobis fa.
iniliares, partimquebonos, partimmaloscfTe affir-
mant. Omnium adh^e philofophorum is eftcon-»
fenfus.naturlesefiedaEmones, quos Platoueneficjjs,
incantationibus,magic«, j-i^^TwV, facerdotuqiartibus
Scoraculisprffificit. .
B&norum e> Porro clar^ , & Proclo apertius,bonos a malis das*
tnalor^mdie- monibus diflinguit lamblichus de myflcrijs; Dij (in^monumdi' qujens^anpcli, daemones boui Hon apparent phanra-
itjcomodo, ledproprioprorlus, Scuero: at Ipiritus
^ mali,phanta{lico, fallaGiqjjiimuIantdeorum pra^fen-
tiam,daemonumqi bonorum: idcirco cultorem fuumiubebt effe iuftum, ut ipfi uideantur boni, ficut & dij.
Quoniamuero naturafuntmaIi,rogati malainferre,
libenterinferunt, atquenobisadiniuftaconducunt.
Hifunt omnino, qui ScinoracuIismentiuntur&faU
CUm.hh.^. lunt,8cturpiaconfuluntatqueperagunt,D)jautebo-
Rtcog. niqued^mones.neqjfalluntunquam, neqiconferunt
adiniqua. Eftinfupermalorumnaturadaemonumfi^bimet mconll:ans , inftabilis , fecumqj difsidenSjalias
aliafuadens. Superiorumueronaturafibiconftat af.
fidu^, eundemque feruat fempcr in a6lionc tenorem,
Dasmones malos arbitratus eft bonos Plato interdu,
& Porphyrius,& multi alij Platonicorum. nam Plato
fuam eam philolophiam ab iEgyptijs,csterisque bar
bariSjPIutarcho iudice,hauferat.
Amufsis autem qua interftinguuntur fpiriyiS, fta
proponitur a Petro apud Clementem lib.^.Recog. II<»
lc qui amalo eft,fignaqusfacit,nuIIiprofunt; illaue-
rd
Liberprimm, iij
ro qu3e facitbonus, hominib. profunt Na dic qusefo,
quje atihrasefljoftendereftatuasambulantes C^latra-
re aereos aut lapideos canes, lalirc montcs,uolare per
aerem,& aliahis {imiiia,qu^ dicitis fcciffe Simonem C*
Sed quae a bono funt, ad hominum falutcm deferun-
tur: ut funt il!a quse fecit Dominus nofter,qui fecit c^
cos uidere,fecitfurdos audire,dcbiles claudos erexir,
languoresSc daemonesfugauit, mortuos fecitrefur«i
gere, & alia hi&fimilia, qu^e etiam per mc fieri uidetis.
Iftaergofigna quaead falutemhominumprofunt, 5c
aliquid boni hominibus conferunt, malignus face-
renequit.
A' diuo Antonio,quemadmodu perhibere D.Athanafiu fcribitur,hac ratione difcernuntur. Sandli fpiri^
tus plaufibili & fcdato uultu apparcnt. Non enim co-
tendunt,neq; clamant,ncc uox eorum auditur,quum
occultoinftin6lu gaudium Scfiducia peccatorib. in^
fundant; Dominusfiquidemfpns Scorigo Iseticisecu
ijs eft. Quare tu animus nofter minim^ turbidus, {^^
lenisplacidusqilucisangeloru radijs illuftratur, tumidem coeleftiu muneruftudioflagrans, cupitabhoccorporis hofpitio & mortali domiciiio exoncrari,fefti
natq; cu ijs quos uidct,ad ^ternu iilud tabernaculum.
Licet adhf c quis pro humanas fragilitatis forte, primi
intuitus fulgore nonihil terreatur:tame tanta eoru eft
gratia,ut omne repent^ tollant metu. Ita Gabriel quuZachariae in templo loqueretur,& angeli quado diui'
numuirginis partum paftoribus nunciarent, ut&ijqui circa Dominicu corpus excubias agerent,fecuris
uidetiu fe m^ntib. oftendentes , ne mctuerent , impe-rabant. Malorum uero fpirituum uultus truces, fo-
nitushorrendi, cogitatusfordidi, plaufus geftusque
diflolutorum iuuenum uel latronum.unde confcftim
animaetimor, 3^fenfibustorporincutitur: acceditSc
odium Chriftianorum , monachorum maror, tae-
hi
dium
cilum ruorum', recordatio &metus mortis, cupidQnequitiq?, larsitudouirrutis,corclishcbeiatio. Siigi^
ttir pofttimorem horrore coricepto rucceiTerit gai;-
dium , & ad Deum fiducia , atque ineffabilis chantas,
auxilium prxfto effe memincritis, quod animas fccu^
ritas^praefentis diuins maieftatis indiciii fit. Sic nan-<jue ic patriarcha Abraham Deum uidens, gauifus
cft: & loannes prasfentiam Maris fentiens, qusein fa.*
criuentris hofpitio uniuerfltatis gefl:ai*etparsntem,
exuitauit prx gaudiq in utero matrss. Sin uero inie-
<^us timqr duraucrit , hoftis eft qui apparet, qui non, niod6rcfic€renequir,qaemadmodu Gabriel pauen-tem uifginem recuram efTe iubet: ^ti6. Sc pauorem du-
. plicat, S^ufqueadprofundamimpietatisfoueam.^utnimirum ipfi genua fle6lant,mortaies,impelht. Pro-inde mifera gentilitas edi^ti diuini ignara, falfo d^mo,sjes deosopinataeft»
Qnod didhohii non omnid , (^ mhilfmc Vcicon^
fenfu f>ote^: CT cj'*are Deus iUi mulupcmittit.conflitutislmitibtis.
Qp. XXIII.
Vanquam Deum omnipot^ntem & mirerM
cordem fuo confilio, Sc noilro merito , ut dai<
mon fualudibria Bc tyrannidem incuiufcun^
^,,-. . Gucordinishominesexerceat, quandoquepermitte^
zei dUhoba ^^,expr£ecedentibus,litpalam: nontamenmauigec
^immtm. ^i » cohniuetque ad omnia: nec infinitam , nuliisue a-'"''
{Iriclam limitibus licentiam concedit: alioqui unomomento a diabolo enccii interiremus cmnes:fedmetas conftituit, quo ufque illius a^iionestolerare
CltYi-ptUr- ^^''^ (interea tamennos clementifsim^?iiarumfua'
/mitim^ na 'ta rum um b racui o com p 1 exo s cu fto d i t , fou et & patro^
\ttlliimq'itd^ cinatur) quibustamanguileffttanam coercuit,utci-pote>ijata»>. ^^^ gi^g a(Ienfum,ncin beftias^c^uiciem aii<^uid pofbit,
'' muliQ
q;
Ljherprhnm^ npa^ulto minus in homines» Exemplum habes Mat-thasi oftauo : ubfporcosingredi nequiuitjnifi (ingu^
lari C H R 1 S T I permifsione. Nec unquam illi Dcus Qudre dUhoin homines ucl tantillum conceditjnifi ut uelpro* k aUqmd ml)cniur,ri bonirunt:ueIcaftigenturpunianturque,fi hommeifer'
pcccaiores. prsefixis terminis, ultra quos ferri non {I- ^^^^^''"ci
nitur. Vtinfideles (aitCiemens) afideiibus,&pij ^i^atjrjoan.
difcernantiir ab impijs, permiflum eil maiigno uti tra^^.y. nem
his artibus,quibus fingulorum erga uerum parentem /^rw. 24«, da
probenturaffedus. SicDcuteronom.capite n. pcr< '^^^'P'-^-
inmae tentationis exphcatur caula : Si lurrexeiitm *^
medio lui propheta.aut qni fomnium fe uidiOe dicac,
&pr3Edixerit{jgnumautportetura, Sceueneritquod
Joquutus cft, & dixerittibi, Eamus, fequamurqu?^eosalienosquos igncras, &feruicmuseis:nonau»<JiasuerbaProphctaeiilius,autfomniatoris:quiaten?
tat uos Dominus Deus, ut pal^m fiat an diligatis
^um,an'non. PulchraGregorij eftfententia : Dia^ ihz.MoraU
bolocxfeuoluntasfempermalaedifed potentiaeius
quam a Deo habet, nunquam. Voluntatem ctenim
iniquam non pcrmittit ilii Deus: fed ut rect^ ^gatj,
quemadmodum ipfe uult. Prop.terea non eft iniuild
timendus, qui nihil quam quod Deus uult & permit-
tit, poteft. Termirtum uerohuncilatutumeiTe, au-
thor Clemens exiftit, ut nifi quis prius fecerit dag' Li.^.Keco^,
monum uoluntatem, d^mones in eo non habeant
poteftatem,
Permittit Deus, ut prceftigijs miracula qusedamMofjs , adminiculo diaboli jmitentur magi iEgy> Exodii.n.
ptij , ujrgasquc in draconcs uideantur uertere, flu*
tnina fjinguine tingere, ranas exfluminibus euoca-
re: accyniphesexterr^ puluere produftoSjUelmu"fcas domus /Egyptiorum folas infeftantes, uelffis-
da hominum & pecorum ulcera , aut reliqua Mo"fcoper-aimitationementiri^minim^conceditur, ut^
h 4 folQ^
12 9 T>epr<zBigijsd^mommfolo Deo ea proficirci cogercntuf fateri, Annuebatuc
pMiel^, fatan^jUtregem Babyloniorain Nabucadnezar in ^m^
rorema6lum,&abhominumurainrolitudinem pro-
puifum, formamiferd defosdata,durifsim^afiiigeret
Scexagitarettotumfeptenniu; ne autemanimsuimfacerer,prohibebatur. Interea nec penitiis illum reij*
citDeus, nec pcjenisobrutum deferit: fed exaclo fe-
ptennio liberatum a funjs,regno redituit. Itidem illi,
toh.z, DeusaiTenfit,utinfortunasSc corpusIobifguiret:nc^*'
^ tamen animam illius ]2deret,mandato cauit. Conce-iditutfepte uiros Saraeuirginisuitapriuaretd^^rnon
:
propter effrenem in illam affe6lum,cuius illi erant in^
'^ohU^. dignimatrimonio: atincaftumiuuenemTobiam,ni*'^acb.^. hilillilicuit. Quumlofueprincepsfacerdotum ( per
quem J E S y S fignificatur) coram Dei angelo confi-
{leretjpermifTam eft fatans ad dextram fl:are,ut ei ad^Matth.^. uerfarctur. Chriil:umadhaectentarepermittitur,fed
..^''^^^: ufqueadaras. Petrumexpetiuitfatanas,utcribraret
ficut triticum: nec ilii conceiTum eii . Nec uilo modoadmittendum fentio , uei leuifsimum quiddam ilium
poile, cui ex facrofaniflis iiteris uei probae monets li-
bris exemplum uel ^v(x-K»yU non atteftentur : quu hucmaxime uctcris Sc noui Teflamenti monumenta, pro
Kloan.}, phetarumconcio, Chriftiaduentusfpe6i:ent,utdia-
boius,eius artes,conatus &potentiainnotefcant,ner
uus iilius infringatur,operadifroluantur,regnumque
peiTum cat. Quapropter fi quid praeter omncm fi-
dem ad diaboli potentiam reiatum audiatur, non confeftim confugiendum eft ad illud imperitoru axioma,
diabolu uideiicet Deo permittete haec & iila indifcri^
Pmdjni^a- minatim pofie.Cofiderandu fiquide,quis eain rema-koh permtjjA
jcftatis diuinas arcrum primordijs fucrit ordo &mo#i/i4gyandt*m.
dus,numhunc contraueniatquodaccidinenarratur,j w
,. ,.,. quunihii promifcu^autcitraordinecondiderituni-
uerfiordinis caufa, imo ipfus ordo. Vnicuiqj cnim"^ ' -—
^^. .^ - . < . rei
Liher primm. 121
pi fuam eirentia,formam, proprietatem, uires & mu*nus ind.dit, ut quodcuq; coditu uel agere uel no age-
re dcbeat queatq; ex infito naturae motu , & extra hac
indita a principio potentia,nihil id ipfum pofsit, ne'q;
aliud huic quam quod earationepoteft, a Deo coce-
ditur : alioqui fibijpfi Deus aduerfaretur, quod ab eo
cftperquamalienum. Vtautclariusintelligar,exem
ploquiduelim ,ollendam. Siadiuinamaieftatemi^
hi permittatur,ut per aera cum auibus uolcm, aut per
terraeuifcera cum lumbricis ferpam, uel in aquis Ciiin
pifcibus degam : idfcert^ nequirem, quia Dei ordi^
nem aborigine conftitutum, & infitam mihiaDeonaturalem potentiam contraueniret, quum meko-minem , quem in terris cum hominibus uiuere opor-
teat, crcarit. Itaab initio uolucribus ut inaere uo'
lent, mandatum, aquarumhofpitiumpifcibuscom-milTum^arboribus &plantisterrse fuperficies praefi^
xaeft, lumbficisScuermibuseamaltiuspcrfulcandi
fatlaeftpoteftas
:
No» uero ut celerespajcdittur in ceihere cerui,
Rutfreta deflituant nudos in littorepifces,
Siuepererratis amhorumfinihusexul,
Aut Ararim Parthus hihat, aut Germania Tigrim,
Nonminusfpiritibus fuje potentise le*ges &Iimi^
tes praefcripti, ultra quos ne latum quidem pilum fer-
ri queunt, etiamfi Deus conniueret, cun6laque per^
mitteret. Nihil autem pcrmittit, quod in fuo ordine
fieri nequit. Hic Dei omnipotcntiae nihil derogatur,
fed daemonisimpotentiaoftenditur. Crearenemu*fcam quidem hic poteft( hoc fiquidem folius Deimunus eft, qui cuiufcunque uerae efientis unicus
fonseft &origo) nccidofficj ulla fibitribuere po-
teft creatura, fit uel angelus uel homo. Concubitumitemexercere, eoque generare nequit daemon: de^
funt etcnim ei organa& matcria, illis ahimalibus fo-
h 5 Imn
lum ab Inltlo mandata, qu3e carnem, fangulncm , fpi^
ritLim & olTa.quibus carent dsmones^habent. Vides
quantam hic ruinam facit falfifsima illa cunclipotcn'
tise diabolicx perfuafio . Imo a me afTeritur , illum ni*
bil omtiir o pcfic extra inditam ci a rerum origine
uim,qu? ipfjus ciTentis confona eft,& ei naturalis di^
-citur. Ex huius potcntia quicquid operari poteft,
Deo annucnte, concedendum ci eft: uerum in eo
exequendo farpius etiam freno coercetur, ut quodpofsit , non efficiat, Ad uindidam quidcm Dtiminiftcr eft, exequutor iufticiae eius & tcrtor, in
co gcncrc quod catcrali uirtutc ualct, neque am-plius.
Eadem ratlone citra negoclum conuulferls, uuNgarem de Lamiarum niribus obieclionem , has nimi>»
rumrerum miracula humanas uircsfuperantia, dia^
boli adminiculo praEftarc. Imo nec has extra con*
natam naturse humanas uirtutem quicquam ualenr,
etiamfi miliies coopcretur daemonium : at potius
cb fexum & astatcm ex corporis inidonei confti^
tutione frigida, humida, crafla & torpida, tenuis
fubftantiiE daemoniacse opus impediunt, ut fi ilJe
harum cocperationem requirar, in fui operis exe-
quutione turbetur inhibeaturque. Multafiquidemhuic ut fpirit^i funt naturse du<^u pofsibilia ue!
naturalia , quee ob humanae cfientiae crafsitiem &tarditatem , noftrae naturas metas long^ latcque
uincant.
Proinde non qulduis concedcre iuftifsimum
Deum alTercndum eft, (t6. ca folum quse naturalis
ordodiuinitus conftitutuspoftulat ! incuius notio-
ncm fi exordinatis rerum principijs 8c rationeper^
uenirc nequiueris, in ueritatis Jibrosmcntisocuiosconuerte , iucidoque radio contemplare quid hajfle-»
fias dia|)plo con^eflum fit: inijs cnim uelut m ter-
fifsimo
Liherprmus^ 12^pfslmo Tpeculo, totius harmcniae Scdluinseordina^
fionis id:eam, euidentifsimecernis^rad quain xvaheyU
quadam Facde referri poterit ,quicquidin huiufmodi
ineditatione tibi remoram, obijcir.
Qu£ (Udholo funt impofAhilia : ubi multdi mdcji^
cid illi ha^cms falfo, attrihuU receiu
fentttr. Qp. XX 11 II.
POrro quemadmodum miriiicas fatanas uire^
actionesque prajltigiofas conFefTus fam : ita
quoque machinetur , fabricetur, archite^e^ 'i^.
tur,mo]iatur,formet, reformet, fingat,mutet quadra^» ''-**
ta rotundis, artem quacunque iaclet, ocuios prse-
flringat: plurimatameni}!i^«/>vr^atque impofsibilia x)ia.hoh imr
proponain, conltanter negans^illum autillius angC' pofsMto;.
los uel minimum corpus pofTecreare, (lue resexni-
liilo condcre, aut uerepro fuonututranfmutare, aut
Jijs aliam inducre formam, uirtutem, uel proprietate.
Nequit corpus in falispetra reueraimmutare,quod Cener.tp,
uxori Loth cotigit. Nec potuit uirgas in dracones ue- £aW.7.3.
rh c6uerterc,nec aquain ranguine,nec gignere ranas, ^^^^-^^y- ^
nec cyniphes uel pediculos ex puluere jpducere , nec^'^^'^^
marefeiungtrcutnudistrafiretur pedibus,necaquaamararedderedulcem, neqieami(fbu^pctraclicere, jExod.f.i^
quaecuncfiaMofespr^niitit. Noniterefccxiguasred* if.ij'
flita^-npliores , quodinfemiaib. &quibufcriq;crcatis
dDeoquotidiefieriuidemus. oleuquoq; inusfib.ui-. /?^<>.^^
Ju^ uacuis auxitHelif^p; & panib.quinc; hordeaccis joart^e^
pifcibusqjduob. tothominumilliaeibauit Chriltus,
reli^lis duodecim fragmentorum cophinis. Necfua.
uirtute poteft aqua in uinu trasformarc,elephatiacos
mudare, c^cisuifum/urdis auditu.claudisgreflus fir
mitate reftituere,aut ullu morbu uer^ fanare,uel fteri
jes foeminas foecundas reddcre. Ne^uit etia diabolus
cum fuis mebris,alicui uita darQ,aut extin6los ad uita
reuo^are: aut eorum animas inmanu Dci exifkn-'
'^'
'~
tcs, S^
124 peprccBigijs4^monumSaplcnf}, tes, &inDomino obdormientcs, ^fuaquieteturba*i.rhcfj.^.
j-g^ ^gi ifjftitutum diuinitus naturae curfum impcdire
/Y«^io. Cquemadmodum lofue Amorrbaeos expugnante, &Ecd ^
poltea Ezechia conualclcente , ac Uommo nottro
jjionyfad I E S V in cruce pendente,reuera fa6lum legimus) dcPolycar- llruere aut mutare. .
Necquoq; penitus defl:ru6la redintegrarc potefl::
no ccelodeducereluna: necqu^adhucinherbafunt,aut fatas ahp traducere mefTes; no honeftos bonosq;
KXuguTi.de Homines diligere,n6 improbos odifle: no introfpice*
J)if,inn,Ec^ re,ac integr^ pernofcerc fenfus dsC cogitatahominu c6dtjuslic.do traPIatonem inEpinomiderno duras,afperas&acu'
^ma um,^^^ materies,per foiidas corporis partes illff(^,aut pcr
flri^iores meatus magnitudinimaterierucertapro-
portione aut dimcniione fecundii naturae lege neuti-
qua refpondenteSjin ipfa corpora immittere : non adullum mahl^in quod no(fle diuq; ipfe totus malus,malignaq; uoluntate quofcunq; pefsunos mortales uin*
cengjfpotepropedet, necuitiatanaturaaliterpoteft)
nliius hominis impcrio uel arte, uel ex foedere copel-
li:non fein hominumcorporapro fuauoIuntate,aut
ad alicuius maliciofae & malefcriats anus arbitriu imprecationeuc infinuare, nec eiufde edi6lo d corporib.
egredi:no deniq; pr^uidere prius, quomodo fata mu-di, imperioriiautpriuatarurerudifpefaturp (itDcus,
quam iila uoce diuina, promulgantur,decIaranturqj.3.parte.z6.q. In Dccretis cfttQuifquis creditpofTe fieri aliquam
f.eptfcoj^f. creaturam ,aut in melius deteriusue immutari,aut in
aliam fpeciem uel fimilitudine transformari,quam ab
ipfo omniu Creatore, pagano & infideli deterior eft.
Omnibus iiaquepublice annunciandu eft, quod qui
taliacredit,&hisfimiIia,fidemperdidit,Sc,quire<^am
fidenonhabet.hicndefteius : fedilliusin quec.redit,loan.j, ideftdirtboli.NadeDominonoftrofcriptum eft:Oin
niaperipfumfa(^afunt. ScribitPfellusPlatonicus Sc
Chri-
Liherfecundfis* 12^
.CHriftianus,d^monia faepe hominibus diuitias polli-
ceri,item & gloriam,ui6toriam,amorem , cum tamcn
tradere ex fe non pofsint: quippe quod nullum impe
rium habeant. fed uifu tandem quaedam inania fuis
cultoribus afferunt ,uaria proffus &inftabilia,qu«
tamenimpij diuinaeffe fpe^lacufaputant. Hinfmul'
ta, quae tanquam uer^ gefta, haftenus diabolo &il-
lius mancipijsattributafunt, utfraudulentaaut prae
ftigiofa^uelnon eo quoapparuere modo,reuera exi
ftentia, collabafcereoportetiquemadmodumlucule*
tisporro demonftrationibus,fufius in fequcntibus
docebhurlibris.
DE MAGIS INFAMIBVS.LiberSecandus.
Qwitiw nomn\h\^ mugi kfmes cr uc^
nejici^inuetenTe^mentofignL
ficentur, Qp.L
VANaVAM mota interdu quaeftio-
ne,uel difputatione inftituta de Lamia-rum a6lionibus,facra£ mox obijcian-
tur Scriptur^ teftimonia, in quibus magi uel malcfici , fiue incantatoris aut
uenehci, uel etiam prsefligatoris, utalij interpretan^
tur, nomen legitur , eoque denotari nuncupatas uul-
go Lamiasuel fagas^moxindiftindliusafiTeratur: comperiotamcn,prodigiofoshos hominescum fuis arti^
bus,praeftigijs,ilIicitisqucdiuinationibus, uariiaRabinis $c Hebraeis intcrpretibus exponi,diuerfis etiam
nominib. reddianoftrisLatinis: nec Hebraifmo ex^
a6l^,ucILatinaetransIationiconfonare Graecam. Manifeftum id erit, fi cotextum Hebraicum cum quacunque ucrfione non ofcitanter contuleris, Rabinorum-
quc
I^^ 13e magts infamihtu
que & intcfpretum iudicia artcntius obferuaueffSs
omnibushislocis, ubicunque ullahorumportentO"-
rumfitmentioruelutExodi c3p.709.22. Leuit.19.20*
Deuter i8. Hierem.27.Daniel,2, 4.Rcg.2L ^.Paral.j^.
Obeiufmodi diuerfitatcm interpretum, & difsidia,
prsdii^liis inlocisuirum undequaque doclirsimum,
&: linguaram peritifsimum D. ANDREAM MA^S 1 VM confului, quiuocesHebraicas,rem magicamfpeflantes , atque hic ufurpatas numero reptem , hif
Ch4faj>h. expiicuit uerbis. Primam , uidehcet t\*^^ Charapb',
uideo conftanter in uulgaribus Latinis Bibiijs ita red
ditam, quafi id maleficium fignificet, quo afemonedementati homines,per malas artes pecudbosVfege'
tibus , imo etiam ipfis hominibus nocent, aut faltem
nocere fe exiftimant: aquibusfacinoribusmalefici
uocantur,quos lex Mofi e uita fublatos uoluit, Exodi
jiiechajp' 22.hoc decreto , n^^nniSfV na^^i^n : hoc eft, Maleficam
jihA. non paticris uiuere. Nonien enimnD^^IS Mechaf"
fepha, quo lex hic utitur, a riU'S Chafaph deiieditur
:
poiitumq; eft in Foeminino gen :re, ut aiunt interpre*
les : non qaod uiros impunes lex efTe ueht, fed quia
iliefexus ob genuinam (implicitatem dsemonis infi-
dijsfrcquenciuspatet. Quare Grsscatralatio, quamSeptuagintafenioribasaflxr bimus,decretumiiiU'dli
berius reddidit,?'^-**'*^^^' ^ ^tc,^ .i2/w<7ST6:hoc eft:,Venefico$
(utMafculinog-nerefoenjninum comprehendam)non rerinebit s iti u ta.Animaduerto autem pr^di6lu
Bocabulum r|^D Chafaph,& quf ab ipfo deducuntur^-
uixufqtiam in prsdidla tralatione Gr^caaHterexpo-" ni,quamutueneficiumfignificent:hoceft,hifceGr^-
ij^^^Kif. cis uocabulis , fxf^ocKas^ qxffXitKxvs^ <pci^,ucKnic^Sc qus huius'
<t>:f^:iKi^s, funt inflexionis. Na &uulg6 etiacredunturilli quos'
uocamus maleficos , nefarias fuas artes non fine me*dicatisquiburdamrebusfcxarcere atque efficere: ut
laceam authgKs lym Graecos, tum Latinos. Aben-
tZVK
Liherficundtd^. i^fezraautcmapud Hebrseos magni nomlnisrcriptor,
dicituocemtiTrrsChafaphpropri^ad praeftigias Tpe^
^are : hoc cft eas delufiones, quibus res aliter atqu«
fe habcnt,noftris oculis exhibentunQuod ut ipfi con
cedamus^tametfimihifan^non uideaturfacil^ exfa'
cra Scriptura id euinci polTe : tamen Danielis fecun-
docapite ubi legimus, Nabugodonozcrem inter a^
lios fomnijfui interpretcsadhibuifle etiam n^^BTTDTa
MechaiTephim : fi prseftigiatorcs ucrtas ,'non uideo
f^uid ilh ad exphcadum fomniu adfcrre fua arte potU'
jflent, quae tota fallax & deluforia eft.Quare eius ioci
interprcs , Leui Gerfonis filius, fummus in illa gente
philofophus,ait,Machaflephim efl"e cos qui arte pro*
fitentur aftroru,genio8 cojIo deducedi, atqi in chara>
^eres quordacertishorisfideruq; curfib fabrefaftos
cocinnatosq; pelliciendi , & illc^tos in eoru hominu^uos uelint,aut commodum ant incommodu incita*
dijuel ad quseuis etiam alia officia ad:gendi,ueiuti adprscfagiafignifieationesquererum abditarum. Egotier6,fimcum iudicium etiam requiris,putarim iL
lud uocabulumlat^ patere, atq; ad quamuis magi>cam artemfpe<5lare: & inhac fententia uideo etiam
cfle uulgus Hebrsorum, Secunda uox erat Oop iTrf/*».
Kafam . ea uidetur , etiam Hebrasis autoribus, pecu-
Jiariterad futurarum rerum pra^fagia pertinere.Qua^
re & in Gr«cis Biblijs ubique, qaod fciam, fignifica
tioneuerbi/u^f^sas&^, quod uaticinari fignificat,red' (Anynvi^tu,
ditur : ueluti Deuter . iS.Hierem.zy. & alibi : in Lati'
nisuer6B;blijs (loquorautemfemperdeuulgaritra
Jatione ) interdum uertitur hariolandi , interdumdiuinandi uerbo:utin ijs locis quos iam c'tau1.
Tertia 'y.y^ Onen , in Latinis Biblijs aliquando Offf».
obferuare fomnia , ut DeuteronomijiJ5, 5c 2. Para^
lipom. ^5. aliquando augurari,utH'.ercmise 27. inter
dum ctiam diuinare, ut Micbes 5.uertitur.Iii Grsecis'
«crdj
12 S T)e magis infamlhmemific^oi, uero, nonnunquam eh<}vi[i^xi,\dje(izugur2Lr'untWiere^
«2s-ff<^^iyyi- miaez/. plerunque etiam ^-T^^^t^-i^j&^, oraculaederc,
^ai, Michese quinto. Veteres Hebrasorum dicunt id uer
burn ad eos propri^ pertiriere,qui temporum mome^ ^
taruperftitiori^obreruant, atquealiafauftarebusge*
A^4/;^i. rendis,aliainfaull:aprsefcribunt. Quarta^nsNahas,Deuteronom.iS.Sc i.Paralip.^^. Latin^ uertitur, ob-
feruare auguria: Graec^ uer6,ut ea quseproxime pr^^
CQisk/iM-^lfi^M, uox eft in Biblijs frequens. Hebrsei di*
cunt, ad eas conieduras accomodari propri^,quibus
rerum praefentium futurarumque fiatum^nimis cu^
riofaSc fanedelira religione conijcimus ex fortuito
quopiam euentu : uelut exdextro aut (iniftro auiumuolatu , auc animalis cuiufpiam OGcurfu , ue mein bri
nutu,tinnitu'ueautlapfu,fternutationeite,fii£;ulr'.:!,
cantu, cribri motu: & quae funtalJs huius gsneris
milie fuperllitiones apud mulierculas in uaniisimoHahar, ufu. Quintansn Habar, Latine incaatare, Gr^ci^'-
.
iV^/«.y,;r.\;'4y traducitur. VtunturHebrsiea^quando arcana
iTf^Jci inca^ qusedam uerbaaMagis muflTantur, quibus efficaciatatiom, -^gr^-g
^^ jj.^ putatur. Quale illud effc Vrrgilij nodri:
fngidns inpratis canMio rumpitiirajigiiif,,
Etegouidiqui uerbis iiilerentferas, teliq; ia6luni
cxpeclare cogerentr & qui fo^dum illud & domefticu
animal quod Rattum dicimus,{!mulatque confpexif^
fentjquouislocoquafiattonitum autftupidumfubfi-
ftere , necfelocomouerecompellerent ({lueiduifu
folo, (lue incantatione efFecerint ) donec non ex infi-
dijs.fedprotenfamanuapprehenfumftrangularent.
Quin 5c Oauid eiufcemodi miracula iieri per incan*
tationes , fatis uidetur de afpide furdafignificare , cu'
ius mentionem facit Pfalm. 57. autiuxtaHebraicos
Codices,58. QuoIocoutituruerboifto*^snHabar:
£a^}a^: ^ifimuletiauerboTrnVLahas, quodidem fignificat.
<^^- Sextauox3-^KOb,plcrunqi redditurinLatinatranP
latione'
Liherfecimdm, 12^
ktioncPython, aut Pytbonicus rpiritus : utDeut. 18.
Era.19. i.Reg.28.& 4.Reg.22.ac ahbi crebro.interduni
^tiam/cd ut mihi uidetur, minus proprie, magus: uc
2.Paral. 35. la Gr3scaautemferelcmperij'>a7f<>i/^®'?
nifi qu6d4,Reg.2i &2^interpretstur.?iA/y7;!)^,&nercio
anufquaalibi. Significatuero uox^i^^ Ob, Hebraeis
utrc aut Iagena:unde & eos dfmonas qui obfcuris uocibus,exiemotiorib.corpor2shumani partibus(uelu
ti exaxillis,aut fceminaru pudedis refponiabat, qua-
fiexutreautlaguncula,n*\!NOb, autplufalinumero
Oboth,ea ges uocauit. Grasci uero appofita ubcc ap*
pellarunt iyyoi^eji/xvdiSf, ^.utiyy^TfiriKf^ eo quod exuetrib, i^5-«cr/'^t/|
hominu profareotur.Quauoce Gr^cam imitati Lati- ^e/,
norum quidam,non inepte ucntriloquos dixere. Ac^ Xyyu^ii^T^i
commodantur autem illa uocabula prbpri^adipfos Far,%*cau^.
tiiaios (piHtus : intcrdum ramen etiam ad ipfos homi ^^-i-^*
nes qui illos patiuntur. Eius generis dxmoniu nobi-
Jitauit olim apud Athenienfes quendam Eurycle ma-*'
gum, ut author eft Ariftophanes in Vefpis : ubi ai t, fe
fuppofiticijsfuiscomcedjjsmultu commodiattulifie
Rcipub. Athenicnfiu,quas,Euryclis imitatiss or^culu
&: more,in alioru poetaru ucntres ingreirus,cldm reci
tadas curarit.Ab illo Eurycle ( ut doclifsmia comeu'taria Graeca oftcndunt) uatcs eius generis pollea di-
^i funt ^fVHAaT^.Sc iyy^rfi/iiv^a/^viel Gthm^yya-r/iT^. Me^mini ctiammelegere, Delphicuillud celebrebracu'
lumpcruatidicsBPythix, diuaricatiscruribus, didu^
<5lisquc feminibus tripodi infidentis tguen conceptodaemonio pronunciari folere. Puellam quoque cu-'
iusin Adis ApofloIorUm cap.i^. fitmentiOjUentri- renwlo^ti^^
loquamfuifre, author cll: diuus Auguftiiiusineo li*
.bro|qucmdeDo6lrina Chfiflianacompofuit. Seddehocfatis. Poflrema uox Hebrseaeraf^inj^T^Iidoni,
, Jquam ab Hcbrseo uerbo 5?i*^iada, quod fcireatque
^ognofcere fignificat, dedu(5lam puto : (ju&nquami non
1^0 Di Wdgls infdmibtls
nohignorem quasnugas Hebrsei adferatde snimali
quodaih terrigeno , hiimana forma , cui nomen ladaa
iingunt,&: cuius ofle uaticinentur ij qui lidonijm UO'ceutur. EftenimiUagensnimisqu^mlluIrajineiuf*
modi anilibus delirijs & fingendis Sc credendis. Vo-cabulum lidoni uertitur Latin^aliquotiesDiuinus,
utDeuter.iB.Leuit.io.&fortalTealibiinonnunquam
etia harioIus,ut Leuit ip.item ^.Reg.lj.Efaiae ip.Grj
ce ucro interdu ta-Wi;r,ut i.Paral.^^.Leuit. 19 & 20»in#
terduaut^rws-^Wjquodiili (quadixi) etymologiaeap.
po{itirsimrje{l,uti.Reg28. 4.Reg.2i&2 5. Eilautubi
uertitur, sa-sra-ryvs ywi/5.i', qui e terraclamitet:ut Efa. 8& 19. Quod an ad oraculum h terra redditu fpe£let,ati
uero ad manes fepulchris exciendos,quale i. Reg.28.
ri2.rraturfactu,n6fatisfcio. Equideputarim,uocabu'
lu hoc lidonijomne dsmonu uaticinanriu atqj refpo*
fa dantiu genus coplecti: illosq; ab reru omniu cogni
lione,qua profitetur,(ic effe appeliatos, eam uero qu^hanc proxim^ antecedir,dico sn)}^ Ob,horu certafpe*
cie,exaentnb.fciI.autaxiliis,autalijsfecretiorib. hu-
mani corporis partib. obfcura uoce profantiu fignifi*
care. Cuius rei uel id argumentu effe poteftj qtiod ia
uniuerfis Biblijs hcE du3£ pofteriores uoces,uix altcra
fine akera fcripte ufqua habeaiur: certe ultimahec li*
doni,nufqua omnino nifi moxpoilillapenuItimL At
q; ita (iet, ut illarn fepte uocu quas comemorauimus,priores quinq; ad hominu fupilitioras uanitates , aut
ueneficia etia,quib. uel res abditas cognofcere,uel miraculaeFlicere fe-pOiTeputat,uideanturfpedare: duce
uero poilremejad ipfa maloru d^monu.,aut d^monia*corum hominu (ut (ic dica) oracu!a.Hucufq; Mafms.
Hfc prsecipuailla horum mondrorumuoxnon e^
llATUvmm. rat prsjtcrmittenda , nimirum Hartumim. fic eos dici
ajr Rabbi Leui , qui naturali modo mirabilia faciunr,
aut facere cenfentur ab hisqni eortimdexteritatem
minus
U^heYfecundm, /"i/
iBinus diligenter obferuant. Aben Efdra intcrpreia'
tur , qui lecreta quaiitatum rerum Sc natursB eoenoi
fcant. Attales nonfuiiTe, resipfa docet^quuiT natu-
r&li potentiailli produci effe^lus.quales Exodi 7 Sc 8.
le-^untur, nequiuiffent. enimuero (ic fuiffent magi
naturaiium rerum periti, Deo grati, nihii in e us con-
tumeiiam pra^fracle molientes.AtHartumim in Exo'
dcpoiras magi fu6reinfames: quiutdiaboli manci'-
pja,nil-iilnon prsftigijsdaemoniacis eonatifunt, ut
Mofi & Aafoni iegatis Dei fides derogaretur.
Notlfis adhsecGermanisuno eodemquenomine M^guyuB
Zauberernuncupaturmapus, exprofefibillufor, Scfir,^tLAwt^
frequentereruditus,lagauelLamfaoDmentisjmbe- „^r^,^^ gcdt
riilitatem&corruptamphantafiam^diabblo deliifa, „om/«e a
$c uenenum ftudio ufurpans ueneficus. Hinc euenir, Cerrnann
utquandofagarumfit mentio,uelueneficorum,mox dmmmPharaonispraefcigiatoreSjlonge dfagarum &uenefi''
coruaftionib, alienosopponant, squiuocoGerraa^nico falii, Proinde omnes fcriptores Germanicos,quoquot mc hatlenus in ea lingua legiffe c6tigit,gra^
uiter in hoe argumenti genere impegifie, etiafi fpecid
fos libroru fonb, prsefixerint titulos , atqj facrs Scri^
pturae teflimonia produxiffe uideantur, palam teftari
minimepudet: maximequodinaereturbando mor-bisq; cociliandis nimiu eos Lamijs tribuere, gladiuq;
flridii & fafces inflamandos crudelifsimis carnificib,
fine iudicio, difcretione , uei ulla comifcrationis notd
imprudentius fubminiitrareuidea. Ineaopinionuuarietate, netenebrasoifundatnominuc6fu{io,adhocnollruinflitutu uarijsdecaufis hbuir^Magu infamelLamia&ueneficafeiungere:utclarius,exulccratifsi'
mohocnoflrofeculo, &adhuc(inhccnegocio)taiiido6to,res innotefcat(cui ufui uoces feruire oportet)
& hi internofcatur de quib.mihi fcrmo eftratq; pal^ni
liideatur,ubi ab aliorfi mald inolita opiniQne,rationi$
i z ^facro^
1^2 Demagisinfamibus$c facrofan^lae Scriptur^ bafi innixus firmirsimMoR
temer^ difTentiam. licet his hominibus, ac eorum arti
buSpqusedameflecommunianondiffitear.
Qnidm^gus infmii,yo»Tax cr Snfpytx,
Cap. II.
Ma^t^infs' Ik /r Agi itaqj infamis nomcn generalius erit , necw«. 1 Y I
tam anguftis conilriftum canceilis: Lamiaruucro & ueneticarum appellatio ,{tri6lioFibu$
circumfcnbetur hmitibus. Magum cnimnuncupo,Ma^ta^e- qui a djemonc uel ab alijs, aut ^ iibris uoluntari^ edogypnorum m ^^g praefcripta aut barbarorum, i^notorum aut co*
CaL^im a-gnJtorumuerborum rormularecitata, lubm.urmura-
pud Hdiodi ta,appli€ataue,uelchara61eribusquiburcunque,autrtidfHijlQr: exorcifmiSjdirisq; execrationibus aut ccrcmonijs, ioKAethiofica lcnnibus ritibus ^ aiit rcbus plcrifque adiuniflis , prof sr Kyiepf)ti
^^^ arbi.trio , dsemonium in prseftigiofum , fallax , ucl
iiJl^ma^lt^^^^^^' ludicrum minifterium , illicit^ euocarc cona«
antiih^.M- ^^^> ^^ afciticia fefc ucl confpicua oftcndat imagine,
pljeemfacit. uel aliter prodat , ad quxfitaquc ucl uocc ucl fufurro
refpondeat,uel pi(fluris ,ucl notis , ucl quocunquc a*
lio modo:uel qui aliud opuSjfimili rationepr^eterna*
turae lcgem,perricere nititur. Sub hoc etiam nomineill^somnes comprehcndo,qui abHebr«is,GraBcis
& Litinis hic uarijs di<5li nominibus,faperftitiofe modoq; uetito futurii prKdicunt.Fer^ ctiam ad hunc nu>
merum,quahquam impropri^,ob ivtAnecdfiai} ttmen,il«
lorum quodam merito , eos afrcripfero , qui uatici-
nijs his fapcrftitione impietatem & d^moncm authorem redolentibus fifi^eorum archite6los confulunt.
Huncmagum j^/^r^uelijrw^^^ (liceth^cuoxminusgeneralemagorumfitnomen) Grsecis di61um,fupra
natura^ordinem fspeetiam aliquid moliri apparet:
in form.mdo multifariam ficlo aefe * ih quacunqj fpe'
cie ollentandii,inmortuorumfpe6triseducedis,inre
rum
Liber ftcundus, j$i
rum abdrurarum, autalioqui longifsim^difsitarum
commoniirationejucletiamdcijs diuinatioRe:breui
tcr,miracu!a extrarerum naturam hic facere creditur
Magorumartcm omncm acpotcntiam afpirationib.
dasmonum conftare^perhibet La£lantius:a quibus in x/.s.M.if.J*
uocati,uifus hominum prfftigijs obc^cantib. fallunt, Ovti.err.
ut non uideant ca quje funt, & uidere fe arbitretur ea
quae no funt. Sic Clemetis & fratru ocuios efFafcina- CUm.hh.x:
rat Simon magus,ut patris Fauftiniani uultui facies ui ^^^^l*
dereturimpreflaSimonis-.Petruuerodeluderepote'
rat minim^.Hoc uer^ incantare/afcinare , effafcmare ^^^^«^'^'^-
dicitur:j'/«7ivV-</Grecis,W^^/^,ueIeti.a^*^K«t't/^^'(quaqua ^"
due hse uoces mmus eenerales exiltant) qua djctio- . .
,
neraulusulus eit:0 mlenlatiOalate,T/f iv^^rt&^^r^Art.-
quis uos incantauit, & oeulis ueluti prseftigio impo- q^i(uit,ut non erederetis ueritati;' De oculis delufis PauJum int€llcxifie,teftatur fequentia.Eft autplan^ pr^^ PrdfiHum,ftigjj gcnus,ut id quod {it,non uideas: tum quod noncft,tc uidere putes : ita uifus intuentia prseftringitur.
Fafcinum idjfafcinationem.incantationem, malefi- Fa/ehum,
cium uel carinen appclles licet : Magiauoce Pcrfica, MagUinfifmagiccn magiam ihramem, magicam artem,immun* wkdorum fpirituum commercijsinaufpicatam:Gr^c6\nuAli^ Sc^-urMtMiv ^c^\x3,C\ dicas excantatricem: uel cele- ttr«<^:',
brioriuoee, >^«7«>./^,incantationibus & carminibus ne yomeia.
farif curiofitatis artc copofitis concinnata, qua hone^ftiore uocabulo etiam dnffyUf} uocare audet, licct quo Si^fylet,
damdifcernicuIo:quafiilliuscultores,utartib¥i|iilici
tis deditoSjputent damnandos:huius uero patronos,
laudabiles.quamuisutriq; fintritibus d^monum fal
lacib.obftricli , fub angelorum nominibus. Quando-quidemfe Porphyriusquandam quafi purgationemanim3epertheurgiam,cun6lanter tamen &pudibun-daquodammodo difputatione promirtit: reditum autcm ad Dcu hac arte preftari cuiquam, inficiatur om«
i 5 nino.
nino.Quiburda uero corecrationibus theiir^kis,qi3a$9iMicii, yj^^,7^,^ nuncupant^idoneam fieri atq; apta iuiceptione
tpirituum&ar.geloruad uidendos dtos (uelcertius,
meo quidem iudicio , dasmones colludentes)arbitra-
fLtrgtaqiioru, tur.FJanc Sc Auguftinus reijcir. At^A^^»^ eOe boni , adcLni 0-'C^o- bonualiquod,demonisaduocatione,Greciquidafu-
-^'''* coillitouolut: cuiufmodi FueruntTyanei AppoHonij
uaticinia. ysur^x^j nutc mortuos excitare : unds etia ^no
yw,t/ Ww.vjci eft a laclibus deducut, qui ad fepulcbra cdi
noftu a(Taeuerut,atq? noxios demones in fabndiu pcr
t^4tlwi^:n mouere Bz excire credebarunSc ob id iila afpergine in#
tx Clitlamo, {|:ralJsaquf t^ tedaram is^ne expiabantur,ne daemo»iih-.9. neseauei obllderent,ueIls2derent. Hacartemomniu
placita iej^nm exterminantexecranturq;. Hinc intcr
facrikga Manafsis regis iElagitia,quibus Deum irrita-
uit,connumeratur, qu6dfueritma!eficus,magiame-
^ercu€rit,& Pythonem confuluerit.
I^ldgice origo,^ qui prlmidm cultores: hifupev
Mdgici lihri ptatribm fdfo tnfcripti,
dix 1 1 L
4. AV^-2i
taf!ant.E:o "r" 'T Vius arfis orjginem ab angelis pr^uaricatprib,'
* "acitapud Clemente Pstrus lib. 4. Recog.
;res , eos docuiffe homincs,qu6d dsmones
febm.HVius a;
dedaci
referes
artib.quibufda obedire mGrt3libus,hoc ell: magicis in
uocationib.cogipoiTentiacuelut exfornacequada^cofficina mahcie.totu mudri.fubtradio pietatis iamine,
impietatis famo repleuerintita introdudu diluuium.
^onmultofe Chauero fuperftitis Noefilius , cuidaexfilijs fais qui
c^i Bifoftis Mefraim appellabaturCa quo Aegyptioru Sc Babylonifcrthu. qram & Perfarum ducitur genus) male cqmpertam
magics artis tradidit d-.fciplinam. Hunc gentes
qusetunc erant, Zoroarcrem rtppelkuerunt:.admira-
t?e primum magicJE artis aiithorem , cuius nominecciamlibn fuper hac plarimi habentur. Hicads-
moae.
Liberfcamdtis. i^s
mone.qiirm *mportuniusfatigabarj,'gnerucceni1isc6
crematur.Kaius cineres, tanquafuimineiiflus reljqui
as , coliigentes hi qui erant primo clecepti,deferunt sdPerfas, utab eis tanquam diuinuse cceloi.apfus ignis,
perpetuisconferuaretarexcubijs,atq^utccrle{tis De-vi«» coleretur. Piura ibidem: & quomodo hinc tempfa
fJntconftru6la.imagincserecl^,myil:eria, cercmoniss
ac lacrificiainfl:itura,uteo licentiuspeccarinthom?-
nes,idola nec uidere,nec audire, nec in aliquo miOueri
fcientef.SicPlinius quoq;inPerfideaZorcaftre(qui X/|«. wp-«.
Perfa Oromafi filius erat, que aliqui nlium Nohss Chaputant)ortam magiam commemorat: fuduseius onginem, quandooc aquibus ce;p"erit, &celebr3tafuerir,
enarrans.IufVinus in fiia Epitome hunc Zoroallf e, qui
magicam reperit artem, Baclrianoruin regc fuiffe fcri.
bit,qui ( tede Eufebio de Temporibus,& in deci^
modePreparatione Euangelica) pius 800 fere an*
nisante tcmpora Troiana fuit, quo etiam tsmporeAbraham 5c Ninus uixerunt, cum ageretur annussborbe condito ter millefimusac centenmus otlo*
gefimufquintus. Zabulum & Zamolxidem in ilh'- ^^-mdxhVy
citas artes prono5,hancprimos exco^itaiTcuelDo- inAgo>-en<di.
tms propagatie, utapatrediabolohsud dubienatam,^,^^,^ ^^
feruntalij.ExPerfide in Gr^ciam illatim prodiderunt Mn-^i.
Grasci a quodam Oilhane ,qui Xerxem Perfarum re-
^tWi, bellum Grscis inferentem ccmitatus, femina ar
tis portentofas obiterdifpcrferat ,infecl;o quocuncjue
commcaueratmundo. Huncadrabiem, npn ausdit.i-
temmodo icientiic eius, G.^-aecorum populos e^^-ille, ^.
certoatreritpjinius.^ ^
dclcv^n^^lHorum ueftigiafeqnuti fjnt AImadal,AlchinduSi!x cht;:d-i}n de
Hipocus ex Arabumturba , Apuicorus Sc Zarstusa- cffetlv.proie^
pud Medos, Marmaridius apud Babylonios, Zar- ^i^i^-i-^iori^
mocenidas apud Ailyrios , Abbaris itein apud Hy-^lfl'^''\,''^
p€rboreos,Charondas,Dsemogorgon ( alijs Dami- ^o.ex^rofef
14 gcron) jh.
i^d Demaglsinfamihtn£;eron) Eadoxus^HermjppusTextitemt &:alij dario^
res antiftiteSjUtTrifmegiftus Mercurius,uel Hermes,qui tempo re Mofis uixit apud Pharaonc,que mare ru
^^'''^jf'*., brum abfumpfit: Aporionius Tyancus, Dardanus,
^4 ml^ul, ^*^© Gnecus,Germa Babylonicus, Porphyrius a po*.
\Lm ti.j.ca. fterioregetilitatemaximecultus, &interP]atonicosto. corra Por ob ej>;cellentiam philofophus cognominatus, fed ho'phyrmm o' ({{^ {\\q Ghrifti afophos uel mifofophos potius appcU
[honils idem'^"^''^^» cuiuspraeceptorrlotinusltalicaelcholaePla'
hh.j. \afy.^'.tonicspatronus, uflamblichus i£gyptiac2,& Pro'
Por'ph>iri'4i. cius Afiaticjg : hic habitus omniu Piatonis myftcrio»p.lotinus.
j.^{;n conful.tifsimus,€uia5 librum de Sacrificio & ma^^^
p^.^h' gia^o minusgrauiter.quamacerb^perilringitloan-
jo.in.Pic.lz] nesFracifcusPicusIib.y.cap.^.dePraenotionefuper-
f,^'JePr^n, ilitiofa. Pli {jmui operam dedere,ut cum (ludio Scla*
dni'f. boreinlanirent, philofophi alioqui fua laude digni.
Amphionequoqi & Orpheu magicis artibusualuif'
fe,traditPaufanias. Hisadde Apu!eium,Sc Artephiu:
qui in Compendio iludij Theolpgiae affirmat , fc per"
agralTe omnes Orienris regiones exquirendae fapien'
ti^ gratia : Sc ad Tantalum peruenifTe in aureo throno
fedentem,deq; cGeieftibus.de natura,de maribus do-cenfem,qui nihiiominus ab Artephio fit do6lus. IIlu^
ftratah^cmagiaeft.&fer^ abfoluta aDemocrito Ab'derire, qui Dardani ./Egyptiorum magi peritifsimi li«
bros de Ma^ia confcriptos , Sc in eius monumeto ab-
ditos eruit , atq; iuftis cqmentarioru uoluminibus ex
difciplina Apoilonice, Gaptidenis ScDardaniPhoenicu expiicauit.Eode Dardani exeplo duodecini jibros
a fe dc hoc prjcriigiaru genere concinnatos , in fepul*
chro fecum recondi uoiuit NumaPompilius, reK&potifex Rom.Extat Sc de hoc arriiicio Hermetislibri.' Ad hanc pr:eterea artem difcendiim Pythagoras»
Li.}0'ca^,i, EmpcdocleSjDemocritus 3c Piato (Plinip authere )
nauigarunr^ exilijs potius quam peregrinationibus
fufcc^
Liherfecmdui. jsffufceptis. Hancreucrfi prasdicarunt, hancin arcanis
habuerunt. Quin&Pythagoratn,Platonemque,obcam capcflcndam Mephiticos uatcs accersifTc , & pe*
n^totam Syriam, iEgyptum,Iudxam,&Chald«orufcholas perluftrairc, compertum eft. Enimuero hanc
apud Chaldsos, religionem ctiam in fapientiam phi#
lofophicam comutantes,Airyrios,Pcrfas,Arabes,M^thiopes & Indos plus abinitiocultafuifleatq; cele-
brata,quam apud ullas alias g€ntes,coftat: ^Egyptios ^egyptunA
ad]ise€,natura fuperftitiofos,ac in aniles fabulas & hi^ ^nra/uperfif
ftrionicacommentarcligioneuertentes, inprimisea *'^fi'^.
claruiffe , quod potifsimiim apud eos dsmonum ui*
gueritcultus: quibusnihilftudiomaiorifuitunqua,
nihilprius,quamutquibufcunq;pofrentmodis,aucra Dei 8c naturse contemplatione abreptos , tranfuer^
fos hominesfuis illaqucaretuaframentis. ItaGr^ci
amantes&perquam ftudiofi nouarum Scingcniofa*
rum inuentionu, inpyrronias difputationes religio'
nemtransfuderunt:quemadmodumRomanidomi«nationis ngtura cupidi , eam ad fuos (Imilitcr inflexe-
runt,8ttemperaruntq; affeiftuSj & imperio conformarunt politico: quarationcutriq; daemonum artibus
manum quoq; pronius ded^re.
/»t quanqua naturalem magia plerofc]; eos coluiffe
authprcs obijcietur, plurimu tamen eofde fuperftitio
nis impiae infamisq; mag'*x admifcuifle copcritur : ut
naturalis illagoetix & theurgi^ illecebris confufa,ma
lorumq; d^monu impofturis irretita,non fatis fecer-
natur. alias penitifsimaillarerumnaturaliu abftrura" NatuYaJU
rum fpeculatio & cognitio , ueranimiru philofophia. n^a^taqwii,
fanftiorq; map;ia,afapientib.folenni pkufueKcipJen. c>-«'Mtow.
da, colendaq-, a me hic non eieuatur, cui etia nuiia ex
parte qukqua derogatri uolo. Na quos Grsci fophos
antphilcjfopho^.Chald^i ctiam.agcs uocat,ut5»:i Da-riiel&teftaturDHieronymus : hosccmendatuerita*
15 tis hi'
j^S T>e jnagUinfamibmtis hiftoria, Manh,2.momentu enim,locumq;n^tifi'
lij Dei, ex prophetijs, quas in illo regno & Babyloni-
co IfraehticaEcaptiuitatis temporerparferant, fteils
rriOnituagnorcunt.Qaam quideilellam nonfortuito
illuxil]e,neq; exmateriaphyficanaturae du6luinfiam
m^ta exarriffe , ueriim diuinitus accenfam , ut Chrifti
natiuitatedcfjgnaret, ipfosq^ adlocuin quo eratde-
daceret^intelligunt. Superiorii uero infamia uel hinc
magiselucefcet, quod in Diuinationib. Cicerofcri^
bitjin Perfis augurari magos,& dii^inare, cogregariq;
in phano commentandi caufa,atqiinterfecolloqucn
di. Etqiiod grauiusmultoeil:, inlibrode Sacnficio
ScMagia Proclus, dom hanc naturalium fympathiamcognationemqi , Z< fi uoles , compafsionem ktifcimd
demondrat , etiam numinum aduocationeuti foiitos
magos,perhuiufm.odi rerum confenfum,tradit. Eosqucque multse idololatriE occafionem dcdiffc, fabri'
catos temert^ fuperltitionum & falfae credulitsitis plu^
rimagenera,te(latur Laertius. Exquoartisliqueti^
gnominiaj quod numinis appellationeprxterjta, acj
daKm.onumincIinansuerfutias, impeditifsimisScipf^
«rroribus obretita, minus prouidos in interitum pras
cipites rapiat.
Sedutinam pofteriorib.Magis eamanflfletreligio,
quK Magorij Perfarum erat,& ^gyptioru facerdotu,
& Druidum Galloru: qui ncfas efle arbitrabantur, qa
magi^facraliterarumonumetiscomittere,ncuulg6
innotefcerent. Ita tande fuiiTet fperandw, illud prodi*
giofum diaboiiartificiu, atq; gen&ri humanoexitio*fum,prorfusinteritarii: queadmodu&iamTheoIo-gis &Medicisquocunqi moliminisgenereconandu,ut artium hs:c perniciofifsimajraudib.plcna.e rcligio
nis noflrie facns quam longifsim^ exulet, & ^ diuinae
Mcdicins caftris omnino procul extcrrninetur, quui^tranqi fuis fucatis £Xorciimis,barbancaruuecu pre»
culis.
Liherjecundm, ij^eulis , obfcuroru nominum reciratione/acrorancli C'
loquij ?.bulu,ligaturis,periaptfs, C2rminibusq;adraialis tk uitse hominum perniciem confpurcarit.ricuti a-
pud ludaeos fecretiorem diuin^ legis interpretatione
Cabalariuncupatamjidentidemabeadefojdatamui- cah^lt nmat^ataqj legimus: ut Cabaliftica eiufmodi magia,Chri. ^rtaiufl^nnni
ftumincomparabilia efFecifremiracuia,aftraerenon ^tnttA,
exhorrefcant perfidi ludsi.
Ethodieadhuctitulis,quos pr^foribusfpledidos Lihrima»
fufpendunthi magi,emencitis circunfcratiir libri fub ^'"'
nommrbus Ads, Abeiis, Enoch (quemdiuiniorem Bioch.
antecsreros fuilTe aileruit uetuftas) item Abrahce,
AarontSjDanielis ob fomnioru expl?cationem,Solo-
monis (infigni coniefluraita exlofepho augurantur i.ihs.antia»
facrilegi, indo(flis auribus irrepentes ) adhxc Zscha- /*^^ f-'f'--^
riaeBabyloniijPauIi.HonorijjCypriani.Thom^.Hie- ^.\''/"5'*^"'*
ronymioc bboracenns cuiuldam :utob ipecioiahsec g^yndeSolo-
nominum ienociniamagis arrideant, iliiciantque, Sc mont opmw^
citius fidem fortiantur. V^erum acrius intuent5,aper- ncmlhudh-
te fe prodit horum furciferorum circularoramque ^«^'^*"-
fallaxpraefligium, & nofiro suo iam pridem confi6ta
fefe proiitsncur ipfauoiumina, lofeph quoqueiir^t"
!is fiiio , ex peculiari Dei munere uaticinanti, fomnia
jnterpretanti, infratrum minifterium dprouidentia
diuina fegregato, Chrilliqi typum gerents,eam afper>
gitmaculaluilrinus, iiiummagicasnouinreartes,eaS' lu^in.Uh.i6:^
que ad Mofen Bz reliquos peruemfie fcribens . Idemde Mofe tradit Piinius,& Tacitus: quem etiam /Egy* Li.io,c^.t^
ptium facerdotem dixere non ualdediligentes (reile
Capnione) quidam rerum fcriptores, ut Strabo Cof^
inographiae libro fexto decimo. Magum item Sz fal-
lacemeumappellat Pofsidonius, &Lyfimachus, Sc
Apolionius Moi9,&: pieriq; alij,fimiliter Apio : quas ^J^i^^pio^rncndacij, ignprantice Sc infanigeinfim/alatlofephus Mao^i^ror
ITiultis argumetis,Ea labe in primitiuaEccleiia quoq; phnm^
multis
J40 'Demaghinfamihminultis Chrifl:ianis ilicuerunt gcntes^, qui tantum <Jiff
ferebanrajnagis, quantum atenebrislux, ^mcnda-cio ueritas , ab ima uanitate , rumma5c fmccrapietas»
Hos Origcncsxiefcndit.
^xmAiu Excomagorumcollcgioetiam ingensIi»reticorii
vihiu h^rrfi. numeras in Ecclella irrcpfit,qui ficut lannes ScMam'itprodiere. bi-gj rcftiterut, Mofi, fic & illi Apoftoiics ueritati ob^z.Timot.^.
j^jrarunt. Horum princcps extitit Simon Samarita-
rit.ma^w bx nus,qui Koms luD Claudio Ci^lare propter iianc rcmreftum femi' ftatuadonatus ctl:, cum hacinfcriptionc : SIMONI
nartttm. SANCTO DEO.hic tandcm uclutin aere uolans^^hdiiise^i' a diemonib.ueClus, Petro orante,exaItatus dilabicur,fcof,.B<ikl:b. niifereqjinteriit. Eius blarphcmiasprolix^teccnfent
p*7hl.Clemes,Ealebius&Ircnjeu5.Exhoc5imonctanquaexhaerefium feminario
,pullularfitpcr multas ^accti*
iiones, monftrofi Ophitx,turpes Gno(lici,impij Va-lentiniani,Cerdoniani, Marcioniilae, Montaniani , &multialij hxretici, propterquaeftns&inanisgiorise
aucupium mentientes aducrfus Deum , nec quicqua
utilitatis aut beneficioru confcrentes hominibus:acdecipientes , & in errorcm perniciemq^; prsecipitates.
Hucpertinetfamofifsimi magi Cynopishiftoria,qui
cum loanni cuangclifts ^iufTu Domitiani, in Pathmocxulanti, controuerfiaerat. Excmplaquoq; leguntur
apnd lorephum iib.io.antiq. Iud.cap.6.
Qld hlagUm tnfiLmm poftac coluere^o' fnnefius
quoruiiidmmeritui. Cap. IIII.
SVperioru ipagorum nugamenta infuir^rcquutt .
funt, Appicn Grammaticus, lulianusapollata,
isAch. jcribit ArtcphiuSy Roberras Angiicus apudHeluetiosjoan.Ffanc. mifere mortuus, RogeriusBachon, Petrus Aponen-
T^lTcd^uiPe^^ Conciliator dictus , Albcrrus Teutonicus , ArnoU
trHtn^P^n. dus deuillanoua, Anfelmus Parmen(is, PicatrixHi-
pr '^^Werti* ipanus,uel authorhbri ad Alfonfum fub Picatricis nomine.
Ltherfecundm. 141
ffltne, Cicchus Afculus Florentinus,& plcriq; alij ob- j^;^^*- ^-^^
fcuriorisnominis fcriptores, dcploraticert^ingcnij J^Vj/X^?homines: qui quum femagiamtradcre pQlIicentiir, not.faperft.uq
non ni(i aut deliramenta quaedam , nulia ratione fub* ht t^jr^dner,
nixa,aut fuperftitiones,pijs omnib. indignas ccngeG /^^ in^umm
ferunt; quoru plures etiam in hacartcfiorentirsimos, ^'^'^^jf^'^'^^
tama mulctatos, & quam miiernme hoc mudo ac^an ^hsfUmt^t6I0S fuifle,fepartim cognouifTc^partim tetlantib. fide thtcpHmagi^
lifsimishominibusaudiuiflc,afrcritex!mium iJludo- '''^=-"
f"-7.
limGcrmaniae decusIoanesReuchlinds, lin^tjarum ^^--/^^j^»*-
pcntiisimus. Quandoqjcnimeiuimodiiocietatisuv ^
rc deuin^los, ucl ancipitibus falGsuc praeftigijs ad
mcnticndum pcrmotos perdunt d2emones,& iudici-
busuinciendos , cxcarnificandos, enecandosqj pro-
duDt : uel ipfi tragico aliquo irifriquc fupplicio intef-
cmptosabripiunt. Solent eiufmodi quidemhond-rc,tenebrarum poteftates fuam afficerc clicntelam.
Zarocs & Arfaxat magos in Pt rfidis ciuitatibus ludi- zarotitt^^r
ficanteshomincSjipfahoramartyrij Sim.onis &Iuds/4.Yrft Au^iapoftoloru fulguris i6luexuftosfuilfc,traditAbdias Mgf^riiiBi*
Bab.cpifcop.hbrofextoccrtam.Apoftol.SicScCyno ^^^^'^'V
pcm magoru principejoanne euangciifta orante/fiu- ^wM^Otldus abforpfiffc legimus. L.Pifo primo Annalium au- ahforbtw,
6loreft,TulIumHoftiIiumregem,exNumf libris,eo-
dem facrifici© quo loucm coelo deuocarcconaretur,
quoniam parum rit^ qua^dam fcciflet, fulmine iftum.
Amphiaraus Argiuus uates & augur , cauere fibi nonpotuit,quin primo die quoThcbas ueniretjiiatutcr.- sufitH in
xaeabforberctur. ThebaUe.
ScribitOlausMagnusIib.^.cap.^.dcgent.Septet.
quod Methotin quidamartcmagicainfignis,exccl- Msth$tin
lcntcm fidl» dignitatis,ucl potius diuinitatis opinio- ^^^ "«'-
ncmfibiaflumens: fimplicinanimosprxftigiofEar-^^^^'
tisfamafedu6los, ad prsftigiofalibamenrafibipen'
ricnda adduxerit. Hic cum cfl^et fummus dcorumpon-
142 'De^nagkinfdmibm ,
pontifex, facrificia ceremoniasque ira diftinxit & ofv|
di.nauir,ut(iifcretusfuperum cujquecultus &libatio
obferusrctur, alferens deorum oifenfas communi^busfacrificijs autpermixtis ceremonijs expiari nonpoir^. Tandem fceleribus eius deteclis ^ concarfu
populiocciditur: occifusque petlifera cadauerisfui
contagione plurimos perimens,tumuIoextrahituri
ac palo infigitur, quemadmodum uanitatis ipflus
; meruerantprseftigias. Etciufdem libricapiteiS.h^c
narrat : Colebatur etiam , inter alia Aquilonis numi-na,magus quidam Hollerus nomine,non minori fraii
de,quam fingulari fuperftiticrie,diuinitatis opinione
J^o/ier^^w^ Sccultumfibiingente curiofauendieans. Isfquide^tritaili' parem cum Othinoamplitudincm in medio deorum
-^^' affecutus > adeo armorum & prsetligiarum ufu clarus
euaGtjUtadtraijcicndamariaofre, quod diris carmi-
nib. obfignauilTet, nauigij loco uteretur : nec fegnius
eo, quamcelerrimouelorumuentorumqueufu prae^
iecla aquarum impedimentafuperaret. Tandemque' ut diuinitas eius oftenderetur efle mortalisi ab xmu-
lis fois truculentifsima morte eO: interemptus. Prae*lOado magtti
^^j-g^ Oddonem, Danicum pjratam maximum,tradit/
f^^^^&^* abfquecarina altum pererralTe mare, &hoil:iIiafs£pe
nauigia concitatis carmine procellis euertifTe: ac po-
flrcnio peritiore hotle circumuentum, gurgJtefub^
merfum effe, qui marinos uortices prjsiligiofis carmi
nibus olim calcare confueuit.
loannes Fauilus ex Kundling oppiduio oriundus,
Cracouise magiam, ubi olim docebaturpaiam, dt>
dicit, eamquepaucisannisante quadragefimum fa-
pra ferquimillefimum , cum multorum adiniratione,
mendacijs & fraude multifariain diuerfis Germani^iocis exercuiti Inani ia^antia & pQlIicitaiionibuk
nihii
Lwerfecundm, J4B
inihilnon potuit. Exemplo unoartemeaconditio-
ne Le(5lori oftendam , ut fe non imitaturum, mihi
prius fidem faciat. Hic fceleftus ergo captus Ba-
toburgi in Mofse ripaad Geldri^fines, baron«Her>
raannoabfente, mitiusab eius faceliano D. loanne
Dorftenio traflabatur, quod huic uiro bono nec cal'
lido,plurium rerum cognitionem artesque uarias
polliceretur. Hinc 3c tamdiu uinum, quo Fauftus
unice afficiebatur, prompfic ij]e-,donee uas euacuare»
tur. Quod ubi Fauftus intelligeret,arqueGrauiain
fibiabeundumefle, utraderecur barbadiceretaltcr,
uinumis fi adhuccuraret, artedenuo promittitfin*
gularem, qua citra nouaculae ufum , tolleretur bar«
ba. Conditione accepta, arlenico confricari eam ci-
tra ullam praeparationis mentionem iubet : adhi-
bitaque illinitione tanta fiiccefsit inflammatio , ut
non modo pili , fi^d & pellis cum carne exureren'
tur. Cum ftomacho idem ille mihi facinus hoc nx>n
.femel recenfuit. Alius mihi non incognitus, bar-
,l)a nigra,reliqua faciefubobfcura, Scmelancholiam
'atteftante ( fpleneticus eteaim erat ) qiium Fau--
flum accederct, incun^lanter hic ait : Profe6l6 te
fororium meum efie exiftimabam , propterea 3c
pedes tuos mox obferuabam , num longs &: in^
euruse in ijs prominerent ungulse : ita hunc ds-moni afsimilans
, qucm ad fe ingredi arbitrare-
tur , eundemque fororium appellare confueuit.
Hic tandem in pago ducatus Wirtenbcrgici in «»
uentus fuit iuxta le£lum mortuus inuerla faeie
,
& domo praeccdenti no6le media quaflata , ut
fertur.
Ludimodcrator apud Goflarienfes cx Faufti ma-gi,uel uerius infaufti mali do^rina inftruc^us , moduquo carminibus in uitro cocrceretur fatan, didicit.
N%
}44 'DemagisinfamihmVt itaquc impediretur anemine,dicquodaminfyl*
\iam abijt : ubi in magicaexecrationeabcrrantiap-
paruit daemon horrenda admodum forma , oculis
fiammcis, naribusadcornu bubulimoremintortis,
oblongis dcntibus, aprinisnoridifsimilibus, genis
fclem rcferentibus , & in uniucrfiim tcrribilis . HocidoIoterrefa6lus hic prollernitur,iacetque horasa^
liquot femimortuus. Tandem refpiranti nonnihil,
atqae ad ciuitatis poffas progfcdienti ^ quidam fami-
liares obuij , uultus mutat?,pallorisque caufam ro^
panr. Hic tremcns 5c uelu^ furlbundus obmutuir,
indc domum ducitur , ubi horrendos edere fonos , &prorfas infanire cospit. Anno tandem exa6lo firi
denuoincipit» &ea fpeciefibid^monemapparuilTe
liarrat. Coenae uero Dominicas communiohem ubi
tum cclebrafret, tertio poit dic fe Deo comiticndansy
calamitofa:: huic uits ualedixit.
. Quidam item magus in pago uix ab Ihenaoppi-
do dimidium miliare, mcdicinam fecit: lite que intef
hunc & uicinum fabrum lignarium orta , hic altcrum
conuicijs acerbioribus irritauit. Poil mcnfes aliquot
pcriculofo afficitur morbo faber, qui prius offenfie
uCriiam prccatus,magi opem implorat. Hic difsi^
mulata iniuria^ iubet aegrotum in potione uti radi'
ce, Gui aVerrenomenetl: (ficlegitur) cumalijsuc'*
^nenatis herbis. Eabibita tam atrocibus exercetur
cfuciatibus indies magis ac magisiuc^is, ut tan-
^emcum mortc uitam commutarit, Homicidij ac'
cufatur magus d fabri coniuge & confanguineis.
Caufa uero ad magiftratum Ihenenfem delata, uin-^
culis ille cOcrcetur : & quaftionibus fubditus rem^mnem confitetur,ac in primis qu3d uindi^flae ftudio
labrum perdidilTet , fubiungens artem fe cdodumfuiffda uctulanon procul ab Hefcinia fylua dcgen-
te;iiemdaEmonemribifcmpcrprjeft6fui(re,commo*
nefacien'
LiheYfecunciiiS, 14^hefa^icntem infpirantcmqi qujd confilj tam dbfcnti'
bus quam pr^fentibuspr^ttars cporteict. Quarepa-
lo aftixus,VuIcano conlecratur.
^ Ailoquutumfeplurimus afleueratloannesFranci^ X)e rtk^^k
•fcus Picus,qui uana fpe futurorum deJufi ab appai*en /fiperjlldf-^^
te fibi da:mone,per inita pada uocato^ufque adeo ue^ cai?.^,
xatifueruDt poftremo, utoptim;^ fecum putarint a-
>6ium, neuiiam amiferint. Alium quoq; intellexitab
eiufdem focijs adhuc uiuis ,i daemone quinquaginta MaguiuiuiU
ferm^abhincannis uiuum ablatumjniilqusm compa ndiaboloak^
ruifi'e,dum curibfo cuida Sc m?Je fanoprincipiTroias ^^^^"
cppugnationem repraefentare,quafiin fcena, pollici*
viuselfetjAchJlemque&Hcd^otemihtrcducerepra-
liantes.
Comes itcm Matifconenfis magicae fa(5licnis,hora
prjtidij coram miultis Baronibus & militibus sbre*
ptus fuiffe ad3emonibus]cgitur,actercirciim ciuita-
'tem Matifconefemuelocifsime ue61us cun^lisuide-
tibus, atqueter miferabihtcr excIamafTe, Succurrite
ciues, fuccurritc: unde tota ciuitas fuit ccmjmota, at^*
queillefaduspcrpctuus dsemonumcomeSjUtfufius.docetHugo Cluniacenfis.
Receti adhuc memoria,Annoi5^o,facerdoti in cry Sacerioti iH
ftallothefauros Noribergae oftenderatdscmon : hos cryTMothk*
cum loco perfofio ante urbem quasreret facerdos,ad- /'^'*''^^y^*^**
hibitoamicofpe6^atore, Sc ia'm in fpecuarcsmiuidif*^'*** ** d^mo^^
iet, atq; ad eam cubantem cancm atrum, mgrefius la* opprimttHnii
cerdos in fpccum,opprimitar intcrficiturque, ruentejfp«».
caeumine, & fpecum rurfus complente;
Saltzburgi incantator ia«5labat,fe omnes ih uicinid
'fld miliare ferpentes poffe in unam perdiicere fcuel, i^^/erpente
& interimere : quod cum tentaret, tadem antiquus & magweneca^
ingens proferpitferpens, quem quum carmine in fo-^*^***
ucam compeIlereniteretur,iIleexiIiens,incantatore
\iclutcingulumample6litur,ti'ahitquein foucam iSc
i k cnccat.
14^ Demaglsinfamibmenecat. Haec magiae huius ftipendia, hi fimulata&fru-
6lus amiciti^, hge ementitae pnial^e , annuli, carcefes,
fi(5li compedes,&ueranapernicioraq; ludibria.
Tjh.z.SenUn Re6l6igiturac pie Petrus Lombardus ait: Daemo>tiitr», dif^.j, num fcientia & uirtute exercentur artes magicaB,qui-
bus tamen tam poteftas quim fcientia i Deo data cft
uel ad fallcndum fallaces , ficut yEgyptios:& etiam in
ipfos magos dataeft, ut eorundcm fpirituum opera*
V. - tione uiderentur admirandi , ^ quibus erant dam^nandi:uelad monendum fideles,netalequidfacere
pro magnodefiderent,uel ad exercendum feu pro*
bandum iuftorum patientiam. Nec putandum cft:
daemonibus, hanc rerum uifibilium materiam ad nu"
tu feruiretfed Deo pptius, a quo haec poteftas datur.
Ve librls quihufdm tnugicis,
ap. V.
PRseterea non eximios tantum uiros, fan£los pa-
triarchas & Dei angelos tam fceleratorum exe-
crandorumqiiedogmatumia^lantautbores, hi
magi : ueriim etiam hbros a Raziele Sc Raphaele,Adf
& TobisE angelis, traditos oftentare non erubefcunr^
ut hoc fuCo iuam pulchr^ adornent Empufam:qui ta>-
Zihnmagi- men libriut& fuperioreg,penitiusintrofpicientipr^'
' «• ceptorumcanonem,rituummodum,uerborumcon^fuetudine, chara6lerura genus , barbaru conftru^io*
^nisordinem,mdoclamphra(im,rententiaruuim,res
jnfaIfas,manifeft^fefeprodunt, & infcriptiones eflc
adulterinas fuppofiticiasq;, necnifimerasimpoftu-
rasqj eoscotinere, necnoitaprideexuniuscofpira-^
tionis uolutabro cu6los noftra ^tate fcaturijfre,mini#
meq^Chaldsorum & Hebrffiorum linguam uetufta-
temque refiperc : nec duplicem /Egyptiorum chara^
cterem,unam in facris, alteruminpiGphanisagno*
rcere,certum eft : ac interim ^ pernieiofifsimisabomi
hationuiB
me*
Liherfecundtu. t^j
rtationum architedis ucrse lapientiie ignaris fabrica-
tos elfe ex getilitij s quibufdam obferuationibus , no-
ftrse religionis ccremonijs, uclutiexinfidijs^utcir'^
cumucniantcitius,'ftudi6 immixtiSjinfertijque mul-
tis ignotis nomiritbus Scfignaculis , utftupori terro«»
riquerintrudioribuSjfimplicibus &incautis.
Optimo iurc his annumeretur abominabilis li-
bellusnuper inlucem abimpiohomineemiflus'* tri* .• v.
butusqueHenricoCornelio Aerippse.meo olimho* ^,^J^^ ^J*^
fpiti &prxccptorihonorando, circiterannosuigm^ phtlotdbJm
tifeptem iam. mortuOjUthinc faifo cius manibus iam tmpiw,
infcribi fpercm/ub titulo quarti libri dc Occulta phi> Cardanu^lu
lofophia^reude cerimonijs maeicis : quiinfupercia- »s«(icy;<tf//.^^
\., - . j ',T I r i- • -' alio tttttlo e*
uuslibrorutrium dsoccultaphilolophia,omniumqiin^hbn
iTiagicarumoperationumiadlatur. Sed mimt:
ParturmntmonteSjgcneratiirridiadusmust
ttierae funt nug^e, & fcopae difiblutae.ut nihil ex eo cet
ti conftituerequeas, etiamfi huius uanitatis ftudio'
(ifsimus fingula quo iubet author ordine, induftri^
prorequaris, inchoesqueexfiguramundi, collc6lis
literisabortucorporis planetsfecundumfucccfsio^
nem fignorum per fingulos gradus, atque ex fingulis
gradibus ab ipfo planeta afpeclis , fa<^a proiedio'
tie a gradu afcendentis , ut iile proponit, & fufiu^
nugaciusque docet. Idem didum uolo dc tabulis,
per quas malorum fpirituum nomina extrahunturt
& de calculatione, quam iEgyptijs literis tradidifie
Trifmegiftus dicitur, quietiamomniumprimuseX':litifie fertur, qui denominibus fpirituum eliciendis
trjLftarit. Fabrica; quoque exquifita in hoc libello
fubfequitur de characleribus bonorum & malo *»
tum fpirituum : quos^tamen ita effi<Sos eiTc ad dc^teptionem , nec ijs quicquam incfle uirium
^qui*
libct fanse mentis haud difficulter itidicabit. Ac'
tddix&tabula, perquam figur^ qusedam ma|Qruih'
k £ fpiri-
i^$ Vcmagismfamihmfpirituufamiliares, Scimagines inueniuntur,fub qus'^;
rum forma inuocanribus occurrere 8c comparere illi
folent: itemformaefamiiiaresfpiritibus Saturni,Io-
uis,Martis,SoHs,Veneris,Mercur1j,Lun«.Pentacu!a
defcnbuntur quoque tanquam figura qusedam facra,
S maiis eucntibus nos prs:feruantia,8c ad maloru dae^
monum Gon{tri(51:ionem,& exterminatione adiuiian.
tia: malos etiam fpiritus aiiicientia,nobisq; concilian
tia,qu3e cx charaderibus, piduris , nominib. bonorii
fpirituu uari^ coponiltur.quib.abominabilis, imo bia
fphemus facrasScripturasadhibeturabufus. Interre-
liquas prcces,rogatur etiam malus fpiritus ad cogeri'
dos homines , cuius nomen (imiliter inferitur : ficque
lioc,fiadmaiumtendit operatio , ut ad uindid^m,posnam uel deftrudlionem.Pr^terea fi quis ucrficulus
in Pfalmis , uel aliqua parte iiterarum facrarum , dcfi-
derio noftro congruus habetur, ille orationib . immi^fcetur : & poft orationem ad Deum,quaDdoq; oratio
couertiturad exequutore illum ,qui minifter in prae-
cedeti oratione optatur.fiue unus fit, fiue plures: fiue
angelus,uel ftella, uel anima, uel ex Heroum numeroaliquis.
Subffquuntur & uariae confecrationes rerum alia*
rum, tum libri, per quem maloru daemonu minifi:erio
plurimum quidamutuntur,cuifpiritus infcripti pro-
cliuem obedicntiam facro quodam fuo iurameto uo^
uerunt. Hic pofl: confecrat.ione conferuatur rcligio-
rd,ne extra infl:itutum aperiatur. Fumi ccrt^ U anicu-
larumdciiramenta.Idemfentiendumdeinuocatione
bonorum fpirituum ibi defcripta,ubi poft deliria muita,recitaturgenibus flexis PfaImus,Beati immaculati
in i;ia, cum diuinis & angelicis nominibus \ eoq; fini*
to furgit ador,8c incipit ab Oriente in Occidente c6'
tmuo uortice intra confecratfi circulu circuire,donec
ijertigine corr^ptus humi in circulo procumbat, ubi
quie«
\
Liherfecundm^ 14^quiefccnsiratim in extafinrapitur, in qiiaisfeprodit
quicunctaannunciabit. Sic& oracula perinfomnia
re(jciuntur,{i poilalia exprsefcripto adminillrata, le^
c^uingrediaturadlor cogitatuilli rci inhaercntc,qua
cognofceredeilderat, coq; indormiat modo. Hifc^
fomnijshaud dubi(^inIinuatrediabolus,quado rcs i^
maginstioni cogitationiq; ta ualiddimprcfTseadhuc
in organis imaginationi inreruientib.haerer^Quae etii
in iTiali fpiritus inuocatione requiratur, eade religio^
ne jpfequitur. Vbiadhibeturquoqi cofecratf res,ne'
cefiariss tamaddefenfione inuocatis Scfociorueius,
quametJaaduincuIa&conftriclionefpirituu-.quales
funt facrs chartie, laminse, pic1:ur^,pentacula, gladij,
fccprra,uefl:cs,ex materia & colore coucnienti. Apponutur Sc fedilia pro fpiritibus
, qui quoq; inuocati ad
potu & efum inuitatur. Inde peiiiletifsimus fubiungi
tur l!belIus,Heptamero infcriptus, (lue elemeta Magi iE-/mefrf/i/rf
caPetri deAbano:que,utreliquosid2enusonies,in'- «^^^1 ^^^"
terlectionis reiease hbros,VuIcano cum pnmJS cole
craredecet. IneocircuIusSceius copofitiodefcribi-
tur,ite nomina horarfi & angeloru eis pr^fidetiu, bar#
baranimis, queadmodu &angeloruquatuoranni te*
porunomenclaturse: cofecrationes quoq; &ben edi-
6liones circuli sc rufiTumigioru , exorcirmus ignis cui
fuperponDtur fumigia, ueilis & pentaculii fa<^lu dic
& hora Mercurij^crefcete Iuna,in charta.mebrana fci'
licet ho?di,ubi prius fuper illo didla fuerit miOa Spiri-
tusfandi, &:afperfabaptifmatisaqua. Succeditmb' '^f^^jfi^^
dusoperationis,exorcumusipirituuaereoruuTipiu$,,„^j^^
oratio ad Deu blafphema,in quatuor mudi partib.re*
citada in circulo,deinde uifiones Sc apparitiones uir*
tutfe exorcifmi excitats, cuminuocationehorrendacxorciftae: nomina item angelorum abfurda diei Do'
minici,& eius coniuratio,ut & (ingulorum
totius feptimansE dicrum.
k 5 Dc
!/#' Dc mjngis infamibm
pe loinnt Tritemio.em^q; libro Stcgi-^f
ttogrnphiiliifcripto.
Cdp. VI.
HVcpertmetSteganographi(j opusIoannisTdtemij abbatis Spanhcmenris, cuius in haec ucj:
^Gi^TiAnum ba meiTiinit C^rolus Bouilkis : Ad Tritemlu diuertj»
pA^Aium qae repcri magu,nulIaphiloiQphi2spartein(igne. Ei^
#.2- ^oi'"*^^-iis Steganoeraphiaeuolaiueiitatimnullorij capitum
.«.,. perleges mitia. uixhoras duaslibruinmanib. habui:
Stefsnogra- abieci cnim cu illico , quod tcrrcre cojperat me tantse
pii^frtte^ adiurationes, ac ta barbara atq; infolita rpirituum (nci *- ' mii> Forte dicam dsinonii)xiomina:uniuerra uero huiuf*
inodi nomina ( quoad uidere uifus fum ) ignotje lin-
gu£ funr, Aut enim Arabica,aut Hebraica,aut Chaldai
ca,autGrfca.Latinai pauca,autferm^nulla.Innumcn
aute funt chara6leres,quib. adiurationes fingul^ noti
tur. Quod in epillola ad Bofciu Tritemius fcnbit, uer
t)a efle plana,lucid3,fine omni literaru aut uocabulo'*
tu trafpofitione, ita ut oinnes legat ^ intclligat;fecre
iu tamenillius qualecunq; erit,manere ignotu:ha£l«'
nus uera loquutus fit. Na in tota huiufmodi Steganographiapafsimfandifsimasac pijfsrmasorationesin
ferit , qUfC ad amicu epillolaru loco mittantunre aut:c
ueralachrymf funtcrocoddiMdenimmihi facereui*
^etur, q\4odD. Dionyfiusin epiftolaad Sofipatruin
de Apollophane fentit : Diuinis aduerfus Deum ne-
fari^ utitur , ac per mund^nam inanemque fapien-
jriam,diuinam fapientiam cuacuare moHtur. Quo4^atem finc adiutorio fpjrituum Qinnia pollieeur fe
5? '^': fa«^ur*m , rccfle ( ut ait Daniel ) in caput fuum men-daci^ confingit ; manetque puto angelus Dei bo^nns , utfecet eum mecjium , difToluatque foedus ini-
quum, quod cum noccntibusangelis inijfle acf^O'prde Stega-^ kifie, palim exipfo opere declaratun Porro, fi rit^
Ho^aphi£, niemini, hunc ipfqm in Steganographiailla ordincm'--• ..'....'-.-
'' feruat?
LiberJecundHi. ifT
feruaf. inprlmis Ipirituum ipforumnominadlgerir,
hinc CQrum adiurationes difponit.ac fmgulorum cha
raderes fubfcribirrpollremo figuras diftinguit,d qui-
buspro adiuraiionib. fingulisapta fpirituunomina^
quoties necefsitas ingruerit,dcpromercatq;elicere
liceat. Partiturautcinhuiufmodifiguris, fpiritusi^
pfosinquatuor,Imperatores,Duces,Comites,&Seruosrlmperatorcs uero totius orbis t^c tantu duode<cim,quotquot 5c uenti a philofophis e(Te tradutur.Ex
his quoqi quatuor defignat pr^cipuoSjOrietis, Merif
dici,Occidcntis&Scptetrionis:quos,utmagnos,Iin
peratores appcllat. Subquolibetlmperarore ftatuic
DuceSjputo trigenos aut quadrigenos.Sub Ducibufi
iingulis rurfus Comites , maiore numero : & Seruos
fubComitibusinnumeros.Hocigiturpado, adartis
fuf elfe6inc6uertitur.Cum uultdifsito amico fua ape
rire confilia, (h^c cnim uocat fecreta) fcribit cpiflolas
locoorationequandamirxfancritatiis & deuotionis
fuco aflfedata, eamq;characlerecuiufpiaduodecina
Imperatoru imprimit, & ad amicum, qui ( ut ait ) no-
ucrit artem , mittit. Exceptam igitur chartam aperic
is amicus: & in calce epiilols , chara6lerem in primis
cuius nam fit Imperatoiis , attendit. Si eft Orientis
princeps,uerfus ad Orientem,lirera« in eam coeli pla
gam patentes expandit,requiritque confeftim ex fu^
is libris,quibus adiurationibus princeps illc coga-
tur, ut fuorum qucmpiam fubditorum ad fe mittat.
Eiicit autem adiurationes duas , ac primam quide fu^
perpatetesadhucliter3s:fpe<^Usqiinauroraprofert.
qua rit^ prolata, mittit ilico Imperator ille queda fuo
rum aut Ducum aut Comitum aut Seruoru, qui pro'
tinus aguolans, fit uiro eminus uifibilis,uelut nebula
aut caligo in aere pendula. Vbi deinde fecundse
coniurationis uerba expleuir , fpiritus ille propius
«ccedit , cominusquc ad eius aures cxpetita amici
k 4 fecret^
1/^ T)e magu infamibmiecretapropalat&nunctat.Siintautem^quod fentia}:
Bdiurationes ipfse haud continua oratio/eci aggrega>^
tioqusdamnomtnum ipforum fpirituum aduarmm.quendam magicaeartis moduin ordmatorui"n,runtqj.
huiurmodi nomina(utdixi)omniaferm^ igno£a,ue-
lut Arahica, Scc. Memini item mein ipfius Opereita
kgdTe : Hi autem fpiritus perniciofirsimi funt, & ncquiin.Odio quam maxi!iidhabentlucem,tenebras di
ligupt. Forti adiuratione opus eft,ut ad neceflfa-
rianoilracogantur. Quddfnnhis adiurandisterri-
tus, pauxilium trepidaueris,aut in expiendaadiura-:
tione(^meuocabu!i omirsione,riueienei immutatio-
iie) aberraueriSjteilico necabunt. Hosigiturtani
inuindi6^ai-n paratos.quis adeo eritmente captus,ut
bonos cletiientesque fpiritus eifeprobet:' Vidiin eoOpere adiurationes nonnullas, quasuocatpotcntcs,
quibusporsitunulquirq;, quiafsidui^cupit fpirituum
uti minillerio, alhgareapadrefpiritumjac cogereut
in cius domo maneatfeinper, eiq; in cun6lis famule-
tur.csEtcriim inremotirsimo(?atait) arurbalocoisfpi
r tus iocandus eft,ne temer^ ad fe ingredientcs necer,
&:c.Satis fuperque me ^tc\^Q uideor, fi tibi haec expo^
fui, quibus liquidius & uiri , fk artis quam pollicetur,
fuci,ne di^am mendacia.tibi patefcant.Hadenus Bo-uillusrqucmlicctmendacij &impietatis accufet Tri-
tcmius,fe purgas in Pr|Fatione iib.Poiygraphie ad Aia
ximilianum Imperatore«res t amen ipfa fecus docebir,
C quis Steganographi<^ librcs accurate legerit : quorii
partefcriptaincufiguris & fpirituumnominib.apud
Henricrs Cornelium Agrippam loslicis memori^ , ego
ipfe olim Iegi,atque eo infcio exfcnpfi. Studio in arga
metisfamoforumhorum librorum defcribendislon-
gior fui, ut ijs cognitis promptius dcreliquis eius fari
nx biafphemijscenfeatur. Congellos eiufmodi te-
nebrarum iibros,ut dainnabiles, improbatie leclionis
uocat
Liherjecmdus, /r^tiocat Vlpianus prorfusqi corrumpendos efTeilatuit.
pofdem ignibusabfumiuoluitPauIusapoftolus. ^y£cl.i$.
^ Hic difciplinss & artis fons,orJgo & firmamenta, ac
facnlegi negocij methodus : cuius tamen ui obedire
«ianes,cogi numina, turbarifidera, elementaferuire, •
eiusqi inexpugnabiii poteAate & csca numinum cj>a
^orumuioientia, ftupenda fupra naturam fe opera
perficere,fibi perfuadent,ia6tAntq; in finu ridetes , bis
cert^ miferi homines : quod uani teftantur exitus , Sc
poft.immenfalaboriofaqueftudiafruftrati euentus.
Praeftigias oftentant,non miracula:quae non Dei afsi'
ftentia,{ed Dei permifsione ob hominum incredulita
tem ,& daemonum pailione fortiuntur effe<^um.
Huius fcholf artes ia6lantur,ars Almadel,ars Noto Ma^-m dtt^
ria,ars Bulaphiae,ars Artepij,ars Paulina, arsReuela., ^'^'««^"•v
tionum , & fimilia impietatis monftra plura,neutiqua
tolerandaiquae hoc ipfo funt magis exitialia,quo indo
^is apparentdiuiniora.
Incintitionim uarij modLCdp, V IL
INcantationum uerodiuerfi admodumomnib. fc'
culis extiterut modi, quoru unus alio crebrior,hoc
^ ucl iijo temporefuit, atquehifceuelalijslocis cc^
iebrior. Huc referuniuerfumiilud praeftigiarumge-
nus Sc iIIufionum,quibus malefici hi,qui fe honeftiori
Magoru nomine appellari malunt, phantafmata phaf»
.
mataque edunt, multa miracula frgudulenter pftfn'
tantes,plerunque Goeticis incatamentis, CQniuratip'
nibus ineptis,illicitis gentilitijs facrificijs^ imprecgdonibus, mentione diuinorij nominum, recitatione uer
torum facrorum aut barbarorum , fiup adhibito quo"cunque murmure:nonnunquam plantis, animalibus,
€orumqi partibus,praeter rem uel fMperftitiofe uel do^
\o(q adraoiis:interdum ctiam certis fuffumigijs, lumi
k 5 nibus.
ifjf^ T>e m4gk infdmihmnibaSjCollirijs, is^ixTfiois fea allegationibus & rufpen*
fionibus: inrupermetallis,autartcfabrefactiscorpo-
ribuSjfimulachris, imagunculis, annulis, figillis: cha^
racteribus hoc.uel illo modo ufurpatiSj^uibus admi-randas rebas imprimi uircs commcntantur: item fpe
culis , & fiinilibus huius magicae artis montiris orga-
nisque: quibuslicet interdumaliquiduirtutisnatu'
ralis inefTe poteiljtamen ut plurimiim ad eorum con*
ftru6lionem aut ufumadhibentur nefande ucl facra
Dci oracula, uoces fiue fentctiac,uel blafphema uocu^'**^'*"''^^ diabolicarudeblateratio,a quib.uim omnem manare
„^j^^^^ ,- propaganqjmhaecmedia, ab ijfdem pendereconhy
fHperdf%tibtis dunt,daemoniointereacolludcntecooperantc^;:im*
d^mon opera mo rem omne Dei permiflu , ob magi impietate & a#thry Detper- ftantiu incredulitate expedicnte, quam eiufus incan*vntjjiiyob m4^
tator alioqui fruftra machinaretur: quodequidemad
,t^y^^„f;7;,„ omncshorumnominuminhcas,naturalisq;poteti3B
fredalttatm, curfum Si modu exuperantes a(fiiones, fcmelhicdi*
^umrefponfumqi uolo. Enimuero eo ufq; horumhominu animosfathanicae huius profcfsioniscaftra
perua(it,ut creditu fit,id genus impofturis dxmonia-cis omnino perfici qua: requirutur,aut naturis rcrumpel nouas indui uires, uel priores adimi,infirmari aut
luegetari,fiuenatur^currummutari,fuIminacieri,to-
nitrua, uentos , pluuias inopinato concitari uel feda-
ri,feFpentes feritate uirulentiaq; exui,beftias indomitas coerceri , ferrum rumpi , morbos infligi $c curari^
manes ac nmbras euocari,&(ut Apuleius ait)animas
agilesreuerti,pigruqi mare colligari,&noua€orpora
creari. Nec portcntofas cas res enumcrare hic iubet,
quas cum Goraccfia^Callicia.Menatdc, Gorinthade,
Aproxi , i Pythagora celcbratis herbaru nominibus,
adhoccert<^aptis,finonexcogitatis,utfonoterreat:
& cum Democriti Chirocineta, Aglaophotide, Mar-inaritide, Achemeaide (qi;ain hoftiu acicm coieda,
VtherJecundtis. ts^;
^repiclare ?.gmen,& terga darc/cribit Plinius) Hippo X/.h- ^^-«7»
phanade, Adamantide, fimilibusq; terrificis plancaru
jnonftris, apud magos ufurpatis, & iam fingulari Deibonitatein hominu utiiitatcmemoriseexcafsis, pe-
nitusque abolitis ,quandoque prorfus fublatas upiet
Deus.Immefus fiquide etlharu failaciri adionu &re-ru numerus,qi:ias lat^rc praeflat: falte incautos nimis*
que credulos primonuiiTc utile eft,ne impie attra<^is
diuinis nominibus,ueI facr^ Scripturae uerbis iniqud
cotortis faliantur/educaturq;, queadmodu hadenijs
fa6tuanimaduertimus: uthocnomine, quo grauilsi'
me delinquiturjfe purget excuientqj.quod nimirij nominaracroran^ainuocer,uerbuqi Dei cpmirccantin
hoc opificio diabolico , ubi fcelere horribih f^n^flifsi^
inum Dei nomen prophanatur, atq; abufu abominaado Scriptura confpurcatur diuina.
E.t quaqua iniquis impijsq; his rationib, djemones
fc accerfere , aut ijs imperare polFe , maleferiati hi hp
-
iTiinesgIoriofiusia6lent, &adhoru iliicitamurmura
nutuq; illi obedire uideatur quafi obftrifti copulfiq;
:
interimtame fuos hos dorainos&imperatores, fibi
magisdeuin^osferuilesq; habet,utqaibufcuq; das'
fuonu fpe9:ris,laruis aut propofitis imaginu ^oiis feu
ludificatib. formis, fideadhibere cogatur: unde taipe
ipfis nunquaufqueadeo multu comodi fperandij,qifi
quod fibi hac ratipe magis pIaccat,aIiosqi it> admira-.
Itione pertrahat, taqua rcru no uulgariu, aut curiofar^
pcriti.Interim ab hiscogi fe firaulat demoncs:quaquauenirc optet,tell:e Porphyrio, ut fuis deinde alios pr^
iligijs irretiat. Sic quedauidificIoancsFernelius (cri LihAAtitU
bit.ui uerborijfpeftra uaria in fpcculii deriuare,quf il AitUrtrum
lic,qufcuqi imperaret,moxautfcripto autucrisima* ^^**/*!
ginib.(utille ait)ita dilucid^ exprimeret,ut prompt^& faciU ab afsidetib.omnia internofceretur.Audieba
Jturquideucrbafacr^jftdobfcc^nisnQminib. fpur^d
conia-
jt'6 Demagisinfamihmcontaminata.ciiiurmodi funtelementorum poteda'
tes, horrenda qusdam & inaudita principu nomina,qui Or!entis,Occidentis,AuG:n,A<]ui]onisqueregio
nibus imperenr. H^ecille. Etduero huiufmodifor-
nis
&
liters appareant, a prxftigiatore mendacijqueparente nollris oculis obie^^lsinon tamen non debet
effe pr^ll:igiorx,mendacesqi uel mendacijs inuolut^,
ut mercedem requilltam dignamque curiofohomi-
num iludioreponatIiberalitcr,natur^fuaeimmemor
nunquam.Incantamcntoruetiampeculiares modos apud Se
Lil.h ca. ip. ptentrionales obferuatos , his uerbis defcribit OlausUiUor. de Magnus: InrerBothnicos homines Septetrionis paf-^et Scptent.^ fim repcriebatur malcfici ac magi , tanquain proprio
modi npud ioco,qui per (ummam ludincandorum oculorum pc-
SeptentrtO' fitiam fuos alienosq; uultusuarijsrerqmimaginibusnaUs. adumbrarenouerant,fallacibusq;formisucrosobfcu
rare confpeclus. Nec folum pugiles,uerum etiam fe-
minx 8c tenerse uirgines pro uoto fuo laruas liuido
fquaiore terribiles, faciesq; adulterino pallore diftin-
^as,ab aeris teneritudine mutuari cofueuerut:& rur^
fusablegatonubilasinumbrationisuapore, prjetetas
oritenebrasfudis perfpicuitatedifcutere. Tantamq;Saxa Gram- ^jrn carn}in>b. eoru adfuiffe collat, ut re rcmotifsimd„iat.mtmti9
pQ{]|;^ g^ qu^taj,[^et nQ^JQr^ c5fertione perplexa.elo'
Van. gf^q^o i^h libi conjpicua ad contaau euocare poile
uideretur,Talibusq;pr^(ligijsidipfumhocmododc-
inonftrat. Scire cupientes ftatri amicofu aut inimico'
rq, longinquo terraru fpacio quingetorOuel millemi
liariu indediftantiu ,Lappone feuFinnonehuiusrei
peritUjdato munere.line^fcilicetueftisautarcus^ro^
gat ut experiatur,ubi na fuerint 5c quid agat amici uel
inimici. Quocircacoclaueingreditur,uno comiteu*
xoreq; cotentus,rana «ncaautferpente malleo iuper
incude prsefcriptis iclib.c6cutit,carminuq; murmurehinc
Liherficundm^ //7
hinc indc reuoluit: continuoq; cadens in extafin rapi
tur,iacetq; breui tcpore ut mortuus. Interea diligen-
tifsim^ a prsedidocomite, nequoduisuiuensculex - ''^
autmufcajUcialiudanimal eucontingat, cuftoditur.
Carminunamq; potentiarpirituseiusmalo dsemone
du6lorc a longinquis flgna (annulu uel cultellu)in te
ftimoniu expedit^ legationis feu comifsionis repor-
tat: ilicoq; refurgenSjeade figna cu c^teris circutlan-
tijs codu(Sori fuo declarat. Ide cap. i^.lib.^. de Ventis ^f»^/»^»^"
ucnalibuSjilludmiraculutradit: Solebantaliquando^^'
Finni intcraliosgentilitatis errore^jUegociatorib. in
coru littoribus , contraria uentoru tepeilate impedi-
tiSjUentu uenale exhibere : mercedeq; oblata tres ho'
dos magicos,non Gafsioticos loro c6ftri6los,eirdcin
reddere: eoferuatomoderamine, utubipnmum dir-
foluiflent^uetos habere placidos: ubi alteru.ueheme-
tiores: at ubi tertium laxafient, ira feuas tepeftates fc
pafluroSjUt nec oculo extra prora in euitandis fcopu^
lis, necpede in naui ad uela depnmenda,aut in puppi
pro clauo dirigendo,integris uinb.potiretur. His ad-
dit Olaus : Infana cert<^ funt documenta, quae noftra
cxcogitauitcredulitas.ut acrius rorquereinur. VtinafacelTeretamentib. hominu talefigmentu : quodelTe
falfum,& nuJiius momenti,etiam a maiorib.eft often'
fum. Sedhaecgens Aquilonaris, artehacpoftfufce-
]^tamChriftfana»religionis confefsione, legisinhibi^
tiorie,nunquauifae{iuti palimrnec alios ea,nifi cuin
uitaedifcrimine,docuit.MuItaaIiaeiufmodi malefico
ru opera enarrat Olaus impudcter fatis,in eiufde libri
capitib.diuerfis,qu3e profedo no femper fide meren-tur: proinde in ijs recefcndis breuior efle uoIui.Veu'
tos tame itamagis fedari.teftatur Herodotus quoqueJib.7.deprssfe(ftisXerxis : quod ij triduanatepefi:ate
quadringetas naues amifere , donec quarto die magi
incifiofs faciedo, 3cueneficijs incatando,uentu The^
tidiSc.
sfi T>e magls infamihkstidi &Nereiclibus facrjiicando^tempeftatem coinpe-'
rcuerunt: fiue eadem tempeftas aliter ceflrant.
titjgt^fi* Interijciatarhic Apuleij commentum, cuiushaecnoattrs: funf uerba: Athenis, proxime & ante Potcilem pofti'
cum, iil:o gcmirio obtutu circulatore afpexi equellre,
fpacham prsacutam mucrone infefto deuoralTc: ac
moxeundeminuitamento exigus ftipis uenatoriaml3nceam,qua parte minaturcxitium, inimauircerii'
condidifle: & ecce pon^ lancese ferrum,qua bacillum"
inuerfi teli ad occipitiu per inguen fubir, puer in mol^liciem decorus infurgit, inqj Sexibus torcuofis, ener'
uam Si exoflTam faltationem explicat, cum omniu qui
aderamus admiratione : diceres Dei medici baculo,
quod ramulis femiamputatis nodofum gerit, ferpen-
'
tem penerofum lubricis amplexibus inhaerere;
iattoi:t*K^r'"^^ adde uanos mcantationum ritus cultons mat-
tephlj' gicsE llulticif maxinli Artephij,a Cardano eriarratosJ'
Veuanetats uthinc riott folum dolofos, {'ed &mente captoselTel1.16.cAp.9i' eiufi-nodi magos,quis iure cenfeat. Adh^ec, a Graeco'
PafeUi Ifidifi rum plerifq;,Iiteris proditum e(l, fuiffe Pafetem queri
morm-Agi- dam> inter magicse uanitatis confe<5tatores prim^ rio^^^" t3e,qui carminum potentia refercifsimu repent^ con-
uiuiuhofpitibusdifcubituris prsmonttrare confuC'
uerit: idq;, cum libuit , mox euanuiife rurfuSj ut nihil
omnino apparatum uiderecur, difcumbentib. omni^busfame&fitielufis. Si quid preciocomparafict,id
agebat, ut erogati nummi in ueriditoru loculis, appa-
reret.illis interim ludificstis. Simile quid pafilim efife
Mentppm Menippu Lyciu machiniitione fponfaejiteraru monu"Lyat;-ideht'
jy^ejig traditu inuenitur,innuptijsmb! aureafupellex"jtaajuajpo & imaginarium argentum,uelutfumus cflluxere, ad>
minillri Sccoqurac reHquafamiliaincrepataeuanuit;i^^uiim- 1 ucciam uirginem Veftalem incelVi criminis reairihro haitiia. ^qj^^ cum precatiorie certa aquam cribro haufifie^^
yala.M'^ anno urbis 6op, commcmorat Pimius. Hums Sc'
hh.$, Ter-
tiherftcttndtu^ • IS0• Tertulliatlus meminit in haec uerba: Quid ego de cae- Jn^^U^
teris ingenijs,ueietiam uiribus fallaci^ fpintalis edif-'f^^,'^,"]^^^^.
feramCphantafmataCaftorum (quifciIiccttotlcsRo ^
mse ui6lorias nunciarunt) 8c aquam cribro geftatam,
&nauem cingulopromotam (i Claudia Veftali) 5c
barbam tacfku irrufatamC' ut & numina lapides crede-
rentur,& Deus uerus non crederetur.L. Domitio ru^
re quondam reuertenti,iuuenes gemini auguftiorc
forma ex occurfu impcralTe traduntur, nuneiaret Sc-
natui ac populo ui(ftoriam , de qua incertum adhucerat, atque in fidem ueritatis adeo permulfifTe malas,
ut e nigro rutilum, «riquefimile capillum redderet
:
undeiEnobarborumcognomen. Suetonius. Habet ^fnohdrhi
ctiam hoc hominum genus fuos modos , quibus '"^^»'"*^"»'»*
tiinumuelbutyrum&idgenusalia, numcrata prius ** '
peeunia , ex iocis difsitis , fatanag opcra adferri
iubet. Tales aliquot infignes noftro aeuo notiit
Germania.Magos quoque ipfos, quibufcum d^moncollu- Magi&iS.d..
dit, nonefimirumquandoque uel transferrifubito, '^omacnrap
tiel itaappafere: quum plerofque daemonumuexa. /^'^"^'»*^»-
tionibus obnoxios, uel eorum ludibrijs deditos^trar-
uehi nonnunquam alio fciamus. fic Pythagoramu'nomomento 3cin Thurijs & in Metapontijs fuifTc,
Apollonium adhsec 8 Smyrna celerrim^ Ephefumoerbo dido translatum efie, ferunthiftorije. Atquijnerito omnemdsmonum quauis arte comparataninecefsitudinem, cun6lamque harum delufionum ra-
tionem, peftiferam fraudem efiTe^in cxtrcmum homi-num exitium introdu£lam,in confclfum uenit.
Prseftigiatorquidammagicus Magdcburgi cquir-
lumintheatro frequenti pcr circulum tranfilientem
oftcntabatcertaftipe: infabulaeexitu paucafeapudmortaies coIIegifiTe pecuniam qucftus, fe in CQelurti
confcendere ueile aii. Hiac in fublimi eie^ fvm&,c6^
/cqui*
j49 Be magis tnfamihmpfMigK^tw fexjuitur in altu equulus; praeftigiator quaO eum caii-magia^,i in
dg j-ei;ej;iturus,quoqueafccndjt : cuiusuxormaritum
l^iuloTfcm--''apprchendcns afTectatur, itidemancilla,utuideretur
dere mdetm\ afcenfucontiguo uclut concatcnati , fimul aerapetCi
re.Haecdumpopulusadftuporcmfpeclarct, cuidam
ciui eo fortd declinanti, quaerentique quid'nam rcru
ibiageretur^rerponfum ell;, circulatorem cum equu'
lo in aera confcendere: hic fc (latim uidiffe cum m ui^
CQ ad diucrrorium abeontem aiTeuerauit. Iliulos itaq[r
feubiannnaduerterent.difcelTerunt.
iAaigoirmn Pharaonis d^ioncs prte^ii^
giof£> Cap,VHL*" /^ MtQnim utomnium obtutui haec magorij fa-^
I ^bula&potetlas, uelpotius ludibriamagis pa-^^^'^ teantj penitiusquecognofcanturjagiteotuiis
non delufis contemplemur, folertiquc indagine mueftigemus magorum uel maleficorum Pharaonis conatus , opera & potentiam : fic Sc illis fatis fiet, qui , ciun
deceptarum menteque Isefarumquarundammulier-
cularum fit mentio,confe(lim ad uoluntarios Phara6nis magos confugiunr,quafi cadcm utrorumqi fitpro
fefsiojquam longe latcq; diderre fentio.
_. t InmanuMofis, ele(^i omnipotentis Dei adPha^
yerttcui traf^ fj^one legati,uirga reuera in uiuum, Dei uerbo,tranf-
fh-fnationpi formatur dfaconeme Quosrgumentofe,aDeocqelitn Gpere Mo- ^ tcfrae, Bc omniiiiTi quae in eis funt, conditore unico
^^^' (cuius quippefolius eft creare, &res ucr^ tranfmu'
tare) mitTumefiretetlatur. Quodauteidipfum iPhaFr^l igf^J"^ raonis Ma;^is,carminibus fa<5tum dicit Scriptura,rem
raonn, altms mtroipiciens,ncn eandem quas a Moleuere o-
{lenfa eft, metamorphofim intelligct : (td faltem dra-
conis pr^ftigiofam formam,obtutibus fegijs ofTufam
apparuifie. qUare etiam mcndaxdraconis magicaeua>
Tiiratis facies, iii praeftigii rcuelationem, a uero Mofis
draconedeuofabatur: utmcndaciiaaueritatcabfcrr-
" - betur.
LiherfecundtM, 261 '. .„
feetur.uindturq;. Propterea, lofepho tefle, Mofes in^ X^/.2,m.^<«»
cuic: lamdecjafabomaniteite,non elJehsec prieiti; -^
gias uentatis fpecie parum cautis imponcntes : fed i^
pfirsimam Dei uirtutem,argnmentum omnipotentis
illius uoluntatis apud incredulos futuram. Sc cum di^
ftojuirgam in terram mittit,iubens ut flat draco:quae
hiox dido parens,^gyptiorum uirgas,quas draconufpeciereptabant,unampoftaliam aggrefTa^cmnesaci
unamdeuorauit. Enimuero fiuerusextititrnagoru
draco, daemonisopeexuirgaitatransformatu elTe o>-
portuit. incptam auteprorlusefTeinuiuaibefti^traf-
mutatione uirgse materie,cuiuis liquido coftat : que-
admodu creare etiam exnihilo, uel rem in muho dif-
fimillimam,aut etiam contr^riam pro fuo arbitrio ue*
retransfunderee(Tentiam,pen€S diabolueftminime.
Corpoream ir.aterianon fubijci potentisedsmonis,
<^uantum ad tranfmutatione ipfius ad formam,confir
mat Auguilinus:Nonefl:putandu,inquiens,iftistraP tX«^»F?.j.*
grefforibus angelis ad nutum feruire hanc rerum uifi^Trmit.
bihummateriem.fedfoliDeo. Fatendumtamen,d^>'
mones ctiam celeritate incredibili, quibufdam rebus
emotis, ferpentes^ Qracones,uel qUid aliud earum lo*
cofubijcerepofle. Magifigna uidebanturpotius fa- ;-
cere, quamfaciebant taitClemehs. Redleiteihlam-' Lih'i,Mecs^
blichus de Myfterijs : Quae fafcinati imaginamur, pr^
ter imaginamenta ^ nullam habentaclionis Sc efTenti^
ueritatem. Eiufmodi namqj Snis eft magicae artis, nofacere fimpliciter,fed ufque ad apparcntiam imagina*
iuentaporrigere, quorummoxnecuola (quoddici*tur) necueftigium apparet.
^ ;^
Eodem cenfendum modo de reliquis (ignis : qUodnimirumMofeseIeuansmanum,uiroaferieritfiumi* ^ . ,,
nis aquam coram Ph^raone & feruis eius quaetdta lX^'*'* f^,
mutataeftin fan^uinem: mortuisque pifcibus tsn^^'^'^'^"*"^^-^*
- luscxtititroetornuminis,ut^gyptjjdeeiusaquabi''
1 bere
162 De magls mfamihmbere nonpoflent, totaq; iEgyptus fanguine redun"
daret. Idemfuisincantationibus i£gyptiorum ma^gi effecerunt,! qaibus pleriq; omnes 7Egyptij,idolo'
latr2e& idonea fatanae organapendebant: quorumoculis cu'urcunq; coloris aut imaginis fpe^flrum frau
dulenterolferre , DeipermifTuj^aemoniofacileerat,
utcorillud Pharaonis (quod Deuspraeuidebatforc
utinduraretur) iufto Deiiudicio, maioriocGallerce-
ret duritie,mer»tamq; tandem ille lueret pocnam^Ma*gorum aute fuifle praslligias facinus illud,uel hine pa
iam cft,qu6d unicus Ule ^Egypti fluuius Nilus in fan*
guinem conuerfus erat, eiusq; pifces computrueranc
opera Mofis ferui Dei. Nec uiia praeterea crat reliqua
uhiuerfi^iEgyptiaquanotin^la: utiEgyptij omnesundique circum flumen aquam efFoderc cogerentur,
quam biherent.Vnde proculdubio coHigendum,ma'gostantumodo p^uculae aqusanteainuareconfcr-»
uat^iUcleffx^flfjTubicundapr^iiigiofe facieoftediflc
fuiscarminibusuel fafctnOjUtScripturateftatur. hocefli.Iudificante dsemonu operatione,quietiaagitatis
adhancdelufione comodishumoribus , fpiritumo*
pticum uel uifualem quibufcunq; imaginib.imbuere
qucunt:quemadmodu plerifq; melancholicis ufuue-
nireobferuamus, atq;in hypochymatisuelfutFufio'
nisoculoru initioex humoris affluxuaduifusorga-
na ueluti pufillos culices obuerfari intelligimus,inter
dum quafi lucentia qu^dam corpufcula,plerunq; ue-
luti caliginofa fe oculis offcrre,nonnullis tanqualana
rum filamenta & aranearum telas apparerc, quibufdi
circa lucernas circulos uideri : ite plerifq; regio mor^bolaborantjbus,propterfufl^ifambilemomniaIutea
Sc flAuefcetia (q^q ot-lenderc ; atq; haec fiunt magis uel
m^nus, hac uel >lla forma.fecundum humorum & ^^i--^
rituum uiforiorum conltitutionem, quemadmodumnsituraeperins cognitum Scperfpe^um eft,
Quid
LiherfecundvJl ifs
Qaidaliuddicenclumcleranis eXi£gyptiflumini*
t)us edu6tis, quibustcrracoopertaeft, DeimandatoAaronemanuuirgaminfluuios & lacusprotenden*
tec' Magorumranas rolummodofuifTeeademratio -FaW.S.
nemer<^ imaginarias , hinc luce meridiana clarius eua -^^^^cX^eJ'
dit,quod tantam ranarum colluuiem eos creare opor^^^"^*
tuifret,munusDeoomninopecuIiare,necuiliunqua Qcner.u-
creaturae , muito minus fatanse eiusue clientelie con-
celTam. Singularis haec Dei ab initio fait & madt pr^^ Creare/dU^
Togatiua>quaneminem dignatus eHr.Pr^tereafl ueras V^ieft.
in terram ex aqua magi produxilTcnt ranas, utiquc Bc
redacereuniuerfumhocranaru genus eade arte po-tuiflTent. Procliuius etenim multo fuitjuifasin natiuu
nataralemq; fuum locum, fiuuium riimiru & hcus re
peliere, quam in domos, penetralia,cubicula,cubilia,
furnoSjCellaSjIocahifceanimalib. aliena,imm6 aduer
ii!'sima,primum eas no apparetes excire,ubi illis mo-riendu eft: quu in aqais,ut defignatoliis uiuario, libe
r^ uiclitent :aut falte uita illis adimere, quib. donafle
uidebatur,facilimu fuiflTet.V^el qiTa fortitos credemu^magos nocedi autperfici€dipotentia,fi neranas qui-
de lasdere, aut carminibus, quib. edu<5lse putabantur,
tantu abigere ualuerut c' Hoc ufq; adeo nequiuerunr;
utPharaorex pofito priorefuperciIio,coac}usfuerit
fuos aduerfarios Aarone Sc Mofem hortari, utDeumpro depellendisa fefuoq; populoranisdeprecaren-
tur. Quodetiamitafa6lijell:,definitoq; dieransefuni^
exterminatseadomibus:ijsq; mortuisin ciimuluco^
aceruatis fcetebat regiooSic Pharaone etia iriuitu Ddtnino Deo iricoparabili honore deferre opdrtuit: queadmodu &:ipfosmagos,penes quos ea potcflas mi-nim^ fuit.Na quu Deo no amplius prsfligias permita
tente, cyniphes uel pediculos, tum homin«s tum bc^
ftias infellantes producere, Aaronem& Mofem i^
initati^nequicqua tentafTentrcoram Pharaone cofefst
1 2 tmti
j$4 T>efnagisinfamihm
AintjDigltus Dei eft hic. quafi dicerent : Digitus uel
potentia Dei eft,quae uer^ progignit& condit ex pul
uere,uelctianihilo, quicquidpro fuoarbitratuuulc,
& quando illi placitum cft. Id uero quod a nobis effi>'
^um uidiftj, fatanae digitus eli^, qiii hihil unquareue-
ra proereare, fed phantafticam folum rerum imagine
dolofe oilentare poteil:. quare nos eius clientes.mini
ftrorufn ipfiusomflipotentis Dei ueritatem imitati
fumus prseftigijS.quibus te ac tuum populu ha6lenus
illufimus, Deoueroobtuamincredulitate &cordisduHciem conniuente. Ateefiatiam illapermifsionis
hora,utnonampIius fatan^iudibrijsfuperfitiocus,
fed Deiuiuentisucritati teftimonium perhibere co^
gamur. Ita Dei manum iarn agnofcunt, qui ei antea
fuis impofhiris derogarunt : Dei gloriam pr^edicant,
quieamfuisfucispriusobfcurarunt. Necpofteaui"
uum ufq; adeo glorificafient Deum , nifi antea irnp^-
ditijfrufi-ra fuam tentaffent artem. Nec Deo tam iufta
pufiieridi cotumacesoccafiofui(retreliqua,nifiprius
ad prxfligiasconniuifict; deindeimpedijfi^et, quofefuamq; potentiam notam faceret, oflenderetq; illain
log^ e(Te aliam , ac ueluti ex diametro pugnahte cumea quam iEgyptij idololatrae & magi in ucri Dei con-^
temptum hadenus adeo uenerati efi^ent.
U 2. fATU. ^ovi abs re hic Decretorum teftimonium acciue-
caurf.ze^quA- rOjin quibus hxc leguntur: Nec mirum de magorumfiion.f.epi- prasdigijs , quorum in tatum prodiere maleficiorum
^ &^j artes, ut etiam Mofi in illis fisnis refifterent, uertetes
Ctm. Dei. uirgas m dracones, & aquam m langumem. In genti^
iiumetiam librislegitur, quodquaedamriiagaCirce
fo^ios Vlyfsis mutauerit in beftiastitem de facrificio,
quod Arcades de fuo Lycaso immoIabant,ex quo qut
cunque fumerent, in beftiarum fcfmas conuerteren*
tun Scdhaecomniamagicisprfeftigijspotiusfinge^
bantur, quam ferum uericate complerentuf . Vt ergo
ipfi
Liberfecundus. j6s
|p{][ errores ignorantibus manifelti fiant,cle eoru pro*
prietate atque inuentoribus iuxta traditionem maia
rum patrum dicere congruum arbitramur.Magi funt,
qui uulgomalcficiob facinorum magnitudinenun'
cupantur.Hi funt, qui permifru Dei elementa concu*
tiunt, turbantmenteshominum minuscofidentium
in Deo,&c, Hucufq; decreta. -
V^jihii muUerin Bndor.non Smuelemyfedhum
mdgme dUhohj^^drum excitauit,
Qp. IX.
Hlnc, utadmuIiereminEndormaleficam, ucl
Pythonis fpiritu impra^gnatam, meo propofi*
to obijciendam, confugiatur, per me licet:
quumnullura hic aequ^atquefacrae Scripturae tefti*i./?<f^.2S.
monium admittam. Ea Samuelem excitafie legitur,
e terra afcendentem , folito corporis habitu Sc uefti-
tu, ac futura in Dei manu adhuc pofita praedicentem.
Ecclefiaftici quoque author tradit, ipfms Samufiis -^ff^<?/"4<^-
h^ec afta& uaticinia fuilfe, quum ait: eum dormiuif-
fe,regi notum feci0e finem uitse fuaejCxaltauifle uocefuam e terra,3c uaticinatum efTejdelendam effe impie
tatem gentium.
Etfiuero hiftoria* circumffantiae, &IefusSyrach ^^ PythU
aflerereuideantur,ipfumapparui(IeSamueIem: ^e^ fomma. non
nitiustamcnremintuentioftendam, nonipfumSa^ Samuel^fed
muelem, fed illius imagine diaboli fpedrum, Pyihiae ^^'^^,^^^^
fcemin^ libenter obfequutum, iitludincaret,ufum diabcUexd^
fuiflTe. thr.*
Prim6difert!^feueroq;edi£lo a mortuis qua^riue- f^yVmortuU
jitatemuetuitdiuinauox.mulclamortisconftituta: "^ ^j^f^renda
nec per eos docen uult usup^jnsc ao ijs aiiquas expe-
darepatefacliones. Non inueniaturin teconfuIen§ teuit. 19,^0.
mortuos : quihoc facit, eft/S/?ii/j.^,jADeo fuo : hoc eft,•^^^^•^^'
restaUs,quaraoditDeus,abominatar,5cinsternam-^''•^y^^* '
l 5 abij- ^
td-d' Demdgisinfdmlhmabijclt danatlone. Proinde nos Uio uerbOjin quo fef«
& uoluntate fua expreire declaraait.inniti firmifsiitid
tuc \6. uoluit Chrift?., inqaiens: ?viofen habet, &; prophetas.
Adhsec, animas inaleficarum carminibus e defi*
M'igorucar- gnata a Deo rede euocari,& in corporainhumata c6*mini^n^usmn yj^J.\\^ ^el fairirsiirium eO:: uel ne in finu quidem Abra-^f
"*« ^^ hrsjoco beatis afsignaro^tQt^ exiftunt eoruin anim^„
"'
in Domini manu conferuatae. Atfatanam nihilun-
quam^bhac morteinfan6loru animaspotuifle, nec
bonos fpiritus magicisartibusobedire: necfecretas
femel a corporibus Sc collocatasin definitis fedibus
animaSj fi reuocentur, redire, ut Ethnicis pcrfuafum
erat, confefTam eil: ha6lenus: fcd afciticia fe illaruni i«
raaguieofiientantd^mpnes.Quocircanonamortuis
ip(is,ueruma dsemonibusillorum habituueftitis,n*
Kuc.u^yj^.i refponfaaccipiebant: qus, fi iiliintegrisSc
fiftv^fta^-^exprefsis morcuorum corporibus cernerentur, nHtfa»
raai, i^^T^^' finuero tenues,nebulofas &euanidasfibicir
^udf^vkx-:,' cunfiinderent umbras , ^«/"^«tf^/^^nuncupaKantur.
j.i Aiatt. ho- Vsii D, Chryfoftomus ait : Non anima defun(fli ^it}ui.i9* quje cli cit, Anima tahs ego funi: fed dae^nan, qui haec»
ut homines decipiat,fi.c conhngit.
Antes quoque Samuel plus minus biennto mor-tuus fuerat: 8c eius corpus fi non omnino compu^truerat, tamen itadeformatum fuiffecertumeft, uteximiaiIiafpecieuiua,quaanteainnotuerat,5cquafe:
nunc denuo |i6lus hic fiilit Samuel , apparcre ncqui^
uerit : neque etiam deorum magnificentiam refcr-*
re potuifie cadauerofum corpus, quilibet nouit:
cjuiitamendeos^terraafcendere, fecotueriaffirma-
retdiuinatrix,multoquiuitminusIoqui&uaticinarL
Quorfum etia«« SamueliSk pijfsimi uatis tamdiufepiilticorpus,^pallium confuevameodcmmoinctp,ex impia^ fafcinatricis muHcrculie imperioincorruf
ptum afl^umpfifletjquqd in fepulchrum fecup non sf",
fumpfit.
Liherficundm. 16^;
Aimpfit , neceoamiciebaturmortuusC Hocauiemfan<Sif$imi uiri fpe^iru ollentare, facile fuiffe ilii, inti*
cias irc nolo: qui fe in lucis angelij transformac, cum *'^''^^«^^»-^
primis apud impium regem, tum perditam fatanas
icruulam.
Deinde cum ipfa hiftoria paulo ante teftetur, Deucontumaci & abiecto regi ipfum confuIenti,rclponfa
darc noIuilTe.ucl per uiuentes proplietas aut faccrdo
te$, uel per fomnia: multo minus per diutnum uatemexmortefufcitatu, uel perangelum ^co^lis mifTum,
refponditregi,quemin furore fuoomninorcpudia-rat,qui hoc etiam nomine motus, Pythiam diuinatri-
cem profefsionis ergo, publico edi^lo iuxta Dei uo-
luntatem ex Ifrael exulantem, furtiue uero latentem,
iniqua ratione confulere uoiuit : quafi indignabundi
animiinftitutumfuifiet,
'^lethereji nequeofuper05,Acheronta moueho,
Ideo non potutt non odifle & execrar? hoc fa(5lum
Deus, & iufto iudicio deploratamdlufionedaimo''
niaca Saulis impictatem contra fuum & ipfius pr^ce-
ptum, contra etiam confcientiae tcftimonium defi^
gnatam punire, ut in pr^efra^fii Saulis mentem fatana^
tafcinum m«rit6 permiferit. Nec nouum autinau*
ditum hoc eft: ubi quos perrinacis impietatis ho*
mineseirepraeuidet, prsfcitque, magis foletcxcae-
care, indurare , fpiritui mcndacij relinquere, & in rc-
probam tradere mentcm. Exemplo fit Pharaonis in- rW.y.s.^tii£tapertinacia, fidcs mendacibus fpiritibus data, $c io.n.14.
cxtrcma inde punitlo.
Quod porro hiftoria commemorat, Samuelem fe-
nem pallium indutu indign^ tuhfie ,qudd ^ fua quie-
teexcitus cfiret,atq;eumSauliregiIoquutuuatiC'na*
tumque fuifiTe^hlnc non conuincitur, uerum extitifi^c
Samuelem hoc fpe^lrumrquod diabolo fpiritui mjlle
trtificinon fitdifiicile quamcunque formam men«I 4 tiri.
|(fI De mdgis infamihmtin, quiduis fingere, fimulare , 5c de futuris jam ante^
Ucitidqiopatefaclis prsdicerej maximeuero, dequi-
busmanifedaprsludiaj&euentusminim^dubij indi
cia in foribus fer^ uidebantur.Nec ignorauit fatan,cer
tifsimaeiTe qus Sauli viaticinatus fueratuirDei Sa^
muei: ideo aSamueleanteapr^di^larepetit, potuirq;
non temerd conieCluram facere ex apparatu hoiViuin
magnifico &: inllru^lis €opijs,ite ex dicbs, faflis & cir
cumllantijs reliquis belli prisfentis, quam fortemm
^o cofl <^a alTequeretur Saul : potifsimum cu ipfum a
Deo abie6lu,nec reiipifcente, 6c aduerfus Dei mandatu poftremo Pythiam uatcm diaboli mancipium con'
falcntem,in fuahsberetpoteftate, atq; pro iiio impel'
lere nutu,& prssfentis pr.-^hj obijcere pojnfet exitio.
. fm^l, io„ Ideoq; Saulem mortuum teftaturScriptura in tranf-
' grefsione fua,qua pr^uaricatus erat contra Dominu;nempe contra Domini uerbum,quod non cullodi*
uit, & quod Pythonem confuluitinterrogando,^ncq;
requifmit Pominu5Ti:ob hoc interfecit eumjtranslato
regno ad Dauidem fihum ifaic^
teftt Syrdch ' Porro Ci lefu Syrach teflimonium urgcatur,quan«mtbQma<; quam (Hieronymo tefte) illiabEcclefia nonconce^
datur authoritas dogmata confirmandi Ecclefiafti-
ca , nec rerum e^rundem controuerfias dirimendi:
haec tamen quocjue addere libet, ne pia huius libri dq6lrinaeleuari putetur,Iefum Syrach folummodo ex
primo Samuelis hbro hidoriam proponere : quodfa6lum efl:,(implici enarrare oratione, quemadmoVdum legitur, utadauitaeuirtutis semulatione pofte?'
ros inuitaret,prouocaretque:Samuelis laudes fuccin^
„^ u^. ^^recenfere;minim^diirerereuoluiire,ueraneanfi-
r'c r ^latuerjtSamuelisappantio,
fe Samttelis ,; ^ tt t o i•
ahi>aritione Intcr Hebrosortim K,^bmos autem quanquam pau^
cenfent He- ci alitcr fentjant, tameu Pythonum opusefTejfereo-^^^i* mnescenrent:&nihiialiudpraeterprasftigias,uanita.-'
'
tem.
Liher fecundus, z6pfam,mcnd3cium& deceptionem. Samuelemintelli'
gunt rpirituni Pythonicum, qui induerat Samuelis
fpecicmiitem Samuelem uifu.m ^^^ dicere Sauli. Mu^lieruidebat Samueiem , neq; tamen audiebat eum aLloquentem Saulemrficuti ncc Saul uidebat Samuele, ,
hocetljllufionemilladiabolicam, quaeuidebaturillt
Samuel. Sunt inter eos qui hsec omnia mulieris putat
arte confida, quae ex certis coiecturis fic delurerjt Ssulem.Kimhi contraaduerfariosficarguit.Si Deusfufci
tauit Samuele , ut futurum euentum indicaret Sauli:
cur euentu illu no magis reuelauit per fomnia ^ut per
prophetas,aut per facerdotum oracula, quam per maleficam muIierem:*Saadias uer6,& Aias,qu6d ipfa mulier,cumpraEterfolitummorem mirandauideret, ftu^
pefa6la,cpsperit magna clamare uoce , hanc ueram fu>
jlfe ui fionem,non quidem mulieris arte, {^^ Dei uirtu
$e apparentem,fairo exiftimarunt.
De vktro smuele non euocato i dmnatrice,
Augullinifententi^. Cap. X.
CiEterumuthuic noftrae fententiae roborisali^ Qu^^Rij.its
quid accrefcat , audi argutifsimum fanc1:ioris ^^'^^- - ^*^/*
^ _ Theologiag ceforem Augufi:inum,lib,Qa^il:io''^rJ''^Xum,
nuueteris &nbuiTe(lameti:Ind)gnufacinussllimo,
inquitjfifecundumuerba hiftori;$comcndeturaflen^
fas.Quomodo enim fieri poterat, utarte magicaattra
hereturuir& natiuitatefan<5tus,&uit3£ operibusiu-
ftus^^autjii non attraiflus eil,confenfii::quodutrunq;
de uiro iufto credere abfurdum. cft.Si en jm inu tas ad
du6luseft,nullum fuiFragiu n h?.betiuft;ciaofi aute uoluntarius , amifit meritum fpiritua'e , qnpi3 pofitus in
carnequxfiuerafqucdjualde abiurdumeiljquia hinc
qui iaftus recedit, permanetiuiius. Porro autem hcc€ft praeftigium fatan^, quo ut plurimos faliat.etiam in
poteftate fe habere cofingit.quod Apv^ftolus intercse.. z.Cm;;th,i^,
1 5 tera
'jj$ Tyemdgisinfdmihmtera ait: Ipfe fatanas transfigurat fe in angelum \n^
cis. Vt enim errore faceret, in quo & ipfe gloriaretur,
inhabitu uiri iudi Sc nomine fe fubornauit: utnibil
proficere fpem,quam prsedicabant Dei cultoribus,
mentiretur, quando hinc exeuntes iudos finxit in fua
efrcpoteftate. Sedhocquofdam fallit, quod demortcSaul & fiiioru eius non fit mentitusrquatl magnum fit
diabo!o,ante die,occafum corporis prseuidere.quum
fjgna foleant qu3sda apparere morituris,qu ppe a qui-'
bas Dei protedlio amota uidetur.quato magis diabo-
]us,que angelica maieilate fublime prophetica oracu'
JafuiiTeteilatur, decuiusmagnitudme Apollolusait:
An ignoratis altitudine fatanic^quid mirum ergo.fi nnminete prope morte potuit prseuidere.ciim hoc fit undc fallit,& fe in Dei poteftate uult adoraric^Na tata he«
betudine demens efie<^us cft Saul,ut ad Pythonifiam
confugeret. Dcprauatus enim caufa peccati,ad ha^c fs
contuIit,qu^ damnauerat.Sed fi quis propter hiftoria,
ut ea qu(^uerbis expreffa funt.putet no prftermirteda»
ne ratio hiftorlse inanis fit:rc<S^ faciet quide, fi tamenminim.^ iltud ad ueri rapiat rationem , led ad uifum 8c
intclle61um.Saul namque reprobus fa<5lus,poterat bonum intelie6lum habere.Hifloricus enim metcm Sau-
%*Reg x%, lis & habitum SamueiiS defcripfit,ea quae di^la & uifa
funt exprimensprsetermittens, fi uera an falfa fint.
Quid enim aitc^Audiens in quo habitu efi^et excita-
tus,intellexit(inquit) hunc cfle Samuele. Quid intel'
lexerit,retulit:Bc quia no bene intellexit, contra Scri-
pturaaliumadorauitquam Deum: & putansSamue*]em,adorauitdiabolum,utfru6lum failacisefuJEhabe-
retfatanas.Hocenimnititur,utadoreturquafi Deus.
Sienimuer^illi Samuelapparuifiet,non utiqueuiria
ftus permififlet fe adorari,qui prsedicaueratDeum fo'
lumelTe adorandum.EtqupmodohomoDei, quicu
Abraha in refrigerio erat^diQeb^t ad uirum peftiletif.,
dignma
LiberJecundm, jjr
dignum ardoregehennE,Cras mecum erlsC^His duo'
bustitulis fubtilitatefallaci^fueprodiditimprQuidus
fatanasrquia & adorari fe permilit fub habitu & nomineSamue}is,cotralege:&uiru peccatispreiTum , C|uu
masna diftantia peccatorum & iuftorum nt,quum Samueie iuitifsimo fururu metitus efl. Verum. poteilui
deri,fi ds Samuelis nomine taceatur,quiaSaul cu dia,
bolo faturus erar. Ad eu enim tranfmigrauit,que adorauit.inrecitandis his Augudiniuerbis copiofior fum{ludio ; quod haud ita pridem monachu audierim,qui
in publicaconconeipfias Sarnueli-i fpiritumueree'
uocaturn hiifft^e.^ Auguftino defendere conatus nt.I^
dem ad Simplicfanumjubi uirro citroq; quf (tione de U.r.ftfJl.^
excitato SsmueleagitafrefjtandemaittQuanquamin
hoc faclo poteft efTe ahus facilior intelleclus,&; expe^
ditior exitus, non utuer^ fpiritum Samuelis exci^
tatum a requie fua credamus, fed aliquod phantar-
ma & imaginariam illufionem , diaboU machina*tionibus fa<!ilam : quam propterea Scriptura noml'RC Samuelis appellat
,quia folent imagines rerum ea«
rumnominibus,quaruimagines funr,appellari. Quiscnim , qui hominem pi(5lum dubitet uocare homineC'
quandoquidem &frngulorri quorumcunq; pi6tura cu
afpicimus,propria quasque nomina incunclater adhir
bcmus:ueluti cum intuentes tabulam aut parietem,di
cimusjlile Cicero eftjlle Saluftius.&c.quu aliud nihil
fintquampiclf imagines.EtpaulopoftiSiueroIiqui^
ddconftat, nominibu^» earum rerum, quarum imagi*
ncsfunt,€afdem imagines appellariinonrairum ell:.
qudd Scripturadicit Samuelem uifum,etiam{i fort|
imago Samuelis m^^ apparuit, machinamcnto eius
qui transfigurat fe uelut in angelum lucis , &: mi-nitlros fuos uelut minidros iuil:icis. lam uer6,{i *.Cfr/ai[K^»
illudmouet, quomodo amalignofpiritu Sauli uera
praediclafint: poteft 5; iliad mfrum uidcri,cuGmodQ
daeraonts
lyz 'DemaglsinfamihmdxEinones agnouerint Chriltum , quem ludsei t]on a-f
AfMth.8. gnorcebant. Cum enim uult Deus etiam per infimos
&c infernos fpiritus aliquem uera agnofccre, temporalia duntaxat, atq^ ad iftam mortalitatem pertinentia :
facile eft, Sc non incongruu, ut omnipotens & iudus,
ad eorum poenam quibus ifta przedicantur,ut malumquodeis impendit, antequam ueniat praenofcendo
patiatur, occulto apparatu myfterioru fuorum^etiam
Ipiritibus talibus aliquid diuinationis impcrtiaf.uc
quQcJ audiuntabangelis,prsenuncienthominibus.
Tantumavitem audiunt,quantuomnium Dominusatq;moderatorueiiubet,ueIfinit. Vndcetiamfpiri-
^B.i6, tus Pythonicus inA<5libus Apoftolorum atteftatur
PauloapoftoIOj&euangeliftaefTeconatur. Mifcent
tamen itli fallacias fuas ; & uerum quod noffe potue-
ript,non docendimagis quam decipiendifinepne-
nuncjant. Et forte hoceft, quod quum iila imagoSamueIis,SauIem pr^diceret moriturum,dixit etiam
fecum futQriim ; quod utique falfum cft, &c. Hafte"
nus Auguftinus.^
Dc necronw\ti4,c^ui4pj^& quied ufifue'*
rint ' Cap, XI.
iHHptixm^ l^ "T ^tipoixeivrdxv uero,Sc v\Ki/e!Accc'Tacu>^ cam uocat, quass
7«A-, l^y racrificijsfoIennirituinftitutis&pera6lis,at^
nhvo(A.ccv^ '^ que dirisexecrationibusab Orcomanesedu-7ik cit,accitosqi dc futuris fcifcitaturrita Samuelem ^nu-
lier excitauit in Endor. Hanc Jinea quoq; exercuille
traditur, quum in Italiam ucniiTet, occifo Mifeno tu-
Lih.6. bicine.ApudLucanumquoq; EriehthonemalcficaniErichtho ThelTalam, fafcinatriclq; euocaflTcmortau narratur,malefca.
^^^j |^gj|j pljg^j-faiici eucntum Sexto Pompeio denun-ciat. Dicitur & Apollonius Roms uerbis occultd
Philoffr.l^. pj-onunciatis,puellam nuptiarum dierefufcitaflre.cu-'
^'^
°mta' iusillumnobilem fcripto.r^m Fhiloftratu teftem efl!e
miror.
Liberjecundus. ly^
'&iror Idem gloriaturfe Achillis animam ab Inferis e^
uocafTe^ut corporis fui molem oftentaret,& ad inter-
rogata de geftis in bello Troiano ipfi relponderet:
Non,inquit, {icutVlyflesterrameflodiens.agnorum
fanguine mancs Achillis eduxi : fedomnesadhibui ^^/^^'^1'
preces,quas placandis heroum animabus facerdotes
indorum dici iubent. Appion quoq; Gramaticus memorif prodidit, fe umbram Homeri euocafle.ut ab ea
percunclaretur,cuias eflet,5c quibus parentibus edi-
rus.Sed eadem eft ratio , & mera dasmonij Judibria, (i
tauidebanturitaaflaefle; ijsenimmir^eratexpofi^
tJiantiqaitas,Deiignara. quemadmodiiea Scadher-
barumfacultatesufq; adeo fuitattonita,utaduitam PUn.Uh.zu
reuocari mortuos herba quapia crediderit. Sic Xan- ^'^^•^*
thus hiftoriciis in prirnolib. Hiftoriarufcrip[]t,occi
fumdraconiscatulum herba quapiam refufcitatum,
quammagiBalimuocant: eademXhilonem, quem ^**'*'»
draco interfecerat, uitae reftitutu : Sc luba rex Mauri-tania;,herbaitidemin Arabiahominemuitzeredditu.
efle tr^dit. Hoc autem quumfierinequeat, illosin
lipothymiam uel animi deIiquiumiIlapfos,ueIaIio«
qui morbo prop^ uid:os ,[admota ilia herba uires
uel excitante fiue recreante, uel etiam natur^ re^-
fpirantis uirtute quafireuixifl^e fuifle uifos, mea eft
fententia,
Necuero ex Ifraelis coetu hic folus deliquitSauI,
necstia.mfoIiEthriicid£emonesmortuorumumbris
inu6mtosconruIuerant:quos, quum nefcirentDeu,
ininusmirumeftuariasexquirendaeuoluntatisdiui-
nae, placandorum numinum, & explorandprum futu
rorum rationes efflnxifl^e; fed &in reliquu DeipopUflum peruafit furor ille, qui etiam ufque ad hoc norfru
feculum inquibufdamalefanis perdurauitingcnijs.
Vfitatilsimam etenim fuperioriD. annis fuifle cofue-
iudinem accicndorum & intcrrogandoru manium,^
norunt
p
/7^ De magis infamibmhorunt maipres , &: hac de re peculiaria %c magna ud^luminafai{reconfarcinata,eacIemq; ia qaibafda fcho
lis palam propofita,funt qui meminerunt. Nobis au-
tem cura mandata incumbit, ut oinnem cbnfociatio-
nemcumdsimonijs & eorum minillris execremur,
neeorumufu poiluamur, Scofcitanciauelfecuritate
eorum rctibus implicemur incauti.
Df dmnationihm Mdgicls,
ap. XII,Orro ritus , quibus commoueri ex imo ariimag,
prodacique arbitrabantur, item uariarum diui-
nationum magicarum monftrofas fpecies, pro#
digiofosque modos , fatanse artiScio in jsiternam ho^ininum perniciem dolofe confi6los, in hiftorijs annoiatos,Sc ab Ethnicis ufurpatos,erudite in do6k]fi^mh
fuis Commentarijs,dePraecipuisdiuinationumge:»
heribuSjdefcribitmultijugseledionisuir G aspakPEVCERVS: ubi licet plurimakdu dignifs:ma,at^
que huc facientia, comperies : nostameri alia noti
paucanecobferuationeindignafequentibus Capiti-
busproponemus. Etlncantatcres quidem,arioios,
harufpices,augures,pythoniiTas , genefianos , falto-
res, fortilegos difcernic diuus Auguftinus libro deNatura dsmonum : idquod inDecretisannotatum
P/w»/. ctiameft2i5. q. 3& 4.c.igiti3r. Diuiniautemomnesdicuntur, quumuelinitacumdxmbnibusmanifeltafocietate uaticinantur,uel fuperftitiofisquibufdam
aftibus,qu| exocculto cum da;mohibus pafto fcatu-
riunt, mincipatiideeffciunr. Ad fpeciesueniamus.
AMt:^i-ouau>TMiKtf dcfcr bit Pfeilus , & eam fuiffe in ufu
iin.m»niM^ apud Aflyrios ait : i^d Sc Chaldseis & i£gyptijs fami>.
7w>. liafis fuit. ea etiamnum hodieutunturTurc2e,Hcct
nonnihildiuerf^. Inpeluimaquarepletamimpone^
bantur aurece Sc argenteae laminje, lapidesq; preciofi
^hara«Senbus certis fignati : &poftquam eonfueia
cffent
Liherfecundtis. ijf
ciferit {)rolatAUerba,c|uibus dasmon cxciebatur, pro^
ponebarur quaellio. tum primo quidem fonitus le-
nuis abfque uoce audiebatur, qui ilgnum erat ingrc
dientis dgemonis : poilaquainundate, uoeescxiles
cx ea emergebaat, quibus ad qu^ftione refpondeba-
tur: at opera data exiles admodum , ne mendacij co-
argui poilet d^monium in his quE non nouerat.
^iX'^^Qy.ci4>iH0i\iOQ a priore difcrepabat, quod non uo- ytrf0^019*
ce/ed pifturisrefponraexpedicbat. Collocabantur ^wV.
«afauitrea, rotunda, aquis confertalimpidifsimis, iS:
circu coHocabatur accenfi cerei:cuqi euocatio d^monis fecrcto murmure finita,& quaeftio relata ciret, ad-
hibebaturpuerimpon^tus,autmuIicrpr^gnans, qu|uitraftudiorcaccurateq; intueretur, accircumfpice.
rer,rogarctq;, imperaret 5cfiagitaretrerpenra. Eata«
dem imaginibus aquae imprefsis , & per uitra pciluci*
da renitcntibus,diaboIus oftendebat.
K«T<;jr7/^^A^7«^,cx uitidis terfisq; diuinat fpeculis, in u«icnjg3^u&
<^uibus propofitarum rerum imagines effi^ae , reddi* 7««.
tseue a diabolo fulgcnt. Ea ufus cft Didius lulianus
imperator : & pleraqi fatanse monitu prxuidiiTc, quse
accidcrunt, fcnbitur,
Kfv^ciUmeaniiit ^ ex cryftallis fabrefadlis atque gx^ HfvrcdW^K^
politis, colludente in his diabolo ( in plerilque e* 7Wi¥«
nim minuta fpecie alias materias alterius conditus
delitefcit ) depi6las notas atque figuras euentuumacrerum quaefitarum^ quafi uaticinans fuis Magisrcnunciat,
AiXKjunofiixvTii^ appellatur, quando exannulis ad cer JtetKlviuo^tn»
tos coeli pofitus fabrefadis , uel diabolieo ritu confe^ ^""^»
cratis diumant malefici, At qui uctitis his diuinatio-i-
num daemoniacarum modis utuntur, nimisimpun^inter Chrifkianinominis homines deguntquamplusrimi. Exfimiliofficina nuper quidamannulum ea-
dem religione facratum heroi obtuhs uiginti coro-
nati^
ij6 T^emdgisinfamihm .-
natJs uenum,eiusrc]Iicetuirtutis, utfelicem cofeqii©
retur euentum in quocunquelufus genere, quamdiit
hunccomportaret.Cuiusreiutfaceretpericulumjaf'
fumptaannulo lufit.S^ quidem fortuna annuente,be'
nigoaqj. Quo rucceiruilledus coronatos numerat,re
ditqi ad confueti^ negociationis exercitium Siiuram,
acperdiditduploplusquam antealucr;fccerat. Ex#pertus itaqs fe delufum,annulum infringi permittit,
vA^6nm\ioi', , Uf^liu^c-ix uari^ ufurpabatur. Aqua implebatur cya.
thus,annulusqi tilo fufpenfusexdigitoiibrabatuf in
aquam:atq;(jccoccptisucrbis podulabaturrei quf--
{Itae declaf'atio,uel confirmatio. Si quod proponeba-tur^ucrum erat,annulus fuo twitu, non ijnpulfus^cya'
thum feriebat confticutis iclibus. Hanc exercuilTe
Numam Pbmpilium, &excitos inaquamdeos con^
fuluilTe tradunt.Extant & alij elus modi.hvsfsiiw* oft/x^^M^f^y^^perficiebaturoleo &ful!gine!nunguem
7Wfv, puerialicuiusimpoilutiillitisjfoliqj obuertls. Cofici
enim ex mixtione olei,fulig:nis & radiorum folarium
fimulachrarerum expetitarum,opinio erat: qu^tameformabatmiIleartifexdiabolus,utexhacmixturain
unguereddiacrcfulgercuidercrtun'le^KtveMP^ ^ciTUiv^^^JJ^a ^ Sc fcpvo,ii<^;lx\ ^3 perftringendos atque
"^^''^* detegendosoccultos fcelerumauthores, Scresaliasdlivsficci)' Qbfcm-asinanifeftandas, Magiutuntur. Hancfecuri
'^*"*' perficiuntrotundopaloinfixa, aptataq;adnormamV& cum pr^fatio'ne,ordine enumeratis fufpe<5^oru no*
minibus. Adcuiusueromentionem fecurisuel leui
impulfu fe circumagit aut nutat,eum culpas reu pera^
gunt. Sic apudHomerum prodantur prociPenelo-.
peSjfed adhibito lapide Gagate, & prunis impofito,
Illamadminiftrantcribroforcipiimpofito,&forcipe
binis tantum apprehenfo atq; eleuato digitis : itideq;
^diuratione faflaper fex uerba , nec fibijpfis nec alijs
teeilei^a, dies , nues , iefchet, bencdoefctvddnuina,
enite^
Liberjecuftdus» ijf
cnitemaus: <!eincle rufpedorum nominibus rccitatis
quocunquc nominato cribrum uel tremir, uel nutat,
U€l uolutatuf , eum reum ftatuunt. at quam uere, tc-
fiatur omnis d^monum ueritas.Potuit & ille qui cri-
bruiti in forcipe fuftinebat digitis , iliud pro fuo arbi'
trio commouere.,.. r^^
Kvfcff.cuovofjixvjiiM.zCmx capite fuper prunas afiato,ne- ^n^^^"^^
fcio quibus perficiturritibus, oiim Germ*anis fami" i^M^»-
liaris:i»/^(«A5c/rw«|^ cum cers liquefaclse, & in aquam CeTomAttt:.
diftiilaritis figurae obreruabantur,Turcisetiamnum
inufu.
«HfefiM-Tita ex aeris partibus ac motu fumpta , cele- ifffHf^avn
braturab Arillophane in Nubibus.
ii/L(piTt>fAa^Tii(^ defcribitur a Theocrito in Pharma^ «Xf;T^^<wr;
eeutria : Sc^'h<rv^cy.:cv7HK quoque , qu^ in frumento
farinae commifto confiderabatur. -rv^a^xvT^ix^av c2l- ^vfCftawT^
feiam fiebat: \)(pvo(*ocvWiK uero per pifces, olim a Tyrc' 'x^'/^^'*^^»
fia & Polydamantc celebrata & ulurpata.
UccTrvcfi^xvTiU ex fumo capiebaturincenfi femiriis pa< ln^^vof^^pK
baueris,aut fefami prunis iniedi,
^i7Moi4X4nux per herbas inftituebatur, ueluti p^r fal^ ^"^'^A'"**'/'»
tii^ foiia: «'«/««^^««'n;*, per foiia fici: A//3ft^<j^«:*'T«W,per ^'°"*
ihus. .,;V,
,
Aoc^viii^6iV7iic< pcr laurum» Nam ex eius crcmatae <^^fwwn
ftrepitu futura colligebant: ex fragrofo quidem fe^ ^cunda,tetl:ibusPorphyrio,Eufl:athioinHomerum, i f , ^
w
TibuUo. AtlaurusbonafighadedittexTacitoautein *"'
^da€rfa.VndePropertius: ^ ub,z,E^e^j;,
"Et tacet extinSlo launis aduHafoco^
, Antiphon,Philochorus, ArtemonjSerapion Afca'
lonites , & ex recentioribus Fulgentius Piaciades af- Pf^^^^^f ^^^
nrmant,quuauri trondcs iub puiumari capit! luppo' ^ _ ProUrP,fitas habuerit,uerahunc fomniano<^uuiiurum.HinG cAn^Ko^Ciaudianus in qui
t, dig- Ub f»— Yenturi prajcia laiirus*
m Quapro-
\jyS lye magis infamibusi Quapropter & ApolJini deo fatidlco facra fuit^
& hinc Laurus Apollinea , Dclphica , Fatidica
di(fla.
^if£«^i'eiVT, riffM(jtxtn&M cum'cineri digito bacilloue res de quadiuinandumeft, infcribftur: isque fubdio exponi-
tur. quseenimrdmanentliterae, nondifsipataeuentis
aut confufaecinere, ordine fuo docere dcre quaefita
putantur»
jyeSortikgijs, ap, XIII.
KAKfafixvTuct , Sortilegium . Quod genus dua^
bus de caufis hic explicarc hber, Primo, quodnon exoieuerit adhuc, ut fuperiora diuina-.
tionum genera, fed & ^uulgo Sc a prudentioribus
etiamnum quandoque obferuetur , heu nimis im*
pi^ . Secundo , quod uideam a nullo fortile-
giorum fpecies diligenter inueftigatas , ac diftin*
5or^/eg/. 5;^ traditas. Ifidorus autem Sortilegos effc fcri^
Zi.4. ^O^^- bit , qui fub nomine fidlae religionis per quafdam^^•^'^' quas San6lorum feu Apofirolorum uocant fortcs,
diuinationis fcientiam profitcntur , aut quarum-'
cunque fcripturarum infpedionc futura promit*'
tunt . Superflitionis genus , cui daemon occultd
fiEpe colludit. Hinc lortcs uariae, punfta figuras-
iaAatas, taxillorum iaclus , plumbeas figurag in a-i-
qua proie(5l^ , in apertum librum repens oculo*
rum intuitus , occurfus alicuius fentcnti» cx im"
i^orfe'. prouifo, & alia ussfana indicia, qus uno fortium
nomine, comprehenduntur , diuerfas fpecies ItM^
^^s-fdyffi/iti^i.
fi/^^vTiia:! faciunt : ut u^^saya-Ko^mTeiccii, quss pcr ta-
Jorum iaclusfit, &exnumero oblato fumitur, cumde re numerata ueluti de numero maritorum, ii«
:£oram, iibsrorum , uillarura , & aliarum rerumquse-
Liherjecundm. , if9qUsentur : aut cum numerus ia6lus comparatur
elogio. Librien m eiurmodi elogiorum fuut om-hibus de rebus 6c ncgocijs : ex quibus cuilibet
I
afsignatus cft fuus & mus taxillorum , & nume-rus quomodocunque cadentium . Qui cui elo-
gio rcrpondere deprehenduntur , id uaticiniuin
ac rerponfum ad quaeftionem propofit^m effe de-
monftrant. Tales libros ctiamnum cum figuris &numeris alearum excufos , Galli plerunque animi
caura.*habent. Orta prorius fuit haec diuinationis
ruperftitio a Pythagoreis, ut Sc c^vdy,ctv7iict clcmcn'
tis illi literarumcertostribuebantnumcrps^ numc-»
ris uim occulti futurique prasfagam.
evoi^itviitot fumitur ex cuiufcunque quasrentis ivsfiavT^
nomine , per elementa fcilicet eius , eortimque
figuras . Huic quidem perfimilis eH: ^?isK7e*''^««'-' «;(6»7^<f^-
7ii^ , fed ridiculo mirabilique modo 3c inuento c-
xercetur , Locus enim circumfcriptus in circu-
litm , diilribuitur per partes uigintiquatuor ae^'
quales : in quarum unaquaque , litera Alphabcti
fcribitur , Sc unicuique liters granum fruinenti
iiliponitur: Inde gallus ad hoc enutritus dimit>^
ritur: Sc obfcruantur c^ literae , quarum ille gra>
na depafcit . Valens Imperator cum mir^ per^
picxus ac anxius cffet de SuccelToris fui nomi-ne , gallus uatidicus & Aleclriomanticus depauit
grana impofita his literis ©. e. o. a, quibus Theo^Qofius fignificabatur. Vide quomcdo colludat
KiHc impi^ perfuafioni daemon ; fpviTua^ fimilem cfvn,
Hillrionum Memphiticorum recenfet lo^nhes i-t.%Mfifi^»
Lco, qui exiguas auiculas capfulse in abaci for^ ^-^^^»
itiam conftru^ise annexas oftentant , qux roftro
fortium chartulas tam dextri quam finiftri omi'ti\i cxtrahunc, Qui fortem fuam fcire cupit.
ita !>€ magisinfamihmobulam auiculae obijcit : quem roftro excipien»,
in capfulam defert : deinde progrediens, refponfi
chartulam eodem rodro profert . .Quomodo his
quoque nugis daemon coHudat,ac utatur ad fuperfti-
tionem animis inculcandam, facii^ colligiturexdi-
^o Leonc, qui peius qu^m in chartulaforte accepti
confcriptum crat, accidiffe fibi poftea conqueritur.'^ lam ad <Tcix»<)f*xv7Hff(fj, quse repentmo miibrumaper-
tum oculorum intuitu, ex fententiae uerfusque adquaeilionem facientisoccurfu fumiturmodo adnu-merum iaclarum alearum , modo fine eo. Et quo^niam poemata prouaticinijs, utpoets prouatibus
habebantur, in ijs potifsimum exercebatun Hinc& in pubJicis caufis Sibyllina carmina ita obferua>
bantur, & interpriuatos Grxcos Homerica, Latinoi
uero Virgiliana. Socratesaudieris incarcererecita'
ri Achiileum illud apud Homerum,
Prasdicebat jEfchini fe pofttriduummoriturum;
Alexandro Seuero obuenithic Virgilij uerfus,
x^emii. 6. ^n regere imperiopopulos Womani memento.
Poftannos aliquotlmperium adeptus fuit Roma-yAUr.lu c.)-. num Brutus,exquirens fuccefium prf lij Pharfalici,in
• hunc Patrocli uerfum incidit,
Claudio imperatori obuenit,
k/^neid.l, 6. Tcrtia diim 'Latio regnantem uiderit iefias.
Necuitrabienniumimperauit. Eidem inquircn^-
tlde fratre occurrituerfus, qui & Gordiano iuniori
p6ll:,ex fexto iEneid.
O^tenduntterYishmctantmifata. —
-
Decem & feptem diebus a fufcepto impcrio inter>
fedusfuit: Opilius Macrinusnumadlmperiumpcr-uenturus eflet fcire dciiderans , in hos incidit Home-fi uerfus.
Liberfecundm^ jSi
San^ fenex ad imperium peraenit,nec diutius qua
tuordecim menfibus id retinuit, occifusab Helioga-
balo.Adriano imperatori dubitanti de animo ac amoce Traiani erga fe , fortes has Virgilianae obuen^rc ex
fextOi£neid.
Quisproadillsautemramisinfignisoliuo,
Scicr<ifcrens l nofco crines,incanaq; menta
IReiisRomani,—P6{tadoptatusaTraiano,ruccefsiteiinimperio,
Romano. Ciaudius fecundus Aureliani imperato-
risprsedeceflbr.inquirensdepoderitatefua, incidit
in illud primi iEneidos Jibri:
Uis ego necmetas rerum nectemporapono*
Genuseiusperlongampoiliritatcftetit. Ethasc
fere funt Sc fortium & fortilegioru genera:qu^ no fo-
{umafortibusexurnacapiendis, autaliunde leged^is
ita di6la mihi uidentur, [sd etiam a le6lione. Nam Sc
uerfusforte oblati legebantur, ut fuprademonftra-
uimus : & fortes etiam fuifle acceptas pro fyngra*
phis, aut fcriptura Oraculorum , refponforumue,
conftat exDelphicisfortibus. Valerius Maximus tih,\,c4p.4:
lcrjbit, legatos ad Delphicum oraculum miflbs obexundationem lacus Albani, retuliflfc fortibus prag'
cipijUt aquam eius lacus emiflam , per agros dif=^
funderent. Ethinc fortilegos di6los exiitimarem,
qui fortes iflas ex charta uel membrana udcortice'-
kgiflent. HoratiusinartePoet.
— Et diuinafuturi
SortilegisnondfcrcpuitfententiaDelphis.
Inhis autemomnibus fpeciebus daemonemfuasartes, fuasque praefliigias non omittere : fed fer^
femper adhibere , uel inde confl:are poteffc, quod Bc
impijs ritibus fiant, & nonnifiadcreduHtatemim-m
ipiam
Q;
jf^j De mdgis infdmihmpiam hominibus inculcandam, idolomaniarnftabi^
bi!iendam,& cru4eiitatem exercendam:^md 13 Mc' _^ Di^)-£ec|; mheyit Ag4meynnonafortcs
amorp .
Imm^itamfceiice nutam maSlare Diana.
ap. XHII.Vanquam fupra de Pythonicis nonnihil at<
tigimus, quia tamen ibi nihil explicare uo-'iuimus aHud quam nominatantum, quibus
Sacrs literas magos appellant infemes : hic Pythij
yox accuratius nonnihil explicanda prjus ob fre^
quenteir? eius ufum erit,quam longius progrediar»
Apoliinemuero Pythium quidam dicuntob nocen*tilsimum draconem -sn/d^avjs^ in infantia eius iaculis
interemptum: unde fpiritus iile, quo afilati futura^ythounde, pr^dicebant,Pytho uocari cceptus eil. Ahjs Pythium«5/ jt.fmra
Qi-aculum asr^T arui/^^^^i^n:*, id cit, afcircitaclo fortitum
nomen putatur,quoa de ruturis occulttsqi Sc ignotis
coniulebatur. Ab oracoio autem oppidum,cui alip^
'quin Delphorum pomen ttzx^-wvdas -. Sc ApolIo,quetn
hominis fpecie ex folidoauroconflatum,intemplQuenerabantur, ac prsfidere loco fingebant, Pythij nomen adeptus cft. Mulierem qu^ cum halitu dsemone
fjufatiiiuin excipiebat , atque ipfius incitatione Gr^ce uaticina*
Phocicu. batur, Pythiam ob eandcrn caufam , Si Tr^oaoivTip uoca^Strahoiib.9.
bant. ChryroilomusdePyihJaueL-^pollinisoracuIo^J^^^^^^^^ itaperhibet: PiciturhsecPythiafuifTefcemina^qu^
z^i^»y7ts, ^^?^^ tripQdediuaricatis cruribusmalignu fpiritum
inferius immifl~um,partesqj genitales equibusloqu.e
returfubeuntemexcipiens,furorerepIeretur^&cri<
nibus fparfis fpumansque ore debaccharetur, funde-
retque infana oracula. Methodius flieronymi tefti-
nionio , aduerfus Origenem ilbrum con4i4it cr^«
s^v^ciiviafijs , ut ait Sophronius. Nam tertiow^i<i>^;c*-^
Origenesda&monem Pythoaicum quofd^ii] atenei>.^ '-^ ^
'
-.'\ iaxra-
ttherJicundtiS, iSj
la atate pofsidere fcribit. Diuinando etiam magnii
prxilabat qusefluin fuis dominis puella illain kd\s ui^-i^-
Apoftolorum,Pythonis fpiritum babens. Videntur
quoque hse uates fe prius aqua Cephifi fiuuij pr^^
terlabentis Del-phos proIuiiTe; quo fit ut Lucanus
dicat, Fatidica Cephifus aqua, uelpotiusexeapo-
tafie^ut quiexGalloPhrygisefluminebibebant, fta-
tim furebant. Vnde Galii facerdotes Cybeles dice*
bantur,dc quibus idem Poeta fic
:
— Crinemcp roranteSy
Sangmneipopulis iduUnmt triHia GaUi.
Semctipros€nimcaftrabant, Scinter facrificanda
furioforum inftar erant. Nunc porro ipfum diui-
nationis genus quod y^^ptf^avTilM uocatur, confide, y^r^t^^l*
rabimus. Licet autem diuinatio fit fpiritus in huma-no corporc conclufi , ratione tamen loci partisque ex
quaprofertur,diueffaeft. In^^i'*/<^'7wWenimfpiritus ^4>vciiw%
incIuCpeftori, cuius os s-v^Sy^f nominatur,ueIfuggcre
bant, uel uindis comprcfsisque linguis obfelTorum,
ipfi peros cfFerebant requifita prasfcitaq; uaticinia.
AzyatrpfifiivriU, ucl ^^sr^/^i/Ti/^uaticiniaprofertexuen-' y^^/^^f?»
tre fpiritibus turgido. Quare qui hoc diuinationis
gencre obfidentur, Ventriioquos ab Auguftinoiab ^f^-^-^^p-'^
Ariftophane iyydt^ft/nvTH! appellari diximus , nec aliter
prolata fuiile uaticinia tum Pythonicorum , quoruminSacrisIiterisfitmentio,tumPythiarumapudDcl- 4-i?^^-2?.
phos: licetalioquinrationefexusdifcrimen ah'quot^'''^-
iit, id quod nondu animaduerfum uideo. In mulierib. iyyx^fiiTae^
cnimfonushoruuaticinioriiexgenitalib.partib.ede- m»li?resquo^
Batur&audiebatur.Necenim aliauiaexPythijsDel- ^odountftu
phicis daemon pronunciare folitus fuit , quam didu*f^cntur.
^is feminibus per inguen modo, quo dixi. Quin &TertuIIianus , au6lor grauifsimus affirmat fe iientri*
loquas uidifTe foeminaSa^ quaru pudedis uocuja qu^^
da dil fedebat,excitabatur,rerp6debatq; fcifcitatibus,
m 4 Deniqj
i$4 Ibe magis infamthuiU.%. ^tjtiq. Dcnique Cxlius Ludouicus,patrum noftrorum me#hB.<a^.io. inoriafaeminamreuenirildquam crebrGuidifTeRho
digij.Icaliae urbe & patria riia,rcribit:ex cuius puden*disuocemimmundifpirituspertenuem quidem, fed
tamen prorfus intclligibiiem fepe audierit de rc-
ijus pr^teritis,.aut prsefentibus mirificam:atdefu-
turis plerunque incertam, f^pe etiam uanam & meniyyMr^t^u^^ dacem . At in uiris hi fpiritus impuri tantaicimri quo- turpitudine uaticiniorum fuorum uoces & fonumf^douatict- Q^Q^Q non podunt : (^6^ per honeftiorem corporis
nmii4>r.pg^{.g,-j;j^ Qsfciliceteloqui coguntur, utfupradi<^umeilde Euricie ab Ariilophane celebrato : cuius Ve-
fpas cum anno Chrilli M. D. L X. Parilljs Ha^'
drienus Turnebus ( tum Graecarum literarumpoft
Philofophi^ & Eloquenti<eregiusprofefror) inter^
pretaretur,audientibusmeisfilijsTheodoroiamiu-
rifconfiilto , & Henrico medico.palim geflabatur o-
lim fe Lutetis uidifle perfimiiem illi Arifiophanis
Euriclihominem aftutu, Petrum Brabantiu; qui quoties uolebat , totics ex ima parte corporis , ore quid|«pertOjfed labijs immotis loquebatur,& hac fiue arte
fiue exercitatione, fiue da;monis impoftura multjs
pafsim imponebar.Nam cum Lutetiae uirginem qua-
da formofam,fed patre orbatam,deperiret,nec matrl
fuperftitem inducere poflet ut eam fsbi defponderet:
tandexu u{;ro cJtroqi hac de re colloquuntur,uoce cdit e corpore,qua demortuus muliercuis maritus deposnaru grauitate coqueri uidebatur, quas ob uxoris
ConfiSI:diffidetiam in purgatorio perpeterctur, quod eo filia
tuide Purqx ^ Brabatio toties expefitam, optimo uiro dencgaret,
UrH^^rtU. Qiiibus illa queftrubus exterrita,uiriqi miferta,petiti#
oninebulonis aflenfit:que tamen non tam fiha.quim
dote ci a patre in tcftamento conflituta ambijfre,fatis
rapparuit.Scxenimmenfik p6ft,ubipuelIa£bonade.
coxifi^cc, uxore focruq; reh^a , Lugdunuwi aufugit.
;,'^-
,-•
Ibi
Ibi m^rcatorem quendam actrapezltam praedfuitem
pbijiTe intellexerat. Qui cu babereturiniuftifsimus, ^yiUu.^ ehfdl
eo quod omniaperfas acnefas Jnuitacorraliflret,filiu ^^^^-
Cornutu.eius unicum baEredem,in porticu ponc cce,^
miterium obambulantem,adii: & c6 fc mifTum innu^
it, ut quid opus fa6lo eflet doceret. C^terum du ei de
patris anima potius,ac fama,quam morte cogitadumefle dicitjUox inopinato inter loquendum patre refe^.
rcs exauditur : qua cu Brabantius exuentre daretj fc
tame expauefcere miru in modum fimuiabat. Mone'batur autem hac uoce filius, que in ftatum pater iniu*
ft:icia fua decidiflTet^Sc quantis purgatorij cruciatibus
tu fui,tum ipfius caufa exagitaretur,eo quod iniquo-
tn eum bonorum hfrede reliquiflTet: quaq; nullo mo^Aq liberari poflTetjnifi iuftaa nato expiatione fada, Sc
debitis in eos eleemofynis collatis, qui maxim^ tura
l^poris egebatreos aute eflfe Chriftianos a Turcis ca^
ptos.proinde uiro qui cu loqueretur crederct:huc ad
f^dimedosaos Conftatinopolim apijshominib.able
gatum,eius/^ir€ierg6diuinitusadcum miflTum.Cor^
natus,liomo minjm^ malus,etfi his auditisdolum
fefeud animaduerteretjquiatamen duru uidebaturi-
ftud dc pecuniaucrbii,fe deliberaturum refpondit,&
Brabanti^ eo lo4;i poftridie redire iubet. Interea anxi
us, de loco fubdubitabat, in quo uocem exaudierat,
qu6dumbrofus^et,acopacus, &hominum infidijs
Echo4; aptus. Quar^ poliero die eum in alium apcr
tum,planum,nuili54' ^epribus aut umbris impeditu
Jocumdeducit.Vbi nihilominuseadeininterloquen
dufepetebaturcantil€na:hocedaaddito>utBraban-
tio ftatim fex Fracor^ miliib. num^ratis^tres in fingu
los die§ Milfas redimerct pro falutf pacris i alioquin
nullam.apudinferosforer^demptioncin.Vndefilius
confcientiaacreligione obftriiflus^licecaegr^ totide
^amenBrabantij fidei c§inifit,omnilegi£iino accepti
jtS Demd^k infamihtufolutiq;teftimonionegledo.PaterignibusacVuIca'
ni idibus liberatus, in pofterum quieuit,nec filiu am*plius interpeliauit . Verum mifer Cornutus dimiflb
Brabantio.cumrolitol^tioreiretjidqireiiquimefarij
fatis admirari n.o poflTent, mox ut fcifcitantib. caufam^peruit, adeo ftatim irrifus fuit a cun^is, quod & nu-mis & cerebro cmundlus & expurgatus eitet, ut prse
mcerorepoftaliquot dicsmortuus, &patremadia.^uirendam cx eo rci ueritatem infecutus fueriu
Deyvfc^uciPT^^x ^circuUtoribus*
Qp. XV.
REperitur FcflTaein Africacirculatorum, mago-'ruqi genus, quod Muhazzimin uocant. Hi om-nium promptifsim^ d^monia dicuntur eijcere,
ytt^xiit, £j quiailloruuaticinionanunquafuccediteuentus,
dicinopoteftquameareseoru exiftimatione auge-
at:que eijcerc ncqueut,aereu eflfe fpiritu aflTerunt.Modus aute adiuradi daemonis hic fer^ eft. Primo cha-
raftcrcs circulosqi nonnullos in foculo aut alio quouislocodepingunt: deindefignaqusedamindsemo'niaci manibus ac fronte dcfcribunt,iUumqi miris modisfumiganr:poftcacarmencomponunt,cxdfmonefcifcitantur, qua & quomodo huc intrauerit, quis fif,
quodilli nomen: tandcm utcxeat,prsEcipiunt.
Sunt & alteriusgeneris, qui rcgula quadam Ca*ZdirsitM. balliftica ( Zairagia appellant ) operantur. Hxc au*
tem multis continetur fcriptis. N&turalisfiquiden»
fcientiaputatur: nequealiosFeffaereperiaSjquima-
ioricum fidemagisque indubitanter ad interrogata
refpondeant.Verum h^c ars difficillimaeft.Qui eniai
huic opera dare uult,n6 minorem Aftrologiae , quamCabalifticsEcognitionemhabeatneceflfceft. loannes
Lih.}, LeoAfricanusteftatur in defcriptione Afnca?,feui-
diirc quenda eiuf artis peritum in unius figur^ dcfcri^
ptione
Liherjecundm, iSj,|5tionfi integrum confumpriire diem,5c figuras In hucfcr^ componi modum.Primo circuios multos in ma^iori circulo ducunt: in primo cruce formantjin cuius
cxtremitatibus quatuormundipkgasappingunt,0. W<«^«''»
ricntem,Occidente, Aullru & Aquilone : in cetro ubi
line^concurruntjUtrfiqinotantpolutextra primumcirculu, quatuor depingnnt elementa:deinde circulu
in quatuor fecat partes, & fequente circulu in totide :
potth^cquaiibetp«rteinaIiasrepterecat,quaruqua-
libet chara^lerib.maiufcuiis Arabicis infigniut, adeout quodlibet elemetu uigintioclo habcar characleres.
In fcqueti circulo fepte Planetas notat,in alio duode-cimzodiacifigna,in fequentiduodecim menfuuLa^tinanomina,inaIiouigintio6tolunf domiciiia:in a«
lio 365 anni dies depingunt, extra hunc uero quatuoi?
.uentoscardinales annotant. Deindeunamtantum,rei propofit^ litera fumut,atqi per omnia ante enum*e
jatamultiplicant, produdumq; charaflerisnumeru .
quodamodo diuidunt, atq; pro characleris ratione lo
co aliquo coUocatjUtq; elemetu illud exigere uidetur,
in quo reperitur chara£ler{iueiigura. His omnib.ita
peraclis,figura animaduertunt,quae cu numero ia pro»
du6to CiDnuenire uidetur:cu quo eodem modo proce
dunt,ucluti cum priore progrefsio,doncc uigintio6lo
xharaderes habeant,ex quib.una di(f^ione colligunt,:
ex diffcione uero oratio cofiatur, quss ad rem ipfam in
quaeftioneuocatarefpondet. Eaporrooratio femper
in carme prioris fpeci.ei cadit,quod Arabes Ethauil ap ^^''^'^^k
pcHat,c6poniturq; ex ocio ftipitib, Sc chordis duode^
cim iuxta Arabic!| linguf metrica.Carme igitur ex ijs
chara6lerib.comporuu,uerum atq; indubitatu rei pro
pofitf pr^bet refp6fum(ut crediat) primo quid qu^r^
:tur,dcinde rei qu^fit^ fentetia. Hi aute raro errare di-
ciitur,c^Cabalifticaadmiradarcddit.Etqu3quanatu*
^alis habeatur,nihil tame fe uidifTe affirmat loan. Leo.
quod
/// Bemaglsinfdmihmquod nonprasternatur-Ain poiiusEs: &;itarcribitpo?
ro. Memmimequondainloco apcrtocollegijregts
Abuiuna(quod FclTe uifitur^in arca leuigato marmorellratainfignem uidjiTe figuraedefcriptione. Areae
quadlibet latus quinquaginta erat ulnaru:huius duaB
tcrci^ partes ijs occupabatur, quse ad figura pertine-
bant: tres uero defcriptione facicbat, quoru quilibet
fuu tantu curabat locu,durauitq; ea defcriptio per in*
tegriadiem.Huiurmodi quoq; alift Tuneti a quoda ar-
tis peritifsimo defcripta uidi : cuius paterduouolu-jLihritfehii mina comentationu in eius artis Canones cofcripfe-
swhm.j.g^^ quos qui exade fciut, fummohabeturab omnib.preeio. Egofolum tre5-,Tunetiunii,FelTa^uer6 duosuiderepoiui. duas quoq; in eiusartisreguias, Expli^
cationeSjSc ComentariuMargianicuiufda^eiusparS
tis queolimTuneti uidi, &aliudablbnu Catdimhi'
ftoriographo cofcriptu. Artis regulae cum Comenta-rijspolTunt quinquaginta aureis haberiTuneti.Brc"
Fejpe fr/d^y-uiter.Fefraetriain uniuerfumfuntfatidicoru&diui'miutrumge* noru genera; primi,ut diximus Geomanticis uel Gy*
romanticisututurtiguris. Alij aquacatmouitreom^fufam olei guttula admixta, lucidam & tranfparen".
temreddunt, in qua lanquam in fpcculo daemoncsconfertim feuidereaffirmant
,quiexercitumnumc
rofum repriefentant : quoru nonnutli in itinere funr,
aiij riuum tranfmittunt,alij terreftre prjElium geruntj
quos quietos interrogat, dsmon^bus n^tu mar>^^in
uel oculoru indicio refpondentibus. 6 temeraria cre^
dulitas.Vitreum uas pueris interduuix0<ftauu egref'
iis annum in manu dant,a quib . num hunc uel illum
dasmone uiderintjnterrogant.Permulti eo dementi^rediguntur , ut in his nugis magna pccuniae uim pro-
fundant. Tertiu genus eft mulieru ueneficaru, quae fe
cu d^monib.habcre familiaritate affirmant:d^mones
autem aut rubros,aut a]bos,aut nigros appellant.
Hodi*
Liber fecundus. itp
Hodic adliuc incaemitenouelforo^piablico Con- Ttircaritmd-
ftantinopoli diuinandi artem profirentur.uiduhinc •S"^'*'^'^''*'*'
quseritantes,TurCceuiri&mulieres, cum pnmisiE-gyptia^, ab initio idololatrae. Hi jn arena notatis figu-
ris ,uel eie^lis colligatis aleis,& notarum numero col
ledo^in libro nefcio quid legentes fubmurmuratesq;
uaticinantur: uel ceram cum oleo confundentes,do*
nec refrixerit expe<5lant,ex apparentib.deind^ chara*
«flerib.diuinant : nonunquam ex aqu2,rpcculo,uitro,
&idgenus (irailib.organis pr^fagiuntjiauddubidab
impictatis Sc -^ oiTii^s^ois magiftro ita in(lru6ii, ut cos 16-
gaannorumferiequa(i abuberib.marernis uirulentu
eiufmodi lac exuxiire,minime hxfitem.Sic de quodadiuino, Diophanesnomine,refertApulc!us: Corin- J-^--^^^^
thinuncapud nospafsim Chaldzeus quidam hoipes,*"^* '^-^*""*
miris totam ciuitatem refponfis turbulentat , 5c arca'
na fatorum ilipibus emerendis edicit in uulgum, qui
dies copulam nuptialeaffirmet, quifundamentamoeniumperpetuet^quinegociatori c5modus,qaiuiato^
ric«Iebris,quinauigijSopportunus.mihi deniq;pro' ^
ti^ntum huius percgrinationis inquirenti, multarc*
fpondit,& oppido mira,& fatis uaria.Sed hsec omnia LnnM.iitFalfaeffe,teftatur Sibylla Erythrxa,sir^ wa^« wayTml^i/' Ong.err.
\^(;^Xiffd}> eifptv^ cOfJi^^ i!fi<fbv»)cri KOid'' viAoif^ ^^^•*7»
'Sid^cormi, mtmoTdculu ncntfjk crcdttt"
dm , nec eoseffc ddcundos.
Qp. XVI.
AT omnes hi prsedi^ionum modi alMne^Jytirst
di6li, qui nullas in naturacaufashabent,feue-
rifsim^ in Lege diuina prohibentur,ubi diuer-
fis appellantur uocibus : ut femper apud omnes gen-
tcs diuinationum impofturs fuerunt uarise. Miran«dumuero magnoper^, eoufque prudentiamhomi^nibusenpi,utaudire, di(^oparere, compeIli,liga-
rique
ipd Tie magis infamihmr}q; fpirltunatura nobilifsimu, malicia auteob rcbc^'
Jiqne nequifsimu.propria uirtute hominis, natura co
inferioris , & malignitate pen^ no imparis quandoq;,
arbitretur-quafifehomini pr^ternaturadeder6uolti
crit iSjqui Deo creatori natura"inuitate rubijci recuf^i
rit.Qui ergo natur^ foedus uioIarit,hic ne in ufum no-
ftruunquareruabitpa^lioneC^Addejmendace mendaD
cijq; parente,quscriq; uera ad falfitatem,& quecunqj'
bonaad maliciam intorquere, Quis nifi luxatic men'''
tis huiciidat , ut de futura ueritate percundetur,qu^
uei nullo modo fciar,quia eius naturf efl: minim^ no>
ta^ueldefupernonreuelataiautfi fciat,maliciofo aftd
iTiedacijs inuoluat.quodfi pur^ea quadoq; proferat,
ueIcoa6lusidfacit:ue]fifp6teatq;libeter,malo tameanimo,pcfsimoq; fine propofito, ut fcilicet pernicio-
fius offendat in pofteru,Scueritate qualicunq; quf itf
reb.agendisparuemolumentiallaturafit, proIata,de
rnu fub alia(qus nifi integre pernofcatur,fit graue in^
commodum uelexitium paritura) atrociuslaedat, &mendacium ipfum ceu uenenatam efcam &exitiaie
hamu cautius tegatTartareus ille pifcator.Stultus ita
que ille,qui hunc cofultum, abitrat ftultlGr raulto, qui
inde redit,nifi refipifcat.Interim non inficior,cum \V
lererianaturas cognofcat,multaex caufisnatisrali&,'
eupriusfcirejquam abhumanointclic^lupercipian-
tur:& tato exa(fi:ius,quato eius ingchiu ell fublimiusj"
ca aute ignaris uelut fur prjenunciat, prsefertim qud-ru in a(5lu uiderit initia:ut uaticinari & occulta reruih
pr^nouilTecredatur. Copiofe,do6le.&piein hancre,'
contra magicas prsjnotiones , difputat fibris noueni
de Pra^not.maxime uerd lib.7, loannes Francifcus Plcus,philoiophus infgnis.Chryfof}".in euangehum lo'
annis,Homil i8.Pra:di<^io,inquit,futurorum immor^talisDei duntaxatopuseil. QuodfialiquandocJ^-'
liiones aliquidpr^dixerunt^ilukum & incautum ihif
gus
Liherfecundm^ t^i
fjusdeceperunt. eorumnamqucuaticlniaparsimfal^
a deprehenduntur.Nonnihilinhancremquoqj du^umeftlib.i.cap.9.
QuarePhauorinus apudGell.dcterrereuoIens & LiUi^xd^ii
depellere adolefcentes a genethliacis iftis & quibuf-
damalijsid genus,quiprodigiofisartibusfutura oml
nia di6luros fe polliccntur,& perfuadere eos nullo pa^o adeundos cfle conful.endosq;,huiufmodi argumetis concludcbat:Aut aduerfa, inquit, cuentufa dicut»
aut profpera. Si dicuntprofpera,&fallunt,miferfies,
fruftracxpe6lando:fi aduerfadicunt, &mcntiuntur^fniferfics,fruftratimendo.Siuerarerpondent,eaque
funtnonprofpera,iamindcexanimomiferfie$,ant€-*
quam^fatofias. fifoeliciapromittunt,eaqieucntura
funt,tum plan^ duo erunt incommoda: Sc expe6latio
te fpci fupenfum fatigabit,& futurum gaudij fruftumt
fpes tibi iam deflorauerit. nullo igitur pa^o uten-dum eft iftiufmodi hominibus res futufas prasfagicrt
tibus.
