महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ ....

105

Upload: others

Post on 31-Aug-2019

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ
Page 2: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

मह�भ�रतमह�भ�रत खड स�ळ�व� (वनपव�)

अश�क क�ठ�र�ई स�ह�त� पह�ष�न

Page 3: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म��भ�र� मर�ठ� अन�व�दक : श�. अश�क क�ठ�र� [email protected] �� प�स�क���ल ल�खन�च� सव! �कक अन�व�दक�कड� स�रह$� अस%न प�स�क�च� हक&व� त����ल अ&श�च� प�नम�!दण व� न�ट, हचतपट हक&व� इ�र रप�&�र करण��स�ठ� अन�व�दक�च� ल�ख� परव�नग� घ�ण� आवश�क आ��. �स� न क�ल��स क��द�श�र क�रव�ई ��ऊ शक��. ई स�ह�त� पह�ष�न G1102, Eternity, Eleventh floor Eastern Express Highway. Thane, 400604 www.esahity.com [email protected] ©esahity Pratishthan®2018

• हवन�म%ल� हव�रण�स�ठ� उपलब9.

• आपल� व�च%न झ�ल��वर आपण �� फ<रवड! कर शक��.

• �� प�स�क व�बस��टवर ठ�वण��प�व? हक&व� व�चन�व�ह�ररक क�ण���� व�पर करण��प%व? स�ह�त� पह�ष�नच� ल�ख� परव�नग� घ�ण� आवश�क आ��.

पक�शन : १० म� २०१९

Page 4: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

- अन�व�दक�च� द�न शबद -ह�&द% म�न���� ज�� क�&�J रचन� सव!म�न� आ��� त����ल एक म��भ�र� आ��. ह�&द%&च�� सगळ�� पर&पर�, च�ल�रर��, स&सक�र ह�&च� म�ळ& म��भ�र��� आ���. चPकस ह�&द% व�हकल� ब��!च व�ळ� अम�क पथ� क�& पच�र�� आल� अस� पश पड�� पर&��, त��च� सम�9�नक�रक उतर म�त त��ल� हमळ� न���. च�र जण च�र कलपन� स�&ग��� व त��च� गU9ळ उड��. �� ��ऊ न�� व त�� वह�व�ट�, पथ� ह�&च� म%ळ क�ठ� आ�� �� ल$�� ��व� ह�स�ठ� �� प�तन आ��, �� अन�व�द व�चल� कV, त�� पश�&च� सम�9�नक�रक उतर& हमळ��ल अश� म�झ� अप�$� आ��. म�ण%न, म� म��भ�र� ह� म��क�व��च� मर�ठ�� अन�व�द करण��च� ठरवल�. आ�� प�X� म��भ�र��वर बर�च लल��ल� ग�ल� आ�� व ह�प�ढ�स�द� प�षकळ लल��ल� ज�ईल पण म��भ�र�, जस] आ�� �स], एक श̂$हणक म�ध�म म�ण%न व�चक�&न� हमळण� आवश�क आ�� व �� ह� भ�ष�&�र�न� म� व�चक�&न� द�� आ��.म��भ�र� �� एक म��क�व� आ��. अस] म�ण���, �� सव�!� म�ठ� ग&थ आ��. म� म�त अन�व�द कर��&न� �� गद�� क�ल� आ�� क�रण, मल� कहव��च� अ&ग न���. म��भ�र��च�� उपलब9 पह�&� क�&�J भ�द आढळ���. त��स�ठ� सगळ� भ�द भ�ष�&�र�� घ��ल� आ��� म�णज�, क�&�J र��cन ज�व% न��. त�� हशव��, स�म�न� व�चक�&न� कथ�भ�ग अल9क च�&गल�� पक�र� समज�व� म�ण%न क�&�J ट�प� हदल�� आ���. म�झ� व�चक स�9� मर�ठ� आ��� ज��&च� ज�न म�जक� आ�� अस] गe��� 9रन म� अन�व�द�च� भ�ष� ब�ळब�9 मर�ठ� ठ�वल� आ��, त��म�ळ] क�ण�ल��� �� स�जपण� व�च�� ��ईल व समज�ल. क�&�J ल�खक अश� ग&थ�च� अन�व�द कर��&न� प�च�न��च� अन�भव ��व� म�ण%न म�द�म प�च�न (Archaic) शबदप��ग व�पर��� पर&��, म�झ� अस� अन�भव आ�� हक&, ब�g��क व�चक�&न� �� व�चण��स त�स ����. म�ण%न भ�ष� आपल� न��म�च�च ओघव�� ठ�वल� आ��. म��भ�र��च� अठर� पव! आ��� व त�� आ9�च� अस� आहदपव! म�ण%न एक ज�डल� आ��. आहदपव�!म�ळ� म��भ�र����ल म�ख� कथ�भ�ग�च� प%वjह���स व�चक�&न� समज�ल. आहदपव�!� ह�&द%&च�� अन�क प�र�ण�&च�� म�ळस�त�च� कलपन� ����. म�ण%न �� म�झ��म�� फ�र म�तव�च� आ��. म� म�त अन�व�द करण��च�� स���स�ठ� स&प%ण! म��भ�र� च�ळ�स�प�$�&

Page 5: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ज�स� ख&ड�&� हवभ�ग%न हदल� आ��. त��म�ळ] इ&टरन�टवर चढव��&न� व उ�रव��&न� स�प� ज�ईल अश� अप�$� आ��. त����ल �� स�ळ�व� ख&ड आपण आ�� व�चण�र अ���, त��� दPपद� �रण पव! आपण प��ण�र आ���. म��भ�र� क9� लल��ल� ग�ल� अस� पश न��म� �� व�चण���!च�� मन�� ड�क�व�� म�ण%न त��बदल थ�ड� लल��� आ��. म��व�र व गP�म ब�द आपल��ल� म���� आ���, स�9�रणपण� इसव�सन प%व! ५५० वषj �� द�घ� म��न�भ�व ��ऊन ग�ल�. जर म��भ�र��च� रचन� त�� आ9�च� अस�� �र त��च� उल�ख त�� क�ळ���ल ज^न व ब�द स�ह�त��� हनहn�च आल� अस��. ब�द�ल� स�&ख�म�न� अस] स&ब�9���. क�रण, त��च� �तवज�न स�&ख� हवच�र�वर आ9�र�� आ��. व��स�&च� भगव� ग��� व�द�&��च� �तवज�न म�&ड�� ज� ��लन�न� अव�!च�न आ�� व स�&ख� हवच�र �� ह�&द% �तवज�न���ल पह�ल� म�णज�, सव�!� ज�स� ज�न� समजल� ज���. जर �� ब�द�च�� आ9�च� अस�� �र हनहn�च त��च� पभ�व ब�द�च�� हवच�र�&वर झ�ल�ल� हदसल� अस��. हवश�ष करन �� द�घ� र�जघर�ण��च� ���� म�णज� त��&च� हश$ण त�� क�ळ���ल सवpतम असण�रच मग त��च�� अभ��स�� ग���, कe षण �� आल� अस��. हवश�षकरन जर �� द�घ� 9म�!वर क�म कर� ���� �र �� अप�ह$� आ��. पर&��, पत�$ अस] हदस�� हक&, त�� द�घ�च���� �तक�ललन स�ह�त��� �� उल�ख आढळ� न���. ह�च� अथ! म��भ�र� त�� न&�रच�� क�ळ�� रचल� ग�ल� अस�व�. द �सर� अ&द�ज अस� कV, व�द�&� �तवज�न लल��ण�र� व��स व म��भ�र�क�र व��स एकच व�हक ���� अस] स�9�र म�नल� ज�� आ��. व�द�&��च� स�र म��भ�र����ल ग���� आ��. व�द�&� �तवज�न�च� उगम त��च स�म�र�स झ�ल� �� सव!म�न� आ��. म��भ�र� लल��ण�र� व��स स�&ग���, व�द�&च� हवसर पड� च�लल� आ�� �र� �� ज�न स�प�� भ�ष�� स�म�न��न�& समज�व� म�ण%न कथ�रप��%न �� उपलब9 व��व� ह�स�ठ� त��&न� म��भ�र� �� क�लपहनक रचन� क�ल� आ��. अस] सव! प���� आपण अ&द�ज कर शक�� हक&, म��भ�र� इसव�सन प%व! ४००च�� स�म�र�स म�णज�, सम�ट अश�क�च�� आ9� लल��ल� ग�ल� अस�व�. म��भ�र��� सव�u व��स एक प�त अश� भ%हमक� कर��&न� हदस��. त��पम�ण� कe षण म�ण%न ज� प�त आ�� त��च� सगळ� क�!व� प���� व��स ज��&च� खर� न�&व कe षण द̂प��न आ��, �]च कर�� आ��� अस� व�ट��. म�णज� म��भ�र�क�र व��स त��&च�� रचन�� द�न भ%हमक�

Page 6: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

कर��&� अस] म�ण�व� ल�ग�ल. त��म�ळ] अस� समजण��स �रक� नस�व� कV, म��भ�र� त��&च�� कलपन�&च�च एक भ�ग आ��. कद�हच� अस] म�ण�� ��ईल कV, म��भ�र� �� एक द&�कथ�&च� स&ग� आ�� व त��द�र� न^ह�कम�ल�� हशकवण��च� प�तन झ�ल� आ��. म�झ�� म��, अश� चचj� व�ळ व�थ! न घ�लव��& ह�&द%&न� म��भ�र����ल कथ�&�%न क�� स�&ग�व��च� आ�� �� प��व�. एक ऐह���लसक दस�ऐवज म�ण%न म��भ�र� उप��ग� ��ईल अस] व�ट� न���. म��भ�र����ल कथ� प����, त����ल अह�र&लज� पस&ग �]च स�&ग��� हक& �� सगळ� कप�लकललप� आ��. पर&��, त��&�%न ज� हशकवण��च� प�तन झ�ल� आ�� �� अपह�म आ��. आपल��कड� इ&गज�&न� स�&प�च� हश$ण पद�� आणल� त�� आ9� ह�&द %&��ल हदज, प�ठश�ळ�&�%न प�थहमक हश$ण घ�� अस�&. त��� पथम, अ$र ओळख न&�र गहण� व म��भ�र� हशकवल� ज�ई (प�र�ह�� ब�हण�&च�� प�ठश�ळ�&�%न त��हशव�� कम!क�&ड�च�� प�थ�� हशकवल�� ज��) �� ल$�� घ��ल� प�ह�ज�. क�रण, म��भ�र���%न म�णस�ल� ज�वन कस� जग�व� त��बदलच� म�ग!दश!न हमळ��. म��भ�र� �� एक श̂$हणक म�ध�म म�ण%न व�पर�� ����. आपल�� हशव�ज� र�ज��&च� हश$ण म��भ�र���%नच झ�ल� ����. त���%न ज� हन��श�स हशकवल� आ�� �]च आपल� हश$ण ����. म�झ��म��, ��&च उद�श व�चक�&न� ड�ळ��सम�र घ�ऊन म��भ�र� व�च�व�, 9�हम!क ग&थ समज%न भ�बड�पण� व�च% न�� क�रण �� 9�हम!क ग&थ न��� अस� म�झ� म� आ��. म��भ�र��� अन�क बPद�क& आ��� जस] भगव� ग���, हवद%र ग���, कहणक ग���, व��9 ग��� वग^र�. �� सगळ� ज�वन�च� ज�न आ�� म�ण%न पत��क श��ण� ह�&द%, म��भ�र� व�चण��� ठ�व�ल �र त��च� भल� ��ईल. त��&न� �� स�जपण� हमळ�व� म�ण%न �� पप&च आर&भल� आ��. ई-स�ह�त� त��च� हवन�म�ल� हव�रण करण�र आ��� म�ण%न त��&न� श�शu 9न�व�द. अश�क क�ठ�र�

Page 7: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म�झ� ई-म�ल – [email protected] [email protected] ह� वरन आपण म�झ��श� स&पक! कर शक��.ह� प�स�क�च� म�दण करण��स�ठ� अन�व�दक�च� आ9� परव�नग� घ�ण� आवश�क आ��. न घ��ल��स �� ग�न�� ठर�ल व त��वर ��ग� क�रव�ई ��ईल. ह� ई-प�स�क�च� हवन�म�ल� हव�रण ई-स�ह�त� करण�र आ��� पर&��, �� ई-प��स�क क�ण��� क�ण�ल��� हवन�म�ल� भ�ट द�ऊ शक��.

म�झ� बल<ग – Ashok Kothare, http://ashokkotharesblog.blogspot.com/ for stories I reckon, http://kotharesviews.blogspot.com/ for philosophy Ideas and tips on any subject, http://kotharay.blogspot.in/ for

intelligent discussions. Freedom of Expression, http://kothare-thinks.blogspot.in/

My Marathi Blog, http://kothare-marathi.blogspot.in/ मल� अस� व�ट��

Page 8: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

- वनपव! प�ढ� च�ल% -- म��भ�र� ख&ड स�ळ�व� –

ह� स�ळ�व�� ख&ड�� ��म�� दPपद� �रण पव! व�चण�र अ���.

दPपद� �रण पव! स�रभ�ग पह�ल�

व̂श&प��न ब�ल���, एक� हदवश� जस� द ��p9न�न� स�&हग�ल� ���� �स] द �व�!स ऋष� त��च� द�� �ज�र हशष� घ�ऊन प�&डव�&च�� हठक�ण� ज���� ज�व��& प�&च�� प�&डव व�मक� $� कर� ���� व त��&च� पतन� ज�वण�च� सगळ� आट�प%न आर�म कर� ���� त�� अरण��� ज�थ� प�&डव�&न� वस�� क�ल� ����. ��ल9ष�र त�� सगळ��&न� त��&च�� कड� ��� असल�ल� प����. �� त��च�� भ�&व�&न� उठव�� व �� सगळ� द �व�!स�&च� सव�ग� करण��स�ठ� प�ढ� �����. ��� ज�ड%न �� सगळ� त��&च� सव�ग� कर��� व त��&न� बसण��स�ठ� आसन द����. त�� ऋषJच� �� �थ�हच� आदर��थ� कर���. ��ल9ष�र त��&न� ���प�� 9�ण��स�ठ� हवन&�� कर��. द �व�!स समज� न���� कV, �� प�&डव त�� सगळ��&च� कस� ज�वण�च� करण�र त�� वन��. �र� �� व त��च� हशष� ���प�� 9�ण��च� क��!कम उरकण��स�ठ� हनघ���. �� म�न� जवळच असल�ल�� झ��!कड� म�खम�ज!न करण��स�ठ� ज���. त��व�ळ� त��&च� पतन� हवच�र�� पड�� कV, एवढ�&स�ठ� क�ठ% न अन आण�व��च�. बर�च हवच�र क�ल��न&�र ह�ल� एकच आश�च� हकरण हदस�� व �� म�णज� श� कe षण. �� जन�द!न�च� प�थ!न� कर ल�ग��. �� त�� प�थ!न�� कe षण�ल� स�&ग�� कV, ��झ�� अफ�ट स�मथ��!न� �% ��झ� भक�&च� ल�ज र�ख. �% जगहन�&�� आ��स. हनषप�प��&च� त��� आ��स. �% सव!श�ष आ��स, �% सव�&भ% आ��स, ��ल� समजण� स�म�न��&न� व म��न ऋषJन�स�द� अशक� आ��. अश� ��ल� म� हवन&�� कर�� कV, ह� पस&ग��%न मल� फक �% आहण �%&च व�चव% शक��स. अर� म�झ�� द�व�, कe प�ळ% द�म�दर�, ज��&न� क�ण� न��� त��&न� �% आ9�र अस��स. �% कe षण वण? व ��झ� न�त रकवण?, ��झ�� अ&ग�वर हप��&बर अस� �% म�झ�� मद��ल� ��. �% ह� सeष�च� क��! व हवघ��� आ��स, �% हवघन���! आ��स. �% म�झ� ल�ज आ9� एकद� र�खल� ����स �श� आज र�ख क�रण ऋष� द�व�!स आमच��कड� अह�थ� म�ण%न आल� आ���.

Page 9: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

�� कe षण�च� क�क� ळ��न� क�ल�ल� प�थ!न� ऐकल��वर द�म�दर ��थ� अव�र�� व ह�ल� ब�ल�� कV, त��ल� सप�ट%न भ%क ल�गल� आ��. �� ऐक% न दPपद� आणख�नच गU9ळ%न ज���. �� त��ल� घ�बर� घ�बर� स�&ग�� कV, �� श�वट� ज�व�� व त��न&�र �� सगळ� भ�&ड� सवच� करन ठ�व��. आ�� क�ठ% न आण% ��झ��स�ठ� ख�ण�? त��वर कe षण ह�ल� भ�&ड� आण�व��स स�&ग��. �� �� भ�&ड� आण��. जन�द!न त�� भ�&ड�� श�9 घ��� व अख�र�स त��ल� त�� भ�&ड�च�� कड�ल� एक भ���च� श�� व कणभर भ�ज� हचकटल�ल� हदस��. त��बर�बर �� �� कण ब�ट�&न� क�ढ�� व च�ट%न ख���. त��न&�र �� प�ट भरल��स�रख� ढ�कर द���. �� सगळ� दPपद� अच&हब� ��ऊन प��� अस��. कe षण ह�ल� ब�ल�� ह� अन�न� �र�च� प�ट भरल� आ��. त��म�ळ] �� �ज�� अघ�! घ�ण�र� द�व ��झ��वर पसन ��. त��न&�र �� ह�ल� स�&ग�� कV, आ�� ��झ�� अह�थJन� ज�व��ल� ब�ल�व. ह� भ�&ड��%न त��&च� ज�वण हनघ�ल, �� त��न� पर�स. �� ऐकल��वर अह�श� आन&द�� �� प�&च�ल कन�� त�� ऋष� व त��च�� हशष��&न� ज�वण�स ��ण��स�ठ� ��&क म�र��. पर&��, सन��स� ��थ� असल�ल�� हन�ळ प�ण� असल�ल�� झ��!� ड�बक�� म�रक अस��&न� त��&न� अस] व�ट% ल�गल� हक&, त��च� प�ट भरल�ल� आ�� आहण त��वर ज�स� ख�ण� ��ग� ��ण�र न���, अस] हवच�र त�� सगळ��&च�� मन�� ��� ����. �� सगळ� स&न��स� त��&च�� ग�रल� स�&ग��� कV, �� आ&घ�ळ कर� अस��&न� त��&च� प�ट भरल��स�रख� व�ट% ल�गल� व आ�� ज�स� ख�ण� जमण�र न���. �� ज�वण त�� म�ऊल�न� ���र क�ल� आ�� �� कस� आपण ख�ण�र? त��वर र�जष? द�व�!स त��&न� ब�ल���, "जर ��म�� त��&न� क�ल�ल� ज�वण भ$ण क�ल� न��� �र �� म�ठ� अपर�9 ��ईल. त��&न� एवढ� प�म�न� ���र क�ल�ल� ज�वण जर आपण ख�ल� न��� �र �� त��&च�� �प�स�मथ�!न� आपल� न�श कर शक���. क�रण अश�र���न� व�ढल�ल� ज�वण न ख�ण� �� �जम�न�&च� अपम�न करण��स�रख� ग�न�� आ��. मल� म���� आ�� कV, ��ल9ष�र �� एक र�जष? आ�� व त��च�� शबद�� फ�र म�ठ� शक� आ��. अर� हशष��न�, ज� �र�च� भक आ�� त��च�� व�ट�ल� न ज�ण� �]च क�व��&�� उहच� अस��. प�&डव व�स�द�व�च� भक आ���. �� म�ठ� �पसव� आ���, त��&च�� �तवहशल��� क�&�J कम� नस��. �� व�सथ अस���. �� म��!द� �तव�च� प�लन क�ट�क�रपण� कर���. त��&च� र�ग आपल��ल� परवडण�र� न���. प�� त��&च� पतन� प�&च�ल� आपल��ल� व�र&व�र ब�ल�व� आ�� ज�वण�स�ठ�. म�ण%न ��म�� म�झ�� आज�न�

Page 10: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

��थ%न लवकर पस�र व�� ��बड��ब, प�ठ� वळ%नस�द� प��c नक�. ब�क� त��&न� कस� श�� कर�व��च� �� म� प��cन घ���". त��&च�� प�ठ�पठ द�व�!सस�द� अदष� �����. �� थ�ट बह�कड� प���च���. ��थ� �� बह�ल� �� हवल$ण अन�भव स�&ग��� ��व��& बहद�व त��च��कड� प��� लसम� कर� ब�ल���, "अस&ग�श� स&ग म�णज� प�ण�श� ग�&ठ", अश� म�ण आ�� त��च� पत�� ��ल� आल� आ��. पथम �% एक बहष? अस%न�� त�� अस�र�&कड� (द��p9न) क�& ग�ल�&स? ��थ� त��च� प��cणच�र घ��ल�स ��व��& ��ल� ल�ज कश� न��� व�टल�? त��च� फ��द� घ�ऊन त��&न� ��ल� अडकवल� व �% हवव�कश%न� झ�ल�ल� त��� फसल�स. �� एक� बहष?ल� श�भण�र� नव���. ��ल� ��झ�� लसद�च� गव! झ�ल� आ�� म�ण%न �� ��ल� स�व9 करण��स�ठ� ��जल� ����. आ�� �% म�र पव!��वर ज�ऊन �पn��! कर आहण �रवल�ल� श�� प�न�� प�प कर�व� न����र ��झ� आणख�न ��!स ��ईल". �� बहद�व�&च� ऐकल��वर द�व�!स ��थ%न �डक म�र पव!��कड� हनघ%न ज����. व̂श&प��न न&�र स�&ग���, �� सगळ� ब�हण द�व�!स�च�� स�&गण��वरन ��थ%न प�&डव�&बदल भल��च 9सक� घ���� व 9�मठ�क� पळ%न ज����. दPपद� त�� ब�हण�&न� श�9� त�� झ��!कड� ����. ह�ल� ��थ� क�ण��� हदस� न���. ��थ� वस��ल� असल�ल� म�न� ह�ल� स�&ग��� कV, �� अह�थ� अच�नकपण� झप�ट�न� हनघ%न ग�ल�. �� त��&च�� क� ट�� ���� व ��ल9ष�र�ल� �� स�&ग��. पर&��, �� प�म�हणक प�&डव त��&च�� त�� अह�थJच� व�ट प��� र�����. र�त झ�ल� �र� �� ��� न���� म�ण%न श�वट� ��ल9ष�र समज�� कV, त�� ब�हण�&न� आपल��ल� फसवल�. �� त�� ब�हण�&च� व�ट प��� र�����. प�&डव त��&च�� ध��न�� ज���� कV, �� कस� झ�ल� �� समज�व�. त��व�ळ� श�कe षण ��थ� अच�नक अव�र�� व त��&न� ब�ल��, "��म��ल� त�� र�ग�ट ऋष�प�स%न 9�क� ��ण�र अस] ��मच�� दPपद�ल� व�टल� म�ण%न ह�न� म�झ� 9�व� क�ल�. म�ण%न म� व�ग�&न� ��थ� आल�. पर&��, आ�� ��म��ल� द�व�!स�च� हभ�� ब�ळगण��च� क�&�J आवश�क�� न���. क�रण �� द�व�!स ��मच�� �प�स�मथ��!न� घ�बरन पळ%न ग�ल� आ��. वनव�स�� ��म�� ज� पहवत ज�वन जगल�� त��म�ळ] ��म�� फ�र शहकम�न झ�ल� अ���. खर� ग�ण� क9��� अश� द�व�!स� स�रख�� ��ग��&न� घ�बर� न����. ��म�� प�&डव 9न� झ�ल� अ���. आ�� म� पर� ज���".

Page 11: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, कe षण�च� �� आश�सक उदग�र ऐक% न �� प�&डव आहण त��&च� ब��क� स�टक�च� श�स घ����. �� त�� त��&च�� सख��ल� ब�ल���, जस� ब�डत��ल� ��ड� व�चव�� �स� �% आम��ल� आज व�चवल� आ��स. त��न&�र कe षण अ&�9�!न प�व��. त��न&�र त�� अन�भव�न� �� सव��ल� ज�स� स�रह$� समज% ल�ग���. अस� ��, त�� अरण��� प�न�� त��&च� भटक&�� च�ल% ठ�व���. अर� जनम�ज��, म� ��ल� �� कथ� स�&हग�ल� लजच�� बदल �% हवच�रण� कर� ����स कV, कPरव प�&डव�&न� स��वण��स�ठ� क�ण�� उद�ग कर� ����. अश�रर��न� त�� कPरव च�&ड�ळ चPकड�च� आणख�न एक ड�व फ� कट ग�ल�. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� पह�ल� भ�ग स&पल�.

Page 12: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग द�सर�

व̂श&प��न स�&ग� अस���, भर�व&श�च� �� ��द� त�� कम�क अरण��� भटक� ����. हशक�र करण� व ��थ�ल वनश� अन�भवण� अस� त��&च� हदवस ज�� ����. �� प&ड�च� म�लग� ज� स�$�� इ&द ���� ��थ� आपल� सम� व���� कर� ����. त��&च�� बर�बर असण���! ब�हण�&न� ख�द हमळ�व� म�ण%न �� सव!त मeग�� कर� ����. त��क�ळ�� त��&च� ब��क� दPपद� एकट�च त��&च�� क� ट�� र��� अस]. ह�च�� बर�बर म��न हवरक हतन�हव&द% अस�&. त��&च��स� प�&डव�&च� प�र�ह�� 9Pम�स�द� ����. त�� स�म�र�स, लस&9च� र�ज� वe9�$त त��च�� म�ल�&स�ठ� म�लग� प��ण��स�ठ� त��च�� ज�म�हनम��स� त�� कम�क वन��%न ज�� ����. त��ल� सलव�च�� र�ज��� त�� क�रण�&न� ज�व��च� ����. कम�क वन�� �� त��&च� ड�र� ट�क���. ��थ� त�� हनब�ड र�न�� त��&न� प�&डव�&च� क� ट� हदस�� व त��च स�म�र�स दPपद� त�� क� ट�च�� ब���र दरव�ज�� उभ� ����. ह�च� स�द�! प��cन त�� र�जप�त�&न� आn�! व�ट��. त��&न� श&क� ���� कV, ह� क�ण� द�व��, अपसर�, न����र क�ण� म���व� र�$हशण आ�� क�&?ह�च�� अपह�म स�द��!वर �� र�जप�त ल�ब9 झ�ल�ल� अस���. �� ह�च��कड� एकटक प��� र�����. लस&9च�� र�ज�च� म�लग� ज�दथ ह�ल� प��� र���� व त��च�� मन�&� हवच�र ���� कV, जर आपण ह� स�&दर�ल� आपल�� बर�बर न�ल� �र आणख�न क�ण� म�लग� प��ण��च� आवश�क�� र��ण�र न���. ह�च� हनषप�प ल�वण� �� हवसर शक� न���. �� त��च�� हपत��स, वe9�$त�स त��च� उद�श स�&ग��. �� त��न&�र त��च�� क�ट�क न�&व�च�� एक� स�थ�द�र�ल� जवळ ब�ल�व�� व स�&ग��, "अर� क�ट�क�, त�� स�&दर�कड� ज�ऊन ह�च��बदल क�&�� म����� हमळवण��च� प�तन कर. �� क�ण आ��, ��थ� क�� कर��, क�ठ% न आल�, ह�च� आई ब�प क�ण, ह�च� प��बदल स�द� चPकश� कर, अस� सगळ� हवच�रन �� आम��ल� स�&ग". त��ल� आणख�न स�&ग�� हक&, �� क�ण� म���व� र�$हशण आ�� क�& त��च� स�द� अ&द�ज घ�ऊन ��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� द �सर� भ�ग स&पल�.