Proinde exquifitlorem artium hafum diabolica-
fum cnumerationem permitto illis,qui easdidkc-runt,ac magiftri do6lorisq;fui<:onfilio,du6lu&opc>
fa, exercere perpetuo fiio aliorumque cxitio audcnt,
quos in nefariorum fuorum fcelerum communio -
ncm perditifsim^ adducunt. Dolendum autcm hancpeftem immaniter in totum Chriftianum orbem prolerpere, graflariq; nimis:maxim^ubiuoxEuangeIijobfcurius fonat,& nefcio quibus gentilitijs,& dsemo'
niacoaftu non dubi^in hominum dcccptionem ciC
cog itatis fupcrftitionum ritib. diuini cul'
tu8 ueritas confpurca»
riuidetur.
i^^r
s
ipi Be fnagis ihfamihmDe quoYundm fdcrificonm cr monachorum nttigici
diumdtioney mediutioneq; fdlipimi
Qp. XVll:
r Vuitl adhuc lociim ih famiHaturgidoruPytHio
fpiritu, hic inucniunt , Magorum albo infcribedi
merit6,nec ulla ratione pr^termittedi, pleriq; fa*
crifiei & monachi , ut indo^lifsimi , ita & incompara-
bilis impudentiae, perditifsimxque impieratis homii
ries ( uiris pjjs,quos unic^ ueneror, nihil detradum
hic uolo) qui medicinje facrae, quam ne primis quide'
labris eos guftaffe conftat, cognitionem mentiences,
facile euiuis uulgari ( Confulares, uel alicuius do Jlri
nae, iudicij, exiftimationisueuiros nominarepudet)* de morbo fci(citanti,confiIiumque qu3erenti,8 male-
ficio uel iricantatione efTe morbum progenitum , ore
meiidaci refpondere, perfuaderequenon uerentunSacripciqm-
^^ Pythij hi uates faepenumero incantatricem uelfa'^
maleficij mor g^^^ notoria lua atte per mdicia, fi dijs placet, indigu
humenttHn- tare nefari^ audent:honeftaealicui,incuIpat^acpiastttry &eti44 matronaehoccauteriumcrcbroinurentes, aquoillareoi ftAtu,unt nunqua;m,ucl eius foboIes,ne ir multamquidempo-'
^ Itentatem^ lanari poterit. hntmucro non rerum lua-
rum fategifle fe arbitrantur,qu6d morbum mendaci--
tercommententunnifietiaminfontescalumnijs op"
primant, odiaqueplus qu?m Vatinianaapud hoc cre
dulumnimishominum gtnus concitentjiitibusinte
gras uicinias perfon^efaciant, amicitiasdiuellantj*
fanguinis necefsitudine conftridum unionis uincu-
lum dilToluat, ad pugnps promoueant, carceres pro-cureat, cs^es tandem uarie architeclentur: aut eoruqai mfontem denotatam huius maleficf
jfi6li efix^ri
tem uel uindicare , r el illi patrocinari ftudent: aut e*
tiahuiusfo^minaeab alijs caefs,fiue a magiftratu ma*^
le inftituto punitse.Horum uiuum fi me teftcm dixeJro;mcn^
Liherfcctmclm, tgifo,mentiarminime,etiamil indignationerumpantur
ilia Codro,aut eius fedsc aiTeclis. Ita hos ecckTialli -
cosrcilicetuiros, eximiafuiinrtituti mancipia, reli^
gionispotirsimum pallio, flrenuam fibinauareope-
ram 5c experitur & gloriatur iieroS iliorumEeelze-
bub : qui ob pecunisaucupium, autfalfae cxiliima^
tionis cupiJineprurientes, hoc modofuas alicrum.- • , ^
cjuc animas d^monibus proi]:itaunt& deuouent: me ^>^edictnd .r-
dicinamartiumutuetuliifsimam ,ita &utilifsimamp t^^^**ft(fj!ij
maxiiileqae nece(rariam,eiufmodi incantationum o-
pinione in naturalibus morbis ad uitse Scfalutis per.
niciem defcedantes»
ExhorumnumerbquidamnugaciDialogonuperGermanice (Latin^ etenim ob inlcitiam non potuit)
typis euufo fcribit, mulicri cuidamuentreminea-mcxtumuiffemoiem,ututerumgererecenferetur: & _
quum ante Bacchanalia fe partum edituram fperaret, CommenturA
eoq; frull:raretur,hanc ad ipdus opeiti cOfifiigifleiqui ^'^^Z^'*"* i:"^
propinato pharmaco fe expuliiTc duos nuclecrum ce
raforum iam partim gcrminare inchoantium,partim
ad digiti altitudinem natoru cantharos ( quartas uul-
gus d!clitat,fexlibris menfurapropemodum fquiua-
ientes)additoiuramento afTeriti Mendacijueroim'pudentil hinc cognofcitur, quod nufquam in alia ca-
uitate huic excretioni idones, qudm inteftinoru finu
contineri potuerint nuclei. fiautem fioiiem circiter
menfes , a ceraforu poftremo natorum tempbre in il-
lis impafli , tumorem tantum excitarint iam egermi-
nantes : quauiaqusfointereatemporisperinteftina
ar^lifsim^ nucleorum mole infarcla,di{lentaq;, natu'
ralib.patuitexcremetis^Mirumquddeidem c5men>tonon affueritfcsminahancraedicamentiobktidperatiorie,eade operanucleorugerfnenemittentiuaceruoagrum c5feuifl'e:ueini{i eos expulifiet, potuiiTea-
^tis loco ben^ ilercorato ( cu uenia id mihi dicere obn rei
i$4 Demagisinfamibmrei infulfitatem liceat) radicibus,poli paucos menfct
'^laera g'gnere protrudercqi in apertum aefem ccraf;!*
Idem ille in cclebri apud Geldros oppido,ubi olimmedicinam publico feci (lipendio, in uirginumar-
6tius occlufarum ccenobio, uni ualetudinis monnt-j\-ulefd» pa
i^ji afliicls , maleficium efie quo exerccretur, pcrfua*
^'ZmU-nim,^^' "^^ idniffmiirseracrificio fuper puellae ucntreiti
'^* celebrato^tollipoiTe, addit. quopcrmiffo, pcra6lo'
que,eamprimummaleficio cocpifleexagitari, quuihleuiter anteanaturali afficcreturmalo, poftcafjepe-
numcro monaftenjgubernatrix (quamMatremap-pellant ) nobiIitate,2etate & probitatc ueneranda ex-
podulauit. Suos interim,qui ipfum ob religionis for^
tafsis nomen admirentur, habet ridiculushica<5lor
&!neptiarum fcriptor, ctiam cfficio paftor: cuius,
quinquam mihi intus Sc in cute noti , nomini parcit
calamus,obconfcientiam, quse modeftiamimperat,alioramqueuitiatcgi uult. Quare &alios{imiIium
maleficiorum reos, eiufdemordinis hominespeni*tius mini cognitos, prudens prsetereo. qui nifi rcfipi-
fcanr,quod rxanimo illis optarim , timendum nc de
JfaU ^7-ijs dixefitlfaias : Percufsimusfosdus cum mo'rtc,&»» cum infernofecimuspad:um.
Kuc referendus facer ille magus , qui a dasmonijs
edoc^us, Scextenebrarumofficma proferpens,tra^
gicas como:di?e a6lum nupcr exhibuit ad huncmo*dum. 0.11) Hambachi fuam praeftat operam incu'
nicuiisinildiandisPetrus, ubihauditapridemanti-o
I 5 (^ 5. in principio Augufli, equum fufpenfo cer-
uicicymbalo, pafcuismandaiTetundeexilierat : ille
ratus cquum furto abduclum, adijt facrificum Py-
thium Gerardum nomine,uicarium inBIatfum,dioe-
ceHs Colon/erfis^qutconfultopriusfuoucritatisma
giirro, furemcamequo Rhenum Bonns^ traiecifTe,
ac in diuerfcrio proximoucnditurumafTeruit. Ipfc
rdpoH'
Liherfcctindus, iftrcfponfioni fide appofita, incuclanter Inrequitur , ro"
gatque in Rheni traiectUj nurn talis equus ibi eilet
iraniuedus : quo.d fa6luiTi effe intelligit, common-ftraturquc equi duf^us ab uno locoitialium» Tan-
4cm poft dieS aliquot continuo itinere peruenit
Hacckenbergum in comitatu Senenfi , ubi uirum of-
fendit armatum , qui ipfius uidebatur inddere equo.
huncadortus, deequo fibi reilituendo; quemfuumcite aiTeiierabat, agit, meditaturque qua parte nonfatis munita hunc confodere poitet, fi fortd adpu'gnam ueniretur : in quem folum finem fabulam hanc
machinatus fuerat mendax ille Sc fanguina:rius homicida ab initio. Poil: multam altercaticnem a6lor hic
contre6lat equi tefticulos , quos fuo equo ej^emptos
fciebat , color a lioqtii & forma omnino refponde-
bant. Ita hicculpamdeptecatus, remoliinemordi''
ne recenfct, domumquc redit. In itinere autem in^
tellexit, mox poll ciusabitionemequuminucntumfuiflemortuum, alteropede pofteriorecafutraieclo
pcr funem eollo alligatum, unde folui nequiuelatf
quaemortiscaufaextitit. Sicinnotuithuius cxecran-
di uatis 8c facriiici ueritas , digno cert^ ilagello puni>
enda. AIterautemfumptus&ia6luramcifciterdale*
rorum decem in co itinere fecerat : hinc grauiter ad^
jiuc malefico facerdoti coram me minitabatur.
ir> mdeficium^a^dmosjnfdtiamfmnt cr errofi
re$ referunt indo^i medici cr cfcf-
turgi. ap. XVIir.
NEc interim aliorum quoque ineptofum homi^*
num,medicinscognitionemimpudenterdo-Jofcqueia6lantium, unicum eife afylum infi^'
ciaseo , utquum morbi efrcntiam, mukoque tiia#
giseiuscurationem, ignorent, coganturque exim..'
pcritiauclutcaeci dceoioribusiudicire, malcficiuiiT
i 1 moxr
-nemmsinfamihm
mox efTe«''f™.^"Vinrrkiam elabentesque non fe-
cus quam •"'^ocla .Ua ch^r .^^^^ „,, ,,em.
,dd,uos .",^ «'^^g-^^^"^/^nam uel fphacelum.3el
cunque aUum reterc ^ g„^li3nafiue caratu con
P^i^^^-^^k^n::^^ So^u^tamacia: ^'^® **"',,,;,„:i,„ru,„folumesquibur-runt praua,qaam P''^^^^ "^^^^^^^^^ pericuHfaque
dam «nguentorum fo"-™""^'""„ JuGnodi mati^
,„..,.medicannum.g—
^
c>am deg|nera^^«;^J „„em,hoc maleficij no,n.n.smeos.nftituendamac hiueramaleficprxtextu "ute decl.nare tu
jy^ j^ ^^ines ,qut
fcuiufmodi es.ftunt 3"<"1^; ""^g ". eK cuiufdlm
n«perignischym.c,fumo.nfo^^^^^^^^^
rk#r.;!.-« Th^ophraft.Parace!fi,homin.spro^^^^^ .^
^--^'>. tilsimifcholaproferpfere^pcul.^^^^
^,.U.,U inan.sg!°"fi^^^^nibu uerbis nihil non
P°r''"'r<;^rufhSmS;tatimagiftratu.n-.eKpoffunt,!n hoc pulcnre '"" . . primim memo-Lius libro Paragram,«on •"[^'•P^°'^P,,^i„i, f ^«if-
nx com,nendarunt uo -^^^^^^^^ ^ ^^^^^^^^fimas. q^'hus,ned..a..i .rt m
^itus^ueconinfeaantur,calumn.antur.re.
c ua ^P i^
^^^;^
terere.l.«sunt nouy,ne t^^^^^^^^^^^^^,,
iSs'^Snt:'con\enti—
^
ceruo, h.c f^ ".;/.' ^'^-^^^ i,,^,^ ^uoque hatent, *o-inuentore.r..aaat.taiem
^ ^,^^^„„5 .taque
lunt& uenersntar^^^^^T^l^^, in confer^
Utu^t i^!a arr.uffl«^-'"-"XVd aUud.neceffaria. N.hil
«-^?S="Tf;:;!:,;n?;'fDeocreatcrumuiresare^l,ic eft qaod h >^.o, un.
^^^^^^.^;_j,ii it,,« quod
Liberjecw/^dtis. ipy.
amediciscorpns patris aromatibuscondiriuoluerit
lofephus , nihil ouQque quod pro medicis leges pro* <^^«^/f*^
mu.lgarit ex Dei iuffa Mofes : uanum fimiliter eiogiu Escod.tu
lefuSyrach^quo medicos proptcrnecefsitatemab AI
tifsimo conditos,honoredebitoauiciuoluit:inepru
adh^c, quodfimihtudinemabeoquodinrerumoa*turanonexiftebat,rumpreritChriftus,docens,medi^ Matth.9^
cononopus eflebenehabenti, fed sgroto. Lucamquoque mcdicum , Sc quidem dile<5lum, appellafTe ac
falutaireD.Paulum,tel.taturueritatisliber. Hicert^ Colojf.j^.
ueterem coluere medicinam rationi innixam,ufuque
acrationeconfirmatam, quam etiamnunosufurpa-mus/ Nihilhicdeuenturoinextremisdiebusmedi-cihsBMonarcha&inuentore , Paracelfo Theophra-fto. Neque hic chymiam haud leuem medicina; par-
tem eleuo, quam magnifacio , uti Sc omnes mccu ue-
teres: eamq; nunc mir^ exornari, eft quod arti noftr
^
gratuler: ateius potentiacontra quofcunq; morbosextrahioleum, pulueres&falesconfici cxfulphure,
uitrioIo,antimonio,& id genus mineralibus reliquis,
Uti 8c metallicis: nec tam eximijs dotibus herbas illas
tiarias multipIicesq;,uifu,odorc,guftu& ta6lu cogni'
tas,quas inde experienti^ teftimonio contra morbostam felici hucufq; ufurpauimus fucceftujab initio fu-
iife ornatas,nondum in animum inducere queo.
Vt uero inftitutum profequar,huius fchols antefi'
gnanuSjSc fi6ls nobilitatis oberro,cuius nomen pro-
palatione indignum eft,intra menfes tres ad nobilemaccitus, in terra luliacenfi ifchiade aliquandiu crudc*
liter excruciatum, cui cx praepoftera curatione in tu-
morem attolli coeperat femur (iniftrum , intra mefemhuicbonseualetudinisreftitutionemaddixit : graui-
ter in eum inueflus medicum,qui fub iunfluris cau*
teriiim antea imprefsiffet , quod tamen ab hoc Para-
celfifta denuo contra omnem.ratione tempore & lo-
n 5 coin*
#
Ip^ pe magis infamihus
co inconuenientifsimo muttum elt. Hic pnmuit^ '
exhibiro aliquot diebus puluere fudorifero , imbecil^
litatem corporis totius segroto acciuit. Elapfis die-
bus circiter tredecim , quum in deterius cun.5la uer-
gere aaimaduerterct seger^inquit: Quid ll iampri'
inum numerare menfis diesaurpiccmurc^refpondit
ii!ter,non;quandoquidem Coloniaeoleum inignead
htjc Foueo , qao feinori illito,prod.bit etiam (i in eo
Jateat dsm.onium. Hinc oleum applicat, & alternis
iFere X\^h, cochlear propinat uini fublimati in pulue^
rem pnrgantem aiiquandiu infufi : cui fuum quoqueinifcucrcU < a'cinatij,ut ille uocat.ita faflu eft,ut quar-
tana febre rimplice, duplicem & triplice ^groto coci'
taueritbreui.Enhuiusartis potentia: Probatumeft.Inrerimin horrendum tumorem excrcfcebat femurillud , nulia imminutione fa^la ex ardenti uino toties
purgante: dextrum interea femurcontabefcebatcxdiutiniulcerisfluxione, quod fpontepxoruperat.
Cruciatus prsirrerea intoierabiles lenibat quando-que, ui^iliasqaeperpetuas horis pai^culis infringe-
bat exhibitione pilularum ad formam flercorismu-\
ris appa,rataram , unde &: Stercus muris Paracelfi
nuncupatur: has cumuino Malui^ticopropinabate^
tiaminipfafebre, quasmukacordis anguftia confe-
qsjcbatur. Hocopiatuiti {lercusexDucatorum ue-
terumauro purifsimo uichymica QXtradum prjedi'
cabat:& quum hacratJonesegrotus ei ducatos'Hifpa
nicos& Rofcos nobiles, quosuocant,inampliorcm
eius ftercoris confeffiionem numeraflet : reuerfus
illeexdi61a hofpitij fui urbe, aurum illu^ non fatis
purum fuiffe atlerit, ut alih^d adhuc acced^ret , ab hocarti^ce alt^rius caloris naturaiis quam chymicipo^tentia decoquendum :id tamen quod impurius iu*
dicabatur,ad nobilem non redibat. HypericQDis
adhsCjfugadsmoni? nuncupata^,iiGribi;s facculo
infutis.
Lihcrjecimdm. /p/infutis, capitlque rubdiiis:itcni corallo cerulci appen
fo, circumlioatoGueruprautrumque carpum, malcficia arccre ciam conabatur» Vltra menfes duosincurarionc hac Faracelfillica pcrfeueratum ell.
Simulatque igitur extrema imminere uideret, hic
non medicus , fed monarchs Paracelfi fefftator
primarius , domum reuertitur, allaturus ex fumochymico potentiora : rediturum autem fe ^0(1 bi.
duura triduumue,pollicetur.Projnde quibus ueherctur equis , mittit aeger : raorbum prstexit cur2tor,&
paucisdiebusp6ft,ad3Egrotumhunc nobilem, nun^
cium ablegat cum literisfideleeiusfodalitium,qui'
bus Paracelfifts morbum depingit : quod himirumuoratis tribus uel quatuor granis pu]ueris,ab unouomitucuin multa angutViapofteaeuomuifletcori'
um , carboncs uarios , arenam lapideam ,feras porci'
nas in crucium figuram compofitas, &: id genus moaftra piura: & quod aliud nullum ipfe pharmacum ad-
mitteret, quam quod in ciftula apud nobilem relicta
conferuaretur,eamq; fe defiderare. nec ParaceiOllam
fecus credere fubiungebatur , quam Lamiam , qu:^ i-
pfum hocinfeciiTct maleficio,ipfius quoq; probata
ffpemedicamentaimpedijircnefuumfortiVcnturcf-
fciflum. calamitofo adhasc morboperincantamentanobiiemhunc mutilafTe. easpcnesmehabeoliteras:
namin extrema illa'defperationc, nenoflramsgro»toaffliclifsimo denegaremus operam ^ro^abar unacum dodo excrcitatoque iiluftrifsimi noflri Prin^
cipis chirurgoM. Cofma Slotena. Temer^autemhuicnihilpolliceriuoluimus:fo:um uero iam decemdiebus admoliti manum , cataplafmatibus anodynis
fuppurantibus^ue cruciatuum intolerabiliumleni-
men induximus , ac pus prom.ouimus eo fludio,
utexfcmoreantedies quinq; fe6lo,pusalbuiti perFe-
^ifsimura paulatim efEuerc fiaerimus:Sc iamultra
n 4 libras
^po De magk mfamtbmiibraselus decem fermd inoUa referuatas effluxlflc
non mentior. Accelsit etiam nonnihil mutationismauartanarum triadejnon enim ea malorum hydra
omnino fuperaripoteft,hoc potifsimum annitem-
pore hyberno in corpore vifqueadeo corruptoja-
befailgtis uifceribus, & prcriratis ex dolorum immefitateuiribus,qui mefes aliquot continuQ eum decu-
bitu fupino afiixerc leflo, Quare licet segrotum hunciri confumptum hos iudicemus, a pco tamenalij .
Ipemntgratiam&auxilium,Eninfcitis pallium,carmina,incantamentum &
iTialeficium. Naturales enim morbos pati nobi-
lem ^grotum ^ experimurnimis. Nec pharmaca ParacelGils aliofuilfe liefa maleficio , quam malefico
igne chymico,&. rei ignorantia, tellatur ipfe cffc*
<5lu3. Pulueris enim iudorifici uncia media quo -
tidie bisfumpta,fudoreextorGtcopiofum:uinifub
limati cum catharticopukiereprius confuficochle-
ar, alpum turbauir, jiiouitque : Ttercus muris narco'
tlcum exopio nimirum apparatuiTr,ftuporemfom.
numqueinduxitrcauterij aduaiis ulceratumftigma,
cum cfchara,adhuc apparet: quorfum* itaq; hsc a fuo
ppere carminib .praepcditafuere C' Si infuper ucra cfl:
cpifiibls mifis narratio, Paracelfifbarum oculos fuli-
gine chymico obdu6los, facile fuis quifquilijs pcr-
{tringcre ualuit indefelTus ille ab inicio impoftor : fi*
gmcntamuero fuiflein eumfinemadornatum,nepalamfieretfucus 3cinfcitia, cenrentcordatiores : quuletiam intelligant,ex purifsimo auro 8c Ifpidibus prcciofis ui ignis difiblutis^eoru meiiicamenta non cofi
ci.idquQdtamen r!ppudcnterfatisia^ant,utmilliu
cxaftione liberiori sgrotoruin ciftas exonerent;inte
rim nihil minus quam auru uel gemmae,medicamen'tis inefi:: & quidem redc,quum nihil ad rem noflrain
faepe faciant : fed ucnena, aut uenenatautplurimum:ssgrotiS
Liherfecundm, 2otSEgrotis ingerunt,8c fi qiis falutariaiper fe nofcuntur,
ijstale empyreuma ab ignis uehementiaraepenume^
ro imprimiturrutpro benignisreddanturuenenofa,
urcntia & cauftica. Quanquam ignis chymici poten-
tiaIiquores,oIea & pulueres apparari,quibus fummainelltenuitas &uirtusadmirabilis,non fumnefcius.
Hisnihil derogari, quinimo debita attribui laudein
uolo.MihifoIumcontrouerfiaeftcumijs^qui fub huiusartispraetextu hc ignorantiamaleficiucommen^
tanturjfalfoq; fgrotis ems rei fide imprimunt.Memorise ferme cxciderat , eundem noftrum Paracelfiflam
magnifico LL.Do6lGri,uencradofeni,inmalignati^
bi^ exuIceratioec6fuluifle,uthydropiperaqu^Rhe^
ni,influminis aduerfi medio exhautlssimmerfum,
partiaffe^lse applicaret, Scpaulo poilaliudfimiliter
imponeret, atq; dies aliquotin cacurandi methodoperfifteret , ablatasque herbas inter regulas lapideas
curuas feponeret, uigilati infpcdione obferuans,nu
cae putrefcerent,contabefcerentue:quemadmodumenim ills ficarcntur, eodem modo & tibi^ ulcus fic'
citate fortiretunQuatuordecim diebus mutationemulceris fore , segroto pollicebatur: qui menfem inte-
grumperfeuerauitjfedfruftra. Magicacertemedica'liojhoc medicorum genere digna.
hA diuos^morfm cdnk raihidi curdtionemyc:;' cfi"
kplim^refvruntmeptimedici.
Qp. XIX.
HOc item albo dignabor eos, qui canisrabi- ^^-
, r,
di morfus curationem apud D. Hubertum Ar^ afiWthl^uUdennatem,exprsefcripto emendicandamim- tnorhc
pie cenfent : & qui epilepfiam D. loanni , Cornelio, ratio,
Valentino,aut Egidio confecrant. Nxhos eorum^
qui ad diuinos aut Pythiam familiam confugiunt,
poenamnonimmeritofubituros timendueft. Noan 5 incon^
2 02 Be magls infamihminconucnienter hic adducam obiter, fententiamcx
fenioris Hippocratis, ucl alterius memorabiiis uiri
(utuultGalcnus) libello de Morbo facroaut Co-initiaii,quem Epilepfiam Gr^ci dicunt: in Quo,quumprius, diuini nibilampliushuicinefiemaloquama-
1 js morbiSjdcmonftrafletjfic inquil; Qui primi huncmorbum facrumelTe pronunciarunt, talesbomines
mihi fuiiTc uidetur , quales etia nunc funt magi & ex-
piatores & circulatores, & quidam arrogantes,qui fc
uchcmcntcr pios cffe fimulant, & ampiius quid fcire.
Hiitaq; confilijacmentis inopiae obuclantesacprae^
tcxentes diuinitate, quum nihil haberent quod exhi-"^
bitu prodciret.utnemanifellaficretipforuignoratia,
facram hanc e(Te sftct^lione proBanciarut:& rationib.
idoneis coile^lis, curatione coftituerut fiWjpfis fccu-
ram.expiamenta offerentcs, & incantamenta,Sc a bal
neis abftinerc iubentcs,& a cibis multis ac ineptis adhominu «grotorij efum,Scc. Deinde paliium nigrumno elTehabendu prscep^rc : nigerenim colormorta^
Co»ff4 uerfi^Yt^ ^^^ j^gq. pgj^ fupra pede habcndu cife, neq; manu
r. 1 ^. _, fupramanumaecenimomniacurationisimpedimen^
f«j, eximis taclle.Umnia authsEc diumitatis gratiaapponut, uc*
jh'ippecratii lutamplius quid fcientes,& alios prKtextusproferc*jmttmtA, tes,qu6 fi fanus aeger euadat,ipfis gloria & dexteritas
affcrib^tur: fin moriatur,in tuto pofitas fint ipforii cx^
cufationes:habeantq4 praEtexti5,qu6dipfinon fint in
caufa.fed dij.N^cq; enim medicamcntualiquod edcn-
du aut bibendu exhibuerut,ut ipfi in caufacfrc uideri
pofsint. Etpaulo p6ft:Taliaitaq; dicetcs&cxcogi-
tantcs,amplius quid fe fcire fimuIat,Sc homines deci-
piunt.proponetes his luftrationcs ac purificatcs,quu
uerba ipforu magna exparte feadDeu&d^emoniuextedant. Atquimihifan^nodepictateuerbafacereuidetur,uclutipfiputanr, fedpotiusdeimpietate: &qijiqd Dci npn funt,pi«ta$4» ac diujnitas ipforu impia
cftac
Liberfecundm. 20^<ftac rcelefta.uetutego doccbo. Si enimScIunaabp'lcre.&roIeobrcurarejtepeftatemqiScrereniiateface'^/.^/'^'*-
re, pluuias item ac {iccitates,&: mare fterile, itCcii ter- ^^^^^ Mf»^
ra,dc alia humlcemodi omnia,ie lcire prontcntur,riue ^^^• r^^^^
cxracrorumyfterijSjfiueexaliaquadam profefsione ^
autmedirationehanc potentiaiaftent: qui taliaftu^
diohabent, impij fanemihiefleuidetur, &deosnonjefleputare: neq; fi flnt,aliquidpofl^e, nequeuilum ali'
quod extremu etiam malum prohibere. Quod quunifaciant.quomodononipfisinfefliiintc' Sienimho*mo incantamentis ac facrificijs utens, 8c lunam abo«*
Iebit,&folem obfcurabirjSctempeftatem acfereniti»
temfaciet: non utiqueego horumaliquid diuinuin
efle putauerim, fed humanum, fi diuinitaris potentia
abhumanauoluntatefuperatur, Sc inferuitutemre'
dailaeft. Fortafsis autem fiaecnonhocfeiriodo Ir^-
bent : fcd homines ui<^us indigi, multa & omnigenamoliuntur3ceuariant,tuminaliaomni3,tum inhuncmorbum^ in fingulis affeelionis fpeciebus caufamDeo afcriJDentes. Non enim femel, fcd faepius co- ^ . . .
rundem rnentionem faciunt. Siquidem enim capras Y^^^r^'T^
jmitentur,& w balatum edant & frendant,& h dextris ^^^ nommApartibus conuejlantur, Matrem deorum caufam cflc cumnoihare
aiunt. Si uero acutiorem & concitatiorem fonum 'i^ionis dtms
cmittant, equoafsimiiant, Bc Neptunumauthorem f''^;^«^'«*'«'»
efiedicunt. Sed ii aliquid {tcrcons etiam emittant,/^jj eMkpfU
quod fsepe quibufdam contingit, prs morbo coaclis, jpecie^ dcdt^
Hecates Enodis appellatio additur. Si autem t<i^ cauemni,
nuiorem 5cden(ioremuocemedant, uelut auicul^,
Apollo Nomius, id efi: paftor : fi uero fpumam ex ore
remittant,ac pedibus calcitrent, Mars caufam habet.
Quicunque porro pauores noclu ingruunt , timo-
resque ac deliria, Scexultationes ^ leclo, terroreS'
qvne ac fug« foras, Hecates infidias eflc dicunt, 5c he"
rouminfultus, cxpiameatisqueutuntur ac incanta#
mentis»
204 Demagisinfamibmmentis, Scfceleftirsimumacimpiirsimum (meofan)^
iudicio) faciuntnumen. Expiantenimmorbocor*reptos ianguine, itemquealijsfceleribusinquinatos
aut iniuftos, aut ab hominib. intoxicatos,aut qui fce-
Jeilum aliquod facinus perpetrarunt : quos contraria
bisfacereoportebat, facrificarenimirumac precari,
&adtempla progreiros dijs fupplicare, Nuncueroliorum quide nihii faciunt: uerum expiant, & alia ex-
piamentaterraoccultant,aliainmare proijciunt, alia
ad montesdeferunt,ubi nemo attingat, neq; concul*
cet. Gportebat autem ea ad tcmpla deferre , ac Dcocontribuere, fiquidemDeus eftauthor. Nontamenego puto hominis corpus a Deoinquinari/ordifsi*
inum fcilicetd purifsimo. Verumctiamdcontingatab aliquo inquinari, aut quid perpeti, cupierit utiquc
a Dco purgari ac purificari magis quaminquinari.
^, .«. Deusitaqueedquimaximaacfceleratifsimapeccata
Mppocratis purgat&punficat, &Iiberatio noltraexiltit : iplique
fmttutia, terminostemploruac delubrorum dijsdefignamus,
ut nullus qui non purus fit,eos tranfcendatiSc ingref-
fi refpergimur,non uelut qui inquinemur,fed fi quodctiam priusfcelushabemuSjpurificcmur. EfdeeX';piationibus quidemfic fe rcs haberemihiuidetur»
Hicuerd morbus nullare diuiniorreliquis mihiapparct: (td naturam habet quam etiam alij morbi, & cau-
fam unde fingiili gignuntur. Naturam autem Sc cau-
famabeodcmDeofieri.aquoetiamaliaomEM. Ha«^lenus Hippocrates : cuiusargumenta, utnoilro in-
ftituto non inutilia,fufius commemorarc uifum eft.
lAdgicd^ artes ej]} uands comperit Nero.ed/s^
cr ^dTK/m fe^dtorcsdmnmtMofes, Q^. XX.
nh.^yo.ea.i, A Tcum Plinio & Mofisedi£lo,teIamenarran>
ZA dis breuiter fallaciuin magoru operibuscon«X -«-textam abfoluo. Traditiilc, aetatefuaprincipe' Nero-
i
Liherfecundm^ 20sNcronemuaRasfalfifsimasquc comperifTeartesma* ^^^^^^V^^rfr-
ricas. Quippe, inquir.non citharaetragicique cantus *^^ «•'"'«^^77«
ibido ilii maiorruit.tortunarerum iiumanarum lum-'^^^
magefticnte in profundisanimiuitijs : primumqueimperaredijs concupiuit,necquicquam gcnerofius
uoluit. Nemo unquam ulli artium ualidius fauit. Ad-h2c,non opes illi defue're,non uires,non difcendi in-
genium,aliaque non patiente mundo. Immenfum &indubitatumexemplum eftfalfi^artis, quamdereli'
quit Nero. Magus ad eum Tridates uenerat, magosfecumadduxerat, magicis ctiamcoenis eum + initia^ dlihwttf.
ucrat: non tamen, quum regnum ei daret, hanc ab co f(t^'<rat.
firtem aceipere ualuit. Proinde perfcafum fuit,inte-
ftab»lem,irriram, inanem efle,habentem tamen quaf-
dam ueritatis umbras : fed in ijs ueneficas pollcre ar*
tes,non magicas .Nero in excjuirendismagicisarti-
baspaulo curiofior, quod nullumcertasueritatisfi^
gnum argumentumue perfpexiflet, eas fuftulit. Edctenimearumuanitas proferpferat,utiapientibusc^
tiam ethnicisodio eflent,&execrabiles. Interdicun*
tur quoque & damnantur earum afleilatores feuerif!
fimo Dcimandato inLeuitico,tumetiamDeutero- Zeftit. t^.t^,
nomio: Non inueniatur in te ducens filium aut filiam Dcttter.iS,
inignem, diuinans diuinationem, cbferuans dksinondiuinansex fortibus , non incantans aut exer-
cens praeftigias diabolicas i non cofulens Pythonem,noninterrogansmortuos: quia abominatioeilDo>minoomnisfacienshaec. Quodhitolerarentur, au-
direnturque, Efaias uaticinaturcafum & interitum
Babylonis, cui&in primisexitiofuithuiusteterri-
mss artis ftudium, quum ad ultimum a Cyro rege fub
Perfarumimperiumredigeretur. Itaclamatdiuinus
uates : Venient tibi duo hsc fubito in die uno,fteri« e/^u 47.
Jitas Sc uiduitas, propter multitudinem maleficio'
rum tuorum,& proptcr duriciem incaatatorum tuo-
rum.
icd De Lamijsrum,uehementem.Etrubijcit:Stacumincantatorib.tuis, & cum multitudine maleficioru tuorum, in q«i-
bus laborafii ab adolefcentia tua , (1 fort^ quid profii
tibi. Merito itaq; apud prifcosfemperin qusellione
fuit, incantamentaualerent'nealiquid, quum mcr»fintprasftigiae. .
DE LAMIIS. LIBER 11 1.
ZamUeur S^^^^^^^ V N C ad Lamiae hiftoriam me confc?^,m<^/crft iljjs^^^M ro , uulgo ftrigae, a ftrigc aueno6tar
contmhki. ^}-^
ur-'
f% na & infaufta, quam puichre depingit
^ Ouidius t
S Suntduida mhicres.non qiice Phinceia menfu^^^^' *
^-^^^Gutturafrauddhant, /ed genus inde trahunt;
Grandecaputyflantesoculijrofiraaptarapinay
Caniciespe?mis,unguihus hamus ine?!:.
l^oHe uolant, puerosq; petunt nutricis egentes^
Ef uitiant cuniscorpora raptafids*
Carpcrc dicuntur laftentia uijcera roflris,
Btplenumpotofanguine guttur hahent»
"Bfl iUis Strigihus nomentfed nominis huius
Caufa, quod horrendaftriderencSlefilent*
Siue igitur nafcuniur aueSyfeu carminefiunty
Kanid^inuohicresfalfafiguratanus.
Sagam quoque nuncupant, a fatagendo. hanc igi-
tur appello, qu2S ob fccdus prsslligiolum aut imagina
riumcumdaemoneinitum,propnaexfuodeIeduuQluntate, uelmaligno d^monis inftindlu impulfuuc,iU
liusqueope, qualiacunque malauel cogftationeuei;
rsTipsecatione, uelreludicra atque adintlitutum o-»
pu. inepta deiignare putatur: uelut aereminfpliti*
ignire fulminibus , tonitru terrifico concutere, dam-nofa grandinisinfolitimuhitudineferire, tempefia>
tes exciure/egetem in agro Ixtam aiio transferre aut
depoi-
Lihcr tcrtim. 20fcle populari, morbos prseter naturamhominibus be-ftijsq; cierc &mederi , paucis horis longirsimd euagari, choreas cum daemonibus duccre, epularijfuccubu
agere, homines inbeliiascommutare,&miiIcmon-'ftrofa rerum ludibria oftentare. Ad cuius iongioremdefcriptionem facicnt quorundam poetaru (Iicct pcculiare illud noftrarum Lamiaru genus,quod ob opi^
nionemaleficij hominib. Scbrutisin exitiumco quoaudieturmodo iliati , noftro feculo coburitur, eos nonouifreexiftimem)uerfus, experuerfjeopinionisof'
ficinadeprompti. ut Virgilij libroquarco iEneidos,
ubi Dido ad^Annam fororem ait:
Hincmihi Mafiila gcntis monflrata facerdof,
Hcecfe carminihuspromittitfoluere msntes
Q^M uelit^afl ahjs durM immittere curaSy
Siflere aquamfluuijSj(^flumina uertcrc reftb^
NoBurnosqj; ciet man esr miigire uidchif
Suhpedihus terram, tS^ dejcendcre montihuS omoi ^
EtinDamonCjfeu Pharmaceutria, Ecl.f.
Carminihus Circefocios mutauit vlyllis. Item
:
Picus equum domitor^quem capta cupidine coniimx,
Aureapercujfum uirga, uerfamq; uenenis
"Fecitauem Circe,flyarfltqi colorihusaln»
Omnipotentiam quoque Cirecs maleficie pntdt»
catHomerus. Item.:
TrigidusinprattscantandorumpituranpiJf,
Quibus non apud Ouridium glariaturmalcfic*^
Cum uolni,ripis ipfls mirantihus, amnes
In fontes redierefios: concuflaq;flflo,
Stantia concutio cantufreta» nuhila peUo^
hiuhilaqj inducot uentosahigoq; , uocoq;*
Vipereas rumpo uerhis& carminefaitces t
yiuaqifixajfia conuul/aqi rohora t^rra,
Btjyludi moueo; iuheoq^ tremifcere monteSy
'Btmugirefolum,manesqie?drefepulcbriSf
Teqnoi^Uinatrabo*— ftcm
ItcmdeMedealegitur:
Verhaq; tcr dixit placidosfacientiafomnos,
C^arnarcturhatimyilii^^fluminaconcitafi^iinh jEtpaulopoft:
rcr feconuertit,tcrfumptisflumine crincm
irroraiiit aquiuternis O" hiatihus ora
Soluit.Etdceadem:
Utmiferumtenuesiniecururgetacu!. Itcm:
Carmine Ufa Qeres "sierilem uanefcit in hcrbam,
l}eficiuntUficarmincfontisaqu<f.
llicihusglandes,cantataqiuitihusuua ^ ^
Dccidit,^' ^^'^^^ P^"^mouentefluunt. Horati us:
OH^fidera excantata uoce Theffala,
l^Hnamq^cciiodiripit,
EtTibullusdetarcinatrice:
Banc ego de ccelo ducentemfidera uidi,
lluminis ac rapidi carmine uertit iter,
H^c cantufunditq;fokm,manesqifcpukhrii
ulicit.C^tepidodeuoratoffarogo,
Cum hihetjoac trifli depeUit lumina ccelo t
Cum luhet , afliuo conuocat orheniues.
ii ^ dc Item de incantatibnis ui copiore fcribit Lucanus?
^cliociHili.UenshauflinuUafanicpoUutauemni,
tncantataperit» Paulopoit:
Ceffauereuicesrenimjdataq^lon^o
H^fitnoBedies.leginonparuitcether,
Torpuit ^prcsceps audito carmine mundus,
Etpauloante: \ .,
Carmnerhcffalidumdurainpracordiafluxit:^
l^onfatis adduftus amorflmmisqifeueri
lUicitisarfereignes.lttin:.,_ ;
Gjnsmuifadijs^maciiUndicaUidacceiii
QKOJ 2;^;^iiii f^-^^'i<?'^ «^^-^^-W"^"-^^^^^""'"•^^'
luraC^fixarumpoffmtperuertcrererum,
- X^ammmcftarefolos,<^fluminamitt€renorunt^Kethera
Lihertertim, io^k.€therafuh tema adiguntjmontesq; reuellunt
C.Manilius Aftronomices fuse lib. I.— lyinguis dixere uolucrumy
ConfultarefihrdSyZ.?' rumpere uocihus angues^
SoUicitareumhrcisJmumqjAcherontamoueref
In noFlem^j diesjn lucem uertere noBes,
Omniaconandodocilisfolertiauincit,
Apud Maronem adhaecfacrainferisMagica fefa-
ifturam fimulans Didojcft
Ynum exutapedem 'uinclis in uefie recinBa
:
uideliceteritu &confuetudine noflurnorumfacrO'^
rum 8c maleficiorum: ut & apud Ouidium,Jc^^editur teBis uefles induta recinEtds,
t^udapedemjnudos humeris infufa capillos*
Apud Horatii^m tamen malefica fiiccin^nfa eft, ^Serm, S^i
yidiegometnigrafuccinSiamuaderepaUd*"*
Canidiam, —
^
Sine'calceis tamen &'capiIIo pafTdi
'o^pedihus, inquit, nudispajfoqica^illo»
Quod autera Horatius addit,
— Scalpere terram
VngHihus,<s^puUamdiueUeremordicusagnamt
eo facit, quod maleficae folebant infcrobe facrafk-^'
cere dijs inferis: ut apud Ouidium,ilaudprocul ege^afrohihus teUure duahus
Sacra facit,—Quod quidem & ab Homero in OdyfTea cantatur.
Nec eft de nihilo a Marone di^um,l£aicihus&ynejf<kadlimdmqucerunturahenis
Vuhentesherhce,"-—-
Quandoquidem & «ri tiim medicatam inefle cre^'
debatur, uti ahenis potius falcibusd maleficafeca-
rentur herbae, qudm ferreis; Et ad lunse lumen le^
4ftas herbas cfficacioresmaleficijscenfcbatur, quodo lunam
i/^ DeLamyslunam maleficijs prseeffe cxiftimaretur , Scherbas fua
quadamrpuma&faliuainficere. Lucanus:D necjupp ojitiispropior dejpuraet in herhds,
Vbiuero Lucanus agit demaga illa ThefTakma^iies euocante,maleficij materiem affingit
:
Hucjquicquidfcetu genuit naturajini^o,
tAifcetun nonjpunia canum, quihus unda timori eflt
Vifcera non lynds,non durce nodus hy<m<ie
Vefuit,^ ceruipafliferpente meduUa:
t^onpuppimretinensEurotcndenterudentes
tn medijs echineis aquis,oculiqi draconum t
&reliqua» Huc faciunr Grugnae Stryacis Carofs»Macaronicorumlibri 5. Carmen mir^ feftiuumeft, ri^
diculumque, Italicis di^ionibus finguIarileporeSc
artificioubiq; immixtis.
Quanquam poetarum aflertio, uel etiam contra#
'2^?^ di6tio, parumpondcrishicapudmeobtinet: tamcnut curiofioribus fatisfiat, libet paucis haec telaobiter
eodem retorqucre arcu. Si quid Medea,hac arte cum^primis celebrisi hicpotuifretjminim^prsetermiiTara
eratjalafone uin61:2,.cum clamaret
:
— Sipojjcmyfaniorejfemt
Sed frahit inuitam noua uis.—Maleficijs Medese praeponderabat lafonis for-
xna. Adhaec Circe maga formofifsima, qu« quic-
quid uellet, pode repeilere, allicere, ligare, impcdire, euocare credebatur, fuum nequiuit remora-
ri Vlyfiem : magisque fine arte Vlyfsi deuin6taeft,
quam Vlyflem cum omnibus fuis artibus uel uin-
Zihxde.Rc- xcrit, ucl delufcrit. Sic de Vlyfie cecinit Oui'aHd. amoTpf. (jius
:
j>iuUa recantatM d^eponentpeBora curoi,
NecfugietHiuoJidphm-euiclusamor*
Quidte^phdfiaceeiiiuerunt^aminatcrrce,
Qmi cuperespairia Cokhi mmeredom i
Liher tertlUs. imaWLl tihiprofuerint Circe Perfeidos herha^ '
Qum tihi NeritiM ahflulit aura rates i
OmniafeciBi,necallidushoJpesdhirett
lUededitcertalinteaplenafugcfi
Omniafeciflifneteferusureretignist
JLongusininuitopeBorepditamor*
Vertere qu^e poteTi^is homines in miUefigiinis,
No» potmt5 animi uertere iura tui,
hiceris his etiam^cum iam difcedere uellet,
Dulychium uerhis detinuijje ducemt
Now ego,quodprimum ( memini ) jj^erarefolcham^
Iamprecor,utconiunxtHmeusef[euelist
Ut tamen ut coniunx effem tua^digna uidehar f
Qj^od dea,qu6dmagnifilia Solis eram*
Ueproperes oro,fl>aciumpro munerepofco j ^r
Quid minus optariptrmea uotapotefl I
^tfreta mota uides,^ dehesiUa timere ?
Vtilior uelispoflmodo uentiis erit,
Qua tihi caufafuga^ non hic noua troia refurgitj,
Now aliquisfocios rurfus adarma uocat,
tiicamor O^P^x efljin qua male uulnerormd^Totaqifubregnoterrafuturatuoe^*
lUa loquehatur,nauemfohiehiit Ylyjfes,
Irrita cum uelis uerha tuUre noti*
i^detyO^ajfuetMCircedecurritadarteSf
Nec tamen efl iUis attenuatus amor*
Urgo quifquis opem noflra tihipofcis ah arte,
De me ucneficijs carminihus^^fidem*
Porro quod Vcrgilius in Damone dicat,
CarminauelcoelepofiuntdeducerCLunamt
Atq; apud Horatium glorietur Canidia;
VoloderiperelMnamuocihuspojfumineist
Et faga apud Ouidium iactct,
Te quoq; huna traho ; Koc fcit^ ab Hippocrate dilai' LiieUiS*tur. Si cnim , inquit, homo carmihibus Lunara dedu- /w%^
Q i cero
cere coelo poffet, tu ccrte Deus & mens dIuina,a(lro'
rum conditor & re6lor, hominu poteftati , magoruq;
incantametis (quod diccre nefas eft) effct obnoxius.
Sedhancfouet eiurmodiopiniocaufam» Aganice,ut
j^eprxcepu Plutarchus refert, Hcgetoris Thedali filia, fiderum inconntih, pleniluoijs defeclus perita; ac temporis gnara quo lu
^fwrt tWe p^aobie£laterrsEumbraobnubiIaretur, quuhsecmu^
^^"^^deducli'ercul!S credulisprsfagafuturiprfdiceret.prascanta
tionelunamTubducere coelo credebatur, Tamen Pi-
rithoum pfimum a co&lo detraxilTe lunam, fingi a pocZih»t. tiSjnonignoro. HscPropertiusitaridet;
Atim,deduSiisquihuseflfaUacialun£ey
BtUhorinmagicisfacrapiarefocist^
BnagedumdomincementemconuertitenoTirie,
TitfaciteiUameopaUeatoremdgis.
Tunc ego crediderim uohis^^fidera^ amnes
Pojfe Cyrenais ducere carminihus*
Quoruhdam pOematum huius argumcntijexpli-'Cdp.zz. cationem j etiam circa Libri fequentis finem com-
peries.
Atapud hsc poetarum commenta locum mcren^tur infinitae hiftoriae , fabulis fabulofiores , X I libris
Metamorph.fiuc lufus afini cbnfcriptje a L.ApuIeio
Madaurefi^ philofopho Platonico.Ex ijs accipe duas,
ut cum his conferantur , fidemq; parem fortiantur il-
la, quae freqiienter adhuc noftro hoc aeuo a male cre^
dulo ac deiilentato uulgotanquaueranarrantur, li^
cet fint mendaciamera, quibus etiam facil^abalijs
Zih.i.detyi- datur fides. * Cauponam reginam hoc mododefcri'[tnoameo, bit : Saga eft, & ditiinipotens, coelum dcponcre, tct-
^^deij^fa- ranifurpendere,fohtcsdurafe, montesdiIuere,ma-nes fubiimare, deos infirmare, fidera extingucre, tar^
tarum ipfum illumihafe. Amatorem fuum, quodinal umtemeraflet, unicouerbo mutauit in feramea'
£orem:qu6d ea beftia captiuitati metucns, fe ab infc
«[uen"
Liher tertitu» 213guentibus reprscifione genitaliu liberat : ut illi quo^
<jue (imilc , quod Venerem habuit in aliam , proueni^
ret.Cauponem quoque uicinum, atque ob id smulu;deformauit in ranam:& nunc fetiex ille dolium inna-
tansuinifui^aducntores priftinos infecefubmiflus,
officiofis ronchis raucus appellat, Alium de foro qui-
dem, quod aduerfus eam ioquutus efiet , in ariete de*
formauit; & nunc aries ille caufas agit. Eadem ama-torisfuiuxorem,qu6dineamdicacuieprobrum di-
xerat , iam in farcinam impraegnationis bbfepto ute*
ro , & repigrato foetu , perpetua praegnatione damna-uitEt ut cun6li numerant,oclo annoru oncre mifella
illa,uelut elephantem paritura.diftenditur.Et lib.z.de
Pamphilc Miloni nuptui tradita h^c fcribit; Maga pri
ini nominis , & omnis carmiifis fepulchralis magiltra
creditur , quse furculis & lapillis , & id genus friuolis
inhaIatis,omne iftam lucem mundi fideralis,imis tar*
tari & in uetuftum chaos fubmergere nouit. ^^m fi-
mulquenquamconfpexit fpeciofje formaeiuuenem,uetuftate eius fumitur,& ilico in eum & oculum 5e a*
nimum detorquetc Minus morigeros & uiles fafti^
diens ,infaxa&inpecua, Scquoduisanimalpunjfro
reformat. Aliosuero prorfusextinguit. Jvongioris
morsein ijs recenfendis me pudet, quare figmentomcnarrationem obfignabo curn his Apuleij uerbis lib.i.
Nae iftud mendacium tam uerum eft, quam {i quis uelitdicere, magico fufurramineamnesagilesreucrti,
mare pigrum coIligari,uentos inanimes expirarCj So^
lem inhiberi , Lunam defpumari , ftellas euelli , diemtolli,no6lem teneri.
Lmknm profef^ionis modm mptus^nec cp^
h^rem, Caf, II.
ATqui ut omniafatanaeinftitutaminim^cohae^ Profefstonts
rent,uanaque&mendaciacomperiuntur:ita= ^^. u,^^,,^^
& profefsionis modus ineptus mancusqi Q^r'nuiohimih
05 ac di«
2,14 Be Ldmtjf
ac diuerH» k quolibet eius fadionis rco,Jquaeftionibui
J^rmAfeam' q; fubiedlo narratur. Exepla funt obuia in Malleo ma44 partis q. leficarij,Iibro (tc infcripto,ubi lcgitur: Modus profite
ff^/'V5' di duplexeft.unus fo!enis,perfimile, ad uotu folene:
a]iuspriuatus,quifeorfumdfmoniquacunq;horafie
ri poteft. Solennis inter eos fit,ubi Lamias in certa co^
cione ftatuto die ueniunt, & daemone in alTumpta ef--
figie hominis uident : qui quu de feruada fibi fide ad^
njonaerit, fucceflumq; in reb. mundanis profperu Bc
iiitf longitudinepromiferit, quf praefentcs fuht,nomtiafufcipiendaipfi commendant. Etdjemonfi inab*
negadafide,cuItuChriftianifmi,8cestefamuiiere(fic
enilTi beatifsimauirginem Mariam nuncupant) &iti
facrametis nunquauenerandis inucneritnouitiafeu
^ ^difcipulu pr.ocliue,tunc*d3Emonmanuextendit:acut
%deius fer-ceuerfa difcipulus fcunouitia ftipulatamanu,iliafer-
^ia extmdit^ u^turu fc poiiicetur.hinc daemon fubiungit,ea no fuf^
mm jfmtm ficerejfed onaagiudeindepetit, contines,utanima&tArnem &> of cQj.pore fe in apternum ilH dedat, & pro uiribus alios
fallaxtaatt^ quofcunq; utriufqj fexus illi adiungere uelit. Addit
^(i (iipulatio, deniq;,ut ccrtaunguenta ek ofsibus & membris pue»
'^e^uUim mo rorri,& prsBcipu^ rcnatoru fonte baptifiiiatis,fibi con8K5»f;. ficiat, perquasomniafua infbitutaipfiusadminlculo
explerepoterit.Huncmodunosinquifitores(fcribut
Mallei maleficaru authores ) cognouimus in oppido
Brifiaco Bafilicnfis dioecefios ,plen^ d faga iuuencula
informati.DcindepoftieeitunPr^fatoinquifitoremi
hi referente intellexi, in ducatu Laufanenfi quofdammagos coxifire &comedi{re proprios infantes.Modus
autem difcendi talem artem fuit, ut dixit : quod magi
jn certam ueniant concionem,& opere eorum uerifi-
militer diemonein afciticiahominisfpecjeconfpici^
ant, cui difcipuluf necefiario dat fidem de abnegah-
do Chriftianifmo,deeuchariftia nuiiquam adorants
€}g,&dc c^lcandofupercrucem,quandolateterpof-
fet.Fartinruperfamaeommunis,PetroiudiceinBol*
tingcn narrantc,quod in terra Bernenfium tredeciin
infantes aLamijsefTentdeuorati-.quamobremetiam
in tales parricidas fatis duriter exarferat publica iufti
cia. Aliuspofteaiuuenis,tamcnAixoratus,huncre^
fcrt ordincm : Oportet primo Dominico die , ante-
quam aqua bcnedi^la conrecratur,difcipulu futurum
cum magiftris templum ingredi, & ibidem abnegare,
&c.Dcinde omagiu praeftat magifterulo, id eft parupmagiftro:itaenimdaemone,necaliter,uocant.Scqui-
tur poftremoiDe utre bibit, ut audies : quo fa<^o,fta-
tim intrinfecus fentit fe imagines noftrae artis cocipe
re,& principalib.ritibus huius fedas imbui^confirma-
riqi.Quu aute modum quo infantes comederent,a fa«
gacaptainquireretPetrus:hfcrefpondit,iilumtalem
efTe.Infantib. nondum baptizatis infidiamur , uel etia
baptizatis , prxfertim quando crucis figno& oratio-
nibus no muniutur.Hos in cunabulis , uel ad parentu
latcraiacentes,ceremonijs noftrisoccidimus:quos,,
poftquam putantur opprefsi eflejUcl aliunde mortui,
£X fepulchro clam fufFuramur,& in olla decoquimus,
doiicc euulfis ofsibus, uelut cera fere potabilis effici*
tur» De folidiore materia unguentum facimus , no- yngmntutn
ftris uoluntatibus , artibus&tranfuedionibuscom.. ttrn^ilc,
modum: de liquidiore uero humore,utre implemuss
«xquo quicunquc biberit,additis cercmonijs pau- potwtdrta*cis , eueftigio noftraeartis confcius rcdditur,& magi' m<?,
fter. Hxc iile.
QProfijlioh4midrmdiluitur^o{knditurq;focdus
eiJepneshigiofm.jhltumyC^rnulliui
ponderis, Qp. III.
Vim haec no cohaereant, fint abfona indigna^
que quibus fides uel leuiter adiungatur.quili-
bet,dumod6 no omnino fit metis inops,faciI^
o 4 iudica^
^24 BeLamijsiudicabit.Foeclus aut efTe prsftigiofum , phantafinatfil
autiinaginatione,uei phantaftico prseftringeniis fpi-
ritus corpore fallaciterapparente:uelneruisopticis
feuuirorijsinditarubdole,qua.fatanuult, fpecie,coin
niotis huc humorib.Sc fpiritibus idoneisiuel fibilo,fa
furfoautmurmure in organis auditus,uitiat^formis
jmagini refpodetc, fpiritP maligni arte excito coflatu
ftabilituqj.ac inde nullius efle ponderis,facil^ cognolcitur-.potifsimum fi diuerfa cotrahentiu e(rentia,con
|ra6l:us forma,modus,& circu(lantia?,pcrfpicaci mentis acie infpiciantiar,atqi rationis fideiq; noftrs sequi
librio exa(5lius penficulentur.Sic pleralque omnes a-
^iones Lamiae ha6lenus attributas^quas fuas efTejma
lefana quoq; fatetur,excorrupta a pr^ftigiatore iiirtu
|e imaginatiua,non Lamia£,fed ipfius fatan^ exiliere,
p^lim fiticui minim^ opus eft alterius adminici^lo in
fua potentia oftendenda,aut a^lionibus declarandis,
qui nec ullii|s uoluntate aut imperio cogitur qi»4m
pei,^ huius iriiniftrorum bonorum : malis non coa'
(^us,fed fponte & quide libenter obfequitur malicio'
fusilleucterator, fecusljeetfingat, fimuletque, tefte
|?orphyrio,ut fuis prsftigijs non magis irretiat . Non^utem ftri6le colligari pa6lu imaginariujdoloq; malojtiendciciter ab altera parte initu necefTe eft, quu a pr^
ftringete fpiritu apud ftupente, nec menps compotefatishominem,gliterfierin6poteft.PrsetereadoIpfa
|i3ec ftipulatio, maxim^ in pernicioium finl conficlar
fine teftibus autoadibus contra De» uoluntatem,{i
t^n|uhabebitmomenti,utnullaqueatrffcindira;io*
ne : at neceflario eius uirtute alt<?raltenus uolunta-
X(tm ffqui,illiusque prsecepto morem gerere compellatur: qi;urpa6lum illud priusinbaptifmqexppcu-
culiari Dei pQluntate & mandato, folennibus uer#
bis uer^ fancitum , & quidem interpofitis fideiufilb-
ribus,tanquam prgerogatiua non pr^ponderabitc^At-'^qui.
Liher tertius. zifiqui,fidem Chriftianam hic abnegaflTe anum mifcram,
obiicies. Et nos.quotquotaliamfalutisuiamquse* ^d^m Chn-
rimus , quam Chriitum i E S V M. , ems prsecepta;,^^^^^
obferuantes , ueftigijsque infiftentes , uiua in ipfum '^
fideper diledionem operante, fidem abijcimus,re- Gal.s.
ipfa teftati mente fana, quod illa uel setatc ftupida,uel
fexu inconftans,uel impotenfia mentis lubrieajjuel
animi morbo defperans,autimaginarie autmaligni
artc delufa feciffe putatur. Aures Pauli uerbis,
quibus fidem Chriftianam uer^ abnegantes fcitd
depingit,paulifper accommoda: Illud fcito,inquit, ^.Timoth.f.
quod in extremis diebus inftabunt tempora peri- ^* Timoth,:^.
culofa. Erunt enim homines fuiamantes , auari,
faftuofi , fuperbi ,malefici,parentibus immorigeri,
ingrati,impij,carentesaffeclu, ncfcij fcedcriSjCalum^
niatores,int£mperantes ,immitft,negligente3 bo-
norum , proditores ,prsecipites , inflati , uolupratum
amantes potius quam amantes Dei:habentes for- PietdtU uim
mampietatis, fedquiuimeiusabnegarint.Etiftosa* 5*^' ahnena-
uerfare: exhisenimfuntquifubeutinfamilias,&ca- ^^^^^^^^^<^^h1 " 1. 1 * .1 climreprobt.
ptmasducutmulierculas onerataspeccatis,qu3eau- ^
cuntur concupifcetijs uarijs,femper difcetes , ncc unquaad cognitionem ueritatisuenireualentes. Quq-^
admodum autem lannes & Mambres refiftebant Mo Exod.j,
fi,ita & hi refiftuntueritatiihomines mente corrupti,
reprobicircafidem. Sednonproficientamplius. Si*
quideamentiaeorumeuides e itomnib.quemadmodu Sc illorum fuitHsc Paulus. Ad chrifma in fosderis chrifmatls
contra6lu exemptia, utfertur,fi confugias,licet uel u- «^"» ,ft q'**
nicouerbohicfatisfacerepofrem:idtamenepIusfa- ^*^' ""'* /"'^*
cefiatnegocij^tutius eritrefp5dere;Si qua uis fit chrifI^J^g^o?.
""
matis eanon in extremailjmitione magis confiftere,
quam in extrema aqu^ fuperfufionein facrameto Ba'
ptifmi,qui fide intercedete fan^ificatur, atq; ita cofir
matur, ut fi poftca centies aqu^^CGi"pori infufa ablua-
5 lur.
t
3tS Be Lam^stur , imo tota cutis abradatur , nihilomlnus exdiara^
^tcre fide imprcfTo permanet baptifmi eflcntia : ctiafi
eius uirtutem homo quandoquelapfu abneget, tamefi refurgat,^ peccatis ad uitse emendatibnem poenitu^
dine conucrfus , eadem ftabit baptifmi femei admini-
ftrati energia. Ratio chrifmatis erafi erit eadem apudrefipifcentem, fi ita u61es;alioquiueluulnerefynci^
iti infli6lo , aut putrido uicere ea in parte exorto , il-
ludquoq; interircfequeretur: quanquamctiamnonuer^ fynciputin foedere collidi crediderimjfcd imagi'
nari^ : quemadmodum reliqua multa hic continge-
re animaduertimus , quo credulam hoc malefano*
rumhominumgenusperfuafionemalainducatur,utfc diaboli retibus iam inde implicitum ufque adeo,
feruumque credat,quafi omnisrefipifcentiaeuiadein
cepsfi^ praeclufa, quo hac ratione tandem extremacogitet, moliatarque : quamuis non magis huic, imomulto minus , ut uitiata phantafia delufo , qu^m qui.
bufuis alijs grauiter peccantibus , conuerfionis lo*
Afatth.ig. cus erit prsecifus. Petrus fiquidem , antea breui kMarc.i^. chriilo praemonitus , contra confcicntiae teftimo?
«c<€2?.niumterChri{lum,additoetiamiuramento, negat?
atqui agnjtoerrore, lachrymisquc rufis, mgratiaa^
recipitur.
Fceier^ Udtii dentoniirdtio Ycli^U*
Cdp. IIIL
i A Dhaec, quodulliscerembnijspuerosoccidcr©
A\ quis pofsit, falfifsimum eft, mcraq; fatanx fug^
Ceremonijs gcftio, ac inanis credulitas. Item quod illos cx^jroffeocci' fcpulchris clam cffodiant, nihil efienifi diabolicain
dipusYQU perfuafione ex imagiuatiua ui corrupta, aut alto fom*
po uitiata,palam conftabit,fi* monumeta infpiciantur,
undeeos extraflos efienarrant:ibi etenhu recondi-
tiadhucinuenientur. Nech2fitareuolo,eodcmmo-doia
Lihertertiuf. 2ip^oinmentemillis indutUmelTeinfantiscIeco^lione Tnfantesmof
in olla confe^ftam , donec exemptis ofsibus caro red-^^^^'IfQ-
"
dereturpotabilis. Tamenim idexiflitinhumanum, deUfomieA,t€tricum,crudeIe,SccreditudifficiIe,utriuelmeisin- rottisilleSty
tuererhococuIis,citiushuiushorribi]isrpe<5lacuIifa- giu^tmagint*
fcino eosmihi praeftrid:os erediderim, quamnefan- '"'^'^^'^"^
aumhoc& piulquamtragicum, omnemqueexupe-'^rans fidem condimentum uer^ apparatum c(fe fa-
tear. Sedell:o,qu6dexStygiapaludeproferpantcius
unguenti artifices horrificas ftriges,qus omnem hu-
mani fenfus imaginem prorfus exuerint : cedo tame,
unde ilii unguento ea utrtus , ut fi quis co inungatur,
fiat fceleratarumuoluntatum, execrabiliumartium,
& tranfueclionum incredibilium particeps :* uel fi eo
fedileauthgnumillinatur^moxalterhuicinnixuSjper
aera feratur: quemadmodum fage perfuafum habent,
5cliberilletcftaturc' Nonlibethicanxiedemoi^tuae,
putideq; & uirulentae huius carnis decoflag tempera»
mento &uiribus difceptare. fiquideminreru natura
eam ita parata non inueniri,firmiter credo: idem de li
quidioris materiae in utre , ut di6lum eft, conferuats
prasparatione,potatione Sc uirtute ditflum uolo.Inte*
rim ncgandu non eft, miferas has mulierculas ita for-
mis uirtuti phantafticae imprefsis,a dasmonio dementatas,non aliter^c fi haec ita uer^ fierent,fcire: uti fcr^
oftines illarum prsster naturam a6lioncs, imaginariss
falte uidetur : Sc propterea qu^ftionib,ada6l«,flamiS'
q; propinqux,fua aperte cofitenturflagitia, per fom-
nuuelfimulachruillisfolumodo cognitaJdipfum cp infectidapar_
£irmaturinDecretis,adhuncmodu: Qu^damulier* te,cauf.i6.^^
culaeinferuientes fatanae, daemonu illuiTonibus (cd^< ^-^K^^t^*^
iftae , credunt fe aiia nefanda quoque agere , putapar-:
uulosaIaclematrisauelIere,aflare&comed€re: do-
mi per caminos feu feneftras intrare, & habitan-
It^suarijsmodis inquietare; qusomnia&confimilia
*
'"^ '
folum
JI0 DeLamijsfolumpliantaftic^acciclunteis. Cum^auero, quae
foiTula fa6la, & lotio infufo uel aqua» digitoque motofe tempeftate ciere arbitratur,coiIudit dsmon aeremturbans,ut illam fibi addidam in officio contineat.
Huius ergo ex utre potionis tartareae.fed imagina-
riaein foedereufus, ipfum quoquepraeftigiofum clTe,
prseter multam eius diuerfitatem apcrtius demon«urat: lubetqi hic cum Horatip dicere^
1. Carm.ode i^e quodciinqi uolet, pofcatjihifahula crediy
^*^* New pTanfi^ lamioe uiuHmpuerum extrahat aluo*
Pa6li itcm uapitatem] id quoqpe docet, quod co ini
tocercmonias quafdam contra Ecclefiae ftatutaco-
ganturobferuare : quemadmodum diebusDomini^-
cisieiunare,autfextisferijs(utaiunt) carnibusuefci,
aut crimina in confefsione celare, ucl tempore cleua*
tionis interram fpuere, uel fub MifTse a6lioneuerba
proferre inutilia,uel aliquid fimile defignare: ita Mal*lei referunt fabricatores. Hxc qualia & quantafint
deIi<fla,quilibetpius,tenuitermodoSacrarumIitera^
ruin coghitione tindus,intclligit. Etenim quum dies
.
X>iedommi~ Pomsnicus fit audiendo Deiuerbo, orationibusScie ntiliter ie~ diuino cultui cum primis confecratus, his nemo fru.*
tundri. ^uofiuspacarit,quam quimentemacibinebulisfe'Mdtth.i-j, xtmm conferuarit.Eft (inquit Chriftus) aliquodd^»
moniorumgenus, quodnonnifiorationibus &ieiu-i,p€tr. 4.f" nijs eijcitur.Sobrioshincnos efTe iubetPetrus, &ui''
giiantes ad orandum , quia aducrfarius nofter diabo^
lustanquam leorugiens obambulat, quserensquemt.Cormh.-j. deuoret. Item Paulus docet fuos Corinthios: Ne
fraucjctis uos inuicem, nifi fi qmid ex confenfupro
tempore, ut uacetis ieiunio&precationi. Itaieiu>
nium & oratiofer^ coniunguntur, & quidemordi-neoptimo : utquodapud Tertullianumlegitur, ie^
iunare die Dominico nefas exiftimari, non imme-fitomirer,?
QuocS'
Liber tertius. 221Quoducrocarnibus uerci.urgemenccefsitate (fi Cdrnihuin»'
bodo abfit offendiculum,contemptus Scgula) liceat^"^EomtH
diebus a PontificeRomanouetitis,alij defenduntexJ/j^^^J^^"
his Chrifti uerbis; Audite & intelligite: non quod in< Uceaf.
grediturin os, impurat hominem ; fed quod egredi- Mdtth.if.
tur ex ore , hoc impurum reddit homincm. Item cx
Paulo^ad ColofT 2. Nequis uosiudicetin ciboaut
potu , aut in parte diei fefti, aut nouilunij , aut fabba^
lhorum,quse funtumbrarerum futurarumicorpus autemChrifti. Etpoft: Simortuieftis cum Chriftoab
elementis mundi , quid quafi uiuentes in miindo, de-
cretis tenemini :" Ne tetigeris,ne guftaris,ncque con^
tre6laris; quse Cimnia ipfo pereunt abufu,iuxta pr^ce^
cepta 8c doclrinas hominum, quae uerbotenus quidc
fpeciem habent fapientise per fuperftitionemachu-
militatem animi, &Iaefionemcorporis, nonperho-norem aliquem ad expletioncm carnis. Ad Timo- «• ^'''"•^^'' 4»
theumhic quoquefcribit: Spiritus certo loquitur,
quodinpofterioribus temporibus defcifcetqttidam
4 fide,attendentes fpiritibus impoftoribuSjac doftri'
nis daemoniorum, per fimulationemfalfiloquorum,
cauterio notatam habentium Confcientiaiti, prohi'
bentium contrahere matrimoniutii, iubcntium abfti*
nere a cibis, quos Deus creauit ad fumcndu cum gra-
tiaruma<5lione fidelibiis, Scijs qui cognoueruntue-ritatem : quod quicquid creauit Deus,bonum fit , &nihil reijciendunj , fi Cum gratiaruma6lione fumatur.
Sanclificatur enim pei* fermonemDei, acprecatio-
ncjTi. Dehisficomonefeceris fratres, bonuscrismi^»
niftsr lE s V ChriftJienutritusinfermohibusiidei, i..cvr/ff^^.«.
bonseq; doftrinae, quam ufque fecutus cs. Caeterum
prophanas&anilesfabulas reijce.HaecPaiilus.Item:
Ornne quod in macello uenditur,editc, nihii interro'
gantss proptcrconfcientiam, Dominifiquidcmeft P/rt/.aj.
tcrra,Scplenitudo eius.
Adhaec,
222 De Lamijf
CeUremmU AdhaEC , quod ex pado certa celare crimiti^ iii
na in ionfef- conMsxonQ cogantiir : quis amabo fingula diftin-^
fions. ^^ enarrabit peccata , quum plerunque omnesnoftri cogitatus , uerba & acliones fint peccato*
" rum labe confpurcata i aut quo'nam diuinse uo^
luntatis teftimonio , cxadla illa noftrorum fcele-
Z»cxig. rum enarrationc opus efTeconuincetur c* QJo or-cr 2?. ^jne ea recenfuit publicanus ille in templo ^ aut latro
incrucec' .
, ,
U terraj^m Xam quoque graue cft delifium, in terram teinpo>te tem^sree-
re gje^jationis fpuffre.^quamlfputum inorecontinere;
jTerba imiti- ^ ^eq^^aiem poenam merenturuerbamutiliatam iine
liaftihMijpf' Mifla, quim fub eiusa6tioneproIata. Hucadduca-^preferre. tur , commiffum in calcanda fecreto cruce flagitium :
Crttcem c^^f- jtem, quoddie Doi^inico anteluftralis aqusE confe-
^^tlftfiracr2.tioRem templum ingrediantur: & mille alia anicu^
Uiaqti-aconfe larum ddiramenta, eo huc addu61:a a dsemone, ut fub
iratiQnetem- religionis pr^textu fuperftitionemimpietatemqi in-;
^te »?^««^/ ueheretScftabiliret.tite D»mim- jj-^ praeftigiofi faedcris neruum palam cernit qui>
Xi I iedon'. libetpius. Reclifsim^ ergo Auguftinus ait : Omneschrtll.crle'- artcs huiufmodiueInugatorif,ueInoxi^fuperftitio*giturze, q.z. nis,ex quadam peftifera focietate hominum Sc dsmoiHudi^nodefi. num,qua{ipa(5lainfideiis&doIofaEamicitis,penitaS
funtrepudiandse.
Superioribus nugamentis ex Pfello accenfere li-
3£f.cheta& bet de Euchetis Sc Gnofticis, quinefandafacrifici*0no(itci. perpetraredicuntiir.ut daemoniatoto concipiantpc^
<5lore.Conueniunidie quo pafTus eftSaluator,uefpe-
r^ ftatutiiJn Iocum,una cum puellis fibi notis: Sc poflr
^usedam facra extindis ]uminibus,miftim congredi-
imtur (lue cum forore, fme cu filia, fiue cum qualibet»
Nono rurfus menfe rcuertuntur,puellasq; accerfunt,
&infantc5iamnatos abhiseuellunt, perq;totucor^
ptis puero^ circucidunt,& circiifufo fanguine phiala^
impient,
Lihertertius. 2z^implent,corporacremanr,cinerem cumfanguinemi*
fccnti Hoe condimcrito epulas & pocula condiunt,
tumfuainterfe, tum aliorum clim quorumcunquepofTunt. Exiftimant eriim hoc facrificij Scalimenti
generc,tanquam maxim^ profano,chara6lerem diui-
num nobis impre(tum,ac dsemonia procul arcentem,
fenitus aboleri,itaq; daemonia liberius ingredi. Gno^fticis (ut Irenseus atteftatur, uir 8c Chriftianus & eru-
dit»s)prfbuitin cunabula Carpocrates.His enim pr^ Carpecrdteg
ftigias Simonis magi, nonut ille clam, fed publicd ac w^gww/w
pai^m tradebat :'& uelut pro fummis ac optimis ftu- ^f^''»»/'»^^'-
dijs laudem confeflam & publicam de nefarijs afti>^' *^**'*'
bus,adeceptisauditoribusrequirebat,&magicaste- ^ "
nebras in luce publica perorabatjde amatorijs dunta'
xatfomnijsqueimmifsis, acd5emonijsparedris,aIijs>
quefimilibus fraudibus.
Qui hmines dmonum iUuponibm artibm^
m4glsjHntexpofni, Cap, V.
HIc porro id hominum genus potifsimtfm im' t^u /atd^
petitur,quodtaIiefttemperamento,ueIa cau- n£org4na.
fisexternis,uta daEmoiiisfpe^flroappetitum,
iiel illiusfuggeftione tentatum, feu uti organum ii-
lius uoluntati non ineptum , ex fucata indu6tione fa-
cileprseftet. Huiufmodifuntmelancholici, &obia- ch.dtPrt»
^luram uel qualemcunque aliam caufam triftes , tefte tndentu ad
ChryfoftomOjCuius hsec uerbafunt: Omnidiabolica •^f^|^'"^^"«»-
adione potentior adnocendumeft mosrorismagni' *obm^orimtudo : quia daemon quofcunque fuperat, per moerore mttltos fa&i^
fuperat. Sunt item Deo diffidentes, impij, illicit^ cu- rrfrrf«m»w.
rio{i,peruerf(^ in religione Chriftianainftituti^inuidi, Clememli.z,
maliciofi, uetulse uix mentiscompotes, fimilesqu6 ^^^' (itl
lubricse fidei (qui enim facil^ credit, faciU&rece- zM^J^ln^dit ) uei infignis malicise muliercul^. His ut inftru- Cmji,x4,i^
ni€tis congruis infidiatur quibufcuncp poteft modis.
£24 BtLdmijs . ..^
fuo tcmpore 8c locot fingulos, ut cuiufque animi ft^J
dia & aflFcftus ex certis indicijs cognouerit, peculiari
aliqiaa ratione adoritur,infe6latur,iilicit,uel aifumpta
plaufibili forma, uelcogitationeimaginationeqjua^
ri^agitata&corrupta, donectandemipfius propofi-
td tdnfcntiantjfc ipfius perfuafioni dedant, quicquid
in mentcm ille ingerat credant , tanquam fcEdere ob-
ligatii abilliusnutupendente&, i]3fiobtemperantes^
uera omnid efle quse fuggerit rati, formas in imagma-tiuauirtuteuel phantafticaabeo ingeftasreuerafub-
llantialiter (utficdicam) exiftere confidentes fan-
£rifsim^:necaliter queunt,quumillorum mentem ex
primo aiTenfuimaginibusinanibusuitiarit, confopi-
tis uel concitatis in hoc opus corporis humoribus Sc
fpiritibus,ut hac ratione ad organa accommodata fpe
cies aJiquas inducat , perinde ac fi extrinfecus ese oc-
curreret uer^,non folum dormientibus, uerum & ui-
gilantibus : atque hoc iuodo aliqua extrinfecus uel e^
xiftere' uel ficH putentur,quae tamen reuera nec fiint,
necfiunt,nec faepe in rerum naturaexiftunt. £a eft
horum immundorum fpiritaum fubtilitas incom-prehenfibilis prop^, & fraus infatigabilis , fenfus ho-
minum cludens. Sic 8c ueterum. JEgyptiorum fen«Li.^.Recog. ^^5 obfedifle djeiuonem, docetapud ClementemD»
Petrus.
De[€xmfemlnd credulitate dcfrugilit4te.
. Qp. VI.SexHsfem' Tp^Lurinium uerohucfexumfemineum, nimirunimt crfduli-
tas. Ptemperamenti ratione labricum,credulum,ma-
liciofilm, impotentisanimi, &ob eiusaffe6lus
quibus difficiilterimperat, melancholicum :cumpri«
hiis autemelfoetaSjfitipidas, mentequetitubantesue
tulas inducit fubdolus ille ueterator. Quonominc
Genefi. Euam conuenientius fuseperfuafioniorganum,noii
j.Tim ,..:. Adam^inirerumprimordijs, quumduofolumexifte-rent
Liber^tertius. 22frcnt homineSjaggrelTus efl: : quam leui ctiam difputa-
tionis uelitatione uicit,
Hinc D, Petrus non iniuriamuliefes aocatinfir- i.c^/r.j;
miusuarcuIund.EtChfyroftomtiS (fiiseft) ini.par- HomU.irM
te Homiliarum in Matthaeum : Sexus,ait, tiiulieru in^^"^'^^
cautus & mollis eftiihc^utus ? quia no omnia qtias ui^
det aut auditjcu fapientia & ratione confiderat: moUlis autem.quia facil^ flecliturj uel de malo ad bonum^uel de bono ad malum. Iderh iri epiftolam^d Co^rinth.z.Homil. i^.dicit^mulierum proprium efle deci-
pis D.Hieronymus,aut (utuidetur) alius, inregula
monacharumad Euftochium, cap.i6; iDebiliseftni-
miura fcw^us qucm geritis,ac fragilis,& mobilis, {i fud
relinquaturarbitrio. Scitifsim^item^MuIictumge*
nus, inquit EleazarusapudArifteam, fuorum affe*
£luu fequax , atq; in lapfum prociiue ,proptef impru^
dentia,&tiasnaturamimbeciIiem.Quintiiianus ihi- VecUMhbccillamremefleait fceitlinam. Mentis quoqueittl- ^?^^
bccillitatem illis tribuit ValcHus Max. lib. nono Rcntneni. cap.t. CaiusitemproLucilla^apudStobaeuiTi
ferm.17. <i^xy(ayoiJ yc(f \^tfj , as mriy , K^ iih<i<TK orikft io on\jy/ni
«r/tf<r«.quibus fignificatur,mulierem ad crcdenduhi fa-
tilem elfe, praefertim in calamitatibus. Schbitauteni
tulgcntius , credulititem deceptibnum efie matrfemi
Malieres facil8 decipi,Sc defperare citius quam uifos^
traditAriftot.inprinc.lib.9.deHiftor.animaliu,&Al^
bertus in initio lib.8. de Animal.Cuius bonam partent
exnono Ariftotelis mutuatus eft;
Hinc non inept^mulier (utVarrointerpretatiiFj
Sc repetit ipfe Lacl:antius,& D.Auguftinus,fi is eft,fer
mc»nedetempore245) a moilicie didlaefleuidetur^
immtitata & dctra6lalitera, quafimollier. Qtiod&' .,
fcribit Gratianus in f Sed illud. yi, q. 7. Ab Homerb -^'^'^- ^^^^^
item muliefes peculiari epitheto dH-hV7<^cu uocantur,
tanquam molles. Ad animum molliciem hanc trahit
j> Gratia.
S2(f T>eLamijsGratiannsrmi etla facit GloC in cap.i.de claud.defpoi
lE^ragiles adh«c t(^Q mulieres, imbecilles,infirmas, &" promdedeceptufaciles, teftimoniofuntleges, quas
ea ratione ftatuerunt multa, ut fcribitur in I. fi mulicnC. ad Vellcianum. & in I. fi pater. C. de Sponfal. & in
]. prima. §. penult. C. de rei uxor. a6l. & in 1. ult. C. deDonation.ante nuptias.Sc in l.ficut,ibi: Sexus fragili-
tas. C. dePr^fcript.^ouel^o annor. &inl. afsiduis,
poft princ. C. Qui potior. in pign , habean & in I.
quifquis. ^. adfilias. C.adlegemlul.maieft. &injr.i.
ad fin. Inftir. Qui alien. licet. Sc in capitul.ex parte ab-
batifile,€xtrl, de Priuileg. & in capituL Adam. 53. q. $»
& 24.quasft.quinta.Item 1.2.f.uerba,in fin.in iUis uer^
bisjnfirmitasmulierum. &1. regula,ftatimpoftprin.
D. de Im.Zc fa.igno. & 1. cuius bonis, D» de Cu. fur. &l.deferre,inprin.D.deIurcfifci,&l.i.f. accufationem,
ibi:Propterfexusinfirmitatem. D.adS. C.Turpil. Sc
I.i.ibi,f(£mineae infirmitatis.C.Quan. mulicr.tut.offi.
fung.pot.3cl.quifquis,nupcra]legata.&l.nullus.C.de
Iur.fif.l.ib.& I.nullus folius.Cde Decur.eod.l.^,& his
cofequens, uerfic. unde uolumus. inAuth . de sequaf.
dot.&tex.ind.f,uerba,ibi5propterfexusimbecillica-
te.& in l.Impcrialis,in princ, C.de Nupt.& in §.i, poft
medium, in Auth.ut immobi.ante nupt. dona. in illis
uerbiSjMulier quippe mariti feducftionib. facile deccpta, &C.& annotauit Lucas Penna in l.ult. col.^ C. de
Priuil.fchol, Ijd. 12. Hinc fecudum ueterum Grxcoruinftituta
, prouide admodu ex lege tutores & curato-
res mulicnb. dari folitos legimus, fiue quoru arbitrio
& authoritate nihil cis agere licebat,ut retulit HarpO"
cratioii.Martianus aute fcribit, Mineruam natam eiTe
fine matre,quoniam in fceminis prudentiaiion eft.If^
liusleguntaruerfasinhymnoPalladis:
U^ncdepatreferuntfinematrisfcederenaia}7tf'
Vrohida confilia quQd nefcit curia matrwm^
Quare
Lihertertmu.
i-^7
QaarePlatoratisinciuiliterdiibitare uidctur,utro
in genere ponatmulieren:, rationaliumianimaliumi
anbrutorum.
ndtionc. Cap. VIL
POrro ne imaginatiuae uirtutis inftrumenta In
his mulierculis hoc modo uitiari,& oculorum a^
ciem perliringijUt ant^ oilendi^urq; adeo abfut' ^ .
duuideaturianimaduertemeljincholicorucoeitatus, ^^^/^^^'^°^^-
uoces, uiia Sc aCtiones : ac quam omnes ienius expf^^^^^i,
humorc melancholico cerebrum occupante, mQn" „am>
temc};immutante,inhisr3epedeprauenmrint€liigcs,
utalij fcelTebrutaanimaliacredaQtjiprorumque uo«
cesSc geftus imitentur. Nonnuili leuafa fidiiiafa-
ftoseirreputant: ob id occui"rentibus , ne collidaturj,
cedunt: alij mortemtiment, quamfibitamenconfci-
fcuntinterdum, Plerique recrim.inis reosimagina'
tur, utpauidi quemcunqueuiderintadfeingredien*
tem exhorrefcant , ueriti ne manibus ipfis inicdis ca-
ptiuiabducantur, &adinbunaiiarupplicioafficiendi
pertrahatur. Quida fenex nobilis,quadoqj ^ {ede exi-
iiens fubito, ab hoftib. fe impeti crcdebat : qucs arre*
ptos,retrd fe in furnu c6fertim,rua quide opmione,inxrudebat.Alius metu€bat,ne Atlas^uniucrfum terraru
orbe fuflines fuis humeris, defatigaretur, & onus ex-
cuteretlafTus, cuiusintolerabili ruinaomnesoppri^merentur. Qui fe totius mundi monarcham^Bc impe-ratorem efle , ac ad fe folum id fpe^flare nomen crede-
ret,noui melancholicum italum: alioqui bene hai
bitum,eloquentem,necaIiomorbolxrurn. Vidi,qui
cibum5c potum pertinaciter auerfaretur^ condem'hationem imaginatus. Sunt quos tam mifer^ exer*
cet plcna fcrupulis confcientia, qui nodos in Ifui fcir
po qu^ritanteSjCulpa imaginantur ubi nulla ell:& di-'
p z iiin^
22^ BeLamijsuinaemiferlcordisE diffidentcSjfe orco de{linatos,Ia'*
mcntatione fedulo no6le diuq; deplorant. Noui, qui
fe fratrem multis inde miliaribus degente uidere dice
renitem qui fuis aiiribus femper obftrepere(mafculo
rii concubitor)quecunq; obuiu, etiam c6iun(3:ifsimu
quererettir ; atque hoc nomine ad me is fcribebat di-
fert^jnu quid confilij a me adhiberi ualeret: quu in audirus organo uitiu qKq alij exiftimaret.Mens autehu^
icfacrificoeratlsefa.-quemadmodu & illi, quipollice-
b$rturfeGabrieIemautMichacIemcoa6lurum,utad
fe uenirent , & iiios de rebus magnis interrogatos re-
fponfum daturos, Sed cum ille rogare^ur a Cardinale
Tournone,ut id efficeretrrefpondebat, Se non pofTc,
nifi prseparato prius corpore multisieiunijsSc ora-
tionibus , nec nifi pro rebus reipublicx Chriftianae.
EdidithicIibrumdePhyalafummipontificiSjSceius
partibus»
Scio quoq;,ubifulphur&:picemredoIereaIiquem
occlamaret melacholi^ uitiu patiens,& cibum oblatu
piper refipere iudicaret : qu{£ quam alienifsima cfie 4
rei ueritate,cognofcebatur.Partes ite pudibundas in
flamatione putoreq; ita uitiatas afierebar, ut gangrse^
na fuborituram pcrtimifceret,his interim locis ab omniuicio immunibus.Infinitaaliahuccoaceruaripof*
fentexempla^ubi fenfus omnes multifariam uitiatos
cernas,exunicoilIohumore, uel fuliginofoatraebilis
iiapore,mentis'fedem inficiente,unde phantaftica illa
procrearimonftraconftat. Imaginatricem quoq; in-
terdum totam exalijs humoribus corrumpi,exoIuiq;,
docet Galenus de Sympt.[differentijs, quemadmoduin catalepfi:plerunqueautemuitiari|, utin deliriorefl:
cum deffcit atq; debiIitatur,quod in lethargo contin*
git.Quare idem non licebit diabolo, tanquam fpiritui
utDeo conniuente,infenfuumorgana fefe infinuet,
& humores fibi commodos uel uaporescommoue^at.
Liber tertim, 22^at,uelacrem idoncumconferat adorganarmaximddelcdu habito ex tempcramento,state, fexu, uel alia
caufa externa aut interna apta : unde nouae fpecies in
imaginatiua ui concepta£,plerunque etiam fpiritui
uiforio pcr neruum opticum communicentur, quofeuidifTe uel defignaffcmortis etiampericuloafiir-
mare audeant,quf nunquaucluifa,uelinrerunatura
extiterut i Leuiaeius reiargumetainhypochymateoculorumuitio apparent. MeritoigiturThomasfrc
quenter allegatillud Auguftini in libro 83. q. Serpit
hoc malum daemonis per omnes aditus fenfuales,dat
fefiguris,accommodatfe coloribus,adhaeretfonis,o-
doribusfeiubijcitjinfunditfefaporibus,
"De phanUfidyO' (^uomodo uitUtur-
Qp. VIII.
DE phantafia fic fcribit lamblichus : Phantafia P^j^nufta.
omnib.animf uiribuse{l:adnata,omnesq;figu
rat atq; effingit fimilitudines fpecieru, & apparitiones,uifaq; feu imprefsionts uiriu aliaru tranfmic
tit in alias^quse quidem a fenfu micant, in opinionemexcitat:qua£ uero ab intelIe6lu,fecundo loco ofFert o^
pinionijfed in fe ipfa ab omnib.imagines fufcipit.H^c
utiq; omnes adiones animf fingit & exprimir,a;q; externas accomo.dat intimis» Hic Marfihus Ficinus Pla^
tonicus,inexplicationePrifcianiphilofophiLydi,ind
terpretantis librij Theophrafli dc phantafia 3c intelle
6lu,capite 2. ait: Imaginatio adiones rationis effingic
fub rerum fenfibilium conditione,ac poted ultra fen-
fuum a6lus latius phantafmata promere. Superat fen
fum: quia enim ntiUo mouente, imagines edit,imagi^
natio eft tanquam Proteus uel cham^Ieon. Idcmlibro i^.capite i.de Theologia Platonica:Phantafiam,
inquit, quatuor fequuntur efFe6lus ; appetitus, uolu^
ptas,metus,dolor. Hi omnes,quando uehementiC
p 3 fimi
^« mi.
2ja De Lamijs
fiiiii funt.fubito corpus propriam omnino,nunquan^^^ja^^nitts-
aijg^r, afficiant. Quicl non fcctui adhuc matri unito^
fabita fpirituum uibratione pcr neruos , quib, matnxccrebro conififla e(l:,imprimit imprsegnatas imagina-
tioC^atfiimagineturmalumgranatUjiiiiusfecu notas
proferatfixtusrfiieporem, infansediturlabellofupre
mo bifido ac diffedlo.Vehemes fiquide cogitatio , durerumfpccies uehemcnter mouet,atqi identidem uer
fat,formaquamcotinuaimaginationereuoluit/cEtui
imprimit. Spiritus enim interni atq^ humorum afilul
tia,rei firmitereogitatsinducitiiguram.Quumama-'
ram pqtionem alicui offerri contueantur pleriq;,in o^
rc raox amarorem fentiunt, quem haud dubid uehe-
mentcm mouere imagin2»..onem crededum eil.Qui*
bufdam eiufmodi cogitationc aluus cietur : nonuiiis*
quod mirabiie e{l,€x alicui? rei afpe6lu,uel etia audi^
tu(qxiQdmibiufuiienit)ftupefcereuclhorrereuiden
MA%inti f-^T tar detes.Theodorus Byzantinus in ea e(li"cntctia,ui
m 'rirrntint tt, j.Qg fqrtcs raro uel niiqua fpeclra uidert: quod ipfi ob^rc^amoK innata conilantiam hsc niinim^imaginentur.Na fo-opeejranom
]gf|.jj^Qj. prse oranibus aiijs aifcftibus, firmas lu no-dsiitfirtes. . . . ' ^. - ^ i\ c i j•^- bisgigaeren?iagmes:poltamor. 5cythse,apudquos
homines occidere facrificium cft,cumfor£esnatura
fmt ac inditutis, neque mortuos neq; lemures uidett
ficneciatrones.eiufmodiautemfimulachra frequen*
tiusobuiafuntpueris,mulieribus,UECordibus,moiii
busatqiSgrotis,quipropterimbeciiiitatem animiSc
corpori£,afsidaaformidineuanisquc infomnijs qua*
tiuRtur.
Ariilroteles libro deMotibus animaliumfecundii
communemcommentationem,cap.<S. Aiferantau-
^em jait,phantafiae&fcnfus,mcditationes. Phan-tanauer6 3cinteih'gent!ahabentrerumuirtutem:ali-
qup enim modo fpecies inteJlefra calidi Sc frigidi, aut
^eledabilis aut triflis , talls exiftit, qualis quidem &l
'
' reruii^
li
Lthertemm. 2^1
rerum unaquaeqne. Propter quodtremiint Sc timent
intelligentes folum.Adde item,qu6d abfentibus fenfi
bilibus,phantarmata remanent,& unaginationes , te«
lleAriftot.i, Anim. Scinde cxmotuiocaiiformaruni
fenfibiiium remanentium in uirtutepliantaftica.cum
hum-orib.in quibus funt ut in fub!eclo,apparet aliqua
quenonluntSiciniibrodeSomno^uigiliaidem in
quit:DefceAdentepiurimofanguinead principiu fen
fitiuum, fimul defcendunt formse in imaginatione co
ceptas.Eftenimimaginatio thefaurus quidaformaru
perfenfum acceptarum. QuarationepofTuntdaemo-
neshumores&fpiritus mouere interiorumexterio-
rumq; fenfuum , atq; ita ad organa fpecies aiiquas in-f
<lucere,quafi extrinfecus dormientibus nobis 5cuigi*
lantibus uer^ occurrerent res ipfse.
Tradit prasterea Ariftoteies de Somnio , imaginer
quae apparetin fomnijs ferri ad caput, & fenfuu orga*
na, ficut nubiu cieuatur iffiagines,8c diuerf^ animaiiu
facies reprffentatur in uapore aqueo uei terreo, qui 4
terra p foiis caiore ad aeris mediu effcrtur : (ic & fom-nioru imagines figuras capiut diuerfas, halitus eieua'
tos cofequentes, unde uapor choiericus caiidus & fic
cus flama mouere uidetur :qui aut furgit haiitus phie^
gmaticus,ex duicedine,quado ad guftus organu fiuir,
cognofcitur,fomniaq; aqua fpeiH^atia gignit;(ed ex uapore meianchoiico nigro apparet quidda horribiie,&
quafi dfmonri imago:proinde huic ueiut materi^ fuis
ludibrijs conuenientifsimse, diaboius fenoniilibenf
tcrinfinuar.Quodautcm exchoieraadufta,qusnie^
lanchoiiaeftaccidetaiis,afcendit,fentiturutmordax,
uuineras,acre,feiiea amaritudine imbutum. fic etiam
quod ex fanguine puro euaporat, pulchrum appa-
ret,& deiedabiie: cuiufmodi eft rofarum aut fio -
rum afpe^us , choreae , mufica, & quscunque uoiu-
ptaria cum uanitate coriiun6la,Et ad hunc modum fic
\ p 4 iliufio,
#^| P^ Ldmijs
iliuiio , ut pro qualitateimaginum , perfomnum ^%Jiumorum halitu firiTiius inuedarum, rcs itauife cre-
4?.nturc[reueraE,
Dsmonesucr6na(5ti^ Deo poteftatemfpeciese^
iufmo^i formandi , & eas in animalcs fpiritus impri-
mendi , talibus formis oftendunt perfonas modo Ise'
tas,edendojbibendo, faltando,canendo, Venerem e-
xcrcendo : modo trifl:es,qu2e nibii non mali fabfieent
liel pati^ntur: modo humanas,mod6 beftiales,modo
ppprimentes, modo uolantes , 3c anim^fenfus ijs irj-
Sgitur tanquam rebus ipfis. Hincfit, quodhomini^liquandouideatur, feefleafinumfaccocoopertum,
plerunque aquilam uoiantem , nonnunquam cumiDiana & eius nymphis uel etiam alio muliercularum
^os^u de locQ ad locum transferri,ducere choreas, 16-
gius peregrinari, ^ quibufcunque alijs interciTe deli*.
rijs," Idepquetaliaijs frequenteriafomnijs &;no6le
C9tingunt,mterdiu non item, nifi melancholicis qui-
bufdam 5^ infanis:qui idem uigiles patiutur,quod alij
§fmnmn* infotqnis. Somnorinasciufmodi imagines appeliat
-'^^'
yarro,teftgNonio.
Necmirumuideridebet, daemonem potentiafua
naturali id ualere, cum etigm homo infomnis 8c fanae
mentis pro fuo arbitriq , quas uelit in fuis organis
proponer© producereque formas, atque inijsima-^
ginationeconquiefcere,pofsitfaciI^j quemadmoduij omnes qui rerum expetitarum & abfentium defi-
derio languent, experjuntur. Poteft autemdiabo^
lus id facilius in confentaneis ipfius fuco inftrumen»
tis, putafceminis, autanimimorbofaucijs: quos e-
iufinodi fimulachris , quibus dele6lari uidentur , illu<
jdit, efi^afcinatque. Et ficut in ebrijs, phrcneticis 8c
meJancholicis ufus rationis uitiatur,humorum & ua-
porum caufa: non minus diabolus, quifpiritus eft,
^os concitare , fuisque iilufionibus accommodare,&ra-:
Libertenitis. ^333eratIonem corrumpere Dcoconniuentepoteft, ut
formse rerum non exiftentium, tanquam res ipfss ap-
prehendantur, cogitatus uincianr,obuerfentur defen
danturque. Hinc Thomas etiam docet, diabolum /'•^ 2.5.7^
efficere pofle , quod imaginationi formae aliquae prae^^^'^'
fententurimaginari^.
Adhaec , intelleftum humanum pofle iuuari ab an^
gelica intelligentia bona , ut aliquid cognofcatur cu-
iufdamiliuminationisratione, teftatur Dipnyfius.
Quum enim intelligcre cenfeatur quidda pati, poteft
illa fpeciemquandaminintelle^luimprimerc, undpintelligedi a^tus elicitur. Diabolu aute idipfum pofie
uirtutefuanaturaIi,quaenoneftimminuta,perfuaden
do,non iIIuminado,quemIibet fattri oportetiquo ue^
ro quis illuftratur magis , eo in ueri cognitione accrc'
fcituberius, magisque prouide fibi ab impofturis
praecauet, quas folas fuis perfuafionibus meditatur
daemonium.
Quomodo fhintdfim hommtm commpdt^o' ui^
ticmri uideatur diabolu^, fmtcnti^ Augu^
sim. Crfp. IX.
"l" "TrTautemfupradiflispondusaccedat, Auguftl^ lH.^cDIup
\/ numlatius hic difl^erentem adducere placuit: mtM-nwnti,
quidxmoneseiufmodimultapofledocet, dua p^^?cir $•'*«
bus rebus ueluti quadam praerogatiua, fenfus nimiru ^'' " ^P^^^^*
acrimonia, &motuscelentate:iicqi hommuienlibus cap^zs.
uel ingercre , uel prsenunciare, qus ipfi d^mones fa-
^uri funt,necitaabhominibuspraeterrenifenfus tar
ditate dignofcaturj^difcernaturue.Accipiunt enim,ait
iIIe,poteftatem,& morbos immittere, & ipfum aerem
uitiando morbidum reddere, & peruerfis atque ama-toribus terrenorum.commodorum malefafta fuade^
re,dequorum moribuscertifunt, qu6dfint|eistalia
faadentibus cofenfuri.Suadent aute miris & iauifibi-
~, P 5 libus
2^4 T>e Lamijs
libus modisper illamrubtilitatem fuorum corporu,
corpora hominum non rcntientiura penctrando^feq;
cogitationibus eorum per qusdam imaginaria uifa
rnifcendo , fiue uigilantium fiue dormicntium. AIi#
quandoueronon quseipfi Faciunt^fedquaenaturalib.
fignis futurapraenorcuntjquaefignainhominumfen-
fus uenire non pofrunr,ante prsdicunt, Scc. Er poft
:
Quid autem m.irum,ri quemadmodu mcdicus in cor#
porishumaniuelturbatauelmodificata teperie, feu
bonas feu malas praeuidet ualetudines:fic daemon, in
ficris afteClione atq; ordinatioe fibi notas, nobis igno
tasprsuidettepeiiatesC^AliquadoSchominudifpofi*
tiones,non foliim uoce prolatas: ueriim etiam cogita
tione c6ceptas,cu figna qusda ex animo exprimutur
in corpore,tota facilitate perdifcut, atq; hinc etia multafuturapr^nriciant,aIij$uJdcIicetmira,quii{ladifpo
fitanonouerunt.Sicutenimapparctcocitatioranimi
- motus in uultu, ut ab hominib. quoq; aliquid forinfe^
cus agnofcatur, quod interim fecus agitur? ita no de-
beteireincredibile,fi etiamleuiores cogitationes dat
aliqua figna per eorpus , quae obtufo fenfu hominumcognofci no pofTuntjacuto autd^monupofrunt. Ad.*
^^'^" h^c lib.^.de Trinitate docet,faciIc efi^e fpiritib.nequif>
fimis, pcr aera corpora faccrc multa, qu^ miretur ani-m^ tcrrenis corporibus aggrauatae etia melioris aife
^us. Sienim corpora ipfaterrenanonullisartibus &exercitationib.modificata, in fpeci:aculis theatricis ta
ta miracula hominib.exhibent,ut hi qui nunquauiderut,talia narrata uix credat:quid magnu efl diabolo &angeiiseius, decorporeis clemetis peraeracorpora
facere, quaB caro miretur j aut etia occultis infpiratio^
nib.ad illudldos humanos fenfus,phantafmata imagi
numachinari, quib.uigilaces dormientesue decipiat,£ih.i.qi*£- uel furentes exagitetf Quare ad Simplicianumfcri*
fi'^^*'' hit i FallaciafatanSj at^i imaginum fimulandarutn
callida
II
Liher terttus. 23scalltdaopcratlo, decipiendishumanisfenfibus mul-pformis inaigilar. Fallitautem ftudio Fallendi, ^ in- LJeDium,
uidauoluntate,quahominumerrorel2etatur. Sedne ^^'^*on:^c.6,
apud cultorcs fuos pondus authoritatis amitcat, id a-
git,ut interpretibus fuis fignorumque fuorum conie^
^oribus culpa tribuatur,quando uel deceptus faerit,
uel mentitus, Vitiata quoq; phantafia pulchre depin^
gitlibro de Curapro miortuis a^eda,hisuerbis:Sjmi- Cap.tz.
iiafunt fomnijsnonuliauifauigtlantiujqui turbatos
Jiabent fenfusjficut phr£netici,uei quocunqi furentes
mo-do, Nam Sc ipfi loquutur fecu quafi uere pr^fenti-
bus loquantur, &:tamabfentibus quam prsEientibus,
quorumimaginescernuntfiueuirorumfiuemortuo'rum.Scd quemadmodu hi qui uiuunt,ab eis fe uideri,
&cueis fe loquinefciunt( aeqi enimreueraipfiad-
funt, aat ipfi fermocinantur , fed turbati fenfibus ho-
inines talia uifa imaginari patiuntur) eode moHo 5c
hi qui ex hac uita migrarut , fic afFeclis hominibus u\*
denturquafiprssfenteSjCumfintabfentest&utrueos
aliquis imaginarie uideat,omnino nefcientcs. Huicrei fimile eil etiam illud , cum. homines altius quam fi
dormirent, fubtrahuntur corporis fenfibus , &occu^pantur jtalibus uifis, Ex his cnim apparcnt imagi'
nes uiuorum atque mortuorum : fed cum fuerint
fenfibus redditi,quofcunque mortuos uidiffe fs di^
xerint^uerecum eisfuiffecreduntur: necattendunt
quihsecaudiuntjfimiliterabeisabfentium atquens-
fcientium quorundam etiamimagines uifas elTe ui-^^ ^'^^'lj,<^^
rorum» -
^ _
piixcociho,
Huc facit,quod lib. de t Spiritu & anima tradit Au- LamUrti no
gufl:inus,& Decreta docent ; Quaedam Futura pr^di- Ticarum co-^-^
cunt dsemones, & qusdam mira faciunt, quibus ho- f^j\^^^'»^p^^f*
mines alhcmnt & leducunt. Vnde qusedam mu- ex^u.'yiiSi
lierculas poft fatanam conuerfae , dsemonum illu- a^Vecret.
fionibus & phantafmatibus f«du^3e j credunt fe & conTtdP.
profi^
2^^ DeLamijsprofitenturno6lurnis horis cum DianaPaganorumdea , uel cuin Herodiade, uel Minerua , uel innumeramulierum multitudine equitare , uel earum iufsioni*
busobtcmperare. Qaapropterfacerdotes Deiprae-
dicaredebentpopulo, ut nouerith^cfalfaomnino:
5c non a diuinojfed maligno fpiritu taHa phantafmataz.Cormib.iz, j-nentibusfidehum irrogari. Ipfenamquefatanas, qui
transfigurat fe in angelum lucis, quum mente cuiufq;
mvilierculascjeperit, Sc hancfibi perinfidelitat^fvib'
iugarit, iiico transformat fe in angelum lucis, in diuer
farumque formarum fpecies & fimilitudines: & men«tem quam captiua tenet, in fomnis deludens
,per de^
uia qujeque dcducit. Et quoniam folus hoc patitur
fpiritus infidelis,nec in animo,fed in corpore euenire
opinatur. Qiais eniminfomnis&nodlurnisuifioni'bus non eKtra feiplum deducitur, & multa uidet dor-
miendo,qu3enunquamuigiIandouideratC' Idcirco
nimis ftultus & hebes efl:,qui hjec omnia quse in fpiri'
E^chiel}. tufiunt,etiam in corpore accidere arbitratur : cum E^i,Cormth.ii. ^echiel & alij prophct^, loanncs etiam euangelifta
&
Paulus in fpiritu , non in corpore uifiones uiderint.
Hinc Synefius de Somnijs re6le inquit : Animafafci^
natamaterise donis, perinde afficitur atqueilii, qui
cum liberi fint , ad certum tempusmercedecondu'cuntur ad opus , ubi anciilae euiufdam pulchritudine
capti,moras trahere uoiunt, ipfius amatae domino fer
uireconftituentes.
DephiintdflicdtransformdtieHehomkm
mbcRids. Cap. X.
Vi<isL^.c.2z. "Tp^ EphantafticiE porro mutationishominuminetl.6.c.i2.ht*
I1 beftias opinione, reccntior eft mcmoria no*
Vincent^.%ftrorum fcr^ temporum, qiiam ut inter oblite-
Spec.natur. rata pofsitncfciri. RefertenimGuilielmus MalmcS'li.x,ca.io9- berienfis monachus, in fualiiftoria, ^empore Petri
Damia^
StahnlHtn,
Lihertemiu, 2^yDamiani fuifTe duas uetulas in uia publica qua Romaitur,quales Auguftinus appellat ftabularias,id eft tru'
feuntesad hofpitia pro mercede fufcipientes (namftabulum propri^ hofpitium uenaleSc pubHcum di-
citur) quseinunocommorantestuguriojunaquoq;arte malefica imbutae , hofpitem quandoq; folum ad-
uenientem, in equum uel fuem uel afinum mutabant,
& certo precio mefcatoribus diuendebant. Quodamdife iuuenemhiftrionicis eefticulationibusuictu exi- r
^*^^'^^'
genlem,holpitio exceperunt, &in atmum uerterunt, msfifmmtH.
multumeolucrifacientes, qui geftuum miraculodi#
ftinerettranfeuntes:namadanus mandatu nutumq;quocunq; modo mouebatur. No enim illi intelle6lus
perieratjfed loquela. Ingente inde qufeftum fecerant
uetulse. Quo cognito , uicinus care afinum|redimit.
Cautio tamen haec a mulicrculis adhibita eft,ut cufto
diretur ne in aqua defcenderet. Seruatus diu ab aqua,
& tande incautidre na6lus cuftodia ^ in Jacu proximufc coiccit: & ibi fe aliquandiuuolutans, propriae refti-
tuiturformae. Cuq; abeodeobuiusfcifcitaretureius
cuftos,num afinu uidiffet:' ille fe efle refpondit. famu^lusadherumretulit:herusad ApoftolicuLeone,uiru
eo feculo fan6lifsimu.C6ui(5l32 anus ide fatentur: du^
bitante Papa c5formauit Petrus Damianus,uir erudi
tifsimuSjprolato exemplo de Simone mago,qui fuamFauftinianoimagine impreflerat.Athse &fimilesnu-
gae eandemfortiantur fidem,quam Apuleij ^cLucia-
ni metamorphofis meretur. Ex Vincentio hic adde : Lih.i%.HiJl.
Pudicam foeminam, in quamamore uefano exarferat
iEgyptius quidam , d malefico in equam uerfam , & k
D.Machario .^gyptio heremita reftitutam.^
Siquiuero obuagariin Liuonia & locisfinitimis
uideanturlupi noxij,quos Lamiasputant. Germanisyiicrmoljf^\d:os: ijcert^ueluerifuntlupi, ineiufmo* ^^^«^*{f
ditragoediamexagicatiadfmone,quiinterimhorumuagis
ij,f he Lamijs
uagis erroribus Sc actionibus, delfrorum AvKomS^wwar]
phantafi| organa imbuit,uitiatq;,ut ij fe efTe excuriTo-'
numerronearum Sca61ionuinauthorcs corruptaima
ginationearbitrentur, fateanturq; : quodquidem diath^.cap.ii.
jjpiQnonelTedifficile, exdefcripto ivnci^^^gfa-a^ias vnot^
bo cuilibet conftat, dum humores & fpiritus in haec
Judibria idoneos commouet,potifsimum quibus atr^
biHsnebuisscercbrumuitiarefoIent, cuiufmodiexi'
(lit fatuum monftrofumq; id genus hominu : uel cer^
te^asmones cenfendi-funteiufcemodilupi, quieani
allumpfere formam,ut mal^ credulum hoc hominumgenus magisirretircntfuisuaframentis,infontes gra-
uarent,& fanguinisinnocentisreumrcddereotmagi
ftratura. Interca ij qui fe in lupos crcdunt transformai
tos,2lto immerfi fomno, diaboli (ludio, alicubi iacere
coperiuntur, quorum fomniaijs confunditimagini-'
bus,quashominum oculis prsftigiofein puerisuel
infe£landisueIuorandis,fiuearmentol3Edendo, aut
long^ latcque hinc inde uagando obijcit ueterator
iHe .' ut cert^ non Icuiter mirari oporteat, inucniri ui"
roscordatos, quideluforum hGrumhominumcon»fefsioni tanquam ucraci.innixi, mortis fentcntiam
contra eos pronunciare non grauentur. Sed uno ab
illis uerbo mihi refponderi uelim , utrumi uer^ in lu-*
postranfmutarihomincscredant,nec"ne. Nec con-dere,nec uere tranfmutare creaturas diabolum pofle,
fatis fuperquedemonftratum eft Ijbro 3 &5. ubi^^ex
profelTo penitifsime excutitur hoc argumentum.Iamualeant hse nugae. Nulium hic locum habet, quod defcrminis in mares uerfs abftrufo natur^ miraculo,
-^•'^^^^f'^ Plinius,SabelIicus,Pontanus, &pleriqueaiij fcripto-
^^^'jlmtn. ^ssnon obfcuri, quilibrofequentiadducuncur', tra*
dunt: quum hic folum de phantaftieis d^'monum illufionibus agatur.
Lfter fmifJ^o jj^
Quomodo^ qu^reddcemonio dmentcnturLdmu^
ut credantfateanturqifefccifje^quieprorfui
nonpotuirc. Cdp, XI.
CiEterum uetulae illse, de quibus hic inftituta eft
oratio, non abfurde U^r^liKoh afsimiiari poflent: Ur^Kr/KWi
qui uelut rapti extra refe,renluqi omni & motupriuati,iacentexanimis{Imiles,&p6li:ceuexprofua
difsimoexpergefadifomno,autamorteaduitareuocati,redeuntadfefe,&miras fabulas,miraq; comentanarrant.atin has cogitationes fejngerens d^mon,ea^ru fcrie texit, hancq; uariat mira arte Sc fcit^, repetitis
pr^teritiSjannexis praefentibus,& afperfis etia quibuf
dam admonitionib. de futuris,ne in fufpicione aniliu
fabularu,auttemer^cogitataruineptiariaueniant:in-
duila etiam perfuafione, ut coram fpeclafTe quse dia-
Bolus offudit,imagin8ntur,ita dementat eos^quos ad
taiiaufurpatminilieria,utfutprorfusnon{intcompo
tes:fed uclut lcctTaMhM^iVT^^es. agitent mente,in eaquc
intueantur, quae dsemon obijcit: ex fefc nihil faciant,
nifi quantum aliquando permittitur, &id quidem uC
plurimum eftridiculum.
At homines , Augullino tefte , malarum rerum cu-
pidi, occultoquodamiudicio diuinotradunturiilu- ly^momittK
dendi & decipiendi pro meritis uoluntatum fuarum, ^'^''^^i"**
illudetib.atq; decipietib. cosprKuaricatorib.angeii'», ^^l^^^P^^
quibus ifta pars mundi infima fecudum pulcherrim.u
ordinemrerumdiuin» prouidenti^legefubie6laeft.
Idipfum docent Decreta his uerbisiHis portentis per
diaboloru fallacia illuditur curiofitas humana,qu2.doid impiadeter appctiat fcire , quod nulla ratioe cop etit
eis inueftigare. Hasc potcftas immundis fpiritib.ideo ^^^RcUdd^ai'
datur, utperniciofosfibi aptent, hoceftprauoi ho^ ^^'^^^^•^^i*
fninesfeducantrillosfcilicet, quifpernuntueritjtem, ^ ^''^^/'**
& creduQtmendadOjiuxtaPauIi fehtentiam : Sanam ^'^'^'^4-
^ioctri.
249 DeLamijs<io6lnnamnonferent, fedadfuadefideria coacerua^
^bunt fibi magiftros, prurientes auribus : & a ueritate
quidem auditum auertent, ad fabulas autem conuer'
tentur, onerati peceatisj ducenturuarijsdefiderijs,
^. . fempef difcentes,nunquamadfcientiieueritateper*
Mphef.i»tiementes» Hos Paulus uocathiioscontumaces,m
quibus agit fpiritus ille cui poteftas eft aeris, eludens
fubtilitate & dolo inimitabili hxc fua in{lrumenta,in
ipfius indu6liones propcndentia: nimirum has meri^
tis acie Iaefas,effafcinata8,maleque fcriatas muliercu-
las : quas ita demfcntat, ut quicquid illarum phan^tafiaefuggerit , aut quodcunque etiam malum ab ipfo,
uel|etiam hominibus * Dei abftrufa permifsione
perpetratumed, aut qu^cunqueludibriaprsftigijs
confpiciendaiIIisoftendit,eius malefuadi fuggeftio-
neafedefignata (licetphantafmateuelinfomnijs fo^
lummodo nota) perperamcredantbis miferae, quae-
ftionibus fubiecfiEe confiteantur,^ propria confefsio^
ne mortis fententiam audiant, dirisque tandem flam>
mis deuoueantur. Sic in ipfius uerba iuratis, animi Sc.
corporis oculorum aciem perilringit cacodsemop,fic fibi addiflos demeretur,hoc deuot^ illi mentis au"
Zih.z'de Ci- toramentum.FIincpuIchr^ Auguftinus:Maligni (in-mi.Dehc.i9. quit) fpiritus,quos ifti deos putant,etiam flagitia qu^
iion admiferint, de fe dici uolunt j dum tamen huma^nasmenteshis opinionibus uelut retibusinducant,
5c;ad prsdeftinatum fupplicium fecum trahant.
DelufionueitifmodimoduSj&quid inijs daemorx
ualeat, & quid itcm nequeat, non infcit^ defcribitur
inc*o libro ctii Fortalitium fideiinfcnptioeft,ubiita
ti.f.ieSelld }egi'tur : Decima differentia ds^monu eft, eorum quicUmpnum. dec*piuat qtJafdam uetulas , qu^ Xurguminae fiue"
Bru C2 nuncuparttur. Sciendum ergo, efTe qubfdamhom nes apoitatas in fide,hxreticos &falfos,qui fei-.
prosUoIuntariecfFeruht.diaboIo: qui Sceosrecipit^'' tradit.
Lihertertius» 241tfaditque artes inanes,quibus uidentur ducenta eua-
gari mjiiaria , & quatuor aut quinqus hersrum fpacio
red.re; item deltruere creaturas, fugentes eorum fan-
guinem,atquealiaperficeremalcficiaprofuonutuex
dgemonisuoluntarc. Ata fatana mifcfredecipiuntur,
illudunturque non folum hie , fed & qui eis fjdem accommodant. Vcritas autem reifichabet. Quandopefsima hsecfigmentaufurpare {latuerintrnalsmu-
lieres, feuerbis&unclionibus confecrantdxmoni,
qui eisadopusfuumutitur, & cuiushbetearuphan^ Phant^tf.atk
tafiamreg't>ducitquepcriocaabipfisaeliderata:cor^^^^^^^ ^^-
porauero earum fine fenfu permanent ,quseumbra ^^^^i^io^;
coK)peritdiaboIus,utnu}lifintconfpicua. Etcuminearamphantafijsimpletacflejqusuolucrunt, obfer*
uarit,umbra fublata, proprijs motibus ilias pcrmittit.
A'iocoautemnonfueruntamotf, fedphantafiasido^,
lurn extitit,quale cacodasmon efformauit.Ad illum e- Ex-phcatU^
hiiTi erroretoliendii,qu6dcorporetrasferuntur, ema ^^^^^ ^^*":.
nauit illud c.cpiicopi ,quod ex dimnctione ac recita- Iq ^amr,
tione eius ita probat loan.Francifc. Ponziuibius I. V. z.part.cauf:
do61or: quiapoftquafecitmcntionl,qu6dillaemulie i^-g-f.
resteftarentur feinequitarebcftiisnodlu, multaquc ^^^2**/°°^ -
terraru Ipacia pcragrare:dicatqi plunmos hac opmio^,;,j,„^.^^;
he deceptos , exiftimantcs aliquid numinis ac diuini-
tatis ^^t extra unu Deu :mandat,ut patet in ucrfqua-propter,ea omnia reputari falfa,& non d diuino fpiri'
tu, fcd a maligrio talia phantafmata mentib. hominuijrrogari, Etreddensrationeinuerffiquideiquiaipfc . .
Satan trasfigiirat fe in angelu lucis. cu mcnte cuiufqi ^.Cormtkn:
jTiulieris ceperit,& eam per infidelitate fibi fubiugauc
iritiilico fe trasformat in diucrfaru fpecies perfonaru,
atq; fimilitudines : & mente quam captiuam tenet, in
fbmhijs deludens, modo laeta,mod6 tri{lia,mod6 co«
gnitas,mod6incoenitasperfonasoftedens,perqu3ee -. . :.
^uc deuiadeducit, Submngitpoftea, quod hoc fplus n,irttitca>u-
fedi
fplruuspAtitar: & ^"°'^"JJfEtadducitexSplum
^„.,,,. de Ezechiele P-fJ"
'^^^ p^ulus non audet di
ceVe.feraptumm.corpore. &.^j^^j,
,ddeterminandu.r.non o,um^^^^^^^^^^
l-gn».-"'^'"^^eSopterea.equitur.q-odetii
titu,nonm corpore. 'i«F^P, perfona dicere < fe
i„ cafu noftro ,l.cet ";d""";J^* P^
fimiliter
portari4d«mon.bu5lubh.corumtoti
.^^^^^^^
Sicant fe credere dom.na.n " "^'^ej^^^^^^j.bet dici.
dsmonem transfiguratum ^"°^"?'"„rtica &in
'^^^-^^lwn^^rnrrr^^H^fp^n^iSconclufio:ipiritu f.b. obuen.re. "«' ^
^^eraclo probantis,.„a^/.-,'uaiiset.ameftGnnand. eam
uieg-c^-1' nuod in^gro Sabmo acciQuic
*
AnO-^«omoaocr<J«^«J^corp°r.prr«.
.^EcmirumefthoLmonisftud^^^^,. P^ rerasanimas ud.fica . d -a*-
,^^. T^^l^,
J- ^ conatur, uolens im.tari ''^'l'^^, tonos ex-
fimi,. qu.cunque y-P^;::/;;;^;^ comaca-.
.
,pleta :
quemadmodum A''^"/ P Ptreui momenta
translatam leg.mus. &Pf'^"'^'^ ",,ftiu«um. Nes
. n, •,«,centisrefecffet, '"^'^"'^^'Viru^roentibuseu.n
^; *' r uero nhantaftice tantum .n hommum m^ ^^^
«o(?rnt£i»-po- ^-'^'"r,, r,„rrli^iimacprohatumeii. ""^i ,r*/i'«. ha;c etticere, ficut d'"»^"^'^ P f,„e,tum ipGus &
.ngeiorum namral.s^^^^^/^jem .
quod Domi-e..per.enmteftatur acp H^
^ ^,. ^ Mmp.nna
X>47ti«^i4
jVfrttf/?
/nX;noarumXESVMCHa...-"--^^ii
Thomasify.
Lthertertuts. i^jteinpliccndiiuilTelegiiur. Omnlacnimtentationis
iilias operacorporaliter ac ienfibus corporeis fuifie
pera<fta, & aicibolum citumin humana Ipecie appa*
rtiiire, cll miiitorum Theolcecrum unanimis renten" ^y'-.'f^!
^\
tia. Verummhocdiicrepant, an Chnttusa daEmo rt«/<w.
ne Fueritdelatus , Scraptus: an uero dcduclus faltem, Di^ovb:-:
ut ipfc pedibus eo confcendenc. S^^d quoniam dia^ <^'^^i*^^mi.;r^
bohcishocperfuafionibusfieri oportuit.utChrilius P'^*''^'^^"^ ^^•^1
cum ietjueretur: lecundaopmionerciefeca, pnm^rn jhof,:aid'>i
mafor Doclorum pars amplcditur. Dicit cnim Euan ^j/iibtn. A-.i
gehlla, Staruit: non,adGux!t,quemadmodumpauio ^^- i^^td £b^^
iant^, quodadduxifiet Cum in ranftam citiitatem,'^'^fieiitzjcti
Promde alTentur, quo ad Chriitum, euih corpore^".^'J
'.^*
fuiffe translatum a Satana. Recle autcm arguincn' D^menesjjd
taturXhomas, quoddata pofsibilitate in uno, per mmes^erae^
confequensdaturin omnibus ahjs qui runteiufdtm ^^^^_ 'mhere
ponderis & magnitudinisi ChrHhis ergo cum pcr '^'''''^' ^^^*^^-
omnianobistueritconrormis, excepto peccato: hc ItnuUiem^minibus idemeuenire poiTe dsEmonisinfultu , quid rac cna.di
obftatC' Proindedaemonesnihilagere, nihil ctticerc, ddmoti.^.i6i
nifi quod^aiTx riU, (fvff-iif avTw^'^ ac naturs fus prbprieta.*^''!'J°*
^"^^'^'
tcmfit, poiTe, iamant^Lbro primodemonltratumj^l^^' ^^.
fuit. Quicquid igitur agunr,non nifi nolentc qiiidem c.i^, tn
ac pcrmittete Deo faciut, fed fua tame quada naturs
facultate: ut in habitu Sc potetia fsepe maiora pofsini,
c|uamipfoac}:u,que nospleruqj rpc<5lamus:n€cexeo
rcliquas eoru artes naturales expedimus,quas prefta^
re no alia ob caufam nequeut, quam quod no permit"
tatur.Etcnim angelic^ natur^ ac fpiritib. n6 ellcotra^ KA^g.tihji
riu,uicorporaqu6Deuspermittitdeferat. Satanaut "*^'^'*-
fpiritusadhuceft:necexlapfu(pirituale eius eilentia
interijflc,iain principiooftedimus. Atquiangclusp Dan.i^j
aere detufic Abacuc: angeiusPhiiippu cxitinerera' L^^.^>
puic,ut inuentus fit in Azoto:cur ide crgo d^emonetnpra:il:are nonpofledicemus, ii Deuspcnnittatt' ut
<^ 2f cmhes
244- t>eLamijsQupm^dod^ omnes fentiunt Do6lores & Canoniftae.Quxriturtamon coTpora i j v t rr /••
tranihQnet.*^^" naud temere,corpore ne allumpto,an finc corpore per fe,corpus ^ loco naturali furfum ( «^uod eil conira motus corporei naturam) eueherepofsintd^mo*nesfEtXhomas quidem eoscorporaputatalTumere,
Tit. J? d^' y|. naturaliier ac uer^ , ficut noftrum ahquis, homine»?/o^.i .<ir.
j|-anfportcnt:idq; duplicirationemotuumoftenderc
u im^. ^a. nititur.i/go uero relpondco , pnmum hoc ipios eodefacere modo quo angcli: & cum diuo AuguClino , An
jjh.decmt. uer6jfihocangeIifaciunt,utquaeHbct animaliaterre
i},capi$' ftria rapiant unde hbetjCoflitHantqi ubi Hbet: aut eos
flne labore non poire,aut onera fentire,crcdendu eilf
Quomodo omnia primogenita Acgypti,tantamq; hoSmt corpifn i^j^^ muititiadine unica no6le potuit angelus occide
^'^poraferat ^^i^^ ^^^ P^^ lafsitudine deftiteritfSecundo refpon*' deo ac qu3ero,qui corpus iilud airumptu,quod homi^ne baiulat ac portar,(inc alio ite corpore per aere fera
turC^Naturaie enim fit oportet.At fic in infinitu quaere
remus.Qiiarc no cft quod dicatur, aut angeiis aut d«monib.corpsra alTumeda addelatione aiicuius circu^
fcnpti.Terti6,quotidianaexperi€tiate{latur,coscor>
porib. ad iianc re ncc egere , uec utijquod ego uidi,5c
ca^.u. iriipcdiuiDciauxiIio,iicutLibroprimonarraui. Sutaiia multa exepla,quib.&: homines i d^monib. ^ ioco
in locum,per iufta tamen fpacia,deferri oftenditur,&
'Non femper id nc aiTumpta quidcm humanaforma. Ncq; hinc abd!.r.hnlum cor^ furdi quid confequitur,d«monemfciiicethacratio>p,rjper aere ^^ myjta coutta magiftratum ac principcs,adeoqi re-
jorrepojje,^^,1^, Qj^j^jm^ ordiucm efFe(^urum:ueIuti captiuos ^
carceribus eripere,dehberationes ac arcana princi*
pum per homines ipfos manifeftare, & cos qui in alio
rum funt poteilatc ac diiione,quocuqi iure,fuis refti-'
tuere: quemadmodum dicitur,quo temporeFranci-
fciprirniregis Gallisefilij detinebanturobfidesin Hifpania, maguin Galliam euocatu ^ GcrmaniafuiiTe,
qui
tihcr tertitii. ^^/quitantacredebaturpraedituspotcftate.utpofTetre*
gios pueros per aera rcducere, thcfaurosq» inuefliga^
re&transferre.
Boccatius ctiam refert fabcllam de nobili Lombar Veeamerott .
<io,qui in uniuerfali expeditione Hierofolymitana, fe-P''*^>'^
>^^^«
^. -n- t •!• • mwnca homp
mentum ingcns exiitimans obtenturum , muitis no^ „^j^^^r^,.^^
men dederat, ad occupandam terram San£tam:difcC' pirmrtm^. -
densq; coniugi fu?e partcm annuli fignatorij relique-
rat,cu hoc pa6lo , ut fi intra triennium ab ca die np rc^
dirct,uxori libcrum forct, arra hac & fymbolo neglc.
6lo,alteri maritonubere. Atillecum inludaeamiiita-
ret,captus,acinAegyptum abdu5lus, Sultano,Cquc
iam olim in Europa peregrinantem , attamcn ignoto,
hofpitiorcccperarpatereius) propterparcntishofpi
talitatcm,uir!que prudentiam ac dignitatcm ,mox a-
deo placuit, ut probatis diutina familiaritate eius moribus,tandem eum poftfcfecundam omnibus rebus
fuis praefeccrit.Interea cedente die,ac ucrtcntc trien^
nio, poftrcmumincxtreipam incidittrifticiam. Gu-ius ubi caufam Sultanus cxpifcatus fuerat.magum aduocauit , qui illum in Ic6tulo prcciofo confopitum,&magaa auri gemmarumque ui onuftum,po{lremajriumannorum no6le Papiaminfummumtcmplumdeferendum curauit.Vbi sdituus cum mane confpi-
ciens, refugit:ac intcrea dum alijs de fpe6lro narraret
Aegyptio, obuiameumhabuit ad sedes uxoris pro-
perantcm» Quod nifi tum rediiretea domum, ab alio
fponfo uefperi du6la fuiflfet. At illud c!e Galli^ Delphi
nibus non fuccefsiife quxftores serarij tum Caroli V.
quam Francifci primi noruntv& IJelionorae nuptise fa
tis indicant.Hoc aut Boccatij figmentu eft:ut & illud,
quod ita refera,ut tradut Galii^de S.NicoIao de Vare-f^^fl'f
guille,quodduobus lei^cisdiftat aNanceoifimileiHi 'Galli£(wn€quodinLcgedaS.Antonij dcHermogenelegitur. In tthii^s& fan^
crgaftulo detctus Lotharingus quida Coftantinopo* ei^i^ir^s,
^3 li'
^4^ 'D^La-ntjs
J^fWh^- jj^tarobuftruseratjUtTurc^uenti nc c^ter»a«aciiin.
cuia <]i(riamperet , torquem eiiis collo fen-cum ?ppli-
carent, quiocji digitorum crarsitudinelatum ,at treS
crafTum.ferreis catenis innexum. Huic cum in memqr am rediretfani^us patr asfux NJcolaus,eum coir^-
precatus ut intercederei pro feapud Deum,ita con-
Jopitur.Poftero mane cum pagi a?djtuus tcmplum re
feraret,captiuum kuncin uineulis dormienrem ad fo
resofFindit ! iileuero efomnoexcit«tus, infano S.
^^icolai, quem inuocarat pridie, \c e(]e agnouit. R^
perinulgata, popuius arcurrit : & poft aliquot Allelu-
ja decantata a facrfficis, quatuor accerfiri iubetfa-.
hroiii ferrarios, qui uinculis eum exonerarent. QuaD
cum nuila uiderentur hamana u' poite diOoIui , ecc«
jn confpectq omnmm torques difsilijt,& ueluti Ccf'
bero,
TnmSj^^^orfem^tK^fra-a; catnue,
^^Mo coTr S :d hsc & ^^sufmodi conficta funt? Sc ut accidant,pi.r.1 urirat j^ij^jj^^ usredii eft. Neq; enim iuilifsirhus optimus*'
Umiamm. q^ieUeusQmniapermitt?t,omn'aconcedit5atan3?,
jLib,i.cap. 21. q«3& ue! is uelietjUel Cux naturse fubtilitate poifef.fcd
ea dgiTiaiT», qujedecreuitipfe non adfuperftitionei-q
llabiliendam,fedtumfaltem, eum autnosad frugere
^ik^.ca-ij. uocareuult, antimpios punire. Vidcbimushocir^
canpone,qui propterfurtu?"n ^r periuriumeueftigip
fublatas a dsmone,nunquam poftea uifus fuit.Q.ua-
re nec in lamias noftras.quibus fftas dccrepita^fanta-:
ilacorrupta,& mensljffa,pcenge fatis funt,daemonib,
haec u'olenta ludibria exercere Deus patitur : non 5-
rjun dicmoni colludit,
Qpifrnecox^ C^rcrum quomodo (inc corporibus fpiritus hi^yr.e ,ijj„m, corpora pcr aeremgeftent,etfi nos t^m exaft^ne-?f? .
copi^ queamus intellieere, qu^m pofTumus noftri motus
fcA// /tarditatemacrattonem:tafnen haudadmodum mir«k
^ *- bimur,f|confiderema&quamfacdeanimanoftracar>-
Liher terttm^ ^47cerl fuu .^ cornus hoc moueat,ut currat/altet.afcen
datrSpirjtusenisu & liberior&ieuior eiHubftantia,
ducensorigine iuam exipfoluir.me. quodautfupra Llucap.i.fr
omniaefte{ementa,autexfuramocert^elementoru: /""^-
tumuero, fiquas uentorum fspcui contingunt re^
celamusrueiuti, uaccas ex Iberiacis Pyrenaeosde*
latas. Ecnephiasenim 8c Typho non nill repenti^ FojephUs
ni funtflatus, quorumhic etFcrc, ilie dcfert,ScilIifui^ pf''^' ,1
pfo repercuiTus eorrepta fecum in ccelum reFert, for-c4.jS.j-4..
betque in excelfum . Ideo iapid>bas pluit fipe,
quod uento lint rapti,& coclis lateribus. Roma?in AuentinOjin templo S. Sabinae , quod olim fu«
it Diana: fanum, faxum nigrum rotundum pendet
ab uno ars Iatere,quo monachi dicunt djabolusn
petijlTe S.Dominicum,Deofappiicantem:nonfe ta-
menl^fiire, adeo tremebantei manus Sc brachia.
Eiufmodi faxea moles etiam Colonise in templometropolitano uifitur,qua per eius faftigium inie^a,
triumregum(utfertur) corporaibiinfummohono-recoferuataatterere perdereq^fcilicetuolujtdiabo-
!ns: atneeal3ederentur,rctrorfum falijlTe,perhibetu.r
cadem fid^, qua prius illud afTeritur. Atq; fupradiiflus
illemihi uidetur eiTemodus^quoilliim res quafque
corporeas furfum deorfum agere pofle exi{limo,non
tamen fine Dsi arbitrio ac nutu,
Corpui non mpperitfjhfpicUfim,tieccodcm
tcmpore diucrfism lo cis exiHcre
.potc^, Cap, XI II.
ATqui mutare efientiamcreaturae, autefiRcere ^^^^^^ i^^^
ut unum corpusper aliud fine unius uelam' fHocon^emre
boruminiuriatranfeat,aut maius eorpuspe- ^«^«^-
netrctperfpaciuimproportionatii, utitadica, loco,
uidelicetquddperfQraminadomorumexigua ingrc
q 4 diantur
24^; BeLamysAUtthi^. (iiaritur talesfofminae : hjEc per daemones non m^Z
^L^'^iig^^fi^'"^ pofTtjnt, qiiamut camelustranfeat perFora»
'' men acus. Habetur hoc ^ C H R I S T O ipfo pro avW-
^orpommpe 73. Corpus cnim , 8c quicquJd loco circumfcribitur,netfaHo, hoc ed, utitaloquar, omnc t^W// aclocatum, dcbec
eiTe iuo loco proportionatum. Alioquincorporampenetratio admittenda e/Tet: quod contra naturam &
,^riflotel. s, omnephyricu principium erl,Namqu6dipre CHR l^
'W- s T V S claufis ianuis ad difcipulos intrauit, id nihil
aliud fonat, quam quod indicant praecedcntia : Cumhan.io. claunEeOrentianua^prjemctudifcipuIorum, ChriRus
uenit ad eos.Non autcm,qupd non referats uei aper-r
t^e fuerint. Cur cnim non cederent praerentise corpo-
risChrifti, &eiusaperirenturclaudereturqi uirtuteC'
Itaueteresomnes fenfere NiingreiTus^corporls fui
ueritate ofledit & Thomas,cui manus fuas & latus: &X»r.24. rcliquis,quibuspedesporrigesait:PaIpate Sc uidete,
quiafpiritus carne&offano habet. Nihiligituriftoru
qu^ diximus,cfficerc poterit d^mon: multo minus,utporpti^i imam unu corpus uno mometo diuerOs in locis exiftat. Qxidnob^mlo^ cnimomniainmenrura.numero&pondercdifporue
SapJent\j'.fij: Deus^fiagulafuii habent& poudus, & menfuram,
rhui De>f^ Sc numeru.Quod xrtTref^^xfjtiJgou Sc xsry^tii^onifetf, {jne tepo-
uhiq;. Qtt^li. re 3cloco mouetur,infinitu elV.id usrp non nifi unum' ^^ Oro/. q. eft.Reliqua ergo,ueluti fpiritus 8c corpus,& teippore
4i.^;<;^.,-rjQuentur,& loco. Spiritus etiam fubftantie funtjquft
Spir &ani' aloco circulcnbuntur : licut& animanoltra m loco
ma,cap.iE- efl:,quiaalicubi prssfcns ed: 5clocaIis, quiaquodali.jL.fUwsfam- cubi pra^fcns e{]: fotu, alibi nou cft. Dicun^ilurecon-
TcliT^^^^^Ai^^^^^- Qi^' ^^^4' eft ,nulIo in loco effe ccnfetur. At non
iiolV.^PhJr ine{lanimselinea,fuperficies,pun^u,{rcutcorpori:fi^
nita tamen eft. Vbiq; uero ioEnitu eft.Finiti aut ad in^
finitunullaeftproportio. Quodfianimatam eftcir-
cufcrjpta,ut cum alicubi eft tota, non pofsit efle alibi:
quanto magis tcrrena corporac' Diuus Auguitinus
ctiam
Liher tertim» 24.9
ptlam de Chrifto poftrefurredlionem itaren{it,utdi- ^piJ^-^-i-^-^^i
cat; Quomodo difcipulorum,cum efTetin terra, con- W"*^'*'"?
tredatus eft manibus : fic eorum , afcendens in coslu,
aeduausarpeaibusj&itauenturuseft,hoceftinea-^j/^^»J^^^^
dcm carnis forma Sc fubftantia, cui profefto immor- fap.l^dtort^r.
talitatcm dedit, naturamnonabftulit: fecunduhanc ammA, ad
formam non eft putandusubiquedifFafus. Corpus Hter»n.
enimnoneft,'nifiquodperlocifpaciumaIiqualongi- S^^^^^^^^f^'
tudine, latitudine, altitudine ita fiftitur, uel mouetur,
utmaiorefui parte maiorcm locumoccupet, &bre#uiore breuiorem, mipusque fitin parte quam in toto.
Hisproculdubiode caufis beatus Germanus cxifti^ inmuS.mauitfierinonpofle, utmulieresno(5lefimulincau- Germani,
ponaefTcntj&maritilateribusaccubarent. Legitur ^^^!'"^ T*enim in eius Vita, quod cum no(5le quadam in diuer- ^^/'^^^/^^,.
forio menfa iterum a ccena fterneretur , admirans in^
quifierit ab hofpitibus,cui coena pararetur c' eique re-
fponfum fitjbonis illis uiris ac foeminis quae no6te ua^»
gantur, Itaque fan6tus uigilare ftatuit, Sc eccc multi-
tudinem ad mcnfam , uirorum ac mulierum uenien*
tem : quibus ille mandans ne abirent, tota familia ex^
citataqu2efiuir,numquemexijs cognofcerentf His
omnes uicinos ae uicinas efiTe ciccntibus, fingulo-
rum aedibus perfcrutatis , omnes in fuis le^lulis dccumbentesinuenit. Itaqueftatimomnesadiurauit;
quifedsemonesefleconfefsifunt. Sic&Simonma- ^«^•^^'•^
gus eadem hora in conclaui cum Nerone, Sc foris
cum populoloquicredebatar. Hucetiam pertinet,
^quod fupri Capite feptimohuiusfecundi Libri, de
prseftigiatore magieo, Magdeburgi cum equulo
in acra confccndere uifo, rccefl-
fuimus.
q 5 l^mlvs
XJh.n.F/tTl.
Scoter.
De Lamijs
T^arucs effe : nn locm mermm hSion,s ,fvd mur
o/?t«<itwr. ap. xuu-
A -Dmirabilem huius argum?ti hiftoriam exHe-
A aore Boeth.o hiftonogr.pho proponam ab ,
^^....s. /1-H eronymo Cardano tame re utatam^^
!i..rL>..r.- .^ „,,quis eiafmoat enarrafon.bus eodem cenlea
r,,m.^* ^4", .aitahabet: Duffus rex mcidit n mor-
^.fl.rU... !.'^''"°''^,"'",u^n.qu4mcuna.s uelerud.f s me^
r,ie m,Uji- q,ci!. ^Scotoru.Ti turm. inuaferantmor*
«,/./«,/;«.- ft,tat.on,s,^^''^"''"'^'''''Ei^ Siquidefmeul-
"''ff"- bi.habita,rat.one)cogn.tud'f^^'';'"; ="5 ^^^^j, „.
,.,f.,.,b.l,s.picu.t..alter.«P^at.hu
^" r'tSfl.K' NoXe-m fub perpe^tua uigiUa
'"""'''firlconfS *r«.t o.Tahu,nana.fpeaar>t.bu5maacdtaconltitucac"„,.„:. fni-ituii acordemo'
oAendens. Suau.s ac""'^"'^^'"'X^^deprehender,
tns:quod taau '--^:^^^^^, Zooftrauit.oitale ham.dun.h.1 «^r''\"% " '
rintegerade-\'imdus illi color.aur.u
oculoruq, "•8°'r'f jtus.
rexin horas «^f^^V^^!^.orA.A-?",^-^V7wusCe raTp ec«ifuntutbenHc
- tet.a.hu.c fol. '°'"V"P"Vet . fofeut cxternoru me-folute fperaret,nec f.b. deeffet. tpreutcx ^^^^^.^
Vhertertlm, ' -?//
d!carn'n'j'r! meci!coruq;,quos ^pfi ocyu5 acciret,ope,
quod pcreprinus 5c parum eis cognitus efTet morbus,eduentanre uere, foleq; (uitae inanimatib, a(T"e^-tore)
ad nos r«deuntc, fanitate cofequeretur. Obortus eft Ramartihik^
fubidtepusincerto authareramorpopularib. fufur^? tft^ a^^Qrefi^
ris.^^ege ueneficarumulieru arte demoniaca.Sc no na^potmt /atatt,
turali morbotabelcente, pertam longa teporacorpo ^ ,;^ „^,^,r
rz & uirsb.coficij eafdeq; apud Forres Morauiajoppi^ fet^mfid^-mo
dum,magica & fortilega arte in regis pernicie exerce^ /«'«^ <i^fi^
re. Horu fama ilico ut ad re^is aures puenit,ne auclus ^'^'^Ij^^ >^"'
I c r ' • r \- •" 1 dtme-tat(us a-.
rumor, re propalata, ratcinatr?ces ut iuppUcm euade ^^^^ ^^ ^c^^^
rent,infugam ageret: mittuturin Morauia, qui an ue- cmeiufmodi,
ra cflent qux ferebatur, perquirerer. Mifsi nuncij, iti» opuys perme.
neris caufam difsimuiabant, 5c ueluti ineund^pacis t^^ij^ /^ (ci'
gratia inter DafFnmregem Sc coniuratos Morauos,^*^'^^*
Forres adiere: nocluq; in arce admifsi (Lleterat ea ad-
buc in regis ^de ) ob quam uenerant cau sparfo dsmonU r>peT-.t eo rtt^
fam-, Doneualdoar.c^sprsfeao.utimpe-''''''^ ^' Duff Hnktud.ne
ratumeiscrat, exponunt, cmsaue fideml^,,rnuh^r^^a<^hmh.t,.
Sc auxilium ad negocium conuciendum dem m ett^fr.odt l'Jibri9'
implorant. AiiJites^uiinarciscrant prx rum a^paratu exatarc (lo-
fidio,tenuitnonn hilhuiufmodireifufpi-^^'^'"^^^''"^;?'^^^.
cio.Nam exproftitutaquadam (erathuic ''' ^" ^njlHhtate conpr^
materfortilega&mcantatnx) dumblan. ,^.,^^,f, nouasq;m Mora-diufcule eam tra^laret amator, de regiae ms facei mendacijs mcende-
ualetudinis tempore, modo, perpetuitate, rtt: fi nera ftt lnTi9ru,(itfo4
quibus fortibus , quibus magicis carmini* '^''^^'»« f^^^»-
bus uterentur Lami^,pofleaquam nonnihil audi-
ueraf , fodahbas indicauit, & illi Doneualdo, Dunc'ualdus autemregijslegatisj meretricemque tempe^
ftiuam tanti facinorisnunciam (eratcatumfortein
arce ) Doneualdus ad fe accitam,quaeftionibus
quoordinecun^la gerebantur, Sc in quibas asdibus,
ubi fateri coegerat, mittit intempefta noclemilites
ad f:m omnem explorandam, Hi in fcrtilcgaruin
sdf§
^fs DeLamtjsaedes foribus uircclufis irrumpentes ^fa gt^
Qupmoio fimiilachrt^ ruiTi unam ccrcum fimulachrum ad regis
eetrenm IrqKefafH po^ Duffiimaglne dsemonlaca arte (utcrederetmtadrc^;.tmagntem
^^^^^ confeaum, lipnco affixum ucru
/a^ i-ndeuyfepmchf-antc igncm torrentem: alteram, carmmibus
^mointerii.tllo, uuto* rccitatisliquorem qucndam fundentem fen^
ponu, liqfiorh infftii, fim fupra ftatuam inucncrunt . PrebenfseJimuUchn o'.carmt- jtaq; ocius fagas, conieclgequc in uincula , &intm rscitatortim , V^ ^ k r \ r i i •
jyuff^m rejUtare p.. ^'^^^ fimul cum fimulachro m arccm, ro-
tMtf QHomodo ttem gatxque ad quidfubno(5lecarminarecitat\'
rextnfKcioremfeluipd tes,effigiem regis igniexponerentc' refpon-mt,&ma€ieconfiali dsrunr,dum fimulachru igni adhibitum tor-^ueicentecera^c^mm j.^^^ Dulfam rc-cmin fudorcm folui:cera tx^i admota faci- . .: ,
o .
le&brei*itemporede- c^rminibus ucro rccitatis, pcrpctua tencn
fit^at,regemamemlon uigiIia,iScadh'quefcentem ceram maciecon*00 tempore morho boc fici : confumptaiti autcm ccram , rcgis mor*c.ntahufe narrett^rf
^^^^ continuo fubfequuturam, ita femalosOuomodo ettam exco^ , , • rr ^i r • '
t^mpta ceramorsft^b-d^emones docuifTc: ad facmusque exequen-
feqm? ohpr£fraflto- dum, ^mcrcedea Morauorumprimoribusres, infgmentHmhAc condu<5bas fuiflrc. Perciti ira aftantcs ad anusannoto
.uerba, confra6lo fimulachro , utfagas fcclus
ma^rMer loannes Le-graui lucntcs fupphcio,flammaconfumeret,
gertii pr^fidens Sahan extemplo curaruut. Ferunt,fub tempus quQJ.nf, quifemagicas co- \\xc in Forrcffenfi arce funt a^a , rcgem lan"poncreimagines potu- guore lcuatum,3c noclc abfque fudore quic*tfJcconfejf^eil,amhm ^ poftridicqUC rcdcuntibuS uinbuS,qU»Philttybum Sabandta ,r 1. v-rr*ducemUderet. crat humanx tacultatis.promptd egJlle , pcr'
*^ HiuJj>eSlahattU inde ac fi nulla aduerfa ualetudine antea fu^
Ufathanatiox,utno' j(fgt dcteutus. ucrum t utut rcsTc habuit,uts factbu^ "^'^c^ DufFusrecrei^ccntibusuiribus fanitati breuiAforatios tnfldmaretf n- n.
pr^terquam quhd ilU rcflltUtUS cft.
niente dehifa, motti oh Poil: huius hifloris,atquc cius argumcnti
fxlftm perfuaftone oh' aliarum enarrationem , in hunc fcfibitmo-^rc,cnt^,r:fiuer:,men ^^^^if Cardanus : Doccamus, anintertot
i lf/ich:norlo'yra- miracuioru Gommenta quicquamucn lub''
*fic.
e>
Lther iertim, li^
fit. nam maxima eorum partcm fabulofam /'^'«^» hx]ltnre mitu
cfTc , acque confiaam , uei ipfi qui h^c con, ^'^f^l^'/^^ ^.^T"»«^^
Itantiisime altmunt , negare non audent.^^ ^ ^^ nnffincoma^
Quae igitur Boethius refcrt, condendse hi- /^nf.
ftorise haud iucundx non ignauus auihor, aL * DeuaHet.rtrttni
licicndije^lores caufa confcripfit : ut quos ^^^-^f-^^h^-. .
e 1 • r n. ' • • j Si*l>ertoyts InsUrttt 4sScythica fa^a moresquc, tum regionis de-
j)ik^,f^tati9.fcriptio non dele6larent, fabulse faltem tae-
dium minuerent. Neque id uitiofum hiftorico : fed
ubi hiftoria per fe ileriHs cft, Hcet «am iocis ac fabuHs
cxornare. Quamobrem & iure ab his T. Liuius ablli*
nuit : & Herodotusiuft^damnatur, Sc SaxoGram^maticuslaudatur. Tumueromaxim^accedit, quddl
haec Boethius fcriptainuenit. &faclumipfumcxtrahiftoriam eft.In ipfa autcm hiftoria cnarranda,utpotc
moribus gentis, bellis, pr?eHjs,numero caeforum, aut
nominibuscoruquipraeliismtcrfueruntjquitieftre^ .^
nu^ fe gcflTerunt, familiarum initijs , caufis bellorum,
tcmporum ratione, geftis ac ferie principum ,quibus
tanquam membris hiftoria conftat.fuitdiligentifsi-
mus. Quinctiaminhisquaeadhiftoriam pcrtinent,
nihii tam cxiguum fuit ( taHa autem furat, regionis &urbiumfitus, magnitudo, oppida, infulas, nemora,montes, piantarum noua genera,anima!ia quadrupe-
da,aues, ferpentes, pifccs, foli foecunditas, uentorumuicifsitudines,co2licIementia,ftagna,paludes,diftan^
tise, csteraque omnia quse rara funt , intclligends hi^
ftorisaccommodata) quod negIexerit,omifcrituc,
aut fccus quim eflet enarrauerit. In taHbus ucro cxi-
ftimauit ornandam hiftoriam, feu quod Uera eflc crcH,
dcret,alio/|uin facris philofophi^ haud initiatus. Qu^autcm Bcrna & Pinnctus (quorum p6ft,ubi de Incu-
boagitur,meminimus) ScnoftcriHerufticus,uitrum HifiorUhf*^
capillos clauosquc euomens,& fonum confrafti uitri ***»^«/?^f'^/^^.
inucntrc, &horarumi^usincordcfcnticn6,autui-y-j"^/j^'^/*
dcrc,
2S4 ^^ Lamijs
dere, aut audire fibi perfuadebat, partim upra, p^rtifli
fairiiefrereor. namuerea]squiduiderc,diuqi muifiO'*
ne perfeuerare , ni aliquid (ic quod uideatur, «bfuidu
elt. Videnttamenqu2sdam,tumaudiunt:atqj cauPani
horu in atram bilem reijcere oportet, quae partim ci-
bis & potibus, & aere Sc moerore, timoreqj pauperta-
tis,partim^cceliconftitutionibus,partim exconfue-
tudinealiorumdelirantiumcontingit. Habebam egoolim amicumjCui contsgit,ut m una haru ualliu odo-decim mefes comoraricogeretur. Vbi rediiretadmci
multa dehisincredibi]ia,quauis phjlofopbishaudi*
gnarus,enarrabat.admonuih6mine neampims talia
proferrer, ni pro fatuo habcri uellet, 3c uitas periculu
fabire.Immifcuit itaqi fe negocijs arduis: < omutara q;
uiclusratione,dumalioruconruetudmefruitar,ad ie
redijt. Seminis quoqj ac menftrui fanguinss reteniio,
plurib.caufaefthuiusmofbijautortus^autir.cremen^
t i.In uniuerfum, tribus maxim^ haec deceptio coftat:
atrs bilis imaginibus, conftantiaipforu quihaciab^
correpti funt,ac fraude iudicu. Nam oJim permiffunl
erat.ut jdem accufaret, condensi etq;,ad quos dana-
toitibonarcdibat. Vndenehos miferosadcoiniullj^
damnare uiderentur,multafabulaeaddebant. Cxte-i-um in illoru examine,c6fefs.onibusqi nihil no inan@
autfalfum,autinconilans,aU' nullius momentireps-riebatur,pr^tercontempt2 religione.Qusdam enimChridum abnegabant, ala^facnilciuipiuminterue-
ftescofuebatjcofpuebatplisimagines diuoru, atqjS'
Jiafim.ilia |)petrabar. Si'blatapr!mum rnhosmiferC)sDQmmtaKh ^^ infanos poteflas fuit 4 fapietifsimo fenatu Vcncto:
cuanimaduertercteo progreffam illoruluporurapa^opes ahortty
citate, ut omnino in^cntes danarent fpe praedas : neqsnonreltnone t . • i i
^ r \ \ - "
<7«rfm»t w-^^^^^^^P^^^ diumicuitus qu3Ej:ebatur, led dmitiaru
cjni mdtcei et poireifor. Intcr hsEC exortaell: Lutheranorumfetla:vK^itijthra* 4umq.i itt hzc, qucd per urbes propsg^iretur, non iain
mifefiy
Lihertmim. "2ff
taiferl, fed opulenti deprchenderentur,omlfla priora
6ura,ad hos conuerfi funT. Sed nunc cum illis mitius
agitur, utomniauelilulticiasuel auariciae plenaelTe
comperias.Hi crgo (ut ad propofitum redeam) quan*
doq; fibi uidere qu^dam perfuadebant^atque audire:
poftmoduremiplam ex proprialeuitateaugebatme^
dacijs.tumuero mutuiscolloqu^js (utdici folet^^cii
lice eJephasexoricbatur. Nam & plerirq; hominJbusquandoq;aliqiiainfoIitau!dentur,audiunturque:red
ea contemnentes, fanoq; iudicio abigentes negligur.
Hucufqj Cardanus : qui intcrdum contigifTc quoquepcrhibetj, ut aliquis, quem maleficio afFedum uolue-
rinthasmuli^rculsejnaturalicaufa eodem temporeiri
morbum maleficio congruum incideritrquo cognito
^ malcficio prognatum efTe credebatur, quonia mor«bi natura & tempus conueniebant.Sic anui dementa^taefalfafuggeftione phantafiam uitiatnaturaiismor^
bi, illiusq; exitus confcius da?mon: Sc reliquos ob in-
crcdulitatemeomodoiiludipermittit Deus. Quumuero cenfores 4 rerumnaturaliumcognitionecfienc
a!ieni,minusq; in literis Sacris exercitati, in hiftoriass
(quicquididcft) exfuaopinioneretuierunt: quodpauiatim au<Sum.exorn^umque, materiemuberemhuic ftulticis prsbuit.
Praeterquam quod huiufcemodi narrationes kcompluribus in hiftorias relata (unt ,
qui tum obrmperitiam rerum , tum per nimiam crcdulitasera
quicquid aut uulgo iaflatur , aut ab alijs traditur,
non folum fieri poiTc , fed etiam reuera contigifre-
flbi pcrfuadent ex fuperiorum temporum exem-plis : qu3e cum fabularum fint inuolucrg te6la y
iidcm hiftoriss fibi uendicant apud illos. Sic ilia
de DufiPo mendacia uidentur , & originem Sc au-*
ftoritatem fuBipfiiTe , a poetarum narrationi^us
de Mcica^ci Oend reg.is iEtoliae filij interitu »
ftipic^
2S(^ T>eLamijs
ftipitfi fatali combufto.Cum enim grandis apcr ^to-^
liam deuaftaret , Meleager ad eum occidendum con-OvALhh.^. viocauit proceres. Ex quibus Atalanta uirgo cum a-
Mitamnv^h.pj-un^ prima uuInerafTet, Meleager eius amore captus
poilquam aprum occidifTet.ei caput apri dono dedit.
Quod ^gfefcrentcs duo Mclcagri auunculi,caput uir
giniuoIebataurerre:fcdMcIeagerillosoccidit. TumAlth^aforor occiforum, & mater Meleagri, ut necerri
^tipesfatalh. fratrumuindicarct, fatalcm ftipitemigniimponcns;
Meleagrum paritcr exufsit. Nam Meleagro recens
nat<) , AltH^a mater uidit Parcas igni ftipitem impo-nere dicentes: O* pucr tam diu uiues,quamdiu hic iH
pes. Alth^a ergo Parcis abeuntibus mox {lipitiem igni
fubrraxit , Sc diligehter cuftodiuit. lam uero erga fra^
tres pia, ^sd erga filium impia, illum ftipitem rurfus
igniimpofuit: qiiocombufto, Meieager etiamexu-
ftus eft.^*
In Annalium Flandricorum lib. i6. fcribit lacobus
Msyerus;! LegialiquidhorrendumcontigiiTeAtre^
bati anno quinquagefimonono fupra millefimum
quadringsnteOmum, complures fcilicet fuifleinhu^
maniterignecrematos, quino6?:eoccuItas coitioncs
babuere cura diaboIo,unde 2 magnam acceperepC''
cuniam. Viri primarij muliercsquecompluresindi«
Cijs crematorum deprehenfi , 3 quidam capti & f«uif-
fimis tormentis admoti: 4 alij pecunis ui redem-
ptiif nonnullifolum uerceriint: e quidam uero in po£'
riis adeo coitantesfu(^re,utnihil cofitercntur. yFuiffe
referuntur quidam cx iudicibus adco deteftabiles, ut
^uofdam fibi inimicosindicari curauerint tanquamtonfcios^reis intormentisadhoccoadlis. 8 AddunCm noclurnis illis conuentibus ex omni ordine fta^'
luque mortalium uiros muliercsque interfuifTc, Sc
eos ibi diabolumin humanam cffigicm transforma'
tum adarafle, cuius tamen nunquam uidebant facie,-
iri
I
LihertertiuL zsfiii illius uerba mandataque iurafTe : ^conuiuio ab
ilio parato largiter epulatos , to inde extin^lo omntluminequemqi cum (Ibi proxime oblatapromifcul
concubuiijc.flneope diabobcain fuaunde exierant^
locareilitutoSi
I Ha^clecla&fcripta, utin hocnegocio diabolico
multa alia, ex crrore uel confefsionis uel iudicunl
uel uulgi.
% Pecuniam diabolus polliceHuelfalfaingeftaopi
nione,ueIapparenter folet , eaqi pollicitationefaos
ditare: fednonexoluere,im6ciu{iiiodiludibrijsiu^
dificari^
\ Vides iudicum imperitiam,iniquitateni>ffuitiaiii
& tormenta non ferenda.
4 Quod iudicam auariciam pecunia fatiare malue*
rint,quam in innocentia excarnificari, & ad cofefsio*
nem enormibus torturis compelli.
5 Vteuitarent fanguinarias truculentifsimoru iu.
dicumcarnificumquemanuSjlicetfasminaeinnoccn^"
tes reueraexifterent.
6 Diftra6li cruciatibus fu^re, qtii in irinbcentia co^
ftantes fuere.
7 Inde liquet,quse flagitia in carceribus f^pe extof-
queatur,potifsimu in hoc negocio obfcuro & d^md*iniaco, atqi ^ iudicib. priuat^ ultionis, reruqi alienaru
ftudio nimis cupid!S,quinim6 infatiabilib. harpyis.
8 Quod ex omni ordme llatuqi mortaliu , Scc. fcri-
bat, meras fuilTe praeftigias, nil nifi iudibria, uitiatarii
iphantafiam,mentemlsefam, imo fomniamera,quiii^
bct alicuius indicij,haud obfcur^ intdliget.
9 Somnorinu coiiiuiu, id quod hora mttutina quufurgeret, 3c more folito pofl efuriret facil^ fenferuu
io Vbiiiullu eratlumeiextinguiminimdpotuitijp^
jnde fomniu cfb meru, uti & cogrelTus iile ^mifcuus,-
^uii i fuo lcdo no faifset moti,quare & fme ncgocio,*
s
5/1 t>eLamijsSc dxmonls ope reuera fuis fl;ationibus,quas non re^
liqucrant,reftitucbantur,nihilq; uerius in tota ea narratione exiftit. Hocmodo fireliquseeiufmodihifto-
riae excutiantur,detegetur mcndaciorum pallium.
Stultahmkrm.phantufU:,cr hijhmrm ciws argmenti
fJfitM.exloannis Grammaticihifhria Danicademon^
ftratur,Suhiungitur cr aliud kpidm phantU"
ftic^mulierisexeraplm, Qp. XV.
TulticiahsecphantailicautomniuocuUseuide'
tirsim^ pateat, exloane Gramatico aflcriba bo*
nafidehiftoria, abeo utuerainterreliquainte-
xtamrqua tame mere mendace, aut medacijs egregi^
exculta (quod eq.de cudo6lia!ioquiuiriueniadi6la
cupio) facil8 is iudic.abit, qui ad rationis trutina reuocarit,nil grato, imo uiruieto cpuii gu{lu,rationis atq;
eloquetif ruramu munus,ac manuia feliciter coferen
dariimdonum confequiquis pofsit, Itafcribitlib. 5.
Hiftorix Danicse : Erant Ericus & Rollerus Regneripugiiis filijjpatre eodem fati, diuerfaque editi matre.
MaireiiiquippeRoIIeri, eandemqjEricinouercara,Cratafaga. Cracamuocabant. MittiturRoIIerus a patre,cogno*
fcendi cauf^^qu^ domi interim dum abfaifTentjeifent
a6taJs ut m.aternum fumare tugurium uidit,foris ac-
cedens,paruuluq; foramen furtiualuminis applica-
tione traijciens,introfpe61:a a£de,animaduertit matre
infurnicacaboco6tiIia pulmetauerfante. Sufpexit
^prseterea tres colubras fupern^ tenuirefte depefas,
ex quaru ore protlua tabes guttatim humorem epulo
miniiirabat : duse quippecolorepice^erant, tertia
fquamis aibidauidebatur, reliquis modico eminen--
tiuspenfa. hscnexijin caudageftabat, quucsterae
immiffo uetri funiculo tenerentur.llle rem maleficio
cofentanea ratas,{ilentio quod uiderat prefsit^ne matre ueneficij ream ailruere putareturJgnorabat eniin
inno^ .
Liher tertlm, 2fpinnocuam an?,Dium extitiilc naturam, nefclus quan*» _
tum uigoris illo epulo pararetur. Superuenientes
dcinde Regnerus & Ericus,ut fumidam afpexere ca-
fam, ingreisi difcubitum petiuere . Quibus ad men*famfitis, Cracapriuigno filioqueunacibum captu^
ris , catillum difcoloris dapis admouit* Pars quippe
picea, fed croceis guttis interlita,pars albida uideba-
tur:quippe pro uaria ferpentum fpccie,geminus pul^
tem coiorinfecerat, Cuius quum folam uterqi parti.-
culam dcliba(ret,Ericusnonexcoloruhabitu,fedin-
terniuigoris eite6lu epulas aftim.ans,n?grante dapis
partem,fed fueco potiore confe<3:am,catmo quam ce
Jerrime uerfo ad fe tranilulit: albidamque fibi admo-tam prius Roilero applicas, coenam felicius gefsit.Ec
ne mutationis induilrianotaretur , Taliter ( inquit)
^ftuantefretopuppiminproramreferrifolitam.Nec
tenueuiri ingeniu fuit, indufbrij operis difsimulatio^
ne a nauigij cofuetudine mutuatis.Ericus itaqj faufta
ia dape refecl?, interna ipfius opera ad fummu hums^nf fapietiae pondus eualit. Quippe epuli uigor fupra
quam credi poterat, omniu illi fcientiaru copid inge-
nerauit,ita ut etia ferinaru pecudaliumqi uocu inter^
pretationecallerer. Neq; enimfoluhumanarurerumperitifsimus erat,uerum etia fenfuales brutoru fonos
ad certaru affeflionuinteliigetiareferebat. Prfterea
tam comis atq; ornati eloquij erat, ut quicquid difTc'
rere cuperet, continuo prouerbioruleporepolirer.
. Atubi fuperueniens Craca concham tranfpoiita, par
temq; pultispotiorem abErico comefamcognouitifortunafilio prsparata, priuigno cefsidecondoluiti
Cuimox gemebunda fupplicarecoepit,neunquatn
fuafratremopedeficeret, quemipfius matertotno'
U9e felicitatis opibus cumulaiTet j quippe fapido u*
niuscpuliguftu, rationisatq; eloquentis fummam^nscnon gerendormn profpere confli6cuum gratiant
t t afTe^
2do De tamijs
aiTequutus uidebatur. Adiecit quoque, Rollerutti
propemodum confilij capaccm, futurumq; ut de^li-
nati fibiobfonij prorfus expers non eflet. Monuitqsoque, fifupremanecefsitatisuiolentiapoftularer,
nominis fui nuncupatione remedium celerius elTe
quserendumraffirmans, fe diuina partim uirtute fub-*
iiixam,& quafi confortem coslitum, infitam numinisgeftare potentiam. Ericus fe ad aftandum fratrijna-
lurapertrahidixit; probrofumrcferensalitem, qui
proprium polluat nidum. At Cracam magis propria
ir}olcltkbatincuria,quamfortunafiliumgrauaretad'
uerfa, Artificemenimingeniofuo deludi,magnumolimruborisincitamentumfuit» Haec Saxo, Quodnulla creatura, multo minusuiruientaanguiumta-
bes extillaticia, gignat rationis & eloquentiaefum.^
iTiumdonum,autprofperitateminbellis donet, fed
peculiariailla DeicfTemunera, tam eftmanifeftum,
ut bonarum horarum maleimpenfarum meritoinfi*
mulari debeam, fi huic conucllendae hiftorix diutius
immorer. Prseterea fi confei^lum hoc uenenofum e-
pulum ab Erico uoratum iilis pollebat uiribus,quare
in Rolleri filij ufum noti denuo adornabatur cau-
tius , maxim^ cum infitam illam numinis potentiamfecumgeftaret CracaC' nifi mendaces huiuscondi-
mentitiirtutes femel aiicuiedenticonfecratas, cumbenediclionequalfaacfiliumfuumlacobum confer*
tim extremo bearit,c6ferendas, ridicul^ quis urgeat.
Miraiidum interim fummopere,tam manifefta men-.
dacia apr^claris illis ingenijs inter res uer^ geftas
defcribi, citraprasmonitionemcommentialicubile-
iliuelauditi: fictutiorearum foretIe6lio.
Atfabularum pertsEfus,fa6lumuerum fubne^lam,
non il]epidum,nec anoftroinftitutoplan^alienum,
Fhantafiich eifGetsE cuiufdara raulieris phantaftic^. Phantafticos
enim quandoquc k communi fenfu deuios^ppellat
uulguss
LiheYterttm, 261uulgus: & pbantafiam, intelle6lusuel rationis,uei Phcinufiai
cogitationis deprauationem. Ea mifera in Vuald- Hiflornt
fafsia conficiebat pharmaca, Sc uaticinabamr circa ^^^^'
annum 1555. Quamobrem ab earum ditionum admi^
niftro ad qusftionem uocata,uolens interrogata de-
ludere , amentiam aliorum exprobrabat, qui cam fe-
^larentur. Cum uero tormentoru minis grauius pre-
meretur , fe inquit exeorumefTenumero, quiuaga-
bundi Gcrmanis dicunturfpiritus, Sc quotannis quatercorpus quafi exanime reiinqui, fpiritu interea loa
giuseuagante ad folennes ccetus, conuiuia &cho-reas,quibus quoque intereffet Csefar ; atque fibi co-
dicillorum d Csfarea maieftate donatorum autho-
ritate, licere medicari, futura prsdicere, necnon fpi-
ritu euolante eos celebrare conuentus . lulTa ?os o^
ftendere, protulit iitcras Latinas facrae initiationis
N. facellani Csefareae maieilatis , nuncepifcopi , in
expeditione uerfus Saxoniam Egerae perditas : item
agyrtascuiufdamfchedasaddidit, quibusilie fuaun*
guenta, & execandi calcuii artem , idque genus reii^
qua pr^dicabat.His teftimonijs fiibnixa male feriata,
ac a dsmone proculdubio dclufa (ficxanimo hsec
dixerit) anus, nihii no fibi licere in propinandis phar
macis Scdiuinationibusconfidebat.Sedutdefiiieret
refipifccretque admonita,exiIio puniebatur .Interim
tamen fibireiiituicodiciilos maximoperecupiuit.fi^
ne quibus nuilum foelicem fucceffum ex arte cofuet^
fperari pofie, pcrfuafum fortafsis habuit.Corpus au^
tem cius tanquam exanime uifum efi"e quum aiij affe'
rerent, iiii ignem admoueri, fi denuo ita fpe^laretur,
prudeter antea admonuerat Vualdfafsise oiim admi-
niftrator Dominus HENRICVS WESIVS,LL. Doclor confultifsimus, qui haec mihi ordine re-
tulit.Legeratisfortarsisinlibro Conformitatum, de Fol6^
fratre Rodicofano apud focum dormiente,culus ma^r 3 nui
$S2 De Ldmipnui d^moo ignltum carbonem admoueraf : quemglter mox experre6lus,ex diaboli manu eripuit, ut eot
, illum feriret,nifi euanuilTet.
hsYzm nuUo tnodo l Lmijs turhdri poffe : er quo*
niodo m hitic potenti^fu^ perfuaptoncm ^ didL"
holo mducdtnur. itera fruges non exun^
tm. Qp.XVJ.
Slngulari Infuper ratione in aerc concitando illu^
dunturhs aniculs a diabolo , qui fimulatque ex
j K y ^,_ eiementorum motu, & natura^ curiu, c/tms raci<
^
^llwda,)Ui*r liusque quam hommes, mutationem aeris Sc tempe-^dm;^. iiates fore prs-uidet: uel alicui infdgendam ex ab»
ilrula Dei uoliuare plagam , cuius ipium ipeclat exc^'
quutio, intelligit : tunc harum muliercuiaram men*tes agitat , uarijsque imbait imaginibus , Sc^n^^Q^
ilione muitiplie i, quaii ob inuidsam inproximum,j.
uel ob uindicl:am aduerfus inimicum Iint aerem tur-
baturse, tempellates excitaturae, & prouocaturae
grandines, Itaque eas iniiruit, ut quandoque fili^
cespofi:tergum,occidentemuerrusproijciant : ali-
quando , ut arenam aquse torrcntisin aerem conij^
ciant : plerunque fcopam in aqua intingant, cc£^
luinque uerilas fpargant : uel fofTuIa facla , & lotiQ
infufo uei aquadlgitum moueant : fubinde in olla
porcorum pilos buiianr , nonnunquam trabesuelU'?
gnain ripa tranfuerfecollocentj&aliaidgenusde^
hramenta efficiant ; atque ut arctius eas fatan illa-:
queet , diem Sc horam nbi dictis rationibus notas
pr^figit. Quum uero fucceiTum hse uident, nimi|:um
quafcunque deGderatas inaere turbationes, magis
confirmantiir; quafi euentus hic fubfequatur ipia?
rum operationcm,qua ne aqus quidem ftillam elice^
re pofieot. Nec fanss mentis hominem opinari decet,
fatiliuefanarum mulicrcularum aClioniobedireele^
Hicnta,
-' Liher tenim» 2d^menta, & ad harum nutum inltjtutam a D30 natura-
liumrerum leriemimpediriuel inuertij quod hauddubid cotingeret, fi harum arbitrio tempellates, plu-
uif, grandinesScfuhninainferuirent.utquandocun^
que & quomodo hse iubeantjea infequantuniic quo^'
quediuina potentiaabhumanauoluntate fuperare>
tur tanquam in feruitutem redacla , ut puichre docet
Hippocrates. ReclaitaqueeritTententiahxc Sene- TnUbelJe
cse : Rudisadhscantiquitascredebat, &:attrahiim- ^P^^^i'!'.
bres catibus, & repelli: quoru nihtl pofle fieri tam eil:
palam, ut huius rei caufa nullius phiiofophi fchola iit
intranda. Si autem maligna imprecatione, aut certa
uerborumobmurmuratione, fealiquidnonuulgare
perpetrare poiTe,in animum induxerint, cum Socra-
te dixerim, incantationes eiTeuerbaanimas decipie- Tncatatloni*
tiahumanas,autfecunduminterpretationem, autfe^ uerbamhil
cundum timoris incufsionem , aut fecundum defpe-^^^^''
rationcm : quae fane ne piH quidem facienda fentio,
quum nuilum effg(ftum reuera naturaiiter producere
queant, nec ob id etiam fanitatem in morbum comu"tare,quanquam ijs fe pofle falfo arbitrenturuetule.at
eiufcemodi morbi a diabolo, conniuente Deo,ob horumhominuincreduIitate,maleq;conceptamdefa-garumpotentiaopinione,faepenumeroaccerfentur,
infligunturq;.Idem di6lum uolo de frugibus,qu^ nul
lo modo incantationu ucrbis aut imprecationib. ledi
poirunt,fedadcemonequidem,Deoconcedente,ue! ^__A2rnmnon
ueneficijs:muItominuse^queutali6traducJ,5liali-p<^j-f
-^ L^-
cetopinione expoetaruuberib.hauferintueteres.ad "'^'^ f" j^^'?»'*
nos quoq; deriuatam. Hinc celebratur illa duodecim %TLt^'!LTabularumlex: uel uempct.5.
Q.VI FRVGES EXCANTASSET, V Q-^^- Siibnt.dem
NAS DATOj NEVE ALIENAM segetem ^':'X.« , (li.!/,iq.
PELLEXERIS EXCANTANDO: NE IN- "^f;-/''^'^*illittf.ll.
CANTANT0,NE AGRVM DEFRVGANTO.r 4 Vera
2^4 ^^ Lamijs
Plin,Vh^\%,- y^^^ autem carmina &uenefic53 quib. fegetespelf'
caH.6 liciuntur,atq; in agrnm traas Ferantur,doccr C. Furi^
us Crcfinusrqui ^ ieruitute liberatus, cum in paruuQ
^idmodum agello largiores multo frudus perciperct,
quam ex amplirsimis uicinitas, ininuidia eratma-
gna,ceufrugesa!ienaspeiliceretmaleficijs. Quamobrem a Sp. AJbino curuli dic difta, metuens damna^^tionem, cumin Paffragium tribus oporteretire,in-
ftrumentum rufticum omng in forum attuiit, &ad-.
duxitniiam ualidam,atque (utaitPifo) bene cura-
tam ac uellitam , ferramentaegregi^ fa(!^a, graues li-
gones, uomeresponderofoSjbouesfaturos. poftea
dix5t: MaieficJamea Qairites hscfunt; necpoflumUobis ollendere , aut in foram adducere lucubratio-
neSjUigiliasq; & fudores.omniumfcntentijsabfolu*
^us icaqi eft.
Merito igitur fummopere admirari,grauiterqiie
exanimo dolere cogor,annis fuperioribus apudeaImperij,eiqu@ cotigua loca, ubi clarius fonare Euan^gelij uox creditur,ob uitiata tempeti:ate uincam^difie
plam qu^ adhuc in herba erat melTcm, non td Dei ucl
probantis uei punientis manum, mentis oculos couf
^ertilfe magii^ratusi fed ea negiecl:a, ad deliras lubri^
^sque mentis muliercuias numero plures rcfpe-
t xiiTe ,easqucin fqualidos carceres,d^monum ho-
fpitia Bc diram carnificinam pertraxifre,ubiin cxci-
tat3£ tempetlacis &inueci:2e iacturs confefsionem
adaclse , Vulcano folenniter confecrataEfunt. Menrte aut deiufas fnilfe a diaboio» qui earum pnantafianx
|udibrijs prJEdigijsq; corrupitjUtfefecifTequ^nopo
luerejConfetTae fint ( quemadmodu foient obfefsi,me
Uncholici,incuboprefsi,Lycaones,cynanthropi,de-
mentati, fatui & pueri.) dubium efl rainim^. Non,
^nim mufieris malitiofs , auc aitcrius maugni homi*pisuoiuntati&potedse aeremuci elemerita,utproil
^ iorum
Libertertius. 26
s
fomm imperio noceat , fubieciiTe iuftu & multsc mile
rationis Deam, Taris demolrratum eil.Si diabolo po"
tefbas eil aeris^hic Dei folius permifsionem dcfiderat ^p^^f^t
expe6latqi,nocendi fempcr cupidifsimus:ut hoc no-
mme abfurdum errorem elTc.ingenu^ dic2,{i quis muliensuetul2,amentis &maIefic^imperiofubijci dia
bolum credat.H^c quide ita illi fubiacet,ut Gogitatio
ne.fermone&aclujilJius fxpeuoluntati moregerat:
uerumipfc profeclo huiusnutuipro fualibidineob'
fequi poteli minim^, etiamfi uterq; idem expetat,cia
Dei folius fempcr, & quandoq; fideiiu eius minillro'
rum imperio obedirc compellatur.In reb.corrumpen
dis aeris conturbati uim, uel quocunq; modo , unius
Dei nutum & confenfum praeftolaturfpiritus procel
laru,ubifuos uel explorare uei calligare inil:ituit Dc"us:cu!us miniftri ucri,in Chriili nomine,d^moniumfubindepelicrepoterunt. Proindehos quiueritatis
Juce ac radijs fibi oculos configi arbitrantur, in aliam
decuittraducgrefentetiam Bcmagiilratu&plebetos:
Sc quum fedalo grauiq; fermone ab i.dololatrise flagi*
tioauditorcs rcuocare conentur,hancquoqueeiusnefandifsimam ipeciem ejcplicareoportait, qua la-
mijs attribuitur id, quod folummodo ad Maiedatera
diuinam pertinv^tjempeil^tes nimirum pro fao srbi-
trio ciere.Sc grandinem proiicere: item quando in re
busaffli6tis eoufque deijcittur animus, utfuperili-
temadhuceirePeum,qui opemferrequeat,uixcre-
datur.
Si qux fatentur dementati3Eanus,prsen:areuaIe-
rent.uixin generis humani fudentationem frumenta
fupereifent : immo nihil in rerum natura incorruptu
permaneret,nec quidem ipfe homo confiileretrproia
deeramnontantoopus eiTet apparatumbeilis ;,u-
binihil non indrumeritorain &niaterierarn peiH-
lentifsimarum cum grauifsimis fumptibus effingi-
r 5 tur.
sSd VeLamystur ,
quo hoflis in perniciem cogi, ager funditus cor^
rumpi, fegetes prorrus difsipari, uites radicitiis euel-
]i, aqusEpenitusuitiari queant: folum hic ciufmodi
uetula,quam Lamiam dicunt, uoto &:opinione cele*
rius, unico nutu non modo haec €fficiet,uerum etiam
copias ita afiiiget, Urbesq; & regiones coqualTabit, ut
fe felices fore fint fperaturi aduerfarij , fi in deditione
permittantur. QuidhicGpusfumptuofis tormenris^
quid pulueris ilhus diabolici moIeC^quid globorum Sc
fphxrularuaceruisC^Quidmixtoinfuneftiorepnicie
lardo>uel quacunq; alia pefte f quid igne in exurendis
oppidiSjarcib.&pagis-r^quidnumeroTaillamancipio-
ru fathanscateruaC^quidequitumcataphraifloru tur^
baC^Vnica hsc nodra Empufa,fola Lamia,omnipote-tiamhicfuaodendet, quxetiainTurcam eritablega^
da,utafubfidij in perpetuum Chrifiiianifmi hofi:em
colligendi onere Germania femel fubleuetur, libere--
turque.In media profeelo luce caEcmijireuidemur,
qui amplam hanc occafionem tam (lupid^ neglexeri-
mus^Seddsmoriisopefublimia hxc operari noClras
fagas,nec ilbus auxiliu a Chridianis admittendu efTe,
refpodebitur.Hicuicifsim mihi explicariuelim,cuius
ope difsidiafeminentur,propagenturque inter Chri^
flianosrcuius infi:in61:u & adm-iniculo hos adeo tcme^r
re,frequenterobrenihili,faftuuel infoletiaturgidos
bella mouere,urbes pacificas euertere,rcgio.nes uaftg.
re florentifsimas , fanguinem innocentem quam pof-
funt afiiuentifsime cum multa tyrannide efFundere
contingat:ubiuiolentie,{lupri,adulterfj,rapinje,latro
cinij, &nefandifsimorum quoru^mcunq; fceleru tamin amicos,quam in eos quos hofles uocant, quinimddsemoniacas colluuiei Bc flagitiorum fathanieoruin
frequentifsimafchofa&afylum fecurifsimumC^Quishic architecfluSjquis Im.perator, quis dux & re^t:or c'
Siexitiofisid genus monllris quibufcumque 3cdia'
boli
LibertenimJ 26y-boliorganis in bellislocuseltjquare ille denegabi-
turnoitris Lamijs: qus non uulgariradarsejfecun"
dum horum hominum opinioneiri, cmnia perdere,
cosium terrasmifcere, &ho(£em ia orainem redige-
repoterunc, etiam citra fangainis eiFafionem,ri ita
uoles : uel cum grauilsimis eiiis cruciatibus,pro fuo
arbitrio &hbidme, citraullamhaefitationern, &{ine
fumptibusc'£am de Lamiarum poteiitia psrfuaiio-.
«em ad nos a mendacibus poeiis deriuatam , in mul-
-torum etiam piorum animis tam tenaces adhuc egiu
f£radices,ex animo frequenterlageo: at Gururnniud
fiagellum peccata noiiramereri cenum eil:. Quanquaiier6,dsmonis inilinifla di6>a facinora perpetrare koniines,obiJcietur : Scuice uerfa, diabolum ex prauo*
rum hciTiinum fuggeilionc &: uoluntate quoque operari:hicrefpondeo, eanon confequi neceflario : Sco-
porterediLtinguirerufubii:antias,undea6lionespro-
dacuntur.AIiaenimeftproprietasdaemoniSpDeirpi^
ritus mini{lratorij:aIiaterrejlris hominis.lllc quideni
utlpirituSjinhominem fein{inuare,eumq; agitarepo
tefi:,undedsmoniacus,uela ds^mone obfeifus dici«
tur homo : nequit tamen in dsmonem fpiritum fe ui-
cifsimingererehom,oterreftris,utinde fimilitcrno^
men mutaetur,opereturq;.^
Grafrantecruddibellointerreges Danie& Suecje
Anno I5<:)^.ex callris Danicis fci iptum e(l, Suecias re^
gem inter fuas copiascircumducers quatuor uetu^
las Lamias , qus carmine cmnem Dano prspe*(direntui^loriamjUtnulium poifethoilri faceredam-
num : & ^i qui a Suecise rege cingerentur obfidio'
n.e, redderenturimbelles, atqueindeditionempro-ni, Ac licet famae huic prius nulla fuilTet data
.fideSypoiteatamenunam exhisLamijs captamfuif«
fe a miiite generoil Comitis a Schuuartzenburch
Gunthardi,ducis exercitus,qu22eaconiiteretur, fcri-
pto
^ 6$ De Lamyspto addebatur : deinde circa uias inputeis Sclocis
aquoils limofisque inuenta fuifleextracla longefi-
]a, quibuslignescruces multaealijque charadlercs
appendebant.
Zemt.io. Si uera eft hiftoria , §,rauiter utrinque deH<^um efir.
Veitt.iS. contramanifeftumDeimandatum : aSuecis, quoduetitam opem accierint : aDanisuero, quodfibia
magicis illis pra?ftigijs & daemonum ludibrijs timue<
rint. Enimuero amentes ill® anusreucranihilhic
potuere, quanquam fecusfortafsis erantperfuaraei
mendaciorum archite^lo. Caeterum permittit fs^
penumero Deiis iuffco fuoiudicio , eos quidifsidia
uolunt,in reprobam tradi mentem,&: ad foiiorum ar<
borum agitationem pertimefccrc,exhorrefccreqj.
Ob tempeftatem porro illam,cuius fupra memini,
minimefilentio eratfepeliendum , quodquum eain
illis graffaretur oris, eodem tempore uarium proceUlofarum earum nubium exortum defixis oculis feui^
diffe , & attcntius obferuafTe in diuerfis , etiam long^
difsitis prouinciis,nimirum ducatu Vuirtembergen^fi,Franconia,Bauaria, Saltzburgo,Vienna, mihi affe^
ruerit uir nobilitate , prudentia multijuga le^ione &uario rerum ufu eximius,qui citatis cquis die no6lu-
quc citraullameun^lationeijfdemdiebuspereasfe-
fiinatifsim^peruolabatditionesad C^farem, tra<5lu
tempeftatis & damni illati ubiq; fingulari confideras
rtudio:necanimaduertifiequicqua,quodad Lamia^.
rum opus potuerit contorqueri , sit. Cum flupenda
fe adhsc admirationeexcepifleaffirmauit,quodin
reditue^ hofpitisrelatuin itinere cognouerit, quaf'
dam foeminas apprehenfas , carccribusque traditas
e(fe^ ob accitam tempeftatem damnofam, maxim^ a-
pud cos cjuos alia mentis pculi acie de diaboli potcn^
tia, Sc delufaru fagaru kidibrijs cenfere decuit, quain
facereuulgusfolct, propter p^culiare&indefefium
Theolo-
Llheftertim» 2i0Tlicologise puriorisftudium , cui fehimancipaire
"credunturiunde non ohfcure licuit elicere dilucidos
eiufmodi plagarum authores Sc cau/as . Exemplumin lobo minime dubium proponitur. Punitionis
quoquefimilis miase cuidentirsimseinProphetisle^
guntur, aduerfus eos, quibus ad diuinse uocis moni-tionemauresobduruere . utAgg3ei2: Percufsiuos
tientourente &;aurigine, atque omnium manuumueftrarum opera, & non fuit qui ad me couerteretur.
Et cap.i. Ponite corda ueftra fuperuias ueftras,dicic
Dominus, Seminaftis multum, & collegiftis parum,
&c. Etinfra: Refpexiftisadampiius , &faicume{lminus : & intuliftis in domum,& ego exuffiaui illud.
Propterhoc,inquit,fuperuosprohibiti funtcceli, ne
darentrorem : & terraeprohibitum eft,n€ daretgcr^
men fuum, &:c. Item lohelis i. Difsipata funthorrea,
dificclas apothecse, confufam eft triticum , ingemuit
animal,&c. Leuit. 26* Sinonfeceritismandatamea,
dabo ccelum uobis defuper ferreum, & terram asnea,
& confumetur incaflum labor uefter^ &c, Si autem in
praeceptismeis ambulaueritis , dabo uobis pluuias
temporibus fuis,&terragignetgermen fuum. His Sc
lol^ielis 2.rerum ubertas promittJtur-.Zelaius eft Do-minusterramfuam, &pepercitpopulofuo .&dicit:
Ecccegomittamuobisfrumetum, uinum &oIeum^&replebiminiineis5&c. Eccleilaft.^p. Bonaboniscreata funt ab initio, fic nequifsimis bona&mala.Inltium neceirarise rei uitae hominum , aqua, ignis
& ferrum, fal, lac & panis (imilagincus, & mel &botrus uuae, & oleum & ueftimentum. Haec om^nia fanflis inbona, fic 5c impijs &: peccatoribusin
mala- conuertentur. Sunt fpiritus qui ad uindi6lam
creati funt , & in furore fuo eonfirmauerunt tormentf
ta fua.Et in tempore confummationis effundent uir^
tutem,& furore eius qui fecitillos confuiident.Ignis^
gran^
27^ BeLamijsgrando fames Bc mors, omnia h^c ad ulndiflam cttkl
taliint.