Page 13: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग ह�सर�

क�ट�क त�� पम�ण] दPपद�कड� ज��� व ह�ल� ह�च��बदल हवच�रण� कर��. �� ह�ल� ब�ल��, "अ�� स�&दर� ह� वन�� आपण एकट� अश� क�& उभ�� अ���, आपण क�ण� मन�ष� अ��� क�& अपसर� अ���? आपल��ल� अश� भ�&कर वन�� अस] एकट� अस��&न� हभ�� व�ट� न��� क�&"? कद�हच� आपण क�ण� द�व�� अ��� क�&? क�& क�ण� द^त� स� अ���? कद�हच� आपण न�ग ल�क�&��ल अस�ल, क�& आपण वरणद�व�च�� क�ण� अ���? हक&व� �म�च�� हक&व� स�म�च�� हक&व� क� ब�र�च�� न����र क�ण� म�नव�च�� अ���? अश� स�नस�न पद�श�&� आपण अस� क�& उभ�� अ��� व �� क� ट� क�ण�च� आ��? कद�हच� म�नव रप�� आपण क�ण� �ह$ण� �र न��Jन�"? कद�हच� आपण 9�त� न����र हव9�त�च�� क�ण� अस�ल, न����र सहव�eच�� हक&व� हवभ%च�� न����र शकच�� क�ण� असल� प�ह�ज�� अस] मल� व�ट��. म� आपल��ल� सनम�नप%व!कपण� �� हवच�र� आ��. क�रण आमच�� र�ज�च� �ळ ��थ� जवळच पडल� आ�� त��&न� ��मच��बदल चPकश� करण��स�ठ� मल� 9�डल� आ��. आपल� म����� त��&न� �व� आ��. आमच� म�ह��� अश� आ��, म� र�ज� स�रथ�च� म�लग� आ��, म�झ� न�&व क�ट�क आ��. त��न&�र �� क�ट�क त��&च�� �ळ�कड� इश�र� कर� स�&ग��, ��थ� म�ठ� ड�ळ��च� ज� बसल� आ�� स�न��च�� रथ�� �� र�ज� $�म&कर अस%न, �� हतग�!च� र�ज� आ��. त��च�� प�ठल�� ब�ज%न ज� हदस�� �� प�लल&दच�� र�ज�च� म�लग� आ��, �� आ�� आपल��कड� प��� आ��. �� न��म� शस सजज अस�� व प��ड�&च�� हशखर�&वर हफर� अस��. ��थ� �ल�व� जवळ ज� उभ� हदस�� �� द�खण� शत�घन स�वल�च� म�लग� आ��. आपण क9� ज�दथ�च� न�&व ऐकल� आ�� क�&? �� त��च� स^न� घ�ऊन ज�� आ��. �� सPहवरच� र�ज� आ��. त��च�� बर�बर त��च� ब�र� स���क आ���. त��&च� न�&व आ���, अ&ग�रक, क�&जर , ग�पक, शत%&ज�, शJज�, स�पब�द, पभ�कर, भमर, रव�, स�र, प��प, आहण क� �ण. �� सगळ� त��&च�� रथ�� बसल�ल� आ���. �� रथ ख�चण�र� घ�ड� उमद� �पक�र� र&ग�च� आ���. �� सगळ� त��च� भ�ऊ आ���. त��&च�� बर�बर स�मथ�!व�न वल�क, अहनक, हवद�रण आहण आणख�न त��च�� बर�बर

Page 14: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

आ���. �� सPहवर स^न��च� आ���. आमच� र�ज� पव�स�स हनघ�ल� आ���, जस] इ&द�भ�व�� मर�, अग�द�व, अस��� �स� �� त��च�� भ�व�� अस���. आ�� म� आमच� म����� स�&हग�ल�, आ�� जर आपल� पररच� हदल� �र बर& ��ईल. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� ह�सर� भ�ग स&पल�.

Page 15: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग चPथ�

व̂श&प��न स�&ग� अस���, अश�पक�र� दPपद�ल� त�� लसव� घर�ण��च�� र�जप�त�न� हवच�रल��न&�र �� कद&ब वe$�वर�ल आपल� ��� क�ढ� व त��च��कड� श�&�पण� प��� त��ल� ब�ल��, "�� प�� र�जप�त, अश�रर��न� क�णत���� परप�रष� बर�बर ब�लण��च� आमच��� पद� न��� व म�झ� प��स�द� ��थ� उपलसथ� न����. �स]च ��झ�� पश�च� उतर� द�ण��स म� ब�&9ल�ल�स�द� न���. �र� ��म�� र�जघर�ण��च� अ��� म�ण%न स�&ग��, म� स^व��&च� ऐकल� आ��. आहण आपण स�&ग�� हक&, सव�u स�रथ�च� हचर&ज�व अ���. आपल� न�&व क�ट�क आ��, ��व�� म� स�&ग�� म�झ�� न���व�ईक�&च� म�ह���. म� र�ज� द�पद�च� एकम�व कन�� �जस�न� आ��. मल� कe षण� म�ण%न स�द� ब�ल���. म� प�&च भ�व�&श� लग क�ल� आ���. कद�हच� �% त��&च�� बदल ऐकल� अस�ल. �� ख&डवपसथ�च� 9न� ����. त�� प�&च प�रष�&च� न�&व& आ���, ��ल9ष�र, हभमस�न, अज�!न, नक� ल व स�द�व. त����ल पह�ल� ��न प&ड� र�ज� व त��च� पह�ल� पतन� क�&�� ह�च� आ��� व द �सर� द�घ� प&ड�च�� हद��� पतन� म�द�च� आ���. सध�� म�झ� प�� हशक�र करण��स�ठ� च�र�� हदश� हफर� आ���, आ� मध�� क� ट�� आमच� प�र�ह�� 9Pम� आहण ऋष� हतन�हव&द% आ���. ��ल9ष�र प%वjकड� मeग�� श�9� आ���, हभम दह$ण�कड�, अज�!न पहnम�कड� आहण उतर�कड� नक� ल व स�द�व ग�ल� आ���. �� आल��वर ��मच� �थ���ग� आदर���थ� कर��ल. त��&च�� ��ण��च� आपल��ल� व�ट प��व� ल�ग�ल. आमच� र�जप�र�ह�� 9Pम�ऋष� अह�थJच� फ�र च�&गल� बडद�स� ठ�वण��स�ठ� पलसद आ���. अस] उतर हदल��न&�र �� प�&च�ल� आपल�� प�Jच� समरण कर� ह�च�� क� ट�� ज���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� चPथ� भ�ग स&पल�.

Page 16: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग प�&चव�

व̂श&प��न प�ढ� स�&ग� अस���, दPपद�श� ज� ब�लण� झ�ल� �� �� र�जप�त क�ट�क त��च�� क&प%��ल र�जप�त�&न� ज�ऊन स�&ग��. �� ऐकल��वर ज�दथ उ��व�ळ झ�ल��स�रख� ब�ल�� कV, "त�� स�च� ब�लण� ऐक% न म�झ� 9�र स�ट� आ��. �� स�ज���च� एक हवल$ण रतन आ��. आपण म��बल� आ���, एकद� �� स� प�ह�ल� कV, द�स��! क�ण��� ब�ईकड� म� प��c शकण�र न���. त�� सगळ�� मल� म�कड�ण� स�रख�� व�ट% ल�गल�� आ���. म� ह�च��कड� एकद� प�ह�ल� आ��, मल� आ�� क�&�J स�च� न���. �� स^व� क�हटक�ल� हवच�र��, "मल� स�&ग �� म�नव आ�� क�&, क�ण� अपसर�"? क�हटक स�&ग�� �� पलसद द�पद र�ज�च� कन�� �जस�न� आ�� लजच� हवव�� प�&च प�&डव�&श� झ�ल� आ��. �� पeथ�च�� प�&च म�ल�&च� पह�व�� पतन� आ��. ह�ल� उचल%न सPव�र�कड� ज�व� क�&"? व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, अश�पक�र� ब�लल��न&�र �� प�पब�द� ज�दथ ब�ल��, म� ह�ल� प��ण�रच. �� ब�लल��न&�र �� व त��च� इ�र स�� हमत अस� जम%न त�� क� ट�मध�� पव�श कर���. जस] लस&��च�� ग���� क�ल�� हशर�व��. ��थ� हशरल��वर �� दPपद�ल� स&भ�हव�पण� ब�ल��, "आपल� प�� कस� आ���, त��च पम�ण� ��मच�� कड� असल�ल��&च� $�मक� शल कस� आ��"? त�� हवच�रण��न&�र दPपद� त��ल� हनषप�प मन�न� उतर द��� कV ह�च� प�� आहण इ�र सगळ� हव9�त��च�� कe प�न� क� शल आ���. त��न&�र �� त�� र�ज�च�� र�ज��बदल चPकश� कर�� एकररव�ज असल��न�स�र. आपल� स^न�, आपल� र�ज� कस� आ��? आपण आपल�� र�ज��च� पज� कश� आ��? ह�च� द�खभ�ल आपण व�वलसथ�पण� कर��&न�? आपण स^व�, लसन� आहण लस&9 एक�त�ख�ल� आणल� आ�� अस] समजल�. त��न&�र �� त��&न� म�खम�ज!न�स�ठ� प�ण� द���. त��&न� बसण��स�ठ� आसन द�खव��. त��न&�र �� त��&न� स�&ग�� आ�� र�ज� ��ल9ष�र ����ल त��&च�� बर�बर मeग��� र�नड�ककर, न�&क% �रण&, असवल&, न�लग�ई, स�&ब�र, �र�ण, सरभ, सस�, भ�जल�ल� �रण�च� म�&स, ल��न ड�ककर& अश� प�ण��&च� म�&स ज�वण�स�ठ� हमळ% शक�ल. त��स�ठ� त��&न� ��ण��च� व�ट म� प��� आ��. �� ऐकल��वर �� र�ज� ��ल� ब�ल��, " आपल�� ब�लण��न�च आम��ल� �� सगळ�

Page 17: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

प���चल� आ��". त��न&�र �� म%ख! ब�द� र�ज� ह�ल� स�&ग�� कV, "�% म�झ�� रथ�� चढ�व� व ज�वन�च� स�ख हमळव�व�. त�� द�द�व� प�&डव�&बर�बर �% ��झ� आ��ष� व��� घ�लव� आ��स. ज��&च� र�ज� ग�ल� आ��, ज��च�� सगळ�� ब�द� भष झ�ल�� आ���, ज��च�� कड� भ�ग��न� द �ल!$ क�ल� आ��, ज� व̂भव घ�लव%न बसल� आ��� अश�&च�� बर�बर र��ण� ��झ�� स�रख�� र�जकन��ल� श�भ� न���. ��झ�� स�रख�� स�न� अश� हनकम�� ल�क�&बर�बर आपल� ल�खम�ल�च� आ��ष� घ�लवण� म%ख!पण�च� आ��. ��झ�� ��ग���च�� ब�ईन� नवर� ज�वर स&मeद आ�� ��वर त��च� स�थ द�व� व ज�व��& त���� भ�ग� हफर�� ��व��& त��ल� स�ड%न द�व��च� अस��. ह��च खर� श��णपण आ��. त��च�� द�भ�!ग��स �� सव�u क�रण आ���. त��&च�� अ��ग� हनण!��म�ळ] �� ह� अवसथ�� आज पडल� आ��� �� सगळ� र�ज� ज�ण���. पर&��, आपल� क�&�Jच च�कल� न��� अस� समजण� व त��वर म�ठ� न^ह�क��च�� ग�ष� आपल�� च�क�&च� समथ!न करण��स�ठ� स�&गण��च� म%ख!पण� करण���! म�णस�&बर�बर र��ण��� क�� श��णपण� आ��? म�झ�� बर�बर �� व लस&9 आहण सPव�र�च� र�ण� बन अस] म� ��ल� स�चव� आ�� क�रण, त���च ��ल� खर� न��� हमळण�र आ��. अश� द�भ�!ग�व&��च�� पह�व�� र��ण��� क�� अथ! आ��"? स�न� प�ह�वत� प�ळण��च�� ��ग���च� �� प�&च�� जण न����. ब�ईन� प�ह�वत� अश�रर��न� फ� क� घ�लवण� स�ज���ल� श�भण�र� न���".�� त�� लस&9च�� र�ज�च� �� भ�&कर ब�लण� ऐकल��वर दPपद� त�� हठक�ण��%न ब���र हनघ�� क�&�J न ब�ल��. ह�च� च��र� र�&ग�&न� ल�ल�ल�ल झ�ल� ����. कप�ळ�वर आठ� पडल�� ��त��. ड�ळ� ब�र�क झ�ल� ����. त��च�� ब�लण��कड� द �ल!$ कर� �� त��ल� स�नव��, "अश�रर��न� ब�लण� ��म��ल� श�भ� न���. अश�पक�रच� ब�ल�व��च� अस�ल �र ��म�� ��थ%न हनघ%न ज�. म�झ�� ज�ग�� ��ऊन मल� �� सगळ� स�&गण��च� ल�ज आपल��ल� व�टल� प�ह�ज�". �� समज�� कV, ह�च� पह� क�व���� ��ण��च� व�ळ झ�ल� आ��. ��व��& त��&न� थ�&ब%न ठ�वण��च�� उद�श�न� �� त��&च��श� ब�लण� व�ढव� अस��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� प�&चव� भ�ग स&पल�.

Page 18: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग स��व�

व̂श&प��न स�&ग���, द�पद�च� कन�� जर� सवभ�व�u द�खण� ���� �र� ह�च�� च����!वर ज� क�9�म�ळ] ल�ल� आल� ���� �� सपषपण� हदस� ����. ह�च� ड�ळ� र�&ग�न� ल�ल झ�ल� ����. �� त��ल� दम द��� कV, "��ल� अश� मल� म�गण� घ�लण��च� ह�मम� कश� झ�ल�? अस� एक� हवव�ह���श� ब�लण��च� ��मच� स&सकe �� आ�� क�&? अर� म%ख�!, ��ल� म�झ�� ��जसव� प�Jबदल अस] ब�लण��च� ह�मम� कश� झ�ल�. ��ल� म���� आ�� �� कस� श%रव�र ��द� आ���. �� पत��क प�� इ&द आ���. �� त��&च�� क�!व��ब�ब� द$ अस���, सत��स�ठ� �� र�$स�&श� व �$�&श�स�द� द�न ��� कर� अस���, अश�&च�� ब��क�प�ढ� अस] ब�शरमपण� ब�ल��&न� ��मच� लजभ कश� झडल� न���. अर� सPव�र�, च�&गल� म�णस� अश� ग�ष� कर� न����. ज� हवद�न आ��� व �पस�� कर� आ��� अश�&बदल ब�ल��&न� जर� हवच�र कर�व�. �� त��&च�� प�कन�पम�ण� वन�� र��� आ��� त��म�ळ] क�� हबघड��? अश� भ�ष� फक न�च पवeत�च� ��झ��स�रख� ल�क कर शक���. मल� स�&ग�व�स� व�ट�� कV, ��थ� असल�ल� एक�� $हत� त��&च�� सम�र उभ� र��c शकण�र न���. जर �� आ�� आल� व त��&न� समजल� कV �% अश� ग�ष� म�झ��श� कर� ����स �र ��झ� क�� ��ईल �� क�ण� कलपन� कर शकण�र न���. ��म�� अश� ग�ष� करन ��मच��स�ठ� एक म�ठ� खड� ख�द� अ���. ��ल9ष�र�श� ��मच� बर�बर� ��� न���. एक�द� मस� �त�ल� आव��न द�ण��स�रख� �� कर� अ��� ��म��. म�झ� द�सर� नवर� लस&��स�रख� आ��, त��ल� ��म�� उठवण��च� घ�डच%क कर� अ���. �% ज�व��& म�झ�� हभम�ल� प��हशल ��व��& ��मच� हभ��न� ग�ळण ��ईल. म�झ� चPथ� व प�&चव� प�� अस� आ��� कV, एक�द� स�प�वर प�� पड�व� अस] ��मच� ��ईल. त��&च��प�स%न क�ण��� ��म��ल� व�चव% शकण�र न���. ज�व��& मeत�% ���� ��व��&च ब�&ब%, व�� आहण क�ळ� ह�&न� फ� ल फ� ट���. �स� ��मच� ��� आ��. ��मच� हवन�श जवळ आल� अस�व� म�ण%न अश� म�गण� ��म�� म�झ��कड� क�ल� आ��. ��म�� जर मल� ��� ल�वल� �र ��म��ल� त��&च�� र�ग�श� स�मन� कर�व� ल�ग�ल �� ध��न�� अस% द�".

Page 19: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

�� ह�च� ऐकल��वर ज�दथ ह�ल� ब�ल��, "मल� ��झ�� सगळ�� प�Jच� म�ह��� आ��. मल� त��&च�� स�मथ��!च� स�द� प%ण! कलपन� आ��. पर&��, आ�� �% आम��ल� त��&च� हभ�� द�खवण��च� प�तन कर नक�स, त��च� क�&�J पररण�म आमच��वर ��ण�र न���. एक ल$�� घ� कV, म� स�द� त�� स�र� उचच $हत� क� ळ�&��लच आ���. आमच��� �� स�� उतम ग�ण स�द� आ���. म�ण%न आमच�� दष�न� ��झ� प�&च�� प�� �लक�� दज�!च� ठर���. म�ण%न श��णपण� करहशल व त�� �त�वर अथव� त�� रथ�� हनप%टपण� ज�ऊन बसहशल क�रण ��झ�� बडबड�च� म�झ��वर �लतक&हच��� पररण�म ��ण�र न���. थ�डक��� स�&ग�व��च� म�णज� �% आमच�� आश��ल� ��व� ब��! ब�ल�न�, �� सPव�र ��झ��वर कe प� करण��स�ठ� सजज आ���". �� ऐकल��वर कe षण� त��ल� ब�ल��, "अर� सPव�र�च�� र�ज�, �% मल� इ�क� कमज�र क�& समज��स क�रण म�झ� प�� आत� म�झ�� जवळ न����? �स� अस�ल �र �% एक म%ख! म�ण%स आ��स, क�रण, ज�व��& त��&न� समज�ल कV, �% म�झ� �रण क�ल� आ��स �� ��झ��वर त��&च�� सगळ�� शस�हनश� च�ल करन ����ल. त��हशव�� लजल� द�म�दर�च� स&र$ण आ�� ह�ल� क�ण�ल��� हभण��च� आवश�क�� न���. �� त��&च�� रथ��%न म�झ��स�ठ� ��मच��वर च�ल करन ����ल व ��मच� न�श कर��ल �� प��व��ल� मल� आवड�ल. ��मच�� फPज�&च�� फळ�� फ�ड� �� ��झ�� प�X� प���च��ल व ��झ� न�श कर��ल ��व��& ��ल� समज�ल �% क�ण�� च%क कर� आ��स. त��&च�� �लल��न� ��झ�� सगळ�� स^न��� घबर�ट पसर�ल �� प��व��ल� मल� आवड�ल. त��हशव�� आमच� श%र हमत अ&9क, वeश� त��&च�� फPज� आण%न ��मच� फडश� प�ड��ल त��� �� ��झ� हनरपर�9 स^हनक म�रल� ज���ल त��च� म�त मल� व�ईट व�ट�ल. 9न&ज��च�� ग�&ड�व�प�ढ� भल� भल� पळ%न ज���� त��प�ढ� ��झ� क�� हबश�द अस�ल. म�झ�� क̂क��� जम���च�� ट�ळ�� ��मच�� स^न��च� न�श कर��ल व त��� ��झ�स�द� न�श ��ईल. ह� सगळ�� न&�र घडण���! ग�ष�च� हवच�र �% क�ल� प�ह�ज�स. �� घडल��न&�र पn�त�प करन�� क�&�� उप��ग ��ण�र न���. ख��! ख�नद�न� $हत��&च� ग�ण म� ��ल� स�&ग�� क�रण, ��झ�� ह� व�गण��च� अथ! अस� म� समज�� कV, ��ल� ��झ�� उचच घर�ण��च�� क�!व��&च� हवसर पडल� आ��. खर� $हत� हवन�क�रण श�&��� हबघडव� न����, हवन�क�रण ��द ��ड� न����, हवन�क�रण 9मक�� द�� न����, �� हनषप�प��&च�

Page 20: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

स&र$ण कर���. क�णत���� स�स ��ड� न����. सगळ�� हनरपर�ध��न� स&र$ण द����. ��झ� �� व�गण� ह�च�� हवपर�� आ�� आहण �% त�� उचच क� ळ�च�� व�रस�च�� ग�ष� कर� आ��स �� त�� क� ळ�&च�� हप�र�&न� आवडण�र� न���. म� म�झ�� सPभ�ग��च� क9��� प��रण� क�ल�ल� न��� अगद� मन��स�द�, त��म�ळ] म�झ� न^ह�क बळ मल� स�थ द�ण�र आ��. म�ण%न ज�व��& म�झ� प�� ��ल� व ��झ�� सव&गड�&न� हश$� कर��ल ��व��& �� म� म�ठ� मज�न� प��ण�र आ��. ��मच� सगळ�� भष $हत��&च� न�श करन �� म�झ� प�ण�प��प� प�� मल� प�न�� आमच�� कम�क अरण����ल ह� आशम�� स�रह$�पण� आण��ल ह�च� मल� ख�त� आ��". व̂श&प��न स�&ग���, �� �� ब�ल� अस��&न� �� व�सन�&9 ज�दथ ह�च� ��� पकड�� व ह�ल� ख�चण��स स�रव�� कर��. �� त��ल� ज�र�&न� ह�सक� द��� त�� फटक��न� �� जहमन�वर क�सळ��. त���%न �� प�न�� उठ�� व प�न�� ह�ल� पकड��. दPपद� त��&च�� प�र�ह���&न� म�ठ�न� ओरड%न ��&क� म�र ल�ग��. त��म�ळ] 9Pम� ��थ� ����� व ज�दथ�ल� स�&ग��� कV, प�च�न हन�म�न�स�र हवव�����च� �रण करण��स�ठ� त��ल� पथम ह�च�� प�Jच� पर�भव कर�व� ल�ग�ल त��हशव�� �� ह�ल� ��� ल�व% शक� न���. त��पम�ण� न करण��च� भ�&कर पररण�म त��ल� व त��च�� क� ळ�ल� भ�ग�व� ल�गण�र आ���.व̂श&प��न प�ढ� ब�ल���, अस] ब�ल%न �� त�� ज�दथ�च�� स^न��� घ�स���. ज�दथ दPपद�ल� घ�ऊन पळ%न ज�ऊ ल�ग��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� स��व� भ�ग स&पल�.

Page 21: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग स��

व̂श&प��न प�ढ� स�&ग� अस���, �� ��� अस��&न� ह�च� श%रव�र प�� त��&च�� हशक�र� घ�ऊन पर�� ���� �� व�ट�� एक� हठक�ण� एकत भ�ट���. त�� घनद�ट अरण��� अस&ख� ह�&स पश� व�वर� ����. त��&च�� ओरडण��न� �� ज&गल द�मद�म� ����. ��थ�ल प$� एक� हवहशष हदश�कड� ओरड� ज�� ���� �� प��cन ��ल9ष�र इ�र भ�व�&न� स�&ग��, ह� प$�&च�� ��लच�ल� वरन अस� व�ट�� कV. ह� ज&गल�� क�&�J प�प शकVच� पव�श झ�ल� आ�� व क�&���र� अघट�� घटन� घट� आ��. कद�हच� त��च� स&ब&9 आपल��श� अस% शक�� म�ण%न आपण लवकर आपल�� आशम�कड� हनघ%. त��पम�ण] �� त��&च�� हशक�र� घ�ऊन त��&च�� आशम�कड� हनघ���. �� प�ढ� त��&न� स�&ग�� त��ल� हवहचत ब�च̂न� व�ट� आ�� जस� क�ण� आपल��ल� आपल�� आशम�कड� ब�ल�व� आ��. कद�हच� कe षण� आपल��ल� ��&क म�र� अस�व�. �� कम�क वन मल� भक�स झ�ल��स�रख� व�ट� आ��. जस] सम�द प�ण��हशव��, गरड स�प�हशव��, अस] व�ट�� ��व��& आपण लवकर आपल�� घर� प���च%. त��बर�बर त��&च� रथ सगळ� हशक�र क�ल�ल� प�ण� घ�ऊन व���!च�� व�ग�न� त��&च�� आशम�च�� हदश�न� 9�व% ल�गल�. व�ट�� त��&न� बर�च अश�भ ल$ण& हदस���, त��� एक� हठक�ण� क�ल��क� ई त��&न� ऐक% ����. �� अवल$ण आ�� अस� 9न&ज� त��&न� ब�ल��. त��ल� त�� क�लह�&च� व�ण� समज�� व �� क�ल��& स�&ग� आ�� क�, कPरव�&न� आणख�न क�&�J ग&ड�&�र आपल�� हवरद रचल�ल� आ��. त��न&�र �� क�&�J न ब�ल�� त��&च�� हशव�र�� ����� ज�थ� त��&च� क� ट� आ��. ��थ� प���चल��वर त��&न� दPपद�च� द�स�, 9�त�ह�क� रड� असल�ल� हदस��. �� ह�ल� अस] हवच�र��� कV, �� रड�� क�&? �� ह�च�� जवळ ज�ऊन हवच�र��� कV, �� जहमन�वर पड%न गडबड� ल�ळ% ल�ग��, त��&च� त��&न� आn�! व�ट�� व �� सगळ� प�&डव ह�ल� पर�पर�न� हवच�र� र����� कV, अस] रड��ल� क�� झ�ल�? ��झ� च��र� अस� हनस��ज क�& झ�ल� आ��? क�ण� बदम�ष�न� आमच�� दPपद�ल� क�&�J क�ल� न��� न�&? क�ण� कPरव�&प̂क� ��ऊन क�&�J आगळ�क कर� ���� क�&"? आमच�� स�न��स�रख�� ब��क�ल� क�ण� क�&�J क�ल� क�&? ह�ल� क�ठ� न�ल� अस�ल ��थ� ज�ऊन आम�� ह�ल� सप

Page 22: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

प���ळ��%न स�द� घ�ऊन ��ऊ, अस] �� ब�ल� ����. त��&न� समजल� कV, त��&च�� स�सवरप पतन�ल� क�&�J 9�क� झ�ल� आ��. अस� क�ण� म��म%ख! अस% शक�� ज� अश� आगळ�क कर�ल? आमच�� ज�व�प�$� ज�स� हप� असल�ल�� दPपद�ल� क�ण� क�� क�ल� �� स�&ग, �� त�� द�स�ल� हवच�र� ����. आम��ल� समज� न��� अस� क�ण अस% शक��� ज� अस] 9�डस कर शक���"? कe प�� रडण� थ�&बव आहण आम��ल� क�� पक�र आ�� �� तवरर� स�&ग%न ट�क. आम�� ह�ल� आजच�� आजच पर� आपल�� घर� घ�ऊन ��ऊ आहण आम�� सगळ� प�न�� एकत अस%. 9�त�ह�क� ह�च� ड�ळ� प�स� स�&ग�� ज� त�� हठक�ण� घडल� त�� प�&डव�&च�� ज�ण��न&�र. सPव�र�च� र�ज� ज�दथ बळजबर�न� ह�ल� घ�ऊन ग�ल� व त�� पस&ग� दPपद� व त��च��� ज� स&भ�षण झ�ल� �� सगळ� 9�त�ह�क� सहवस�रपण� हनव�दन कर��. त�� स&व�द�� �� ज�दथ प�&डव�&च� कस� अपम�न कर�� �� स�द� �� त��&न� स�&ग��, जण% त��न� एक�पर�न� प�&डव�&न� आव��नच हदल� ���� �� �� समज���. त��&च�� ज�ण��च�� ख%ण� सपष हदस� ��त��. त��&न� ज�ऊन फ�र क�ळ झ�ल�ल� न��� �� स�द� 9�त�ह�क� स�&ग��. �� आणख�न स�&ग�� कV, 9Pम�स�द� त��&च�� बर�बर ग�ल� आ��� ज��&न� त�� $हत��ल� ��क�द हदल� ���� क�, प�च�न हन�म�&न�स�र प�Jच� पर�भव करन मगच क�ण� एक�द�च� पतन� पळव%न न�ऊ शक�� एरव�� न��� अस] �� स�&ग� अस��&न� �� दPपद�ल� घ�ऊन ग�ल� अस] सगळ� �� द�स� त��&न� स�ग� ����. �� प�ढ� स�&ग�� कV, दPपद� स�रख�� स�ल� क�ण� सपश! करण� म�णज� एक�द� क� त��न� �ज���ल ल�ण� च�ट�व� अस] ��� आ��. �� ऐकल��वर स&��पल�ल� प�&डव ह�ल� ��क�द द���� कV, 9�त�ह�क�, �% फ�र च�&गल� स�हवक� आ��स �% अस� हवच�रस�द� मन�� आण% नक�स ��झ�� म�लहकण�च�� म�ख�च� सव�द क�ण�ल��� घ��� ��ण�र न���. अस] ��ण�� आ9�च आम�� ह�ल� त�� नर�9म�च�� ��वड��%न स�डव%न आण%. त�� हदश�न� �� प�&च�� प�&डव त��&च�� म�ग] प�ठल�ग कर ल�ग���. त��&च�� स�ब� म�ठ� फPजफ�ट� आ�� �� स�द� �� स�&ग�� ह�च� अथ! �� फ�र व�ग�&न� ज�ऊ शक� न���� �� प�&डव�&च�� ध��न�� ����. प�&डव त��&च� ख�स आ��9 घ����. ��थ� दPपद� त�� 9कक��न� ज�दथ�च�� रथ�� ब���ष ��ऊन पडल�ल� अस��. स�मरस�च� प�शन क�ण� क� त� कर�ल �� स�न कर��& ��ण��स�रख� न��� अस� हवच�र कर� �� प�&डव त��&च�� घ�शश��� व�ग�&न� ज�दथ�च�� फPज�च� प�ठल�ग कर ल�ग���. ह�ल� �रण