Ex animo itaque prsmonitos uolo eos,qui in pre-
dicloerrorcetiamnum conquiefcunt, necin aeretui*
bando Dei manum citra hominumcooperaticnemagnofcere uoliintjnueclaque inde damna hominumarbitrio imputant, ut redpifcant adhuc. ad quam uo-
cemfi eorum utprsfradorum occa!'uericanimus,in
taminextricabilcm diaboli labyrinthum eosprouo^
lutu iri prsfagio , unde nullum educcre poterit Tbe*fei nlum, fed fchus miferentis Dei filius: tam frequen
tes carniiicinas archite^labitur accumulabitque Dei& hominum hofbisut iuratifsimus j ita 6cfarguinis
innoxij casdiumque impiarum {itientif?imus Beel^
zebub. Necdubito, quin oculis paJamhsc propo-
neteuentus: quod Deus proinefl^abilifua bonitate
clementer dignetur auertere. Falfus enim maloaudiriuatesj (edmeueftigia terrent. Exemplanouicomplura : quid iam alij cum magno fuo malo Sc
reipublicse detrimento experiantur , ipfi certiores
erunt teftes. Telam contexere longam & inexplica-
bilem in hominum ruinam exiriumAque^ mille artifici
noneritdifficile,potifsimuir. apud quos exuoto faC''
ccdere inftitutum uidet,ubi nimirum ob peculiare
fuum ex Dei alTenfu fa£tum , in uitam infontem por..
ro fseuiri animaduertit; tum neruum conlequutus,
aliafimilia, ueletiamtetriora molitur, qmbusinfuanadaarfliusconftriogit, atqueexCharybdiin Scyl-
lam propellit, quosfuis ttrophis pronasofferreau-
res comperit. Hic fj^ne fjepius conniuet Deus me*rito, ob inuidam eorura incredulitatem, qui,Iicet
aliterSacrarumliterarum IeCtione,maximeex lobo,
inftituti, non tam Dei iulli manum uel probjvntem
ueicailigantem ?gnofcuntinfegetum, uinearum Sc
pecorumperditione, quam fiDguiareineius miferi-
cordis
Lihertenius^ ^'ji
tordis benedi^lionem & gratiam in annonae afiluen'
tiaample(Sluntur.
Nechic praetermittere oportuit, circiter id tem^
pus, quoGermanisEfupenoris prouinciasilla tem-
peftas calamitofa afflixifTet, me quoque pro rerummearumXorte haud leuem pafifum ia6luram ex gran-
dinis, uei potius gladiei procella, in ditione Raue^fleinenfi , non procul A Grauia. Ea fegetes feliciter
ineflas , & in agro per fafces quaternos c6iun6lim adcxiccadum,utapudnosmoris efl:, difpofltas, itadif-
iecit ac excufsit , ut ©mnino trituratas eas , ^ agrumdenuo fatum dixifTes : unde neceum confererc in
proximum annum. , fed terram aratro folum euerte^
re uoluit uiilicus, ut qua^abunde nimis frumento fa-
turata, Scfoenorireddendofa6laidoneafaerit, Ra*ttiosquoquefimulex arboribus quafi fecuri fefloSj
per arua fparfim difiedos fuilTe ex eiusglacieiuio-
lentiauidi. Reclo autem du6lu,nefparfo, hieflauit
fpiritus, ut ferenihiiaut paruminfortunijutrinque
fenferint proximi agri . Atqui Virgilio ethnico, circa
meffem non tam miraculofa fuit uifa eiufmodituf*
batioaeris,Geor.i.
Sce^e egOyCumflauis mefforem induceret arms
A^icold,<?^jragili iamflringeret h&rdea culmo,
Omnia uentonwi concurrercprAia uidi,
Quce grauidam latefegetem ah radicihus imk t;
Suhlime expulfam eruerentjta turhine nigro
"Eerret hyems culmumq^ leuem,flipuLi^qi uolantes,
, Eape etiam immenfum coeio uenit agmen aquarum,
"Etfoedamglomerant tempeflatem imhrihus atris
CoUeBce ex alto nuhes,ruit arduus cether,
"Btpluuia iyigentifata lceta houm% Ubores
Tiiiuityimplenturfoffce,!^ cauaflumina crefcunt
• GumfonitUjferuetq^fretisffirantihuscequor*
t^fepatermdia nimhQrm in noHs corufca
WHlmi^
2f2 BeLamijfruhnma molitur deXiri.ijUo maxima motu
Terra treniit^ fugerdferdt^^ mortalia corda
Ver gentes humilisflraiiitpauor. ittefla^anti
Aut AthojautRhodopcn, autalta Cerauniatelo
DeijcitJngemimntAuflriin^^denfiflimusimher,
'i^uncnemoraihgentiUenio,mmclittoraplangunt,
Hsc profe6to fyncdf^ 6c fjngulari aniini {ludioilbi
propofitameminennt.quiad readmonitionem per>
tfcerecandidamarbitrabuntur. Si ueroplerirquein'
dolis morofe hominibus recalcitrare, ac in me p6tu*
Janteruel ferio inrolercerelubeat, ijs c|aidem permel.icet,duramodo aduerfus Gonfcientiar Scuericatis te^
llimoniuranonlaborent, &DeigIoriaacreipubiic3E;
Chrsft^ans? quits utilitasqi requiratur.
Anfam uero huius iDcredulftat^s prdnarh adnlci-
dumobtuleruntrufticijfiduciain DeumuiuaminuSrccniirmatitqui multifariam ho<? etiam tempore fecii-
dumeorumincredulitatemuex^antur a fatana, uta^
lias lac ademptum^ahas foetum, aH4s feg?teSjalias ar>
mentum etiam interemptum a Lsmijg putet: Sc iinU
uerfam agriculturae rationem ncn ad benedi61ionein
Dei in uefafide,fed ad meras anicularum UDluntatesLi.i6.de Szh referant. Adijciam do6lifsimiuiri IVLII S CALI-uUxer.w^ G ERI uerbaad Cardanum : Ais, ad malcficij effica-''
ciam confefre malefici confiantiam. Putafti cuiufpia
afFe6lum agefe in alium, quarh in eum cuius aife6!us
cflc' Neq; uerum eft,ab homine homini ncceri pofTe
uerbis.Nam quisillaermuerbadocuit:' Nonhomoalius, Nam quisillum. C' Non coeIefl:is[nteIIigehti&.
Quisenimeam facereaudeatauthorefafcinic' Ergomalusdsmoh : non ut hominem faceretpotentio-
rem,fedutipfumdeciperetcredulitate,atquef6ciuiri
habercttum impie;atis,tum seterni exitij. Ipfe igitur
agii dsemon : fiulius illc ac ugcors, putat fuis Mq qo*
«i&usagere.-
Porro
LiherteYttm. ^ ifjPorro icontrario quis fort^cbiiciet,pluui?. cieri
pofrccarminibusinperniciem amaleficis: quum ex
iure fcripto conftet, aliquas in falutem pluujam prb^
uocare.namlex^. C. dematbemat. &mal, Conftah-
tini efl:,quaadmittiteos qui precibuSjCarminib. aut
inedicamentispluuiam impetrareualent, autaliquid
quodadhominufalutefpe61:at,&c.Bsrtolusibi:Suhi
ma&mens legis efl-, meaopinione,ut fi quisirtis arti
bus ad urilitaie hominu utatur, permife fint^ ut icri^
bit iofepbus de Solomone libro 8. cap. 2,qu3e aiioqui
iietits per fe funt, & maxime fi in alicuius pernicieiii
conuertantur. Hic paucis,cu bona uenia,rerpondeo:
Cnrritianulmperatorem credidiirealiqua in bisefle
viim,haud fecus atq; mtslti alij , & quide pleriqi clhDt ac
poetae . E.x: quo c6fequitur,magni hunc ea in re iniu«
riam Deo feciiTe, quinon pijsuotis&culpsdepre-
tationibus fupplicandu,fed conteitationib.impijs ac
adiurationib.cogi Deum pofTcjUc hoc aut illud nobis
donaret,arbitrabat:quin & ampladiabolo aperuiffe
feneftra, quu uero Deo relifto , per Satans aut mini-
ftros aut minifteria quid fe confequuturii confideret;
Demturalibm phamdci^ fcmnifirk, quihminter'-
dm lUuduntur Lmi£,demmx itm unguentisi
dr qmbufdm pkntis fcporiftris^ men-'
tcmq; impenfe turbmtibu^.
Qp. X VI.
INterdum Empuf^ exornandss adbibenturetiam mlhK-h
naturaliaquadam pharmaca, quibusubifeinun- «/'«/'^^^^*'
xerintjConfricuerintque, itaafraudulento maei- *^f
57''^''
ItromttitutsLamiK, pertornacem moxfeeuoIatU'r^fd?;a l
ras , ac per acrem long^ lateque euggaturas ad tripu^ 'mix.
dia,dulcifsima fyrapofia, concubitus 5cgratifsimare
tum fpeltacula,confidunt : quas tame per infomnia i-
pfisingeritiilemiileartifex, ubi abinunctionefcm'i rtFen
^f^ De Lamijsniferi omnino unguenti , in profundifsimum letliaf-
gicuiiiqueromnum dilabunturinfcis. Hrecnefom*niauideantur,Iibuitadciucere,quid rolertifsiraus oc"
' culrarucaufarum indag;atorIoannes Baptiil:aPorta^^'^
' Neapolitanus lib. 2. Magiss naturali3,0ue de miracu-
Jisrerumnaturaliu.fcrjbitrAdeodira.inGuienSjCUDi-
do homiou mentes inua(ir,ut qus natura mortaliuin
commoditati elargita ell, abutantur, ut mukisno-rum fimul coaceruatis componant Lamiarum un-guenta: qiise quanquam ipfe ruperftitionis pluri-
miimadmifcent, naturali tamenui euenirepatetin-
tamiamm tuenti.qu3£que ab eis acceperim,referam.Pueroruinungnenta* pinguedinem aheneo uafe decoquendoexaquaca-
piunt, infpifTando quod exelixationeultimumno*uirsimumqaefubfidet. indecondunt, continuoque^
inferuiunt ufui : cum hac immifcent eleofelinum , a^
conitum,frondes popiilneas &fuliginem. Velaliter
fie: Sium,acorum uulgare, penthaphyllon.uefper*
iilionisfanguinem,folanumfomniferu,&oIeum (Sc
fi diuerfa c6mifcent,ab ijs parum difsidebunt) (imul
coafic!un%parte»omnesperuogunr,easanteaperfri
candoutrubefcant, &reuoceturcalor,rarumq; iiat
quod erat frigore concretum. Vt relaxetur caro, ape^
rianturque,pori,ad!pem adiungunt,uel oleum iptius
uicemfubiens, utfuccoruuisintro defcendat, & fiat
potior uegetiorq; id efiTe in caufa non dubiu reor. Ssc
nonilluninocte per aeradeferri uidentur adconui-
uia, foDos, tripudia, & formoforu iuuenii cocubituSj,
quos maxim^ exoptat: tata eftimaginationis uis,im-.
prefsionu habitus,ut fer^ cerebri pars ea qu^ memo'ratiua dicitur, hniufmodi (it plena: cumq; ualdefint
ipfie ad credendij natur^ pronitate {aciles,{ic impref-
fionescapeimnr, utfpintusimmutentur, ndno6ladiuG; aiiud copiraotes: Scadhocadiuuantur,CLimn'S
liefcantur nifi berif, radicibus, caftansis &]egumini-bus«^"
Viherterum. ifibus. Dtim hspc penilcuiatius perqulrendooperain
nauarem (ancipiti enim immorabariudicio) incidit
mihiinmanus uetulaqu^dam (quasdilrigis auisno
(^urnjE (imihtudine Srr*^es uocant, quaeq; puerulo- Strigei'^
rum fanguine ^ cunis abfor'oent)rponte poliicita bre HiMonk Muis mihi teporis fpacio ailaturam rerponia:;ubet om' ^«'^^^^^^*
nes foras egredi, quimecuacciti eratteftes: fpohjsq*^
nudata, tocafeunguento quodamualdeperfricuit;
nobis e portae rimulis c^pnfpicua : fic foporiferoru ui
fuccoracecidit, profundoq; occubuit fomno. forcs
ipfi patefacimus, multu uapulat : tantaq; uis fopori^
fuit,ut fenfum eriperet. Ad locum foras redimuSjiami
medelcE uires fatifcunt, flaccefcuntque. A^ fomno fe^
uocata,multaincipitfari deliria,femaria montesqueiranfmeaire,falfadepromensrefponfa. Negamus,in**
ftat:liuoremoftendimus,pertinaciterrefiftitmagis.
HaftenusioannesBaptitla.. ,.
Lamiaruquoq;unguentu propemodu {imiletra^ VeSuhtuUi
dit Hieronymus Cardanus , poftcuius inunclionem ^^^- «^/^^^^"
mirabilia uideri apparct.Na & de his quas non fant,&
tamenuidenturjibifermo ell;. Conftatpinguedinepuerorum,ut dicuntjfuceisqi apij,aconiti,pentaphyI
li,folani,acfuIigine, Sed tamen dormire creduntur,
dum hsec uidenc. Spe6tare autem uidentur theatra,
uiridaria, cosnas, ornatus, ue{les,formol'os iuuenes>
reges , magiftratus , imo res omnes quibus deledlan*
tur, quibus etiam fe frui arbitrantur. cernunt iteiri
daemones , coruos , carceres , fohtudinem , tormcn*ta. Hgecigiturfuntuiolentoruminfomniorum. cau-
fee. Hinc etiam illas apio uiclitare air,cartaneis,fabis^
cepis, caulibus, phafelisque,fQmnos turbulcntos ci*
entibtts: ficmagisperfomnum ferri uidenturin di-
uerfasregiones, atqucibi multifariam affici, proutuniufcuiufq; fuerit temperies , unguento adiuuante»
Ouinonabfimileadinducendu profunduiongum^i% z fom-
2^^ De LamijsSommferum fomnum.atJftins^amliic oleum.Rec.femln.IoIii.iiyd-
ole»m,icjami,cicutse,papauens rubei & nigri, laclucse, por-
tulacae, ana part, iiij. baccarum folani romnifici part
l.cx his omnibus fiat oleum fecundum artis legcm,&'
pro qualibetuncia iftius olei mirceaturfcrup. i. opij
Thcbaici.Hincrumaturfcrup.i.ueli.s.&duorumdie
rum iubfequeturromnus.Ljquorem conciiisntemi-
rific^ romnumj ad guttam unam autalterara exhibi-
tujmo guttas liquoris, iomni tot quot illae fuere, ho-
ras introducentes, lubens bic addere : (q^ pr^edat no5/w/'//«4y^»piiblicari»Eiufmodi qusedam fimplicia, putalolium,jm tmhatia fabasnuerfa^opiujiyofciamus^cicuta, papauerisfpe-
atf/ere fa.g;jggjQ|^numfu?iorum fomnificu,mandragorajnym-
phea, atq; id genus reljqua,naturalium rerom peritis
nonomninoignotainueniuntur,quibusinteile61us
uei auferturuel turbatur: ut qui fjs utatur,ioquendo,
audiendo & refpondedo amens uideatur, uei in fom^
num altifsimum ad dies etiam aliquot prjecipitetur
:
at eorum ufum,& aquas, uina, puiueres,trocifcos,o-
Jea, sliasque formas hinc conficiendi modum , fi^
lentio inuoluere malui,neijsabutendianfamalicui
fubminiftraffe uidear. Perpetuo iuuandi, Bc nonlaedendi , animum donauit omnis boni author beni#
gnifsimus.
Adijciam hic tamen obcautlonemhiftoriasduas
noninutiles,dehorumfcporifcrorumu?ribus. Mu^lierqusdam ad rematt€ntior,optimeq5nota,fed quffuumiamobijtdiem , trituratoresinmultos condu--
xerat dics, curaratque ex lolio diligenter excreto
(dourtnosuocamus) molito pinfitoque, admifta
fecalis farina, panem apparari Sc coqui, ut eos mino-*
ribusfumptibusaleret.quo quumelTentpaftijinqua
'^mmtiaei dam leuem incideruht ameniiam : 6ccum cllentali^
fomnwgra- quandiu rotati uertigine, lafsi ad unum omnes in'"' "''^^^^ profundumiongumqueincideruntfomnum,utpro
**^^'labore^
mi ex i
tihertenius. ^yyjabore , quem uetuls praeftare oportuilTet ^ ipfi con-tinuo fterterent ; donec ea tandem poft alterum aut
tertium diem errore animadusrfo, uiclusrationem
mutaret.
Adhjecclarifsimuseruditione, multijugaque re-»
rum obferuatione & ufu medicus, D. Renerus Sole-
nander^collegaineodem apud illuilrirsimunoftrum
Principem mmifterio coniunflirsimus,quum Loua-nij anno quadragefimonono fub Hieremia Brache'
lio operam medicinsedaret, uidit puerum Seruatij
SafTenibibliopoIs mirandis rymptomatibus corre*
ptum, exefuforreunius baccsfolanimaioris (^her*-^^^'*"^^ *^**
bambeIladonnaItaliuocant)quam cafu imprudens^.^,'^'' ^ '"
propter jgtat«m, fgnarusq; rerum, exhorto u. Cjem-'
msPhryfij uicini fui (qui tum eam plantam pr^gnan
tccum aliquotalijs exoticis herbis alebat) legerst,
deuoraratque, cerafium uel uuam foVfitan exitlere
arbitratus. Puer primum coepit furiofe agere,ncs
ullum parentem intcrftinguere, anim,o Sc corporc
languere: uocatus D. Brachelius ad confiiium & cu^
rationem,tam fubita fymptomata grauia miratur^fta-
timquc conccpta fufpicione afiumpti alicuius uene-
ni maniaci,fcifcitatur ubi nam puer fuerit, quid ege-
ritc^eum in D. Gemmss horto lufifie narrant,uifumq;
uerfari circa di6lam plantam,eiusque decerpere bac-
cas. Sed priufquamhocinnotuiftet^inciditpuerin
fomnum profundum,ut excitari nequiret,is durat ad
horasuigintiquatuor. tum puerfponte euigllat, a-
gnofcens primum patrem, deindealios , CQd ilupi-
dionatpaucis tumexarteadhibitisremedijs, probdreftitutusefi:.
Qucd autein Gallo cuidam nobili , ex Narbonen^ VormlentU
fiprourncia oriundo accidit, mirummagis ed, eo uTteiexsiiU
quod & rifu fimui Zc deploratione dignumuidea-lur. Is ex itiners captug a Turcis , Sc in Thraciam
$ 2 abdu-
j/l De Lamijs
aD(iu6lus,dytiafta2 cuidam donab3tur,Sc(ut opinor^
BeIlerbeco,qni cisBofphorum ThraciumperMace-doDiam pr(^Fe(ftas mihtum dicitur.Abhoc lilenon a*
fpere coepittra6lan moreBarbaro/ed perhinnaniter
eo qudd gyneceo deilinatus elTet ob formam ac sBta«
tem. Itaque tandem quodam die cLbi ac potionis
tum uarietate,tum copia ruiteffe6i:um,utin romnumtriduanum incideret, Quo finito
, quum experre-
<5lus mJngere uellet,exe6tos llbi teftes animaduertit.
tum demum attonituscognouit, quam diudormif-'
fet,%: curtalaut^femperac aflluentertraclaretur,at-
^ queexquocibi^eneretam altocorreptusfueratfompmw,^itti'
j^Q^ Redijt tandem ad fuos , &hanc artulitcaufani
%Lapidctnc ciirnupt!|s racile carerepollet. Albertus autemMa-^rjiojc.hh.-^. gnusin i£gyptonafci lapidem tradit, & Diofcori-
cHj>.u<;. ties ,qui Memphites nuncupatur, a Memphi t quo
riin.hb.zj. contnto, & cum aqua uinoque epoto, iluporom-^
rui'H depHt n*^'''^^ ieniuum mducatur , ut nulium omnmo dolo^
tratl.de Syn^ remfcntias. Vnderefertar d lurifccniuitis, ubide'dic>c. tortu- quseftionibus aguntjac tormentis,
X)€ cpio^heirdH luc,gelotophylUde^ foUm furiofoy
tbeangdidcy^ potu demmtante Uicum dvud
Btrnates. Qp. X V 1 L
"T" f Ic obiter,ob raritatem,& rei quad miraculum.
trado.
r^,^ nihii properammanustqi
eire, miffusquebeHipericulatimere, perfuafumha»
beant: quemadmodum in his regionibus,ebrios quoque intrepidius fe quibufeunque naufragiorum ^difcrimjnumiluctibusobijcere. obferuamus. Quo^
Vldeetiam circa, ubi exercitum eolligit Turca , opiouniuerfa
fpoiiaturterra, licet qaotannis id incredibili coliiga-
tarcopiaex papauere albolsuiter uulnerato, poij-
quaii^
piofcor.ltb.
Liher tertiiis, . 2y0qnam cp.i^^t?. prorrufent: undelaCc''s aIic|notguttse e-
manaiit,piiulatini concrefcentes. Eius remineapudTurcasnonmmus terra conreritur, qaam inh-s di-
tionibus tritico^prsferrim Achar£,Carachara?,Sp3r-
tadi^jSmetetinds, & in alijs uicmis oppidis Paphl a-
goniSjCappadocia?, Cihcise. VixTurcam inuenias,
quiopiumnonredimatretiamfiunius afprinumirma
tisualorem tantum pofsideat, eiusdimidietate opio
impendetjfecumid tam togaqudm beilo coliaturus.
Quidam. eius efui a(Iuetus,remcl drachmam mediaminnoxie uorabat : poftridie uero drachma integram
idem ilJe deglutijt citra ullumaiiud incommodum,quam quod uslut ebrius appareret. Bel!onius,quJ Li.-^.ccipA^»
buicnunquam atTueuerat.eo fumpto^nihil incomodi c>^'^^^^'^^<*-
fen/it, quaminuetriculiorificiocalefaclione, leuemcerebriturbationej&fomnuinquietiorefT?. TritumTureis in obijcieda calumniaprouerbiu etl, OpiumcomGditli:acfia]teriusprouincishpmini exprobra-
resebnetatem. Opti?num habetar,amariiualde,gu-
ftu calidum,utos jnPia.met,ad modumpilorumleo^ninorumcol0refaiuum,odoremole(i:u& graue. In
extremo refrigeradi gradu id defignari , cum infigni-
teramarieet, inflammetque, mirum eO:. MalTchlach ^^^ff-^^Uth.
tiulgarcs Turcsenuncupant, Aphionperitiores. In ^phwn.
vCu quoq; habent puiuerem illis di6lum Heirsn luc :^eiranlm^
cuius circiter coclear quicunque fumpferit, nihil lc^
quitur,at continuo ridet, admiranda fe uidere ratus:
atque hincfuos indituit geftus, ut ingentem Gmni-busfpe6tatoribusrifum moaeat: quiubiadmeoteniredierit, fehisuel illis fuiiTglocis, &mirauidil]ereru
fpedlacula.aiTerit. Rogati illi,pulucrem cannabinumeifepleriquerefponderunt: qui,quanquam exGa> Lw.i.dedi-
leni do6lrina, largius paulo fumptus caput feriat,^^^"''
uaporemfurfum ob multam calsfa6tionem mittens :
citius tamen ex gclotophyllide parari fufpicarer, Gik.^s 4 fiTur-
/ {\ Torclsfuerit cognltaea planta, inBa6lris&circ^
Boryilhenem proueniens: quaeficum uinoScmyr^
rliabibatur^uariasdicuntobferuari fpeciesindendi^
^, .^ . quefiaemnonfieri,niripotisexpaImeouinopine3e
^\f',Jixma. nucis nucle-s , pipere dc melle aaditis.uei eu exloia-^'
r;.vu> «.t;Mj rio manico uel fiiriofo cofici,quis opinetur no abfur-" tndmit: dd;cuius radicead drachmse uniuspondus exuino
potam,excitarefpeciesuanas, imaginesqsnoniniu-^j^^.cap^.6Q. cundas,docetDiofcorides : feddupiicatum eummo
dum, ad tres ufque dies mentis alienationem afferre,
addi t. Non om.nino abllmile huic ed, quod de thean
fe*!"!^?^- gelide.inLibano Syris nafcilolita, traditur, eauidciicetdeuorata praefagirehomines , At meaquidemopinione,eauoratadementariiIlipotuerunt:utipfe
diabolus fe in illos , ut iam apparata organa, infinu-
ans , futura uel ambigua uel mendaciter fuo mor^praedixerit.
Potamatim itide ad Indu fluuiu inueniri narratur,
eaq; pota lymphari homines,obferuatib. miraculis,Mmtatm m» c ->• • rj ' ^- " a - i • j£ -^ oimiiis cuiuidam potionis uenericio laicum de^
nudiaHenefi mentabant, uelutque Itupidum reddebant quatuor
ca. ordinis praedicatorummonachiBernades, annono-/ii^chron, no fupra fefquimillefimum , utaquam cauflicam fiue
i,erm. Scb.arjgntgin abfque fcnfu tolerarit^ quaChriiliquatu-
Potusstiam ^^ uufnera pedibus , manibus 8c corpori fe imprime^de mentantts rc (imuiarat laruataMariaj adornatus fcilicetin hanc'y foponfen tragoediam monachus
,qui antea clauum quoque
p..iie memi^ pcr alteram iilius manum tranfeeerat, nihilquenon^.tt Put/his ^ r-^ • • ' r • r r i- ry^i:etJeJie 1^1 ij. uirgmis Ipecie periualerat iaico , ut eius lim-
'
or. hh.i, plicitate&amentiaabuteretur, cum tribusfuis fra-
y^/^.sj, tribus religiofis figmenti confcijs,ad fui inilituti confirmationem:quo nomine potionatus ille,altari quo«que in D. Virginis facello imponebatur ,ubi uelut
catalepfi correptus , in turbas confluentis confpe-
^u immobilis ad JLluporem ufque genibus flexis
perdu*
Libertertius. 2j^perdurauit:dumintereatemporisDo61:.Steplianus,
fabuls huius adror^ per canalem in Chrifti & D.Virgi^
nisfimulachris proximis mutuum colloquiummen'
titur. Fraude tandem dete<fi:a , artificium confefs funt
monachl qu^ftionibus fubiedi , exuftiqj eiufdem ati'
nidiepoO:remoMaij. Hiftoria fan^Iecftu dignifsima,
uthinc in reliquarueiufcemodi impo{luraru,ad ani-
marumexitiu oiimabid genus hominibus conftru*
ftarum cognitione promptius perueniatur. Similibus
fortafsisinfuis corporibus quandoque utunturnor
ilraeLamiae.
De incuibi diemonidci iUupone^or incuho morbq
nnturdi, Cap- XVI IL
Hlnciam incuborufuccuborumqjiaruasaggre^
diamur,quidinhisueritatisfoueatur,fi:udiofe
Sc latius inueftigantes: ut n5 modo ^ uuJgariu,
fed &; prudentiu animis 5 femel hoc falfse perfuafionis
fnnulachrum excutiatur. Quum itaque huius haBrefis
maleficio & praeiligij s delufs demcntataeque anus , a
dasmonefeGomprimi,incubosque pati arbitrentur, Cangreffus ii<
hanc commixtionem ,utreliqua propemodum om-"^"^^^^"^**"
nia , mere efle ex laeia mente imagmiriam , uel fo* rm.lum qualicunque affiri^u titillationem cieri , acce-
dente rei imaginatione : necuer^ congreiTum fieri,
rationibus demondrabitur euidentifsimis : ubi prius
comonuero, noftris medicis morbumqucndamdi- ^^f'*^^^»
ciIncubum,abincubando, quodpondusquoddano-bis dormientibus incumbere , & fuper nos confifl^ere
putamus,refpiratione opprimens, & ob id uoce impediens:itaut fi uelimus clamare,n6 pofsimus,cum foin
nijs horrendis & imaginationib. plurimis nos ab alijs
inuadiexiftimates, Fitfer^no<flu,8cafomni initio:3c
quecunq; epiieptici interdiu uigiksq; patiuntu!\hsc
.no<flu&:inibmnoephialtici. Piinius modo fuppref-
|jones,modd no^is ludibria, modo Faunoru in quie-
s 5 teludi-
teiudibnanominauit./^rabesjnquit Auicenna,albe''
dilon & alcratum , Auerroes elgadum, Azarauius aUcaibum , nofiri uu!g6 grauedine dicutjquafi pendusequitando({ic loquutor) nos opprimeret: {ic noftra-
tes quoq; dicuntfua lingua, Diemarr^rdet vns. Epi^
lepfjam effe quida fentiunt diminuta, qua? fit in fom-nijSjde qua Anftoteles inteilexitbb. de Somno & ui^
l^/^Am. gilia:'jf' AviTsrr Grsecis nuncupatur,id eft infultorjquafi
ahquis infiiiat.uim inferens,& eum c6primenf,ut novvtyeii't^i}. porsitmoueri,doneG libereturab inuafore.wt^/j-^/t/Vi/ a
fuffbcando Themiioni dicitur.quf figna ab imminu^jncuhiu olim to calore proueniunt: Sc quum fpiritus animales cxi-(jiioq- d^mon
f^-gntes in cerebrr,obuapores afcendentes, apituita
^^ltt^iJhiro&f^^^^^choiiaobtenebrantur, itautuirtasopprima
6. cap.xtex tur,Scuide3tura!?quid grauefibi inferri, quodtamcnpi^fidoniB. reueranon fit. Contingit autepotifsimum refupino
Ko^iratesAp corpore Jacente : plerunq; oreuentriculi autpituitafc ant er-
crafls lentacj; , autcibory concodludifficiliumcopiatnamccDie rr ^" - ^r r \ r o -ifnAY r-derty oppreilo Qau uero laga: iint ob texum &^t2teutpia
4jHap dicas rimiim pituitofs.&obanimiaffe^lmsmeianchoiicse,pjodium uel cumo fupin^ cubantes, huiufmodi morbo crunt ob*fedi^ffuper- pQ^i^<f atque acccdente ilio fenfa communi , ab im^
-^' mundifpiritus arsJduaruegeilioneuitiatcputabunt
fatebuntijrqoe uere fe paiTas effe, quod folum uel per
fomnum nel imaginatione intenfa innotuitc' Conue^ne cereh-t nientem i^icexlaionePratenfi hilloriam, deociofo
wof.
ca.i^.qu'odamfacrificoalTcribendam duxi.itanarrat, Nu^perrime facrificus quidam me couenit. Domitie, in^
quit, nifi fuccurras mifero &afiiido, a6i;u eil:,&:pror-.iicu upa]^
^^g v)ev\\ : tabes me habet. Viden' qu^m fim emacia-r
tus,quam exangufs: uixtenui peilecontegor.fuccu^
Jentus eOe foieo, fpeciofulus , 8c bene habitus : nuncfKdumfpeclrumuideor, hominisqueinanisimago,Qaid,inquam,te cruciat,& quam ailedus tui caufamppinaris : Dicam, ait,increpid^, Sc ualde admirabe-
ris.
h
Liber tertlus, zS^
ris. Sub quamlibet fermenoaem ad me commeatiriuliercula mih' non ignota,&: pe^tori meo iliabitur,
ipfauiokntercomprimitjatquecoardatanimasmes
uias, utsegr^ refpirare qusam. Quin clamitarecu-
pienti,iiocisiterprsc]adit,utquanquam pr^pauore
rjitorattollere,minim^ queam.Necmanus ad propul
fandaminiuriam, nec pedes ad capeiTendamfu^^am
expedire ualeo. V^metum me 5c aflixum tenet. Heus,
inquamfubridens, nihi) admirandum prsdicas (exnarratione incubumintelligebam) merum eilphan-
tafma,merumludibrium. NecpluramoratusiPhan^tafma (inquit) ludibrium (inquit) profe6l6 non ell:
itame Deus amet,qushifce oculis confpicatus fum,
&qua2hifce manibusexercui,enarro. Equidemui-gilans , mentisque compos , eam uideo coram, & in'-
uadentem accipio,conorque obluCiari : {tA prse lan^
guore, mstu,angultia&impactaui,nihilefiicio. Hacdere horfumuorfum amescurfitau?, unumquelibetpercuntlans, pofiet'nefuccurreremiferabiliterper.
eunti.MinoritacofuIui, que calliduueteratore dicut,
ab hoc pr^fentanea ope fpieraba : fed fpe mea fruflra^
tus fum plane, nulla is falute attulit : tantu monebat,Deum optimTamaximu,queiam pridcprecib. fatiga^
rara, ftrenu^ orandum , ut dignaretur infefiam uexa-
tionem auertere. Adij uetuiam quandam,pro famapopulari , fagam atq; uerfutam, Hsc ffiebat
,qui fub
crepufculum diei ftatimab excretolotio matulacb^turaremdextra caligula, & fore ut eo ipfo die male-
ficameinuiferet. Id etfiuanumuidebatur, nec pa-
rum meabexperimentoabfterreretreligiojuiclusta
men impotentia ^ diuturni laboris taedio , tentaui.
Et per louem, accidit uaticinium. Veniensindo-mum meam , uefics cruciatum querebatur : nec
potui ab illa aut preculis fupplex, aut contentio*
pe minaximpetrare, ne fub noiftemadmetcrniic^
commga^.
^^4 DeLamijscommearet: fed implaGabilisueterem morem affer-
uat , femelque conditait me foedo angore conficcrc.
Hominem hunc uixquiuiullaratione ab infaniare*
uocare : feda fecundo tertioue congrelTu kilarior fa-
^us^morbum agnofcere ccepit,Scfanationisfpem fi-?
duciamque concipere. lam ad congreflum imagi-
narium.
Uymenis memhrdnieyqudomne$muniunturuirgmes^
ratione commonB:rm certij^mc , daemontm
cum mulicrihu^ concubitum ejje uanm^
mcreci; imagindriu/m,
Conmhim "T^Rimumhuius congrefTusuanitas, fucusque,a'!damomacir |-^pertifsimis atque adeo oculatisteftimonijs , acuamta4. argumeto irrefutabili couincentur , fi uirgo hoc
deprauat^ imaginationis fafcino agitata,Iudibriaque
eiufmodi perpefia, quse a d^monis initu corrupta cre
ytrgoreligio'- ditur ( qualem apud Hollandos religiofam , ex pro^//» apud Hol '^ perad^ cum dasmone huius fpurciciei cofelsio^
^ubumprAu- ^^ nammis admdicatam fcio ) ab obfl:etnceperita,
pueexHJla, uel alia nonindoda femina infpiciatur , contre6le-
turque : eam enim adhuc nirginitatis zona, hymenenimirum munitam c{^t ( fi alioqui a uiri concubitu
Hymene do- fueritlibera) comperietur. Ea fiquidem omnes uir-tau fHntom ^ines ab initio dotatas , obuindasque a conditore
•^- Deo ruiiie, contra multorum tecoscontendentmmfententiam oftendere uolui: primumqae generale
Mofis eKDci uoluntate confilium , de indicsjs uirgi^
nitatis indubitat^ cognofcendis , fi de uirgine matri-'
monio tradita, inlsf^antea pudicitias fufpicionem
maritus uenerit,proponam,explicaboque, id tale eft::
Si daxeriE uir uxorem, accefieritque ad eam,&: odifie
eamccepertt, qua^fieriiquediuortij occafiones, no^
jnen pefsimum ei obijciens,5c dixerit; Vxorem hanc
duxi;^
Veutw*ih
LiheYterttm» 2if<3uxl , & ingreflus ad eam , non inueni uirginem, uel
uirginitatis figna: tollent eam pater & mater eius , &proferent figna uirginitatis puell^ ad feniores ciuita^
tis, quifuntinporta, dicetque pater: FiliamTneam
dedi huic uxorem, quam quia odit, imponit ei nomepefsimum, ut dicat , Non inueni tuam filiam uirgine.
& ecce h^c funt figna uirginitatis filis mes. Expan*dentueftimentum coram fenioribus ciuitatis,appre^
hendentque fenes urbis iilius uirum,&c. Quod fi ue-
rum eftuerbumillud , &figna uirginitatis inpuella
nonfuerintinuenta , ducent puellam adoftiumdo^mus patris fui , obruentque eam ciuesilliusciuitatis
lapidibuSjUt moriatur. Ad huius loci explicationem,
&utmedicisinomnibus puellis hymenanon agno^
fcentibusfatisfiat, acmeuminterim profeqUarinfti-
tutum, breuiterdeeo qusedam priusdicam , obiter
deindenon posnitendaqusead hancremfacientad-
ieclurus.
Aclicethsecde hymeneuirginitatis propughacu^
lo improbetur difputatio plerifque Gailiae Anatomi-cis,putOjSyiuioFerneIio,Vairxo,Rondeletio,Caro-
lo Stephano : nonnuiiis tamen alijs placet, uiris in
difiedionisartificioexercitatifsimis: in quorum nu-
mero principem facile locum obtinet Andreas Ve- Lih.^.ca.^.9.
falius in humani corporis exquifita diOedlione inco'
parabilis, quiinpriori editionefusfabrica^humani
corporis, hymenis quidem ex Arabibusleuiterme- Li.f.cap^if^
hiinit : in altera tamen abfolutiore membranam hancnirginibus peculiaremagnofcit atquedepingit, fed
carneamefre&mollem dicit, longaque fe6lionein-
ftarrim^cuiufdam peruiam : quapropterinfignisiL
liusmedici&chirurgi GabrielisFailopij defcnptio.^
nem magis exquifitam ex Am.atomicis obferuationi-
bus hic apponere uolui. Aliud,inqu!t, etiam notandu
inhocfinumulierumeft, quodAnatomicialiquotraperiun>
^^d T>eLa?nijs
periuntiir illos deridentes , qui hymen ibi collocantr
uerum mea fententia non funt ita deridendi,quoniam
reuera tu uiderejpoteris in uirginibus membranamquandamnerueam,non autem carneam, cjuseimme^
^mih^Q^cvoi}S^K,o (ita enim Grseci uocant canalem
perquem minguntfosminas, uel redius coilumipfius
ueficse) adeil:, &claudit finum per tranfuerrum* At'
tamennoneftintegra hcEc membrana, fedin medioperforata , ut minimxUS digitus manus fuo apice in a^
dultis facile ingredi pofsit: hocq; uirginale clautlLrum
e{t,ac per foramen iliius facillime egrediuntur men^/ fes. Hocnoluit Soranuseflemembraneumjfcdpo-
tiusipfius finus muliebris anguftias, faclas ex qui-
bufdam rugis colleclis , quae a uaiis ex iitero iiluc
prodeuntibiis contrahuntur : cumque hae ruE;s ex-
tenduntur in ftupratis uirginibus , atque dum uafa
dida difrumpuntur, dolorem pariunt, & fan^uinem
ueluti ma^lataefiet ui61ima effundunt. Pace tamenego tanti uiri dixerim,qu6d m:hi potius uidetur iVxtm
brana non admodum crafTa, atque in medioannuRmodo perforata, qu2 poilea lacerata in ftupro, ac
praster modum diftenta , dolorem incutit : & tan-
dem , ueluti in uiris fit ,dum laceratur glandis fre-
num , euanefcit» Hsc ilie , ad fententsam Carpt
& uetetum quorundam AnatomJcorum ftabiiien"
tth^r ^^^'^'i ^,fen,zu ^dhuncmodum deeofcribit Auieenna: Anteuio^'
tran.i.cab.i., . ,, . . . ^ .
,,
Hymeti' iationempueiie uirgmis,luntm coiio matricispanni-
culi contexti ex uenis &]igamentis fubtilibus ualde,
ortisexomniparteeius : quosperrupitmas,&:efiluit
quicquid in eis ^\± fanguinis. Item Almanfor : Os uir^
gmis conftridum tft , &rugofam . &: in ru^is coiii
uir^ulares uente tejiUntur,fubtiles : qu^ quando cor-
rumpitur uirgo , lumpuntur , Sc prsdi6tae diiatan-'
lur rugac.Inruperhuiusita meminitdo<5lifsimusme-
dicus'
Liherterihuz 2Sy-
dicus Toannes GuinteriusiVteri ccruicem, digitis in ^'^-^- ^''^/^
eam infertis/ecabisadosurque,!! uenerem experta-^'^^^»
fuent muJier-.alioqui digitos haud ita facile,propter
hymenxi impedimentum, inferas. Nam ceruix membranofa, cxmufculis ipfius texturaconniuet. Qu3s
utdifrumpaturjprimacoitioacerrimiaeil. Propterea Lth.-j.u.z^,
Celfus in fedione calculi l:ceminarum,uult uirgini di
gitos rubiicitan^uammarcuio(hoce(l,peranum,ob
hymenis fcilicet interpofjtum, Sc pudendum contra-
6lius) mulieri pernarnralia» intramuliebrepuden-
dum,{iue in uteri ceruicis medio,eugion ell:(ait Ale-
xanderBenediclus,&CsElius)iluehvmen,inte^rita- '•^c^^.m-
tisueiuirgmitatisargumcntum. Laueroneruoiam- z^th.i.anuq^
t^Iligitur exiiitas ,uenulis difperfa tenuibus, quam Ucl.cap.ff.
primus conuellat congrefTus.
Inuirgineis itaque loce.iis, uel «.as-w yuvoiHdu) in-
hsret latetque hsc tunica caftitatis conferuatrix,
quaprimo infultu difrupta , uenarum uieri orificia
hic intexta , derinentiaque , languinem tundunt,
menltruum uulgolicetimproprieappeliatum. Vn-de nuptis uirginibus
,prnna concubitus nGcle,ex
huius membrans uiolenter ruptae uenulis fanguis
promanat: cuius i/turis, utuiig niratis uel uirgina- ^^rmmatv»
iiumnotis,t£ilibusque,lin6i:a quibus tegunturuel '^-^"'l" ,
mcumbunt Imteamma, coram mag.ltratu, luipica-gxpUcattir»
cibus,coniugesque uiolatagantea pudoris zonarfal
foinfimulanf.busmaritis expandi olliendiqiieiubet
Mofes, Hoc quoquc munimcntum cognouit author
carminisuulgotriti:
^^ma^um a-imen, pemim^ere uirginis hyrnen.
Apud Hifpanos qucque admodum uulgarc eft'
fponfis , eas iolutse uirginitatis lituras fanguineas
in linteo a primo concubitu obferuare . Apudhosetiam filias pro uirginibus aliquoties diuende->
re f&lent <^iisdam lucri cupidae nimis matres ,,
hyin©-
2ii BeLamijshymena inuiolatum , eiusque rupti manantem fan-^
guinem a!ia materie fidaimitat^.
Adhaecpraeterquam quod in uirgine quadam cer-
tifsime etiam tegumentum illudfoiidirsimum depre
hendei^im , idipfum quoque a pudicifsimis, mihiquefamiliaribus matronis , qus in feipfis hoc pudicitiae
inunimentum prima admifsione obferuarunt, pudi-
cs coliatione refciui : hae, omnes uirgines eo donatas .
fefre,exfo?minisal!Js,quibufcum famiiiariter&occul
t^hacderecontulilTent, fe inteliexifTe, uno (^uoquef/ymenrnem afferueruntore. Membrana interimalias crafsiore,
raf^ior aliashrmiorequej quaidam tenuiore Iragjijoreque hi^ ob^*
tiaitdior,utfe feptas efre,minime dubium ellrpleriique etiam lafci-
fhione optii uo quopiam attritueam diuelli,iacerari{ie,autputre'
Cu,aUasfra- fcere quoque exhumorum affiuxu, & exmorbo per^^'^'"'' rumpiconilat. Exemploid teflatum facilefecerim:
ueramnoneftnoflriinflituti , inutilem huiusargu^
menticontexeretelam. SatisfitindicafTe.imOaper**
tas oflendiffe rationes , quibus fuccuborum incubo-
rumque falfltas detegitur t item Mofis locum nonni-hilexplicuifre:^&: medicis neg?ntibusmembranamhanc in omnibus uirginibuSjanfam fubminifrrafTe,ea
oculatius obferuandi:cuius quidem uitiats prius nomine,uxorem fecreto arguifTe olim maritum non im^
iuerito memini,
Si quis iam exiguo illo hymenis foramine illufus,»
diabolum ut multif^orme , Venereae rei ludibria pofTc
cumuirgineexercereurgeat ; huic refponfumuolo,mmedoceat, quomodo eouirginitatjsmunimento
inuioiato,poflet ex eiufmodi congreffus partu prb''
gignere uterus materierum ufque adeo grandium;
ciurarum,in^qUaIiijm, afperarum,acutarumque monf}:ra,quaiia Magdalena quandam Conflantiae captaiil
&47;- extaliconcubitupeperifTe, paulo pofloflendetur.
Enimuero fi a portentofarum harum rertini procrea-
tione
Libertertim, 2E0
tione puella j ^. parcium uteri peritis introrpiceretur,
contre^lareturque , ut artis eil, fraudem iliDfione
primum phantafice in Veneris opere ingerra fa^lair:
deinde ut imag^narii'» i!l? ^csDprefTus iudicsretuf
uerus, dolores partus a rpiritu cleri , stque rerum
abfurdarum infenfiiium mortuorum congeriem ue-
lutilliuscbitionis f{£tum oftentaria milleartifice, e-'
uidencerconftaret.
Vc uirglnitdte psrpetud diu^ Mm£hU^om mmoMhdi^, Cap. XX.
AD ualidiorem argumenti propofiti afTertione,
hiftoriam cunclis feculis memorabilem hic,ej^
Suidabreuibus contra6tam, afcnbere uifam
gft non inlitile. Ea ita habet: Quo tempore iutli^ inexpUcaiiU
hianus imperium obtinebat, erat quidam inter lu- «^ rwmmn
d3Sos princeps, Theodofiusnomine. Hiccumfami-: ^^^^-
liariter admodum uteretur argentario Chriiliano,
cui riomen erat Philippo, qui ipfum crebro adam.-
plexandam Chriftiauam reiigionem hortabatur:tan- ^''^onach'-
demineenuefafiusefi:, fenihil dubitare, quin l E- ',!^^^'T-^
S V S, quem nos Chriltum cohmuSj is lit, quem facn j-;^ i^n-.tjer
uatesmundi Seruatorempraedixeruntiuerum feani mrgi^ic /v.c-
mum indueere non poiTe, utabdicatis; quibus nunc "'^'^''^f'"'^^
apud fuam ^entem funeitur hononbus , ncme fuum "^ ^^*./'^^/ -
i E S V Chr:lio det.Vtj.uremitade I E S V Chrifto trxl^dkoi:
credcrct,fe non foliim facrorum uatum oracuhs per-
fuafumeffe:f-:d myllcrio Quodam,quod apudlud^osin arcanifsimis fcriptum adferuatur, copertu habere,'
idq; huiufmodi efTe.Mos erat olim apud genteludai^
eam, quo tepore xdes facia in. Hierofolymis extabar,=
uiginti duos perpetuo facerdotes (quotfcilicethn*
gus Hebraicae eiemeta & ueteris Teftamenti libri nii
merantur)habefe:"ies de eonumeroui^us ali-.
quismbrte oppeteret , moxaliuindefunctiloc^aab
icgere:
2p9 DeLamijslegcre : alle<5^umqiie in codicem , qui ad eam rem \n
|dc feruabatur, ciim illius ipfius^tum parentis utrruf^
que cxprcfTo nomine , referremotatis etiam tum de<.
fun(fli,tum fufFe^i diebus.Cum itaque,quo tempore
i E S V S Chfiflus in lud^a uerrabatur,necdum tame{t^^ prodere,u«ramq; fidem propaidm docere coepif*
let^mortuuscfiet, quidamexdi61o racerdotumnu*merQ:nec,pofl:multaac uariarulTragia, quifpiamra^
tis idoneus elfet repertus, qui in iJlius locum alTcfibe
returitadempropofituseft lES VSjIofephfabri (ut
aiebant) fiiius,tanquahomostatequidem iuuenis,
C3£teriim & uita & moribus & do(ilrina in primis co^
mendatus. atq; hoc folTfagio ab omnib.demu appro^
bato.uifum elimatrem eius in cSfeflum arcelTere (p.a
terenJm.obierat) cognofcendoru nominumgratia,
qua; incodlcem,utdi«5tumelt,defcribedae{rent. Illa
igitur accita, & de filio eiusq; patre fedulo interroga^i
ta, refpondit: fe marre quidem lE S V efleyatqi fpfuim
peperiiTerna eius rei tefies Hbi ^^t eas mulieres,quje„
cii parerer.prsfto fuiffent-patrc uero nullu illi in ter*
ris elTeiquod exme (inquit^cuib.uultis difciteargu*
mentis.Du enim uirgo in GaliJsa agerejangelus Detin domujin qua uerfabar.ingrefTus, non quidem dor-<s
mienti,feduigilanti mihinunciabat, futuruut^ Spiri
tu fan61oparerefilium,iubebatq;nomeilli lESVSindere.Itaqjuirgo cume(Tem,pereamuifioneconcci»
pi: peperiq; lE S ViM , permanens UTgo inhuncufqs
diem.HisauditisTacerdotesiubebatadefiefidasob*
ftetrices,easq; fumma cura explorare,an etianum uir
I.UyU p0Tl go efTetMaria.Illsuero cognita ueritate ex ipfarejjaf*pnrtHm,& firmabant eam uirpjnem efTe. Aduenerunrquoq; Sc
fephiii-ir'^^''^^'^"^"J^^rcSjquss torte f-ortunaadfuerantparientJ,
^' cenfpexerantqueedeDteminfantem, qus&ipf^eat*teilabanturfilium eius efTe lE S VM. Quibus reBus
actonicifaccrdoiesjdenud rogabantMariam, ut Ii«
bcfd
Lthcr tertms.'
'20t
\>tth proHteretur, quibus efTei: editus ille parentibus,
quo eaipraparentum nom.inapefTentin racerdotum
albumreferre. ibirurfus Maria : Ego,inquit,reueri
cum peperiiuerum nullius confcia patris in terra,au*»
diui ab angelo filium Dei efTe. Fiiius eft igitur meus,
&Dei, Sacerdotes ergo cum hsec intellexiiTentJn . ^. .^
allato codice rcripferunthaecuerJDa : Eo ^\t mortuus l^^ faceMa^.^
eft facerdosille^illis natus paretibus: cooptatus6; eft H^Z^^-y'"^proTlloracerdoscom.un!omniumnoltrumiuitragio ;g/^;
i E S V S , filius Dei uiu»^ & Marise uirginis. Porro hic
codexe tepli&urbis excidio aprimatibusinterlu-
(d^os uiris magno fhidio ereptus efl, afTeruaturq; in
Tyberiade, Scc Tandem fubijcit author,re hasc ab ijs
audiuifre,qui <^ Phihppi argentarij ore intellexcrant
Q^cf-i^m ctdhuc ad pneccdm rfrgawctt-
tv,m facuntk , ohferuatuq^ apud
msdicos dignif^ma.
Cdp. XXL .
QVas autem rara rriemoratuque 3igna inplei
rifque puellis a me funtobieruata, ob argu*
menti communionem hicobiteradhuc fub*
iungereuifum eft: ut etiam alijs idem pafsis uitium,(i
quando pollulet necefsitas, promptius fuccurri que*at, obferueturque eo modo ciaufas uirgines faciM fi*
militcr confefluras fe eiufmodi dasmoniacum con«cubitum paflas eiTc , fi forte tahbus przftigijs eas aH*
quando amafius hic impetierit,atquc manifeftius in*
telligatur huius Venerei a<5lus ludibrium.
Priori circiter o6lodecim 3nnosnats,inciuit3^te
Grauienfi , chara mihi patria , uaHda membranulamuteri oftio languinis faburra diftendebatur,tumcbat^
que cumingetidolore: quamquumexhturaduiubcolorealiena, unoin loco putrereiudicarcm,uclli«
tans Ieuiter,aperire fruftfa niiebaf i ea tamen pd'-
^02 jDeLamijs
llea perruptafponte , copiofus profundebatur fan-
guis,unde paulatiin conualuit.
Ad alteram puellam extrem^ Craneburg; decum^bentem , matronieuici!n«cum obftetrice accurren'
tes, eam gcftiire urerum uno ore , foetus patrem quo«
qus denuminantes,occiamabant: (illaJicetinterpo'
fito etiam iuramento contradicente, ac fe uirum nuaquamadmillircjiberiusaffirmante) ufqueadeohuic
uterus,poti^simum in dextro uentris infcrioris iatc-
rc protuberabat. Ad hanc quoque uocatus, re apudmulieres &ob[letricemdefperata , eiusfcilicetpar-
fus doloribus intoJerabjI'bus in tertiam feptimanamho6le diuqae perdurantibus , cum aJiqua urinae fup-
prefsioae.uigihjs cootmuiSj&appetitus deie6lione,
partem aifectam fecundum artis iegem &po{lulan-
tem necefsitatemtra61o. ubitamualid^ obfirmatummembrana illud padendi os comperi,ut ne fubtilifsi-
mietiam fpecilh cufpidemufquam , praeterquamin
oris uefics extremitate huic annexa,admiferit (que-
sidmodum in fuperiore quoque contigit) tameifi di^
1/genti indagine clrcumquaque tentaretur. Re au*
f;eaipenitiusintrofpeci:a,penficuiataque, quumpu^eiiam hanc annum agentem uigenmumprimum,for-maueniyda, fioridauiuidaque, conftitutionispror-
m3 fanguioes, antea expurgationes menitruas nun^t. uam ^^nxi^^t
,prster leue paucarum {lillarum indi-
Cium, quatuorant^annismatredefun^la, inteliige-»
r tn : earum partiumuenarumorificia magis hicin^
r uihim reierata, confertim in ea^etate, temperamenio,-uita2ocio (fatricuia etenim erat) & anniuernotempore, efferuefcetem profudiiTefanguinemjapud
me conie(5lura coilegi. Itaque anhelitum puelis fu-
pin^comprimereiubeo, retradis diduClisque cru^
rib?is , quo magis tenax peliicuiareniteretur : atque
ueiligio impreilb in eius medio a perin^o uerfus ue-
ficai
LiheYtertiml 2qjfic32 collum,& iufto utrinq; reli£lo interftftio,cliirur>
gum , ob carasilliinauditiraritatem tremebundum,utraforium mci nominis naufragioimprimeretad^
hortoriacreiterataob neruofam crafsitiem bls feiftio
ne , fupra o6lo fanguinis atri libras paulatim proflu-
xiiTe^teftabunturpiuresmatronss, In eo decubituea
adterdumpermanere diem propter hsmorrhagiamiubeo, licet femoxabincifionemaximopere leuata
fentiret, de nulla debilitate ob largifsimam fanguinis
tatoteporeextrauenas inijs partib. retenti eHiuxio-
nem,conquefta. Elotisinde huiuseluuiei reliquijs,
aqua hordeicum mellerofaceo fyringe iniecla, poit
tertium'diem fuas reftituebaturiibertati,ua!etudine
pedetentim cofequuta inculpata, ut uicefimofecudo
die poft incifionem legitime cosperint fluere men-fes,fuum deinde feruantes naturse tenorem»
Simile cafum recenfet Antonius Beniuenius his ?^ aodiui
uerbis : Inciditm manusnoltras pueiiaqusedam 5amf^^.jg,
maturauiro, iam plenisnubilisannis , cuinaturslia
ipfaclauderentur. Quae cum ego huiufmodi malumcuraturus infpicio , membranulam quaridam uideo,
quaeipfiusuuiuae cri opponeretur.Quareduabuj li-
neis inter {^[& tranfuerfis eam incido , llatimque taiv
taactam ingenti impetu nigrior materia prolluxit,
utgrandelumen, quodtuncminifteradmoueratjex-
tinxerit.Menfes enim prseteriti intus tenebantur,qui
& dolores etiarn (ingulis menfibus excitarent. Tumreliquum curse exaliorum ulcerum more profequu-
tus,haud multis poft diebus puelkm ipfam fanam, &coniugio aptam relinquo: Hsec ilie.
Alias duas iam nuptui collocatas , ab ohfletrice
peritafetlas etiam. noui.Proximaadhsechyem* quii
puelif o6lo circiter mefes natse urina impedittus ilue
ret , nifuq; membranula promineret, uteri crif cio fi-
liolacarerefulpicata materindo6la, eammihi viilert
t 3 \::J^<•
2p4 De Lamijs.
Jnrpiciendam : egoacieulas capitellomembranahac
circumrcripta,&uefica£CoIliextremitateo^snra, matrem re^lius inrtitui : 8c quid ad eliciendu Iiberius lo-
j^l.^,cab.^. tiuf4ceret,edocui.Hucfacit Ariftotelisfententia,qui
ijCemra.a- inter conceptionis impedimcnta &mon{rrofaru na-
fef"^' turariiprocreatione, morbum iftum conumerathacuerborum ferie: lam foeminis nonuUis os utcri com-prefTum, concorporatuq; abineuntestateadtepusufq; menftmoruperfeueracit: moxurgentjbus men^flruisdoIoreq;infeftateaIijs fpontedifruptu eft,alijs
d!lTeclumam.edicis:nonnulls£interierunt,quum aut
peruiro.difrumpcretur,autdifrumpinonpoiTet.
vi ^-« ,T Atquimembranulas ciufmodi circapudendi ofcu
itaei.^.cA.i. lumquandoqueadnalci, alierit Aujcennas, uittum' daufara. id claufuram nuncupans : quod Alraticam appellac
^yilTAttca. Albucas, inter Arabes non afpernanduschirurgus.
T n-XrlX ^'^^^ malo 2iixQRx^Qvxc\% arpjTcu, hoc effcjimperforatgj
-^et-mubro dicuntur. Eius quoquememihitCorn.Celfus. Fu-' isicap.QS' fiorem de hoc uitio, eiusque curatione explicatio^X,}h^7-ca.tS. nem, in noltris Obferuationibus medicis raris le-
^TT/ --^ S^^* Phimofis adhsec e(l compaclio in ore aut collo
pauL^eyi. uteri,ab ulcerepraecedenteorta,tei1e Aetio. Sedh^c//fc.^. c^/'.7i. prsterinflitutum.
Quhdfilij Dei ddfilidshommw mgrcl^ip.nt, locus
hic Mofii exjpUcatur : quo magis congrejjm
diaholiciuanitdsducefciL "
ap. XXII.
SIquisJampraefraftior, adillamMoHs fententia
mihi obtrudendamconfugiat, Quodfilij Deiadfilias hominum ingrefsi funt,atque h^ genuerint
potentes & celebres uiros : & hinc cum multis alio-
qai do^lis uiris inferre fludeat , dxmones po0e mu.*
iieram concubitufrui,atquegenerare : huicAugu-itiniSt€uchiEugubini,epifcopiKifami,uerbahxjc,
quibu»
Lihertenim. 2psquibuserroremliancfoliderefellitjOpponam: liiud, -^'•^•^^A-J«»
inquit.rcijciendum/eparandumq; anaturadaunonu f,
^*'^""*
uera, & penemtertabuloiosdsmones ceniendum,
quod non modo ^ nolltris quidam, fed etia proplianfe
philofopliiiBprofeflbres pleriq; fibi perfuarerutjde fi<^
lijs illis Dei,qui dicuntur apud Mofi^m filias hominu Gmef.6,
uidifTe, accenfosq; in earu cupiditAtc, ex cis filios ge-
nuifle.-qui quum dicanturHebraic^ Nepbilim,ab He Ne^^nUm.
brseis nefcio quibus,& noftris, quinetia excerne phi-
lofophis, daemones credjti funt, qui partem dtumamatque humanam mifl;am habuerint. fueruntq; muiti,
fiHos illos Dei angelos fufpicati: e quibus,cum mui-
tis Hebr^isjofcphus in fua de Antiquit. ludaic.hifto Z/^.i.w^.j.
ria: quem tame Zonaras hiftoricns excufat, quafl an^
gelos ille appellaritfilios Seth , ut Deo placentes , Bc
angeloruuitamsmuiantes. Faerunt&aHj ineaopi- Lth.i.ta^A^»
nione, utLaclantius : uideturq;antiquifsmuserror Injltt.dmu.
^ Hbris MolTs non re6l<^ intelle(5^is hauftus.Siquidem
pcrhibet I^lutarchus, Pythagoram, Xenocraten,Pla-
tonem, Chryfippum, fupericres Theelogos fequen-
tes credidilfe, daemones fuifl^e hominibus quidem rp
buftiores, uiribusq; longe prsecellentes, diuinitatem
(inquit) habentes neq; fyncera neq; pura, fed cu ani^
maE natura Sc fenfu corporeo coniun6lam,uoluptatis
& laboris capacem. Hoc etiam credidit Athenagoras
philofophus Chriftianusjuftinus item idem philofo
phus , Sc Tertullianus, omries ambiguitate uocabuli
du^i:arbitratiq;,fiiios Dei,angelos,purosq; deos,ga
nitosexeis: alij d=emones, a}iiheroasuocantes,^J3f^ Herees unda
TBu s/^T^, amore illo quo illi filij Dei in feminas exar- '^^^'^''
filTent, filiosque eximis uirfutis 8c audacije^cnuif-
fent,quod in Cratylo etia retulit Plato. & Athenago^ras inlegati5e fcribir;Similis quoq^ coditio fuit ang^loru.Etenim cum omnes efsetliberf uoliJtatis, alijia
ea qua crcati k Deo fuifset , coditione pcrmanferunt:
t 4 alij
2 0(f pe Lamijs
aiij naturamfuam&condirionemtjiolauerunt. Iser
go dsmon materi=e , & formarum qus funt in ea , Iin
peraror exritit, &cseteri qui ex his circa primum ae-
tlierauerfantar. Scitisauiemnihil abfq; teftimonio
nos prsdicare,cum, nitamur di6lisProphetarum.Illi
jg'turacarneui6li,&inconcupircentiam prolapl]; is
autem negleclor , & prauus circa rerum fibi credita-
rum curam eilinuentus . Exhisuero qui in uirgines
exarrerunrjnatifanthi qui Gigantes funtappellati.L
taq; angehlapfi de ca^lo,circa aerem &:terram, prohi
biti deinceps ccslum repeterejUerfantur : animi quo-
<qu'i Gigantum circum mundum, hsc ille. Tertullia*
nusquoque eadem fenilt, Qnse quidam do6liores
melioresque Theologi, quibus filiorum Dei notior
fuit appeliatio, nunquam dixiiTent : nonHiercny-^ inus , non Auguftinus, non Gregorius Nazanzenus,
non prudencifsimus Chryroftomus . Nec difficilc
. ell erroris fontem a^nofcere: nec durum probare,filtfuu
fQ>j^^5 Sacras literas filios Dei nuncupare dileQos il-
0,^^11. l^i^'Uii^4^ colentes. Vtdelfraele^ExiEgyptpuocaui
Nitmer.z^. 1 ium meum.Et iu ExodoiFilius meuslirael. InPfal
Aiatth. 2. ,-rio quoq; clara exiitit ditFerentia, ciim. homines funtrfj. 8i.
^jjj j3^io^
cj^ii-ii-iQ funt:Ego dixi, dij eftis , & fiHj Ex-celtl omnes: uos autem ficut homines m.oriemini.
Ecce eofdem lilios Dei 8c homines appellatTed filios
Dei,qa creati ab illo, fa^liq; uelut dij, futuriq;,{i DeucoIuerint:homines aute, qain terrenafragiiitate dila
pfi,regis ccelellis imagine denigrata. Tales eratilli e-
^fiV-jVel. luuioistepore fU
jDei, bonaprogenies ex Seth,qu3g
comillacunliab.hominujfcil.corruptifsimisfemini?,
qu^ (icut uxor Ada,deincepsq; ferme oes fic maritos
fuos corrcperuot: unde corruptiores filij nati,origo
mal', fanguinis pij cu impio ccmifl:io : proptereanati
bellicon,{uperbi, c6tumeliGii.Hecfuntuerior2,ana-
lura no abhorretia: cu illa noabilnt a fabulis Poet^ru
.
'
Ncc
Lihertenius. i^yNec natura Ren poteft,nec afientltur phiIorophia,rpi*
rijius corpore nuciatos,amore foeininarum capi,aut ex
eis ^enerare potuiiTe.FIabetenimfontemfuum.&in'
ferioresortus,cupiditates;fi defitcaufajdefiteffeClus.
Vbi non funt mebra genitalia , non efi: amor coeundi. ^P^^^^J^ ^'^J':
Vbinoneftcibus&potus ,none{irperma. Vbinon "^^*i^abel.
faitqu^erenda ruccefsio&: propaeatio^nonadhibuit ^,,, ,^
natura cupiditatem gencrandi. bscut fpiritus nudi liti^
reautefurirenopofllint, ficueneris libidine nequeut
inflammari. Abfurdum quoque, duo efi!e generadae-
monum : tum ipfos angelos lapfos inconcupifcen"
tiam, tum animas Gigantum. Fuerunt enirn Gigan-
teshomines, nec exhominibusfaciendi funt dsemo-
nes:nec cafus eorum fuit,qu6d exarferint in amorem.Eruntigitur fabulofid^mones, tam quos libido ra-
puiiTer,quamgenerati exeis. Taleserunt, quales He^(flor,AchilIes,Aeneas, HercuIes,exhom,in!bus ^cdijs
,
nati, apud Poetas.Hxc Auguftinus Steuchusia cuius
fententiarationibus acueritate comprobata, quam-uisLacftantiusi^ya^o^i^^difcrepet, inuniuerfalitamen j.^^ ^ ^^-^^
de geti ium dijs ^i^«nondifcedit. Sicenim argumen^ (ittsdig.ca^.
tatur : Quid eft autem tam remotum a Deo , quam id s.
opus quod ipfe ad propagandam fobolem morcalibus Deoi ac dx^
tribuit, &quod fine fubilantia corporali nullumpo- w(?»«??o«i-
tellefte':' Dij ergo fi funt immortales &a£terni, quid''**
opus eil altero fexu:' nimirum ut generetur. Ipfa pro'
genie quid cpus eilC cum fuccefsione non egeant,qui
futuriilintfemper. PoterathicargumencumLucretij Lih.t.
addere,quod ego uaUdifsimurn exiilimo;"
—
SinHminanafci
CredimuSy haud quenquamfas e?rcoepijJe deorum*
Sequitur apud Laciantium ; Vt habeat uel mini-
ftros, uel in quos ipfe pofsit dominari. Quid igi-
turopuseftfexu foemineo,quum Deus,quieil:om-
nipotens, utuocatur,fineufu5copera fosmirisepof»
t 5 fitn^
spt De Lamijs
fjt fillos procreare 1 Nam fi quibufdam minutis a-
rsimalibusidprjeftitit, utfibi e folijsnatos, ^fuaui-
bus herbis ore legant : curexiftimetaliquis, ipfum
Deum, nifi expermiftionefexusalterius, nonpofle
generareC' Illos igitur quos imperiti & infipientes
tanquam deos Sc nuncupant &adorant , nemocft
tam inconfideratus, qui non intelligat fuifTc mor'-
tales.
ScmideoSytit dtios mortdUs,fuijfc natosmec hominum,
nccperft&mmmd dhfq; coitu (yfeminemd*
risdcfocmm£^nafcidutconcipL
ap. XXIII.
Ef X fupcrioribus apparet, quam abfarda fit ac
prorfas indigna.Chriiliano, Fulgentij fenten'
NeMim tia, qui quos Scriptura Nephilim, ^Hebr^o^^
jjiir». rumtheoIogiairsimappeilat^cos&Heroas, 5cSemi-Semidet qua deos , & deos Senones di61os ait : autquiaobme-
Uscrediti.j.jjj paupertatcm ccslo digni non ceTrrcantur, nec ter^
^^—^^^* reriitamen pntentur propter gratiae ucnerationem,
/ cuiufmodi olim Priapus, Hippo, Vertumnus : aut
quia diuinis uirtutibus , Sc in humanum genus bene*
ficijs in hac uita pr^cellentes^poft exutum hunc
mortalem hominem in deorum beatorum choros
translati lunt, ijfdem quibus o!im in bac uita bencfi-
cijsac uirtutibus , mortalibus perpctuo prouiden-
tes : autquiaarcanofuperdm femineprocreatifunr,
quosexdeorii fiuedsmonUcomixtionecu homini^
busgenitosputantjideoqMnedjaquandanaturafor'
titos,ut qui nec angeli, nec homines finc. Etenim nospudChriftianoSjfed apud Ethnicps numina quasda
tantUyfunt terreftfia, quseda co^Ieftia tantu,qusdain
inedia,qus|-AjouIeiusanimaIia ingenio rationabijis,
MediaxHmi Sc animo paftiua, corpore aerca, tempore ssterna
# idicit. Antiquiias autem Medioxumus appellauit,
quod
LiheYtertim. zp^quoduelut intercelTores Deos minorcs, hominum ,
fliutem narura maioresefle , & diuina qusdam murnera nobistanquam ^i^^/rtttconferre uiderentur : ut
jGlculapius,Pol!ux, Caftor, Liber, Quirinus,Atlas,
& alij , quos Auguftinus Steuchus nominau t. Her^ nnrades.
culemjSeruius communem Deum utriufque natu*^^'^'^^^- *
ras dicit, medium inter diuinitatem Sc humanitatem.
Ex loueenimSc Alcmena natus fingitur, quaeuxor f^lcrrend.
crat Amphitryonis. Hinc cum per Herculem iura^ '^^'1^.!",'^'
tur, Mediusfidius iurari folet, quafi medius filius. /^J^ViV/
Vt autem exhomine Deum nafcijnec diuinitatis nec reTia^ inrh.
humanitatis patiturratio, fiue ex foemina &uirolT^ f^'ei-
inul,liue ex uiri^ine tantum, quemadmodum Sibylia ^^i^<^^^'J^'
£/rythraeadicit,,
Sic etiam neque homo,nequc perfe6lum animal, nifi j^^TuIhm ar.l.
ex maris ac fceminae congreflu , uel concipi uel nafci f''-'^^ ^^^fi^^
poteft.RepugnaretenimhocnonfoIumipfiueritati, '^"'''2>)^'^'^^*
ac facrofandlas religioninodrae , uerum etiam uni-
ucrf^ rerum naturae» Nam profedtoinhominibus,
casterisqucanimantibus diuerfitas fexusSccoitio Sc
generatto nullam habent aliam rationem , nlfi ut om-nia genera uiuentium,quando funt conditione mor-talitatis obitura, mutua pofsint fuccefsione ferua^
t\. Quod fi abfque coitu fexus utriufque , uel quo a*
lio modo fieri pofietjiniquifsimas atque ridiculas'tu-
iiiTetPiatoIcges, qui coelibatum ^fuarepub. non fo* ^i^^-^^^^?'
,.^ '.^ ^ , .. . .
^ ,10,ium extermmauit: isa ijs etiam quj nonnuberent,,mul6las posnasqueconftituit, Ataue hseceftunica ^^,
,
naturalis nuptiarum & ratio oc caula, quam lurecon^^^^^^-^ 2,^^^,^^
fulti prudenterinfpiciut.Ariftoteles quidem ScTheo m Nm.diphraftus anim^-lia bifariam generarirecl^dixere,a- nupt,
liafcilicetexcoitu, alia exterra 3c putredine. AtiU i^^iinjaha
laperfe6lafunt^hsc autcmimperfecta,de quibus hic^^l^^jfjf^^
^oo Di Lamijs
Cenef.u nonloquJmur. Etenim Deus inprincipioperfe6la^uoufllib. omnia condidit, Sc hominem quiciem & reiiquain2i.Sentet(d-
fpgciem fuam^hoc eil: mafculu Sc fosmellam, nulioge
nere excepto, nec aquatili , nec uoiatiJi,nec terreLtri.
Naminuniuerfali-^-^^^^tTiyr^wmundi, licetipfepoftea
Gmef.-j. fuauirtutc denuo qu3slibetcreare potuiflet, Nohsetamenitamandat ; Ex omni iumentomundotollesfeptem & feptem,marculum Sc faemeilam eius: de iu-
mentoueroimmundoduo, mafculum &fo^meIIameius. De uolucrc quoque coeli feptem & feptem,ma-
fculum & fcemeilam, ad uiuificandum fcmen fuper fa
ciem uniuerfsE terrse.
^nimalia Quare /Eneas Syluius fabulofum efle putat, anfe-
nullaexfe rcs m Scotia uicina ex arboris fruflibus in aquamtmajfm- decidentibusnafci,uti traditSaxoGrammaticus: li-
cet GuiIielmuS Turnerus Anglus fcribat , hoc anferu
genusBernicIam did:um (cuiusucl niduuel ouumnemo uidit ) (ine paretum opera gigni fponte, quumfcilicetadcertum tepusmaiusnauisin mari compu'truit aut tabuls aut antennse abiegnae, inde in princi
piouelutfungos erupere,in quib. teporis progrefTu
nianifefla^auiufiguras cenieretur: deinde plumaue^. liitse,poilreiTi6 uiuas Sc uolantesiatqi id aflerijpraeter
commune omniam gentium littoralium,AngIi^,Hy'
berni^ Bc ScotiiE teu:imonium, a Gyraldo^qui multofcelicius quam pro fuo tcpore Hybernise hiftoria confcripferit. At idem ille non fatig tutum efle uulgo fi*
I
demaftrui , & Gyraldoob reiraritatemnoncreden-s
dumfubRinrit,- qaareis ipfe qui Anglus natione, Sc
inedicus prc''':i£icn-: crr.:,Th eclogum Anglum con-fuiiii: j ovi! u^. w..i c Tiv vj.^od de huius auis prodigiofa
generatione dicitur, aFfirmauit : uerum in rerum na-
turalium ccgnitionepotiusdoito inedico ipfiTur-
nero, quam Thco' :.;/: i; iv :^prc£ilandam^xifl:!ma.
rc^n. Kuc per:inciq_uocl uc uoh?'?':: Ephimero tra<»
dit
Lihertenim, ^ot
dit Arliloteles libro 5. de Hiflor, animd. Hyppanis
fluuius apud Cymerium Borphorum fub folflitio,
defertuelutifolliculosacinis maiores,^quibus qu.v
drupedesuolucres erumpunt,quodgenus animalis
in poftmeridianum ufque diei tempus uiuit & uo^
lat; moxdefcendentefolemacrefcit&languet: de-
indeoccidente, moritur, uitanon iiltraunum diemprotrafta: unde Ephemerura, id eit diarium appella-
tum efl. At prodigiofje hss narrationes non fcm-
pcr fidem merentur , quemadmodum nec id quodOuidiustradit, Channempifcem ex feipfa concipe- ^^''^- ^^^-^i-
re : Scquod Archelaus deleporibus, utramqueuim "/'•7- ' ^-
lingulis jnelle ac rinemarea^quegignere : quodque '^.^
Aritloteles Sc Alexandri milites funt mentiti,genera
tionem murium lambendo conftare , non coitu*
Hvaenam quoque parere fine mare, uulgus^credit, ^'''*-"^-^-
Anltoteles negat. Idem de uulturum rosmehistra-Qy^io^enzihi
ditum ell. Superat autem omnia h^c mendacia^ ^>v>». canr.
quoddicit, inLufitaniacircaVlyxipponeoppidum, P^i^i^um.
&c Taeumamnem, equas Fauonio flante obuerfas, -^^^^«•^'^•^-
animaiem concipere ipsntum , maeque partum nen, ^
Sc gigni pernicifsimumita, fed trienniumuitsenon
excedere:
Ore omnes uerfe in "Zephyrimflayit rupihus altk, Vir^.^^Geor.
Bxceptantq^ lencs auras^^pcpefrne uUis
Coniugijsuento^auidce, —Atque hsec de animalibus brutis. Qusefiratioipra Nemoprxter
refpuit, acfacra Scripturarefellit, quantominusin ^"^^'^""^ '^
omme concedenda: Concideret cnim fummumtttt ftnemr^
noftrse fidei fundamentum, abllrufifsimumqae in^ femme.
carnationis Chrifti myfterium: vvc quod fupranatu-
ram operante Spiritu Dei fuit cffed^um, id nacura
fibi uendicaret. Sola enim Maria uirgo , Bc ante £/4/47.
partum &poft partum , Chriftum homine Sc Deumfine
^02 ^. Betdfnijs
C?fr.M. fineulro&eonceplt&peperit, utfupra demonftri"^^.'^'^:^n- cot.
jm^gf^. neculiiunquamhocauttributumfuit , sut^ triDuetur mulieri: ne rorte potentia & uoiuntas diup
napraEtendarur,cumh^cmendaciapafsimtradi ut-
rUto. demus: ueluti Platonem ex uirgine, Apolh'nis phan^
i^irm£. tafmate opprelfa natum : Sc Gothicas , quas Alrunas
uocanr, & fpecie & ingenio fpedabiles toeminas , o-
lim Fiiuniri fiue Idanthrefi Gothorum regis callra
egre{Ias,acper Afiaticae Scythisfolitudines oberran
tes, a Faunis & dssmonibus compreffas, ac inde pro^
Hanni. creatos Hunnos fusife. Se amorecaptosefTementi'
\inturd3emones,utamentesuicifsim fosminasin of-
ficioar6liuscon{lringant,ardenteranimarumperdi-
tionem depereuntes. Quodautem non exmare,fed
exfemetipfisconc-piuntmulieres', eaellcaroinfor-
fAcUmulie- mis,inanim2, quas molas nos uocamus.Ideo non ani
r»m. matur,quianoneftexduobus, Faliifsime igitur Si-
j>lm h.7.<a.j.j^^jpj magus ex uirgine fe natu ia6labat,ut Deu menti
^^'^L'^°' retur:falfifsim^Mer]inus, daemiOnis&uirginisfilius
habituSjUtinfradicemus : falfifsime SeruiusTuIlus
Laris familiaris fihus credicu^, & reliqui omnes fe-
pim.lih.-^j. midei,de quibus diximus. N?m Scipfi mortales fuc'
W/.J7. runtjSc pacres eorum uiri,Sc matres foemins.
Cemmcntum dc Martlr.i Lutheri ortu dmo'niaco. Cap. XXJIIJ.
N aeflateannifexagefimiquinti fuprafefquimille'-'
fimum, Eptfcopus in ccleberrimo famofioppidi
coliegio, ad eleuardam Martini Lutheri dodri»
nam, mconcione piiblicahancdecms ortuenarra-
iiithiil:oriam,quam certelepidam atqaehoclocodi-gnam negligi mimiT^^oportuit, utuidentes uideanr,
ik jntelhgentesintelhgant. Diabolus in formamer^catons&artjficisgemmarij Vuitenbergauenit, ubiapudciuem horpitioexcipicupit, quodmerces fu^s'
prccio-
Lihertertim. ^o^
preclofos comunibus hofpirijs credere minus aude-
tet^pro bencficio interim iuftam pollicitus remunera
tioncm. Csteriim ubi hofpitis fiiia in amplexus mu-neribus,blanditijs,alijsqi uoluptatis irritamcntis pel
lexiffetjeius tandem concubitu fretus,breui euanuif,
necpolleaapparuitufquam. Puellseindiesmagis ac
magis utcrus intumuit, quas «nixuratam horrenda
raraquccdcbatindicia, utfo^tum non legitim^ con<*
ceptum efrejargumentisminimeobrcurisprasfume'
rctur. Pucr adolcfcens tantu pauco tempore in fcho-
lispromouit,utfuoscoaetaneos& comilitonesfacild
uinccret,uita£tamenratione{imuIata. Indeex patris
ihllinClu faclus monachus , uim religiofae uirginl
(quemadmodum ab eruditis uiris, ijrdemquendapaucis fertur) intulit abiec^a cuculla. Romam uerd
profeiftus, ut conditionem fortiretur feliciorem , nec
exanimores cedcret, incidifTetqueinfan^lifs.patris
Papas & Cardinalium inclementiam, con{ilioinito
cumfuopatre, ut obdenegatas preces fe ulcifcere-
tur: ab eo confulitur ( quod imperitam plebem fcdu'
6lu facilem intelligeret) utcommentariolo oratio-
nem explicaret Dominicam , quam cun(5tos fimul
ChriflianoS nouirfe oportet, utearationc fui infti^
luti uoto potiretur, Expllcationem autem hanctantoartificio&fail:uc6ntexuit, ut non modouuUgaribus, fed & eruditis plerifque, donec fucum a-
nimaduerterent, commendaretur. Tragicus hic
Vrfus piebeiorum homiaum erga fe fludia uidens^
longius indies gralTari ccepit calamo tam contra Ro-manaifcdis mduIgentias,quamargumentoaIio, do-necredargucretur, pudcfieretScconuinccretur: ni-
rcisquc longum foret enarrare fingula, fapienti fat
di6lum . A* do6lis omnibus hic Vrfus nuncupa-lur. Nom.cn cius, quem digito eommonflramuSapFus fatis iateliigitur , Indignum ctenim uti Sc
iire.
^04 Be Lamijs
ille,ut in uerbi Domini cathedi a nuncupetur. In fuiri
ma , fons eil: & origo uniuerfae haerefeos, in cuius ex^
tirpationem Concilium hoc fan^lumtamdiuincoe'
ptum, &agitatum: nunc tandem cumutilitatenon
exigua abfolutum elTe, merito acccptum Deo fe*
rimus.
Hiftoria catholica de ftatu religionis noftri tem'
poris Galhcd confcripta,authore S. Fontainotheo*
logise do<5lore,tradit qUoque probabilem eHe opinio
nem, literarummonumentispropagatam : Margari'
tam uidelicet Lutheri matrcm ex dJaboli coitu con-
cepilTe^qui aliquoties ant^ cum ea fuilfet congreiTus,
quam loanni Luder matrimonij fcedere iungeretur.
Lutheri profeclo doclrinam alijs ueritatis m??chi-^
nis impugnare & conuellere oporteret, non eiuuno-
diiigmentis, alioquiuulgusintelligeret. Siquidemi
craflum nimis hoccommentum eddetali dsmonisconcubitu, quum ex defcripta cius uita omnibus co^
Otzij natumfuifTeannoi^S^. dieioNouembris,no-<5le poll horam undeeimam,Isiebi2e fub iraperio Co--
mitiiMansfeldenfium-ex pacre minim^obfcurolo-.anne Luthero^uiro Patricio,& 1 uius pudica coniugeMargarita matre: atq; Martini nomen ei impofirom,
qaod dies proximus, quo perbaptifmum Ecclefiasi'
riitiaretor infans,Mirtino facer efTet»
Cur ex dijs dc mrgmihm hommes nafci confidm fu^
crqm rationef^iritii4 dc dij cum muUeribm coe^
ant, hiHorijs aliquot docetur^
Op. XXV.
Curfine mri /^ Onflfla 'autem Sc excogitata fuerunt illa afe
coitu , multtI
. hominibusS: antiquitus, & noflrofeculo^uelnanfn^an- ^— per adulationem, ad principu acpotentufami
"'^^'liasiliudrandas ac euehendas lueiperpudorem, ad
obfcufitatem generis autnatalium turpitudinem te-
gen-
tihertmim. ^oj
gcndamf per timorem, ad llnpra irtiliertjfn aut adul^
teriacaelanda: uel perartem , ad libidinem quorun-
dam exp]edam,qni plerunn; iunt aur.iutienes, aut o-
ciof! racerdotes^& forma i:uarietate mulierum tem-pla frequentantium capti. louem hoc pado Danaas J^^^^erAunm
mifilTe aiunt quondam in sremiumimbn m aureum. ^'^'^".
EtChsereaconiimuem lamolim Juliiie le iuium ait, f^^cjra^'
Deum (t(t in»hominem couertilTe^atqs per alienas te
'gulasueniileclanculum perimpluuium^fucum fa6lii
muIieri.Atquem Deum:"qui reraplaccsli fiimmaro'
nitu concutit.Ego homuncio id non faceremf
Patebit hocoptim^ex hac elegantifsima lofephi ^fYl'/^'^'!'
huiona.Circa Chriit! tempora etiam Kome,in lacris ^.^p ,
Ifidjs^fummaturpitudo deprehenfaeft. Erat RoiiiS
Pauiina,muliernon minus probitatc morum quam Pdulina pro
natalium ciaritate illuf^ris,adh3ec opulenta Sc formd ^'^*^*
fa,ut qu^ eiTet in ipfb setatis flore,fed in primis orna-
ta pudicitia . Nupta autem erat Saturnino, uiro tali
coniuge dignifsimo.Huius amore captus eft DeciusMundus,iuuenis non obfcurus inequeftri ordine.&: V.Mundid^
quiamraiorerat foeminaquamciuse corrumpi poiTet "^°'""^^'P'''
muneribus,eoma^iS accendebatur amantis iniania,
ita ut oiferret ei pro iinica node dueenta drachma-
rum millia.Acnefic quidemualens eamfle€lere,non ^»^omms;
ferens amoris impotentiam,decreuitmorbum flmiii ^'^P^^^^*^^'
&uitamfinireinedia.Hoceius propofitum nonfefei
litiden,libertam Mundi paternam.uarijs inflruclam,
fednonprobatis artibus : qusindien^ ferens obfti^ FalfareU^o
naxioncmiuueniSjbiandaoratione conueotum ani^ •'
rnareconataeit,fpem eifaciens,effe£iuram fe ut poa
tiaturPaulin^complexibus,Cumq;illepreceseiusli
beiiteracciperet,aitfrDi opus quinquaginta tantuni
drachmarum. millibus ad expugnandam mitilieris pti
^icitiam.Ita refocillato iuuene, & accepta quantsiri
petierat pecuniaj nouam doli uiam ingreffaefl, iii-
u dens
jo6 BeLamijs -
SacfY^ote^ ^'^ dens Paulinam non capi pecunijs.Sciehs porr6,canlenonei,
^iehgfyjent.eraddi^^am Ifidis culcui,tale quiddam co^
iTiinireitur.Conuentisaliquot ex eius facerdotibus,
6ccepta fide filentij,& quod efficacifsimum ell-,often
tato pr^mio,in pr^fens XXV millibus,& alteris toti'
dem poft: nauatam operam,indicat eis amorem iuue
ris,rogansutomnibusmodisadniterentureum red
d^reuoti compotem.Illi auricupidinetadi,benignd
funrpolliciti : quorumnatumaximus proper^ fe adiPaalinam contulit:&: admifliis impetratoq; abfq; ar^
bitnscolloquiOjUenirefeaitmifTam ab Anubide^ca^
pcoip{iiisforma,Sciubeteutadfeueniat. Illalibenti
animo accepitnuncium :moxq; ia<ftabatfe apud fa-*
m5liariternotasmuIieres,qudd d'gnatafitamore A-nubidis : marito quoq; indicatjCodiftam fibi coenam
timemspr& 3. cubileAnubidis.Id eo facilius conceflum efi:, quodcognita&probataelietuiroconiugis pudicjtia.ltaq;
in templum proficifcitur,& poft ccenam inftante fo*
mni tempore inclufa per facerdotem,tencbris conci*
liantibus inlatentem ibiMundum incidit,totamque
eamno6^sm obfecuta eftiuueni, Deo fe gratificari
exiCbimans.Eo deinde abeunte, priufquam facerdo-
tes doli confcjj furgerent,Paulinamanead maritumreuerfajcongrelfam cum Anubide praedicat, &c idemcpuj amicas quoq; magnificis uerbis exaggerat. Illis
nec credere Isbebat.rei naturam connderantibus.mec
m^rari tamcn non poterantjob infignem mulicris pu,dicitiam.Diedeindepoftrcmpatratam tertia, Mun*dusadamataefortefortuna obuius: O' fa(flum ben©P«?ulina,inquit,qu6d & ducenta illa millia mihi ferua
Ai, qu2!potuifti tuis facultatibus addere, Sc moremnJhilominus meseuoluntatigefsifti. Nihil enjmmearefcrt,qu6d Mundum contempfifti, quandoquidempr^tcxtu Anubidis optata uoluntate expletus fum.
fitque his di(i;lis abijt.At mulicr tum primo deprchcn*
fo flagi*»
' LiberteYUtd. }o7
i()flagrtio,ueftem{ibilacerat;cic retota ad miritum
clclata,obiecratneiam in(}gne iudibrium irnpunvtu
{inat.maritusporro Imperatori totum fignificat.Ti* LenociHij
LeriuSjpoftquam accuratifsima inquifitione didicit /'^"^»
omnia/facrificos ilios impoftores in cfucem e^it : u*
naq;lden,inuentricemhuiusrceleris,cu'uspr^cipua
opera fuit in corrumpenda mulieris pudicitia : diru^
toq; tepio,{latua Ifidis iufsit mergi in Tiberfm.Mua'dumaatemitioreposnaexilij cailigafTecotentusell:,
,
crimen eius in Cupidmis impotehtiam referens.Eu- ^^^^- ^#''^^."
febius nonminus notabile refert Saturni adultefiu. 'i,^"^'-^l*, ,|
oaccrdos baturn/, 1 yrannus nomme,quaii exrelpo^ nes^erjacer^
[o numinis,adorantib,in tem.plo nobibb. quibufq; & d^ta exei'^^f§
primarijsuiris,quorufibi matronseadlibidinem pla« f'*»''
cuiirent,dicebat,Saturnu praecepiire.utuxorfuaper^
nodaret in teplo.Tum is qui audierat,gaudens quoduxorrua dignatibnenuminis uocaretur, bxofnatamc6ptius,infuper Sc donafijs onuftam , ne uacua fcili*
cet repudiarctur,coniitgem mittebat ad templum, iri
confpeclu omnium coclufa intrinfecus matrona.Ty>ranus claufis ianuis, & traditis clauibus, difccdebat»
Deinde fadofiientio per cccultos meatus&fubter'*
raneos aditus,intra ipfumSaturni fimulacru patulis
irrepebatcauernis.EratautfimuIacrumillud atergo
exel~um,&parieti diligetef annexu.Ardentibusq; in-
tra aedem luminibus , intentse fupplicantique muliet»
ri uocem fubito per fimulaerum seris concaui profe-
rebat, itautpauore & gaudioihfelixmuliertrepida*
ret, quoddignsm fetanti numinisputarfctsillQquio*
Pofteaquam uero qus Jibitum fuerat, uel ad con' f^*f«J fda^^
llernatiorisftimaiore,ueIad libidinis ihcitamentum ^^y^-^^ '""^^'
difireruifietnumeitnpufri,^rte quadalihtcolis cbdu* ^ ^*^^**
dis,repentejuminaextinguebantufuniuerfa. Tum<iefcendens,ob£i:upefa6lje& confternatae muliercu*
isaduhcrij fiacupr0^hanisc6mcntationibus infcrc
u z baSt
BoS DeLamijS- -
bat. Haec cum per omnes miierorum matronas mul-ro iam tempore gererentur,acciditquan(jam pudica^
mentis feminam horruiflefacinus, & attentius de*
fignantem cognouiiTe uocem Tyranni, ac domumregreiramuirodefraudefcelerisindicafre. Illedein-
iuria coniugis, immd potius fua, ardentiusinflam-
matus iinfcriptum Tyrannum ad tormenta deducir.
Qi30 confido atque confeiTo,c?£cisquefraudi!^us re^
uelatis,pudor omnis & dedeeus Paganorum peruafe
rat doiTios,adu!teris matribuSjinceitis patribus,libe*
, ris rpurijs deprehenils. Hinc exiftimare poflumus,ac
femMr pr&^l^gnofcere.quomodo matrona Romana fuerit aMar
Veofuocome tc comprefTa : cuiufmodi multa Vaierius Max. &alij
dtmtcrcoe- hidorici referunt.Fuith^c fraus femper uOtatafacri-
^^ ficis, ut hac de caufa (imulacra deorum , ipfosq; deos
^ cornedere,&bibere,Sccoirefingerent.NotaeO:hi*Vamel.i4.
{|.qj.|^ apud Danielem,de facerdotibus Bel feptuagir»
ta,qui cum ea qus Belo proponerentur, tam conftan
ter eum ipfum cofumere affirmarent, ut fan6lum Deiprophetam in difcrimen uitae adduceret, oftium fani
regem obfignare patientes: eos tamen fub menfa oc*
cuitumaditumhabuifl"e,acpereum cumuxoribus&liberis ad Dei pateras exhauriendas patinasq; euacuandas ueniiTe, ex ueitigijs fumma prudetia deprehen
dit,regiq; demonfl:rau!t.Qu3efagacit,asquam noftris
,;deitj.t. etiatepbribus utilis, atq,ade6neceiraria eifet, Aure#
^ liana Necromantiadoc^t, & Chriltidmaeq; uirgmis
apudBernatescolloquium monachorumarteconfi*Likz. M.jfi d:um,de quo fupra di61um eft.
Be mutud mdkficdrmn commixtionc,
Qp. XXVI.
Via fuperiori Gapite fatis deteximuS illoS
deosj qui formofii^simas quafque matronas
iub fehgionis fpecie complexus fuosfibi de*a
Liher tenitis, J&^pofcebant ollra : uideamus lam quinam fint daec»
mones,a quibus malefic^ fubagitari le uulgo ia6lant.
Quod etfi pollem exempiis noftri temporis , nollra'
rumque parcium etiam in uirginibus fan^lifsims
noliraopinione pudicitif demonftrareitamen quododiofarmtjijs prstermirsis,unum abexteris fume^
mus, quonihilefle poteftad uanitatemfalfitateiTjq;
dasrrtoniacicoitus probandamaccoramodatius, ni^
hil illuftrius.Ioannes Leo Africanus teftatur, in Afri^ Li.^.definpt.
ca FelTx maleficas efTe , qu^e uideri uolunt habere ^I'^^^'.
fummam cum dsmonibus famiiiaritatem : dsmo-nes autem uei rubros uel aibos uel nigros appellant:
atqueubialicuiusfatum eloqui uolunt, certis odo'ribus femetipfas fuffiunt, Sc affirmant eum tum fe
recipere dsmonem, quern accerferunt: inde muta*
ta uoce dcemonem ia fe ioqui fingunt. Tum qui
rei alicufcus explorands gratia uenerunt , eam ma^gna Gum reuerentia fcifcitantur ex iilis , ^^tandemnumerato dsmoni precio difcedunt. Veruiii qui
fanioris funt iudieij , mulieres has Sahacat, c^no^ s.thacat,
Latinis Fricatrices fonat,re6l^ appeliant, quod dam-nandomorefoleantVeoerem interfeexercere. Di-
cerem honeil;ius,fi pofiera. Si quando formofse mu'liereseasadeant, malefics earum amorenon fecus
atquejfadolefcentes puellarum accenduntur, & in
dsmonis fpecie rogant , ut concubitum pro mer«
cede patiantur, Ita fit, utdum fe dsmoniorum 6.U
^is paruiOeputant, remcum maleficishabuerint.
Neque defunt qus eius rei uoluptate alleci:ae,ma^
ieficarum confortium ambiant, & morbumfingen'tes, unam earumadfeuocent, tiei miferum eo mit-
tant maritum ? (^^ re intelle^lv^, mulierem a ds-mone quodam uexatam affirma.t,eamque ob cau-
famnullomodoiiberari pofie, nififeillarum adiun-
^erit numero. His uerbis mifer ille tandem. uidus
ui non
^t(i "B.eLamijs
non modo pefmlttitid , fed & mialeficarumordint
fumptuorum parat conuiusum : quo abfoluto ad
"tympanorum ftrepitum mirum ia modum faltare
folent , deinde uxorcm dijs uentisque committe-
re. Reperiuntur tamen,qui uel minimo negocio
iFuftibus hunc diemonem eijciunt. Alij dsemonio
fe obredos fingentes, nonaho modo maleficas illa$
^ecipiunt , quam quo illorum uxores funt Azz^-.
ptJE. Sic ars eluditurarte. At uide quantainterim
mirero diabolo fiat iniuria tam fa6lo quim diflo,
^Jum Scidilli criminisimponunr.quodnon comJTiit-
titiSceamuoluptatem ipfserentitintrolaejCuiusillum
participem elTe prasdicanr,
J^emniutefsmini^perfuccuhwmcrincU''
hum transldti Cap, XXVII.Eculiareuero dsmonispriuscumuirOjdeindecummuliere congrefius figmentum eomm^n-tanturnimisiinpuderiter, acargumentanturab
furd^ admodupleriqueTheoIog? (utMallei malefi-
tarij architecty, Fler.ricus InRitoris & lacobiis Sprenger ordinis Prae didatorum/acrre paginae dotlores Sc
haereticae peftis inquifitores , eiufde item ordinis Pe*
Irusde Palude, atque Martinusde Arlesthecdogifle
profe(lR>r,achuiusfinn3?aIii)eundemfcilicetd3emo
Jiem uiri fcelerati pnus fuccubum , effici mulicri dc-
j^^efi^d^ indeipcubum : femenque uiroanteaademptum,mutnoncfii-cnho lierisindefinuiin ipfoacfluinftillarij atque hincf(^>ic^inLuhoa,b tum concini , pro^iemique : quem tamenGrillandus
•Yi^nda. r\m- ^'^ '^^^ ciicendum niuim djemonis , (ed^ius cuius e^
h^ipnini .t:- t^X fperma : iraque affirmare communiter TheoloH' pimmUiw, g:)S,S,Thomam in tra6^. qq. i. parte. tit.de miraculis,/Ww. 10.
^^ ^ ygj-r aciprimum. In Augullinc?uero,quem citat,^at
.
<?/or-^^^.^11 gj^fj^^p^jj reperi.Proiode dum ad choreas tranf^
mm.i). latsiuntuxoreSjlatanam ahumdsemonemm tormafuccubi m«jfito fubHernere,qui adeo bcne fe accom:«
Lihertertim. ^ij
modetco'reiioIenti , utenam callidiTsImum qiienq;
faUeretrutaitThomasd. titul. q. 5. Nseidridicuium,
nimisuidetur, quam quod muUis debeat confutari
afgumentis. Hocfolummodo dicam lillamfeminis
cxranguine&rpiritu temperiem gcnerationi aptam.
inordmatis aDeoIoceliis, extra propriaconcepta-
cula, qualicunque prscipue translatione corrum^
pi8c intenrc: propterea quod fpiritus ac calorille
cordistotiusq; corporis necadfit, nec quantitate&:
quaiitatc iufta fit in eo teperatus . qusmuis eam tem--periem a daemone coferuari pofTe nugetur Thomas,tumproptermotusceleritatem, tum fomentaadhi-
bendo, quibusilladefenditur, Si enimhocfieri pof-
fec.quamfo^cunda monftroru matertamlongotem-pore extitilTet humanum genus , femine ex feris uel
teftijs permutato,translatoq; ab incubo d^mone, Bc
malieris.finuiinfufo:' Enhorribilem confequcntia.
Hincuides,quimomninononfitcredendum Alber" ,,
ti fcholiaftae ,qui quafi per fomnum fic fcribit : Si fe- ^,^/ hom.cs,
men emiflum ad terram poneretur ad matricemypof- 1. de Ge^it:r.
fibile eflet quod conciperet: & faepius contingere, embrj.
quod in balneo, ubi uir iperma emittit, muliere prs-
fente,ipfa tanquam in coituconcipiar,c[uiamatri.^
cilmaximdattradiua, & femen adhucuigens, nec
cxhalatione impotens, atquc ideo fcetum produci
pofle, idqueexperientiacomprobatumeffe. Nam (I
femen fuper faluiam eifunderetfelis, atquefaluiam
hanc aliquis comederet , tum ex illo femine genera-
renturinuiriuentrefeles, peruomitum cxpellendi,
Abfurdiora hsec funt, Scmendaciora, quamutlon-giori refutationc indigeant. Idcmfltrefponfumfe-
minje habitantiin uicinia Auerrois ,qui fcribit ea iu^
rciurado confirmaflc, quodinfantecoceperitfemine.
profufo a lafciuiete maftupratore, Scinbalneo at"-
traclo:5caacillf reginscTanaquilis Ccrifia?,qusl,ap
u 4 quiriio
^12 De Lamijs^I^Jm. p//. Ypftiio Prifco regnante, iaclabatfibi repent^infocQ^.,.}6.(:a.^j.
comparuifTegenitale^ cmeremafculini fexas, feque
^"a." ? infidentemibiconrurrexilTe^raaidamj&ita Seruiuin
Tullumnatum, quiTegnolucceisit. Jsiuidem prore-pUnJib. lo. (^ouanitatisilludPlinij dePerdicibus. Kequeinani-
<-4p.33.Y }j ^j. opus libidiais. Sicontra mares (lete-
JF&lfadeper- . . .r ^ , , • ^ ^ Vt-
'
"diabui rmtreminse, auraabhisnante prsegnantes nupt.Hian
tesautemexefta linguaperid tempusseftuanr,con-
cipiuntquefuperuolantiumafiiatu, rfpeuocetantuin
auditamafcul!.
Dc Sykdnis ^Fdunis , ^ Sdtyris^
ap^xxviii.-
NEc dubium eft, alios mihi Auguftinum hic deincubis d^monibus obic6luros, ita fcribetem :
j^j& if.deCi- Quoniam creberrima fama eft, muirique fe ex*
u.n,Dei,cap. pertos, uelabeis quiexpertieifent (dequorumfide* 23. dubitandumnon eft^audiffe confirmant, Syluanos
Zi^.t.quxftto- s^paunos, quosuulgo IncubosuocanLimprobos fse*imft*per Ge- , ri- v 1 c rr ' -r
nefi;n qiitTl.ps extitille muheriDuSj & earum appetilie acperegil-
3. fe concubitum : Sc quofdam d^mones, quos Galli
Dufios nuncupant, hanc afsidue immundiciam Sc
tentare &ehicere, plures talesqueaiTeuerantjUthoc
negare impudentis uideatur :non hic temtre ahquid
audeo diffinire, utrum afiqui fpiritus, elementoac"reocorporati ( namhoc elementum etiam cum agi-t
tatur flabeilo, fenfucorporis tai^luquefentitur) pof-
(intetiampati hanc hbidinem, utquomodopofrunr,fentientibusfeminis mifceantur.Hxcparum autnihil
facerec6:ranos,inteI]igetis, quicunoftris rationib,
iiipra adduclis , exa<5tius fiogula difcuilerit, expende«
ritq;.Qu3einrup|?rrumoreacceperitille,duntaxatre-
ce(er,nec certi afiquid ftatuere audet, Sc fi demus,fpiri
tusaliquoselemento aereo corporatos efle: minim^lame hhic fcquetur, ab aereo corpore, cu eo quod co^
' '
tempe*
Liher teYtius. 3^3"
teperata quatnor elementoru permixtione confiLht,
naturalem , uel fimile ei qui inter paria terrena magis
contemperationeimbutaconiingit corpora,exerc(i-
ricongreflum. Aerem tales rpiritusadierunc,aerem
agitant.aeremucrberant. Ineiufmodiadupraeteralia
requinturcaro &ranguis,quibusrrpiritus carent. Re-
liquaitaqieruntludibriaa dsmone obiedia, confir-
l-nataqiuitiofamulieris dementatse phantafia. Quarcpr^ponderet hic ratiojSc ueritatis robur.
De Satyris illis ralacibus^qui etiam obtrudun:tur,&
eandem cum Syluanis& Faunisrationem habent,an
uerifuerintdsmones.quidin AtticisfcripferitPaufa^
niaSjbreuiteradijciam.Equidem (ait) deSatyris qui*
nam fint, utaliquid certius quam ab alijs traditum fit
cognofcerem, fingula cx muitis fum percu<5latus. Eu^phemus Cartandenijuir non ignobiliSjhec mihi recen
fuit;fc,cam in Italia nauigaret , uentorii impetu in ex-
tremas Oceani oras delatu: ibi multas eife infulas de*
fertas^qu^ ab hominibus agreftibus incoluntur ; ad
illas infulas appellere nautas noiuifie, quoniam antea
in eas appulfi,a quibus tenerentur incoiis , non igno«
rarent : fed tunc ctiam praster cor5 uoluntarem tem<»
peflateeoada^los, infulas anautis Satyrides appel^ Satyridesm-
lari; incolas rufFos CiTe, 3ccaudasnon multoequinis ^'^ .
niinores,infracIuneshabere.Hos,ubi primumhofpi'^"^^^'
tes fenfiiTenr, eue(l:gi6 nulla edita uoce ad nauim cu*
.curriirc:,acmulieribus quxinnaui erant,manusinie« '
cifie. nautas uero paucfa(flos , mulierem barbaram in
infulam expofuifiTe: in quam fatyri irruentes,non taa- ^
tum ea qus naruriuiris expofita ed partem,fed aiiam
quamlibetpetulantifsim^appetiuifle.
De fatyro quoque animali hsc fcribit Ant. Sa^ SdtyrHi.
bellicus; £x Athenis Sylla per TheiTaIiam& Mace. ^^^'-^ ^^"
doniam ad mare defcendit, mille Sc duceniis naui^ ^'
'
bus ex Dyrrachio Brandufium tranfmiirurus. Pro-
u 5 xiina
j/^ De Lamijs
xima eft Dyrrachio Apollonia, 5c clrca hacNymplic-um . Sacer ibi iocus uireti colle ac pratis, quf fontcs
iTJultifaria irrigantHic^fub id tepus quo Sylla c6 cuin
exercitu uencrat, Satyrum, animal humano ore, atqs
ea forma qua pingitur,Jomno prefTum.atq; ita captu,
locorij accols ad Syllam uin6lum perduxcrunt . Ibi
haudunauoceintcrrogatu^quiseffet, multisqiua-
riarum linguarum peritis ad hoc ipfum adhibitis, tan
tum uociferatus diciturruoxq; afpera exeo profe6la,
intef balatii&hinniEumedia. Syllareiigionctaflus,
datis comitibus qui eum in folitudinem deducerenr,^ midamfieriimperauit. AnimaliaetiamfuiiTequae Sa
tyri dicercntur , fcribit Hieronymus in uitaPauli pri*
miheremit^e: eosque locutos eflc^Scrationisofficia
pcreg={re.K.efert quoque, Satyrum quempiasn Anto-nium quondam aiiocutum fuilTe, ^gcntiliumcrro^
rem in fe colendis animalibus damnariTe. affirmatque
unumuiaumoiimprodu6luminpubIicum, & moxad Conftantinum principem deftinatum. His addie
tame diabolo facillimu cfle Satyri imagine & nomenaflrumere. Apud Straboncm in dc legimus de Satyris,
Silcnis,Bacchis, ScTityris, quos (inquit) daemonasquofdam dcorumq; minillros Citretas nuncupant,
incvhi lUiijionm infilhre qu^ndoq^prohi^ ctim m^''
troniH, ctm ridiculo exmph ddnUerm con^
grejjin dcemonim. Op. ^CXIX.TraSideSu- tV^TEcIctcum (inquit Martinus de Arlcstheolo'»
perfltuj^d gus) apudmalcficas, fcd&circaaiiasprobas
ilhfi& incM muliercs accidit haec incubi illuflo.Nam ex fa*al^i qtioque
(jgrdotis cuiufdam rclatuaccepi , hoc tcmporeipfi in
^"hHAaidtt,confefsione rcuclatum fuifle a quadam proba mulie^
re nupta, cui f??pe in fomnis uidebatur,f<?rcuerafu-
per iumenta equitare per eamposcumalijs : atqucitaeuagando fuperaquam,coire homineipcumcfli,
$c jntenfamin a^lu fe perfsntirc uoiuptatem : Bc hoc
fxpc
Liber t^niw, *• ^if
fspseiacGidifTephantafticejllalionedaemonis, m^^nit-eitiiiri elt.Vndc Auguftinus fuper Genef.IIla enimquasaccid [fe- ut quidamrecordarentur, inquorun'
damanimaliumcorporibus aut falfa fa6la narraren-
tur,aut illufion bus dsmonuip,hoc in eorum animis
fadum ell. Sienim contigit, utquisin lomnis fallaci /
memoriarecordaretur, fe aiiquid fuilTe quod no fuir,
autfeeilTequodno egit : quid miruetljfi quodaiulio
Dei oecukoq: iudicio iinantur d^mones in cordibus
hominum taie aliquid pofTe c' Hsc iile.
Deluforij aduiterij exeraplum his accedat, appri- t^iMimmm^ndiculum.Mercatoris cuiufdam uxorcirriterfex j"OK^r?//H^ ik
uelfepremmiliariag Vuittemberga, Slefiamuerflis, ^^[^^*
abiente n^gociationis caufa marito,pecu!iarem folet
admittere concubinum. Contigit itaque marito pe^
regr^ agente , amafium notlu redire: & pofi: curatam
cuticuiam ,uenereamquepera(5lamuelitationem, uc
uidebatur, hora matutina fpecie picsc aiTumpta mo-mento, concubinumin{iderepromptuario,ac con-
cubins his uerbis ualedicere : Hic tuus fuit ama-
ilus: didoque citius euanuilTe , nec redijiTe unquam.Quanquam Vuittembergaeab ecdefiafte idaccepe-
rit infignis do<5trince uirlOANNE.S LITHO- lodnnzi LUD 1 V S , medicus excellentifsimus, accoliegamihi thodimmt^
fingularinecefsitudineconiun^lus : mihitamennu^ ' '
gaefunt, Nulloergo modo, aitCafsianus, creden- in cvlUt.^a^*
Sumell, fpirituales naturas cum feminis carnaliter ?''*»'•
coirepofle. Namfi hocaliquando pofietfieri, quo^
inodo nunc uel nunquam usl raro uideremus , ali-
quos eK eorum concubituaemulieribusabfqueui-^
rili femine nafci : cum praefertim eonflet, easlibi^
dinum fordibus dele6lari admodum,quas procuidu^ .
bio in femetipfas potius quam cum hominib.exerce* -
remallent, fiiiluduilomodoefficipolTetc' Necitcm x/&. is. (^^
immerito do6lifsimo philofopho & medico luiio SHbuhm.
§caJi-
It6 T>e LamijsCdrl Txer. Scaligerolibet cumftomacho exciperc , qux de ds-
T-h deAi'i^onumcoituPrelluseffutijt. Quarecum lambiicho.
' *
ftei^i.concludamus: Qucefafcinatiimaginamu^prsteri-
maginamenta nullam l^abent adionis.& elTentisE uc-
ritatem.
Commixtionk diaholicte figmenttm compro-'
huntcs hiftorids omncs ef]c fuhulo"
fas, Crff. XXX.
jnaihumd^.- X T"^"<^ ^^"^^^^^"^^^s quorumcunque hiftorlca
monem ap- r| rum enarrationes , commixtionis eiufmodiprebauteshi- -^ -^phantalticE Si diabolic^ figmentum compro'iioriKomnes [)antes,ut fabulofas, ab omniueritate excidifie, opti*
/•' '^•' ' inoqueiare pefTum ire : &uclabalijs primumfuifTc
chartis iliitas , uel ex aliorum relatu a facile credulis
deindefalfo tranfTcriptas , &ad poileritatemtradu-
6i:as: quarum aliquas, ne filentio eas repelijiTe tludio
uidear,hoc]ocodignabor. Hanc defcribitfabulamLth.^.hiflor. Boethius hidoricus. In Marrea regione, uti ex ijs qui
•^^"^* foedifsimamrem conrpexerantaccepimus,pueIlana
talibus altis,forma coHrpicua,compluriuiTi nobilium
auerfataconnubium,ininfandamcum cacodaemone^
incidit confuetudinem: quse cum uterum ferret, pa-
rentum rigore coa6la edere ftupratorem : adolefcen-
tem mira pulchritudine frequentius fecum no6iu,in-
terdiunonnunquamconuenilTe, undeueniiTet, quo^
ye indeabijiretjnefcireferefpondit. Parentes etfi fi-
lis£ paria crederent, accuratius rem aduertentes, con-
fliio quiseiTet, qui puella^ expugnaffet pudicitiam,
explorandi,cognito tertio poll: die indice anci]la,ftu^
pratorem adeffe, referatis foribus, accenfoque t^da-
rum ingenti numero , cubiculum ingrefsi, horredummonflruma figura fuprahurnanam fidem terribili, in
filisamplexibusfuntconfpicati. Cucurrereocyus
tpmplaresad foedumacciti fpeclaculum, Intereos
facer-
Lihertertms, Siffacercios probatae uitse, nec facrs dirciplinae ignarus,
caeterisauc trepide abeuntibus, autpauore iiiiris ter-
rae, quum loannis Euangelij initium recitareorfus,
ad eum locum, Verbum caro faflum eil, perduxilTer,
'
malus daemon horrendo fubiaco clamore , cubiculi
tedlum fecum afportans , omni rupeiie^lili incenfa
abijt. Foemina periculoferuata,pofttriduumenixa
ert monftrum undequaq; foedum afpeclu, quale nuf-
^^uam antea (ut ferunt) internoftratesuifum : quodobftetricesneinfamilis dedecus feruaretur, extru*
^aingentipyra,citifsim.eexufTerunt. Huicfimilead-
modum elt, quod de Venerea Pfyches uelitatione, P/yches ueli.
oumformofodeo Cupidme, quialijsuenenatusfer- i^^^^o uejier^a
pens, & fseuifsima beltia dicebatur, fcribit Apuleius:^^^ .'^s'^'"!.'*
\^uare etiam eandem uericatis ©pinionem iure me-yj^;^„,^^
retur.
Eiufdem fidei hiftoriam quoq; aliamrecitatidem
Boethius. Anno Chriflian3sfa!utisfextofuprao<5lo^ Libs.lnii.
gefimum , millefimum & quadringentefimum , naui- Scot,
gantibus ^ Phorthea ^ftuario negociationis caufa in
Flandriam, tantauehtorum oborcaeftuis, utuelis,
inalo, armauientisqueruptis, &nauifG2d^intertu-
mentes undas iaclata , certifsimam mortem cundi€Xpe6larent. Nauicularius tantam tamque infolitam
aerisinclementiam eo tempore demiratus (fuberat
enim folflitium sftiuum) quum id non fideri, fed malorumdsmonum, qui hominibus femperfuntinfe-
ftijinfidijsmagnistribueretclamoribus : redditaeffc
•\iox eximanaui mulieris femifer^incufantis,qu6d
incubohumanafub effigie,qui cum_ permultos ante- siuerumhoc
•a6tos annos habuifiet confuetudinem , iam. tum fuif- fit, potuit iiu
fet commixta, & ab eo fubacla: mari crgo celerius fe f''^^^bHinfc.-r,j
tradendam,utipfa pereunte,que tantimaliimminen "^ /'^^'^''"-
tiscaulam prsltitiliet, caeteriDei benignitateperma Zt cauttmo-
JierentincoiUmes.A€ceden.sadiachrymantcmfo?mi mnei illmk^
nam.
^jS,
De LamtjstenttMr
,eim natnjubente nauiculario, racerclos,€ius atqj casterd*
p^/^j^J:-^^^;rum faluti confulendi caufajCrimen iam paiam Faten^
^tatxmnlhe- tem,horrentem fcelus uehementeralto pe^iorc fufpi
iuUm, aim rijs indicibus,posnitentemq; fad:i, pieelUiortatuSj
jono&frto- ne (ibi deeflet, cui certocognofceretnuminis fauorere certu.fi eih adeffe, crimina lachrvmis ac animi pffinitudine dele^
nf n: tantammilercntisUciclementiaeueereamorta-mom, /tadto r j i ^r rfmt.iitiUa in ies, ut altius uel m maiorum protundum laplos, reii-
mcens ufma pifcentes nonunquaad maiore long^ qudm unquamreprdctpita^ antca habui(rentgratiam,recipiat.Media pij facerdo-
'^^*'*^'tisadhortatione, quu multisfufpirijs afiijdamuiier
admilTum facinus depiorar€t,cunclis uifa eft atra nu^
bes enauisfentinaprofjlijfiejingentiq; fono.fiamma^
fumo atq; fcetore fefe deieciffe m mare, Sedatumeftindecoelu,pacatuq; mare,5c negociatores cum naui
cundis fuis rebus faluis in optatum portum abiere»
Tf Mcr/w2o, cygno ndukulmdUTcn trahmtccdtcMi
cygnea turri Cliumfi, phantaflica Coniugc^ crrdiquis fathitrdci concuhitm cxcm-
^ -^'-'pli6. Cip. x:kxi.
DemBoethius , conftantem fuilTe famam inquit,*
Merlinumexincubi & robilisBrstatinicifangui**
nis fcEminsconcubitD fcnitumeffe. Hincc.nili-
betpal^m uidet, quanrum hifcemiraculis apudhiilo
fiographoslideidebeatur, Vt autem rerummenda*ciumcollaLioneclariuseluceatueritas,ridicuIailiius
fuperftitiofssetatiscommentadeMerhno, uelutde
Cygno quoq; , illmere ex Vincentio non pigebit. Abtfk2uf/i0. co narratur,Vortigernum regem confiiio capto quid
sa^.fo, ad fu. tuitione facere deberet, iufside acciri artitices,
quiturrimfortifsJmamextruerent. Sedcumeoruinopera tellus abforberet, fuafum eftregi, ut hominemfine patre inquirei et, cuius fanguine lapides & cemeEum confpergerenmr, quafi eo modo (tabile redde-
' retisr
Lihertertms, Sip
feturcementum. Inuentus igituradolefcensMerls- Aferlimlnjl^
nusnomine, qui cum matreadducitur coram rege,J"^'*'*^/'*
**'
cjuaeillum exfpiritu inhoiri n'S fpecie conceptu clTe
fatctur.Merlinus hic multa obfcura reuelauit, & futu
ra prardixiti Aperuit enim^fub fundamento effe lacu:
fub lacu duos latere dracones, quorum unus rubeus
populum Britonum , alter uero albus Saxonum de(i'
gnaret : Sc uter eorum in conflidualterumfupera-
ret, uaticinatus eft : atque Aurehum Ambrofium,deuifto Hengifto,& combufto Vortigerno,regnatu*
rum. ExRacheleitemmatreadhucuirginefenatum clemM.t,'
fuilTc ia6labat mendaciter Simon magus>ut Deum fc /^ceo^. ^
rnentiretur.
Ex HeHnando inruperVincentsus hsecrefcrt; In Li^ca.zj,
Colonienfi dioecefi famofum & immane palatium
Rheni fluminis fupereminer,Iuuam€n nucupaturubi !ftf*am<n.
pluribus olim cogregatls principibus, inopinato acL-
uenit naiticula , quam colio alligatam cygnus argen-
teatrshebatcatena. Inde m.iles nouus &incognitusomnib.exilijtjCygnusq; nauereclu^itPodeauxorem Cy^-M naui
duxit milesjiberosq; procreauit. Tande in eode pala ^^**^***" argm^
tio refidens, & cygnu infpiciens aduentante cum ca" ^*"^^»''*^^''*
dem nauicula & catcna, itatim m naue le recepjt, nec
uifus ell: amplius : progenies aute cius in hync ufquc
dicmperfirtit. Hocexcmplo, fpirituu quoq; fiericS
feminis congrefifum, defenditur:& ex eo figmento in
arceCliuenfi (ubi &aItifsimaturrisuetuftaconrpi-
citur, Cyenea nucupata.in cuius faftigio cvsni fimu- ^yg»^*^**^-
lachrii uoiuiturj antiquusimis tapetis mtexto,origi-
nis illuftrifsimorumducum Cliuenfiumuetuitatem
deducunt:quemadmodum potentifsimorum regno^
rum & clarifsimarum familiarura initia eiufmodi ad*
ornariIcnocinijsfoIent,utdiuiniaIiquidijsinefre,cii*i ohfcuTa di-tius pcrfuaderetur. At commcntum ipfum arguit ue* rijf. fannL..i.
raortus huius illuftrifs.im^ domus hiftoria. rftmtiUthi.
Ex
^2 T>e Lamijs
Ex Gaufrido Antifiodoro eiufdem fidei mlracu*Cap.i6. luinjib.^. idemille Vincentiusfcnbit, narrans deca-
numquendamTacefdotum^ cum forore ducisBur-
gundi^, regi Sicilis Rogefio derponfata, aliquandi uin eo regno inhsibitafre , qui fe fem ibi comperifTe ad-
mirabilemceftirsim^afiirmaret: iiiuenem uidelicet
quendsm (Irenuum , & natandi peritumj circa no<^is
crepufcuJum lucentelunainmaribalneafTe, &mu-lierem pofcfenatantem crinibusapprehendiOe, tail-
quam exfocijs alique qui eum mergere uellet. Quamfeiloquens,neu€rbuquidemextorquerepotuit: qua*
reopeftampaliio, domum duxit, &tandem in uxo>S'em rolenniteraccepit.Incfepatus aliquando afocioj-
qu 6 d ph a n ta (m a am p I exu s fu i fTe t, expau e fc en s, gl a'
dio extfa<5lo coniugi minitabatur, fe filium quem exeafufceperat interfe^barum , nifi ipfaloqueretur, fu-
amquefatereturoriginem.Qu^,Vs (ifiquit) mifero
tibi,uti!em perdis uxorem.,dum mc effari cogis. Te-cum manfiflem: ac in rem tuam etTet, (i iniunflu mihifilentium permififfcs. Nuncautem me pof]:hacnon
•QidebisiBc euefligio euanuit. Puer autem adoIeuit,Sc
marinum ca?pit frequentare h alneum. Tandem die
quodam corammultis puerum in eifdem flu(5libus
jntTaft.de occurrentem fapuitphantaOica ilia mulier. Viricus
Lawifs& Molitor LL. Doctor, puerum hunc dsmonem fuifTe
Pythamcht jnpueri formaapparentcm,5c matrem fuccubam,cl^>-
moniumfcilicet,arbicratur: militem item incubum,&Merlinumexmatre delufadsmonis artificjo fup^
pofiticium. Atmihifabulaeerunt, quibus bonasho-rasmalenimisi^eculoi lo c^coimpenderuntpleriqi,
chartulisque poflerirati commendarunt.
De dsemone irem fuccuba, gratifsimse omniurn
forms adolefcentcm infeftante, memorabilem quo-
Cat/tr, queexBoethiohifioriamcomperies iibro^huius O-perisqumto. Hieronymus adhase ifi Vitis patrum
narrat.
Liher tertius, ^zi
haiTat, monaclium quendama d^mone inmulieris
uenuPcirsimaeforma, ad obfcoenos inuitatum fuifrs
amplexus : quifuainclinans membra, effefluseftfi-
cutequus&mulus, quibusnoneftintelle^lius. At-
que ubi iam carnalem conaretur inire amplexum,illateterrim^ uocis ululatum emittens, iimbra, ut
erat, tenuis & phantarmaintermanusample^lentis
elabitur.ipfumque miferum cum fcedifsima irriilone
deferit.
Magdalcnam ciuiscuiufdamfamulam, fcnbit la^ X/5.f.^^.fe
cobusRuffus,nofi:ramemoriaConftanti2 fuiiTeco- ^^^^^'^^t%
preflara a daemonio , eiq; tandem per poenitentia ua^
ledixifTe exinftitutioneminiftrorumecclefisracpo-
ftea tatos in utero fenfiffe cruciatus^ ut in finguks fe*
r^ horas infantem fe crederet enixuramj inde clauos
ferreos,Iigna,uitra cofra6la,crines,ftuppam, lapidcs;
ofrajferriTi, & huiufmodi innumera, ex matrice excre'
uifTe. Meaautemeftfententia,MagdaIensephantafia
fuifTeadiaboIoillufam: deinde ab eodem excitatos
illos dolores, ut certius illum cum ea cogreflum fuif-
fe crederctur,quod tamen falfum erat. Vt deindc co*
ceptam augeret opinionem,fubiecit fubdol^ res illas
prodigiofas,quas in matrice non fuifTe (quemadmo^dum ea etiam qus ore reijciuntur,in imo corporc nofu^re) no eft quod hic pluribus coprobe:quu eade fit
ratio.Nam quii omnc femen fuu fimile procreet,quo-
modo ex femine in ea coitione fufo , tales potueriint
generari materiesc' Sed abfurdiora funt haec,quam utfufiorem requirant cofutatione: fequeti quoq; Libroabund^ id docebitur. Enimuero fi in utero hsfifTeht;
proculdubio hic non modo Isfus, (td. infigniter dilai
ceratus fuifiTet.quum efTent materies dur^,afperse,in-
sequales , acuts , & quidem ecpiofse . Si quoque illi
fuilTet infpecla,hymen certifsim^ apparuif-
1 fetinuiolatum.
D
^22 DeLdmifSDdufwnk uenere^ diaholi hiftoricey^ cdufi loti^
giom tradationirs huiui argmenti,
ap. XXX 11.
Elufionis huius Sc falJaciae diaboHc^ duo ad-
hucexemplaadijciam , exiilultriphilofopho
Francifco Mirandula.Agnoui (inquit)uirum
nomine Bened^iitum Bernam , statis annorumfe-^' ptuagintaquinque , eundemque facerdotem ex his
quos presbyteros uocant, qui annis pius quim qua*
dragintacum d^mone famihari fub forma feminae
illi alTociato concumbebat,in forum deducebat,aIio'
quebatur, adeo ut aftantes qui nihil uidebant,eu pro
Hermdm^ fatuo haberent. Vocabat autem illam Hermelinam,
^xmon,Arna- quafi muHer ciTet.Alium quoquePinnetum (ait)no^
fiAfdcenlotn. i-nine noui,qui ad o6loginta & amplius annos peruc^ptnneh ama
nej-af^ ^um dsmone aho.quimuliebri formaeiuide*
d^mon.batur,uocabatque eum Florin^ nomine, plus quadraginta annis uenereas uoluptates exercuifle <,• Sed is,
dum hsec fcriberem , uiuebat : alter poenas iam dcds^
rat, cofefiusarcanafein facrificiononprotuIifTe, c5-
fecratum ueromunusmulierculis adueneficia prs-buifie, pueris fanguinem exuxifie, atq; alia eiufmodi
grauiafcelera : tormentoru tamenui,neiocumfuifie
credas. Aitq; hsec aliaq; plura (ait Cardanus, pofb eo-
VeVkriem. rum recitationem) fi uellem adijcere,abfurda, uiro^v
hb^if.ea.So. tam graui profecto indigna funt, ac uana, & ab omniratione aliena. Primuq; ex ipfius excmplis illum confutarc licet . nam iuuenculx ilise uel uera uidebantur
corpora,cum non efient:quod non folum fenfibus 8c
naturali rationirepugnat, fed etiam Seruatoris au-
thoritati. Si enim no folum uifus , ftd etia ta6lus|hoc
mododecipi poteft, Chri fi:i di(ftum nihii concludic
aduerfus Thomam. Sin autem corpus fiiflum illis ui-
debaturiquod atrociuspoteratefietormentu, quani
. uelut
Liherterttm, ^i^
«elut damnatum a Mezentio, cum mortuo concum-bere 't Horrec animus, mens ftupet, ubi talia cogitat.
Sed uir alioquinoimprudens. &:nimium quorundaPlatonicorum figmentis addi<5lus,monachoru men^dacia,uulgi famam,muliercularum nsnias fabellasq;
aureo afino dignas , fandlis philofopbis fermonibus
immifcuir. Eoigiturfa6lum eft, ur deIe6larepotius
Ledores,atq; allicere, quam fcrio tra6lare quicquam'
uifusfit, Sed &beatus Auguftinus ataabfurdis nar'
rationib. {] abflinuiiret,licet forfan pauciores habitu^'
rus leClores,grauioris tam.euiriopinioneafTequutas
fuifTetapuderuditos. Sedeafuitfeculilabes,utplu-
rimi, uelut nunc de regno , fic grandiorib. mendacijs
decertarcnt:qu2EilIeuirfan6lusprouerisaccipies,ac
quafi aemulatfone gentiliu figmentoru, libris luis in-
feruit. itaqj iili tantu fidei habeo, quantu fe ocuHs ui-
di{reteftatusefi::inalijs,minime.Iamenimconftatu-
nicuiq;,maiore talium narrationu partcm fabulofani
efie. Sedundctantaincremetataabfurdisdeliram^eri
tiSjia pene didu eft. Auaricia ipforu quib. inquifitio
taliu,iusq; eas puniedi permifiTum eft::uanitas ae ftul^
ticia delinquentiu, nouitatis defideriu, & ignorantia;
caufaru euentuu q; ntturaliu.H^c Cardanus.Meo ta^
me iudieiofacerdos Sc Pinnetusa diaboloillufifue-
rut,qui raente utriufq; ita uitiarit, in illorii phantafia^
illapfus, quaimaginemulierisimbuitperpetua: quailii ualde deleftati,facilius induci potuere»
Rifu fane excipiendum , quod in hanc rerh quida;
mepraefente, coram'potentiisimo,^odemquepra-dentifsimo principe narrabatifamuluiti fcilicct dilu^
culo nuper rus concefsifiTe, ut equos matur^ domtltrlt
e campis reduccret: atque in agro quandam eiufdcrn
pagifeminammaleficij infimuiatainuenifle, fu^inQ
decubitu proftratam > cui incubuififet dsmonT kdi
Hfc^ quse nam fttififec d^raonij forma, fcifcitab^.tuf
X t Jjritf*
j24 ^^ Lamijs
princeps.Refponditalter : Caais nlg^i, Hlcludibria
.emrmodi,prsi-fcigias &uulgiopinionem falfd irr dssprJnceps : Ignorabam diabolum cani nigro fimilein
e{re,att.alio profeilo mentis acumine, quamuulga-^ rescenrerefoient, Ne»;dubito,muIieremilIamtuTC
teporis etiarnr.Mm in iecflo decubuilTe:Sc idolum hocrultico d iatarja fuiifc" obieclum ad finiArae de ea coacenr^opinicmis confirmationem.
€aufa hn^ff Vberiorequidem fui lludio,in foedifbimoludibrlomtraftaifo- f® huios commixtsonis nepocio^ut cum omnis illa fatipsae Luat-
ggj-Qi-p, tarbaie eauitiari confiteatur, Sz unaquaequebnofo diaho- 9 -i-- • ri-^/-hcmcHhttt*
^^^^^^"^ certo indigitetnomme procum,(i nuiccongref
fui nihil inefle ueritatis obtinuero,promptius uniuer
fa illa phantafmatum dsimoniacorum machina colla
batur,ueritas clueefcat clarius,diaboh' regnu eat ^p-t^^
rumaltiuSj&unioinpopulo Chridiano citius rena*
fcatur,inuiolatiusqiConferuetur.
De muUerkdeemonkc^ pdrtu Lamice impU"
UtoMftoriaddmirahil^* Cap.
xxxin.
B argumenti communionem,hi{loriam cert^
ut raram,ita Sc admirandam de commenticiopartu a daemone adornato, hic fubiungam,ut
inde fimilia diaboli ludibriapenitius innotefcant,ue
^ntonius ritasq; eluceat apertius.Antonius Sucquetus , eques5-ACi^mti0. auratus, pertotamFlandriam notifsimus, & inaula
Brabantica celebris Concilij ibi priuati confiliarius,
praster tres filios Iggitimos fuperftites , unum reli^
quitnothum.qui Brugis duxerat uJcorem.haecpau-
16 poft nuptiales faces,a malo genio coepit uexan mifere,ita ut ubicunqiie locorum eflljtjetiam corona honeffcarum matronarum cincla,d costu eriperetur,per-
quecubiculaaut coenacula, ubi erat, protrahereturi
ac fsepenumero conijceretur modo in hunc angu^
lum,-
O
LiheYtertlm. ^zsrum,mod6 In alterum,etiam relu<5lantibu?, omniqueui liiamretmereconantibus qui liuicaderant: id ta»
iTien accJdit (ine magna admodum iaefione corporis.
Perfuarum omnibus erat,hocmaieficaarte neri a pel
liceilliinuidentemaritum,cuiusamore deuin«5la te^
nebatur : erat enim iuuenis forma non ineleganri.Verum dum uarijs mulciSq; modis ita a maligno agita^
tur rpiritu,carpitgetlareuterum: atnituio minus^utleuius ucxabatur. Tandemaduenit tempus quo illi
partus anguftiae obreperenr, Scunatantum adelTet:
quaablegatautoblletricem acciret, & aiias quse in
hocofficijgenereoperamprsellarepotTentjUilaliuic
intrare peiiex iiia, de qua modo fafta eft mentio,qus(Ci obftctricis officium prsebuit.uerumpuerpera prae
anguftia in mentis concidit deiiquium : ubi uero ad
fe redijt,l»beratam fe fenfit ab onere.at puernufquaiit
apparcbat,mirantibus id omnibus fupra modum.ac-ciditautempoftridie,utdum ^ fomno puerpera ex^
pergifceretur,reperiretinfantemiuxtafcinlcclo, fa-
fcijsinuolutum:cui &uberafemeiatq; itcrum prae-
buit.Atqui non ita muito p60-,rurfus iiia dormientc,
d latere mfans abripitur,nec poftea inuentus eft. Aic-
bantnefcioquasfchedascum magicis notis in oftij
fera repertas.Haec mihi retulit fororius , uir profe6l6
utnobilitate,dofl:rina&pietate clarifsimus, fic&ti-
dedignifsimus, qui Antonio affinitate iun6tus,ea a
puerperse tnarito,iilius fratre,ac coiuge fratris,alijsqj
qui non raro adfuerant,audiuit.
Caeterum nein hocadutamartificiof^ inftru<5lo
uelutattonitus,«wf^x' ccrpoa-uTtfiJ agere uidear,fuccin6ld
quidhicfentiam,adijcereuolui. Quodmatrona hsec
adaemonio obfefla, maleficium fea peilice infonte
pati crederet, accreuit uexatio primum ex abftrufa
Deiuoluntatepermifla,machinatusque fuit diabo-
lus grauiora imprsegnatianis ludibria , uterum illius
X ifpiritu
^2d DeLamijsJpiritu expandsns, uc in falfa maleficij credulltate
jpfam aliosque arelius poffcea , opinione foetus a
peliice obftetricante furrepti deuinciret, & qua*
ji ream pellicem carniftci ofFerret,!mpietatiS; fenten*
tis iniuft^, fanguinisque innocentis fitientifsimus.
Bropterea eostandem partus dolorgs mouere cce-
pit eo tempore opportuno,qao una folam adeflet fce
snina: uteaablegata, liberius apertiusque in formapeliicis,a cuius tanquam maieficjE coni^pcclu matro^
na hsc exhorruit, obftetricis munia obire uidereter,
PoO:iipothymiamitaque,ueIaTiimidefe6lum k fata-
iia ( ut dolus non animaduertereturjignorareturque
ponprocreatum fuifi^e infantem ) fraudulenter ex^
citatum,a fuo opere quo anteauentrem inflauit dse-
inon,detlitit, conciditque tumor. Quum ueropue^rum natum efre,fed a peliice ablatum crederetur, po^
llridieinaltoiomnouelinfantisreportati fafcijs in^
iioluti,& a matre ladlati fimulachrum fuaue exhsbuit
jnilleariifexilie: aut uigili nonnihilque ex afsidua
dsmonis illuuone ac agitati6nc adhuc ilupenti,ima^
ginarium fiue furreptum alicubi tantillo temporepuerumobtulit, qui & eiufdem operamomento e^
lianuit.FabuIaineumfinema diabolo fuit inftituta,
iatincrsdulitatisimpis"q;opinionisflu6libusobijce*
retm3tronam,eiufdemqueancipitisfideiconfortes:
&utdepe]licis cprioiuderetur, & caute in fenten*
tiam fanguinariam,eamque iniquam inducereturma
giftratus.Tanta arte uariam peltilentemqi nouit contexere telamlubdolusilletextor. *
hiinMfolurndo^orem hahere uitidtm phdntdfurth
n dicuU^ efje res quibtn Udere creduntur *
Cap. XXXIIIT.
C^Eterum ut tandem hunc fabuls a6lum finire
occipiam,quemadm,odumhsLamisenec loa
giori peregrinationeaiabore aut ftudiojcorru*^ pt»
Libertertim, 327pt3e mentls do6lnnam cum Magis fcelcratis conqui^
runt: itaneculiosliabcntlibros,quorumadminicu* -
lo in fua profefsione inilituantur.promoueanturue ;
nullas etJam pr^fcriptas coniurationum formulas,
quas fequuntur : nullum adhxc annulo incarceratfi,
autcryllallifoliditateobreptum daemonem, in fuumniinifterium,uelut pleriq; Magi, circumferunt : cor^ LdmUri* d»
ruptamuarijsimaginibusabimmundofpiritu inge^s fior,conupta
ftis, phantafiam folummodo doclorem uenerantur /'^^'^'^H^'**
& colunt: cui ut plurimiim propenfius confifae^mife^
r^ deeipiuntur, ac in perniciemruunt. Necquidempraeteruulgarem morem quicquam peculiare ob in^
dolis cr-afsitiem& fpirituum inhabiiitatem pofiunt,
quodtamen dsmoniob tenuitatemfubtilitatemque
€ritfaciIimum.Etfifull:inuero,nufquam di 61aru no^
bis Lamiarummentionem in uniuerfis fieri Biblijs
facris:nonfortafsisfacil^conuincar. b^e^ue etiam
deluforumhorummonftroram fanationem reftitu-
tionemqi prsetermififiet Dei filius in terris,fi eo tem*
poredirah^cfsuijiTetpeflis»
- Quod uero h^ maieiicium,aut,fi mauis, ueneficiu j^idkuUreh
ctiam fine contacliu inferre pofTe credantur,cum ali- quib.fmeeo^
quoeius excremento cui nocere debet maleficium tafl^-^fe Ude-^
(cuiuimodi efi: urina, flercus, fanguis, capillorum Sc ^^P°jJ^ ^;"^'^ *
unguiumpr^legmma ) atq; hfc generaliter mciudi r^^^,,j^^,
membriscanis, fimilibus aliquo modo his quorum ' -
in homine funt partes aut excrementa, claudiqi offe
mortui hominis,ac in illius nomine fepeliri, alia qui^
dem in uefbibuIo,alia in uijs cmcis formam habenti-r
bus,alia in torrentibu$:cum bonauenia mei olim he
ri&pr^ceptorisuenerandi Agrippe (quiexhifcenu ^^rippdh^
gislibrum confarcinauit ) hec mer^ inania efTe, a^ ^^^^O" prxce^
deoqueridicuIa,cum Cardanolibere afierOjatque fa/''^^'' J''f''
tana^inftin6lu in ufuni uocari : quafi aliquid hic pof- 5^!'^/./,
"
fent res ^prfus inefficaces,friuol3eq;,qu6 a le defigna-
X 4 tum
^2S "DeLamijs
tumidquodapparecmalum, adasmonecodruclum,uel alias Dei occulta uoiuntate , aut naturae uitio nai'
tum , credant non fanaE fosmins : potifsimum quumeasnouaimbuiuirtute , exineptauelblarphemaali^
quaadmurmuratione,autimprecationemaIigna,faU
faperfuafione opinentur. SicnuperHammonsiu-(dexquidamFIelTuSjnarrabatrequsiiuifre ^ quadamcelebri & famofa raga,quam tum uinculis coercebat,
pofteaautem Vulcano cofecratam, quaratione quis
Lamiarummaleficiaeuitarepofretc' Quifq;,refpon-
ditillaferio , detrita &uetuftatemuItoqueufucon-fumptacalceamentacuftodiat: quafiuero eorumo-perainferrimaleficiaualeant. Cuimens itallupet^ut
has non fentiat nugas i
Mes. uilei aut Quod etiam res uiles , aut noxia pharmaca alicubi
^^iirmatain recondita, exinteruallo tranfcenfaaut prseterita^no-iActi remetii ^^^ inducere,ucl ex difiun6lifsimo etiam fpacio,ceu
^'\^f?.^.. neruoemilla excuilaq;uiolenterterrimeosquospe' ^ tunt,nonnulIistt"bitrentur, etiaminngnes&doctiuu
ri,non mihi lit uerifimile.Si enim ingenita ueneni uir
tute eiuTmodi infertur uirulentia, eam quofcunq; uei
tranfcendentes , uel praetereuntes ferire neceffe efl,
quum deledus fit expers materiauenenofa.Secus au' tem experientia & res ipfa docet. Sinucro quibus
|naI8 uoIuntiIIseuetul2s,foIummodol2eduntur: nonueneni halitu cotinget noxa, fed maleficij ratione. Id
porronihileatenuspofTejiamdemonttraui: quumtajnen nocumentum hinc fubfequi uideatur, reliquum
eftutab ipfo fatana,ex DeiafTenfujobhominisI^den
diincreduiitate, ueletiauthicprobeturcuIobo,idi*
pfum excitetur.llle eft qui exc^cat,mutilatq;.lnterim
huic anui,quse materia uenenofam uel qualecunq; a^
lia fepelij t, id,ut dixi,quod ab ipfo perpetratu ell, uel
aliascontigit,itainmentemfirmiterfuggerit,perfua-
detq; dsemon^ut a fe fac^um effe illa credat^afTeratq;.
Atquj
Liber tertius. 32pAtquiea diaboli ludibria ut plurimum ulm fuain
fortiuntur eximpia hominumcredulitate , quaine^
iufmodi potentiam dsmonis cofentiunt. Enimuero Prim£2. par
fi ferpens fub oftij liminerepofitus foecunditatem a-^^^''?-^-'^'^'^-^-
moliri potuit, ut in Maleficarum malleo le^itur : cur ^^°"';?'/?*
iniilisreguonibus ubilerpentunumerusdomosper"^;^ ^fj, hanc
uagatur, non omnes fterilefcunt feminse 'f Si quoq; rem Uguntur
olla in fundo putei arcis recodita, ad cogreflum red- exempu.mnl
dere potuitimpotentem quendam Comitem: curno !fvo!^^-7womnes ex communi putco aquam ufurpantes elan-
^^^^ ^^^ ^o^^
guereC' At organa generationi deftinata prxipQdijtj^Arfahbrii^
daemon (idquoduarieratione naturali poteft) do«
nec ollam exinftitutionemulieris daemoniacae con^ piahoU deh
cremaflet mal^ credulus Comes,tum deftitit ille dae.- /^"'^f T°-monlibenter; quomraliamdeuetuiaopmione Co-r-^^^^^^^
mitem reliquosque pertraheret. Sic quoqi in felium '^
(fiuerafithiftoria) fpecie inoperariuminfilirepa-
tuitdasmon, atque eodem temporeinoperarij for^
ma uerberarc matronas,ut infontes tanqua maleficij
reae, hinc tandem cum iudicum periculo Sc animaruperniciejad fuppliciu raperentur.Nec fcopa aquae in^
tin6ta a muliere,& in aere fparfa,pluuia accit; fed dae- Plt^marnmn
mon,ut fupra dixi,ex pfaecognita aeris conftitutione /'"^y^ f^"*^-
eolludens, ut illam his ludibrijs dementatam, in offi-^^
cio ardius detineat.Eadem ratione funt reliquae eius
artes , dolof^que a6liones, & inftituta in Malleo atqi
alibi fparfim enarrata,exa6lius difcutienda.
Que conmtafunt, non dchent ad potefhtm hi-
mUrmrefirri. Ci^p. XXXV.Slquaidamfortain Africa funtuoce &Iinguaef-
^fbt!fd!!Lfafcinantium famiii^^uttraduntlfigonus^Mem^ nata/imt,n0
phodorus,&;Solinus) quf fiimpenfiuspulchras dshaadpote
cafulaudauerintarbores, fe^etes laetiores , infantes (^j^\^^"^'f'
amosniores^egrcgios equos,pecudes paftu cultuque^^^^^^^^^9,
X 5 ppi-
\
^^9 Be Lamijs
opimos , emoriantur repente : ijslngenitam hanccffe proprietatem oportet , cuius cauram poftcg.
addit Plinius . . Hinc apud Italos, Hetrufcos po-
tifsimum, multisfecuiis inolitum, adhuc perdurat
hodie prouerbium 5 utfi quandohominem impen*fius laudantem aliquem audiant, ftatimobijciant,
Di gratia non gli diatc mai d' ochio:hoc eft,precor ne
ocuii malum ei concilies,ueI nc uifu I^das. Si item e^
iufdem generis fort^ exiftuntin Triballis Sclllyrijs,
ut Ifigonus adijcit, interimantque quos diutiusin^
tueantur,iratis potifsimum oculis,in quibus fingulis
i- pupillas (authoreetiamCieerone) habeant bmas,&hocmalumfentiantpuberes .* autfi quoqueinuc-nianturfortafsiseiufdem fortis fcemin^ in Scythia,
quaeuocanturBytkiae.tefte Apollonide: uelinPon*to genus Thibiorum,ficut & multi alij eiufdem natu^
ras , authore Philarcho,qui eorum notasetiam pro-*
dit, in oculo fcilicet altero geminam pupillam , in aUtero equi effigiem : nec eofdem pofiTe mergi , ne uefte
quidemdegrauatos : fiuequoque haud drfsimile i]s
genuspharmacumin ^thiopiacomperiatur, utre^
fert Damon , quorum fudor tabem contaftis corpo-jlLih.-j.ca^.z, ribus afFerat:horum caufam priuatim reddit PliniuSj,
naturamin quorundamtotocorpore, inaliorum o#
culis uenena genuifire,ne quid ufquam mali exifteret,
quod in homine non elTet.Atqui haec rara,lc quafi miraculo priuatis quibufdam irrogata,ingenitaqi (qu^*
admodum & quibufda contigit animalibus ) nullumhichabentlocum:quippenonprodele6tuScarbitrio
exfoederiscum dsmone initiuirtuteacquifita, quce
htcagitaturquseftio. Idem dePfyllisScMarfis (quosaCircesfilioortos ferunt) d uulgiopinione, gratia
fan^li Pauli celebribus,did-um uolo.J)s Fafctno. Huc accenfeantur effafcinatrices gentes Paletheo
Pltitanhsli,^orum, Pontum incolentes , quas Plutarchus & Phi^
larchus
Libertertim. ji/Iarchiisnarrant,nonpufionibusmocI6, quorumha' p'^^P-^'^«^'
bitus flr imbeeillis, (q6. aduitis etiam,qui rolido con^ '^ ''^' *^'^
cretioriqi condant corporc, pellilentes elTe, & intui-
tu fbloqi hahtu in tabem reroluere,morbosqi perime
tes accire non folum his qui continuo adfunt, ueruiti
& hofpitibus , Sc ab earum comercio aHenifsimi Tunt,
Adijciantar & Telchines Rhodi popuh',qui omnia a-
fpediu fuo in peius commutalTe leguntun Peregrina
hicquoqueerit,naturaHsrubentium &lipporum. o-
culorum contagio. Necenim ullum reperiri inhu-^
mani corporis fabricaorganum, quodtantafpirituu
copia fcateat , & ex quo eorum fulgor ufqueadeo e"
micetjUt de ocvili pupilla,certum ell.Quin AugudasCsefar ta lucidos traditur habuiiTe oculos, ut in quospauloattentius eos delixiffet^ hosuelut adfolis fui*
gorempc^lis conniaere cogeret.Authorquoqj Sue^
tonius efljTiberium Csefarem cxpergefa<5tum, etiam
in tenebris,utfelem,uidi{Te. ScribitadhsecGellius, Lih.^.cdp.^^
in ultim^a terra, cui Aibaniss nomencfl, incolas in
puericia-canefcere, & noelu acutius quaminterdiu
cernere, fulgorsfcilicetteneramuifusaciemobtun-
dente. Nec eft quod hicconfugiatur ad Plutarchi ^^^^^^^'i
fiisr^fi>axe^ id eit uaporum treiluxus, eorumque po^ffj'eli0d$r, it*
tentiam , qua ignis inrcar proxima qusque depa- hiTl t^e-fcartt,difpergantque. NeGingenitanaphraeuis,ua- thipl^^.Pli*'
poremSc fcintillas alliciendi: aut natiuaproprietas^^^f^-
^y^'
©cculta charadrij auiculae^galguli Latinis di(5li, regio^cli^^''^'^'
morbo laborantibus primum confpeclaai , croceosfi;Q,^_ ^^^^
jjilisuaporesattrahendi, hucadducenda. Connata ^^;^,
fnim ea funt : at de quibus hic rei uerfatur car- t^di^.U.iy.
do,cadeleftu&uoluntatehaberecre- w^i?.
duntir. - ^"^'^"^^-
jjj De Venefcis
Qul pYopYie dicendi ueneficii f^ mtmoYi^
hilii ueneficioYum exempU^^ Cdp, XXX VL
a;Tqui iam ad Veneficos, uel, fi liceret, Vcneni*
ficos progrediamur^quos Graeci fa^fx^Kivnt^ ite
'tpc^^i^nivrtx^, Sc tpa^^txH%v7fixs fceminas ,pernicio-
fiCsimx artis ( quam Magiam ueneficam,{i uoles, ap*
pcl]arelicitumefl)conrcias,dicunL Hospharmacisueluenenisexquacunqi materie, (lueexmetalloru,
fiue ex ftirpium,fiue ex animantiu uel excrementoru
genere,uelexcorporibusmixtis, propinatis, illitis,
aut alicubi reconditis ut halitu feriat, periculofos cie
re morbos quu atrocifsimis fymptomatibus: alios in
corporisextenuatione uiriumqj imbecillitateindu-
cere, quibufdam iun£lurarumcompages difibluere,
uarieqj cruciatibus excarnificare, nonnulios diutur*
na torquere aegritudme : plerifquc prsecipitater, qua-?
fiuitsefilo moxrupto,interdum5ccumintolerabilUbus doioribus uitamprasfcindere conftat.
EnnediU^. Horrenda funt quje de Veneficis fcribit Antonius/^t.4» Sabellicus inhaecuerba : Infamisindeannus fequu'
tus , M. Claudio Marcello ScT. Valerio Flacco ( fiue
Potito,utalij fcripferunt)confulibus,quum multi ex
Veneficm primoribus patru fimiIim*orbo& euentumortuief-htnenda, ientiancilla qu^da ad Q. Fabium Maximu i£dile Cu
rule uenit, caufamq; eius cladis proditura fe profefla.
el},fi fides fibi daretur,qu6d id indicium apud domi-nos haud futuru effei: fibi nox^.Fabius re ad C6(ules
delata , a Confulibus ad Senatum, fide, confenfu or«
dinis,indici data,patefacium eil muliebri fraude eamcladem accidere : multas efie qux in uirorum perni-
ciemcQquerentuenena:acfifecum eanr,foreutmuI*
ts; ueneficio occupatae deprehenderentur. Mifsi,qui
ancilkm fecuerentur : hi quafdammedicamenta co<>
quetK
Liber tertim, S33qitentes,apud alias recondita inueniunt. Quibus in
forum delatis, uigintique numero matronis, apudquas idpharmaci genusfuerat deprehenfara^publi*:
c^accerfitis, & in his Cornelia & Seruiliapatriciae
gentis: qua: quum falubria e(l"c contenderent, a con^
futaate indice bibere iufe, fpacio ad colloquendum
fumpto , inter fe loquutae, id haurire ftatuunt ; medi- KaUr. Max,
camentoin confpcdu populiepoto, adunaminte- iib'i.cap,z6.
riere, Indeadcentum feptuaginta eiufdem fceleris
conui6tse, capitalifunt fupplicioaffe^lae. Atrocitas
rei,quia ad eam diem in nullam de ueneficio unquain ^
fueratinquifitum,prod)gij eftIocohabita:uelutalie'
natis furore mentibus, id flagitiumperpetrari con*
tigiflet.
Vcneficium quoque fuit, quod Cafali,in urbe Sa.'
lafsiseregionis Italixcontigit. CirciterannumDo-mini millefimu quingentefimu trigefimum fextum,
coniuraueruntuiriacfeminae, quadraginta ferenu-
mero,inter quos Sc carnifex erat ; ut quum peftis an-
teafjeuijfietj&iam CQspifletmitefcere,unguentu conficerent, quo illitis portarum ue^ibus , inficerentur
qui ue6les tra^larent: appararant & puluere, que ue^
lt/busclaminfpergentcs,noxainferebat. Latuitali*
quandiu dolus , fublatiq; multi, a c6iun6lis fanguin«
xiel affinitate : data etia ueneficis, utferebatur, pecu-
niahaereditatisergo. Sedquu cuiufdaNecinominefratre atq; unicu filiu enecaflent, uixq; alij quam do-niiniipfidomuu,autfiIijperirent.fimulq;animaduer
tifient Androginam fe in domos infinuarc, atquc eos
maxim^ intenrcquorum aedes ingrederctur : depre
henfaconiuratione, omnes exquifitifsimis tormen'tisinteremptifunt.Fafsictiam quodincelebri cuiuf
dam Diui pompafubfellijs perun<^is, uniuerfos tru-
cidare ciues dccreuiflentiparatasq; in huc ufiim fuif*
fe fupra uiginti oHas.Idem poftea Geneuae tentarunt
non-
^^4 ^^ Vemjicts
nonnulll^qul & posnas dederunt. Alios etiaMedfoIa^
hi ue6tes inunxifle coftat: ^qA qujeilionibus fubieifli,
quum nihil c6fiterentur,nec quirquaobijiretjdimifst
funt. Bafsianus Landus fcribit, Patauij monachumqucndam cum ahjs plerifq; identide confpiralTe , qui
peftis tempore infeda Hnteamina in domos occuk^conijciebant,ut in multos deriuaretur cotagio: fum»
ptum quoq; ab his eil fupplicium.
Innobili famihadePetrinisBononijs , daoerantfratres,quorum alter maritus cum numerofa prole in
cifdem 3edibuscommorabaturmatriuidus:alterue'
r6iunior,fpe confequendaghaereditatisuniuerfaEjto^
tam famiham ^ medio tollere {latair,conie(5to in uini
doIiumarfenico.Excuius ufucum grauibus torque-
renturfymptomatibus, conuocabantur medici cele-
berrimi, Matthseus Curtius, loannes^MariaBettus,
& Hifpanus Philippaldus : qui in ueneni fufpicio-
pem mox uenerunt , quod ijfdem cruciatibusuici-
nos quoque exagitari,qui fort^ domum ingrefsi, ui#
num illud hauferant, intellexifrent. Eorumitaquci' confilio uas infringitur , uinoque effufo inucnitur
arfenicum. Hinccurationem aggrefsimedicijom*
nes reftituerunt, excepta matre, uetula debili , &:
pueroinfirmo. Fugafibiconfuluitueneficus,atque
ita ueneficij author innouiit. Facinushoc contigit
annomillefimo quingeniefimotricefimooclauo, in
Augufto.
Socruiadh^c generquidam ueneficus canthari-
des,extraclae cafsis; m xtas,obtulit Bononise.Quaiti'
tieficss cruciamentis tam atrociter affli(5lam,ut etiam'
fanguinelargumexueficaexcreusrit, felici fucceiuiHtM^mPd curauitD. Helidaens Paduanus Foroliuienfis, clariCianK^FQ.^i
{^.p^^g ^ jj^ ^^j.f J5 op cribus cxercitatifsimus medicus?
^^fj^.queadmodu reccnfuit D.IOANNES EC HTI V Sy
incdicus Golon" enfis ornatifsimus , illius olim d\(c\^
pulu?;,
Libertemm, 33spuluSj qui tunctcmporisipfamre6labatur, &rupe-riori quoque curationi interfuit. Huic quoque nar-
raratD.GisbertusHGrftius,meclicus experientifsi-
iTius: Romsquendam hydropicum diudecubuiire,
cuius uxor tandem fumptuum pertaEfa,uenfno illum
tolleredecreuerat: quarebufonisinollaulii puiucre
sgrotopropinat,unde ilie copiofum redditiotium:
hincdenuoeundem puluerem exhibet, utcitiusilli
32rumnofam,fumptuofamq; uita cum pr^cipite com*mutaret morte. qui multo uberiore exonerata per ue
ficam faburra aquea conualuit, praeter coniugis expe
^ationem. nam bufo etiam difeiflus, & renibus im-
pofitus, hydropicoruaquas permeatum urinarium
expeliit. Eandem ipfe Gisbertus alias fenfit caiami'
tatem ab ijs,a quibus minim^ decuit^
Quam fane hic locum fuum meretur iliudNafa^
ftisi. Metamorph.— Non hojjftes ah hofpite tutm,
l^onfocer a genero,jratrum quoq; gratia rara ejh
Imminet exitio uir coniugis,iUa mariti,
l.ucida terrih iles mifcen t aconita nouerae,
Vilius ante diempatrios inquirit in annos>
Veneficaitemerat loanna puelIa,qusannomiI- ^»*»»»*^''*
lefimo quingentefimo quinquagefimoquarto,in No-^J^f^'^'^^'
uembri,nobiii8cpismatron3eAnn3eaVirmont,do- dominoim'
ininae in Vueli, optime de ea meritse , bis clandeftin^ VUell
arfenicum propinauit. Ego.admorbi, ex prioris
ucneniaflumptione, curationemaccerfitus, pofta-lia feiicitcr adminiftrata ius caponis fimplex ab ae*
grotaforberiuolui. Cuidenu6,utdmedio (ueilejn
noliem) toiIereturdomina,3rfenicumIargius inm#derat loanna, quas ilii a cubiculis erat. Eo autemnon fatis iuri immixto , guftu & uifu maximd , ob e-
iuscopiam, absegrota&medcprchenfum eftuene-
num. Necdu enim in an-imos ant§a irrepferatobiati
arfeni-
^jtf BeVenefcisarrcnici fufpicio, fed ucnenatu aliquid pifls ab ea CO'
meftis adhsEfifTe opinabainur. Inde,num deilinatum
gliribus perimendis puluerem alicubioceiafilTetse'
grota,rcifcitabar: qui cu altero colIatus,certiores nosredderet. Needefuit fucceflus. HocctenimmodoinnotuitjUenenum dominse denud exhibitur {q^ pri*
mum a me & puero , ueneficij adornati tum adhuc i#
gnariSjgufiratum in iufculo. Concitato aute utrinque
mox uomitu , & ijs quseucneni uim infringerent ob-
latis, additcqj antidoto,nullf ueneni manferunt reli'
qui^, Veneficium confeffa puella, morti adiudicaba<s
tur : aliorum tame intercefsione ob ^tatem iuuenile,
quauix decimumquintu attigeret annum,uits bene^
ficiorurfusdonata,carceri perpetuomancipabatur.
unde pollmenfes paucos ef?ra6liscancellis, eamh>beraruntmilites. Vt quilibet hoc dodtus exemplo,
prouide magis fuis confuleretrebus, flagitiumhoc
quam breuifsim^ commemorare hbuit.
Vidi & uetulam , quag ob zelotypiam arfenicD ma-ritoinfonticum olufculopropinarat, undchiccuihacerbifsimis interijt cruciamentis: illaautemundis
publico inlmergebaturfupplicio»
Nuperimprobam uxoremmaritoaliquotuicibusargentum uiuum dediffe deuorandum , cumque id
fineullonocumetoperaIuumegefsifre,narratGeor-Zih-s.deJVa^ gius Agricola: mulierem uerd in maleficio manifefto
mrafofiL deprehenfam,poenas legibus dedHTe.
Exa<5lis item his annis,quum mulieruencficaTre-
moniae alias cxhibuifTet marito argentum uiuum , ut
eum perderet,nec ex uoto negocium fuccefsifTetitan
demdiequodam fefto cumcampanis pulfareturfo-
lenniter fignum abfoluti Miflse facrificij , illa prascur-
rit ad ssdes Dorpioium , mercatorum ibi celebrium,
ubi ab emente maiorem folito argenti uiui quantita^
tem (juasftuit mercatoris famulus , in quem finem id
com'
Lihertertim. ^37
compararet:' rerponder,rein medicamentoquodain
ad enecados rattus & niurt s eo uti. Cuin priiriUm do
mum uenitjOmneilludargentuinfuditholuiculc co^
cifo co^ioq;, quod mariio apponebat : is animaduer'
tens ncndum diflolutumnec fatis permixiumMer*
curium, aJTumpto olere in forum excurrit ad Confu-
les,quitum (ut apudeos moris eir) poftcelebratani
MiHam ante curiam moras trahebanr, forte, utfir, de
reoubiicaconferentes : ueneficij accufatuxorem, o-
ftendens pharmacum edulio mixtum. Quoautemmortis genere comprchenfa illa perierit, noh fati^
tioui.
I\mordn^d, hiB:oYU de VeneBco favtulo cdrnificis^
huiusq; malcficd coniugCjquie trium uirO"
rm capiu pdlhn ferire uoluit.
Cap. XXXVIL
HOc catalogo dignabor mulierem famofam l^ernmd imMechteldimnominc, malicianon inferiorem ^^'^'"'f^
^'^'
quacunqueuenenca,obranratcmmauditam ^^^gf^w^;
facinoris , in Septembri proximo anni fexagefimife--
cundi fupra millefimumquingentefimum, recenter
inftituti ad hunc iriodum , in oppido circa Mofam adBrabantiselimites iito, Grauianuncupato,loco mihi
natah'cio.Vt ex quinqae captiuis tres eodem d.ie fup*
phcio ob fua fiagitia afficerentur: accitur ex proximaciuitate Geldrorum Neomagio carnifex, qui fperans
cos exmagiftratus decreto fufpendendos , fabfequi^j
tur : mutatam autemfententiam, capitaque effefc-
riendaubiintenigeret,deimbecilhtatefuaapudfatra
pam Steinhuiium conquedus eir,quam anteannumcontraxiiTetexueneiiO ipfi clam propinatoa fuofa^ Fenemrh caf
mulo,ut in heri fui miniiterium poiTer furrogari:qus "^-^" '^ famii
foletefle in dignitatibus 8c prsciaris ofiicijs inuidia. ^i'''*'^*'^*"^'
ne uero diutius procraftinaretur fuppliciu , fe jdatim
y miiTa-
3^i DeVenefcismiflurumadconiugempolliceturjjqua* fuum colU*
gam Arnhemia uocaret,in fcntenti^ latse cxequutio*
nem.cumeoenimfgcontraxifie de opera mutua,&communi lucro,aiTeuerabat:quemadmodum plerua
quefit,utinterfideiesartifices3equale redeat ex pa-
6io emolumentum.Confenfir prsefe6lus,mittiturque
Neomagium ad tortoris uxorem, ut eueftigio aecer"
feretur Arnhemia publicus eiufdem officij admini-
iler.Illalucricupida,a!iud(latuit animo,mariti fcili*
cetdefeclum fuis fupplere uiribus : quarc gladiumeiufmoai poilremo aftui tragico dell:inatum,pro marito a confule impetratjCultroruqi fabro dextrorfum
exacuedum mox defert : ipfa etenim finiftra crat. In-
dehorauefpcrtinafibicapillitium clam fecari iubet,
& fummo mane uedes uiri induta,pr£eter thorace fla
dio relicl:um,ut in laxiore indufio minus obferuarcn
turmammas : deiode impofito capici pileo plumisornato,latoq; illo gladio accinf^ta, incundanter Gra*uiam properat.Quam fatrapauidens imberbe,Amhemienremq;ratusefreli<5lore,rogabatnumineaiuue-
nili scate triu fimul truncare-capita auderet C^Hocfi*
bicomittidebere,neciaprimuminillud fe proditu*
ram theatru,quu eandem fzepius experta eiTet aleam:
refponditjarripitq; reftes quibus captiuos uinciret.
Itaillistandeprodu6lis,utmoxgladioferiendasfub-
mitteret ceruices : fecreto Steinhufius praefeclus ad^
monetur a coiuge & fratre,li6lore uideri foemina.Hic
cum uniuerfo comitatu ad lluporem ufq; conrterna-
tus,re mox cognita ex carnjficis famulo , que exa6lo
iuramento ad ueritatis confefsione adegcrat, reos ad
cull:odia reduci iubet : & nifi clam hoc feminei fexus
monilruoperafatrapae refubduxiffet^neuel abhominum turba in aquas proximas detruderetur,uel alio*
qui ab alijs oppidi maliciofis foeminis trucidaretur
coii3,uerendum erat.Reuerfaautem Neomagium,ri^fu apud
Lihertertit4^s. ^j^fu apud multos celebratur,ueriii tanto faciriore nobi
litata: maritoq>i"nortuo,eam duxituxorem carnife^c
ArnhemienGs, defuncfti apud Neomagos rucceflon
ficutplurimum,obfur(n:ionu.mc6munemurum in*
tercollegasmatrimoniacontrahicelebrariq;fo!et,ne
inalienasfamiliastransferanturnobiUacJuimodi oUficia,necdegeneretfoboles.
Df philtns.hippomanes.a* rcliqtus matorijl qu^fqui^
Uis. ap. XXXVIII.-
HVc quoq; pcrtinet amatorium pocuium aiit PhUmnUpharmacum.jGrscisfi^T/^^ nuncupatum, {^n^
fus uitians, ijscp uarias fpecies & aitiores con^
citans furiofos.Eius meminit luuenalis
:
Kic m^gices djfert cantiuJncThejJalauendit SatjfJi
vhiltrajquihiis ualeant mentem ucxare mariti.
Huc referancur quoq; Lslij uerfus in ApoIogi£ i, abi\puleioaddu6li
:
Philtra omnia undiq; e7'uuiii,
AntiphatesiUudquceritur,
TrochifculijUngueSytenice^
RadicHlcchcrhccJurcuh^
Aureceilices,hicho7'ditcej
B.innicntiumdulcedines.ln hoc Itaq; ueneficij ^enere 16
ctimhabethippomanes,cariincu]ahaudparumfamoM^/>ojfeW»//
fa,caricx magnitudine,fpecie orbiculatum, latiufcu-
lum,colore nigro,qus in fronte nafcentis pulli equi*ni apparet.quameditoftatimpartumaterlambendoabftergendoq; deuorat : & ii prsripiatur, ariimum afoeru penitus auerfumhabef, nec eum ad ubera ad-»
mittit.ob hoc maxunam effe uim eius ad amorem co*citandumferunt,quando in puluerem uerfa,cum a*\Xn/?o.^. ^/matis fanguine propinaturin poculis. hinc equis in* ^'^t^r.an.li:
nafciamoris uenencium^aitPiinius. Eius mentione ^•^^•/^•^^2.
fecere ATii1:oteles>Solinus,eolumelia,& caeteri.item coi^^tb^iVirgilius: ,^^.,7"'
y l Crinci
^40 BeVenefcis4. i^eneid.
5^— Crines effufdfacerios,
TercentumtonatoredeoSjUerehumq^^jChdosq;,
Tergeminamq- UecateUjtria iiirginis oraD ianas-
Sparferat^ iaticesfimulatosfoyitis Auerni,
Valcihus& mejfct ad lAmam quaruntur ahenk
Puh entes herh ce,nigri cum laRe ueneni.
Qu<:eritiir^ nafcentis equi defronte reuulfus,
Et matri prarcptus amor, Dicunt & eodem nomi*ne uims iliud lentum , quod ex equarum iibidinis
cellro icimulatarum pudendis defluit. a Virgilioita
defcribitur:
i- Georg, niyic deniim hippomanes uero quod nomJne dicunt
PaiiorcSjlentum disiillat ah) inguine uirust
B.ippomancSy quodfape malce lcgcre nouerctt,
Mifentes herh.v,^^ non innoxia ucrha,
X/.2.£/e.4. EtapudTibulium:Et quod,uhi indomitis gregihus uenus afflat amores,
E.ippomanescupid<:eflilIatah inguine equce*
Propertius lib.^.in lenam quandam:Confuli itflriges noftro deftnguine,^ inme
B.ippomanesfcctcefemma legit equce.
Et Ouid.lib.i.Elegia H.aduerfus aliam lenam
:
Seuhenequidgramen,quidtortoconcitarhomho ,
'Licia^quid ualeat uirus amantis equce.
Nouit luuenalis quoque: Hippomanes, carmen^ loquor,
coBumq^uenenum Priuigno datum.
Nomen ueneno inditum /VsT(?^^<f^,qu6d effreni equi.*
naecupidinifimiles hominibus amoris accendat fa-
ces. Higc, Paufania Sc iEliano authoribus, tantam in
eo nouit uim Olympiae Phormis Arcas,qu6d illo aeri
mixto Sc effafo equam pofuerit, abfcifla cauda : huic
hippcmanes incluferat, fabrica non tam accurata, ut
ea falfitate tantopereadhuiusconfpedlumfurijs ex-
citari oportuerit equos:quos tamen ita alliciebat,tan
taqi agirabat infania > ut difruptis frenis in ipfam uio^
len-
Lihertenius. ^41lentius,quam in uiuam, iniilirent equam. Neq; quodun^ulsinh3Erentes sreaellatusjubricoeliderentur
lapru,idcircoceflabatappetitio,im6ardentius multo
in his ant^ ore adhinniebant : neq; prius ab sneo po^
tnere depelli fimulachro,quam fiagris & equifonuin
uiolentia abftraherentur. Eft $c hippomanes,ut do*
cetTheocritus, ?>i/t^// iWwy, ideftplata{iueherba,qua
guftata equi in furias aguntur:unde & nomen.Interamatoriaadh^cuenenaconnumerantur, in ^^^^^torU
extremaiupicaudapilus,ciusqueuirga, remorapilci p^^ ^,^cuIuSjfeliscerebrumj&lacert^jftellio cuiftincusno- catJ.iz,
nien:item os de rana uiridi , infonnicarum aceruo
cxefa: finiftri etenim ofsis contaduamorem , dextri
uero difsidium excitari tradunt. uel ut alij referunt, a
formicis obefa ranse oflaconijeeinaquam, quorumaiiqua aquae innatant, qusdam rublident : h«c ligata
in albo flndone,& fufpenfa, atnorem conciliant, illis
contaclo hominiodiumparitur. Aliudexperimen-tuiuflmileex hirundinum pullis : Accipiunturiju-
nius fosturs aut nidi, qui in olla conditi , in terra fe*
peIiuntur*utfufFocatifame pereant. poftexefl-brsis
qui hiante rofrro mortui inueniutur,amoritqui occlu
fo, concitandoferuiuntodio. Vterohy^nseflniftro
lacerto quoquereligato , fi quis muiiereminfpiciat,
ufui hic efl^e etiam perhibetur. Componuntur ea
quoqueinterdumex excrementis, autanimalibus d
putredine genitis,aut ex connata nobis materie,qu^tamen ut illicita merito mentem potius turbant, mu'tantque, quam ad amandum cogant: ficmenltrui
mulierum, prasfettim biiiofarum &rixofarum , po^
tus, adeo bibentes eiTafcinat, inficirque, ut lunaticos
&amentesefficiat. Habentur&aliaph-Itra, amor-tuoruinueftibus, candelis, acubus, Scijs uniuerflm
q[us funerum gratia parantur, fumpta.qua^ eo liben-
tius, quod nugarum plus quam ueritatis habeant,
y $ nomi*
B4^ ^^ VeneficU
bpminG:quemadmodumnanu^illaueneaa,nImisq;cfiicacia filentiohic fepeliremalui, do6iioribus me'«dicisexrexto Dioicoridis demateriamedica, &reli*
quis item Gr^corumiSc Arabam,tum etiam quorun-^
^am recentiorumiibris, atque ufu quotidiano nimis
^ognita.
Qwocf mutorUpQcuk, hippomiines, cr qu^cun"
que id gcnui diu , citius furorem iniu*
ca^t 5 qudm dmorem concilient,
Cap. XXXIX^
POrro philtra, hippQmanes,& quaecunque id gc-;
nusalia, inamoreuer^conciliando parumautnihil ualere , fed furorem citius concitare, muU
torumnon ignobilium uirorum eftfententia. Oui^tiius in lib. de Medicamine faciei:
Sicpotiusnos tangct amor.quam fortihusherhkj
Quds maga teryihilijlihjecat arte manns,
t<iecuGSgrdminihuSynccrniflo creditefuccQ,
~• Nec tentutc nocens uirus amantis equc^e,
t<iec rnedice MarfisHnduntur cantihus angues,
Necreditinfontesundajlipinafiios,
Idem 2 de Arte amandi
:
'^Fallitur, Acr,ionidsfi quis decurrit ad artes,
Datcj; quoda tenerifrontereueUitequi.
J^lonfacient ut uiuat amor Medeides hei'ha,
Miflaq:^ cum niagicis merja uenenafionis.
Id potliea exemplis Medeas & Circcs cpm.probat:
"phafids Aefinidem, Circe tenuiffiet vlyffem,
Si modofieruari cdrminepojfiet amor.
J^ecdataprofiucrintpallentiaphiltrapueUist
philtra nocentdnimiSjUim.q^fiuroris hahent,
Lucretif^ A^^{^^^ Eufebius Caefarienfis fcribit, Lucretium
loiiiurem' pQCtamamatono poculointatum rurorcm ucrlum,
ptui. , . utfe
Lihertenim. 34^Ut fetandem propria manu interemerit. Sunt qui ar-
bitrantur^uxorem illius huiufmodiobtuliflepocu-
Jum , & eam Lucillam uocatam , ex Hieronym i tefti-
monio in Rufinum,cuius haec funt uerba : Liuia uiru zkUc^Zfffuum interfecit, quem nimis odit: Lucilla fuu,quem cillaueneji-
nimisamauit. iilafpontemifcuitaconitum : Lucilla^'^'
deccpta, farorempropinauitproamorispoculo» D@ilio quoque extat illud Politiani in Nutric.
liic^iphiltra hihit,mynioq; infdnus amore,
Moxferro occuhmt, jic mentem amiferat omnem.
Tradiderunt item litgrarum monumentis Corne*
lius Nepos &;Plutarchus, Lucium Lucullum impera
toremamatGrio quoq; pocuio a Callifthene propina CdUTihenet
to.primum mente Issfum fuilTe,deinde interemptum, «f«j'«^^'
Meminit&Phniusisbro25,cap.^.circannem. Narrat/-^,.^^^^0^. ^^
quoque lofephus Sc Suetonius , C. Caligokm a Cs- matorw po^
foniauxorepotionatum , amatorio qaidem medica- mloi^iterem^
mentOjfedquodinfuroremuerterit, Quodcomme'/'^'^^*
morans Satyricus poetajd poculum ex hippomanesjj^"^f
^ '^*
apparatumfuiileait: c cdiguU"^Sinon '
pottonatus
lEtfiirereincipici^MtauunculusiUeNeronif, ^^t^xdre.
Ciii totam tremuiifrontem CafoniapuUi Cdfonta ««-
Infudit. Sed de hippomanes quod creditur^afferit «f/^^'*-
quoque Ariftoreles Hbro 8. deNatur, animal.capite
24. figmenta elTc muliercularum 8c profefTorum car-
minis incantatorij. Scribit adhsc 2. Mag. moral. mu-lierem quandam. uiro cuipiampoculumporrexifrea*
matorium,ex quo is fubito decidit mortuus.Mortemetiamffpe accelerare eiufmodiphiltrvi,traditHippoL
Marfil. in d. 1. eiufdem. p . adie6lio. D,de {ica".ubi q[x Sc
tex. loqucns de amatorioueneno,ficuti &deamatO'rio poculojin l.fi quis aliquid.f . qui abortionis. D. de
poenis.
Et quanquam Conftantinus Imperatorum Chri-
y 4 ftiano*
^44 ^^ Vsncpcis
itianorura primus, arte magica conciliari amoreti^
fen(iireuideatur,in I.ab eo edita.C.de malefi, I. eoru.
in illis uerbis, A.ut pudicos amicos magicis artibus
ad libidinem deflexifTe deteguntur:& xlccurllus iri
authent.quo. opor.epi.5c clari.|r. hoc autem. in uerb,
proprerqujedam.Sc Alberic.in rubr.de h^ret.colum.
^.tamen D. Epiphanius Palsellinus Eleutheropohtcs
lib.i.aduerfushasrereSjtomo^.in jo.fe^l.tradit uaniL^mAtorU\ fimas efTe eiufmodi amatorias incantationes,quibusincatattones {cHicQt fcrminaria caftitas impetiturjubi nomen ChriuaiiifHm^.
fti & (ignaculam crucis contra opponitur: quod noncontemnenda hiftoria coniirm.at. Quin & iila Siciliae
conftitutio,cuius initium efi:,PocuIaamatona, friup
lum reputat & fabulofum,,poiTe huiufm.odi pocula a-
moremextorquere.Hirtoriamdeuirgine Deo dica^
ta,atq5 magica arte a iuuene ad amorem follicitata, d
D. Hieronymo confcriptain uitaD, Hilari6nis , lege
lib.5.c.i2. ubi paucis meauidcbis adiec1;afententia.
jTiMdlmct' Nouimus, inquit Henricus Inftitoris Sciacobus
fef.part.i: Spreuger theologise do6lores,uetulam tres ordine^H.cjl-.y.Trss abbates,ut publica omuium fratrum in ep monafte*f',\ineajj.i^
rio ctiam iu hodiemum diem eft opinio.non folumtes amitorto ,.,.. rr r i c,
• rr opQSfilo mter^ phutris mcantaileded Si mteremiiie,& quartum lam'
'
empti. {im.ilimododementalTe.Neceampudetfateripalam,
fe fecilTe & facere,eosqj a fiio amore deOftere nequi^
uilTe^quod tantu de ipfius ftercoribus c6mediffent:{I'
mulq; quantitate extenfo brachio comonilrat. Fate-
murautjquianobisnoneratin eainquirediulcifcen^
diq; faCla poteftaSjillaadhucfuperftiteefle. Hscilli.
Stercorauero fuiifefpurcicieuenerea.quajUelutcoe-
noimmerfi^toties erant experti in exercitata lafci*
uienteq; uetulameretriculamonachi, utabeius ille-
cebris mefcati,quafi fafcinouelcertiusmaleficio de-
tenti,defi[l:ere & ad mentem redire nequiuerinr^^mea
profscto ed fententia : hoc amatorium pocuIujn,h(^c
brachij
Liber tertim» ^^/bracKij inftar uorata uetuli fcorti ftercora. iudiciuq;
cfto penes eiurdem conditionis uiros,quietJamnum
quotidie fimili maleficio illedlijineadepalsftrallre*
nuos exantlareiaboresfatagunt.
Virgilius quoq; circa finem Pharmaceutris,tefl:a-
tur magica carmina nihil huc facere,cum fcribit
;
—-H/Vcgo Daphnim
Aggrediarjnihil lUe Deos,ml carmina curat,
vbi Seruius id etiam annotauit.
Propertiusitem librofecundo^Eleg.i.huius eft fen-
tenti3e,cuminquit;
Seumihifinttangendanouerccepoculavhceirce,
Voculapriuignq non nociturafuo,
Na loquitur de poculis amatorijs,quib.Phaedra Hfp-
polytum priuignum in amorem iliicere tentauit.at ni
hil eaprofuere.Re£te itaq; admonet Ouidius lecun^
do de Arte aman.hoc artis magicae genus cauenduin
efTe:
Sitprocul mne ncfis t ut ameris^amahilis ejh^
Et hb.i.de Remed.amoris
:
yideritj Aemoniaft quis malapahula terrce,
Bt magicdi artespojfe iuuareputat,
Noninconuenientemhuiclocohiftoriamrubiunge- l-ip^^cep-cof'
repIacuitexPiutarcho.AmabatPhilippus Macedo- »'^^'^^-^^f •
numrexpuellam quaadamplebeiam:facileq, utriuf-
quefortunaIongedifsimiIis,eam regi obfequentemfecerat.Quod cum refcifTetOIympias eius uxor,id ?e*
gr^ admodum tulit,pr^fertim quod ferebatur ea puei
laamatorijs philtris fibi Phiiippum conciiiaiTe. Ideo-
cjue iratajiufsit clam domo extra6lam ad fe pueliam
duci,eo quidem animo,ut carcere aliquo claufam,aut
inlonginquas regiones transmare religatam, maldhaberet.Produ^n^am uero ante fe cuinfpeciofam,ue-
nuiiam,ingeniofam,€iegantem,& omnibus modisac nutneris amabiiem uidifiet, jgflK/uwr^^y, umij kvi^i-^ths^
y 5 Cii</li:<^
S4-d T>^ Veneficis
tti /iiix^s ia^K evycx^lff ffioiVTH ^o^f^xnx i-^siS ; Valeatlt, inquit
01ympias,caiumnis;tu enim in teipfa ueneficiorum
uim habes . nec iam puellss amplius,aut marito fuo i-
rata fuit. Hucfacitillud Menandri apud Stobaeum
Florilegum cap,65. (nj' aiv^is <pi\Tpif/ avyvwfiWjjr^dSTi^^^is*
PhiUrautrd. i^UxTccK^c^reiffMie/i^osiiitdt^^jyvuji). Incft uerum philtrum,
benigni mores, Quo uinccrc uirum folet muher. £tprofeClohsecfuntueraamorisueneficia. Namfi quae
coniuges philtrisalijs&amatorijs pocuHs utuntur,
eas abominamur ac fallidimus. Quemadmodum& Plutarchus aderitin eohbeilo, quem deTuendaualetudine fcripfit : ut non difsimiiirationeconfe.»
quens fit, uxores contra uiros, qui hafce res ufurpat,
deteilari. Etutidem Plutarchusfcribitin Admoni*tionibus connubialibus , ficut pifcatio quas fit mcdi-
camentiSjCito quidem & facil^ pifcem capit, (q^ eumlabefa6lat,Sc menfs minimd idoneum reddit : fic qui
amatorijs artibus carminibusque coniuges uolu-
ptatis caufa fubigere conantur , cum attonitis de*
mentibusque & iabefaclatis uitam agunt. Nequeenim Circem (utfubdit) abeapotionatiquicquamiuuerunt, nec ipfa ulla in re illis abutebatur,cum fu#
umafinorumque formamaccepiffent : VlyiTemue-romente praeditum, &prudenter cum ipfauerfan'
tem,incredjbiiiamoreprofequutaeft. Hieciile. Ex-plofis itaquc philtris 5c magicis uanitatibus,amorem
uxorummutuoin easamore, in aliasuerofoeminas' caftimonia & quibufcunque alijs bonedis pijsque
ftudijscompararenitamur. Siclexconnubialisde^
T>eLegihu4 cimaquartado6lifsimi clarifsimiq; iurifconfiilti An*(6»nt*bial dreseTiraquelli manebitinuiolata:
Carminibus,poculis,alijsque id genus philtris magicis,quibuscredituramorconciiiari,uir&uxorpe-
nirusabftinento:
Sc6 mutuo inter fe aiTe£lu,alijsque honcftis ratio'
nibus
Libertertim, ^^fnibus amorem prouocanto>conremanto,augento.Quod miilta ilt philtri &mag!ci furoriscommu*
nio, necargumentumingratum,hicmepauIofuiireprolixiorera^agnofco libcnter.
Anmmtid quomo do Udint ueneficL
Cdp. XL.
ANimantia adhsc, pharmacis pabuioinie£lis, Venffciaft^
aut alicubi fparfis ut deguftentur,uel halitu at'»'^««f ^»>-
trahantur,lsduntperimuntqueuenefici.Idern"^*'^^''*'
uelafFri^luiiel applicationepraeftaripolTe, ut mrni-
m^ nego:tta meminifFe opGrtet,quofdam ftudiG,lupi
ilercusclaminprsifepibusconderc, quodolfa6tua-
nimaduertentia pecoi^a , uoracem que hodem uerita,
ob quandam antipathiam , miro exagitantur furore
:
ut malsficio ea torqueri, firmifsim^ credant ignari,a#
pudueneiicij huius artifices confiliuminquirentes.
Eademrationedicunt, caudam lupiin boumuele-quorum praefepi lufpenfam,eos ab efu exterrere.Me^
tuetenimobodoremperculfi, obliuifcuntur cibie-
furientes : quemadmodum hominibus quoq; in ma^^
gnis timoribus ufuuenire experimur.