Page 23: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

करण���!ल� बरब�द करनच आम�� ह�ल� घ�ऊन पर� ��ण�र आ���. अस� हवच�र �� कर� अस���. व̂श&प��न प�ढ� स�&ग� अस���, प�&डव 9�त�ह�क�ल� ��थ� स�ड%न ज�दथ�च�� स^न��च� प�ठल�ग कर ल�ग���. थ�ड�च व�ळ�� त��&न� आक�श�� घ�ड�&च�� ट�प�&म�ळ] उडण���! 9�ळ�च� ढग हदस���. त��हशव�� स^हनक�&च�� ओरडण��च� आव�ज ऐक% ��ऊ ल�ग��. 9Pम� त��&च�� म���व� लसद�न� त�� ज�दथ�च�� स^न��बर�बर �व��%न उड� ज�� अस���, �� प�&डव�&न� प����� व त��&न� ��ण��च�� स�चन� द�ऊ ल�ग���. प�&डव त��&च�� रथ�च� व�ग व�ढव���. हभम 9Pम��&न� ��� कर�� व स�&ग�� म��म�न� आपण स�रह$�पण� आशम�कड� ज�. आ�� आम�� त��&न� हश$� करण�र आ���. �� प�&च इ&द त��&च�� र�ग�च� स�म� नव��� व�ग�&न� ज�दथ�च�� स^न��� घ�स���. ��ल9ष�र ज�दथ�ल� थ�&बण��च� आद�श द���. प�&डव खर�खरच आपल�� म�ग� आल� आ��� �� समजल��वर त��&च�� स^न��� एकच गU9ळ उड��. �� त��&च�� हदश� �रव��� व �� स^न� चPफ�र पळ% ल�ग��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� स��व� भ�ग स&पल�.

Page 24: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग आठ

व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, हभमस�न आहण अज�!न�ल� प�ह�ल��वर �� शत%च� स^न� त�� अरण��� म�ठ� आर�ळ� ठ�क% ल�ग���. प�&डव�&न� त��ल� घ�रल� आ�� �� ज�दथ ओळख��, त��च� स^न� इ�स�थ� पळ%न ग�ल�ल� अस��, त��च� त��ल� आ�� उप��ग ��ण�र न��� �� �� ल�चच� र�ज� ओळख�� व त��च�� रथ�� हनपहच� पडल�ल�� कe षण�कड� प��� ब�ल��, �� ��झ� प�&च प�� व�ग�&न� म�झ�� रथ�कड� ��� आ��� त��&च�� प̂क� क�ण क�ण �� �% मल� स�&हग�ल� प�ह�ज�स. क�णत�� रथ�� क�ण आ�� �� मल� समजल� प�ह�ज�. दPपद� त��ल� ब�ल��, "अर� म%ख�!, एवढ� म�ठ� ग�न�� क�ल��न&�र ��ल� �� क�ण आ��� �� समज%न �र� क�� उप��ग आ��"? ��झ� अ&�क�ळ सम�प आल� आ��. म�ण%न म� ��झ� इच�� प%ण! कर��". अस] ब�ल%न �� क�णत�� रथ�� क�ण�� नवर� उभ� आ�� �� स�&ग% ल�ग��. "अश�रर��न� ��ल�, म�झ�� �रणकत��!ल�, �� म�ह��� द��� क�रण �स� ररव�ज स�द� आ��. म�झ� प�� म�झ�� फ�र जवळ आल� आ���, ��व��& मल� ��झ� हबलक% ल 9�स�� व�ट� न���. अर� सPव�र�च�� म%ख! र�ज� ऐक म� क�� स�&ग�� ��, आ�� प��, �� रथ�च�� धवज�जवळ आ��� �� म�झ� द�न ��ट� प�� आ���, जस] प�च�न क�ळ� न&द व उपन&द ����. त��च�� स�द��! प�ढ� ग&9व! हफक� पड���. �� अहशन�क� म�र�&च� म�लग� आ���. त��&च�� प�ढ� ज� द�खण� ��द� आ�� ज��च� न�&क ल�&बसडक व ��र��र�� आ��, ड�ळ� म�ठ� आ���, �� म�झ� सव�!� ज��ष प��, त��ल� ��ल9ष�र म�ण���, �� �मद�व�च� म�लग� आ��. �� म�झ� प�� शरण ज�ण���! शत%ल� ज�वनद�न करण��स�ठ� ख���न�म आ��. म�ण%न अर� म%ख�!, आत�च ��झ� आ��9 ख�ल� ट�क% न �% त��ल� शरण ग�ल�स �र ��ल� ज�वनद�न हमळ�ल. लढल�स �र न��क मरहशल. �� म�ठ� शर�र�च� ज��च� ��� ल�&ब आ��� व ज� एक�द� स�लवe$�स�रख� पच&ड हदस�� �� म�झ� द�स��! कम�&क�च� प�� आ�� वeक�दर. त��ल� बर�च ल�क हभम म�ण%न ओळख���. त��च�� प�$� ज�स� ��कद असल�ल� इसम प���! जग�� न���. �� व���द�व�च� म�लग� आ��. त��&न� अन�क र�$स त��च�� ����न� म�रल� आ���. त��च��श� म�क�बल� करण�र� हनहn�पण� ठ�र म�रल� ज��� क�रण �� आगहळक

Page 25: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

करण���!ल� कद�प��� $म� कर� न���. त��च�� ब�ज%ल� आ��� �� म�झ� ह�सर� प�� आ��� त��&च� जग���ल सव!श�ष 9न�9�!र� म�ण%न ख���� आ��. �� स�$�� इ&दद�व�च� म�लग� आ��. त��च� ग�ण म� क�� वण�!व�? त��च� स�द�! ग&9व�!न� ल�जवण�र� आ��. म�झ� प�� क9� आगहळक कर� न���� व द�स��!ल� अश� कर द�� न����. त��&च�� कP�! न��� पण सत��स�ठ� �� रक�च� प�ट व����ल, एक� क� ललन $हत��ल� श�भ�ल अस] त��&च� व�गण� अस��. म�झ�� सगळ�� नव��Xच� सम�न ग�ण क�� �� स�&ग��, �� अन��� क9� कर� न���� व अन��� स�न कर� न����. त��&च�� उपलसथ��� क�ण� म��!द� ओल�&ड� अस�ल �र �� त��ल� अटक�व कर���. त��&च�� स�हनध��� सव! हनरपर�9 ल�क स�रह$� अस���. म�झ� प�� द�व�&न� हप� आ��� व म�ण%न �� त��&च� स&र$ण कर� अस���. म�झ� 9�कट� प�� नक� ल त��&च�� द%रदष�स�ठ� ज�णल� ज����. स�द�व त��&च�� �लव�रब�ज�स�ठ� आहण व�वसथ�पन हवद�स�ठ� पलसद आ���. त��हशव�� त��&च��� �� सगळ� उतम ग�ण आ��� ज� एक� आदश! नव��!� असल� प�ह�ज��. ��ल� म%ख�!ल� त��&च� कसब प��व��ल� हमळ�ल आ�� ह� ��द��. म�झ� सगळ� प�� ब�द�म�न, ब�लण��� च�%र, स&�म� अस] आ���. आणख�न क�� ��ल� त��&च�� बदल म�झ�� कड%न ऐक�व��च� आ�� �� स�&ग. म�झ� 9�कट� द�न प�� त��&च�� आईच� म�णज� म�झ�� स�स�ब�ईच� ख�स आ���. सत�� स�ठ� �� त��&च�� ज�व�च� पव�! न कर�� लढण���Xप̂क� आ���. ��झ�� स^न��च� न�श क�ल��न&�र �� त��&न� अस] फ�क% न द���ल जस] सम�द�� ब�डण���! ज��ज�च�� न�हवक�&च� ����. ��झ�� एकट�च�� पम�द�स�ठ� �� न��क मर�ण�र �� मल� ��ग� व�ट� न��� म�ण%न �% त��&न� आत�च शरण ज�ऊन ��झ�� स^हनक�&च� प�ण व�चव". व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, �� पeथ�च� प�&च म�लग� र�ग�� त�� स^न��वर ब�ण�&च� अस� वष�!व कर��� जस] ब�ण�&च� प�ऊस पड� आ��. त�� म�र�ल� �� स^हनक �Uड न द��� अरण��च�� घनद�ट झ�ड�� आश� श�9� अस��&न� �� प�&डव ज�दथ�च�� हदश�न� च�ल कर���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� आठ�व� भ�ग स&पल�.