Indacatu Vuirtenbergiconon procuIdTubinga,
carnifexueneficij non ignaras,anrio millefimG qum*gentefimofexagefimoquarto in pecoribus fuaeartis
fpecimen edidit, Enimuero quum ex pafto huic ce-
derent morticinorum animaiium coria, atq; alia quas
hinc ufui effe pofTentjhic boues,oues & porcos in pa^
fcua ex more dedu6los,ueneno clam perimit,ut inde
frequeti nimis pelliu numero , feui ite Sc pinguedinis
infinitisferetaletis Auguflsc Vindeiicorii ScArgeti-
- nseuenum expofitis difiraclisqi,diuesbrcui euaierir.
Proinde & fufpicione oborta, ueneficij accufatur,
qu^ftionibusq; ipfi familiarib. fubditus,rem uniuer*
iam cofitetur.Dat & poenas forcipibus ignitis diftra^
aus
Aialefcio ef^
^jfLi De afeSfls makfic^
dus in princlpio Augutl:». Huc ij quoque pertinent,
qui pugiunculis iumentumcertislocisconfodiunr,
retrafta prius feorfum cute : ut ubi ea relapfauulnus
imprefTum tegitur, lateret doius , atque earatione
mortuum perijffe maleficio, iudicaretur. VariumitaqueeftVeneficij genus,quopecus interit: eftque
diuerfitati induftrie attendendum, nerei loco pen-
dat fiipplicium infons.
Fufius naturalia profequi uenena , non eilnoftri
infl:ituti.'cum huc folum fpe6let orationis filum, ut a*
^liones &morbi prsternaturae legem percelientes
detegantur.
DE IIS aVI LAMIAKVMmaieficio aite^li putantur.
Liber lii i.
Quimdkficio dffvdi dicmtur^ er quorum ita Ufortm
fdcra rneminere Bihli^y^ quotquot uulgo Lamid^
rwm makficio crucidriexiiimantur^om-'
n€S i diabolo uel exerceri^ud ohfef'
foscffe, Qp. L
^Jn A-L E F I C I O afiPeaidicuntur, quiuarijs & infoiitis plerunque modis,praeter naturam,Dei afTenfioney a das^
mone in fuis corporibus exercentur,
fiue homines funr, fiue bediae ? quumilleeaaiiasuelfubitjUeletiamponintrofubit fedu-
tiles corporis humores exagitat & inficit, aut noxios
in partes traducit principes,uel hifce uenas du6lusq;
naxurales obllruit, uel inftrumentorumftrucTturam
Iuxat,uelfpjrituscerebriturbat, multifarijsqueim*
buit formis ,quos interdum quoque excitat , ut inijs
hominibus uirtus animalis fe exerat potentius quaminfanis : fiueuenenatamateria, fiuehalituintusaut
foris
Liber quartm, 34^foris conrpurcar,defoedatq;,ac id genus reliqua, qui*
bus ex caufis morbi progignuntur innumeri , graues
& admirandi.Necinterim hominumrubil:antia& fa*
cultates ab huius fubtilis artificiofiq; hoftis malefi*
cio immunes liberaeq; permanent. Exemplum luce
meridiana clariusin lobocernimus, cuius, diaboli ,
^-, .
.
udio , prjmum qumquagmta boum luga & 500^^^^affedfif
ri^ abripiuntLir, pueriq; csduntur : fecundo, ouiumfeptemmiilia cum pueris ignecoelitiis demiflo con-
fumuntur: tertio.camelorum triaabducunturmiliia,
8c famuli occumbunt : quarto , domus , ob procellas
impetuofifsimas afatanaexcitatas,abimis ledib.con
uulfs ruinaopprimituromnisfoboles. Vbinecharucalamitatum aceruo lobum a Dei cultu tranfuerfum ioh.i*
agere poffet, quin adhuc nomen Domini ilie coftan-
ter glonficaret:demum,confentiente Deo,eum ulce^
repefsimoapianta pedis ufq; aduerticem percutit,
deformatq; tam fa^de direq; fatanas,ut ille in ilerqui^
iiniofedens miferabiliter, fanieteftaabraderet, aded
atrociexcruciatus dolore, quo etia morteillipreca-
returconiunx,necab amiciseumuifitantib agnofce
retur.Quid aliud de eo,quam ipfum maleficio alfe6lu
fuifie, &incantatuin cuncT:isadiIIum pertinentibus,
qais dicet:" Qus hic intercefsit dsemonis cooperaria
ma{efica,qu2e peruerfaLamis maIeuoIetia,quod execrabile ueneficse pharmacia:' Quibufcuq; malis rebus
pernciedis fatis per fe potes eft, Sc uoiutate proptifsi-'
ir.'as diaboIus,fi diuinae maieftatis tatumodo accedac
pm5fsio:cuiusnutuimoregerere,ueIitnoIit,cogitur.
Nabuchadonezarem regem Babyloniorum furo^ MahJlciQU.
rcj percku, Sc in deferta ab hominu confuetudine pul*-^ Much^
fum,f(Enouefcentemmorebouis,figurauitiata,capil DaihJ*liseiusinaquilarufimilitudinem crefcentibus,&un'
guibus eius quafi auium, mente adhsc turbata, acer^
bifsime exagitat totum feptcanium diabolus.
Satan»
^so De ajfectismalejic.DdtnonU- Satan^maleficioirjultiscruciabatnrteporib.d^md
twapu: Cit nJacusinfesio.eGadarenoriK^monumetis/uoquip
faocorre- P^ clomicilio egreilus , nudu5, ac lupra modu iieuus,
piM. adeo ut pef illa uia traiire poflet nemo: neqi eriim ca*
Mdtth 8. tenis eu ligare poterat quir<|ua,jppterea quod cu ffpe£\iarc.<;.
^^Qpg^ib^ coftringeretur,^ catenis uinciretur.iis ab il
\o dircerptiSjCommutisq;, a dsmonio jq deierto age^
batur.Vociferabatur aut: Quid rei nobis tecu e(l i E'
S V tiii Oei C^ Venidi huc ad cruciadil nos anre tepus,
Dfmones uero rogabat, ne imparet ut io abyfsu abi*
iret, fed eos in porcoru procui in mote pafcetm grege
demigrare pmitteret. Chriilo hic annuere , egrefsi in
porcorugregeabierut, eumqi prscipite impetuege'
rut in mare,ut fuffocatus intenerit.Hic & porci ferm^
bis mille d.fmonu maleficio agitati,in fus ruutpnicie.
M^rc.i. Non'ne iile que fpiritus immudus difcerpeSjproij'j^u^cA^. ciensqi in mediurqui & Chridi iutfu exijf,nihilqi no-
cuit,intermaleiicio correptosruum fortieturlocumC^
Matth.ij. Huc referatur lunaticus^qui a puero fpiritum habeMare.c,. batmutum,quo ubi agitaretuf, lacerabatur fpumas,Lttcs^.
^^ dentibus (Iridls atq; arefcensique freciueter etiam
fi^lmati' ^" ^g"^ coniecitip!ntus,& m aquas ut eum perderet:
cw. neqi a Chrifti difcipulis,ob eorum increduhtate, ex-
pelii potuit: pueru uero tande ad Chriilu accedente,
continuo difcerpebat , ut in terra prolapfas uoluere-
turfpumans : ufq; adeo a fpiritu exeunre Chriltiiuf-
fu, iterum di!aniatus,ut morruus a multis haberetur:
donec manu illins arrepta,a lefu erigeretur.
Z»wi|. N6 V.e paria cu noftris , qui maUficJU pati credutur,-
fcnfitmidJerqusinfiimitatis fpiritu habuit, afatana.
aHig.-^taoclo &dcce?nnis^atq; ita corracla, utomni-
no capnteri^erencnpoflet, uincuio ido a Chridofabbati diefoiut?.':'
Quis niiT animi plan^ pr^fra«5]-i,inficJas ire ar*debir,
fi hi qnos ferefui,nuc teporis fpeclaretuf-unc fine o^
re accJamaretpleriqi omnes,hos peruer.^e alicuius ue
UV2Q
Liher quarttiSi ^sttul«artificio Ita prKternaturauari^ exagitatos ^^q^
niifere dem€tatos,e6tra6los,lacinatos^d(ftra6iosqjC'
Atqui cuius arte, dira hac calamitate illos opprimi te
ftatur Scriptura^^D^emonis.Cuiuscooperationejaut
imperioC' Nullius, {^dt. tatumodojfpfif
d^monu uolu
tatis malicia,& Dci pmifsioe ex arcano ipfms cofilio,
ut illi uel probaretur, uel caftigaretur,emedaretur{ie.
Ncc ufqua in uafto ueteris & noui Teftam.eti uolumine exeplu, ubi in affiigedis corporib. alicuius Lamiss
opera ufurparit, aut etiareqfierit fata, coperics: nihil
illic tame pr^termifsu eiTe , <\^ huius potetia, a6ti6cs
fraudesqi oftedere queat, fatedu eft. Neq; etii al cai'
opera indigct ueterator ille , abunde fuo marte potes
ludificare homines,eoru metis &: oculoru acie pftrin
gere,morbis prfter natura cruciare,ulcerib.ferire,ae*
remukifaria turbare. Perfe maleficiaopari diabolia, Stcuni^t.
in Malleo legit,nec in his indigere mulieris malicioff l^ann ^nxj^j
corenfu.fed & fagc pditione qu^ritiunde & ipfam CO'^'''*^''^'
operarialiquomodocogit> PermifTu tatumiili opuseft,tefteGregorio,cuiuolutas fempermala. Interim
tamenafe defignarieiufmodiflagitia, aliosq; feuerd
torqueri, Sc in rcb. externis foslice impediri fuccefsu,
& qufcunc];aiiadiaboli miracula perfici.habcntper^
fuafTfsimum,confitenturq; delufae quaedam aniculae.
Eas ia dixi,diuerfis de cau{is,a d^mone ita obfidio
ne uallatas,earu mente ra grauiter fafcino laefam,cere
bru cogitatuia imaginationuq; organu ta raris frau-
duietisq; phatafmatib.5c formis ob incredulitate im-plicitUjCofirmatuq; (quemadmodu in grauibus fom-nis,atq; etia melancholicis ufuuenire quotidie,often
di)ut aliud nefciant,torturisq; fubie6lf fateanturfua
cfTe facinora, quas ipfarii falte funt phantafia , reuera
autem fatanaejDeo huc connmente:fic alique crebro
^felaeforurecclentnumeru, quorfialios occsecatos,
alios m.utilatos, nonnulios koc uel illo modo a fe ex'
carnificatos , faifa opinioe diciitjquo nomine no taru
-$^2 T>e djfe6tis malefic,Qui d&mo- maleficje, quam malehcio afFedse efFarcinatsjquesp^
maci,maaji-pq\\^j--hj^qyq^^^^^ Quotquot uero tamcrudciiter&:
cio correDU *^, ./- • -i r • t
crednntur. multiranam, quibuicunque etiam conuullionum ge"
neribus, morbisprodigiolis , uomitu&cleie^^ione,
prxternaturam torqueri , hunc ucl alium imitrj-? fo-
num,uocem edere, certosmendaciternotare, dcnp«
ininareatqueaccurarehomines,utiatrocisrpedacu'
liarchiteclos, obferuamusicunclos adiemone rnali^
gno mendacique citra alterius cooperationem agi,
uexarique (nifi quandoquc uenenum uei propina-
tumuel applicatum accersilTe intelligatur) ingenue
fateor,atqueade6 fancflifsime a(truo.
De Tchm monRrofis ore reiedls^ quds nonfuifjemcorpore.multi^ o^enditnr argmim—
tisi Qip. Ih
M^term , T' ~TVc fpe6lat rerum monflrofarum per os reie- '
qm^ ore reu- |~| ^j^^ ^^^ prseiliE^ator ilie quorundam fenfus
bn-nes ^:uf?eita praeltrmgit, ut cas cx corpons meditullio
incorbore. edu6las e{]e,dubitare nolieht. Suntautem panni la^
neirudiorislacinixutplurimum,item claui ferrei iu>
f!:3einterdum magnitudinis, eorumque fragmenta,
fibuls ferrese & a^rea?^ acus, aciculs, e^eque complu-resnumero, quandoque colligatie, uel pannoinfer-."
tsEjfiliinuolucra. Hjecameujfafunt. Nonunquam&oiraeuomuntur, iubiigacula, atquereliquaid ge-
nuslongeabfardioramondra: fa^piusmagnitudme
CElophagietiam, quoad fieripofsit, in homineuiuotenfi diftradique naturalem didu6lionem exuperan^
tia, quibus nec alms ab ore introrfum laxior patet
meatus. quouelunifo irrefutabili argumento facild
tonuicero.ea dsemcnisfubtilitateueiocitateque im*
perceptibiii, ori in^efta^^hoilris adhaec oculis uel cele
ritate eius ui6lis, iiel fafcino deiufis, uelinteriedo
corpore aereo aut aliter motis eointusuel forisucl
utrinq;
Liberquartm, ^fiiitnnque liutijbribus aut fpiritu caligantibus. Sic
riosfallaciifuomachinamentomultiformitercxeircet
iilemilleartifex.
Quum Neoma.^ij quidam arrogantcHn Pafch^fe
rijs deglutiretouum gallinaceum integrumj quod na^
turalem oefophagi expanfionem fuperaretjiliud ih eb ,
coarftatum,reildere nequiuit,unde quoQue copreda
arreria mox fuffocabatur.
Sj porro inlles, urgeasq; , ea non ex ore folum , fed
penitius e co.rpore reie6la efle.-dic qui^fojquo loco ati
tea in corpore h^ferint aut d-Jituerint,cum nullus fit
corpori reiiquo cum ore meatus communis,exceptocefophago, praeterarteriam afperam, cuius caputla^
rynx extribus com.ponitur cartilaginibus.Eius orifi;- c^rffy^^^* ,
cium,dum refpirajnuSjdilatatur: cum deuoramuSjCO I^^^-
primiturutplurimum , nonnunqua exa<5l^, obquod ,
ligamentis membranofisneruofisq; coartatur.Eaar* ^'^O" *
teriafolummodo fpiritum purum &:impurum,recre
metitiumue efiiatu infpiratuq; tranfmittit: authumi'dum quiddam,puta fanguinem,pituitam,faniem, aut
pus tufsi expe6loratu: nihilq; grauius hanc, nifi cuin
uitae naufragio, etiamfi exigua admodu.materres du-
rahaccafuaberret,toierare,manifefl:ue{t. Enimueroquam graues laterum doIores,cum (Tcca quada tufsi^
Cula trienio cu mortis periculo prius excitariti qudmexpecloretufsipropeliereturauellansmaghitddine . .^ ..j^
lapilIus,narratAntoniusBeniaenius. Rccitaciquo-tapniu^tkjn
que iVlexander Trailianus exctnplum de iqtiodam, x>^, "^,-;:;^
quilongotemporetufsiuexatuSjnonpdtuit.heual- j7;orj?^r. ^-
detufsiret,liberari,quoufquecaIcuIumexpuifretle* f^nAi.u.};jii
uem, durum&renitentem: &nifi coiifilioufusFuif- ^^?-^-t-
fet,iilum fimiliterijs qui tabe.Iaboi"arunt,moriturtiin
tenlebat. Idipfum cuidam ciui Diiisburgenfi acci- Lil\..^,.r:vM:
diile memini.Habetadhucmeus collegalapillufabae
inagnitudine> annoi^-fjaffeexclhptumin hofpitali
z Pifano»
if4 De ajfeBis maltf.
Pirano,ex finiftris puimonibus cuiufdam adolercen'
tis phthifi demortui : qui iam diu tufsi uexatus, ^ppe
annostres incoeperattabemarcercere,quatande in-
terijt.LapilJuseft in2equahs,arper,non admodtr gra-
ui8,paJlercens,atq; oualis. Hac itaq; ratione ftridius
hocuas,durucartiIaginorumq;abiila multa,ampla^
folidajuarieq; conformatafubtlantia liberu efle con<Oefofha^w. ftat.Hinc pcr<?J«ro^iy<»^,cibo potuiq; deftinataufa, atq;
alteru ©ris interiore mcatum,d uentriculo illa rcru miracula uomitari>{i imis eorpons partibus antea inhae
fcrint,nece(rari6 fequetur. Eum aut omnino neruo*
Orifcm uen fum exiftere,& cuprimis eius orificiujdeoqiext^lif-'
trtctiU neruo {]|-no tadus fcnfu prsditu, efTcac leui iiatu aut halitafum,&Haide
pu|;j.{do facile afnci,humoreetiam acri uel acido gra*jenji e
. ^^^^^ pungi/seuifsimaq; cieri ma!a,norut medici.Ple
rofq; enim ex fiatibus in uentriculo generatis > ex pi-
taito0s,autalioquiu9itiofishumoribus, aut ex^xibis
inuaporesabimbecilli calore refolutiSjgrauifsimis
rentrictiU uidcas torqueri dolofib. alios cx coaceruatis crudis
,«f"^^^"- fucciSjUei etiam uitiofis autacribus in uentriculiore,
infyncopemautprscepsanimideliquium concide-
re.Quofdam etiain ex alimentorum prauitate,aut malignorum humorum qualicunque copia, ut 4 bile ad^
modum corrupta,aut a pituita falfa acri,excruciat
tiyolera mor choleramorbus : in quo uomitibus & deieftionibus-
yni- tantoplerunqueimpetubiliofaexcernuntur,utcuin
humoribus,multisquoq; exhauftis fpiritibus, uires
afFatimproliernantur.fitiant segrotantes,ac fudent,
tremor cordis fyncopeque fuccedant, interdum &morsacerbifsima. His exaeliore lance penficulati^s,
collataque grauifsimorum morborum, fymptoma*tumque cxitiafium caufamateriali,cum ingentis du-
rifsimse atque adeo acutifsimae materiei,uelut ferre^,
a:res?, ligneajjOlTea? pr|(ligiofa uomitione,tum etiam
cxpul-
tiber quartti^, ^//cxpulfione rei linese lane3Bque,uentrIcia!o oc eiu&[feit
filiapprimd orificio itanoxife, ut fufFocationem ple-
runque quis uereatur, fi in rauciiim partes exquiiiti
admodum fenfus uel pilus iir pegent,ncduiTi acifcul^
autacus (quasetiam cum periculofa uitse Iu<fl:a ucl
difpendio ignoranter fubinde deglutiri cefnimus)uno profeftd CGnrenfu^adeoqueoreuno ,ob ratio^*'
nis ueritatisque robur,hic afTerertdum atqiie pr©cla-
mandum erit, di6tam rerum ofe egeftaruiii conge^i .^
riem,4pr3eft-'giatOre fubtili celeriquedaemonioihos
&: fauces imas,nec ultra impelli, penitiusque impin*
gi,qua(i ftrangulationem minitantem: acie oculo-
rum noftforum ihterim elafa,uel fpiritu optico turba
tOjUel eiusradijs obfcuratiSjheprodanturpra^ftigias;
Sic fimpliciores exiguseque fidei homines e^pedi—
tius iniuam illicitnaiTamueterator.AliqUitiefoafTe^
<n:i ita,abalijs infontibus, & femagis fort8 pijl,ipfi'
que Chrifto fidel!oribus,eiufmodi fibi ifrdg^titri in-i
iuriam,malumqueinfli6lum,mendaci fatanse fugge^
ffcione,im6ipfius fa6liciauoccebuccinant, id quodineis coramaccepi auribiis;
Addequodfspenumeronihil doloris ih ftotiill"^
chojante acutse, pungentfs, radentisque huius fub-
ftantiae fudiofis expuitionem uiolentam fenfcrint:
quum fieri nequeat,quin in ca huiufinodi i^erurti co>''
})ia,unitranfuerf(^a6la;facile alieubi inhsefeit, qu^ruospariatcOntinuospofteacruciatus: quefnadmddum de muliere quadam,qu?e acum ^neam deglutic'-'
rat,traditBeniUeriius :unde primum nihil fcnfif In^ De aiJitii
eommodj,indec(ipiteamcirca uentriculuhl tirgcre ^torhxm^i
dolor fatisacutus: quodumihdiesmagismagisqi af^"^**^'
fiigeretuf,plares cofuluit medicos,nihil deacuuora^la,qu5 memori^ penitus exciderat^refefes.Van^ ftic'
Ittt hi»c indcfcntetig.alij enim ab acribre humofe,alij Msidct(.dedii
i uento Inter ftomachi tunicas reclufOjC^teri uero ex
malo habitu excitari hoc malum putabanr, Sicque
annis iam decem ex una acu,urgente dolore acerbo,
miferrimam illa trahebat uitam : donec acus perfora^
to uentriculo fe prodidit,prod!Jtq;.Se acum & uidif-
fe,& muHerem cura(re,addit Beniuenius.
Quidegoin huiufmodi cafu haud itapridem ul*
deriir!5obferuauerim,fecerirnq5,paucis fubiungam in
illorum gratiam,qui me opers precium pr^editifle iu
dicabunt.Mulierqusdam honella,nomine Heluui-
cha, infantcm curatura Dufeldorpij in Martio anni
fexagefimiquarti fuprafefquimillefimu, acicuks ore
retentas duas,uria magna,altera minore t fort^ quumpueri cafitmuereretur,deglutijt : h^rebantq; eas ali-
quot horis palma lata fub larynge cH dolore pungen-teScmultisanguftijs.Adquatandem accer{itus,utni
hil cjbi aut potus prius offerretur,qua incuruo forci-
pe fabtili,que fine mora adferri iubebajtentaffeminii
retrahipo{Tent,mandaui.Vixdum digreffus era, quin
forbitiuncuIajppinaretur,quainguI^partes inferio-
res paululum fupra uentriculi orificiu iil^e deprimuntur.Vbinouocrueiatu exorto, doloreq; pungitiuo,
reuOcatus,iufsicereuifiamcubutyro Sc pane fecali-
no,no{lratibus cofueto,crafsiusq;incifo,exhiberifa-
tis copiofi^, atq; ea decubitu cre6lo dormire : nox cte
nim erat.Sic aciculas ad uentriculi finum impelli po^
tuifTearbitratus fum,easqueinfixasuomitu haspar*
tes contrahente,aItiusq; eo nifuimpingente,reddi tu
toperfaucesnequiuifle.Hocmodohoratertia matutina panis illius pondere ad uentriculu depreflf^ funt.
Inde eara fecundo die alui iufculis pinguibus, cereui
liaq;butyrata. Decubitus tum imperaliatur in dex*
tram,uentre libero,puIuinaribus fuppofitis femoriSc
brachio, ut minu? impedit^ex uentriculo per pilo-
rumadinteftinadefcenderent acus. Ante uefperamquum
I
Liber quartus* ^sjquum furgeret.eamcorpusuelutin agquilibrlo con-feruare,nechinc inde infle6lere uolui,ne insquali
motualicubiin inteftinorum anfracTcu figerentur a^
ciculse: {^6, ut erecla citra ullam corporis inflexio-
nem moderat^ inambularet confuluijquo cum excrc
mentis conuenientius in inteftina magna fiderent
acus.
Dcinde ut fseces quas primum exoneraretjftudio-
ih in uafe conreruarentur,admonui. Quibus poftero
nianeredditis,difiblutisqueinaqua, apparuerutit a*
ciculae : altera uero longa nonnihil erat incuruata,
Ac licet ab his iam fecura eflet, tamengrauiter adi*
hucpaucos dies aegrotare uidebatur, uel ex conce-
ptometu,uelaliadecaufa:fed breui conualuit.Iam
adinftitutum.
Adcuiusaflertionem quoque faclt, quodtametfi
moxuelpaulo longius a cibo fubfequatur uomitushicIudibriofus,nihil tamen cibi uel chyli appareat
mixtum : quod a me diligenti infpeflione obferua-
tumeft. Adha^c eueftigio ab eiufmodi dura,acuta,
multiformiqj reexpuira,quaomninoueniriculum &0£fophagumlancinari,radiq;,ii profundius quam exoris cauo reijceretur.oportuitjinnoxid quafi in ijs lo
cisillssficomedunt.Hocdmenon femei circiter aui»
num qUadragefimu oclauum filpra millefimum,quin
gentefimu,apud Geldrorum Arnhemiam,ubi tum fti
pendio publico medicabar,uifum eft: quo hominumhifce mpdis a dsmonio e^:ercitorum adducebantur
pIauftra,quorum uentriculum (in quo eas res poi"^
tetofas fupradi^las ref^difie neccfis eft,fi ex imis cor
poris partibus,quod-omnium prop^ erat iudicium,
expellebantar)quum nnte Scpoft uomitionem fum-madilig-^ritiauigilantiqi ftudio in multorum confpe
6rucontre61:are,ua!ideqj furfum ac deorfum pugno,palma tc digitis uario torquere modo,ut fi quid gran
z\
dioris.
|/^ t>e ajfcclls malejic,
dioris, afper3£, acutsq; materis illo cotfnerctur^nn,
qon amplius pafTet latdre , fed renifu in duriorem ul-
trocitroq; impellenteinanus meae, hincetiam fuain
Isefionem renfur^.contredationeni fe detegeret ; uel
naufea, ob non leuem certe eiufmodi palpitationem,
uiolenterconcitareijcereturinihil profus tamenani*maduerrum ellunquam eo momento euomi , nec ui-'
Jam acontentis putatis iniariam fcnfit uentriculus.
Quodomninofierinequiaifret, fi altius quamexfi^nuofo oris hiatu profilij iTet, obie«fta oculis nollfis %%premateria.
^tjlorii memoYAhilkde pucUi djcmonucd^ qu^
i> himijs crucim diccbatury ubi de cru-
cis figno nonmhil agitur*
f^^m^a^' ^r^Vellauero fedecim pli|s minusannosnata , eaW^fhl<^ ^e l-^ratione i me habita , contredlataque, poft alicu^
' «V.,^ ^' ius raorai mtercapeainem racie obieruabatur
apatre, &aitfrQ, qui piseius monbusallueuerant,
uomitarJre : cuiusoscum mQX uigilanter &defixis
oculis intueri ftudepem , eodem infpe^^ionis mo-mentQ inftratam linguae panni lanei rudions nigri la^
ciniamuideo : in quam digitisincun6lanterinieftis,
appendices prodigioftrum rerum diilarum ex oris
parte altiori, quo eas inuentriculoanterincn iatitrf*
le oftenderem ( id quod paulo ant^ ibidem latius
perfuadere conatus fueram) emu'gereuoiui» Fre-
quenterenim pnus ficpropulfam fuiiTeuaridconge'
(tain fimul materiem , narrahatparensioilenfis quo^que ueritatis documentis , iitppte panne rudi nigro,
fcui aliquotacus 5caciculje infixce^filoqueconuolu^
tae adhaerebant, item clauorum ferreorumuetudo-rumfragmentis. Adquod meis obiedlurndixiocuf
JLiS| atifiii pgani nigri laciqiQfum ru4^^^^^^^«ViJx fpu-
toirri^
LiheY qudYtui, //j?
teflrrigatu crat hora etia tertia pomeridiana, poft io^
litum quoq; prandiia:quo tepore illud crudo cibo uel
chylooblituelTeoportuit, fireddidifTetuentricuIus.
Vtautaliquaopinione, quaexftomacho id proie<5lu
elTeinduceremur^relinqueretfatanas : Quamamaruhoc cft,inquit moxpoH: ablatione pueIla,uoi:Qa natu
ra prorfusaliena, pueriliSc fublallante, d daemonehaud dubi^ elifa,tefte AuguHinorqui eius lingua dia^ ^^} Q^«/?^'«
bolumutiaffirmat, cuiuscorpusintrauerit.nu^^cin^jt.^u
Atroxuero paulo ant^ fpe<^aculu, mereq; tragicu,
aliquadiu duras in hac puella ediderat tortor iIle,quo
puellaeos,utprorfusobmutiret,arclifsimec6(l:nngi,'^
manus atrociter c6uelli,ocuIos torue intorquerijCor"
pusdeniq; totuhorredo ccrt^ cruciatuexagitari c6.
tuebamur:?ieccitracrucis con{ignatione,manusaut
osaperiri pofre,a(rerebatpatercumfuocomite:ime
aute , quaiieuq; in Deu fiducia cotra dolofam diaboli
Iiypocrifin, abfq; illius figni imprefsione tande didu- i^^wW?.!.
cebatur, reftituebaturq;. N6 quod cruci quicqua de-
rogatum uclim jfermoenim crucispotentiaDeieil, ^^^'^'o cruas,
jjs qui ialutem conicquuntur: haec autem nx)n m fi:*, p^^ ^
gno, fedin C HRI S Tl crucifixiimitationecpnfidit, Matth.i6.
utnimiru ipfiusue(lig'jsinfiftentes,nosipfosabne- MitrcX
gemuSj&crucenoftram toliamus quotidie, Scfequa^ Luc^^-..
mur illum.Iudaei fignuquaprunt^redPaulusprasdicat ^•Co*-/»//?.!.
Chriftum eruciaffixu. Pcrhuncnos corroborantem ^'^M'
omniapoffumus.Inhuiusnomineexpuleruntdsemo .
niaApoftoli. Noncrucisfignumtimetdiabolus.fedtjnJn^^^^^d^-.
ipfam crucem, uel cruciatumautpunitionem. Pro- "^jam crHcem
inde Chrifto oblatrat : Venifti ad cruciandum nos ^/wet^^e^jo,
ante tempus. Et fi quid pi<5liiris aut ftatuarijs cre- ^'«^^/^•^-
dendum eft , nufquam cruci Chrifti latronum cruces
affingi uidemus, quarumfiniftrasnonterribilisinfi-
deatdaem6.Necinterimignoro, Arabesphilofophoscrucem ccsleftiu fortitudine dicere ,
quod coru forti*
z 4 tudo
^d(9. De affecflsmakfic^
t.ido per rc£lltudinejn ^ngaiorum & radlorum re,?
fultarer : 8c llell^ maxim^ fortes eflent , quando in
figura cceli quatuor obtinerentcardines. Rufanu-s
quoque in Sacra hiftoria narrat , crucem ab ^gy*prijs facerclotibus inter Sacras literas relatam , cuius
uis portendebat falutis fpemhominibus , credenti^
bus C H *K I S T O Saluatorinoftro. HieronymusDemetriadem hortatur, ut crcbro fignaculo crucis
frontem muniat , ne locum in ea exterminator .^gy-pti inueniat» Et ad Euftochium , de Cuftodiauir^^
ginitatis : Ad pmnem ( inquir) a^lum , adomnemj^fCorom ince(rum,manus pingatcrucem. Idem Tertullianus
mUtii* dixerat: Adomnem progrelTum atque promotum,ad omnem adipum & exitum , ad ueftitum Sc calcea-
tum,adlauacra, admenfas,adlimina&cubialia,adfc
dilia, quaecunquenos conuerfatioexercet,frontem
fjgnaculo terimus* Harum Sc aliarum huiurmodj
dilciplinarum , fi legem expofculas Scripturarum,
nulla legis traditio tibi prattenditur : .au<3:rix con^*
fuetudo,confirmatrix, 8cfidei obferuatrix. Criicis
fie flttmd- etiam figno dolosdasmonum propelli, docetAtha-lf>'it uerbu nallus. Faclum quoque per Marceilumepircopumne hac re A •
• r i • c: 2 rI Apameia^, crucisii2:naculummaquacumndeaiperii
trtxnam *^ * , , ,^ , .
* ', * ,
ffiuD.ri^ genda , ad daem.onis ex iouis templo comburendoJlirtK. expulfionem, quiaqusuirtutem nontulit, comme^
ii^rf f**- 34. morat hiftona Ecciefiaftica Triparr. Signum iure
fugiiietnemo: fed eius abufus omninoaccufanduseft, maxime fi qui crucifixo&uiua^in eumfideide-
betur honor, ad crucem referatur. Sed ad incceptam
hiftoriam redeamus.
Vbi deinde curationcm , mali puellas di^as
promitrcrem , illius puerilis uocis fono, fibi nikil
rei uelle mecumeffe, &meaftutum,efle, atque,E«i
quam callidos habet oculos , rc^^pondir. Per-
functanre prscerea me, num huius calamitaits a-ci*
Liher quartm^ ^6ithorem cognofceret c' eadem lafciuiente pueriliter
uoce refpondens, honetlam (meo quidemiudicio)
matronam codcm tempore in cuftodia detentam obincantationis pera6tae fufpicionem infimulat: quae
tamen poftea manumifla, domumauehebaturhbe-re , una cum matre & duabus ahjs muliercuHs , pro-
pter maleficij crimen ilHs faho intentaium , iam iu' ,
tegrum menfem captis. Illud quoque hic filentio
minim^ praetereundum cenfui, puellam hanc,illas
panni lacinias, fila, aciculas,acus uel clauos ore nun»quamreiecifle, quam quum a dolore qualicunque,
ob incredulitatem ( quod a caufla naturali ex ab-
ftrufa Deiuoluntatedolorortus, minus agnofcere*
tur, fedimputareturmaleficas^acadillicitaconfuge^
retur confilia) prius Amersfortum , proximum il-
Hus habitationi oppidum , ad facrifieum ueltempli
cufl:odem (nifallarmemoria) itum eflfet, qui aquam(confecratamopinabantur) numifmatis Snappha*
ni precio diuendebat , qua propinata prodigiofus hic
ciebatur uomitus. Ad haec fiquidem ludibria ma<» yiide^^iahoh
xim^ Deus conniuerefoletfrequenter, ubi ab ipfo i^l^^^^^^^^^j-
&naturaiibusmedijS7 m hommum ulum dmmitus -^
ordinatis, contra manifefl;um Deimandatum , fide ^^'^^- ^^*
Chrifliiana poftpofita ad fatanam curritur , ueleius^'^^^*^^*^®'
angeios; qualeshicenfentur,quihuiufiiiodiaquam
uei ex baptifl:erio fublatam, uel aliter impie lufl:ra-
tam, aut cere^pafchalis thus, aut eiufdem religionis
jnaminc facratasres aiias, aufuuetito nefarioque, in
conceptaedemaleficioopinionis iniquae,diaboli
infl:in^u,confirmationem,lubrica£fidei
hominibus ofFerunt.
e 250^ f;<Ho*
j 62 De affc5iis maiefic.
Oh hiB:oYi£ fuperiorU connexmny ohitcr hum putU^y
CT rdicjuorm fccuu fandtio poR henedidionisfirmu^^
Um recitatam ^ifocmmis eo nomme capiis,
coniungitur. Cap, IIII.
P Orro fosminis,quarum paulo ant^ memini, in-
carceratis, ac in concilium produ(5lis, cum i Se*
natu Csefareo imperaretur, ut hominibus pluri-
fariaiTi excruciatis,ob maieficij furpicionem formula
benedicerent prsEfcripta , nimirum, Benedico tibi it»
nomine Patris & Filij 6c Spiritus fan^li, in tuis bonis,
fanguine & armento : cjEq; imperata facerent> euefti*
Perm»la he- gio fanabantur sgroti. Benedicebatur autem qui-
wMflioi^tiul iibetab€a,quam fuitormentigenitricem fufpicare^»go tntndkp'
tm- yg} daEmonisauteius miniftri accufatoris Pythij,
^'^ufur^^a'cuftodia quoq; coercitifug^edione putaret. Ne Le<*
^orem interrupta hiftorif feries remoretur,turbetq;,
ea hic paucis profequar, quse alioqui ad fequentis Li#
briargumentum pertinent. Hic fanciebaturilldom*Q»€}iidmu niumoretritus canon : Quxligauit,eandem quoque
^mreneceGA'*"®^"^**^ neceffe efl. Qu2E uero huius fententias fit ab-
^^^ furditaSjhoccolliges modo: SiLamiaefljfuamhabe"
re cucacodsemone comunione& foeduSieiusq; opealiosuari^crudelibus colligare torturis (quseuulgi
cflopinio ) eofde quoq; pro fuo arbitrio, ab eo fuo 5e
fatans opere,cruciatib. fcilicet, foiuere,ipfius d^mo-nis ope,qua antea Iigaueraf,exiftimatur.Serua autemcft & mancipiu illius , cni fe pa6lo & ffipulatione offe-
flrinxiiTe creditunut hanc fand nihil diuinis poiTe ucr
bis peculiaritcrcfficere,certiusfidas,quibus redtatis
fi aliquid uirium erit donandum,per fideles Ecclefiae
miniflros, piasqucmonet^homines eafronunci.ata»
citius fuum ex Dei nutu fortientur eiFe6lHm : qu^mper eas qu^ Dei focictati ex profefTo renunciafTcjbel-
jumque uelut hoftes indixifTe iudicantur,
Quinl
)
' Liher quartm, j 6^Quinlmo quicquid diabolus ligat, id Chridus , e^
3US Apoiloliacminitlrifoluerunt, imo ipfumafuooperedeturbarunt. Peculiare hoc Chriftifuitmini^
ftsrium, cuiusnomineapparuit. Necetiamob qua«
lemcunque incrcdulitatem, fatanse uexationcm in^
hibere, ipfumquefugare potueruntdifcipuli : quodgrauiterillisa Chriftoexprobratur. Quidergoine-iufmodi dsemonum uexatione & obGdio ualebunt
Lami^jBfi^I.zebub (utcreditur) obftridlasc' Noftri
Canoncs,racio & ufus docent,Contrariorum efTe mcdicinam. Chritluscumadsemoniouexatumcfcum MAtth.ix,
&m,utumfiinafret,atqueafcribis&pharif^is,Beel^^^/^^-c?.
zsbub pnncipis dasmoniorum prsiidso daemones jnnowin^dx
expellere diceretur,eos confutans ait: Quomodo po m«»« mhU
^fift fatanas fatanameijcere:' Et firegnum aduerfus botuft.
fefe diuirum fuerit.non poteftftareregnumillud • &f) domus contra feipfa diuifam fuerit,non potcft ftare
damus illa : &:{ifatanasinfurrexeritaduerfusfemeti-
pfum,ac diiiifus eft,nonpoteft ftare, fedfincm habet.
Qui no eft mecQ,c6tra me eft: 5c qui no cogregat me-cum,fpargit. Necetiamabimpiofuamgloriam^quse ^hirrtpia
in fanandis in ipfius nominekominibus elucet, uelle f^^-«0.^«»/*
prgedicari Deum,hisdiuinusuates docetuerbis'. Im- ^'^^ P^^'^^'
pio gute dicit Deus, Quare tu enarras lufticias meas, pr^i^^,
& airurais teftamentu meu per os tuu c' Quu odio ha-^
bcasdifciplina, &uerba meapoftteabijcias. Ostuuaddixifti malo,&linguatuadoluconcinnat. Hincpalam eft,eiufmodi curatione, eas incantationis aut malefjcij reas effe non pofTe conuinci , & canone cnerue
exiftere. Eleganter dixit Origenes : Maginefciunc
benedicere,quia d^mones nefciut benefacere. Quodaute fanetur, non alia profectd fit ratione,quam, quuhaec corpora Dei permiiTu.ob increduHtate cxercue-
rit diabolus , in hac ut affli(5los , & aftantes, & quibus
inufuatutp id iiwium innotuit, lum demum magiflra
tum.
^6
4
I>e a-ffe6fts malefctuiTi,confirraaret, non coa6Le,recl ultro ac fuapte fpo*
te cedit : licet fe compelii rimu]et,qu6 magis fallat,il*
laqueetque : atque indubitatius eo modocredatur,"
illas mulierculas benediflionis uerba recitates, quan. quaminnocente5,e(retamenraga5:&aliosfideuacil^
kntes , fpirantesque, uindi6lam fuis technis irretiat:
ac fententiae inconfideratae reum magiftratum, in car
nificinam infontium feminarum, & punitionem, uo-
racesqueHammas inuitet. itaenimfuarum rerupro
tiiribus fatagit,ut ab initio in ueritate no fletit : quic-
quid loquitur & agit,mendacium ell:,uel falfitatis fer-*
mento confperfum : quum optima agere & loqui ui^
detur, homicidia{lruit,5c mendacia architeiliatur, ut
animasillaqueet&perdat, homicidaabinitio. Dcftitit itaque in his aggrotis ^ laefione, quamipfein*
lulit.
Drmiimtuam dc dura^ Vauli GriUandi
fententia. dp, V.
Tranatmm 'TJYVc quum faciat (inguIareD.PauliGrilJandf,
%^Zmkl' XJ_iu^'^confulti clanfsimi,iudicium,idaircriben-oriegu,
.. dumduxi. Alias uidi (ait) fispenumero,quod maleficio infefti, ubiliberationis remedium u-furparunt, frequenter ex ore euomeref, uel per fecef*
fum exonerarent acus , capillos, fcrramenta , clauos,
plumas,fulphur, lapides,& res demum tales.quas maleficioljefumuorarepotuifie^eratimpofsibile : nonfolumintegras, fed necfra^las, necminut^infruftaiconcifas. Vnde quid mirandumuidetur. Seddic,ut
quidam cenfuerunt, fatanam ad maiorem hominumdeceptione faceredjdas apparere fpeciesextraneas
inrefolutionefacturs, utresmiranda magis uidea*• tur: quandoquidem infpiciunturScconfideranturea
eiretalisnaturs, formse&qualitatis,utimpofsibile
fuerit taiia potuifiTe ingredi in corpus maleficio Isefi
pe
tiher quartm. J6s ^
^ef aliquam partem naturaliter : fed in rei ueritate
nonfunt fpeciesnaturales. Etquoduerum fit,hinc
apparet, quiaillaeijciuntur per uomitum uel fecef-
fiim: atqueitaintermaterias illas liquidss apparenta
princioio, cum primiim ^corporeemittuntur. at (1
feruaii:ris illas inateries biduum aut tridaum, aut
dies quinque,quemadmodum ego alias ftudiof^ fer- -^'^**'* ^"'«^
uari feci.uidebis omnia ea liquefa^la penitus, & ipfa-^^^^^^^^^"^
rumtormas perijtletotas. Quod iinaturaliaelient,/^,^^
profsfid in fua priori (iue primseua formaremane-
rent, nec peffent peraliquosliquoresauthamidita'
tes corrumpi, maxim^ ferrum &lapides,propter€o-
rumnaturaiem duritiem : ut manifeilum eftomni-
bus. Quidam alij dixerunt, dsmones,utres miranda if^e medefl
uideatur, tunctemporis, quando makficioaftedus/^"^^'^^^','/**^
irri:3tur ad uomitum, uel ad uentris opus , uelocifsi^map^ejjepro
iiie w^munzbiliter alterre ibi Ipecies liias Imcmate^ dsmomiroarrias,de quibus fupra, ueras Sc naturales,quas ^WxindQ gti,menus,nee
acceptaseoattuleranr. Sed nota, licet dsemon po* ^^^ 5'"«^^^
tentiafuanaturalihocquidem poflet., Sctamdextro ^"^^^'*/'*»^'*
Itjodo illasinferereinuomitu Sc ^ercoremaleficioa-^g^^^y.^^,*^Jj^^*
'g!~ad,utnullus hominum aduerteret: priortamen
cpinio magis mihi placet,elfe fciiicetapparentes fpe.
ciiS fub illis formis non naturales . & quod hoc uerullt, apparet exrationepraedidla: quia communiternondurantfubillaforma, fedbreui temporeinillos
refoluuDturliquoreSjCum quibus mixtaeprodierant:
utiegofrequcnteruidi, &manib^usproprijScontre-
6laui, qussaprincipio (utdixi) apparebantueraeSc
naturaleSjSc retinebant in fe Uefcio quid duri : tamenbreuitcmpore, utdi6lumeft,refoIuebantur&pcri-
bant. HscGrillandus. AcuumquoquCi^ofsium^ca^ ^'^•Tf.</eK<
pillorum, & idgenus reliquorumreie<5lionem rist.cap.to,
per 05, technas efle, fentit Car^
danus.
^t!6 De affectU mdlefic.
Hiiiori^e djemonUcorum , qui k l^miji
ajjiigi credebantur,
Cdp, VLjDe ^hihtU A CcidiiTe fuis temporibus nouum&admiranJmorh. eaufii
' -. -
cai>.$.A-dum morbi genus, tradit Antonrus Beniue**
Malefao U-"^ '^'nius» Mulier fextum decimum agens annum,
fa maUercU abimaucntris partedoloreexortocouellebatur ma-t*oi<&acu6 nibus. Cumque in horrendum clamorem erumpe^
uomit.j.g|.^ intumefcebatilicototusuenter, adeomuteruincrederes geftaireoclomenfes : 8c'Uoceexhaufta,[ubi
pertotumcubile hinc inde reiedlansferei &piantas
interdu ceruici coneclefis refiliebat in pedes , iterunt
procidens ac exiliens, ifthuc ipfum identidem fai^ita
bat, quoad paulatim ad fe reuerfa, quoquo modo re>
crearetur, Interrogataquid egifiet, penitds ignora^
bat.Nosuerdeiufmodi morbi caufas inquirentes,ar'
bitrati fumus hoc malu ex matricis ruffocatioe,3c ua-
porib.malis furfum elatis,ac fubinde cor & cerebrumferientibus, prouenire. Sed quum medicamltis nihii
promoueretur,eaferociorfa61a,|actoruis oculis cir-
cumfpicienSjtandemprorupit in uomitum.quolon^giores & recuruos clauos, sneasqj acus,una cum ccra&capilIisc6g!omeratis reiecitr&nouifsim^exien
taculo fruftum tantas magnitudinis , quale integruni
nullius deglutijffent fauces. Cumq^ idipfum faspius
etiamuidente mefa^itafiet, tenerieaarbitratus fum"
fpiritu malo:qui du hsec ageret,fpe6lantiu oculos per
ftringeret. Quarcecclefiafticis mcdiciscomendata,
manifeftiorib.deindefignis&argumetisrecoproba>
uit. Ni&noseauaticinanteaudiuimus, &eapr3EtC'
rea s^entem uidimus,quae omnem morbi uim fuper*
greffii,Humanu etia captu excederet.Hucufq; Benine'
nius.H^c omnia certe in corpore no fu^re,fed diabo-
\\ oculus fpeclatori^ effafcinatis , ne huius raateri» in-
osimpuifio anim2duerEerscur,pr|{lig,ijs 5c celeritate-
LiheYquartm, ^6yin os folu illata runt,Sc tanqua uomltu mox eiefla. Id
cefophagi huic matcriei imparis angu(lia,illsfus pofl:
uomitum uentriculus,5c ante uomjtum (ut fupra di- i
dumert) uentriculirobur tertantur ^ quaeprofe^ld
minira^erant expedandaexacie, 3cc}uFif5nr.a£fub*
ftantiae inaequalitate. Si ea eruclauit uetriculus, qua*
doufq; adeo infenfibiliter inge{lafunt,autundctam
innoxi^rcuomuntur, potifsmium oreuentriculi ita
fenfili,ut uel pauco humore acri extrem^ afiiigatur i
Meincro Clat(io,nobiIi in arce Bontenbroucb,{ita
in dacatu luliacenfi, famulus crat Guilielmus nomi^ne.hic antc annos quatuordccim a daemonio exagita
tus,primumhabebatur3egrotus,{ibiq; exdiabolnn-*
ftindu confefsionanu expetiuit paftorem inGeradBartholomxum Panen, quifuam incurandomalefi*
ciolocarefoletoperam: quare etiamindaBmoniacs
fabulasfcenam requifitus, nonomnino^^f^VB^^''*'^'^^^/' '^
agere potuit.Hac daemoniaco cu ad faciei etia liuore,
intumefceretguttur,eumq; fuffocatumiritimerctur,
ad orationem confugit iudith Clatfij coniunx, pia
matrona, cum reliqua familia. indepraEterreliquas
quifquilias ex Guilielmi ore extrahitur anterius opi^
lionis fubligaculum, fi!ices,eorumque fragmenta, E-
lorumfphaerulse,pueIlarumcapiriitmm, acuSjIacinia ^-mt- r^panni fubditicij ex pueri uefte,pauonis penna,quam mHUer Le^anteo6liduumexpauoniscauda Guilielmus adhuc hatfalfoma^
fanus euulferat. Rogatus mali huius caufam: refpon- ^#*^/'#*-
ditjCirca Camphufium obuiamfehabuifiTeignotam ^'*'^*^^^'^^^
. ' ,. ' r ' •11- • r ' rr \ • ^''^^ notttm1-mulierem, quae in tacicm ilhmipiraliet: atq; hmc hancsrawuiquicquid id cflet calamitatis, inue<^um efiie .Reftitu* inurer^ cona
tusuero, negauithoeitaaccidjfic: fcdadaemonein- ti^scTidiaho-
du<5lum fe fuiflc,uthec dicerct^confefifias cfli.addidit*^«''**f »^^»'-
d-' r ^ • • r c • rr bi^i inieFlnti
X ' 1 JgJoiasmateriesnonm luoruifiecorpo ^^^^^^ ^^re:fcd cum una fpe6laretur,a!teram continuo a diabo „«^ rabfrs^
lofaucibusfuifTeingeHam, Afiasnuminofosfibilo- tnr.
culos
I
S(fS T>e dffeSfls malefc.
culos a dsemone donatos efle isetabatur, eosqiie In Id
ftiilraminerepGfitosefle. Qu3efitiuer6,inaries funt
FP/.24. inuenti. Non aiDftmileeftquodinFrancifciuitalesi*
tur, cum is emsque locius turgidos muenrrent iocu-
los, Francifcus uero daemonisprsiligias, tentatio-
nesqueanimaduerteret,eosqueproptereaauerfare*
tur, pecuniam exemptam pauperibusdariuoluite-r
ius comes:eoque loculos confeniuFrancifci ari^ipie-
te,inmanibusierpensapparuit,moxeuanercens.Po'
fteauifumeft, mufculum snimalculum cxoreCii-lielmiexcurrere:quareeueft-igi6 fub ie^lufcceiecir^
queftus mufculum fugadbiexcidiire: quem Iedu5n
iniilm uita repetens, fe reperifie narrauit. Sspius inde uim iTbi
mnesidiaho inferreuelleuidebatur,fugamque aliquoties ado^o^.^lo permijlci ^^ . qij-jpropter quumfemelin porcino fterquilia-ia
potej as.jj^^ep^t-^js', extra<5tusq; ar6liori coercereturcuftodia^
tamfiniiitereius occiudebanturoculfiUtnullaui ho-
rum ciliapofientdiduc?,diftrahaie. Acccdens tademmaximanatufilia Clatfij Geertrudis, iamannuma^gensundecimum,hortatureum, ut apud Deurnui^
ius rePtitutionem exoraret. Vt autem pro ipfo puella
ixoreinfan oraret,eandem illc rogat, Qu3EDeumimplorans,il'tmmo-U- Jius oculos irtde cum magna omninm admirationdaentimnper
^pgj.]j^ Sa^pius adh^c illum diabolus admonuit, he^^"^
Pfal.S-herammultadeDeo effaiientem,ueIaliosaudiret:d
quofemelmortuo,queri;admodum frequenterinpii
blicis audiuiiretconcionibus,nequiretiuuari. Cumctiamhic aliasancillam culinariam. impudentius at>
tre<ftaret,atquefuohincnominenuncupatus redar^
gueretar : horrenda r? ucaque uoce refpondit, fe iioii
GuiHelmum/edBeelzebubnominari. Putas'neer-
go nos te uerituras : ait hera. Cui enim nos fidimus,-
tcinfinitisfuperatmodis. Quapropter Clatfius zela
impulfus, undecimumLucsecaput (ubieieeliuirtu^
teChriftidsemonismutij&Beelzebubprincipisdae^
inonio-
Liherquartm. , Yi^monlorumfitrncntio) prcefente familia.^ttentile-
pit , ac in Chrifti nominc fathana cedere iuUit. Taa-
dem encrgumenus hic uelut in animi deliqtiiurhla^
prus^rcdatetotanocTte ipcuit ad horamurquchisru-
tinara:qua recreatus itircU]b,ad parcntes auehebstuJ^
fanus prius, a(ftisherohercequegrat»js, imprecatus
quoquc iUis Dei remuneratiohetii ob pafrsmiaclu-
ram. In itinere aurem loco plano euertebantur bigaii
nihilquepoftead^moniacx uexationisren(jtun'quai
Duxit interim uxorem ,prolemque fuiluiit, & adhuc
fupereft, ac uefcitur aura setherea.
Eiufdm argamenti hiRoriie.
Qp. VI L•
QVseftoris filius Morrseaduerfanonnihilafflb
clus ua]etudine,eam credidit indu^lam d mu>iiercula,cui herbarum plenum corbem in por
corum pafturam. attulilTet : quod ha^c gratias agenSj
ipfius prefsiiTethumerUm, Vndeterrituscotempore
puer,ccjpit paulatim,etiam animo deie£lo,peius ha-
bere. Hinctricafoemincicapillitijnigri&cinbreific'
ca , citra alterius matcria? admixtionem , excerni Uifa
cft. Tandem admiranda magis, puta fetas porcbrUtn,
pelli etiartinum inha^retcs, ita ficcas aluo deponebati
ut papyro confcruarentur, interdum fimiliacUtr. ex-
crementisdeijcebat. His ludibrijs circite^hlediuni
fatigabatut annum : quse , dein p€detentim,ut ^cEpe-
runt , euanuere. Nec dubium cft>ea ob palrentum &adolefcentis incredulitatem fuifle peritiifla : quodquum hic fecundum natur» otdinem nonnihil mor*bo grauari confpiceretur,eum noii in naturs uitium^
aut Dei uoluntatem , fed in mulicrculse imprefsione
retuIerunt.Eam itaque delufionem diabolo, quibus
explicatum cft modis permifit Dcus, donec fortafsis
rcfipuere*
Nouiitcm cuiufda ulri cdhfularif coniuge,CU'ui
i
A " aluus
^7^ ^^'^-^fr^rScr.uideto;
«;««mm»;« d.abolocolludente conn u 1 'y^ auxil.a,„„<i<i.M rotaadiUicita •«^'«^'^"'^^VaXtis ediaum.im-
naturali ^^«^-"«^^'[^^tuam^eclinaffet confi^
aione.qu6d.ncred«kadu «-^l.um,eamalatanalud.hcar ^^^_^j ^quentereten.mhoculuuenire
j j^^j^fa.
l,umrerumufumdocu.t^^^^^inquirereuolu.t)poteniix nfuUurus quuiT,^rigerus,ad d=^7°" ) ''^^epr^bum tradat«r fen
Saule^ccurrat "'>""""!' "SiHudendus.fum.ludicrisq.
^''f"'
"^''^f p^obum quendam ru-
Commemorat C^danv. • p 1^^^
fti^-^r^finar^r^ff^qSmorbomcognito plu
„,,,,„U« '1«*P"''*^''P^'"" "«o tempore excantation.bus-.„, :,K.>- res laborant annos . q^° "^P e«om«ifret:8c quan
fepius«itrum,clauos,8ccapaiose ^.^^quamdemumreft.tutusfu.flet,
men^^^^^^^^^^^^^
^-'^'^^'^^^Tntacotene^.fonumquenonle-x.mam u.tn '^ou/f
a"'^°"f. c^^^,ricnt\s plenum con.uem,quafiqu.sfaccummtr.tragm P ^^^, ^^^_
cuteret.4quononparmnu^«^^^^^^i?#c«.fco- gulisoaodec.mnoft.bus.epn
^^^^ .^^^ ^^^
Sr.:-: --r^^^^nXsiamSs fuerat, in cord,
nis oaoaecim.qmbus .a
.^ ^^ ^„,aximacum.noleft.a petU^ ^ ^^^ ^.^^^
diaboli ''^d.bnjs ob fiinpg l'^^^;^^,,
^priores&pottenores.
LiherquartHs. ^fi
'Depuemd.tmonUcii, Op,AVIH.Mllerdamo , quod Hollandia; emporjutti etl
maritimum,eiLi!irodi hirtoria fcripta e(h am-pliJSimo uiro D. Hadriano Nicolai, apud Geldros
Cancellario : decimoo6tauo Martij anni fexagefimi"
fextii\iprarerc[uimiIlefimum,eUpfis oifVo autdeccjn
feptimanis coeperunt in bac ciuitate horrendo modotorqueripuericircirertrigint3,ueluti mania aut fu*
rore fubito correpti,& in terram proflrati^cum inter^
mifsione tamcn,durabar^ue hic cruciatus horam in-'
tegram uel dimidiam.Inde furgentes,nullius prorfus
memin8r«tormentiautrerumtum a6larum, ueriiin
fe folummodo dormijfTeputabant» Gonfultiibime-
dici ob morbum creditUm naturalem , nihil elTecere.
Poftea ob maleficij fufpicionem, ad eiufdem. curato*
•res itum efl:,qui fuis deprecationibus uarijsque alijs
eius amoliendi rationibus tantundem promouere.Tandemquodidaemonio obfideri creciercntur,ab
exorciftis non paucis fogatum efl: confilium,qu6d i^
gnoranter multa ingenij captum & setatem fuperan»
tiaeifarenturpueri. llliprimum fuo more legerunt,^
coniurarunt,&reliquam fuam armaturam aduerfus
daemonum infultum ufurparunt,uerum nullofaccef*
fu.Dum ledliones adhiberentur,acus plurimas uomitureiecerepueri,aciculasquoq;jdigitaIia,panrtilaci-
hias,ollarum fru{la,uitra,crincs & id genus aliamulla
autemhincfubfequuta eft integra curatio.Recurrii
ctenim hoc malum aliquoties,exhorrdfcentibus intd
rim ijs qui aftant ob rei incredibile fpe^laculum.Alio
tumrelatuuerahaecefTefcio.Hicpaucis iiicam fubij
cerefententiamplacuit,nimirum quod ad legitimi
non confugeretur confilia , Deum permiiiffe dia-
bolo perftrmgere aflantium oculos huiufcemodi matcri^bus orc proie6lis j qu% in corpore neutiquaiit
A j; fttjf'
^y^ T>e ajfeBis malef.
fuere,nccperar61:aspuerorumfauces,nec angudumcEfophagimeatumautintroferriautforis propelli d
dsemone potu^re: qui tamen horrendum hoc fpe-
ftaculum oculis omnium obiecicin tam celebri loco,
ut maleficjj aut incarationis no modo fufpicione uel
inueb^rct uel augeret, fedmagis mulieresinfontes
eius rcaj ftatueret,propterea ignis holocaufto poftea
abfumendas,ne innoxij fangumisfufio negligeretur:
atqucut malcficij crcduiitas impia altiores in ani*
mis mortalium radices ageret , & rumor hic cx loci
celebritate longius latiusque dilTeminaretur.Sienon
temer^,fed cum multo foenore fibi huiufcemodi tra*
gcedi^fihem aliquam decernitueteratorille.Permit*
titueroDeus frequcnter talecrucis exercitium, ut
probetur fidei noftrse firmitas : interim ne infonti-
bus pueris nocumentum aliquod d dsemone accede-
rct/edulo cauit. Caeterum genuinam mali eiufcemo'
di fugadi ratione circirer Quintilibrifinecoperies.
mortm cultrijignum^ferramcnta.
C^terum illud quod a Chrifti natiuitatc, annomillcfimo quingentefimo tricefimonono , in .
quodam Eiftettenfis epifcopatus pago Fugen'
ftaljaccidifie perhibet multijugse Ic^liohis uir lO-
Zibi EpiflANNES LANGlVS,ilIufl:rifsimorum Principum
38. PlatinorumRhenimedicUsdo6lifsimus,omnem fu-
peraret fidem,nifi oculati fpeftatse fidei teftcs adhuc
cUuasfet'. fupcreffent. In hocpago Viricus Neufefier agricola,
rcus fubiiU). cum crudelibus dolorum tormentis circa altcrumJacutcUtens hypochondriunl confiGcretur, fubito clauum fcr-&tx(ifm,
^^^^^ |-^^ illaefa cute manu apprchendit,quem chiruf
gus illic balneator nouacula cxciderat: nec tamea
ceffarunt dolores, fed indies magis incrudefcebant,
Quaproptercunecaiiuddolorisremediuforemifer»quain
uentt.
Liber quartus» ^y^qu^m mortem,riirpicaretur,arrepro cultello^fibi gut^
tur abfcidit. Itaq; dum tertio die ad fepulchrum mor^tuus efFcrretur,aderanttum Eucharius Rofenbader ,
ex Vueiflemburg^Noricorum oppido, ac lo.anncs ab
Ettenftetbalneator,quiafl:antemagnahominum fre
quentia,demortui agricolae uentriculum inciderunt,
in quolignumteres&obIongum,quatuorcx chaly* Llgnum ^y
bc cultros, partim acutos,partim inftar fcrrae denta* «^«^^*^* '» «<»
tos,ac duo ferramentaafpera repererunt,quorum fln^^*^^^'^^""
gula fpithami longitudinem excedebant: aderaf Sc
capillorum inflrar globi inuolucrum. Sed quid potifsi
inumhicadmiraberisc^anquomodo tot Sctanta hr^ramenta in uentriculi cauitate cotineri potuerintt anquaartefintingeflia:' Certe nonaIia,quamdaemoni$afl:u,&: dolo.HcEC Langius.
VlricoetiamnumfLiperftitenon ea in ucntriculo
haefilTe,utnecclauumfub lilffacuteincarneante fc.
^ionem uer^ impaCtum fuifre,aufim dicere. Enimuero cum illis locis ex mala intemperie, aut humorum^crium affluxu,ucl flatuum copia,huiufmodi potcrat
prouenifledoIor,qualeiniIiaco& colico afl^e^u ex^
perimur: &conflantiopinionefiniftra de maleficio
iamfortafsisaegrotus,ueIaftantes,uei utrique duce*
rentur,daemonis,uel illius clientelae,magis ueriti uo-luntatem malignam,permiflasq; uires, quam Dei pa-
trocinio^incomparabilipotentiaefifi : diabolotra'
diti funtilludendi,utin carnis, antea nonnihil durae
&tenfaeuelamateria,uelflaru,uel dasmonis aftu ita
apparentis,fe6lionecIauum,& in aperiendo ftoma^
choreliquahscrerum monftraingeflerit,praeftri6lis
I
fccantium oculis, quo id in cuius finem hanc inftitue
I
rattragoediam,nempeincredulitatem,ftabiliret: ubi
Ifcilicetin rebus aduerfis,Deo reliclo,eiusque medijs
I
cxgratiadonatisabeoquilanguoribus noftrisuer^
,
j
mederi poteft,pfidijfatananimiuincorpushominis,' A 5 Dei
^f4 De affectism^lefic.
DeiTcilicetcreaturae^adipfiusfimiiitudlnemforma*
tae ,poflTe concedimus, extra eius poteftatem in mu*
tandarerumnatura, aut materia aliquaduriori&a-f
jcuta, certam meatuu per quos inferri oporteret, pro-
portionem exuperantc, iiljEfe & inrenfibiliterpeni-
tiusingerenda, impellendaue : cum tamen osfopha*
gum & fauces uel quamcunque aliampartemlatius
diducere 5c extendere nequeatdsemon^ quocunquefuo artificio,quam exprima ereatione ferant : quem- _
admodam alias fufius oftendi. Si uero clauum fer-
reum ante fedJ-ionemin parte latuiflreaflFe^laurgeas,
quando tam inrenfibilitercedoimprefTusfuit , citrsi,
cutis uel carnis IsefionemC' quuretiamexe<^oclauocruciatum , ut putabatur , excitantc , non defijt in aUterohypochondrio dolor:' fublata enim caufatolli*
tur eiTe6lus,qui canon phyficis eft celebratifsimus:&
quae poft mortem fe£i:ione in uentriculo inuenta fue-^
re,ea inter fecandum,citra controuerfiam,a dsemoneerant inue6la. At difsidij femin^rium hoc modo a dia
bolo fpar^itur, ubi eo nomine alios maleficij irrogati
j-eos confellim incufamus : quos adminicuio dasmo'pis illud machinatos ^ffp cre^erp m^^lujnuSj qpanqu£infontes reuera exiftant.
^digiofje uirgms dcemonUc£ , quie t4mi<irm
iiuleficio exuptari credebnntur,
ADmtrabilis Sc horrifica fuit i;exatio quarun?
dam monialium , occlufaruip V\?ertetiinco-
fTion Fueric- mitatu Horncnfi , exercitaru a dsmonijs. Ini«
;» ocdufarum ti^ autcm eiufmodi dediffe paupercuia feminam nar-
IjffiQna h»r^ rant, quasinquadragefimafalislibrastres (qiiartam^ uulgus noilras uocat) mutuo a uirginib . acceperar,
fereque dupium circaPafchae folennitatem refiituit,
Hincin dormitwoinuepiebatur fphaBr^laecandidae
uelut
'Ddm^iit.i'
Liber qudrtus. j//uelut incrudata faccaro fcmina,at guftu falfaejquae ta^
men non edebantur*: nec quomodo perueniffent eo,
fciebatur. Poftea eodem in Ipco obferuabatur incef-
fus rei ingemifcentis, ueluthominis jegrotiiaudieba*
tur item quandoque uox, plerafque uirgines ut furge
renr, & adignem fecum accederent, fe sgrotam efle,
commonefaci«ns: ubi porro furrexiffenc, morbidamfororem inuJfurae,nihil inueniebant. Si quando etia
hsin arreptamatulameieretentarct, eauioientere-
repta,lotio confpurcabat le6tum.Aliquoties pedibus
^ledoadpaiTusaliquotfubtrahebantur, stqueadeofub plantistitillabantur, ut praenimiorifumorituras
fe uererentur. Quibufda carnis particulae euelleban*
tur : plerifque in aduerfam partem prorfus intorque-
banturtibiae.brachia&facies.Quaedamficexcarnifi*»
cat2E,iicet ad dics quinquaginta duos nihil praeter ra#
parum ius citra panem forpfilTent: attam.en atri liquo
ris, uclut atrameti fcriptorij muita uomitu reijcieba.»
tur copiatquae ta ferebatur amara Sc acris, ut etii pel-
licula ex ore abraderct; ncc ullp effingi poterat condi
tum, quo afficerentur. Aiiquas fupra hominis caput
euehebatur, & uicifsim deijciebatur. Cu segrotas tuc
fedatas laetasqj , recreaturi circiter tredecim numeroamici (imul monafteriu ali4s ingredereturjfl^ ^ mefadeorfum citra uoce & intelledu dilabebatur, nonull^
inuerfistibijs Scbrachijstaquamortusiacebat. Vnajn altu fuftollebatur,& quanqua manib.inie<fiis obiu^
ftareturafsiftetes, tamefupraeorucaput abripicba^
tur : eoqi denuo praecipitabatur modo , ut haberetur
mortua.Poftea ad fe tanqua d fomno rediens,^ nofo-
dochio in monafteriu progreditur illsefa. NonnuIIsB
incedebant tibiarum extremitatibus innixss,uelut cL
W<^,citra pedum ufum,qui uidebantur trahi tanqu^ligamentis nimium laxatis , in facculo penduli. Ar-
bores quoque confccndcbant ut fcles , ab ijsque
A 4 pro*
pS T>e ajfectis makfic,
proferpebant , nulla corporis immutatione. ConJtigititem, utccenobij prasfedae (cjuammatrem uo<»
cant) in eius ambitu colloquenti cum generofa&:
MtY^^dreta, infignis pietatis domina Margareta comitifTa Buren»i^iihtijj^ Bt> n (cuiusinjuftorum refurredione memineritmire^
=iWW>^. jpicordiarum pater) ex fosmore erueretur caro ; illaqj
praedploreexclamans, inle(5todeponebatur. Vul-nu§ adtem partim liuebat, partim nigricabat : fed cu«
r^a^ur. Acciditquoque, cumduaeexhocl^rarumnuipero uirgines fimul confiderent ridentes <Sc ex-
jill^ri^ta?, mutuoque colloquerenturdefelenigrain
dortpitorio corbi incltifa amatrona, quaminoppi^4o commorantem npminabant : collatione uero
^lam obferuata a tertia uirgine fana, corbis ab hac, Sc
pr^fc^fla cumduabus aut tribusuirginibusinquiri*
tur,ap?rit;urquc,unde felis exiliens aufugir. Ea hinc
ftotata iT^uiier,tanquam maleiicij rea in carceres con^
jjcitur.cum feptem4eindealijs,interquasfeniornu*
inerabaturmarrona: cui uicjni &paupsres teiiimo'
pium , eam fuiiTe ufque adeo mifericordem Sc in ege-
pos profufam, ut ipfa etiam indiguerit, perhibebant.
JBaec eadem qu^ilionibus a tortore fubiefla , nullis
unquam tarmentis acl fceleris confefsionem adigi
potuit. Tandem ubi ex more uiclum offerret Burch*grauius, fe infirmiorem ei]e quam ut cihum admitte-
ret, ait ; atfe potum folummodo defiderye , quo a
Burchgrauio mox fubminiftrato , ipiius ucltem illa
apprehendens , eiusque innixa femori expirabat,
AliA quoque rerum miracula hicuifa funt: durauit-
que ea carriiticinaad annos tres manifefta ,quam po«
Iteacelarunt.
Eas ucro uir?>ines fatanam obfediiTc, dubitandumjninime: qiii iudificandi occafionem fibicommodd
f>orreclam ratus ex fale a muliercula reddito , credu*
is uirginibus maleficij cpinionem inijccre, & infon^
tifemi^
Ltber quartus, J77ji femin^ Infanabile inurere cauterium (luduit . qua*
propterformanifpariltgranorumquafifaccharoob^
du^orum , ut ad eorum guftationempellicerentur
uirgines : falfedinemautemindidit, ut fufpicionem
<ie ea quagfalem reftituerat , citius ingereret. Necdefuit euentus. Concefsit porro Deus cam diue*
xandi poteftatem, uel ut tentarentur uirgines,uel ca-
ftigarentur, uelobearumincredulitatem. Lubricae
fidei notje fuerunt, quod non ad Dei uoluntatcm,
,
fedin feminascruciatuum caufas retulerunt. Hincquoqae fathanicum illud duarum uirginum conci^
Jium ab aftuto fuit inftitutumdiabolo, quimenda^ces earum rexituoces, ut innocenti matron^ male-
ficij ftigma imprimeretur, carceresquetormentaSc
caedes promouerentur. Si quoquefelis fuerituera,
^amdsmoniumhauddubi^eoinuexit: atqui utdae*
monem a^fTumpto fclis iimuIachrOjfuifTe crcdam, po^
tius indueor» Vides ^tiam conftitutos illi praecifc
l^dendilimites, ut exaltaillaeue^^ione&prascipiti
deiedione, etiamfi unamortuauideretur, nihilta-
men laefionisfenferit: fedueluti^fomqo cxperreda,
abierit.
Nonabfimilefuit, quod uirsinibus Brigittae ftri^Bngitufa^
ctis legibus mauguratis , m coenobionon procul a cUriiftmac^
Xan(5lis difsito olim ufuuenit, quse miris quoquemodis diuexabantur,plerunqueexiIiente5,nonnwn-
quam balatum uocesque elidentes horrpndas : urge^
bantur interdum cx defignatis in templo fedibus,ubi
Sc capitisuelamen quandoque abripiebatur: fauces
hisetiam,necibum admitterent, nonnunquamprs-cludebantur. Perftitit uaria & dira ea calamitas in
plerifque ad decennium. Tragcedias caufaimputa^
batur uirgini,iuuenis amore aliquando faucias^quem.
eaaffinitate non digtiarentur huius puelise parentes.
Idcircohuicinextremo mQerGrepcfitse, dsemonac-A 5 cita
J7^ t>e affecfls malefic^
cita iuuenis illius effigie , fe obijcic, eam in uotum \U
lud monafticum cogens : quae di6lo audiens , fe can-
l£x eo oh/ijfd cellis conftringi patitur. Inclufa^uelut furore pcrcita,hquehatur omnibus horrendum plurifariam exhibuit fpe^lacu-
'^^^i ^'^lum: quodquidemmalumuelutcontagioinmultas
fuu:n e'/;^fc« P^oferpiituirgmes : quseob propriam liliusconrcu
fuhAtur. fionem,ipfam uniuerfae eiufmodi miferiaB genitricem
fuilTe, certo crediderunt. £x ea deinde capta, alioq;
eue^ta, prolem bis fullulit carceris cuftos i^actan*
demmanumiiram, a maleficij opinioneinculpatam
uixiffe arbitror. Dclufio fuit mer^diaboIica,quail-
ladecepta, feea fecifle confiteretur, qusepeculiaria
ipfius fatanae erantopera. Atinquemfincmeafue*rint a Deo permifTa, fequenti inteliigetur Libro : ubi
omnibus imitanda harum uirginum propaneturcuratio.
MoniaUi Moniales in Hefsi monteNcomagij , dscmoniumNeomagi^a aliquot aunos infeftafle audio
, quod dormitorium'^*/?? T' ^^^^ uelut cum turbine ingreflfum , teftudine citha-
* raquetamuidebatur luderefuauiter, ut ad choreas
temer^inducipotuiflTcntuirgincs : indecanisinftar
inunius N. ieftuminfiliebat, inquammutipeccati,quoduocant.cadebatfufpicio. Similiamulta&lon^
g^ grauiora in eodem accid^re cQenobio,uiuente pa^
tre Paulo : qu^ut ab illis cclantur, ita a meapcriri
minim^ dccuit. Noui aliud item non ignobilecol*
legium in Colonienfis prouincise limitibus , ubi ante
annos odo dsemon canis fpecie interdiu procur-
rens , confcendensque fub intcriori religiofarum
\iirginumindumento,fpurcKueIitationisindicU
extcriore ueftium motuoftendercui*
d^batur,
Vexath
Liher quanus. ^j^Vcxdtio dUholica in mona^crio Kentorplo , re^
HVc pertinent nobiliumaliarumqueulrginum
ia ccenobio Kentorpio propc ueterem Mar*cam, inMarchisecomitatuiuxtaHammonem
inclafarum, monilrofe omnifarisequc conuulfiones^
a dsemonibus excitatse, difcriptaeque Libro prirao„
Capite undecimo. FcEdifsimum uero iliae halitum
ore fpirabant in ipfo , $c paulo poft ipfum paroxyr-
mum : qui alias femel interdiu , aliquando fspius m^uadcbat, aliquoties in horas aliquot multas protrahc
batur. In accefsione mali qusedamconuulls, intel-
ligentes erant, audiebant, aftantesetiaminternorce"
re fe plersque poftea affirmabant.Nam in accefsione
propter fpiritualiu partium &Hngua&conuulfiones,
loquiminus poterant. Iftaenon ^queferociiertor-
quebantur,neq; uno modo,fed alise alijs mitius. SedJioc commune prop^ omnibus erat, ut cum ex ijs u^
na agitaretur, ccter^ quoque in feiun6lis etiam cubi^
culis correptse, folum tumultuantis ftrepitu audien-
;tc$,fimili miferrimo modo uexarentur.
Vt porro calamitatis huius origo & incremcni>
-tumjdchinc tragicus fabulaeaduscxtremus, quemfolum in <lurifsimohoc fpectaculoaffeclauituetera*
torius ilk iiomicida, innotefcant, cautiusquealias
iiialiciofis (liaboli conatibus in raris illis horrendisq;
uexationrbus obuiam eatur, quagexoreunius fenio^
^is Bc cordatsuirginiSjhuic catui confccrat32,& om*niura primum tam duriter afflidae, exceperim diiu
jgentiinquifitione, paucis bona fidenarrabo. Hasc
AnnaLemgoudi<5ta, quumprimum exfiniftrodole*
a*et hypochondrio , epilepfiaque correpta puta^etur,.
ad monafterium Nonhertic in primis religionis cr<-
go ablegabatur^ ubi ex D. Cornelij caluaria bibir:
undQ
tinde eammeliushabuiire, falfo dicebatur^monia*,
libas.
Pofteaubi hcec grauius coepiffetexagitari , ah^aeqi
itcm puellae,ad ariolum itum eft;is opinionem ingeU
fit deEIfaKamenfi co<^rice, cun6las nimirum mal^^
ficio ab ea Isfas effe. Hinc neruum fortitus diabo-
lus, non folum eas multifarijs conuulfionum generi*
bus torquerc incipit,fed incitare quoque ut fe rautuo^
& alios morderent.c^derentque.fubueherentur item
& deijcerentur citra noxam, ficut plumasfibiuifae,
unde etiam non fuae poteftatis f<? t^iS^ f(?ntirent,Si aui%
tem a pcrcufsioneuel quacunque aliauiolentia inhi#
berentur,corafficiebaturgra\iiter: at fuasLbertati re^
li6lje, etJamfifeipfasIsdere,concutereautmorderc
uiderentur,nihil inde fentiebant mali:at in propriumfa^uire corpus , neceffarium cire imaginabantur. Si
quando Anna in paroxyfmo loqueretur , fiebat id
quafi altero infpirante 8c expirante: ipfainterimfei*
pfam dum loqueretur intelligebat , fed finito fermo-
ne penitus menti exciderant prolatauerba : uerum fi
ca ab alijs illi repeterentur,tum quidem fe dixifiTs me-mincrat,fed pudore fuffufa tacuifiTe maluiflct. Quan*docunque etiam orationi fe dederet, eam cum atten-
tioneprofequi,autmouerehucHnguam minim^iua^
luit, a maligno turbata. At fi preculas fuas horarias,
quas uocant,fine inente obmurmuraret , tantum ab-
efi: ut tum pr^pedtretur,quo d ctiam inde leuius habe
re recreanque uiderctur. Ncquiuit infuper ulli rei
Uel bonac uelmalseierio attenderc, tanquam menteftupida, finefenfu, difcretione ^iudicio. Si etiam
piusaliquis fuoq; Deoexanimo dpuotus^ eamallo-
queretur, tum quafi ^diabolo puniriuidebatur. Si
quando autem huic loqqerentur alise fqeminae de re-
bus fuis Iudicris,mir^ ijs afficiebatur, leuabaturque.
Haic deinde quum exorcifarctur^ incrcdibilem fan-
guinig
Liher qudrtu^. jSi
gujniscopiamuidebaturfunderepcros, unde nihil
mali tunc temporis fenfit. Omniiius uero illis uirgi-
nibus ita d dsemonio alfe6lis, is erat cum dolore inai-
qualiter ferpente renfusfub pedum plantis, quafia'
quaillascalidacombufsifiet.Quanquam etiam uarid
torquerentur,cun(^is tamen a^que uigebat appetitus
& nutritio. Ex iunioribus mentisjmpotibus frequen
ter&muitum loquebatur daemon : quibus feetiain
forma nigra obijciebat in fpecie felis nigrse, uel Elfs
Kamenfis, auteiusmatris uei fratri$,utabijsomnes
tam crudelitcr exerceri, credereturperperam. Vbipoftremo Anna firmiter animo conll:ituifret, non re-
direinmonafi:erfum, undeparentumdudluccflerar,
fedfuoDeo extra illud fanioriiudicio pi^inferuirc,
defijt calamitas : fi uero folumm.odo a collegij prsefe-
6laadeamepill:ola mittcrctur, totohorrcbatcorpo-
re,quafi relapfura.Poftea autem uiro nupfit,citra nul
lum eiufmodi noxse fenfum.
Affirmabat adhsec,Elfam Kamenfem eodcm mor-boyueiutcpileptico, quoaliae, excruciatamfuifi^e, lo-
quutamfimiliterfincfenfu : quapropter eam fibijpfi
hocmalum confciuiffe, nealijsmalcficiuminuexilTe
pjQtaretur,dicebat moniales.Hinc omnes a d^monib.affii^l^/uatormentaneeDeiuoluntatifubijciebanr,
nec diabolo imputabant:fed ad ElfaE Kamenfis,in cos
nobio coi6lricis , maleficas artes uno ore & confenfii
cx arioli inditio refcrebant:quiE quidem capta,tragi'
cum hoc fpe^aculum a fe editum fuifle fatebatur pri
mum, uenenata mixtione : moritura autem,nihil un^
quamuirulenti dfeaiicuipropinatumfuiffejfedquic ytdehb.g,
quidefiTctmali, femente &malaimprecationc effe- M/>.t«>.
cifle confefla eft.Num uero hoc ita fieri potuerit. paulopollexplicabitur.
Abcius &matris exuftionctanquamfuaepotefta-
tis iam ncruum adcptus fatanas/oppidi proximi ciui'
bus
B^2 De affeStU malefc*.^.^moniact
[^^js j^Qn paucis uario cmciamentorum generc inru^««« ^m-
i^i-^ q^QYum nximero quinque, ubiecciefiaftesCa-
rolus Cjailus in fuum acciuiliet cubiculum, ex oacnsliteris eos aduerfus faranaE iudibria inil:ru6lurus, muniturusq; : atc|ue lii Decem praecepta, Symbolum A^pollolorum, Sc orationem Dominicam recitaflenr^
hincalter alteriusnomeninquirit, mutuoqdudicruCa^. ip, nimis indicat,primo Libro inter fidicia d^monu no>
minaexpreirum.atqi unus ecclefiailen irrides,in hi^c
crumpit uerba : Quid n\^nc fa6luri fumusc' expellere
nos conatur pai-tor C^Refpodit aiter : Se uelle in hirco
tiigro equitare, ad quanda mulierem non ita feiunfid
habitantem,quam etiamnominabaf,regratumiIlifo'
re hofpitemia(fi:ansmt malefics artis nomine redde-
retillamfufpe6liorem. Identidem fefa6lurumalter
quoq; narrabat, ac eode ue<5lore profecluru ad alia fe
mina, nominc defignata in eunde fine : ac utcrq; fedi
jnfidens tanqua fatuus , cotinuo uocis indicijs ad di>
^as equitando uidebatur ferri mulierculas,quu inte*»
rimne aloco quidemdimouerentur, Tertiusadhaec
quafi in globum c6uolutus,contradusq;,2d claufum
cubiculiabripiebaturoflium, perquodinopinatoa^pertum,e gradibus decidit illaeius.In pago Houel ap-
pelIata,circaHammonem,multiquoq;indeuideba-tur energumeni. Nec procul hinc in aiia ciuitate fimi-
liter diris torqueri modis i daemone interea coeperut
oppidaniiquare aliqu^e fuerunt uinculis traditag mu-iieres,at plures accufiite, quemadmodumin negocia
ciufmodi diabolicc fieri airolet.
Italac duclile & filarum ficcum,ex Comitatu Mar^cenri,ad Cancellariam Cliuenfem,exaccufationecu<»
iu(daminepts mulieris allatum efi-, qusla£l:i eam fu^
iiTeredditam formam incantamentis duicinafuaafs
feuerauitrquumignitumtitionem ollaeinqualacco-?
quebatur fubditum, haec abftuliirct,quo domi ignemfoue-
Liher quarti44^ ^i^
foueret Rci autem ueritas fic elucefcet, In Ia6le trcs
funtrabftantia,butyrum,careus,&rerum. Siiamlac
Uetuftatenonnihil rabacefcereincipiar, quod aeftste
tcitius, hyemetardius euenirefolet, & tum coquatur:
iTiox dilTolutus cafcuscumbutyrocoit, concrefcit*
que , ut ad du6lilis lini modum eriam longifsim^ fila*
i-nentotenacideduciextendiqaepofsit; acficircum
didefa ligna circumuoluatur, ad tantam peruenit fic^
citatem,ut fragile reddatur, atquc in puluerem redigi
facil^ queat.
Dfmgmihwim momficrio l^dzdrcth Colonw
4 diemone cxagiutis^O' alil^i*
HAud difsimUia Colonise pafi^ae funt uirgines
religiofseinNazarethmonatieriooccIur^-.qui
bus hoc tamen accefslt, quodlicetannisali-
quotantea uari^Sc multifariam a diabolo uexaren-
tur,torquerentur,conueIlerenturq;:tamen annofexa ^^y*^reU'
gefimoquartofupra fefquimillcfimum, prstcraliud|)}^^^j^i!^*'
fpc£laculum horribiii modo frequenter editum,pro- rethCoUntj:
fternebantur faepenumero deorfum, infimaeorporis ^dtaboUne-
partefuccuiTataadeummodum, quiucnerifoletaf^ •'^^^**
fcribi, oculis interim claufis : qui podea cum pudorcaperiebantur,quum uelut a multo labore refpirarent,
Anfam autem huic malo dederat qusdam Gertru^
dis, anno sstatis fuas decimoquarto monatlerio incla
fa,quaBludibriah^cfsepiusdifiblutoGachinnop3rie*
baturin Ie6lo,licet amafiu finguHs nci^ibus feri con.gredienteftolaconfecrataabigereconarctun quauelitatione quu altera uirgo in feeundo decubens lcilo
(hoc nomine adiucta fociCjUt tutior effet ab amafijmfuItu)audireuideretur,totaexhorruit, actadequoq^diaboli hofpitium fa<5la miris conuulfionu generibus
difirakcbatur.inparaxyfino quandoq; cjcutiebat:ac
iicn
^^jf De affeSHs malefic.
licetmenteappareret conftare , uaria tamen incon*
ftantcrnimis, &:qu3Ederperationemrpe6larenr, pro-
ferebat. Itidem Sc alisemultse. Ita peftis hascueiut
contagio pror^rpOt, maxirae quum primum ad legi*
timmon confugereturconfilia. Di6lamuer6ama-fiam fuDprocohorrendasfcripfifieliteras, polleain*
uentas, in inqusfitione £ me in eodem collegio fafla^
Annoi^^^. i^Maij , praefentibus nobilitace &pru*tonsiathms dentia clarifsimo uiro , Domino C O N S T A N-aLyskerhe, T I N O d Lyskcrken j confiile dignifsimo, D. I 0>
A N N E Altenano,decano olim Ciiuen.D. i O A N>N E Echtio,medicinarum do6iore ornatifsimo, & fi>
lio meo H E N R I C O philofophise Sc medicina-
rum do6lore , cognoui : eas autem ab illa ut cnergu*
mena , jiec mentis compote fuiile eisaratas , non cft
quod ullus dubitet.
Dum hartc carnificinam adhuc exerceret diabo-
lus, harum uirginum quaedam pefte correptse, inter*
eadumeaIaborarent,nihildiaboIic^uexationisfen'
fere, ex Dei folius benignitate fingulari^qui torquen^
di in hoc feculo limites praefigitfatanae, ultraquos
ferrinequiti
Porro calamitatis initia fubminifirafie uidentuf
iuueneslafciui , qui per coniunftumfphKnfi:erium
contradaamicitiacumunaautalterajclam inmona'fterium confcenderunt, libidinemque explerunt.
Quibus poftea exclufis quum re ipfa amplius frui ese
nequirentj eius imagin e mentem uitiauit, taliumque
niotionum ignominicfam fpurcitiem, afi:antium O'
cuIisobiecitMilleartifcx. Atquoconuenienti Chri^
ftianoque confilio huic tragosdiae obuiamiripofsitj
peculiaribus literis eo mifsis fufi^ cxplicui.
Puellaadd- Huic albo accenfeatur uirgo facra ludith rtomi-
iHdneuexa- ne j quam haud ita pridem Bufciducis in tollcgid
/<*• iuxtaa^demD. loanni Baptiftas dicatam, uidicru^
dclifsi*
Liherquartm, ^it^
<3clirsimis intorqueri a iarana corjuulfionibusreiusq?
fauces ne cibum admiiterent,comprimi; Jinguam ite
inhiberi quandoq;,ne pioloqui pofTecruoces interirii
reddi& ridicuIasSc honendas audiui.
Accedat & cognita mihi puella, uirgjninobiliiri
tosnobio famulans, cuifidem dederatrulticus, qui
deinde ad aliam animum adiecit. Qua recognitSjmos"'
rore turbari illa coepit-: ablegataq; medium circiref
miliarea monatleriojin eximij iuuenis formaobuifi
haber d^monem,qui fe familiari colloquio in eius in-
finuansamiciciam, omnia ruftici amatifecretahuic
detegitj» ciin6losq; cum alrera puellahabitosfermo-
hesenarrat,utadreftim illam illicerer,cogeretque:Sc,
tu ad angtfftu perueniflent ponticulu, ille aiTumpto
oleo,quod fcamanibus gerebat, utminusimpeditdtranfiret, eam iuuit: iriaitauitq; tande, ut ad notu co'
mitareturlocu.Quona eo fequerer (refp6ditil]a)ubi
paludofaetantumodo funtaquaef Hincipfeeuanuir,'
illaq; perterrita in animi incidit deliquiu: quare iuffa
dominjEjmihi familiafisj bigis in coenobiu reduceba^
tur» ubiuelutmenteturbata, multifafiafehfddifbra-
hebatur, querebaturq; feetiamnumifer^ abilloda:^*
mone liexari, ipfumq; aliquando per feneftra liel alio
uelle earh abripere. NuIIa cert8 alia huius maleficij
cxtitit caufa, quam meditabundus animi mceror, obamoris .impotentiam: quamilludcndiperdendique'bccafiionem prasproperd arripuit fatanas at piiella ri^
ftico eodem poftea marito fretS,beIl^ ualuit.
Admirahilis hijhrid dc pueUa, cuim e Utcre cultef
cxc^mfuit. Qp. XIILHlcmihim^pr^termiftum oportuit,id qtiocfac^
cidit in pago Leuenfteet , fub Duce Brunfuic*
ubifcrori com.orabatur puella nomine Mar#garita,Henhingi Achils filia,annu ages uicefimu: qu^Annomillefimo quingentefimo iexagefimofecundo,
B alte^-'
^Sct TyeajfeBismaltjic^
altero die Ialij,ni.mirum diu^ Virginis ulfitatloni fa-*
cro.fororis calceos abtl;errura,eius cultrum (duo^utemerantin uagina coniundieiurdem Formg^jCapu*
lis sreis incifis ornati) extrahitjfeque in humiiioremfedem demittir,propterea quod uiribus diuturna fe-
briconfumptisimbecillioradhuc elTet, Praeter opi-
nfonem domum ingredituruecula,num puellam fe-
brisetiamnumfatigaretrogans, & quomodo fefe exmorbo haberet:' Refponfum illi ut fuit d puella, rur-
fum extra sedes nullo uerbo fa6lo egreditur* Calceis
mundatis cultrum in finu deponit : qui c]uum poilea
ftudiofeabiliaqusereretur, nec repertus eiretj^ metupercuIfa,du-m{]ngulaueftigandodiligenter& follici
t<^ perluftrat, hornbiU fpecie canem nigrum fub menfa uentri incubantem animaduertit : eo aba(fl:o fpera*
batfore,utamifrusculterdeteftus,ad priftinum do-ininumrediret.Vndeindignabundus il}e,cum fretwi
tudcntesoftentauit,fimulq; fecu faltu trans oftiuminfugamconiecit. Mox puellse utdebatur i. capite
iierfus dorfum deiluere quiddam tanquam humorisfrigidi,cui etiam accedit animi deliquiumj perdurat*
que ea uelut mortua fine fenfu ad diem tertium : quotandem nonnihilrefpirare,cibo&potu refici coepit.
Summoauteftudiorogata,qui'nam hoc malum irt-
uafiiTet C' refpondet,fe certo certius fcire, cultrum Wlum,^ fororis uagina a fe extra6lum,in fui corporis I«i
tere fmiftro deiixum haerere: eo enim in ioco fe dola-
rem perfentifcere.Cui licet contradicerent parentes
& alij,qu6d ea rReiancholia agitari,uel diuturni mor-bi,ieiunij,aut alterius rei moleftf fortuito cafli obui^
rationenonnihildelirare arbitrarentur; perftitit ta-
menuiq;ade6 infuisquerelis,lachrymis afsiduis &inromnijs,ucmentccsperetur,neccibu diebus duo-*
bus fsepenumero admitteret,quanquambland^inui
taretur,uei ferio minisqi urgeretur.Suatamcnhabuit
plerumq;
Liherqmrtm. 0fplerumq; interualla^cintermilsjonesvutetkmquie-t
tedecuinberet.Iicet nontamdiu,ob dolorcm conti^'
tiuum,a quo ita exercebv tur,ut totam incuruara ba^
culo inniti oportuerit. Auxit & hoc eius animi dolo-
rem,foIatiumq; minuit,qu6d quu illain corpore cnUtrumdefigi certifsim^ crederet, ahjtam conftantet
contrauenirent,proponefentq; «^wfisraV, & phanta^-
(lam corruptam q(^q iudicarentjprxfertim quum nul
lum quidem ueiligium indiciumue apparer€t,prsetef
quotidianos eius iutlus,qui iam circiter tres pcrdura
rantmenfes.Hincprominereoccipitinfiniftro late-
rerupralienemintrainfimasduas co{\as fpuriasuo-
mica,ouiferega!}inaceimagnitudine,&run^ irtftar:
cuius incremento aut deceifu^uel intumuit, uel refe-^
dit.Tum inquit illa : Ha(ftenus fide mihi deriegaftis;
quodin meo corporehsereatcultellus tatubi uifita^
tionis Maris folennitas denuo apparuerit, eu in cor'
porefigi,maniFeftifsim^intell''getis,uidebitisq; . Sic
tricefimo lunij erupit ex ulcere taUta copia puris, ut
tumor nonnihil ^Qit remiferit,& inde cufpi^ uelut cul
tri apparuerit : quam puella arripere cupieris, praepe
dituraparentibus,qui chirurgum ducis Henrici cxarce VuolfFenbiittel eo nomine accerfunt. Hie quar- puella hmitoIulijaceedens,paroGhiirogat,utpfiuspuellaallo- maca.
queretur , folaretur, Dei uerbo inftitueret,atqj ipfius
refponfo uigilanter attenderetiquod eam a d^raonioquandoq; exagitari plerisq; omnibus uideretur:& fi*
mul cum refponfo illa fubiungit, fe libentef ctiratio'
nis huius modum admifiuram,etiamfi fciret fibi mo>riendum cfle.Tum eodem die,Dominico fcilicet,cui CuUeuuie^tellicufpidem fub coftis p/ominere uidens chiruN traJuiur*
gus, eii cfi fuis inftrumetisattrahit,^ alteri conformiscrat. ueru circa ferri acuti medietate nonihil abrumfl
ptaserat.Chirurgi opera hiculcus coaluit.Sichabct
hiftoriagermamc^dchoCjpdigiofoopereeuuIgatae
B z Admi^
3SS 'Deaffeciismatef.
Admirdndihuiusf^cdaculieocplicdtia,
Cctp, -XII 11.
VumaclmirabiIehocfpe61:acuIum citra ulks^diaboliprsftigiasuereeditu fuilTe, nec ullaS
admsttcreglolTasautexplicatione, clamet una uocequilibet,meam hic fimplici interpretatione fententia
interponerenSgrauabor: cultrumqinofuiflein cor
pore,fed d^m onis praedigias & ludibria omniu ocu*
lis fuiireoffufajpuellamqjad^moniofuifleobfeiram,
quoad fieri poteft,breuiteroftcndere cum Dei benc'
ficio,adeiusgloria,acdsmoniseiusq; fequacis tur-
bae delufae contemptumjadnitarrquanqua uoce Stentorea multos occlamaturos minime ignorem.
T>£rnonU ad Primum obfcruari debuit,fimplice puellam longamintcuU in exercitafuifle febre,quaexeius diuturnitate.quarta-hocai}» :fr£- - r •rr • r«- " -r • • ^ • •' t
^ ' natuiiiecoli!so,nataex2rauilsimiaterrimiq; humot»
ris meIanchol!C!,qui m corpore putruit,copia:qui l^-
penumero etialiene obftruit,in eoq; tumorc,duritie
& apoftema gignit,eaq; occafione talem fobole quarSexm. tanafebrisetian6rar6poftferelinquit.Hocia6i:ofun,^eus. (iamento.nimirufexu fGemineo,aetateiui:enili,& diu
/ turnimorbit2eaio,rel!quuluuopusuigilanti indetef
foq; ftudio fuperftruitSc fabricatur daemon. In hifce
enim facilius miilto,quaminuiris,statematura&:bdI^tMnormela naualctudinefidem cofequitur.Hicin opificij fubfi*C70//CW dia- dium,humorefuisaclionibus c6uenientifsimn,quip
tif?mm P^ i^sl3ncholicu,a quo puellae cerebni & corpus tan
tumabeftutexpurgataforent,qu6etiaeo fumm^ad^hucgrauarentur,aflumpfit.Enimuero, quato affedii
in hunc ut fuccu uv«/ioyiKws fibi fuisq; a6tionibus pecu-.
Iiarefeimmergerefolet,eiusq;adminicuIo admirabi
lia inducere phantafmata&imaginationes raras, fu^
Ca^.z^ periori libro ea demonftratione oftendi, ut repetitio
neminim^opusefleiudicem,Solitttdo, Vtporro inftituiu tragoedise a^u jpfequeretur dae
mon.
^ern
Liher quartus, ^Spmon/olitudihis anfam arripuir,exorrus man^ remo*
tis alijs,qui fortafsis fide uiua ems conatus impedijf^
fent:primuq; uetul^ facieinduit.quf depuell^ ualetu yimUidQlti,
dine fcifcitaretur,ut quu eam poftea cukri in corpore
fepulti opinione demetalTetJn fufpicione procliuius
ipfa induceretur de lamia, quse carmine id efFecifsec.
Hocetenimin primis fanguinario ucteratori ftudio
efl:,utlitesmoucat, caedesq; l-truat,maximeinfontiu,
& falfampfuafione aduerfus ueru Dei cultu indacc t
imprimatqi» Vtquoq; alti? animopodeainfigeretur,
cultruexfinuinlatus auetulalamia (cui cudiabolo
comunio eft ) translatu efre,in canisnigerrimi forma ^-^^^ ^,-
apparuit,que menti nonnihil reftituta d^mone fuiire mfpeaTs.
fentiret. Hincin obfefsionisinitio ea aggreiTas
dasmon,fenfumuelutcatarrhi, uelhumoris frigidi a
cap.iteadtergudeftillatis indacit,utpoilredditam2^
te,eo mometo cultrfihocfrigorisfenfuin corpusfibi
inue<^ii eflecrederet.Inde moxingre(rus,fenfui3 orga
naita turbauit, utadtertiudieuelutmortuahabere*
tur : interea taualidapfuafione de cultro in latere de^
fixoimbutaphaatafiac6firmat,utfecusin animri in-
ducereiIlanequiuerit,quamitauerdregeftae(re.An.
tea enim norat ueteratorius ille medicus,ex diuturna
febre reliqaias maligni fucci ea in parte colIe6las effe,
quae putredini erat obnoxis, & ulcus excitatur«:uel
quasille,utfpiritus, adputrefa6lionejpmouere, eoq;
protrudere : uel quod etiam humorem frigidumad
•huiufmodi colie6tionem aptum, a capite accerfere
quiuerit. Talem abfcelfum inter abdominis mufcu'
los fiaiftros ex deftillatione poft longam febrem
genitum, uidi in Eleflore Colonienfi archiepifco^ t^ntoniu*
po, D. Antonio,fcglicis memoriae,cuius in iuftoru re« anhiepifco^
furre6tioneexgratiamemineritmifericordiaru pater i^,'"^^^"^^^'^
linicus. Casteru ulcus in eu fine fabricatus eft in loco
•^humorec6uenienti,utcultricufpideeo aperto o*
B 3 ften.
^Q9 De affcBls makpc^llend^rc,^^ exe^flionis occafione fubminiftrare uide^
retur, Sic pbiecla cufpidis forma,uel uera cultri allati
cufpide, interimreliquaeius parte crafToaere tecla,
puellse, parentuailantiu&zchirurgioculospftr.inxit;
<^uod facileuel aerisucl infe<5i:ifpiritusuiforij admi-
niculopoteif. HacratiQeculteliiiexilerquilinijs alii*
^ktrincoY' ;(Cubi ubi rubigine CQtFaxit,ecincl:u,fupraulcus depo*
|,|rfw/*j»ft ruitfathaiibicjicufpideoftedir^refiquacultelliportio
|ie pr^rtigijs uejat. hunc nonihil a diabolo retentu,uc
trahi uideretur,chirurgus inftrumetis ettrahitifed no
^ corpore,ubi h^fit neutiqua, ueru ex eius fMpeificie.
ibi enim adumbratus delituit,tatillo tepore dii cufpis
fpfpiciturjS^ chirurgus trahit,antea minime. Nec mi*
rum id uicieri oportuit, quu a circulatorib. & agyrtis
^aotidie taHa fieri cernas, cu uel per maxillas,uel per
trachis , citra fanguinis efFufione 5c pugiones Sc gra^
phiatraijcii^nt; Vjelcum feram orilabysqueaffigunt,
|ielglobuluminosinijciunt, & ilercuseducunt; ilc
|iiillealia rerum miraculaocnlis obijciunt,quibus ta^
inen nihil ineil praster fucum & doium.
Si npndum tibi fatisfa^lum hac interpretatione
putabis, Sc cultrum ^ eorpore edudlum eiTe conten'
ilaSjCedd, qui Sc per quos meatusinic^lus hicfuitc'
immilTum enim prius Qportuit,quod aiicupde extra^
hitur. A' capite dorfum uerfus,& ad latus inferi a dss'
jnone citra manifeilam Isfionem , quemadmodut^' |iumore itillar^ perporolobferuamus ,nequaquainpotuit. P^r os non ah6,quam ad gulam, llomaehum,jntcllina & anum aptamateria dcferri poteil, mini^
ine uero culter : quem licet quoque per os inuecluin
^lTe concederem, non tamen ad eamlaterispartem
perferri potuit, nifi diiTeelo prius a latere uentriculo,
peritoneoque, cum grauifsimo uitsenaufragio. AbAno uicifsim non alius patet meatus,quam ad inteili*
norum inuolucra , ftoiiiachum , gulam , fauces & os.
Hic
Ltherquartm, ^piHic denno uia haic cukello circumquaque precludi-
tur. Sipercr.rnem exterioreinrertumefleuoIeSjUbi
doIor,efTaru)ranguis,uulnus,ueiIeuirsitnumeiusuc
ftigium,autcicatrix':' Hicautem auerrutifsimorpiri*
tuidnegle^lrmfuit , quod cufpidem furfuminuul-
neris ore oilenderitjquu potius capuli forma certiori
cautela exhibere oportuerir,fi cufpide deorfum infer
tus fuiflet calter:qu3E '1:1 corpore non nifi cum lethali
multaru partiuincifions inuerti potuit: nifi primo ab
intimauentrispartefarfum innoxid protenfum efie,
ftultd dixeris, quum eo loco nihil unqua doloris (qi\*
feritreas uere interiores partes omnino fuiffe illaefas,
docet breuis curatio abfceiRis , qua impedire noluit:
prorfusq; a fuo opere,obfefsione,affli<5iione, diuexa*
tione Sc cruciatu dellitit diabolus, quod inftitut^ fuf
tragoediae finem iam fe coufequutuuideret:quu nimi
ru in ea fcntetia omnes perduxifTet.ut cultru exlater$
excifum effe certo crederet. Sic diabolo maior tribuQ
baturpotetiaquamdebuit,puerfa de Lamiaru uirtu-
te opinio accreuit,ac in Dei patrocinio^Chriiliq; po-leftate minus fiducije eoUocatum eft: maxime in illis
ditionibus , ubi ex prsedigiaru diabolicarum indicijs
perfas&nephascarnificineexercerinondefiinunt.
Si forte obijciatur, ferriaitain carne fuiHe exefum;
refpodeo,d32mone cultru ^ puells finu exeptu,in ter
ra uel in liquore falfum inferui(fe,autalibi eadexteri*
tate repofuifTe, ut in medio ferrii exederetur toto an-
no,quoabfolutofahul^cata{lrophcaddcreftatuerar.
Coddcrctur quoq; locus ferri exefus,qui digitos ferd
duos latos a cufpide di{lat,& tanta quoque excfionr^
deorfum ett magnitudo : quij uero cufpide incarn«,
ac ulceris maligna putredine hseferit.qui fit quod cu-
fpis ab acri pure iIIefa,Sc reliqua pars ferri,qu f in uentris uacuo hasferit.fuerit erofaC^Vel fi uoles,ferru cumparte abfumpta incarnedefixum fuifl'e: refpondeo,
Jd fieri nequiaifle,nifi fecudum longitudine deorfumB 4 cultcU
^p^ pe affeBism/tlefic,
cultellus in mufcuiis haefiiret . «quod fi fa6lutp defen-
4^5 , ego uicirsim hac ratione nego , quod manufitus
jlle potuifretextrinfecus contre<9:ari^quinimouirii
dijudicari. Adhsc ferrum totucamiinrerturuiiul ,&
ferexqualiter^bacri humorearrodjdebuit. Quumuero in medio faltem acies exefa fuerit, alibi quam in
corpore exefione fuilTe fadam fequitur : & diaboli ii*
lu{ione,operationeq; translatu cultru, & in fterquili-
nium, aut aIiumliquoremfaifum,autacrem,autpu*
jre immjflTum eoufqjy ut materiarodensaciei medie-
tatem folummodo attigerit. Haud dubie cautius hucfucum inltituiiTet , fi has eiiis a^iQnes eafolertiaex*
Cufliim iri prnjuidiilet.
Quod infuper in rei uer^ geftse aflertionem obtru^
datur, eambacuioinnixam perquam curuainclina-
tioneingredi oporxuifferhinc quilibetrerumnatura-
Jium perituslucuienterinteiligitjcultruinincorpore
non h^efilTe, qui ex qualicunq; mciinaripneuel deor-
fuii)ueIantrorfum, uel uerfus utrumqilatusgraues
cruciatus excitafiiet, uuinerafietq; : necaHacorporis
^onftitutione,qaam ere6la, habuilTet mitius puella,
3i adhuc urgeas hiftorise ueritatem, qua^fo ubii*
nam totoannoiiia cultri longitudodclitcfcere, aut
firmiterhaerereualuit:' fiin finiilriiateris mufculis :
Jioc tailuiSf ocujisapparaiflet, ncpin lienerecon di
tan^Q
tiher quartus. sp^tantotctr>pcre,tamquemnoxi^potuit,muItominus
exrramufculos introrfuminucntriseauitate : fice*
niminimas partesconcidiifet , cummulto uitaedi^
fcrimine . Hsc fiquidem fuit cuitri longitudp &a: ^ -K -^
formC^terum puellam a daemonio obfeffam fuilfe^non
cftquod ullusambigat; quemadmodupleriqjetiamperitiores coram attellati funt . argumento efrede"
bent multa eius uerba & a6liones; quod fspius men^tccaperetur, cibum &potum addiesaliquotreijce^
ret: amici cum ea blande, ferio, & minis agerent, nec
tamenpromouerent:qu6dipfaitidemuaticinaretur,
prsediceretque tribus menfibus,palam fore in uifita-
tionis Mariaefefto , cultellum incorporefigi. Quis ,
certum hunctiiem norat,indicaratue f" naturali pro^
fecloratione abeaimperita ftupidaque prsfciripo*
teratminim^. Has ergo uoces haud dubieexea edi^
dit diabolus, qui circa illumdiem abfceflumperru'
ptum iri iudicarat, Sc commodam eam amplexus an-
fam, fuas (imul praeftigias obijcere ftatuerat. Erupit
autemfaniestricefimolunij, quocufpidem prius o^*
ftenditpraeftigiator : indeuifitationis feriaeageban* indieipr^
tur fecundo lulij , Sc quarto cultrum extraxit chirur^ ^^^^; ^^^^^-
eus. Sicinexadlafuaratiocinationefalliturquoque [^^^'^'^f^'^^'
piendaxlaepeuates.
B 5 Kidicu^
^p^ ^• De affe^is malefic.
KiSculus modwi res dur^ in corpui m^gcrendi. Cctp. 'X.V. _
POrro modum quendam ineptum , futilemque,
quoeiurmodi materies dursein corpus opedia*
boli a Lamijs ingeriltur, dcfcribit Do6ior quida
in libeilo Germanieo, qui lacobi domini Liberi in Li
cht£bergnomine,prsdicacur,circuferturq;.Huncite
approbalfe Ludouicu Milichiu , uiru alioqui piu & e-
ruditujn iib.Germanieo, Magicus dsemon infcripto,
iniron Ab his a(reritur,corporis poros k diabolo ex-
tedi,per eosq; inferi ilrame, fetas porcinas,a(Iulas,co
rium,prefegmina,fila,pifciu Sc fruticu fpinas,&: quaf-
cijq; materies acutas. deinde poros 0€ciudi,ut quan-
docunq; uolet archite<5lus,recoditje res rurfus extra--
hiqueanr.Subiugitdodorhasfimiiitudincs : Quem*admodu,ubi quisfubaqualapiderecondir,neceo ibi
reii<fto manuq; retrafta, quomodo eo deueneritla*
pis,fcitur:llcquoq; naturali ratioeuaginae poros abf'
quelasfione penetrat,ferruq; liquefacit fulminisra*
dius.No difsimili modo inhifce del-ufi6ib.fit,que ma^gis noxiailigmata,uulneraq; inferijt.Hfceius uerba.
RationeshasadmodumeiTeieiunas,quiiibetreninaturaliu cognitioneleuitertin(5^us , intelligethaud
difficuIter.S-iquideporos illosnatura exprimacrea*
tioneilri^lusimos.adaemone eo ufq; diil:rahiinno^
xiepoire,utirramina,coriauelcuItrostranfmitteret:
deinde conciderenr, emitterentq; fuo tepore ad Sata
nsarbitriulibidineq;.conferuatatotdiebusuelmen
fibusfubftatiam, prorfus^^^fV^z.v glTe, necullo modofieri pofie affirmo. Pori enim corporis i conditore ta.
angufii^abinitloconilridifunt^utpraitertenuifsimii
]iquore,ueiUtfadoremueluaporem;Crafsiusautfoli-
dius nihil rranfmittantf quemadmodum etiam in du'
ris crafsisq;Iapidibus, maxim^ co6Hlibus, &lignis
obferuamus: quoram pori quidemliquoremtranf*
mittunt.
Liberquartm. ^pflalttunt, at nihil durumaut folidum fine Incifione,
• ffa6lioneue. Talia quidem phantafiafacileimagina-
tur,at in actum non item deducuntur. Similitudo de SimilitHAa
lapide in aquam manu demi{ro,profe(^6 multu abfo^ «V^»^*
ria exi{lit:ridiculuq; eft, conferre hominis corpus fo-
lidum, compaclumq;,cum humida, tenui &fiuitantc
aqua, ,omniu capaci^qu^ naues, & quodcunq; uoles,
natura admictit. Sic nec igneus ille fubtilifsimus ra-
xiius uaginse poros peruadens, quicquam haber fimi^
litudinis ci^m cralTa Sc dura re, quam in corpus humanuper porosiilsereintrudi c6tenditdoctor ilie. Nifl
demonlfrationis uanitate quilibet palam cerneret, in
iconfutando prolixiori me oftenderem: probationes
Aiero non diisimiles fparfim in eo libro funt obuis.
In corporibm repcriuntur qu£dm naturditcTsqucs
<id ^ndcficia quando q^ referumur,*;
INtcrim naturali etiam rationcinfleatomatum &atheromatum, aliorumque apoftematum finibuSy yariaapsfle'
carneexefa, exuifGofis& putridis humoribus ac mainm con-
fibriscaIorecoquenteexiccatis,matcriasiapidibus, ^ff^f ' ^Z',
topnis, arenis,urceoiorumteitis,l!gnis,csrbonibus,^ adGiaHc,
capiilis&amurc<^fimilesnafci,incatationihusabim* ^u.ia,.met,
peritis aficriptas,fcimus exGaleno & Cornelio Celr a^cdfm H»
ib. Curauitalias D. SolenanderinLucenfiumBur<ro r-'^'^/"*^
matronaproue»5lioris ^tatis,uxoremHieronymi Lu^chefinipatricijLucenfis,ababfcelfu,quemdiufu{ii-
nuerat fupraclauiculam {iniftram:exeoaliquotdies
aperto extraxit,pr^ter crafsioris puris multa copiam,
iquiddam tenaxac lentum,quod cum non faciie pof-'
iet diuelli, eluebatur diligenter: elotum tam fimile e-
rat hapfo lini madentis, ut uix perfuaderetur aegrotae
& aftltib. excrementu efle toto genere praeter natura
cx uifcida materia, caiore 8c mali diuturnitate cocre-
tum;
:>.p$ De affeEiis malefc,
tum:omnes fiquidem raaieficiumefrearbitraripem-
tus maluilTent.
Tofhi in Nonnein morbo artjculari plerifque a pituitacru-
iunClmii. da,re{iccatajCra{ro terreftrique humore indilTolubili'
ter impa6lo, refolutis partibus tenuioribus , tophos,
Grsecis arw^i^f, uelut calcem , in iun^luris enafci uide*
mus: quam etiam exemptam materiem, paulatim ex-
ty5f»?o;j .Se- cipitaliaC' Qui poft longamfrequentemquetufsimntuemui de ex thoraccuiolenter caiculum expeflorarunt, fupraahdit.Atorb. j-ecenfuimus. In pannicuioitem epar cingente, lapil-
'4 94 haliquo tiumeromuentituntlethales, &grande§^ex
CalaiUex ipfo epate excifi. Vnum fimiliterex inteffcmis expul^
ihorace&m fum fuilTe, & alium porraceo colore quantitate uniusuTlmH expui articuii digiti ex fcllisueficula, ueiut & ^ matrieisjytnucafe.
^QQi^]^yj]\^ (\yjQ^ cxcifos memini. De tophaceis caU
tc>feUhfolli- culis m utcro natis,uide Aetium libro i6, cap. ioq, At(ulo, &ma- ab eadem caufa in his partibus,qua in renihus ueli^Q^,
mce. f^ca, generari potuerunt, ca codionis fpecie quaili
iV^y^ri^ dicunt,nimirumabhumorecraflbj.uifcido,tcr^
reo, 8c calore igneo: quandoque uero & naturaii, fed
non analogo materis, humorem hunc adaifante, co-
gentc , & in lapidcm indurante , qui interdum uariae
Lih.6.cap.3. 3c admirabilis inuenitur formae. Galenus fepilosde Loc. af- inciendo excreatos uidifie narrat, Bc cum ex colore,
ny^ '%' tum exmoie credidifie dicentibus eosexcraffalen-PlU O" ani- ,
1 1 r • • • ' •
tnakulacivni taque materia, quam calorcairecitexiccauitque, m
urmtiexxre- uenis confiftere , &fe longitudinis ipforum caufam'^*' ignorare.Inlotijs quoqueeorum qui lueuenereain<»
feftifunt, multoties innatare uidentur minutaant-
malcuia formicis affinia, aut ijs praefertim qui se*
ftiuis mcnfibus in aqua cceiefti uolutari confpici*
untur.Z/.2. c/^jM- Tradit ^lexander Benediflus, mulieres calculistpm^
'f/"^- minus affici in uefica.prseter calculos fetarum, ueluti
; .,,^,^ qu^daip capiH^menta, qui non ime diro cruciatu in^
nafcuii-
tihefquarm, ^gjnafcuntur exmucoramateria. additque, aliquibus
quasdam in ueficaconcrercere, quaenihilo aconchi^
lijsfpeciedifrerunt. Similequiddam feuidifre inno#bili quadam dominaadhuc fuperlljte, indicauitex-
cellentifsimus medicus loannes Evvichius, qui^ cumlongo tempore renum calcu!oaffli6lafuiflet (nulla
cnim quantum^uis cruditofum medicorum ope iuua^
ri potuit) pofl aliquot annos primum quidem ali^
quandiu ianam tenuem, nonunquam inuolutam, in-
terdumfilalonga, alba, duplicata, inflar eorum qui-
bus utunturuelliarij, &quodfide fuperat, fsspecum
nodo,ac fi ad ufum confuendi aptata fuifTent^per uri-
tiam excreuit.Deinde uero,quce res etiam aliquantu-
lum temporis durauit, arctius copa6lam, uelut ochra
commixtam non tam lanam,qu4m membranam la-
nofam , quali integunt fefe illi uermiculi qui ex Seri-
bus infulis adnos adferuntur, cum lotioreddidit.
Poftremo non rar6,prxter reliqua.pilos longitudine
Unius digiti, partim utrinque albos,in medio nigros:
'partim contra,principio nigros,C2tera albos: pr£te<i
>eaacutosin una partetanquamextremitate, obtu-
fiores inaltera quafi profundirate acradice (etfi ra^
'dicecarere oportuit) fortiufculos,durabiIes. Atque'eiufmodimateriae tantumno mjraculofae ipfafecumplenam portauitarcuIam,cScpIuribusuidendam ex^hibuit, eiusque partem Evvichio donauit. Sed meafententia, fi res has monflrofas inrenibusueluefica
non genueritnatura, meienti aegrota^ dubioproculcas fubieciffe dasmonem ob incredulitatem certumcft, ma.xim^ fi ilii fufpicio fuerit ingefla de male^
ficio.
Cum Pifis experientifsimum medicum&chirur'gum D, Gabrielem Fallopium praeceptorem fedare*
turcoliega nofler, fimulque accefsiffent quendammereatorum internuncium natione Lucenfem , cu-
itts
^p S Tfe affecfh malcjjc,
ius uxorualetudinariaicolJcis fubindc doloribus fcborabat, tumuero ijfdem torquebaturgrauifsime j
poft alterum aut tertmm curationis diem, a multis re
medijsexarteadliibitis, tandem praeterom.nium ex--
pedationemdeiecitpilam , uel topkum potiusnonadmodumgrauem,magnitudinemaiorempau}o co*
lumb^ ouo, ^ cuius reicflione paulatim dedjr dolorj,
pridinaqiredijtualetudo. H^creliquisdemirantibus
affirmabatFallopius, idem alias nobilifsimo medicoFrifimelicaedoloribuscolicis uexato, Sccuidam ter'*
tio accidifTe,
Anno 1549. commemorantur in Vngaria circ^
Lutr^&U^ Thayfseflumeninuentihomines, in quorum corpo-
terumcorpo ribus abfolutae iutrze & lacerts elTent muentas . numfihmmHbx. ueri{imiIeuideatur,aIiorum ePto iudicium . licetnon
ignorem, uermes prodigiofos ex caufa naturali quandoque in hominum finibus ingigni. De quaetiampuella fufpicio fpargeretur falfa , ferpentem ftoma-
cho inhaerere , cruciamenta excitare, Scfubindead
fauces confcendere,fubmeafuitcura, bellequeiam
haber.
Contigit & ante annos quinque^ut retulerunt fide
digni,ininfuIapropeMafecum ,rufticum quendampofl: concinuum uentris dolorem, t^ fumptam ali*
quando aduerfus id mali theriacam , uermem excrc-
t^ermlf loTt-ri viifTe o£lo pcdum iongitudine, ScdigitiuniuSyqu^aS
tudiniioBo cornutoore, non admodum difsimili anatisrottro.-
fedHm, Saepius item uifuntur uarije formx lumbrici or@
reijci.
Pilas magnas nigras,infl:ar magni pugnl,3equaliter'
orbicuiatas,fjne futura,pilis paruis moliib.ardifsim^
infarraSjCX boum iiTniorufanorulanien^dellinatoru
uentricuJo & inteft nis exeptas , aliquot annis pene*me habui.lncatationeingeftas has,exclamarentmul^
li: generataru tame harum piUru caufam inueftigar©i"^
nata^
Jjher qudrtm, ^ppjiattlralemlibet. Vituli adhucla6leiiiuentesmacer-'^f^'*/'"^^»^
no, fi quando alimonia deftituti , uel alioqui pctulca"J^^^j^^J,
"^^
aetate infolefcentes , ad parentein uel aliam accurrut
uaccam , eius furas uel quemcunque contigerintore
locum hirtum , maxim^ pofteriorum coxarum , tamexuguntauide,ut etiam depilemreddantrpiliqueua-
lido crebroquefuiftuinuentriculum attra^li , Scfre*
quentimotu faltuqJafciuo paulatim conglomerati,
plerunq; lacleuel chylo obuoluuntur, autpituitofo
luccoIentoiquitemporisfuccefTutenaciorredditus,
membranaeinduitfaciem : quemadmodu fubftantia
Jiraoraaibidaftatim afe^lioneuifaellprimumobdiu
^a hasc pilarum pellicula: qu:e deinde exiccata pcde-
tentim, coriotin6lo etianigricie afsimilabatur, quauna inpartecultrononnihil excifa, eiufmodiunitor'
mes pili molles (quales in illis diclis pecorii locis in*
ueniri cernimus)admodu c6pa<^i apparuerut.Citius
huic fentetiae a{lipulabuntur,ndeqi habebut,quicun> ^
que ueterinari^e rei affueuere,& iumentoru educatio
nemattentius obferuarunt. Itanihilomninorationi
. derogatum uolo, fi quando ea in rerum miraculis uel
manifeftoadelTe, autoccuirefoueriuideatunVerumquaeprseternaturaeordinem. Scrationis cognitse mo*dum a milleartifice fatana , dolo & prsftigijs , ut noncredentes in fuam iiliciat naffam , nemine uer^ , licet
quidem phantallic^ cooperante, effinguntur, Scin*
cantamenta putantur (quorumnomine frequenter
ixicufanturpuniunturq; innocentes) propono,qu(>ueritas a mendacio fecreta cognofcatur,& daemonis
ludibria penitius nota negligantur, atqj fanguini in-
noxio pofthac parcatur : cequioriq; fententia accufa-»
tores, peculiariadiabolimancipia (diuinosalij uo-
cant,mihiuer6eruntmalefici ) conuerfamale inoli^
tae confuetudinis fori forma cxibilentur.
Seruat quoq; alius apud fe eiufmodi pila leuem ad^
modum.
^09 De affeSHs malefic.
modum,ou! iiiagni quantitate^fed orbicularem, Pifil
extrac^aftl ^x colo inteftino iuuencse bubulge : hasc
pomo citrio uel aufantio tam erat (imilis , ut fi eo fu*
ifletcolore (eratautemnigro^uifuroio difcerninon
potuifTeL Arbitrabatur quida tum^ex integro aurs(n-
tio deglutito eam itain ucntre indurui(re,fed afbitra^'
fium hoc & ridicuIum:cuItro autem uix segre cortice
-uiiainparteincifo Scdetrado, inuenta fuittomenti
nigrioris congeries, & fufFarcinata, uel potius tota
cdncretaexpilis.- Huiuspilae meminifTeuideturPii-
niusinhsEcuerba : Etiniuuencarum fecundouen-
tre pilag rotunditate nigricans tophus reperitur, nu[>
loporidere:ringulare(utputant)remedium xgrdpa-rientibus, fi tellarem non attigefir. Inepte autem to>
phumappeilat, fi de noftraloquaiurpila. IIiefiqui>
deminter lapidesnumeratur foraminulentos : haec
lieropilaexpiliscompa^la, nihilhabetuel lapideia,
uel arenofum,uel foraminulentum: fed e{l circuqua-
(Jue fpifsifsima,& folidifsima.
Kder.Max:- Nscnlinus admirabile Ariftomenis Mefi^enij cor,
hh.ucapS: quod Athenieres ob eximiam. calliditatem execftum
pilis refertum inuenerunt, cum eum aiiquoties ca>
ptum,&: allutia elapfum cepiflent.
Cap.9. Reru adhscmiracula aliahucfacientia Alexader]^aernfcaU (iefcribitlib.tertio Anatom.in h(^cuerba: Acies fcal-pe icmi ea
||j ^^^^^^ ^^^^ ucnam imprudens chirurgus cuida
tHofks afceii- mcaute lecaret,meatus penetrauit dmerlos, poltque
dtJJe,nonmi- aurem conftitit,ubi cortinuisfer^pun6?:ionibusfen-'htjitiienfl- tiebatunquamoleflia fsepeariobisleuari uoluit. Su-
' prafidemeft, quodij ficuminCretaeflemus, uidi^^CuJlHiftrred mus. Rufticusin quddamtumultufeditiofofagittatnthorace re
circa dorfum impa61auulnefatus fuit: euulfafa^itta,-
sctaaluHboU lerrum m thorace relmquebatur . acuUlnus,perqui*
bieniHm ex- fita fruftra t cufpic^e ferrea,chifurgus fanauit. at poffc
ctdu. biennium per irifcrria eaexcidit : qus mifaculi gra-
tia,bar-
Liber quamu. 40 1 —tia, fcarbataefigurjedaorumdigitoriimlatitudinis o^
ftentabatur. Secundum enim diaphragmaprius mu-cronepenetrauit, ubi pars carnofior e{t : deindefe-
cunduminteftinadelapfa, iuxtaaluum fcnfimpodi-
cemfecuit, uiamque fibi adexitumtecit femiexefat
quaderemagnamcdicorum fuitconcertatio. Idem
libro2. Anat. Quiuenarum mcfenteriacarum orificia^^^^
interinteftinaamplioraputantin uiuentejquf in ca-
daueredclitefcant.long^ decipiuntur: arbitranture-
nim,ciborum frufta per eafdcm fibras tcnuifsimas aftrahi pofle: putantque, uirginem xtate noftra Vene- ^^*^ ^'S^^*
tiis.dumhscconderemus, quce crinalem acumqua. *'/'*' f*^^^' ^«'^
tuordigitorumlongitudme,quammterdentes dor^
mitura continebat,incautcque in fomno deglutieratjj
pcrurinampoftmenfesdecem maximisemififiecru'
ciatibus: quoniaminueficacoUedisuifcofis humo-ribuSjlapis circum acum coalueratj gallinacei oui magnitudine: &4ucnismefenteriacis acumpriushau^llam fuifie conte.ndunt. Obiter hic adijciam, acus iU
lius pcf urinamredditas exemplum plurimos difie*
ftionis ignaros commouifiTe, qui eam perucnas mefe
faicas ^ftomacho ad iecur, ac peruenammaioremad renum anguftias, inde ad ueficam penetrafiTej falfo
arbitrantur, ora fibrarum in uiuentibus patentiora
cfleadacum fufcipiendamputantes * acusenimfuaacie paulatimmultoquetemporeperinteftinapene*trauit (fiquidem uiamfibi facit, quodlnaturapro-pellitur) hinc per ueficam qua parte carnofa cft, inde
per urinariumipeatum excernipotuit. Adeundemccnfeatur modu,de fagittse ferrea cufpide, quae bien-
niumnaturx du6lu commodas fecuitpartes : quod& alijs mirabilibus facil^ comprobaue-
ro excmplis. »
C A^damo*
40i De affe6iis nialijiC^
A ' diCmonUdsf^pefaUi medicos ioRi^inioU
Op, XVII.Llisporrodaemonis aflionibus faepius uel perLtirsimoSi& in artis operibus excrcitatirsimos me*
PuelU ada- dicos circumueniri deprehendimus.ExempIum crit
moneohftjja. memorabiIe,qii6dhaud itapridcm,cum melancho-lia puellam uiginti annorum affici iudicaret clarifsj-
mus medicus,no(fl:esque ea infomnes circiter unde-
cim tranfegiffet,hie ex arte pilulas de cynoglolTa foniMedicm;yri ^^^^ conciiiaturas offerret : quaru una deuorata, di^
^^'*^\ilcl g^^^ alteru aegrotaoccludens oculum : Vide, inquit,
quamnuncdormiam.Mox,a dsemone ea obfidione
fubiugata,nec perpera,afrerit medicus : a quo fe irri—
deri animaduertlr.Cumuerohinchominu cogitatuJ
dsmoniuprpicerearbitraretur,g)nuIIi fe cas ad fo*
mnum exhibituru pilulas aperuiflet (id quod tamenfatanjepuellaobfidentiinnotuifTejdocuit ironica \U
Cogitdtionei \^ de fomno expiluIaexiguadeglutitagenerato,obiehomwu. i^^o ^-xj^ X jnnuam e^o : Medicum ad obfefe curationcmratdamoii. c -iT j ...
accitumruiilenoueratda?mon:quareomni ems m^flituto curaridi hanc modo,& medicamentoru pr^pa
rationeuigilaterobferuata,utfpiritus eft, easfomhoj^uocando deftinatasfuiifepilulaSjexratioRCnatura
lijpmpt^irjtellexit:quo nomiine captata occafione,
ir.ed!cuil!udere,ridereq;,iIlinonfuitdifficile.Necho
Pe diffnit. minu cogitationes nouifTe daemoncjtradit quoqj AueccUj: dog. guilinus.In eaetiapuella,horrenda conuulfioniiatro
niat, ciu facieSjCrepitantibus quoqjiun6lurarucompagib.
aliquandoconfpiciebatur.AdaquxIuftralisarperfio
nemmireetiamuidebaturexhorrefcere. Hunc fu^
cum quam alias detegere conaretur Melanchthori,
dxmoniacumaccefsit,quemIuftratisaquxafperfio«* ne mirandum in modum exerceri exagitariq; intelle.
xcrat,aqu'am uerofimphcefubpallJo clam contulit.
luiecia uaque a quodam luilrali aqna,fuos cruciatus
confeilitn
Ltber ^uartm. 46
j
confcflimmir^oniendjidsemoniuin.Hinc exfuapu-
raaquaeundem a'per(itMeiachthon,cuius inied-o-
•nenonminusarficiuidebaturenergumenus.Proin-
de is fe diabolii fefellifie sliquando narrare folet, qui
antea ipi^us a6liones,Sc cuius eflet animi, minus ob-
feruarat.
RecenfstLangiushiftoriam dc quadam tnuliere, nh.i. £pi$;
quae,cumBononia2reimedicae operam illenauaret, medic>epifii
circapudendaulcereraniofo, meliceride fciiicet, Ia« 5^-
borabatifimulatqsuerofpem confolidationis maxi*
m^ Isto chirurgo otlentaret^tum repent^ noiius l)(.s^u
humormelli fimillimus ubertimerumpebat, donecd3emon,quo obfidebatur, deprecationibus diuini^
expeIIeretur:tumeademnocle,nuiIoreIiclo cicatri"
cis ue{lig!o,uIcus fua fponte confoiidaibatur.
In hac muliere,quam oblidiorie conftrinxerat dae-
mon,fua ipfum oftentafle ludjbria,&:ulceris illius fpe
ciem,certumeft:atq;aijatoiilitoq;humore melli fl-
milIimo,chirurgi oculos fafcino delufiflTejUt hic ex ul
cere ij(w/.'* promanafle crediderit : quem i daemoneinueclumfuiflreinulceris confolidati ueftigium,uel
inulGusphantafticum,ipfamomcntoperada daemonij feceflTuteftaturcuratio.
Narratprstereainflgnis philofophus $c medicus DeaidliilH
loannesFernelius^quod quum noh ita dudum qui* rUcaufisU. 2;
dam per aeftus no<5te uehementerfitiret,e fomno fur ^l^^^j^fM
gens,potunonmuento, obuium malum rorte pre-dAiniiiimiUii
hendit : id mandens,fauces fibi qiiafi manu praeciudi
ftrangularique fenfit : (Imulque a fubeunte daemoneiam obfeflTuSjUifus eft in tenebris uidere fe a prsegran
di nigerrimoque cane uorari ; quae poftea, reftitutus
integramente,ordinerecenfuit. Hunc nonpauciexpulfujcx calore 3c fcabricie linguas febricitare,ex uigi
lijs & mentis perturbatione fimpiiciter d^l irare iudi»
tabant.Aliosciafdeordinisuiros dc61ifsim.os nbdiV
BeafeBismalef.
n^„f,U.r. famUi«,pauc.santeann s corpor^^^^^^^^^
a,L r-^^". quafi conuu fione ex tempon .
^^^^^ ^^^^^^^^
rnterdu et.a d.g.tum '«''"'•!'^^^"^leritat; exagita
„umq..lus3-XoXu«bes coh.berelur.ret,utu.xam.n.ftr.squatuo g^locutio li»
C.putautinconcuirum.aceba^^^^^^^^^^ .^ ^,^^,^^^^
bera,mens fana.oesq;'«"'"f?''|„;idie corripieba-
„,sferocia.Dec,esutn^^n.2^-^£^
tar:m '««""='.""^""''^t^endsfenfuuq; l=efio accef
lepfia ;udicar. poterat.f men '_^Xi\„„„„lfio„e
ep.lepfis.fin't>ma a .m g ^ .^ ^^^ „^,,
nx dorli impafto '=,^°'''""'l,„^„,,.„„0 uerfum.non
uosemanaret^ ip^-n-^^^^
aut.ncereDn^d ff m,natu .H^^
^^^^^,^,
'««•^"«".•'JS^^ldfcucurbiruLinfigunturnernes genens ois &uaimK.cu
,
^^ i^Oim quK„or!initijs fotus,una.one .empl^^^^^^^
d,fcuterec,demqu?roboraru^^^.^^^H .^^
t.te ob«f«'^«.^" P''^'?j"aiacins hebeni decoao:
.turbalneis,«ftuar,js,&
Ouaiacra^^^^^^
.ja=e n.h.lo ma^.s ^f^^Ii-^^Xtertio primim de.
?nus i cogninone "".• N-m '«^ e P^i„,
ptehenfus <!?-""^"'f^^^^^^^^^ tum Gr=ecis
fuet.sci. uerb.s "f "^^^^'^','1^^ l.boras effet) fe g'(quanqua
^^''''x^^'^^^,]^^ detegebat.ridens , »dens.lsmul:amediCo.i.leci^eta 5 ^,
j^.itis
pharmaciscorpushocpeneiUj,u-.*..
^^^^^^
Liberquartm* 40sborantem pater inuifebat, is proeul 4 confpe^lu in*
clamabatjAppellentemhuncarcete, & ab ingrefsio*
nepropuirate,auttorque ^ ceruice detrahite . exhocenim,utGallorumtorquatis equitibus in more etl,
diui Michaclisimagopropendebat.Adhanc Ferne- V.MkhadU
liinarrationem,uelutparenthefi interieda, refDon*ymaomtm fe
* j-' 1 - j r -Kf \ \- • ' r fernndareft'deo : huc daemonem leMichaehs niiagmemulquea^ mitUt dxm»deo uererifimulafTe.ut aftantes falleret euidentius : ^;;*^. .
quafiuerohic ullius exhorrefcat fimulachrum, qui
ne quidem ipfiim Chriftum, exprefiam Dei imagi* j^^tt.^,
nem timuit,quem aggredijafTumere atque tentare au Mar.i.
fus eftj Paulum,uas ele6tionis,colaphis casdere : lo' ^«c 4.
bum iuftum affligere : Euam in innocentia conftitu- ^-^"'"•^»-
tam,uafroaffatufallere.Tnterrogatus hic (profequi* Qg'„]'
tur ita Fernelius) quis efleCjaut quo modo.Sc qua hfc
poteftate molireturf dixit,raulta intus efle domici-
Iia,inquibusrerecondit,&in quietcadalios commigrare : fe in hoccorpus inie6lum a quodam cuius nomen non efferret : i pedibus ingreflum in Regia, & i
pedibus egreflTurum, cum prjeftitutus dies aduen*
tarit.
Confutatio iUm,qu6dfe m corpm i quoddm iniet^am pro-
xime dixerit didhelmjdq; prorfm k nemmc
fieripojfe. Qp. XVIII.
HJEc (meaquidem fententia) mendacij pares
fingitjibenterque fatetur,non coa^l^ : licet ce
remonijs & execrationibus fe compelli fimulet,uta-
liosludat,dDcoauocet,finiftram deinnocente opi--
nionem inijciat,quo authorem inicifli dsmonis moxcredanthuncde quo illis uolitet fufpicio peruerfa;
itarerum fuarum fategiffe arbitratur,fi hac quoq; ra-
tione hominum diuellat animos, caedesque ftruat.
Enimuero ut ne daemoni quidem licitum eft, corpo^
C 5 raaut
^o^ Be affectis malejjc.B4rn6.nei ne raautliomlnum aut beitiarum ingredi pro fua libidUr^odum tm
j5eaufarbitrio:(icnulliuetu!9E,nulli obftetrici (qus
le^Ummitte- corrupta multorum eitopinioj necullihomm!,quan
re. tumuismalignoaut fceleratocliaboljmancipiojeon-
cefTum ei-i:, corporibus demonas imprecando immit^
tere . alias fatan^e potentiam exuperaret hominis uir#
tus maligna , fi homo pro corrupta (ua uoluntate hic
poiret,quod demoni denegatum fcimus: quum hunchihil o mnino aut intus aut cxtra pofle,citra peculiare
Dei airsnfum, ex Sacrarum literarum traditione nia-
nifeilumiit^quofulFragante, m procm(5lu iVat fpiri-
tus ille nequam , opinione celerius corpus uel ingrc-
diens,ual coliidens. H^ec unica t(k eius uoluntasjpea
&expc6latio : Dei nutum obferuar, &:calculum ex.
petit , non uero maliciofam ullius hominis imipreca^
Mtkmim' tionem.qusE fi tantillum haberet momenti,uix homojrecandi co- [^ ferum uatura fupereflec, qui non uel d^emonu my*
riadib. infarciretur,uel ab ijs auferretur,uel pede toU
Isretur, uellueGallica, aut lobis ulceribus fcsdifs:*
mis confpurcatus lugeret: itadomos,c6pita,uicos Sc
virbes,his diris& imprecationib. perfonare ubilibec
^tudias 5 ut nec parentes liberis , nec liberi parentibus
parcantjimo feipfosleui decaufa pleriqj deuoueanthorribiliter, (itq; eiufmodi execrabilisfalutatio con-
iugi a marito plerunq; etia hora matutina expe6lada,
^cediuerfo. Sspenumero irapercitinonnuili.ufque^
adeo his afTuefci^t uotis,ut in habitu ea degeneret : &pro decoro tande habeatur, atq; orationis lenocinio,
fi in famiiiari colloquio,uel amicafalutatione,uelrifa
iucudo,horreda2 eiufmodi cocrepent uoces: quas ta-
jne nullil fortiri eifeclu in aliu , palam cernimus: tan*
tum maledii:ihominis,o!imratJonereddituri,nifs'pcB
nitudine conuertatur,laedunt animam. Atqui potius,
ifi quid imprecationes ualere quis urgeat,omnibus e*
ritindabitate ^rernafalus expe61anda:cumnemoiir,
cui
fhniildo tiiiU
Tokr.
Liherquartm, 40fcui non aliquis fdlutem precetur perpetuamiqus pre
catioexDeiuolantatefir,quemadmodum exfatanse
impulfu illa maligna. Si quandoque ex maiiciofa pa*
rentumin filios imprecatione finirteraliquiseuetus
fit uifus,nihil contra nos facit, ob peculiarem ingeni-
tamque parentu n cumfiIijsfympathiam,cuiusno-
minc exemplum quandoque horrendum proponere
foletDcus. Quamobr3mPiatoquoque,nihiIp2ren' ^^^'^*
tis imprecatione filijs cenfet periculotlus. Contra '^*
uero accidit pijs : quemadmodum in Iacoba,Ifaaco, Gen.i-j.^f^
eiusqi liberis,item Tobia& eius filio apparuit.
iDmoniicciYum impreationvAn pmiitamm
exempU Qp. XIX.
SPe<5lacuIa interim non uulgaria fubinde oculis
noftris a Deo proponuntur, ut ijs territi, inuete*
ratam mal^ imprecadi,uel etiam temere iurandi,
Bc faepe faifo, confuetudine declinaremus. Sic fertur,
militarepeditemantepaucosannositer perMarchafecifle: acnumofosloculoscuidafushofpit?2,apud
qua decubuit segrotus,cuftodiendos tradidsfTe. Poft
dics paucos reftitutus , pecuniam repofcit ab hofpita
quf iam cu marito ca efle rerinendailatuerat.Se itaq;
eahaberenegar, iniuriarualteruaccufans. Iratuspe-
deSjhofpita uicifsim infidelitatis infimulat. Quo au-
dito,c6iuge purgat hofpes,pediteq; ex eclibus detur-
bat. Hicreiindignitatepermotus, extra6luenfcm in
oftiu infiigit incofiderat^.Vim fuf domu' fieri ab hochomine,proclamat hofpes.Quare a rnagiflratu in car
cere coijcitur: agitaturqi fentetia,ob illata ulm,illum
gladioferiendu.iaextremusdiesiudicialispreforib.
eratjipfiq; captiuo moriedu effe,in carrerc nuciat d^^• montatfi feipfidedereueliet,utn!hilfupericuli,fefa
^jturu pollicetur.In innocentia fe mori malle, refpon*
det captiuus, quam ea ratione iiberari. Propofita de-
C 4 nuo
40 i T>e ajfeclis maiefic»
nao periculi immenfuate , ubi fe aerem uerbci;are,8c
nihil proficereanimaduertitdc-Emon, gratis fuam iili
defertoperam , qua apud aduerfariosuindicaretur:
confqlitque, Qaandoiudiciofiftens, tuamincaufaforenfiprastendesinfcitiam, prsfertim in dicendo;
eaproptertibi patronum, quem aduocatumdicunt,
concedi orabistatque me non procul ftante pilco cya
neo plumisinfignito, poftulabiscauf^defenforem.
Annuit captiuus , qui poftridie in iudiciumprodu*das,cognita magiftratus accufatione & inftituto,ro'
gat fibim extremaillanecefsitate permitti patronu:
qui conceditur. Multa difputat hic doftor luris uer-
futifsimus, & argut^ defendit, falfo accufatum cfife Sc
condemnari pcdstem : hofpitem enim illi pecunia
fpoliatouimintulifife , oftendit:rem omnem ordine
quogeftaeft, &ubi fepofitaconferuaretur pecunia,
apenens. Hofpite uero audacius inficiante , & fe
diaboiodeuouente, imprecantequeahquoties,utab
eo raftolleretur,fi pecuniam habcret:deftitittandem
adefenfionecauf^ LL^do^or pileolocyaneoorna*
t^^ diahoh tus, achofpitem abreptum perforuminacremaue-r^f*/*r^«r ho. lii^^^^ubi manferit.nemocognoueritunquam.
gationemma ^^^^^ millefimo quingcntefimo quinquagefim©-
Iniofam. primo,in Megalopolicis finibus,non procul a Vuild-
t_^^ dxmong ftadia.in Pencecoftes ferijs, plcbcm cereuifiae pocu-4ttehiturfe'
}]§ indulfiile fcribitur: cui mulier intererat,qus ffpe#-mtna.ooni-
^^y^Qxo dizholmvi fuisimmifcebatiuramentis . qui,Jariaim-a- /- -> • -i -i n- •
i
mmta. I^psCtantibus omnibus, eam pcr oftmm m aerem al'
tiusfuftuljt. Reliqui perterriti infequuntur,uifum'
quo deduceretar femina ; cernuntqueeam extrapa-
^um in aere alquandiu pendulam , inde redditam
U> agro praecipitem compereruntmortuam.
Liherqumm^ 40pTciies cdmm non ddimi, er concuhitm hnpotentim
ctiixm d diemone modo ndturdlim'
uehL Ci^. XX»
ILlorum infuper renfusidsmoncobtundi , &o# clem.Ub.f.
culorum aciem perftringi cenfeo, qui carmine fibi Recog,
tefticulos toraque pudenda auferri exiftimant
:
quibus quumaliquandiuorbatiuideantur , inintc-
grum polleareftituuntur.Hic fatanae potentia & arte
nerui teflium pudendorumque 5d fuam coniiellun^ Tejles carmi^
turoriginem,quemadmodumpIerunquein deplora* neniadtmi,
tis morbis uidemus fieri,maleque not^ argumentumdiciteffeHippocrates: Tefticulipudendaqueretra- Lih.z.io.
^a, uehementes dolores atque lethale periculum fi- ^^'"'^f^S:
gnificant. Intermoritur enim facultas uitalis,& ner*
ui uerfug originem retrahuntur. Indxmonis uero
operibus minim^ illud uitse naufragium hic pertime^
{cendum:nec naturalis cafubefl: caufa. ille ctenim adtcmpus fafcino obie<5lo deludit , uel dolofaneruo-rum retra^lione fallit. Ita fit, quod poftea,ubi ad uc*
tita confilia tales adegerit,impietatisque reos eifece-
rit, libenter ab opere dcfiftat, coaclus minime : licet
fe compeliifimulet, utfuperititioncm. qualemcunqjconfirmet , aliosque ar6tius irretiat. Si enimhaecmembra uer^ aderapta fuere,quando hoc fa6tum eflr,
& quibus medijsc^num citra fanguinis efiiifionem,
partium I.iefioncm Sc uulnerationem, omni ademptofenfu id fieri potuit , & uel momento fanari:' Etfi
hoc quoque,licet «tAi^otrepjAQmnsi unde qusefo conti^
gitreftitutio,fiprorfus ea acorporeauulfa, Scproin-
de alimento & uitaU fomite deilituta, tanto temporemortua,putrediniquc obnoxia fuerec' Numfatanae«ft,& angelorum eius,noua creare: aut ablatis omni-no partibus uitali uirtutc deftitutis, rcdintegrare pro
fuo arbitrio uitam,ac ueluti collaeas agglutinare,aut
C 5 fiia
^id ' De AJfecfis malejii:,
fuapotentla genuinoal-iigereloco: quemadmo^«!nLuuii. aChriflo auremMalchi, d Petro abfcifTam , indubi-
tanter credimus reftitutam C' Minim^ gentium.i
Antea auditum eft, nihil plan^ dsemonem pofle con-
dere : explicatumque, quid illi d^l^^ref/, uel inimi»
tabile.
Tefiesmona. Caetcrum uer^, non profedo imaginari^ aufere^eho fatiQ UQ. bautur telies,anno miliefimoquingentefimoquin^Itttiiexcfii. quagefimotertio inlunio, cuidam monacho Her*
maiino VuoIfratgenEuerfcldenfi, cuftoditempliin
monafterio Cruciferorum Dufeldorpij. Hicubifo-
cietatisa£lionisq; Venereje cummulierenuptainfi'
mularetur a monachis , qui ea quoq; frui dicebantur,
& hinc fcntentiam exadione aduerfusfeinftitueda
coram Generali,uelutcarnificinam grauiter timeret,
morbum fing!t,nirairu rupturam in umbilico. Quo'circaaccitur M. Engelbertus Hclter Euerfeldenfis,
iliuilrifsimi noClri Principis cli!rurgus,malu hoc cura
turus.Huic,dete£lo figmento, animi morbu infinuat
Hermannus , meditaturqj quib.rationibus collegaru
manus poEnamqi cuitare pofsit. Hinc conuenitur,ut
Priori a chirurgo perfuaderetur,ruptura illa non pof-
fercditui, nifi^grotusapudfeEuerfeldialiquandiu
decumbcret, ac interea temporis uterq; illi teftis exe^
caretur: ut fe in iuuentute fuifle cafl:ratum,& propte*
rea impotentem , falfoque accufari , quandocunq; eo
nomine iudicio coram generali fifl:eretur , conuince-
ret. InduciturPriorabEngelberto,utfecuiIIetranfi<
gat de mercede duodecim modiorum uulgarium ^e^
calis,poft umbilici rupti (ut Priori perfuafum fuerat)
curationemfoluenda. IndeHermannobeneualentiutrunqueteftem illaefumclam domi execuit Engehbertus,foluiturque ex pa6to fecale. Eacinus hoc nonfemel cum ia6lantia narrari a chirurgo audiui,fed fla^
gello cert^ dignum. Excufll* tandem quoque cuculla
poft
Liherquarttis. 411poftannosaliquotjdux^tadhucuxorehicmonachus,
qucepoil;eaeumreHquit. ^.
AclhcEc,qu6d incantatnetis quidam uinciri puten- impotmm
tur,ut concubitus omnino impotentes,quari euirati, f<'^''^'"^'*^'*
reddantur : hoc naturali occafione uarijs de caufis u^Ic/aoIo^»
fuuenire poted, uitiatis , impeditisue uel natura, uel
cx accidente congreflus organis,quaj etiam propina-
to pharmaco labcfa6lari queunt. Vnde legem de fri'
pjdis & maleficiatis,& ad libidinis ufum ineptis.tule^ _runtTheoiogi. rropterea non lemper entmcanta^ ^^,^^. .^
tioni imputandum iiluduitium, nec ilatim fafpicio* tit.^.
neaggrauandusinfons. A^ dsmonetamenutquidegeniturse indrumeta polTe cocubitui inidonea reddf,
fateor : ita quoqj fpurcifsims anus maligna uQlutate
& infulfa iraprecatione id efiici,coO:anter nego: quanquaiila,iniquaadaemoneperfua{ioneindudla,fecus
aliquado credat. Eode authore,alias cu certa femina
cogrefTuSjfspe cide homini permitti, relicflis eius or-
ganis liberis, poteft: alias cu alterauicifsim prspedi-
tis uenerejE a^ionis inftrumetis inhiberi,ubi nullo al
terius adminiculo illi opus ed. Sic in Italia , & cupri-
mis RomaSjUiros fe quoq; impotetes reddere arbitra-
tur nobilifsima ac eade putidifsima fcorta, fi anterius
fubligaculi ligame furtiu^ alicui fubtra6lu colligetjeo
ctiareddito , ab ea impotetia fe rurfus eunde iiberare
autumant. Ide de lupi uirga in alicuius nomine ligata
uel foluta creditur. Si quis ite maleuoius, cubiculi in
quo ipofas cu fuafponfa decubit,oftiu folupulfet,in.
clametq; infiges ianuae cultru: fi ille refpodet,tu abru
ptacultricufpide,atqi in ligno relida, is quiadornat
maleficiUjdifcedattacitus.fpSfum eanc6lenihil pof-
fe in re uenerea fertur. At nugae funt. Quidam narrar,
quenda coterraneu fuu,uirum nobile,iurafle ligatum
fe feciire,ne cu mulieribus cogrederetur : ac reftituta
dexteritate quadam,quahic alterius perfuafione con ^firm^-
^12 Be affectl-s malejic.
firmabat, adducensei librum Cleopatras, quemde
feminarum informandafpeciofitate fccerat : legens-
que locum , ubi eo modo ligati corpus totum inungi
iubet coruino felIe,mixto cum fefamcl£eo,& itaiuua-*
ri. Hoc audito coofirus ille Libri uerbis,id fecit, cito-
queaugmcntatolibidinisseftureilitutusetl. Quem*^admodum impia credulitate quis Isediturific & leua-
ri eadem,credibile eft,ufuqi obferuatur.
De ludicro incuborum & fuccuborum cum homi^nibus cogrefiu, prolix^ fuperiori Libro, ubi fagarum
difcutiuntur ponderanturquea^lus, egiffe mihi ui-
deor.
Deligdturisudnjs. Qf. XXI.
Ligatm^ XT"^^ lcuiter uelut in Catalogu reducanturmul'mriA.
I Itiplicis ligationis deliria : quemadmodum li-
4 gatio in amorem uel in odium, in sgritudines
&fanitates,^^fimilia: item ligatio furum & latronu,
ut inaliquo locofurarinon pofsintiiigatiomercato*
rum, utin aliquolocoem'ereueluenderenequeant:ligatio exercitus
, quilimites aliquos tranfgredi pro«
hibeatur:ligatio nauium,ut riulla ui uentorum,etiaminfinitis uclis uento obuerfis , portum egredi ualeat:
itemligatio molendini,utnulloimpctuuolui pofsit:
ligatiocirternseuel fontis, quaaqua^ extra6tioinhi«9
betur: ligatio agri,ne progcrminet; ligatio alicuius lo
ci, nequidineo pofsitextrui : ligatioignis,ut inali*
quo loco acccnd; nc jueat, nec aliquid combuftibile
admoto ctiam igne uchementifsimoardeat: itemli-ndelih.^. p3tiofulfjurum &tempe{latum, nenoceant? lieatio
^ canum, quauetaturlatrarus : ligatioauium &teraru,
quauolatusuelfu^a prsepediuntur : atque idgenusreliqua, fidem proFeclo exuperantia, qus partim fi-
ftafunt: partim^fieuentuseiufmodi fpe61entur, nonimpijs inriputandi hi eruntligationibus, fed adcau^
fas
Liher quarttis, ^i^
fas naturales, impiam credulitatem , daemonls collu*
fionem,uel ad oecultam Dei uoluntatem reFerendi.
Cum alias in Gallicano Lucenfium fub Apenninouerfarcturcumamico D. Solenander, deuiaaudie-
bantur acclamationes ruftici , uulpem uocc perfe-
quentis: ubiillifufpicerent, ecce ad montislatus a<
fcendit ocyfsim^ uulpes gallina prspingui onerata.
Ibi Solenandri comes, Quid, mquit,auferam illi pr^^
damc' acmox uerfonon admodum pr^grandilapi-
de,forteinuia obuio, uulpemfirmat, quxdepofitoonere fubftitit.Accurrit illcj fugienteque uulpe, pras-
damaufcrt. Deindefolalapidisuerfionefeideffecif-
fenarrat, quemablata prxdafemperponderofioremeifeoporteret: uidebatur tameninipfalapidis euer-
fione aliquot immurmurarc uerba. Cum redirent in
Gallicanum , rufticus cui erepta erat gallina, eam re*
pctit.alterreddererecufat.uocaturindciniuSj&ab-
lataegallinaeaccufatur: quiid qiiidem non inficiatur,
fcd fe eam optimo fortitum efle iure, quippe d uulpis
faucibus ereptam, defendit. Tandemuentilataali-
quandiu caufa, fententiam pronunciat iudex", ut gal-
linam fimul coquerent,caque unanimes cum aliquot
bonisamicisfruerentur. loanes SohetiusEburoIe*pidi ingenj medicus,quum alias difputaretur de liga*
tionibus, narrabat fealiquoties obferuafTcamatre,
quando fub intempeftam no6lem non redirent adprsefepia boues , nec errabunda iumenta inueniren*
tur, matrem tum arrepta fecurim obuiam ucl quod-uis aliud ferramcntum proieciffe perfeneftras , ad-
dendojEcce pignus pro his aut illis:nam hac ratione,
illa a lupis aut id genusferis illsfafupereflccrede-
bat. Quibus annumereturconfcripta ab Olao hifto- Zih.^,h(7l.
ria magi Gilberti nomine, apud Oftrogothos,ut im. //^^.\!j'**'."'
mobilis maneret, ligati in fpecu a prasceptorc CatiU y^;^,^'^'/;'
lo,cui ille infultarc folet. bertiti.
Porro
Porro uariarum eiurmodiligationumoplnioper*
ficitur per maleficia, colIyna,ung^enta, potiones fea
philtra , certas defignatas materies : per alligationes,
fufpenfionesiper fortes item imaginationes,& animi
exceffus: per imagines,chara6leres,annulos,iumin3,
ronos,numeros : perimprecationes,inuocationes,
coniurationes,racrificia,conrecrationes, uota,nomi^
na,uerba,perqueuariaobferuationum Bc fuperttitio*
num deliramenta.
His autem nugis commifeere folent , fi quae ex Sa-
cris literis indituto accommodari pofsint quemad^modum in ferpentum adiuratione, malediciionem
Genr,. fcrpcntisin paradifo terreftri commemorant : itemi<ium.zi. ferpentis ere6lionem indeferto, apteadmodum, (i
dijsplacet: infiiperuerfiim illum, Super arpidem&;rM-9'^. hafiiifcum ambulabis,&:c. Superditio etiam hic plu*
rimumualet, translato ritu aliquo Sacramentali ad
id quod uincire uel impedire ftatuunt .Se quoque li*
gari fimulant dsemones ratcert^ nonalijsuinculis,
quam qus ipfi tradiderunt, mendacijs fi:Jiicet , facri^
leg!Js,adeoque uanis ac obfccenis rebus,ut eas refer-
ripudorfit.
iiommcs uUim reipotentix in hMds trdnsformm ne-
quire. Explicatio fahuUram ds vlyj^iso^Diomedis
focijs , atque Arc^dibm trnnfmutatk.
ap. XXIL
Tn heTiidino T^Lerofquc ctiam fagarum maleficio in beftias
trAmformari 1 conucrti, uoluit credula fuperfiiitiofaque uetu-bommcsma- {{^^ ^ Sic quoque Demarchum commemorat
lefim. jJ|^Tij^;js , degadans pceri immolatiinfacrificio extis,
inl jpum fe conuert.fTe (merito uoraxdicaturiupus,
quihominisextauorat)5c Circepoculofocios Viyf-
fis in iilo errore duturnofertur mutafleinferas , utj
cftapud Virgiiium:
LihefqUanus, ^i$CXHOS homimm exfacie deajauapotentihm herhis
Induerat Circe in Hulnm^ tergaferarum,
ItemEclog.8.
li.uherkii^atq;hc€cPontomihile^auenena,
Ipfa dcdit Nloerist nafcunturplurima Ponto,
H;V egofepe lupumjierijO^f conderejyluis
lAocrim^fitpe animM imis excirefepulchris^
Atq;ftt(is alio uidi traduccre mcjfes.
HucfacitBoetij carmefi? ^^y^ ^ ^.
VcU Naricif ducis, cmfol phU.Btuagiispelago rateSy
Burus appulit infulte t
Vuichraquarefidensded^
Solis editafemincy
Mifcethojpitihusnouis
TaFta carminepocula*
Qstos ut in uarios modos
Vertitherhipotensmanus,
ilunc aprifacies tegit,
lUe Marmaricus leo
Dente crefcit^ unguihusi
Hic lup is nuper addi tus,
fleredumparat.uluUtt
lUeti^sutlndicay
TeSla mitis ohamhulat*
Sed licet uarijs malis
"Numen Arcadis alitis,
O hfitum miferans ducem
Veftefoluerit hojpitis t
lamtamenmalaremiges l|^
Orepocula traxerant,^^
lamfues Cerealia
Glandepahula uerteranty
Et nihil manctintegnm
Voce^^corporepcrditift
$ok
41
6
De dffe^tis malefc.
Sola mmsflahilk^fuper
Monflra queepattturygemit
O' leuem nimium mammfhiecpotentia^aminay
Memhraquceualeantylicet - '
Corda uertere non ualent
Jntus eHhominumuigor ''
Arte conditus ahdita,
Hac uenenapotentius
Detrahunthominemfihif
D ira quapenitils meant^
Nec nocentia corporiy
Mentis uulnerefieuiunt^
jn dialog. di Hifce figmentis,& Apuleij in afinum uerfi fabu-
«-^J^»*- Iie,tfcribaturLuciani metamorphofis: qui in TheflTa^
liam profecflus , ut magicas artes difceret , in hofpitiu
forte diuertitjUbi muHer fe unguento iUinens,in cor-
uum mutabatur. Lucianus eodem linimento fc uo-lens iriungere,in aliud erroreincidit,quo,un6lus uer-
titurinafinum. Indudus autem in theatrumuarijs
confperfum herbis, exancillaeinftitutioneperrofa'
rum efum reftituitur.
Herbis & uenenis non funt uires attribuedac, quas
nec ad manifeftas quahtates, nec ad totam illaru (ub*
ftantiam referuntur . his uero rationibushomines
ab iHis non transformari in beftias,notum cft: carmi^
nibus itaquc eam imprimi ilHs efficaciam, fequi-
r>eCitt. Vei tur. Auguftini hic audiaturfententia : Si dixerimushb.iS,cap.i%. eanonelfecredenda,inquit,non defuntetiam nunc
qui eiurmodi quaedam uel certifsima audifle, uel ctia
expertos fe effeafieuf rent. Nam &nos cum eflemus
in italia, audicbamts tanadequadamregioneillarii
partium , ubi muheres ftabularias his malis artibus
iiributas , in cafco dare folere dicebant, quibus uellet
feupofl"entuiator bus , undc iniumcntaihc6uerte«
rentur,
tiherquartm. 42frentur,8^neeefrariaquaequeportarent:poflqueper-
fun(5la opera , iterum ad fe redirent : nec tamen la
eis mentem.fieri beftialem ifed rationalem huma-
namquereruari: (icut /Apuieius inlibris quos Aurei
afmicituloinfcripfit, fibijpfiaccidifTe, utuenenoac-cepto,humanoanimopermanente, afinusfieretjaut ^-^*^?; ^^^
indicauit,aut iinxit. Hsc uel faifa funt ; uel tam inuii- ^'Kt^^^^>''^
tata, utmerito non credantur. hc libro de bpiritu oc aftnun? uer^
anima?Dicit iiumapa opinio, quod quadam arte mii^ ji^m, o^qtid
lierum 8c poteflatedsemonumhomines eouertipof" ^^^"^^ emiti
fintinlupos &iumeta,3cquequeneceiTanaporUre, ^^j<^^^^'\ ^^
Scpoft peractaoperaiterumadleredire, necnenm utettaH
(eis mentem beilialcm , fed rationalem humanamque ^«i in m-.feraari. HocricinteIligendueft,quoniadfmonesna- qu^ jluslegit
turasnoncreanttfedtalealiquidfaeerepofTunt, utui f^^^^^r^^^l^i.
deantureffequodnonfunt. Deinde proximoetiam ^ '
capitedeCiuitateDeicitatofubiungir.Nonitaq^fo- ^J^' 'f/^^fe
lumanimum,iedneccorpusquidemuilaratiGnecre spmtn' &diderim d^monu arte uel potefcate inmebrauelli* anim.zi. k$i
neamenta beftialiaueraciterpofieconuertiifedpha*
tafticum hominis (quod etiam cogitando, flue etiam
fomniando per reruminnumerabiliumgenerauaria
tur,Sc quum corpus non {2t,corporum tamen fimiles
miraceleritateformascapit^fopitisautopprefsis ccr
poreis hominis ienObus) adaliorumfenfumnefcioquo inefFabili modo figura corporea polTe perduci,i-
taut corpora ipfa hominii alicubi iaceant,uiuetia qui
dem , fed multo grauius atq; uehementius quam fomno fuis fenfibus obferatis. Phantafticum. autem iliud
.ueluti corporatum , in alicuius animalis efngie appa-
.reat,fenfibus aHenis,talisque etiam fibi liom.o efTc ui^
rfdeatur , ficut talis fibi uideri pofTet in fomnis , Sz por-
tare onera:qufe onera fl uera funt corpora, portantur
& daemonibus,ut iliudatur h©minibus,partim» uera o-
nerumcorpofa, partim iumentorufalfacernCtibus.
D . Naiii
: .- f. ind.cabav^tuenenum lUu p d„,,^,gs,^m
r'::'tamennuUomodopote^^ fi (bmn>a
..„,..temd,eseaue.uteu
giUfle^^^_^^ fefuUcetfaau,«
annonam .nter ^';^ '^'^'^^^^, deportabatur:quod.ta
tar Retica, q'^^?'*''^ /".^nertaeft.qu? tamS e. fom
,tnarrau.t,faau a.Jo- -u^^^;}^?^,,,iru.per
niafaau.debatur.Ind.ca>^^t
(^^
n.ae.antequarequ.efe.et
f_^..^,^p„f^,ire
quenda, plv.lolopha ''°' "°,^5 e.Kponere no»
, 5nuila PUton.ca , ;1^1,XroX\ua.f.t5, fuiffet.cur
Ia,n-et.Etquuabeodeph.lo!op q^^^^ ^^^^^.,.
,,, domo eius f=«'-'%'^^^°,
''^ f.^tfefomniaui. Ac per
,erat,^Nofeci,mqu^t,feJmee^^,^_^^^j^^^^^^^
hocalteri per 'maS^"* P^*r„„„is .HscadnosnongUanti ,
quod ^lter u.du- o..„.^^^,,.,,,i„dig„6.
^.aibufcunq; . f ^'''^'^' "f^n ,LoS nobis non ex.-
fld eis referet.bus V''^'^^^''^.,^, qaSdhom.nes
fcmaremus fu.fl-e men to •
^ 1
^ j4
dicuntur.mandatumqueeit "- ; J^^^^^ & quod
d^monibusA.-cades.n u -fo^^^^^
. arm.nibusC.rce foc'o^ «^^ ^", Iff, ,
c^uem d.x.,
iilammodumm.l^u.dc-ut^^^^^
ii tamen fadum eft-D'°««^f^cceisioae
propag.ms
doquidem Sf >^*^»'"3'" P" Ll.omintbus fa^as fei
da?are p-h.betur. no mu.at..^^^^^^^^ jph,
fubtrac^.s credo f^^iJ^f^^jP^.S^.Neq.ae enim d^.nonu
genia, regis Ag-^"'^;^ ;tuiuf.nod. pr^ftig.== ^^^^'
lus iud.cio De. P«^'J''' ; iii^ uirgo poftea u.ua re.
,,:les effe P.off""^' J,to i la .rua.« efe facili cogn.
Perta eft, f>^P.P°"''^' oTomedis, qu.a nufqua.nfub.to
umeft. Soc.juero^'°'^''Ji^^o apparuerit per.
Lihcr quartm, 4 //dentlbus eos ultoribus angelis malls : & pro eis aues
occult^ exalijs Iocis,ubi efthoc genus auium,ad ca
locaperduclf runt,acrej cnt^ fuppoficaejdeo credu-
tureiTeconuerfi. Quod autem Diomedis inteplun^
aquam roftris afferunt & afpergunt , & quod biandi"
untur Gr^cigcnis,atq; alienigenas perlequuntur,mi^
randumnoneftficri daemonum inAindu, quoruin-
terelt.id eft, ad quos perfiiadere pertinet^deum fadu
efie Diomede,ad decipiedos homines, ut falfos deos
cumueri Dei iniuriamuitos colant; 5c hominibus
mortuis qui nec quum uiuerenr, uer^ uixerunt, tem«
plis,altaribus, facrificijs, Tacerdotibus (quseomnia
quum reela funt, nonnifiuni Deouiuo Scuerode-
bentur) inferuiant.Ha<5i:enus Auguftinus,
Nifi uero altius dormientsm Praeftantij patre ob-*
feruafient,ipfe omnino ratus fuifiet & narrafi^et ea re-
uera a fe gefta fuifi^e, quae tantummodo pcr fomnuincognouerat.atque itaueritatis opinionem apud multosfortitusfuifietrumorfalfus. Sedmerafuntfom-=»
nia & phantafmata: cui opinioni fufiragatur D. Tho*mas , in quaeftione de Miraculis. Pagano quoq; & in^s
fideli deteriore efi^e indicant Dccreta , qui crcdit pof-
fe fieri aliquamcreaturam,autinmelius deteriusue
tranfmutari, autinaliam fpeciem uelfimilitudinem 2. Fartef^,
transformari,quam ab ipfo omnium Creatore. 5 f 'i^fc
SocJos porro Vlyfsis in bellias uerfos , & DIome>dis comites in aues , atque Arcades ftagnu quendanitransgrefiTos in lupos comutatos, fabulofa efie,& poelarumcommenta,multicreduntcumPIinio:quifcri- ^^'^^P^^*
bit, homines in lupos uerti, rurfumq; fibi reftitui , fa- devJnill'bulofumefTe, c5fidetercxiftimarideberc,autcrede- o-nyj^iftf"
ireQmniaquf fabulofatotfeculiscredimus.lndefub- «t/^*'^;o/iV-
iugit: Miru eft quo ^pcedat Gr^ca creduIitas.NuIlu ta '^;'^^^-*«^''**
impudens eft mcndaciu, uttefte carear.Hinc illud de ^Jfil^X^,!'^
DiQinedis focijs iJeoc6ii<^uilpoetistTadit,qttonja YAJ^in&i.^,
D 1 ^ *ucs
A
42 'Deaffeciismalef.
aues Diome(Ieae,aIubacatara6lf diidlsejin folototms
orbis loco uidentur in infula,ubi tumulu&& delubrii
Diomedis extant,contra Apuliae oram,fulicarii fimi*
les.Et quoniam aduenas barbaros clangore infeftat,
Graecis tantum adulantuf,miro diferimine.uelut ge-
neriDiomedishoctribuentes; sedemqj eam quoti*
die pleno gutture madentibus pennis perluunt, atq;
purificantiundeorigofabulae, Diomedis focios in
earum effigies mutatos.Suntquieaad mores referat:
nimiru ^Arcades lup oru more uiuebant,ut hominesuoraces & immanes,crudis uefceates carnibus,Scfor
t^hiimanisjdem demutationefociorum Viyfsis,iu-
mentis afsimilatorum ob prauitatem morum, intelli
X)an.^,gi poteil: : quemadmodum quoq; de Nabuchadnezare Babylonis rege conuerfo legitur.
Df xvKcw&ftJi^Ti^ix mGrho.quo fe m lup0S comefH
credunthommes. Crfp»
T^^cU.^.caj}.
IIterarummonumentis tradit Guilielmus Bra-
*o t .6.ca^,i_/bantinus in fuahi{loria,uirum prudente diabo*
^^ li arte eo perductrum ruilie,ut aliquibus anni tempo^ribiis non fecus fciuerit,quam fe rapacem effe lupu,
qui perlocafylueftria & fpecus oberraret,ac maximdpueros perfequeretur,& eum fagp^ uelut amente per
nemorauagariinuentumfuifre: qui tandem Deigra|
joh.Fincel tiaad mentem redijt. Adhaec Patauij lupus fibi uide- !
Lz.miracfd. baturagricola,Annomillefimo quingentefimo qua* i
dragefimoprimo : multosque in agris infilijt,trucida
uitque.Tandemnon fine multa difficultate captus,-
confidenter afleuerauit fe uerum effe lupum , difcri*
men folum exiftere in pelle cum pilis inuerfa . Qua^' propteTquidamomnemexuti humanitatem,uereq;
lapi truc^s,uoracesqi,tibiSs & eitisbrachia gladio fe^;
riunt,amputantque,ueritatemrei exploraturi : co-
r
gnita f
Liber quartus* 421gnita uero hominis innocentia,eum chirurgis tradiit
curandum,redpoftdies nonmultosexpirauit, Hosea melacholije fpceie exagitatosfuifle dubiu eft mini
m^jCjuf Arabibus chatrab dicitur,deriuato nomine ^ (^^aiYa^^yt-
bcftiolajqu^irrequietomotufuperaquasmodohuc, utcen.Ub.1.3,
modo illuc abfq; ordineuagatur,Latini,ut quida uo ^"iti''^^'^
luntjtipulam id infecflum uocant,in paluftribus locis 'S^",'
rrequens.?iyK«y^^w;r/^^,id eft hommis mlupum conucr ^^J^^vhi^TrU
fionem uocantGrsci^quidam melancholiam quo^ paul. ^e^quelupinamappellantexMarcellojiteminfaniamlu ^m.U. j.c.i^.
pinam: plerique xyK<^«p<v,alij xvxfl^^/wa^W.Eo malo cor* ^stiu^iU.e,
repti,exatrebiIisfuIi2inefeinIupos,ueIetiamcanes ^f^"' , ,.
credunt mutatos.Quapropter domo egrediutur,poi.^fyma. jnfa^
tifsimuno6luJncun6tisluposimitati,autcanes. Hi malupma,
pallentjoculiqueijsfantconcaui&ficci : craiTd im- a</k«w^.
becilliterque uidenr,linguam habent ficcifsima, uak nwxcS^mm
de fitiunt,os faliua caret. Tibise his funt ita ulceratsg ^ut curarinequeant, propter frequentes ofFenfiones,
&canummorfionesXuranturhiranguinismifsioneufqueadanimideliquium,uiclu boni fucci, balneis
dulcibuSjfero la6lis,hicra ex coIoeynthide,Rufi7,aut
Archigenis,autlufti,theriaca, &reliquis melancho-liagutilib.Caputhisanteacccfsionemirrigatur fopo
riferis,nares opio inunguntur.Quandoque & fomniferum medicamentum propinari oportet.Hoc natu-
rse uitium & humanae mentis alicnationem fabulse a^
pudOuidiumfubminiftralTe occafionem uerifimile zih,^ j\ieu-
cftjde Lycaone Arcadise reg€,quem a loue in lupum morfo.
ob fuafcelera mutatum nnxit.lnterim atrse bilis morbi,lycanthropise di6li,adiungit notas, quemadmodiiridiculapoetarumcommentanaturales fiep^ folent
habere caufas.
Territus ipfefugit^naBusq^filentU ruri^,
"Exululxtfiujhaq- loqui conatur, &c.plerofq; etia atra biie uitiatos , fe leones efle, uel dae^
D 5 mones.
4^^ jyeiHffecfismaleJic,i/4i:c.hh.^ mones,ueIaaes,imaginari,annotauit Auicenna. PH#fi'^'
" ^^"^^ ' nius Sc Edouardus fcribunt, cerebru u.rfildeuoratum' JngignereimaginationeSjquafiinurrumquistrafmu*
tatus fit. Id nollro hoc feculo cuidam Hifpano nobili
obiatu fuifie edendu traditur,qui per deferta & m-on-
tes uagabatur , fe in urfum efie conuerfum phantafia
uitiataratus. Atqui da^monem autullam creaturam,
nihil pofie condere,aut reuera immutare,rationibus,
jpdrtz.eauf &ex Decretis abund^ demonftratum eft: ^euiden*^, q. f. ejftfc. tifsim^coniiiatexeorum quihascfuerunt pafsiludi^
bria,confefsione,quam Hb. 5. cap.ii. defcriptam,qua'
licunque expUcatione fum interpretatus.
Vemtt^difcxu^kmdnimutiitiene,
T^4tuY£ mi- /^"^iEterum quaemihifortafsishicobtrudereco*racuUtn fe- I nabuntur ahj naturse njiracula, ipfe referam,xni immu^ ^^ PHnius : Ex fogminis, inquit, mutari in mares,
Z«£.7 C4. 4 noneftfabulofum. Inusnimusin Annalibus, Licinio
€SelUui It. $. CrafTo, C. Cafsio Longino CofT, Cafini pucrum. fa-
cap. 4. £lum ex uirgine , fub parentibus , iufiuq; harufpicumjTtb. 6.Epi. deporcatumininfulamdefertam. LiciniusMutianus^^
aph'prodidit.aifumife Argis Arefcontem,cuinomen Atf
refcufse ftlifTet: nupfifle etiam , mox barbam uirilita*
temq; prouenifie^uxoremq; duxifie.eiufdemfortis &Smyrnae puerum d fe uifum:fubditq>: Ipfe in Aphrica
iiidimutatummaremnuptiaru dieL. Cofsitiuciuem
Tifdritanu. Liuius lib.^. fecund.bell.Punic.tradit, Q.Fabio Maximo & M. ClaudioMarcello Colf.uirum
exmuliere Spolctifa^lum , Hippocratesautemfcri-
bit, Phaetufae cuipiam Pychei uxori corpus uirile , &in uniuerfum hirfutum & pilofura fuiffe redditu, bar*
bamq; eam emifille , uoce item afperam fuiffe efPe6la.
Ccntur.t.cen Quod ipfum etia Namyfia? Gorgyppi uxori in ThafojMt.curat. e^enifTe/ubiangit. Prxtcrea Amatus Lufitanus con-
?^- fcribit
fcribit hiftonam eiufdem argumeti,his uerbis: In op-
pido Esguerra, noue lencis a Conybrica,nobili apucj
Lufitanos ciuifate, pnellaqusdam generenobihse-
rat, cuinomen '(fi reftememini)MariaPachecaerar:
quse cum ad retatem perueniiTet, in qua muheres pr?^
mum menftrua em/ittere foIent,uice menfium priapn
ufqucad idtempus intuslatitantem extra eiccit. Eeilc ex feminaFaduseil;m?rculus : ocuir?li toga indu-
tws,ac facra aqua rerperfus^Manuel fuit uocatus. Qu?axllndos perueniens,&: diues acclarus faclus, poftea
adfiaos redijt^&uxorem duxit.Sedan liberosgenue^
rit,non fatis compertii habeo. Confcj tamen lumus,imbcrbem hunc femper manfifle. Ha^tenus ille : qua?
eo a me adducuntur lludio^utprobe non folum bancfexus permutatione & uerifsima efie.. ^ naturaliu ra-
tionum bafi inniti : {t^ etiam. fcminas traofire in ma-fculos» faltcaduerfus inanem Aufonij aifertione, qui
duoru exemploru au6loritate etiam tueri conatus eft
couerfionishuiusoppofitione. Verom ubicauflain-
credibilis illius eifeclus fuerit cognita & perfpefta^
ilico cofequutionis necefsitas alteriuS fallitatem de-
teget: quaeutinuefligationeacquiratur^duoponeda
funtfundamenta demonftrationi naturs prorfus cc*^
uenientia. Primumell:, poftanimantis produ<5lioBej
uirtutecoformatriceno effe ociofam;alteru,particu-
Ja?alicuius prxrogatiuoiuredotatas mulieres. huius
prefentiafubminiitrabitgenerationi matenam.,illius
cotefsioefficietis aclione. Qiiae fi ucra funt, ut profc*
6l6fint,oportebitcirca pudedu muiiebre latitaresli
quodmembrupriapifigurse perHmile: quiaexPhyri-c^fpeculationiscertitudinecoftat opcrationenatn--r?no exerceri in fubiedo quolibet,fed idoneo & p'*?-
:^ifpo(ito: queadmodu etiauis c6formatrix,^anim:"?ameditoinlucem, non procreatdenouo parte? - S
"nateriae conuenicntis & reliquaru occaficnum v -' -
D 4 c-.. ,
dtuiHjfed imperfedrias adimpIerefacil^poteft.Proin*
dehisitaconftitutis^fciendumeftjeiurmodiparticu?
Jara reperiri in Koimroyiwiuti^ui, quse cund^is mentul^ ui*
rilis conditionibus prorfus refpond^t , adeo ut pras^
<iita{itiigametis,neruis,uenis, arterijs,mufculis,pref
putiOjglande,ne quid omnino defideretur. Eius ex'
qtiiiitaobferuatio ha6lenusferefuitnegle6la, ob pin.
^\ki,.fen. guedinis uelamen, arecentioribus : atabAuicenna
^'''^^cft^^^^^^^^^^^^ ^^^ nomine Albathara, uel Albandar: Sc a
»^lhathara. Ruffo Ephefio KMTiifis uocatur,unde obfcoenum uer-
^lbandar. bum >fAVTw^//«,t/,ueI «iwrM/^/ay deriuatur:nec non Nym^^htork. pha, Myrton, -^oJi^t^)?, Atque exiguahsc caruncula
^ymjjha. paulatimmolis auemetatione exurgit tande inpria<»
- pum omnibusiuisnumensablolutum : quoQCotm^git prscipu^ aut menftruae expurgationis initio , aut
connubij tempore, quoniam in eo Naturseimpctu^
incrementum moiitur:inhoci;er6,propterprimico«
itus uehementiam , effringunturparticulss iftius car-
ceres,quibus exonerata uirtus formatiua dein elabo^
rat in promptiori expulfione. Ita etiam fit,qu6d tung
corpus Sc hirfutius euadat propter menfium fuppref-
fionem, & robuftius ob fexus uirilis fuccefsionem,
Hoc autem mebro quum faltem mulierdotetur (un-
de omnes feminse licet a<51u tales fint,potentia tamer^
mafculos nominarim ) necefiari^ elicitur, hunc mu-tationis ordfnem progrcdi tatum afexufemineoa^mafcuIum,noneconuerfo: quianaturafemperaddit^
punquam demit: femper expellit,nunquam reprimit;
femper mouetur uerfus dignius , nuquam indignius^
Itaque Aufonio uanitatis crimen adftringo, quod Bepeuenti puerumquempia repcnte uirginemfa6lui|j
refert:
piecfa^fs anticjuum,quod Campano in Beneuento
yms ephehorum uirgo repcntefuit.
ppet^s eiufccmodi fabulas excogitafTeuel indelM
frf^. K. de O-
Liber tjuartus. 42sqaet
,quod finguntTirefiam uatemThebanum , cu-
ius fupra ineminimus , cum coeuntes angues baculo^
percufsiirer^mutatum in foeminam fuifre,portqae an^
nos undecim, iterum a fe caefis anguibus,uirilem na^
turamrecepifle.
Horum item miraculorum memin^re Sabellicus Sabea,Uh.9^
ficPontanus. Sed quodabftrufa naturx operatione ^^'^'.
•} c ci 1 r Jtctttts*
contingit, atque ineametamorpholi, &quiaemlo-
lius fexus,continu6 perdurat,nullum hic mereturlo^
cum , ubi tantummodo de fiftis momentaneisq; dae-
monum formis &pr3eftigijs, quoadlieripotcft,ex-.
plicandisagitur.
Qwoip/mj puUntur d^monUciyquimelm'
choliudgiUnturyO^ediuerfo, »
Crfp. XXV.
DE melancholicorii imaginatione deprauata,Sc
lubfequentibus fiorum interdumdelirisridi-
culisque adionibus.-nonnunquam etiam gra*
uibuSjferijSjhorrsndisqueoperibus^fupralib. 2. cap,
25.fatis multa dixi,utrepetitione minijs opus fit.hinc
tales uel fatui uel a daemonibus obfefsi f^pe iudican^
tur, quemadmodum quoque energumeni uicifsim
melanchoiici interdiim djcuntur.Exquifitum itaqu©
defideratur hic iudicium , ut inter utrofque difcern^-'
turaffs6lu§:qui plerunqueetiam complicantur, Hu-morietenimmelancholicOjUtimateri^fuisIudibrijs
confentanese, diaboiusfe^utanteamemini, infinuat
libentifsim^. Non tamen i d«monijscun6liexer^
.centurmelancholici : at contra fer^ fir,ut omnes dss*
moniaci ob acerbos cruciatus affe6l:usque graues,
reddanturmelancholici. Malierquaedam Buderici??
fingulis annis eiufmodi melancholia , uel potius ma*niaagitabatur, ut feptimanas aliquot ina!tas noflafircafepulchra incosmiterijs degeret: excurr?ret e^
D 5 tiam
r
42 6 T>e affeclk malefc,
tiam fublnde in pIateas,efFrineens huius ianuas, Sc il^
lius feneftras perrumpes , intcrdiu aufugeret ad loca
fecretiora & fylueftria. Et quia is paroxyfmus maxi-md incideret in die feftu Pafchje,hoc eft,tempus uer-
ntim, huicmorbo exhumorn motuaptu: credebatur
tum temporis d uuigo , iJlam a fpiritu exagitari mali-
gno. Videitem hiftoriam dxmoniacas, quaemcian»
choiia infeftari reputabatur fupr^ cap.16.
ti^i ohftd'^ dUhoUci hijlori^ mmcrdhiks du£ :
dtemm dutcm ad mcantjmcnta rdu-
tm^ Cdp. XX VJ.
'N hac eorum qui a daemonum maieficfo exagitan*
tur, hill;oricaferie,nonextrainftitutum fuerit,rc.-
Ohfi^fd^' "^cenfaifienaturaie, rarumquetamen,diabolicf ob*msnianfig' fidionis figmentum , imeoiimNeomagijapud Gei-
menta. dros uifum, in quodam mcndico nominc lufto. Hic
fiuifl^edA'ut^^^ft^ occationepecuniamem.endicaretlargiorem,
mmiacm. antc templifores decubuit, daem.onij in fe dominiumfimulans.Nam perpetua inquietudinc exiiiebat,con«
cidebatq; iacenti uenter.* interdum & fugam minace,
infultum uioientum , & toruam faciei inuerfione fin-
gebat. Cuftodes latus utrinque ciaudebant,eius con«
iunx & fcortum : qu« profilienti renixae, ferramentis
appofitis eum cocrcendum menticbantur: interea o^
ratione mendicorum rhetorica oppido inftru<Sf,{lre
nuam nauabant operam, uteieemofynam d popui©die Dominico mane hunc adeunte locum , eiicerent
ubcriorem. Tandem in doiofi machinamenti opinio*
nemuenitmagiftratus. Adhibitiii^ores, quia co?*
miterio difcedenti , fub prandio, quo tempore ab ho-
minum frequentia hic tutus efl: locus , manus inijcc-
rent.namhiceiufmodi apprehendifiehominem,erat
reii^io, nefasquc ducebatur, ob prophanationem lo-
cifcilicetfacri. Poftremo tamen cogtiitoJatrocinio
quater
1
Ltherquarm? ^zyquater perpetrato, abreprus, in uinculls artem cofeU
fus e{l,quauentre, ut profuonutuexundaretrubito,
relabereturqi continuo uortice,coegi(ret.Prius obice
altius podici indito, & multo butyro (imul deuorato,
^uoanteaobiiniebantur praemuniebanturq; uentri^
culus&inrellina aduerfus uimhydrargyrideieteria,
argenrumuiuumdeglutiebat, quod fuo pondereexuentriculo per pylorum in inteftina ferebatur.ubi obpelTuIum oitio obditu, pra^cifa erat exitus uia : quare
<iuumuehementeridhumidum fit,&tenuiumualdc ^^yjy^^^rt*
-partium, ac cognatamobilitateinquietifsimu, quan- ^^j^VT'"
quamacalorenaturaiiexcitatum, non tamenobin- num-m pavteftinorum butyroinunclorum anfra6lus cuaporara tmm.
.(etiamfi ea fuifiet caloris uehementia) potuir. Hincciebaturualidailiauentrisperturbatioj&iaflus inse*
<jualis, quam augebat uehemens&uoluntariauen-trisfuccuflatio, ilisfisinterimobpr^Efumptubutyri
antidotum partibus interioribus. Stipe autem colie-
^a,& arbitris femotis, inquietum d^monem,captiuuquippe Mercurium,extra£i:o pelTulo liberabat. Hunctragoedumdecimo poft editum hoc fpedaculu die,
propterlatrocinium, Germanica punitione imponirots uidL'ex qua horis duabus pdfi: defcendit,eodem
tamen repofitus die,ftrangulatusq;.
Ad hum: numerum referatur impoftura , uere ToanU Patrii
commenticijS ligaturis afcribenda, cuiufdam loan^ <^o»:we«^j.
nis Patris nomine, Germanis Hans Vatter, natiin ^^^^'*^'^P'
pago Melli^ige, medium miliare difsito aDuringoruVuymaria. Hic profefsione bubulcus, triennium
per celebres aliquot Germanise ciuitates uagatus efb,
iimulans fe ipfis D. loannis ferijs hora matutina, quuIxoum curam gereret, a Nicolao Gottel, pofteaobfuaflagitia Vuymariseexufto, incantatum, paneaf-
fumpto cyaneo ex fextuplici fanguine c6fe(5lo , nimi^
ruminfantisnondum baptifmoinitiati, 5cabeooc-cifi,
42
1
De ajfeBU mdejic^
cifi, ferpentls, bufonis, echini,uulpis ac Iupi,ut duo^decim annis atrociter i diabolo diuexaretur.Hoc Ni^colaum in carceribus confeflum fuifTe afTeuerabat,
Hinc dsemoncm excruciafle ipfum multifariam air,
ac tam ftri^l^ mpmento colligare manus faepe in ter-
gouineulis»xpilis equinis 5cfericeis lacinijs intor-
tis, utnifimoxeorumincifionelaxaretur, fanguinis
fubfequeretur eruptio. Coartabatur enim fingulari
artificioligaturaenodusinexplicabilis. Acanteaprseangore fanguineme finiftraaureatqueorefrequen-
ter effluere querebatur : &: inter reliqua,femel Mans-feldiainaereeueflumfe, Scualido uentoHalamuI-tra muros translatum, ibique catenis argenteis colli^
gatum fuiffe narrabatritem Bornae,ubi in turre inclu^
fus fuerar, ut nonnihil a diaboli torturis leniretur^at*
que ab eius laqueis tutus conTeruaretur,per foramenanguftum crafsi formicis a diabolo perruptum,fe in*
dufio folummodo te6lum , 4 dsemone extra6lu fuifTe,
atque in uaflam tradwdum folitudinem: fed quomo-do,fe nefcire: atque ibi tres no6les fine ulla cibatione
humana peregifTe . Addidit quoque,fe catenis ferreis
crebro a daemone conflri(5lum fuifTe circum corpus,
pedes & collum : ac femel ita in patibulo ad hoc fpe-
^aculum a fatana ex ingentibus lignis con(tru6lo, in
quodam horreo alligatum fuiffe.Admiranda quoquephantafmata, apparitiones &fpeclraannexuit, nec-
omniaenarrare breuibus fepoffeinquit : fed cuncla,
ordine, uelut feriem hiftoricam, confcripta efTe, tan-
demque pertypographiamlucemuifura, utmundo.innotefceret,quanta€rudeIitate plurifariam a dfmo*nio excrucietur, dilanieturque. Nec prstermifit fuu
in orando, concionibus facris audiendis , & commu*nicatione Sacramenti corporis & fanguinis Dominifinguli? quatuorfeptimanis,ftudium. Adrefipifcen-
tiam quoque utpopulumhortaretur, fe impelli affir-
inaba^
Liherquartm, 42pIflnatat.Poft diutinam huius tragoedif ofteifitationem,
Norimbergamtadem uenit,ubi ijrdemufusteclinis,
iprudenti&circumfpeclo Senatuobferuari cumui^giianti fagacitate induftriaque, femotiscuftodibus
folitis,iubebatun Sc licet primum abitionem urgerer,
defperationem deindefimularet, &nefcio'quaenon
comminifceretur ad artisfu^ fucumreotamen ad ex*
tremum reda6lus eft , ut fe nunquam a diabolo liga*
tum fuifTe , fed fibijpfi laqueos d fe paratos , celcriter
fcmotis arbitrisiniecifle, ubi itemeorummateriemfuffuratus fuifletyfateretur. Vinciendi^tiamfpeci^
men oftendebat liber^: & fu(ftu fatiguinem exgin*giuis extrai3:um fuilTe narrabat , quem qiioque manu^uam ocyfsim^ in aurem feorfum inftillabat.Reliqua
item cnarratamiracula,merafuiiremedaciafa{Tus eft:
uniuerfamque huc fpe^laffe fabulam ^ ut inde rem fa-
ceret.Quapropter ob facilem,nec extortam cofefsio'
nem, fentetitiam mitigauit, reumque publico palo in
fpe€VacuIuiTi Sc irriiionem ad horae dimidium alliga-
tum , exilio puniuit amplifsimus eximi^ prudentiae,
iudicij, uirtutisatque authoritatisordoSenatorius, ^aglftram
9 Maii , Anno millefimo quineentefimo fexasefimo- ^^^^^^^^-
lecundo. Iduerodiabolicsuexationispermeanta- tiafttmma.
'menta figmentum , tanquam rem ueram, alius an*
tea epiftok typis excufa prsmatur^ euulgauit, te^lo
*^olo falfus,
^iufdem pmuUt£ ohfej^ionlsiutiMihmficri'
ficis hijbri£ . Cdp, XX V 11.
EOdem anno^ nimirumfexagefimofeciindo, in ^ttelUVheu
.Martio, DulTeldorpium uenit puella quaedam 'j''/^^*'^-
Vuerlenfis,circiterannosuigintinata,beneha#tttdr^^jl-^^
bit3,fed uultu torua. Hasc, ut mendicandi folennior memaia,efietoccafio,iiterisiTiunitateftantibus,eamadaemo-
nio obfeifam, adD. Hubertum Ardennatemprofe-^ionem
^^0 De affe^ls malefc.
dionem inftituerat, ut ibi i fatanse iugo fofoerttufj
Cumpatruo & condu(flicio homine comitem etiam
habebat monachum,annum prop^ trigefimum agen>
tem. In coIlo,tanquam amuletum contra diaboli fsF^
licet impetum,dependebat ftok ecclefiaftica,Ab exi-
mise pietatis &do<ftrina£uirisorDatirsimis, ecclefia'
fteruo,&mediciscoIIegss meisconiun^lifsimis (qui
bona fide rem omnem mihi expofaerunt , tum enimaberam) quicquid id elTet negocij, fGkrtifsim^ inqui«9
ri uoluit Princeps noller illadnrsimuSjquibufuis im^
pofturis non tam faciies,ob non uulgares ingenij do'
tes,ofFerens aures. Quantum itaq; ex sgrot^ & alio-
rumreiatuconijcereillipoteraot, epilepticaputaba-
tur. At monachum comitari,qu6d ob ecclefitflici ur^
npraerentiam, minusadsemooioimpeteretur, dice^
bat: tandemq;e6ada6laefl, utillumineodemxrecuJB
decumberc no(R:u le(5lo fateretur , non autem afurs
exuuijs prorfus nudatum , fed qui indufio adhuc te-
^QSelTet. Quumuer6horaquadammatutina<^rom^noexcita, patruum, atq; alterumcudodemueftitos
in lecflo fecum conquieui ffe obferuaret ( fortafsis ue^
fpere praecedeti potu adeo confopita , ut minore ho-
rum concubitorum habuerit ratione ) fe ali^s eos pe#
dibus e led:o expulfuram minitabatur, il redirent : at
nullam patiebatur repulfam monachus. Rogata etia,
quomodo aliaemonachi lupxautconcubinx (quasduas illum Vuerlsa- rtliquifle no negabat)ip{ius pere«
grinationcmferrent:' ^gerrim^ refpondir. Mona^cho quoque ia(5i:anti, fetribus uerbishornbileinea
polTcrpedtaculum excitare, quu acollegismeisper-
mitteretufjUt quicquid ad hanc rem ualerer,o{lende^
re non grauarecur,n hil omnino potuit.
Ohfefionls Maubufa; in Hannoniae finibus huiufmodi conti-diaboltca co-
gjj. facinus , mihi r arratum a uiro cui fidere quis pof^
**'^^^ CJ" ^^^> ^ Sl^^ ^^^^^ ^^^^* affinitate iunaus eft , doaus 8c
pius.
Liberquarm. 4x1
pius,totIusci; ai^lus fpedator. Nam tum fort^ diuer-
iabaturapud urbisilhus prsepofitum, fuumconran*
guineum, quem falutandi gratia conuenerat. ibi fub*
fiilenspraeforibus, uiditundiq; populum confluere,
& uelut agmine faclo ad templum concurrerc . roga#
batquidrei efTetcTumilliquidam : ObfefTumad^^mone quedam aiebat ibi exorcifari : quod ut uiderer,
accefsit.IngrefTus teplum, uidit facrificu quenda per.
agente facrum,6c d^moniacu altari proximum,qui a«
fpectu horridulo Sc turbato fedebat tacitus . hunc fa-
cnficus iile perfinitimas undiq^ rcgiones circuduxe^
rat, fubinde cxoicifmis tenransdzmoniumeijcerc.
is dum pronuciaturus Euangeliu, fe in illud iatus ubi
eratda^moniacus, concuIiiTet, Scad Euangelij locum-perueniflet^Dsmoniaeijcient.IinguisIoquenturno' ^"^^^^-^^*
uis: tumdsemoniacus, quafihoruibrmonuimpatics,
it^Q c6cutere,agicare, 3c aitilm clamare incoepit.perie
^o Euangclio fubticuit, donec finita mifla, facrificus
illu fuis aggrederetur exorcifmis, qui quide 5c ridicu-
Jifuerut,Scltolidi ac inepti.Subindeincuicabatillud,
Malediclediaboie, dic maledicte diabole. Ardsmo-niacus ad pauca refpondebat . Tande exorcifta : Dic,
inquit, malednfle diabole, quid'na eil: omniu tibi ini'
micifsimujnaximcq; cotrariu^r^Subticuitaliquandiu,
actergiuerfabaturdxmoniacus. exorcilrauero acri-
ter urgebat atq; inllabat: tande dfmoniacus ueluti ui
ftus.clamabat, Aqualudraiis. Tueaaquacrateraa?*genteam impleuit exorciila,ac ori dasmoniaci admo^
• tam coegit illu exhaurire: qui torquere fe,& fic grun- ^
nireplan^coepit, utporcifoient, dum cultrum iugu-
;lo infigit lanio; ac paulo poft totus intumuit, gutture
-potifsimum, itautfupranaturam idcontingere qui-
uis dixifTet. Hinc exorcifta ueluti prsefentifsimutn
aiexiterium ad expellendum dsemonem,iIlius guttu'
^Ti apphcuitp. Gundul® reliquias , tbeca argentea
recon*
. 43^ T>e affe^fis malefic.
reconditas.Tum ille agitare fere,&: intofqiiefe, ficque
clamare ccepit,ut Stentora illum dixifles uincere,uel
quantumGradiuusHomerus: utinquitille, Deindequafi uidus, adinterrogatarefpondebatomnia: ue*
rum qu^ fcifcitabatur exorcifta , talia erant, ut uel adaliquorum contumeIiam,uei uindidam produfta ui^
derentuftcert^ ilolidaerant, indigna,minimequefe«s
renda. Altero die denuo fubiedus eft exorcifmis dce^
moniacuss fed ut accefsit hic meus aftinis,iIico de(li*
tit cxorcida. Audierat (ni fallor) hunc cum pr^fe£lo,
& nefcio quo alio prudente fene habiiiile fermonemde hoc ds2moniaco: & in hanc incidifle illos fufpicio*
iiem,ut emnia itla i\Eih agi Bi fraudulenter crederent.
Vnde huic obuiam ueniens ait, idque Latin^,quo ui*
delicet perfpe6la eflet iilius eruditiojSc Latini fermo-
cisleponaitinquam ^ Ipfe efl:extra:hominem adss-
jnoneliberatuminnuens. Pofti-idi^urbemreliquit.
Non ita multo pofl: dete6la re , palam fuifle impoftu-
ras patuit: quare tandem uterque meritas ob tantumflagitium dedit posnas.
'Eiufdmdrgmentideg nshiftQrid.
Cap, XXVIILfliftorUfe^ A Liud diabolicae obfefsionis &'exorcifmi fig^
amdfjgwen. /-4^mentum iegitur in libello Gallicoantetrien-nfeme.A * nium Parrhifljs cdito, infcriptocjue Narratio^
nesmundirorcuita2,narratione 32, Inpagocuidainarci proximo inter Delphinatus & Sabaudiaemon'tes,qui a radiori plebe incolitur , (acrificus magis h\m
gis agendis quam parochias adminiftrandae aptus, in
paftorem eligitur, quod le6lionis fcientia tantum>
modo reliquos praecellere rufticos uideretun Et quuexreceptomorenJhil fer^inpagisilliscitra pafl;oris
cognitionem perficiatur, hicpedetentimapud om-ties iliiuspagi feminas fadus cftcompater: quibus
Vquuiit
tiher marttis. .,
<IUUmeaO£Cafi©neuter,.r„r* I- - -fiiLifctta nomme./cJntorei-? ^'f^J
""*^^"^<^"
f«redirecpem cSL^ '»'" ad eafdem decreuif.
ficorum confuetudine in e ? '
T'"'°'"'""™ '^^"^-
fi^fus paftor faonus a iudi: ^^*^°'--'t«q"eof^
Jium:,l,itritq. fecretdanum 2lfi '^^-^"^P^f^^onfi,
confu«;mamict";",So"r'^^In eiufmodi comoedi* a«i '.r '"' '""^ P°«"«nt.'
l;a,te animi admodume^ 1"'"' '''""= ^«^ fi'
.«Joloribus conficitur tu„i? ,
'"P'"''*'' «''"'^^'« «J
ifeego<juidem,^uddiu^enufaeand ''r'">^'^°*'
ferta aieam,& duram perneffi f. - 'f•?'"" '^'" «-'
busaffl,ais remedium'.nCtt l/e"t'°'"j""^/^-qu,sprouiddadi,ibeat.Auder"es'n!fi ' '""''"'''-''ine obfideri C Helas mL m,, r ''"S''"« '« <'»'no-
perfona!.ancZ nTcS''''''''^^''''""ficipoiTe/pesatfulger !;t;dT"'M
""'""^^rediWicinam noftfam 2 ^?"''*" '" -«"'emtiam.quotiefcunnnr '
""V?"^''»-'^'"'" uuinere fau.
bdi/LrdSru rm:&^''!-'''^°''"'^t 'ega liac deinde accu atTu
"n,^''"'/'""'^'^^-
^' '"o'"'
Plu'n audita mi.ra intoroue ^n^*^' ^''^"^' ^'^'^ te
nus.fpumadefoedreos^lT,!'*.'"'r'SO''f'-^herema^
fccurrens mox ^^i^^^'^'^^^'^^^^.
hac malb attonitura eam d^ ' P''^"P"' ^ n°''o
!^il^rmaritusn5" a^roc -llt^"'° "Sitari cehfuit;
obferuans,haudi u t^^SLf/r^''^' ^^'^'^'^ '^^
C't.ubi confoiatum uicin, cftnf' ?''°''"''" ^^'i'»'-
434 ^^ ajfedtls malific,
ju^em/urpicionui oonimmento conceptSB oblitus^i
xtdii. ad parochi «des,ueiut mentis impos,properatj
oratum,utruisexorcifmis tam malitiofum ex uxo*refpiritum exturbare dignaretur. Dominus Mauri-cius quanta poterat dexteritate rcfe continens^ mirdexcJamat, lugetqj infperatum.huius segrae mfortu-niumjinquieos : Ha ha ha,mi compater,moro{itas in
uxoremnimiajScrurpicioobcaufam non fatis iufta,
probummaritumcertedecet mmim^: fiquidem eonominein fenius communis erroremquandoqi etia
dilabuntur matron^ inculpatifsimae.Inde arrepta fto
la arqj organis coniurationi idoncis,a2grotam liberd
adir,atq; poft fufFragia infinita occulto murmure de>
blaterata,interrog3t fpirim, quis'nam eHetC' Lifetta
^beinftitutaauetula^uocerauca fubmilTaqi refpon
detiEgopatrishuius iuuenculiefpiritusfum.uthanG
pcenitetiam dece annis ex uno corpore in aliud ttoS-'
greflusagerem^condemnatus, Maritus prsefens ubiintellexit focen efTe fpiritu,non^fine lachrymis in has
eueilsgjoerupitpreces: Mi pater,perDeum te oro,
utexeas^necampliustorqueas miiellamfiliam.Spiri'
tusrefpondit: Hincequideegrediar,fed in tecomu-tatohofpitiorurfusc6migrabo,ubi defignatu poeni-
tentiastempus abfoiuam. Sabaudus hic horribili ea
fententiaterntus,ufqiade6 exhorruit,ut incun6lan-
ter ftoia parochi arrepta cinxerit colium,excIamans:
Mi c6pater,mi amice, aliqucm'ne modum nolli, quograuis ilia fententia mutan queat, perpreces,ieiu'
nia,ele@mofynas,ueI aiia pietatis officia C^Tum Lifet-
tauiden*; exuotofuccederemftitutu &fucu,uoceait
fitlicia : Amice pauperior es,quam ut qualia conuc*tjiunteuicandashuicpcEnitentiae bona conferre ua-leas.fedhorum loco quadraginta inuifere tempia,5c
in quohbet oraitones funderc attentas oportet, qui-
bus apud Dcum olieniaru remifsione impetres:alio«
qtji
tiberquarm, ^\jqui ordinatlone corlelle cuafurus neutlqua Hspc pa^<»
nitentia manto ea rarionc imperabatur a Lirctta. ufc
proptertemploru diilantia in ea ptregrinationejtem
pons fatis furori fpiritus extinguendo donaretur. Vtaucuoticopos mmus impedite rcdderetur, fpirituS
uoce faci:iciai'ermonejprequitur,cum homineexpo-llulans,£^iniquafufpicicne fuu aggrauarit ccpatrc,
uirum fci(icetfan(fi:umjCuiuspreces quoq; Deoap-prim^ forentgrat^: eo nomine uxoris curahuic c6«
patri e(Te c6mendandam,interea dum rehgionis ergd
peregre illii agere oporteret,tludiofe hortatus eft.Mi
ferhicloannes/apurgatorijposnis fe facile abfolutU
fuilTe ratuSjingenuaanteparochu prouoluitur;uti-
gnofcat obfecrans.Remifsione haud grauitim exorsfc
ia,nedeteriusquidillicontingeret, religiofam ilico
exequiturperegrinationem. Interim commife (ibi
Lifettse quapotuituigilantiafidelenofledieqj prse-
ftiticoperamD.Mauricius, utjpfligato hoc fpiritu,
aIteremslocofuccenerit,cuius paulatiin in uiui in-
fantis imaginem adolefcentis,patrem fe effe poil ab^
folutum pQsnitentije tempus,credebat maritus^
De ijs qtii uencficmm patiuntur, £dp.
XXJXCiEterum (i ^ueneno oblato, uel illito, uel eius ;>>„,^^;^ -?-
uapore attra6to,aueneficis infedi funt^iudiciu fiii,'
'
cftopenesmedicos: quihicinteruenena (quoruuiscaeca&delitefcensuariofymptomatu cruciatu fati^
gat ) & inter morbos ex Hlis naros (q n6 tantu mani*
feftis qualitatib.fed totius etia fubftanti^ difsidio, ui
. ts notlrf primordia demoliri collat) atq; inter mor^bos a!iosuulgares,raros,occuItos,naturales tn,fecu^
dupeculiaresquorucunq; notas, difcernct. Siquide r>iofc6r.li.^
tienenati, £ pharmaci haufti uel applicati qualitanb. <» l^ro<mi4;
a|5ertis, uel occultatotius rubftatisproprierate,mul
tifariam afiiciuntur : utikir.achi^alui,inteUinorQ,ic^
4i6 Be ajfeBismalef.
coris.renutn & ueficas cruciatibus grauiter exereeah
tur,ut(ingultiat,erodantur,c6tremiicant,refrigeren*
turjobmutefcantjConuellantur, pulfus difficilis fiar,
ueternus premat,uertigo obuerietur,caligentfenrus»
fanguiserumpat:utit€ftrangulentur,fitiautfebrec6
flictenrur,2egr^Iotiiireddant, torminibus uexentur,
naufea premantur,crebr6 uomant,freques animi de^
lic|uiumexnjmi^cordisanguftiaientiant,dyfenteria
iiaccefcant,rubefcanr,tal5e putreantjiuorefuggillen
tur,pallefcant,denpianr>il:ertant, uiribus deficiant;
TarantuU imo cxtarantuls-morfia alij perpetuo rident,alij plo-morfiiijyyn rant^alij clamitant,aiij dormiunr,aIij uigilijs afficiun*ftomamo' mr,pJeroi*c]u« uomitionss torquent,nonnuIlifaltat,
' funt qUi fudantjalij tremebundi nunt,quidam pauo-ribus infeilantur : alij alia patiuntur incommoda, Bc
phrcneticisjlymphaticis ac maniacis afsimilantur: &mirumjquddauditiscontinuo muficis inftrumentis
tripudianteSjdonecueneniuis infenfibiliter per cu-
tis meatus & per fudorem difcutiatur,Iiberentur.
Venenaautem,corumquetamgeneraliaqudmpriuataindicia,prseterreliquos,non minus diligenterSc
Zi.^.deMa- exade^ quam etia dodl^,defcripfitDiofi:orid€S : nectenamed. fegnemin co opereexpIicando,exorBandoquepr^'
ftititoperam, folertifsimus fimplicium inueftigatorVenena ifitro Maithiolus.Inter eauero quae intro afiumuntur, mul
iifji*mpta.^^ pr^fentius ac atrocius,quam quae conta^u, offen*
ContanuU- dunt. Ac quaecunque conta(5luIaedunt,hebetiora,mi^^**^^*' nusque efficacia funt : neque in folo fpiritu uel in ae-
re,uerum ift humore quodam promouente,uires for-HaUttpferi. tiuntur.Potro qUod halitu ferit uenenum,omniuin
* pragfentifsimum 5cefficacifsimum eft,nec humorisnec crafsioris matcri^ ranquam uehiculi indigum,uc
innosagat,commigretque. Enimuero tenuifsimum
quum fir,fpiritu atcra6lum , ocyfsime per pulmonesin cor,uifcus uitas primarium,8c in arteri^s propaga.
tur,in
Liber quartus, 437tur, m nniuerrum denique corpus prorep«ns r pri-
mumqaelpiritus,deinde humorcs, poftremo ipfam
partiumfublianciam uitiat.Morbijtefte Hippocrate, zJeN^f,
qui a corporis membrorum ualidifsimo proficifcun- hi*m.
tur.grauifsimi funt : atque fi,ubi cceperunt, perman*
fcrint,nece(reeitualidifsimo membrorum laboran-
te,totum corpus affici.Interim meminifle oporcet,ex
putredinelongiusgrafTatajUelaliaabditiorc excau*
fa,uiru8 etiam in nobis prouenire gigniqjpoire.Hanc
quaeftionem ueteres difputafTe,docet Ga|enus : ratio Lib.^. defnibusq;apertifsimiscollegiire,eofdem aife6las 6eri f'^ ^fi^*
& a lethalis ueneni hauftu,& a corruptione qu^ a cor
pore fcaturire poteft.
Iluc pertinent eoru notas,quos ^xgf^xndx lagfit : ubi
fcilicet philtra ad amorem ciendum porriguntur, efu
haurienda,uei potu.Sic in uita Marci Antonij Plutar-
chusdeeodem referc,qu6d magicis carminibus Bc
amatorijs poculis deuin£la mes,amifialibertare pro^
pria,inCleopatrseuultuh^rebatinfixa,long^redeun
^i quam uincendi cupidior.
Vccudcs qtidndoq^ uenenk toULJedutplunmm
peile. Cdp. XXX.VEneno adhagcpropinato, uel ita collocato ut pemdumuc-
haIitulasdat,iumencaperniciofe affligi quan- nenauo.
doq;,infiGiatur nemo : fed ea numerofa.faepius ad in-
ternecionem grauifsima proflernipeftehis peculia-
ri, homines non infeltante, item praecipitibus alijs Pe/teiammimorbis in fuo quasq; genere,partim hominibus quo« tmm*
que familiar]bus,partim plerifq; pecoribus proprijs,
fubito toili,ab optimis agdculturas & ueterinariae ar^
tis uel mulomedicin^ fcriptoribus tam ucteribusqui
recentioribus memoris proditia sA: qui tamen mor^bi a uuig^ris ingepij hominibuSjne alios nomine, maleficia frequenter creduntur.
E i SsepC'
\f^3- De affcctis matcfic.
S^penumero id contuemur,&ruperioribu5annJ3
contigilTememinimus , ut folos iuguhritbouespe^
ftilentia qucedam.irrepit etiam,qu^ rues,&: quse ouef,
alia quse gallinas mterimat. Pecudes ferasque toliea^^
tem pulchre defcribit Virgirius :
f^H?"/^' Kfc: ciuondammorho ccvlifniferandacoorta cfi
Tertipeii.iSytotoq^dUtumniincanduitirfluy
Et gcnus omne nccipecudum dedityOmneferarum,
Corrupitcc [acus,infccitpahida taho.
Djfcrimen uero paulo antd exprefferat:
Quam mult^pecorumpe?ies,necfingula morhi
Corpora corripiunt.—Annq iiulleGmo quingentefimo quinquagefimo-
fecundo, medicinam facieotein Luceniium balncis
coliega meo, narrabat Francifcus de Pergula, eius lo*
ciLucenilumnomine uicariuSjibi circapagum Me-iiabiam,fupra balnea,in fine Ma>j,morbum quendaminuafilTe pecora tam peflilentem , ut (latim corrept?^
tumefcentiaconciderentmortuairullicosuero cumidariimaduertifrentqusdam fiibito affecla,eueftigiQ
maclalfe : in quibus id erat obferuatum , ut fi horu in'
feilorafanguis nudum concingerethominiscorpus,
anthraces procrearer,qui ( quod miru uidebatur) nopatefa6li,erant innoxij:aperti aiit, & conkdim caute
rio no notati, latifsime rerpebat, & aliquib.mortis e-
rantcaufa. Caro pecorurecens isforuScma^latoru.
<:o<fta,come{l:aque, nihil inferebatincommodi. at ius
farnisjethale potanti deprehenfam eft.
Iherionarcain Cappadocia&Minanafcente,om'nesferastorpefcere ,
quibus fueritadmota, necnifi
fM^pet;om hi:i:nai urinse afperfu recreari,tradidereueteres.
^fmgHsh- Pellem etiajfi pecorum.quemadmodum &frugum^iUL-i^ aicidit
{^jvj-iljtatem, interdum admina uoluntateob populi
fira Peccata ll^gitJa prouenire, obferuatu necefle elt. Sicob Pha^
kxcd.y. raonisduritiempedis grafraturinpecuSjuIcerainho)
mmes
Libert^uartm. 4^pfnines 5c iumenta , grando item in uniuerfa iEgypto.
EtIohelisi.Dir6ipararunthorrea,cli(ie(5>^ap()thcc3Er,
confufumeftEntKU, ingemuitanimal, mugierutgrc'
ges armenti, qaia no funt pafcua eis, fed & greges pe-
coru difperierut. EtAggasii. Ponitecordaueitrafui?
peruiasueftraSjdicitDominus Seminaftis multu, &;
coliegiftisparu:comediil:is,& non eflisfaturati.-bjbi-
ftis,^ non ellis inebriati.Et infra: Refpexiitis ad am^plius, &eccefad:ueftminus: &intulilnsin domu,&:egoexufflauiillud.Propterhoc, inquit,raperuosprQ
hibiti funt cosIi,ne darent rore: & terrs prohibitu e(l,
ne daret germen fuu^Sc uocaui (iccitate fuper terram,
&rupermontestriticu, uinu,oleu,&qu2ecuq;progi^
gnit humus, & fuper homines iumenta, Sc omne ma- ^*^-!^
nuu ueftraru laborem. Et cap.2, P^rcufsi uos ueto u-
rente, &aurigine, atq;omniamanni3 ugftraru opera,
& non fuit qui ad me couerteretur.Ite Leuit.26: Si nofeceritis mandata mea, dabo ca^lO uobis defuper Fer-
reum, 5c terram «neam, & cofuraetur incsnum kboruerter, immittamq; in uos beftiaagri, qosj. orbos uosfaciet,atque exterminabit pecora ue{lra,& imminuetuos.Si aute in prfceptis meis ambu]aueriti3,dabo uobis pluuias temporibus fuis , & tcrra gignetgermenfuum. Refipifcetibus ijs denuo, haec ubertatJS iit pro-
mifsio,Ioelis 2. Zelatus eO: Dominus terram fuam, Se
pepercit populo fuo,Sc dicit : Ecce ego mittam uobis
frumentum, uinum & oieum, & replebimini in eis:&;
non dabo uos ultra opprobrium in genribus.
Eam autem rerum fuarum iaflruram impatientcr
quidam tolcrantes , non cum lobo eam Deo acce*
ptam ferunt ; uerum ad diuinos & ariolos , facruico?,
diabolicarum actionum patronos,quafi a Lsmia , fa-
tan«adminiculo,adeamdeuenerint{lragemiumen*
ta,confluunt:q^ai inde ementitis uotis, & quacunqi-» 3
pr ^ poiTan?
^4 ^ P^ ajfediis mdkfic^
poirunlrfallaciperfuaiiQne, hos^damno & increduli*
tatebis mireroshomines, in maliciofa opinione fe-
niel concepta obfirmant : adhibita etiam npn fp-
liim fuperilittofa, fed & impia curatione,quam LibrQ
fequenti explicabo : ubi quoqueoilendetur^quod
flercore lupi in pr^efepibus pofito , iumentorurn ma«leficium ahquando fingitur. At quo modo in ^ni-
niaHum uentricuhs ex piHs , iuft^ quantitatis pijae
increuerint,paulo ant^ di6lum ell,
Atatth.s. Gadarenorum porci, fatan^ maleficioadafbi, in
Aiarc^. mare praEcipites lati perier^nt : ut Scriptura do*Luc.s. ^,gj.^ Docuifle quoque fenem Hilarionem , tradit
/?j u}ta i'Hieronymus , diabolum hominum caufa etiam iu'
rfnt£. mentacornpere: &tantoeorumardereodio, utnonfolumipfos, fed Sc eaquze ipforum eiTent, cuperet
jnterirc. atquehuiusrei propofuifle exemplum,
M.jo quod antequam beatum lobum tentare
permitteretur,omnem eius fub-
ftantiam incerfecerit»
C V R A^
Liber qtiintiis. 442
CVRATIO EORVM aVI LA^iiiiarum maleficio affici,uel dasmonis
obiidione fubigicreduiimr.
Liber V.
V^i eademoperdyoh drgumeftti communionem ,curatio^
nes a malcficio diaholico non aiience interferuntur : c^ligaturarum, charaBerum, anndorum, periaptorum,&effigierum tam infanando , c^uam in Udendo Jiue clauUris
aperiendis, fiue furihus inue^tigandis O^fimi^
lihuSjUanitiis Oiienditur*
Dc curYAtionc prceferuMcdhhocmdi
gencrc, Cap, L
YRATIONIS ratio hic partim
% erit ^f^^^yA^^^/K/jjexoptatifsima medi-cationispars, ut afafcino&incanta-
^^ ^^^_ .jcionum ludibrijs quis prseferuetur
:
l^it^Jg^ partim etiam (AxdoA^h, ut ij quos iam^S:^^ malefieio collifps credimus , rit^ legi*
timoque reftituantur ordine. atque erit iilaaliquo
modo communis, ex Saerarum literarum fontibus
deprompta: non autem magica uel fuperftitipfa, tan^
topere a multis defiderata , excultaque. Quum uero, Carati» ad^
quicquidhadenus rerummonftroraruminhancre- ^^*"/'^ ^''*-
latum ei\ hiftoriam,diaboli (Tnt artes, opera, ludifica- ^<^^^'J>^^'^
tiones,laru3e & Ipectra: contra liiunc nos circumqua- ••*
que ualidis aggeribuSjpraefidijsq; infailibilibiis com^muniri eil: operjeprecium. Atqui fpiritusquumfir,
fpirituaiiaccingamurarmatura;quamexdiuinaPau'
li exhortatione cognofcere , atque uniuerfjs comple*
^\ neruis decet,qui ita hortatur : Quod fuperefi:, fra- l£fnfi6»
tres mei, fitis fortes per Dominum, perque potetiam
roboris illius. laduite totam Dei armaturam , ut ad-
ucrfus diaboli affultus confiliere pofsitis. Quoniam£ 5 non
44^ 'Decurat.Ltfmalefic,
non efl: nobis Iu6la aducrrus (anguine Sc carncm , ^q^
aduerfus principatus , aduerfus poteftates , aduerfus
^rmaturn mundi doininos, redores tenebraru feculi huius,ad*i^^^' uerfus rpirituales aftutias in ccElellibus. Quapropter
t-,X^efakf. affumite uniuerfam Dei armataramjUtpofssUsrcfi*
flere in die malo, Sc omnibus peraclis ilare. State igi^
turIumbiscirciicin<?tisba!theoperueritate,&induti
thorace iufticias, & calccati pedibus, ut parati fitis ad
Euagelium pacis : fuperomniaailumptofcutofidci,
quo pofsitis omnia iacula mali illius ignita extingue-
Cladtmjpl' re.Galeaq; falutaris accipite, &gladiu fpifitus,qui eftnms. uerbia Dei, in omni deprecatione &.obfecratione, o^
rantes in omni tepore,in fpiritu,& ad hoc ipfum uigi-'
i,Pet.s. lantes cum omn! fedulitate. Petrus it^ fideliteradmo
net:Sobrij eftote, uigilatej quonia aduerfarius uefter
diabolus tanquam leorugiens obambulat, quasrens
^phff.i. quem deuoret. CuireOftuefolidi in fide,fcientes eaf*
dem afflidiones,ueftrx quas in mundo eftfraternita*
ticonfummari.Hicenimagitinincredulis»
Hic Sc faluberrima Tertulliani exhortatiofuuha-
bebit locu,qui nos uelut Iobu,fortifsimij Dei athleta,
aduerfus tentationu infultus pugnare uoluitt ite feri-
co ueftiri probitatiSjpurpura pudicitff,chlamyde pa*
tientiae. In animia quoq; inducendu fuadet, cuda qu^dsemon ad noftrss integritatis cuerfione machinatur,
in glor!ac6ftantiscafura:&eiusmachinametainhuc
fine d Deo peririifTa effe, uf qua cbftantia perferre ad«
aerfa uelimiis,experi^tur.quemadmodri apud Hiere-
iniam propheta quoqj legimus j Domin.us exercituu
iuftiprobatoreft, D.Maximusrn lib.de Charitate,d§
inones nos infringere interficereq; iubet: atque illud
bauddubieperfici,quandocumprxceptoruDei ob-
feruatione afte^lus in nobis efferuefcetes uincimus
:
hoc uero, quum prorfus affe6libus carentes,illis uni-
Uerjfam calumniandi occafionem pr2^fcindimus,cum'
prophe*
Liberquintm, 44$prophetadicetes : Vadehomicida,Dominu5mecunieii,beila:orforr^s: tucades, &:deleberis apudmeiaserernum. Olympiodorus cap. 10. in Ecciefiafticae hi-
ftori?e interprerarione,omnes fenfuum aditus occlu-
.dendos cenfer, (icutnequeperoculorumillecebras,
nequeperaurium pruriginem,neq; pernocentisiin'
gu2i petulatiam d^mon admittatur: hoc enim figna-
cuium contra dsmories abfolurifsimum habearur.
Qaidam duobus in pugnam progrediendumarmismonent:precatione quidem pura,qua£ in coelum fub'
uehar afFe6las : & fcientia uera, qus falutaribus opi-
nionibus c5muniatintelieclum , & fuggeratquiddt
orandum, ut ardenter oremus, nonhsefirantes. D.Antonius ita fuos confratres aduerfus daemonum in'
fulrus munit: Magna,inquiens,diled!fsiml aduerfumdxmones arma funt,uita fyncera, ^cintemerataad
Deum fides. Credite mihi experto, pertimefcit fata^*
nas re6l^ uiuentium uigilias,orationes,ieiuniaaTian.
fuetudinem, uoluntariam paupertatem, uanse glonss
, contemptum,humilitatem,mifericordiam,irs domi^natum, &pr2ecipuepurumerga Chrifturaamorem.Nouitteterrimus Coluberexpr^ecepto Domini, fub
iuftorum fe iacere ueiligijs, qui ait : Ecce dedi uobis
poteilatemcalcareiliper ferpentes&fcorpiones, &" fuperomnem uirtuteminimici. Hic porropraEclara
iongaque oratione contra quafcunque dsmpnumprsftigias uexationesqj fuos mftruit.
Re6te Hermes Trifmegiftus tradit, unam & folam laflant. de
, cuilodiam hominum a dsmonum aftu , eiTe pieta^ Ong.err.l.x^
: tem.Piumenimhominemnecdsemonmalus, necfa- ^-^^-^^'
tumtenet. Et quemadmodum uera fides mirabilia* aduerfusdiabolum, eiusqjpotentiamincredentibus
operatur : fic Sc falfa credulitas , Deo permittente, e-
uentus cooperante diabolo inaufpicatos interdumgignitpuel potius demeretur. Cum Dauide erc»o eon- Pfd.nf^
fidenter
> T^ecurat.hfmdlejic.
bo quid faciat mih, homo. .^ defi*
0^t.niumitaqacpn^umunqu^^ ^P^. ^^
deratur, ut .n uera <1°^'""*f f„damusqueipfius
uoluntat.,fide u.ua & ipe '"j^^re , i-
ir..-^..pf.uspnmdmgrat.aprogernto efle.^^
/—^ ^onfectante m.fer.cord a'""^^•^;'^,^!, d,„,„ ,
qui'^'"•'-
ftum in hoc nob.s natum ,
^ "'"«"°L„o „tuUt:
peccatanoftrafuperha.ner^^^^^^^^^^^
„iij8cfatan.imp^^^^^^^^^^^
inde '"•to ^°""%^!l"%,baptifmum in mortem.fepultiuni cum Chntto P^^^P;
,^bulemus , iu-
8cVec«t.smo.^J^..n—^^^^^^
je,m... ft":'*^"^"'"*""'''' ,'lmus illiusmandataobfer-..P.U.U atque ^«'•^«^.^''J^^/Crabnegatodsmone^o.n'
uamus ,ueft.gsjs ''^^™'""V,' -Vdenique impietate,
„ibusqueeiusconfij,un.uej^^^^^
G^.,. opera fp.r.tus feaactes ^r^i H ^^.^^^^ i„ ,„,„
chantatenonfii^aerga ^^^^ Umperantia.conti-
• Knq^ar:;f.tat.s.iaa..^^^^^^^^^^^
uits demum in"°«."^'*>P" "Smentum ut ue-tioniafsidu=e.ntent.pcc
-^un^^^^^^^^^^^_
neni pern.c.a.m. P"*^ "'-''^'bPientem, deciinan-cionisV^-ulorepenten^-b'---,.j^,,,^
tes: maleficorumproteiiomina
^^^^^,ebimus.uelnegl.ge.nusu.toieab^m^^^^^^
quis peccauent, "^\"',''°;^'""ri STVM iuftum.
r.us apu<i P««- •'^^!,^ecc^ds neftris : non pro
Et ipfe eft prop.t.at.o P-^» P^^^';;*;'^^^^ti^S .„undi.
noftris auwm 5^""'" •''•* «**"' P '
°
Et
Ul»*»^^'
Liherquintus, 4^s-
EtperhocrciiDUf,quoruam cognouimus eum, fiiur-
fa illius obferuamus. Qui dicit, Noui eum, & praece*
ptaeiusnon reruat,mendaxetl, &ueritas ineononcft, Qui uero feruat fermonem eius,uer^ in hoc chari'
tasDeiperfeclaeft. Perhocfcimus, quodin ipfofi*
mus.Qui dicttfcineomanere,debetilcuti]leambu-
lauit,& ipfe ambulare. Qui committit peccaium, ex ^•^*'^'»-?»
'diaboloed: quoniam ab initiodiabolus peccat. In
hocmanifeltifuntfiiij Dei.&filij diaboli* Omnis qui
non facit iufticiam,non etlex Deo: 6c qui non diligic
fratrem fuum.Hinc Paulus,in Chrifto l E S V nequecircuticifionem, neque prseputium ualere aflbrit : Xt^
fidem, <juae per diledionem operatur : cuius fidei lo*
co nouam creaturam, fequenti capite adGalatas , lo* <^^^^f.r.^.
cat^ ScobferuationemmandatorumDei^ ad Corin- ^^''^^"^"•^'
tliios,fupponit.
Vnde fatis liquct,de qua hic fide loquarrquam am^ple^i,cuique firmiter infiftere operteat.Non fimpli^
cemformuls fideiprsfcriprsenarrationem propo-
no,quam & fscile pronunciaret diabolus : non etiam '
oreia6latamab ijs quorumcora Chrifto proculeft,
qu« confopita,mortua, fterilisque delitefcit, nufqua
K prodens,uelut infoecunda arbor excindenda, igni*
c[ue mandanda : {^^ hane urgeo , qua^ totum innouat Matth 5,
homincm,uirtute uiua fe in Chrifti membris exeres, Ferafidef.
fru6lificans, efficax potentia Dei ad falutem habenti,
facrafaluationisnoftr^ ancora,proraScpuppis,petra Matth,i6,
contra quamcunq; fatanse tempeftatem impetumqjwnmobilis : in qua quicquid fuperftruitur , inuiolatu
perdurat,'im6adu€rfusnancnequideminferipoj:tae
praeualcnr.
Auguftini hicaudiaturcotifiliumtDeiftatota dae- DeCiumt,
monum ladificatione,ait> nos quid dicamus,qui hasc ^"^^^••^-
legent, fortafsisexpe^lant: quid Chriftianiagerede* '''**
beant, quandoititeridola geritiummiraculafieriaC
ferun.
^
44^ ^^ f^r^//. Ur.makfic.
Hierem. ft^eruntur. Et quid dicemus, nifi de medio Babylonfi
efle fugienduin C^ Quod prsrceptum Propheticum ita
fpiritualiter inEelligstur , ut de huiu&fecufi ciuitate,
quseprofe6l6&ange!orum&hominumfocietas im.-
piorum e(l, fidei pafsibus,qu^ per dile^ionem Dpe-
ratur,in Deum umum proficiendo fugiamus. Quan^to quippeinhiecima poteftatem darmonumaioremuidemus , tanto tenacius mediatori efl; inhserendum^r
perquemdeimisadfumma cofcendimus. Ha^lenus^
ilie.Cyprianus ad Fortunatum,de exhortationemar-
tyrij'Aduei-farius,inquit,uetus e(t,& hoilis antiquus^
cumquo prslium gerimus. Sex milli«a annom plen^
c6plentur,exquohominem d'aboIusim.pugnat. Omniaiamgeneratentandi, Scartes atq; infidias dcjciea
di ufu ipfo uetullatis edidicit. Si imparatum Chrifti
miiitem inuenerit, fi rudem , fi non foilicitum ac toto
corde uigilantem , circumuenit nefcium, fallit incau-
tum,decipit imperitum. Si quis uero Dominica prse"
cepta cufl:odiens , Sc fortiter Chrifto adhserens, cotra
eum fteteritjUincaturnecene ed: quia Chriftus, qu^confitetur,inui(flus e{i
Huic fundamento firmiterinfillenteSjtantuabed'
utal!aunquaratione,iatarss artib. fiueaftutijsaue'
rain Deum uiuentem fiduciadimoueri pofsint,iite-
tiam uarijs ac muiciphcibttS ilhus conatibos & infuL
tibus impetiti,ex2rcitati, ac ueiut auru in fornace ex>
aminatijindies ftipfis far diores iuilioresq; euadant.
Quare ds^monibus imbecillitatem in eos, quos diui>
na non dcLlitu fiet gratia , exprobrare folet D. Anto»niuSjin afbiduis fuis aduerfus illos luctis:& eos expa-.
tt.^.R^iog. uefcereuerdcredentes, afferitPetrus apud Clemen'Dxmortes ex
^^^^ ^ ^^^^^^ iuiiifsin- o Dci iudicio,in huiufmodi cogi*
r« iredtmi^ tacionum uanstate languentibus, labores & amiitio^
nes proremedic^onferrijidem Clemens tradit, po^
ileafubijciens : Dsgmonem, nifi qnis uoiuntatibus
eius
Lib er quintus. ef^j
tlus fe rpotits fubdiderit, poteftatem aduerfus homi-
nem non habere,ut uincat fcilicet. Vitai igitur cmen-datione , & attenta afsiduaque oratione ad Chriftum
cofugiendum eft,exemplo Chananeae mulieris.Hsec,
Chrylollomoauthore.noniuit addiuinos,nonquje. ** '^*
{iUithgaturas,non defefflionis reas muheres:fed om^nia rehquit tentamenta diabohca, & uenit ad lefum.
Si enim uolumus Deum fententiam mutare fuam,
nollram in meliorem mutemus uiram.Rite hic horta'
tur I«fus Sirach : Conuerteread I>ominum, Sc rc« C^^-^t*^
linque peccata tua : precare ante faciem Domini,Bc minue ofFendicula. Reuertere ad Dominum, &auertere ab iniufticia tua, & nimisodito execratio'
nem.Sc cognofce iufticias & iudicia Dei, & lla in for*
tepropofitionis Seorationis altifsimi Dei. Nonde-moreris in errore impiorum. Nec minuspi^qu^mprud€nter,in triBulationeinimicorum confulitlofa. ^•P'^^^^'^^*
phat rex luda : Cum ignoramus quid ageredebea-
mus ,hocfolumhabemusr€fidui, utoculos noftros
dirigamusad teDeus. Kicfuum habeat locumPfaUmus Dauidis 90»
Qui habitatin adiutorio Ahifsimi, in protecflionc
Dei coeh commorabitur.
DicetDomino,fufceptormeus es tu, & refugiumnieum,Deus meus,fperabo in eum.Quoniam ipfe me Hberabit de laqueo uenantium,
& iuerbo afpero.
Scapulis fuis obumbrabittibi, &fubpenGiseiusfperabis.
Scuto circundabitte ueritas eius, nantimebis^timoreno6lurno.
A^ fagitta uolante in die, 4 negocio perambu-lante in tenebris, ab incurfu & daemonio meridia-
no,&c.
Salubcrrimu infuper aduerfus d«monu machina-
mcQta
rnm.
44t 'DecuYat.Upmalefic.
menta confilium , in confcripta liacpraeferuationis
fTomil ii.de lege, fubiungam cx Chryfoftomo liisuerbis : SicutOrnatumule ^^^ calceamentis uel Ueiliilhentis ueftriimnemoin
forum defcendere uellet, itafine Dei uerbo nuquamin forumprodeas.fedquumesianuseueflibtilatranf-
gfeffurus, hoc priusloquere uerbum : Abrenunciotibi fatana, & coniugor tibi Chrifte. Nfe unquam abf-
que hac uoce exeas : hasc erit tibi baculus, h^c afma-
tura, h^cturrisinexpugnabilis. Cumhocuerbo 8c
cfucem in fronte imprime : fic enim non tantum llo>
mo obuiuSjUerum nee ipfe diabolus te quicquam Jae-*
dere poterit, ciim his te cernens armis ubique appd-
rentem. Ethsc teipfum iam hinc doce,ut ciVm (ignu
csepefis, llsmiles paratus, Sccontra diabolum tro-
phaeumefigenSjliufticisecGronam capias, quamnOS^(requicStingatgratia & benignitate Domininoftrf
I fi S V Chrifti,perquem & eum quo Patri gloriajfi":
mul & San6lo fpiritui poteftas Sc honor,nunc & fein'
per,&: in fecula feculorum.
Qi^cmodo ah eccUfidnm p.iilonhm iri mdc-
ficio curando feducaturpofulm.
Cip. 1 I.
D huiiis furidamenti h6i\ perpendiculum, fi
reclotilo fuperftfuerr nt eeciefiarum paftores,
"obftrU^lis quibufcutique adulterinae dodrinae
impietatisqjfeneltris ,faluberrimapra2cautionefub'
ditis profpeclumconfuitumqueforetcoijtradcemo-
nis artes, prsftigias & ludibria : quibus non ufquea'
deo temereillaqueartntur incauti, quemadmodumquocidie cum animaru ia(5lura ufuuenire cernimus,
Quidaf)4p& nonmodopaftorum (quoruminteferat jmunusquere> ealeitarn poftulabat pr3ecauere)negligentia:fed eorum inftm-
"^**-^'* 61uyconfiiio,perueffado(5lrma, fallaciqueoperatio*
ne, quaimpefitumuulgusin rebusaffiidis^morbis
fubitis.
A:
Liher qulntus. ^4^fubitis, longis, cognitis, incognitis, ex caufa naturali
uel prseter natura, raox ad inquifitioncm illicitis opis
illedant. Imo eamraspenumeroijdempromifTaccrtl
falate oftentare , uenalemque proftituere non crubff-
fciint : homines plan^ inepti , rudes & indofti > facrae
medicin^ (quam ne i liminc quidem faiutarunt) co*
gnitionemnefand^mentientes (de ijsfaltcmhiclo-
quor,non de uiris bonis , pietatisque nomine fpc^a-
tis ) ut uel hac fufpcnfa hedera, ueluti fpeciofo pallio
a^liones fuas tegant frauduIentas:potifstmdm quumprofefsione fint uiri fcilicctccclcfiaftici,facerdoteS
uel monachi, de quibus , ut gregis cxemplaribus do-
^oribusq;,in finiliram tantummodo imp^gifie fufpi^
cionem nefas ducitur.
Sed fortafsis hac artis quafi p«f madtlS tradit^ pr^-
fogatiuam, iurefibi uetidieant haereditariohimagi:
quod iEgyptioru facerdotcs ( a quibus Pythagoras
,
Empedoclcs, Dcmocritus & Plato m^gia didicerut)
quo quifque rcmedio fanitati reftitutus efiet^id fimul txdUnAih. f.
confcriptu^ Memphis in Hcphaftio, Vulcani 3c Ifidil ^ ^P- ^^*f^
facrario,deponcbant;quemadmodu & Gr^corum fa*^l^'^pi^^
cerdotes magise antiftites,fuas obfcruationes in ady« iiJu.lLutis teplorum ApoIIinis & iEfcuIapij in Pergamo etii
repofitas cuftodiebant , quas Uclut ^fculapij oracu-
lo edo6li facerdotes, aegrotis communicabant, i qui-
busfummacum fiducia c&acceptarifolent. Sanflii
cxtat in horu impudentia, cximij Hippocratis, quaft^ ;
quam religione ethniti,rentcntia: qua noa argut^ ti*
tum, fed & pi^ hos redarguit,& impietatis infimulatt
Qui,inquicns,Iuftrationibus&magicis incantameti'» t>eMini$
tismorborum, affcflationes depellcrefeiaftant, hi-^**^'*
ui6lus indigi,ucrbaeorum ad dftiioniumreferunt,ut
quiddam fe amplius fcire uulgo oftetent , Bc homincsdecipiant. Expiant enim morbocorrcptos, fangui^
nc ^ fceleribus inquinatos > iniuftos^intoxicatos»
tc expiamenta alu fubmum ^^^,
nui (tefte P1»""^^^'^:j,° dum Scanno lop.Be
^Lm adeptus ^^ ^^^«-^ ^=^3 diaus pofte»
nediftus nonusante ^ 1^«°? J^ . ijem loannes
:bmaleficiaMaled.ausnun^^^^^^^^^^^
^.uthoreBenuicefimus8cIoanesu^cef«'^P^nonecardmale)qmLaur« incantamentorum con.
Hildebrandocardmahbus n
f.^^U.anter
fciis,ut8cMalfitano&Grar-°
^^ ^^^^^^
. „(i'traduatur. ^^^^^^^^^" um (qui.utBenno re^
riumfeptimum magum ej»-^,f^;^,l,b,,fuas,u^fert,quandouolebat,manic , r
-ii.- ijsitiiracuhsue
;;;^infc.ntlUarummodj^^^'^'Jj^^^
lStfanaitat.sf.gnotopl.c.u ^^^^^^.,^.^^^^,„^^^^
«mnespont.hcesfmflemcar ^^^^^^j^il,^ q^,,
rumVitis:ub.ewsfar.nsexemp ,„facri
rusmuUeresinamoreir,pelh=rent. ^^^^^
ficijs in ,fVluis 5C !«o"£„t.' i^- dignitat.s faft.'
tiotepehr. '^^'«'•"^? f^'°eneficiaq.commemoraf.
giocollocatorumflag.t.auen 1
^^.^^^ ^^
% inreprehenfionemrap.^tur ^^^^^,^j[:sfort'afsisextitare«a.orem«.nen.^_^^^^.^^
lis artibusfu.ffe ''^^
"^V" tegant,aut aliud pr^texat
eftitaq;q"°dhocpa bofe«g •
^^_^^^^ ^^p,,,.
hi noftri re«n .or s .«a^en ^^^.^^_^dum.quodnufquamul um^
atq; horum plerofq>,
^riestaminiquu,impun.tumq.,atq.
r ^^^
Liher qutntmi 4fi«qui ubi in aliqua caiamitate corporis uel animse, re-
busperditiSjUelquacunq; alia aJuerfitateJn confi*
liuma fimplicioribus uocaniur, neutiquam eos ad^
monent,hajcaDgouelimmitti,ueI permitti,ut tari*
quam in ignejJrdbenturrScpropterea ad Deumuni* i.Ptth^
cum aftli6iorum patrorium confugiendum,ac diuina
& i Deo in noftrum ufum iufto ordine inftituta auxi
liarit^inquirenda:uerum impietatis Incredulitatis-
queiiiam lternUnt,ore imJDudentifsimo ac menda-cifsimoad maleficium uel incantationem uicinae a-
licuiusmatrons,quicquid id ell: mali refercntes, fi#
dasq; quafdam notas,quibus maii genitrixdignofca
tur,;nfinuantes,na£ facrJegi perditionis authores.O^
dij certe p!ufquam Vatiniani feminariu hoc,frequen
t^r inter proximos quofq; uti pettilentifsimumiita 8e
darantirsimum,ut ndn modo integrae uicini^ admodum anteapacatae, hac arte grauibus conturbcntur
difsidijs,caedibusqidiuexentui"^fed& pagorum atqj
urbiumauitafocietate Unitarum coiiipages difrum»
pantur,ac inufta familijs calumniatum ftigmata in
longampropagenturpofteritateiii. Eius fedlae noui
facnficum, qui (defignatum numerum exprimera
propemodum pudet) trecentas fagas in oppido mi-
hus amplo aut populofo,ubi iam dego,quod fdrtein'
grediebaturille, alias ipfi incognitum, commoran^mendaciter fingere non erubuit.
Quemadmodum ea ratione fatanae regnum accre^
fcit,confirmatUrq; : itaChrifto fummafit contume-iia,iniuriaq;,ac dius Ecclefiae immcdicabilia infligurt
tur uulriera ab iIlis,quorum ftudio ex profeflb fanari
eatnfauciamluxatamq;magisdecuit De eiiis fami^
iiaehominibusmanifeft6PauIus,ueluti digito com>monftranSjfuouaticinaturTimotheoin hasc uerba: *«r/«».4»
Spirituscertoloquitur, quodin pofterioribus tem-
poribusdcfcifeentquidama fide, attendentes fpiri"
F i tibus
- j„A«nisdemon
«itadfmnendum cum|r« .^^^. ^^^, ,„.
8cc.Reaift.meig.turaBatmo. preffuseft
Sorem.«d.t.llumq.obr^- f;^^„,,'re'fidere re
j .-.mlUaiTi&erfuafiohem.quauul-
.ir,,.fc»- T^K^^^^^^-^fJ^h ,3ficiimponut,ut^, /«»/. »* r go nimis credulo hi ina^
jLnitione in hoc
i'- fdreV*'^''l°^,?.™'"Si"i^riti &impijucnd.-
infcitl«theatro. l.«'*^*-J '^^^^^exorc.r.
tent,fuishincmdecmej>d.c«^sF^^^
i„ fpeculo
.„is,femendac.orumumcum i^3gi„empr*
uel urnsaqua..ncantanon ^ tanqua.« .rrefu
fe ferentemcogere.q»^ '"
^^ ^^,. „i„^s blafphe•
tabilisteftisdetegat,pofitentur „^f,^,niaru..T>ultifar.jscruc
busf^pe^^ ^^,
nu confignatisornataru.mter m ^^^ j^^j,g
rrtione eknde.e ''«'^^Xri nif maturaref.pifcat.
8cMambreoUmpo=nasdatur..m .^^^^p^i^ fc
"^Bic fuam fortiturujm ^qu^^^^^^^^^^^
crationembened.aa,uell«Pi;^
p^^^^^l,, „-
ta : fal itemc^orc.fmo exmatu ,
^^^^^ thus, ca.,.
dem ui confecral* P/" '^''f/ontra pauidum Cfi <1'JS
5: arum .n die P""^"'^°Tr,m incenfus , ramorum
placet) ^«-«""^^'rimarur^facratorum,ite.T> her.
Liher quintus* 4Sifarum,uel in folennitate afTamptionis D, Virginis ia
templo afpergine laftralis aquae folenni^ex more,uir-
tute ex alto aduerfus fatanae potentia maiore, quaminprimaDeicreationeindutarumfuffumigia, Zc ne*
fcioquasnoneiufdemreligionis oftenta, quibus in
admirationemimprudentes iIliciant,ftuporemq} in-
cutiant.
Scribit in hanc fententiam Martinus de Arles,
Theologiae profefTor ; Multi cius funt fententiae , ut
quando campanx ipfodieP, loannis, uelpridie D.Agathse pulfantur,np folum profligare Lemures,fed
& Lamias,ne hinc inde uehi queant,aut etiam noce-
recredan^Idem ineodem tr^^atuiQuod praeftigio' Tran.de p*^
£i& pythones & necromantici furit ifti,ad quos quo- P^^fi^^- "'*'»•
•1-1 ni «•/-• •'.* c^ 0.9^14..tidie populus Itultus & mnpiens concurrit,ut mturacognbfcat,ueIperdita reftituanturrquibus fiunt,ut
uuIgQ fertur^daemonu apparitiones in uitris uel annuliSjUbi ueniunt inuocati ad uocata praedicenda , uel
ablatamanifeftanda;& utdicitur,ifti arioli fempermifcereconanturfacrainter fuas fuperftitiones : ut
qui ad eos concurruntjfimplices hi atteftantur. Nam&iiifoelicesipfieodemdiequo fimilia n^fanda per-
petrarenonuerentur,facrificiu euchariftiae celebra-"^
reinfoeliciteraudent.quodMagifter loannes Niderin fuo praeceptorio oftendit.dicens : Malcfici inftru*
mentafuaemaliciaeperEcclefif facramenta, uel per
aliadiuina contingi uolunt; ut filum trahendo per
chrifmafan6lum,imaginem terream fub pala altaris
ad tempus ponendo,& fimilia faciendo. Nam cucha-rifti^ facrameato (ut fertur) utuntur in fuis malefi'
cijs,&pIurimataIiacommittunt,immifeentesresfaa
£lasfuisfuperftitionihvis«Sed ex inftinftu dfmonisiftafiunttriplicidepaufa,utrecitatidem da^or.Pri*
in6,utnQr>fo}Limhomines taliuin occafione perfidi
fiant,fcdg|i^infacrilegi,diuina quantuineis cft con
FI
tami«
L
4S4 ^^ CHrat, Upmalefic^iaminando,ut magis creatorem fuum ofFehdat, 5c in-
timius animas proprias cotaminenr, & plures in pec*
cata rucre faciant. Secundo, ut Deus grauiter ab ho-
minibus olfenfus.recndum beati Auguftini fententia,
dsemoni mgiorem poteftatem in hominibus maHs tri
buat:cui Deus concediriratus, quod denegaretpro-
pitius. Tertio, ut fic fub fpecie boni gpparetis, plures
fimplices facilius decipiat, qui ta61adiuinis rebus &prationibusd Deo putantaHquidnuminis obtinuiff
fe, ubi folu grauiora erant comifla peccata.H^c iile.In
alijs aut fuperfbitiQnibus, quas fiunt ab idis rurahbus,
«Etfidxmones non cxprsfRinuocentur, interfcrutta*
jnenfeactibus&fuperftitionibuSjUthominum deci-
pianturmentes. Ha6lenustheoIogusi]le. Et2.q.8:E<
pifcopi a diabolo captiui tenetur, qui reli^fco Creatof
re, a diabolo auxiliiim quasrunt. Et poft: Attende ubi
maleftciu occulto Dei iudiciopermittitur,nonadma
gos & necromanticos & fortilegos ellrecurrendum
pro folutione ck; remedio,ut hac noftra ternpell:ate adquofcla nefaqdos facerdotes pafsim ifli uulgares confurrere non uerentur ; fed ad Peum, per humiie conffefsionem Sc deuotam oratione.iithabetur 35. q.i.cap,
ultimo.Nec facieda mala,ut eueniant boria Plura ibj-
demo Idem poflea: Quare autem ad prxdidos necfp-
inanticos facrilegos Scdiuinosnullus debetconpur*
rere,u!tra h^c quod peccant mortaliter, & participes
efficiijturcuipse&damnationisipforu^rarioefljqui^
ipfi,etfi Deo permittentejaliquado uera dicunt: eoru
taipentertimoniononeflutendu^quia faepiusfallunt
& mentiuntur.Patet,quoniam in fpiritu ueritatis, faU
iltas npn elt;in fpiritu autem mendacij.pjurimse quo-que funt ueritates , ut unica latente faifitate decipiat,
ILitdicitGerfon deProbationefpirituum : Hacratio-
ne,inquies,prohibuerfit a teflimonio ueritatis, qu4mf^fi.14. fatebantur, Chriflus damoniacQS, 5c Paulus Pytho-
nifTam,
Liberqmntt^s. 4fSnifTam.Hic Augufi:inus:Fratres,ait,noftismeruppIi« inSermong
caffe frequentius, ut confuetudines paganorum 3c deaugurijs.
maleficoru minim^ feruare deberetis, &c. ergo apudDeum me abfoluo , dum iterum atque iterum admo-neo & conteftor,utnuIlusex uobisdiuinatores aut
fortilegos requirat, nec eos de qualibetreautcaufa
aut iniirmitate interroget. Nam quiadhosconful-
tum accedunt, eos lidem abnegare, probant Theolo-gi ex AugufcinOjZy.q.y.non obferuabitis,ubi enume"ratismultisfuperilitionibus ficconcludit: Quihanc&quafcunq; obferuationesaut fa6iaautauguria ob^
feruat, aut attendit, aut confentit obferuantibus , aut
talibus credit,aut ad domum eorum uadit, aut in do-
mum fuamintroducit, autinterrogat, fciatfefidem
Chriftianam autbaptifmum pr3euaricaire:& utpaga*
num Sc apoftatam & Dei inimicum, iram Dei in aeter^
num grauiterincurrere : nifi Eccleiiafticapo^nitentia
cmendatus,Deo reconcilietur.
Sicnefcriptur^c^nommwmBeiuhufu^execrii^
hiUSyhi cuTiitiomhu^ morhonm mnr
gicis. Ctfp. II II.
HVc, ut \/fwi?<r« fuis fucata coloribus , multoruna
demereatur animos , atque in fui amorem c*
mendicato lenocinio , alios caute i]liciat,uer* 4ba Scripturse facrae pura, uel inftituto immixta, item -
-^:
Dci nomina,ueiint nolintjCotorqueturiueriim quamconuenienter, iudicentilli, qui penitius myfticu Deiuerbum,eius eiTentiam ac uiuam uim intelligunt.Sed
hunc uerbi Dei abufum prorfus deteftabilem eflc , Sc
hanc facratifsimi Dei nominis prophanationem, fce-
lus horribile dicendam elTe merito , fateamur necefTe
cft. Nec profedomendaciumauditurimpudentius,atque in Deum contumeliofius, quam ex prolat^
Scriptvir^ fententia,aut nomine Dei pronuciato con
F 4 tra
4f9(! De curat. Uf maiefjc.
tra d^fignatum a Deo Scripturae ordinem, Sc facratif^
iimi nominis ufum , in rebus quibufcunque uel ludi-
cris uel rerijs , aut contra morbos, nouam exilire uimefFc6tricem
,qua id obtineamus quod propofuimus.
Cuiufmodi haec facrofan^f^a de Chrifti ofsibus 4 lu-MitQlit, 4aeis non cQnfringendis exiftit prophctia \ OsnonjQdn.if,^ comminuetis ex eo. Si quis hjec uerba proferens,den
%'v\ra jenttt^ (gg cotingat, dum Mifla peragitur , dentium doiorem
^idJe^sttf<?<^^n credunt AHusantefebrisaccefsionemmanus
"^febrfm, cum a?grotQ lauat, fecreto ad febris fanationem PfaU
/j/*ff.i44, mum illum enarrans, Exaltabo teDeus meus rex.
Eftqui laborantis prehenfa manu dicat : iEqu^ fa-
cilis tibi febris ha^cfit, atqueMariasuirgini, Chrifti
partus,
Contra eandem, Recipe tres panes MilTalcs , in* uno fcribe, QualiseftPater,talis eftuita: inaltero,
Qualis cft Fiiius, talis cft fan^us: in tertio, Qualis eft
Spiritus,tale eft remcdium. Hae tres hoftise fic in^
fcriptae, dand^ funt febrieitanti, ut cas finguUs triuin
continuorum dicrum uefpcris deuoret : (cdeacQU-ditione,neijsdeuoratisquicquamcibi autpQtusco«dcm die fumat. lubctur quoq» fingulis ucfperis quin^
dccies recitare orationemPominicam, =& totiesfa^
lutationem Angelicam , ad gloriam & iaudcm fand^c^ Bc indiuiduae Trinitatis. Aliud aduerfus eandem;
Duc ^grotum feria fextaantefoIisortumuerfusO*
rientem^ qui cxpanfis ad folem manibus ftabit, dein*
de haec uerba dicito: Hodie dies illaeft, qua Dq*piinus Deus ad cruccm acccfsitr (^ed ficut cruxnun^quam amplius gd eum ueniet, ita nunquam am-plius ucniat ad te tam aeftus quam frigus : In nominePa t tris, & Fi t lij, ^ Spiritus t fandi . Deinde rcci'
fato nouies ternas orationcs Pominicas, Sc ternas
falutationes Angelicas. Haec ut efficacia fiint,non
uno die/ed cribus concinuis dicbus perficienda func.
Vtui^
Liber quintm. 4r/Vtuinum eoanno non peruertaturjUafiinfcnbu ^^ ^tnnm
Ajhricanus : Guftatc&uidete, (^uodbonusellDo* ^^r^i'.,
**^'
inmus.
Sunt qui ad fanguinem reftringendum accipiunt CaMastuf de
aquae frigidse cyathum , cui inftillant profluentis fan- -^^^'
J'^"*
'
guinisguttastres, & interunamquamqueleguntora*:^rj^.'^f^^''
lionem Dominieam,5c Angelicamfalutatione. Hinc'
patienti propinant , rogando , Qais te iuuabit c' Re*fpondetur: San6la Maria.Tum fubditur : San<^a Ma*ria Jiunc fluentem fanguinem firma. Infcribuntalij
iiborantis fronti fanguine cffufo , Confummatum^ft.Siint qui in fanguine fiftcndo hf c recitat: Sanguis
jnanein te,ficutfecit Chriftusinfc : Sanguis manc in
tuauena,ficutChriftusinfua poena: Sanguis mane£ixus,ficut Chriftus quando fuitcrucifixus. Tcrre" Uan.i^.
pete.Item, f I^ fanguine Adae orta eft mors: t in fan-
guine Chrifti redempta eft mors : t in eodem fangui-
ne Chrifti praecipio tibi t 6 fanguis, ut fluxum tuumcohibeas.
Aliud : De laterc eius exiuit fanguis 8c aqua. Item,
ex quacunque corppris parte profluentem fangui-
nem cohibere nitunjur his uerbis: Chriftus natus eft
inBethiehem, Sc paffus jn Hierufalem, fanguis illi
lurbatuseft; dicotibiperDeiuirtu?*m, 5comniumfanclorum auxilium, ut conGftas, quemadmodu lor'
danus, in quo fanftus loannes Dominumnoftrum. 1 E S V M Chriftum baptizabat,innominePatris Sc
Filij &Spiritusfan6li.Teneinnominatum digijum in
uulnere , Sc fac cum co tres cruccs fuper uulnus , dic
quinquiesPaternofter& AueMaria,& femel Sym-bolum in fan<5lorum quinque uulnerum honorem.Hicinfignis philofophus lulius Scah*ger ad Carda^ VeSMlnumfchbit; Declarafti pr^P^ntantisfidemmagno^ f-verf.iu.
pere conferre ad efficaciam pra?$antationis, intuis
Antiiogijs : exire i fafcinatricis animo facultatem,
F 5 atquf
•necarat.Uf.tndeJic.4!^ \L cuiuscorruptioneuenefic*
atque =^«««. "«'"T ,n«ur Quod fiuerbatuafan.
fpl^, finem lila ^''"'^^'^"'"^•.pToftuentem.nullacu.niuinemfiauniexmc.fauenapro .^
ratione. n.duaos liaaturis 8e incanta-
, ,Chryfoftoffius ad leductos i g ^^j_^^
jtmil i> <i« ^ '^, immixtum Dei nomen.
Non g*"^" v
^/„(,^.... mentis ob'm'^™ ^xcantamenta t.bi conduc.s.
„a,.. quit)tantum,fedet.a.t>ex ^^^^^^ ^ec
«etulas ebr.as &»''f/"'"
. ,,„tam ad hsc trep.*
confunderis,necerubefc.s,polU ^^^^^
dans difcipUna.n.&^^^^^^f ^"^tputantes fe excufa-
hscadmonemusScd.nuademj^ ^^^ excantante,
ri.dicunf.Chr.lt.ana ="« n^"' '"^
propterea en.m• n;h.lq.a!iudloqu,qua,nD
'-.n-
„ag.s eamod. &auerfare quod^^^^.^.^„. , ,.hu
tumeliaut.tur,du.n fe d.cens e
^^^^^ ^^^^
operafac,f.etenim&dx.none ,^ ba-
tuVedtamenerantd*monesChn^t
q^ ^^^^^^^
^.... tur; Nouimuste quon me lan^^^^^j^^.^,^,
Itrhl^^rcia^^P^-conferLtis^^tanquamba.
culum.Oeiuerbumhabeat.s. u-horitatisui-
V,d.haud ita pr,dem ^"^ 'Xxecrabilem, flam
rum nobi!em,hbru.n ""f"'P;Xis. frequenti cru* -
„is dignifsimum. P^";;^'^ «^' 'g';- «ra formulis .n
cis conf.gnat,one.^^f^^, |„ai finitis. con.
no.«ine Patns^Sc ^''j ^;"' oslibet/ed&qu=e.
,ra equorum no '"°^"^^°„t ,u fi uel calceus equo
cunque eorum "«P^'''.'^ ft.ti.i, precationee.uf-
ferreus in «inere exc.Met fta'^^p^^^,^ ,edi
p,odirec,tata..!l*fusun^^^^^
crederetur,et,am l<"^g'''""^°ft,ntes . tribus diebus
Contrauermes '^;?"'" '"u aic ^ 3'^*'''°'^''^''
ante foUs ortum qu^ fequuntur. d.c.to^^^^^
LiheY quintm, 4S0equo:Itinomine Pafcns, ScFi tIij,5cSpiritustran*
cli , exorcifo te uermem per Deum Pattrem t^
Fitlium, &SpiritumtranCi:um , utneccarnemnecfanguinem nec oiTa huius equi edas autbibas, &utfias tanta patientia, quantus fuit fanttus lob , ac
tantabonitatejquantus fuit fandlusloannes, quumbaptizaret Dominum nollrum in lordane , in no-'
mine Pattris Sc Fitlij Sc Spiritus t fan^li. Reci,
ta deinde ter orationem Dominicam & falutatio-
nem Angelicam, in dextramequiaurem,ad gloriam
fan^tasTrinitatis :
t. t t tDominus, Filius, Spiritus, Maria,0^ pirLuhomimmyOqmntumejiinrehusimne,
Carminibusequos apud Nigritasetiamllrrcnuio^
res 5c in beilp tutioresreddi, docetAloyfius Cada* innamgAt,
muftus. Interim fcelera hsec & blafphemiasexter- «^^/'•^'^'
minandse fuoshabent&admiratores,SccuItores: Se
d quibus impun^fxercentur, noui. Atquiuixhjec
merentur ut Cabaliftarum commentis afsimilen-
tur, qui decem Dciuerinominibus, Sc angclorum,
quorum in facris Biblijs fit mentio, eaqusemagni-fic^ pollicentur ( quemadmodum & iili nefandse im-
pietatis patrorii diabolo operante , & Deo ob praefra^
^ameorum incredulitatem conniuente, plcrunque
conficiunt)peragerefea(feuerantHoruCabalaliga-
turis &nefanjs magix nugis fcatet, fostetqi : de quib.
etiam librum cofcripfit Cotla ben Luca apud Hebrse^
os. Ver^hicClemensait: Vfqueadhocresdenique Li.t.Rtceg,
accefsit, utcumuerbo Dei fugenturdaemoncs, per
quod effeprouidentiam deciaratur,inueneritars ma# ^Serf?entesa.
gicaad infidelitatem cofirmandam , quomodo etiam ^fS^^it^ f^f''^^
hoc ex cotrariis imitetur.Sic * ferpentum uencna mi^ "'*!,5'y^'^!,^
tigare carminibus muentum , & uerbo ac poteltati damuTim mDei ^ontrarios mducerefanitatcs, Angelisquoque naui^.iA.iZ,
Uei
4^c^ Becuraf.kfmalefc.Dei contrana rcperit ars inagica minifteria , anima-
rum rufcitaciones,contra hsec & iigmenta da^monumponens.
Migicimo4ifummucfiig<utdiy tadend^fdga^^md"
lcficijdmoliendijcmhkj^hmodiuminomi^
nii cr f<icr^ Scriptura ahufu^
TnHe^igAn' ^^TOn alienum ab hoc afgumcnto modum inue^^i^fr^^nio- V\i ftigandi furis interferam, quemficexperien-
^wo-dumquidampraefcribunt. Conuerfusad O'
rientem , m cryltallo crucem racito cum oieo oliuae:
& fub cruce fcribatur, Sanfta Helena. Inde puer ca«
ftus,es; legitimo toro natus, annorum decem uel cir-
citer,capiat manu dextra cryftalium . a cuius tergo tu
genibus flexis prouolutus , terfummaeumuenera-tionehancrecitabisorationem:Deprecortedomina
fancta HQlena, mater regis Conftantini, qua: crucemDomini noftri l E s y Chrifti inuenifti, per illam fan«
6lifsimam deuotionem & inuentionem crucis, & per
illam fandlifsimam crucem , pfr illud gaudium qaodhabuifti , quando illam fan<^ifsimaiTi crucem inueni-
fti , & per illam dile^lionem quam ergafilium ^uumrcgem Conftantinum habuifti , 3c per \\\\ fuipmat)ona, quibus frueris perpetuo, ut comonftrei in |joc
cryftallo quicquid peto Sc fcire ciipio, Amen. Et cumangelumincryftaliouidebitpuer, rogabis quaecun^
queuoIueriSy&refpondebitangelas. Hocautemfa»cies in folis ortu , cum iam emerferit , & aer ferenus
clarusqueextiterit.
z/. i^. tA.9%' Irriderc eiufmodi coiiimenta (inquit Cardanus )dejier.uari. femperconfucucraiTi ,
quauquam hoc ipfumexperi-*^^te, m^ntum i multis probaretur, habereturque fecreti
loco. Verdm coptigtt,utpuerquidamconturberna'
lis ac fciolus affirinaret^ fe uidifte in phials collo fu.
rem,dc
Liherquinti^, 4$iircm , de quo intcrrogabatur, qui in imum defcendiL
fet, nec amplius apparuKTe , ideraquc alios duos fpe-
^ade: in aduentu item ipfius quafi fu!gar illuxiflTe, ac
manum capiti imaginem admouiffe, capitiumq; antd
retraxifle. Eratautem phialauiirea,nitidaque,aqua
facrata plena.in linteo expiato collocata:linteum ue*
ro erat inftratum fcamno , tres candels cereae accen-
fsB & luftratse : fuper os phialae duo oiiuae folia, tranf-
uerf^ in crucis formam impofita. Perbreuis accede*
batconiuratio : Angele fanfte, angelecandide, per
tuam fanditatcm, meamque uirginitatem,oftende
mihifurem. & haec fuper osphialaeobmurmurant:
prius uero precationem Dominicam , & falutatio*
ncm Angelicam, finguli gcnibus flexis proferunt tcr,
«c finguhs uicibus pollicis ungue cruccm fuper phia^
la(Tgnant.Soliaftant inobfcuro. Videbantintegrumhominem, ptllium habentcm, capite prono, caluum»
afcfndentem defccndcntcmque in phialse coUo, nontliter quam folent atomi in fole. Vifus eft autem fer*
mh ad odauam horsc partem. Totum hoc fpe^acu-lum ad tres horas pcrdurauitinihilominus, ut author
rei ait,fur non cft deprehenfus, neque inuenti calices
duo argentci,qui perierant. Referunt, eum qui fuftu*
lit, (i rit^ hsec pcragantur, aliquid pati,dum peragun^
tur. Haec dum illenarraret, experiundi taliainccf-
fit capido, adfuitquc occafio. Mulier quxdam con^%^fel5rnalis defiderio uidcndi quaedam capta,aduocat
j^lfam mulierem admodum ciufcemodi rerum peri-
tam : i;idofnantfacrificrum,trcs puellse^utrcfercbant
ipfae) uiderunt multa: ego tunc temporis aberam.
Dcnuo mulicrem aduoco , paratur facrificiumtfoiia
oliuae non intererant, nullaprecatio Dominica,nulla
falutatio Angelica, fedtentoriolum folum undiq; c6-
clufum aditur. Adeft& ipfa femina, quae no folum ui»
'debat^fed 5cpuellas : non in phialae collo» fedincotio
illo
^62 De curat.UjCmateJjc.
iilo qui fuper eius fundo confiftitinon in aqua^fed ui^
tro : non perfedlas imagines , fed quafi p?.rtem folum
fuperiorem : non magnas effigies, fed non minorcs
minimidigitiungue: non defccndentes efuperiore
parte, fed ex imo quafl coni uacuo afcendenteSjUide-
re fe referebant puell^.puerque ille de quo iam antea
diclum eft,qui 6c fratrem tunc in Hifpanijs degentemconfpicere fe aflerebat, puellse alios fibi cognatos:
mirares,feufabula.Cumabinitio (ilium mag^cerne'
rent (is erat puer & monachus) illiusque afpeftu de^
letlarentur.rogabanteamutdimitteretmegauitfefa^
^luram, quod interim ipfius filius' torqueretur. Refe-
rebat aliquando lofephus Niger, harum rerum maxi-
\x\h peritus , daemonem pueris fe fub forma Chrifli o-
llendifiTe, petijffeque ut adoraretur : quod cum polli,-
ceretur quidam fe fa^lurum ea conditione, fi daemoncius cogitationesaperiret : indeiratus hic euanuit.
Speclabant praBterea in phialae collo quid rubens,
quod quafi in extrema erat aquas fuperficie ( na phia-
l32 aqua tantum ad collum ufq; , aut paulo altius con^furgebat)hoc faga angclum,cum nauicula textoria mmanu,efle dicebat:pueil| illius faciem in uacud/e ui-
d^YQ aiebant,tanquam pueruli:puer,folum brachiuiit
cum nauicula. Hic,utreferebant, perpetuo circumfer
turacuidetur: nam reliqusimagines flatim abeunt.
undeanusillaimperareuidebatur,utpuerisludimar
giftri,unaq;imagme{latim poflaham euocare. Cuq;ipfaalijs commonfl:raret,fcifcitatusfum,quomodoi'
pfaqussiafilios quinq; pepererat, fpeclaretquae ego
lion uiderem :' fe fa6luram refpondit ut confpicerem':"
tierdm opus eife fefl:o D.Ioannis baptifts , aut Nata-
lis Domini,ait. lam in foribus erat id feftum.accedo
media no(fle,docer arcana;ea erat fex uerba^qu^ muUtiplici fenruexplitaripoterant, fed (meoiudicio) iri
Chrifli contemptum potius maximum , quam glo^
riam»
Liher^uintiis, 4^$riam . uclat, lefus tranfit, llgnificare poteft quod mo-fiatur, quodtranreatperuiam,& quod fineoihabeat.
quircnfusuideturuerioreflejCumjfubijciat^Egorum:
deinde,Angele ran61e,& reliqua. Deprehendi meras
efTefabulas, necjquicquam illam fcire prs-ternugas»
Cum enim bullas in aquasmargineexcitaiTetnefcio -. yi
qua arte;ut margaritae mihi uiderentur, uoiebat.For-
fitan conftanti illa fua intrepidaque opinione pueru-*
los,alioqui faciles, in fuam trahit fencetiam: arq; ita fe
uiderefatentur,quaeminim^uident. Etenim puel-^
las , de quibus dixi , tandem eo adegi , ut nihii fe ui-
difFefaterentur: cuin mult;^, neuideanturcorruptie,
feuiderefimuIent.Hiicurque Cardanus.
Vt in hoc a<^u blafphemus nominis Dei & Sacra-
rum literarum abufus euidcntiusinnotefcat.exepla
prodedi furis uel fag^,ex facrifici iibro ciam a me fub-
tra(5la,anne6tam. Accedefluentem aquam:inde coIl« ^^f^^j^^^p^^-
ftostotnumerolapillos, quotfuntdequibus furtum^^"^^^^^'
commiffumfufpicaris, domum confer, Sc ignefcant:
hinc fub limine fepeliantur^per quod ingredi confue^
ucrunt homines, & triduum relinquatur : poftea ante
folis ortum eximantundeinde fcutelia cu aqua impo^natur circulo^tranfuerfa obliquaq; mixtim cruce infi-
gnito,cuiinfcriptumcft-,Chriilusuincit.Chriftusfe-
gnat, Chriftus imperat. Scutella adhsc cruce fi-
gnata, & formula coniurationis per ChrifLipafsio^' nem,mortem & refurreflionem adhibita (quam pro#
pter impi^curiofo^celo) in aquamfinguli lapilliin
cuiufque fufpedli noraine conijciantur : & ubi ad rei
lapillum fuerit uentum , tum calculus tanquam igni-
tumferrum,feruorcm concitat. Vtinfontemgrauer,
fraudetque, eiufmodifingereebulitionera, diabolo
noneftdifficile.
Ex oculo excuffo fic fur cognofcetur. Primum Qnomodo fu
leguntur fcptcm Pfalmi, cum Letania : deindefor» ''^ »?»/«* tx-
^64 DttuYduUpmalefic.mjdabilis fubfequituf ofatio ad Deum patre & Chri^
ftum, item exorcifmus in fufiem : hinc in medio ad O"
tuh limilitudinem ueftigio,figUfse circularis nomioi^
bus barbaris notatae : figitur clauus aeneus trianguU'
fis, conditionibus ccrtiscortfecratus, incutiturque^j^'^''
• m^lleocypref5ino,5cdicitur:lu{luscsDomine,&iu-^
ftaiudiciatoa. Tuttifurexclamoreprodetur.
im^im mo- Si FufeiT! j fagam, inimicufn fecus lcedere uoles , &dt-^sUdendi malujn tolH: ante folis exortum,die fabbathi, ramumfuns, fagx .^^eilanje annicijlum abfcirtdes,fic dicens : Ego tc ra^crtnimtct.
j^m^ huius ^ltatis fefecc^in illius nomine,(|uem cae-
dere aut mutilafe inilitui. Inde ia menfa fternatur te»
gujnentum,additis his uerbisrt in nomine Patris t &FihjtSc Spifitus fan(5lit. ter hasc 8c fequentiareci-
tetur,&incute,droch,myrrochefenafGthtbetutba'
roch t afft maaroth, poftea dic : Sanda tfinitas puni
hunc, qui idmali dcfignarit,atquehocaufef perma-gnam iufticiaiti tuam , t efon ehon t emafis ales cge:
in tegumentum incute.
Vt resfurtofubktd reflitudtur^ andthemd
Magicum, Cap, Vh
Nathema hoc S. Adalberti magicum pottus obdiuini nominis & facrae Scripturae abufumiquam Chriftianum, hic ea adijcio ratione , ut
occultaeiufmodiadionum plcrifquereligiofishomi
nibus ufitatafum impictas ocuiis omnium magis elu
ccat. Cautionem tamen lucriindefrauduleutereli-
ciendi nomine adhibenri utncmofcilicetpfjefumat
anathematizare anathcma huius fandli finc liccntia
praelatorum fan6li Adalberti & Dioscefaniiocii fub
poenaanathematispjsediflij&c.utipfiloquuntunil* w- ludautemtaleeft
'
f|
s.i^Adalber.^^ autoritate Dei Omnipotentis Patris & Filij^^
uMa^tci*, Spiritus fan^^^li & fandse Mariae uirginismatrisDo-'
mini
A:
Liher quintHS, 4§imlninoftrl I E s V ChnJti & far.iflorum angelorum
& archangelorum & fandli Michaelis , & fandi loan*
nis bapti&, & ex uice beati Petri apoftpli & aliorum
apollolorum , &. fancli StenKani w^omtiiuitt marty-
rum^fandi Sylueftri & fanfti Aclalberci& bmniurti
ConfeflTorum , 5c fan6lae Aicgundis 3c fandarum uiri
ginum & omnium fanclorum <^ui funt inCtelo& ia
terra ,quibus datacft poteftas ligandiatquefoluen^
di: excommunicamus,damnamus,maledicimusuin-
fculo anatnematis,& a liminibus fanClsB mntris Eccle^
fiie fegregamus illos fures , facrilegos , feu raptores»
Operarios, confiliarios, coadiutores, coadiutrices»
qui hoc furtum^fiuemalumperpetrauerunt, {luefibi
inde aliquid ufurpaueriat ;{it pars eoru cu Dathan 5c
Abiron, quosterra proptereorum peccata&fuper-
biam deglutiuit : fit etiam pars illorum cum luda tra-
ditorcqui Dominum precio ucndidit,Amen: & cuni
Pontio Pilato,& cum eis qui dixerunt Domino Deo^Recede a nobis , uiarum tuarum fcientiam noluirius
:
fiant filij eorum orphani : fint itialedidiin ciiiitate^
maledi<5li in agro, in capo,maI.in fylua : fint maledi61i
indomibus,inhorreis,inIedulisjincubiculis: mal.iii
fcuria, in uia^ uilla, mal. in caftro, mal. in flumine,mal;
in ecclefia, in ccemiterio, in tribunalibiis iudicij: mal,
in foro, in bello , morando, loquendo : mal. tacehdoi
maled. manducando,uigilando, dormiendo;Biben-do,mal. palpando,maI. fedendo,iacendo,maIed.ftan-
do, mal. in ocio, in omhi opere, mal. in toto corpore,
iii tota anima & in quinque fenfibuscorporis,mal.
iii omni locoimal.frudus uentris eorum, mal.fru<5?:us
tferrae eorum, maled. fint omnia quae eorum ftint,ma-
ledidum caput eorutn ora, nares^ nafusilabia eorum,^ ^nattmk
faiices eorum , dentes eorum , oculi i pupills eorum, '^*"^^"'
'
cerebrum, palatum, linguse eoruiiii guttura, pe^lora^
corda, iieateri iecur^ uifcera omnia^ ftomachus . itial;
> G fplen,'
4 ^^ T>e cuyat,Ufmalific,
fplen,umbilicus, uefica,mal. crura, tibia, mal. pedc»,
pedicseorum,mal. colla,maI.fcapulae,mal. dorfaco-
rum , mal bracliia , mal. cubitus , mal. manus eorum,digitus, mal.unguesinmanibus Sc in pedibus ,mal.
coila, genitura, genua, mal.caro eorum,maI. ofTa eo*
rum,ma!. fanguis eorum,mal. pelles corporis eorum^mal.fitmedulla inorsibuseorum,maled.fitfupenor
pars a capite ufque ad plantas eorum:quicquid intcr-
eftjtotum maledicatur, fcilicet quinque fenfus fui,ui-
fu8,auditus,guilus,odoratus,Sc ta6lus.Et maledican*
tur in fandla cruce, 3c in Chrifti parsione,& cum quin
que uulnerib. Chriil?, & cu effufione fanguinis Chri-
fti,5c cum lade uirginis Mariae, Adiuro te Lucifer cuomnib.fatellitib.tuis,'* cu Patre & Filio & Spiritu fan^
do,& cu humanitate & natiuitate ChriRi,& cu uirtu^
teomnium fanctorum, ^ut nullamhabeas requiein
diebus neque no6libus , donec perducas eos ad inte^
ritum,fiue mergantur in fluminibus, fiue fufpendan-
tur,uel deuorentur a beftijs,(iue comburatur, fiuc in-
terficianturabinimiciSj&odiohabeanturabomnib.
uiuetibus. Et ficut Dominus beato Petro apoftolo 8c
eius fuccefibribus, c quorum uices tenemus, & nobis
Vattinii- quamuis indignis poteftatem contulit, utquodcun-^w/. que ligaremusinterrisjigaretur&incoelis: Scquod*
cuq; folueremus in terris, folueretur & in coelis^fic il^
lis fi emedare noluerint,coelum claudimus , & terram
ad fepeliendam negamus, fedfepelianturinpafcuis
afinorum. Infuper fit terra maledida,in qua fil fepuL
turaeorum, pereantinfuturoiudicio, conuerfatro-
nem cum Cbriftianis non habeat, neque corpus Do-*
mini quum in mortisarticulofunt, fufcipiant:fiant
tanquampuluis ante faciem uenti : &ficutLucifer
ab:ec1:us'eft decoslo, &ficut Ada & EuadeParadifo
expuhiruntjficexpellanturde quotidiana!uc«. Itsm
confociaii fint cum illis , quibus Doiminus dicit ia
Liherquintti^, ^ 467 ,
^^^
k\t iudicij , Itc iTjaledidi in igncm seterniim, qui pa* MA\i%^i\\
^'atuseftdiabolo &angelis eias: ubiuerinisnon mo-rietur, nec ignis extinguetur. Et ficut candela de
manibusmeiseie6laextmguitur, ficopisraeorum ht
animae eorum in foetore barathri extinguentur, nifi
reddant quod furati funt , infra certum terminum ,
Amendicantomnes ; pofteacantabitur, Mcdikuiti
in mortefumuSj&c,
a Praster uniuerfam tiuius impletatisfarragineni
cn quam conuenienter hic coniungatur Lucifer e-^
iusque fatellitium cum Patre, Filio & Spiritu faa-
do , 5cc. Quam profe6lo hic exciamarc lubet,qu« <^ • ,* .|.
communio Ghriito cum Belial f
b Hinc conftat (fi quid ualent imprecatibnes)
theoiogicum anathema mortalibus qusecunque in^
fortunia, morbos 5c inquietem ciere,non Lamias^
quae utplurimum nec legere, nec eiufmodi coniu-
rationum portenta ob extremam fei*^ aEtaten"^ fcsmi^
neumfexura, & niiiiisgrauemingenij ftuporemfini
gere,multo minusufurpare norunt,
c Tam Impium hoc efle anathemafentto, titpu>
blici edi<5li anathemate, eius etiam nbmen exuiar^
deceret . Dabo tibi ciaues regni cdelorum, Petro MmiU.ii,
prsedixitChriftus ,dotlrinam fcilicet co?iefterh,cu:,
iuspotentiaquicquidligaret,hgatumfofet,Scc. Nonbiafphemorum eiufmodi anathematura fulminacoii
cefsit,minus multo mandauir.
Alij quidam uiri Ecciefiaftici eodem fcr8 modojhoc eft, tanquam magicb incantamento ufi funt Plal^
ni6io8. fecundurh uulgarem diftnbutionem, certa£
perfuafionedacti, contra quencunquearduahasc 3c
^iira pronunciafient folum uerba, illum protinu^
tielinterituriim,uelutiongif8imd, annuluperuiuere
Q 2 txm
^o(re Veram alio prorfus fpeaat hic Pfalmus,
nonpolle. Veram a^^r r • •• /otifs mum aduer*
nuinam fententiam ^"^ "^S°"^ "P^^f^ftdantir de
fone Chrifti ^PPljXrr^SguS innocentisludaprod.tore & udjeorum ?
^^^^^ ^^
-'''S^raudimS^ne tacueris.,uia os pecca.
n,onSS;crrcumde4eruntme.8cexpusnauerut
*"'^Pr?;o ut diligerent.detrahebant mihi. ego au-
'""^Extofoerunt aduerfum me mala pro bonis. 8c
''^'^ffiS«eumpeccatorem.3c diabolu.
*"'cttdra:ur.eKeatcondemnat«s,3coratio
,^<f?.i. piatalter.i .,„; A^nxoreiusuidua»
Snt=£Sils..mendic..8.
^'^i^e^^^trtrtt"--^^ 'irS.talt.^n::fuV mifereatur pupil-
liseius., . . -.y.^ in generatione unft
Fiantnatiemsmmteritum,in g
aeleaturnomeneius. ... ^trum eius in
In memonam ^^^/"'^''^'^,^''Vatris eius nonconfpeau Domini , & peccatum matns
^^^^^^
Liher qtdntui» 46
p
^cleatur.
Fiant contraDominumfemper, &(3iTpereat do
terra memoria eorum,pro eo quod non eft recorda-
tus facere mifericordiam.
Et perfequutusefthominem inopem&mendi^^cum,& compun6lum cordemortificare*
Et dilexit maledidionem , & ueniet ei : Sc noluit
benedi6lioncm,& elongabitur at) eo.
Etinduit maledi6lionem(!cutuefl:imentum,&
intrauit ficut aqua in interiora eius , fic ficut o.leum in
ofsibus cius,
Fiatei ficut uefl;imentumquooperitur,8cficut
zona qua femper prsecingitur.
Hocopuseorum qui detrahuntmihiapudDo*»
minum , hc qui ioquuntur mala aduerfus animamiiieam.
Et tuDomine Domine, faemecum propterno^
men tuum,quia fuauis eft mifericordia tua.
Libera me quia egenus & pauper ego fum,Sc cor
meum conturt)atum etl intra nie.
Sicut umbra quum deciinat, ablatus fum > & ex*
cuflus fum ficut iocuftss.
Genua mea infirmatafunt a ieiunio, & c^ro meaimmutata eft proper oleum.
Et ego fa<flus fum opprobrium illis» uiderut me,& mouerunt capita fua.
Adiuua me Domine Deus meus , faluum mc fac
fccundum mifericordiamtuam.
Etfciantquia manus tuahaeCj&tuDominefe-ciftieam.
Maledicentilli ,&tubenedices: qui infurguntin
me,confandantur,feruus autem tuus iaetabitur.
Induantur quidetrahuntmihi, pudorc,&ope>fiantur ficut diploide, confufione fua.
* G 3 Confi-
4%^' Becurat.hflmakfc^Qonfitebor Domino nimis in ore meo , Sc in mg''
did mul.torum laudabo eum.Qui aftitit a dextf is pauperis , ut faluam faceret k
perfequenribus animam meam.Aduerfus uniuerram nimisque inolitam pluribus
in locis apud religiofos , anathematis confueti impic^
tatem, hocracrum diuini Chryfoftomiconrilium ex
fermone de Anathemate , cun6tis ample<!iledum pro*
pDno:Eaproptcfaosoro,in^uit,neuobisuerbahs£Cmente excidant»
Dogmata enim impia , &qu3Eabhaepeticisprofe*
^a,arguere & anathemstizare bportet,hominib\j| av^
|em parcendum, &pro falute ipforum orandum.
pf fdcrikgo^ itemq- genuino nerhi pdufUy
cr impio far.dKdi malcficij modQ,• QD. VI i.
POrro ,quod nam racrilegium grauius exiftima*;
ueris,quam omni propnjE falutis memoria pcr^
tinaciter excuifa , tam fceierate uenerabiliDei
nomine abuti , &facrdfanclo eius uerbo uim inferre,
Sc rapereintorquereq;addiemonij pra^ftigiasinDet
contumeliam tegenda«, quod ex arcano Patris ^terni
firhi VHgs (InuhumanigenerisamoreuidusDeifilius C H R I-^
|*?-i^*^^/^^^* S T V S I E S V S deprompfit , promulgauitq; mifero-
VKxBc perditoriihominucaufa: uthicum efTentlapiu
primorum parentia a Deo feparati, omnJq; gratia ex*
cidiffentjex hog le in gratiam repofitos dilceret, habe
rentqi certa & expreda diuin^ ergafe uoluntatis tefti^
snonia,quibus fe inueris animoru cofternationibus»
- •^ &ancipitibus diftraclorumfenfuum flu^libus erigC'
rent ik. erudirent c' ut prolixius docet Peucerus in ftiOi'
(de Diuinationibus commentario.
De genuino facr^ Scriptur^ ufu fic Timotheo fcri*
%.tiin.i. bit Paalus ; Ornnis Scriptura diuinitus infpirita, eftj
LiherquintM4> ^jiUtlllsacldo£lrioain,adredargutionem,aclcorre6tio*»
ncm , ad inftitutioncm, qu^ eft in iulxicia , ut integer
fit Dei homo, ad omne opus bonum apparatus. item
Romanis:Euange!iumeftpotentiaDei,adraiuteom^ i?o^.?:
ni credenti.Ad Hebreos 4.Viuus e(l fermo Dei,&: ef-
ficax, & peiletrantior quouis gladio utrinq; inciden-
te, ac pertingens ufque ad diuifionem animse & fpiri •
tus,compagumiq; Scmedullarum, &dircretorcogita*
tionum & intentionum cordis.Ad hos urus,nimirum
ad renouandam hominum corruptam naturam,tradi
tumeftDeiuerbum. Hxc prsftatfideapprehenfum
incordibuscredentium, cooperante Spiritufanflo,
qui peruerbum efncaxedjnon , utmer.titurdiabo*
lus, afceleratis 8c impijs ipfius miniflris ore fohl pro-
latum,aiias exerit uires,quam quo deftinatum ab ini-.
tio fuit.Cumq; pronunciet Dei lex: Non afTumes no# Deut.f.
men Dommi Dei tui inuanum : non enim infontem
habebitDeus, eumquiaiTumpferit nomen DominiDei fui inuanum : certifsimum eft, & irrefragabiliter
uerum,eos omnes qui eiufmodi incantationum Scri^
ptur3£ fan^lag fuco ueJatarum , ritibus Sc modis utun*
tur,atrocifsimas manere po^nas. Quare fi quis efFe*?
^us fub horum uerborum palho, uel uer^ uel fafcino
videatur conffqui,da2monis efiTe opus ne dubites.Ni^
hil aut accedit, aut decedit uirtuti uerboru , ab impijs
hishominib.pronunciatoru.Confirmathi^c Augufti^ Sermon.u
nuSjdices: Verum eft,fratres chanfsimi,quia permit- e'^2i?OT^or
tithjOcDeusdiabolo,adprobandumChriftianum:utcum interdu per ilia facrilegia , aliqua rem.edia, in illa
inlirmitate percipere,& aliquid ueru potuerint agno'fcer,e,faGiIius diabolo credant. Sed qui totam religio*
nem Chnftianam defiderat cuftodire, oportet ut h^comnia tota animi uirtute contemnat»Memorandum fallacis curationis maleScij demo
ni.aci,cumcerta bsnediclionis formula exemplur,
. G 4 ob
^iz De curat. kf. makfic,pt^,4-. pt, hiOrqn^ contlnuatum tenorem/uperiori Libro c5
fcriptqm ihuenies» Cuiobitcradijciaturaltermodus
fuperftitione priorem uincens.atq; exfdtrificiiibro
exfcriptuS;, ut hinc d^ reliquis eiuimodi fanationibus
SAmle^m pr3Eii;dicium concipiatur. Accipe tresolei uiokcei;}tionts m^-
jyi^Qf^ij-as : Sc confiftens contra folem , ante eius or-tj. i ..,.,.. tuni, expnmenomen hommis laBii ,&matnseius, 8c
aagelos gloria^ qui ftantin gradufexto, feptemdie*
bus,;erin die. Septimo autemcolloceturillenudus
fub foIe,&oIeouniuerfainungaturcaro: hinccoramfplefuframigetur myrrha,olibano, 3cpfjecipuis aro*
Spatibus : deinde iftos honoris angelos infcnbe in ar^
gentilamia, qu^cvim aromatum incenfofuffita, in
follo fufpendetur, Yicefima die menfis hoc fiet cumfuccefTujUtiiiaieficio affedus curetur.
Hjgic£cr fiipcrslitiof^emoYhorumcuutioneSfddhi''
bitis cdrmlnihm uel uerhis ignoti^^quce etim om*
nmononcdnueniuntcummdgmibui
cocli. Cdp. vni'Vc pertinent fuperflitionu Bc uerborum igno'
torum, quibus utrum ben^autmalepreceris
ignoras,monftra:haud dubi^ dmalisinuenta
hominib»us, Sc pro libidine excogitata, qu^ cum DeicontumeIiainfacrofan6lae noilraemedicinae cofpur^
pationem calumniamque furtim irrepfere . cuiufmo^
^i hi ufurpantur rhythmi contra epilepfiam
:
p^r.4ti(inf.i Cajparfert myrrhanijthm MelchiorjBakhaJar aurum t
^p''g^4 ,ft*' H^c tria qidfecum portahit nomiyia rcgum^^ernniofA
^oltiituramorhoChri^ipietatecdduco." * Ita^ntiquitascredebat.uerbafcumcumfuara*
dicc tufuii3,uino afperfum, folioque inuolutum, & iti
cinere ea|eiFa<5lum, ftrumisque impofitum, eas abigc*
re.fi hoc feci(retuirgoieiunaieiuno,& manu fupinp
tangens dixififet : ^jcgatApollo peftem pofle crefcc^'
'
"'
'
'rc,
H
Liber^uintu^* 4f3re,quam'nudauirgoreltinguat. Atque tcrhicdefpu-
endum putabat. Narrat Beniuenius, quod ariolus Ve^hit-
duobus digitis uulneri militis fuperpofitis , Sc carmi- ^^rnoto^cA»
nibus nefcio quibus infufurratis, telumin dextram
pei^oris partemimmiflum, ofsiquefmiftraefcapulae
infixum,redireexofreiu(rerit.unde (fcribit) ^tfiaibf»
que aegroti noxa^ non tamen fine utriufque anim^ di^
fpendio miles curatus eft. Facile fuit daemoiii,ad ma-gi murmur colludenti , telum extrahere , ut magis a^
lios fuis fraudulentis perniciofisque adionibusfjbi
deuinciret.
Adhaec , ut fanguinls fluxus inhibeatur , in ufu eft
:
Innomine Patris&Filij &Spiritus fancli , Chunratcara farite confirma confanaimaholite. Hicmerito
dixerim; Quae communio luci cum tenebris, aut quae
concordiaChriftocumBelial:' Addam.quodcarmi^ i.Cermth. 6,
ne apud Homerum, fauciato Vlyrsifillcrefanguine Plm.bh.z^
f>otuit Autolyci fllius, Sic Theophraftoifchiadicos ^'*^*^*
anat carmen : Catoni luxata membra cantio haec,
Danata,daries,dardaries,aftararies, &reliqua. Si
dup maleficiol^fi, mutuo fegrauiter profequantur
odio, inpanemifTalihaecinfcribanturuerba : Abracamonfilon. ^offeraturutriqueedenduspanjs: hinc
perpetuus utriufque fubfequeturamor. Contracafnis rabidi morfum, pani infcribitur: Irionikhiripri
eifera khuder fere . inde uoratur. Non infimse fortis
nobilc cognouijfimili curatronis rationc celebre, qui
pomiparticuIaeinfcribitjHaxpaxmaxDeusadimax,
atque edendam illamuenenato i canerabido porri^
git. A^finguiisautcmmedium ftuferumBrabanticu
poftulare eum audio. qua pecunia congefta, facellum
propearcemfuamextruxit,mifsis aliquot ea impie*
tatis mercede redemptis cohoneftatum,uti fertur. Vtuero huic myfterio ponderis aliquid accederctj ad
fnaximumnatuex foboleuelutiure haereditariopro'
G 5 psgarl
474 ^^ curat, kf.malejic,
pagari eam curationis efneaciam , nec ad alios poffs
deriuarijtemere credulis perfuadetur. Similibus dia-
bolicarum uocum portetis contra dentium doloremutuntur,GalbesgaibatgaIdesga!dat.Ridi€uluquoq;
hoc fcriptum appenditur : Strigiles falcesq; dentatas,
dentium dolorem perfanate. Qaidam ad febrem om-nis generis intermittetem,uirgas duas parallelas uer-
borumuimedijspartibus committit, ipfoqueconta-
<iiluuincitcruciseffigie,quamcolIorubne6lit:ficqui-
dem multos leuat,fed qui fere grauius recidant.Con»
trafebres, thoraci lignumrotundum applicantXur*
cre, deindeillud alio iimili lignopercutiunt, nefcio
quid fubmurmurantes. In collo fchedulam contra
eafdem furpendebant quidam fuperilitiofi monachi,
iubentes fingulis accefsionibus quafdam efFundere
preces, &polltcrtiamaccefsionebenefperare. Qui$nonanimaduertitfucumc' Inprimisplurimumualetconfidentia.nec in principio confilium quseritun* de-
inde in acutis , ia morbo adulto , uix fieri potefl: quin
poft tot paroxyfmos mutetur morbus. Si Dei aut
dsemonisuirtuteobfcriptum euenitfanitas, curnoneueftigio ea fequitur i Exaratas has uoces, Gibel got
gabet, roilro pulliimponunt: indeftylo praeacutQ
huic caput reifta in medio pertundunt, pullus^; exi-
lit acuiuit, maxim^ in sellate. Ea autem delitefcie
caufa, quod pulli caputcerebruq; ofieutrinq; diuidi^
tur; inter quod in medio diftindum , ftylus qud facil^
poteft.penetrat : nec quicquam , illsefo cerebro , uit«
decedit. Verbis porro eam inefie uim exiflima^ ^V^f?
gus, earum rerum imperitum. Atqui ab illis fi uirtus
ea promanatjCur transfixo hcedi fiue hominis aut ca-
nis capite,non idem contingit ^ His adde illud Coni»
flantini,in pifcium captura : lao Sabaoth. lure itaque
iJj.Smpl optimoGalenus,quanquamethnicus,Chariachiruin
& Bamachium deFifit : ipfisque Diofcoridem praetUi=
lit,
C07*-
ueniHUt.
hiherquintm. ^7/lit , qui non imprecationibus & uerbis fuperftino^
{is.ueiat lil^jtradideritmedicinam. idem Iib. lo.Sim.
Subilantiaeit, ait^qusfufpenditur : nonuocesbar-
barje, utquidam praeitigiatorum facereaiToient.
Illud porro omnem fuperat ftulticiam, quod quaf- NtdUuoeei
damuocescumimaginibus quibufdam ccElicpnue- cnmima^ini
nire,pleriq;autumcnt: &uerbaqu3epiam cumfolen. ^'^'^
• >' h r r \•
r, \uimiuni
n]tateproIata,rautare lenlus hominum & brutorum:
hincinfpeculoconfecratouideriimaginesjiincmo^
ueri feminas in amorem,hinc mutari elemeta, terram
uarie affici , ignem ab uftione ceflare, morbos curari.
0'delirium incomparabile. QujenauishsEcqusefo,
undederiuata.ubireceptaC' Sietenimpendetabhar^ ^'^^'^ '^^ ¥1 n- 1 " • ft I 1 • 3 contra, ^l^
moniacoeieltitotauerDoruuirtus,ut Alchmduscon-j^;,jj^^ ^^^
tendit: curnonipfaperfefeoperariid poteil, cumfit jjmtat lom,
caufa fuperiorc" Dicet forta{re,co?ium media & proxi- Franc.pitus
ma caufa,hoc eft uerbis a^ere.At hoc doceat , in fono ^'^- i-^^^^P-^'
ne,autinuoce,aninueroisextenonb.operadiuis re* - r-,^ ^^. . . . (^ ^
^ Juperititto/ci
cipiatur. pnor enim natura lonus quam uox, &uox aduerfia me^
quam uerbathsec enim ex illajila uero ex aho coficiu- gunu
tur,cu uerba uoce 8c fonij ihcludant, & in definitionq
uocis contineaturfonus.Sineuocefonuseirepotetr,
quianaturaprior: pari rationefineuerbis uox. finc
uoceautScfonouerbanonfunt. Siigituruis infonorecipitur,& qua fonus mouet elementa,omni fono e-
tiarh inanimatoru corporum poterit eauirtus com-municarl: quarenecuoce,necuerbis opuserit.Siau*
teminuoce jCumeaplerifqjetiaanimantibusprsete^
quam homini competat, idipfum poterit a brutis etia
fieri.Si uero in humanis uerbis tantum r^cipi dixeris,
rogoundeaccipiaturuis,inprima'nefyllaba, autme*dijSjautultimaC^Siinfyllaba^iamnoninuerbis^eaue-
rdmoxperit.eadeinalijseritratio. Quarecolligitur,
nulio modo uerbis ineiTe hanc poife uirtutem
ccgiitus operantern.
4f0 T>e curat. kfmdkfc,Be mdgica famtionc per ligatum^ peridpdj,
chard^eres, (ffigies, annulos uelfi-*
giUd^Cdp. IX.
LigAturaTH> T T^^ ligaturae magicse Sc periaptatumalia, tumf^^perid^to- ji cx Sacris maxim^ literis furtim traftsjfuu ha-r»»amtai. "^ bentlocum, quibus contradaemonum Itudja,
incantationes&malcticiahomines quoqu^ d^mea»tantur. quernadmodumcum primum Euangelij lor
annis caput minutifsimis literis in fchedulapi^lum,
& MiiTae recitatione confecratum, collo alligatur,mi'
rum contra incantamenta & diaboiimachinationes
creditur cfle amuletum. At richartulahaecalicuius
habebituretticacise, praerogatiuamcert^fingularem
aduerfus fatanae molimina obtinebunt ilii,qui facram
yirbttm Dei Scripturam exprofelTo inmanibusuelmanicis con-nomortua fft tinuo circumfcrant . Sed ea nifi animis fitirr^dioataii'^ra,/edfpi ^Q^^-^^^ ubi uelut a fomiteuitaliinadumexcitetur,
i»rt».6.i^ortua permanetlitera,etiaml)millieslulp€ndatur,
alligetur, portetur, affricetur, obmurmuretur, infcri*
batur, figillisautannulis imprimatur,bibatur,eda*
Hornit^^.in ^^^» ^^^ etiam uoretur. Cofirmathaec Chryfoftomus:
sa.AUtt. z). Quidam,inquiens, facerdotes aliquam Euangelij par
tem fcriptan> eircum colium portant. Sed dic facer-
dos infipiens,non*ne quotidie E^uangelium in Eccle-
fia legitur 5cauditur abomnibus fcui ergo inauri-
bus pofita Euagelia nihil profunt, quomodo poffunt
circacollum fufpenfa feruaref Deinde ubiefiuirtus
Euangelijc^infiguris literarum, anin intellefiufen^s?
fuum '^ Si in figuris,bene circa collum fufpen^is: fi in
intelleflu, crgo melius in corde pofita profunt, quamcircacollamlufpenfa. Eiufdemefi:fententia: QuadoingrauemlapfomQrbum, aliqui incantamentisfuc^
currendum efl"^ CQiifuluat,aIij rebus collo alligandis,
alijaliter: SctuconKlantianimo, quicquid idefl:,ob
Dei
Vthtr quintm, 4j^Dei tlmorem fuilines, patique fortiter malis quain
eorumaliquid fedarijhoc temartyri facitproximum.
Hacrationedocet Athanafiusquoque, daemonesplu inlihMVA^
rimum formidareuerbaPfahni 68, fiquiseaattent^ rt^/:^ttxjk
exanimooret. ExurgatDeus^&difsipenturinimici
eius,Sc fugiant a facie eius qui odiunt eum.Sicut prp^
pelhtur fumus, tu propeiles eosiSc ficut hquefcit cera
d facie ignis,fic pereant impij a facie Dei,& rehqua.
Hac etiam. orationefathanamabegilTeD. Antoniu /» Kitdi^i
in acerbifsimoillocertamine adueifus dasmonutur^ t^ntoniji
bas.teftatur idem. Ahas 8c illud Pfalmiftae occinebar,
Si confiftant aduerfum me callra, non timebit cor
mcum.Minus infuper momenti habebunt manu effi6li cfjaraSferH^
chara(fleres,effigies,annuli uel figiila.hac illaue figura effgternm
deiineata,fcu]ptaue,uelimaginibus ad certos cosli po ««'^«^o»-»;»
fitus hocmomento, Sc illolocoinfignita. Atqueut ^%^''^^'»
nulla aftrorum uis in ea qu3e manibus conficiunrur '
opera imprimitur: itaetiamfi infinite diuinisnotis,
nominibus, aui Scripturae fanclae uerbis ornenrur,
fubftantijsnihil exfiguris qu!bufcunque,ueraEuirtu-
tisuel lcceditueldecedit: quibusfingulismirandas
peculiaresqi uires certarum adionum effc6lricesab
initio Deus indidit.Nec enim iam noua ibi inftituitur
quahtatammixtura: nonmateriae,exprimaordina-
tione jConuenienti quahtatum temperamento indu-
tae,noua&efrentialis formainfunditur: Ced corpori
anteaconformato, fuamateria&forma, quibuscxi-
ftit,co.nferuantur, fuaqj adornato temperie,arte dun*taxat noua affingitur fpccies : ad quam nihilfidera,
nihileotempore exiftcntesin aere qualitatesconfc'
runt: imm6,utfemeldicam quodres eft^uniuerfam
hanccommenticiarum fpecierum congeriem,U3nam€(re,&;inef^„cacem,nonpudetliber^pronteri. etiamfi
feic mihioffundent Thebit philofophum, $c magiag
antiiti'
yf.-j2 Be curdt. Uffnakfc.antiftitem ,annulos conficiendi modum docentenlj
quibus animum exhilarari , hoftes, cacodsEmones &morbosarceri, niiraculaqueedi mentjuntur: cuiur«
PUtohh.2. modiannuiorumcommetaEudejr.um philofophuiTi
, A^^^'^quoquefabricatum efletradunt. ObijCtent& Alber-
nd^Trlcl.^^^^"^ fuifempcr (Imiiem, & horum annvilorum figdlo-
capao^h rumquea ueritatefjepenumero djuaricaniefabrum.
Marfdium Accedet quoq;Marfiiius Ficinu5,dodifsimus alioquiTicinum hoc phjlofophus, &pleriq; alij* NecGveis Lvdorfjregismmne no- ^ , ^ - i\ - ^
l u, , annulus mentiexcidat, utma^ica annulorum cathe-
tctt Joannes. i-x»- f • r r
FrAnc.Pm^i na ornatms prodeat Lam!a,Mcn ppi Lycij iponia.-cu-'
lih.-j. cap 6. ius digito, necomitialimorbocorreptacadat, aphi*rhilofir.l }. lofQphoredarguta,annu!usappliceturargeteus,hoG
Brmiola co- modointus notatusit habit haber hebrT.atquehinctrajebr.es. breuiola, quae uocant,contra febres a quodam nebu-
lone quasftore fi6ta,oiferantur:
Ryianijaptaferit^mortem quce Udere qv.^riL
"£]}maU mors Ciipia,dum clicitiiy ananilapta,
AnanifaptaDeijiammifcreremei. Per nuptialem tiero
annuium fponfus irjngat, utab impotetiaueneris 8c
fafcino foluatur,authore Nicolao & Guilielmo Vari-
gnanamedicis, ScPetro Argelatechirurgo: fiamorequis diflolui uelit,in amatis calceo ftercus amat^ col«
Iocetur,odorq; perceptus amoreinfringet. Caufamprofecloemsuirtutisnimis rnanife{lam,n6 eflquod
sd occultam proprietatem torqueas.
De chani^erihus , Imagii ihu^^ figuris , txorcifmis^rC'
f>iwg,- iUicm.quibm thtf^urm mquiritur^cktiflra ijpf-
riuntur^ capillitio fvf^cnduntur makfic£^ohij^
ctumurq^rcUciuadiaholiludihria.
Cap, X.
AfdTktiftht ^'"T^Hefaurum porro fic inquirunt himagi. Vxrgi
faitrKtn^m- i auellanaE tntus fignata crucibus,coniuratur norUimo^.^, modo fupcrflitioie^ fed & impi^ ac blafphemd.
Adiun-
Liher qulntiis. ^J0Adduntur chara^^eres cum barbaris nominlbus & x^
fodiendolegunturPfalmi, deProfundis : mifTa, Mi-fereaturnoitri.-Requiem, Paternoiler, AueMaria,&Nenos inducasintentationem, fed liberanosama-
lOjAmen. A' portainferi,Credouidere,Scc,Expe6la-
te Dominum, Requiem sternam, cum orationecer'
ta.Et fi fodiendi tempus neglexeris,a diabolo toliitur
thefaurus.
Vt clauftra aperiantur, inparticulaceresbaptif- DiahoUcd
mo defignatf ilores uolubilisimpnmuntur,ligantur* cUf^drQrnni
que inanteriore indufij parte: acubireferareuoies, ^/'*'*^'<'«
terinflabis, dicesquehsecuerba ; Aratohocpartiko
hoc maratarikin tuo nomine aperio hoc clauilrum,
quod infringere cogor , quemadmodum inferna
eonfringis, innomine Patns &:Fiiij & Spiritus fan"
^i, Amen.i£thiopidis etiam herbaetaflu claufa omniaape- PUndih.t^*
riri, quiburdamfimuladmurmuratiscantilenis, tra- *^'*/'-^*
ditur: eodem referendum, quod cuidam adlaqueumdamnato Venctijs , omnes patefacts fuerint fores,
difiecflisferis, unatantumadmotaherba, fignacuHs
quibufdamdecantats. Atfiuiseainetl:herbis,quor-
fum admurmurantur cantilen^ , aut adhibentur Cu
gnacula C' Vel fi uirtutem hanc obtineant cantilense
& fignacula, cur aduocantur herbs:' Sifimuicon-
iunda hanc efficaciam^fortiridicas, meram eHefu-periiitionem,contraobijcio. rerumahoquinatura* -^
Jium miraculis ut nihjl derogatum uolo, ita eiufmodi
cantiunculis Sc fignaculis nii penitus tribuendum ePfe,ingenud affirmo. Quum autem herbse illas non op^renturnificantionibus&fignaculisapplicatis, corv*
fequesell.ijs etianihil eiufdemuirtutis adefle. Si efif©
^um fubfequi refpondes:c6tingit is profedo dsrao-nis opera hic colludetis ratione catilenas uel fignacu-
ij,uteiufmodiludibri]s incautos alligetfl:ri^ius,cau-
tius<|i
4^9 T)e curat. Uf.malejic,
tiusquefaliat^ hecuUo modQiuuer. DicamhiccutTiXih.z^.ca.2. Piinio^nonfatiuSfuiiTct^milianum Scipionem Car
thaginis poftas herba patefacere, quam machinis
clauftra per totannos quaerere C*
Prodefenfionejfigura cum cretainterranotatur,
Scmirae affingunturnugae, recitanturquePfalmi, $c
Orationes, nccnonMifi3Ea6lumcohorieftant^ k.'tn
arbore clauus figitur ferfeus.
Vtmille hominibus uel equis cin6lus quis appa'
reat, anniculus falicisramusunicoinfli^luabfciirus
ufurpatur cum exorcifmo,barbarorum nominum re-
citatione,& charaderibus abfurdis.
Tma*mes Damnum alicui inferre fe credunt, fi imagine cod-dammft, ficiant ineiilsnomine quemlasfum cupiunt, excera
uirginea noua , fub cuius axilla dextra hirundinis cor
locetur, &heparfubfiniftra Item, colioappehditur
filonouo efngies,qii^acunouainmembrolsedendofigitui*,recitacione uerborum,qus2 ob curiofos ftudio
prsetermittenda cenfui. Ea ex sre quandoque appa-
ratur,cuiusmembrafid diriorem deformationemin*
uertuntur, utpesmanuslocoformetur, 8c pedisui'
cifsim locum fubeat manus,faciesque inuertatur. Adatrocius malum fimilis imago adornaturin hominisforma, incuius capite nomen certumfcribitur,&iri
eoftis ea nomina, Alif cafeil zaza hit mei mcitat ieuia-
tan leutatace : ea m fepulchro defoditur. In eundeni
ufum,ut ipff u jcant,in Martis dominio,parantur du^
imagines , uaa cerea , altefa ex hominis mortui terra:
&ferrum quo homo necatus fuit, tradituralteri ima-
gini, ut alterius necsfidi fimulachri caput transfi-
gat. In utraque duo ihfcribiintuf nofniha, &chara*ilieres fcorfum peculiares : & certo altera rccondi"
lurloco. .
Inmufierisarhofeconciliando, conficiturinhora
Veneris imago ^ ex cerai uifgiheainamat^nomine:
LiherqHmim, ^htuichara(Sl€rimpriminar,vSccircaJghemcaleiit: Scin^
ter agendum , cuiufdam angelt memoria in mentemrepat.Ndn abflmilc monftrum fingitur,ut quis tibi in
bmnibus obfequatur.
Vc tandem capillitio Aifpendatur noftrah^cma' iM^iUlkiefica , & huius nugatorij a(^us fcena tragicum fortia^ piUM/i^^em.
turexitum ,apparatureffigies e^terracapitismdrtui ^^^^J^^^*^
hominis i in altetius nomine baptifanda , ciii nomen ''^
cum charaClere infcribiturihinc dlie putido fuffiturj
&inuerfoordine leguntur Pfalmi, Domine Domi^hus nofler, Dominus illumiriatio mea, Domine ex^
iaudi orationem meam , DeUs laudem meam n^tacuehs , &c. Deinde duobus i^iuerf^ lociis ea {cm
pelituh
Vt p^riaptoMm , ckarafterum , figuirarum , antiii»
lorurhjimaginum, reliquorumque id genus prodigid
irum uahitas ubique explodenda, omniuin obturui
lucidifsim^ pateat, formulashasfacrificiofurreptas
fUppriniei^e nolui^quo de c^teris eiufmddi hominurti
liidibrijs facilius pronunciaretur fenterttia i quibus (i
tiel ueritatis momentum itielfe leui folum cogitatii
fufpicatus fuiffem , eas hauddubi^ eueftigio , cui d^s
bentur,confecratasexcepifletVuIcanus.
Quibm uerhis jhipor ac tuciturnitif^ m tormentls
er quiefHonibm mduci creditur^O'folui*
_ _ Cap. XI.
INueniUntuf , qui cum fcelus aliqiiod capitale ad^ ^^moi^.
miferintjuel antequam fubijciantur quasftioni, uel iormefaq»^
intereadurh torquetur, quorundamautfcriptura^ dammttfim
autprolationeuerborumconfequi fibiuidentur, uc& tacere pofs1nt,& nihil omnino fentire.Id quod tani
fermiterfibi perfuafumhabent^ ut fuerint quihacfi^
ducia ultro fe tum carcef i? tum qu^eftioni obtulerinh
A* diabolo enim,cuius intereft fcelera ndn punifijfed
indies aceumularii confirmantur in malo , nec foltiM
H brgii
4^2 Decuratjafmalific.
ofganis uocis obftru^lis impediuntur , ne loqui pof-
fint, uerum graui etiam fomno opprimuntur,utnec
Vtrha. nnbo- a«di«ntinterrogata, nectormentafentiant. Interim
re&tacitur- tamc his illi penduH uerbis ac uerfibus^fan^ perquimmtatemmdtt asrA^vtrt utuntur:^*^^^*' Xmparihm meritk triapendet corpora ramk,
Dijmdi& Qe^.Vi in media eB diuinapoteTiast
DiJhtiU damnatur,Ge^cis ad aSha leuatur^
P/aL^j^. Sunt qui uerba Prophctae erudlent : Eruftauit cormeum uerbumbonum,ueritatem nunquam dicamfegi, Alij autem hac prcce fe muniunt -. Qucmadmo^*dum lac beatas gloriofae MariaeuirginisfuitdulGe&
fuaueDominonoftro lES vChrifto, itahsfectortu'
ra fiue chorda fit dulcis & fuauis brachijs Sc membrisjLucA^. meis. Alijuer6faltemhs£CproferuntjiES VS autemJoan.i^. tranfiens , per mcdium. illorum ibat . Os autem non
comminuetisex eo. Ettamen contrariumuidemuseuentum. Licetenim «nlifvT^ftef/ it^ dsemon occupety
mnihil fentiant: ofla tamen illis comminuuntur &confringuntur.Qua etiam rationeprobari pofiTctjveo-
rum uerborum nullam efie uim: quin ridicula potiusVjalolui cuT efiejquim credibilia, quaeiampropofuimus ^ Enim-mfemperlm ueto nec diabolo quidemeflepermiflumutefSci«a>
juftmpedtat. ^^<\^^^ eiufmodi, interea dum ijs ut fuperftitiofie utun
i^ow.ij. turllagitiofi,jPpter duas mihi caufas uidetur, Primo,JDecittit.Det quodcumomnis poteftasaDeofit,diaboIus neciplilib.io.
j^g^ legitimis ipfius a6lionibus pofsit refiftere, ut no-
mlT^rtlna centcs publicse eripiat iufticias : ficutdocctD.Augu-
eta.qq.tit.de ftinus,&Thomas Aquinas: Secundo,qu6dimpu^-miracttL De tas fcclerum Deo non placeat, &malefaciendilicen«Sent, excdm. tiaminime permittatur: AIioquininftitutusordo&c.utfam<zlf
{^{^iciaDei fibi inuicerepusnarent.Sedtamenkomi
D.adl^q. numimpietateiicmerente, Ispius haecaccidilTe ra-
Traflat.de teor. Teftaturenim clarifsimus lurifcofultus Paulufi'
quxji.aton. Grillandus^ fe bis id & uidiffe, 5c in fadlo comp^rifTey
Liher^HMus,^ 4^i \
iiisuerbis: Primo Pifis dum eiretpafTenori-nagninci \
(lomini Capitanei illius ciuitatis' deinde Romae dum rormenUhu
cfiemauditot^criminalium caufarumreuerendifi?. do ^^^''^^^^P*^"
iTiini Auditoris Camer3e,ubi quidafurfagacirsiraus^
& duplicis maliciae reus, contra quem crant examina
ti quindecim teftes fuper diuerfis indicijs magni fdr^
ti i^y.ducatorum aur.habens noticia quod curia prs^
fati domini Auditoris procedebat cotra ipfum , ante-
Guam perfonaiiter compareretjaccepit nonnulia for-
tilegia contra torturam ; quibus expertis iterum atql
iterumuidensquDdfufficiebatadparangonein, qua^
dam die dum cgo elTem in sedibus turris nouae ad exa
ininadum quofdam alios reos,iIIe fponte ueniens ac*
cefsit ad me, & fe conftituit in carceribus ipfis, dices;
quodultroueneratadpurganduindicia, Scnotainfa
iniae fibi illatae. Contra quem tamen necefle fuit deue
nire ad tortura.tot indicijs contra ipfum laboratibuf»
In qua du erat cleuatus , dorraiebat capite cliuD , ac fi Nihil jmlMiaceret in le<5to,abfq; ulla penitus lametatione,aut cla dolorH.
more: & ad traftus chord^ erat tanqua ftatua marmorea. qui du eleuabatur a principio^dicebat quseda tier
bafubil1i{rauoce,deinde(iIebatutdormiens. Statim
ego fufpicatuS fui , ne geftaret aliquod fortilegiu fiue
,
faduram maleficam pcnes fe, aut ex illis uerbis captd
I
retaliquodfufiragium: perquifiuiqudmdiligeterper
\omnes partes corporis lui,demumqj reperi in capitej
fub fcuffia fcilicct inter crineSjquandam paruam fchd
dulam haec uerba contincntcm ^ uidelicet : t lE S V S
: autcm tranfiens t per medium illofum ibat t os noti
tomminuetis ex eo t cum crucibus ita fignatis: quani
illico abftuli ab eo.qui licet illa fic ablata fatis conquii
refetur, nihilominus iterum pofitus ad torturam , Se
eleuatus iterum , illiid idem ficut ant^ faciebat»^ ifi
principioipfiuscleuationis nonnulla uerba fubmif''
xauoccdicebat^ <ju«pcrciperenuqquampotui,ne^H 2 (|uic{
I
w4S4 Be curat. Idfmdlefic.quicquam confefTus eft, Demum mutatis tormentis^
uibtormetotaxlllifubic6lusfuit,Sc{imiliterfpernen-
do doIores,nihil unquam confefTus eft: fed in fua ne*
gatiua fempcr audacius conualuit,ad€6 quod necefTe
mihi fuit eo inftante, ab inquifitione cundem abfolue
''^frr^'/*re.Similis cafiis occurritHippolytodeMarfilijs,duin
teptttcol'eratofiicialis ducisMediolani.
fftdequ^jt.' Itefixm ait Grillandus j nec dum eftannus elapfus
K^mdexem quod aiidiui alium Romse pofitum ad torturam, 8cflHm. i-epetitis uicibus grauiter cruciatum, qui uerba de la-
^e Marixuirginis fubmifiauoceproferebat, &nul-lum dolorem pati , fed cun<5la fpernerc uidebatur : &dormiebat ficut ^lius ih tortura,ade6 quod a tribus iu
dicibuspr^fentcprocuratorcfifcaliexaminatus, uul-
la unquani ab to confefsio extorqueri potuit, licet
corrtus 3« criminis focius id fateretur exprefTe , & il-
lurainfocium feominaret; cuius proceflumuidijil-
lumquecognoui.£xmjfll*m» Aliud exempliim quod fimilitcr in hB:o accidit mi
^^*''*' hi komae cuiufdam maleficae mulieris,qu^ antcquamfeleuareturin tortura, uerbaquaedam fubmiflTa uocedicebat: deinde eleuata filebat penitus uelut mortua,
& nigrior apparebat in uultu carbone extin6lo , ocu-
los extra caput ualde tremendos more illorum qui
ilrangulanturemittens, Scnihil penitus loquebatur
heque boni neque raali » Vltima autem haecliifto>
riolaminim^noftropbftatinftituto.Namfieklamijs
noftrisijlafuitmaleficaj quid mirum fidiaboluslin-
guamci faucesqjprsecluferitc^nefcilicetillafuainno'
centiam probaret,Sc djemonis ludibria detegeret.
CarnijlcispB Superioribus uero exemplis fimile nuper habui-ttnact4. ,^^5 Antvverpiap,in carnifice eius urbis,natione GaU
lot quemcuminnumera,e^uenotioraflagitiacom-
miriftehemo non fcirct, adigcretamen nuirumtor-
mentorUm genusjquamuis immane>potuit,ea ut coti :
£teretur^
tiher quintus. -4$^
gteretnr, in tantam (latim xKivpjtriMf ac renfuum pend
omniumalienationemineidebat. Dequacumpru«dentifsimus Senatus MedicQSordinanos confuluif-
fet, eiufmodi ftuporem non nifi pharmacis quibuf-
dam fomniferis induci pode deprehendit: cuiufmodi
fupra Libro fecundo, capitc trigefimq quarto & quin
to defcripfimus,
Nifi hac ratione indu^la fit ea torturae toIerantIa,ut
immenfos ille cruciatus perfcrret, Deus permittere
potuit , quo ijfdem ad refipifcentiam tandem cogerc-
tur, uelutreprobus,a<:erbiores dignasq;extremepoe
nas lueret. Siquidem gl^dio tandem c^fus eft citra uUlura poenitentis animi indicium ebrius,qui multis re^
tro annis fe hominum utriufq; fexus innumeroru fan
guine inebriarat, quos multifario fupplicij gencre o^fidei confefsionem,uitafpoliarat.
Nonnulli tamen,ait Grjliandus, dixerut, quod ad- ^^^^^^- ^uerfus iftas coniurationes &maleficia taciturnitatis
^'^'^^ ^^ ^"^j*
repermnturremediaquaedam, quasdiuernsprecibus ^„, t^erbis
conficiuntur. Exquibusdicunt,qu6domnesligatU' dijfihatttrt^
f^5cmaleficiahuiafmodidi(roluuntur,&reusgrauif- (^it^rmtai o»
fimatormentaSccruciatus patiturincorpore: 5cin'-^^^*'*'*
teralia folent dicere uerbailla prophetas: Eru6lauit P0"^^'
cormeumuerbumbonum, dieamcun^laoperamea ^"^**
regi:&,D6minus labia mea aperiat,& os meu annun# Pfal^o,
ciabitueritatem : &, Confundaturncquitiapeccato- Pf^^-i'
ris,perdes omnes qui loqiiuntur mendacium:Sc,Con ^^.f.
terebrachiainiquirei^&linguamalignafubuertetur.
Ex quibus uerbis, precibus & exorcifmis,dieunt ma-lcficiaipfarefoluijScreum mirabilitercruciari. VideParidem de Puteo, in Tra6latu de Syndicatu, c.tortu
ra.lo.^.folio centefimo decimotertio . & Sylueftr.Pri-
or.in Tra(5l.de Strig.demonil.miranddibro quarto,ca
pite quinto . 5^p?" quibus tamen cogita,quia de uir>
tute ipforum reiiiediorum non pofiem quicquam cer
H $ ti at-
^$^ I>e eurat. kfmalefic^t\ atteftari, ex quo illa nunquam expertus fui,nec pcf
^lium experiri had^enus uidi. £go uerojicet &D.GriilanduSjSc milic alij oculis id uidifrentlbis:tamea
uirtute uerborum fiue prolatorum, {iu« pidorum, (i--^
Be feulptorum, fieri nunquam credam.
Enimuerp fur ille etiam fchedula rpoIiatus,nihil
adhuc,crudelius licet di{lra<flus,c6fitebatur:nec fub':
anurmurata uerba infenfilem habitum inducfre qu9 •
unt. Quare uci fomnifica re ^fTumpta, aut k diabolp,
qui cum antea pepigiiTe animo tales , eique fe deuo-uiOe, Sc etiam traditqs e0e necefle cft, infenfibilitatcf
iliata ic} iieri fentip, quumdsemoniacos complures?
2,. 9. lo.n. Librp quarto arnecnarratoSjUarijsque cruciatibus ^^iabolo exercitos,nihiI eori«n fenfifTe, fed poftea ue^
Jut ^ fomnf? furrexifre,commonftrauen*m.
figurat$mUm weffh um rdtione^
figur^. Cap. XIL
Incliquct, quantum fideifitadhibendumft^-
co daemoniaco , ab Hieronymo in uita D. Hi^larionis ereiTiitapdefcripto : Eiufdcm^inquit
ille, Gazenfis eti^porij oppido.uirgin^rn Dei uicinu?
iuuenisdeperibat : q\;i cqmfrequenterta6lu,iocis^
nutihus, fibiiis, Sc caeteris huiufmodi quie folent mo*ritur^ uir^initatis effe principia,nihil profecifTetjper*»
rexitMemphiiiijUtcprifefro uulnere fuo, magicis ar-
^ibus rediret armatv^s ^d uirginem.Igitur poft annu^dodus ab iEfculapij u^tibtis qon reraediantis anii^
mas, [^6. perdentis, ucnit pr^fumptumanimo flu-
prum geftiens:& fubter limen domus pueilae tormeataquasdamiierborum, & portentofas figuras fcul..
ptas it}. ^ris Cyprij |amioa defodit. liico infapi?'^
iiirgo, &}mi<Sucapitisabie6lo, rotarecrinem, ftri-
^eredentibuSjinclamare nomenadolefccntis. ma-:
gniiudo quippe ai?]Loris eam in furorem uerterat,-"'''"' '^' - /•''"'
•
^ Perdu^
H
ttheYqutntui, ^SyPerdu^la ergo a parentibus ad monafterium , feni DAmont$
traditur,uIuIaateftatim&confitentedsnnone: Vim )^^^"/^^*^'^']V
fuftinui, inuitus fum abdn(Slus : quam beneMem- aHilijsipfum
phis fomnijs homines deludebam 1 O* cruces, o dmnenper'
tormcnta qux patior. Exire me cogis , & ligatus /'^^"deretar
fubterlimenteneor. Nonexeo,ni{iraeadoIercens, >
'
qui tenct, dimiferit. Tunc fenex : Grandis, ait, for-
titudotua, (^uilicio&laminaftrii^usteneris. Dic,
quare aufus esingredi pueliamDei c' Vtferuarem,
inquit,camuirginem. Tuferuares,proditorcaftita»
tis ^ Cur non potius in eum qui te mittebat,cs ingref'
fus:* Vt quid,rcfpondit,intrarem in eum,qui habebat
CGllegammeum,amoris daemonem "f Noluitautcmfan<5lu$, antequam purgaret uirginem ucl adolefcen-
tcm,{igna iubere perquiri, ne aut folitis incantationi-
busrecefsi(fed^monuideretur,autipfefermGnieius
accommodafleMcmt afferens fallaces e(fe d^mones,
S^ ^d fimulandum efle callidos. & magis reddita fani-
tate increpuit uirginem;Cur feciffet talia,per quf d^-
moniHtrarepotuiffetc' HucufqueHicronymus. Sedpueilam magis obfcdiffe amorem mcntiens dsmo-nium, qudm amorem^mea ell: fententia . nec uerberu ,
aut figurarum inlamina incifarum potentia id con^
tigit: fedquod diabolooccafionemfubminiftraifet,
quemadmodum exprobrat Hilario,eam exercendl
fafta illi fuit poteftas.
D. Thomas credit, annulos, uel quicquid eftfigu- -^^ ^'^^^- «^»
ratumexarte.nihiloperarirationeilliusfigurs: neqj^"«^f**»^-
exiJiafiguramaioremuimrecipere acorponbuscoe*» ^^^^
leftibus, quamnonficfiguratum: quoniam quseex Figuratonul
artefiunt,nonfequunturmateriam,nequeformam. Uine{l unra.
Idcntidcm & deuerbis prolatis fentit : quoniam uer* tionefgHr<fi,
ba nihii immutant, nifi auditum. Verifsime ergo, Lth.de S»^
Imagincs cxjiere,pIumbo,auro,ceraalba,rubraueI /'^'^^^'
H 4 alia
^ll X>.ecurat.l£fmaieftct
aliainaterlab^ptiratas ueladiuratas,Gonrecratas,im^
potitis execratas,per magorum artes & Tub certis die^
bus , uirtutes obtinere mirabiles , in eiufmodi artiuni
librisrecitatas, crrorem q^q rcribitMartinusde Ar-
les theologus. Et Porphyrij opinionem detahbus
conftruendis imaginibus^ fuiflefalfam, comprobatfijmas D.Thomas Auguftiniteftimonio, libroio. de Ciui-
^finjib, tatcDei. Verum quidem eO:, rcsnaturales,formasmtra gea^
^^^^ ^ uirtutcs confequi ex corporibus coeleftibus:
^eOpmbu-s led imagmcs artmciaies nuilam abarteuirtutemim-mtftrx occi*l bibere,autaliamairequiuim queunt,nifiquamratio-tn,0^l?x4ci' nemateriaeobtinent. Figurkautemnoneftalterandi^Mniz-.pAr-x u^laf^JQnJsprincipium . ideo necalius uirtutiscau-
tMa^isA^ lam kabetaurumciusimagmis , quamauud ?Jten,us'^ ' figurseaurum. Atquifialium eonfequiefFe^lumiap-
pareat, fit isdasmonumoperatione, hominesludifi-
cantium, fecundum Auguftinum. Tales itaque ima-
gines aftronomicae uim adipifcuntur per da?monem:^uius fignum eft, quodillis imaginibus quofdam imi
prinii charaderes oportet, cum naturali uirtuti eae o-
perentur nihih In hoc tamen amagicisfimulachrii
4ifcrepant aftrplogica, quodin magicorumcompo*fitioneftuntexprefifae quagdamdfmonuminuocatio^nes , unde eiufmodi effigies ad exprelTa peftinent pa'
^a cum d^monibus inita. At in aftronomicarum fa-
6lura, tacitu exiftit cum dsmonibus fcEdus per quof-
dam charafleres Bc figuras ab ipfis daemonibus inuen
tas, ad quorum chara<iterum imprefsionem, facientif
busfuffraganturda£mones. Haflenus ille.
gik 18* 4e Scit^ igitur a Card^no, philpfopho Sc medicOjfcri-?,
itfbtiL bitur : Licetfigiliisuimn6nIeuemtribuant,utSolis
ad magiftratu§ honores & gratiam cum principibus,
loufs ad diuitias Sc amicos, Venerisgduoluptates,
Martjs ad audaciam , Mercurij ad folertiam , Saturni
gdlaborum patientiam , Lun^ ad populi fauprem i
Liber quintm. 4-1^
non ignoro lapides prodefTe, ligaram autem nihil.
Idem,ubi magicsftultici^ maximi ineaarte Artephij j^ihr.if. caff.
placita enarrauit, ut non folum dolofos, fed etiamll'^^^^'^^^^^
fnente captos fuifTemagos dijudiceturjprodigiofos
quoque planctarum chara^lereSjitcmannuIos terri- StmiU^apini
ficis planetarum notis infignitos, & figilla rnonftroiis ^Q^^ul^^neorumformis munitadelineat.atmoxfubiungit : Hi UfUb.ucap.
funt chara6leres dolofa mente excogitati, quorum jj. ey/i.j.c^.
uirtutemnuUamefTecertumeft. Nani quid his cha- ?5''5«-3»».
rafleribus cum planetis ipfis rotundis comraune eftc*
At ne nomina putes aut Arabicaaut Chaldaea, aut
Hebraea aut Grseca: quod fi etiam efrent,quid plus ei§
inefietuirtutisquam Latinisc' Igiturfigmentamcr^
effeoportet, nulliusqueuirtutis : quamficontendaspbtinere, non nifi daemonum paclo fieri poteft. Qui§ctenimtaliainuenire ualuit, nifidaemonuperfuafio^
nibus C* At iam daemones nihil docere conflat.Dicent
^iutem , formas effe in Nona fphasra , qu^ in India ui-
dentur, Itafiquidemmalus ille Aponenfisfinxit. Sedconccdatunquis uero poflmodum docuit,hunc cha-
ra6lerem Sohs efre,illum Saturni '^ Hinc dar^ Hquet,deridentium hominum hsec pura fuiffe commenta.Pluraindemagorum deliramftaor^inf eJcAriephip
ibidemrecitantun
Si contendant m^g^y ^e rebus naturalibus uti, cha^
ya^eribus, figuris,herbis&uerbi§, publicaalioqui
daemonumcommerciaabominanti.-hincrefellentur,
quum fit apu4 Ariflotelem 8c omnes naturales phi-
lofophos compertifsimum, a(fliuas uirtutes non po&fe figuris inefTe , & literis uel quibufcunque ch^rafte^
ribus, cum nihilaliud fintqudmcompofJtiQS^orcjQ
lexcogitatus ab artifxce feu pingente feu fingente;pre^
^ereaScmateriales imaginesultrafuam fpecieScfqrg
mam operari non pofTe, teflatifsimum ell, multo mi-
|ius admirabiles fupranaturae legemproducere efFe*
H 5 aus.
49 9 T>e curat, Ufmalejc.^lus. Slgnauero fi clicantur,eaquum diuinitus infti^
tutanonfint, quinpotiusreie^la, &anaturaabhor*rentia : redat utplus quam fuperftitiofa fint, & 4 dse^
mone inuenta, uel palam fabricante, uel clam in maldcredulorum phantafiam fuggerente.Somniaitefunr,
quod figuras Sc chara6leres in elementali materia im-
preflbs parereradios fingat Alchindus Arabs,quibus
motiones in rebnsalijsexcitentur, quum illi quate-
nusex artcfiunt, nullo modocaufarumfuperioruminfluxus eommoueanr. His adde Porphyrij delira-
inenta, quibusfigurasadijsmaximopereamari, eos-
que in facrata imagine contineri imaginatur : contra
Ariftotclem , atque etiam Theologos , qui chara6le-
rum, herbarum, aut ctiam uerborum ui, fcparatas
mentcs fupra homincm in aliqua materia coereeri
pofTenegabunt.
Quapropterociofa, patrocinanteueritate, prodi-
gioforum huiufmodi figmentorum permanebit fa*
brica:impiumquecftcpraminifci, facrauerbaeapol^lcre uiftute , fi denuo eb confugiatur , ut notatis fplif
litcrarum figuris tam mirabiles progignatur effeftus.
Euangelij efficacia , non in exaratis charafteribuSi,
huic figurse uel illi annuIo,figillo aut imagini applica^
tis, uerum in uirtute myftica, ad falutem credentf,i?om.i. confiftit. Verbum Euangelij in corde iuxta uiam fa^
'
Matth T ^u*«»*u^>tum,& non intelle6lum,rapit malus illc: au*
MarcX <^itum autcm, protinusque cum gaudio exceptum,
^Mr.4.s. radicem , ut in petra fatum , non habens , continuo e^
uanefcit : auditum item , & cura huius feculi fuffoca-
tum, ut femen inter fpinas inie^lum, infoecundun»
manet, inefficaxque : fed auditum & intelledum , fir^
maquc fide apprehenfnm , cfficax efl , hominemqj in
nouam commutat creaturam, &me'ntesconfolatur
«iffli6las, aduerfus dsemonis infultus communicns,grdcntrqiie inijpcatipne i|i Chrifti nomine inflam-
mansj,
Lihef quintui, 4p%wans, exorante quaecunque pctuntur: non autemhoc praeilat chartis illitum uerbum, aut cuicunque
materiss imprefTum infculptumue , uel collo alliga^
tum 5 (lue fuperliminari impofitum , aut fubtus limen
in tcrra fepultum. Tantum enim abeft ut intuitu
pi6larum autincifarum infculptarumue Scriptur^ fa-
crag uocum aut fententiarum, quacunque fint es*
preflTae forma, terreatur, fugetur aut uihciatur dia^
bolus, utetiamipfeeandem probe calleat, necalle-
gareerubefcat, <ju6 failat cantius; quemadmodumcum Ghriftum tentatione impeteret, fecifielegitur. MAtth 4^,
fed bona confcientia, uiua fide, ex ucra Dei agni^ui7^^'
tione&Spiritusfanfli infpiratione prognata,atque pfdm.90.uerbiDeipotentia profterniturillc, profligaturque.
Hinc ligatujras omnes & remedia, quaemedicorum Li.i.deda^^
condemnatfcbola, iureoptimoquoq\ac Auguftinvi$ <^'mil*
sreijcit.
^omuU curandi mlcficijfuper^itiofi,item altcr
modus futiUs peUendi dnemoniSy bUfj^he^
i^us alius contra fcbrem^
Cap. XUU
NOn inconuenientem curandi maleficij mo«dum mere fuperftitiofum, quanquam myfterij
locohabitum,bica(Fcribam,uteuidentiusquo
rundam hominum eluceat impia credulitas. Huncinfignis doclrinae, integritatis atque ufus uir D.Ioan*»
^^^•'^^"^^^
ses E/Chtius, ix7^6t oriA/iufi a^rai^i^ x/uuM, pro luo cando*
re, communicauit : non qu6deumapprobaret,fedrifuiunamecum exponendumarbitraretur: amatre *
aut^grot^nadus eratjqu^ftudiofereligiofeq; omniaprsfcriptai^obferuafte.filiaq; indecurata, fidijspk'
cet,affirmabat.Hiftoria,cui anneftitur curatio,fic ha- StfperTlitiefa
bet:CIarifsimiiurifc6fuItiN.iiIia, annosnatacirciter d^oniac^
frcdecim,monialis(quauocat) monafterij no procul «'^^^«^ ^'^-
aSufa^
4^^ 'De curat, hfmakfie,,a Surato'fiti,maleiicio laborare credebatur. nam uerii
tertamicliorerat,ut hydropicamquisiudicafTet : &€um lotio calculos cxcerncreuidebatur, quiucrae*rant fragm.enta Jatericia insequalia , magnitudinis a-
uellanae niicis.Sc minora, praecedente fummo dolore.
ad hsec, alterum crushabebatluxatum»quocircaquu€xtremametuerentmoniales,& pueilae parentes , ca
Coloniam deferebatur, accerfebanturqueduocele-
berrimi eius urbis medici,DJoannes Echtius,& Hu'bertus Faber : qui re ^d ^xa(5iam artis trutinam uoca*
ta, penficulataque, daemonis opus foueri iudicarunt,
Ad puellae itaque curationem adhibebatur quidamariolusuetulus, nomineAbrahamuSjquihancfanan*di formulam parentibus prKfcripfit. Qmnium primdfacra adminiftreturfynaxis.Deinde potionis fequen-
tis cyathus paruus plenus,uel uitreus, matutina hora
^ j. &u€fpertina puellge maIeficioafFe6l« propinabitur.
titmqmitm R^^^p- Rhabarbari ele6li draeh.i» radices enulae, aVte-
htlemuacu' mifiam rubram uulgo di^lamj centauriu minus,men4a4,/edqttor' tam aquaticam: haec fimul, praeter ^rtcmifiam, in olla{umhocmm nouaindentur, &inhonorefan6lorumtriumnorai-
^tJTetendo"^'^ ebulicnt inuinpalbo: artcmifiaauteminaquae
d^meme piuta , quam hic uocamus , circiter uncias duodecimۤnfiretf ppnderante, decoquetur. Item pauperi alicui homini
pio commendabitur recitatio orationis Dominicag
&falutationis4ngeIicae, quinquies fcparatim repe-
tendserprimf , in npmine pucllse maleficio laefae,qu6d
Chriftusinhortumdufieretur: fecundae,qu6d Chri-
ftus aquam Sc fanguinem fudant:tertif,qu6d C H R l^s:
STVS lESVS condemnabatur: quartae, quodI E S V S. citra culpam in crucem conijciebatur: quin-
tae,ob Chrifti pafsionem , quod in crucc expiraret, ut
ftgam conuertere,Sc illatum malum amoliri dignetur
lES VS» Praefcripto modo hominemfimplicemin|cnua prpuolutum, att^n^ippe fomma prare ppor-
Liher quintm, 4p^tetJ deinde ofto diebuscontinuisMifTamaudrreae-
grotum, & coniiftere ubi recitatur Euangelium : atq;
in cibo Bc potu aquam luftralem, falemque expiatum
mifcere.
Alia qu3edam puella exagitata aliquatidiu 4 df mo^tf ohfeip> ch^
nio, eius infpiratione ita liberabatar, ut itinerefa- ran<t frttUf,
tis longo &reclo fmguiis fer^pafsibus in genua pro»
cumberet Marcodurum ufque , nufqxiam ^ uia com-muni trita defledens, etiamfi fouea, aqiiae ,^lutum uel
cxcrdmenta eflentobuia, in ijs quoquegenibus de-
uolui oportuiti at in ata facra D.Annse ( ad quam fre^
qucntifsimus ibi feligionis ergo concurfus ) mifla
celcbrata, liberationis indicium iri oflrenfum pollice«a
batur dagmon.Proinde circa puellam fab milTf a6lio-
nefe confpexiiTe umbram candidam, ait facrificus:
quamquoque puella feobferuafl^e tanquamcertifsi'
itiam liberationis notam afl"eruit.En demonis fucum,quo ^<^vi7\.9iA<cvixp ftabiliat.
Domum a lemuribus "turbatam TKeophfafti Pa« Paraceljltli.
raeelfiaflecl^uindicant,liberantqi fufpenfisinqua- *"'*^'*^''"*"*
tuor domus angulis , membranistiirgineis, quas uo-/'^"/^*^*^**-
cant, quibus infcriptumeft ; Omnis fpifiiuslaudet ^/^^-^fo*
pominum:uel,MQfenhabent,&pfop1ietas:uel,Ex^ m'/'^'urgat Deus, Sc difsipentuf inimici eius. SieodemImodo fuae artis ftatuunt principia, quo hanc eomen-'tati fiint curationem, dsmOnesque fugare conantuf,
honeftquoduetefem medicinameuerfumirimetuaInus. . AbTurd^ enim pfima hsec facr i Vatis fententia
in chaftulis fufpenfa,ad dsemofies exturbandos ufufJjatuf.Nam omnis fpifitus,hoc eft,qaicquid fpiritu Bc
' tiita fruituf , laudet Dominum : non autem ab impia,
niultoininus ^diabolo, laudem fuamcelebrariuult
Deus. Quomodo etiam inftituto refpondeant 'iWk
>ierba Abfahae , diuiti epuloni reddita , Mofen hWbeht
>8c prophetas,ipfi iudicent.Sitertiam ur^eant fcftten-
%iam>
4P4 ^^ cHTdt, hfmatejic.iiam,ad Caputo6lauumhuiusIibri,de Penaptommuirtute,eosreIego.
SUJphema Hucpertinet curaodifatio cuidam extremdd«cu-fibrhcura^ bentinupcr^quodam chirurgo coritrafebrem adhi«
bita, utmihieuiidemsegrotumpaulopoilaccerfitoreferebatur. Tres ilie radiculae partes huic offerebar,
{ingulasjfemel mordendas. ad primam inquiens ; V-tinam Chriftus non effet natus. ad alteram : Vtinanimortemnonobijflet.adtertiam: VtinamnecfurrcxifTet.Deinde eas collo appcndebst, iubens euiti bo>noeireanimo,fiiIl2epcriret. quienimeastoIleret,ii-
lum fimul febrem abiaturum prsdicebat. Interijt ta-
men segerhicempyemate,mea quidem fententia.
Bicmones non diterfmdre morhos^quim k /*-
fione dh ittis mue^a ceffnndo»
Cap. XII II.
fortaUthm ^Yliam obijciaturfoclixcurationemharummagi-ifidetltb.f.de ^ carum fuccefius : refpondeo , In uita fan<5li Bar-eo <mo'
tholomaeilegijdfmonemcuraffemofbosjatque
hoc fecifTc non fanando, fed a iatfione, quam ipfe in-
uexit,cefiando,uttraditAbdias epifcopus Babylo'
nias lib. 8. Certam. apoftol.in hsec uerba:In idolo A-ftaroth apud Indos dsmon erat, qui fe curarelagui^i
dos,& caecos,quos ipfe I^debat^illuminare fateretur.
Erat enim fine Deo uero homines illi: 6c necelTe erat
ut i Deo falfo ludificarentur , qui eiufmodi arte illa-
<dit,ueru Deam no agnofcetes. His concitat dolores,
morbos, damna,pcricula,datq; refponfaut ipfi facri-
ficent: Scquum d fe ihue^laremouet, tanquamabipfofanentur,exi{liirantomnes,»imirum ftolidinlle
autemnonfanadofubuenit, fed alsefionecefiando.
itaq; cum I^dere definit,curafieputatur,Etp6{l: Ipfe
diabolusarte reddithomines jegrotos , ijsq; fuadec
^enerari idola^ Si ut fibi eoram aniiiias deuinciat , ab
ceruirt
mm.
Liher qutnttls. 49icofumuexatione defilbt, ubilapidi autmetallodi*
xerint, Tu esDeusmeus. EtpollexBarthoIomjei
matidato fatetur dawnon, primo carnem hominum i.
iel3Bdi,uerumin animasnullamfibi conceiramclTe
poteftatem,nifi facrificauerint.Deinde fubdit: At ubi
pro corporjs fui falute nobis facra fecerinr , ab affli*
^ione defmimus, quod tum in illorum animabus dominari inchoamus. Cum itaq; a laefione quiefcimus,
cos curare uidcmur, hc uelutdijcohmur^daemones
interim exiftentes. Pulchr^id \ Tcrtullianoetiam jn^poiotf^
docetur his uerbisiHabent de incolatu aeris,& de ui' crf^.zz,
cinia fiderum, & de commercio nubium,coelefles fa*
pere paraturas,ut & pluuias,quas iam fentiut, repro*
mittant dsemones, benefici plan^ & circa curas «alc-
tudinum:laeduntenimprim6,dehincremediapr|.ci*
piunt ad miraculum noua , fiue contraria , poftquamdefinuntl«dere,& curafiTe creduntur. Adiungaquidia hanc fententia Tatianus Affyrius contra Grascos
difieratiNulIus aff€6lus,inquiens,per occultam altc«^
rius rei difienfsione tollitur , nec aegrotus aliquis cu-'
raturamuletis,utpelliculisappenfis. Daemonuiftasaggrefsiones funt : Sc qui segrotat, ue[ amat,uel odit,
uel appetit ultionem,iltos fibi auxiliatores afcifcunt.
Vtuntur autem dgemones hoc artifiei} modo.Quem-admodu figurae literaru, & uerfus qui inde cofcribur^
tur^noperfepoflTuntindicarcquodfcribitunfedh^c
flbi cogitationu fuarum figna homines coftituerunr,>
cx certa ipforum coniun^lione, ita ut ordo literarum
"definituseft, rem intelligentes : fic etiam uariaera'
dices , & neruorum & ofsium adhibitio , nonfi^a na'
turaaliquid efficiunt, fed tanquam elementaris inft.i>
tutio funt improbitatis dsmonu, qui ad quid fingula
ualere debeat, prsfcripferut.Vbi uero ab hominiousufurpariuiderintminifteriu uel curatione ipforum,
fup§rucniunt^& cos ad feruitutem rcdigunt.Et pdft:
Non
Itt
\
4.Q i t>e curat. Ufmalefic.Nonranantdsmones, feddolocapiunthomlnesi 8c
tefte luftinus ille maxima dignus admiratione , dse-i
mones latronibus fimiies efTedocuit; Siquidem ut
illi uiros aliquos capere folentjdeinde pa6la mercedefamiliaribus eos reftituere : fic etiam qui d uobis exi'
ftimantur dij,qilorundam hominum membris fe infi#
liiaanteSjdeinde per fomnum fuam in illis gloriam fa«
bricantes, in publicum prodirs iubent : & in confpe*
^u omnium , poftquam defideratis ex mundo rebus
fe expleuerunt, ab sgris auolantj & morbum fuo do>
lo producium obliterantes, priftinse ualetudini homihes reddunt.Teftatur &: D.HieronymuSjIicet uirtute
inagica pollunt aliqua fieri miracula, utiila quae per^
tinentad curidfitatem tantum^ &uariitat€m (ficut
Simon magus fingebat ftatuas ambulare,Ioqui, ri^
dere^ Sc fimilia) eatamenquaefuntfalubria, utexi-
ffcunt cufatio languidotumj iliuminatio csecorum , &liuiufmodi,non pofiTe artibtis itlagicis fiiie a dasmoni*
buseffici.
Kinc Auguftinus, &Iegitur2^. q. ultima, admd-heant: Admoneantfidelesfacerdotespopulos fuos^
titnouerint, magicas artes incantationesque quibuf^
libetinfirmitatibus hominum nihilremedij pofi!eco>^
ferre,nortanimaIibus languentibus claudicantibus^
tie,uel etiam moribundis quicquam mederi : fed hsec
funtlaqueus5cinfidi£eantiquihoftig,quibuSiIIcper-
fidus genus humanum decipere nititun & fi qtiis h^c
«xerciiefit clericus,degradetur,laicus anathematize-
tur. Idemfer^inlibtodeCiuitateDeilegitur: ^i6iq. 2. qili firie. ubr mortem potius efi^e dicendam eiuf*
lliodicurationem,qusmuitam,docetur.
Ad curationum harum dsemonicarum c6gniti6^
Snneaii.' ftemfacit, quod Sabellicusfcribit : Talis, inquiens,-
Ub,9' Circenfiumludoruin fuit pompa, quostuminftau>
rari contigit,qu6d quidam ^plebehomoT.Latihuy,fiue
tthefqmntui. 4ifCue TybfrltJS Adnius, ut alij icribunt , aloueerat
monitus , ut: conrulibus nunciaret, non placuilTe-fibt
proximorum Circenrium prsfultorem : inflareurbi
l>€ticulum ingens , nifi dafent operaitj, utfibi ludi cie
integrofierent, Id illeimperiuin qutiin fort^ deti"£^-
^arfet, ueritus ne^ ^\ fidem non fdcilTet , pro Jiidibi-id
abiret morahominum: itaacciditjtitpaucis diebus
quibus fpecies illa fuerat hotiiini ho6tu obIata,fi]iunl
liulla euidentiore morbi caufaarhiferit. AttUiTi M^^
ruiii fimili craculo interrogatuSj an fatis iiiaghaiii h^^
ber-etfpretinuminis mercedeiu *t C^tertjm qiiu real
^-dhucinoccuitohaberet, fubitaertcoipd^isd^bill-
tate ^ffii<5lus. Tomdemum propinquorufii eonfiiid
^fusJedica primo in forum ad confules ;, indx p(*r il^
ios in curiam <ielatus,ubi qu^ per quietem Imt^t itjf^
fus dicere,ordineeXpofuit»MiracuIo accidiilc aitinf^
«tinpedeserecluSjdomumincokimis abierif, Sed
jmalorum dsemonumaliquis Atinioinfomnisaffuif^
qui futurum inteiiigens , ut paucis diebus ille fiiiutn
amitteret,ipfeq;a}iquantobrel2iusgrauiefretmorbo
defun<fl:urus: ubi fciiicet a fe affiigi deifijilet, hanc fai''
ledi anfam na^lus^ utRomanum pop. in maiores ad-
huc tenebras conijceret,ridicu!um iiiud ludoiru fche^
taa oculis csecse m.uititudinis ofFudifc.
4 'Dco permitti oh imprUdentim creduUu^
tm , admGdum f£pe ejficmmi
C(tp. XV.
ITaque iiquetjfi6iam faltem fimulatamque curai
tionem quandoque exhibere dsemonem^a crucia-
mentocuiusipfeauthorextitit, defiftendoliben*
ter, cuiusreiadrairatione faciles hominummentes ^pfjtni
iilaqueet, fibique infidelitate fubiuget fpiritus in dif>
fidecias iilijs efficax: hoc unum cum primis annitens,
I uchi
dignentunuel Ueum,oD cocredimus,
crfduktatem , ^'«.^"^^^''^"Xntes non audiant,
•
'^^";'^",r\ru f quomodoexconfidentiainme.necmtelligant. ""fA^^^^i^^rc interdii uinuiti
^XiSr^traTcXe.^^^^^^^,.5.,.r..c,uSdnecGalenumlatut
;^^^^^^^^
^n4-"-'- mantem, m ^'^^,'"P'"'"
'"j "„inatio. Quare Pom
^...r,K.»vponderis.intenfafanat on s magma^^^^;^^
,.»^..»... ponatiusdKerenon u^r^ur^^^^^^^ ^^ ^^^^^
/m.^m.«. ex ueneratione ofs''^™,?;;^."-,i^bereturimagina.
intmhfr- rr ,.,r,;c &tanta&talisdeeis naocictu b
-'^tiSnr^^in^Uu^e.^^^^^^^^^^^
"^^^'tTu:rcSu c^^^itu-ue ofsium ( noa.g.onefaaa,auteKco ^^^^^ cadaueribusaicamthecarum) 'Vfl^.t^, recuperafle amiffam
coUeaa ac referuata^"^^^^''^l^^^Z^.^^^'-'"-
^^^.iHuintegritatefamtamrft^^^^^^^^^
biliete.unmerf.cultus,mp.J ^^.^, j^,„^
imoindenataperuafifreman^^^^^^^^
nem , auaaq; «t-^*,^'
,- ji^s obortas corpori agn*plasuakre bngeq.«aW.us°^^^^^^
, tadmes«^"^^?,f^^ Xr. Eam inoleuiiTe con-
ta, qu4m re.t,ed.a cenleren _^^^.^^^^^_ ^^ ^,^
iuetudine addunt, ut '"1»'?^^'^ fubGdium ilU inuo-..• (dn.defiderarauraux.l
a.fed.n'u^^^^^^
.
carcnarfana. ,quostaUbuS prKi.aer,
^^j.^
Lther qiiintm. 40^malis perfuafum erat; negledu ea ratione fuiffe Deti,
contemptuiq; & pronihilo habitam medicoruope-'
ram : preces quoq; Deo ad coeleftiu mandatoru prs-
fcriptum deferendas^direftas fuifi"ead fandos,autad
ftatuas ; uimitem medicatricem diuinitus remedijs
in natura ordinatis inditam,uotis fuiffe tnbutam.
Quantum autetti ualeat cohftans credulitas j apud ^^'f^'^^^'^
tiulgusprope mnotuit.Creduhtatemrequintluper-^p^^^j^^
iiitio, quemadmodumfidemuerareh*gio. Tantafi-
quidem poteft obfirmatacreduHtas, utetiammira'
culaoperaricredaturin opinionibus Sca6lionib. faU
fis. Quihbet enim in fua reIigione,etiam falfa,modo
firmirsim^credatueram, fpiritum fuum eaipfacre^
duhtatisrationeeleuat, donecafsimileturfpiritibus
iUis quieiufdemrehgionis ducesfunt, &principes:
€aq;uideaturoperari,quaenatura & ratio nodifceri
iiunt. Haefitatio uero & diffidentia, inftitutum opus•non iT^odo in fuperftitione, {q^ etiam ih uera rehgio-
. ne infirmant : & efFe6lum qusfitum , licet multo ufu
confirmatum,eneruant. Quomodo autem fuperfti-
tioimiteturreligionem, exemplaoftendunt,inquit jyiOcc^th
i\grippa: uidelicet quandoexcommunicanturuer- phiLhh. f.
imes &locuftae,ne frugibus noceant : quando bapti- <^^^4'
zantur campanae & imagines,& eiufmodi plura. Sedquia prifei iili magi , & qui eius artis authores apudueteres extiterunt,fuerunt Chald^i,iEgyptij,Afryrij,
PerfsSc Arabes, quorum religioomhis peruerfae#
'rat, 6cidoIorumcultuinquinata: cauendum nobisfummopere eft, nepermittamusillorum crroresfua
pra noftrae religionis Chriftianse puram uerita*
Xtm dominari. Blafphemum enim hoc* "^ circt,3cMt'<w«^.
Jt9
Op. XVI.
CyPterAm quicltemeHria illaualeatcreduHtas,
SmpHs oftendam ridicul.s: 8c pr>us non .Ue^
n^d ntt 4uiroEcclefiaftico ,non .nfim. nom.«pidum.auiroE-
.nuliercukin,.e»/.«-.---Theologo.ac«P N^-^^^^^^^
j„„r ,»' i.- q"*"'^^;"°'^'"r^^^ Zern(re,qui lanatione oculo-
.«-/^:du.a.tamc.u;tftria n^^^^^^^^^
'f^'»"tH«^'"'^'""fi,ir'"ohkmododeUnqueretur.menti afTerutT.t, '\f^ ° "
ftgJens ilachrymisfeMulier in .nulta ereda tp;'";f£^ 'accrefcebat maquoq; cotinuit.qu.bus -";"°^"X ob ad-L;alq.hacrat.onepauk.mco^^^^^^^^^^
eiusq. . cui haaenus un.ce'^"J
'^efcit. Schc.
iaftuVredeuntlachrym..^^^^^^^^^
duls interim ab al.o 'nuents.re.eraij^ d^
tulippitu^in.s.prru^uaea.n.p^^^^^
«e ei P'-^'!'"'^"'^Sm lino.fubneaebat collo.
infcriptam,c.rcu.«hgatam l.no^^
^^^^^^^^ ^ j^_
CfeW. ,»- Si '"•d^'"P"tl"tSSo teaam. antea quide
m« ccUo monioagitatK,chartula.«cono .^ j. j;
. /«t„«.. inaltanMiir*recitat.onefacratamlc.licet,iup^^^^^
Liher quintus. $ox
fcclefiafticas profersionis uir, fanationem pollicitus:
ea tamen cautione adhibita^ut in officio Sc rei fiducia
retinereturpuella : fi fchedula negleClui habita peri-
ret,eam ad priftinum rclapruram. Idcirco de ciifto-*
diendauigilaterchartula,fingularis omnibus incum'
bebatcura&ftudium. Tandemconiunxmealudithaduillicumnoftrumdiuertit, h qupubimirerabilem
puells^cafum cognouiflet, illamcontinupuoluitac«
cerfiri. Atq; hic illaftudiof^ pieq? admonita ab uxore,
ac re<ftius inftituta , ut fiducia in Deum affliftpru pa«
tronum concepta.daBmonisnegligatludibriaj facri'
legum(|uo facrificiconfilium contemnat: cam menfaapparata cibo quoq; refici iubet coniunx, fimulque k
collo periapton aufert. Qaa re perculfi territjq; pro-
cul fugiuntrpe6latores , relida cum puellain domoconiugefola, unacum Sophiafiliarucriti, rieobfuaB
anchorae facrae iafluram , cui hucufq; nixa puella mi-
nus angebatur , tanquam in portu fubfiftens , moxcxiliretfurorepercita, infultuqueuiolentoafsiftentes
fuo impeteret more.Interea admonitioni acquiefces,
appofitofruiturui^lu, citra ullam animiturbatino^
tam,hilaris,ac,ne unquam amplius trafuerfam a uiua
iti Deum fiducia fe auocari fineret, erudita: optimdinde, noftraquidemfententia,habuit, Corioautemconcifo, implicata aliqaotieschartulaineratfublu-
\ tea,plana,finechara<5leribus:quamconfeftim Vulca"
\ poconfecrauit^prsefentepuellajUxoro
IFallacem,captiofam,& periculofam hujurmpdi ef*
r; fefanationem,nemononuidet. Luditfsepenvimero
fub rerum harum ludicrarum fpecie diabolus : ^ hoc' exequitur,quod machinatoresiili maleficiperfequCs-
tur,utomnisuisabeiiifcemodifigmetoproficifdcre .,
datur. Re<5l^ itaque Rabi Mofes ille .'Egyptius^men- pi^xorim'; daces 8c ftultos efle affirmat, qui foli figurseg foli fcri- ca^.^u
S pturse , folis lineamentis , folis denique uoclbus aere"
1 5 frafto
SP2 Decurat.Lf.maleJie^
fraclo natls,tantam miraculoru uim & poteflatcm trt
buant. Nec temerd Antoninum Caracallam impera^
toremeos condemnareflatuiiTe, tradit^lius Spar-?
tianus,qui cotra tertianas bc quartanas febres peria^
ptnidlphi pragetlarent: qu^ quoque aLucianolepideirriden*lojoph. tar.Tales quoque curationum modos,ut fuperftitio^
^i.z.deDo-fj^3 reilcit Auguliinus his uerbisrSuperftitiolum eft,
-a.zo.&ly. quicquidmltuutum eltabhommibusadraciendaoc
g.2 f.jW. golenda idoIa,pertinens uel ad colendam, (icut Deu^creaturamjpartemue ullamcreaturaeiueladconruU
tationes^uelpaclaquaedamfigniticationum cum df*
inonibus placitaatqi foederata: qualiafuntmolimina
magicarum artium , quse quidem commemorare po-tius quam docere lolentpoetae. Exquo generefunt,
fed quafi jicentiore uanitate,harufpicum ^ augurumlibrj. AdbocgenuspertinentomnesetiamligaturaBjf
' gtq; reiTiedia quaemedicorum quoq;difcipIinacon.
demnat,ilE|e m precantationib.fiue in quibufda noti^
quas characlcres uocant,{iue in quibufdam rebus fu-»
fpendedis aut ligandis, in quibus omnibus ars dfmo-?
numelt, ^k quadam pellifera focietatehominumSc:
angelorum maIorumexorta.Vndehsccunclauitan>r«dafuntChriftiano, & omni penitus execjrationere-
pudiadaatq; damnanda.Itera Serm. deTemp.215. E|fi adhuc uideritis aliquos aut ad fontes , aut ad arbo^
res uota reddere^fortilegos etiam Sc diuinos uel prae*
cantatoresinquirere, phyiatteria €tiamdiaboIica&:
!charadcres,aut herbas uel fuccps fibi aut fuis appen^
dere , durifsim^ tanta eorum peccata increpantes di-
c:ite:Quiaquicunq;fecerithocmaIum,perditBaptif*
pi racramentum.Identidem Serm.241.de Tempore.^ y r Hic pr^termitti minim^ oportuit indufiumillud
pccfRitatii. necelsitacis nuncupatum,Liermanis l^QthembdjXzntOf
.
Naihcmbd. pere a proauis c^Iebratum, quoinduebantur,utir\
bellif a, quocunqu^ telorum vieifphieruia,rumbom#
bardi^
^Liherqutnim.^ so^fcardicarum idu & armoruminiurljsliberiperdura-
renr, &: quoduis aliud corporis incommodum decli-
narent fecuri.Eo quoque ufs funt parturientes, ut ci«
tius tutiusque f(£tum deponerent* Hinc nomen for-
titum eft,qu6din necersitateururparetur,& fuu prs-
ftaretauxilium. Hocautemfolennimodoadornaba'tur.Ia una eademque no6te feriarum Natalis Clirilli,
filum exlino in nomine diaboli A iunioribus notf c^'
ftitatis puellisneritexiq; , & indufium eonfuiopor-
tuit. In pedlore uero duo aifuebantur capita , in quo-rum dextro longa propendebat barba, & uelut galea
cratimpofita : finiftrum aute horridum & corona or-
natum regis illius magni Beelzebub fuifle diceres.Ia-
tus utriufq; muniebatur cruce. Longitudine d collo
medium hominemcontegit indufium cum manicis.
Id apud eximise nobilitatis uirum uidi, cui a patruo
milite ftrenuo ce(rerat,qui eo muniri folet, plurimumhuic fifus:quemadmodu pleriq; etiam Csfares, aliiq;
principes & magnifici cofueu^re.H^c aut plus quamfupcrftitiofa, fathanae do6lrina craffi^ nimis redolent.
Q^oi exmij medici <iUig<itionibwSychdra^€rihm,
cirmmibu^q; uftfmtt^ de Uomerica mr^
dicatione:,ac VefpafidLni miraculo^
Cdp, XVIL
INterim excellentifsimos quofdam medlcos hic ^.^^^.^'r^/'^*
grauiter impegiffe non ignoro , qui non parum fi^ ca.^.o^l.n.
deihisappofuerenugis. Exhorunumeroeft,do» infine.h.iz.
^ifsimusalioqui, AlexaderTrallianus ,quiHercuIis f^^P-^- ^ttne
eredi ieone fuftbcantis,& in lapide medico infculpti ZS°J^^"^
imagmeannuloaureomeluiam &^eftatam, choncis Gsr-fon.
mederi affirmatific &: calculofis, podagricis & febrici ^nnulorH,
titib. eofuluit no folum alligationu, fed & characleru ^^^igauonii,
Sc carminis ufu. Galenu quoq; ab iis q euideter appa^ ^^J''^'''^^^^^
ret,piualum teporiSjpcetiu,9.dducit,uim ijs inefle (en^^^^^ ^^^^^
I 4 tien^ medicoi.
1^4 ^^ mrdt, kfmale^c.f^mcrica ticntei-n (intra6iatudeHomericameciicatione)quJ.^^— *- ^i^men anteanegauerat.Infcriptionis autcm ea extiti^
faufa, quodHomerus ruppreflumuerbis fanguine^
^ myfterijs fanatos morbos tradiderit. Nec ^tium,Ji^rentesin guIaSctonrillisrpinasSc orsiculacarmi^
p€ fuperftitiorQ excantare puduit. Telum carmine
j&xthoraceretra<5tum, fupra ex Beniueniocomme-tporauii? Marcellus etiamparsiminculcatcr.rmJna;
his quoque ufus cft 06lauiaqus in Euporiftis : itein
Q. Screnus,qui uerbum, Abracadabra, chartae figura
afetraditJ^infcriptum, appenfumqueexcollo, afef
bnbus, mwiT^cque ab hemitritso liberarc docet.
Gordoniusitidcm, &; pieriquealij fuperllitionibus
addi<5liores medici recentiores, licet primarij,carmi€
na habuerefamiliaria, utetiamadfanguinisproflu-
uia, ad comitales accef^iones , ad psrtus difticuitate^
adfebres intermittentes ^^erraticas, adlumbricos,
uuInera,fi{iulas,Iuxationes,hernias,S^ nefcio ad quae
non, haud pauca inuenerint» Quorura e^'perientiainllz.methU.
(^ inquit Augerius Ferrerius , cuius eruditam feqten-T
^^ " ^ j ^^^"^ "^" inconuenienter hic Ia|ius adducam ) cum* oboculospofitam, &totiilullriumuirorumautori-
tate confirmatam uideris,quid facies i Nam ijs quae
fenfibus expofita funt contrauenirCg fani hominis no
ed: do6lorumuer6experimentainfirmare,teiiiera*
rium.Tuuero (dices)quihaecinculcas, quidfpntis^
Picam liber^. Neque enim fuperftitiofus homo fum,
neque fabularum amans , fed ueritatis ftudiofus. In
quam ciim toto animo ac ftudio omni incumberem,prodigiofas quoquehas curationes attingereuolui,
nequaparteinartisoperibus deficerem. Deprchenf^i itaque j curationis huius euentum non e chara6le-
fibus, non ex car^nine promanare; fed tanta ell: uis a*
f?imj noftri.ut (I quid honeili fibi perfuaferit,atque in
ff j)frfii|fione firiijiter perfeucrarit, idipfum quodconce*
I
Ltber quinttii. /^/coticepit, agat, Sc potenter opcretur : modo altcrius,
in quem agit, animum non habeatrepugnantem, ne^
que cliffidentem. Nam ll etiam fidentem 3s coadiu«
jiantem habuerit, citius quod intenditur, perlicie-
tati {inequefidentemnequediffidentem,nihiiQmi»
jiusuis animi agentis operabitur, Id in dentium do-
Jpribus^ in quibus frequentifsimahsec eftmedicatio»
apprti uidere Jicet. Nam praecantator ita mouet non^eluftantis^grotianimum, utdolorillofubmurmu*rante,uel cura characleribus agente, fenfim extingua
tur. Quod miraculo non caret. At fi fort^ «ger d»tfi#
dat,autpJan|ridic^Iumexifl:imetremedium,autcir^
cunftantes habeat qui fidem eleuent , & remediu co^
rara iljo contemnant, pr^cantanti nulla uis erit, quia
perfuafioni fuae repagnanteiii habetalterius animu,
Hic ilJud interferam^ quod e^idam puelJae nobili do*lorera dentis a nobili iiiro carmine Jenitum memi-nerim. fed iliamredargi^tamob jmpiumcurationismodum admlfium^ fadi pcenitiiit: quare recurrit do-lor,qui tanjen poftea euanuit fponte. ^ui uero citra
fidem ac perfaafionem ad incantandum gccefierit,
operam fuam Judet : nifi fort^ t^m. ftupidum alterius
nancifcatur animum,qui fimulatione ff 4ecipinpri
fentiat. Nonfuntergocarmina, nonfi)n|:cIiar3<Se<»
res, qui taiia poiTunt: feduisanimiconfidentifj 3c
cum patiente concordis» ut dodifsjiia^ ^ Pppt^di!?:
d:um fit:
Koj hahitatynon tartara,fed nscjiier^ coeli t
S^iritm^in nohis qui uigct^illafacit»
Verum confidentia illa ac firmt periuafio com^'
paraturindoflis animis peropinione, quamdecha'racleribus 8c facris uerbis conceperunr, Doctis Sc re--
rum inteiligentiam habentibus, nibiJ opi)S efi: exter-
nis:fedcognitaui2nimi,pereammiracuia^derepof-
^unt,quaIiadeApoUoniorefcrtPhilGi>ratus, cumzbI 5 exter^
so6 T>ecurdt. lafmalefic.
externis mundanisque negocijs in animi feceirum fij
recepifiet. Indoclus ergo animus.hoc eft,fu3e pote-
ftatis Sc naturae infcius , per externa illa confirmatus,
morbos curare poterit.Do6lus uer6,8c (ibi conftans,
folo uerbo fanab.it : aut ut fimul indo<5lum animumafficiat.externa quoque afIumet,non folum quae uul-
go prolata dicuntur: uerumetiam alia quoque a fe in^
uenta,uei quascunqueiiliadmanumautininentemprompti uenerint. Haclenus ille.
Vt porr6 intelligatur manifellius, in illis quae prse^
ternaturaeordinem adIiibenturcurationibus,d^mo*
nium f^pe operari Sc colludere in hominum exitmm,Mnntai.j. uerbaAntonij Sabeilicihic adferam: Mirum,inquit,
" '* quantum prslligiorum, ipfius principis&aliorumoculis oifuderunt mali d^mones per id tempus, quoVefpafianus Alexandrise fuerit. Nam & Bafilides li-
bcrtus , qui aberat , uifus eft iWi facrificanti miniftra-.
re,utregium nomen futuro imperio omen fecerit : &mox pauloillum pro tribunalifcdentem.duo ^ple-'
be uiri adierut, opem fibi orantes a Serapide demon-ftratam:hic oculis captus , ille debili crure
,,per quie-
tem fe monitos dicere, fore ut caeco dies iliucefceret,
fi ipfius oculos fputo Vefpafianus inunxiifet : alterq;
firmior fieret^fi calce contingeretun Quum uix fides
rci effet , nec res ullo modo fucceflura crederetur , neVeJ^afidm experiri quidem a principio Vefpafianus aufus eft.
Cseterum amicis hortant!bus,utrunq; proconcionetentauit:necdefuiteuetus.VerebaturfciIicetd^mon
ille, que fub Serapidis nomine colebat ^Egyptus, er-
roriS mater, ne piorum ecclefia recens ibi conftituta,
cx uetufto iilo ipfum exturbaret domiciiio: pr^uidit^
que futurum,ut duo ^gri,uterq; fua defun^lurus effet
ciade: impulitq; proinde ambos,ut a Vefpaffano oplimplorarent , ut quum euentus fecutus eflet, eius fa-
pore qui erat rerqm potiturus,oraculi maieftas auge-'
retur.
Liber quintm.''
soyretur, nccejcipfo Imperij faftigio aduerselucisfuU
gorem animuin intenderet»
De ligaturlS:, peykpti^^^ muktls phyflcis: item d^"
mones nuUis pUntis uut tcrrma mAteriitdlici
dutfugdri. Qp. XVIII.
Vlhm tamen hic fidemJigaturis,periaptis & ^jg^^^''^
amuietis phyficis fubtradtam uolo. Pierfque ^ -^^'^*'
enim rubilantis in earum generatione fpeci-
ficjeaut indiuidualis (ut fic dicam) confbitutionis
ra.tione, c(£litusaliquaimbuunturuirtute, quaein-.
genita & occulta antipathia aliarum quarundama-^iones inhibeat Sc liget: undephyfics^iigaturaeo-
rigo&nomen. Ita adamantis & alij prsefentia^ma-
gnetis operation€S,ne ferrum trahat,impedit:oleum,
apalearum attrad^u uim fuccino aduTiit,ligatq;.
Oenothora (authoreCraAeua) collo alligatauel
iugo fufpefa, prius umo afperfa, omnium animaliumferitates domat.
Periapta adhaec & amuletauer^ phyfica, ratione ^^P^^^f^^
quoque rulcinnaturali, 8c ab eorum fubltantia ua»phyficis^ f^ni^
pores quofdam uelutSiToug! defiu.ere,quidam conten^ Theodorum
duntraedici: qui fpirationeocculteattrafti, morbi PnfcUnum
caufam uirtute fuaakerare, corpus^uereficerepof- '^^^[^^-^^fsunt. Hac ranoneradicemP«onisemarjsrecentem,
p^fiy^j^o^
&anagallidem rubro flore cotraepilepfisminasfu- Galen.lt.6^
fpendimus: lcercus item iupi & inteftinu, doloris co* dr i^- 4«
licicruciatib.affii(n:oalligamus,n5(utopinaturPam^ J/w/?/,
philus medicus)ob incantationis uirtute,fed caufam
nat^rale ( ut dixi ) occultam,ueI fpiritus fcilice£ har-
ffioniacoSjUtParacelfife^latores fentiunt. Quocirca
Galenus eoru experietiado6l9, periaptis (ic cofidere ^i-^^-Sim^,
oportere admonet,ut fubftatia illoru,& n5 incatatioy
nis magoru uerba, auxilietur. Eandem fuftinuitfen-
?entiatBTheophraftus;Potius,inqui^ps,abfurdailIa ^i.^.defiU
S0
1
T>e curat. U/makfie.puteAtujFs cjiaae alligata Sc ueneficiorum aduerfanti^
uocantur, & tum corporibus tum domibus unice o«
pitulari creduntur : quse commenta hominum plan^.
efle uidentur, qui fuas artes magnificare celebrareqj
cuperent. Vndenullam contramalignos fpiritusan*
Mely. tipathiam inefTe molyuel hypericoni(etiamfiFugaHjpencon. daemonum a rupcrftitiofi^ credulisnuncupetur; necHgn ^mo-
aliafacultatequ^mcoeleftium2ratiarum,noxiosma*
[orum dasmonum uapores anobjsarcere putetur}Luporum uelitem luporum capitibus ianuis affixis (uixeniin
c^p^t^i-fcJQ^ anufquamlaxiorhis fpiritibusfeneftraaperia'
tur, quam ubi portarum cuftodiam his capitibus de#
mandatam confpicimus)ingenue affero : quanquaraeasherbasinsedibusfufpenfas, abhominibus &pe^,
Cnehtflwcar ^^^g maleficia arcere 8c fugare, quemadmodusn cne-
l>torc Itk '^"^lcardui(quem Cuus appeliantit/gyptij) uiribus
eap,)7^ daemonem in colloquium allici , grauifsimi pronun-PlmJib.zS. cientauthoresrquibus tamen,extraueritatis metam
cap.io. noneftaffe6tudandafides,quumijsmultocitiusim>JJtojc. t 3. poni afimulatisdemonum artibuspotuit, quamiilis
Proclt^ de 4^^ Chnftum mduti, penitius latanae ludibria co-
Magia & gnorunt. Quare etiam rerum & uaticiniprum diabo-facrtf. licorum labyrinthis, prjBcJarifsima illaueterum in-
Cramterntc^^^[^ implicita mapis, irretitaque fuifte perhibent
annesFr^c. hilton^:qu3e Chniti aduentu,multorum teitimonio,
Picui hb, 7. prorfus defi^re & obmutu^rc. Spiritus funt daemo<sa.s'MPr^^ nes, quiutnullisalliciuntur plantisuelterrenafub#wt.(i*perftit. ftantia,itanecfugantur.* etiamfiplerunq;apud fuo^<t tterju4 ma
cultores, fe aliquarum rerum potentJa inuitari, allici,
t^wmsl. de trahi , cogi, ucl ctiam abigi , ut impiacredulitateeos
Ctuttat.Da. fibi magis obftringant, fraudulenterfimulent. Hic£(tfeklib.f. D.Thomas docet (allegans Auguftinumii. deCi*cajj.i.s.a' uitateDei) dsEmonesallici peruariaeeneralapidu,hb.2.cab,6.
, , ^. •i-
^. . ^ '
Piiif.ltb ^o^ herbarum,Iignorum,animalmm,carmmurn,rituum,
f^^.i, non \i% animalia ^ibis , fed ut fpiritus (ignis , fi moddhǤ
Liher quintus, 509n3&c|cis exhibentur,inrignumdiuinIhonoris,cuius P^^^rcliM
ipnfuntcupidi. His ergorcbusutiturmaleficus in- "^^^^^^'^
ftin^ud^monis, per pa6luminuocationis cxprefl*<^.^^.j.,^<^^j,
uel tacite^ uel ad infamandum creaturas Dei , quae de
febonsefuntjuel ad maiorem credulitatem & dece-
ptionem fidei animarum hominum perditorum, qui
nis & aiijsutunturadinuocationem. Nonigituru*
titur maleficus, immo uerius d^monjhuiufmodi tan^
quam rebus efficacioribus ad tale malcficium : fedtanquam fignis pa6li illius inter fe & iprummalefi'
cum,quem iamutruumcultorem pofsidettanquain
haereticum,&afidealienum. Haeciile. PofTetamenqu^dam eorpora , uelut melancholica uel cholerica,
non tam grauiter a daemonioexagitata^quibufdam
adhibitis rebusueIharmonijsnonnihiIimmutari,&ab affHclione leuari, inficias ire nolo, quo modo Sau^ ^>Reg*\S,
lem mufica per auditum demuklte quietiorem red-
ditum legimus.
Q^hm tndterijs damonestT mdcfickmm cre'»
debntmtiquUdSya- ecclefu Komdnn*
Op. XIX
IN eiufmodi religione fuum hahere locum crede'
batur fulphur,ad expiandum fuffitu malos daemo- ^l^hwnes : quo in purificationib. faccrdotes uti folitos,
'uektScafphaito autablutione aquae marin^, fcribit \^j}haltH.
Proclus : tjuoniam purificatruiphurobodorisacxi* w^^»«* w^-
'iiien>aqu^uefomarina propterigneam portionem, ^^^.^^
Hinc OuidiuiS deMedea: txbiantia.
'^Terqifeftemfimnmaj teraquajterfulphure luflrat»
Expiare 3c pentaphyiion herba putabatur, proin-
<Je ihhanc rem ufurpat eam facerdotes antiqui : que«admodum Scoliusramos, quastantaeefTe puritatis
dicitur, ut ferantoiiuam dmeretrice plantatam,uel
inffU(^uofam perpetuo manerc, ueiomninoexare-fcere.
S19 pccuYdt.hfmalejic^
^^ fctfciYiM, fcere. Sliiiili modo expiationiconferreartitrantufty-maleficiH
thus, mvrrham, uerbenam,ualeriana, phuArabibusauhrrecre- to i ^i n- •
i•
i
duntur. aictam,paimam Chriltiportatam,antirchmon,ueira
dicembryoniae ficcam, ac radicis ariftologijeHccas
fuffitum, itembenedidam, &:gariophyIatam,rcilIam
quoque in limine domus fufpenfam
.
Tantu glori^ tradiderut quida herbf uetonics, ut
domusinqu^fata(it,exiftimeturtutaapiaculis om-nibus. Holitha herba in Morauia nafci ferturrara,
qu^ fpiritus malignos pellar.
Similiterfelcanisnigri fuffitum, uel eiufdem fari-
guis linitus per omnes parietes,maxim e pr^ftare ^ii'
citur tam ad expiandum dsmones malos^quam ma-leficia,ubicunque fuerint. Sunt & alias antiquis con-
trafafcinationes comendata, uelutpalmarulignurh
in pomo olTeum dente limatum, radix fatyrij Orchts
cogneminati,femina£fcilicet,qua2d!il:inguiturinter*
nodijs&ramofiorefrutice.RutamfafciniamuletumSenhttezc^. e{re,traditAriftotcles.Aliflrumindomofufpefum,fa«
'"^ '^"^" lutareamuletuexifterecotrahominuquadrupeduq;
fafcinationes: item rhamni tcrtij ramum ualuis fene-
ftris'ue impoHtumjUeneficia omnia depellere , tradit
£t.}.cap.s^. Diofcorides.Contrah^cquoqueualerecynocepha'Plm.Ub.^o. ij^^ docet Appion Gran-maticus.Baccharemher-
*^'^' bam beneolentem,Virg5iij teftimonio freti, cotrafa^
fciniim fingulari pollere uirtute putant:in BucoL— Tacchareji-ontcm
Cingit€,ne uati noceat mala lingua futuro .
R-^fiftere Sc Mcmo , frontis hy^ens conumlegi*
tur. Hac etiam mulD lapides tumi ex alijs , tum ex AI'
berto , utmendacibus diabolinundinis accedatau'
tnoritatispondus, coferriqueur. Iafpideempu(is5c
alijs idol's aduerfarj,refert Dionyfius. Corallam ru-
brum colloinfantium appenfum. ,autarmillisinfcr-
tum, inbrachioqviegeftatum^ucleriamin domore*tentim'>
Liher quintus. sit
tent^m , praerogatiuam habere aiunt contra farci-
num. Lyncurius Japis praeftigiasabocuJjsauferre
creditur: quomodo lieJiotropius Japis uifum per-
ftringcre, 5c geftantem inuifibiJem reddere : Jipparis
fuffitus omnes beftias euocare/ynochitides umbrasinferorum educere, anachitides diuorumimaginesappar^re facere; eneclis fomniantibus fuppofitus o-
racula reddere putatur. OJeum ex gagate facratum,
dsemoniacis conferre,fuperftitiofe docet Mefue.Di- Lih. ^. de^
cuntur& penns upupae fuffit^, phantafmata fagare. i^ntidoti^.
Ouumquoqi in Juftrationibus accirifoJet: hincoua Ot^a U^
luftraJiadidafunt. unde Ouidius : frraUa.
Adueniat qua luflret anus leSlum^i locumcj;,
Deferat^ tremulafulphur^ oua manu,
Ligatumadhsec fanare creditur picusaulsco- Zigatosetf-^
. meftafuffumigiumexdentehominismortui: fiitem ^^rma.
. corpustotuminungatur ex felJe coruino&oJeofe-famino, ex CJeopatra ; uel fi argentum uiuum in ca*
lamo ueJ auelJan^ nucleo uacuo cum cera occlufum,
fub puluinari maleficio If fi colJocetur,aut fub Jimine
oftij, pcr quod is indomum uel cubicuJum ingre*
ditur.
. Hic noftri in primis confugient ad fuffimentum
prunae, cui cor pifcis&iecur impofitumeratd To- ^T?^/-*^.
bia t excuiusodoreinfuperiora iEgyptifugifieds-- monium Iegitur,ubi angelus illud ligauit. at non tam
. fuffumigio fugatum hoc refpondeo,quamTobiaeiu- 2ro&;>^,
^nioris caftitate , & attenta ipfius, eiusqueconiugis
.ad Deum mifericordemoratione, exangeliinftitu-
itione. Narrat & Eufebius Serapin,qui GrsecisPluto
dicitur, apudjEgyptiosfymboladedifi[e,quibusda£-
.mones expellerentur: docuifie etiam fupplices,quo'
,modo aflumptis brutoram figuris infidienturhomi>
^.nibus dsemones: quib. maxim8 obnoxij fiant,qui ci-
iii| fubinde diftedatur lautioribus. In finu defpuere,
aducr*
Sti T>e curat. kfm/ttefic.
adueffusfafcinationes, ueteribus<|uoqUtifllirufu-^
ilTclegitur.Sic apudTheocritum:
Ouidius:D ej]}uat in tnoUes tamfihi quifq;Jinm*
Vehementiore adhaec ftrepitu Sc maleolentiurii
graminum fumo dilTolui Sc fedariaereorum dsmo-Z:h.uc4ff*'s. niDruminrultum,creditum elT.Idcirco (ait Gauoen^Memorak tiusMerula) tanquam ex Academicorum officina
peflatesfi^xerint, ettam nunc Italspmulieres tempeitatibns
immincntibur^diri odaris pabuia fub dio comburut:facerdotes autem more Thracum ( quitempeftate
imminente, armati cum ilri(51is enfibus ^crotaiis,
horribiliquccIamoreinnubesfremebant)adobll;re*
peracymbala, cjuae campanse dicunturj ccnuolant:
magis confidentes in boatibus illis apud Deiim ina-
nibus, qaam orationibus Sc ieiunijs. De fuis conter^Zj6.5=^^M- j-aneis fer^ quid fimile fcribit OlauS Gothus, qui
^^^puntr,concitatoianubibusfragore, fagittas e^arcubusin
aera excutientes , oftendebant fe opem ferre dijs fuis
uelIe,quostuncabalijsoppugnariputabant. Neceatemeraria fuperftitionecontentij inufitati ponderis
Afdlleii»- itialleos, quos louialesuocabant, ingentia?recom-Mttles,
pig^os, magnaque religione cultoSjad eum ufutn ha-
beb^nt j ut per eos tanquam per Claudiana tonitrua,
^ perufitatamrerumfimilitudinem, cosli fragoreSi
quoS malleis cieri credebant, exprimerent : tantique
fonitus uim fabriliutti fpecfe imitantes , deorum fuo-
rumbellisficadeffeiadmodum religiofum exiftima-
rent. Durabat is louialium malleorum ufus ufque aii
annum a Chrifto rtato 1156.
Apud noftros quoque proauos/ lion fana pafd-
chorumdo6lrinairoleuit longa annorum feriepefV
fuafio : artemifian-; in ferijsD. loannibaptiftaefacris
ante domos fufpenfam,item alios frutiees &plantaSj
atquc!
Lther quintm, ///
atque etiamcandelasfacesque, defignatls qulburda
dicbus celebrioribus aqualuftralirigatas, uelnefcio
quomodo expiatas, &quandourus poftulatincen*
faSjContra teinpeftates, fulmina, tonitrua ( in quae e-
liam agminatim eueftigioadomniuiti campanaruni
uiolentum ccntinuumque tradlum atque pulfum,ut
I
praefentifsimumauxilium&anchoram facram,con*
curritur) &aduerfus diaboli poteftatem, opcra,5c
quaecunque maleficia,ue]ut pr^rogatiua quadam ua.
lere, Quofdam incendere ipfo die loannis fafcicu-
lum luftratarum herbarum,contratonitrua, fulmina,
\
grandinem, Sccrederecofuftumigiodiabolumpro'
h iiigari,tempeftatcsquefedari, traditMartinusde Ar TnTra^at.
les. Atueritatiminim^oportetprsefcribcreuetufta* «'* •^»/'*^>^^*^
jtisob(eruantiam. Fidescft,fpiritua!isexiftens.qua8 '*'*'"'^*
lda?monemexterminat:uerbumitemDei,fpirituef« iv/4f^/>.4.
i fieax.Vetuftahuiusreiteftimonia& exempla, inuc- ^»'f-i*
i ritatisiibrisfacrofandis quamplurimaatqueirrefu- LHc^^m
t tabilialeguntur.
Eadem religionis obferuationein Apenninolta-lisBintraBononiam&Pifas, exorta tempeftate mu^lieres foras procurrunt, eam eleuatis manibus confi^
gnantescafeoin dieafcenfionis DominiprefTo, de-cufTatimque fignato , crucis figura imprefTo fune,at«
que ita fe fore iilsfas arbitrabantur. Eodemin A-pennino ouumin Afcenfionis fefto exclufum adfer-
uant,fummoqucilIiganttedo,atquehocmodoiftaS
sedes atempeftatis iniuriatutas forc exiftimant. Alij
ftrata menfa inm edio cubicuH, imponunt inter duasCcreas ardentes cerauniam lapidem (emdomerheitel^
Istumfudat, quodipfisuideturmiraculum: cum tz^
' mcn non minus naturaid fiat, quim uitrtarum htiQ^
• firarum fudatio auttum tcmporis^aut in hypocaufto
calente.
Inhanc iaruper remuarllquifcufctinqciefubfi^an.'
K tgs
S14- ^^ cuTdt, Ufmakfc,t;js applicanturexorcirmi, qaibusherbae ita confe-
^rantur, ut fint utentibus eis ianitas anim^ & corpo-
ris: fitque precatto,utexoinnibushomiaibus peco'
rjbusquequ^ inde guftauerunt, putredo Sc cuncta
djaboii phantafmata cxpellantur, &c. Exagendis 5c
oblequialibus hiec nota.
Mxpontif}- ^'^c pertmet aqua inufum innumerum ahomni-cali. potente creatore condita, qu^ nouas fcflicet aires
ty^qiiii e- mdueritijsuerbis, Exorcifo tecreaturaaqusinno»t£QnifatA. jxime Deipatrisomnipotentis, &innomine 1 E S V
Chnftifihjeiu*) Dommi noftri, &in ufrtute Spiritus
faatli, ut fias aqua exorcifata ad effugandam omnenipotellatem inimici, & ipfum inimjcum eradicare&explantareualeas cum angelisfuis apollaticis. AJe-
xander i. Romanus pontifex autorfuit, ut huiuC-
modi luilralis aqua confecraretur ad daemoncs pcUlendos, Scutin templo domiqueconieruaretur: fcd
iti Grscorum ecclefia, haec aqua condemnaturutrii-
pertlitiofa.
c . Habet itean uirtutem fuam peculiarem fal. Eofaths» quoque hlizseus ex Uei mandato inialubrem aquam
Hiericbuntis reddiditfalubrem: iamautemabfqieoexorcirmis redditurfan6lior prsftantiorque comrafatanam hoc raodo : Exorcilo te creatura falis per
Deum t u'uum, per Deum t uerum,per Deum t fan*
<5:^um,per Deum qui teper Elizaeum prophetam in a-
qiiam. mitti iufsit, ut fanareturlienlitas aqu3P, ut effi-
ciaris ial exorcH^atus in falutecFedenrium,utils om-mbus te fumentibus fanitas mentis & corportSr& ef-
fugiat at<:|ue diicedatab eoloco, qui te afpcrfus fue-
rit,omnis phantalla Scnequitia uel uerfutia diaboli-
cae fraudis,omnisqueipintus immundus adiuratus»
&c. Alexand. i. in epiili.Decreral.i. Idem textu, ext.in
c.aquam faie cani"perfam,de Conlecr.dift,^. Hucre-
fcratur & aobile liiud baifamum uiriusis uari^ ,pra;*
tcr ia-
tennfignememsodorem.Quoutreo.c J!,/-
^'^tes Leu,ticiinun^erentur, inue"*e |- '^"T'mat,onem conftrtuit ,n f,,; poli fMof "^i"'
"-"'"'/'"
m.nem indueret sremus Rex&f..^' *'""'"''
Chriftus.
In ea ecclefia autem R°' ' ^ ' ^ ^*
exorcifmis & trina expl Itione Td""'' '«^^'^'''"^
«a luftratur, nouies/uec'm -'""'" '""^""' ^"
terflexora,u;atur,A^urraSm"'otrrr-7'^^
.no„iu,...deius,oco<ubfti.:^t:nSS-
©•rffr4rf,ceB«r.;„«„c«p,J^ V • •-
C.p, XX.
C tf V±,?ant''lm'''^''"^ g'onatur
.fe p,*ft«. U,..nH^V^, P
,"° ^'nperatore, uidiffe n.fi.n.J Ww».
degente HebraicaEleazarum nanh', ? ^'""'-'*>dainddsmoneobfefsiannu!„m . r "''"'"'^ S-^^f.d-xiSalomonereperta er^ f,
^^'"'"''^«"""'o"-
d^monem^nanbrod^rl it«;;\:.r''"''''^'^terram repent^concidilTet Ele.Jlr ''"""'" '° ^"«"'^nisSalomoniscanticod^.nnn! 'r
"'«"'"'•«"o. tV«ArW;
cert^ fatendum eft Iof.,T i ? ^?'''^"'?^^^^: hie '«—
*
aflcnpt^potentia attrahi fi.^ukba.xum1 '''"^?'
fed fponte, De, alTenfu, ce(rer,trfim2 ^°*'^^'«t ahos cautius dementet n,?.'^ c.
^'"'" "^='>l''
fig'neto radK.s, m "e"Ldt ^ "/ f ''l'*'^""'<'' "^i
adh.beretur.necadnifinn -? '"''''''^''^^P'*.gitimo cofugeretur ^rd.n^ ^«^"« P'-of ulfo,6 ie
S-turpiilio.arhi:^Xrfi:^'L%'^it..5?uu_car.t,p6d„s/acar4sa,:m;"„f^^^
/«/« r&dicis
dmnonem e^trahentti /;;«
Decurat.kfmalefic. ^bitur, cuius
«'ft'™/ '°JJ"Sunc diuinum uer»fanc.retqJraudcsd,aboh.s^
Ath^.^^^^^
ftpientis ^"«ftun.,atque ^
gPfecundum facras He-
»^§""^'rft^radifpuateVolitumdearboribusSc
br^ofum ^"ft°'' u nfnue ad hvfopumatem
de lu-
herbis.i cedroL.ban ufque ad hy _P^.^^^_
^^^^^^„enti^,uolucr.bus
«J^"''^^'
„rtionem ,uel fi ma*
it3:-:~b&u.'rufpicariue.
f,:,..^.H,a.fcribitloco.cumsh.ftom.^&impoftur«magiselu«ica . r&.^.^^j^
te
re;Vrilis.inquit,quaMach«uslu
^^^^^^ ^pp^jl,^,
Septentrionahc.ng.tur,qu.oa g_^^^^^^
Bo^.». "^^ „dix eode.n"°«fJf"^Vpe^am uero ue-
^ ^'- qu.demafsimihseftcolojec, c»-^ P
, ^,„,ll,re
Lu iubare fulgurans«/«f^^ ^^b ,efugit, nec pri.
.upientib.facil.snon ft^d^-^l.,breu^
us manet,qu4m f. ^«'^"""j-^derit :
quinetiam tunc fi
„m fanguinem f"P=;''^^.eft, nifi forteiUam
ipfam
quis ea tetiger.t.mors«J"
""='
^^ capitur autem a-
^ad.cem ferat de manupe^lentem. P^^
^^^^^lioquoq;.T,odofinepe.KU^o
qu^^^.^
circumfodiant,.taut™.nnnu
ditum:deinde ^b ea can|m r g^^^jj^ ^^, .
M«o ^^':S""^-f„Zu6 motit«t,tanquam e.us uu
litur.canis uerocontmuo '
'nuUus etim po-
ce.a quo l^^bato leda erat^-d. ^^^^^
ftea8«ipient.bus rnetu e«
^^ ^^^i^^ ^^ Nampropter unam u.m "P'
"^c ^
Porum hominum fp.n
Vtherqutntus. jr//
«on fueritjhaec tito, ctiamfi tantummodo admouea-tur^grotantibu5jabigit.Hucurq;Iofephus.Atminu8
fidei dabitur radici, fi eius cblligedae modus fcrcnio-
re mentis oculo perfpiciatun
Eademprop^ fcribit Aelianus lib. 14. cap. 27, deCynofpafto herbamagica^qusealionomine Aglao>
photis diciturj& eadem cum baaras putatur.haec pcrdiemjinter casteras herbas ( a quibus ne minimu qui#
^e dilfert)delitefcir,nec ullo modo agnofcitur,node
uero ftcllse inflar ]uces,8c igneo fpledore corufcas,fa
cile in c6fpe<ftu uenit: itaq; figno ad radices eius defi
xo difcedunt,abfq; eo neq; colore eius interdiu,neqr
fpeciem cognituri. No6le iam exa6la aduentat,& her
bam cx (igno agnofcunt : euellere uero, aut circufo^
deretantum caucnt. primumeniit? qui eiusnaturas
jmperitus,eaattigit,pcrijireferut,Canemigituriuue*
ne adducunt, diei fpacio famelicum, & funiculu uali^
dumar^lifsim^ adinferiore herb^ftipiteuihi^ucani
ctia alligant,& carnes affas muitas ei obijciut,qila loti
gifsim^ intcrim poflunt recedetes.Canis nidore mo^tuSjimpetu ad carnes fertur, & herbaradicitus eruit:
cuiusradiccsfifoluideritjCanismoxexpirat, &fccretisquibufdaceremonijs, utpoteinipforu gratiaex-
tin(ftus , fepelitur. Plinius lib. 4. cap. 17. intermagi-cas herbas a Democrito proditas Aglaophotifi com-mcmorat,quasexadmirationehominumproptercximiumcolore acceperitnome, inmarmorib. Arabiac .
I
nafcentem Perfico latere: quadecaufa &marmari-tin uocari ; magos utique eauti, cumuelint deoseuocarc.
j
Idem fer^ commentum narratur de homuncuio flomuculm
illofa6licio,exmandragora?, harundinum.bryoni^^ exradtcema
aliarumque plantarum radicibus concinnato. Scul^^''^^*"*'*»
punt enim impoitores in hisadhacuirentibus,tam
uirorum quam mulierum formas, infixis hordei Sc
K $ milij
SiS T>e CUYM. hf,malefc.
iiiilij graniSjijs in locis,ubi ptlos enaici uolunt. dein^
defadafcrobe, tamdiu tenui arenaobruunt.quourq}
grana illa radices emittant: id quod uiginti dierumipacioadiummumfieri dicunt. Demum eas eruunt,
&adnacas ^ granis radices acutifsimo cultello fcin'
dunt,aprantq:, ita ut capinos,barbam,&; ceteros cor^
poris piios retcratv Vulgo aute ignaro & {implicibus
perru.idctur,has radices humanam effigiem repr^'en
tates,efFod: haudquaquapoffe, nifi cum magno uitas
periculo : cane quj efl"od:ar, radicsbus alligaco, & au-
rtbus pice obturatis, ne radicis clamorem audiant
ePfodientes : quod audita uoce periclitentur,pe*
TeantquefcfTores. Mirum quantum uiriumhuicfa*
Ciicio homuncioni, quafi exunnafuris fufpenfi ena^
to fub patibulo , ex uulgi perfuafione tribuatur con-
tratempelrates &nefcio quasnon calamitates;Mer^
autem luntnugse.
tdp.t6 q.r. Memorabde e(>,quod 2.Decret.Iegitur:Seperdia*
^^ifcopK boluskibuelaminibuslatens, proditfe, dum eacon^lingitqa^h^retperfonis, per quas fallerenititur. Si
autem quihbetopponit&dicit, (luomodoeueniuntilla,qu^ iliidiuini pr^dicutfutura:autquomodopo{*
iunt aegriS pr^bere medelam , aut fanis immittere se-
gritudjiie,fi aliquid propri^ uirtutis aut poteilatis nohabeantC^hocanobisaccipiatrelponfum^Quodidea
quifqua non debeteiscredere, quia aliquando eue-
Biuntquaeprsed!cunt,aut fanareuideturlanguidos,
autlaederefanos^quiahocpermilTa Deifit,utipfi qui
hsoaudiuntuelujdcntjprobentur, Scappareatqua
^mt.th fide {intuel deuotioneerga Deum. ficutin Deutero»
nomio legitur Mofes ex diuino uerbo Dei populoprxcepifTe: non edecredenduprophetxautromnia-
tori; ecsamfi euenerit fignum atqueportentum
quod loquutus eft , fi a uero Dei cul»
k tuisabducaL
A
tibeirqUtniui. sip
^rduij%nm sxorcijhrum uulg^rim fucrilicU'
lorum abufn^^ Cap, XXI.
Dhggc, ad eorum qiii maleficib affecli crtci\ir>d
rur , uel a fatana obfidione preisi , curacionem
jnepts temerarij & audaculi homines,profef-
cckfiaftici, fed u^tse fpijrciciione Ecckfiaftici, fed u^tse fpijrcicia nimis muhdani(quales in hocminifterium Sc fcenam poftulat Fabu-
iaeador) fais prsercnptis exorcifmis &formuIacer>tarumceremoniarum obferuataaccurruTit^utmor-
bum foluant, pellantq; daemonium : qaod interdum
horum, diris & deierationibus cedit uoiens Sc ccilu- ^afHirai,
denSjUt impietatecorroboret. Ns mcantatorib. iure
optimo hi accenfendi erunt exorcil}je. Hic ut quafda SuperiJttiof^
coram obferuationes breubusenarrc, unde (ueiuti ynaUflcio af-
exungueleonem^reljquametianSjpoilconfersione-^"^^'^'**''*^***
iilius qui coiarationibus expiabitur,per fingulos do>
mus angulos, in lediil:erni)s &culcitris, uel fublfmi-
ne oilij, dijigeti indagatione qusritur, riu aliqua ma-leficij materiesporsitinueniri.m.^xexurenda. Ab A- Fxorci^msr^
pollolis fan^ uel primitiua Eccieiia,'d^43manauit mi- ^i^t*jf*^'
nime. Sienim adiaboli maieficoa6^u, exorciGrJsin^
tegre quis curetur:quorium eae quifquiiis: in angulis
r5condit3e,uel terra obrut^,corpus nullo modo con->
tingentes,aut halitu fericntes oberunt f Inde cande-
lam benedi6tam continet manu genibus flexis male-
ficiol3efus,qai aqua etiaafpergiturlullrali, Sz collurti
ftela cingitur: ac prgEterorstionesreciratur Litamss^
uulgares, addendo ad fan6i:orum inuocationemjOrapro eo, uel Orate^ & Propitius etl:o, Libera eum Do-mine. Et orationumlocoadhibcnturexofcifmi jqui
quoque ut minimum ter in feptimana eontinuantur:
[ut multiplicatisintercefsionibus^ gratiaobtineatuf
fanitatis. Hancformam prsfcribuntMalldimalefi^ ,, ^pcf-^ti^ffrfji
caruauthoresTheologijContraeuidente Chnfti do» tps.q.z^cdji.gi
K 4 ^rinams
S2 9 "De ctiyat. Ufmalefic.Mittkiu ,^];ndam : Venite ad m^ omnes qm iaboratis 8c onc*1^'^\^1* rati eftis, &cgoreficiamuos: E2orumuia,ueritas&:
uita: Quicquid petieritis ratrem m nomme meo,da-bituobis.ite.vOratesnefitis multiloqui,{itutethnici:
putantcnim fore , ut ob multiloquium fuumexau*diantur . ne igitur efficamini iilis fimilcs. nouit enim
.pateru€fter,quibusuobisopus{ir,priufquamoratis
VennKimA^j^ j|i^^ j)g ceremoniarumlenocinijs nihilaliuddi^
inamarernm .- ., i r • riftmitUihra» cam, quamcaquidem pictatis praebere ipeciem : led
quoniaminania rerum exi(l:untfimulachra,nonar^
cent impiorum fpirituum afTuItumrat maioris impie*
tatis quandoque furit occafio.
Prseterea extraordincm exorcifta procedere po-
^- . teft per orationes: & fi legerenouit Scriptura rfic
h^tin Tra-iH* ^ heologiloquuntur i unde cxorciltam quand^qj
flatudemo- nonnouifie lcgcre, muItominusintelligerequaEle-
di exom^^f}}. git, manifeftum eft) legatEuangeliaquatuorprimaii-^maleficiA. Euangeliftarum : item euangelium , Mifius eft angctt^^^neniO'
1^5.5^ pafsione Domini^queomniamagnamhabent
iebAuUbhJi, uirtutem ad expuHionem operum diabolu Item,
Euangelium fan6ti loannis, In principio erat uer-
bum,fcribatur,Si ad coilum fufpendatur, & fic gratia
fanitatisexpec^letur. Haec eorum funt uerba. HicpluraScripturjeteffcimonijsconuellipGfient: quem*admodum , fi exorcilla quandoqi non intelligat quae
legit,folumque lingua Ioquatur,quomodo uer^ pro*
nunciabitur Amen c' uide Paulum i. Corinth. 14. Nabreuiseflelaboro.
: Commod^ hic Auguftinum in loannis Euange-Tratl,7. 1;^^ meaddu6iurum uideor, qui itahabet : Fingunt
fpiritus mali umbras quafdamhonoris fibimetipfis,
ut fic decipiant eos qui fequuntur Chriflum ; ufque-
adeo/ratres mei,utiili quifeducutperligaturas, per
precationeSjpennachinamentainimicijfuisprsecan'
tationibus mifceant nomen Chrifti . quia non pof'-
funt
Liher quintui, s2Jfunt feduccre Chriftianos^ut dentuenenum: addunt ^«^«cf»**-
\
fnellis aiiquantum , ut per id quod dulce eft, lateat id *
[^^l^^^^J^^
quodamarumcft, & bibaturadperniciem, ufquea' exorciimunrn.
deo, ut ego nouerim aliquotemporeilliusPalieati m:fcent /edi*^
facerdotemfolercdicere: EtipfePalleatusChriftia- <^orei.
nus eft. Vt quid hoc,fratres, nifi quia alitcr non pof-
funt feduci Chriftiani c' Ne quseratis crgo aiibi Chri^
flum, quam ubi fe uoluit prsdicari Chriftus.Et quo*
modo uoluit prasdicari, fic illu tencte,fic in cordibus
ucftrisfcribite, Muruseftaduerfus omnesimpetus,& aduerfus omnesinfidias inimici.Nolite timere:nec
tentat ille nifi permifTus fuerit, aut miflus. Mittitur
tanquam malus,a poteftate dominante, Permittitur,
quando aliquid petitJ &hoc,fratres, nonfitnifiut
probenturiufti,punianturiniufti. QuidergotimesC'
Ambula in Domino Deo tuo : certusefto,qu6dte
nonuuitpati,nonpateris : quod te permifefitpati,
flagellumcorrigentiseft, nonpcsnadamnantis. Adhaereditatem rupernamerudimur, Scflagellaridedi*
gnamur C^Haec Auguftinus.
Quomodo autem ad exturbandum daemonem, rhrhli inf}itu
uel operaeius euertenda , ualebit illa Euangeiiorum ^o cofinnopnt'
recitatio, cumnonfintinftitutohu?c,irjtelle6lucon- «^^^y^^*^"-
fonaC' &ubi dsmonia eijcercnt Chriftus,eiusque di-i^ "^«Vfcipuii, &uiri pofteafan^flii, uerbis huic negocioa*
ptis confignatisque loquebantur, & refpondebant
(utfertur) adformam. Si eteniminuerborijincon^
uenientium pronunciatione fimplici uirtus confiftit
defiderata , non minus , imo maius prsftiterunt qui*
dam ecircumeuntibus ludxisexorciftis, quitenta-
uerunt fuper eos qui habebant fpiritus malos , inuo'
carenomen Domini l E S V, dicentes ; AdiuramuSw^c^'^:"?
uos per Ierum,quem Paulus prasdicat. Erantuero
quidam filij Sceu^ lud^ei ,principis A^.ccrdctuiri , fe-
ptem,quihocfaciebant. At refpor.d^nsfpiritusma
K. 5 IviSj
$22 zjt curat. hfmalcjic.
luSjdixIt: lefum noui , & Paulum fcio^uos autem qtfi
eftisC' Et infiliensin eoshomoin quo eratdaemoniii
malum , & dominatus eis , inualuit contra eos, ita nt
nudi & uulnerati effugerent de domo iIIa.Hoc auteiti
jnnotuitomnibusludaeis fimul& GrsBcisjquihabi-
tabant Ephefij&timorinciditfuper omnes illos,&
liiagnificabatuf DomenDomini lE S V. Multiaerdex ijs qui curiofas exercuerant artes,comportatos li^
bros exulferunt coram omnibus, &rupputst!S fl!o*
rumprecijs,pecuni^quinquagintamilhareperefant.
Officium adhxc fupercnergumenis^iteraconfu^
ratio malignoru fpirituum in hominum corporibus
exifttntiu > prout fit in fantlo Pttro Rom. ( frc fcribi>
/ tur) prius Romasexcufarunt.poileaAuenioniannodecimoquinto fupra refquimiilefimum : obi intero'^
rationes uarias, Sc exorcifiTJios etiam infiilfos, eiof-
modi interferitur oratio.quse anatomen corporis hu^
mani Chrillo proponit, qui alioqui nefciret, quam e-
iuspartem efretfanaturus. Eaitahabet: ObfecroteDomine l E S V Chrifte,utextrahas omneslanguo*
t^natome res &h omnibus membris huiushominis, acapite,hommtf. a capilhSja cerebro,a frote,ab ocuiis,ab auribus,a na^
ribus, ab ore, a iingua, 4 dentibus , a faucibus , k gut*
iHre,^collo,adorfo, apedore, abuberibus, acorde,
aftomacho, alateribus, dcarne, afangaine,abofsi-
bus, a tibijs, a pedibus, a digitis , d planta, a medulla^
a neruis,a cute , & ab orani compagine membroramciuSj &c.
HijhrU memorahiles quorundam exorcijh'*
rum. Cap, XX 11.
Aram, fed memorandam hiftorlam cultifdam
exorciftae, ex e®rum numero qui adfefolain
fpeclare exorcifmis daemonesexpeilendi offi-
cium, perfaafum habent,praEtcrmittere oportuit mi-
nim^a
R
Liher qutntm, S23nim^. Quidapalloris inuneretungensinpagbDur-weifSjCircaEiuweiler, puellam nomme HcJlt a dia*
boli obiidione prelTam m Loen pago , prope Aldcn-
liouiam fito,m luiiae ducatUjfuisexecrationibus fe
liberare uelle,eiato lupercilio promittebar,conuoca-
tisadhuiusmsracali IpeCtaculu folenne aiiquot ec*
clefiafticisuicinis : quorum unus,pattornimirum in
Biechtloannes Vuindeliusqui aclioni mterfuit,rein
©mnem mihi rccenluit ordme, atque ex mea petitm-
nefcripfit. Exorciftae huicaliquandmfuisdeieratio'
nibus truiira fudanti in cxturbando d2mone,hic tan
dem ait, femanfurumpropterea, quodcircauitrum
locoilli iiluftrando, uttieri iolet.applicatuueriaretur
multi eius collegae, qui ipfum cotirmarent. Mifer ille
paftorraendacioru authori c6fifus,adeosperuitruin
cxpeiledos.quodhicfcilicetcoaionilrararjhaudmo-
ra conuertitur : atqj ubi fe opera iudere uiderct, indi-
gnabudus tandein haecerupituerbaLatina, quse nojntelle6toru d^monefortafsis fperabat : Siuslahabes
poteftatetraimigrandnn Chriitianu fanguine, trans
inigraexillainme. CuiincuClanterLatmdj&quide Exorall^
iuridicerefpoditdiabolus : Queplenomrein poi^re- ^atmere^
ino die pofsidebo ,quid opus eft illu tentare :" Poilea-^" *"
daemonis teftimoniu de MiiTa cognofcere cupies lo-
annes Sartorius parochusinLoen, maternalingua
rogabat djEmoniij,quare puella mox ad fonu campa-nse,indicantemiir^ac1:ionecelebranda, femperabeocogereturad teplum: numMiiTa tameilet bona, aut
inala:' Ad hanc quaeibonem fe non refpondere poile,
ied deliberaturu, inquit . A6lus hic celebratus Anno3559. circiter 17 Augutl:i.
Si exorciila illcaffueuiiretle^lioniuitaEFrancirci, rnhh.CoH»
non difiicilem dxmonis fugandi modum inuenif-/^''^-^^^-^^'
iet. Cumenim Francifcus meo pellendoquando-^ ^T^K^*^
que le aere uerberare mteliigeret, luniperum Chriiti ^^^
nautam
S24 T>ecuratJdf!malefie.
nautam fe mlfTurum minitabatur; quo nomine audi-
to,fugam fme ulla mora arripiebat diabolus.
jR?/.xf4.iff. In eadem narrationum obrcurarumhiftorialegi-
turjFrancifcanum fuis exorcifmis diabolum compu-liffead ueritatis confefsionem quater alta uocc re^
petitam, de uirtute indulgentiarum ad D.Virginem,uti dicur^pro poena Sc culpa, tam efficacium,ut quid*
uisinecclefiaremitteretur, etiamfi uniuerfi mundihomines quis trucidafiet. Querebatur itcm, earumpotentia omnesfubtrahi animas, quarumanteapo-teftatem obtinuerat: Sc proh dolor,nonpaucrfiexpurgatorio euoJantes animas fummam indulgentia^
rumenergiammirepraedicare: mulicremquoqucetrationc a fe obfideri, utmaxima carumuisinnotc-fceret: fatebatur rogatus, earum contemptoricon-
fultiusefie, ut afinum caudatraherctRauennaMe-diotanum.
Monachus daemonem expulfurus, cum numerofa& folenni fupplicatione,quam Procefsionem uocat,
ad obfeffum uenit. Quare huic ccetui illudens fatan,
MicheiS. Latine ait: Popule mi quid feci tibi C*
Superiori adhsc anno , nimirum millefimo quiri-
gentefimofexagefimotertio, quumapud Vuefaliam
inferiorem nouerca priuignam annorum circiter
duodecim, Gerardam nomine,tam premeret duriter
uerbis, uerberibus & famc,ut in morbum illabereturVkefkltmfis caducum:dasmonium cx ea pellere conatus eft exor-€Korc(jta.
^,jfj^J5^ ^ pixide cum pane mifiali gul^ admota , mo-nachiis quidam Vuinandus , ex DominicanorumccEtu: qui 5c uaccaeexorcifmosappIicuitjftoIaEque
MiiTalis portionem in pafcuis iufsitfodi,ubipafce*
batnruacca. Demirandum fan^, tamimpuneeiuf.iricd; c^^emonummancipiarolerariamagiftratu : s«gerrime etiam horpititim concedente pijs quibuf-^
damjuelc<?rt^piozelodu61;is,ripropont:econfefsio.-
nis for>
Liherquintm*, f2f
nis formul» fubfcribere grauentur. Qua in re,ut & id
gcnus reliquis , moderationem & iudicium prseferre
decetconfuIisinuencrandoilioordinecIarifsimijD.
THEODORI GRONlljOb non uulgarem
do6lrinam,pietatcm , prudentiam ac humanitatcm,
fua laude multa citra controucrfiam dignifsimi,
<juo&coniun<5lifsim^fruor, etiamfi rumpanturilia
Codro.Qui diabolo bellum Coloniae facit,patcr cft collc^
gij Conuerfarum , nomine Godhardus ab Hagen.Sunt& ex Paracelfi afleclis
, qui nonnihil fe hic pofTe
gIoriantur:at oculos fuos uitrioli fumo Iaefos,d£mo-
nij praeftigijs facil^ nimis uinci patiuntur.
Bxorcifmi fMi hiRom infignls ; itm
diabohm egiffe cxorajhm.
Cap. XXI JI.
Fli^i exorcifmi hiftoriam aliam fan^ leclu dignif*
fimamhicfubiungere placuit, utaliseciusgene-
ris aclioncs ex a^^T^oyiffi penitius dijudicentur. Eft
autem ca ut mihi notifsima, ita 5c certifsima.Nam eo
fer^ tcmpore Lutctia Aureliam ueni,ubi cognominc ^'«^.
mco l<atino,nimirum Pifcinario, notior,NataIis Ra- ^^^"^f"^tnardi medici regis Francifci & rcginic Nauarrss, fitf
fjfardf^,
Ijos duos,Natalem apud fan6lum Lazarum in fubur-
bijs Priorcm , & loanncm, item loanncm Vernetumnepotem, inftituendos fufcepi: quos etiam poftpau^
cosmenfes Parrhifiosreduxi, Hic tum familiariter
utcbarmultisnoobfcurinominisuiris,p©tif§imuin
medicis, Gerardo Fabro Cadurcano,VitaIeBefun:ifp
bseo, loachimo quodam ex Prouincia oriundo ^ Mhchaclc Villanouano , & reliquis. Ibi tunc temppris
quoque cum loanne Sturmio,muIfijugae cruditionis
uiro,fimuldcgcbatdo<flifsimus iIIeIoannesSIeida#
nus /qui inftitutam tragoedise narrationem ca Hde 8c
ordin^
$2 € Be curat. Uf.malifc.
ordine exp]icat,ut a me nihi! debeat immutari.
Anno millefimo quingentefimo rupratncefimumquartum,Prsetoris uxor Aureli^ teftamento cauerat,
^ ^^y,, utfinepompafepeliretur, atquertrepitu. Quume-lianenrtjpm nim e uiia quis exccfsit in Ga]lijs,pr^cones funebrestH hiftorta adhoccondu6li perurbis locafrequentioracircum*mem»rabilh,
^yj^^i^ ^ cymbalis excitato fono multtudinem con-
'Uocant: deindenomen eius qui dirceisit,atc|; titulos
eduntjSc hortati populum ut pro mortuo Deum pre-
centur, quandofit&ubi fepehendus ,|pronunciant,
Cum autem funus defertur, adbiberi foient plerunq;
monachi mendjcantes,& multa pr^feruntur lumina-
ria.certatim ifta fiunt,& jemulatjone quadam: & qupmagnificetior ett apparatus,eo maior efl: populi Gon-
curfus & admiratio. (ed ea,qua dixi, foemina nihil eo'
rum fibi fieri uoluit. Marstus erg( qui coniugis me"moriam dil geret,moreeigefsir:&:Francifcanis,quo*
rum in templo iepulra fuit luxta patrem & auum, munerislocodabatfexcantum aureos, quum ilh fperaf*
fent multo maiorem praedam . Et cum demde (yluam
csederetatq; diuenderet,petentibus illis ligna dari fi-
bi gratis, denegabat, Tulerunt hocualde grauiter:&
cum antea minus illum probarenr,ul<:ifcendi ratione
hanc excogitabant,ut dicerent, ipfius uxorem in fein
piternum effe damaatam . Archite<5}5 erant huius tra-
go?diseCoiimanaus& Srcphanus Atrcbatenfis,am-
DO Theologi dodores : & ille quidem crat cxorcilta,
totumqi fuuin apparat' m in eiu(modi rebus adhibe^
ri folitum, habebar in promptu. rem uero fic a-dmini*
ftrant. iSIouJtium querdamadoiefcentem fuprateila
dinem templi collocrnt : is intempeftano£le,cum addemurmurandaspreces illi moreconfuetouenirent,
magnum excitarOrcpitum.adhibenturadiurationes
& exorcifmi^fed nihil ille proloquitur.iuffus ederefir
gnum, quo dccif^raret, num fii mutus fpiricus, denuotumul-
Lihcrquintm, S2ytumultuatur&perttrepit-.ideratloco figni. Eoiadafundamento, ciues aliquot,& celebres c]uidem,ac ip«
forum rtudiofosadeunt : narrant (ibi criftcquiddam
accidiffe domijneqj tamen quid rei fit exponunt : {^A
rogant,ne grauenturade(reno<5lurnis precibus.Cum
hi uenirfent, & precationum efTet fadum mitium, ill«
de fuperiori Joco turbam excitat.rogatus quid uellet,
&quis eiTetjfignificat non fibi licere Joqui:iubeturer
go per figna refpondere ad interrogata. Foramcn au-
tem eracfadum, perquod admotis auribus exorci-
ftas uocem haurire poterat, & inteUigere : demde ta-
bulam habebat ad manum, quam interrogatus ferie-
batjfic ut infra poffet exaudiri . Primum itaque roga*
tus,num exeorumfitnumero,qui ibi fintfepulti'.po-
ftea multis ordine recitatis nominatim, quorume-rant ibi corpora cond*ta, uenitur tandem ad uxoremPraetoris : ibi dato figno, fefpiritum eiuseffe demon^ftrat , An fit damnatus,& quo nam fuo merito feu de^
li<^o i num propter auariciani , aut libtdinem , aut fu*
pcrbiam,aut non pr^ftitam charitate u , an uero pro-
ptcrnuper naram h^refim & Lutheranifmum : Deiade quid fibi uelit illo ftrepitu & inquietudine C' numutcorpusloco facrofepultumeffcd atur,alioqi tran*
fportetur:' Adhaecomniafic^utiuifus erat, perfigna
refpondet,quihus a-jquid uel affirmabat uel negabat,
-prout bis aut ter tabulam feriret.Cum autem & dam^nationis fus caufam elTe Lutheranam hsrefim, & ef-
fodiendum efiecorpusfignificaret: monachi petun?
iciuibusquosadhibuerlr,utijsquf cordm uidifrent,
dent teftimoniu:& avlis,qu9e iam erant eonfe«5^a fupe
riorib.diebus,fubfcnberet.Hi,redeliberata,nePr^to
re ofFenderet, aut moleftia fibi crearet,id facere recu*
fant: illi nihilominuspaneazymu,queuocantho{lia
. ^ corpus Domini , cum reliquijs omnibus diuormn* jiiio tran^feruiu, ^ Miifts.ifeUuas pcraguns: quod
S22 Be curat. Uf.mdlefc»jege pontiBciafieri rolet,qiium locus aliquls proptcr
intamiam & prophanationem eft expiandus . natn
certa quxdam cius rei capita funt, ipforum comprc-hcn fa hbris. Epifcopi autem uicarius iudex, Officia-
lem uocant, earecognita, utprop*usomniacogno-fceret , uenit eo , comitatus honeitis aliquot uiris , &exorcjfmos fieri fe prsfenteiubet:acdcIiginonnul-
los petit, qui fupra tetludinem afcendant, 3cuideanc
num fpe^lrum aliquod appareat. Ibi Stephanus Atrcbatenfis admodum repugnat, & uaidc dehortatus nefieret,aiebatnonefl^eturbandumfpiritum : Scquan-
quam is, quem dixi,uicarius multum inftabatutad*
iurationes fierent , tamcn impetrare nihil potuit. In-
terea Praetor, ubi reliquos iudices urbanos,quid ficri
taellet,docuifiet:ad Regem profe61us, remomnemcommemorat, Etquiafuis priuilegtjs acimmunita'tibusfreti iudiciummonachi deciinabant,Rex^ fe*
natuParifino deligit,qui de caufa cognofcant: ijsque
plenam poteftatem attribuit.facitidem Cancellanus
AntoniusPratenfis, Cardinalis & legatus per GaUliampontificius. Itaque quumnullam. haberentcx*
ceptionem rei„tradu6li Lutetiam,coa<51i funt refpon-
<lere:fed nulla potuit ab eis exprimi confefsio.Pofit^
fingulis erant cuftodiae feparatim, & nouitiusqui-
dem tenebatur inaedibusJFumsifenatoris , Scfaepc
folheitatusnihii uoluitfateri, metuensnepoftinter*
ficeretur ab illis ob inuPam ordinimaculam, & fa—
^am ignominiamj fed quum iudices & impunitatcmeipromitterent, Scfore dicerentutinipforumpote-
flatem minim^ rediret, totam a6lionem ordinc recen
fetjoc addu6lus ad illc s , idem adfirmat. Uli, quanqu*erant conuicli, & ir 'pfo prope maleficiadcprehcnfi^
recufabanttameniudiceSjacpriuilegiafuaiaftabati
uerdm id fruftra fuit,& de communi confjiio latafcn-»
tentia damnati funt^ ut Aureliain redu^i»& ia €^ce#(eiQi
Liberquimtis. ., _
manum te.r.piu,«, Scadeum u^rbis JoTumTb&''
niacamulierefanaL-uTd caS&^^
ftigi6adobedicntiam fnl i'-''''^'''"
= &e"e« ^'"•'f-
humanisanimlinSLlTfe tulT°!.^""'poteftate. uelut feras asreftes fu
'
?,«"'""'''
llor bonus, procul fujfui In^nf^" """"^ «" P="
liusdifcipuli. totiufn: ^tXi^r^'''''^''^
«inum a/cana, uangKTe/eS-/" '""'^philtra uim fadura dijs & Col/J. r '' '"'*^'' *
^ trarum
S3 ^ ^^ curat, Idfmalefc.brarumlIbros,Stygiasq;coniurationes,atq; Acheronteos ritus membrana chartaue contentof,PyriphIege
thonti, hoc eft,igni fococp (ut Capnion inquit) trada
mus, & fidamus Deo : ac in Chrifto Dei filio, per queuiuimus, mouemur& fumus, finceriter fimpliciterq;
fpem omnem fixam habeamus . Quare & genuinaminaleficij curationem iam proponamus.
Cuundi mixkficij methodus ccrtifimd.
Op. XXIIII.
NObishiclongeaha, qu^m inolita iamdudumconfuetudine acceperimus, in profligando fa-
thana,eiusquefanandis maleficijs, ratioine-
unda uidetur, dodrinae Chrifti & Apoftolorum con*formior. Omnium uero primum,ubi malum ahquodpraster naturs ordinem in aliquo fe prod^re uidetur,
ad eum ex Deiordinatione confugiendum eft, qui
ZccUfiS. profefsione, dodrina atque artis uluceJebris, raor-
bos , eorum differentias , figna , & caufas penitius dl"
gnofcatinimirum ad bonae confcientise medicum. E^nimuero tam rara faepenumero & grauia in morbisruboriuniurfymptomata,qu3encetnatur2eimpetue-
xoriantur, tamenadmaleficiummoxreferuntrerumimperiti atq; exiguai fidei homines : quemadmodumin diuerfis conuulfionum fpeciebus , melancholia, e-
pilepfia,uteri fufix)catione,putrefcente femine,& multifarijs uenenorum efiedibus frequenter apparer. At
Curadimdlt inter hos afi^e6lus Sc accidentia difcernens prudcns &fctj metbo.^ circumfpedlus medieus,ubi ea pefieuiarit exa^a tru^
dMcerta.fina, adhibito etiam ad diligentem caufarum natura-
lium indagationem iufto, quoad fieri poteft, perpcn-
diculo , ubi naturae limites malum exuperare egredi-
que, acfatanae, qui fpiritus eft,motus adlionesquea-
iTimoth.^. nimaduertit, in fpiritualem medicum, Ecclefiaftem
Ttt.u nen-jpe^aut Ecclefige miniftrum inculpatum,fanae do^
^rina?.
fico euenientia, fed ex oc X ' '' "'^"" ma/ed'cosquandocjWatar"ut
nS"r''^°^^^'^°"^.'"^'«and, proprietas,ita & nocendi • t"' '"^'^''"^"a iu.Petuoagnofcitmedicus ^"""'^'"«nSperi
J^antumtamenopers^m.j- i-
ffger natura.ucl exmorbo autr":.''^.^^''"''^
f-lancholico
Ccu(,utiaptlfi,?c '"""^^'^"•noreme
|?onili,bentWfeinJua%te?dr"°'^'^''^'"^^-^^^^
-ccomal.gnograuariadeaturu?r'"'"^'"^^''»
^^Purgeturmedicameto.Tradi 'ni 'n
P""^ '''^'"'^'nfcos exorciftas.quos pr/cSorr ^°'"P°"«'«.urat.one,
obfeffbrfi corpoSa; ^r"' ''"''°^
\
-lorb.s fiquidem geminirut pt ,. .''''u'^P"'-S^«"--orponsnempe.elmelachoIiVot' '" ^' ''^'^"^''
"'"tamentia,moerore,tiino e^,;f
'°/^"'f''5;& «ni^one,quibus nofte diuVSnod l'''^'°' ^'''^'P^'-^^
'ratushumanigenerisloftt&ih'?'^"'"^"'-"t.on>bJtauellicat,utquS'S^^I?
''"X"'''-''' fen-cur arrodere uide tur^ ObfS '^"''tJ-''^^''"^
^'>'j-no amplius mirabiiii,hlf '"•P"''^ '° ''"'"o-expofit,-5e illius problem!. J-P'"""»^ <"« uidilTe.•n quoq. cuiufdaCo i^Td^m
"'•' '''"''"°'-- ^'-°'
n«em .diomata. eo mod^^JS?^''^''' "^'•''"5^
''p'ritu2bSe'V?fS'r;'^".^'^°''". re V/rgi.'^d.tum eft facil/u J2S r'°",'"^"^--<5'>°'i
„.t.t .
CummW P'™' .". "timim ,* J"»''"-„„t..dh*;».«'»°|«g^^
;2':£=s^rt?5j^3'i;-s:srirXE"f=?-»'»"«tow„»,-
.,rsc:puis fide. noftr*"P£ia ulgilanter inqui-
k8..num f.t in D«'«^o«ff^^ ^^^ft^^u^ .prodi-
rer. Quadereub. P''^ 'J^fSftitutionisu.a.Ete^vK.r,& nropemodum
ftrata «""% uits.itemqsrH,r;;^tL?lncorruptorumoru«,fpurc?^^^^^^
d>ffiJenti=efiiijsemcaaam&.luronJ^^^^^^^^^
:n r:itDeus,quoru.T. ff''^"*^'''*'*.li', „lon« Chri-
. cdi, ne.Uucefcan .s ^-^^SI, requiritur
.*• «>- ..7;«,.:t l)t,quod dci 'OJ"''?"„ artificiofa con.e'
Vbiersou>gilant..nqu^on^^^^^^^
aara,aff.aus""'^»'^!l'S medicfmentum apph'
fi^^ miniftcr , conuen.ens h«c me ^^^^^ S^^ipj^
cct, ut fi uifa fuer.t antea «*» ""°''ijs auocetur.
r, Ubr.s admoneatur,cornp.aure^^^^^^^^
.efipifcentia
& ad emendationem'T,WrS indolis homi-
n, ofdinem rcdigatur.Apud p «*««.^^^^ ^^
,.,,^ inftandmt.,urgendmnq,tempeu .^^.^.^ .^
ft.ue : item redarguendush.c & «uU
^^ ^.^g,
contumaces,fubmceterrendusJ^ ^ .^^^^.^^,
dentia deieaus,.nfpem
"/"'riifericordia^^„mdeineffabiliDe.bonUate8c.«.e-^^^
prehenfibiti engendus ,«^
^"fc^efolationis teftimoLt:inquamfentenua.np^nac^^^^^^^
nia extantquaraplur.ma que^.^^^^,f^„a„c.s
ducentur. S.quoque peruenauuopinio-
Liher qulnttis, ijjopinionibus, uciruperilitionum ludibrijs quofdain
trafuerfe raptos efle, ueiut anfa eo modo d^moni fub'
miniftrata, comperiatur : zizania haec erunt eruncan--
da, atquefalubrioradoftrinse puriorisfubftitutafe-
mina cum omni uigilantia fedulo inferenda . Nec co-
gnitionerecitationis Dominicseorationis &fymbo'*ii Apoftolici fecundum literam, contentum efle oportet(tantum etiam poflet quiuis maliciofas) uerum iU
luduiuumDeiuerbumitainanimisimplantetur, ut Rom.t^
apprehenfumefficaciter, fentiatur potentiaefieDei
ad falutem omni credenti , contra quofcunque dae*
monumconatus: utitemuiuificafide inuocare De-um uerum,sternum, omnipotentem, 8c multse mife*
rationis parentem , in nomine filij pro nollris pecca-
tis morcui , 8c ad noftram iuftificationem per gloriam
Patris , abforpta morte, ui6lo fatana , debellato infcr- Rom.CX
no,pateter exufcitati,ij dem ualeant. Si quis internos
affligitur,orareiubetD.Iacobus. Ucal.i.\
Qr^omoio dmonis mdeficio affedi, de eiu^ pfifilt-
gijs^ imhecillitdte demde erunt m^itu^
endi. Qp. XXV.
DE diaboli item operibus Scprsfligijs crudian- Diaholihfr
tur,Sc quam eneruatus imbeciliisquc fir,utni- ^'^•**' ?'''»*
hiletiam pofsit,niflDeipermiflu: necDeum ^''^P^^^i^^^il^
qusecunquepermittere,iedmreconceflaiIlihm!tes,
ultraquos ferrinequit, praefigi ; quinimo Chriftumprofedum in coclum, federe ad dexteram Dei , fubie-
^is fibi angelis, poteftatibus & uirtutibus : cui fi tan- 1 Pet.^i
ta fuit fubiugandi potentia, multo magis fatanam fub
cgit,coercuitque,ut nihil omnino ualeat,nifi peculia*
riterilH concedatur.Quoditaqueclementerinnobispermittit Deus,non potei^l effe malum . illi enim cura
cftdenobis: quicumomnisgratiaefitDeus, nosad iPet.^,
«ternamfuamgloriamper lESVM CHRISTVML 5 uocatos.
SJ4 ^^ curat. kf.makfic.
uocatos , lam parumper affii<51os inftaurabit , fulcief^
%.Vctr.:.. roborabitatqueftabiliet. Qu'sefl; qui nobis nocear,
fi bonisemulatores fuerimus C* Quicquid enimfideli
irrogatur,id illi bono commodoquecedit,iuxtailluclRom.z. pauli : Diligentibus Deum omnia cooperantur in
Mitth.6. bonum.Precationem ergo perpetuam efTe decet,quQ
fiatuoluntas ccsleilis Patrisinnobis. Quicquidpa*timur, telleHieronymOj noftrispeccatismeremur.
Ub.tcat).^. N5 habetd:emones,inquitD.Ioan. Damafc.uirtutes
aduerfus alique, nifi a Deo difpefate cocedatur: llcu*
J^^l^.-^- ti iniobo,&in porcis. Permifsione uero Deifa6la,&:AJana.s_.
fQjjij^ci JQg habent,Sc tranfmutatur& trasfiguratur in
quacunqiuoluntfigurafecunduimagine, ideilphanliiDia.hg- tafiam.Item Gregorius : Abfq; omnipotentis Dei c6'
uo.i. cefsione nulfam habet potef^atem contrahominemmalignus fpiritus : qui etiain porcos tranfirenopo-
S^pr Afdtt. tuit,niii permiffus. Re(5l^ quoq; Chryfotl:omus : Ho-''^' iiiines n6quantuuulr,tentatdiab©lus:quoniaquan-
tum zA ie^hunquaceflaretatetatione. neq^enimha-betaliuadum: non enimm^nducat, necdormit, nec
aliudoperatur,ni{iuttentet, fallat&fubuertat. Nonmagjs itaq; timedamdiaboli poteiiate, quamDeumimpedienrem,dQcetAmbrofiusfuperLucam. Spiri-»
tusenim malisetiamDeiuocaturfpiritus, quodeiuscaptiui fi^nt: nec attingere, ca(tigare, tentare quicqua
fiuf],nifia Deoconcedatur. Icbonepilum quidelae-
4erepoiuitfatanas,nifiimpetratapermifsione, eaq;
Jimitata.Quocircanoeftformidandus diaJDolus: (cd
Deug,quiurfumhunccatenisalligauttcaptum,utni'.
hilomnino abfque eius fingularinutuualeat. HincChriilianus quxcunq; aduerfifsimaaDeidigitoex-
cipiet,qui omnia in fua continet manu. Nec Chriftia^
ni nomen merentur, quimalignsealicui mulieriauc
4iabolo imputant maluinue6^ii, adDeiuoluntaten%
id minus ref^rentes , lobus affligitur a dsemone^at %'" " "'^
' p p^.
.1'?.
Liberquintm, S3fDei manu accipit dicens: Dominas dedlt, Dominusabftulit: (icur iili placuit,ita faflu eft:(it nome Domi-ni benedidu perpetuo. Non caedentis uirgse ratione
ille habetjfed uolentis patris. Virga punit filiu:at noneam {q.c\^q hic dicit, nifi mente nondum conftet: ^t^
patrem, qui uirgam in manu habet, eaq; utitur. Sine
eiusuoluntate, nepilus quidem capitiexcidit, quin Mmh,i^.,
omnes pili numerati funt^ipfe uirgam ufiirpat , quamgrauiter,& quam multum,& ubi uelir.
Qipmoio cid tokrnntiam muiiflam erunt exci-*
Undi djernonwm mdeficio Ufi,
Qp. XXVI. /
PRopterea sequo patientiqjFerendumnobfserit Qualifcun^
animo, quicquidafili6"lionu accideritcarni,fiue affuciio pa-^
id le2enatur3e,fiuerupranaturacontineat. Ide ^^^"^^**/^-
quoque racmndum, Ii animum immelus muadat do-
lor,angor,mGeror, trifticia,tentatio, Ob oculos uelut
fpeculum lemper reuocetur exemplum faniflifsimi
illius lobi, qui tot exercitatus modis, & tantarum ca*
lamitatum ac miferiarum mole prefTus, Deumlau-dibus extulit (quanquam malorum interim pohderajmpar , in usrba animi parum patientis erupifie ui'
deatur ) ac licet nullius malse occafionisfibi con- Vfcius elTet, non daemonem accufat tamen , nec ab illo
aut uilo hominetantas fibiinfli<^as serumnas que-ritur : fed ex Dei aequifsimi uoluntate fibi ifta ac^
cidiife agnofcit . ut cum uxor ei exprobraret, Vbinunc tuus el-1: Deus , cui confifus es 1 non animumabiecit,red refpondit, Vt fatua loqueris :" Si bona ^^^-^-
a Deo"^ccepenmus , quare mala non tolerabimus
patienter 1 Sic nos quoque in affliclione nofti'a,
ad Deum oculos mentemque dirigeredecet, &iu^ftifsijnss eius uoiuntati nos noilraq; placid^ fummit'
L 4 terei
jrj^f Becurat. Upmalefic,
^tcre : quandoquideiii ille nihil uult,niriquoc3opti«
mum , quanquam nobis interdum fecus uideatunProfterh.2. Quosdiligit, cailigat: necpeccatoris uult mortem,Hehr.iz.
jfed ut conuertatur &uiuat. Suorumfamulorum, ut
>. ^vV 7 diaboli uelcuiufuisalterius, minifterioutitur, quo
Cf anfelorii' ^os OD noltra lcelera aut mcredulitatem puniat,&iiuimimTle' hocmodo ad rccfiam conuerfionisuiamreducat: uelnoHtatipr etiam fic tentatnos Dominus DeusnOller, quemad^
.^^^* modumDeuteronomiii2.1c2itur,utpalamfiat,utrii
24. deTem^ diligamus eum,an non,m toto corde & m tota animanoftra. Pro fummo gaudio itique ducite fratres ( in-
lacohiT. quitD.Iacobus) quoties in tentationes incideritis
uarias : illud fcientes,quod exploratio fidei parit pa-
tientiam. G^terum patientiaopus perfeCcum habeat,
ut fitis perfe6li & integri , nuilaque in parte imminu*ti. Beatumitemprsedicatuirum,quifufferttentatio-
nem: quoniam cumprobatusfuerit, accipietcorona
uita2,quam promifit Dominus his,a quibus fuerit di-
i.Peifr.4» ledus.HincadmonetD.Pctrus: Charifsimi,nemire-
mini, dum per ignem exploramini, quse res ad expe-
rimentum ueftri fitjperinde quafi nouum aliquid uo- •
bis obtingat: imo in hocquodconforteseftisaffli-
£lionum Chrifti , gaudete , ut in reuektione quoquegloriae eiufdem gaudeatis exultantes. Timothenm
'i.Timoth*i. hortatur Paulus, ut affli6lipnes ferat tanquam bonusmilesiES V Chrifti, Nonenim quis coronatur.nifi
legitim e certauerit. Exemplum accipite,fratres mei
Zdcohif. (monetlacobus) affii^tionis Scpatientiae, prophe*
taSj quiloquutifuntinnomine Domini. Eccebea-
tos dicimus eos qui fuftinent. Tolerantiam audiftis
lobi , Sc fine Domini uidiftis , quod ualde mifericors
fit Dominus, ac commiferans , qui pios ^ tentatione
z.Pgtr.z. nouiteripere, Petro tefte. lobumtotum (exceptail-
job i.z. liusanima, quam illsfam permanere uoIuitDomi--
nus) etiam in fuis fubftantijs Sc fobole durifsimd,
Deo
Liber quintus, si7Deoannuente,afHixitratan: uerumpoftinulolatam
illius patientiam, cum multa eiusufura, cun(ftailli
uberrimereporuitDeus-.cuiusiamnon eftdccurtat?. io]i ^v,
inanus , id ipfum poteft , & infinitis partibus maiora.
Quorrum ergo alicuius hominis, aut etiam ipfius d^-
monis, nos terrebit uiolentia aut malignitas i cur ab
horum iaculis ufqueadeo expauefcimus i quae ^x in
nos uibrentur, figanturque,n5 tamen ad intcrnecio*
nem transfigent , fi conftanti fide reuerberemus , re-
torqueamusque» Refiftendum diabolo, & fugieta ^^^^'1^'
nobis:necillilocuseftdandus:fedChriftiuerbopeI^^ an»Mo.
lendus, Abi fatana.Fidclis eft Deus, qui non finit nos Matih,^.
tentari ultraidquodpofi"umus : imo facietunacum
tentatione exitum,qu6 fufFerre queamus. Nouit ille,
quibus nobisopusfit, priufquampetamus. Neex*horrefcamus,hortaturDauid,a timorenodurno,ten pfal^u
tatione fcilicetocculta: nec a fagittauolantein die,
tentationequippemanifcfta : nec anegocioperam-bulante in tenebris,nempe a fpeclris in tenebris uer^
fantibusmcc ab incurfu & d^monio meridiano,quod
Paulo nuncupatur angcluslucis, in quem fe transfi* ^-Corlnth.iu
guratdiaboius.
Ad tolerantiam inuiclam contra dasmonum inful- ToUrantia,
tus,8c conftantem in Dcum fiduciam,ita affli6li fedu'
16 excitandi funt patrum quoqi cxemplis : uelut An« cX^f^»?^
tonij iEgyptiaci , qucm in tumulo latitantem tamJ^^f^^f^^
grauiterlaceraruntd«emones, uttanquammortuum dxmombM.ad hofpitium reportarit illuni minifter : ubi nonnihil
refpirans & quafi rcuiuifcens , clam alijs ad tumulumfereferriiubct:ibique expriorum uulnerum dolore
proftratus, cumexanimi fortitudineadconflidum
daemonesprouocaflet, ncc illicun(^arentur,a{rum.
ptisque uariarum beftiarum Sc ferpentum formis,
Antonium dentibus , cornibus , unguibusqus im pe-
tcrent, Sc denuo lancinarent , fubit6 lucis quidani ra-
L 5 dius
/j^ T>e curat. Lzf.malefic,
diusdasmones & tenebrasfugauit.ftatimq;fanatus
Antonius, Chriftum praerentemefireintellexit^dices:
Vbicras lefu bone,ubi erasc^quarea principio n»fi
adfuilli, utuulneracuraresmeaC' Exuoxadeumfk-^a: Antoni, inquit, hic eram/ed diftuh ob tuum cer^
tamen, quod prius obferuare libuit: iam autem^quo"niamftrenuum te pugilem prsftiteris, in totoorbecelebretuumeritnomen. Hscin uitaS.Antonij abAthanafiodefcripta, &^GraECoperEuagriumPref«
' byterum translata, ubi Iu6tacumdiabolo uariami-
reque accrba, Sc infignis diuini uiri patientia con-
ftantiaquelegitur.
xyfnton.Sa- D.Hjlarius Antonio contemporaneus,fed iunior,
UelL.lihroio. a daemonc mir^ excruciatus , oratiouc uincebat. Hic£xemj)U.i). ubi paululum ab oratione quiefccret, moxadaemo-
neintergo&latenbusappetebatur, ipfumirridente
ijs uerbis : Hordeum iam'ne an paleas feffo tuo afino
ofFeres:' Nam fuam carnemnonnihilobftreperam,
anteaficafFatusfuerat: Ego teafinenonhordeo, fed
I» li.Conf. palea pafcam,ne pofthac recalcitres. Hic uides Fran*Fol.^i cifcum non f^tis nouifie hominis pij uires in toleran-
da quauis afflidionedjemonis. Legiturcnim ine*
ius uita, fratrem Egidium interrogafie Francifcum
hisuerbis : Andiabolus ficfittcrribiIis,qu6dhomo
per unum Pater nofternonpofietfuftinerc C* ipfum
refpondifie, Quodnullus pofsit fuftinerediabolum
per medium Pater nofter , quin ftatim moreretur.
Huc referatur Cypriani fermo de Bono patientif,ubi
& impatientiae exempla proponuntur : iten^ fcrmo
quartus Chryfoftomi.
Communium precum in mdeficio fundniq
efficddd. Qp. XXV^ILC»ww»w«"^ TtT infupermaleficio laeforufideadaugcat^^ul^
^recfs. \/ neraqjtortoredasmoneeiusiufiTufugato.fana-' - ' redignetur mifcricordiarupatcr, comunibus
adeuH^
Liber quintm. Sy^ad eu ex animi penetralib. fufis confidenter precibus
erunt iuuandi. Id ab ^uthore epiftois ad Hebrseos di^
ferte madatur: M;^i.riores eftote uin<rtoru,tanquauna Hehr.i},
cum iilis uincli: eoru qui affliguntur, uelut ipfi quoq;
uerfantes in corpore. Orate pro uobis inuice, ut fani
fltisrpiemonetD.Iacobns. muituenimualetdepre' lacoU^.
catio iufti efiicax. Helias homo erat fimiiiter obno- j.i^f^. 17,
xius aifeclionibusutnos : &precatuseftne pluerer,
Scnonpluitfuperterramannos treSj&m.enfes fex:Si^
rurfam orauit , & c(£lum dedit pluuiam , & terra prcduxitfru6lumluum.Item:Infirmaturquis interuosf
accerfatfeniores Ecclcfis, & crent fupereum, tin-'
gentes eum oleo innomine Dcmini? & obfecratio
iideifaluumreddetIaborantem,&erigeteum Domi^nus: & fi in peccatis fucrir,remittentur ei. Hinc ora-
tionum fidei publice &: feorfim a Chrifti fidelibus ad
rem prslentem accommodatarum refpondentiumq;
energia,liquid6conftau NePetrifides deficeretfata- ^^^^**
nx infultu,qui,expetiuerat ut eum uelut triticum cri-
braretjChrifti oratione intercedente impetratum eft.
Cotra diaboli aftutias ut uigilet cu omni fedulitate &deprecatione^pomnib.fan6l's,Ephefiosftudiofeex- -^/'^'^/^*
liortaturPaulus.AdmonetiteTimot}ieu^utanteom'x.7i?Bo^^ ,2.
nia fiat deprecationeSjObfecratioeSjinterpellationes,
gratiaruafliones proomnib.hominibus. Fidequoq;Chrifti Gperafibi augeri orac Apoftoli.PerMofis pra' Num.iz,
tioneadDominu,fororilliusMarialiberatur aiepra. Ai^nh.i-;»
Sicpatrisoratione,Chriftogenua fle<5letis,dicetisq;, ^^^*-9«
Dominemiferere filijmei,quonialunaticuseft,&mi ^^'^^
fere affligitur, &c. increpatur dsmoniu, pucrq; fana-
tur. Seautcredereteftabatur hicuirinfuisprccib.&
orabat Chriftum , ut ipfius incredulitati fuccurreret.
Mulier quoq; Grseca, SyrophosnifiTa genere,ad pedes Manha^^Cbriflijpuolut3,rogabateu,utdfmoniuaquofiliami Manq^
fer^ cruciabatur,exturbaret;3c ob ei^interpellatione.
i
S4 9 Be eurat, Uf.malejie.
ludith.s. cxonerabaturfilia.Multum confidebatluditliinora^
tione fratram, quando dixit: Orate ut firmum faciat
propofitum meum Deus.&c.Nihil aliudfiat,nifi ora*
t^ffor.s, tiopromead DominumDeumnoltrum. Petrus&loannesorantpro Samaritanis, utacciperentSpiri#
tumfanclum.
leiunij m operihm dUholiumendi^ cner-
giu. Qp. XXVIU.lemnia, "TNdicantur etiam ieiunia, fi fort^ caro,nimia ful in^
I dulgentia proteruiens,Iocum daemoni dederit: uc
iiocreftri(^lafreno,inordinemredeat. QuarePor-phyrius tradit,ieiunium & caftitatem maxime iauda*
ri, non quia ijs pfacatiorin primis efficiaturDeus
:
fed ut retroagantur qui fanguine & im.mundicia gau-
dentes,quo perfrui pofsint his,utentium corpora in-
AUtth.ij. uadunt. Eftenimaliquodd^moniorumgenus,quodMarc.9' nonnifiorationibus&ieiunijseijcitur, Chrifto au-i^iic^^
thore: incredulitatis, propter quam illudexpellerc
lud.^» nequiueruntjdifcipulos redarguente. Eleachim quo«
que facerdos Domini magnus, ficomnemlfraelemalloquitur: Scitote quoniam exaudiet Dominus pre^
cesueflras, fi manentes permanferitis in ieiunijs 8c
jib.iz. orationibusin confpedluDomini.EtRaphaelTobiadocet,bonam cfieorationcm cumieiunio,
zbzhiflorHiftoriam in hanc rem mir^ commodam narrat
Scot. He6lorBoethius,inGareothaefcilicetregionisuico
quodam ,quatuordecim uix pafluum milibus ab A»
berdonia difsito , eximiae formse adolefcentem co.
ram Aberdonenfi antiftite quetlum eife palam , (efe ddaemone fuccuba (ut dicunt) gratifsima omniumqua6uidiflretforma,multosiammenfesinfe(lari,ean>
demque occlufis foribus nodu ad fe ingredi,& blan-
ditijsin fuoscompcllereamplexus: diAbia luceeampene fine ftrepitu abirc, nec uilo fe modo, cum pluri*
fariam
Liher quintm, S4ifariam tentaflet, atantatamqueturpiuefanialibera-
ri.Iubct continu6circumrpc6lus&: piusEpifcopus,
adolefcentem aiio fe conferre : &utfecundum Chri-
flianam religionem magis laudatis ieiunijs & oratio^
nibus fo]itoattentiusaccommodaretanimam;hincforearbitrabatur,utpijsoperibusintento,ui(flusca-
codajmon tandem lerga daretf Nec feJix defuit fuceedus fdlubri confiliorquod adolefcens religiof(^ excquutus , paucos poft dies omnino ab illis umdicaturludibrijs. Sic ineubum daemonem non amplius infe-
ftaireNauetismuiieremjpoftcofefsionem&facram
communionem , quae ieiunia & preces comitari fo*
lent, legitur in uita D, Bernhardi. Hic ieiunij,uti the^
riacaepr3efcntifsimae,uires&eneomium,oculis om*nium femper opponendum hoc feculo difToIucifsi*
jmo, exulceratifsimoque, acanimi&corporismor-blsdsemonumqueinfultui apprim^obnoxio, €xA* ....thanafio & Cypriano adducam: leiunium morbos
f^*^^'*"''fanat,deftillationesexiccat,d3Emonesfugat,malasqi iQmiHm,
"
cogitationes expellit , & mentem nitidiorem reddit,
& cor purgatius , & corpus falubrius , Sc ad rhronumDeihominemfiftit, Etpoft: Quifquisigiturabim»
mundo fpiritu uexatur,certu habere deber,hoc phar*
maco, ieiunio inquam, ftatim fpiritus malos affliclos
I
abfcedere,uim ieiunij metuentes. Valdeenimdae-
mones obledantur crapula,Sc ocio corporis.
Cyprianus deleiunio &tentationibus Chrifti: le^
iunium, inquit, fi difcretione regatur, omncm carnis
rebellionem edomat, & tyrannidcm gulxfpoliat Sc
exaFmat. leiunium extraordinariosmotusincippo
claudit& ar6lat,& appetitus uagos diftringit& ligat.
leiunium fi humilitate ornetur, feruos Dci contem*ptoresmundiefficit. leiuniumcarncs azymasmun-aat &folidat, & putredines quae ex adipe prodeunt,
confumit 3c ficcat. leiunium Scripturarum delicijs
pafci-
/^ ;? De curat.Ufmakfic,pafcitur, contcmpiatione reticitur, gratia ftabilituf^
ccelefti panenutritur.Dahieiiinterpretatip rpmnio-
rumreueiaturieiunio,&trespuericIeBabylonioiU
l^fi egrediuntur incendio. Moifes in montequa^dragmta diebus cum Domino perfeucrans, & Det
familiaritate coiioquium & iegis miniilerium pro*
meretur. Helias quoque eodem dierum numero ab>
ftinenS;,eremo conuerfatur. Et poit : Efficax ell: ora^
tio prsscedenteieiunio, Scfacris il:udijs anteceden-
tibusnon patitur poftuiatio deuota repuifam. Deieiunij potentia infignesduo fermones Bafiiij Ma-gnijitem unus Chryfoftomi i8.
^iemo[ynarm uirtu^, C<ip. XX
I
XSkemofyna. A Ccedatadhsec, profacuitatumratione,earum
A\ communicatio,&: in pauperes erogatio, obla-
tioqiiquem odorem bom^ fragranti;e,hofl:iam
rlnlitf. 4. acceptam gratamq; De©,appeilat Paulus ad Philippi
jRoman.ii. qui Romauos etiam impenfi;^ adhortatur ad toieran>
tiam in afili(ftione,& precationi ut inftarent^necefsi-
^^&or.io. tatsbusqjfan^lorumcomunicarent. Corneiius item
ceturio excohorte Itaiica, religiofus ac timens Deu,-
pr^ilas eleemofynas piebi multaSj deprecansqi Deuremper,qua audiuit ab angeio uocecCornelijOratio^
nestuse&eleemofynaetuse afcenderuntinmemoria
MU 12. cora Deo. Et Raphaei angelus ad Tobiam: Bona ^0:^
ait,eieemofyna magis quam thefauros auri reconde^
reiquonia eieemoiyna d morte iiberat, Sc ipfa eil que
purgat peccata , Sc facit inuenire mifericordia Sc uita
Tehiic^. £ei'erna.IteTobiaspateradfiIiu,antemorte;Exfub-
ilatia tua fac eleemoiyna , & noii auertere facie tuain
ab ul!o paiipere:ita er im fiet,ut n^ec a te auertatur fa<*
ciesDomini.Quotrodopotueris^itaeilomifericors.
Simultu tibifuerit, abundatertribue :fi exiguijpe^
nss tcfuerit, etiaexiguuiibeterim.peririflude. Pras'
mium enim bonu tibi thefaurizas in qIq neccfsitatis:
quo»
Liherqumtm, S43^
quonia eleemofyna ab omni peccato & ^ morte libe*
rat, 3cn6patieturanimaireintenebras,F]duciama-
gna eritcora fummo Deoeleemofyna^omnibusfa-cictibuscam.ApudLucaipfaueritasIoquituriDate LucAn.
cleemofyna,&eccemundafuntuobisomnia.Nabu- Danfd^y
chodonozori Babylonisregifuafit Daniel, utelce-
mofynis redimeretanima. Apud Ecclefiafticulegi- -^"^^/^
tur : Vt aqua igne ardente extinguit , ita peccatu ex«
piateleemofyna; cuiusDominus gratiaredditurus,
memor erit in pofteru, ut author tepore cafus fui ad-
miniculuinueniat. NaeIeemiofynauiri,quafi faccu* Ecdef.i-j^
luscuipfo,&gratia hominis quafi pupilla coferua- ^*^'
bit, Sc poflearefurget&retribuetillisretributione,
unicuiqj in caput ipforu.Ergo conclude eleemofyna
incorde pauperis, & hasc pro te exorabit abomniwalo. Hic locum habebit CyprianifermodeElee^mofyna,ite Chryfoftomi homiIiae52.25.54. 55. 56.37.
Cwm, multifariam dfflidiiqum uurie agi debepy
Cr miunda diunf^ fknationis fxem-
pU. Qp. XXX.APud aegrum lucida fuarum exacerbationum
habentem interualla, horum plurima,cum iu-
dicio a prudente Ecclefis miniftro proponi
DofTunt. Apudhuncuero qui continuo torquetur,
nente laefuSjOrationes (ut dixi) communes, & fide^
ium intercefsiones necefsitati pr^fenti confono fea
u applicatae , ieiunia & egenorum fubleuatio , fuumlabebuntpondus.
Caeterumfiunoinloco, maleficiacollidanturnu- f^^i plurn
lieroplures (quemadmodum in monafterijs, po- ^^-^^fi^fo i^fi
ifsimumuirginum, uelut organorum fatanae ludi-, f^**"*.0 '
,o r • iOC9 /Hnt ,
rijs magisaccommodatorum, rrequcnteruiuuenj* amdUctHn*scernimus) ante omnia huc curapropendeat,ut (i»w.
'parentur, 3cunaqu3ElibetadparenresueIfanguine
II affinitate ^ximos auehatur, quo fingulf feorfim
«ommo'
ilft
^44 ^^ curat. Ufmakjic^commodiusfideliusque inftitui Scranari queant,rc>
intutionis habito pro cuiufque necersitatedeleftu:
neuno (!quod aiunt) calopodio (quorundam ine^
ptorum,mendacium, impoftorumjfuperftitionis im*
pietatisque antlftitum morc ) quis calceare conetur
omneSj&dnTolutispraefcriptorumuerborum minusconuenieatium formulis , commenticijsque quibuPdam ritibus hc fubftantijs ad rem minim^ facienti-
bus, profiigarepergatdsemonem,inijsridentemii*
ludenremque, & fugam plerumque ftmulantem e-
. gregie,quaii compulfum,licetuItr6 cedentem,ut nosinciedulitatis labyrintho altius inuoluat, fi uetitis
cum medijs fugatum crsdamus: hac ratione ^ corpO'
ribusceditfaepenumero, &quidemlibenter,utani-
mas minus impedite pofsideat, eisque dominetur.
Quaeuerouirgines ardlius occlufsecohibentur, nec
cgredipermittuntur, quodequidemineiufmodi ca-
fu comprobare nequeo: uel quas in defignato eo loco
clementem Dei manum,parrisque uirgam, cum uera
fui abnegatione fortitcr tolerarecumloboinanimuinduxerint, mutuam hicpraeftentinfuorumcrucia*
tuum interuallis operam, fe mutuo confolanteSj mo-dumque prsfcriptum , quoad neri poteft , obferuan-
ifmioreiad ^^^ - uecad huiufmodi fpe6laculum admittanturiu-
t^iej}eElacti niores,ne territse tormentorum raritate & uehemen-,. ?;i nou ad- tia , quid mali contrahant, cum eis auid^ admodum
Tnmendx.infidietur diabolus.
Cumaliasadpiam puellam in coenobio obferata-
literas dedifrem,quibus uirglnum eo in loco olim in*
Memorada crcdibili cruciamcntorum genere a dasmonio excr-
hijhrwi cura citarum( quarum fuperiori memini Libro , cap. ip.)
tiiru moma- ^iftorias mihicupiebamdefcribi,eain.hancferefen-'
'rilarhormi^s^tiam refpoudit : Duas adhuc ex illis fuperefleo*
prope j^an. 6logenarias propemodum , i quibus faspius audiuif*
dos. fet , ne magno quidem fe uelle graui illa caruilTe cala-
mitatc.
Liherqumtm. S4$ltiitate,exDci uoluntate nata, quod inde peculiare
gratije diuinse donum & illuminationem fe conre*
quutasfenfiirenf.nec fecusearum teftariuita. Quidi^ntonio nocuit,feueros in fuis ceruicibus tulifTema
pitlros < cui eos fecundum Dei uoluntatem perpeffo
inmaius cefsit lucrum&gloriam. Scribebatquoqi,'"
milToseotempore fuifle undecunqueuirosdo^fcos»
qui ternficorum eorum fymptomatum laruAscon*
tuiti, eas penitifsimefcrutarentur^amolirenturquet
fed quo in eiufmodiconfilijs confidentiusperliit^^
re,eo malum rccruduit grauius, ut tandem Dei opu$elTe fingulare faterentur : a cuius manu cum id exci*
perent, & fe toto corde fub potcnti eius brachio
fubmitterent, femet integrdabnegantes * hurtiiiita*
temque ufqueadeo amplexas, quo etiam cun^is fuif
feffedibus reil:iterint, eos^ueuicerint: &brcuiter,ad
diuini uerbi normam toto animouitamconforma*rint,tunc paulatim euanuerunt uniuerfaeiiiasdirsei
Piamepillolss illius uirginis paptem iuftisdecaufis
inferere uolui , quod id cofilium. meo inftituto pror*
fus refponderet : & ne eiufmodi uitgines ufqueadco
^ piorum numero alienas elTe, quis tamer^ in animuinducat , etiamfi adhuc multa in ijs defidbraifi no dif.
fitear,qua£infcia Sc nonfana informatione praetcf-*
mittuntur.
Porro monafterium id ingreffuS, cofim cum alte*
ra eontuli uetula, qua^id mali dcccm fuftinueratan-
nos , eo nomine gratias Deo agens quam maximas \
acfisetasadmitteretj fe libenterdenuoijfdemuelle
caUmitatum flu(5l5bus obijci afierebat. Hortataau*
tem me eft maximopere , ut fi in confiiium ad ita af>
flidlas acccrferer, nc exorcifmos admitterem unqua»Qusedam in eo tormentorum thcatroconftituta,i
fratre uirgis ex quorundam confilio excarnificaba*
tur : ^uemadmodum ab ineptis etiamnum hodic c6«M rulituf)
TSP rurdt. UCmalefic.
refpondif.eo quod de lalu^^^monio excrttc.«a.&
r...l.n^ taret.Alteraquoq>.amd'u^^^^^^
ZZJ- mortiprox.ma,fetotamaen
^,11,^ ,ntem
^«». bat.utcumeaprofuo b«,^^^^^
pore Sc in Kternum ^^^'^''I^^.l^ reliquas uirgjnes.
l:eturnomen.obfecrans.rogaba q ^^^H^^
,„,i5e«s.
^:L°^:&:a"SP^Memorabileabnegauon.S
uersexemplum. . r olocoimitandaaliquan-Singularem 'nf^P"' * „°^°j diabolus, rationem,
do curationis «orumquos uex« ^
Vueffelich CoC.«»./..-exfequenticolli£h.ilora.P^^
„,„«« e.l. lonienfis, «?""^"' * ferente abbatemmacilentum.
fm^h"^. &fimplex.41p'"tttf^«;;";' esa<.itabaturmiferd8cante.^uhosannosmoruum,e^ p ^^^^^^ ^^,^i^
multifariam , ='/"^^r^^Xm aSebebatur fub te-
lefimum q-ing^^^^''"" Serfrcm.iunaiora fupr*
aum. aliis per'l§"VuT0^«^ P^^
'«"^'^" ^
^ campanam '"trudeba ur, P^erunq P^^ ^^ ^
f,rebaturinop.nato..nuentusq^^^.H^^^^
,
fuper pifcinampro.eao, capu ^ ^^,^,p,,^
pintelTaadem fe ^0^'' fp r't^s^.^^^ ^^^ .„^^
cisuexationiscaufamexpluas i^„,„^,,
abbatem Matth.ajn Durenle.i^ ^^
,0 rorqueri, quod('^^pfll^^ ^J, faaum piaons
<,uir.te deping. ^lf^"t^n c 'at.v
.^^^ .^^^
Sjouefianil^bor.busSc"npeni 4 ^^^.^_ ^^^^^^
fenferit. ac fibi ipfi unn f^«"^"^\ -^^ „omine hanc 8«
^ebathincfolut.on.smodum,cu.u ^^.^.^^^l^ ^^^^^
Korfuseratfabula«d.^bo!us^e^^^^^^
U.aumnOnpoflre,autuUale"o«" -gioni.
tiher qmnfpi^L S4fgioriis ergo apud Treuercs Sc AojUiTgranum pcregri'
naretur hic Piiilippus (quem ob {iinplicitateiii accommodatum fuisIuJibrijS organum ratus cildiabolus)
& cres Mi{r«,de trinitate fci]icer,de domina,& de tem
pore.in eius aflertionem recitarentur. Vthic (piritus
uoto fatisfieret, cofulueruntTheoIogi Colonienfes?
&capitu!ariter(utiilorammoreloquar)idreiiquipo
ftulabaot quoq; monachi , i fuo fuperftite etiamnumabbate D»Gerardo Strailgen Mo-rfenfI:qui faniori in^
{titutiope atque acri increpatione in aliam potius (tn
tentiam Philippumexiftimauittraducendum, utui-
deiicet fide uiua omnis miferationis Deo patri , S^
Chrifto aiTertori noftro unico confifuSjdsemonis im-
pofturas ansmo negligeret forti ; redeuntique fpiritul
obijceret, fe non cflefuiiuris» atfubaliorum degerd
imperio, proptereanecpofleobrerumpenuriam afe
obediri eius uotis . Quo fa6to,fpiritus refpondit: DioSuppriori . de eo enim confirtoandi fui inftituti fpeni
conceperat Quare Abbas,ubi dsemonem perfeucra-
re,necmonachum illius illufionibus fatisconfidetei?
fefiftere animadueftit, ipfum deiluo redius inftituir^
ftudiofi^hortatus utrefipifceret, tiectam pronas of-
ferret iatanae technis aures:fi uero manes , liti hade-r
nus.audire pergeret,fe illuiH flagris,& quideiii capitu
lariterc3efurum,fcuerifsim^minitatuseft, Hiticirri*
tos fuos fpiritus uidens conatus ob abbatfs coriftan-
Itiam, Sc animum Philippi magis ere(5!;um fiducia iri
Deum aduerfus fraudulentia exitialiaq; d^monij ftu^
dia,nunquam redijt, alioque migrauit. Hanc curan-»
di methodum , in ed fraudum diaboiiearum ^e*
nere, quandoqueinufumreuocahdatnarbitrarer.
'fOccurat.kf.maU^c. .
bominum P««"'^» ««ur cantio. Quum ad hunc a-
a«rans,donecabfoluereturcant.o vxj.^^^^^
^um aiiquandiuconn.ueretur, "^?^^^^^-^,,^^^,;,^
J«^«- elU^tand«.nft pag. don..na Anna a V .r
^^_^ ^^^
arce.r. uocatur :
qux"7;""^' J|"ere^q«" "<1^'«
,.u,curfubeacant.lenafe.tau,nc.finre q^^^:fientuerbaGer.uan,caquxLat,n-
t.latur.quibusn,h,labfonumn,^^^^^
^.lia.n offenfioms J.f/;j^^Xi"„^„„de,n hy,«numitaqueeamfort.effean.mo,
e a< ^ ^Gelmanicacantatura.t..nc
Wo p ^^^^^^.^,^^
^'"^'1=liSl'aSo-o effe cumprimis
quod pellendo «'«'"'j^°j ^o^ in cantion.s .ni-
Sfui didiciflet, '«•"''*''.""'; r'^^^^^ quo fe proftemetio.mur.ercula loco ?""«fJ^^^^^^^^^d mora ueftitu««ellet.interraprouobuur-;^^
mul cum fi»».^"*'^'"„,_.,eo quo decu.t ftud,o:,lla
„iha.uirgas.mpnm.acesoqu^,^
interimretraaamanbusu^^^^^^^^
„.,retitillat,onem.Extrem,sen ^^^j.^^^ ^^^
"•'•crate.extrema exqu,f,t6
ontfahuiufmodidaemonispropinatum pharmacu
. ^°""^ "tile, atq; fe 4 do-
frtfuWexiftereant,dou,nco,npara ,^^^1^^^^^^^.
ais uiris did.c.ff^'^"''"^" ?J ffe J.mo.neruu
d?-
na,hortaturqi eam co&dentionj^^„,j
Liherquintus, $49monij hoc medicameto iam efle baud dubi^ infra6lu:
eamq; rurfus concinere iubei. Sic dulci modulamineiimul repetitur cantilena , finiturqi (ine ullo commo-tionis indicio.HoC comoediae adu a famulis ante ofti
um obferuato, feminailli eggre(ramarripKint,unaqr
hymnum alta uoce canunt:& confilium hoc fuidc cx
turbando huic fatan^ ut certifsimUjita & faluberrimu
compertueft.Oportetautemhaberedelcftuinurur*
pandahac iheriaCa.noenhTjomniuoculisuno mededum eft coilyriojfolu eius generis dsmonio profiiga
do praercntifsimum citra uHam mora aut h^ritatione
erit alexipharmacu , quod homine inuadit exercctq;
pro ipfius energumeni uoIuntate,arbitrio & jibidine.
Se ea ratione fuifTe fanatam, i domina in arcem VuelreuocataBartholomasa.ioram meconfeflaeft. Hicqualemcunqifortitus fuitefFe<^um Canon 6o,dehis
quifefimulantdaemoniacos.quiitahabetiEosqui fe
daemonecorreptoseflefimulant^&morumimprobi'tateeorijfiguram Schabitum fimulat^ prje fe feruntt
uifum eft omnimodo puniri,&: eiufmodi afflidionib.
&laboribuseos fubijcioportere,quibushi qui adse*
mone uere correpti funt, ut a dsemonis operatione li
berentur,uere fubijciuntur.
Seuidi{reRomaequendamnbmineruh'um,narratRondeletius,qui catalepfi putabatur corripi,quoties
illaPafsionis uerbaaudiret,Confummatu eft.Voluit loan^if
autemprobare,num uer^ corriperetur,anfingeret.
Quu itaq; fimul efient apud Alexandrum linguae He-braicae profefibre,& huius uxor fort^ in alterius gra-
tiam recitaret duo illa uerba, ftatim (acrificus hic ex-
ftafi uidebatur affligi:eoq; uifo,a!ter baculum adferri
iufsit,quo morbu profiigaret t proinde haud mora ad
fe redijt.Auxit fufpicione.quod quu eo malo afficere
tur,prius undiquaq; fpc6taret,ubi fuum tuto reponcrct caput.Auditu poftea eft,illum ob hac fimulatione
M j mifTum
jS9 DecHratMf.maleflc.mifium fuine a Venctrs in exiliuiT},cum quadam mc^fetrice^quse (imili morbo fe prehendi (imulabat.
eaiahbfii a Pofro figmentutD non crat, fed catalepfis, a fan«
^fidanchohco guine melaachplico cerebri fubftantiam occupan-jkii^y.iiie. tcqaam patiebaturpuellain quodampa^onon pro^
cuU NemaufoinSimeneismontibus. Hseceratan-
norumuigintiquinque, nuptacuidamiuueniquemparum amabat : uixitque tantum dies o6io cum eo,
ubi hoc morbp ob animi xgritudinem corriperctur.
Qaam ob caufam in parentam ^des rcdijt,in quibus
taindiua malo illsfapermancbat, quam mariti obii-
uio duraretrrecrudefcebatuero, quum demantoco*gitaretjuei illius mentionem audirct: aut efiam quando ad iliam infciam maritus fort^ ueniret
,pnuf--
quam earn uel uideret uel rjdiret, Q^iod fi in uia
aquae hydriam gellaret, eam quandoque deponeb^?»
ai»quot horas in eodem loco iedens uel decumbeqs,oculis Sc ore spertis, fmefcnfu &motu, nifiqu64
' uentris & coftarum infernaruqi mufculi muitumir*ouerentur.
I» concuhitm mdkficio cjuidfdciundum,
Cap, XXXII.
DE naturaHscongreiTus, fatanaeoperapraepe*
diti,curationeira fcribit Igmarus Remenfls^i/.».;,-j.», archiepifcopus : Si per fortiarias atque male-
ficas artes occulto, fe6 nunquam Dei iniufto iudicia
permittente,3cdiabolopr3eparante,concubitusnon
fequitur : hortandi funt quibus ifta eueniunt , ut cor^
de contrito 8c fpiritu humilitatis, Deo&facerdoUpfcretum in pure confiteantur, &c.tccHbuu^^ma ^^ conrrouerfia, ubi maritus ad congrefTum inef
, rr5'"j ptuselTe ex maleficioaceufaretur.inforoConftan-
JirTraCt. ae J^ r /^ r i i t-i• > ^ i- •
jiamlif & i?enlidecretumrunieicribitVincusMohtorjUtpn'^
rphcmoi^ IBum a medicis ille, quem ieges dicunt maleficiatum
uel
Liherqtilnitiii sfi
.
uelfHgicJum, infpiceretur, num^iailllusimpoten^ti« naturalis fouereturcaufa: deinde uttriennium
adhuc uxor cum marito conuiueret, qui fuas interea
temporis expefireturuires: utque eleemofynas libe-
ralius erogarent, & ieiunijs uacarenr, quo matrimo««
nij inftitutorDeus eiufmodi malum amoliridigna-
retur. Decretum fan^adimitationemreuocandum.Hucaccerfanturetiam, quaeincuiufcunquemakfi-cij curatione ha6lenus propofui.
Cazterumridiculam admodu,nimisq;rcligiofatti
plerifq; bona fide ne prodant, in aure exemplo infi-
nuareuolui. Mulier Katharina Lornomine,cuiusmihi nota foboles,uiro nupta, hunc in initio compe-*
rit impotentem. Qaare i uario temcre quxfito con-
filio.hsec in ara D.Antonio facra Euerfeldi in ducatil
Montenfi, ubidegebat, ceream membriuiriliscffi-
giem religionis ergo , ut i fuo malo leuaretur mari'
tuSjfufpenditoffertqu Sacrificusrei ignaruscanonead altare demifsis oculis recitato , ut fieri foIet,fufpi«
cit, priapumque illum caereum inopinatointuitus,
Tollaturdaemoniumilludmoxinquit.
Exorcifmiqudndo^^quomodo.^dquihni , ;
ddhibendi. ap, XXXIII.
POrr6fidi<5lis rationibusnondum ceditinfiifla Qttanio ai^
calamitas, opusque fatan^perdurat,eum incre- ^'^^»'^' ^****
. parelicct ex Chrifti dodrina Marci decimofe^ S.^^''*to,quod credcntes per eius nomen d^monia fint eie- c^alem opor
£luri. Eaproprer Apoffcolorum &primitiua£purioris mejfeexor-
EccIefiae€xemplo,perChriftinomenexpelIatmini^ c{/?4w.
fter, uero du6lus zelo, confcientiae bonjs teftimonio
fretus,hab€speculiareillud Spiritus fan6li donu,eij^ Fphef:^,
ciendi nimiru djemonid: gladio fp-ritus, quippe Dei ^"^ ^^"-^^ ^^f
ucrbo accin6lus,atq; diuina panoplia circuquaq; mu ^%"^^/*4.
nit%alsuptofupomniaiideifcuto,quoomniaiacu{acrafld. ca.j,
M 4 im\i deCdfeC.d.Th
S-SZ T>e curat Uf.malefie.f.e,»mnedte.
iTrjali illius ignlta quear extinguere (qualem armatu«
u i «««^»*- u^^ inhuiusLibriinitiocJcPauloprQpofui) necum
%Uob/ef?ifa' ailcipulis Chnlti daemonium rugarenequeunnbus^itttr, quibw a Chriilo audiat : O* natio incredula & diilorta
,quo
mAnti^tmf>o ufque tandem ero uobifcum:' quo ufque patiar uos C"
mhantexor^firmiter hinc infalhbilinitatur promjfsioni : Amen
Mitth.ij' dicouobis, quicreditinme,opera quaeegofaeio, Sc
^larc^, ipfcfaciet, 8c maiorahorum faciet, quia egoadPa-/.11(49. tremuado.Et:Qiiodcunquepetierit!sPatrem inno^
''"'"f^'^" minemeo, hocfaciam, ut elorificetur paterperfi-
AUrc 11hum. oi quid petieritis pernomenmeum, egota-
^ttCrfZQ, ciam. Scribititem Lucas, feptuaginta reuerfosad
Chriitum cumgaudiodifcipulos, dicentes : Domi*ne etiam dsmonia fubijciuntur nobis per nomentuum. Ait autem illis : Videbam fatanam ficut fulgur
deccelocadentem. IJcce do uobis poteftatemcaU
candi fuper ferpentes Sc fcorpiones, Sc fuper om-nemuircutcminimici, Scnihiiuobisnocebit. Itain
PhiUp.z. Qhrifti nomiqe fjejfluntur genua cceleftmm, terre#
Y^ r' ftrium , Sc infernorum . Nec aliud nomen fub coelo
'
ioAn.i. datumeil: hominibus, in quo oporteat nos faluos
fieri, Solo hoc Patris aeterni uerbocreatafuntccB-
jHatth^z.9. lum^terra^&quicquidineis confiilit. Eiusnucuin**^7? pra^cipitium ruit illa immenfa angelorum caterua^
VVitfrf.i.f.9, ^j Chrifti aducntum imperiumque horruerunt S^.
^, ,jproragerunt,quotquotarctnsjmoumculofn luacu.-
t^ilBr.i^. ilodia miferos mortalesconftrinxerantdiaboli. In
hoc nomine credentes difcipuli , djemonia exturba*
runt. Pythonis fpiritum in Macedonia,expuelIa das-
moniaca eiecit Paulus hisuerbis : Prascipio tibi in
nomine i E S V Chrifti, exireab ea. Sc exijt eadem^y^hdi, Uh.i. hora. SicaPetroiufsi funtdaemones egredi, quiuelf^fi'^H' unicum dicmfibiindulgeri, utin fubiugatisperma-lA 4. lUt&g' nerent Gorporibus,rogabant: telle Clemente.
Apud Hicronymum pre&byterum in uita Hilario-
nis Pa»
Liberquintus» SS3
nis PalacftinieremitKjlegiturdequodam ConHiantij
rmperatoris candidato, exFrancia Germanisorto,quemateneris unguiculis daemon obfederac mali*
gnus. Dudus igitur iJlc Gazam adHiiarionem , ex*
ponensque tam SyraquamGraecalingua (quasta-
men nufquam didicerat daemoniacu s ) multiplicem
obfidionis caufam/ei refpondit uir fantlus : Non cu'
ro quomodo intraucris , ^^6. ut exeas in nomine Do'mininoftri i E S V Chriftiimpero/ Inhoc nomine ,ytMiascpi»
Simon apoftolus (imulachrum Solis comminuit: & fcop.Babyl.
ludas Lun3e,dxmonibus inde uifibiliter Jithiopum ''^'^^af^l'^
formaexpulfis. Daemonem ex Solisidolo fugauitui,. ^,io.i},
D. Thomas : draconem fub mortis ftatua in Scythia
«xeuntem profligauit Philippus apoftolus: feptem
daemones fimilitudine canum inter monumentacommorantes fecus uiam, praetereuntesquegraui'
terlsedentes, abegitD. Andreas. Sic in Capitolio
draconem claufifle Sylueftrem,& Philippum Leuia-
than fugafiejtraditur.
loannes euangeiifta fuperato ueneno , dsemonem Toannlteua»
in Diana^ templo ducentos Bc quadraginta nouem geliYi^tnfu..
annoscommoratum,his uerbis loco expulit: Inter- l'^^'^^^^'"
dico tibi m nomme I E S V Ghrifti Nazaren!,nc ultra^^^^, Cyno^a,
hic h^bitcs: Sc confeftim decefsitEphefo, Quocirca mracttla.
iu0uDomitiani in Pathmon infulamexuldeport^-
h&tnr uir fan£lifsimus. Hic cum Cynops magorumprincepsin Phara oppidocontra loannis dodrina,
& edita in Chrifti nomine miracula,ex falfa facerdo-
tum ApoIIinis in loannem criminatione, maleficijs
populum dementaret, auocarerque, morcuos etiam
feexcireia£labat: quorum facieafiumptaetiam dx^mones apparuerunt, ^ m^ricmerfi. Tandem loanni
aitCynops : Venifodes adportum, utafpiciaspo-
tentiam meam,& amplius admirabens. Ig'tur Iqan-
nfScumuniuerfamuUitudineredijt.prsedpiens illis
M 5 ifibus
ss^ Becurat. iefmalefic.
tribus d^monibuSjqui fub imagine hominum nirpef
refurgentium comitabantur, nedifcedercnt. Con-cufsisitaquemanibus, & terribili maris fonituper»
ado, Cynopsfc,utantea, dimifitin mare^ atquefic
ex oculis hominum euanuit : qui clamare non cefTa-
bant,laudando dicentes : Magnus es Cynops, & ne-
mo prseter te. loannes intcrim orabat DominumyUtinter uiuos ultra nequaquam Gonnumerarcturma^»
Cyneps ma- gus illc. Tum repent^ uehemens cftpelagi murmur^K4 ftibmtrgi auditum : & procelhs ingruentibus ei loco^ ubi fet»roratto,ie
prascipitauit, nufquam apparuit. Etdaemoncs,qutiuD humana ngura itabant, quan lampridem relu^
fcitati a mortuis, adiurabantur ab Apoftolo Dei , A\»
cente : In nominc crucifixi l E S V Chrifti hancinfulam exite, nunquamredituri: & ftatim ab uni^
uerforum oculis difparuerunt, fruftra expedantiumCynopa, fi forte ex freto refurgeret. Sicapparet,
quantum uer^ Chriftianis magiftri nomen profue*
rit.& imitatio iuuerit.
Haejceftconiuratio.hicuehcmcns fortisquecxor^
cifmus, hic modus fugandi dsemonis certus, hasc
. breuis formula , hi funt chara^leres , quibus inuoca-
turomnipotentia rebus fupra communem uitaera-
tionem agendis : haec do6i:rina uera , hoc fundamen^tumfolidum : hic phiIofophorumlap!S,Iong^qui-
MfaUzt. dem exuperans eum, de quo AlchimicihallucinatiM^hef.z. contendunt : imo lapis angularis, in quo omnis ftru-
£lura firmiter coagmentatur. H«c funt diuinate*
ftimonia, haec facrorum noftrorum monumenta,h«c ueri facerdotis memoraIia,haEc purifsima figna,
hsenoftrac in exturbandis daemonibusceremonise,
paucis contentae , facili ufu , uili «pparatu. Hxc drs
ccelo fubiimior, tartaro profundior, libera pericuIiSj
umbrarum hoftis,cotemptrix Iaruarum,iTmuIachro'
rum perofa, oec ihuris nec mcri indiga, uniuer(Ts
mani-
Liher quintm* sssmanibu!?;Icmuribus, laruis imperitans,omniabufta,
cmnia fepuJchra & fpecies mortuorum contcm-
i?ens, &inaniarerriculamenta, Scnodiumoccurra"
cula,& inferorum commieacula(ut Capnion inquit)
cxporred:a fronte fugans, fatum & naturam uin^
cens , & quicquid unquam rite optamus , {\ modus 4
rnagiftro tradiius cbferuetur , indelinenter perfi*
cienSj&indeficienteradimplens. Verbolanguoresuniuerfos fanauit,& dsmiones expulitChriiius. Si ^ '* '
ergo fecure operari uoleSjnecefTario illud PauJi con» ^"^W-^*
filium ob oculos pone : Quodcunque facitis in uer-
bo & in opere , ut omne id in nomine Domini noftri
I E S V Chrifti faciatis. Floceftfalutiferum medi-
camentum : quin ipfa panacsa^uelpotiushscfalus
noftra & medela.Re(5le hinc Nazianzenus in Defen^
forioait, Dsemones adhuc contremifcere,quando
Chriftinomeninuocatur. Contra huncnullseliga'
turarumpraE{ligis,nullamaIeficiorumo(lenta,nec
ulla daemonij opera,momentum quidem perdurant,
quin di(flocitiuseuanefcunt. Proindci La^antio ^'«^.r.i^.rf^
quam uerifsim^ did:um eft : Daemones iuftos , id eft jJgma^hT'. aeri Dei cultores metuere: cuiusnomineadiurati, clem.Ub.9.
idecorporibusexcedunt: quorumuerbisuerberati, Jieco^,
non modo fe daemones effe cofitentur, fed etiam fua
nominaedunt. QuianecDeo,perquemadiurantur:pec iuftis, quorum uoce torquetur, mentiri poflTunt.
Itaque maximis faepeululatibus.editis uerberari fe
sc ardere , & iam iamque exire proclamant. In hocordine curationis , Scripturs facra^ fundamento in^
m^x, nullam erroris fufpicionem , nihil idololatriae,
nullam blafphemias opinionem foueri,luce
nieridiana cUrius contuemur»
ss^ Be mrat. Ufmalefic,
Dmonia eijcicndimodM Ecclefla ueierii,
Qp. XXXII IL
C^JEternm ne quis hoc noftram Gonfilium uelut
^ab udtata noftrorum hominamecclefiaftico-
rum ratione alicnumcalumnietur , &cxpIo-dendum decernat . bona fide hic beati Clemetis uer-
ba fabiungam, quibus pelledi fatanje formam in Ec-clefia uetcri & puriore familiarem , noftroque pra-
fcripto conformem , pulchro defcribic lib. 8. cap. 5Z.
deConftit. S. -ApoftoLIacobus Alphaei : ExorcilUnon ordinatur, fpontanese enim bencuolcntiaB eft
hoc certamen,Sc gratix Dei per Chriftum fuperuen#
tione Spiritus fan6li. Nam qui^accipit charifma cura-
tionum, perrcuelationem a Deodeclaratur, quumpateatomnibusgratia,qujeeftin ipfo. Etlib.eodemcap.7. Poftquam exiucrunt Catechumeni,di.cat dia^
Mnergnme- conus: Orate energumeni, hoc eft,uexati ab immu-«^- disfpiritibus:intent^omnesproipfisorate,utbeni-
gnus Deus per Chriftum increpet immundos & ne*
quamfpiritus, &eripiatferuos fuosabimperioinumici, qui increpauit legionem daemonum , 3c princi*
pemmalorum diabolum, ipfenuncincrepetpictatis
rebelles, & liberct figmenta fua a uexatione ipfius,&
purget ea quse ingenti fapientia condidit. Etiam at*
tentcoremus, Salua Sc cxcita illos Dcusinuirtute
tua. Inclinate uos Energumeni, ut bcncdi(^ionem
Cap.t. accipiatis. Et Epifcopus orct dicens : Quifortemarmatum ligafti.Sc omnia uafa eius diripuifti:qui de«
,difti nobis poteftatem ambulandi fuper fcrpentes Sc
fcorpiones,&fuperomncmuirtuteminimici:quihomicidam ferpentem ligatum tradidifti nobis, tanqua
paflerem puerulis , quem cun6la pauent &; horrent i
tacie uirtutis tuse: qui eum deiccifti, (icutfulgur^
coelo in tcrram , non lapfa locali , fed ab honorc in i*
gnomi^
Lu^JL ro.
Liber quintHs, ss7gnominiam.ob uoluntariam nequitiam: cuius afpe*
ttus ficcat abyflbs , & minze liquefaciunt montes , &uentas Domini manet inaeternum; quemlaudant /«'**.
infantes , & la6lentcs benedicunt:quem celebrant &adorantangcli : quiafpicitfuperterram, 5c faciteam Pfalto^,
tremere : qui tangit montes ; & fumigant : qui mina-
lurmari, &ficcatillud, &omniafluminadtfertafa^ iV<*/?»»ii«
cit;cuius nubes puiuis pedum eius : qui ambukt fu*
permareficutpauimentum: unigeniteDeusmagni lo^-f',
patrisfili, incrcpa fpiritus nequam, Sc liberaopcra
manuumtuarumabalieni fpiritusuexaiione; quo'niamtibigloria, bonor&adoratio,&pertetuopa#tri in Sando fpiritu in fecula,Amen.
ludicim Vhilippi Mdanchthonis de diemo^
niucis , ex Epiilolarum lihWf
Qp. XXXV.
ETfi funt interdum phyficae caufae furorum feii
wai^iteffoffM/HfCeuf^ixi^lod : tamcn certifsimum cft,
diabolos in aliquorum hominum cordaingre^
di & cfficere furores & cruciatus in eis,uel cum plhy-
ficis caufis uel finc eis;<^uia manifeil:um ell, tales ho-mines interdu etiam fint-phyficis re medijs libcrari.
Et faepe haec diabolica fpe^tacula funt prodigia & fi*
gnificationes rerumfuturarum. Anteannosduo-decimmuliereratinSaxonia, quae nullasliterasdi-
dicerat : tamen quum agitaretur a diabolo, poft cru^
ciatus loqucbatur Graec^ ScLatin^ de futurobello
Saxonico: Eritmagnaanguftiainterra, &irain|po«
puIo,iV^ «vxynfi Wt -? yvs ns^ isy^ V tw 7i<»w -rinui, Antc an-
nosfcdecimeratinMarchia puclla, cuirapicnti pi-
Jos i ueftibus , uertebantur illi pili in nummos Mar-chicos, quosdcuorabat puella longo fragoreden*,
tium. Et figurse illae nummorum interdumex mani-bus cius fubito cxtortf,erantuerinummi,qui adhuc
anon'
ss^ T>e curat, Ufmalefic.
k nonnullis feraantur : ac fubinde itiagnos cruciatus
fentiebat puelia: fed a totoillo morbo liberata eil
potl aliquot menres,& adhuc uiuit fana. Sunt autemcrebrse piorum precationesproeafads,6cconrtil-
to omiflae funt alise ceremonise.
In Iralia audio fuiflemjulierem, qussetiamnullasf
didiceratliteras: quaequumagitareturadjabolo, in-
terrogata,qui uerfus Virgilij fit optimusC^refpondir,
Difcite iuiiiciammonitij<^ non temnerc D iuos,
De illis miferisuirginibus, quas Romsecruciart
audio, eas a diabolis torqueri iudico,& fjgnificanti5r
poenae Italise 8c aliarum gentiu.Nec uero dubito ucra
piorumprecationetoliiid ma!u,& expelljdiabolos
poffe.Red^ etiamfacientjfiqui homines non Epicu-
rei,feduerd inuocantes filium Dsi Domihumno'-ftrum I E S V M Chri{lum,feri6pr£cipiantdiabo'
lis ,ut ab illis miferis difcedant,&: de uenturo iu-
diciofiIijDei,in quomalitia diabolorum olieode-
tur palam uniuerfae ecclefice,diccnt, Sc depoenis dia#
lorum.Sedhsecfierioportetferio^&omittendsfurft
ccrcmoni^ '^ ^frc/Lxrfiia:s &luftralis aquse&falfarum
inuocationum Cornelij &fimiHu. Sciopluraexem"plajinquibusprofuifi^epiorij precationem certuclb
Incptm makfidj hefliiirmn curandi niodm uulgaris,
tem^e^atis itm fcddtio impiiU
Qp. XXXVI.CViusuero Scriptursre{l{monio,autquoexe''
plo fulciatur uul£aris illa & aliquadiu mal^ in
oIitamaIeficijperquecuq;ineptu,&quadoqi
bis c^cum,curandi, & d^monis eliminaridi ratio,me
proFeclo lat^ret: ub^ pr^ter inutile ceremoniaru cong£rie,exorcifmos ij homines adhibcnt diros, ne dica
blafphemcs : Stetoreaetiauociferatione,jpfuforuq*
uerboru turbine, uioleter abigere daemone uelle ui-
detur,EuagcIia ^ ^pofito dilTonSjSyiiibolu Apofto-
loruf%
Liher quintus^ SS9loru,oratione Dominica,ralatatione Angelica,& nc*
fcio qua: alia,iterum atq; iteru repctentes. Quorfumhf c ad fatanse expulfione coferentc^ubi mandatu,ubi
cx5mplum,apud Chriftum,ApolloIos,uel eius difci-
pulos , fiue ctiam primitiuse ecclefise miniftrosY Rei
propofitae non refpondet uerboru intelle^lus. Chri-
itus,eiusq; imitatores in fugando diabolo couenien*
tibus funt ufi uerbis. liiam autem uerboru recitatio*»
nem cum inftituta aclione minim^ cohxrere, nemononuidet. Atabominabiiefuufacrilegiupondcrenc
. iJIi , qui eum modu nedu ufurpare audet , ueriim etia
beilijs&inanimatisrebus,pr^eterfubnafcetisEccie^ Beflui^re.iiaefyncerioris exemplu, execrandas coiurationes & ^'^ tnamma
frequente trcmendinominis Dei nuncupationefo^ tnconiHratio
lenniter applicare,item fipnu crucis cii oratione Do- ^"A-^/C/^'^^"
minica8cfalutationeAngehca teruel iaepiusrepeti* ^ta(ficMalleireferutauthores)uacca£c6fecrare. Hos , r.... j
ut minimUjUt in iecudi rraecepti trantgreisione haud f>art qu^Ji.
leuiter delinquere,ne quid grauius adda.fentiiit ahj. ^.cap.j,
Defcribit prasterca lacobus de Chufa chartufia-
nus, quomodofal, panis Scaqua exorcifmis confe-
crahtur, & quomodo panem cum aqua guilari opor-
teat nouem diebuscontinu^, quibus etiam recita-
buntur tria Pater nofter 5c Aue Maria in honore fan.
&L^ TrinitatiSjSc fandi Huberti , &c. aduerfus qu«n«cunquemorbum tamhominumquimpecudum, i-
tem infultumfatan5e,& morfum canis rabidi. Atbonas horas hunc nimis mal^ collocaflre fentio.
Alibi eiufmodi fale afperguntur , Sc thure coniu»
rato fuffiuntur homines & beftiae , & recitantur
Lctaniaj. Confilium item contra maleficas, neanimaiia, &c. ab eifdem inficiantur, fic defcri-
bitur : Recipe tempore Pafchali de candela Pa-fchali bcnedidla uidehcet,*ftillas uel partieulas ^
fupcriori parcc colleclas, ubi ardebat , 3c fac de illa
cera
s69 Ve curat. UfmdlefC'cera candelam paruam: & tunc in die Domlnica ^\xU
ge man-^ , Sc accende ccrsm , & accipe lumen iljut, uc
Itilk^aut parciculs cadant fuper cornua &auresiUlius;animalis,In nominc p. &f. &duplex(r&com'bure illudanimal modicum (iumlumineillo benedi
d:o infra cornua aut aures,&c. & quicquid refiduuiii
fueritde cera aut candela, affigead modumcruciscircaftabulum fupraianuam autfubianua, ubiani-
malia foientintrare &ejcire,tuncilIoannoanimalia
tua non inlicientur a maleiicis.
Benedittjone infuperhaac pecoruin, quibus ab^
ftrahitur per incubos iac, &c. ut hic fcribitur,ita d O'
cet hbellus. Recipe ramos palmarum, & fac cracem,
deinde fcrsbantur hsc nomina,Tetragramatori A-donai,Otheos,IehiS,Maria,Ioanne2:&ponantur in
niodum crucisfupercrucem prjefaiam, &teganturb£c[dectraconfecratainuigiIiaPafch2e:autfcnban'
tur pr2Edi(fla nomina in cera benedida ad modumcrucis pofita fupcr lignum crucis de ramis palma-
rum profternatis ante crucemindie Palmarum, &tuncfuper hoc ponaturin modumcrucis parum de
corporali & ftolabenedida; & illudfui aut inuolui
debet panno lineo , imponendo modicum de abro-
tano & folijs palmarum , & iftud ponatur in uafculo,
trans quodcolari debet lacextra6lum d beftijs: &debet beftia fumere nouem uicibus de aqua confe*,
crata feu benedidla:& debent in quibus lac funditur,
afpergi cum aqua benedicla,ut fupra, &c.
Item , iftud etiam ualet cotra omnia maleficfa fiue
{iiit in braxatura &cultura, tindloribus&homini-'-
bus,beftijs;&ficde£lijs,utinfra/
Item,pr3efcripta nomina contra maleficia fcribi|
debentin cera bfnedi<5^a, utpraedi(^umeft,&pona*
turinceruifiarecenti antequam afcendat,&incipil
labprare ad caput,&c.
tlESVSl
tiherqmnm, f^f
t IB'S V S Nazarenustrexludsorumt. Noil
percutics eos qai fignati funt hoc figno thau T.^
Itlud prsefcriptum ualetf pro hominibus & pecori-
buSjqui funt perPythonicam infe<5li, & debet dari in
ferculis aut potibus eorum,uidelicet in chartula fcri*
pta,utrupra. Hadenusille.
Idem adh^c hominu genus in foramen cornu uac-
cini terebra impreirum,contra incantametum quan*
doque intruderc folet mixturam ex ceres Pafchalis,
& eiufdem thuris ac ftols momento.
Huc accedat la6tis uaccini reftitutio per confecra-
tioilis modiim in freq^enti ufu habitum apud ancil-
lam Theodori Lopers,uicarij in nofodochio Kreuel*
dienfi , tres alentis uaccas: qus ubi domum reuerfa^,
non fatis laclis pro more redderenr,ancilla Chriftina iiidic»UtU
nomine, uaccas in mille diabolorum nomine egredi, fecram»
atque fuum repctere lac iubebat:inde adcuiufdam
mulierculse ob maleficium. fufpe^l^ sedes progrc-
di, confiftereque aliquandiu cum ualido Sc fre-*
quenti boatu illf uidebantur:deinde ad ftabulum re^
grefi(^,lac refundere folitum dicebantur. Nugse funt>
&meraludibria.
Contra grandines uero Bc tempeftatigs , ultra cru^ GmdiHU ^cis fignum , lapilli tres ex grandine in ignem fub in* te^efutn esc
uocatione fan6lifsimae Trinitatisconijciuntur,ora- rnalefidona'
tio Dominica cum Angelica falutatione bis autter/'^-^^'^^^^^'
recitatur:adiungiturEuangeliumIoannis,Inprinci' ^/,^ jf/i-
pio erat uerbum: atque fignum crucis undiqj contra gujiina mtef'
tempeftatem ant^ Bc retro , & ex omni parte terrse dtcitm&le*
fubinfertun Demumquuminfineterrepeticritex- gftjtrzs.q.y.
orcifta,Vcrbum caro fadum eft;& toties annexuerit, ^^ * J^^'*^*^*'
Per Euangeliea di6la fugiat tempeftas ifta : fubito
tempeftas, fi cam maleficium excitarit,ceflabit. Hasc
uerifsima experimenta,nec fufpe^la iudicanda,dicu£
Theologi ilii. Qui fan^ illud ipfum uitium comittere
N uiden#
£entur,quodin.Ujsemendarecup.un.8c.ut.llcc.
nonucr^ «''PI'"**"' 'S funiUanoninleuibus fa
eantatoram^Ettamen iftaSc tuni^ j;ai,D«
Mm «P^"'^""'::!^^ &inC^^ CKriftipcrfidl
ereaturis.imo in '^^^"J'f '"
fu„t,qu4m-utlongio-abutuntur.SedabJrd.^^^^^^^^^^^^
SuSTur^^hSubiaimpingitu^^^^^^
fecus abilUs d»"^";^^., g, cbriftipronunciatopro
Atqm fi
'""°'"'"':ri sTexoptatum fincm .nterdu
ecs8ccxorc.nnofinm^&ej? .^.j.^.^
cofeqai ob.jciant Chr.lt.u h^j Dora.ne Do
^,„,,.,baaudiant:Mult.d.ccntm.h..n ^^.^^^^ ^^^^^
''^"''-mine.
nbnneinnom.netuo prop^^^.^^^^j^^^^._^
nomined?mon.ae.e .mus &^^^^^^.j,.^^^^^^^,^
tutes Pf'^'*!"/^";;?^'^ qui opcra.niniiniqu.tatem.nouiuos.D.fced.tc
iine^u.p^^ ^, ccditdiabolus,
Impjorum "a|l^e«.mlm ^ ^_^^^^.^^, ^i^,
fedfponte-.ut.mp.etaieni >.
iromergat altius^i^ Dei.qusft.f
ReaeitaqueD.Thom-sacp j^^^^fg^,j
art..o. infolutionc l-^J^^^^g eratinftatufalutis,.
exorcifmos eo temp"";..^"*", ,o„6ai dsemoncs cxr
potuit effc in i»"!*''"^''^';';!"^^ mo fecit.quo idoULtutcdiuina.S.aute.ntemP^^
^'^^SrnTnSSr^xocianislisd^* monescompellcnd..
^i iument.. pr*(cr»«mr<tm quia p<<ti «yef""»'-.'
X, . .- w" "VV
I
L
8
1, ^ cop,orequetrad,tVe.e"iusd. '^^ Cquain«elmulomedicinalibnsauJ,?^ "'""«™afiaia.rConftantinusl.,,! -^ ""'^'"«mCoiumell.r.ufuiforearbtrabim'^ r''''''y"«='-«&reS^^f ^"'«'"^^^^^
P-ur:uelutfpecuIuZS™-7-«e^J^t-,pat,et,a: &quicc,;id,deft;awPP°nendae^^ "^'^'^-^-AJeo fic uolenti fqui Jedit <^ , n^ ,
""'^^'s ac damn/
"olos aut d.uinos. aut Pvthon" r''"P'"'"--«ec ad a "
tra euidens DeiwZ.XlZfr-T '"'g-dos,a>n!
Fofead imitatione facri^e'!'^"* ^°%'endum qui
;
W. Catonis .d jlolatrL.S ^omprobare uide„?u'
J-emoni>..To/ennibusfac;ifi '«^^''^«^''ndo certisce ' -lurid,catis.utinfueta ZT'"''^''^'<J^ "otisTd'
-"''* ''^*
gusexoratisuttTaXtS°^^f-t,ami':"^-'-fcan
:rap,s<juoqiobfecr!tis^', r'''*"°^o'oaccre
J«™l'*u,ci4s4A>enif^SSr^'''^'^'"'--"''5bi&
i
^"|:;;'^,;;f;;eiora4ier:e°ru^ ^"'••precibusMarti
"rareanunalia.fafcinn,^!, •^"^'^'«tidquon. 1«
Standmes inhiberl ab «"ist7/'*'"°'^«C"& ffr^-«^*
menodorefuo,ca:&,"='^^P-'^?rusfci ^ '^-"^
«j^^Sai^tSil^-^r^
rofeptemaiu*marin«unc nj m
^^^^^„ ^_
drei.picis Hq«i'i?r,r.Squam H^c uniuerfa com
auri femiunciam.baUuc^m.quam
?^^^^^^^
„ifceantur,&^-^Zt^^Zmn^^^ precij ab em^autinuenirenequmens.aute ^^^^ptioneceffauens,reM-effi-^^^^^^^
Intereatamenftud.oie. q ^^^^^^^^.^^^^^^„^.
r«,r. M- '«°ft"^'*"/''"' ,'^o apud Batauosfaftummemi-
/. malefic,, dum a quodam 1«°"°/P"; ft„eus cUm in prKfepi'
^ i- ni,quiftabuUnigre(ruslup'ltr ^^j.^.^^(ji^p,^
bus\brc5debat:cu.usodore uv
^^^^^^,;,,, e
fentia,obant.pth.a.^.uelut'
m
^.^^ ^^^^j^^^, f^
cudes.ukr6c.troqueexuka^«-i„,,„^^
rore uidebantur.undetu bat^
aftorem.uelut &
effe conijcerent.QS^c.^ca ad ta
^^^j^^^.^ ^„,
fnecu!ah?c obreruante.t., atqu _^^^.^. ^^^jg^
^ine celebrem concurrebatur. qu.
«
jBalumamohebatur.iuwata j^f^i^ne fac.e
aus. Sic rem T-^-^^^Su?. ut matur^ eiuf^
bat: auir.stamebon sad.TU.j^j^^^i^^.onfe.
modi falfitatirenunciaret.,ne me
quereturpunitio. jna, oblata philtra
„
,^ Porr6contraquscunqueue ' ^^^^_.,^^,
qualemcunque'°'^'*f^Spe periculum ex.ft.t)
^cyfsim ^ ( in mora^^^^^^J^^^ Lhementia,qu4m
tum pro eius quahtatedekter.aec u
terunt
Liher fextus, s^spoterunt artificiofa & exafta methodo admoliti eue-
ftigi6manum,alexiteria, &quaearsdi(Sabit, ordinc
adminiftrabunt. Morbifitolli pofTet caufa cognita,
concidetfimulefFedus. Venena, eorumqueafTum*ptorumuelalias inficientium indicia, fimul Sc pro-
priaantidota,medicorum nouitfcholamec eahicex-
plicare, noftri eft inftituti . Si uero ita affed:os, ad te-
merariosalteriusfcholaehomines aberrare cotingat,
mortis aleam profedlo haud rar6,etiam{i pcftifera ue-
neniuisfitlenta, uirulentiapedetcntimaccrefcente,
tandemque cordis uitalem fomitem feriente, expe-
riunturinfelices.
DB I^JAGORVM INFAMIVM,Lamiarum Sc ueneficorum p02*
nis. Liber V l.-1
duod migis infkmibu^ Uiirijs diuerfifu infli*
gendapxn^, Cdp, I.
V O ' D meam hic fententiam a uul*
gari , & iam multis annis inueterata
difientientem, uelut appendicem,qiia
tuorfuperioribus Librisanne^a: nomihi*profefsionemedico, uerti uitio
decet,quafi uocationis me^ fepes tran
filiam Veritatem enim in profundo abftrufam inue-
ftigare licetc^Iibet, nec illiuetuftatisauthoritatem
praeponderare oportet ullam , Negocium uer6 iliud
daemoniacum tam kiextricabilibus cum fit inuolu-
tum labyrinthis, ut non facil^ quis hinc fe explicet, e#
tiamfi ducem habeat emun6larum narium Thefeum:indcfialiquis pro ingenij moduloueritatem elicere
ftudeat, non is reprehenfione coercendus : atpotius
iuuanduSjfuamque merebitur laudemjfi uel bons o^perse momentum praeftiteriL Quare autem non con-
N 3 cedetur
jl^(f t>emagAnfam.p(jenispedetur medico , rerumabrconditarum ex profefRj
indagatori , qui huic rdiolse aliquandiu nauarit ope-
ram (quam uero feiicein , erit penes alios iudicium)
In forum prodir.e, & fuam proponere opinionem, ci^
tra eomm quorum intereOe agnofco,prsiudicium C*
lurifperito uicifsim, aut cuiuis alij , nedum non inui*
debimusmedici, fedeum cum fosnore honoremli^
benter etiam deferemus,ut iq re apud nos magis p'a'
citisautlongiuius obrcruantiae,quamrationumfir-
mitati nixa, uel alioqui controuerfajingenueruani
interponatfententiam: inobis certdobuijsample-
clendamulnis, fi inueri cogmtionem aliquo ducac
modo: reijciendamautem,Tiarationecomperiatur
aUea3. ",
'
Gum boaaitaque lurifconfultorum ueaiadicani»
magos infames uarios quum fupra multo difcrimine
a fagis Siueneficismerito diftiaxerim, non,eaden:>
dsbetliisfimul confuf^ ScindifFerenterftatui posna,
m^^^oynni'^ Quotquot enim magorum nomine dignatus fum,
-^r' ^^t^^^^ ignoranter, aut coa<Se, fed {ludio fedulaque ui*
^'^^*™^' piiantia, fa^tis etiam ^rauibus impenfis , intcrdum Sc
< peregrinationibus huc jnltitutis , curiolas has inqui^
runt artes , & biafphemiarum plauftra , libros uideti-
cet execrabiles magno frequenter -^fe redimunt,d
quibus fatsnicje fcientiae myfberis, fl dijs placet, exu^
gant diaboli mancipia ^ nutricij : ut poft non uulga-
rem 3e eximiam fuo dodori priinario pr^ilitam ope^
ram,meritadonenturlaureaiirenuidifcipuIi (niiiex
Dei gratia,CQnfcienti^ aculeo piHigente ada(fti, fata*
112 nuncium remittant,ac mature refipifcant ) qua is
fuos cohpnellare foIer,quos fibi & animo & corpore
maneipatos^inpr^cipitium rapit. Eiufmodimagos
^^^^ii ^^^^"^ capitali fupplicio mulclauitMofes. FuiiTe ite pa
%e'io'^' ^®^ punitps , ex Petri uerbis apud Glemente liquet.
"-- " '^'|ll:e,fratres, (inquit)quem oilendo uobis,paulo ant^
J.
- ^ uenit
Liher/extm. s^7uenit ad mc,de Simonis mihi malis artibus nuncians,
quomodo ipfam fcderis fuiofficina ^^ieceritin pro- y^^^' ^^^'^
fundum,non quafi poenitentia du61us, fed metues ne ^'' •^P'^* *
deprehenfiispublicisIegibusAibiaceret. Propterea ^-^'^' ^^^'^g'^
ctiam in ludf ae Antiochiam fugit territus,putans fe i
Csefiire quseri ad posnam. Tradit quoq; Cafsidorus, Z».p.M/».i;.
Athalarici rcgis Gotthoru efie feritetiam: Maleficos,
uel eos qui ab eoru nefarijs artibus aliquid credide*
rint expetendum , legum fcueritate puniri oportere,
Quiaimpiumeftcircaeos efleremifibs, quoscoele'
ftispietasnonpatiturimpunitos. HucreferaturAu- X/1'.s.f4.i^.'
guftinus^qut ex Ciceronis fententiadicit^in XII Ta* *^*^'^''-^«*
buIis,antiquifsimisRomanoruIegibusconfcriptum
efic : Ei qui has artes exercucrit,fuppliciu fit, Magus& uencficus hic inteIiigitur,non illufa uetula,cuncla'
rum expers artium. Iliorum artem exterminantrcf.
pubiic3e omnesbeneconilitutse»
Sunt interim plcrique maginonitaextrcm^cumaliorum ia6tura,flagitio fcelereque exorbitantes, qui
pro fuo nutu exocculta quadam,quam ex uoluntatis
& ftudiorum confenfu cum dsmonibus contraxe-
runt, focictatCjrecitatafuperftitiofaeuelimpiaecon-
iurationis formula, uel fubmurmuratis fecreto inful^
fis uocibus, cuiufcunquc formse requifita imaginemaut fpe6lrum ,pra2ftri6lo oculorum acumine, in urnauel fpeculo uel aereautalibioftcntant. nihilautem
uer^in reieflfentia, non phantafticum uelimagina*
rium,hac ratione prjeftare hi queunt : quemadmoduomnes Pharaonis magi,eiufdem cum his hominibus ^^^^' 7'*»
profefsionis&potentiaB, nihil prasterrerumpraefti^
giofamexhibu^refacicm. Hocmagorumgcnusnon Magortim
perinde alijs noxium , utrepudiatadasmonum com- *}^V^'^^^*^"'
munionc ad mcntem redeat posnitens, & admo- J^^^^^*^ncndumSccompellendumcft. Idcminrepublicari-t^ comppfita circumforancis iilis praeftigiatoribus
N 4 &io«
S6S Demag. infam,poenisbc iocuktorijsA7fVxfl«f merito acciclat^neeaimpuni-
tate, curiolarum rerum ftudiofe plebis loculis caut^
in pofterum infidientur.
Quicunque uero diris execrationibus , exorcif-
mis, precationibus , blafphemo nominis diuini con*» tra fecundum Prsceptumabufu, barbarisuocibus
authorem prodentibus, quemcunque effeclum prae-
ternatur^ordincm, aduerfusuerbidiuiniinflitutam
aDeorationem extoVquere, inrebusferijsuelludi-
cris fatagunt : ij ut curiofarum artium ad propriamperniciem cultoreSjfaniori dodrina primiim inditu-
ti,ftri(5lalege coercendi runt,& ad refipifcentiam co-
gendi.quod fipraEfradliperfeuercnt, arbitrariaefto
mul6ta, qua conftringantur, ne tandem in legem
teuit.ij^, contra blafphemos k Mofe latam deliquifiTc iudi^
centur.
Mazemm Casterum magorum plurimi profefsione funt re«
fdmojomm ligiofi,quos uocant,qui occultammentitiartem,ma'mitUia, leficij dignotioncm curationemque iadarenonue-
rentur: utfimorbo aliquocontumaci^imperitasple*
bi ignoto,nec uulgari quis confli6letur,atque corumfift^ confifus fcientiaSjConfilium quaErat, maleficium
efife uel incantationem perfuadent morbum exna-,
turali caufa ortum, medicisque doctioribus non ob-
fcurum: additis ctiamindicijs, quibusuelutdigito
commonftratur innocens fspe femina : hi ScmoX'»
bum comminifcuntur, & inuincibilem calumniaminfonti impingunt, illufores utroque nomine nonmodo inter pcrniciofifsimas iniqui quseftus^fwy^r,
adulterinae monet^e (quod pietatis prastextu alios
inefcent,& daemonio deuoueant,ofFerantque)archi'
tedos & falfarios reputandi , ueriim etiam iilis qui li-
bellosfparguntfamofosannumerandi, &uelutciui*
Iis,ne dicam, publicas tranquillitatis turbatores cen-
fcndi, fi hoc controuerfiarum & atrocifsimorum o*
diorum,
Liherfextm. /cT/ '
^iorum ,^uibus miferrim^ confli6lantur intonantq;
uiciniae, pagi & urbes, feracifsimum feminarium, ad '
iudam trutinetur bilanccm . Suos tamen hi inue# Zach,t,
niuntpatronos,ob religionisfort^titulura. Hose-nim qui tangit ChriftoSjDeiconfigere pupillamcla-
matur.Hoc grande nefas,& morte piandum.Interim
tamen,ut minimum,ab hoc inftituto coercendi funt,
a bonorum fruitione fufpendendi,'ueletiamexilio
puniendi : atpro fceieris enormitate, ijs quorum in^
tereft,ne futor (quod dici folet) ultra crepidam, poe^
nam decernendi, augendi uel immutandi potefta-
tem relinquo.
In horum magorum albo cenfendi fuo quodam Ma^icommiure,quotquot contra diuini uerbi maieftatem 8c ge- medicomm
nuinum ufum,in medicina;,omnium artium& facra^ i>t*mti».
tifsimae 5c utilifsimae non tolerandum defpe(5tum,
contra quofcunque tum hominum tum beftiarum
morbos , falem coniurationibus uerbisque facris
huc contortis execratum , & aquam eadem potentia
cxpiatampropinant , uel exorcifmis uerae uirtutis
exortibus , aut inconditis incongruisque uerbis , fa*
cro aliquo nomine, ueldiuinae Scripturaeuocibus,
fcite fucatis ut dolus lateat , tefte Auguftino : uel fa-
cris aut alioqui horrifbnis fine intell§<Su di6lioni'
bus recitatis autfcriptis, &collofufpenfis,autaIi*
cubi alligatis utuntur. Superftitionis limites hostranfilijffe fatendumeft, & propterea redarguendi
acriter refrenandique, ne in immane idololatriae fce-
Jus Sc facrilegium utrique,& a6l:orcs,& qui admit^
iunt,incurrentes,illius olim diras fubire
[^. fepoenaSjferoquerantur.
0»'
s i>emag.i»fam.pcenk
'^ar.rci««iir««td^monem,m.re.n«r,er4«oi
W«g«n.f'«iint««re«di.
Ctp* H'
, ;„rnner magi Pvthonis fpiritu inflat»,
Vimm & -|-)Lerique '"f"?"''^^l,^,;^:
&resperditas<5u,8^rUhHtJi,^ Kartemdiuinand.prontetur. i^ j.^
,M,. .»r X f„ff,,,t^s fuer.t,-"Vl' '
ifeftare pofle iaftant.
-^;^'^'T'reSraSlK4io.ut'qu,^malic.a.ut f"'^'*"'-".''*
, ^tiji^f, interdfi perfatans
ftum frauduleter facunt ,«1»«"^°
,fg„,
nihi.;Uperationenihilautparunoue..n^^^^^^^
lomUsdediumandicognmon^Uu ^ H
exorcifmis,exectatu>n.b.uot.s&«« J^^H.^^
pol|icenturpera^a«^^^^^authori, uelut tefti Cfrtusim .
^ ijj qui hic ut
furtiautakerius f«l«/^"° SSoUnis inter
innocentifsim.agnofcutur^ta&U j^^^„„t,ti
uicinos antea fempermxerunt^acm ,^ .^^^,
cauterio prxter meft^ra > "'^«"f^^j,^,, g^
multam fuftinent, ut^^^V' 'rrnumerof? famiU*.
•
odio diuellanturconturbentu q. num ^ ?._^^_^._
&celcbresuiciniajantea «°P""XrumeKecrandariifeordi=ehuiusex.t.al.s&caumn.ar«^^^^^
authores non ^l'°^'^'''"i^tfXios, equidem fea-
fos Reipublic*turbatores & faU-r^^o q
^.^^ ^ ^^^^
tio.Quibus,utmmu«umc^^^^^^^^^
giftratu .mpon.f««;^ttri muiaam: ac nifi 4 malefi-
^ualitatcpecun ae '«°?^. "^„„^dmodu in quodam:?iodef.ftant,eK.l.opumn-^J^^mad
^^^^^^H^^a^^
LiheYfextm, ///uero pcEnam ^ Mofe, ex Dei uoluntate fub lege uete- Leitit.isL
ri , eius farinic homlnibus conftitutam , illis non im--
precor, Eaitafonat: Vir &mulierin quibusPytho Posnadim-
ueicliuinationisfueritrpiritus,morte moriantur,la^ "**' ''^^^^{cp^
pidibus obruenteoSjfanguis eorum fitfupereos, uel"^^'^q^Ii^ju
capitali poenadigni-funr» Item : Animaquxdeclina* ttna.
uerit ad magos & ariolos , & fornicata fuerit cum eis,
ponam faciem meam contraiilam , Sc excindam eani
de medio populi mei.Et DeuM8:Non inueniatur di-
uinus quidiuinandofuturapraedicit, necmathema^ticus,nec ueneficus,nec maleficus,nec incatator, nec
confulens Pythonem , nec magus > nec a mortuis fci-
fcitans.Abominatur enim Dominus quicunq; iila fa*
cit , Sc ob iftas abominatioes excindit eos Deus tuus
ante jte.Sic interijt Ochofias rcx Ifrae), quia infirmus ^.Heg.u
fpreto Deo uero , & legitsmis medijs, mifit ad confu-
iendum Beelzcbub deum Accaron . Quaprcpterapopulo Ifraehtico illos publica ediclo defignata pcs-
naexulareuoIuitrexSaul, qui magos &arioIosab' i.Heg.zt.
flulit de terra , atqj interfecit eos qui Pythoncs habe-
bat in uentre.Nec posnas ide ille euafit debi^as,qu6d
huius familiae mulierculam in Endor confuluerit.
Gpntra Manaflem quoque , & Ifraelitas , Deus mire
excanduit: grauiterque puniti fuere,qu6ddiuinps
fuftinuerint. ^.Reg.iy Sc2i. horum ctiammeminipEfaiascap.i9&44.Suushiclocusquoque debeturijs, qui,utip(isi' £«w qmin
forumque uoIuntati©bediat,&adnutumrefppdeat, ftnnnlouelm
miferumcircunferuntdaemonem, indeditionemex*^*^^ ^monem
, r r/- .1 rt •• 1 o « • ca.ptmmtcirtreme iumtipus & ceremonijs adaaum, &iaman-
citnfer(fnp,p<x
nulo ab aurifabrp fan^ fubtili artificiofoque incar* na.
ceratum: uel qui eurnoftentantinduro, necfragili
fcilicet cryftaIIo,aut uitro (mirum eft,id a diaboli,ex
tartaris continu6 ardentibus euolantis, calorenon
folliquefccre) tarnftricle&irrcmifT^cocatenatum,
b utfuif
quumanimsfu^confulantmale^ J t^.^.^^^
Lpietatisqae XlTum uftxp*n..imitatione-tolerandifunt. Pf*^'^'T,!""
^^ paucos annosmque dignifsimum exemplum *«« P ^^Liusp^ofefs>on,sho„.^^^^^^
Rofanomme. ^"""""^^lgaruntque Csfar.sau-
dros propofuerunt, promui|a ^ ^jj^isaauumthoritWeKimiju.nSen«oJ.e^^^o .^
uigiknter gubernante ^.'«Pi!,''"^^^^ MarioNico-
^iW..«. mftione 8c P^"'^^."''^"^'" ^^tiXsobferuando.;^.«*M- i,i,
cancellariom.h.mulmnom.mbu .^^^.^^^j^
»;.,G.U«x Annulumille ^•^'^«"^^^^'''"Sngulis quinque-«'^"- ligatumputabatd^monetn
queinlmg H.^Jdiebus, ut min.mum ^ «n^^^^^ maleficas
que confulere .^°g^^,'''," ^^^.Stto^""'' '^*^"'''
ites coniurationesque .mp.as cont ^ .^^^^^
qua occaGone f"
'^"J^iS^ernere . fedSc
?.orboseK..ale£K.oorto aba^^^^^
curareuoluit. Q^^^P^^P^f Pc.natorias circaforum
Hle publico '°- -^foronaTnaus,malleofimu^folenn.terfpeaatorumcoro ^^^^^^ „,deh.
latum capt.u. ^^'^X^tn^rhih^^ aperire.atque
cet.pofti impofitum. ^^""'f^^l^^^, ./odo captumo^^^inoperfringerecog^tur^^eoq.^^^,^
P,f,
libertatedonare: " ^ ^"^ j^quiannulifolido.Tiu,
contritumd?mone.«credansq_
^^^^j.^;^
nimento iHum ^«"^"''S' fdem lTeconijceret:afta-quoque.utlibros.n.gne^n.d^-!^
^^^ ifumpf^et.
Liherjextm* S73nrs caufa fa<5las impenras.A6lum Arnhemi3e,i4.Iulij, t>^»«?^.
Anno i548.Eadem ratione erunt eryftallus , uitra , & ^J^ '^J!^reu'
reliqua nefario ufui confecrata organa, fententia fo- ^«^' nefano
lenni condemnanda, & palam infringenda. Horum ^//^i cofecra^
artificibus & patronis pro deliclimagnitudine, Q^ta,folenmt€r
«quioris magiftratus arbitrio infiigetur posna.inprmgBnda.
Porro de curiofarum harum artium libris c^i^MagGTnmU'
decerni debeat, ne quidem in quaeftionem uocandu:^J^
p^^^^rn e-
quum memorabile & pofteris omnibus fine contro*
uerfia imitandum hic exemplum legamus in Apofto-
lorum A(flis, ubi Pauli apoftoli pr^edicatione Ephefi c/^<^.i^.
comburuntur cun£li eo comportati execrationum
libri, pecunise quinquaginta millium precio xftima'
ti. Hermogenes item magus librorum magicorum vXW/^ Uh,
copiam magnam offert lacobo apoftolo, qui exure* "*"' "* •'*?^^^'
bantur.Eos qui magiam admirati fuerant, uoluminacombufsifie, tradit Athanafms deHumanitat. uer-
bi. Hos quoque libros prorfus corrumpi uoluit
VJpianusIurifconfuItus,!. c^terae. f .1. C familiae
herciC
Huc uniuerfum illud diuinatorum dasmoniaco-rumtheatrum, fecundo Librointerinfames magosrelatum,accenfeatur. ObnecromantiamaccufatuseftL. Apuleiusa SycionioiEmiliano, coram, Clau- tx^»^»^. d«
dio Maximo AFricae proeonfule : &, ut quidam uo* fff''^' ^^*
lunt,damnatus:licetpleriquefecusarbitrentur» * '^'*t'^^'
Quidlegeso^decretddemagis.c^ariolps^eop-
demq; confulentihi^ futumt
Cajp. IIL
QVid deinde leges & decreta detota illama*
gorum[coIIuuiepropofitaftatuant,fubijcien*
"du duxi. Potifsimum uero, quod ab ijs quo-;;t,yque obijcitur ,qui Lamias in tempeftate cienda 8c
3>i graridineprouocandonihiIpoircc6cedunt,iliud eft.
1. multi.
ik
/ . S74 Demag.infam.poenU1. itiulti. C. de maleficis ^ mathematicis,multi magii
cis artibus ufi elementa turbare, uitam infontium ia-
i^hasma- befa(flare,non dubitant, & * manibusaccitisaudentnesaccttos. ucntilare, ut quifque fuos conficiat malis artibus ini^
micos :hos (quoniamnatursEperegrinifunt) feralis
peftisabrumar* DataNon. DecembrisConilantinoAug. IX, Scluliano II confulibusiquorum ille Con-flantinus fecundus di£lus,hic non multo poO: Csfarfa6lus,& tandem Apoftata cognominatus.
Lamias autem noftras, ut indo6las , uetulas & de-
liras,artes exercerc nullas, nec ulla ratione eleraenta
moucre aut uitiare pQfife, ut nec ullum homine, item
d^mones cogereutalijs noceant,omnino non pofTtv
fatis fupcrque demonftratum eft. Quocirca eas da*
cretum hoc minim^ concernit. Si quie fiint,quae uitae
hdminum infidiantur, eique uim faciunt, ueneno id
lieri oportet." proinde etiam ueneficx tales dicuntur,
tdntradim- & funt : esE cxhoc edicflo puniantun Item lib.^.Co-nos,magos,fa (iicis,Imperator Conftan. A.ad Maximia:Nullus aru*mW6-«^ r-
nullusfacerdos (ide(l,uctitxmaHsdoaor)neficos laU ^
,
,
- \ • rr \ ^t j i•
Iiiiptratomnullus eorum qui huic ritui allolent miniltrare, ad lu
leges. menalterius accedat,necobalteramcaufam:fedhu-
iufinodi hominum amicitia, quamuis uetus, repella-
tur^ concremando illo arufpice qui ad domum alie-
nam acc€fierit:'& illo in infulam deportando poll: ad*
emptionem bonorum,qui eum aduocauerit fuafioni
bus uel pr^mijs. Idem Imp.ad populum: Nemo aru-
fpicem confalat, aut mathematicum, nemo afioFum:
dialddi,ma^ augurum & uatum prauacofefsio conticefcat. ChaUgietmalefa. jggi ^c magi , & caeteri quos maleficosob facinorum
magnitudmem uulgus appellat, nec ad hanc partem
aliquid moliantur:fi'eat omnibus perpetuo diuinau'
dicuriofitas. Idem Imp. Conft, A. &c.ad Thaurumprsefefliim prietorium : Etfi exceptatormcntisfunt
eorpQrahonoribi spraeditorumjprgeterillauidelicet
crimi'
Liherfextm. sfscrlmina quae legibus demonll:ratur,etfi homines ma^gi, in quacunquc fint parte terrarum,humani generis
inimici credendi funt : quoniam tamen qui in comi*
tatunoftrofunt, ipfampropemodupulfantmaiefta'
tcm , fi quis magus , uel magicis certaminibus afFue^
tus,qui maleficus uulgi eofuetudine nuHcupatur,aut
arufpex, aut ariolus , aut cert^ augur uel mathemati#
cus, autnarrandisfomnijsoccultansartemaliquam
diuinandi, aut cert^ aliquid horumfimileexercens
jn comitatu meo uel Caefaris fuerit deprehefus: prae-
fidio dignitatis exutus , cruciatus & tormenta no fu<»
giat.Si uero Gonui6lus fuerit,& ad proprium facinus
detegcntibus repugnauerit pernegando, fit eculeo
tradituSjUnguIisq; fulcantibus latera perferatpoenas
proprio dignas facinore.
Nullus debet confulere diuinatorem, & quilibet i
diuinando debet ceflare: &contra facienspunitur,
h. d. fccundum Salicet.
Nullusdebet confulere incantatorem dehisquse
futura funt,nec ChaIdaeos,nec maIeficos:& qui con^
tr^ fecerit, ultorc gladio capitali poensefubiacebit.
Viuianus.
Qui daemones inuocant, uel imaginescereasin'
cantant,puniuntur,h.d.SaIicet.
Facientesincantationes adfinemmali, funt pu-niendi : de lure uero Canonico , etiam fi faciaut
aii finem boni. 26. quxft. 2. cap. illos.& c. ex tuarutn
extra, de Sortilegis . & c . fin . d. tit . ubi Glofa. Bart.
Salicet.
VlpianusinI.iteraapudLabeonem.f^fiquis,fiEde
biur. dicit teneri conftitutionibus principum eos,
]ui aliquam illicitam diuinatione pollicentur , iuxta
.nemohabet. C.deMathemat.1 Diuinatio diuinorumq; confulta in Toletano fy^
lodo, & in cpiftolis Decretalibus condcmnantur.
Grego^
Sj6 DemagAnfam.poenisGregorius,Schab.26.q.5. fiquis; Siquisario!os,afa-
fpiees, uel incatatores obferuauerit, aut phyla^flerijs
pljylafierh. ufus fuerit,anathema fit. GIolT. Phyla6leria dicuntur
hie chartae, inquibus continenturincantationes. hdem,& hab. 2(5. q. 5. contra: Contra idolorum culto-
res uei arufpices atque fortilegos fraternitatem tuampaftoraiiuehementiushortamurinuigilaricuitodia:
quod ii emendare fe a talibus nolle repereris , fi ferui
funt, uerberibus uolumus calligari : fi uero iiberi,
inciufione digni , diftridamque iunt in pcenam diri-
gendi.
Auguftinus,ScIegitur2<>. q. uItima,admoneant
:
Admoneant fideies facerdotes populos fuos utno«iaeri*.t,magicasartesincantationesque quibuslibet
infirmitatibus hominum nihii remcdij pofie confer*
re,&c.£t{iquishaecexercueritclericus,degradetur,
laicus anathematizetur,
Idem ex concilio Ancyritano,cap.54. Qui diuina"
tiones expetunt, Sc morem gentiiium fubfequuntur,
uel in domos fuas huiufmodi homines introducunt,
exquirendi aliquid artemagica aut expiandi caufa,
fub regula quinquennij iaceant fecundum gradus
poenitentis diffinitos. GiolT. Secundum legem ifti
concremantur: Ccd ille in cuius domo h^c fiunt, poil
publicationem bonorum in exilium mittitur lut. G*demalefic. I.nullus.
Idemexc6nciIioMartinipap5s : Siquispagano-
rum confuetudinem fequens , diuinos aut fortilegos'
indomum fuamintroduxerit, quafiutmalumforaS^
mittant, aut malefic:^ inueniant, uel iuftrationes
paganorum faciant, quinque annis posnitentiain
agant.
Cetranofims Item ex conciiio Laodicenfi, cap.^o: Non oportetmcantatares facri« officf js deditos uel clericos , magos aut incan-r
EtcUfiaftt' tatores exiilere, autfacerephyia(5leria, quae animaru
LtherfextM.ruarumumouUprobantur.-hosauremcnf.
I".,
^^'^
'
'f«'"exconcil.oTo.'etano4.caD^o%-.
fcopus.autpresbytsr uelJiac^n, ^ ,^'qu'Sepi*
ord,n,bus clLcorL/harl ^s "uf-^' «l-iibet^d,.
authariolos.autcert/au.uresu4'''"T""f«or«,profitenturartem magicrm aut jio
'"''S°'' "^^^«iLaexercent.s, confuiS.iTe/uen d7 l
'";""' ^'"i'nore dignitatis fu^e fu^p nfus
^''^•''^."^"'«b ho.c.p,at.-ibiq, p<=nitentii nerne;,^.?^"'''
'"'^'" «'«i.fl-um ,^acrnegij foJua? ^ "* '^''^""^' '"«'«« ad.
qu?Slnttto^°,--o^erue„itad^^tus : & omnino nobis foSifuSei"^ l'"""''*^"-gratum fuiffe cognofcas
. E,i l^ "r'^"''""'"
?iu*rere:& quof?unquehu "f, od 'r^ "n^^^'''""^'•f^
,
'nue„.ris,d.ftriclaulLnec™Item exconc,hoAureI,anenf^^-
•
«nonachus. uel feculaWs dfmW ''"'* ^'^'"'^^.credident obferuand udror^ '!?" "'' ^"g"^'*eflefanaorum,
quibufcunm,» '^"''«'"«tiunturdas, cum his quiV^^SSrr '''^''"^n-
mun.onepelJantur. '''^'^"'"'nt, ab eccJefis co-
ItemexconciJioCarthasran, ,
tantationibusferuientem ffmXfr f"Sur,js&/n.t'on,busuelfcri;sinh^renem
dcon "''^i^P^^-ft'--feparandum prKcipimus =°''"entu Ecdefie
«^LlaLrarSXrp^V-JiSf7'"5'^"™': '
«entam, fortile^am &,El '°^'''' ^^ZabuIoin/fi>'Spenituserad1c"„tS"rr,T'"^
O fecuin.
fus eft,8c is enam ^l'^' ''^"^" ,,,iao creatore iuo.cas
diabolocap"U.tenentur qmre
^^^^aebeimun-
dari faafta Ecclefia. C«on 0'. b.(,^^^„„
d.s : Qui fe uat.bus trad de un ,u J
J^^. ^ ^.^^^^^ _g
nes d.cuntur '''^^
''^f^^.^Jdaeaciu?pnusapatr.,
nu,d f.b. reuelan ««''"'''^-"J.ft je fexennio lub.jc-
Lsfuntfancica.Can0m5u.elt ^^^^^^^^^q^i f,.
antur. E'de,n pcen^faHere^ P ^.^,^g^pi,c.o^
autfimiles beft.as ad lulumJ^^^^^^^^^ ^ g,,
rum c.rcu.nferunt •&^^°^\ ,^ turbam ad nugas
nealogi.am,autf.m.lumue.bo ^.^^^^^f^ a,deceptoriasobloquun
ureosq q.^^ ^^^^^, j„V,„
cuntur,& '.^^^^""''^.'^rutantesfententiam, nec
autem perfeuerantes, nec
.
;nft,tuta,omn.no
fug,ent'e.h.cpern.c.o^;^ff^^^,;ficut f,,^ Ca-
de.jcienuos ^''.^^^^^^^^i^.ccumtenebris co.nina-
^ Orimh.i. nones dicunt. ^^^^'^^rArifti & BeUal^
*nio^ aut quK
concordu <-'^;'j . Lamiarum 4 no-
"H.cnullainleg.bu-ut-^«^^^^^^bisdefcriptarutn.autattno
fitmentio. _ v,rnmmartem conde.nnat
i^iUiusd.fc.pliniefequaces.
diftrfimpei-wlwc.ent.iin"-»-
Y^Ecretaadb.c'l'£-^-,]t^^^^^^^^
\_J ainos protnulgata inter ^ „^j^^
LiheffextUs
cufator pcenas proptirea dIb";S"„^-autem '*'« ^ ^-'
ho.B.nis i,t,penfas. cruCrj Pl°"'^='-'^' " P"«'"Pr^ftare rependereque tene^^ur"''" ^ '^^•"'^'»
now5l?S5--^^ocerearte„.,g.,,„
«cantatnc,bus\,„,|iar^,;^^^'"'°"ntatonbusau<
"- rpeaant,a ufurpa:,e"V°a\re T^^^-r-^-i-g- nomen furt,nuerit
. ind.da^ i''
'^'^ '^"^ '«^^lat,s confentanea
i-ufficiem^aouf ""^*''''^'- r«ionifubdatur. .
''«nfaqae, ut gusftioaibua
?j«.n'^r:,r:u"^,rfa'';«:s.-. •""'^° ^^ ^''-^.
'"Penta fufpicione ineptj "h'"'' "^' ^«''"^ '»ul
,- i d.abo,o'de,uf. & rbTc^?'lr •P''^'^' "«-
! « dsmon,o ,=ef^ i„ terr,b,,e J^tlon "°r*,*''fi^''o^cacodsmonum antra i prS "'^P^'"''"^.& 'nox crudd.bus tortortbu e.f" T'^'''"'''"-duntur,
excositatis mnV f •"""'^cands tra
•«-torum mo^is"Sf„^'f
'n^ffabiJium ^0^^"el'ntnolint, fint ITZ ?' -^'"ancla. Na,^"«nta bac «rn fiti ^^Wu^f^™.*
'"on ta,^
«um i,,^ confiteantur s',"" 11 te;'" '^"^'^ ''^"-
-Mu.mtra,ic..„„-fc~^
.f. Dema^.infam.pcenU
{ rtdes &cquuleos confiau'o fuftinere.Si uero tortu-
,t .ceXate uifts inter carnificum manus exp.^
TentueTfS^^^SeVLbra.exhauft,ut,nu »p-d^^^^
eKoluantur.an.mamq.re^^^^^^^^
aut dxmonem U^«"'^^Xt^^^^^
cordium Sc
AS d s feuif^.mi.S iudices fangu.nary, o car.
ni.o P^^aUridesi u„uculenti,homine exuti.
f"!:::"^:mn!m;Sia pcul remoti ad ipr.
^ V: . -.
i ,d,cis tnbunal iuftifsimu uos ^puoco.qul
„s-«•^'^^',^f;^jXnet,ubi fepulta & cocu cataueri
interuos&n.e -.ecei' i pn latroc nioruul'
«erbum Fueru
J^^^^^^^SL man.feftifsimis mihi
;vrriX;e|%.ano^^^^^^^^^^^^Sic'lam,obuijsh=Ecde.nontW^^^^^^^
f,dun,cola,nden--M^^^^^^^^
Sus^tSfreltaedibiliSc plufquam Turc.ca
tyrannideceffetur.^^^ ^^^^^^i^j,„;^^
Comesq^^-f"'.™"}'"°,iJ.uias duas torturisdi-
ob «alefi-J^f^^fP''^"'":™l\"Sciamum acerbita-
ftraaasesufs.t, f^f'^'"^''fA' ^-et expirauit. Ex
^=^P"'^'T.Til"<,uXimuflfu'omaleficioun.usxonfels.one qv.* no
^^^^_^ ^ ^^ad ,nfan,am
^^^f^'"'^' tormentorum magn.tu
bili matron» tamuiantis, pr« ««^^^^
Ltber fextm, ///dine fatebatar: hsec eadem in carcerem quoq; incun-
£tanter abripitur cum uiro quodam,atqi ea crudelita-
te excarnificatur uterq; a tortore,ut ipfe qu^llor a Gomite ad me milTus, quod priorum femjnarum exulla-
rum confefsionem petijffemjfuo ore mihi faffus etl,fe
nihil ^qu^ mirari,quam quod incredibilem cruciatuu
faeuitiam fuftinere quiuerit. Experimento adhaecin^
puellahactcntatumfuerat, numaquseinieclafuper-
nataretiquodScacciditjUtetiamhacnotapronuncia*
returLamia. Fiililtatem hoc unico argumcnto ollren*
^\ , auod nobilis ille nullo maleficio Isfus deprehen-
deretar,redada£moneobfefrus:quapropterquumfa^
crificusquidam &monachus ineoabigendo fruftra
laboraiTent, noilrumfuitrequifitum confilium. O-rauiinfuper Comitem pereius quaeilrore &Iiterasea
caufafcriptaSjUtin domusmeasminilterium obinnocentiae eius certitudinem deftinaretur pueila dimilTa»
poft menfes uero multos ea cum uiro a tanta carniii-
cina foluta eft, Antea tamen etiam in Comitis fami-
liam (&nifimemoriafaIIar) infratrem ciusnothumgralTatus fueratfuisludibrijs pr^fligijsq; cacodicmo.
Affigitur & iam !e^o ipfe Comes menfes plures mu^tilus in setatc nondum decrefcente.
NuncadarticuIum^i.Conflitut.Imperial. Siquis JMaleficij fereumflatuat, inquireturcaufaSccircum- iH
^lantiag (utpr^dic^umefl) quibusuidelicetorganis, lipomodo Sc quando,quibus uerbis & quali operatio
le id perpetratum fit . Si cofefsioni addat, a fe aliquid
epultum efle uel coferuatum,incantationi perficien-
las idoneum,hoc ut inueniatur, curandum erit? fi au-
emuerbis autaliooperedefignatumid intelligatur,
imiliterattendendumerit,num maleficafint,aute6
"pe6lent : quaerendum adhaec,a quo incantamenta e-
lodus fit,&: quomodo-huc deuenerit:an in alijs quo*[ue eiufmodi maleficio ufus fuerit,& in quo, & quod
O 3 confe-
/I^ jyemag.infam.pcenuconreqautumindefueritincommodum.
Cumprimis hic iubetur, ac prius jnueftigatJone
prudenti inquiratur, qua materia, quibus modis,quoloco&:temporema!eficium ilt commiiTum : an
ueneficium (it uel ars &ludibr!um diabolicum, an
etism in rerum natura exiftat, & perfici queat: an
quoque talibus organis aut medijs: an hasc etiam
reipropodtaeconuenisnt: quapropter abijsrogan-
dumconillium, qui fubftantias e^rundemqueuirespenitius intelHgunt: quid adbsc detrjmenti harumope inuexere, uel inferre potuerunt, quum eas ut
plurimum res nihili Sc inefficaces, imo quifqujlije
comperiantur, utpoflreaCapitefeptimo fullusdo^
cebitur.
Artic. 98. Si quis per incantamenta alicuidam-
num. fecerit, punitor hic mortis fupplicio,& quidemflammis.
Qui uero incantsmentis citra alicuius ia£luram
ufusfucrit, poenasluetprodehdimsgnitudine : at'
queeain reconfilium inquiret iudex, quemadmo-dum de eo qusrendo fupra fcriptum e(l.
Hic in dubium uenire om.nino non debet, quin
incantamentorum ui hic aliquis iaduram renferit:
quod fi fa6tum fit,ueneficinm fuifTe necefTceffc/a^
lioqui non : quum intuitu, uerbis, imprecatione, aut
inepta quauis materia fub oClij ueflibulo aut aHbi
abllrufa, nulla induci pofsit Ijefio, quemadmo-dum in his Libris multifariam demon^
ftratur.
R
' tiherfexttlL /O^ign rcfipifcentihm proponitur Sy^ucslris fecundi
p4p£ hijloria^cui figmcntLm ^inneditur dc mi^
ferabili cuvifdam mdejicie multcris
fine, ap. V.
Efipifcentibus autem , pontificis Romani Sr. SyheTim s,
Sylueftris fecundi famofum exemplum ex Pla^ ^agt hiHo-
tina, NaucIero.Petro Premonftratenfi.Benno' 'l'^"^'^?;"?-
iiecardinaie,Chronico fratris JV!^.rt!ni ordmis prje-
dicatorumj& alijsj proponere uolui. Hic Gilbertus
antea uocatus , natione Gallus , malis artibus ( ut a*
iunt ) Pontificatum adeptus eft. Adolefcens enim,in
Floriacefi coenobio dioecefis Aurelianae inauguratus
fuit monachus : reii^loque mona{l:eri©,diaboium fe-
cutus, cuifetotummancipauerat, Hifpalira ciuita'
tem Hifpaniae bonarum artium caufaprofedluseilr,
ubi fe philofopho Saraceno magias peritoinfinuati
Apud magum uero hofpitem uiderat librum necro*
mantieum, quemilie clam furreptumcupijr* Cumautem religioiius cautiusque cuilodiretur, perho-fpitisfiiiamcumqua iliidomedicaintercefTeratfami
!iaritas,tandem fecreto ademptum ut periegeret,imi
petrauit Gilbertus:qui eo bona fide accepto,medita>
tur abitionem , periculu tame ex farto fibi metuensi
Giibertus igitur ambitione Scdiabolica dominandi€upiditateimpulfus,!arg<t^oneprim6 qu<demarcht-
cpifcopatum Remenfem, inde Rauennatem ha^lus i
pontificatupoftrem6,annomiilefimo (uttraditPc-
trus Prsmonitratenfisiutalij uer6,anno 997)maio-reconatu, adiuuante diaboloconfecutus eft,* eata-
men Iege,ut poft mortem totus illius effet.cu^us frau
dibus ad iliud dignitatis faftigiu confcendiflet^Quan
quaminterimartes magicas inPspatudifsimulareti
caputtamenaeneuinabditoconferuabstloco^aqMOrefponfaaccepit, fiquando a fpiritu maligno qiiic-
. . 04' ^mm
sS^- T>e mdg. infam, poenis
<j^uampoflularet. Demumcum Giibertusregnandi
cupidus, diabolum fcifcitaretiir, quamdiu in pontifi«
catuuifturus efTefr^rerpondithumaoigeneris holtis
ambigu^jUtfolet.Sinonattigcris Hierufalemjdiuui^
ues. Dum itaque Pontificatus fui anno quarto,men*
fe uno, die decimo in baOlica faniflas crucis in Hieru-
ialem Rom^ facrificaret, grauiltatimcorreptus fe'
bre, fatofemoriturumcognouitexdsemonumdre-pitu (teftePetroPraemonilratenfi) quipenfumfibi
foiuendum exiftimarant.At poenitentia du^flus Pon^tifex, & fcelus magici erroris fui coram populo faflus
deplorat: omnesqueprimo poi]:hahitaambitione5c
diabolicisfraudibus, ad bene fan6leque uiuendumadhortatus eil": deindeunumquenq;rogauit,utpotl;
mortem trijcum corporis fui iaceri &: diileiSli, quem-admodum merebatur,big3£ fuperimponerent,eoque
loci fepeiirent,quo fponte ab equis ueclum foret. In*
ter ipfas uero mortis angullias fuppiicat (inquit Bennp ) fibi manus Sc iinguam abfcindi
, per quas DeumblafphemaiTetjdaemonibusfacrificans. Feruntigitur
Dei nutu & prouidentia ( ut ait Piatina) equos ipfos
fpont^ ad Lateranenfem peruenifle bafiiicam,eoque
inioco fepuitum eius fuille corpus; utfceierati fciat,
apudDeumueniaiiocumfibi reiiClumefTe, iiinuita
i^t^4 aiiquandopcenituerint.
Triftiorem maieficse Anglican^ finem defcribitjnS^ec.hijl.
gxGuJilerinoVincentius, iicet fipmentumeflecre^^ dam:tamenutmilceanturieriaiocis,Lectoremiuua-.
MaleficA^ t»it fabula,uei hiiioria fabuijs non abfimilis. Mulierj
diuinatnct inquit,eodemtemporcapud Berheiiam Angliseuil*
^uidkmorte Jam , malefica& diuinatrix, cum quodam dicconui-accident. yaretur,cornicula quam in deiicijs habebat,uocalius i
foiito nefcio quid cornicata eft.Quo auditOjdominse f
culceilus demanuexcidit, fimul&uultusexpaliuit:
eaquediutifsimeingemifcens^inh^cprorumpittan-
Lihcrfextm. ySsdemuerba: Hodieadultimumrulcumperuenitara'trum meum , hodie incommodum grande 5c audiam&patiar. AdiiuceaIoquente,aduenitnuncius,c6*
dem die eius ftlium & rotam familia iubita interijiTe
morte narrans. Ea re inteile6la, continuo faucia do-
lore decubuitjiufsitque acciri fuperftites liberos,ma
nachum & monacham,quibus cum gemitu ait : Ego" miferabili meo quodam fato daemoniacis artibus ha^
denus operam nauaui, uitiorum omnium fentina,&
illecebrarum magiftra, fpetantum ueftrae religioni
innixa,quum a me ipfa defperarem.nunc itaq;,quan-
doquidem me daimones habituram exadlores poense
fcio , quos habui fcelerum fuafores, per materna uosrogouifcera, utmeatentetisleuaretormenta: erite*
nim de animae perditione fententia irreuocabilis.
Corpus ergomeum incorioceruinoinfutuminclu-
dite in theca lapidea , operculum deinde ferro plum-*
boque conftringite , & lapidem ipfum tribus magnis
lcircundate catenis. Si tribus no6libus ita fecur^ ia«
cuero,quarto die me fepelietis, quanqua terram cor-
pus non admifluram ob meamaieficiauerear. Can-. tentur pro me Pfalmi quinquaginta nod:ibus,8c Mif-
fae celebrentur totidem diebus, Matris uoluntatemexequunturliberi,atnihiIpromouerunt. Primise-
I nim duabus no(5libus, cum clericorum chori Pfal-
1 mos canerent circa corpus , dsmones oftium templi
immenfo obice claufum , leui negocio cofringentes,
duas extremas thecai funeralis diruperut catenas,me
diaautem operofior permanfit illsefa. Tertiano6le
circa galiicinium,ftrepitu eorum qui oftio appropin*
quabant, totius monafterij fundamenta uidebautur
5fuccuti. Vnus sutem ca^teris uultu tsrribilior , ^i fta^*
3 tura celfior , ianuasmaiori liirtute collifas in frufta
deiecit, arrogantiusque funus petit : inclamatoque
., mortusenomiae, ut furgeretimperauit. eamoxre^
ai O 5 fpon-
fpondente Nequeo ob u.ncuU _ So!«^^^ 4^^^^
malotuo , ftatimque"'^"f
™'"J^.i^ti ft^pam infre-
.ociameluferat^nuUcon,^^^^^^g\t,thec«queiuneralsopci t
,,f^,,
Ip^rehenfaNnanu palam ommbusea n« P^^^^
.e%rotraKit,ubi.nproc.nauftab^^^
perbd hmniens, und.quaqu p^^; (iumocu-
ferrei.:qmbus.mpofita-fe^^^^^^^
> trsXrc^^Sr»^-"perquIorfer.aud.
banturmiliana.
cHfto-iKCrMrceTfo-ciJlcrJ»»»»*'
C<(p. VI.
I amifi quas ita nuncupanf,
funt fexu mul.erculs, '"»'• i^potes.anU
^naturamelanchoUc«.mem';-l^P^^^iid„,
.num temer^ defpondene .
K.gu* n^.^^^^^^^^^
eisMjsuelutidone.sorganshb'«
.^„„„ijs
inng.t, .c P««f'"''"^'^^^'^ibr js efFafcinat:..fe fe-
^..„„.oconturbetform.s.quaru.n^^^^^^^^
i.„,.W.;»-ciireexift.mant,f«tentu.q- q .^,^.^^^,^,,„
/. toom.»- r,ifsimum. En.muero " P^/V 4 dzmone Sc
^-tr" omnem ad nor.t»am e%.gas ^«^^™ ^^^i^ibus , iUiu»*^'" aeipoirunt,&ag.int«r,acq«^abho ^^^^^^^^.
o|era ac 5"^^":«"";.r.rdef.tnat^m efTe compe-
i^d^emonio. q"'^?":'^ '°f ' t.in h^reticor«m na-
H«nUm nes. Vix «^^'^^"^'''"'."uum hocnomennemo.
r«- mero collocare a"deam .q«u.«
3^j,,^enfanati.
^^''•'•„if.femelatq«eiter«..admon.J^^^^^ ^^^^^^
cis imb«t«s «^-'«"'^^.Vn^^mentenonfacith^re.perduret.mereatur.
^''^J'"^. Quareh«mente
?icum, fed«oluntat.s Pf'"'l^, j^aginationibu.
- protfusifatanacorrupts,&ta"'S"« S ^^^^
LiheY fexttM. s^1di{lra(?^a£, fi nihil ahud iprjadainallutn commile*
rint, eruntexsminandse, &re£liusin prascipuis no-
iirs fidei Chriftianaecapitibus inft-ituendae. ut quodin fuse huius religtonis mchoatae primordijs fpopon*
derjntjdiabolo renunciantfs,atque eiusramen clan*
deitino frauduJentoque induclu (quod primae pa<*
renti Eua&quoque cunt^gjiTe fcimus) poilea decli-
narintjncantse, idiam renp!fcertes,exra'ubnoriin-
flitutionepr^edareper DeigratiamjOmmibusfuisui^"
ribusfatagant. Quid hic dsemonio minus poterit,
f^jfifione contraria tidelis I E S V Chriftiminifter C'
qui ouem fatgnse fuggeftione perditam requiret, atq;
edoujle Chrifl:ireducet.Facileuerc,fs6t0sttentepe^
riculoinipfo artiriiiorum Fideiexamine, fiforteali-
cubi aberrarstmaleperfuafa.elucefcetr&numfanio-
ri doclrinss pertinaciusreludeturmeliusdc^la, mie-'
^reaturque Hserefeos notam, anconuerfas Scafedu-
fi:ionis uitiatseque mentis ueterno excitata, in Eccle
{las m-embrum denuo recipi, & pro feorariextoto
peftore cupiat,obfecretquc.Propterea non tam pro#
«liues effcdecet Chriftisnos, ut fide &m.entepro-pter fcxum ac astatem imbecilies uetulas , ex finiftra
aiicuius maleuoH opinione , fuggillationeque, in te-
tros illos,fquaHdo«,hominu cuftodiae non defignan-
dos carcereSjhorrida cacodaemonu captos torquen*
tium domicilia,pr3ecipites agant,atque crudelifsimo
cuiuistortori immaniter excruciadas quouis etiam
Iatrocifsimo tormentorum genere, uelutin Phalari^
jdistauro coclufas, in carnificinam,humanitatispro-
feclo afFe6tum omnem exuti tradant : qnemadmodiitnultis inlocis nontamprudenter quamfeuer^fie^
j
riconflat.
IPrseterexorbitantiumcruciatuumdoloris iniqud ^'/^"»'^
1 infii^los, animaduertendum etiam, intercarcerem c'*^^'^^*^
. -& cuilodiam multum difcriminis conftitui a lurifpe^«^*^
'
Irito^
:
S^S T>e mag. infam.pcsnis
ritorurnrGholarquaejeorumquipotleapleiSlenturui-Co^. \ih.9M ta,cuftodiam neutiquauult efle poenam : quam a car*c;*/?o<i>rfred-
^gj.^ horrido diram irro^ari etiaminfontibusrenfei*
runt , qui prster mentum quandoque m illum tuere
detrufi. Venim ut squitatis commiferationisque ra-
tioIabefa61atanegh'gitur, contemniturque: fic& cu'
ftodiasnomencumufu apud plerofq^propemodumcuanuit. Ita fit, ut fohtudine diutina, carcerum fqua-
lore, cahginetetra,uarijsqued2emonumfpe6lrisex-
horrefcentes mifellse Deicreaturs, antea nonnihil
diaboli afsidua fuggef{:ione,fafcino 8c delu{ione,me-
tisfenfuluxatag, & iam denuotorturisuarijsexcar'
nificat^, dum quaeilionibus atrociterfubijciuntur,
cum morte femel momento acerbifsimam eiufmodi
uitam commutare malint, quascunque propofita fla-
gitia libenter confeff^ , quam ferocius in eafdem pu-
tidifsimorum carccrum fpeluncas&equuleos practf
cipites retrudi.
Hoc modo fa6lum eft , quod haud ita pridem ani-
culam tormentis eo adegerint,ut iam Vulcano litan-
da, fateretur fe hyemis proximae anni fexagefimi-
quintifuprafefquimill^fimum, afperitatemincredi-
bilem, frigusextremum, &durahtifsimamglaciemgenuifiTe, Nec defuere uiri graues , qui ueris ueriora
hseccrederent, quum inuniuerfarerumnaturanihil
extetinfulfiu§,quemadmodum admefcripfitD. An-tonius Houaeus,uir do6lnnajpietate,atque exiftima*
tione amplifsimus, abbas Echternacefis^nominibus
multis mihi unic^ Sc fempcrobferuandus.
ExfsrmcntdindignofcendlshmijsfiiUil^
cifimd. a[f.VlL
iEterum quod manibus pedibusque colliga'
tis,uel pollice manus dextrse, magno digito fi-
oiftri pedis , Sc uicifsim poliice finiftrae , digito
magnp
C
Liberfextus, s^9magno dextrIpe(]istranfuerreuincuIoafl:ri«5lis, La-
mias maleficij reas, aquje inie^as nunquam fubmer-
gi, at fupernatare , uelut certum experiraentum , nec
fallaxindiciumefTe, apud magidratum &;carnifices
in plerifque ditionibus obferueturin^ illud nhnis eft
ridicuium,mirumque,huic infulfas perfuafioni ullum
hominem, uelleuiterrationisrenfuprsditumjfidei
tantilium apponere.Natationis (iquide caufas, uti le- js/atathm
uitatem, raritatem , fpiritus fuftinentis coclufionem, canfA^
corporisuiuihabiiitatem, idque genus reliquasna^
turalesoccafioneSjnonmagisinefte his corporibus,
etiam fontibus, ut quidem fateor, ita aflerere audeo:
fi quid eiufmodi praeter naturs ordinem uideatur, id
fieri fuffulciente feminas,de quibus etiam falfa eft fu^
fpicio , diabolo , ne fubmergantur ( conniuente Deoob incredulitatem magiftratus,fa]lax hoc experime-
tumadmittentis) quoinfententiainiquamiudicem
tandem inducat hac fraude impolloriile, ab initio
fanguinarius.Mulierem quoque rariore carne prsedi^
tam, &tenerioremeiTe,quamuirum,docetHippo- Li.tJeMarcrates. Tradituer6Philarchus,inPontogenusThi- bpsmnlieh.
biorum ciTe , & multos alios , quorum notas in altero ^" ^^^^^^-
ooulo duplicem pupillam, in altero equi eftieiem afsi™*-'^^- 7-
gnat:neceoidemporiemergi, nequidemueltedegra ^
uatos.Id fi uerum efl,connatum effe oportet.
Similistemeritatis Scruperflitiofse dsmoniacaeq;^^^ecud^tfar
falfitatisexperimentumefl, quodinMalleolegitur: tli,qH£ft.i,
Die Dominico fotularia iuuenumaxungia feu pin* inmm»,'
guedine porci, ut morisefl: pro reflauratione fieri,
perungunt : & ficubi ecclefiam intrant,tamdiu male-
fic^ ecclefiam egredi ncquibunt, donec exploratores
aut exeant , aut illis excundi licentiam exprefTi^ con-
cedant. Nec abfimile erit,quod in hanc dignotionemplerifque in locis obferuatur admodum impie,ubi exterra quam ter fparta primum in fepuitura inijciunt
paflores
/p De mag, infam.pcenls
paftores, portiuncuIaMii]airacnncioicilicetran61i^
ficaca,calcando lempli iimini fupponiturinec lagairj^
fi in templo (it, tum poffe egredi pucatur. Itiixn afTa-.
las fume ligni quercini , in quo aliquis fit rurpenius ,
uelfe ilrangularit:inrperganturillceaqualailrali,co[^
locenturquein templi ingreirumecegredi eapoterjr;,
niil alTulas (ummoueris.
In 4ibello Coniurationum Romse & Auenioni im^
preiTo fic Icgiturr Adcorrigendum & notiiicandum
maieficam,accipemu]6lram nouam,5cformulam ca*
fealem nouam, 5ciiaaneam nouam. 3cn")u'ge de om#nibusuaccis ,
quashabcs, anmmlac^is,quod poisis
formare uel facereunum cafeQm in nomi.ic illius maleficas, 5i forma per prsedielauafa unum cafeum : 3c
cumfaftusellcafeus, pertora i;uiTi i^rmi-la acutato-
tum caieum : Scperhocdenudabituriptamalefica in
facie,&c. Confidera item maleiicam \i\ froote dlms,
quiadiabolus abraditeam cum ungul>. podconfen-fum ad delendam facram unclionem baptiimatis, ita
utftsgmain frontegerat;id quodtame femper^quan^
tum poteil:, cum peplo utlaie n.titur. An hoc uere ira
contmgat,uide iib. 2. cap.2o.
Pf^terearegulus apum. aLamijsdeuoratus, cre-*
diturhasne deli6lum in tormentisfateantur, confir«
marc.At eadem hic ell: ratiOjqux in ahjs/uperifitiofa
nimirum credulitas. Contr^,Achemenidon plantam
coloreeledrifinefolionafdiinTardiilylisIndia?, meminit Democntus , cuius radicc \n. pallillos digedaj,
in dieq; ex uino pota , noxij per cruciatus node con-»
fiteanturomnra per uanasnuminum imaginatio'
nes. VideSr Caputii.hbrihuiusnb-
ftri Quinti,
Liberfextm, spi
Qv,£ m mdcficij perpetruti mquifuione fimt fa*
ciendd:,^ conffionifoli non cf^efun'
dum. Op, Vill.
REguIam^utem hanc minim^ fallacem dquae^
ftionibus obferuare decuit, utdefingulisiliis
flagttijsiamconfefsis^accurat^cumiudicioin'
quiratur,quas alios paffos dicunt/atenturque ^rum-
nas Sc caiamitatcs a fe illatas , num ita fe habeant, uel
inrerum fint natura; & fi comperiaturquofdam ita
Isefos, uel morbos aut ddmnum perpeiTos efi^e, ut iamab alijs hiec confefsis , defignata huiufmodi mala pu#
tentur : inde quibus medijs , materiebus aut organis
perpetrata finr,penitius inueftigetur:^k num illa me^dia, materies aut inftrumenta jftiurmodieffeclibus
producendisfintapta,confonaque, Vbinaturalium
rerum Sc uirtutum cognitione celebrium medico-rumiudiciain confiiium accerfeantur, quemadmo*dum in alijs quoque cafibus eos fpedlantibus fieri
uoluntleges, Vtenimnoneilalicuius melancholici, Conftfi»»i
aut mente uitiati ftandum confcfsioni : ita etiam ex ^«^'^f ^•^P
harum confefsione non efi; infligendatemere puni-j''^*" •'^^'^*
tio,nili excertis circuirJtantijs, & demonitrationi-
bus euidentibus , indubitatum conftet uenenciumueluenenatio, pharmaco uidelicetpropinato autil-
lito:aut eo iocJ,ucide halitu inficere manifcftu eft,de^
pofitoOportetfiquidemprobationcslucemeridia- inaHUnecri
na efi^e clariores, maxim^ in a6lione quam u&cmi mmaU otior-
criminaIi,quxIurifconfaltoruiaudabiliscftfentetia. *^'/"-^^*<''*-?-
Nam in hoc maleficii negocio, multa turbulent^, uel^j"»cernsri
cxlinutra opinioneaut lulpicione, uel maiitioieeXy.;er(;>v
inaligno afl^eclu, uel ob morborum difficultatcm,
aut rerum ia6luram, cxincreduiitate,qu6dnonfa#tis Dei iuft^ uoluntati ex animo fe totos quidem tra-
daat, fubijciantque, dicuniur,multa confufe de alijs
fparguu'
S^2 Bemag.mfdm.pcenlsfparguntur, cofersioneitemillurarumadaemoneue-
tularum fanciuntur, diabolo frigidam hicfuffunden'
te ,'& machinationis clauum fideliter dirigente : ut fi
quisauremapplicetfaciie, accufationcm &confef-
» {ionemratasexiftimans, itafe tandem delufumfen»
ti€t,quo tanquam in labyrintho inexplicabili inuolu»
tus,nunquam fit cxitum inuenturus,{i ad legum nor#
niam Sciuris rigorem cun6la ex auditis exequi fba^
tuat.Eafatanasars efl,rcsufqueade6 tricisfubtilifsi'
misimplicsre, confundereque,ut necullaThefeifa-
gacitate extricari, nec Oedipi prudentia explicari
queant. Sic uel in principijs omnino fubil;itl{re,& in-
tra metas fe continui(fe,aut matur^retrogrefrum effe
pr^llare, nediaboioabinitio homicidje, obaperta
mendacia aut ueritatemdolo faKitateque uitiatam,
aperiatur feneilra,per quam fe in aftiones noilras in^
finuet,ipfare&ufusobferuationecomperi.Necom- '
nem longius graflandi occafionem fatans prseciden/*i*
Ai^ compendiofiorunquam erituia: alioquimenda-i
ciorum, calumniarum falfarum, ueritatis momen- i
to interdum mixto ut dolusiateat, criminationum ;.
atque accufationum nullus uidebitur modus aut|
finis. . i
VeVarietdh Huc Cardani fententiam adduxifre iuuabit. Con-ij-.c4/>.So. ftathasfaepemerito ple6li,inquit, quod fintmalefi-»
cse,aut etiam ob impietatem : cxtcrum plerunq; iluU
tae foium funt,nec cofefsio integra, nec iudicium, ue*
lutde latronibus ac furibus, reliquisque fceleratis
hominibus,admortis poenamtrahipoflet. Sed om-niaplenauanitatibus,mendacijs, repugnantia, inco-
ftantiaqae. nam illud quod dicitur, conuenire & co*
teftariabfentes, omnino falfumed: necnifidedie
congregationis conueniunt , cum uulgata fit quxnafit.Iduer6argumentumfire6le Bc diligenterexami»
netur,oftendit hanc artem cfle prorfus falfam, & ilks
no
Liherfextm. SP3nonuerSInunum coire:nain unacentum autetiam
plures detcgere polTet, cumillarummuliercularum
opinione tot interfmt. Verum non nifi fama agnitas,
autuirujaccufant, quasnonexiudo (ficenimuifio'
nemillamuocant) fedexauditu& colloquijs agno'
fcunt: utrum uero uigilantes, an dormientes,certum
cft quod in utroque tempore. Eadem autem uident
atque audiunt, ob fixam contemplationem , fidemq;
illius rei : uelut Rafis enarrat de illo qui fe gallum obftulticiam cxiftimabar,ftatis Horis gallorum morc adcanendum furgens annis pluribus. Hsec autem opi-
nio ac uifiomutuisinter fecolloquijsmulturacon-
firmatur. Ncque adeo frequenter ad hunc abeunt
ludum . qussdam cnimuixter inannoaccedercfibi
uidentur, nec quidem uolentcsrquamuis & hoc per#
faepe contingere putetur, maxim^ unguentorum au*
xiiio. Hsecille»
Trmm muliercuUrunt oh matcficij opinionem exU"
(iarm confej^ionesproponuntury penitiusq;
excutiuntUK Cdp. IX.
POrroutexempIis lucidiorcuadatresperfcob*
fcura^ tenebrisque inuoIuta,duarum mufiercu-
larum in ciuitate Imperiali paucis abhinc annis
captarum , exufl:arumque confefsiones , d me rcqui*
fitas, Confulisque aflenfu excodicillisiudicialibus
communicataSjhic proponere uoIui,quibus fubiun-
xi tertiam. Primum una quide fatetur,fe i Deo om* J'rim£ m».
nipotentedefciuifie, &diaboIomaIeficioadhsfifie,^^['^Uml
ac amafium fuum appellari Bernardum: deinde eflPe- f^r^^Q^
cifle fingulis uicibus pomo , ut matrona quaedam N.fexies partum ediderit mortuum. Confitetur item,
fe cuiufdam uiri N. filiam,cereuifix hauftu per male*ficium enecafle : identidem & N. uxorem ita iam le-
^o tanquam ex morbo affixam, maleficio iaefifiTe.
P Pro.
«enim noftrum eft, ^^^^'P'^eft(docente Chri-
,„.,.s. omnis qui f^^^^P^^^^^""^' ec"mm ,« diabolo eft.
x.i..».5. fto) peccati. Qutcommtpeccata
^^.^^^^.
?x ^«6»;, i;,:n^''^."^"'r.SS'K^ qui non facitiu-
....:::: S^riToreftmrcum, ^^^S2Z££.J,^c.u. jTi non Collig.t «^«'^;^„' PSiocus eft. Quid e.^
Apifcere poff^'".'^''^ P^.^^^Xguta .r.a.usque in-
r^"tdrcTri?n-u^^^^^^^^^^{htttta.adlui eo§"^', . conformitatum.patronos.
tarhic locum «P»'^J'^"^,^^|^ „d,« monachum,ubilegitar uxoerna.nb.,gq ^^^
ac ut eam»'^,^'^"^"' Jrapho propria manu,& fangul
licUum.trad,tochrog^aphop P^^^^^^^^i i,„nec&fignato.Pofteapoei^tu ^^^... ^^,.,^^
bu fratr,bus fid,s expl-;'_^^^<^^;fg^^.i^fe concubi;
0„c*u. dsmon.o f^h^J"';'";"'"^^^^^^^ diK«it, phantafticfi
.„„. d.mo.. tum dxmon.s Bernaru. paiu.j^^^, ,; ^t
:
8'''^^S'"rffrd£Atdphan?afma.utminusfi-ubi ex profeffo '1''"^"'".'''"
^^fefsioni eius fueritad'
dei uel hoc faltam"7'"4Xan nte.erroneaquo'bibenaum
qu.e.mo^K^^lluc^^,^^.^ P-co Ber.
que cenl^^nda e... Qu^sipfus fibr.id corrupto au-
tis4uemuliercu!s)"iT°,, "'^'"''*:'"i:ffone,men.hnn. Nac p„,„o me ,;•!'„? ""/^ P"""^ '^'^S'^- de^«enenura,V-od foL;"" '^rf"
^^*'!-'- '"'^ ^^^'^"'''^
modum quoq., num ea fu' ^t^fr
'" '''"'
<5"''^^'^''-
fotu. eoecando pecuii.r c''"' "*"^"' ^fficacia '
femel tantummodo ,1^^. ""'•""' '''"'^ "«^«"5fetum excuteret
: nec t'"' '°"." ^'''''^'' =""*^
'•oni ftandum erat o,,^^ " '""'''°= ei«s confef^ '
«'tt.tur. id uitiato feJip J^;' A ; '^"''"'^'^' P"'
['3 ilJam plan^ infon'eSl ''' '"'"' '^"-'^" '«'^-
iaadrat.onis peroend" [ '^P';'"''' ^»i'^'^g«-
Pendor,rJd;pL„'defi;aNT "°"/°'P"<'!emerLpermaleficij,„,dicendl r^f^^f hauftufublata .
'm'".rtumfuerat/;Snr ' ^'.^"''"^ "''^'^^^obnneret. ^dhib/ti^ n cS^^^t- "'™ ''^'"^'•'^'«
"«'» cognuione infi.niba7 u?.!y""''" ""'" ^^^
gandum. Nec minori fln/^''^".'"^^ eratJnaefti-
«[ganis autmedns coniu^i M "'^T'"^""'' 'i"'^''^^'« uulgats & odiofscfrm-
"'''""' «"^'uifl-ef^c>pronasadeoofFerredecr ,"" '"'."'''^fi'^') «o-
'^^'^ 'ncantatione infortunimr'- ^"''^^^ronhiP^-pcreatumnarrantameTte
Tv''""^"'^'^»*^ <"«
"^'*, p^faerfo dsmonirLft A "°r'^*"^« ''«^ ue-«eramorbi eiurc^m.r i"'^""'^*'-'. e«c,ue^J^•'.^'t' quem^^s^af :'^',^-^^'^e '-'^ efTe libl:::,:U'us fe crimin is reos fac'a« ! "°" ''''*^"-
'^"'J-^
«enufts,pallion.gro. 8crel quo.^^^^^j.^
iufsit eam non ab'«.^°''*A'°T, '„ in; ^es neceffa-
pollicituspatro—f^^^^^^^^^^
rias & P"'^"'*'";^""^^'ELti fe deuoueret. Atqi• cifsim ipfms confiho &
«"f"JT ' „t,at hic uir . E*magnum auri ^u™'?!'^'?
''f,'^"^^^^^^^ om-
uero in ipfms affenfu"^''"X S
„ c^^Hfti. & om-
nesranaos.Htnccmuma ^^^^^
'^"^^E^KKaSnq^^^^^^^^^^men fib! eUe Ale^anac , ^ , o^ „5 uenereumcubinum q'^"".'i°'"'/"^:a"m cereuifi? coaori N.fecumperfec,ffe:uemftcudam.e^^
fclicem rerum fortunamc«^^^^^
^^^.^^.^ j.^^,
uttlgaris paux.llo,uafmanc^^
j^^^^.^^ j,^„^
dito: item, fe
«^f""^.^^"luod alicuius rei dona-
P-'""'';?rn"X:Spu=rumN.^^tionem ipli deneganci ^Vb.dumreddidiireac.nut.laffe. Atquiuides
„„^.««.'^^'"."""^'"^ffr.ta contrnaum inijlTeuel.mag.na.inodumuen.ffe, atq, contr. ^. ^^ ybro am-
riu, uel nulhus cert^"Xohantaftico ,
qui ea ima-
plifsima oftedi,cum ^'«»^'3*"'^ fo^m fpiritus
Pginariaueftaus orm^^^^^^^^^^^
effetueft.u &"'°"f«£V „^on aurumfqueadmo-
hicprotuht.qua.llam deluUt no H^^j^l^^if,
du^ quoq; cocub.tu -^^ " «;""'Vuius uirtus qualis
nu.Us fir.fi in e.-.rterna '^u" «^'fPP^ fronS;
Selcofimiheseptioneper.t.iaduduaqu.q ^^^^.^
Lihcr/extuf. s$7Screliqun toties mudatur facies,eamomnmo abfter*
fiflet. Baptirmiautemuisrecusnosclocet,eammini^
m^in carnisabiutioneconfiftere, utfordesabluan*
tunTedutbona apudDeumcorcientiabenerefpon- i.Petr.}.
deat. Fufiorem omnium refutationem Libro fccun-
do cap.ip.io.Sc reliquis inuenies.
Non plus habebit ponderis , huius mulierculae in
fraudulento eontrad:uabncgatio : quin fi admonita,
fideliusqi inftituta , eas diaboli cognouiflet artes, re^ •
fipifcens , erroremq; confeflTa, in Ecclcfi^ finu rurfus
debuerit admitti. Petr^ k Chriflo pr^monitus, ipfum Matth.i^,
ter.fana mente Bc corpore, cotra animi teftimonium, Marc.i^^
abnegauit, etiam prsftito iuramertto:quem tame cle ^**^-^*'
mentiae fuas oculis Chriftus ufq; eo non eft dedigna*
tus,ut ipfum etiam Ecclefii^ caput conftituerit. Quidfrequentius impunitiusque ( apud Italos maximd, fii
quidillis exuotominuscedat, prsfertim in illicito
aieag lufu) quam blafphemis horrendisque uocibus,
pollice etiam inter indicem Bc digitum medium ten*
fo,ac facic coelum uerfus ercfla , in corum defpedu
,
Deum & Chriftum abnegare c'
Num infuper refins modicum , uafi fuppofitum,
labeat eam poteftatem uitiandi cereuifiam , in qusc^lioncm exa6liorem uocari oportuit . aliam etenimrorrupts cereuifiae caufam neceflario fuifl^e aflerent,
:|ui rerum naturalium fontes uera ratione fcrutantur
^inteiligunt. Nec fanitate fraudari potuitue<floris
ixor,nec puer mutiiari,per carmen, nifi acceflerit uelenatiOjCuius hic nullantmentio.
Tertia ita habet. Apud HoIIandos in oppidis ma*itimiSjRoterodamo&Scheidamo, ex pifciumca*
)tura maxim^ uiuitur.Horum incolje quum heleces
'ifcaturienauigaflTent, & pifcium copiaonuftasre-
!ucerentnauesRoterodami,r€tia]apidibusonerata' '»cheidami retraxerunt . Quod infpcratum infortu*
P 5 nium
rnam maleficio confeilim imputabatur. Qaocirca
inulieriinijcitur manas,qiisincuai^anter fateturma
_ . leHcis fuis artibus id accidifTe, & fe peruitri foramen
f^Aoridi- (quodoftendebateius magfistudinis, segr^ucdigitu' iuid. trjinrmitteret) dam pifcibas ill] infidsarenrur, tranf-
iioiaiTcjSc in mytuli teda (inoiTeircoIp nofiratibus di-
citur) fe mari commiOne, illadqi traiecslTe ufqi ad ha-
lecumdationem, Scibi incantamentishalecei fugar-
f§;Sc earaiTilQCO fubieciiTelapides. Latahincpoufsi^
mum fententiajfiammis illa deuoranda traditur.
^Piiiinfi^ I^ ^i^c confefsioie expendendum erar, num in re^
iA ? c rum naturafitjOperante diabolo quouiodocunq-, pro
fuo arbitrio 3c uiribas, per a61nfsimam uitri rima, ne
ciigiti ouidem capacem, adultum transferri poiTe ho'
minem.non ej-; folo fpiritu Habilem, aut ex fubftantia
tiu6i-;nIiquabiliueconcretum t fedexfolidisofsibus,
teaacibus ca,rti!aginibus, riccistendQnibus^Iigameti
tis,neru!S,membranisque prseter mufcurofam carne,
compailam: qui fi ctiam in iiatus refolui pGtuiffet^
eoi'u^5.': tamen (imul perrumpenteui illud uitrumin^-
irihgi debuit. Ad rationis item normam opo.rtuit oo^
cari, qaomodo iu mytuli teilula proucdai' ^tatis fce>^
jiiiria cum tantolapidum areruojretum potueritful'*
careuarium turbulentumque. Scdnec traieftu hoc
in teftula opus fuit ei, qu^ mox per uitri anguilifsimu
foramen pernicifsime uolarir. Tamueroomnislisecconfefsioellinfuin^jfutilis, dilTona, abfurda&mcn-<.Ux,ut mul>ercuUm h?nc uel deliraire,uel melancko*
lia fuiife agitatam, uel ahoqui deprauata phantaGa dii
£lam, ueladsemoneobfeiTam, quiuslhuiuslinguam
rexerir, uel exeauoccmediderit, quilibetnonomni-»
no mentis ijnpos dijudicafleualucrit. GioiTas com-rninifcanturqii^fcunqueuQlentieiufcemodi iudices,
fententiam ita fanguinariam rite pronunciari poiTe in
reaelincognira, fiuce>;trarationem&rerunaturain
pofita,
Liberfextm. SPPp6fita,nuIi!cunquamconaincentrationlbus. Quareautcm non citius proniusq; credam, cxDei permiiTu
propterhominum incredulitateutijpunirentur, aut
ctiam probarentur, fi adflnt, fide]es,diaboIum qui potuit,eosinucxiireIapidesutdeciperet, quodillipecu
Jiare efi-,quam admittam, mulierculam, quse omninononpotuit^eapcrpetraflerSicumdasmonisfubfidio,
jllamfeciflcocclamatur, &:idquidemconftantern€-go : fl etenim diabolus uel miiies hoc uellet & conare
tur,perexiguam rimam pofletneutiquam transferre
mulierem :quod tamenaccidiflfe, illaconfeflaefl-. Si
hoc merum elfe delirium, nus^s 8c m.endacium obti-
nuero, mi patres confcripti, qusreliquis eius farinas
nsnijsdebebiturfldes.
Eodemmodo infinitspoiTentrecenferi confefsio
num formuleexpublicis magiftratuucodicilIis,quas
fi penitius expenderis,«;.W'VT/flr.t'ueI impofsibilitatem,
(fiitaloquiliceat) in con{lantiam,uanitatem,menda
ciauentatefacatate6laq;, uarietatem, labyrinthumj
imo fabulas comperies.
klicL confc^io expUcaU : CT uerhls dtit imprecntionene^
minem pojJeUdi: itcm Lmi^s effe
amentes. Qp. X.
HAud ita pridem qusedam in uinculis detenta,re
plurimas uirgines religiofas in cosnobio uarijs
tetani cruciamentis exercuifle,indita oleribus
mixtura ex afpide,bufone Sc fanguine meftruo fimul
cofafis,fatebatur. Hicomniuprimudiligenterinqui^ Tntegramhi'
reiidu erat, num cxhoriauenenoru comixtionc,€itif* /^p'*^^'"^*
modi refultent efFe^lus, uel morbi, uel fymptomata. "^' ^^' "'
lande illa pubiico iudicio flamis tradeda, in hoc ex-treme perftitit coftater, illa calamitate a fe atq; matresfgrotisillis uirginibus irrogatam quide, mortemqiperpetiue]Ie:hoc autemfe palam c6fiteri,netantil-
P 4 lum
00 Be mag. infam.pcenis
\\iin unquam a fe illis per os iiiatum fuifTe. Qno igitur
Mtntt&im modo diram iianc indaxidct rortem,rogata: fe mentepfecattom Scimprecatione eam inuexiflefalTaeft» Quibus ueroinfortuntutn
j^ejjjjg tQJii pQfsitiHatum malum, deindeinterro2:a-.
^/fpyj^jp^^5/-ta,reipondit: matre & meprius e medio iublatis.
jeinf*ehi,de- Vnicum iioc dasmonis abinitio iiomicidae ftudiu
imnflratum ell & macliinatio, ut quam plurimis fundatur fan*tiiLib. 4. guis. Vtraqueenim exulla, nondumdefijtliorrendu
^^' * ' fpcdaculum : fedapriorefacrilico fecundusdemumexorcifta accefsit cf cus, qui ex omnium ferme asgro-
tarum corporibus dasmonia fugafimulantia abegifle
putabatur, a quibus tam atrociter antea fuerant qui-
bufuis conuulfionumfpeciebus excruciatsemecdum
remintfeha2cpe{]:is,at longius iiincinproxima pro'
ferpfit oppida. Hic poft muliercularum exuftionem,
fe produntmorborumauthores : numuerd illsuir-
ginu corporibus dsmones cogitatu imprecationeue
immittcre ualuerint,Libro tertio decifum eft.Eiufmo
di hominum impotentiam penitius nouerat Impera*
tor Fridericus primuSjBarbaroffa nuncupatus,in cu-
iusexercitumcontraMediolanenfesductum, himercatorem Arabem ablegarunt.qui Fridericum uenenotolleret: qua re cognita,Arabem cepit Imperator, pu-
nijtq;. Ac licet Arabs magus grauirer Friderico mini^
taretur/e illu uerbis enecare, nifi dimitteretur, uelle:
tih,%.deHi nullo tamen modo comouebatur Imperator, uerbisftor. animaU tantam non inefie uim fciens.propterea & acerbas al-
cap.z^,jgrdedit po^nas. Vereitaqjuidetur dicere Ariitote*
telib 16. ies,incantamenta elle muiiercularam hgmenta»
LamtAfnela Cardani uerbis & liiftorise faus hic eritlocus, quitholic^,ame' deLamijs fic fcribit; Suntdeformes, pallidse&fub-te>,a d^rnom obfcure,atram bilem ipfo intuitu pre fe fercntes.Sant
^-rent^s obL^^citurn3e,amentesq;: ac parum ab his quas daeinonia
^wennmte. tcneri crcduntur, ditFerunt : fixs in fuis opinionibus,
iinces, atqueadeo firmae, utfifolumadiliarumuerbarcipi-
eias,
Liherfextm. €oi
cias,qu^m intrepide, quaconftantiaearefcrunt, qusneque unquam ruerunt, neque efle polTuQt, tame ue^
ra illa elTe exiftimes, Vnde nil mirum ab his moribus,
ijs qui philofophif expertes funt,egregi^ imponi. La'
borare autem eas atrse bilis morbo , tum ui^us ratio,
tum aeris qualitas, tum forma atque effigies ipfauul- ^
tus & corporiSjtum u.erbaipfa ftulticiae, & (ut ita di-
cere liceat)impofsibilitatis plena,ipfeq; toruus in di*
cendo afpe6lus , tum cafus quidam qui Philippi ui-
cecomitis Mediolani principis aetate contigit, decla'
rant. Res uere ita gefta eft,ut pater meus retulit. Da-natus;erat profanae huius artis uillicus quida nomineBernardus : alioqui uir fimplex& frugi^ob idq; domino percharus. Sed quia nec minis nec perfuafionibus
adduci poterat,utpoenitereuellet,adignis poenampofcebaturdiudicibus.Dominus,cuius pigebat,qui^
que principigratuseratjobtinuit, utfideiufsioneda- Qyi^-<^'^^^»
ta,quanquamillisrelu(^antibus, licerethominem a-y"^fJ/£'*
pud fe uiginti diebus habcre. Coepit ergo,iIlum alere ^^iaiefeittm»
non ut medicus,fed ut rufticum nobilis amicus. qua- refipifatAh
tuorouarecentiaman^, totidemuefperi,tumuinum amentUms-
duice atque iucundum fuppetebat,carnes quoqj Sc iu ^^^" ^ '
ra pinguia. Poftmodum ubi uidit hominem ex longoueterno refipifcere, hortatus eft, utomifsis falfis atq;
abfurdis periculofisque perfuafionibus,Ecclefiae ad-
ha£rereuellet.Sedpaucisopusfuit,refipuit:optimuS'
que Chriftianus fa(ftus,ufq; ad mortem abfque alioru.
querela perfeucrauit : quem atrocitas iudicumim-merito erudeli fupplicio afFecifiet.
Confif^io eoYum quifc in luposfuifjc trctnfmu^
tdtos crediderunt, Qp. X !
IT Oc loco fubiungam eorum confefsionem^qui
X. JL^e in lupos aliquoties fuifTe couerfos, arbitrati
funt : quam in hoc meo inftituto faepius obiccere uiri
alioqui cordati &magna£ exiftimationis, camqiue-
P 5
^^2 DiT 7hJ2- infjm. pcsnkiacexTnpode proiaticum rumma rcIigioneStGfl-
gjlsrifidiicia^unqnamueracemobreruant, quibaSiuTit coram a me non elTe fa;^um faris uidebitur. Vtiraqus iilis , 5c quibufcun que al.js , mentis oculi niti'
d'as co-f?. eiurmodi prellii^ias abitergantur, necuf-
quesdeo terncre illudi te, cciilisque nebuias citundt
f2a£nr,neque nelut cjcca? ralps.rn fordibus a dajmO'r>eobrrufis perJarenr, fcd aboculorumpupillanu-beculss , cumimo & ucgues permittaritfanari a me*Gico,qui prsfens hoc colATium ^raris ofFert coicun-
quelucidosSci prs:itringenteipirituliberosoca!os
capientirhiltorismhancraramuagamq;, necminusadm!rab:Iem,exSabaudia Snitimisq; ditionibusia
Pandriaiii , Brabantiam , Geldriam Sc regiones alias
translatam, stque a raein aualemcunqueerdinemfcreuitcreafide exGallico fcripto conrradam, utiu'
re nibil quod alicuius e(l mometi, deCderari dcbeat:
deinde excuiTam , & uelut ueritatis lapide Lydio cx-
piorstam,proponereuoIoi, .
Ad qu^iliones M. loannis Bom , docioris Theo^lcg-se-prio.-isPrsdicateruminPolignij&generalis
inquiiltoris fidei , ordinati in dicscefi Befanconnen^fi, confefsio Perri Bourgot', nuncapati Msgni Petri,
& ^lichaelis Verdan g , captomm ob malencij hsre*
fin, usnis diebus in Dccercbrc extorta , Anno mille-
Gmoquin^enreiimouiceffmGprimOjfcdmaxim^cO'ram multisScfpecnrabilibus tetiibusrepetitapollre-
rao eiaidem rcenGs die.
ConfeiTaseTi Petrus, acteannos circiternouea-
decim, ipfodienundinarjm PolignenGum tamua-lidam procCiiofarr. que de5:2xi0e pluuiam.ut non fo-
lam nundine diilurbarer.^jr,fed & armeta cuibus il-
le cuflcdiendis tor.c prseratjta diGjcerentur, ut ubi
reqtLiri pofient,p!andignoraretur. Quuro igiturcum
rcl-ouis 3grico::5 pecudcs uari€ quefitum colleduq;
abirct«
/
Lthtrfexttis. 6g^abiret , Sj folus aUcubi aberraret, tres equites nigros,
atrarnqaeindutos ueftitamhabuit obuios, qaoruin
pofvrcmusrogabaf.Amice.quoabisC^uidcriselTetur'
b£t;or. \^crum ett^refpondit Petrus. id autem euenit
ob pecora cx fsuo icmpettaofoque nymbo difiipa^
ta, Sc p'crdita : & cnm eullara ea recuperadj raiionemuideam^animum equidcm prorfus defpondeo EonohviDC an;moe{Teiur=iteques ille, pollicirus, (1 mcdofldem ipii daret,magifl;ram (e donaturum, a quo infti
tueretur , ne in poltcrum ipdus armentum aicpo uel
quauisaljaben:iaimpeteretur,autui}umreritirerdam
num, aut etiam ullum perirctpecus rutitem ipruni
redderetconfadenticrem,perd;tas reperturum pccu-
dcsaddiccbat, necderideratum iri iillasrpccuniam
adhsc fe daturum rpopondit. Cocditioncm hic ac-
cepttt, feineundem locumpctlquatuoraut quinq;
dies reuerlTirum promittens. Hmccumudlicorunicomitatu indagatum pergit, armentamq; qu^readuinucirigat,Scpotcquatriduu eodem adequitemmo!eagnituredit. Qusritiile, numoperifuaiiiipiuocarc
decreuilTetPetrus'^quouicirsiminterrogate,quis naefTetf rcrpondic:.Seruu5 fam magni inrcroru diaboli:
\t^ ne metuas. Tum ea Xzz^^ iuam dsmoni opera aa-
dixitPetrus, fipromilsisiljein conieruando pecore
Scbeneficijsconferendisftaret. IndeDeo, D.uirgini
Maris, omnibus ianctis ¶difi incoliSj baptiimo
& chrilmati renunciare iubetur : quo facto,illi exofcu
landair.anuporrigit{jniil:ra,nigra,uelatmortui,tTigi
damc|;.hincingenuaj^.uoiutusaltcr,apertocapiteho s^iritincm^
nore fathanaedefert,eum appellas dominu.Ne quoq; mm c- ^rj.
fidei iymbolu reciraret, inhibcbarur. Perilitititaq; ia «»» h^et.
diaboii minitlerio circiter bienniu ncn prius templu ^*^ '"**
iiigrediens,quam in fine MiiTse/acl lalte poil aqus lu^
ftralis cofecratione, quaiUunoluit afpergi : ilc qooq;
mandaFAi ipGus prsceptor , cuius ctiam nomen tum
6o^ De mag. tnfam.pcenls
adhuc latuit, fed poftea fe Moyfet appellari fignifica^
1 uit. Interim nonerudiebaturPetrUs,quomodoiu-mentum tutari pofTet : fed hoc officium conferuandi
pecoris folum praeftare uidebatur diabolus, fi quan-do confpicerentur lupi
, qui tum nihil iniuris infcre«
2 bant. Poftueropafcendipecoriscuraexonerata, fa-
cil^ diabolum neglexit,frequentans templa,fideiquc
confefsionem recitans, annos circiter o<5loueInO'
uem: donec aMichaele Verdung denuo in fui magi-
ftri obedientiam di6l:o in loco excitatus,ca aftenferit
conditione , fi pecuniam ex promiflb fuppeditaret
praafceptor.
2 Ita fimul in partibus Chaftel charlon uefpere quo#
dam conuenitur in nemore, ubi ab alijs ignotis cho«
reas duci concurrique uifumeft. Cernebat autemPetrus in cuiuslibet manu candelam uiridem , flam-
liiam cyaneam fubobfcuram euomentem.Alias illi a Michaele proponebatur,fi modo fidem
adhiberet,effed:urumfe,utquantacunqueuelletle-
uitate procurreret. Confenfit Petrus, modo ferua-
renturpromiiTa, pecuniaque donaretur: alioqui fe
J fraudcm uereri ait. Pecuniam fe curaturum abundd,
4 pollicetur Michael:qui exutum Petrum nudum lini*
mento inungit, quod fecum ferebat,unde hic fe moxin lupum uere mutatum autumabat, & quatuor fuos
pedes lupinos ac pilos intuitus exhorruit: fed tam ce
leriter, quam uenti flatus prouolat, fe concurrifie af-
feruit. necidfieripotuifie, nifiuehentis ipfumma-giftri opera, qui continuo in eiufmodi excurfionum
uolatu aderat: quamuis cum no prius uidcrct, quamhiimansreftitutus forms.MichacIitidem inun6lus,
una tam pernici ferebatur curfu, qudm optaret, cele^
ritate etiamuifum prasuertens. Vbi eam fuifientpaf*
fi mstamorphofin horam unam aut alteram', rurfum
i Michaele illiti, opinione citius in priftinam rediere
figu-
Liherfextm* dosflguram. Vnguentum utrique donabatur i magu ^
ftris , Guillemin fcilicet Michaelis magiftro, & Moy-fctPetri.
Vbi de fua kfsitudine poft eiufmodicurrum, ut it
fe difficulterquandoque erigerct, apud magiftrum
quereretur Petrus, nihil id erie,rerpondit ille, & moxcuratum iri.
ContigitquoquePetrum exMicbaelis inditutio-
neinungi,&conuerruminlupum,fexueirepteman»norum puerum mafculum dentibus comprehenfuin
occiderc : quem tamen ob clamorem & eiulatum re^
linquere coaclus , ad fuas ueftes confugit, ubi fc her-
bis exMichaelis dojflrina fricans, in humanam reuer
tebaturfacicm. SimilequiddamMichaelem ciiipro
ali^s tentaffe fatebatur, Sc quodam die in luporum i-
inagineenecarrefosmina pifa colligentem: fuperue-
niffe autem dominum de Chufnee, cui etiam nocere
uolentes,aliquoties infultabant fruftra.
Confeflus itemeftuterque, fe in ealycanthropfa 7trucidaffe puellam circiter annos quatuor natam,eamquetotam deuora{fe,excepto brachio : ac Mi^chaclis palato pkcuilfe carnem , licet parum come-diflet: nontamen ad Petri identidem uorantisfto'
machum ita feciffe. Quandam item puellam fe iugut»
lafle , eiufdemque exuxiife fanguinem, & collum uo»rafle, fafsifunt : (Tmilitertertiamperdidiffc, eiusque
orifjcium uetriculi comediffe ob famelicas Petri fau-
ccs. Alids etiam inhortopuellam intercmiffeo6lo
uel nouem annorum,cui dentibus coilum infregerat
Petrus, quod rogatse ibi clcemofynas repulfamali^
quandofuiffetpaffus: & hocperpetrato facinore^e*
ueftigio eleemofynam inDeihonoremibidemoraf# 8fe. Hicinfuperconfeffuseft,fecapramiuguIalfepro» 9peagrummagiftriPetriBongre: eafcilicetmomor-dific,5c guttur fecuiffe cultro»
Michael
6o(S Be mag,infam.pxnis10 Michael Inlupum transfigurabatur uc{lltus, Pe*
13 trusueroexutus : qui etiam leignorare quopilide»
uenirent,quando deuneret elTe Jupus,rctu!it.
II Lupas etiara ie in!Jirc,& cum taDCa uoluptate qua*
fi cum uxoribus congrcrsi cirent , confersioni ad-
did^re.
(5 Aliquando tranfmutationis tempus dengaatum,opinione 3d uoto breuius erat.
14 Confefsioni tandem fubiunxerunr, puluere qao-
que colonsueluccinereifibi trauitum tuiire,qno co'
tricatum brachium llni llrum , Sc manus , quodcunqranimal contingerenr,interirer,
15 Hosauteminterrogatos, diuer.Qineodem faccoy
& controuerlenonnunquam reipondiiTc^opCfepre*
cium eitmeminiiTe.
Confef^io figiUiitim cxplicata, o^con-
"5" Am conuelicndag huius confefsionis ufqueaJeo
I haclenus^celebratafjpericulum prouirium nollra--
rumimbecillitatefacereaggrediamur.
Inhoc rei cardouertitur, num tctaillaconfefsio
ficuera. Speroautem me, iuirraganteope diuina,
otlenfurum manifeile, eam in prscipuiscapitibus-Confefsio er.
^^rit.^tj cJar^E aduerl"ari : & proinde non modo erro*rsnsa.
j^g^,^^ |-^ j ^ faltam prorfus e.\'i(lere,imaginesque re-
rum i?er infomnia tintum cognit-arum , uel prsELli.*-
gioie oculis ebieilarum, pro iplls rebus proponi: fic
ci nullum deberi locum in concilio fano, (cd exibila''
ripDtius oportere,ut ueternofiuel catalepticifaba--
]am,liberefcteor.
Primiim de llipulationis fa^la^ mutua manu uani"
rate, mhil dicam : recanxi^ contendam de prcmiir*"^
taties pecunia, & nunquam foluta : ut nec dc cufto-
dlcndi ills:f<^ pecc ris arteexpa^cnontradita, cuin
tain-eii-
Liberfextiu. 60 jtamen foedus fuerit initum illis legibuf, ut pecuniam
fubminiftrarct , & armenti d beflijs dctentledi artcm
doceret daemon. Illam ut non habe: niil imagina^
riam,{ic nec hanc tradere ita potuit aut uoluit, quumluporum fimulachris, quse pro fuo arbitratu otfin*
dcrequiuit, Petrum folummodo territum circum*
uenire, & inofiiciocontinere, fAgaciusconaretur:
quibusjUtrebusnihih', euanidis,nec ullam relinque-
libusnoxam, ille daemonij ftudio &:indullriapccu-
dcs fcruatas elTe confideret.
Quanquam etiam de fidei abnegatione Sc foeders
ficulneo, intcrtiaehuius Operis libro,ubi fagaru hi- to.j,
ftoriam defcnbo , copiofius difieruerim : x^ tamc ad^
hucleuiterhoclocoafpergercpiacuir, fcederis cope^ 2des tam omnino fuifle inuahdos & exigui momenti,utquum Petrusafuapafcendipecoris functioncde-
fifteret,c6tra6lumqi daemoniacu neghgerer,oclo auc
nouem cotinuis fereannisinueteri religionepi^ui*
xerit, unde citius delufi phantafbiciqj hominis ituka
fuifieperfuafione dixerim. Dum enim paftorem age-
ret, &in campisfolitudinibusqi feorfim uerfaretur,
ubidiabolo promptior erat praEfligijsilludendi oc^
cafio, eiufmodi exercebatur idolis , non adeo renurt*
ciationisratione,quamfolitudinis.Proinde3clapO' l
rum fpecies quandoque euocabat dsmon^qus nihil
damnifaciebant,qu6dnecpoteranr,urnudsreru!n
formae : uel fi ueros demus extitilTe lupos, illos eo &cgifiTe ^ abegifle fathana credibile eft , fabula in eumiincm ab eo inftituta , ut dehris fuis inductionib. fibi
Petrum ar^iius deuinciretquod poftea cum hic noaamplius ea frequentaret loca , reliclo paftoris mune-rCanonitapotuitcommod^.
Sic Anno quadragefimoi^ecudo fupra miilefimum ich. Tmctl
'
quingentefimum,apparuit Conftanrinopoli luporu /;^.i./^i;r4*
ngens turba, incolis ufqvieadeo infefta noxiaque,
utin-
do S De mag. infdm.pcenis
utinuitidomosegrcderentur. Turcaitaq;priusmu'risciuitatisprsefidio munitis, poftridie cum magnocomitatu equeftri pedeftriq; urbem circuiuit,tadem-
quelupos cireiter centu quinquagintaad muri eius
angulum offendit: qui incunctanter impetiti, per murumcueftigio fimul tranfiliri uidebantur, ncc ullus
poftea in urbe aut uicinia apparuit.
, Chorearum item& candeiarum ludicras effigies
ddsemoncfabricatas fuifle, &:folumfi6l^ oculis ap-
paruifTe, uel in fomno tantum fuifle cognitas, ex Au-gu{tino,Decretis,atq; ipfis rationum fontibus,Libro
fecundo,tertio,Sc alibi fatis fuperq; demonilraui: ubi.^i>?.3.cap.9'
g^Qq. uniuerfam illam ^vHo^^^MWias fabulam,meraex*
tinirelomniaoftenditur.
C^terum admirari fatis nequeo,uIIu mortaliu falte
leuitermetisfenfutin6luinueniri, quieodemeti^fit
dilapfu£,ut homine ad Dci imagine & fimilitudinemr-/om» creatum, coformatumq; excorporc, anima&fpiritu^^":: ^' Dei Sc Spiritus fandi templum , rationis hofpitium,
1 CormtrX cupidum fcicntiarum organum,(ublimen,ere<5lum,&
ZaaantMa ad coeli quafi cognationis domicilijq; priftini con-ca^y. 12. mfi. fpeftum,excitatum, im6/«/«fi?«^^<«^,f , cui Deusomnia
fubiecit,oues,boues,campi pecora, uolucres coeli, Scain. c?V J^
op.jKio etji'^ g maris, eaq; propter folum hominem condidit
j
no honnnn nunc mquam, m lupum, beitiam irrationabilem, pe-»
cap. 2. 8. ftilentifsimum animalium gurgitem uoraginemque,Seneca ad {j^g [^ uilam aliam creaturam , rei ullius potentia uelLuciUum
xnvtMtQ manifefta,occulfaaut fpecifica.uer^ tranfrau^ i;
Ctc. deLeT. tancredat. UrdmisenuTidmmiprouidentianonaa^l
cT-i. offyjf mittitjOCcIamantSacraeliterapjContradicuntdecrcta,»^nfiot. j. jpfa rerum natura atq; ratio minim^ patiuntur. Si ita-;i
Mctaplrjf. ^^g obtinuero,illam metamorphofin non reuera fuif;
rivriuPfrl ^^ fa^iim, quod etic m nemo mentis fanae inficiari po*'
8. Clnyfosi. terit, Sc propterea imaginariam efle confefsione, atq;
:
fiip€r Matt. hacin parte falfam: quam fidem quxfo mercbunturreliqua,
LtberfcKtus, 60^rcliqua, quxconreisi iunr^fii^gitlaSchomicidiac^quaE;
in ea transformationc & larua iupina folum fuifle da.^
fignata, nec alirer eo modo fieri potuiiTe , iam in con*
feffum uenit. Atmera profe<^6 funtdeJiria, Scpluf-
quam nug£e,imm6 infania. Do^endumfan^,pruden>
tium uirorum oculos ha6lenus tam denfa cahgine
fuiiTe obdu6tos, ut fibi uel fidei momentum in his lu#
dibrijs'extGrqueri psrmiferint. Sed eafuitfuperioris
potifsimum feculiJabes&cascitas, quo proJibidinc
cumhominibuscraflenimis, ridicul^ &nccentifsi-
indcollufitueteratorille. Vtinamanimocuiuslibet
hoc obftrifti fafcino , etiamnum ex immenfa Dei mi^fericordia infonet dulcifsima illauox Ephphata,utquemadmodum ea ex Chrifti orepotcnterprolata, Marc^jt
furdo aures aperiebat,ueritati inde eonuertendas: &linguae uinculum foluebatur, qua porroueritatem
prsedicaret: ita&exhacgratia luminis diuiniradius
cffulgeat, quo offufis tam impotentera diabolpte*
nebns, femel tandem coelefti luce difcufsis, profliga^»
tisque , in clarifsimae ueritatis confpe(flum & eogni-
tionem citra prfftigiarum impedimcntum refra per-
ueniri pofsit. Ne uero quis d meeludiobie^liones»
criminetur, paucis reliquum huius fabulse commen-tum excutiam,
Linimentum quo ungebantur fupum induturi, ^fiaud dubi8 fomniferum erat : quale etiam Libro fe*
cundo , capitc trigefimoquarto defcripfi : quod fuamfortiebaturuim, quumnudis partibus corporis illi-
nirctur,iIficereturque^nariuocaIorcinaclum:indtf
fbmno opprefsis alto, fimuiachra couerfionis eorum^IB lupos uagabundos , alijs infiiientes, puellas iugu>
Ilantes uorantesqj , cum lupis item coeuntes, & quas^
cunque id genus alia idola ingerebat milleartifex:'
hinc & pernix ea fubfequcbaturuelocitas, qualisi^
inaginatioe, cogitatuuelfomnohaud difficulterpcri-
Q. ^^itufr
410 T>emag.infam,pcenk
ficitun Vbi deinde poft hora,uel logius,uHguenti fo-
poriferi uirtus elanguefceret, periretque, tunc uclut
CK graui ueterno expergcfa^li , fe homincs cfle uide^
banr, quianteafuerant* Similequidlegesapud Au-guftinum de Praedantij patre: libro huius Opcris ter
tiojcapiredecimofeptimo &decimoodlauo: ubicxprofefTo argumetum id fufius agitatur, explicaturqi,
jityKtfi^^/Jwor/«etiammorbus defcribitur.
5 Aliudautemlinimentum, quoinhominemredi^turifeinungebant, uelphantafticumfuit, &infom'no ufurpari uifum, uel contra unguenti fomniferi nocumenta facere potuit, uel etiam nihil efficere, ut eotantum fuos clientes illuferit dsemon, quad id pecu-
liare quippiamineametamorphofiualeret.C Quodetiam citius quandoqueinhominumfor-mam redirent
, quam tempus erat conftitutum, id C"
uenit, quod minus linimeti foporiferi illstum fuiflet,
uel id ipfum non fatis pcnetraflet : ac propterea celc^
riusuis fatifceret, fomniumque reddereturbrcuius.
Quomodo infuper haec coh2srent,qu6d fe horamunam aut ajteram, ueleo^inpliusinluposconuer'' .^^
foSyinfinepuellam cum ofsibus deuoraflefafsifunt, \{^\
7 & mox hominum conditioni rcftitutos fuiife: in quo ! j
^'"'
iinuamabo, autuentre, ipfistamfubitoinhomines j/^'
reuerfis delitu^re illa puellse caro & ofsa < Adhaec, ^x)''?^
integram puellam dempto brachio deglutieniit.qua^f",
modofeparum comediife, eidemconfefsionis arti' ""
culo adiunguntc' Superuixifle prietereaeas adhuc, Hquas a fe iugnlatas fatebantur^ compertum forfitan
fuiflet,fiuigilanterfuifletinquifitum:u€l fi quSBmortem oppenjflent, eamcitracontrouerfiam quacun-
-que alia occafione naturali accidifie,fuiiret deprehen
g fum. Dcinde quomodo in Dei honorem eleemofy'
a^m orare potuit diaboli mancipium,fuohero Deiuratifsimo hofti ex foedere obligatumc' Si itefli uerj
inlupi
Lihcrfixtips, dit
itiiupuconuerki? cratPetrus, quafum rogo matiuu
(ope in refecanda caprae gula ufus fuit C' <>
Licet quoque Michael ueftitus loca ueneno rom* i^
niferoina6lionesperducendocommoda,uttempo-
rum & manuum arterias, illinireualuerif.non rainus
quam Petrus nudus,quomodo in fuis ueftibus ober-
rare,homines mordicus apprehendere, morfuqi tru-
cidare potuicut ucrus lupus:"
PorrddeucnereicongrelTuscurn lupauoluptate, i|
hoc tantum. fubijciam , eam imagines fomnorinas in
illa fomni profundioris ex linimento fomnifico, illu-
iionc admodu tcmer^ ciere: quemadmodti etia quo-tidie ufuuenire in fanis obferuamus, quibus ex eiuf-
*"
modi idoiis uoluptas tanta pro obiefta in fomno fpe
cicdeleilabiligignitur, utcum multatitillationefe--
rainis fubfequaturquandoqueeflPuiio. Infinitispar-
tibuscitius taciliusqunhishominibusideuenirepO . "
tell,quorum phanta(iamprociiuemferuiIemq;, ^ui- ^fii^^^
bufcunq; uult imaginibus,imbuit foporis fpiritus.
i A^ fatigationem 4 metamorphofi reli6tam, q^32
^^
memoris propemodum excideratirefpondeOj ab cofacil^inteiligi,quamlafsitudinempariatgrauis3cin-*
quictus fomnus, maxim^ pharmacouiolentercutnteterrimis infomnijsimpreiTus : quiincubum in folo
inuadentemfomnonouit. Eo detcntos difficilisco-
mitatur motuSjtorpidus in fomno fenfuSjfufTDcatio-
nis imaginatio,& uelut ingruentis alicuius detentio:
uoxetiam fupprimitur, autincertaindifcretaq; edi^
I tur: plerique tam inanibus afficiunttirimaginibus;
( titfe opprimentesaudire credant. Laflosccrti^red-
[ dit tanta facultatis animalis exagitatio.
Laruarum rurfus fomnbrinarum uaiiitatem am. ^plius oftendit,qu6dubi pili pofthumanaeformaere'*ftitutionem manferinf,fe dixerint ignorare;
Num <juo(jue puluefem illum daeraonucrd ^Xiii- 14
;, Q^ 2 bueriti
ifra Bemae.infam.fcenis_ _
buerlt. uel aeceptus iUetant^et.am fuentu.rtut.s.
Su^ =ft:quum illos eo fuiffe ufos non pofTct con>
„Li. !n ea etenim lycanthrcpia nulbm an.mal pr^*
«r capram fe morfu & cultro iugulaffe con^ef /-P"trus necaliusinteremptimeminit. De.ndelitan-
;; «"'uenenofitatis puluis , ut f. uel .nanus eo con.
Vc>. cuandocunque , animal enam pelle craffa den.
f;6;e> pilis long.s compaaisq.com.nun.tum folo
ftftuenecaret. quomodo atam efferapharmac.pr^^
SSLi malicl tuti effe PO---^^ o^"uiri, affriaionem puluer.s .n b/=^=h.o f.n.llro arter a
& .nanu, unde ad cor proxim^ celernmeq. penctrare
ualuit.taminnoxiitolerantes:' r r.;„„,
ic H.s ad ememum adde, aud.tam .n confefs.one
*Gallica faiffe inconftantiam controuer..amque. ut
quod aliquando hic afnrmabat, negaret a ter.
^Si eiufmodi squiUbrio expenderentur finguUe
coofefSes,tormentiscrudelifsi.nisfrequentereK>
tort^uel etiam.fi uoles, fpont^ i capt.u.s ed.ts, gra.
i^o«mprofea6 indies tyrannidis fux .aauram fen-
rrrfSfsimusiliehoLicida.Chrif^^^^^^^^
ueritas & uita eft, glorla plur..num«^«.fj";
j^f^™hem funaionem «Deiuoluntate PfO"''l«^''" °^/
iret magiftratus ;in meliorem q"°5««"f
'"^^Ct,
terentur ligneorum fafcium acerm .q"'^"' "'°"«»
crebr6eKu"runtur,&parcereturfumpt.bus.ncarn^
ficum mercede foluenda f^"^"*^'.::^"" PTin ho"orationis e6 ducatur.ut '\^°^'''''''T'S..(.^\l
. hominum genere emendando utendumcenfeam,m
*" '^Exemffrf mulieYcv.Urm mnoctnUr ohmile'
Mi ofmmcm fmitnrm.
ap. XIII.
ADde hi.. celebreapud noft^''«.'f„^'«;:^P;
torem quendam ex anolund.c.o. delulasj
Liherfextm. ^i^
gcnusinuliercuIascomprehendKre qulin plurlrnas,
casq; incendio puniuifTcitande arioluin uel Pythiuin
huncuatein, cui ha^flenusiliefidemapporuerat, ad
prastoremaccersifTe, adhucunam maieticijreamin^
dicaturum,niri inique ferret.Pr^tore haud difficulter rrAtorU uxor
annuente,eiusuxoremquoq; infimulatindextac tiQ f^^f° ''^^^^^^^
quid hac inre haefitaret,palam fe id demonftraturuin'*'^^^'* ^'
adducit: horamq; prsfigit, qua eam reliquarum faga-
rum conuentui & choreis interefle , fuis ipfe maritus
teftareturoculis* Confentitpraetoriquiilatutahora
quofdamamieos&cofanguineos in eademmerafe*cum & cum coiuge coenare uoluit, fupprelTa interim
conuocatas focictatis caufa. Hinc defignata ab aFioIo
hora, d mefa furgit, iubetq; omnes fimul cum uxore
permancrcrnecpriusloco dimoueri, quamipferedi"
ret. Deduftusporroabarioloquoisuoluit, lamiaru
ccEtum, choreas, & nefcio quas alias uoluptatu illece
bras, quibus ipfius intererat coniunx, reliquaru deli-
cias feflata , n5 obfcur^ uidebatur fpe6lare. Mox do-*
mum reuerfus.amicos uocatos co quo reliquerat or-
dine,unacumfuauxore, iaetos menfieafsiderecope-
rit. Et cum ftudiofe , num ftationem deferuifiet con^
iunx,percun6laretur : cam eidem affixam fuifle loco
inipfius abfentia,unoabomnibusaffirmabaturore.
Itaq; rem omnem aperuitprstor, ob infli6lam inno*
:entibus poenam fcro pffinitudine du^lus : & fi re6le
nemini, Pythium accufatorem mortc muldabat.Sic in arce Mindenfis ditionis Racd nuncupata,
lequibufdamfosminisobmaleficiu, paucis abhincmnis extremum fuit fumptum fuppli cium , ex accu-
atione mulieris Margaritje Mindenfis nomine,quas
ilias incarcerata fuerat in cafi:ro Huisberch,circa Vi^
urgimfito. Eadempodeainoram &ciuitatem Ver-lenfem uocata,quandam denuo accufauit ea \^z^Q, ut
lifi illa uincuiis tradita maleficium confiteretur,fe
' Q^ l ^^2m"
0J4 lyemag.mfam-poenUrcamforc uoueritf neccerte fcElixdefuit fucGeiTas,
Nam alteraconilanter in carcerefiagitium negante,
&exgrauirsimisfortet6rmentis eodeminloco ex-
piranteiattrahiinuinculaiubeiuraccufatrix,quaefu4
nbunda tanquam uenenum & ignem euomens, tor*-
tprem &quofcunquealiosexterruit,abegitque: do-riec quidam rationum praife^lus , cui penitius inno-
Ijuerant eiusteehn^^manusinijceret^aliosqi ad eainM4efica4c- apprehendenQam excitaret. Sic ilia tandem qu^ftio*^^•'itnciifa.- nibus fubiec^a, crimen quod alteri confidencerinfi*
iH " J^iaiiti impegerat, ipfaluit. Hac etcnim faifa crimina-
lionedetuiiirealteraraincarcere defundam, atqu^
aliasanteafiammisabfumptas, conllanti fpargeba-
^urramore.
Nodra riiemoria Marcoduri, ubi horioru olera ex
grandine difsipataforentjill^fi? proximi horti cuiuf"
dam uetulae p.latis,qui f;Epius efie folct tepeflatu tra^
iiasjuetula maleficij ^ccufata in carcere pertrahituri
& quiji maxima tyriaide dirifsimis fubieda torturis»
adnalliuscrimiaiscofefsiorjeimpellipofrct,fedpe<
r.es fe no efre^tepeftate ciere uel aere c5turbare, Dei*
quc folias id opus efle, ualde diceret prudeter,ea pep
trabefurpefamj&onerofisponderib.utrinqj pefilife^
diftracla, iaq;anim^agente,reli6lurusinilliscrucia'
inetis praefes , carnifice ut fecum fimul abiret potatu
hortatur;uetu!a,ubirediret,ahafa(rarainquies.Tanii
illamiferabihterexcarnificata, utprius accerferetur
fofefsionariUvSqUailiepoculafequeretur, praefidero
iuppliciterorat:quiirridensdifcefsit. Poftcaautre*,
uerfus , ea ita adhuc fufpefam offendit mortua,men^i
titus eamfibimanus interea dum abeflet intuliflc,
|isifgi;Vicij '^^^'^^^^^^ P^^ tempore tyrannus hic iueiufmodi
j^a^;^; incidit maniam, ut ipfe lacerandis ueftibus,& cxcrc<
pientis faciei fuse iliinendis,uim fibi faceret,
Nsc ita proc^l hinc in ^lio oppidulo,ubi nulla cai
nificv
Liherfextm. 6isntficinaad fcelerisalicuius confefsionem sdigi ne-
quiretcaptaob maleficij opinionemuljerculajianc
blandis adoritur uerbis facrificuIuSjUt fe no amplius
torturis ita diftrahi finerct hortatus:at leuiter fciam'
modo cofiteretur deliclum, inde fe eam aqua luftrali
amaleficijsexpiatam^&uelutfartamte^iamDcore^ftituere uelle promittebat. H^c ita a faccrdote indu*
^a,circuuentaqj blanditijs, fefort^ qusdam huiuf»
modimaladefignafFe fafTaeft.earatione queadmo-dum perfuaferat facrificus,fe fperans euafuram. Ob ^^^f^P^°M'
eiufmodi confefsionem fallaciter & dolof^ eblandi- ^^*^^
tam,ut Vulcanoealitareturjlatafuitfententia» Quaprsterexpectationemaudita, Videtequomodom«interficiatiSjprsemonuitfurdos miferafemina.
Propc Elten pagum^miliare m.edium ab Embrica,in ducatu Cliuenfi difsitum , circa uiam regiam loca
ericeo antc annos circiter quadraginta duos,dsemo-niTQ uiatorcs mirls uarijsq; exercebat modiSjC^dcns,
ueiabequisdeijcienSjfeuuehicuIafabuertens: necaliud unqua uidebatur,quam manus effigies.Ecker- ^cWke»»
ken huic nomen indebatun Vicini incredulij nec fa^
tis hoc daemonij ludibriu exercitiumq; dignofcetc?,
ad Lamiai maleficiia referut id facinus : quare manusiinulieriSibyll^Duifcopsnomine,fcruitutisturc Co SyUSjiDui^
' miii Montcfi mancipatasinijciturieaq; tandeexufls, /'^^^'
defijtuexatio. no cacaufa, quodillapr^fligiofiactus
Fuerit rca: licct quoq; ob crudele carnificina, uel etia
incredulitateadaemonioillufionc in fa£lj cufefsio-
ne induci potuerit :ucrum ab eiufmodi diufsatione
adiabolofoliiinuedla, hicdcftititultro^ScquJdelib^
ter,uthominesaItiusincreduiitatisbarathrQimrner
geret,Screosfanguinariefenteticredderet,quacupri
nis in infontib. auidt* appetit , iir sb inirio homicida.5i etenim induilrie obferuatu,inq.{ltuq; foierter fuif'
Heifdehoris,quib.man»imaginehoc cernereturia-
Q^ 4 dibri-
P:
di^ De mag. infam. pcenkdibrium» Sibylla domi dormiens ut plurimum, uel a^
liud agens fuiflfetprocul dubio deprehenfa. Sicon*
fefsionem urgeas : eam fuiife a li(5i:ore extortam , uel
auitiat3E phantafias muliercula editam , refpondeo,
Quo autcm modo illa d diabolo corrumpatur, totics
di(i1um eft, ut crebrae repetitionis tasdeat.
\n accHf^tione oh makficiumy fmguUris qiw^
rundjim principum prudcntia.
Qp. XII II.
Orrout eiufcemodi Syrtes &perpetua anima-
rum naufragja pfouidentius declinentur^memoria 8c imitatione dignifsimam fententiam,quam
hauditapridemcircaquadrageiimam anni fexagefi-
mitertij fuprafefquimillefimu,pronunciauitiiluttrif#
fimus Princeps nofter D. Guilielmus dux Cliuiae,
Gtiilielmidtt luHse, &c. cun6lorum oculis uelut fpeculum propo'(is CUiHA,etc. nereuolui» Agricola quidamexMarchise comitatu,.^m mtia,
2j.mento numerofolocuples, cuiusuaccagfolitomi'
nus la6tis aliquantifper reddidiffent, ad ariolum confagitjCapturus conlllium : qui haud mora,fe Lamiameiusia6lurasautricemoftenfurupollicetun Hinc ad
uillici huius sdes comitatuSjfiliam ex priori eius coniugcadhucuirginemapprehendit, huicladismalefi*
cio imminuti crimen impingens. Hsec mox a dsmo^' ne illufa,maie perfuafa Sc induela, uerum efie fatetur:
fed fcnon fatis efie maleficij peritam fubiungit, fimul
fosminas fcdecim accufans, quaseainarte abfolut^
do6:as effe afi^rmauit. Illuilnfsimo principi h^c iiico
fignificancurafatrapa,quicas omnes carceribus in-
cun6f:anter m.ancipari oportere confuluit. Ne tamenalicui hic manMnijcerct ,
grauiter inhibuit Princeps:^''^^^"^"^1 flricleetiamandans, urquocunqi modoautinfidijsionJta.de a , .
,-
i ii -o ii^
i}ion. trwH' inumcula per tranereiur ariolus illc. Puellamuero
nai amc.iu ab ecclelia^ minitiro acciri uoluiceius Cclf. &in prJB-
cipuis
Liher fextm. €iy
clpuiS ndci Cbriftianf articulis examinari,deinde ab
hac djemop.is illuuone do6trina ranioriad mcntein
reduci: eamq; cautiorem ea ratione a fatanae ftrophis
redditam^fideiuflbribus conftitutis, (i miodo eos conrequipofret(ucmagisin ofiiciocontineretur) iinmi^
nus.tumpropriafideinterporitajCUmbonagratiadi-
mitti. Alias autem matronas hoc falf^s crimmationis
cauterio a corruptf mentis uirgine iniLflas,nulla om^ninoregrauaripermiflum efl:. AcprudentifsimohocconfliiOjdefljthicfabul^ a6lus, &;Jacuaccarum quafoletcopiafluxit.Vtinam hocfalubriexemplo moni^ti alij , principijs harum tragoediarum quibufcunque
legitimispijsqirationibusirentobuiamdeliberatio-
r es : non profe6lo in re, ubi parum certi poflet (latui,
uelutinextricabililabyrintho implicati, ex flmplici
errore in mille ita prolaberentur cautiminus.unde
tandem nullus uidetur euadendi aut finiendi modus.Eiufmodi telse genus folertcr contexere nouit, con*
fueuitq; ueteratorius ille textor,
Sed maximoper^ dolendum efl;,in ijs qui principi*
bus funt i confiiijSjUcl magiflrratum gerunt, aut rem-publicamgubernant, defidcrariquandoq;maturain
deliberatione , difcretionem , 8c abfolutam rerum in-
telligentiam : unde fit,ut prascipitcs nimis pUrunqueferantur ad fanguinis effufionem tum in hoc negociod^moniacOjtum in caufis quibufdam alijs non ita dif^
finitis.Quantaautemconfiliorummaturitateacpro-
j
uidentiacontrahas d^emoniorum artes,fineinnoce-
' tium carnificina, cundaadminiftrenturinamplifsi-
mo regno ele6loris Palatini D. Friderici, principis Palattniek^
(quod citrapalpumdjdumuolo) fapientiaeinfignis, ^omFrideri
mcmorandae pietatis,8c raodeflije incoparabilis, pr£>^ip^^^^^tia,
terquam quod res ipfa no obfcure docet , & teftantar
infignia edicla iam promulgatajaccedit id quoq; iny.^gp^^^bZ^a
primis, quod D. ChriAophorus Probus, LKdovtor cellarms Pu-
Q 5 con- latmu
dit De mag.infam. pcenUco^uliifsifnus , Sc caceilarius uigilatifsimuSjtiupcrm
proximo Bing» defignato conuentu principum cic'
clorumRheni., ubihuius mei opcris forteincidcret
inentio palam difertC ac prudenter fuamdeharumofFuciarum & dacmoniac^ tragoediss controucrfia
fententiam explicuerit.
Optimo iure in hunc referendus eritcataloguniComefNiU' gcncrofus &iliuftris Comes a NiuwenarD.Herma.uuenartti^
nos , uir profcilo linpuarum peritifsimus ,dodrin«multijugaL^memonaefidehisimje, &mgeni|rari :qui
haud ita pridcm induftri^ admodum Lamiam , quse*
cunq; flagitia fatuo huie hominu generi affaeta , i^t6,
imaginan^ folum nota cofeflam, exilio punijt, quodhuiusmuherculxuicinos hocincreduiitatis fafcino
adhuc deretos, ca minim^ toleraturos uideret. Con-fsfsione mihi ab eius clemetia comunicata ipfe legi.
Suam qQoq; hic laudem mcreturgenerofus co-CmUelmfii mes Alontcnfis Guiliclmus , quiquumhauditapri-tvmesAion- ^j^j^ in uinculis detincrct uctulam o6logenariam,ob
*^»/"' incantamentorum fufpicionem ( quo nomine antea
quoque capta fuerat,&: quasdionibus fubdita : cuius
etiammaterea rationeintcrtortqrismanus interijf*»
fepcrhibcbatur) adillam ingrcfr&, ftudiofefingula
perquiro,licet mcndacijs eam onerari,naribus mini-
Tneobftru^^isodorare. Quum ucro obieflumelTet,
lilium matri captse, curruiq; ut auehcretur, infidcntr
globum terreum, cuius potentia fc a uinculis iibera^
ret,porrexifrc:eundem quoquc matrem promifsi ad'
mQnuiilc; quodunillr^etjamtorqucbant accufato^
rcs,quafi clfe(fluram fc ne ea ratione fincm uitae facC"
rct,poI!icitafuiiretmater. Hosarticulostamacriter
apud Comitem urgebant alij , ut nifi ualidiore ratio-
nis neruo, atq; adeo ipfa rei ueritate ferio reftitiflem,
camflammaepoftdiesnonmultos deuoraflcnt.Inter
^olioquenduminanimi dcliquium quandoq; inci*
dere
Liberjextm. <f/^
dere iiidcbatur, quarc 4 mc eius os aperiebatur, con^
tr^if^abanrurSciBanus, & arterixmotuspenficula-
batur ; infpicieba itcm linguam, donabam poflrcmd
pecuniolam,quod uulge feratur,Lamias uirus fuumciaculari pofTe in eu a quo aliquid fuerint cofequuti,
Cseterumhuiufmodi refponfo obie^ione priore
fcitir$imediIuit,afiiiofciHcetnonglobum terreum,
fedxneam formam inuolutalinteamatri fuifle fup^
peditata,quibusexulceratasgrauitertibias curarer,
easquemihioft^dit tantopere defcedatas crudeli#
t?.te tormentorum alias ob eandemfufpicionemiQcarnificina toleracorum, quum oleum quippe fer,*
pidum in tibias ut extorqueretur falfa confefsio , in^
funderctur. Enaccufationisimptidentiam,quaca*
lamitatis huius extremae facies deformatur,
Alteram partem, quod nimirum pollicitationis
rccordareturmater, itaexplicuitjquod filijsfuis in
afsidua illa uulgi fugillatione ob maleficij famam,addixifTct, fi fort^ ad fupplifium-eapropterabripe-
retur, fe mortis fuse authorem ad squifslmum Chri-
ili iudicis iufli tribunal prouocaturam , ut triccfimo
die d fuo interitufcibidem fiftcret, fententiae latisj
Tationem redditurus. Si itaque effe^lus confeque*
reiur, argumentum fore non ©bfcurum innocentia?,
filiosque matrem extra culpam efTe intelletluros
,
quuminfontesorantes exaudiat Deusiufliciseuin^
^dexunicus, quiadfi6laseiufmodi preces obfurde-
fcit» Proinde Comes a meadmonitus, &re6lius
ip ep delufionum diabolicarum genere inftitutus,
pauperculam caufa prius uigilanter difcufTa' dimi*
iit. Nec praerermittendus hic eius leuir infignis
,
Dominus Adolphus, comes a NafTau, qui tludij ^Adelp^h
inultum impendit apud Danos in bello contra Sue- ^*"" ^
cumAnnoij^^iUt abhisprgeiJigijsheroumQCulQS
^l^lndicarc?,
Piafe
4»9
QI
dzo T>emdg. mfitm, pxnisSwthhtpia, Pia & laudabilis omnibus feeulis fententia , fiaum
apudhos principes& amplifsimosuiros pondus Sc
locamliabet i.Confultius nimirum efle decemno»centes dimittere,quam infontem unum punire.
Df [edu^ls cnorCf er Iwcticii non mtrr-
jicicndis, fcntcnti£ Patrm»
Cap. XV.Vum uero horum plurimos mente corru#
ptos efTe, erroreque a fatana reducTtoSjiam fa-
tis demonftratum fit,ut citius haercticorum
poenam, quamuoracesmereanturflammas : qui re-
^iusinftituti, (iconuertantur, corporalipunitionc
minim^afficiendi funt, fententias fummorum pa^EpiH.itj. trum paucasadducere placuit. AuguilinusadDo-
JDe feduclii^ natum,proconfu!era Aphrics : Exoccafione,inquit,t)Tore,&}A.
^erfitjjiiuiTiiudicumacIegum.neasterniiudici) poe*
citnda fenten ^^^ incidant , corngi mimicos cupimus, non necari
:
u^PatTutn, necdifciplinam circa eosnegligiuolumus, necfup*
plicijs quibus digni fuRt exerceri. Sic crgo eorumpeccata compefce , ut (int quos poeniteat pcccauifle.
Quaefumusigitur,utcumEccIefi^caufasaudis,qua-
libetnefarijsiniurijsappetita uel afflida efle cogno^ueriSjpoteftate occidendi te habere oblJuifcaris,& pe
titione noflra non obliuifcaris. Non tibi uile fit, neqj
contcmptile,fiIi honorabiliter dileflifsime,qu6d uos
rogamus, ne occidatur: pro quib. Dominu rogamus,
Sbifi.st^.wtcorrigatur.IdeadMarcellinu: Poenailloru, quauis I
de tantis fceleribus confeflorum , rogo te , ut praeter ifupplicium mortisfit, 8c propter confcientiam no* j^
ftram , 8c propter catholicam manfuetudinem com- -
mendandam. Ad eundem Epifl:. 159. Imple iudex
Chrifl:iane,pij patrisofficium:ficfuccenfeiniquitat/,
ut confulere humanitati memineris. Ncc in pecca**
lorum atrocitatibus exerceas ulcifcendi libidinem,,
kdi
Liher/extus, 6it{t^ pcccatorum uulneribus curandi adhibeas uo-luntatem. Noli perdere patefnam di!!gentiam,quain
in ipfa inquifitioneferuafti: quando tantorumfce'
lerum cofcrsioncm non cxtendente cculeo, non ful-
cantibus ungulis, non urentibus flammis , {^di uirga-
rumuerberibus eruifti.
Et contra epiftolam Fundamenti capite primo,Dominus per ieruos fuos rcgna fubuertit erroris:
ipfos liero homines, in quantu homines funt, emen^dandos efTc potius quam perdendos iubet. Nec eft
quoddcconuerfionefratris in haerefim prolapfide*
fperemus. Nifi cnim qui eiufmodi eft, per gratiam
Domini pofiet conuerti , prorfus inanis efiet lacobi
admonitio. Sciebathoc Auguilinus, ideoqucfeto-
tum conuertendis hsereticis mancipabat, afque id
iuxta Apoftoii monitacummagna lenitate acman*fuetudine fpiritus,nec abfque pij laboris frudu. Sic
cniminEpift. 48. ad Vincentium fcribit: De mul-
toriimiam corre6lione gaudem-us, qui tam ueraci'
tcrunitaten)catholicamtenentatquedefendunt, Sc
^ priftino errore fe liberatos effe Ifrantur,ut eos cummagna gratulatione miremur. Cumprimis autemChriftianummagiftratum haecdecetmoderario, ut
a faeuitia & crudelitatc abftineat. Omnino citra dif-
; fimulationem mc inter eos t^Q fateor, quibus ad*
'modum difplicct, quodubi interficiendifunterro-
res,interfieiuturhomines. Nuliisbonis,inquitidcmV nofterAuguftinus, incatholicaEcclefiahocplacet,* fiufque admortem inquenquam, licet haereticum,
t faeuiatur. Etlibroprimocontraliteras Pctilianr,ca«&
pite uigefimonono : Diligite homincs, interficite cr^
rores, finc f»uitia pro ucritate certatc.Iterum contra
epiftolam Fundamcnti:llli in uos ffuiant,qui ncfciut
cum quo laborc uerum inucniatur , & quam difficile
^ caueantur errores. Uli in uos fseuiant, qui ncfciunt
qu4m
4a2 t)e mag.mfam,p(snkqtiim rarum & arduum fit carndlia phantafmata pi^mentis ferenitate fuperare. Illi in uos f^euiantjqui lie
fciunt cum quanta difficultate fanetur oculus interio
rishominiSjUtpofsitintuerifolemruum :nonirrumquem colitis coelefti corpore oculiscarneis c^^c ho-
minum Scpecorum fulgentem atq; radiantem: ^tdi \U
lumdequofcriptum ell: per prophctam, Ortns etb
mihi iufticisfol : & de quo di6tum eilin Euangelio,
Eratlumcnuerum, quodiliuminatomnemhomiheuenientcminhuncmundum. Illiinuosfgeuiant, qui
nefciunt quibus fufpirijs & gemitibus fiaC,ut ex qua-
licunque parte pofsit intelligi Deus.Poftremo in uos
illi fiseuiant, quinullotalierroredeeeptifunt, quaii
uos deceptos uident: & caetera. Ergo fsuire in hiere
ticos,etiam admodum detcftabiles,quales erant Ma^nichsei^quibus Auguftinus ita fcribit,n6 uidetur eiTe
piorum hominum.qui fciunt quanto cum labore ue-
rum inueniatur, & quam errores difficulter cauean^
tur,quibusq; fufpirijs 5c gemitibus fiat ut ex qualicu^
que parte pofsitintelligi Deus.
Exlibro Quaeftionu Euangelij fecundum Matth^^^"^" ^' capitei^.Hinceftquodferuidicunt: Visimus,&:col
**^'^^*ligimusea:' Quibusueritasipfarefpondet : Nonitahomincm conftitutum eifein hac uita , ut certus effe
pofsit,quaIis quifquefuturus fitpoftes,cuius inpr^- 'i
fentia ceVnit errorem: uej etiam quid error eius con-
feratad profedum bonoTum* non elTe tales auferen> %-dosdehacuitajnecummalosconaturinterficerejbo |.
nosinterSciat,quodfortdfuturifunt: autbonisob- i
fit,quibus &inuitiforT^utiles funt. fed tuhcoppor^jtun^ fieri,cum iam in fine non reftat uel tempus coin ^
putandse uit2B,uel proficiendi ad ueritatem, cx occa- »
lioneatqjcomparationealienierroris. Ibide quaeft. \
IT. Necta^nencorXequcns, ut omnis haereticus uei
fchifmaticus corporaliter ab Ecclefia feparetur.Mul^ I
I
Liherjexttds^ 62^tos enim tales portat Ecclefia, quia non Ifa defcnduc
falfitatemfententiaefuae, utintentam multitudincm
faciant: quod fi fccerint,tunc pellantur. Idem de Ve*rareligionejCap.H.Vtamurigiturctiamhaereticis^no
"utcorum approbemus crrores, fed ut catholicam Aufciplinam aduerfus corum infidias aflTerenteSjUigila-
tiores ^ cautiores fimusjetiamfi eos ad Talutem reuo
care non pofsimus . Idem , & habetur 24. q. 5. dixit:
Dixit Apoftolus, haereticum homincm[poft primam5c fecundam corre6lionem deuita,quia fubuerfus e Q:
huiufmodi,&peccatinfcmetipfodamnatus.S€dc|ui
fcntentiam fuam, quamuisfaifamatqueperuerfam,
nulla pertinaci animofitate defendunt, praefcrtim
quam non audacia fuae praefumptionis peperint, {t^
d f€du<5lis atque in crrorem lapfis parentibus accepe
runt! quaeruntautemcauta foliicitudincueritatcm,
cftrrigi parati cum inuenerinr,nequaquam funt intcr
haereticos deputandi, Chryfoftomus homilia qua-
dragcfimafeptima,in caputMatthaei decimumtcrtiu:
Vis igitur abeuntes coliigimus ea < Dominus autem'"' prohibetnefort^fimul cu zszanijs herba etia tritici
euellant: qcFdicebat, utbella&effufione fanguinis
prohiberet. Nafitrucidarenturhaeretici,abfq;fcede-
re pacis atq; inducijs bellum orbi inferretur.Duabus
igituf rationib. prehibuit: altera, quia frumetis parii
noceret: altera,quia nifi fanaretur, cxtrema fupplicia
no euaderet» Quare fi puniri eos uukis,Sc frumentis
ncquaqua officcre, opportunitas teporis cogrua ex-
pedadauobiseft. Quidauteft,qu6dcradicabiti&fi-
mul cu ipfis ctia frumeta < Certd aut, quia fi anna ca-
pietis inquit,necefie eft quum haercticos trucidatis,
multos fandoru fimul interimere:aut quia ab ipfis zi
zanijs multa comutata, in frumeii conditione fe ipfa
couerteret. Si ergo pr^uenietes eue]Iatis,ea frumeta
depcribunt,qu9 a comutatis zizanijs proueniret.No
prohi'
624 ^^ ^^S' i^f^^^pos^isj^areticoTil prGhibetautcm conciliabulahsreticorum difsipare,
f^^-^^'^'^'^^^^'*oraob{iruere,hber£atcmloquendiconcidere:ucrdin
^'^]inp'
ir^^^^ficere & trucidare. ExHomiliaoclaua, in caput
Genefeos feeundum: Hsretici limili modo adFecti
funt, ficuthiquimorbolaborant, Sccorporalibus o*
culiscscutiuDt.IlIienim ob oculoruiuoruinfirmita.
tem folis Juciaducrrantur, & obaduerfamcorpDrisualetudinem etiam optimos faiuberriraosqi cibos a^
fpernantur : ita Schi anima ^grotantes,&: mentis ocuiis capti,ad lumen ueritatis reipicere non pofTunr. Idtf
circonoO:ro fungentes munere, manuseis porriga-
mus,magna eis mafaetudine loquamur.Ma & bcatus
3.Tmoth.i. Paulusitanosadmonuit, dicens: Vtinmanfuetudi»
re crudiantur aduerfarij, fi fortd dat eis Deus posnite
tiam in agnitione ueritatis,& emergant e Liqueo dia-
boli,capti ab ipfo in illius uoluntatem. Vides quomodo uerbis declarauit,^ quafi ebrietate obruti Cint^f Et
iterum : Capti,inquir,a dkbolo, quafi laqueis irretiti
fur.t. Vnde& nobis geminaopus eft manfuetudine
ScJonganimitate, utpofsimuseoseripere&educercexlaqueisdiaboli» Dicamus igitur eis : Emcrgite 8c
re(ipircitepau]ifper,afpicitelumeniu{licia2,&c.Idem
infermonedeanathemate: Dograataimpia, Scquje^
abhfreticisprofc£la,arguere&anathematizareopor
tet : homJnibus autem parcendum,Sc pro falute ipfo-
rum orandum.Athanaffus ad Antiochenfestomo duodecimo:
Omnes quiuobifcumpgcificeagereuoliit, inprimis
autem illos qui in ueteris ecclefise communione fue*
runtjdeinde qui ab Arrianis redierunt, eUckQ ad uos,
eosq; ut patres afrumite,& utmagiftri §c tutores recl
pite, coaptantes uos ioteriiii diledo noftro PauJino,
. eiusq; focJjs : nihilqs amplius ab illis exigatis, qu^ir
ut execrentur Arrianorum h^refim, confiteanturqa'
&.n6torum patrum in Nic^a fidem. Seuerus Sulpitiu
quoqu
Liherrextiis. .
torpridieexeDifconn.,?, r •^''^-'''•'''"«^'^P^'-''--
re,
qui h^reticos inquirernt 1^,5 ^'r'"'""'"'
etmm maxima.n turbam r-" ^'1"'" ^^"«^oru.n
ra efl-et. SeJ Ma tino n.'^ '' '^^ d^populatu-
buni cum iure g adTor m ^dhT * '"^ ^""' ""= ^"'
PiaenimeratfollicitudoTpfiS^Tr'''"^"'"'--nos,qui fub illa occafion,^ .
' " '°'"'" Chriffia.
tiamLreticos Hberare". ' "'^'"'^'' '"^'^'P'"« «'
FHos^S.1ntfptir:.\^^^^^-^Erafmus ad Alfonfufn A^
' ^''''"'°''^^-=^=^"ibic
Hifpalenfem. titulo qua" lcT'"'" ^''"P^^^^^P"contrafaniiam ^^^6^^* '''^ '"""«chis diitin&o.
raphrafi MattLlf/ Seml?"''''','^"""^'"'^'^P^^
coiligere zizaniam Tunt ou PV ?'""!^'^^^ t^'«P«sfiarchasgladijs a"morti2r
'^^^'."'''P°ftoJos &hire.
lerari.fiflrt^,i;j™'4«no',teosext^fcum. Qu6d fin^on reSc?' r"'-''
""''"'"^'« t"'«u^pcenas ^Jabuntaliqutdr^Jciiir"'""
'"^'^'^'^
4utt^;rbSKit/t°"'""™ -^--'•»<ii &Latomo,qui nonnSf r''°^fi°"^'"
?^.refpon.fillare. ut f^e uacaneur^rv'^"^.''''"^'"-^'Quotiesmecum reou^o o"
^''^''^ "'^^'^ ^«P"erl«irs&fchifmarnoP^^poA-rT'^"''*?''^"^''^^^^.
^ mcdo
626 De mag. infam.pwnis
modotuear exepium quod hodie uidemus in non-iiullis, qui opiniones fcholafticas ilico pertrahunt
ad carceres & incendium:ueiuti nunc exuri utdcmusfacerdotes ,
qui puellam quicum habent cofiluetudi'
ncm, malunt appcilare uxorem, quam concubinam,Equidem taiibus meden foleo, non patrocinari, nec
inhoc hsecmihidicuntur, quodtalcsuelim eifeim-
punitos : tantumiiiud admiror, quomodotantafe-ueritas conueniat cum ccclefiaftica manfuetudine.
Non efl meum probare aut improbare principum
mundanorum leges, habent fuum ius,habent iua c6-
fiiia , habenc fuum iudicem , cui reddituri funt ratio-
xiem. Mea paraphraCis Euangelic^ paraboiae fenfum
expianat,qui fi uerus eii,fi ChrilVb dignus,fi probatis
orthodoxis interpretibus placuit, fi raultis fccuiis
ufueccieiias.comprobatuseit, quur reprehcfiditurf
aut fireprehendendus cfl, quur non panterin iu$
uocentur &iiii i Vfque ad xtatem Augullini, boceil; pius quam quadnngentis poit Chnltumnatumannis, nurquamlegimusorthodoxisimpiorafie Cae-
faris prsfidium aducrfus haereticos , quum id frc-
quentjfsimefaifium eilet abipfishazreticis. Nunquatamen hoe exemplum imitariuifum eft orthodoxis,
donecDonatii^arum & Circumceliionurri hucper-pelieretpernicax& infanabiiis infania, nimiuindiu
tolerata» Nam pr<Bter fchifma, quo non aliudexi-
tiabiiius fi procefsilTet, agitabant, uulncrabant, in<
itdiz. in ocuios caice aceco tempcrata exoculabaril
orthodoxos.alios occidentes,aiios adhomicidiuii
metu mortis adigentcs. Nec mitiores erant in fe.
ipfos quaminalios, uitio fibiuel giadio : uel figli
diorum non ciTet copia, praecipitio necem accerfen^
tes. Quid multis :" tanta erat rabies, ut nec ab ethni-
cis principibus tolerari debuerint: nec a Chnltianis,
ftumfi nuiU faifTet hsrefis^ ^ut fchifmaris crimen
PcJ
^tysrftxtm.
t^'". Manfuetioribus intern r""."^P''°'''^»-ft-nus, noop/acuit"^;)' '"^"°* fu"dmus Augu.
^«^cere ep.fcopos a,,js a m 'i
"'""''"^ "«-^
hoc eft, feparatione a com „"li?^'''
.jnathemate.extremum ecCefia fupp^i^ m '°r, "°^ -«^"'nconfultos, eiuifis morcVl '
,
'''^"^ ^Pud lure-
-clefi^ confon,o fubmS"
'
^^^^ '-?f^-at ab
non fo,um inu tabantexem'a ctift "'^'!i''"^'*"^& martyrura
: uerum etiamC.f *' 'P°«o'orunx<5derantesforepericu"m .rr '''°P""*''^f. «^«n-
'
Pro h.reticis 4os fcen cfnr'"'"^^"''"^-Clir.ihani gregis rernic.e VW' ^'l"""*' «"«'or^
rumfenten'?iafref4Jb;;,^J;™"'''";c,f]-eta,io.V^ntate correais, Jui ud.nutff" ?'"'''* ^" ^e^ct'one, uel amfaig;,^ ^,"* ;""'" '^^n/erantin ea fa-t"er
P;obauitAu|uftir,us ouod"* '^^'^'^*^'
>for.
"f•
.
^^i tamen aduerfus^t?" f^ ^'''r"''!*P^°t^«-
ficanos uerius quim h^^i^o "'''T°' ''^'*'"« =^
"'miurn mitislaueft, qui pri?«' ""'"^ '"'^'^'«
'"'quam attingeret, necaue^^lV^^^P^^cu-cutcre' • f^rl , ^"^"q"amfacu,t3r,^,^o ,"'ere. . /ed tantum ecCefi-mr» ,
''^'""oqs ex-'cultates ad orthodoxorum e^C 7 '^^'"et.-carum fy.^"as qui tranfire ue„e V ' "' ^""sferret: ad[«. ^'/^«^uas.t.uLtbarS,'/^,''"^^""^ ^^'-^'"^^«udme
, ut nec deric 's & '7°'^"' '^ntaman."•"^'/uus honosadm ett '"t^'' ''^P'^'"-;--s indjfta non admod" m graui'"
''""'«*''^-^tpauc,. nollcnt refipifcerf "& .^"l-^J""'»'
^zt Bemag.mfam.p(rnistentatumcft de occidendis tam immanibus beluis,
titquum priusedi6lumMacedonij (nifallor) prae-
fidis fic ambi.guis uerbis elTet propofitum , ut hjereti^
cis uideretur minari necem,ni refipircerent, Augufi:i'
nus illum diligenteradmonuerit, ne quequam inter-
ficeret,quum hoc ius ex collitutionibus Cf fareis ha^
beret, laudetq; quod edi<5to pofteriore uerboru am-biguitatcm explicuiffet, Idem admonet prster alios
Dulcicium tribunum,ne quem capite p!e<5^at. Ex his
fatisliquet, quantumiilorum animu? abhbrrueritab
hac coofircatsonurri, carc:erum, fuppliciorum, ineen
diorumfaeuitia, qus rmnc quibufdam Sc nimium &folaplacec, pr^fertim exeorumnumero, qui perfe^
ctJonemChrilliansepietatisproiitentur, quoruom*neftudiameffedecebat medtri potiusquam interi*
mcre, ^i:lcgum finceritatemfua intercefsione miti^
gare. Nunc etiam ultra principum ediclum faeuitur
ab iiiis clementiae magiftris. Cxfaris edidlum habetJit
Jegitim^ conuidis,quam hoc interdum fiat Iegitimd,t
jneanihilrefert: tamen multis incognitumnon efti'!i
Namhoc hominum genus fer^nullis legibus paret*c
nec ecclefiafticis ncc prophanis : fed quicquid uo*5lunt, fan<5tum eft'. Mihi nullaplaeuitunquam hxre*'i3
fis,nce ulli unquam faui,faueo,fauturus'ue fum h^re^nt
tico, nifi fpe medicandi, ne quismefufpiceturhaefter
mea caufa dicerc. Nullum abftraclum ab ecclcfijw'!}|
caulis adiunxi mihi, fed.ipfe conftantifsim^ perfi
ftens in ecclcfiss confortio,'nonnullos ad illius fi
cietatemreuocaui. Tantumloquorde quorundal
fiEuitia,quosoportebatefiremitifsimos,etiamfipri
cipes terrerent gladio , fi qui cpifcopi pr.o fua autdri
tate poteftatem ad improborum tcrrorem excn
rent. Nunccontrafit, utillorum faeuitiaemonarch;
rum ac prsefulum autoritas cogatur frenum impomre.Eoque huius negocij prmcipatus fummis ecclefi
proc
Liber fextus, &2^proceribus delegari folet, ne iftis liceat , quicquid li*
bet. Quidautem quorundamreditiofisapud popu'lumuociferationibus, fasuitiaqueprofeiSlumrit, res
ipfa loquitur.Fortafsis 8 longinqua regione nonnuu'quam fcribunt principi quod uolunt : ille refcribit.Si
fichabetres,rumaturrupplicium. Hocrefcriptononlibcrantur, redoneranturiliorumconfcientise. Prs-tereaquum iudexlaicuspronunciatexillorum rela^
tione , non cx cognitione caufs, totum iudicij pon-dus in ipfos recidit. lam mihi confer epifcopos ec*
clefiasproceres cum monachis, confer ficarios Do-natifbas cum his qui fort^ dixerunt monachorum or-
; dinesnon eflenecelTarioseccIefias, aut inconcioni^
bus Chridi fpiritum inuocaridecentius, quamuir»ginem matrem , aut fe dubitare,an horum temporumconfefsiofit inftituta abipfoChrifto, &anfacerdo'
tum coelibatus fit iuris diuini : confer lenitatem Cae^
fareaeconftitutionis uix impetratae aTheodofio, &:onferatrocitatemfuppliciorum, quibus nunc agi«
:ur cum idiotis, ctiam in qualcmcunque indu6lis er*
'orem , defiderabis plan^ in nonnullis exeinplum ec*
:lefiafticas manfuetudinis. Sed poftea^ ifiquiunt,
ex non fine caufa lata efl: feuerior. Non damnoauterium , tantum doleo tam afperum remedium
iJDliriftianorum peccata meruifTe : &; parricidarum
applicijs indolefco, tamenhunc dolorem publicse
ranquillitatis refpe.6lu confolor. Eodem modo fumfFetlusergaillos, qui quoniamfanari non pofiunt,
eceiTario tolluntur^ne plures trahant in luem.Quic^uid agit legum fortafifi^ necefiaria fecientas, certd
iccrdotum 5c monachorum eft ftudere fanandis
otius,qu4m extinguendis . Principum conftitu^
ones nunquam improbaui , quanquam & ipfos
iiportet legum rigorem ad Chrillianae moderatio-s lenitatem,quatenus licet,dcfila6lere.
RI
Mul*
^j ^ Tic mag. infam. posnis
Maltum enlm intcrefTs dvjbet inter princlpem
ethnscum & Chriftianum : rurfum plurimam intcr>
eil inter prophanum principem hc ecclefiafticum,
JPjflremo nonnihil mtereft inter prsfulem aatori-
tate pubiica prsditum, &monachum aut theolo-
gam ,quorum ell cum omni manfuetudine docere.
Quaie eiv autem, ohm nulhs theologiae fcholis in-
ititutis, foio Dei uerbo reliciterppugnatum efTe cumhaereticis: nunc quum orbiscelebribus Aca.demijs
iit plenus, articuhs & fafcicuhs rem lantum gerif
Quid autem reprehs?^di poteft in Paraphrafi , nid
<L]ti6d non meminerit de Conflitutioae monarcha-jum poilenoribas annis inuentaf id aoniicuit, eoqaodilhc Euangeliilam hcio loquentem, qui con^
ititution^ni illam noonoueratc' nifi debui fic illum
indacere loquentem, Vique ad annos oclingentos
Chrsllus nemmem, hs^reticam uult occidi,fed poH:
jiiudtempiis exorietnr alialex, utexurantur. Ine-
pr^ nimirum imaginantar , fermonem hunc d medici his temporibus, qiium dicatur ab Euangelifta
prifcis ecclefi® tempor.bus. Neque Chriftus ilHc
iag5t degladio phn-ipum,quum ecclefiatot a Chri^
llo pafiofecuhs cgeritfub principibus ethnicis : fed
deliudioloquitur Apoftolicocumanfuetudineper-
trahedi omoes ad falutem , exsmplo fummi paftoris^
quiueneratnonad perdendasanimas, fed adferuan'
<ias.Itafit,u:h^c meainterpretatio nonofficiatprin-
cipum conftitutioni . Nam illa docet manfuetudi*
jiem euangelicam, non adimit principi ius gladij: illsi
prsfcribitquid ilii congruerettcmpori, nonquid in
line feculorum exa6turaefl"ethominumimprobitas»
NcnnuIIeprincipumiegesad terrorem eduntur \xtA
fiusqcdmad exernpium.x^tque ut prophani iudici&l
ffll: eximere gladlam interdum, quo unius interitut
|«?ruct mulros:ita (^uouf s ^rror,aut cafus,aut ^tas exJ
cufar
^ill
Liherfexm. €^t
fatcHmcn, & Tpeseft corredionis, debetmeminiire
Chridianx clementiae. Quin & illud infpicien-
dum, an monarchge ius habeant, ob quoduisdeli'
ftum, capitis poenam indiccre. Tum illud etiam
uidendum, an principes uoJuerintob queKnuis er"
rorem,qui uideri poteft h^ereticus, hominem tradi
fiammis. Etenim fi certus ellerror, nihil hicbpuseft theoiogis
, quumtantum (itcognitiofadli : fidn-
bi^seft, nonellcuiufuis theologi jfed Romanasfe-»
dis potifsimum de Articulis fidei dobijs iudrcare*
Multo durius cft cb articulos non folum dubios &controuerfos , uerum etiam leuiculos h^minemfammis tradere. Scd multo durifsimum ob titu>
los, quos ipd fuo arbitrio confingunt fubinde no>
uos, hoc eft contra do^lores fcholafticos, hoc efl
fufpe6lum , hoc fcandalodes , hoc contra laudabilem
confuetudincm, hoc mai^ fonans utiacet,hocimi-
3ertinenter di61:um ,' & huiufmodi innumeros, ut
lihilfit, quodnonaliqua pateatcalumnise, fimale-
lolus accefferit animus: 5c intefrim tamen difputant,
necclefiapofsitconderenouu articulum fidei, quii
fti quoties commodum eft, gfgnanteosinJpfico>
nitione, nonnunquam & poO: editam fententiam.
les agitur perrelatores, deputatos, aciudiccsmo>lachos , nec fincer^, nec legitima iuris forma , pro<.
unciantin carceretres priores, monachis duobusjftibus , & apparatur rogus. Hasc ncfcit princeps^
aiuslex prstexitur, priuato quorundam odio fer^
i«ns,quum in publicam utilitate fit edita. Hf c quo-iamfiericompertuefl:,admonendierantprinctpe?:
use tamen admonitio nec h^jreticos usros&infa-ibilesfubleuare, necfinceros inquifitoresgfsua^e
^bet. Conftitutio quae in Codi iibro primo,tit.de
freticisManich^is & Samaritanis rerturo6laua,fo-
s libros & chartas iubet exuri:do£^ores tatu capitd
R 4 pkcli^
6^2 De mag^ infam-pcenis
pie(5li,dircipulis decem librarum auri mul<5la dicitur:
eos uero quinon folum audiuit illos, uerumetiamcontcmptisprincipuralegibus, libros illorumapud
fe feruant, manifctium ha^refeos fauorem praefeferetf
teSjin exilium deportari iubet. Nec hasc tantum con-
il:itutsoferit;quosIibethfreticos,rednominatimMa«
nichsos, ApoHinarifLas, & Samaritanos,qui manife'
{Lam docebant blafphemiam. Huiufmodi ferd funt
qus prscedunt eodem titulojquse iubcnt inquifitio-
nemetiamufque ad capitis pcenam extendi: fedex-
primunt certas hsrefes. Similiter eodem libro, titulo
de fumma Trinitate,&c. Arianos exprimit.At hi fpo*
liabant Dei filium, & multo magis Spiritum fandumueritate diuins naturae. Quemadmodum A.polIina-
rifts uerum hominem negabant,detrahentes illi me-librem hominis portionem,nimirum animam huma-nam : Donatiani furiofi latrones erant, nonfolumpeftilentifsimi fchifmatici. Non hic agebatur, an
haec confefsio fit inititutaa Chriffco, anconftitutio
hominis pura obliget ad crimen , an fymbolum fit
fruilulatim editum ab Apoftolis, an Apoftoli callue.
rintlinguam Grfcam:feddemaieftateChrifti,deque
fummaChriftianitatis. lam per pontificum confti-
tutiones,qu3sfuntinDecreralibus libro^. titulode
Hsreticis , & in fexto eodem numero ac titulo, con-
uicli, &: in errore perfiftentes, autinhsrefimabiu*
ratamrelapfi, tantum iubenturcradi curiae feculari:
quanquam hic Glofifematographi defuo adiecerunt,
Aut comburantur. Quando Pelagianis aut loui"
nianis ex Casfarum edi<Sis di6la eft mul6la . Nunc^
ad ignem pertrahittir, qui dubitet,an Romanus pon-
tifex ius habeatin purgatorium. Etoliminfynodoepifcoporum h^ret)ci,citati reddebant fuse do6lri-
ns rationem:conui6lis libera erat optio, utrum mal-
lentipfi in fuum dogma pronunciareanathema, an
fimul
Liberfextm.
'
^j^flmul cu dogmate feriri anatheiTiate : hoc eft, a com-munionefeparari. Nam h^ec tum erat posnacccle-
fisegrsuifsima. Berengario quinon de confefsionis
originejnequede purgatoribpoftulatus erat^fedde
ueritatecorporisChriil:i: netum quidemuiseftad-
hibit?., quum femei dimilTusineundem erroremef-
fet relapfuS . Nunc inrerdum monachi uanumfpsrgunt rumorem , mox ueluti fufpe6lum pertra-
huncincarcerem: ibidifputantfuomore, notantur
articuiij¶nturfafcicuU.
Linumfumigans nonextinxit Chriftus,necarun# ^fii^^^'
dinem quaiTatum confregit. Ouiculam ab initio per-
fequutus eft lupus , illa artem femper tolerantia'
uieit»
Cenfurd mfignim lurifconfultortm deLmijs , qu£
]poenitent€s,pocniis euitint corporaks: nec tn crj-
mmlibwi feliftcindm effe confe^ioni.
ap. xyiL
AT in fagarum patrocinium anne6tam cenfu*.
ram eximij iurifconfulti PauH Griilandi deSortileg. lo. uolumine Tra6latuum , quaeft. 7.
fol. 44. pag. 235. Nota , ait, unum ualde fingulare,
quod iftorum apoftatarum duae funt fpecies. unaeft ,
quas (impliciter retrocedit a fide , Sc fequitur cuUtum&.obedientiam dssmonis: alteraeft.quae poft- f''^'^!'.^^'
quam Chriih fidem abnegando rehquit, & deiecit p^gnas cor-
excordefuo, iterum febaptizat exprefiTe innomine pQraUit.
diaboH, 5c aliud nomen fibi fuperimponit, licet utra-
quefpecicsfitdamnat3:priortamen,fi peecatufuumreuocat, admittitur ad posnitentiam, & euitat poenas
corporales: ficut hsretici. ut L Manichaeos. C. dehxreticis. Identidem theologi authores Mallaei , in
teftia£partisinitio,qua£ftione35. hisuerbisdocent:
R 5 Ek
€^4 I>emdg.infam.pixnkEx cordc ucro apoft^t^ fi nolut refil Jr«,ut h^retici iiti
pcEnitetes,traclenturcurif feculari.Si autuelint,rcci-
piuntur prout hsretici posnitetes.iuxta c.ad abolen-
dam. jT, pceniteti.de hasreticis lib.<5. Concordat Ray-mun.tJt.dc apoftolica.c.reuertentes. ubi dicit: Quodreucrtentes ab apoftafias perfidia, cum fuerint haerc'
tici, tanquam reuertentes ab hserefi Aint recipiendi
:
& hic fijmitur unum pro alio. Et in 2. parte Decreto*
rum.cauf. 26. quxft. 5. epifcopi. Exprasmifsis auth»
ritatibus colligitur,qu6d arioli,arurpices,incantato*
res Sc fortilegi, atque caeteri huiufi-nodi fisdatores ab
Ecclefiafiinteliminandi: & nifi refipuerint, perpe-
tuo excommunicandi. Sed quod inultimo Acqui*
rcnficapitulo, eaquaefiuntperincantatores, noniacorpore, fed infpiritufieridicuntur, Auguftinusia
Jibro de Citiitue Dci ide uidetur afierere^ita dicens:
Qus magorum praetbgijs fiunt, non uera, fi?d phan*
tafticaelTeprobantur* Qaarecriminali adioni hic
nulluseritiocus.
Si urgeaturhicdenuo propria earum confersio:
cum D. loanne Francifco Ponzinibio Placcntino,
Tra^latuum uolumine decirno,d€ LamijSjrefponde*
re audeo ; Cum tales pcrfonse fint illufae, ut di^^u cH',
ergo debere dici, earum confefsionem etia cfie crro-
neam,nec admittendam. 1. error. & h cum po{l.C. deluris &: fa<^. ignor.Nojn I, de aEtate.jf. fi.n,ff! de Inter^
rog3.'a6lion. Confefsio enim debet continercueru
& pofsibile; ut per gl. Bald, & alios in 1 , i. C . dc con*
feiT, per glofi^. inc. fi.dec0nfelT.in 6.fE adleg. Aquihh inde Neratius.|r. fin. Sed ifta refpuunt ius & natu-
ram.ergo non fequitur : Iftss mulieres fic cofitentur,
ergo fic efi-. Nam confefsio lone^ diftat ab adu ( uei
adus pofsibilitate ) & quicquid eft contra^aturam,deficitin fuisprincipijs, ergo naturaliter cfl:impof'
Hbile. Prsetcr«a in criminalibus regularitcr non fta*
tur
Liherfextm. {^ix
turforconfersioni rei,utperBald.Sc Ang. inl. i. C. Jncnmindh
deconFeir. Sc dicam infra in 2.no. Nec obllat, quod ^l^^l^^Qn-dicit Bald. in d. 1. fi quis non dicam rapere : quia eius fejsiom.
dictum procedit in haerefi , in quantum perficitur in
iblci menre & cogitationfjquocafubenejUtinquit i*
pfe ; quia cogitatio raentis, quam folus Deus nouit,
nonporell:aiiterprobari,quampcrconfefsionem : i^
deo liatur foli confefsioni. fed confefsio, de qua in
cafu noitrojcontinet aclum ab extra, Sc minus pofsi'
bilem de iure Sc natura, ac etiam minus uerifimilem:
& ideo pote(l-dici,qu6d licet, quoad ea que credunt,
fit ftandum confefsioniearum, quaadpunitionem:
quia talis credulitas pendctab animo &uoiu«tate,
non tamen quo ad hoc, ut quia fic fit,uel fic fiat, ficut
siflcrunt. Hadenus ille. Nec elr qudd hic lex Corne-liadeficcarijs&ueneficis mJhi obtrudatur, qusfuupaulopoftfortierurlocum, ubideueneficorumpcE^
fnsagetur
I
FrdCcUra exlmij lurifconfulti PAciiti fcnientii, cr ex
GriUmdo hiftoria de Lmiitrum mnocentiUt
Qp. XVIIL
NArrat item D. And. Alciatus , haereticae praui* ^^-^ g p^^^^^
tatis (utuocant)inquifitorem in fabalpinis gontHns»
uallibus,aduerfus hsreticas mulieres,quas ue eap. 22.
t€rcsLamias,nos Strigesuocamus,inquifiuiffe,&:fa
pracentumfiammisconfumpfilTe: quotidieque ceu
nouaholocaufta, alias fuperalias Vulcano obtuiifiTe,
^ quibus non pauc^ helieboro potius quam IgriQ purgandse uidebantur : donec ruflici arreptis armis uimillaminhibcrenr, Sc negociumadepifcopiiudiciuindeferrent. Et poft: Et quamuis-aliqui ex maritis,ma-
gnjefidei homines, affeueranenteopotifsimumtem-yore, quoillasinludo 5c ehoreisfubTellinaarbore
fuifTe
^3(^ ^^ ^^g' tnfam.posntsfuifTe dicebantur, feexploratumhabere, inle^lopo-
tius fecum fuifle: tamen rerpondebatur,non illas,fed
cacodaemonem potius, uxoris forma alTumpta mari*
to illufiffe» Atqui ego replicabami Cur non potius ca
codsemonemcumfuis daemonibus, iilamiuero cummaritofuiffe, prsfumisc' Curu^erumcorpusinfiflolufujphantafticum in uero ledo cominifceris C' Quidhic opus eft ufque adeo augere miracula , & nontamTheologum quam T^W/f<?>'^// agere,f3£uioremque
parteminpoeniseligereC' Conftabat exillisa6lis,fe.
rnei in eo ludicro per quandam mulierculam nominelE S V appellatOjOmnem illum apparatu, omnes fal*
tatrices cum amafijs fuis repent^ euanuiffe : qui fieri
id potuir, fi uera fuiifent corpora, & no pHantafmata,
& Tantali horti :* quod apud Philoftratu libro quar*.
to, etiam Apollonius Tyaneus cenfuit: & apud Plu^
tarchum in Bruti uita C. Cafsius. Nam & medici ma^ximos effeflus corruptae mcnti,imaginariq; ludifica-
tioni tribuut: unde Ephialtici,afflati,fuperftitiofi, in-
cubitati, amore furentes, imaginofi, Lycaones, Cy^nanthropi,qui tame medicamentis curantur ; uiden*
turq; ha^c efle quae Plinius & alij ueteres Faunorumludibria appellant,poeoniaq; herba emendari cenfue^
runt:ut etiam harum plerafq; curari pofie fit uerifimi#
le^nifi quod pauperes & fcmell^ omnes funt, quibus
talis facultas non fiappetit. Ego certd magis iuri Pon^tificio , c6muniq;noftratium do6loruinterpretatio#t
ni hac in qusftione, quam Theologis iftis tribuerim,
maximeinreifynododecifa in concilio Anquirenf.
cap. I. ubi talia phantafmata mentibus i maligno fpi^ .
ritu irrogari ait.& rurfus: Infidelis,inquit,non in ani-
mo, fed in corpore euenire opinatur: quisenim ia
fomnijs&no^lurnis imaginibus non extra fcipfum
deduciturC^QuseetiamuideturfuiiTe Auguftinifente»
lialibro i8. de Ciuitate Dei,cap.i8. ubi : Veru,inquir,
corpus
l
Liberfextus, 6^ycorpus nulla arte daemonu conuerti poteftjfed phan-
tafticum : quod etiam cogitando fiue fomniando per
rerum innumerabilia genera uariatur: Sc cum corpus
nonfit, corporumtamen formamcapit, fopitis aut
opprefsis eorporeis fenfibus, ita ut uera corpora ali-
biiaceatjfeniibusobferatis.NecrefertquodibiHero
diadi aut Dian^ honorexhibetur.Ha^flenus Alciatus.* Paulus Griliandus de SortiLio,uolum»Tradl.Qui-
dam maritus ex oppido agri Sabinenfis habebat uxorem maleficam fiue ftrigam, ut uulgo dicunt. De cri^
mine autem folum erat fufpicio, noncertanoticia*
Nam quum aliquoties dmarito rogaretur, num eius
cfiet profefsionis,negabat conftanter. Crefcente por
ro rumore, & uiris fide dignis apud maritum eius fla"
gitijuxoreminfimulantibus,quodeafamiIiariterute
retur alijs mulieribus huius criminis ratione cogni-
tis,cumquibus etiamfeturpibus mifcere fceleribus,
& no6lurnos agere coetus uidebatur : decreuit mari*
tusipfamin eiufmodi operibus obferuare & appre-
hendere: & coepit pluribus no6libus diligenter & at^
tent^inuigilare, no^lesq; circiter duodecimegeratinfomnes,attendensftudiof^,numillaaIiqu6addje'
monumlufumuelaliud malefieium noftu euagare*
tur, &num penesfeinle^lopermaneret no(Setota,
quandole6lumconfcendifiet: nihilq; unquamfrau*dis comperit,fed manibus illam femper in le^fto con-
' treftauit. Quum uero poft dies paueos una cum qui-
^feufdam alijs de eodem erimine accufatis in carcercm
conijceretur,fubdereturq; qu3eftionibus,confefla eft
-demum, fetaliinterfuiflelufuiunacumalijs mulier*
culis incarceratis, flagitijq; huius reis,tali die , unde-
'cimomenfis, &c.talino6le,horataIi, &c. Idemfate-
batur&alis. Maritusueroinconiugis patrocinium" aflerebat praeftitQ iuramento grauifsimo,eam illa no^
"ite defignata, 5c maxim^illahora, fecum decubuifle
in eo-
^^S BemagJnfam.pcenlsin eodem Ie£lot& fe eam tum iludiofe non femel tm^tum tecigiiTe/ed pluries,ac cum ea loquutura fttiire.
Vocm, qud LamUs afficerefoknt Bono-
nienfcs. Qp. XiX.
SOlentBononias maleficos utriufque fexus^quo^
rum damnatae incanrationes generi humano,ucluitaebeftiarumminus nocuilTent (quosmulie-
bri in fexu lingua uulgari lellrige Itali appeilant^nu-
dos ad umbilicam uique ueteri ex palatioeducere,
afinoimpofitosinuerfocorpore, ita uiligatis man:'
bus caudam afini,quem lento dudu prsibat iidoris
miniitcr,retinerent. Capitiimponebaturmitrachar'
tacea,in qua terrificicacodaemones, quiforcipibus
Tuis ignes infernales mouerenr,depidi>rant. Interea
dumfolennihoc progrelTucircumducuntur, dliclo^
re comitante uirgis egregiein peclore &dorro c^-
duntur. Cumucro eforo publicoperuentum eilst
in cosmirerium ssdis Dominicanae , nobilis fepultura
gentis Germanicse, deponebanturexafino, & acar-
nificeinconclauequoddam fuperum deducebatur,
cuius pergula firmata cancellis ferreis, ijsquerafis^
cosmiteriumuerfus fpeclaret : quae deitiriata posnas
hasreticorum amonaehis ironailerij ilUus, inquifi*
toribushaereticse prauitati*^, perhibetur. Hincca-
pite galeato fedicuruli, quae rotis quatuor fereba-i-
" tur, impofiti, rerin pergulam proniinentem detru^
d^bantur, ubi Sc per horae quadrantem, confille*
Danc. Incerim a fpei5fanteforisturba,ridente,cIa-
manteque lapidibus impetcbantur : fruiira tamea>
fer^job interpoCtos cancellos ferreos. Tandem uin-
cuiis foluti, 8c procelidi quafitate puniti, abiega#
bantur in exilium.
infinids cert^ n odis prseferri decethanc modera-tioneramagiiirati sBGnonienfif^ quaenonnihilad-
hu-c
1
Liberjextm. ifj^
huc uetuftatls Italicae prudentiam fapere uldetur,
pr3e aliorumquorundamtyrannide, quiad igneumiilud holocauftum prascipites nimis feruntur: eoqucnon minusaffici, quam innocentis fanguinis effuii
fumo dsmoneSjUidentur:0\£ec^hominummenteSj6peSlorac£eca.
Mulkrcs mlnus punicmlM ejfe uim,
Qjp. XX.
Dlci folet,mulieres in eodem delidi gencre mi«
nus peccare , minusque puniendas effe qu^muiros, cseteris tamen per omnia paribusmcm"
peobimbecillitatem animi,mentis&ingenij.I.racri-
lcgij poenam , in prin. D. ad iegem lui . pecul. & 1. 11 a«
duicerium.f.ftupru, &p'. fratres,.& ^.inceftam.D.ad
legem lul. de adul. &c c.ficut dignum,in prin.extride
homicid.5c c.indignantur. 52.^.6, ubiicribitur; tanto
grauius uiros puniri oportere , quanto magis ad cos
pertinet Sc uirtute uincere, & cxemplo regere foerai-
nas. Etfacittext.inl.quifquis.^. adfilias. C. ad.leg.
luI.maie.ibilJVlitiorenim circaeas debetefie fenten-
tia, quas pro jnfirmitate fexus , &c . Et quod uoluic
Bald.in 1. quicunque . col. 5 . uerfic. fed ponc Aatuto.
&uerfic. Scinfumma. C. defer. fug. In quamfeaten^tiam apud Saxonem hiftori^ Danicslibro 6, Ericius
uir quidammultse prudei^iaecontendit, muliebri-
bus erratis f^spius ignofcendum eflTe, nec pojnam in-
fligendam, nifi corre6lio culpamcorrigerenonpo-
lUiirct.Et illud ^neae apud Virgil.iibro 2,iEneidos,—— hiuUum memorahile nomcn
Tcemineainpccnae^ii, Pliniaslibro S.Natur.hift.fcribifa
lconem,ubi f£uit,in uiros plus quim in fosminas fre^
mere:ueluti natura eum docuerit, mulieres mitius
quimuiros,efiretractandas. Ariftot. iib. Problemat.
J.^i. capitcii, Cuo aitimulicrem interiicere iniquius,
fir.
I
Jacd
^^$ De mag. infam.pcenU
fir, qu^m uiriim ,quanquam naturae ratione mas foe^
mina pragftantior eft < an quia; mulier imbccillior eilr,
minusq; proinde iniuriam facere poteit : etenim eni^
ti aduerfus id quod long^ infirmius e{^,nihil uirile , umo ftolidumatquniquifsimum ed. Hfcilie, qu^tamad animum qudm ab corpus referri poiTunt. Tradit
Vopifcus, Aurelianum imperatorem , cum Zenobia
^d posnam uocaretur a miiitibus,qu6d ubi linperium
airurpatretyiiiam uita donaire : quod indigaum exifti-^
maret,muliereminterimer€.In qaafenteatiamEuri-^ pides in Hecuba,wr xwetij^vafj <*>dJv(sy ywxcnxr, Quam in-
uidiofuminterficerefeminas:' Quandoqaider;i,uti'
deminHercuiefarete-icribit, muiieres quodammo-do funt mafculis miferabiliores.
7ff dSiv yeif wwi" (A^^.xoii iiK^^cfjcy^aivc-jy, Cui aflipulatur
: Bald. confii. 96. fadum tale ell: : Carolus lib, 2. quodmulier miferabilior efluiro.
Q^omodo IrimU mcntis errore i diaholo affc^^e^ necuUi noxiiS fmt reduccndae, cr qu£ cisftmenda
pocn^: nec omnetn uoluntatem ejjepu-^
niendm. Qf.XXl- IL
QVumergoerrore & phantafla Lami^delufr l^'&c fatanae peruerfa inftitutione feduftg cogno' 1 "'^
fcantur: nec alicui ab ijs maium reuera, atfolum ima-l''^^ginatione illatum ede fcktur
: faniori doarina infor-1"'^'
.mandaeerunt,atrepudiatjs daemonij ludibrijs, Chri-P^'ftofacramentumrurfusjrragftent, atqueutluxata ex^iTiPi
.corporiscompagemeirbra,debitaligaturareftituan rturpcenitentes. QuantoperehicfidelemmyfterioruDeidifpenfatoremenitideceret, ut ad Chrifti ouilereduccretur ouis pei dita,nemo no nouit.Suum quo^que hic habebunt Ic cum pubhcs 8c comunes preces
.ex animo fufae. AJmodum pi^ hic D. lacobus admo. l
^''
-f- net:Fratres, fi quis inter uos errauerit a ueritate,
conucr
cie
Liher fextm, 441conncrterit quis cum, iciat quod qui conuertl feceric
peccatorem ab€rrroreui^Tuap,ra!uam facietanimam
a morre,& opcriec multitudinem peccatorum. Necharrefis folum ^n errore,qu6d quis dsemoniorum do*
^nnae adh^ret, figiturTed in fui confidentia quoquc,
concepto faftu & prxfra£fa pcrtinacia , ubs nulla ad^
mittituradmonitio : crrorem etenim,redu6lioncmq;
mentis cofefTushaereticus, femperrcmir$ioneni,t|C>
niamque,ex Patrum confeniu &: Chriftianamanfue^^
tudine meretur. Nam, tefte Sencca, quem pcenitct Tnjloye^^^^
peccafTe ,pen^ eft innocens . & apud Ecclefiafticum "^" '''^'^'
legitLUiPcEnitentibus dedituiam iufticiae. Eiufmodiiraquemaldadaemonioperfuaf^.&refipifcentifemi^
ns, rediusq; iam in Chriftianas ndei fanclifsimabali
confirmata?,pecuniarumquoque (fi eiusresferant)
mul6i:ainpauperurubfidiumimponipoteft, & qua^-
cunque alia arbitraria.jnon tamen uitas pcena,pro de-
liitiratione & magnitudine. VeJfi iniungereuoles
mulda eiufmodi feminse irrogatam ^ Romanis pon-tificibus in taxa facrs pcenitentiariae , ut ipfi uocant,
per me licet.Ibi legitur: MuHcrem incantatricc, poft^
quam fuperftitioncsabiurauit , in quolibetfupradi*
dorujncafuumtaxari, Turon. 6. duc.i. Sictiamexufu ob rcipublics tranquiilitatcm conferuandam ui«
debitur,ut exilio ad certuir tempus puniatur, donecuito^innocentiauer^ fe conuerfamcfTe, Scfidelem,
pcrfifterequecomprobet, aedeindclibertatehofpi-
lij priftina rurfus donerur,non contraierim.Eiufmo-
"di efto posna temcritatis,qu6d dfmoniacae fuggeftio
ni & tudibrijs non fatis conftanterreftiocrit^tmmo e-
tiam confenferit fatua.
Quod fi quis contentiofe uoluntatcm reuerius pu Non omnU
niedamdefendat,is primumdiftinguatinteruolun' t*oltfnta4 jjh^
tatem hominis fani pcrfe(5lam,quae in a^um uerd di-«^''««^-
r\g\ coeperit:& intcr uitiatas metis fcnfum^uel ( fi uo»
S les)
^4^ BemagJnfam.pcenislcs ) corruptam amentis uoiuntatem : cui fuo opere,
quafi alterius eiTet,coIluciit diabolus.nec alius infulfd
uolentem fubfcquitarefFeftus.
Taleuoluntansuitium impingi etiam pofsit me-lancholicisjfatuis & pueris, qui faciie inducuntur, ut1^.6-1 haECuelaliafedefignafle mala faifoimaginentur,
,^ac.2. fatcanturque : qui ramen i. Deo renes & corda Tcru-LtteAiz^
tante, nonseque pledipermittuntur, acalijmentis
compotes : muito cert^ minus ab hominibus id fieri
oportuif, De ijs quid fentiam, qui elementa comrao.uilTe,aerem turbaiTe, grandsne acciuiffe caiamitofum
in frumenti &uinearnm perniciem,& rerum aliarum
ilragem,creduntur, Lib. 2.cap. 30 expiicui: ubi argu-
metum ea de re profequi,ut continuum fiium,ad cer-
tiorem inteiligentiam maiui,quam eo diuuifo Le6Vo»
remfufpcndcre.
ConfuUtio fcntentU Gcorgij Vi^orij,qua 'Limin^
cruddimorte punicndiis effe /defendit^
Cap, XXI L
Rgumenta, quibus Georgius Pi6lorius medi>
cuSjin libello de Subiunarib, dsemonibus , dc''
fendit, Lamias inclementer uel igne ueialio
quouis formeto elTe tollendas , fparfim in his noftris-
libris tam foIideconfutataeiTearbitror, utfuperua-
caneum certd iudicem, iili uci paucis refpondere, uel
plurahisadijcere. Enimuero earum phantafiaadae-
moneuitiatamefTe, utneminemnifi opinioneiaefe^
rint,fatis fuperque demonflratum efl. quemadmodiactiam manifefteo(l:endi,d3Emonem>utifpintum,of-
fibus^ccarne, quoEinaiTumuenereum requiruntur,
,
carentem,cumfeminac6gredineutqaapoiTc,QuodtamenPi6loriushicnegat,& fe Augullini 5c Conci.
liatoris fentcntiie praeferre aitcuiuidam Marcitefti'!
monium,quimilgnis (atansculcor, in Cherfonneio
uitatn
a:
LiherfixttU.
losrnfundunt,&proles Jr^! r ,''^"'^"""'o«l'
cusnou,(repotuit,nifia.,oHT /• ^"''^''?'=Mar-hum cofortid uteretur^S f
™ f^™'ianter djmo^ocuios iJ|,as deJuferTt^' & pr^ft"'
'^^°'^'^"'P^^'
obiecennt, aut eius pLSL,^'^'^' f""^'"^ P^° ^«
ofophus.col,cierafle,omnefem;n ''*'^'''fpJi"le. Quorfum ergo naniTx de nonT"'
r' ''"" ^*'*femineg.gnentur^qus
eoru,L^ f''"^*"''"' ^""r,coueniunt^in HnJ,nl7Tltrlt''^ ^"'''"*fee.ndera referfitin ?ene>ando d?
'"''^«'^- «'nias-
«or„ntmentiri<,ua,^cu"q"etiamT'°r''^"'''"°™».S< procreandi his potetiai?, rril?^
«"ge oru„ j„,; ^-
grient genios uej fpiS Tn! ,
"' "°'"' '"^'°* g'-'
ttatuere oportet.AcSauot^'"" "''^'* ^"« '^'c
'one i creationis PrimordFinn?'"'"'""^"'^"' '^'
freuenntfoboJe ad hocufjfe "" "'""«•of.m exa
asIaru.snoftrisfedu,"otSr"'r"'^''P^-"Dom.nem ab harum infinit"w' "?'/'' "««^«luS^or^nonm.rumfit. Ha„cfe't.nr '''"* ''""f"'"loicc ration.s adducar qS! '."" "^^ ^onueJJere ~
'Wifsimis mendaciis c^ed 't '"' ""^*' '"'^
'
>'^o a.
-^.dociumuirum-^cTblrudTr''^'"^'"-
°^'-^°^-
;'finere.AJiaminfuperpun, nn'f '"'.'l''^P«^«rin.-nuoiam a.diug,t, lidlTr T^'' °"«'^«'^^'n nimis^ tam immen?u,;Lcret; ?p![f
'^""'" ""'""usantat onibus tutus deg^et"e,n
«";> "' '^ '''^ '"-
tll
omn.potens^aftu^Sc™J ' ^^Sji,b„,i fopplan.
raturque= ub.adChr Itu^ ^^^^ ,„„forem con.
«torem .
«<;J^-^^^-^^^Deo medianon negliguntur-.
SoSoltS--ftatiseft.fatan.autma.
Uuolx anui "O''^'"^"'"l^ram de Lamiarum p«-
•^-^
^"'rue^iTa ibi "rni in Lichtenburch
nis, ut.quoque ad '^^"3^;,,! neeemlmpera-
iudicium . ^«'"^'^Ttuif&Mo em cap.z^Exo.
di.abundaotohocL.brorelpon.um
ut frequentiori repetmone mm.me opus
"*"•Ve-|5c.rm«p<.«^. C^P- XXm^^
.-•iNr.Siut.^^^^^
Le P«r'^"trSph Itro -Umatorio pocllo
Qaeraadmodum '' ?"^ P"";^xtorquere conten,
,pud procos . aut *!•<>»• ^,'^°;^'^,\'„\° ^el „orbis exdU,eosque.ntemnuade-^^^
cruciant, 0°""'"^''^ ;" „ nrensarauitatemuedinem& »ol«"^«'£tr iuftum eft^^uod de quo„,oderationempr»fcr.bere'uttum^ q
^^^^^^,^
cunque iUato«'«'"/'/'^"^"^eneficis celebratu.
^cr.. Hi=le.Cornehadej^carysjcuene^.^.^
U.ff.Ub.^^-Qu.uenenum '^*'"',j,', „„:. „ieaitur.Eiufdeml'^
...s. n.ueluengentuelh buer,.^^^
ruSrtuer;;SnisLca„d.caufahabuer.:.1
Liherfextm, 64^cxSenatufconrultorelegarieaeftiuflajqu^non qui-
dem malo animo , fed malo exempio , medicametumad conceptfonemdedit, ex quoea quseconceperat
decefsit. Alio Senaturconfulto effeAum eft, ut pig*
mentarij temer^ cicutam , falamandram , aconitura
,
pityocampas , mandragoram , cantharidas , aut quid
luftramenti caufadanres, posna teneantur eiufdem
legis. HicMofisquoque edidumhabetlocum,^^* Txei-.iC
^«K^y5>t'i^^/wViTi, alias w^//J/wVtT^ fic legisuoluntatem ^^^^*^'**'
exphcuerutbeptuagmtainterpretcs: Veneticosnonj^ ce„aituta,
patieris uiuere; autjfi mauis,ueneficas ( genere femi-
nino ) ut uolunt Hebrseorum intcrpretes. Eae cert^
non aliag erant intelligendse , quam quas Mofes & iU
lud feculum nouit: Sagas autem uulgo nobis di(5las,
&a medefcriptas, ne quidem Chrifti tempora no^
runt, multo minus Mons. quorum uero incanta^
torum Scriptura meminit , omnes funt magi in^
fames.
Porro feminasab initioad ueneficium fuifTepro* Feminjtahl'
chuioresuiriSjgrauifsimiteftaYiturauthores. Refert nittoaditent
Diodorus libro quinto de Antiquorum geftis, Heca* /"«"^/^"«^»*
::em lemmamomnium prjmum aconitummuenille, exoA.-t,
' kaduenenamortiferaconficiedafummumftudium Leiut.i^.to,-
)peramqueimpendifle. QuinapudRomanosfemi- De^tt^i^.
: ise ueneficijs primumufaefunt, utteftantur Liuius^^.^* ^^'"^^»
ibro8. & VaIeriusIibro2. tit. delnftitutisantiquis* JparJiu'c nonnihil D. Auguftinus librode Ciuitate Dei ^. Ecde/.:
apite ly.Plinius autem libro uigefimoquinto,capitc
2cundo fcribit, fcientiam femmarum in ueneficijs
raeualere. Qiiidenim (utfubdit) nonrepleu^refa'ulis Colchis Medea, aliseque 'f \n primisque Italica
^irce,dijsetiamaflcripta:' Sed &prgeteriftas,apud
loratium nunquam non uidebis magas Sc uenefi*
as mulieres memoratas : Gratidiam, quam & Cani«iam appellat, Saganamque 5c Veiam Neapolitanas,
Si
Folsain
12«
fji.6 Be usnefic.p ffnis
FohaJTi Ariminenrein,8c alias; uiros autem ncutiqua»
Quin Scapudaiios fcnptores,pjures et^at-n aliasre^
pcries-.Mycal-en ri:il!cet,Erichihonen,Dypisdem,E-
m;;'J imti Hphiam, Guthrunem, GygenillamParyratismatris
Sa^ph}*>' Cyri famulam,Martinam quandam Corneh'oTacito
rnemoratamhbro iecundo Annalium , Sc Locurtamapud eundem, ad fin propemodum hb. duodecimi,
& ahas Fere iqfinitas. Vetus eft prouerbium de mulie
rumueneficijs, ^t.-ja/tvtgj-fW, id eil:, Theilaia muher,• ~ Suidx memoratum, qjo rcih"cet utimurin ueneficas
muiieres: quoniaec^^gens, &prxrcrtimfcEmin3e, prscsterishocnomineruntnotats. Quintdianushb.5.
OrAtor.inilir.rit.de Argqmenfis: Latrociniu,inquit,
facihusin uiro,ueneiiciumin tcsminacrtdam.
In FerfidcueneiicospleclJjUrir; amplo lapideca*
putim.pingerenr, rurfusq^aiio rupcrinduwto lapide
iilud em-inc;erent, fertur. Qnid aucem hic llatui de-
beat deijs.qui ueuena in hominumue! pecorumperniciemappararint, ilaemares fiue femni5: fint, pru-
denrs Mr£^!i|ratus sequitati iv:iudicio rehnquendii
ceniui; ne iibi cKtra profefsionis mexlimites quic-
quam prxiudicari queraturih^f, cuius ordinationcin
aDeoeireteflanturhteriE S^crs.Sentenriam tamcnincomparabihs pmdentix Athenienilum Areopagi^
tafum raram, confihoq; cert^ maturo pronunciatara
aduerius ucneiicam,tanqua iudicrj dehberati difcre-
Xi?<. u.M.Ti. tique e.^emplum, ceiophonis locoex Aulo Gelho
y^.: /^^^M fubiungere uolui: iU'«.\sh5:c funtuerba' Ad Gn. 00-!!
labellam, proconiulari imperio j. rouincia Afiam ob-
tinentem ,dedudamuhcr SmyrnaEaelr. Eademmu''lier uiram & fihum , eode tempore,uenenis clam da^
tis,uita interfecerat. Atqueid fecilTe conlitebatur:
diccbarquerchabuiiTefaciendicaufam.quoniamJlh
idem maritus Scfihus, alterum. tihijmuheris ex uir(
i)vioregenjtum,adokrceni:emoptimum5cinnocen|. tifsi'
\
Ltherfexttti» 64^tir^imUjinfidijsexceptuoecidaTent. Idq; itafadumelTe,cotroaerfianon crat. Dolabella retulit ad con-
filium. N'cmo quifqua ex confilio lententiam ferre in
caufa tam ancipiti audebat,qu6d & confelTum uene-ficium,quo maritus & tilius necati forent, non admictendum impunitu uidebatiir: Z<. dignvi tamen poena
in homines fceieratos uindicatfi fuifTet. Dolabella
eam rem Athenas ad Areopagitas, ut ad iudiccs gra-
uiores, exercitatioresq; reiecit. Arcopagitce cognit:\
caula, accufatorem mulieris, & ipfam qu£ accufaba-'
tur,centefimo anno adelTe iulTerut. Sic neq; abfolutu
mulieris ueneficiu eft, quod per ieges no hcuit: neq«
noccns damnata punitaq; ci!, qu^dignaueniafuit.
Ex Valer.Max.hbr08.cap.25. fcriptaha^chilloria.
AnncepbaUofjs de Lmijs, Cap, XX 1
1
H.
IAm tandem Lamias earum rerum omnium quas
dhsafcribunturpafsim nec naturali ratione, necinfaclocaufaselTe, comprobatum fatis arbitror. ^»>i*nm
Namfiquideiufmodiefdciunr, utiqspolTunt etiam. /"'i?;'*^' ^«j'^
aoius enim prsefupponit potentiam. Si uero pofie ^^.g^ *
concludere uoIumus,defini<sndum omnino pnius eil
quo modcquaque ratione pofsint. At neque per ff
,
iequep(frincanrationcs,nequeperdcxmoncm, ncqi •
laemonespcripfaseaprxllarequeunt.
Perfequidem ipIasnonpolle,triphci rationede- Perftn^.:^..
Tionllrauimus.Qusenim adomnem a<5lionem, f uc ^ofjhKi.
ittiplexilla fit, fiuccertofinefiat,requirutur. a£;eri;is
'imirum faculras.aptitudo patientis *< fubicft^coa'
leniens <Sipofsibiiisapplicatio, tribus his plane ca-
ent. Nam quod ad ipfas fpeclar,mortaIcs funt : quc^ ^"tnus "•
am omnjs racuitas cum ex analogia conionantia- cui.i4,
Aue corporis & animi pendeat, hoc quidcm nihil
.j.ifi inteiiigere & uelle: ilio uero tantij po(Tunr,quan-im terrcnorum feafuum termini patiuntur, haquc
S 4 ^'^^
d4^ DeLamJmpotentialicc ad rupcrioraruapofenciaperangunt, necqaic-quai-n omnino polTunt *'peran, quod (enfibus no rcfpondeat. Sicutenim diximus, ad efiiciendum ali-
quid, uel ad effeclum producedum in aliquid, necef-
SiMSim- rariaprorfuseftuirtas acpotentia caufse efiicieritis,
eptitudo. haud fecusatquesr^ji-T/, Quantum etiam attinet adl fiadroga- idin quod agerecrcduntur, hacipfarationefierinon
tGY, D. dea-p ^teiiut terram concuttant, nubes dilToIuant, eran*
^.L. £. .L, dmesprouocenr.uentoscjeant, UTibresinducat, rul-titos >§' mm r ^
xt ii •i
cntindm. D. mina euoccnt,tonitrua eiiciant. Nulius enim uei no-deex-cuf. tut. lier elTc potcft adus,uel altenus agentis, nifiinpati'ip-^uuLD.de cQteapto, benecjuedifpofito. Noneflautcmeaaut
AUx^Coif.wniueriuatisrat»o,autelementorum co.riditio,utho'
iiZ.mi. I. minesin eauelagerepofsint, uelearatione pofsint
Linommb.i» qualamif crediinturjUt fuperioribus libris latius cx-D.deohlig et pjjeuimus . Per incantationes igitur multo minus
f''1'
', ,r haeeconfequentur. Necuer6cauiato,utloquiinur,
trroi.D.fi pmsusrtutisineiiepotelt, quam ab iniiuxu benen-
£ert.pet.c. cioque fuse caufae proPicifcitur. Incantationumcar*i'^'hocii'Me. ininumque cauf^ funt lami2j,&
ijqui ijs utuntur, que
S'*y V admodum uerborum omnium, quorum quis llt efFe'
' ^^*6tu?, Aritloteles infecundo de Anima fubtilifsim^
docet. Lamias autemh^caugendi nullahdbereuim,
nullamfaeultatem.iamoilendimus. Ergonecincan*tationestalium efte<5i:uum funtcaufa, neclamiarumpotentiaefufFragjaturillaregula: Qiiicquideft caufa
caufse, etiam ell: eius caufa quodcaufatum dicitur»
l etftamicis. Etenim licet priora duo qus in omi a^lione requiru'
»d It D ft'^^''jriO"deehent,tertmtamen hicdeiicereusdemus,
Incantationesenim non efTemediu aptum interho-
mines 2<. corpora coeIeftia,muItis m locis docuimus.
/ /f D deflti-I^3<1^^ ^^^ ^^^ ''p^*^ totum negocium non folum im-
L qiu jeiLi .§. pediretur, fed nec inllitui pofTst. Medium enim ia-
f.D.defem. habile& inconueniens,imped)tutextremauelcon-|rt^ft. iungantur,uelinagendoquidconfentiant. Ni fi for*
t^ cum
Liherfextm. er^j?
th cum Platonicis conftituamus, mundum hunc elle Macrok in
quoddam animal quod etiam fentiat, Sc aures ocu- ^om.Su^.
losque habeat : cumqi Pythagora,cantibus eum de*
le6lari&moueri.
Sednecperdiabel^ueashasc pr^ftare ofledemus.
Nam ut concedam etiam, quod aut diabolum incan*
tationibus fuis pofsint cogerc,aut diabolus h^c fpon
te faciat, cum inuocatur ab iilis : tamen nec ad id a»
gendumcompellere, necillud periprumpoiTuntef''
ficere,quodineiuspote{latenoneft. Licetenimi-pfe&omniaqu9c6memorauimus,& multaaliapof-
{\t, quaenobismiracuiamodofunt, medeuidenturcfTe : non lamen ea praeftare poteil, quae uel ipfe, uel
homo uellet : nec eo momento,quo uel ipfe cuperet,
uelclientes optarcnt & iuberent: fed ea quae uult
fummus Deus,& tum demum cum illi placuerit. Ita-
que, (i quando poft incantationes id quod uolunt
confequatur,quianonexlibito, imperioquedsmo-nisautillarumprecedit, fed ex uoluntate iubentis
aut permittcntis Dei,quf nullius aut fpiritus aut ho-
minis no folu in poteftate, fed etia in fcientia eft;for*
tuituid&hominib.&dsemonib.efTeoportet. Quaren»c magis eoru caufa funt
,quam omniu rerum qus
non d nobis fiut , fed fortuito nobis licet optantibus
accidunt. Ncc deniq^ diabolicae naturae uis obiedio'
nemillamnobis fubminiftrat, idem ciTe fiue perfe,
{lue per ipfum ea quse ipfis attribuuntur, faciant La^ /. iid^mm^'
mif:nec differre,utrum effcdum producant, aut cau D.dereg. /»»•
fam immediate praebeant. Lx^^^deiectjs,^
Poftremumeft,quoddicipofl"et,dfmoneperanus ^^^* /.' ^/^^,/
hafcequaecunquefuprddiximusoperari, utmiferae intereji.v,
Lamif cauff (intiuftrumentales.Quafi ueromille ar* adl ComeU
tifex earum egeat operac' Sed ut hoc non {it,quis non deficar.
uidet inepta prorfus ad co2lum,aerem,nubes ac uen*
tos commQ^uendos edentulas anus elTe organa c' NeS 5 igitur^
^so De tam. impotentia
igitur illos nequam rpiritus tantse putemus & in-
fipianris ^c inertias eiTe,ut has adeant : Sc naturam eorecidiffe.ut pcreas moueatur, Ad agendum enim ali^
quid, inftrumenti conuenientiarequiritur, 8ihabili-
tiis. Quanquam, etiam Lamis daemonum ad ea quasi-r-^-ctter^. Deus opt. max.ijs permitiitefiicienda, neceifariaef*
boiT ^^^^^P^'^^' organa, quamdeposnammererenturmi^• fcre^^PrimumenimhoceaspatiuideremusjEro^omi*
r> j r, ' nimetacerc.oimul enuTJ hscnonconcurrunr. Tuaietiasn certumeir, exirauiamitrumerariactionesnon
cenferi.nec tiiiem eorum quse fiunt ab organo depeti
dsre.argumento l.qui mihi donatum.D.de donat. Fi-
rsis aure m maleficis tantummodo punitur. l.diuus.
J*^^?T5 Dad l Cornel.de ilcar. Atque his propcmodu ratio-
•j.col ^'^'-V^ tuims expiic3Ci<^,nn3ii!£nnisqi argumentis ita-
bi{itis,per natura?r« rerum.tetlem ueritatis optimam,
fieri non pofle declarauimus, ut qutcquam eoru quae
difla funt^Lamiie uere pofsint. quod primu eil: argu-
mentum,eos quoq; nihil eiurmodi facerc.
Secundumeratcxfatlo petitum, quodoptimumFxperitntU ueritatis fundamenturn eil: : quia ueritaseilcert«rei
^'«s-f^''"'^notJtia. habita maxniie per u-fum. Vfu aute ipfo de
<iiiod-^s tml prehendimus, hos effeclias faifiisim^ Lamijs tribui3l. .,
por.jtuy. Non i^oiurn enim ili^e calamrtates , quarum caufae di*
gl.m .^y£nt\}. cuntureire,duranr,atqi adeo rcdeunt, poftquamiamdcnnUr.cau,
^ ij^ej.^^ f^biata: in cineres redacl^ funtifcd ibi quoqiti,inprin.
^^^^ crcbr^ tamqi uchementes quandoq; funt,ubi !a*
miarunec potentianecnomecognitafunt. Eife(5lus.
autcnondebetafcnbi cauf^: quaremota,idenihiio.
minaseontingit. 1. conditionib.pupiilus,inpr. D.dc,
Ladi<^ere-^. condicl& dem.argumento I.antep.D.c.K quib.caufis
4jt*awi^^. D. liiaior.Ceilantc enun caufa, neceiTarid quoque ceiTat
de lur.patrd. efFeclus. Cum crgo ex fado habeamus,la,mias nequee.cuni er(idie..
j-^ nc.iuc pcr ahum h3^c eflicere;fed alium abfquetxt.de appelU'^ 1 * ....
1
Liherfextks. <^//
illisjioc eH: uel Deum .^^Wxs, uel diabolum/ummi 5c l-tncanf^.v^
omnipotentis Deipermifuiiprofciftonec ^quum eft, ^^F^^'''^-
ut aut ex facio alieno onerentur, aut ibi pama iit, ubi
noxanonelt.l.faneim-us.C.depcEn.Satiseftutunuf*^*^"^'''*/'-"'
quifGjexfuoadmiirofortifubiicJatur, Cum uerona* T"""*'
tura lit impofsibile , ut no modo lamiae, fed (Sc reiiqui
homincseiufmodireru caufaefintefiicientes : nollru
fan^noeft, in pr^iudiciualteriusid efTepofsibilede'
fendcre. Neqjuerodeiureq^dellpofssbile, quod na^
turafitimpofsibile. !.i.gLI.li!iu5, D.de cond»t.in(nr. /-«««^'awi-Cl-
Etnihilcftcertius, qu^mi defeclupotentijenon folu^^,*!^!*^'***
actu, 'cd etiaactus preiumptiooeimpedsre. Quaetia
ob re non que u s aut uoluuTe dicitur, aur potuifle .r»- •?/ "*-^ ^''-^
patpr,attenaut iudices:led ea qu^ quis comiinie Sc re ^^^^
'^
ciflejdemSflratur, qu^qjpnaturareru tain poteflate
qyam uoluntate hommis cadut»Quod adeo ueru efr,
ut etfi ^s uel fpote uel aliter cofiteretur deliclu,qucd
^utfimp!icitercomitreren6poiuit,autcertisdecau« -
^ fis naturaliter comifuTe no uidetur.-tame ex eo puniri
nequeat. Confefsione enim & ueru & pofsibile coti^
[n.eredebere,fupradocuimus.l.indeNeratius.D.ad L
Aquil.c.fin.deconfefT.in 6. &:ibigI.I.L C.deconfeir.
ibiBal. EtAngelusconf ii(5,uoI.4.refert,muIierein
quandam confefTam , fe marito uenenum propinafTe,
, cxeoq; ilIumintcrijfTe,ex tali confefsioDeeondem-
nari non debere : quia iudicio medicorum non eranc
ielhaIiapharmaca,qusfededifreconfitebatur. An-no quoque 1565, uiderunt filij mei Patauij pueruin
rapientem in foro poina ab inuita muiiere, leuiter
uirga in dorfo percuiTum , ftatim concidiffe mcr-,
tuum» Non tamen uerif]miIeerat,exeomortuum.difficillimum namque medicis uidebatur. Impof-
ifibili^m autem Sc ualde difficilium idem propemo*dum efl in iure iudicium . I.apud lulianum . •f.conllar.
^»d^ l^^.i. Quod etiam ad lamiarum fpe^at patroci-
nium.
Ss^ De Ldmjmpotenttdnmm. Vtenim fieri polTepcreasconcedamus, quapoflecreduntur.-quidtamenijsiprishominiefrcpof.
fecdjfficilius :* Vixigitur etiam uerofuntfimilia. Atquod uerinmile non eil:,attendi non debet.c.qiiiaue'
riOmiie. dePraefumpt.l. fin.inprin. D. quodmetuscaufa.
Adhaec quam de caufa calamitatum earum, quaslamjjs imprngimus,ccrt6 non conftct^hoc unum mi#
ferasetiam excufaret, quod multiplicesacuariaeea^
rumpofsinteneoccafiones &cauf2s. EfFe^lusenimCaHfxfmdci qai multipHci excaufa colligi poteft, iuftiorifemper
a44 Lamuf alicribuur.c.citote. de reg.lur. in anttq. Nec m duDio
impntantitr delidum omnino pr^ fumitur. I.i. C. adl.Corn.de fi-
x.c^tero.debo ear. lam ucro cum&:deremotaconfi;ct, & de pro*miad.glt.o' pinqua, quse propri^ cauf^ appeilatione contineiur,
Pamr. * V t • ca r a.non loJum innocentes af-n>gerentur reipeclu noccn-tis.quo nihil eil; periculofius. ( l.fin. infr.C.de his qui
Jatr. I. praegnantis. D. de pcen.) Ced ipfi quoque DeoJnittriaDeo fumma iniuriam inferremus,fi manum eius no agno-^mmfidofit. fceremus: hoc efi:, fi quae nobis uel ad panam, uel ad
probatioaem, uel ad monitionem immittit, eauel ab
alio quam ipfo , uel ob alias caufas quam eas , uel per
alia media quam quibus k mudi primordijs ufus fuit,
proficifci, Sc nobis imponi crederemus.
Non obfiratigiturl. eorum.necl. multi. C. Jema#Jcficis &math€maticis'. necearumauctoribus DiuoConllantino Coni^antioq; fitiniuria, licetalioquin
legum emcndationem fumm^uitandam effe nonne"
Bart.Conf,^,gemu«,l. pr^ecipimus. infr. C.de appellat. Nam ceC
fante ratione legis, cefi^atlex. I. quoddi<flum. D-de
Bati9 anima pa6l. L adigere. §. quamuis. D. de lur. patron. Ratio
/tfgw. cnim efl anima legis. I. cum ratio. D. de bon.damn. c.
ratio nulla, infr. ext. de prasbend. Ex ratione lex om^nis interpretationem accipit.l. cum patcr. §. dulcifsi-
inis,D,de leg.z. Doctores ibi. In I.multi,dicitur,mul'
tos
I
Liherfextus. ^sstosartibus magiciselementa turbare, uitam infon-
tium labefa(flare,manes accire pofTe : In l.eorum, di-
citur maleficos morbos , imbres ,grandines , uentos
& remouere pofle, & auertere : nec cos elTe punien^
dos, qui incantationibus utuntur ad finem boni , fcd
<fos quiadfinemali. Bart, Zc Salyc. in rum.Atquiiam
Sc racionc , & cxperietia, & aucloritate probatum ell,
nihiliftorum uere perhominesfieri. Correclaergo
rat\or>elcpis,correebmihiuideturlex. pj.ord.inl. I. , *P^ *"!^Z
li: uerb.prouidentia. L). de lcgit. tut. & in l.qua ratio- habeant,
ne.;'". literx.uerb.direcram.D.deacq.rer.dom.Ratio*
rjes aute non leues,qu6d tempeftatss & aerem com-mouere non poTsint Lamise, Libro tfrtio,cap.i6.ad-
duximus,Experientiam fupra attigimus*, ncc certiorem ha-
berepo(rumus,qiiam ^Libroquarto,quemexmerisprope compofuimus exemplis eorum qui cum uel
dasmontacis, uel naturalibus morbisacuitijs labo^
rarent,maleficio tamen Lamiarum alfedli credeban-
tur. Sed&illaclarifsimaeft, quodquaepofieuiden"
tur inducere & accire , nulla ui remouere pofsint, at'
queabigere, SicutinmagisPharaonis notauimus, -^^*^^'
qumccranas neccyniphes pellere, nec cauere fibi
potuerunt,quin ulcersbus afFe<5li ,fuarum artium ua-
nitatem detegerent Vt enim facere uidetur,qui cumpofsir,non prohibct: l.adigere.in prin. D.de lur.patr.
ubigl.itanonfacerc,quicumuelit,nopoteft.Perfpi-
rituDeinonpoterant.Quodfiperipfosftetiflttquo ,^, ^minusabigerent,potuiflenon inficjaremur.Idehoe j)^nlx
^'
eft,alique pofl*e,uelftare peripfum quo minus pofsit.
Reftatsutoritas,quamhabemusmaximam exco-cilio Ancyrenfi,2(5. q.5. c.epifcopi.nec minorm i fan-
^ispatribus,eorumquecanonibus.26. quasft.2. c.il-
los.c.extuarum.c.fin. cxt.de Sort. ubi Glofl"se,&Do*
^ores: qui omnes exprefi"(^ teftantur,h£reticum efle,
qui
6s4 ^- Lam. impotcntia
qiii credat huiufmodi per magos ac fortilcgos fieri
poire. 26. quaeH:. 4. c. igitur. & c. accufatus. §. plaile.
de lizeretic in^.quia rribuitcreaturse, quodunifo-^
lique Deo conuenit. 26. quaell. 2. c. qui {inc Salua-
tore. loan. And. in rub. exr. de Sorr. $c c. i. eod Pa^
iior. Andr. Sic.in conC 55. Oidr.inconf. 210 . Quascum ita fint,iegum illarum uerba non eo funttor-
quenda, quafi Chriltianus Imperator, uel ipfecre-
diderit , uei alios credere uoluerit , eiufmodi fme xnU
raculatiuecalamitates ab hominibuspermalas ma-gicasLie artes edi ac pertici : ffed ita potms accipi^
enda, quaii defumpta & fcripta ex opinione uulgi , Sc
fecundum communem loqucndi fonr.am : quamquidem obferuant & retinent plerumque legum-'
latores. Id quod ex I. nullus. eod. tit. alijsque \\.
optim^* patet.Etenim leges legibus conciliare modisomRibus debemus. 1. uai. C. deinofPo dot. Quan-quam fi authoritatem fpe6l:emus, quis eil qui am-bigatjinhocnegocio iuri diuinoRimmam tribuen'
dam& fidem & reuerentiam-:' In caufisenim defi^
niendis,ijs prjefertim quccfpe^tatad animum,, cuiuf- .
modi noilra eil> diifla Patrum & Canonum, iegibus
func prfFerenda Panor.in c.fiiper illa.defeeundis n\a-
ptijs.neque leges ipf^e dedignantur facros Canonesimitari. Auth.utclericapudpropriil epifcGp.infine.
Cc^terum aduerfus ea qua^ diximus pro defen**
f^onedusrum iftarum II. iniiabunt fortafsis Sc Mo*litor & aiij, licet Lamias nihil eorum qu^dicls 11.
exprimunt, aut polTe aut efiicerc concedatur, cupcre
tamen&uelleefficere : ead^m autem feueritateud-
luntatem fceleris, qna exitum, q^q puniendum. L
Volmtod La quifquis, in prin. D. ad I. lui. maieft. L fi quis non ^ummwm. cam. C. de epifccp. & cleric. Illud uero primum
cxceptioneclarifsima podemelidere, quod nullain
aaam ob caufam miferas & infontes anus uel capi
Libcrjextm. ^ssUfl pledi fateantur oporret, quam quod eiurmodi
quid uel fecilTe uel procuralfe credantur: ahcquin
propriofe iugularent gladio* Nec eniin aliter iegi*
tim^ non modo condemnari, led etiam torqucri pof'
fent,Secund6 refpondeOjiJlam iuris regulam, In ma-leficijs uoluntatcm fpeclari , non euentum. L diuus..
D. adl. Corn. deficari pr^terquam quoduariasha'
beatiimitationes.hicquoquenonadducipofle* Eft
enim uoluntas ilIa,potentia fa<5lo proxima: ^ malefi*
ciumnihil almd, quam rralumhominisfa(!:^um. At
Ifacit,qui facerepoteft: &idfacitdemum,quod ficfi
peripfum poteft Vndenihil aliud illadeiinitiode'
|j
notat, quam paria efTe , delinquere , ucl deliClum at-
lentare. didis !1. 1. is qui cum telo. C. de ficanjs. La-
liiias uero noftras hsec no pofle,fatis credo fsepe mul'
tumqi demonftrauimus.itaq; nec facere quid eiufcc- d l multunK
medi (defg<^usenim potentisimpedjtadum) nec ^-A^w^di^.
uelle cenfendum eft, Ncqi uero qms id uelle u:detur, **'"^ '
quod non poced. I. Lucius. {5".lmpp.D.ad municip.l.
11 tibi. ^.unius.D.de opt.leg.c.cu a nobis. de fentent.
excom. Quae igiturhorum facinoru uoluntas in La^
mias caditjfi modo uolutas iudicanda nt,n6 nifi uanaeifepoteft&debct.Inanis enuTi eftuolijtas,nifi facul
tas 's^di^M^^ potentia. I. nolle adire, in prin.D.de Acq.her. &ibinotatAlex. l.paterSeuerinam, in prin. D.dc cond. & demonft. Nihilq; eft aiiud quam uel pue- Fbluntasje-
rilis animi perfuafio,ueI fallax opmio,ucl fimplex de*^^^'^^'^' '^»-
ftinatio, quae in uiuentiu a^ionibus fola nihii cfficit.|/^.^^''"»'«^-
l.fi nondum. C. dc furt, Vel cogitatio tantu,qua cum ^'
I
aihil fit liberius,eius nemo poena patitur.'.cog'tatio-
nis. D. de pcenis. c.cogitationis.dift. r. de pcenir. \Si
'^ugitiuus.l,fepe,in fin^de uerb.fig.d. Linficiado,in pr.
ic turt, Propofitu enim in mete retentij, nihil opera^
j.urautinpublicu, autin priuatu alicuius detrimen*
:um» Idco cogitatio flagitigria quoruhbct impunita
manet,
I
is ^ T>^ Lam. impotentia
manet , quse quis & aggredi & perficerc potcft . BaLinl. non ideominus. C. de accufat. cum fuis ter-
miniscontentaeft. c. cogitatio nonmeretur, dift. i»
depoenit. Quanto magis earum rerum quae&natu-raliter impofsibiles funtj & in nullius hominis pote-
ftatem cadere poiTunt i Enimuero huiufmodi cogi-
tationesac defiderianon hominisfani, fed amentis
reuera lunt. Sansmentisuoluntas,rei pofsibilis eft
uoluntas.In ea paria runt,nolle,& non polTc.l.^.C. deher.inft.l.i.f.ufus.D.deprocur.Amensaut&ratione
caret,Sc uoluntate.Itaq; nec dolus in eo pr^rumi,nec
culpa quide ei qui fus mentis no eft,impurari poteft.
ZamUconf- I. fed etil. JT. i. D.adl. Aq. LamijsautemnoftristumterAiS eci<iuA -etatsm decrepitam , tum exmireriadefperationem,jtbt imp9nun'
^^^^ phantafias uitium.tum pharmacafurorem indu-
junt. centia, tum dsmonemita penitus omnem enpere
mentem docuimus, ut quas ncc fecere, nec potuere,
fecifle tamen fe confiteantur, feque ipfas in apertam
BM.mli. pr^cipitentfuafponte mortem. Quod nemofanus»col.)-'C.de quantumuis fortis, unquamfecerit: quiauoluntas
fac.eccl. eiustaliseft, qualis efle debet. Eftautem omnium^rtsiot.in
^gj-j.jl^jliijj-n maxim^ terribilc mors.I. ultimum.D.de'
poenis. Furioforumilludeft,ametium,acrnfantium*
His nullum omnino deli^ftum imputatur. 1. infans»
D.adl. Corn.de fic. <^Non fi committantquodper-duellionis & maieftatis rei. 1. famofi. D. ad I. lul»
maieftatis. Cur itaC" qvia iudicio carent: hoc eft^
ca uoluntate quse in iraleficijs fpe^latur & puni-,
tur. l.qui iniuriae. I. fin. L uerum eft. D. de furt»
Quam etiam ob cauTam ut maxime Lamiae noftrae
pofsmt quas facerecreduntur, &faciant qu^e pofle
dicuntur: nihilo t?.men magispuniripoflent, quamill ,quianonminusiIIa uolur^tatecarentmalefacien.
d ,quaEpQ?namireretur in maleficijs tantum, di6li!
ll.l.li feruus,f.etf pueru.D.adh Aquil.Lfi quis tefta\
mentum j
I
Liber fexim, $symentum.in fin»D.de furt, Hic enim locum hab^ret il
laregula.
Veruntamen,quoniam initium cuiufq; reiYpe6lan
dum cftjl.Pomponius.D.de neg.gelt.& caufa : nodushicaltcrinijcieturjoriginemfcilicet&cauram huius
iiue uitiata uoluntatis,fiue amentiae attendi.Nam et#
fineccfsitatiselTeuideatur.tamenab initio uolunt.v
tis fuit.Deo ctenim reliclo, cum diabolo contri\xere»
eumq; fecutse funt lamif, deuiantes a tramite Catho-
licae religionis : quod non folum hs^reticum eil,).J.in
fin.C.dchsret.ScManich.fedapollaticij etiami.^.in
prin.C.deapoft,Deniq;deli(5lis femperobligatior<a-
turalis incffc ex tacito confenfu delmqucntis : quia
delinqucndo ipfo fa<5io fequenti poenf confentire, ad
camq; feobligareuidetur.gl.inl.i.^. fin.D. de poltul.
&in].fiferuas. D..qui not. inf, l.Impp.D.de iure fiC
iierftuhuicposnsetefubdidifli, Etfan^ nullapoteil:
mifcliisaiiaimputarl culpa.nuliaq; iuitiorearumpu-.
iiiendarum caufauel a Grillando uel ^ Molitore uei
ab dijs lureconfultis afsignatur.Atqui rationibus ih- FisAui htsr
numeris oftendere polTem^contractum ac fo?dus hoc damoiTCTf cy
Dullura effe : itaqi oihil ia alterutrairs partem operari'^'^'«•••^"'•''-^^.
pone,nihilq; huc facere regulam,uniufcuiurque con*
traClus initium fpeflandum efie,& caufarn Lfi procu'
ratorem,in prin.fiF.mandati.l.i.p^non folum.depof i.li
tamen.adMaced.Acprimoquidemrationeperfona"rumtquiainterquosnullaefl communio, inter eos
quoqjnullumpoteftefleius^nullusnaturalicer coU' .
1 tra^us.Ratione rerum : quiaqus dari fieriue nec de ': ^''^/''•^^*.
lurcnec natufaliterpoflunt,eorumnuIlaper.itus efl*/** "^^ "
6bl!gatio.Ra:tione conditionis adiCi^lse f^inulationi.
|)a6toue:quianecidfl:!pulantium effc potefbace, ncc
itaincafupofitautnaturafitpof=;ibilis.Ratione for- ; ,. >.
ms:qu!anoneaiitqu?edateile rei, citiusq; omusiG trxtor,v,d«
uitiataCtum.RationedilTenfas;quiafemncr Sc ds a^ trai*/,
T hoSc
4si BeLam/tmpDtentiaJio & allter fentit dsemon, quam homo^Poflrcmo nonifi imaginarium eft uniuerfum negocium. Quae au"
teminfpiritutantum fiunt,eorum pcr tcftes ueros
ac ccrtoSjhoc cd oculatos,non potell haberi ucritas.
Itaq;foscieris huiuimodi noticiamperexperientia,&.i.JfW.i»- cxfa^toconfequi nequimus.Eoruenim qu^noappa'Tht.L^'^Jj. ret,queiien6 runt,nullaquaHtasell;.l,eius quiin J3uin
lfin.decoll.cia,J.D.fi ccrt.pet.l.hn.D. pro foc. Cjeteram quonia
bon^^nb xd folumLibro fecundo fatis deciaratu eft:fed ctia
ipfas aniculas,qua2 plerunq; lamise dicuntur,dolo cir
cumuetas,ui coaclas,mctu copulfas,errofe indu6ias,
ignoratia deceptas in hac credulitatis tcmcritatc in*
lincomDddto eidifTei^fedo nec hoc obijci mifcris poterit,^ in co-^/icwt.D. f^tra6libusatteditur,qu3Eabinitio funt uoluntatis, ex"^"^^''^'^^* ^poftfaaofiuntnecefsitatis.l.ficut.C.dc aa.Scoblig.
T.m^nhmpt. "^^ ^^^^^ quod in h^ren,deli6lum hoc fola uolunta^
Cdedon. te,& in mente comitti.c.cxcomunicamus. f. crcdcn-
tes.de hjeret.Bal.in i.fi q,s no dica.C.de epifc. & cler.
&alij do6lores,Nam ubinulluseftcotra6lus,ibi neccontra6lus initium : ubi uero doIus,uis,m€tus,crror,
ignorantia,ibi neq;uoluntas,utdixifupra,ncq;con-
fenfus eiTepoteftrquarcncc haerefeos, nec altcrius
delicli,quodAfoloanimopendet,fufpicio,autpoen3.rimi£ "^^ijSunt.n.eaomnia uoluntatic6fenfuiq;Gotrana:inpri'
'
'"^!!lrL mis dolus ac uis.l.& elepaccr.D.de dolo.i.in caufae.(f.
(^dtce^t^fa i.de mmor.',4.de reg.iur.Li. g, metus caula, ibi : Pro^
cimt. pter necefsitate cotraria uoluntati.Labeo.n. dolu ef*\
ledefinit,calliditate,fallacia,machinatione ad circu^.
uenicnduyfallendujdecipiendu alteru.l.i.^.i.D.de do.,/??;?<• 12- lo.Quidautad hsectriagrauiuscfficaciusquelamijs
I. /v^f fii-nplicib.accidere pot,^ daemonis tetatio:cui lib.Pri
M.itthmo docuimus nec uoluntate deefie,ut totu orbe tcr^
j. rarufeducat;neq; diligentia,q,aalium a6runo habet:
neq; technas artesq; quibus circumuenire,fallerc dc#
cipere non modo foeminam. fed coftantifsimum pru*
drntifsi-
Liberfextm. 6s^dcntirsimumq; quemque hominum potcft. 5. Senr. <^tf«.}«
dift.i9.q.5.num.Z2,22.uerbaS.Bonauenturae. His il"
Jumnotirismulierculis imponerc,mentemqi earum
fcapere,tum Canoncs docent,tum fecuncla i-bri fe^ ««f^.r. yi/f.
cundipars :partimintrinfecus,cum mala proboniSj ^*^**^^*-
bonapro malis proponitjfuadetq; miris & in uifibi*
libus (utdiuus Aug;ait) modis.perillam lubiiantia LihAeiiHm,
fuorumGorporum,mifcrnmarum corpora non fen^ ^'^«.j.c^t.
tientiumpcnctrando.fcq^coj^itationibusearum mi- ^^^'P"^^-&
fcendo:partimucroextrmlecus,cuperimagmuiimui6.a.^.c,rctU
landarucallidamoperatione,utideinquit, lecora ii- duhi'
lis in angelum lucis transfcrrmat, & Dcum mentitur; f^^Simt>lte.
Quare quomodo faspe homo hominem dolo inducit ^^^- "l^hU.c.
ad aliquid intlituendum,quod alioquin ne cogirsret^^^oJC*
quidem:itamirun6eft,inquitGriliandus,utmulier Tmci.defihi
cxfepudica,daemonu tentationibusad cam quaalio^ le^.<i,s.n(i,i.
quin oditjdclabaturimpudicitiajllcccbras enim oes
& intus fuggerut, $c foris oftentar,ut in Libro primodemonftrauimus.
Veniamus ad uim,qua5 maioris rci impetus cft;
qui repclli non poteft.l.2.D.qu6d mctus caufa, Quidaut daemonis impetu uiolentius :" quo cu i;epentinos
&cxtraordinariosanimaeinfligat excelTuSjUtinquit
Tertullianus,pnmummentem harum muliercularu dq^ts^Deil'
itafubiugat,captiuamqiducit,tefteconcilioAncyra^ mt.DeiUkt:
no,& D. AuguftinOjUt credant ci quod nec eft,nec ef,^*^®*
ie poteft.deinde corpus uniuerfum ita ob{idet,ut c6-
I
tracorporisnaturamoueatuf; deniq; linguam earu
!ficoccupat,utnon nifi quando uult ipfe, nec aliud
quam quod ipfi placet^eloqui pofsint, Suppetit iUiSj
aitTcrtullJanus,ad utramq; fubftantiam hominis Is-
! dendam fubtilitas & tenuitas fua multu fpiritua;libuS
tiirib.quas ueleomagisaitederedebem? in hacqu^^ftione,^ & inuifibdes Sc infenfibiles in effetlu potius
,
^uaminjiduappareat, eodeteftein Apologer. cont.
T 2 gent.
^6b DeLam. impotentia*
gent.c.za.Itaq; neq; culpa fua,neqi uolentibus h^c tc>
cidunt,quae uel in mente,uel ope corporis, uel in lin^
/ ut.filu d«guacommittuntur.Primumenim, cuiuolenti fit uif
i»/«r^;, /. c*> aciniuriac^deiridequisuirefidere poteftc^l.ex con'ituAttonti.c. du6to. jf.i.V.Seruius.D.latiiDeniqj quacuftodiaeondetranfa^l. fequipofiechominum quifquam,ne damnuminiuria
daripofsitc^l.feddedamno.d.titl.fi ea.de a6li erripti*
Tertiumcrat metus; quiquidaliud eft, quim in-^*^^'
ftantis uel futuri peficuli caufa, mentis trepidatio C*!.
l.D. quodmetus.Atfupradocuimus, eaomnia qiio-
rummetusmerito &in homin^ conftantifsimo ca-
dat,l.«3.d.tit.peficula,cruciatum corporis, mortem &uiolentam & naturalemj.interpofita.de tranfa6l.par>
tim reuera miferis aniculis d^monem intentare ac minari,partim ipfis etiam captis ac eircumfcriptis earS
mentib.ut^itTcrtullianuSjtanto.terrore obijcere ac'
inferre^ ut cum eorum omnium fibi poteftatem efla^
fingat,cas facile quiduis uideri facere ac pati cogat.
Nam & pfaefentia mala quib.premuntur ac exercen.^
tufjpaupertatem, odia hominum, calamitates uel fe
mentitur immifi(re,uel etiam Deo permittente im>
mittitjuelitadelufisearumfenfibusimprimit : ut li>
cetnihileorumpatiantur, tamen quafi pefpetiantuij
doleanrjUtautamolitionem eorum oftentas,autfuc>
cefiiium meliortim fpem inijciens,fidem ac obfequiii
mifcUisextorqueat.Hiceftcertd illatus timor.lime*
tum autcm.d.tt.Enimuero quofcunque fuperat dse-
mon,permoeroremfuperat,tcfte Chryfoftomo libro
^.deProuident.Timofautem,&trifticiaqusedameft,
j. Omnesenimexmaloasquetimemus,fiimmineat,ut
^'^^'rij/^'afPaturu-& doIcmus,fipra£fensiamfit,&lsdat.Nam
'"
quod I^ditjnatufje contrariumjac uotunfati eft.Quic
qtiid autem fit occafione aJicuius inuoluntarij^inuo"
Jnntaf iu Sc eft & dicitur I.qui leuandse.D. ad 1. Rhod..Hoccft,pfopterquodcredulitatis temeritatem inla
mijs
Liher fe^tus. 46
f
miisperfc£lseuoluntatinequimusimputare.
Reftsterror&ignorantia.Clarum autcm cft, cr- t.rff,
rantisnullam€{reuoluntatcm,& ignorantis nullumconrenfum.Lfi per errorem. <Je iuriTd. omnium iud. I.
fecl boc.D.depublic.&rcd.Quin&huncinuito fimi
lem eiTe,!.qui potell.^.i.de rcg.;ur.& furiofo 1. fi a fu-
riofo.D.ficert.pct.cuiparcitur in omnibus,ut diciu
cftfuprajniamijs autemnoftris,errormentisac cse-
citasuoluntatisprimum amorbo pcndetnaturae, cu.
iusfa<ftumsequoanimoferendumel]:,l. in fumma,^.
apud. de aquaplu. arc. Melancholicrs enim morbis
Tam grauiteromnes plerunq;uexari,nosLib* fecudo, f'«/'.«**
&Alciatus fupr^ fmgulari capite,docuimus,ut ncc ap
prehendere,n€cdijudicare quicquam reft^ pofsint,
multo minus eligere, quodqi eledlioncm confequi-
tur uclle,qu6d omnino liberum denotatarbitrium,!.
fideicommifla.^.quanqua.de leg.^.Tanto maius mentisuitium eftquod patiuntur, quam amoris furor :
quo tamen nihil efTe uehemetiuSjdicitur in Aut.quib.
mod.efF.leg.jr.illudquoq^jminusq; puniendum. Sc-
cundojintantammentisalienationem incidunt dia^
boli ludibrijs quibus diximus &mentem carum capt, T-^newnf/V^
vitnefciantquidagant,&oculosperflringi,ut fciiicet ^^ prvprtjm
uideantcredantqiquodnonefl.Adeofadi quoqjno ^"'^**
alieni mod6,uerum etiam fui, quod miru eft, proba-bili cerraq;laborantignorantia.quomagisdiuiniiu»
risignorant'aminijspraefumcndam & excufandamcenJ^^.Nam d cprruptum fcnfum omnib.animantib»
communem habent,ii deprauatam phantafiam & ap-
I
prehenilone, fi diaboli tum intcrnis tum externis fit
luditicationib.utidipfumquod&agunt, & uelle ui-
dentur,nefciantrquiuelintejliget,quale{itidiprum,
in quo confcntiunt : uel dijudicare pcterunt, facien*
dumf^tjanfecusc^AdhsEcutncc morbus uitiatae ra-»
tionis,nectant^fraudcsquatas adhibet dxmcn in'
T 5 teruc*
462 De LamampotemUt^rueniant: fit quandoq;pcrnegledam diuirii iuris
ac rerjDonis tum promufgatione, tum interpretatio-
riem,eorumq; cuipam ad quos eae pertinent,utin hac
credulitatis temeritateincidant: nonnunqua £tati§
infirmitate.Temper aut fexus tum imprudentia , tuni
imbecillitate : cui ^fpter eas caufas quas Lib.tertio re
tuli, fpecialiter indulgeri & fauerijjfupra fingulari ca-
'^*'^* pitedoculmus,pr3eterquam quod generahter dece-
ptis fubueniatur,I.& primo. f.uerba.ad Vell.&impOficntib.l.non enim.D.ex quib»caurmaior.
Nunc igitur fatis arbitror conftarejn animum ha-
rum muHercularumdelidlum omnino, quod in foUinente cpliftit,acuoluntate,nullarationecaderepof-
fe : nec eandeni" earum in fide rationem efie, qua aut
haereticorum,auc apoftataru. Hapreticu enim fchifma
faccre,&ptinaciauoluntatisfupradocuim9.:apoftati
uero fpontanea ac upluntaria animi mahcia reddir.
Quascunq; uero iam fummatim diximus , eo rcci-
duntomnia,utquodGriIIandus & Molitor Lamiasanimo c6mittere,& uoluntatefacere uolunt,potius
in mete pati,quam facere,uideamus . Nihil cnim agit
in feipfum.J.ille a quo.iT.tempeftiuum.D.ad Trebell.
Nihil antem magis difFertinterfe.quamapcns Scpa-
vitferatwe diti^ns.i.N ranius. u.Qt ndemii. argumcnto J.prjEtor.
gnaynopcsna'. de tut.fe cur.Quarc cpmiferatione potius quam poe'
nadignsefantjOmniq; potius auxilio,qu6d dolum,
uim,metum pafsis,furio{is,deceptis, ignorantib. im»
potentibus aut ipfo iure competit,aut rationefuaden
te tribuitur.Neqi uero poena poense potcft cfle,nec af
flidionemaffli<5ioaddere debemus. I.nauis onuftac»
f.cumautem.D.adl.Rbodiam. c.ex parte.de cler.se-
^cclef^. orotan.5'.quod fi uis fluminis.Inftit.de rer.diuif. &7#q.i.c.cumpercufsio.
Atquehajcfan^naturalis eftratio,curneq;funofi,
neq; phr^netici puniepdi fint ex ahquo deIido,qu6dfaiis
fatis fuo furorc torqucantur,&rua calamitate punian
^urJ.diuus.D.de off.prseCpocna^jr.fan^.D.ad l.Pop.
deparric» Itaq; fatiutillos,ric&no{lras,infalicitas
cxcufat.Animoenimilliacrationisui dellituti funt,
nec ullu habent aut mentis aut uoluntatis cofenfum»
utfatiseftfaperqidi6tu.'.2.C.dec6trah.empr,Atqui
neq; deli6lu fme confenfu poteft c6mitti,ac jppofito.
l.i.ff.fi quadrupes paup.fec. dic.neq; iniuria inferri £u
neanimoiniuriandi.I.illud.f,fane.D,de iniur. Ergonullo modo ex delido uel Canones eos irregularita'
te puniunt.Clem.un.de homicid.neq;legesfuis pos^
nis.l.infans.it.ad l.Corn.de ficar.nullo modo ob par-
ricidium c6miffum culeo infuuntur.d.l.poena, §» fin.
nullo modo inferunt iniuria,red eam patiuntur, d. JT.
fan^.nullo modo tenetur Aqudia, ob damnu datu. I,
fedetfi quecunq;.f.igituriniuria.tT. adl. Aquil. nullo
modo coru fa6lis leges uel pr^miii uel poenajpponut:
fcd jP talibus habet,ac fi fortuita fmt, in qbus nullius
fpeitari pofsit homini-s uel deliberatio,uel actio , uel
c6fcientia.l.fin.in fin.ff.de adminilf.tur.At & noftras,
dequib.agimus,animG(finequodelinq,ufucapi,pof«
fiderineq,t)ire mete,uolutate,r6ne,c6renfu,de!ibera
ti6e,M^/^«,c6fiIio carere,ia ad naufea oftedim?. Quidigitgrauius delinquut, qfuriofi,qua phrenctici, quadormietcs.q illis ^q paratC^c.maiores.^^^fi.exr.de bapt.
Neq;jpfe6l6 abfimiles funt noftraru muliercularu a^
Cliones,feu poti? pafsi6es,illis dormientir5,quasBarr.
inl.ut uim.ff.de iuft.&iur.recenfet,& Cardir.Zabar.
ind.Clem^un.^eijs^ de nocle furg.hom.c6mif.Et
tiiilielegum Cory'ph*eus,taliac6mii]are6le cxcufaft,
tanquaeahom,inispera<5laoperatione,quefeni~u,qu^
uolutate careat.Dd.l.posna.ff.ad I. P6p.de parr.n6 fe^
C!^atq;afuriofisacinfipidisparrata.l.Jiuminu,f.uitiu.
fF^dcda.infed.l.qoccidit.fF.adl.AqLCurergonottr^
quarufimiliscftro^magispcccetiilis qdicuncnopec
664 ^^ LamAmpMentUcare.g^Jn c,tcftamcntu.6.clill.Quid magis illarfi urg<»
turcGnfersio,quamfuriororu,quibus calamitate nppareSjfed fuperiofcs funtC^cum tamen ilJorum confef
fionullafitiuti jpbauimus exl.innegocijs.D. dereg,
iuri.2.jr.furiofus.D,deiur.codici|.c.fin.ext*dcfuccef,
abintcft. :
Nifi fort^ replicent,eas pro meritis uolutatum ^uuino iudicio tradi illudendas ac decipiendas, illuden
ibus ac dccipientibus eas pr^euaricatonbus angeliSj
^igxiilinni ut sit D.Auguftinus Iib.2. de do6l. ChriiPi. c. 25. AtquiUb^.dePecc. fareor,diuinam iufticiam gcncraliter bominisf meri-^'^''^
'Ir.^^ ^^'^^ prsfupponcre,diuerlo tatnen cffeflu : quia fan-
•"j^y[\\ c1;isafiii6l:iones,poft peccatorum rcmifsioncm, cer*
ramina funt , & exefcitationes, ut probentur : rc#
probis,fine remifsione fuppIicia,pT£nsqi iniquitatis.
Itaqi non folum improbi 8c in corpore &:inanima af
fliguntur, fed etiam boni, quos Deus djligiti neccxuirga Dei flagellaniis aliquem,pra2fumendum fta,tim
efttkcinusaliquod eius,quod etiam ab hominibusMagiV.rMi^ puniri debeat.Nam ea rarionc daemoniacos quofqucin cjty ani- jn^jori pcEna eflcaggrauandos a magiftratu diccTC-^ ^*^ ^' ' mus.Sed illa flbi relinquenda efle,uel uno hoc innMit
Deus,qupd ip^^e pviniat ac exerccat cps. Qupd enini
a magiftratu puniri uult,id ipfc uicifsim illi dctegit5c
relinqait,cuius operafuntmifcricprdiaSc iudiciuni.
Etenim cumtribustantum modispeccarepofsimus,
quorum Primus complcftitur omneni interiprc mo-tum ac conceptum in int^Iligentia ucl affe^libus, c^
tiamfi uoluntas nonconfentiat: Sccupdustuminci*!
dit,quoties uoluntas cum motibus 5? affeclibus con-
fentit i Tertius,quoties re exequi cpnamur,quod co-
gitamu^Scuolumus: magiftratus non ulterius pro^:
ceditadanimum autuoluntatem punicndam, quAm^uxDetfiri
Q^ emerferit Sc conftet : Deiis autem in illa fecretiora,
pumetula. mque animum ipfum ac cogitationcm hominis Jini'
maducrtit.
Liher fextm* f^%miduertitEa enim.iblus Deus cognofcit.In CJetpct.
fcxiui.jj". quaais.de uerb.fignif.Scrutatorcnimcorclii
acrcnumell x & tota intelligentia.tota anima,toto
cordeualtanpbisdiiigi. Nos uero animum proba-
liiusuerbifacliuepraeiumptione, nec alia haben\uf
animiindicia.l.i^.qui.f.diuus. C. dctut&cur. dar.U
Labeo.C.derap.ieg.!.reprehcndenda.C.deinftit.$5
fubrt.Neq; iudex uei uoiantatem uel maleficium pu'
nirepotelcjaificoiiiidcretpriuSj&habeatfaCtuquod
animo nietitur.Alber.in Lautfada,uerf. qualitate.de
pcen.Breuiter,non nifi extrinfeca intcrhomines pu-
niuniur.Pereaintrinfecaprobantur.l.fin.infra.C.de
ficar.ScpafiimDd.
SediKudetiamomittendumnon etl:, etiamfi uiin
hanc & metum ex prsecedenti deii6lo patiantur; ncc
tamenfaxerepoiTequodpati miferas uidemus : nec
exeoquodnonuoiuntate faciunt, & animj iudicio,
{^A ex ipfo prsecedenti deli^io puniendas etTeJ.ncc x\"'
mcrem.D.quodmetvis caufa. Quin cum dzemon c^ $>«#»wi#!i.
tiam nihi! eiufmodi re6l^ poisit inferre ficut m?gi(lra mi^fmt r^tusJ.^.d.tit.uerf.fuccurrendumiHis eflTepotius^exeo ^^*^»^
uidetur.Nam &contrad2emonis dolos officium fa^ IpSJpi^^'cerdotum fancfli Patres in concilio Ancyrano r?qui. •
{iuere,ut probft ea omnia effe fialfa, quse miferis per-
fuadet : tum etiam fingulorum Chrirtianorum,u!;c5.- Colojfi.
inunc faciant fe inuicem de tanti hoftis fraudibus Sc
potentiaacprofunditatibuSjUtuocantur in Apocah Ephef.6,
,jc,2,ContPauimautehabemus in primis panopliam '-^"w»
\\ Chrifi;iana!nj,quamfupri defcripfimus Lib.quarto,c,^^''^''•***
l\ i Sc2,deinueroprecesSc obfecrationes tu publicas, EccUf^r.
quibus Deus moueri fe confirmat,tum priustas.Mul ytdejuprkU.
tum enimualet pratioiufti, & oratio humiHs pene« £»)•« r «/.«7,
irat coeios«Contra morbum, m,edicorum opera, quipoliquam unxerunt arflj6tas,hoc eft.poftquam adhi^
bucrunt ea quse oporiet,commendant€as Deo, ficut
T 5 pr»-
4S6 T>e Lam impotentiapeNat. O' praciplt D.Auguftinas: Oratio fidci faluabit infir*
^At.tz$. inum^hoccftSJacobiconfilium. Contra metu dili-
'^'•gens ad tolerantiam & conftantia admonitio, ut refi-Utobi^.
Jlai^^us diabolo,quemadmodumLib.quarto,c.25.pr9
fcripfimus.Contra crrorc prsedicandus fermo,inftaa
dum tepeftiu^, iniepeftiue,arguendu cu omni lenita'
'•^'"- >*• te & dodrina, Semp aut orandus eft Dcus, ut ipfc in^
^ml9M ^c^^^^^ earuapcriat, cum proficifcuntur in Emaus
:
* hoccft,cuminhoserrorcs animi iudicijq; dclabun^
tur.Contraignorantiamaur, magiftratus officiu po-
ftulandu,ut paftorij fomnolcntia excutiat : ut quo ta«
les oues & dcbiiiores funt,5c incautse,magis propterJxc»bt i. ggjatem dclira,& fexu fcemincum : hoc diligentias ac
meliusijs caueantalupis,casq;inftruant de infidijs
eorum.Hac demum ratione in integrum rcftituendse
funt.
Ephef.6. Etfiquoq; nec afsiduafpiritualium aftutiaruten*
5»j:»^,cr<- tatio,nec tanti aduerfarij incuitabilis impetus,ncct4# ^"»<^''^' tam iuftus metus,nec tantu corporis mentisq; uitiu
miferas omni uoluntatis culpa libcraret,licet uel hx'refi uel apoftafia laborare concedere : unica tn aut »-
tatis infirmitas,aut fcxus fimplicitas,uel id ipfum pr^
ftaretillis, uelpoenam cert^ mitigaret, Sic enim &crimen quodhbet attenditur,& animus delinquentis
in quolibet crimine.ut expendatur an ignoratia qua^
dam,impentia,uel fimplicitate,an ucro dolo.malicia,
pertinaciaq; delinquat: utijspfpe6lis,officio iudicis
pocnaiteperetur.l.rerpiciendu.l.autfaita.D. dcpoen,
Kquidergo. dehis quinot.infam.DdJnl.i.f.diuus.K
in legc Cor.D.ad I. Cor.de ficar.l,pen.D,ad I.Pop. d^e
'
parr.Quaruautfceminaru caufam agimus,recundumi
plcruq; fcne<fluiisgradu,&ea attigerc parte,q decrcpi i
ta dicUur & eft.l.',.f.ignofcitur.D. ad Sylon. & c. ult. ^
dift.So.&c.quze & ipfa morbus eft, ut Menander ail,
^ f^r^fempcrcumanimidelirio & iudtGJj lapfu na-'
turalitct
LihcYfixttu. 60 jtnralfterconlunfta el>. IratjiMcmonctur i rcpublica
£;ercndjJionoratiirtainen,tir.C.(.|iii lc .vtat. cjcuf. I,
niiiores.i.rcinpcr.in prin.dc lur.iminun.l. no rnnun,
in j ri:i.(.'c iiun.5c lion.Sc ii. crimmibiis pa-nx rcl.i.v.\
t^onc & ucii.im tnerctur.ur (juos premit,cos ^ culp^
ivi^r^icionc libcrc (l.$.ignorciuir..H<: loi mctis cxiii.ar.
b.krr.in d.'.&: in i.dc minorc, in princ. dc quxlt, t\w*
gel.'n trAdatuMalcHc.t^l. tama publica. ucrf. cjuxto
iquaj.Hippol.m l.cdi^tum.^.coi.dc (]u.\lK Anus aute
noltrain.in n.od(3 tum dclir.inr, cum uiri.boc cll, in
lecundo ac cxtrcmo icnrduns grAdu : (cd ctia (]uii
inulieres iunr,m«gis repuerafcunt ; uel ccrtc non mi'
nus tn pr;m(>,c}uam uin in lccudo ^ ultiir o.Primiun
igiturui.v el},ut criincn in mente ac uoluntatc inagis
committ.inr, ]u.iin ]meri,(]U)('], iudic io aniini c^clhru
ti runt.Dcifideucro,ur tanrum IdLioris ac cxcufatio*
nis.xtatis lapfus non prjcltet : propiercu ramcn ncc
torcjucri dcbcnt,ut nunc ilt ; ncc ca pcrna affici , (]ua
pefsimus c]u libet muklarur.
QnodetMm adlexum pcrtincr,cuius ut Lib'o {<: s^xMi.
:undo diximus,tantn cll: tum riinpliotas tum iubrjci
:as,utin eodem t^rauius pcccct uir tjuam mulicr.'. in
nultis,de (l:at,bom.;2.q.6.c.uu)ii;nai.tiir.<S«: c. (cc;. c.
orus.de ucrb. fig. It3(|; leniorcm cciam merctur po?'
um : utin adulterij?,uirut facrilegus puniiur.'.(]u.i'
lis adultcrij. C. ad l.lul. de .idulr. (aMnina cafii-j.Ta
icl mulieribusincarccranda datur,ucl in inonAllcriu
ondemnatur ad biei^n um. c\r. de tc(i.*xm.'. ['l.nnu-
ius.Sc Aut.fcd bodic.']ui*cl}.C.deoiV(c.ciui!.iud. Sc
l^ou.ut nulli iudic.{^.adultcr.im ucro jj". nccc*fhrium.
Au(. fed nouo iure.(]U'.\: c(} I, c^n.Tinuis. ('. ad I, IjI. de
dultcr.lcd& in cnminc maielhitis : fobucnitur e-
[limrimplicitati & ignorantiy.l.^ deiur &fa6tignor.
iuris ignorantia C (]ui admitti.Dd. ^ B.irtolus in I.
i quis^id quod. dciuriidicicniniuin ludic. latifsmt^
doccnr.
64t DeLdm. impotentudocent, quomodo propter «tatem &rexum mulie^
brem doli praefumptio ceflet.etiamfi in iure ciuili er-
rcnt.Aiex.cpnr.io}.uoI.i.CcpoI.conf.2i.col. 6. Sc cof,
l^.Bald.inLerror.C.deiur.&fad.ignar,
Nec obftat hifce fauoribus ^tatis ac fexus,primumquodlong^grauiusfit aeternam quam temporalemoifenderc maieftatem,L hi quifandam. C.dehaered,
Aut.gazaros,c.ubicunq;,depcEn. Secundo, quodeaob caufam nulla fcxus aut statis habeatur ratio in h^
refi.Dd.inl.quifquis.C.adl.Iul.raaieft. CanoniftaBin
c.uergentis.de hsr.in antiq,& in ctum fecundum le-
ges.eod,tit,!ib,().Terti6,qu6din crimine m^leficio'
rum ac fortilegioru fpecialiter excipiantur.l.etfi excc
pta.C,demal.&math,quia in ijs omnes fine excs'
ptione torqueri,notar,Hippol^in L ediiflum^^.col, D,
dequaeft.Namutapofterioriincipiam,magis ac ue*
nefieis hic aduocatus no fum: fed delufis lamjjs,quas
muitum tii a magis infamibus , tu i. ueneficis diitare
declaraui Libro lecundo, Ad alterum primo refpon*
deo,qu6dilIi textus fpecialem praerogatiuam fexus
& ^tatis limitant tantum,quoad torturam,ut & in cri
minc laefae maiefl:atis,I.quifquis*C.ad I.Iul,maiefl:,n5,
ctiam caufam criminum, Semper enim hoc manet,
qui iudicio animi caret,eum maR facere no pofle.Se^
cundo refpondeo,fatismagnum interlamias&haEre
Lib.6x.6, ticas cfle difcrimen,qu6d finguUri capite demonflrs^
Cenftltiouimus.Demu cum Oldrado dico, qu6d etiam in his
* quie formaliter.ac fecundum leges canonesque non
funth3eretica,licethaerefim fapiant; detrahendum, fit|
ob eam quam diximus mulieram fimplicitatem H\bricitatem,l.i.C.de iur.Sc fad.ign.KuIt.p", fin, deiurejfteo
dehb. I.pen,de his quae fibi afcr.Ethoc,etiamfiin ar
culo fidci errent,ut idiots ac ruilici, Sufficit enim ijs,':
ot loquuntur,implicita fides,& ne pertinacia contu-*lii!
niaciaq; quadam errorem fuum dcfendant,Bald.in 1'
error
Liher fexins. ^6pferror.C.de iur.& fa6l.ign.Atqj hac etiam ratione pri-
ma cadit obie^lio.Quanquam ut grauius efle non in-
ficior,in maieftaicm diuinam delinquere ; fic illud
quoq; rciendumeft,& facilius Sccitius hominesinhocdeli<^um inciderc.Incomprehenfibiliseft enim,
& longe a nodris remota fenfibus,illa aeterna,infini-
ta ac fpiritualis maieftas ac uoluntas.Quare qui in tcr
renisnegocijslynceifumus,infpiritualibus&:ijsqu^
adDeumfpe6tant,talp3eftatim efficimur;non fecus
atque ij qui cum fumma fe putent oculorum acie pr^
diros,quandointerriseaquse fchfu percipi pofTunt,
acerrim^ contuentur : fi folem afpicere uelint, omneillam aciem,extremam efTe prae tanto fulgore fcntiut
;aliginem. Duabus igiturde caufis facilior hominun fpiritualibiis eft lapfus.primiim.ob diuinorum nau
ruram omni cogitatione humana fuperiorem : dein-?'
le^propternoftraEtumintelligentias c«citatcm,tum
loluntatisdeprauationem.Quarefiquis hacin par-
e delinquat&erret,mitior efils debct poena, ac iu'»
lior ucnia : & id quidem eo magis,fi mulier,magisq;,
i decrcpita muliercula cadat.
)ETERMINATIO PARISIIS FACTA PERdmm fdcultdtcm Theologicm^Anno Bomini 13^8.
fufer (imhufdam[uperliitiomhi{i nouiter
exortis^
C TNiuerfis orthodoxae fidei zelatoribus Gancel-
V lariusecclefiaeParifienfis,&faculras Theolo-i^ in alma uniiierfitate Parifienfi,matre noftra, cumitegrodiainicultushonorefpemhabere in Domi'o,ac in uanitates & infanias falfas non refpicere. Exitiquis latebris emergens nouiter errorum foeda
3lIuuio,recogitare comonuit : quod plerunqi ueri-
;S catholica apud ftudiofos in Sacris literis apertif.
fima
6:ja De Lam.impotentld
fimae(l:,qus caeteros latec: nimirum cum hoc pro'
priumhabeatomnisars manifeftam ^{^c exercitatis
inca,(lcutex eis confurgatiila maxima,Cuilibet in
fua arteperito credendum ell:. Hmc eil Horatianumillud^quodHieronymusadPauhnum fcribens aflTu-
rhit : Quod medicorum t% promittunt medici , tra'
^antfabriliafabri.Accedif adhaec in Sacrisliteris a>
liud fpeciale, quod nec cxperientia Sc fenfu con#
iVaritutaiiaEartes.necpofTunt ab,oculiscircumuo-
lutis nube uitiorum facil^ deprchendi. excaecauic
enim cos malicia eorum. Ait fiquidem Apoftolus,
quodjppterauariciam multi erraueruntafide.Pro-
pterea non irrationabiiiter idolorum feruitus ab eo*dem nominatur : alij propter ingratitudinem, qui
cum cognouifTent Deum,non ficut Deum glorifica-
uerunti iri omncm idoloiatriae impietatem ( ficut
idem commemoirat ) corruerunt. Porro Solomo'nemad idola, Didonemad magjcas artes pertraxit
diraCupido.Alios poftremo mileratimiditas tota ex;
craftino pendens in obferuationes fuperftitiofifsi'
rnas impiasq; depulit: quemadmodum apud Luca>
numdetilioPompeij Magni,& apud hiftoncos de
plurimis notu eftJtafit,ut recedens peccator a Deo,declinet in uanitates & infanias faffas, & ad eum qui
pater eft mendacij tandem impudenter palam^ueapoftatando/e conuertai.Sic Saula Domino dereli
das/PythonifTam, cuiprius aduerfabatur, confuluit,
Sic Ochozias Deo Ifracl fpreto mifit ad confulerr-
dum deum Accaron. Sic deniq; eos omnes qui fidc
uelopereabfque Deo uero funtjUta deo falfo ludi'
ficentur,neceireefi:,Hancigiturnefariam,peftiferamf,
mortiferamqueinfaniarumfalfarumcum fuis hsere-
fibus abominationem plus folita noftra aetate ccr-
ner\rc's inualaiile.neforfan Chriftianifsimum regnu,
v^wod olim monftro caruit, & Deo protegente careV
bitjitxi
Liherjextm, (Syi
bit,inficere ualeat tam horrcndag impietatis & perni-
ciofifsimaB contagionis monftrum, cupicntes totis
conatibusobuiare,memores infuper noftrac profef-
{ionis,proque legis zelo fuccenfi, paucos ad hancremarcicuIosdamnationiscauterio,nedeincepsfaU
lant incogniti,notare decreuimus,rememorantes in*
tercaeteraenumeratadi6lum iilud fapientifsimi do-
^oris Auguftini de Superftitiofisobferuationibusj
Quod qui talibus credunt,autad eorum domum euntes, aut fuis domibus introducunt aut interrogant^
fciant fefidem Chriftianam & baptifmum praeuari-
cafle: &paganum&apofi:atam,id eft, retro abeun-tem,&Deiinimicum,&iram Dei grauiter incurrif-
fc,nifieccIefiafticaposnitentia emendatus, Deo re-
concilietur. Haec ille. Nequetamen intentio noftra
eft in aliquo derogare quibufcunq; licitis & ueris tra^
ditionibus,fcientijs, & artibus: fedinfanos crrorcs
atque facrilegos infipientium & ferales ritus, proquantofidemOrthodoxam & religionem Chriftia^
nam Iasdunt,contaminant,inficiunt, radicitus quan-tumfasnobis eft, extirpare fatagimus, & honoremfugm fincerum relinquere ueritati.
Eft autem primus Articulus,qu6d per artes magi'
cas & maieficia,& inuocationes nefarias quaerere fa#
miliaritates & amicitias & auxilia daemonum,non fit
idololatria»
Error: quoniam d^mon aduerfanus,pertinax &implacabiiis Dei & hominis iudicatur: nec eft hono'risueldominij cuiufcunquediuiniuer^ feu partici-
patiu^ uel aptitudinaliter fufceptiuus,ut alise creatu-
rae rationales non damnatae,nec in figno ad placitum
inftituto, ut funt imagines & templa, Deus in ipfis
adoratur.
Sccundus articulus^quod dare uel ofterre uel pro-
tnittcreda^monibus qualemcumqj rem,utadimp!eat
defiderium
§7^ 'DeLam. impotentUdcnJenumIiominis,autin honorem eorum aliquid
oiculari uel portare,non fit idololatria.Error,
Tertius,qu6d inire paflum cum dsmonibusjtaci-
tum uel expreflum,non fit idoloUtria^ucl fpecies ido
Jolatria?,uelapoftafise.Error,Etintendimus efie pa-
ftum implicitum in omni bbferuatione fuperftitiofaj
cuius efFeclus non debet d Deo uel natura rationabi-
literexpe<3:arf;
Quartus.quodconaripcrartesmagicas d^monciinlapidibus,annulis,fpeculis,aut imaginibus nomi"De eorum confecratis^uel potius execratis, cogere &ar6tarc,uel eas uelle uiuiiicare,non fit idoIoIatria.Er*
ronQuintuS,qu6dlicitumeftuti magicis artibus uel
alijsquibufcunquefuperftitionibusaDeo & Eccle-
fia prohibitis pro quocunq; bono fine.Error.quia fe*
cutidum Apoftolum,Non funt faciendamala, uteucniantbona;
Scxtus,qu6d licitum fit aut etiam permittcndum,inaleficia maleficijs repellere.Error.:
Septimus,qu6d aliquis cuit aHqud pofsit difpen-'
farein quociinqi cafu,uttalibiis Ucitdut^tur;Error;
Oclauus,qu6dartes magicse & fimiles fuperftitio
nes,5c earum obferuationes fint ab Ecclefia irrationa
biliter prohibits.Erron
Nonus,qu6d Deus per artes magicas & maleficia
jnducaturcompelleredjemonesfuisinuocationibus
obedire.Error.
Decimus,qu6d thurificationes & fuiFumJgatio-
nes,qusfiuntintaliumartium &maleficiorum exef
citio,fTntad honorem Dei,&: ci placeant, Error &bIafphemia,quoniamDeusaIiasnonpunirctuelprohibc-ret. V '
Vndccimu?,qu6dtalibus Sc talitcruti non eft fa-
crificarc feu immolare dsemonibus, & ex confeque^'
ti dam-
Liherfextus. ^y}ti damnabiliter idololatrare.Erron
DuodeGimus,qu6cl uerba rancla & oratioties qu^>
damdeuot^ &ieiunia Sc balneationes & continen>
tia corporalisinpueris &alijs, & miflarum celebra>
tio» Scaliaoperadegenerebonorum^ quse fiuntpro
cxcrcendohuiufmodi ar^s, excurenteasamalo,&:
non potius accufent. Error. Nawi pcrtalia faGr^
res, imo ipfe Deus inEuchariftiadasmonibus tenta-
tur immolari : & haec procurat daemon x uel ^uia nult
in hoc honorari fimilis Altifsimo , uel ad fraudes (uas
occultadas,ueI ut fimplices illaqueet facilius,Sc dam>nabiliusperdat.
Tredecimus^ quod fan^li Prophetae & alij fandlJ
per tales artes, habuerunt fuas prophetias , aut mira^
cula fecerunt^ aut daimones expulerunt. Error &5
blafphemia.
Decimufquartus.quodDeusperfefmmediat^uelperbonos angelos taliamaleficiaranc^^ishominibus
reuclauerit. Error & blafphemia.
Quindecimus, quod pofsibile eft per tales ftrtes
cogere liberum hominis arbitrium ad uoluntatem
feudefideriumalterius. Error: &hoceonarifacere^
eil impium & nefarium.
Sedecimus,quodideoartespraef2taeboh^funt,&:
a Deo,& quod eas licet obferuare:quia per eas quan«doque uel fsepe euenit, ficut utentes eis quserunt uel
prsedicunt, ueiquiabonumquandoqucprouenit excis. Error.
Decimuficptimus,quod per tales artes dasmones
tteraciter coguntur & compelluntur, &nonpOtiusita fe cOgi fingunt ad feducendos homines. Error»
Decimufoclauus , quod pertales artes &ritusim-»
pios , per fortilegia , per carminationes & inuocatid^^
nes daemorium , per quafdam infultationes & ^lia
fnaleficia, nulius unquam elfe^us minifterio dsemo.
•\
4y4 ^^ Lam. tmpotentta
numfubfequatur. Error. Nam taliaquandoq; per^
inittit Deuscontingere: ut patuitinmagisPharao*
nis 5 & alibi pluries : uel quia utentc-s feu confulentes
propter malam fidem &: alia peccatanefanda , dati
iuntinreprobumfenfumj&demerenturficilludi.
Decimusnonus , quod boni angeli includantur iti
lapidibus , & confecrent imagines uel ueftimenta,
autaliafaciantquas iniftis artibus continentur. Er«»
ror&blafphemia.
Vicefimus,qu6d fanguis upup3e uel hosdiuclal-
tcrius animalis , uel pcrgamenum uirgineum uel co*
rium leonis & fimilia habeant efficaciamadcogen*
dos uel repellendos dagmones minifterio huiufmodiartium. Error.
Vice(imusprimus,qu6d imagines de aerc, plumbauel auro uel de cera alba uel rubea uel aliamateria
baptifats , exorcifatse & confecratae , feu potius exe*
cratasfecundum prsdiclas artes Scfubcertis diebus
habeantuirtutesmirabiles, qus in libris taliumar-
tiumrecitantur. Errorinfide&philofophianatura*
li,&aftronomiauera. ^VicefimufTecundus, quoduti talibus, Scfidem da^ '
re,noniitidoi0latriaScinfideIitas,Error. ^ |f(
Vicefimustertius,quod aliqui daEinones boni
runt,alij benigni : alij omnia fcientes , alij nec faluati^ ^u
nec damnati.Error. ioi
Vicefimusquartus , qu6d fufFumigationes, qus rui
fiunt in huiufmodi operationibus, conuertuntur ta(Of
fpiritus,aut quod fint debitas cis.Error. itroi
Vicefimusquintus, quod unus daemonfitrexQ-'jri];
rientis, & prxfertim fuo merito: & alius Occidentis, \^alius Septentrionis,aliusMeridiei. Error.
\\^^^
VicefimufTextus, q"u6d intelligentia motrixcoeli h^^,
infiuit in animam rationalem , ficut corpus cosliin" \^^.
fluitincorpushumanum. Error.
Viccfi-
lam dc eis certitudinalitcr iudica ^ t^I^^'''^^^Error.^"Qicare iit Jjcitum.
Vice {]muso(flauus nn^rl^^.. r
u^udl>.n«orumfpintuam.Err '"^'''^*"'
MruSrmS;:^^^^.AnnoDomini m. CcTx-cvSr':^ ""''=''^"*
Septembris. In cuius rei teftiml r ""/"^''"^"fis
Facultatis prefentibus htr T "' '^^'"u.n dift^
OriginaieL'iusdeterr/i^^^§no l,g,llo facultatis TheoloSparlf'f"'^™ '"^'
iub.eaamm fineMag.fenteft,^rumf ^^'''"•'^°J
Epilogm Operis.
Nondubiummihieft.candideLeaornl •fore, apud quos malam iniero gratiam ' f
'"'^' ^^''^'m'h,prooperaqualicunq;
prafi,! '
. V'""'''^»'^"mpleriq;, ut,niquorumE2 ''°'^i"''°^-"q'>°*.ntelligunt,criminabuntur- S oi n"'"
'
\^ '3"°'' ''"'^
ru.nfer,e hominumanimis ;X«confuetudmarioobfirmats „,,,
"'*'^"e!utiure.trocinari uolent: nec de ^f''"."'^"^'«'''"^Pa-^Prurigine .nfolefcenteseTmoe^ m'^^"'^^''^°"'"'ttemauidiusquErent Ad?l r °''''"''^'°«a(Io- i
cuno,rerumLracu.a&,no£rT"'"'5--'n-Penpatecci
:ac facrofancirScrfJ 7- P^^naces
ftotehs Piatonisque rat"on.s n L^r u'^''^'''"'.Ari;
*'P-.n.ciac6t;!>dent:'S;;^-^^SyMS
^ ^ t^im.
I d-jS DeLamAmpotentU
I
tuani, fummi Sc clarifsimi fuo tepore philofophi, deNaturalium effe^tuum caufis, (iuede incantamen-
tis Opus,ab{]:ru{icrisphilofophiae plenum, require
tur, accuratiusq;euoiuetur,utoppugner, pefiumq;
eamrnifi in inuiclis ChriftianaBphilofophiae funda-
mentis conftabilitus, fermonis probabiliratem eon'^n- -• temnam: ex D. Pauli,uafis ele6lionis,cofilio,qui (ku-
dicf^pragmoriuit,uidendumefie, nequisfitquinos
deprisdeturperphilofophiam, Seinanem deceptio-
Bem,iuxi:a conftitutionem hominum, iuxta elesiiGn-
ta muridi,& non iuxta ChrJftum.Quoniam in iilo in*
kabitat omnis plenitudo Deitatis corporaliter. Pomponantimquoqjanteredditum fpiritusextremi ha-
iitujB refipuuTe ex fingulari Dei miferatione, nec pfer
mgnfiiTe «fVw^, fperare uolo. talem etenim fui{re,a ck'
rifsimo medicins ornamsnto D, Helidso Foroliui-
enfip€ius olim difcipulo,non femel auditum eO:.
Ax ilbi iniuriam fieri i medico, qusedam Scriptu-
rs facrae loca excutiente, Sc fuse uocationis mctas
trani]liente,acclamabuntmorofiorespleriqueTheo
logi: Nefatorultracrepidam, mordaciusoblatran-
tes. His nihil aliud refpofum uoIo,quam, D. Lucani
euangelifliam medicum Antiochenfem fuifle : ac meex eorum efie numero,quorum huc fpe^lat ftudium,
^. utfiquomodo tadem eximmenfaDeimifericordia
atqucineffabili Chriftigratia, ad regale illud facer-
dotiumpertingerequeant, cuius D. Petrusapofto*^^* lus&prophetaEfaiasmemincrunt.
Qudd malcficij quofdam Ecclefiaftici collegij hamines impuros infimularim , fi quoque «gr^ ferant,
idnondebuinonfacere, argumenti ratione: atquc
apertiusetiam nominibus eorum exprefsis potuif-
fem,nifi modefi:iamhancexTheologiaedo6l:us,hos
Chriftianjg fidei euerfores ac reipublic^e fedatas tur*
batorcs, ut adhuc defiilaat,ftatU!iremprsmonere-
Cum
tnj.
•t. z.
Liher fextus, ' 6jjCam magicorum flagitiorum reis mihi controuerfia
cft, noncumuirispijs, quosunic^uencror &colo,ut fi quis aiius. Si iniufte fe tradu^los illi conquerantur, utintheatrumpalammecumprodeant, fuamq;tueanturcnufamjnon detredlo,
Do6l:ioribus quibufdam noftri ordinis uiris, uel
etiam delicatioribuSjfi a mc non fit fadu fatis ( quodequidemlibenterfateor: qudmfitmihi curtafupcl-
,lex,nonignarus) ijstamenremexaclius perpendendi,altiusqueperfcrutandi, acmethodo do6liore,or-
dinemagiscohxrente, orationedilucidiore, uerbis
aptioribvis, &ueritatisargumentisualidioribus dcfcribendi,qualem<:unque fubminidrafie occafionemproingenij tenuitate (quam certd magna agnofco)
uideor. aquibus fialicuius lapfus etiam admonear,conuincarque, plurimum k me reportabun^ gratis t
quemadmodura reliqui omnes,eode me profequuti
ftudio: ncc me errata retra^laffe pudebit unq'ua. nonmihi ufq; adce Suffenus fum, necita ^aouiYnKs zi^cit
^ibido. EftaliquaprodiretenuSjfi nondaturultra.
Quod contralegum duodecimTabularum autho
ritatem, de ij s qui mefies excantarunt, a uulgari opi-
nione & Poetarum figmentis dififentiam , fi-grauiter
tolcrantlurifpcriti, malamihipro bencficio rcponi^
turgratia: quodueritatisinhocargumetigenere ab
alijsinquirend^, Sccriminalis fententijehicnonfe>
cundumplacitacsGi in religione Chriftiana feculi,
uerumexipfisueritatismyLlerijSjdebitoordineeru'
endsejpronunciand^q; anfam porrigere qualemcunque uoluerim. Enimuero fi dicui in legitima fua uocationc prsiudicandi animus niihi fuerit, temerarij
hominis notam meo quodam meritohaud recufo.
Cxterumfihacmeapurgationenoncontcntis mor-"dacibusinuidisqueingenljs, meconuicijs profcin^
dere,imperiti£ redarguere, flagitij iniqu^ infimulare,
V i&cala-
0ji BeLam, i-mpctenna
&calamum petulanter in meftrmgerelubeat: eameDeum omnipotentem cotirmaturum toleranria con-;
fido, utquofcunq; aduerfariorum dentes Scinrultus^
patiendo fim cxuperaturus.
Irritas pr^terea fuas apud me uident machinatio';
nes impij facrilegique magi ,quorum nec prasftigijs,
nee terriculamentis culmum quidem latum moueor,^tiamfime diris fais imprecationibusaut diabolicis
exorcifmis transformarefludeant, aut^fw/f^^t^^^, uel
(G maIint)cloacas execrandis fuis artibus compelie-
re nicantur monftrifici malefici. Delphica in me diui*
norum oracula,quibus nihil non fmiftri mihi in Py-
thij tempIocac$nti, &obidaPifi{lrato tyrannofla-
tutsspcsnas fubijci^ndo, uaticinabuturhominesper--
diti/prorfuscotemno. IncafRmi menoclurnislemu**
ribus, aut defun6lorum manibus uelluruis terrebit
tenebricofus necromantes. Nec contra Geoticorumumbras aqus luilralis afperginem, uel tsdarii ignemiuxtafepulchraarcefTojfuishifpeclris meneutiquamfatigabunt. Tarrarearum uoeumbarbarieautmur-liiurii ludibrijs fi melacclTatnefarius exorcifta,noii
inihi curs eft. Ineantatorum Iigaturas,quibus prodi^
giofos accerfere morbcSjCongrefTum impedire natu-
ralem, imo eius organa pro fuo arbitrio auferre Sc re^
ftituere pofTe credutur , ne pili quidem facio,rideoq;*
Si quid malignaimprecationc aut uitiatK uoluntatis
affedu in me pofTunt delirss '^'SLg^^ eis &permitto, 8^
remitto. breuiter, ut Horatius ait
:
Somni£u, tcrrores magicos,mirdcul4, jdgas,
NoSturnoslemureSjportentaqi jhcjjala rifu
^xcipio, —
-
Ynicamfolummodo uenefiearum pertfmercoar-»'
Cem, qu2s fuisuenenisue! propinatis, ueladmotis,liel fpiritus attradlione ferientibus plurirna uer^,
mn phantaitic^ inferre nocumenta uaient : haruin
caufam
Liberfixtm* dyff
cauram defendendam hic coepi miriim^/ed iufta ma-giftratus cenrura difcutiendam decidendamque re-
iinquo.
At ex iabyrintho prasftigiarum daemoniacarum in^
cantamentorumq; nonnihil extricatus,finem. dicedo
faciam de monftrofis his iadibri js: excogitatis certd
ut gloriam Dei, & do<ilr»ns utriurquejfacrae & phy ll'
cse, ueritatem obfeurent , atq^ malencas diaboh artes
occuItet,ueftiantq;,qu2eDomino DeoM/i^^WAt fiue
abominationes funt:has auerr«mur,fugiamus & exccremur,quacunq; etiaartificiofa proponaturfpecie,
Repugnemus & earu iiiecebris &: occafionibus obie^
^is,qu^primafronte blandiri & allubefcercuidetur»
Nec folu corpora noftri?, non fponte mancipia 8c do-
miciliardtaDsefaciamustuerumetiaminijhcetaftutif^
{m\OHi-(ffx.vs^yoia-i^^ uera fide &uitaefandimoniaom*nes adoriundi nos aditus precludamus, auxifiu a S^t\
filio afsidue ardentibus uotis implorateSjUosq; uiuo
DeiuerboSc Spiritusfan^liopeuigilanter, uciuti^n
cxcubijs fedulo coftituti,ita munietes, quo et^afi hu-r
iufmodimunimeto taquafirinifsimoualJoundiqua^
que obfeptos audacius infultet iuratus ille hoftis , notamen ualida haec fepta perfringat,expugnetq;.
Qualefcunque etiam affiidiones nobis iuirofitas:^
aequoanimocumlobofortitertoleremus, aduerfus '
Deum neutiqua cum gentibus fremetes,nec ut riiam
opcm cum Saule inquirete^. Neq; etiam curioO-cur
EphefijSjUellafeiui^qu^ nouifle nos aut non inter ci:
autnoIicet,fiueminu5expedit,anx'e indagemui:. ,
ex ijs,a quibus exquiri feuere inhibuit Deus, fcifciio
mur:fed iilis quasEuangehj uerjtas comonftrat, ie^
mitisin(!ftamu>,iphaereamusq;,furiofas diahoii 'oxsz--
ftigias 8c lubrica triuia de^ Imanies, ne quemadmoci&lamnes &Mambres refiliebantueritati, nos quoqv %•
P?i praecepto recalcitrantss, eumhis quiafiniiiNs
V 4 eruDi-^S.^
<58o DOCTORVMcruntjliorredum olim Chrifti fententiam audiamusj
iHmh.iu Difcedlte ameraaledi<5liinignemaecernum,qui pa^
ratus eil diabolo,& angelis eius.
Nihilautem hic itaalTertumuolo, quod aequiori
iudiciocathoh'ce Chrifti ccclefiae non omninofub.mittam: palinodia mox fpontanea emendaturus, (i
(Errpris ^licubi conuincar»
F I N I S.
C E N S V R A Q^V ORVNDAM DO^^onm piormq; uironm de hoc Opere, explicatd
literis ad D.lounnem Vuierimddtis.qudrmn hiecprima
Theologi cuiufdum exlmij eft,cr dhhatis do^rinayuir^
tute atque exifiimatione cUrij^imiicuius nomenfuppri^
mmiOh quorundam quife Theologoru/m nomin^
patlio pikoq; mmanty morofua^
iem^mdui,
SAIueuir, ut eruditifsimejitamultisnominibus
mihi commendatifsime.
Miraberis , fat fcio, quid mihi in mepitem ueniaf,
quod cum te ne de faci? quidcm nouerim,aliquid au^
fus fimadteliterarumdare. Vertimnonte lateatue-
lim,me huc uel inuitum , ac manibus pedibusque re-
lu6lantem eiCQ adducflum, ingenijtui pulcherrimis
inonumentis : quse profe£l6 eiufmodi funt, ut uel fa-
Xamuta,nedum brutaanimalia, inamorepariterac
admirationem tui raperes. Nam liber ille tuus de
Daemonum prsftigijs, Dcusbone,quantumhabetfolidaedodrinae, acrisingenij,aciudicij confummt^ti "f Quis putaret tam long^ lateque pat^re ue-
ftram PhyficamC' Nunquam mihi magis arrifit dc
uobis,quaminpra:fentia, grauifsimumHomeritc-ftimonium:
yirmcdim md^ dijspraflantior unmt
Certl
E P I S T O L AE. 6^1
Cert^ librum illum nefcio quo cumfru6lu, fummacum animi uo!uptate,non tam Iegi,quam penjtus de^
uoraui.Quemequidem uideotalem effe, uthauddu'bienomen tuum immortali cum gleriaad pofteros
tranfmittat. O' foelicem Cliuiam, qus tantos habet
literarum heroas: fosliciorem, qus,ueluti eam decet,
eps amplis ftipendijs alit, meritifsimisque aug€t for*
tunis: foelicifsimam, cuipraeeftPriBcepsnonmododo<ftus 5
pius , ingeniofus ; fed etiam doclrinje , ucrse
pietati,nobiIibusq; ac fceliciternatis ingenijs mire,Sc
utroque (quod aiunt) pollice fauens. Nam quanquabic princeps ob praeftantes cum corporis tum animi
dotes,ubiq;terrarumoptim^ audit: tamenintercje#»
teras Glarifsimas eius uirtutes, clariore exiftimo nuUlam, quim quod ut ipfe dodlus eft, ita ad euehendo?,
quosfingularisaliqua eruditio commendat, fictus,
natus & educatus uideatur^ iuxta illud clarifsimi
uatis
:
Principis efl uirtus Yndximd^nojjefuos,
Gaudeo mehercule, & ex animo gaudeo,te dluine
uirprimumhancglaciemperfregiiTe, &miferasani- ^culas ab atroci quadam tyrannideuindicalTe. Car^
danus quidem nonnihii uelitatus fuerat in fyco^
pbantas illos j tu autem apertis uelis eos ipfos in-
uafifti:
MaFce 6 ingeiiiOymaBe uirtutihus iflist
"RiteVuieruseriSynunqHamtuafamaperihit*
Crede mi Vuiere, non modo hac opera multos
fani iudicij uiros ,quafi Herculco nodo tibi deuinxi-
fti,fed optim^ de religione Chriftiana meritus es. Annon erat in detrimcntum noftras Reipublicae, plus
concedere diabolo, & nefcio quibus malis ger^js,
, qudm unigenito filio Dei c' Paulus, ut uir prudens ac
circumfpe6liis,nonaudetfedicere, cumaitertium ^Cei*. z.
|2fquecoeIumiDeoeiretfublatus,raptum€xtracor-
•- , V 5 pus:
682 DOCTORVWtpus: fed fiue in corpore,{iue extra corpus,inquIt,ne-
Difinthac icio: Dcus fcit. Sc hoc in fpiritutantummodo acci*ds re plHrt. ^{({q^ ^el Lucas ampiifsimus in Geftis Apoftolicism.s
.
-^<-eftteftis. Atnoflrimaiores Cfidijsplacet) credebat
proio-ro D^- opedaemonummulierculasuolitareperaera.ingen-
nieln, tia corporaliterfpaciaregionum tranfmittere,fubin-
de in feles mutari : atqj adeo, fit honos auribus, cumipfis malis genijs a6lu uenereo cogredi, ac quafi per*
> mifceri.
G' ccscci^ homimm mentes,6peSiora cceca,
Cumi^m&' Quis fafcinauit qu2:fo infenfatu huRcmundum,nes Jpintuf'. ut tam imprudcnter fabulis anilibus adhsercntes,^mt,jpmtm..
^^^^ ueritate aberrarent C' Scd dicet mihi quifpiamrq-^e,ibjauen ^, __ ,. . ^ . ^. T .
tate tefie, car ^'^um tuI-L credis, quseipiae tormentis exagitatf, m^netn & ofa genue confitentur C' Certe tormcntis fidem non efife
mn habeat. adhibendam, do(5lifsimi atque grauifsimi quique di^JLiK^z^i.
^m^j.^ N^m in torminibus mentitur qui pati multa
poteil, mentitar qui nihiipati poteft: dumhicnonuuitfateriqua^fecit, alterpIurafateturfcperpctralTe
quamunquam uel per fomniumcogitauit. At quid
fentiendum quaefo, de muliercuHsiliis,quJ^eafefe'^
cilTe aiunt, qu^ in rerum natura funt nufquam C* Ac-cidithicintratriennium, huiusfererei memorabiie
exempiu. Omnesmonachiexuinopefsimo&pen-^ duio,quo nimium lefe ingurgitauerant, a^d unum in-
tra annu fer^ perierunt. Sacrificulus quida perfuafit
pr^decefibri^ ut uocat.meo GJn caufa effe paupercu
iam quanda anicuiam, qus certis fub gradibus po-
fuifiet pr^fentifsimaueneficia,ubi mon^chis femper
cfiet in coro ftandum. Quid multa i creditum eft im^
poil:ori,conie6laqueeilmif?raanicul3, Vulcano lU
tada, in uincula. Statuit ueterator ilie ciuibus diem,
quando iocus eflTet ab omnibus periuftrandus. Con*uenerunt llatuto die multi mortales : euolutoque
lapidc, miramanuuccleritate ^manicisciusquseda
emof^
E P I S T O L AE. 6^^em"ortu9erana2>lacertae,quas ecampls in hunc ufumfelegeratac limaces ceciderunt in foueam.Fuiirentqj
hsc omnibus credita, condemnataque ad ignem fu-
illet anicula, nifi uir quidam acri iudicio fucu ae flro^
pkam fagacibus oculis cofiderafTet : qui tandem effe*
cit, uttota tragicoGomcediainfumum euanefceret:
paruq; abeiTet,quin pr^fliigiatorcumfuis quifquilij?,
putrib» ouisa pueris &:coiu amulierculisimpetere'
tunVcrumdehisfatisfaperqi^Clarifsimouereq; ge-
nero{ifsimoPrincipituomec6mendabis,atq;inuni<»
cocoferuatorenoflro perpetuo uaiebis. Ceierrime,^
p. tertio calendas lulias,Anoo 1565.
Tui nominis amantifsimus
A.H. H. A.E,
CAROLVS GALLVS, EC^ckfiafks Bmmonenfis,
S. P. Per Chriftum. Vt tui codicis doflrinam dilU
gentius perlegerem , fingulaq; accmratius pro iudicij
mei tenuitatc examinare , ponderaremq5,effecit hor-
ribihs ea Satan^ rabies , quse fuperioribus annis mhacecclefia Haramonenfi graflataeft, Sc multos ali"
quatifpcrexercuit.Noftimi Domine Vuiere,uirpre«
ftantifsime, huic malo multiplicia excogitata adhibi-
taq; eiTe remedia, uariaq; de eo iudicia, tarn in noilra
Republ. quamintermoniales uirgines uicinimona^
fterij KenterpenjUndehoc ipfum initio ad nos dima-
nauit. Interpofuit fuu iudiciu quida Simcn exorcifta
c^cusinfaeIicifsime,q,moxajppriac6iuged^monia^
ca miferabiliter interfei5lus , fu;g' impis: audaeis poe^r
nasdedit. AdeundemodumquidafisnexmonachusFrancifcanus,cui nom-en fraterLindemannus,tenta*
uit confidenter fuis exorcifmis: kd Sc ipfe rnox,duni
etiam inflruiSlus ad Mifiam celebrandam iret,repen^
fin^mGrtepercufTus, interijt. Hosrecutifunt&alij
du@
<)H4 D O C T O R V Mduo eiufdem ordinis in hac ciuitate fratrcs
, palam in
nomine mille daemoniorum excitantes diabolicam
tragoediam,long^ omnium terribilifsimam,cuius hi-
ftoriamteaccepifTearbitror. Nec defuitqaidamfuf*
fraganeus epifcopi , cura paftore quodam, adiundis
ctiam medicis, omnesab antiqui ferpentis folertia
delufi.TandemetiamperVulcanumablat^funt.qu^hasdsmonumlaruasfuis incantationibus peperiffe
credebantur. Sed neque haec feueritas medicamen*tum, quodexpeclabatur, attulit. Quodetiamnumprsefens calamitas inter uirgines eiufdem coenobij
Kenterpen heu nimium teftatur. Porro tuus codexmirum in modum exprimitSatansnaturam, inge-
nium , folertiam , curam , lludium & rabiem , quibus
graifatur mille artifex , fallax& potens in incredulis:
quorum afpedlibus , uarijs artibus illudit, prout me«rentur eorum peccata. Et cgo fan^ iam experientia
compertum habeo,eius generis diabolicis prsedigijs
&dementationibus, non aliterqu^m iuxta fenten'
tia in tuo libro pulchr^ expreflam occurrendu. Namnoftri energumeni omnes,nempe quindecim nume-ro, iam Chndo propitio liberati funt, no exorcifmis,
autcxternis csremonijselementorum: feduirtutefi»
dei in Spiritu fandlo, per fidelem uerbi Deiinftru^
dioncm, per afsiduas preces Scieiunia, quibus ceu
uersad Deum conuerfionis optimis medijs ufifu-
mus fedulo. Huc accefsit maniieftifsima experientia
de incantationum uanitate , quam etiam in tuo libro
urges argumetis grauifsimis,& meo iudicio demon-ftrationibus certifsimis, quantumuis ill^ a communiueterum fententia difientire uideantur.Ego namqueiam aliquotics deprehendi ex ipfis lamijs & fagis , ar^
USj quas prsf^rtim de carminibus 8c impofsibilibus
incantationibus'5c fafcinationibus ia6litare folent,
rn ^ris e(Te i-.v^pt»a?^ deliri^tiones, & fomnia,quibus fe
admi.'
I
EPISTOLAH» 6^5fldmlfcet Satan. Et anno fuperiori cognoui multas
ineptias cx priuata confefsions cuiufdam u^tulae in-
cantatricis»quae cum audiffet in mea concianc expli*
carilocumcxA6tisapofl:, cap.i^. quod muItiEphe-
fiorum, excis qui curiofas artcs exercuerant, copor^
tatosIibrosexufreruntcoramomnibus,&c.protmus
accefsicanimo plan^ confternato : & cum lachrymas
arcanafui pe<iloris in finummeum ei?undens,infti'
tutionem Chriftianam admifit, Bccum diabolicarum
impofturarum uanitatem Dei beneficio intellexifTet,
&apertisoculis fpe^lalTet, facilereli^lis mendacio-
rum fumis, ad ueritatis lueem couerfa eft. Nec feme),
admifiaueritate, fibi meridiana luceclariuseamap<s
parere,fatanamq; fuorummancipiorumoculos tan-
lum pcrftringere , Sc nihil in uentate geri confeffa eft
conftantifsim^, cum detcftatione diabolicafuaear-
tis. Huius exempli hiftoriam contexerc plenius cumfuis circunftatijs fort^ operceprecium foret : Ccd nonita tutum, propterea lubens fuperfedeo. Vno uerbo
dicam , ms fatis experientia didicifTe, bonam partemincantationum mera efiTe infomnia. Quod cognofeit
clanus, quifquis faltem uel do6lrinam deinfom.nijs
penitiusintrorpexerit.ProbaturexAriftotele,Hippo
crate, Galeno, alijsquephilofophfs, imo Sc quoridia-
nacxperientiaconftat, infomnium naturalitereffein
homine fim.ul & brutis , & uifa uerfari plcrunq; circa
phantafiam: quodmaxim^prs caeteris experiuntur
uel cseci, uel dormientes, uel melancholici, uei phr«<i
netici, &alij quifuntinfcnfucommuni&menteui-tiati.Quod fi uero Sacras literas de infomnijs tradcn^
tesinfpcxerimus, deprehendemusetiamprseter na-
turamfspifsfiTi^ im.mifTaefi[einfomnia:idqucuelper
bonum fpiritum,uel maIum,aliquando obfcurius,in*' lerdumcIarius.Etaliquotiesinijstammanifcftasui-
fioncs ,imagines & fpedtra obijci , ut etiam fanfl^ iu.
rares,
6^6 DOCtORVMrares.omnla fic uifibiliter, corporaliter, & in ueritatd
agi. ObTcurius & extranaturseordinemaDeopro'
pofitas habuerunt rerum futurarum formas Pharao,
^eiuspincerna,,&:pifl:or, necno NabucadnezarBa-byloniorum rexjofepho Sc Daniele eorundem inter^
pretibus.Euidentiores autem formas Sc fpecies con*
ipexcrunt leremias , cui oila feruens oilenditur ad A^quilonem conuerfa, & alia quam plurima. Itcm Eze*
chiel , Sc impius Baltzazar, iucceiTor Nabucadnezaf,
dum ceroit in pariete manus fcribentis articulos.
Omitto infomnia Sc uifiones (and;oram in nouo Te*»
ftamento, lofephi uiriMarisuirginis, Petri, Pauli,
loannis, coniugis Pilati, & aliorum. Porro cacodse^
mon imitatur Deum ceu fimia,in fuis inacipijs: quodprster quotidiana nofi:rarum Lamiarum exempla,
etiam prifcorum ethnicorum monumeta abundd te-
ftantun Nunquid Satan olim fua oracula edidit in il^
lislocis, ubihominesadimpetrandainfomnia&ui-
(lones perno^labantc' quale fuit Amphiarai,Amphi-
lochi,Trophonij Sc TEfcuIapijr^pfefto ijs in locis dor^
iiaietibus malignus fpiritus monftrabatpharmaca &rcmedia,quibusiuuareturinfirmi,fimuiq;dealijsne^
gocijs refpondebat. Et ad obtinendumhuiufmodiinfomnia Sc uifiones mandabantur fcifcitantibus ne-
fcio quideiedus ciborum, &fecubationesi & piiri
quidam cailiq; dies.Pythagorei fabis abftinebant, eo
quodturbulcQta iomnia gignant. Hsc &fimilia, miDomineVaiere, quifquisexa-6l^eonfiderauerit,in*
tellexeritq; , facillime iudicabit iamiaru artium uanj*
tate,prcbabitq; tuum iudiciu.Manet enim f^tan fem-
per imfimilis, & quas olim interinfidelesoperatus
c\t illufiones , Sc dementationes , eafdem etiamnumexercet;perpetuosnempefumos,&uanifsimasum-bras,fomniare<5le dixeris,pro ueritatcuendens.Ha-
bes brcuiter, mi Dominc Vuiere, fententiam meam;Frobo
E P I S T O L AE. 6?7Probo diuinum collyrium tuicodicis, quomultoru
caliginofosoculospurgafti. Diuinitus hocdatiacfre^
facil^ iudicabut, obuijsqi ulnis compleclentur, quin
& magicarum artium incantationes minus formida-
bunt, quotquotlibrum tuum cum fano iudicio lege-
rint,& intellexerint, Vale per Chriftum . Datu Ham-inon£e,26.Decembris, Anno 1565.
D. BALDVINI RONSSEI ME-dici^do^rmaa^drtisufucekhemmi,
iudiciim,
OPorinus ille nofter, homo iuuandis (ludijs
natus,proximis nundinis Francfordianis ad
me mifit fragmentum operis tui (nondum e-
nim,uti rurpicor,fupremamanumiamimporuerat)de Daemoaum pr^ftigijsrquod cert^ multo mihi gra-
tifsimumerat,tumqu6dD.DanieInofterBrouchu-fius Reipub. Gorcomienfi i medicinis,aIiquado eius
apud me mentione feciflet, & finguiarem fupra com-munem hominum conditionemingenij tuidexteri-
tatempra£dicafi"et:tumqu6d fperaremjaliquandodc-»
, te6lis huiufmodi muliercularum neruis, idolomania,
"quae multis abhinc feculis hominum mentes occu*
pauit, penitus eradicaturn iri. Nam quantuuis annis
abhinc uiginti lacobus Sauagius , Andouerpianusniedicus,eiufdem argumentimihiadhucdumiuuc-
I
ni librum communicaflet, qucm aliquando, ni mors
Iinopinauirum inuafiflfet, typis commendaredecre-uerat : non uidcbatur tamen is efiTe talis , qui infitam
iamdudumopinionemeuellerepofi^et.fiquidem^etfi
phyficis quibufdam demonftrationibus deliramen^'
ta quaedamefiTe declararet : conccfsit tamen multa,
quastu argutifsim^ Sc maxima cum rationerefellis,
nequeis (ut bonauenia uiri aiioqui doftifsimi di^ca) ufqueadeo Scriptursgfacrs teftimonig iriniteba-
e>88 D O C T '6^ R V MturjUtquifuaprofefsione contentus,medIcis phyd-*
cisque argumentis tantumftabat. Tucontra,anti»
quifsimorum Theologorum, lurifperitorum, atque
eorum quideMagiafcripferunt^utinterim medicostaceam ) argumentis innixus, quum aliquid fe iam e^
giffe putant,nihil prorfus iam adum conuincis, & ut
habet Grascorum diuerbium,<!ii/JcA«^.^/k««f. Dignummehercul^ cedro opus, dignum quodomnium ma^nibus fceleratifsimo hoc tempore circumferatur, di^
gnum quod omnium mentibus imprimatur,&c. Scri
berem ali quato accuratius, ni Brouchufij rtoftri pro-
peraquaedamfeilinatio, dicerefimul ac fcribereco*
egiirec. Vaieineoqui tuaClapoteQ-. Goudse,noni»
Maij, Addo I 565.
D. lOANNIS EVVlCHir, MEDICIt:; ermitijimi^ exctUcntijiimiy
fenientia.
QVantum uoluptatis csperim extuis libris ddPrseftigijs daemonum, ^ tkyxdiih nAih \c^-ho(f U$i
'"x^^'»'/-w^siv^otd^u Vuiere , uix fatis uerbis expli#
carepoflum. Video enim fingularem inijspruden-
tiam, iudicium folidum ^ copiam rerum necelTariaru^
ordinem mirificum,fedulitatem incredibilem,deniq5
animipietatem(abfitadu!ationisfufpiGio)&reIigio<
nis Ghriftianae puritatem : eamque pafsim propu-gnandi aduerfus omnes impiorumhominuminfuUtus, &;daEmonum fraudts animofitateminfraftam.
Deinde non folum , quod ipfe fsepe mecum cogitaui,
fed etiam quodunice& optaui &expe6^aui, inilli*
abundd fum confecutus. illud autemeft prsecipu^,
quid deLamijs (qu^suocant) noftri temporisfen*
tiendum fit/quid uan» illarum incantationes effice#
repofsint: &:tandem, an posna illarumadmorteiti
ufque extendidebeat.Qu^triatamuelimhodieom-
nibus efiTe refl^ cognita , pcrfuafaque, quam plerun^
qu0
A
- ^ - :.' -J
E P I S T O U AE. > (Sgp
que indo6tis do6lisq; temer^ credita. Pudet aute mepropemodii noftri feculi , quod tanto ueterno fopitu
res tam utiles nece{rariai.qi non diligentius inueitiga
rit, & maturius in lucem edidcrit» Omnes enim fer^
tam Medici quam lurifconfulti 8c Theologi (quorumtamen maximd intererat, liaec ad ungue cognolcere)
contenti maiorum confuetudine, nimis faciles aurcs
jpraebuerunt fabulis* nimisq; temerari^,ne dicam ini-
qu^,de uita morteq; multorum pronunciarunti Sedcumcogitojdem hodie&ante^etatsm noftraiVi inil'
lisobferuatumefTe, quiiudicabanturhsretici ( fcili'
cetquoda Ronic ecclefiaininterpretationequorun-
dam articulorum do<5lrin3e,uel u(u ceremoniaru,nuj#
la feditione diiTentirent) quorum tamen,uel aduerfa*
rijs teftibus , mens Deo deuota uitaq; inculpata fuit;
minusmirumuidetur,qu6dinhacLamiarum caufa^
qussplena femperfuittenebris &:dxmonuludibrijs;
csGutiant,csecutiendoq; infontes faepeferiant.Equi-
iieni ab eo temp6re,quo setatis maturitate,acccdente
qualicunquc inllitutione, ufuque, res humanas ccepi
intueri, ualdefemper deplorare foleol hominiiigno'
rationem. Nam eamihi caufauidebacuruniuerfi ma^-
li,quod tam multiplex ia uita nollra grafTatur. Quodetfiipfusmaximeadhucignorans , De; tamengratia
cognouerim Sc deileuerim : nihiloninus communicseitatc impeditus in praefenti materia, oculos al-
tius adhuc attullere, &uer»tatem ipfam intuei*! non-
dum potui. Quarequandoingenij meiexiguitarem'
prob^ fcirem, nec negare nec afi"euerareitatacram.'
Atnunc iudicio tuoconfirmatus, lucem mihiutde-
re uideor,Sc qua eundum Sc ubi firtendam fit,fatis in^
telligo : agoque immortali Deo gratias, quod tua
opera eas res nobis patefecerit , qus non erudiiis
modo 8c titulo do<5loribus, fed etiam omnibusho-minibus ,, multd uero maxime Chnilianis cognitu
X necelTa-
CQCt D O C T O R V MneceflTarisE funt. Proindc nequicquam credam poft^
hac illis, qui ita praefenti cuicvnque ufui inhssrefcen*
ilumputf.nteportere, utnullo modoaltorum quam-uis psorum cruditorumque uirorum modeft^ pro-
pofitim («ntentiam audiendam,cognorccndam,reci#
picndamquc efTe ueiint : longe i pnncipis illius con#
filio dinenticntes, qui cum neccfsitas poftularet , ^"m>
^C iiH Z\l, et T^<^* '/ te^af*»fx fiin^' ivitrxet, «-' viit iji waT^nnfiSj \iiciM^ikffiJUi^ iU, Nam cii,m dixi,omnis mali origo & fons
ab ignorantia oriatur,& ha^c primum a peccato, pcc*
catum porro i diabolo ( qui ell; uere pater tenebraru,
faifitatis & confufionis^principium fuum ducar, mc-x^ito omnis boni caufa uideri debet fapientia 5c cognl
tiotquippe quse iucem, ueritatcm, & ordinem in tota
uita &omnibus aclionibus noftris pariar,c6feruetq;.
Facefiatcrgoomnispertinacia&morofitas:fitqueh*
bcraut audicndi,ita $c diccndi fcribcndique facultas:
g;atenu$tamen,utislaborutriurq;Reip.infignemuti'
litstcm fpe^lcc, $c ad Chrifti Seruatoris noliri regnu
propsgandum, diaboli uero & Antichrifti tyranni»
demkbcFaftandam prseclar^faciat. Valeclarifsimcr
Vaierc,monftrofarum opinionum noftri ^ui non mi^
zaiiie lierculcs. ValeinquaT&perge porro efie, quodfceliGiEergloriofcqucccepifti, fB^tfi-ix 7u> fiiyec ^ao^/^txwv"
icVTjf^Duisbergi^Annoi^^z.ipfis Caiend.Iunij.
CLARISSIMO VIRO BARTOLOVdcbio, LL'Dc^QriydclUuBrij^mi Prmapii Henrici
DucisBrunfuiccnjis 4c huncnburgcnfts cotifi*
liario^Domino fuo obfertwido^ Caj^^ir
BGrcholtS.
Vm nuper, clarifsime uirjde Lamiarum ucl fz*
garum fraude,quasucteres Strigesuocabant,
qus iam a Mig?ftratibus fine d:fcrimine ad
fiam#
C
^P^S rOLAB.flammam rapiuntur. inter nos (Vm ^J"- cdlcnoa-«.r.^
g"u,reroue iud,""''^ '"« «x-
Joc m.lefic,o d.Todica do "tw' ""Snam ia
- ^J"^panis hcn,gnitans re^-o.a;^'''?'" '"5'=^''^-
ro .n hoc mai.ficj negocio muS ' *""• Q^^"> «^-bu!entcrqu.^e.vfW„,C;r
^>°f^
illud d.fcnm.n inter proph^nl ",^"°'^ -'«uoabi.V
Lamias, & «ene.<icos ouf.?^'' "''^•'«« inr,...."
i"'-^eU,„eoi:::'^^^--«;^propin.to:'i
ft-as & hoffiir.es fedunt & ^.'l '•''•' P^'^'*^ • t-'-
ten. pr^ciarius h.c duWu*^ u"^"^--"'^-VttL
d^i.a. pana infertur, t ..i ,n^ ^ ' ^'° <5"«.'itata
bruin clariui,:,i h^^i,.,: j^ X^r^.f^Torun, t,b, ij.anteannos alicjuorde PrU,"^:;":' ''••^"«'S Vuier,tar.o„,bu, acueneiicj, t^m^^ '"^.''•"^'^' 'nca»:
f rcr,pcu.r.. ut ab o.Bi;S;|. "l'^'^'^^~«'^ & do-
g«nd,a & toto Beigico nurai^X '' ", ""'" '" «"-Forefic, <,uo:ies pr^fta„, "sTJV"
'!^'^^"«ur. £g„
d^r.cordor ( ..eccJor auteS r''' "^'^^'"^^-«o hoc hun, „diu,n m. /ibr^^^ "^'^'^^-"SorccmF^repercurrXre
: & nanr^ftfa;" '""°^' cu'^ uoJu^
rantur, nobis rc.iiciui,Te,nuc„e t " ''"'^'^ "^"^-dum f«rceperunt.Cu,„X°/^ ;^0'- "^S°^-'» «^^elar:
j. " '*"P*^'''»
DOCTOR. EPI.ST'
tantacontentione m Rf"° '""8.^' acquantum
diaum inuenens: tu'""f^r.Q.^^^Acutmam ta-
F°'"-""T:nt:r<^no e^otgodo animu^^
tetit.adeLam.js,mPrpc=m^oi^ ^ ,f,„)
iucundioremextare,affirmareaufim.Vale. u
tumincaftroSturuuolt,7.a.eAusu- _
/1.! A «-1 r» /^ A^_fti,Anno64.
B I N I S
.^rrORG BVCHANANI SCOtl£. G E O R G- ^ *
quamFrancilcani
nomineinfcripMefcnpta.
Lc^^o^rfriq-^/g^P-J^f'•^'''•^'2;^"^
A<<<i<Mtb.Umo$c.«cor.c,..re.Kg4l«.
Z^UdcpnhcnforufUc^concori^^mcccho
J
^9^
Vxori i duro uenUm impetrare ntdrito,
lUa tdmen pdtribm feges oUm uherrimd noftris
fmgereno^urnoslemure5,Mdnesc[;Udgdntes
l^ujlrali compffcere aqudy mdgicisq^ fufurris^
'Frigidd nunc tota cfl: pojlquam nafuta iuuentus
fe^hrd cr^f^orurn male creduld ndet duorwrif. :
Nec credit nifi qu^fcripiurd tefk proharis
:
Coniurdtd licet magm Sorhona pgiUii
¥igmentd affirmet, VerHm melionhm anni^
H£c thdidmi cUufd^frdngehat mdchm portds,
li£c tefhmenti tdhulds mutabdt^o' ihdt
yirperegre Romdmidut Solymdm, dm tjedidmoechum
Idm fibi permif^i cdperem ledit ajl ubi diues
Vmbrd ohlita fui pducs in funerd Miffk
hegdrdt^ potimqjuis hona Imquere ndtis
Vuceret excedens^qukm noflros ungcrecdulcSy
l^on impune nefds foliti id perferre Prio res,
Is dolor drmd dedit generofis frdtnbm unddm
AdLigeris^quadiuesdgrijquddiuesldcchi
Ojknut longefvrmpfd Aurelia turres.
Et nijl cdutd.paru/m pietas mf^dudepdrdnid
Inter tot uigiles Argos deprenfd fiiifjet,
Vartwi honor ncftr<e fvret cr digndtip fecia.
Sdif e quidem nohisfkcmm mdU multd : uelutcmi
Pilterm diterim ddmnum fefe ordim drmdt ;
'Berm nouum fihi Yrdncifcum idmfinxerat, er idm
Stigmatd clara pcdm^o^tnAnuum confixa pdtebant:
Nf uicmd dokns dugefcere commoda liuor,
Vidd renuditffct magno hidibria rifu,
Nfc damno leuiore^ itaUfapientid maior
, lUa one.quje Senenfis tacite Cdthdrin£
,Vulnerd dif^muUns penfat mcndacia qU(cfhiy
fjdrhaicm(l; ddfefe his dntbm dttrabitm \m»
X t %ed
^94-
Sedtmcn hoc£uo tancremirdcuUfingi
NoI«(fn?«,Mt/j monticolds inter crafjosq^
V^jbres: nccp:tflores imfj)ernere tutam eB
:
Qt^indo etim infol^ tnigrutfapientia fykdi^
QjiiS rigidos Scotosgchdtfub ucrticc cotli
Aut animum^aut mres^oculmic babuifje putdjjctl
ht tarncn ille catm uetuldru^ Langiui duicps
Cim tetcr locu^ erroriyty nox c£ca jhucrety
Nort po tuit cekre p •> ludibria ffku dis.
Cmpus erdt late mciilm,non fioribu^ hoYti
Arriicm,non mi-jjc j.ori,nc:n frondihm arbos,
Vixfknlis tkcis ucftttu-r arcn.^ myncn:
Et pccorurn rara infDlis uefligid, t'?ms :.
Viclni defertd uoccint. thtfaxed fu-htcr
Antritcgunt nigrds v ulcania famitd cautcs :
StdphmrispafAm concepta inccndia uenis
Vmifcrdm uolUuni ncbuUi-:*^ piceoq; uapore
Sonper dnheldt humuSyC£cisq; inclufa cauernii
lUmnhifurcm.dwitt luclando penctrarcfub aura^
Conaturjotis p.ipjm fl)traculx c^mpi-s
Vmdit.crmgcnti tellure^n pandit hiatu.
Tctercdor,tri{liiq; hahi^uSy f^ciesq^ bcoru/m
:
]Uicf£pt animas torqueri LanguitytUic
Sjepe qucriyCjT longxs Infietum duccre uoccs
A-idijt^dnt Holuit crcdi auiiuiffcfiequentcr^
Et uituUhundos Cdcod<e}noniis,^per arenai
CuudArum longosftuuatim duccretradiO?,
Sj^pe etiam mfcrn^Xq^iotus iciunm adibat
Antra ) ftbi uifu^ uidorcm haurirc culm£.
Uis uhi iam uulgifblidAi rumonhus aures
linhut^ra^^ parat Uxontfmim: circulu^ ittgens
T):icituryhunc Mr-ifl^iao hrcuiorc minorcs l
1 ^ tncdiojhb^rpahii^ iuxuq, catmus
Tknu4
Pkntii etquce, fed cui cmcymq^ falcmq^facerdos
Addiderat multo cum murmure^ccfine dnhells
Tlatibu/s, hocpoBqum (ccna efi injlru^yi paratu^
Langiii^ ipfe piterficro uencrandwi ami^u,
Circum omncm trroratfctop djj>crgtnefceptri,
Verbaq; pr^cipiticontertuplicatarotatu
Conuoluens^coelum dc terrM adiuratyCy unddSj,
Bttrcmefk^d imis Acherontid regnd cauernii»,
Etiam nox dderat fecrcti confcia facri,
Umq; i uicinis populus conuenerat agriSy
Mdtres dtq; uiri.pucri innupt<eq; pu^lUy
Scire auidi quc tdntd cddant promiffa,nift iO^t
Confdd fecreti fvrmid^ns lum Ind cr durcs
^lfepraculmagna iuj^ijfttuocepYofoics:
^ QtViuefdcerdoti ncn lUd luce diferte
Cunddfc;furrd!}etticnurdm crlmmdkdurem.
Ldicd ne trepidifugiant commcrcia mdnesy
^euemhidmj^dsd^usliciunus Cdcod^mon
InuoktyO' Idcerctfcelerdtorum unguihwi drtm.
Duciturddpdlwin uelut hojUd KujHcus ipfc^
Ti^d quidemgnaru^ cunfljydtfirmidmetantA
Attonitui^qukmfjStygid egreffuru^ ab aluo
Af^icidt nudus mdndentem Cerberon umbrds:
Siueanmo tmor 4 puero conccptu^y dniles
fdheUie haud modicm puerii phrantihus horrort
Siurlocui fiimo^^ c£cd caligme ojMcu^y
Ut uclut infcrndg terrehdt Imago culinje.
Catcrdfubmoto ckm cun^d pera^d poptUo i
§fa tamen audirigemitus^ uocaq; mindntis
Viemonibus^mixtceq;preccSynuUo(^rogdnt€
Interdt^m rcjponfa darit nunc toUere uultus
In cceLm^nuncfigere humiynuncpUngcre pc^ui
l^ngim^ fdcrutcmplm conf^crgcre lymphd,
X 4 DoHce
^9^Ponec duU lucis pr^nuncUjpe^rd moneret
CedereyO'm ucterem \e denub condere nidwm.
Tirni templo egrejh^ticendd tacendd rcitrre
l^drgitcs^umbraram pccn^s. flamm^ rapidum ulm
J^u^rdis^quot cdrnifices Cacodiemones oUds
Ad'Voueant^uerubus quot figant^fluilibu^ umhrdS
QJiOt merfent gelidls.qu^t Mtfin cuiq; kuctur
icenjyUfiut ciuii Uygio uixifjet Auerno,
Or-|mf cun^d recenjehat^ neq; creduU deerat
Turba hGmini: purgjAricis rediuiua fkuiU^
Gio^-ta 'cyrfcebat multiwi hidignantehuthero i
Zt creuijjei adhuc.mfj uelfvrmidme captm^
\ cl pnxio uklus, uel u \no rufticm iUe
Anormis comes^Exorcifmi proditor eheUy
Cu nftj. reiicUfJet taciti mendacia facri.
^xiUoflucre^crretrd fubUpfa refirri
Spes pr^die^o^nimium uiuxcisgloria ueri
Crefcere.r)uapropter moneo dehmc fingiteparce
Somnli, noSiurnos lemures, miracuU^nifdrs
Aut apud extrernosficri dicantur iberoSy
AmericQsuCiiut Aethiopas^calidouefuh dxe^
Bt ciput ignoti/S ubi Nilui condit areniSy
Vnde aderit nemo^qm tcsit^ dii^a refiitet»
Torfitan externosfolertiajiigerithofles
Caliiiij fed pefkm natam mtra uifcera^^O' iffii
Urrentem uenis homlnum uix uUa cauebit
Cura: nifl nojlros uis prouida nummis olm
Ki^f^exilfd auoSyiamdudum Funiger ordo
Proditus aproprijs mifere perijfjet alumnis,
Siquis crit fi-atrumyquifuafu ddemonis aufit
Ejfsrre in uulgwi myfkria conditd^ fiaudes
OccultxSyYitus nodurni arcaniMgdtum
Depofitm,c^fas poftfiiiprd nefxnda pueUd/fp
Q§fC'
6^7Qukquid^ extmSlls Trdtcr patrare lucernii
Infratres folit imberbes:h<ec proderep quis
Audedt^exremplo fcelerdto fingulne poetids
Soludt^Cr (eterna compofhis pace quiefcdt,
B^c funt^quce noRro liceat fcrntone motiere.
llt tam plena epuHs menfarmt ferculd fiimdnty
Latrdnteinq; fkmejbmdchm prope uerba rdinquuttt.
RERVM ET VERBORVM INUhris 1. Vuieri de Prtejiigijs memorabilium
l H D E X,
Aronisliber 139
Abacuci prophetag
ueraperaerem tranf-
latio 241.245
Abaddon loy.ioy
Abbaris maguj i^f
abbatcs tres amacorio pocu-" ionecati 544AbdiacBabylonijIocus 494Abeliscasdes 38
Abelisliber 139
AbenEzra 116
Aberdonia 540Abirion . 43abnegationis ueras exem-
pluro J45aborainatio defolationis 106
Abracadabra uox magica.
Abrahasliber 339
Abrahamus Nino contem-
eiusgau-
118
abyfsiangelus 105.107
Accaronitse 41
in Accufacione ob malefi*
poraneus 15j
dium '
clum, fingularisquorun-
dam princjpum prudencia
616
accufator fandoru fratrum
106
achemenis herba 15-4 eius
uis 5-90
AehillisJarua 8y
Ai^orura Apoftol. locus 129
acus deglutita culotiored-
dita 401acus deglutitas noxa iss
Adzeangelus 146Adaeliber 139
adamantisherba lyf
Adolphus comes a Naflau.
619
Adonis idolum 43adorationera a Chrifto petit
diabolus 62,
Adramelechidolum 41D.AdrianusMarius fji
A,drianus Traiani fucceflbr
'181 ^
aduerfarius noller diabolus
lOJ
X s aduU
I NaduItCTJ; delufori; cxemplu
Aegeria nymphaNum^confultrix iii (137
Aegyptii natura fuperllitiofi
Aegyptiorumdij 45*44Aegyptiorum mos 449Aegypciorum facrorum nu-
merus 45Aegyptus erroru mater 505Aegyptifpiritas 106Aen^nilocus 517
Aenea; necroraantia 171
Aenobarborum cognomcnt2Xi<i>3 lyp
Aepytidarum familia 48aere^poceftates iij"
asris potefhtem fe habere
iscritantesjimpijio^. ius
209aerem turbari a lamijs non
pofle Z62,
acrem turbari diuinitus 27J.
175
rEthiopishcrba 479Aethiopum dij 4^^
Aetij rupevftitio 5-04
affiidio qualifcunque pati^
encerferenda J35"-f5^
ciKn AfFi'<ri:i$ uarie, iiariee«
tiamagcndum 543
Aganice Hegetoris cur /u-
nam coelo deducerc cre-
dita magentisfsculr^s 647agluophotis herba i5r4^Ti7 un
ce dicatur ^S7.cur marmo-riris uocetur. ibid.
Agnandxaion 113
agroruraluftratioimpia ytfj
agrum a Lamijs cxcantari
autlardinonpofle z6^
Ai« rabinide Samuelis ap«
paritionefententia 1^9albe mulieres^dxmonum Iu«
dibria i»albandar 424albathara. jbid.
albedilon Auicenn» quid
AlbertusTcutonicus 140Albertiannuli 478Aibertifcholiaftseerror 511
Albucas chirurguy Ara-bs
294alcaibum tSft
Alchindus magus i^ Arabs
490Alciati fententii , deLamia^
rliminnocentia 63Ja\Kf.ixp Nereus 4^Aicoranus Francifcanorun»
87
Alcoranuf qua ratione Ca^
crumuGlume effe creda-
tur 99alcratum Auicenn^quid 292Aldenhouia yzj
aleieinuentord.rmon nj*
Kfi/iVff.uxifTiifit 177Alexandri Bencdii^i locus:
400.401
de Aiexandro M. uatir.ini»
59&prodigia. ibid.
Alex TralHanus eriam ma^^cis curati«anib. ufus 5-03
Alfon-
I N DAlfonfusMauricus 6isaliflum 510
«4/7<^i?/®' daemon io8Almadalmagus 13^
alratica 244Alrunae a Faunis compreflae
amatoriapharmaca quse 541amatoriumpoculum ^ 539amatoria pocula citius furo-
rera inducere,quam amo-rem cociliare 541. & mor-tcro 343
aroarorijE incantationcs ua-
nirsimae 344Americorum dG?mon 113
amor amore conciliandus,
nonphilcris 34^.346araor an arte magicaconci-
lietur »344amoris cociliandimodusma
gicus 4S0amoris cociliandi uera phtl-
traquae 346amorisuisacprecium 30^amoris uis in pingendis ima*
ginibus 231
amori difloluendo magicumreraedium 478
Amorrh^orum fimulacra,
nymphsfanftas 43Amphiaraus Bcxotorudeus.
ibid. terraehiatu abfor.,
ptus 141
Amphionmagus 136
Amfterdamu Hollandi^ cm-porium 371
amuletaphyfica 3:07
anachitides 411
E X.
anagalhdisuls J07Anaraelechidolura 41anathema C17anachema S.Adalberti maj^i-
cum 404anatomehominis 4^6$.^t.z
AndreasMaiius 12.6
AndreasTheuet Jij
And.Verjlius zSf
Androgei csdcs quomodoexpiaca 49
angelusabyfsi 106.108
angehiscrudelis 106
an^elusDomini. ibid.
angelus lucis 557
aiigelus uei nuncius fatan;E
106
angeli boni amalis quomo-dodircernautur 117
angeli quid^'& quando creati
angeh.qui 5:Heroes aofanima noftra lia:ta ZA-i
animas beatorum cieri rj^i-
gorum carmmibus nonpofle 166
animiiudicia 6(^4
animahanullaexfeconcipe-
re 300animaliaperfedaaliajaliaim
perfeda X99.300
animahum a maleficis noninficiendorum racio qu^.
j6o
animantia quom^do Iscdant
uenehci 347animantium raorbis prohi-
bendis fuflimentuui uiile
animantiumpeftcs
Anna a Virmont ^jS. eidem
uenenum propinatum 53J
Anna Lemgouraonjaiis d;K-
moniaca 579Annebergius daemon iio
annulo inclufas radicis d«-
mouem extrahentis hiilo-
r.a yif
annulorum nugic 477€x Annulis dminatio 175".
176
AnrelmusParmcnfTs 140
anferes in Scotia ex arboris
iru(flibu$ nafci 500
Antichriftifpiritus 106
Antiochus , diaboU typus
108
antiquitatisfuperftitio 175
Antonius Houxus fSS
D.Antonij afsidua aduerfus
dasmonas Iu(Sa 446.537D.Anconio profuiffediabo-
iorum tentationes 5:45'
Antonij Beniuenij locus.
Ant. Caracallae de Periaptis
fentcntia ^02.
AntoniusPratenfis 5:18
Antonius Sucquetus 514
Anubidis amor inPaulinam
fimulatus 30<S
in Apeainofuperftitiones ad
arceodam tempeftatem.
^H' '" '^
'
Aphion 279AphricoB facrificia humaaa
4S>
N I> E X.
437 Aphrorum deus Mopfus 44Apoliinariftje 633,
ApoiioDelphis cultus 44Apollonia Dirrhachio uicir
na 314
applicatioinconueniens 648Apollonius Tyaneus raagus
136 eiufdem necroman*tia 172 traslationes 106 ua
ticinia 134
de Apollophane S. Diony/ij
iudicium lyoi
eiiteiivQOiJ, ibid,
MyTafSiyyi^at 12$
apoftararum dua?fpecies 6^apqftematum uariacontenta
Appionis Graramaticr ma-gia 140.175
aproxisherba 1J4L.Apuleius magus I3<J ne-*
cromanticus 57^Apuleij a(inaenug3? 417. de
deo Socratis liber ii^
Apuleij locus lyS.igp
Apufcorus magus 13J
aquacribrohaufta lyS
aquse baptjfroatisad raagica
abufus ij-q
aqua: exorcifatio ^14aqualuftralisdsmoni inuifa
603aque luftrahs cofecratioji^.
ufus 4|iaqu^ in nnguine mutatas mi-
raculum Iviofis quale i6t
aquam. facratam feformida-
re (itnulat diabolus 6p.44XArabum dij 44
Arca*
I N D E X.
Arcadum in lupos muracio
418.410.
ArcadumfacrificjufT» 16^
arena peraluu mulierisred'
dita 5^9Areopagitarum fcntentia in
ueneficahi 647Arcfcurain Arefcontem uer-
fa 42i
Arfaxatis magi interitus 141
argentu uuiumab uxore mawritodatura 35J
argenturii uiuum humidum,& teniiium partium 417
argenti uiui ad ligatos ulus
Ariani 651
ariolofuitii poeria S7^'57^
de Ariolis quid leges &de-cretaftatuanc 573
AriftjEiamma exoreeuolare
uifa 73
Ariftodemi in patriamamor
48 interitus cum filia.
ibid.
ariftologiiradix 410
Ariftomenis MelTenij cor
quale 406Ariftophanis Vefpa: a Tur-
hobo explicatae 184
Anftot.Iocus 294;
Anftoteli dsmones eflfe nuLlosinrerumnatura 55
armatura Dei 44*Arnbldus deVillanoua 140trs Almadel, Artephij, Bula-
phise, Notoriai f^aulina,
Reuclationum , roagicos
arfenicumuinoiniefium 534in iure cxhibitum 33^.
inde
Arfinoes crocodilorum ora-
culum 63artertiifiarubra 49:,
artemifis fuperflitiofusufus
ArTep.hius magus 1^6, 140eiufdem incantationu ri-
tus jj8
Artephij ars 1^3
arteriaafpera 3^3
Afimaidoium, 4^
afini miradocilitas 5J7
in Afinu mutati iuuenisfig^
mentum 237
Afmodacus 104afphaltiufus 509arpisprodiabolo J07
afpisfurda ii8
afleffores dapmones qui 109A(]'ur,diaboli typus 108
Af!ueriregislex i6
de Airynoru monarchia dia-
boIipra?diftiones 59Aftarothidolum 42, etlam
urbisnomen.ibidem. 6u
Aftarteidolum^i Syrofumdea. jbid.
a^facya^cfioivjaa lyg ei
U
S di*
uinationis fuperflitio un^de orta 179
Athanahj dofirina ab Arria-
nisfufpedareddjta 98Athanafij locus 5^2-61.477
Athenagorae de dafmcnis
tCQta"
I N Dtentationefententia loi
Athenarum vieaPailas 44Athenodori phiJofophi ob-
firmatus contra dicmouis
teiricularoencaanimus 78
Athribitaruraidololatria 44Atrcbati quid honsndi olim
accideric z^6
Auerroislocus 511
Augcrius Ferrerius 504augurari u8au^^uriaobieruare. ibid.
augurijs fides cjuo'na a dia«
bolo paretur j^Augulti Csfaris oculi 531
Augu>ftini de diabolo fenten-
tia 5J
Auguftini locus 58. 8<5. 10 1.
11%. 4C9 de dat:monisim-
poAuris &tent3tionibus,
&c. fzo. deueroSamuelea faga non euocato fen-
tcnriai<J9.i7i. manfuetu-
^ do 627
Auguftini Steuchi de fiiijs
Dei fententia 294A icennaelocus z%6
ajuis pro diabolo 108
Aursliananecroroantia 508
AurelianenlTs fpiritus ,pro-
uerb. fi9
Aureiianenfium moDach^-rum cxorcillarum hiltoria
516.517
AurcUani in Zenobiam cle-
mcntia 640Aufcnij crror^ - 425.424aucons lib^Ilus fupplex 21
E X.
ecllV0l^9M>1HX 176
B
Tn Aalidolum-^Baaibenth
41
43baalim. ibid.
baarasradix yi(J
Babylonicameretrix \o6
Babyionis rex, diaboli cypus
loS
Babyloniorum idololatria
44 •*
bacchar herba 410Bacchus Aethiopum deu5
44 6cArabum. ibid,
Balis herba 175
balfamiconfecracio ^14. Jij"
baptifmiabufus 55baptifmi fau<fliHcacio ac uis
217
BarthoIomseusPauen. 3^7
bafilifcus pro diabolo 107
BafsianusLandus 554BebEllochfuburbium 97
Beclerbecus 277Beddaspropofitio 6\$Beelphegoridoium ^c
Becizebub. ibid.Accaronita
iNura idoluni,demoniorumprinceps. ibid.
Behemoth 104Bel, Babylonioru deus, quid
41
belladonnaherba ^77Bellona dea 45: eius facra
49Bellonij obferuationes 27^
' bene
lA
I N Dbeoediftzradix 410
benedidionis formula uui>
go in maieficij curatione
ufurpata 3i5i
BenedidusBerna ^iz
Benedidus v 1 1 1. Pont.equo
nigro poft morcem uthi
uiius S5
Benedidus fx.Pont.Roman.
magus 450. MalediduspoAeadidus. ibid. adia-
boloiugulacus S6
Beniuenij lupcrrtitio J04Berengarij error (^53
Berithidolum 61
Bcrnidaauis 300Bernatium monachorum
tragcediauenefica 280
bexlia habens ieptem eapita
106
beftiaruni maleficij curandi
mddus uulgaris ineptus
beftiola ex miiitisdormien-
tis ore egredi , rurfum queingrcdiuifa 7f
Biecht ^i^
blafphemia , frecjuens aulis
uitium, Cliueufi duci e-
xofa II
HBoccatij fabella de Lom-bardo quoda(7> nobiii
IBoethij carroen ^if
«GBotofu dcus Amphiaraus
44.
Bononienfss cjua pcjena la-
roiasarficereroliti «JjS
5ontenbroucharx 567
E X.
Bothnici ijtf
beura pertis 438brcuioia contra febres 478BrigitrsE faGra uirgmcs dje-
rooniac» 377
Brifiacum opp. 214
M.Bfuri ccntra diaboli fpe-
drum magnanimicas 80
brutidaemoues iii
Bruxae 140bryonia;radix 410(^^533?
bufonisin hydropecurandobufonis ufti puluis ueueno-
fus. ibid.
Bubphiaiars mEulciducis puella ada^mona
uexata iSj-
Bythise fafcinatrices 330
CAbala a roagia infarai
confpurcata ijp
cacodimon loj'
cacod^raon CafsioParmen-llapparecyp. kem Dio-nyHo tyranuo, &:M. Bru-to 80
CahjLudouicilocus 184
C^faris didatoris exta qua-iia 67
ceremonijB, inaniarerumlT.-
mulacra jio
Cxfoniauenefica 343Caiuiffarricidium 38Calchantis uaticinia 48calculus tufsieieiflus 1^6calculi ex thorare & inrclii^
rlsexpulii. ibid.
caiculi mulierum fcrarufn
inilar
I N Dinftar. ibid.
Caldeiibroc arx 6S
Calechut Indix emporiuni
,
eiusqj daemon 115
Caligulalmp. ab uxorephil-
tro po.tionatus 345calliciaherba 1^4
Callifthenes ueneficus 345cameli faltacid ^8
campanarum baptifmtts ^3.
S4 ...campanarum c6recratio in-
rer grauamina GcrmanisB
a Maximiliano Irop. nu-
merata. ibid.
campanarum pulfunonpro-
fiigaridsraones 453campanas non bapcizatas a
diaboloauferri y^Canadasdsemon 113
candela ardens in quibus lo-
cisappareat 93 eius ra-
tio. ibid.
candelarum confecratarum
X ruperftitio 513
candelarum Purificationis
feflo confecracarum ufus
Canidiauenefica 465:
canis nigri fellis &fanguinis
ufus 410canisrabidimorfus curatio,
an diuisadfcribenda loi
canis rabidi mor(um curandi
modus magicus 471cannabinuspuluis
. 279cantharidumuenenum 33^
capiliorum grobi in uentru
culo inuenti 373
E X.
carceris & cuftodias difcru
roen ^87.^88
Cardanicontra Duffi hifto-
riami'encenna253 defu-re inueftjgando perincan
, tationem,locu$ 460Cardanilocus 32,4
cardui cnebifij ufus foS
Carloru nomen per contem-ptum obijcilblitum 11
carraen 133
carminum fuperftitio Sc ce-
' Jebnbus medicis ufurpata
carnibus uefci dieb. a pont,
Rom. prohibitis quandoliceat zzi
carnifex ariis fu^qualefpe-
cimen edident 347 <^ui
racione breui diues euafe-
rir.ibi. eius poena.ibi. ^^f.
carnificis muliertrium uiro..
rum capica detrucare aufa
- 337 -.
carnificis pertinacia 4R4Caioli Bouil.ide btegsncwra
phiaTntemiifenreria ifo
Carpocrates Gnolficorumauror 223'
Calahs urbis ueneficium 333
cafeo rempeflacem arcendi
fuperfticio jij
Cafsiani locus 31$:
cafticacislaus f^»Caftor ik Pollux quale mc-
teorum pjcacalepfisexeroplum 550
catarad.r 42^M. Catonisidololatria ^C^
caufl
I N Dcaurafublata tollicureffe-
dtus Canon. 374fcellitudoquje extollirur ad«
uerfus cognicioncDei loy
Cenfura dodorum quorun-
dadehocopere 63o.inde
deCeraforumnucIeis e mu-liere pbarmacd expulfisco
mentum 195
ceraunialapis 515
Cerdonianih^fetici 140
cercj pafchalis ulus 451ceremonijs occidi pueros no
pofle ii8
cerua Q.Sertorij liumirieaf-
Rata II z
Cethirotefra,Maced6nia 59Chald^i msgi & roaiefici J74Chaldaeorum religio philo-
iophica 137
Cb.im Noa;F. qui & Zoroa-ilres Ij4
Chami execrstio 39C+. jimos ivioluiii 42Chanan 4^Chanansif mul.fides ^^jchannes pifcis an ex reipfa c6
cipjat 301
charatffe fes aftronomici Sc
magici 48^.489C^araiSefum nuosE477.u3iii-
tas in imaginibus magicis.
charadriiuirrus 531
ChafoiBes djemoniofuro fa-
ccrdotes 113
Charondes magu^ 135"
^hartuUiQaaiscollo appen^
ik joo
E X.
Chafaph HebrEisquid ii6,
chacrab melscholic^fpeci^s.
chirocinerahefba 15:4
chifurgorum infcitiam & er-
rores cetoere diuis imputi
ri i9f
cholerccmorus 354chnfmatis uim,f)qua eH, no'
pofleexterna exempriene
tolii 217
Chryibftomi locus 181. 223;
^^S.^tSde sninaruoi fpe-
^ris fcnccntja 16^^. de uef
bi Dei abuiu locus 477D.ChnftophofusProbusPj
lati licaRcelianus 617
ChiilTusa diaboio in pinr.a
templi confJiturus ^43Chriiius ad qu;d mifiiis ji
Chriitus qu2 manfuetudjui
eccletiam fuam alueric 625"
Chriliusdiabohcifegnieuef
fbr 64^Chridus fjiioniodo claufisia-
nuis ad diicipulos llios iri-
gref^us 248Chriftus iolus ex uifgine abf-
Cjueuiri femirienarus 301
Chnfti miracula diabolo im-
poisibilia J23 manfuetudd
Chrifti nomen dajcnonibus
horribile ^5^5:
Chriftonaco cefnrunt oracu
la ^Z'
Chriftum apgredi, sfiumcre
Sctcntare aulus d^mo.^oj•Y Chri.
I NChriftijj&adquideflet miC-
fus,priu$ nouiffe d^mones,
quam Apoftolus 60.6z
Chriftum etiam perdere co"
natur diabolus • 6z
Chrifturo quar« tentarit dia-
boius. ibid.
Chriilu tentare cur permif-
fum diabolo 120
Chriftus unicusdiaboli fup-
plantator 644chymia non ieuis medicinae
pars 197.200
Ciccronis locus 138
Ciccbus Afculus 140
Circe uenefica 207.210.414.
645^.Vlyflemartefua reti-
nerenequit 211
Circesincantamenta 164
CJrcenfesludi 49«^
circulatoruprseftigi^ 9S-IS0
Circumcellionura incurabi-
lis infania 6z6
Citretxdirmones 314
Claudius Imp.quadiu regna-
rjt 180
Claudiani locus 187
clauftroruaptiomagica 479claufurauteri 294clauus ferreuSjfub illoe facute
lateSjCuida uiuo exedus 372
Ciemctis iocus fp.de diabo-
loru ftudijsfentctia 99Cleopatra? liber 412
Cliuenfls ducis delamiarum
poicftate fententia 9-pieta
tis ftudju ic.teperantia 17
Cliuii' principis laus CJ81
D E X.
Cliuenfiu ducu tietuftas JI9
cnebifij cardui ufus joS
/t^i3^/{^/ dset-nones 108.111
cum Cosli imaginib.anullx
uoces conueniant 475-
ccrlibatum cur e Rep.fua Pla
to exterminarit 299cogitationes hominu damow
niincognitae 402colicis doiorib.medetia 507ColimanusFrancifcanus^25
collationura inter doclos fru
dus 6columba Mahometi 98Cometbonis immolatio 48comitiscuiuidam poena 581
comixtionis diabolic^ ii^me
tura coprobateshiftorias,
oes efle fabulofas jk?
communesdij ^6Conciliator 140cocubitus cum daemone ima
ginarius j^^.eiufdem ua-
nitas 284concubirus impotentia quo-modo efficiatur 411
concubitus impctentiaa d^-
moneetia naturali modoinuehi 409
dc Concubitus maleficio de-
cretum 4^0inCocubitus maleiicio quid
fsciendum. ibid.
confefsiodebetcontinereus
rum&pofsibile (534. 65^conicfsio eorumquifeinlu-pos eife mutatos credide-
runt 6oi.inde
confefsio fallaciter a facriii-
culo
I N Dculo elicita 6iy
confefsioni mente Ixd noncflreftandura jpi
confcfsioui non foli ftandum
incrJminalibus ^Sr^SSin Confefsione celare crimi-
na zii
confefsiones trium muliercu
larum de maleficio fufpe-
darum ySp
confidentiae uis in morborucuratione 498.foj
Conformitatumliber 87
coniurationes ruperftitiora;
beftijs &c rebus manimatis
adhibitos jf9coniurationumlibellus 5^90
Cdnnubialislex ^/^6
confecratioridicula 561
Confentes dij 45*
Conftantinus a LyskerkenColonienf conful. 384
Confultius efle, dccem no"centes dimitterejquamin-
fonrem unupunire-pr^cla
rafcntentia 6zo
contrariorum elTe medicina
Conybrica urbs 413coracefiaherba if4
corallirubri uis 510
Cornelia lexde ficarijs &ueneficis 644
D.Cornelijcaluaria 379Cornelij eleemofyna ^42,
- H.Cornelius Agrippa Vuieri
pra^ceptor 147. falfo cide
infcribi lib. 4. de Occulta
philofophia. ibid.&ji/
E X.
Cornuti cuiufdaa PetroBrabatio decepti hiftoria iSj*.
Corona rofaceajfpecus An-^
nebergx 110
corpus qmd 249corpus nonifi per iufla fpacu^.
ferri,nec eode tcporidiue -
fis in locis exiflere poi:'
fine Corpore an dasmon ccr-
pora ferat /.^^
corpora per aerem (erte,Sc
quomodoj&cjuandopof-^fitdiabolus 242.
corpora quomodo tranfpor^
tet d^^mon 244 &:<^uando,
&anlaraiarum 247corporum penetratio 248coruini feifis inudiofii. uis
411
coruusjdiabolus 107
Cofmas Slotena principislu-
liacenfis chirurgus 199
L.Cofsitius ex fcEmina in maremmutatus 422
Cofta benLuca de ligaturis
Cracafaga 25^9
crearejfoiiq dei eftiii.K^^C^io
ereare nihild^monem pofTe
creaturapoflefieri aut muta-riab alio quam creatore,
qui creditjeffeimpiu 124creduliiasjdeceptionum ma-
tcr iij-
credulitatis coflantis cffica-
cia 499 joo.foy.50<5
CreoatisF.uichma 4S"V a Cretje
, \
I N DCretscJea,Diana 44crjbrohaufta aqua 158
in Cnminalihus non ftandu
Ibli contefsioni ^SS'^SS
criminatores dxmones iiy
deCroefo diuinationes dia"
boHunde 60crux ab Aegyptijs ctia inter
hieroglyphicarelata 3(^0
crux Chnfti a S.Heiena in-
uenta 460crux coeleftiuni fortitudo A-
rabibus philofophis 559
crucis fiois 37i
crucis rcrmo,potentiaDej.
ibid
crucis (igniabufus $60
crucis (ignaculo frons muni-
nfoJita 3<Jo
non Crucis {ignum,fedipfam
crucem timetdaemon ^jp
crucemcalcarefecreto iii
inCrynailo furem inueftigan
di modus 460culcri e latere puellse exe(fli
hiftoria, eiufdcm explica-
tio 3S5.587
cultri in uentriculoinuenti.
mCupidinis cum pfyche uene-
re^uelitatio 317
curarionis eorum cjwi male-
ficio afficiunrur ratio 441Curtio Rufo di:emon mulie-
ris forma uifus 77
CufJDis ferreain thorace reh-
dajpolf bienium iuxta al-
uutnexcidit 4G0cuftodice & carceris diicn-
E X.roen ^87
Cuus J08Cybele 44CygneaturrisCliuends 319
cyaoccphalorum idoioiatria
cigni nauiculam argentea tra
hentis catena,fabula. ibid.
cynocephalia 510
deCynoglofrapiiuIae 401Cynops magus 140. eiusin-
teritus r4*-'J4
Cynopis magi cum Ioa';'.f;
euangelifta conflidlus 5-
Cynofpaftus Iierba msci
j-ij.eiusuis. ihi'..
Cynofpafti eradicandi mo^dus. ib»d.
Cyprianilibermagicus 139
Cyprianilocus 100
Cypnjjterra Cethim ^9
Cyri nominatimEfaias meminit <^o
D
•*-^ D3emogorg5 magus 13J
dajmon.Dasmonium 104. ui*
deDiabolus
d^mon cur benedidionis for
mula a fagis recitata, ce-
dat 354. cut concubitumexercerenequeat m
darraonidem incubus S<:ruc-
cubus an transferre (i?men
pofsit 310djemon ludimoderatori ap"
paret 144
loy
da,nioa
\.
I N Ddsmon militi apud iudicem
patrocinatus 407.408dsmon monache apparec 85.
8(J
daemonmulierisforma Cur-
tioRufoapparet 77
d.xmon nullum fimulacrura
metuit, qui Chriftu ipfum
ctiam tentarejPaulum co-
laphis cxdere, lobum affli
gere,&:c.eft aufus 405"
dasmon quatenus Dei mini-
ileriii.quomodo profeL
l)cnem illuferit 524dsmonis adiurandi modus.
1B6
dsemonis congreflus cummuliereimaginarius 2,81
daemonis idolo infamis do-mus Athenis 78
djemonis inftitutum praeci-
puum quale 600daemonis ludibrijsqui magis
expofiti 259
dsemonis pellendi modus fu
tilis 45)i.methodus certir-
fima 5-30.5^47
dasmonis proprieraSj& hominisjdluerra 267
d«m©n) corporaingredipro
fua libidine , non Iicitura
405d.Emoni licere fe inargelum
Jucis transform3re,nedum
animarum defundoru fpe
;api
'
ferentes qua paenam me-reantur 170.571
«!tra fcffingere
dosmonem captiuum circun-
E X.
darmoneraetiamordinis cc-
cleliaftici uiri* illudfcre 70dGernonem nihil polle conde-
ref 410-421daemonem nuUa radice ex«
trahi pjdcemonem fub iuftorureli-
quijs iacere 445a Dasmone maleficio affecftOw
rum exempla 548.349.550
dsemones an homines ufhcw
re per aerem pofsint 275"
dsemonesbrutiqui iii
ddemones cur fehominu cor-
poribus inferere cupiant
99.quomodo locus eis ad
hocdetur. ibid.&ioo
dsmones famihares cuiulmo
di iir
d?emones liciicij & poctici
109
d^mones bominib-familiares
cuiufmodi iii
dsemonesin reru natura nuUh5Ariftoteh8< Penpateti-
cis 55
daemoneslatrombus Hmiles.
496ddemonesmontaniqu.ileK iii
dsemones qaomodo cur^nt
morbos m malsficio affc-
dis 494.49^497dajmones quomodo.pr^fide-
relocis,ta(>cuaFjiuij tute-
laresjuoluennt 40djemones quomodo procijs
haberi uoluerint^o.coru-
quenomina " 4.1
daemones qaomodo terrenis
Y 3 rthus
I N Dreb.fe allici aut fuganfimu
lent ' 508
daemonesrogatinomina fibi
dantridicula »4dxmones tres uifi Sz
dsemones unde res tam admi
randas,& uaticinari etiam
pofsint S7-5^
d.Tmonum bonoru &m3lo''
rumdiftindio ii6
d^monum cultus apud Aegyptios 137
dcemonum dlAindlio fecun-
dumThcologos &phiIor.
ii^-ij^-.inde
dsemonun-i diuinationes un-
de 58
dsmonu ^radus nouem 114
dixmonu illu(]onibus qui ho*
mines magis expofiti izj
.dxmonum infultum ftrepitu
& maieolentia etiam arce.
n 5^11
clKmonumlaprus etiam phi-
lofophis aflertus 55*
daemonum ludibria ante rena
tu Euanoeliu crebrioraiu
cotraDjsmonuinfultusquo-
modoanimusiit munien-dus 445
contrj D:Emonum machina"menta confilium faluberri
mura- 448dxmonum maleficio pellen-
do rtulcarum cereKionia-
rum ufus ' 453
daenionum malorum natura
quaiis ir^
dsjmonum miracula cuiuf-no
E X.
di 49^dasmonum nomenclaturisftu
diaeorundemprodi 41
daemonum nomina ex adio-
nis uarietate 108. inde. ex
officijs 109
daemonum operatio,hominis
euerfio 69d^monum origo 34daemonu fanatio fida, & cur
aDeo interdum admitta.,
tur 497.501
dacmonumpraftigiae 418
de Dasnsonu ftudijs , patrum
fententiae 99dsemonumuariaapud diuer-r
fos diftindio ii)
dGemonibus quatenusinma^
gos poteftasdata I4<f
djemonas alicui imprecando
immitterejnemini licitum
405daeraones cflefpiritus , car-
nem igitur & ofla non ha.
bere 68r
daemottes expauefcere uere
credenter 44^djfmonesmetuere iuftos S5S
da^mones noncoire 297
djemones quib.raaterijs ar*
ceri crediderit antiquitas
J09contraD^mofies fignaculura
abfolurifsimura 44;deDsmonib. Platonicorura
fententia 55
daemoniac«natura?uis 104
dsmoniacsB puell«e hiftoria
inlrdbilis 35^
dasmo*
I N Ddocmoniacarum aftionum e*
xeropla 77.inde»
daemoniacaru iroprecatidnu
punitarum exempla 407daemoniacaru uirginuVuerte
ri occlufaru hiltoria 374dsemoniacus apud Gadara:-
nosmaleficioafl-edus 3^0
dsmoniaci curandi exemplu
infigne $^6
daemoniaci fere oes melan-
choJici 415"
daemoniaci fidi ftulta exorci-
fatio 441dosmoniaci oranes maleficio
correpti 352-
daemoniacorujquia lamijsaf
fligi credebantur, hiftoriae
d^moniacoru translationes
aDsmoniacisfGepefatli me-dicos etia dodirsimos^oa
dasmomum meridianum sy7
daemonijfimulati remedium
opt.quale 448.449ilaEmoniorum genus quodw
dam ieiunio tantum & pre
cationeeijci H^da;moniorum {acerdotesucl
uares hj
dsemoniorum fpiritus 106
da^moniac.jciendi modusecclefioeuereris 5j5
Djoonidolum 41
iAeiiMM'^'-'-^^^'^^ 104.10-5
Damafci di} 46Darnigcronmagus ^ 126
Danaea}oue€om^>refla 505
E X.
Danielisieiunium 541Dan"elis liber 139
Danielislocus- nj
Dardanus magus 136
Darijfomnia 59Dauidislarua 85*
Dauidi infidiatusdiaboJus^o
D.eciusMundus 50 j
dccreta de magis & ariolis
573.574-»" <^e.
Dccretorum locus, de prjEfli
gsjs magorum 1(5
4
defenfionis parand» modusmagicus 480
Delphis Apollo cultus 44DeJphicum oraculu per Py-
this pudtda edi fQlitu- 129
dclufionis usnere^ diaboii hi
ttorios 311
delufiones diaboli quomodoinuelrigand^ 319
Democricus magus ^6- emf-
dem magiceftuciu. ibid.
Democntidifium 7
dent:s mortui homiiiis fufn-
ru5 ffi
dentJum do?oris remediummagicum 45(5
adDentium dolorem incan-
tatio magsca 474Defuat 43Deumus dsemon qualis 113
Deus curnQS tentec 584Deus huius fecuH IC5
Deus quse punienda referua^
rit 664Deusncr^^eiTentiaEfons u^
Y 4 DctT<;
I N D})eu$unusubiq5 eft 248
pei filij apudMofen qui 2^4.
Deiuornini^per incantatio'
nes abulusracrilegiu 470Dei nominum abulus in cura
fionibus morborum magi
cis 4}$Dei uoluntati in oroni tenta-
tioneacquiefcendum 554.
Deo quornodo iniuria fiac
a D.'o deftdio^crirnen no la
m!js rantum, fed oranibus
ferehominibus nimis c6-
rnune 594peum ab impio gloriam lua
pr$c»cari nolle 553
peum e?c homine noa nafci,
8c ccntra 299DeuiJ nihil j^mittere, quodin (^o ordaie fieri nequeat.
niDeon) (ibijpfinon aducrfari.
ibid,
dij alieni 47dij confeDtes,feledij>copi;pu
riPS, geniale?3,
indigetes,^
pF.Tlljtes, pacrij jnenates,
tuteUres 41-4^.
dijDam.ifci 46dl) fifiorum Seir. ibid.
di| gentium,da;moi?ia. ibid.
di' juferiores 4$di) maiorum gentium 4S-4^^i j populorum,terraruni , ter
^A',moncium 46di; prouinciaruna 43
E X.
deorura comcnticiprum nt|-
mcrus 4(f
deorum gentilium feries^ 47.
cultus a diabotp inftitu-
tus. ibid.
deorum libidines ab eorumfacerdotib.exerceri foli-
tK 307
deosacdaemones non coirc
197diabolus g^.uide Dsmon.diabolus an proijci ab alio in
alterius corpus pofsit^Of
diabolus cur Chnftum tcri'
tarit €z
diabolus, milie artifex fpiri-
tus 167
diabolus mpnftrofa fpecie ui
fus lOQ
diabolus noQ fp^midandus
diabolus qtialis §duerfariu$
diabolus quare Sc quomoaQEuaradcceperit,§ir man-dumcorruperit ^6
diabolus quid 58 . unde 35.
quid in Nph.ie fobole (it
machinatus 39diabolus quo.mpdo $c qua
fubftantiae commoditate
tam uaria machinetuf 74diabojus quomodo rerum fu
^uraru pr^fcius ludibria fa
ciat iip
diabo\lus quomodp uaticine
tur 6%, aut uaticinari ui-
deatur 134.
diabolus fimia t>u M'diabolii
I N Ddiabolicibus loi
contra Diaboll conatuspra;-
ieruans curatio optima,
qualis 441442,diaboli cultus In cuiufcunqj
materije uelnominis ido-
]is 5:5. etiam ia uero Deitctnplo 57
diaboli delufiones quomodoinueOigandae 329
dfaboli diuinationes cx pro"
phetis defumpt« 59.60
diaboliecpelocafus 34.3^
diabpli ergaPeum odlum im
medicabile^d.inde .
diaboli di angeloram eius minifterio cur Deus utatur
diaboU fallacia 403diaboli filij.quipeccant 594diaboli futurorum praediAio
nes quatenusuerse 170
diaboliimbecillitas' S^S-^HdiaboU lingua uenenata Sc
fallax^ 100
diaboli Iingua eos loquljquo
rum corpora is fubintraw
u»t 3^9<iiaboli ludibrijs etiam pios
infeftari 53
1 diabolimachinationes 103
diaboli membra & exprefrae
imaginationcs |o8
diaboh memoriajacumen jn-
genij, Sc rerum prudentia
unde ^8.6i
in Diaboli nomlne nihil bonifieri 355
diaboU Bomina,ip(ius fiudiu
E X.^
prodentia,quibus nuncu^
paturin facris Jiteris 105.
lO^.IOf
in Diaboli permiffa a Deo p0tentia quid potifl'* confi-
derandum 116
diabolipotenria 6^3. 66. indc
69.uoIunt3te Dei limita-
ta sil
diaboli prsEcIpuum ftudiuni
cuiufmodi 389.39I
diabolipra^ftigi» ufdiabolifimulationes tf^.ftu-
dia 5<^
diaboUftudia&opera multa
breuitcrcomprebenla 65
diaboli tentationes leo.iot
diaisoliuates Si
diaboli uim neminem pofl'e
perdimidium patsrnofief
fuftinere, D.Francifci di*
dtura 538
diaboU unus idemqj eultus
ctiam in longe difsitis re-
gionibus J5
diaboloimpofsibilia qua? 125
diabolo quare Deus muhapermittat^confti^utis Urai
tibus 119
djabolo quatenus iiceat ue^,
rumdicere 171
diabolo re/iftendum, nec U^^
ciiseidandus 136
diabolounde iilud^ndl n&r-
uusaccrefcac 361
diabolum curhominiaduer-
farium conftitucrit Dqm^,
diabolum ctiam cgifle exor-«
Y j ciftaiqi
I N Dciftam S^-S^n^
di^bolum etiam miracula e-
dere j5
diaboluminomniopere hu*mano ^iianiafeminaiTe j/
contra Diabolu M.Bruti ma«gnanimitas 86
diabolum nikil pofle, nifi a
Deoperraiflum 119.^34
diabolum no femper corpora
peraerem ferrepolfe 144diabolumperfe maleficia o-
perarijneqdamiarum ope
raopushabere 3^1
diabolu prius Chriftu nouif-
fejquam Apoftolos 60diabolum fuos poUicitationi
bus ditare 2^7
dioboiicur ueritatem inter-
dumconficeantur 61
diaboli qualss fpiritus j7
DianaCretsdea 45*
DianaEphefiorum dea. ibid.
Diafares Arabura deus 44Didi) luliani catoptromantia
diemarryden 282,
diffidcntiae uis 499digitus Dei 154 fathan^.ibid.
diiuuio mundus intcrijt 39Dioraedes pro deo cultus 44Dioraedeainf. ibid.
Diomedis aues.ibid.418.419
Diomedis focij quomodo in
auesconuerfi 419Dionyfiacid^mones 108
Diony^lu^ Syracufanus dae -
monis fpcdho terricus 79S.Dionyfi) de Apollopharre
E X.
iudicium 1^0
Diophanes diuitvus 189
diuinatoria ars lege Mahumeticacondemnata 57S
diuinandi ars apud Turcos
profiterifolita 189
diuinare 12.8
diuinatio ex madatOFumho-minura uifcenbus ji
diuinationis fpiritus 106
diuinationes dsmonum un^
de j8
diuinationes magicas 177
diuinationum inipoflurae 190
diuinus 139
diuini quam pGcnam rocrean
tur 570.
m
diuis non afcribenda morbo-rum curatio ' 101
diuis temere imputari mor^bos quoldam i^d.ioj
Dodanim.Noae F. 39Dodana,Epirus. ibid.
Dodonsum oraculum 39.<?j
dolus quid 658
Dominics diei ieiunium zzq
Dominicani inquiikores hx^reticae prauitatis 254
L.Damitio barba c]Homod«
mutata 1^9
domus daemonis idolo infa"
misquomodo purgata A*thenis 78
Donatiani, furiofi latrones
Donatiftarum pcruicaxinfa*
nia 62i6
Doneualdus 2yi
dormienti teftes exc^i 277
Dorpi>
I NDorpijmercatores 35^
dra<;opro diabolo 107
dracomagnus. ibid.
DruidaeBardi 49Druides Gallorum.ibid. ea-
rum religio 138
Duffi origo & autoritas 255*
Duffircgishiftoria 2^0
Dufij daemones 312,
Dypfasuenefica 645"
EEBaudus Henrici Remen-
(is archiepifcop! cubi-
cularius 7J
Bboracenfis liber raagicus
ebrios intrepidius periculis
fefe obijcere 278
ecclefi^ extremum fuppliciu
6^7
ccclefia^ grauifsima poena
c\ux 6^^
ecclefia^minifter in roaleficij
fufpicione confulendus: &I
qualis SiO.ssiSV"Eckerkcn Ci^
\ccnephias 247
cfFafcinare 133
cffigjes aftronemlce quld dif
ferantamagicis 488cffigies damnofsB 4S0.481
cffigierumnugae 477Elath 43(H5eleemofynarumuirtus ^41.
Elemcnta emagica Petri deAbano 149
elephasjdiabolus cur in lo-
bo didus 104
D E X.
elgadum 281
Eliciuslupiter 4jElfaKamenfis 380381Eltenpagus 615'
Empedochs dcdaemonum la
pfufententia SSOj^Empedoclis nugiae ftudium
Empedufae 109
\^7TfcShtvsiJ interdu a dia-
bolocieri <58
empufa 108
cncifiis lapis 511
Enchadarumludus 49\yyxT^'i,uv§et .\yy,i ^^urcn ! 29 .U
i
riquomcdo uaticinentur
1S4
\yya:vfi7,'ii muljeres quo'modo uaticinentur 183
cnergumeni SS'^
Engelbertus Holter chirur-
gus 410Enochi Itber 139
enthufiaft^E'
yr
iTfixAw 128, 135. iTTMtAtJ.lbh d.
EphefiorumdeaDiana 45iwixArHe 282ephialcici. ibid.
epiIepfia,morbusf3cer iol
epiltpfiamorb.nulla ratione
diuinior cxtens 204epilcpfiae curanda? rhythmt
magici 47^epilepfiss curatio diuis ncn
adfcribenda 202epilepfiic remediura 507epilepfie uarias fpecies uarijs
diuisperperaadfcribi 203
Epirus,
I N D^piruSjDodona prius 59
Cphimerusauis 500cphimeri ^tyroori 301
EphphataChrifti uox 609
epifcopi arma 627. cuiufdam
de M.Lutheri ortUjConcio
qualis ^cz
equGe in Lufitania Fauonio
obuerfs aa concipianC
501
de Equo furto fubtrafto,Py-
thij cuiufdamfacrifici fal-»
fa affertio " 194sdEquorum morbos incan-
tationes 458cqueftris ordinis quldam d<E
moniacus 404Erafmi ad AlfonfumMauri.,
cumepiftola 61$
Erici & Rolleri hiftoria ex Sa
xoneGrammat. 258.1^9
cricius diabolus 107
Erichtho uenefica 172.
'Eriphiauenefaca. ibid.
^rror 660
deErrore feduiJlis non inter^
iiciendis,p4trum fenten-
tiae 610
EfiiT: locus 34Efaua diabolodefratris c£-
ds follicintus 40Efgucrra opp. 413Eluueiler jraj
Ethauil quid Arabibus fi>ni-
ficat 187
Eua qaire 5c quomodo a dia
boiodecepca36%indc 4O)
E X.
Euara cur potius, quam Adimum, aggrefius fathan.
cuangeliu, Dei potentia j^j
cuageii}efficaciaubi,& quo-modo 476.490
Euap.gslij loannis fuperftitio
fusabufus 475Euangeiio renato fublati lc
muru prsttigicE iii
Euchetarum iacra nefanda
EuchariusRofenbader 37;?
EudemiannuH 47^Eudoxiis magus ijS
Euerfeic s^i
eugioa 2-^7
Euryclesraagus 1:9
exorcifmi fifti hiftoria iiiSi<
gnis^
ji^
exorcifmi in obfbfsis ncn ac-
hibendi J4f
exorciimi quando, quoiro*
do,& a quibus adhibendi,
exorcifmorum abufus ji^.fu
perftitio jrrj
exorcjfnis cur Chrifti nomeadmixtum
^jio
exorcifta qualis efte debeat
551
^xoreiftjs ^ fij
exorciftsprifci principio ab
atrabi^e obfeifos euacua*
re foliti fjl
exorciftaram quorundam hi
ftoriui mefr.orabiies J»exorciftarum facrificulorum
abufus
I N Dabufusgrauirsimus yip
^xpiatiom conuenientia 510
expiationum in iDorbis ra-
tio 202,205
expIoratcreSjdcpmones iij
exta dupiicia Ccerariimmo-
lanti apparere 8r
extorum obreruatioapud ue
teres 67extenfa mulier dida lamijs
JMaria' 214
exterminium meridianu 107
ExurgatDeuSj&c.Pialmi uer
ba,quatenus contradiabo
lum etficacia 477F
rAmiliares dxmones qua*»
les mfamiiiarum clarifsimaru ob-
fcura initia 319
jGoncraFalcinationes quibus
ufiantiqui yio
faicmumjtafcinatiojrafcinare
faicjniperoculos aut Iingua
in certis farXi-iijjsratio cu^
iurmodi 2^9.350
Faunus Arcadum deus 44Fauni ^^.incubi 312
FauDorum ludibria 282
Fauftjnrano impreiTa SicDo-
nismagtimago 237
febris curariomsgica 494fcbricurandseremedium ma
gicum 455II d Febrts incanratio 474feiisccrebrunijphiltron 341
e Felbs ueHcula lapilli exciii
396
E X.
fceminajinequar» uerfae, &adiuo Machario reftitutae
hjftoria 237focminaeabinitio ad uenefi'
ciumprdcliuiores €^^foeminarumin mares uerfio*
eFosminis mutari in marcs^
an fabulofum 421fcEminei fexus credulitas &
fragiiitas 224feritas animaliumcju©roodt>
. donanda J67FerdinandusCorthefius jaFeretnj dii 45FefcsB triadiuinorumgenera
i82'
fidelibus omnia cedere in bdnurii «4
£dcs uera qualis 445-
fidei aduerfus diabolum uis»
444 6c qualemeam cifeo-
porteac 44^fidei Chriftianac abnegatio.
217
fidej fcutura f^tfidedaemonefflexturbari 513
iilij Deiadfihas hcroinu in*»
grefsi, apud Mofen qui.
294. 29^.296Filunirus rex 301figuratonullamineire uim ra
tionefigurse 486.487Finnorum iuperftitio 1^6Fionnadamon ^zz,
Fulia uenefica 64^S Fontainus theologus 304folleti iQ^Forresoppid. rji
Fortaii-
I N DFortaliclum fideiliber 240forcesuirosfpeftrano uide^
re 2}o
S.Fnincifcus d.-cmonis quoqj
prxiligijs delufus 3<58
S.Francilcj in fugaado d^monemodus ^24
Francifci fan-flitas 87.I0CUS in
cceIIs cuiufmodi Sj^SS
S.Francifciuita qualishifto-
ria 524S.Francifcum luciferl fedem
occuparCj&Chriftum ue-
xilliferum agere 87
S. Francifcum non fatis no "
uide pij hominis uires ia
toleranda djemonis affli-
dione f$8
in S.Francifco unde quinque
uulnerum Chrifti ftigmai
taappareant 88
Francjfcanoru Alcoranus 87
Fra^ncifcanorum ccetu nullu
ordinemonafticum Chri-,
ftoelleuiciniorem. ibid.
Fran.de Pergula 438Fran.Mirandula 322
Friderici Eledoris Palatini
prudentia 617
Frigga Gothorum nuraen^iS
Frifimehca: medico cohcis
doloribus laboratitophus
deiedus 598Froe,VpfaIen{js deus jo
fruges excantari alamijs no.oirs 262.25:
fruguro fteriliras ob peccata
noftfa 48Fu»i?entij de Hsroibus fea-
E X.
tentia 39S
funambuli 96funerum apparatus in Gallia
furisinueftigandl modusroagicus 460.453
furis laedendi perineantatio-
nemmodus 464furi quomodo oculus excu'*
tiatur per incantationera.
ibid.
furijPjdsemones iif
C.Furij Crefini praeclarum
fadum 264furorisuafa,dajmones iij
furorum caufae 55^7
furto res fublata ut reftitua-
tur , anathema magicum
454futurapraefagientes uitandi,
&cur 191
futurorum praedidio foHus
Deiopus ipo
GGAbirus Macedonu deus
44Gabriel Faliopius anatomi-
cus aSj^.j^S
Gadarenorumporci 440e Gagate oleum fii
Galacia 109
Galeni didum lofuperftitio
504Galeno etiam derifge incanta
tiones 474Galgarandus medicus fjf
galguli auicul^occultauisjji
gallinauulpierepta 41J
f allinarutTj peftis 438^
I NGalli facerdotes cur cybelcs
didi'
183
GalloTum fuperftitio 49. ui^
dimaehuroanse. ibid-
gariophylata 5:10
Gafp^aris Peuceri de diuina-
tionib.liber 174
GaudentiusMerula 512
Gehennonuallis 47Gellij locus 191
gelotophyllis 179gemma fluporem inducens
Z78
Gcneux ueneHcium tentatu
334gemmarum uircs yiojii
Genialejdij 45-
genii. ibid.ioa
genii mali 109. iiy
gentium minorum dii 43.44Georoianafodina iio
Georg.Agncola. ibid.jj^
Gerardus FaberCadurcanusmedicus jij
Gerardus StrailgcnMorren-
fisabbas 547Germa magus 136
deS. Gcrmano hiftoria 249Gigantes unde 296. & qui
297Gilbertus magus in fpecu li-
gatus lyo
GisbertusHorftius medicus
33f
aladiusfpiritus 442
3noftici 1^0^nofticgruce nefanda facri-
i E X.
ficia 22|'
Godhardus ab Hagen exorci
fta 524
134
Gogmagus I3<5
Gomorrhajexitium ^o.i^fJ
Gordianiimp.interitus 180
Gordonij fuperftitio 504Gothorum dij 45Graecorum idololatriae 44gradinis ex maleficio ort^ fe-
datiofuperftiofa 5-61
Gratidiauenefica 64^grauedo 282
Grauia Vuieripatria 337grauidaru mulierum imagi^
naticnis uis 230
Gregorius ^.pont.Ro.magus
4foGregorij dediabolo fenten*
tia 119
Grigridarmonium 115
Grugnae Stryacis Carofl*3e li-
bri 210
GuJiielrouj Brabantinus 420Guilielmiducis Cliuiae, &c.
prudentia 616
GuilicImusMalmes 13^Guiliclmus Meincri Clatfii
famulidsemoniacus 367quomodo curatus 368
Guiiielmus Montenfis Co-mes 618
Guil.Turnerus 300Guincicdasmon irj
D. Gunduls reiiquia? quales
441gutslidxnjoaesquoles iii
Guihru-»
I N Dfeuthruneuenefica 64JGygeucnefiica. ibid.
Gygisannulus .47^Gyraldus Hyberniacfcrlptor
500
Hijr AbarquidHebraeis ii8
riHadriarius Nicolai,can''
cellarius 571
HadrianusTurhebuj 184
h»reticusquis 58^
h«retici ex magis orti 140
h«reticil!ppiencibuj fimiles
«$24
jiaeretici quida lami|$ diftec
18
hsreticofu cohciliabula dif-
hsereticorum pGena 6if
cum H.^reticis quomodo lit
ageiidum 6zf
<le HaBreticis non interficien
dijjPatrumfcntentia; 6zo
haErefeos execratio 62.^
Hdmmonenfes ciues dsemo-,
niaci 482Hajmmonisofaculura 39
Hans Vatter fislie dajmonia-»
cus 417hariolari 127
hanolus 130
Hartumim quidhebraeis 131
Hcbrxorum deliria qualia:
Hebraictsuocesrem magica
rpectanres, quac & quot
Hecitre Enodia aoj.uencfi^
E X.
ca 6^1Hecates infidlas loj
Hecat^aterriculamenta io§
Hedoris Boethii de DufFo rei
gehiftofiaijo a Cardanorefutara. ibid.
Hedoris Boethij narratio defuccubaquadarh f^c»
Hedonslarua 8y
S. Helena Conftantini ffrjp.
mater: eiusque ia furis ia"-
ueftigandi magico modainuocatio 466
Heli^B-ThesbitoJ jeiuniu f^a.
preces ^i<^,
Helid^us Foroliuienfis C;7(5.
&Paduanus medicus 334Helinandiiocus 75"
Heliogabali diuinatio exmadatorum hominum uifce*»
fibus ji
Hcliotropiuslapis jii
HehnE! miraculum quale 113
DHeinricus Barzius Olisle-
gerus II
Heinricus Inftitorius 8.310;
344Henricusmedicus 184
Heinricus Vuefius LL.Do-dor z6\
Hepha^ftium Memphis quale
449Heptamerolibri uanitas 149hcrbjemaleficijs efficatiores
cur ad lun<e lumeh ledx
209de Herbarum fjcultatjfeus fa
perllirio uctuftati* 17J
herbarunrju fcrijs dmi loan-
uir
I
I N bnlscofecratarumurus 4^2
berbis an uis infit magica
4?oHcrcules comunis deus cur
didus 299Hercules Boethij fabulofa
narratio 515.317
pcr Herculem iuramentum
299^Hermanus comes a Ninvue-
nar 618
Hermarino Vuoifrargen mo-nacho teftes quomodoe-xcdti 410
Hermolina dsEmonj amafia
facerdotis 311
Hermesmagus 1^6
Hermetislibrimagici. ibid»
Hermippus raagus. ibid.
Hermogenes magus 5-75
Hermotiroi CJazomeni; ani-
mareli(fto corpore errare
folita 76Heroes 109.298 undedidi
29^
Hefus Gallorumidolum yo
Hetrufcorura fafcinatrices
«^liieranlucpuluis 279
HieremiasBrachelius 277
Hierichuntis aqua quomo'do falubtis ab Elizeo ted-
dit^ 514
HieronyrriusLucheGniis 397
Hieronymi liber magicus.
139
l>.Hier6nymilocus ii^.^S^J.
.487Z>. Hilarij cuni dxmonibus
E X.
luda ^^f
Hipoci'.> magus j^y
HippocratesdeepilcpGxcu-
rvitionedijs nonadfcriben
da ffnteiuia 20iHippocratis de incantario-
num uanitatelocus 211
Hippocratis in faccrdotes
magosfententia 449Hippolytus dejMarfilij^s 484hippomanes 559 . undedi-
ctum 340hipporaanes furorem citius
inducere, quam amoremconciliare 342,
hippophanas herba 155
ex Hirundinum pullis phil-
trurii 341Hifpani uirginitatis {igna di-
ligentius obferuare foliti
hif!:ori^ uari^ cur huic Cperiinfertae 7
Hofithsherb^uis fib
Hollerimagiinteritus 141
Horherilocus iSo. 181
Homerica medicatio 5^04
homo jDei horiis exihobe.,
dientia faitus ^jhominicur aduerfariurn con
ftituerit Deus dtaboluni
homjnesin tefliastransfor-
inat-i nullius rei pctentia
poffe 414homiuu in beftlas transfor-
matio phantaftica 235
h,ominnm corporibus curfe
immergere cupiant d?E-,
Z moQe$
I N Dmones 99.1.00 S<quo-
modo id confequantur.
ibidem.
homicidiaabinitio 10(J
hotnunculus ex m.andrago-
r3E & alijs radicibus quopadoefhngatur - 71J
Honorijhber 139
Horstij iocus iSi.iri.io8.
Hornuardaeimon 114
hofpes in raihtem iniutius,
&diaboIoredeuoucs, ab
codcm abreptus 408Houel pagi ddemoniaci 581
Houioulura da;roon 114
Hubertus Faber m«dicus
491ad D. Hubertum Ardenna*
tem dsmooiaciduciiolia.
ri 419Huisberchcaftrum 613
Hunnorum ortus 501
hysna an Hne mars pariac
hyifinae frontis corium
JIO
byxn» uteri philtrura.
hydrargyrum , humidum &Eeninum partium 417
wAfe/.i'Vt^7va ' 176
I>y dropis curatio exbufonis
ufli pulucre i4<f
byems sfpera 588
hvmsaigj-.iS^raerobranaa..
lias crafsiorScualidiorja-
has fi'agiiior 288
hytne le omncs ulrgines do-
tatcE 184.185. iS3
hypericonherba, fuga dae-
monis nuncupata 198
hypericonis uis 5:08
Hyppanisfl. 301
»w*</'<^,«^f 414.
I
Acobi de Chufa locus 70.
71Ilacobi de rofa magica pGe-
na S7i>
lacobi liberi doraini \n Leu^chtenburchhbellus 304
lacobi locus jj^
lacobuj RufFus 511
lacobusSprengcr 8.310344Iuda,&Iaduaquid Hebrasif
lamblichusmagus ijdcjuf-
dem d^e daemonibus fen-
tentia 116.161.^16
iafpidis uis jio
ibisjdiabolus 107
Idanthrefus Gotth. rex 501IdchberraMundi ^oyneca-.
ta 307idolanationum 46idolorura diuerla nomina
41.41 . inde
idololatria in populo Dei 4^idoloIatria,Noh3e«tate 39
ieiunium & oratio coniun^
da 11»
ieiunij in operibus diaboli
uineendisenergia 5:40
ieiunii uiitus & encomium
5-4^^42
2BSVS Chriftusinracerdotu
ordi-
l N D^rdinemapudludxos co-
optatus 191
lEsvChnftioominisad ex*
pelkados dsniQues uis
lefu Syrachiautcritas j68
Igmarus Remcnfis 4^0ignis cultus apud ?crfa« uu^
de 117
igni damnatus qtridam pro
xualeficQ , rsnpiicitaba-
mentia meliore Ludu 5oi
igaoranciafadt propri; inla
tniis 661
lidoniquidHebrsis 130
lidoniim. ibid.
imagiaatio formaruperfcn-
iura conceptarum therau-
rus £51
iihaginatio intcnfa fanatio-
nis efficax 498imaginationis uis ac ratio
irp.zjo
imaginatricisfacultatis cor-
ruptio io melanchohcis
cuiiifmodi Z17.128
imagincsdamriofre 480imagines, carum reruro no-
mmibus, cjuarumimagi"
ne£,app(?llari folitae 171
jtTjaginum fuperflitio uanai
488itnmundusfpiritus 106
ablmprogloriamfuara prae"
dicariDeumnollc j^j
iinpofsibiliuro,& ualdedif-
iicilium , idem in iure iudi
ciurQ 6$!
]^p^ft«r f|>iritif i©<3?
E X.
imprecandl mala , cpnfuetu*
douulgaris 40^imprecacioniJ bon^c majp'»
rem cfle uim, <]uan^ malj?,
debere&cur 40^imprecuionis mal» exem -
plura horrcndum.
408imprecationem nemineni
pofTeUdi ypo
imprecatione parentis Qihil
periculofius fil.'is 407imprecarionem daemonica'*
rum punitarum exempla.
ibid.
incantamcta raulicrcularura
fii^menta 600irKantamchtorutn labyrin-
thus jf
incantare 12S
incantarc.incantacio 133
incantationis uis 208 e^
iufdem uanicas 110«
211
ihcantationuta Artephii ri-
tus 158
incantationum «pinio no mihima rehgionis uerse perItis 5 foecundifsimacala*
mitacummatcr 4incantationum uarii roodi
incanta^ionunj uerba nihil
p.offc z6^
incantatores diuini quaGdodicantur J74
Incubus dxmon zSxmorbus 2g|
UiCHbidsmoniaciillufio zHi
Z & iac»«
I N r>
incubidxmenls uexatio per
ieiunium &: precationcm
fublata 541
incubi Sc fuccubi daemonis
praeftigiae 310.31Z
incubi jllufionem infeftar©
quandoque probas ctiara
matronas 314
incubi imaginari pafsio, in
fotnno 318
incubura daemonem appro-
bances hiftorixomnesfa-
bulof^ 3i<J
incubumin fomRO patiet«s,
quales euadsnt 617
incubum pafsi facrifici hifto-
ria 28t
induGum necefsitatis s^f%.
indi^etesdij 45"
infans qualis Romae genitus
174 ^
infances e fepulchris cfFodi a.
hmijs,uanura 218
ighis fatuus 93inimicus 106
iniquitatisuafa 115'
initium-«uiufque rei fpcdan-
dum 6^7
inf;diatores dasmones 107
jnuidus io5
loannes ab Ettenftet 373
'> loannes Altenanus 384loan. baptiftse portaj Nea^
politani Magia naturalis
274loan.bapriftae in utero roatris
exultatio 118
loan.Bracheiijcarmen 24
loan.Bom <^02
E X.
loannes Echthius rae<l!cii$
334.384. 492loanneseuangeliftain Path*
monrelegatus ^^^
loannis euageliftaeinfugan-
dodEmonecotra magumCynopamiracula. ibid.
loannis Euuichij medici car«
n:ien23 cpiftola 688
loannes Ferneliui medicus
40floan. Fernelij de fpe<flris is
fpeculo exhibitistcftimo-
nium ifj
loan.Fauftus afacellanocur
mitiustradatus 143 ubi
magiam didiceriti42 eius
patria. ibid.
loan. Francifcus Picus 8
loan. Franc. Pici de Praeno-
tionelibri ipd
loan.Franc.PonxinibiusI.C.
241
loan.Langius medicus 372.
403loan. Legereti hiftoria 25:2
loannis Leonis Africae de-
fcriptio 18^
loannes Lithodius roedicus
Ioan.Luder,M- Lutheripa-
ter 304loannes Maria Becthus me-
dicus ^ 534loannes Nider 455loannis Patris commenta5&
fidaligatura 427.428loannesReuchlinus 141
loannes Sertorius 5*25
loan-
I N Dloannes Sleidanu» ^zs
loannes Sohetius Eburomediciis 413
loannes Sturmius j'25'
loannesTriteroius 8
loannis Tntemij Swgano-graphia ijo
loannes Vernetus jzj
loaunesxx. & xxipontifex
Romanusmagi 450loannes Vindehus 523
lacobusa dKmonc afBi^tus
lacobus maleficio affedus
349lobi a diabolo tentati e-
xemplum diligenter ex-'
pendenduro 554. fjy.
lobipatientia uelut fpecu—lum , mentis oculis pro"
ponenda $6^
In lobum fsuire quatenus
diabolopermifTum 110
lonibus pefie laborantibus
humana uidima litan-
dum refpondetoraculum
48lofeph Ifraehs F. an magi.»
peritusfuerit 139
lofepho inlidiatus diabolus
40lorephi locus refutatus p^lofephus Niger ^62.
IgCxxx afsiftere ad dextram
Gur pcrmifTam diabolo
120
louialcs mallei JUIphigenias uitlima .48
E X.
pro Iphigenia maiflanda, cer
uafupponca 41S
Iimengardis comitiffa cu-iufmodi uocem cx ima'-
ginis creaudicrir^^ eius
peregrinatio. ibidem ui-
ta. ibid.
irsefpiritiis ic6
ir^uafajdaeraones iif
Ifigonus 329Ifis Ae^yptiorum dea 43
Ifidis facerdotes lenones
305Ifidis facerdotes in crucem
a<fii307 &ft3tuainTybe-rimmerfa. ibid.
Ifraelitarum idola 47Ifsim 29S
ifchiadicos carminefanandi
modus 475Ij-alorum blsfphemias 597
Italorumfafcinatrices 330
luba , Maurorum dcus.
44 ^
ludas, diabolus Chrif^o di-
^\xt 108
iudex quando Chriftians
clementiae meminifie de-
beat 630.531
iudicisiniquipoena 614
ludithpuelia adsmone ue-»
xata 484ludith Vuieriuxor jci
lulianusapoftacamagus 140lulJani caroptromancia 17$"
lulij Obfequentis locus 80
lulij (imulachrum C. Cafsio
intcrfe(flori iuo apparec
79Z 3
luli'
I N DI^lius Scaliger 31^ ciufdera
locus 4f7 de maleficijs fen
tentia 173
lumentum pro diabolo i©8
lumenta fi quid pr*ter natu-
rampati uideantur, quid
facisndam jrtfj
j^nioribus magis iQfidiari
duboluai j^^luniperus Chridinauta ^25
luno 109 Sanfli cu{t3 44 Sp3r
tiTCulta 4<f
lunonis Monetse refponfio
64 templum. ibid.
lupiceno^ Aetbiopibu^cul
tus44ccc!oprKfedus 45Jupiter Elicius. ibid^ •
louis Himrr.onis oraculum
a Chamodcduftum 39.
lupiter imbre aureo Danajj
congreffus 50^ebljramentanefarU rnuliei:
a dormoneabrepta , item
hofpes quidam 408^urandi temere confqetudo
uic4iida 406lurifconrulrorum infignium
cenruradflamijs 6^;
lullini delpfephi magia lo-
cus i5$>
lu.'lus mendicusfide dirmoniacus 426
juf^i dcprecariocfficax Sl9,
iaf>i, ueri Dei cultores , di«-
bolofunt formidini fff
luaamen pllatium 519
latjienaiis locus 3i9-MOiQBcnts parentibus irrjmpii-
gtri j &:ab ijrdc.m exc-cra-
tijinngnecxemplum 8^.
84
K
KArentiae urbis obfccE'*
num diaboh ludibn-nna 5^
KafamquidHebraeis nyKatarina Bflandia 448Katariria Lor qua ratione ma
ritpfuo impotenti fdccur
rercuoluerit jj-i
Kenrorpium cocnobium 114
Kentorp'} monalium ucxii'»
tio diabclsca. 57^9
iiKfAieudvi/^aifTHX 177
Jiimhi rabini de Samuluelis
apparitionefententia 169
nAyicnMr^M I77.178
H\nTCiepit.K{»7Kft^cif/ 424.Knechtenfteinabbatia S4HCffKlVOfiOWTtix iy(i
L
LAbani dij 46laccrtxin honjinum cor
poribus inuentae 398Iacerra?philtrum 541lac dutflile &:fi!atum (iccum
etiam abfque incantatio-
ne quomodofiat 382.38^
hc*lis tres fubfrantia;. ibid.
La^2nrij locus jrjr.lOMOi»,
.105-^97
lacha? quid Hibrxis ntJamia
^.
I N Dlamia delufa mlamiadiabolut 107
lamiae non poflunt, quod cre
dunturfacere 647lamiae opera ufum d^monem
in affligendishominibus,
nufquam intoto Biblio-
rum operc repcriri.
lamia? ij quiaa maglsinfi-
mibus difterant. ibid.
1^.17
lamis commireratione di^
gnae, non pccna 661
lamiasd* mahficio rufpefiae
non ftatim in tctrf>s carce
rcsabijciendae 687
limishaercticis non annu-
merandae ' j85
lamia in quos uirus fuum c-
iaculari pofsint 619
lamiaj mentis errore affefta,
&nullinoatiac, quomodopunienda? 684
laraiae qua pccna apud Bo-
Donisnfes affici fohtae,
Jamiaqualesefle plerunque
foleanc 600
lamiae quemodo delufae dae-
roonis opera putent eifc
fua 58^lamiac quomodo & quare a
damonio demcntentur,
utcjuacnon potuere, fe-
cille fe fateantur & cre-
dant 2,39
Iamixqtt3modo!ft aere con
citando illudantur dimo
E X-
ne i^tlaroiae quomodo (int refti-
tuendae 66^lamiarum appellatio 151
lamiarum confefsionem tiis
phantafticam ij^
lamiarum dignofcendarum
cxperimcnta fallacifsima
49-Jamiarum dodor, corrupta
pbantafia 316.317
dcLamiarum innocentia Aiciati fententia 635"
k Lamiarura Ixfione qup-dofecuriusuiuarur 645
lamiarum phantafiam quo-*
modoregatdamon i6odc LamiariNTJ poteftatc con-
cepta opiniOjfoECundifii
ma calamitatum iiiater.
4.
lamiarum profcfiio diluitur
lamiarum profcfsionis mo«dus ineptu5,nec coh^rens
lamiarumfexus&accas ^66,
667lamiarum (lulta phantafia
258
lamiarum uaRadefua poien
tiapcrfuaijo p.if
lamiarum uires iii
lamiarum unguenta 174
lamiarum ucluntas 654lamijs <\Hx calamitates impu
tentur 6fi
lamias delufas a daemonejua
opcra illum ufum falie crt
Z 4 dere
I N D
lamiasefl*eamentcs 599interLamias & diabolucn fce
dusnullum 6j7
lamiasinrpiritUj noncorporeequitare 241
lamias nacuralibus interdurn
pharmacis deludi a fata-
na^ ^
'
275
lamias nemini nocerc poiTe
laroiarumuires 121
lamias nihil uoluntate/ed o-ninia coadas & deceptasfacere 658
lamiasnon efie dorai fimul,
S^al-ibi 24Plamias non facere quod ijs
imponitur 650lamias no inuehere eos mor-
bos, quorum fe fatentur
effedricesefle 250laniias peenstentes euitare
pcenas corporales 633lamias puniendimodus 18
^e Lamijs anacephalssofis
647lapiHus,tursireiedus
3^3lapilli exepateexcifi S^6lapidumpluuia 247laplus hominuminfpiritua-
libus duabus de caulis fa.
cilior 6<jp
lares 45^.109 lares familiares* 109
hrtstamiliares Vuieroinpacernis adibus obferuati
110
lariufQ familiarium prsfigni
E X,
ficationcs rerum futura-
rum 109.11P
laru» 84.109
laruarum genus puerperis &infantibus ladantibus po
tiirinfeflum iii
laruarum uarisformKexero
pla 77 I
larynx SSl !
LatijdeusMars 45"
latine refpondet exorcift»j
dsmon jij t
T.Latinus 495Latopolitanorum idolola-
tria 44Lauruscur Apollinea difta
I7§.item Delphica &: Fati-
dica* ibid.
A.iK(Xva^av7iix 174.
legio lOJ
LemniVulcanusdcus 44Lemures 4^.109
Lemures quomodo pellant
Theophrafti Paracelfi af-
feclae 495Leraurum choreaB 112,
Lemurum praeftigiae renato
Euangeliofublatap 113
Leoprodiabolo 107
Lenocinijpoena 307leonem in mulieres minus
quarainuirosfaeuire 639lepores anfinemaregignant
301
Leuenftetpagus 38^
Leui Gerfonis F. Hebrxusphilolophus 127
Leuiathan 104
lex duodecim Tabul^^ura
I N DHe agro non cxcantando
Jegis rigorad Chriftiance moderatiouislenitate defle-
dendus 629eges imperatorum cotra magos&ariolos 573.574
eges^quaidam magis ad ter-
rorem , quam ad exem-plum edi 630
iberNaxideus ' 44ibri huius argumetum theo-
logicum, philofophicum,
raedicum &iuridicura 7
ibri huius argumentum,&fufcepti operis occafio 14.
ibri magici palam exurendi.
Liuiauenefica 345igatos curantia 511
igaturae phyficae 507. ua-
riaearumratio 412.
igaturarura ufus raagicus
47<5
ignum inuentriculoinuen-
tum niinguam cur non femper dia
bolus impediat 482,
inteaminum pefte infedo"
rum contagio 334ipparis fufiitus 511
ippitudinis oculorum cura-
tioraagica 500LilfettsE ficta dsmonis ob-
fefsio 453ocale ioco fuo conuenire
E X.
debec 247locuflauenefica 64^locuftsepro diabolis 107
Loenpagus 525
l-olij ufu amentram & fom-numinduci i^i^
loliorumfeminator io<J
Lothi ebrij inceftus cum fi-
liabus 40Lothi uxor in falis petrara
conuerfa iij
Lucanilocus 50.81.2,08.^10
Lucaseuangelifta, medicus197.(^75
Lucani metamorphofis 41^luciferapudEfnam quis 54Lucilla Lucretj; uxor uene-
ficaJ4J
Lucretius amatorio populointeremptus 541
Lucretij locus 297L LucuIIusphiltro necatus
543ludilnuentordsemon iiy
LudouicusMilichius 420Ludouicus Rom. patricius
lunam coelo deducicarmini
bus non polfe 212 &un-dehaecopinionata. ibid.
lunacicusinEuangeliOjroa-.
leficioaftedus 3^0lupiftercusin prasfepi pofi-,
tum 44o.j<54
lupi ftercoris & inceftini u-,
fus 507
lupi ftercore aut cauda ir^
prxfepi poficis iumenta
ex5^itari
Z J
347iupi
I N Dlupi uirga,& e cauda pilus,a-
matoriapharmaca 541
lupiuirgasuis 411
inLupumconutrfionis mo-dus «^04
lupi Liuonicicx hominibus
conuerfi 137
lupcrum cdpita ianuis affixa
inLupos conucrti homines
f€putar?,m©rbus 410corura qui in Lupos fe muta
tos credidcruntjCOBfef*
fio <oi
lupinainfania, & mclancho-
lia 4^1
ants Luftralis aquac confc-
crationem fagas ingredi
templum , dic Dominico
L^theranifmus ab exorcifta
monachoinuifus reddi.
tus fi7
Lutherus cx patris inftin-
dufadusmonachus 303
quando&ubi natus 304quo arrificio orationem
Dominicam cxplicucrir.
ibid. de eiufdem ortu
commentum dsemonia-
cum^ozmater 504LutherocurMartini nome»
impofitum :©4 fpedrum
mocachi ^ccic apparet
lutraiin homintim corpori"
businucnta 398
mOlbuS .228. 4:10.4:1
E X.
/tvKxuf/ morhvis* ibid»
Lycaonis fabula ibid,
Lycapolytanorum idolols'
tria 44lyncuriuslapis $it
MMAcaronicorum libri
Maccdones «wr^-j/.Maccdo
nid,terraCethin Sf
Macedonum dcus Gabirus
^*. j
Macodoniu deh^rcticis de»
cretum 6i$
MachafTephin njMagdalena famula Conftan
tin^ a da^mone comprcifa
188.311
magarum foederis cum dat -
moneuanitas 218
magia. magia infamis. magi-
cc.magicaars ijj
magia Aegyptioruduplcxi^a
magia Cabahftica 159
magii Graecorum quorun-dam qualis 134
magjainfamjs (^uando cccpe
rit 39
magia naturalis quid, 8c e.us
coramcndatio 138
magiaucnefica 33»
magiasartes quxdara 153
magiaeinfamiscukores 140
eorurrique interitus.
ibidem.
magiae praeftigiis & TheoIo-«
gia & Mcdic.aa conlpur-
catae 13$
magijeorigo 134 primi c-
ius
I N Dlus cultores 135:
inagica organa etiam pcfTyn
danda 573
inagicaresreptpm uocib. a-
pudHebrKos cxprefla, &quibus J16
wagicaediuinationes 174
magicaemorborum curatio-
nesruperftitiol» &impi2B
471tnagiearum artiura uaniras
204. zos aMofcinterdi
fta. ibid.
inagicarum deludonum ra-
tio ac modus cuiufmodi
240isagicis adionibus quate-
nuscolludat & coopere*
turdaemon 1^4
Magicus daeroon, liberGer»
manicus 594Ufiagici libri 139.145 impro-
bataelcdionis &igni ab-
futncndi lyj
magici libri patribus falfb
infcripti 154. 139
roagicorum medicorumpu-nitio 559
BBagicorum uatum oracuhs
non efle crcdendum , nec
eosadeundos li.
wagushomicidi) reusVulca
no confecratur 145-
magus, cjui&Python 119
pnagus adxmonc oppreflus
145- a fcrpente necatus
145magusilluror J31
»agus infamis quid, ibid.
E X.
ijiindea lamia&uenefi-caquiddifferat 131
magi cuiufdam medicina
144 honoremDauidide;;ncgantis re/ponfio 8j
Kiagi nomine quem koc fcri-
pto intelligat Vuierus*
magi uiui diabolo ablati c^
xemplum 14^ (kJjt
magi , qui & maiefici uulgd
magi celebriores qui 11^6
magi Chaldaeis,qui Gracis
fophi iif
magi ecclefiadici quibus re«-
bus in dsBmcniaci mali cu
ratione dccipiant 45:5
magiinfatties if quida)a«
miis differant.ibidem ,16.
17 quibus nominibusia
usrcri Teft .(ignificentur
magi infaroes uarii non ea-
dem omncs pcena afficiert
di ^6^,^66.$6jmagi nialefici 5^ profani 139
magorumalios nonualdelae
dentium pcena $6^irag«rum artera omnem afpi
rarionibus d|monum eonftarc 13 j^
magorum carminibus non o-
bedire animas dcfundo-,
rum i6€
magorum funefius interituj
141. indc.
mJgorum infanium poena
J78f79magorura libri palam exu^
reiuii
I N Dre»dt S7i
laagorum Perfarum religio
magorura Pharaonis aftio-
nesprjeftigiofae 160
magorum prsftigias nonue-raEjfed phantafticoe 65.4
HiagoruiDpuniendoritm modus 18
magorurareligtoforum mul
magis quomodo Chriftina-
tiuicas deprehenfa 138
aiagis refipifcencibus propo
niturSylueftris 11 pont.
hiftoria 5:83
magos beiredicere nonpof-fe,cui 565
wagos trasfern etiam inter-
d-im 159
cxMagishsereticiorti 140
deMagisquidleges &decretaftatuant 575
roagiftratusin quae aaimad-
uertat 66^Riagnetis uis quibus impe-
diatur . 507Mahometus quomodo c©m-
meato fe rege^m fecerit
99tnaiorumgentiumdij 45-
maleiics accafatricis falfa
pcena 614
Kialeficsecapillis fufpef^ roo
dus magicus 481
maieticaj corrigendas ratio
59Q *!
. . .
nsalcfics8; diuinatrici quid
poft morceac-ci/aeric 5S4
E X.
maleficajFersaequalcs J09malefic^iegeMofistoIIiiuf-
fjE ir5
maleficarummutua coniun-
dio 308
maleficorum circumftantiae
inquirendic fSi
concra Maleficia remedia
maleficium jy
malefici 116. 153,
^SS. ,. .
maleficij amoliendi modusmagicus 470 &facrilegus
472 formula fuperftitiofa
491. J19. inquirendi ratio
'jSr. jSi methodus certif-
fima 5SO-f35H7maleficijmateries 210
in Maleficij perpetrati inqui-
fitionequae facienda ^91
maleficiuoluncas 6$$
malcficioaftediqui 348.
549.3TO
roaIcficioatfe<5li , quomodopoft refticucionem de das-
monis praeftigijs & imbc-*
eillitateinftituendi 533 &ad toleranciam excitandi
maleficiolasfa mulierclauos
&acusuomic 36^maleficia quibus materijs ar-
ceri credideric antiquitas
509deMaleficijslegesan locum
habeant 5^3
in Maleficijsuoluntatemfpe
daiijuoneuentum 6ff
malieus
N Dxnalleusdiabolus 107
Malleus maleficarura qualis
hhtT , ciuscjue autores
j^. 214 eiurdem fabul^
malkilouiales 5:12.
malus.malus illc 106
mali cfu-quidam fadus dx-jnomacus 403
iT?aIi Geni; 104
Mammona 106
Manafsisflagitia 134
mandragorasradicis homunculus fi7
manes 109
Manicha?! 6^1
fnanium ciendorum & inter
rogandorum confuetudp
noftra etjamsetatc ufurpa
ta 173.174
Maniiijlocus zoS.iio
Marcclli medici fuperfiitio
504Marcioniftx 140
mares cum foeminis canommore cohnerereapud Ka-rentinosjdiaboli ludibno
Margareta comitilTa Buren-
fis 37<S
Mar^arita Henningi Achillis
^ F.maleficioaflTeda 38^
Maria Chrifti mater lamijs
cxtenfa njulier dici foiita
214
Maria etiam poft partum &Xofephuum raortuura, uir
. go Z90
E X.
MariaPathecain marem ucr
fa 42JMarix arbor cccnobium mo
nialium prope Xaados
r44mannaeaquaeablutio j-o^
Marmaridius roaguj j^jf
marmaritisherba * ij^
Mars, Baal 41Mars Latij dcus ''^45
Marfi 330MarfilijFicini locus 219Martinauenefica 6^^Martinus de Arlcs 310,
M^lTchlach 279materies uaria & dura uo -
mitu eieda cuiufmodi
raateriam corporea no fub«
ijci potentiae daemonis,
cjuanturaadformsemuta-
ticncm 161
materies du^e quoroodo ia
corpus a diabolo per la*
raias ingerantur 394«natcrias ore reiedas, noa
oranes fuifie in corpore
Matifconenfis comitis a dia-
boloabreptjhiftoria 14^
matrimonia inter collegas,
ob fun^flionum commu-inemufum, contrahiin-
rerdum folita 339matrix mulieris ualdeattra-
diua 311
Matthaeus Curtius medicus
354Ma.
I N D^iachUs Dareo^s abbis.
J47Maruca ic^
D. Maxiiri de CbaricaceU-
bcr 441Maaroruni 4eas Iul>a 44Mechaliephaquid Hcbraeis
Me^hihelijs caiufdani faci"
Dus audax acqus iaipu-
G*ns 557
Mciea ucoefica 64
f
Med^e iacaocacioocs zq%.
meoidaa aruuni uctuftifsi-'
E^i 195
iacdidns hadcous tradicae
ejcrlores , Theophrafti
Paraceifarcdstorei n©ti-
tur 196
c?cdicusapuella dxmo&ia^
ca irrifus ^ozr
Oicdicss qualis in malehcij
furp!::oQe conliiussdiis
cs«:iici eciaca esiiDij aliigad-
oiubus , chsra&enbns &* carminJbus ufi J05s>ediconiiii rGagiroruiB pu"
Dicjo 569medici? poci{sin)acD infeiia
ilk de i«ii^iarum poreRace
periiiifio uulgi 47iredicos ctiam doSifsimos
adis-iiOQiacis ^pe falli.
Gi:>iicos ;odo&cs in roalc^
£cii:ri ^: diucs referre
ialcKiaiE & crrorcs faos
E X,
niedicoMnultaetiam Jnmcrbiscxocculca uacurxoc.
caiiouc cueaicotiay iarere
medioxumi dij 19!Mediiusfidius. ibid.
melaachoha agitati pleriq;
dzoaoauciy fe^asnosF--
nes 41
J
mclaachoiia antc ezorciU
mos euacnsQda ^^i
melanchoija lupioa 4UmelaQchoIis reaedia.
ibid.
Mcianchthenis amita: duofpedra apparenc 9»
MeliiRge pagus 42^melandiolicus hurnor dia-
bclo coaucQieQtilsiaus
3S8 4ZT.5Sr
melanchohcorum depraua>
taimaginatio 12.7
Melchom idclum 4^Msleager AtaiaDtje amors
capta z6^ eius cxuliio^
ibid.
Meinerus Clacfius 167quomodo dsmoaem c fa
mulo peljic 368
Memphiccs lapis foporifer
Z78
Mcrophodorus 319Menepia pag. 43$menais herba 1^4
Meoahppz uidimt 4SMenandri fentcntia 34^mendaciorusi ipiritus.
fDendax
I N ©neodai^ pro diabolo:icem
patcrmcncJacij ic^
BeDdaxfpiritos ic5
Mendcfioram liololatha.
44Menippus LBcioi delufusa
fuarpeDfa ifi
e Meilrao maliebh philcru.
MercuriusTrifae^iftus eigus r5<5
Merc«rio hmmanif aidin^is
litatum 49iBcretrixBabyloaica io<5
Merliaas falfo cznzonij &oirgiais Eiius crciit-s.
Mcrliai natioitas fabiloU.
518.519
Meijaini Chami F- ca^us
154 cui Sc Zoroaftrcs
ibid.
Mc^cnijs hamaaa uidisa
oriculaprzcepti 48mecaliici dzoioQes qaalcs.
mMethodiiliber »V' "^^^^
Mcthotia mag^i iDrerica
mecusquid ^5oMaeibouis oraculurn 5;
Micale u^nctca (f^y
l^licbael VillaaouaDiis medicut fiy
D. Micbelis itnaginem fe
formidare^Qalatci^men
4«^Mivbaelis Yfrdung coatef'
E X.
fio 6z%n::hrucaE:li ^.j
oiilitis ab hofpitemioria sf-
fed: faiftoria 4*7aiilaus, diabolus izj
MjQerQaearlHae laatre luta
Eoganu- zr^MiaeraaScythanimdea 44miQcramgcBtfamdij ^fQir2C2!a dacE:.eiii;m oiulia
49^ diabold impcfribi-
lia qus "3-^isiraciiia etlaa! i dsabclo e^
di 55Eirac^ulainbrcris 97ir.;racuLa maiHiGffi dexterita
te circidatoribos edi mditor 5^
Ejiricola <}GoiDodo difcsr.
ceoda, a bono an malo dcmooe iint profcda nj
Mif-aifD mag!« hifamis an-
.^°^ ... ,1'miiTa faper airgiris mall i£e
Cii^ aearrcm eelekrata.
«94fub Miflaucrf>aproferrciatt
tilia ais.
m iSV ad magica ie{eu 149de Miflje boaime rooirui
dggjonjrdponfiifii djgert.
Mithridatesara%iciM mSapacliam Foriis^raclatfo
M%'Cems colra laao ^yfnv»"tOQ dfi4
mytalas 595matticia dstaCDis occai:o
iBGE;&ck
I N DmcEfticia daemotiis tentatio-
ni magis obnoxia 223
molaemulicrutn 302,
Molochidolum 47moIyherbsEuis . yi
monacho oblatus dasraon
monachi, mentitidaemones
a G. Sabino carmine depi
Af 88
Bionachorum Bernatium tra'
gCEdiauenefica z8o
fnonachorum diuinationes
magicsE ipt
monachis currus onuftus
Hioniaies luniores ad obrer-
rorum rpedacula non ad-
mittendcE ^44iiioniales , organa fatanse lu-
dibrijs magis accoitioda
Bionialium dsmoniacarumhiftori* 574. 377. 378.
383
montani dcemoQes quaies
iit
Montaniani 140Mopfus Aphrorumdeus 44morbus facerepileplia 201
morbonaturalietiam inter^'
dum dcBmonempraeftigiJs
fuisilludere 370morborum curatio andiuis
adfcribenda 201
morborum curationes magica.' Si ruperftitiofae 472
morbis extrema remedia o""
ptima 448
E X.
morbos roagicis artibus nofi
curari 49^?morbos maleficio affedoru
quomodo curent dajroo-
nes 494.498morituri cantid quid figni-,
ficet y4^roortisuaDjda-mones ii^
mortui conficta de purgato-
rio querela 184aMortuis non qusrendaue
ritas i6fMofes diuineMaieft.legatus
&fcriba 34Mofes magiae a Plinio Sc Ta-
citoinfimulatus 139 itea-
liorumineundem calum-nise 140
Mofisieiunium 514Mofislocus declaratus 284.
28)-.287 defilijsDeiadfili
ashominumingrefsis ex**
plicatus 294Mofis miracula uera,n6 pr^-
ftigiofa 160.161
cumMofe Deus faciead fa^
ciem locutus 34moffelfcholp 5-98
MuhazzimJn 1S6
muliera diabolo agitata Gr^ce &LatineIoquitur ^$7
mulieramolliciedida iif
mulierobiuramentaa djgmoneabrepta 408
mulier rationale an brutura
animal fit, dubitatum Pla-
toni iz^mulieres mafculis miferabi-
liores 640raulie"
I N Dinulief es infirmius uafculum
curdid^Petro iis
mulieres minus punieRda?,
quam uiri 639
mulierum calculi 59<S
muliferum propriu decipi iti
muliercularum innocenter
ob maleficii fufpicionem
punicarum exempla 611.
616
inulieribus cur tutores & cu
ratores darilegibus foli-
ti zz6
niuliebris fexus cur daemo-
nis infidiis uiriii magis pa
teat 116
muliebris fexiis Fragilitas &credulitas zi^
oouliebri pudendo adeffe mebrumpriapo fimiie 424
inuhdusananimal «^48
muhdi domini losr
xnundiinterituj per diluuiu
.59Mundi & Paulin^ hiftoria ex
lofepho 305"
inuriu generatio an lamben-
do conftet 301
inuftelcE fimilis beftiola ex
miiitis dormientis oiee"»
gredijrurfusqjingredi ui
la 7S
,N
w^-T Abuchodonczor malefi-
A^ cio d^monis uexatus^^p
inNabucadnezarem quate-nus diabolo fasuire per-miflum 120
]f^^ha s qnld Hebraeis 128
E X.
Nam yfia in mare mutata 42^naphthosuis 331
naribus fe extrahi fimuiat
diabolus 691
Narrationes rfjundi fortui-
tae,libellu$ Gallicus 43^Natalis Ramardus regisi
Gall medicug $zj
natationiscaufx, ^89
natuf ae curfum diuinitus in**
ftitutum impedire diabo-?
lumnonpoife 124
naturimiraculain fexiis immutatione 421-
naturam femper addere,nuii
quam demere, & lierfus
dignius femper mouerf
424riaturalcs reS7^/</«/^W<r^ii(^
. 94NauGratitarum dcus Sera'»
NaxideusLiber. ibid.'
Nazaret mohafterii Colo-nise uirgines dsEmooiacis'
necefsitatis indufluna joi-
necromantiacjuid, Scquieafiierintufi 172-
viKve{Adi>T£ix i66.iyzneoocium perambulans in.
tenebris,quid SS7Nembroth 45Neomagii monialium dsmo
niacauexatio 378
Nephilim ic^j.ipS,
Ncptunus mari priefefa^us'
Nereus deus. ibid.'
I N DNergal iclotum 41Nero eciam mdgxczTum ar-
tium uauicacem expercut
iosNilbasidolum 4»Nicolaus Gorcel iQaleficus
417Nirrochidolum 4%no^tis )udibna 281
Noha ebrius,a filio ChanQO
irrifus 59Noh«*catc idololacria fta-
cimadiluuio. 40in Nohse fobolc quid machi-
nacusdiabolus 59Nonhercic ccenobium 379
Noricorumdcus Tibilaenus
44Nonnbergenfis Senatuspru
dentia fumma 419Nocherad joi
Notoria ars is$
NumaPompiliusmagus 1^6
Nuroae conrultrix Aigcria
nympha iii
nunciusfacans to6
nuptiarum racio & caufa na-
turalisqux ^99nymphamuhebris 414aymph«l&nds Amorrheo-
rum 45nymphaa^um cohortcs 4^Nyrophseuns 54
OOB quid Hebr«i$ & O-
both U9.150obfefl» monialis moriturs,
abnegationis fiiae & a dce«
o<onis tyraanide libera-
E X.
tionis certum teftimoniH
obfefsis pluribus uno in Io«
comorantibus quomodofuccurrendum 545
obfeflbs duplici morbo corr
poris ^& animi infeftari
obfefsionis diabolicae cdm-roenturopunicum 440
obHdij djabolici figmenta
41^,429Occulta; philofophiae liber
quartus an fitCorn.Agrip
pae 9.€iufdem uanitas 147,
14 8
Ochofias rex deum Accaro-nero confuht ^^o.eius in^
teritus J71
Oceanus 109
Odauiani Euporiftica,S:fu-
perftitio 5:04
oculorum contagio natura^
lis 330oculorura fafcinum 133.350
Oddonis magi interitusi^i
OdhenGothoru deus 45,
50
oenothorxuis ^07Gcfophagus 3^4 . neruolus.
ibid.
ohlim,diaboIu$ 107
eim'ifitrSeu 128
Olai Gothi locus iy^.iy7,
413.^12
oliuae ramorum ufus . oliuas
puritas 5*09
Olympiceergapellicem hu-nianiu$ 34^
Orani-
Omnicolortibicen 85^
Dnenquid Kt.hr3cis u/onoccnraurus diabolus 107
Dnocrotjius diabolus. ibid.
Ophis 15
Ophitae 140
OpilijMacriniinteritus i8i
opinionis prauoe (ine rarione
pertinacia , inexpiabilis
tinftura 5"
Gpis 109
93ft^erev4fj d dlaholo intcr^
dumcieri 68
iopium optimum quale 279
topij coiledio 278 ly^.&cul
tus triticiloco. ibid.
opij efus apudTurcos &Per-
las frequens Z78
opium comediiiijProuerb.
apudTurcos 179
oraculaadjemonibus excita
ta,diuinis contraria 40[iDracuiaCliriftonato conti-
i cuifle 51
(loraculaedere u8• oracuiauarijslocis celebria,
quibus illuii: hominib.dae
mon • 65
oracuiorum anibiguitates
oratio &ieiunium coniunda
220
orationis cumieiuniouis in
cijciendis d«monibus
.
^40Oratipnisformula 71-3:21.^56
prationum publicc a fjdeli"
1
E X.
bus ad rem prajfentem zccomraodatarum cjjicacia
Orpheus maeus 56
Olchanes magus 135"
Ofyris Aet^yptjoru deus 4^Othmus magus i^i
ouum dci^luciens ra£'ocatur
oualuftralia $n
Ouidjjlocus 44 4^182.207;
208209.555. 340. 34i.34f.
^095-11.^12.
ouiumpeftis 43S
P^
PAconiaeradix ^07
Pagcs djEmoniorum iaccr
dotes ii.^
vxackju'm'i(^ dxmon 108Paletheoborumgentes falci
natrices 330Pailas Atiienarumdea 44palcnaChrifti ^jc^
palmarura die facratoruiM
frondiumufus 491PaphtVenus culta 4.1
Paracelfiftercusmuris 198
Paracelfi aflecla; quidam ex-^
orcii\3cj-pf
ParacclfiilaE cuiufdam impo •
ftura ipg
Paracelfiftica daemonupic-fligatio 49 j
xrixfiiAfndxmones 100ParisdePuteo 4^1ParidcGs determinatioqu;!"
lis fe6Q'
Patfeccs ludiHcator ma-M .
Aa % cr.
I N D
paitores ecclefiaru quidamroagi 448
aPaftdribus ctiam eccle(ia~
rum in curando maleficio
populum feduci. ibid.
patriidii 45patrumexeplafiduciaj Scto-
lerantis contra dacmonuinfultus S$7»Si^
Paulmaars ifj
PaulJRiE & Mundi hiftoria ex
lofepho 505"
Paul^ Grilladusl. 0.364.481Paulusad^monecolaphisc^
fus 405"
Paulilibermagicus 139
diuiPaulilocus 135.117,110.
211.140,451. J3<5
Paufaniaz locus181.51J
pecca«di tres tantum modi
peccatoris in uanitates decli
natiounde 670peccatum mutum 378
peccatiautor jo6
peccatura quifacitjexdiabo
lo efl 594pecoraa diabolo etiam pro-
pterodium hominum af*
fligt 440pecudes quandoq^ etiam ue
nenis tolli, fcdplurimumpefte 457
perPeluim diuinatio cuiuf-
modi 174penates dii 4^109Penelopes proci quomodo
prodantur 176
1 X.
pcntaphylliuls jo^perdixjdiabolus 107
de Perdicibus falfa opinio
511
Periapta phyficayo^. corun-
demuanitas 47«?
periaptis quatenus fidendu
Peripateticis nulli in rerum
naturadajmones 35
apudPerfas ucneficorupoe-,
na 6/^6
peftis in tenebris grafTans
107
peftis pecoru cb noftra pec*
cata 438peft e infedorum linteaminu
contagio 334Petrinorum familia Bono-
nias. ibid.
l'etrusAponenfis,ConciIia'»
tor 140Petrus BrabantiuSjCiusqj ira
poftura 184
Petri Bourgoti cofefsio 6otPetrusDaraianus 237
Petri deAbano ElementaM;
gica 14
Petrus depalude 310
Petri Lt)mbardi de magica
artefententia 14 <f
diuiPetrilocus 44»Petri triplex abnegatio Chrt
fti S97Petrum cribrarenonpermif'*
fum diabolo 120
PhaedrxinHippoIytum pri-
uignumamor 34J?
Phaetufa ia warcm muta-*
u 422
I Nta 421
phantafiacorrupta, lamiaru
dodor 326327
phantafi^ uis,& quoroodo ui
tietur 229.^30. 235"
phantafiae quatuor eftedus
phantafiahominu qu6 cor-
rumpatdiabolus 235
phantafiam iamiaru quomo-doregatdsemon 241
phantafticatrasformatio horainuminbeftias 235
phantaftici uulgo quijitem
phantafia 260. ^^i
PharaOjdiabolitypus 108
Pharaonismagi 6^3
Pharaonis magorum adio-
nes praeftigiofae i^o.inde
Pharaonis pertinacia 167
pharraaca in locis remotis
fepulta non pofle laedere
116
^XffAXKvieis, ^«ff*xKivreu, ^asf^
f4«KivTfica 16.352
Phauoriniphilofophi dcgC'
nethiiacis fententia 191
Phegoridolum 41
Pherecidi etiam aflertus dx~
monumlapfus 35"
Philippaldus Hifpanus me-dicus 334
Phihppus ab angelo transia-
tus Azotum 243Philippi Mclanchthonis iu-
dicium de dcemoniacis 5-57
Phihppus Vueileiich Colo^
D E X.
nienfis ^4^philofophi, Chaldsis magi
137
philtraueraqua 34^^
philtra citius furorem indu^
cere^quam amorem con'»
ciliare342»&mortenQ 345Phimods 294Phorcis 109
Phu Arabicum yio
Phut 43phyladeria ^76
PicatrixHifpanus 140
pici auis efus fit
pietas unica hominum a da?^
monum aftu cuftodiaj^^i
pietatisuim qui abnegarur,
circa fidem reprobi 217
pilainbouis uentriculo na-
taunde 399.400pili meiendoescreti 396
Pinneti amafiajFlorinadgroo
322
Pirithoum priraum lunacae-
lodeduxiffe 212
pifcatio medicamentis fada
inutilis menfse 345pifcium captura per incanta-
tionem 474planipesdxmon 114
Plato an cx uirgine & Apol-
linenatus 30i
Platonis de daemonibus ien
tentia n5Platonismagias ftudium 137
Platoncphiiofophia fuam ab
Aegyptijshaufifto ii5
Platonicorum de dsmoni-
Aa 3 bus
I N D1>us feotentia 55-"^
Plinijerror ^ii
Minij locus 75.77.400.414.
4-2i
1 loiinus magus 1^6
i un.ifa{cis daemoa 114
1 iuiro ^A«^p^x«'* 41- infe^
risprscfej^tus 44riutonis galea 77uluuia 311 tien a maleficispor' Gt i7S'5^9
poculord certamen AfTueri
regislege interdicftum 10
rc2uorum deus Vranus 44i oer^ru affertio uel contra-
diclioparuipoaderisinfa
garum negocio zoorolitianilocus 543^^ornponatius<«<!^4©' 676Pomponat») de obrefsis prin
cipio ab atra bile euacuan
dis fententia 5'3^^95'
ramponatij liber €76. iocus
l'oncificesRom.pIericj5 infa
me? magi 45^0
porci Gadarenorum malefi-
cioaffedi ^jo
',>.•>©' Ner.eus 45
p.^rorumanguftla 594I-orphvrius rna^jus 1^6 eius
c^eiyna 490. de datmoni*
bus feQtenciaii^.theurgia
Vx tumaus 4^jOissbilefolumpuniri 650
pOtamantii: *8opoteftates lofpotelUtesaerex 115*
prapcantatores,exorciftae 5JI
praecones funebrcs in Galli^
praefagia 117
pr*feruatiua ratio opt. me-dicationispars 441
Prarfiatfj pacerequu Cef^LCtii
putat • 418.419
prjeftigi.^ 117.155. magorumPharaonis l6o
prseftigiator cum equulo in
sere coTcendere uifus 160
praeitigiatores,djJiiiones iij
prceftjtes dij 4^pritoris uxor falfo maleficij
accufata 615
precationis uis 558
precum communium effica-,
cia n^H^Prtapus 41
princcpscuipoteftas eft ae'».
ris loj
princeps huius mundi. ibid.
•.principis Chriftiani ðnici djfcrimen 6^0
principi? uerepij imago Ch„uenfisdux 10 11
principis uirtus maxime qu^
6bi
principatus lof
proba materijjfi probu na(f^a
(it artificemrprouerb. 10
prob.itiooes in criminahb.
ciaras efledebere 59I
Procius philorophus^magui
Jj^.eius da facnfici,o &ma
I N Dgla liber. ibid.138
prodigiorum fides quomo-doa diaboloparetur S9
Propertijlocus ij^.j^o.j^f
v-^-fip/fTi/e apudAegyptios
•afs<fvA.%}tjiK^ optima medi-cationispars 4^1
Profcrpina41
«7^9>v ar,yii(ir d^mon i o8prouinciarumdjj
^3Pfal.locus . ,i8.^,7
Pie}lasChri{^ianus,eiusquede dcmonibus fententia
^iM/^i„daemoncs 114Pfyches uenerea cum Cupi-
dincQelitatio 217
pueIIa,amoris d^mone obfeffa^S^epiIepticajprods"
moniacahabita 429puellae cuiufda pili in numos
marchicos uerfi jy^puerinuirginemutatus 424pueri dxmoniaci Amfleroda
miquales371
pulli caput quomodo citra
noxaftyloptundatur 47^pupilla» ocuii fpirituu copia
pupiIljBbinxquibufdam fa-
icinatricibus 330Pyrrhonine difputationes 137
pythagorx magi^ ftudiu 135.
translationes 159
Pythiamulier j8i
E X.
Pythias fi
Pythiae puellae de Paulo &Barnabateftimonium 6i
Pythiam pro Samuele,diabo
li fpedru excitafle 16^.167
Pythius cur Apollo ifj"
Pythius(piritus io5(iSi
Pythiu oraeulu unde didii
Pytho. ibid.
Python.Pythonicus (piritut
ii9
QaVseligauit, eandcquot
que foluere ncceile
eft:Canon,anucrus i6z*
inde
laXl^uarftionibfTue tormen'*
tis ftuporem ac taciturni-
tatem inducendi modutmagicus 48^48$
RRAbi Mofis dc magicis mi
raculis fentcntia ^ct
radixSolomonis qu« ^id
radice nulla dzmonem ex^
trahi ^ 51J
RacdMindenlis arx ^if
c Rana uiridi phiitrum 541
ranae Aegyptiae 163
Raphaelis angeli liber 1^6
ratio,animalegis 6fx
rationi quantum in rcrum
miraculis tribuendu J99.
400rattosincantandirati© 118
Razielisatigeli liber 14^
rc<f^ores tencbrarum huiut
feculi JCf
regalefacer^otium 676
A a 4 rcgi-
I N DfeginaCccU 4^J^emmonidolum. ibid.
remora piiciculus philcron
Rerophaidolum 45Renerus Solenander medi-
CLis-. 2,77.405.415
res monftrofE ore reieftse,
an fuerintin corpore 55-1
res narur-ales corporib inna-
fcijqu£E ad maleficia quan-
doqjreferunrur 395:
res natijrales in magno mun- ^JP 93
ses naturales & artificiales
quandoq^ iu.4ieari daemo' iiiacas. ibid.
JF€S plerunqj efle ridipulaj,
quibuslamiaeiaedere cre-
. duntur ^^7'S^^reuelacionum ars ' 153
in ReueIationibu's& appari
tionibus quib.hominibus
. interefieexpediat 75
rex fuper omnes fiiios fuper^
klv 10$
rhamniramus yro
Rhodigium Italiaeopp 184
j-ituum uariecas pro deorummultitudine 46
Robertus Anglicus 140
Rodicofani fabula z6z
$Iogerius Bachon. 140Rolleri & Erici hi{loria'ex
Saxpne Grammat. ij8
Romani facroru ricus aGr^cismutuati 47
Jlomaoorum dii^f. religio-
flis iiodium quale 137. fu-
E X,perltitiomultifaria 4^
rorearbordaemon 114
Rudoiphus Erfurtenfis epi^
fcopus 87
Rugianorumfuperftitio f(5.
f7
rufticus horaru idus in cor-
defentiens 37^
rutafafciniannuletum jio
S
SAadicE rabini de Samije-
lis apparitione fenteri
tia }6^
Sabeilicildcus 3i3.332^'49<^
facerdos ma^us a dasmoneP -
oppreuus 145"
facerdotesAegypti & Gr^ci
medicJncBftudiofi 449facerdotes pro diis fuis &
comedere & colre 30^
facerdotes uidimarum hu-
manarum a Tiberio fu-?
fpenfi 49facerdotum Beli fraus 308
{acerdotum fucus in adujte-
riis 307
facrificiMoguntinenfis dae-
monium tamiliare cuiuf-
modi iii
facrificorum quorundam raa
gicadiuinatio 191
facrificiornm riumerus apudA-egyprios ijo
faga unde did:a zo6. & qu«.
ibid.^
faga; Ixdendse per incanta-
tionem modus 4^4fags ne Chrifti quidem tem
pore,aedum Mofis,cogni
tas
J
I N '
t« 64j
iagstalej,quales noftra as*-
tatecomburunturjpnfcis
ignotse 20<5.zo7
fagarum uocis abufus apudGennanos 131
Sagana uenefiea 646fagitta uolas in dieioy. quid
Pralt. 537
fagittaeinaera eiaculari im-
. winentetempeftateapud
Gothos folitae juSahacat
^309
Saitarumidololatria 44falis conrecrati ufus 4^2lalis uirtus J14. exorcifatio.
ibid.
Salomopis jdololatria ^70
Samaritani 6^2.
Samiorumdealuno 4$:
Samuclis apparitionem fuif-
fe iilufionem , etiam He-braeis uideri 169
pro Samuelis imagine,diabo
li fpedrum a Py thia exci-
tatum i6S'i67
de Samueleuero non cuoca
to , Auguftini fententia
169.171
fandoruminuocatioin morbis ^98
ianguinis ftuxum inhibendi
jBodusraagicus 473fanguinis humani uidima
47.4S
ad Sanguinem fiftendum fu-
»' perrticiofum reraediu 45^7
inSarjs uirginis uiros fepte
• curitaf^uirediaboloper-
miflura I2Q
Satan.Satanas $4*^0$
fathanGe angelus io5.nucius.
ibid.
fathan» inftitutaomniamai
le cohaerere 215
fathana: limites torquendia
Deo praefigi 384fatansB roembra io5
fatanx profligandi metho-dus certifsiroa ^30.^47
fatanae in quos homines ma-ior poteftas a Deo permit
tatur SS^
Saturnus 44.109
Saturni adulterium ab eius
facerdote adminiftratuni
307Saturno infantes oblati 49Saturninus 305*
fatyrus animal 313. diabolus
107
Satvrus an damones ^i^.dii
fatyrii radix Jio
Satyrides infulas 31J
Saul pythoniflas confuiit
-570
Saulis reprobatio i^i.prsua-
ricatio 168
faxearaoles Colonis 247Saxonis Grammatiei locus
56.2j8^
Saxones aScIauis csfi 107
fcalpeUiacies frada per ue*»
nara ingreflaj&c. 400fchedula ridicula collo ap-
penfa contra lippitudine
JCOAa s fthif-
I N Dfchifmatls cxecratio 6i^
l€orpio,diaboIu$ 107
Sergius moaachusMahometipraeceptorpS quo commento prophetafadus.
99ferpens antlquus j^.tortuo-
ius.ibid. 6C107. diabolus.
ibid.
ferpcntes a Nigritis fafcina-»
ferpentum incantatio.ibid.
de Seruatii Saflenipuero hi-
ftoria Z77
M. Seruilii Nolaiii fuperfti-
tio fooSeruius Tullus laris filius fal
fo creditus ^oi.jis
Q.Scrtoriicerua,Dian3B fa-
cra,confultrix luSeth fiiii,angeli appellati 29^
&filiiDei z^6Seuaruaim Airyriorum urbs
SeueriSulpitlilocus 66fexu5 humani mutatio natu-
rahs 422,
SibylhDuifcops 6if
Sjbyilae Erythrae^ de diuina-
tionis uanitatc reatentia
189
Sibyilx,a d^mone uelut co-
dadx yi
Sibyll.i> albae 112
figiliorum aftronomicoruifl
& m.«gicoruuaniuj 477.
4S3.4S9
f\j^ni qnpmoio i malQne,
E X.
an bono d«mone fada,*
fint difcernenda 117
Simon magus e uirgine fc natum mentitus $^^'P9
Simonis magi fafcinum 155.
imago Fauftiniano impreffa237 pr^ftigi«n2.225.fta
tuai^ointeritus. ibid.
firapliciafenfus turbantia&
auferentia 17^fimplicitas eft diaboli illu.
fionib.organum J47fimulachrum nullum exhor-
refccre dacmonem 40?fimulachrorum miraculaper
damoncfierifolita 6^.66
inSinura deipuendi fupcr*
ftitio fii
Snebergiusdxmon tot
Sodomxexitium 40folanifuriofiradix 2§ofolis curfus miraculofe impe
ditus 124
Solomona fuperftitione magicaahenus ^i^
Solomonis liber ijp.radix fif
qu2 ji^
fomniferalamiarum ungucnta cuiufmodi 174.27^
fomniorum obleruatio 127
fomnorinac imagmes 252
fomnus grauis &inquietuf
bfsitudinem parit 6it
fophi,qui Chald^is magi 137
Sophu Vuicri filia fOI
foporisfpiritus io5
fcrtes uarije wnJe 187
fortium eiymon 181
fortilegi qui Ifidcro 178. un-
ded/.
I N D<!e<!i(fti i8i
Sofigenes Alexaridri praecc-
ptor^^.eiuslocus. ibid-
fortJlegium 177
Spartaedealuno 45"
Ipedrum miru 81. <jub didouiAusabierit 93cdriryllogifmi pi
fpeftra cur fortes uiri no ui-
duant 130
Splraundedifta 88
fpirituales aftutix in ccElefti
bus loj
ipiritualesnaturas cu foemi-
nis coire nuUo modo pof-
fe 3iy
fpiritus agensinfilijs contu
macibus 105'. Antichrifti.
io6.Aegypti.ibid. dtemo-
nioru 105". Dei malus loj'.
diuinationis ic6. iwmun-dus. ibid . impoftor. ibid.
irg.ibid.mcdax.ibid^men*
dacioru iij . mutus & furr
duj,Pythiu«,fopori$,timQ
risio^.uertiginis. ibid.
fp\ntu% ad u-indidam creati.
ibid.an pofsint corpora
transferre 141. Imperato-
res,Duces,Comites,Ser-
uij&c.qui iji. immundi &mali unde ^^.mali ,etiana
Dei fpiritus didi 554.mundi 105. cjuales fubftantiae
248.
fpirjtuu immundorum fubti-
Juas&fraus ai^inSreganographia partitio 15:1
fpuere in terram eleuationjs
E X.
tempore iii.(i^ii
ftabulariac foeminac.ftabtilii
Statores dij 4fSteganographialoannis Tri
thcmij ifo.eius ordo lyi
ftella Chnfti natiuitatisin-
dex,qualis i$8
ftellalunaria 94fteliiophiltrum 341
Stephanus Atrcbatcnfis mo-nachus ^2.6.^18
ftercus muris ParaceKi 198
ftercora non habere philtri
uim 344
ftincusphiltrum 341
ftipes fatalis i^6
ftrigs.ftrigts aues lo^-unde
di^ae 27?
ftrumisabigendiscuratio fu
perftitiofa 47*ftruthiodiabolus 107
ftupor in tormentis quofiio*
do diffoluatur 48Jftuporem in tormcntis indu-
centiauerba 482.4$^
fubuerfiqui ^7%
fucciniuit quibus impedia-
tur yor
SuccotBcnothidolum 41
fuccubae, daemonis cxcmplu
320. 321
fuccubi & incubi dffmonit.
prxftjgi» l^o.^M
Sueciae regis in excrcitu h-mia? circumdu^ae 268
Suid^elocus 28^fulphuris uis jop
Sumanus 4^
I Nfupwsrftltlo quompdo religio
nemimitetur 499fuperflitiones pellendis ds-
faonu infidijs exerceri fo
litae 454fupprefsiones 2,8£
fuum pefti^ 43^
Syluani45.qui&:incubi ^ii
Sylueller ij.pont. Rom.ma-
gus 45:0. Gilbertus antea
5^5.de code^hiftoria» ibid.
lynochtides jn
SyrotuindeaAftarte 44T
TAciturnitas in torraetis
quomododifloluatur
48y. eaadem luducentia
licrbi 481.^83
.Tages^ 81
Tamerani Hj
tarantulae raorfujfymptoma
^ ta& curatia 416
iTatiani de daEmorum tenca-'
tionelententii loi
Tatianilocus S7'WTauricorumfacra 49taurusMahometicus 9^
taxilli tormentum 484Tcichiaes fafcinatores 331
teli extmhendi modus magi-
cus 473Temixtitarumfacra jo(j(^i
tepeftatisfedatio impia ^yS.
tepla ingrefsi cur fe relperge
refolitietia apudueteres
2.04
jbTenebris cur aliqua collu
cerc uideancur 94
D E X.
tentationis caui^ ^^x
inTentationeomni acquie-
fcendu uoiuntari diuinoe
tentatores daemones iijr
tcrniftratores daemones 109
terreiuiruncuii. ibid.
Tertullianiiocus ^p.yeJ.jS.
d^.i^^p-exhortatio 442,
teftes monachofano nolen-
tiq; exefti 410
teftjculos incatatione no adi
mi 3097iTUPiJtf a diabolo interdu
cieri 6§(iio
tetrici familiares dsmonesTeutates Galioraidolu fo
thaninim diabolus lej
Thamuzidolura 43Thartacidoium 42Thayfafl. 398theangelis radix i^o
Thebanoru idololatria 44Thebit annuii 477di?iS7!&£ 12 9TheodorusByiantinus 230^
Theodorus Gronius conful
Vucfalien(i$ jzf
Theodorusiurifc. 95.184
Theodolijludaeorura princi
pis cumPhilippo argenta
riocGlloquiura 289Theophrafti Paracelfi lemu^
res pellendi modus 439.eiufde Paragramon ritem
eiufdem feClatorum impudentia 1^6
therianarcjE uis 438the-
I N Dthefaurum Inquiredi modus
roagicus 478(<J4f
TheHalica mulier,Prouerb.
theurglcaecofecrationes 134
Theutus daemon apudPlato
nem iijT
Thibiorum gens ^jo.InPon-r
tOjnonpoflemergi 589
Thiio a dracone interfedus,
herbaeuireltituitur 175
^v/iu7if(u cur Homero di-
flxmulieres 225-
Thomse Hb«rmagicus 139
Thornumen 4 5
thus yio(4yi
thuris ecereo Pafchali uius
Tiberij CsEf.oculi 331
tibicinis OmnicolorisHani.
melaehiftcria 8y
Tibil^nusNoricoria deus 44Tibullilocus 208
timor nodurnus lo^
timorisrpiritus. ibid.
tirnorem fortcs imagines gi-
gnere Z50
aTimore no(flurno no me-tucndumquid ^u
tipula 422
Tirefiaeuaticinia^S.uatis in
fcEEiinammutatio 42^Tiridates magus 20JTobiaeangelus 346TobiiE caftitatCj&ad Deum
oratione fugatum dasmo-
nium 5»r
in Tobiam nihil permifFum
diabcio,cur 120
togarum ipecies quando P..0
E X.
roaBuifaB fotolerantix exempla SS7^5S^Tonantes dij 45(39^tophacei calculiin uteronati
tophus 400 a colico laboran
te deiedus 398. in iuuenca
TU uentrereperiri folitus,
qualis 4Co.itein iunduris
morbo ardculari laboran-
tium 395Cormenta cjuomodo quida
non fentiant 481.4^5
tormentis fides non adhiben
da 62i
inTormentis ftuporSc taci-
turniras quomodo difibU
uatur 48j
Triballoru fafcinatrices 330Trifmegiftus Mercurius ma*»,
gus i3(J.eiufdem de dcemoDU lapfu fenteotia 35". item
de fpirituum nominibustradatus 147
Tritemius magus i^-o. eiufde
Steganographia. ibid.
TroianorumdeaVefta 4JTrophonij oraculum 93;
trulli doemones quales iii
Tucciauirgo Veftalis 158
TulIiHoftilij interitus 141
Turcae cuiufdam miranda 9^Turcarum magica diuinatio
189
turelares dij 4^Tyberius Atinius 497typho 24<J
Tyranni facerdotis adulte-"
riura 307.308
Tyri intericusabEfaJa pra;-
di<^us
4i<^us
I N DS9
VAlentinianihserecicii^o
Vaicnaaa 510
Valenj iviax.locus (54.181
Varronis coramenticiorura
deoruni num«rusuafa iniquitatiSjSc furorisjdg
mones lyf.item ir^ mortiS'
ibid.
uates diaboH cuiufmodi yi.ja
tiedes portarum uaneno in.i«
fedae 355
Veia uenefica 645*
uenator,diabolus 106
uenefica magia 531
ueneficaru appellatio 151. ars
fola pertimefceda dyS.poe
hx ^44.(^4? (nis 131
lieaeficus pro mago Germa-«enefici i6.1ege Mofis tolli
iufsii§.u6.quiproprie di
ceadi 334. quomodo lae-
dant animatia j^/.ratio 9.
ueneficorum puniendorum
modus i8.(duj^4
contra Veneficura q uid agen
Uenefici genus quo pecus pe
ritjuaris 34^ucneficioinfe(fli qualcs 438.
eoru fymptomata. ibid.
ad Veneficia fcEminae uiris
procliuiores 6^^.6^6ueneficiorum rrimorabilia
exempla 331
ucneaa intro aflumpta 436.
cotadulajdentia, ite hali-
tu. ibid.
Veneciaaellofuaabulus ^6
E X.
uentriculi dolores 5f4uentricali orificium neruo*
fum,& ualde fenfile. ibid»
uentriloquiiip. quiAug.igj
uentiuenales ifj
Vcnu$ Arabum dca 44. Pa-phiculta, ibid.
Veneris impotentiae remc-dium magicura 47J
in Venerea lue laborantiQ lo
tioanimalcula quoeda in-
hatare 39^uerbena fio
VerbumDei non mortua litc
ra,fed fpiritus & uita 47^«fpirituefficax jij
Verbi Dei abufus ^j-j". 454.470.genuinus ufus. ibid.
uerbanihilimmutare nifiau
ditum 485^.487. ftupore Sc
taciturnitatein tormentis
iaducentia ^Si.^S^.^S^^
uerbis imprecationu nemun em po fl e 1£ d i 5:9 9 . (Jo o .•
inftituto confbnis in eli'*
roinando fatana elTe opus
uerbafcum 474uerita$,certaBrei noticia<5jo
inprofundo abftrufa 7.n5
quxrendaamortuis i6f
uentatepofle etiaadiabolo,
licetmendace dici 171
uermis oflo pedum longitu*
dinearurtito eiedus 398.
equum infeflancis cura •*
tio 4f8.4f?udrmei prodigiofos inter-»
dumin hominttm finibus
nafci.
I N Dt2iC6i ibid.
nertiginis fpiritus io6
Vefpafiani miraculu JO5.J04.
VeftaTroianorumdca 4^ueterinarix artis autores J63
ueronic«hcrb«gloria 510
uidimae human« a diabolo
cxcogitatae j^
Midim» ranguiuis humani
47.48Vidlonadca 45"
Vinccntij fabulof^narratio*
ncs 5i8'Si9
nc Vmum inuertatur,ruper-
ftitiofum rcmedium 457 .
Virg.Iocus 43.65.uS.1S0.1Si.
207. 209. 211. 271. 301. 340.
54^.415.438.^10,639. fpiri'
tu fe obiclTam puclla qu^-
dam faHa 531
£ne Viri femine cur multi na
ti fingantur 304.305
abfqjViri feminc pr^ttrChri
flum,nemonatus 301
uirgo religiofa apud IIoIUn<-
dos ob incubu dsmonempraecjpueexufta 275
iairgincs omnes hymcnc dotatszS^. inde 285.288.
iirginitati$indici3,ex Mofedeclarata 284.287
lirunculimoQtanijiii. terrei
109
is quid 659^italis Bcfumbxus medicus
ituliaurciadorati 43iculorum adotatio 47
E X.
VlricusMolitor ^,520
Vlricus NeureflTcr 371
ulula^jdiabolus 107
ultores fcelerum dftmoues
Vlyfsis fociorura mutatio.
4i8.i(20
uoces an «llae cum cocH
imaginibus cooueaiant.
uolucres coeli IC7
uoluntas non omnis punien- ^
da 640.541Vortigernwsrex 318
upupac penna" yii,ouum/ibid.
iy«ctf;rtT«f dsemones curEmpcdocli $s
Vranus Poenorum deus 44urfini cercbri efus 422in Vtero nati tophicci calca
ii J96Vuafdath deus 4jVueli pagi damoniaca fida
448Vuerteti occlufarum monia*
lium dsemoniacaru hiflo-
ria 374Vueruuolf 237
Vuefalienfis exorcifta hifto"
ria 524Vuieri cognomen La^inum
Pifeinarius ji^.cd^^^tdia-
boli conatuii) uires 58 pa-
renresi09.i'ratrss ii'^
Vuiero lares familiares in £b*
dibus parentum fuoruob-
feruati. ibid.
Vuildftadia 408Vuinandus monachus exor-
ciU»
I N Dclfia SH
VulcanusLemni cultus 44uulturum partus 301
Vuolfenbutel arx $87
"ViiymmariaDuringoru opp.
427X ^
V Antftus hi%)ricus 175
lA-Xurguminae 240
ZAbuIus maguf 15^ .
Zachariae Babylonij li-»
berij^.prophetselocusj-i
Zairagia ars difHcillima 1S6.
E X.
Za.ntefae mulieris {pecie iii^'
' boliisdeS.Francircomen
titus 87
Zamolxis magus ijf
Zaratus magus. ibid.
Zarmocenidasraagus. ibid.
Zarois magi interitus 141
zauberer iji
Zenobia ab Aureliano cur di
mifli 640Zoroaftres Perfa Ororaafi
F.i^^^.magii repertor.ibid/
idem qui & Mefraim . i-
bid.
2ijro,diaboIus 107
F I N i Sv
M
k
it, .
w
m
I
f
^'
:*€
N'1&.
r'"^-
i
/