Page 26: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

द�पद� �रण पव! भ�ग नवव�

व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, प�&डव�&च� �ल� ��� अस��&न� लस&9च� र�ज� त��च�� लषकर�ल� लढण��बदलच�� स�चन� द�� ����. ��वढ�च त��च� नजर अज�!न आहण हभम�वर पड��. त��&च�� बर�बर नक� ल व स�द�व आहण ��ल9ष�र ���� �� �� प����. त��न� जवळ ����&न� प��cन �� स^हनक ज�र�न� ��द�च�� आर�ळ�� ठ�क% ल�ग���. लसव�, सPव�र आहण लस&9% द�श�च� लढवय�� त�� स&��पल�ल� असल��म�ळ� भ�&कर हदसण���! प�&डव�&न� प��cन घ�बरल�ल� अस��� क�रण त�� स^हनक�&न� म���� अस�� क� त��&च�� र�ज�न� आगहळक क�ल� आ�� म�ण%न त��&च��च लढण��च� न^ह�क बळ नस��. पर&��, र�ज�च�� आज�प�ढ� त��&च� क�� च�लण�र? हभम�च�� ����� स^क� ल���प�स%न बनवल�ल� गद� ���� व त��वर स�न��च� म�ल�म� क�ल�ल� ����. �� लस&9च�� र�ज�च��कड� व�ग�&न� सरक��. त��च व�ळ� क�ट�क�ख�च�� फPज� त��&च�� रथ�न� हभम�ल� व�ढ� द����. त��न� हभम�ल� लस&9च�� र�ज�प�स%न व�गळ� ठ�वण��च� प�तन करण��स स�रव�� क�ल�. शत%च�� हवहव9 शस�&च�� म�र�ल� झ�ल� हभम त��&च��श� म�क�बल� कर� ����. हभम त��च�� गद�च�� प��र�न� एक म�ठ� �त� व त��च� म�उ� आहण त��&च�� बर�बर असल�ल� चPद� स^हनक ठ�र म�र��. �� ज�दथ�ल� स&र$ण द�� ���� �]च म�रल� ग�ल� ����. अज�!न त��च�� ब�ण�&च�� वष�!व�न� सPव�र�च� श�कड� स^हनक घ���ळ कर��. �� स�द� ज�दथ�च�� रथ�कड�च सरक� अस��. �� ��� अस��&न� ��ल9ष�र क�&�J श&भर स^हनक म�र��. इ�र स^न� त�� रण�&गण��%न द%र ग�ल�ल� ���� प�&डव�&च�� भ��न� क�रण त��&न� म�ह�� ���� कV, त�� ��द�� सPव�र र�ज� पर�भ%� ��ण�र आ��. �� त��&च� ज�व ज�स� प��र� समज%न त�� हनरथ!क समर�प�स%न द%र र��ण� ज�स� श��णपण�च� आ�� �� समज%न ����. नक� ल त��च�� रथ��%न उड� म�रन ख�ल� उ�र�� व ��थ� असल�ल�� प�ईक स^न��वर �ल� कर��. स�द�व त��च�� रथ��%नच त��च� पर� हफरण�र� भ�ल� फ�क% न म�र ल�ग��. त��� हकत��क �त� ज��ब&द �����. त�� �तJवर बसल�ल� ��द� झ�ड�वरन प�न� कश� पड��� �स� पड� ����. हतग��!च� र�ज� त��च�� रथ��%नच ��ल9ष�र�च� च�र�� घ�ड� ब�ण�&न� घ���ळ कर��. ��ल9ष�र त��ल� जवळ ��� आ��

Page 27: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

अस� ��र�� व त��ल� ब�ण�&न� म�र��. त��च�� ����� �� ब�ण घ�स���. �� पड��. हतग��!च� र�ज� रक ओक% ल�ग��. �� ��ल9ष�र�च�� ब�ज%ल� �स� पडल�ल� अस��. ��ल9ष�र�च� घ�ड� क�म��%न ग�ल�ल� असल��म�ळ] �� स&9� स�9%न स�द�व�च�� रथ�� चढ��. त��च व�ळ� द�न श%र��द�, $�म&कर व म��म�ख नक� ल�ल� घ�र��� व त��च��वर ब�ण�&च� वष�!व कर ल�ग���. म�द�च� म�लग�, द�न ल�&बलचक भ�ल� फ�क% न त��&च� बळ� घ���. स�रथ हतग�!च� र�ज� ज��ल� �तJच� स^न� ���ळण��च� अन�भव ���� �� नक� ल�वर �त��%न व�र करण��स�ठ� सरस�व��. पर&��, नक� ल त��च� अप�$� अस�व� अश�पक�र� म�ठ� ���र�न� सव��च� स&र$ण कर��. स�रथ�च� म�ठ� आक�र�च� �त� नक� ल�वर च�ल कर�� त��च� सUड त��&न� उ&च घरल�ल� ����. अस� व�ट� ���� हक&, ह�� नक� ल�च� व9 ���� कV, क��, पर&��, म�ठ� हश��फ�न� नक� ल त��च�� ��वड��%न हनसट��, द�न रथ�&च�� म9%न �� ��थ%न हनघ%न ज���. स&9� स�9%न नक� ल त�� �त�च� सUड �लव�र�न� ��ट��. �� �त� म�ठ�&न� हक&क�ळ�� म�र� ��दभ%म��%न द%र ज���. त��च�� बर�बर स�रथ�स�द� ब���र फ�कल� ज���. त��न&�र नक� ल थ�ड� हवश�&�� घ��� हभम�च�� रथ�� बस%न व न&�र प�न�� लढण��स�ठ� हनघ��. हभम क�ट�क�ख� लढण��स�ठ� त��च�� जवळ ��� आ�� अस� ��र�� ��व��& न�ल�च�� आक�र�च� ब�ण �� त��च�� स�रथ��वर फ�क�� व त��म�ळ] क�ट�क�ख�च� स�रथ� मरन पड��. क�ट�क�ख��ल� �� समज� न��� कV त��च� रथ आ�� स�रथ��हशव�� आ��, �� रथ त�� पररलसथ��� हन�&तण� ब���र ज���. हभम त��च��वर �ल� कर�� व त��च� व9 कर��. सPव�र�च� सगळ� ब�र� म�लग� अज�!न त��च�� ब�ण�न� ठ�र म�र��. त��न&�र एक एक करन �� 9न&ज� हशव�च�, हतग�!च�, स�9व�च� सगळ� श%रव�र म�रन ट�क��. त�� रणभ%म�� अन�क ड�क� 9ड�व�गळ� पडल�ल� ����, त��च बर�बर ड�क��हशव�� अन�क द�� 9�र���थ? पडल�ल� ����. आक�श�&�%न हग9�ड�&च�� हघरट� स�र झ�ल�� ��त��. र�न���ल क�ल��, ल�&डग�, �रस अस] ह�&स प�ण� ��थ� जम% ल�ग���. ज�दथ�ल� समज�� कV त��च� हकत��क आप त�� लढ�ई� म�रल� ग�ल� आ���, �� चमक��. �� ��थ%न पळ%&न ज�ण��च� हवच�र कर��. �� त�� अ&9�र�च� फ��द� घ�ऊन आल�� व�ट�न� पळ%न ज�ण��च� प�तन कर��. ��ल9ष�र दPपद�ल� 9र�� त��व�ळ� 9Pम� ��थ� �����. हभम उरल�ल�� शत%स^न��च� कतल करण��� ग�&�ल�ल� अस�� क�रण त��ल� �� अपम�न स�न झ�ल�ल� नस��. अज�!न हभम�ल�

Page 28: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

स�&ग�� ज��च�� च�क�म�ळ] �� अनथ! झ�ल� �� पळ%न ग�ल� आ�� आ�� ह� हनरपर�9 स^हनक�&न� म�रण� 9म�!ल� 9रन ��ण�र न���. �� प�प ठर�ल म�ण%न �� नरस&��र आ�� थ�&बव. �� स^हनक आपल� अपर�9� न���� म�ण%न त��&न� म�रण� $हत��ल� श�भण�र� ठर� न���. व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, हभम�ल� �� अज�!न�च� पट�� व �� ��ल9ष�र�ल� हवच�र��, "ब�g��क शत%च� स^हनक म�रल� ग�ल� आ��� व उरल�ल� पळ%न ग�ल� आ��� आपण दPपद�ल� घ�ऊन आपल�� आशम�� ज�ण� ��ग� ��ईल क�&? त��न&�र आपल��ल� ह�च� स�&तवन कर�व� ल�गण�र आ��". प�ढ� �� ब�ल��, "�� लस&9च� म%ख! र�ज�, त��च�� इच��स�ठ� प�न�� दPपद�ल� त�स द�ण��स�ठ� ��ण�र न��� अस] समजण� ��ग� ��ण�र न���". त��वर ��ल9ष�र त��ल� उतर द���, "म�झ�� हप� भ�व�, ��ल� म���� आ�� कV, ��झ� च�ल� बह�ण द�uशल� ज�दथ�च� पतन� आ�� ��व��& त��च� व9 करण� आपल��ल� श�भण�र न���. क�क� ग�&9�र�ल� क�� स�&गण�र म�"? त��ल� म�रण� �� ह�वर बदल� घ�ण��च� म�ग! न���. व̂श&प��न स�&ग� अस���, ��ल9ष�र�च� �� ऐक% न दPपद�ल� उतस�� आल�. �� हभम�ल� आहण अज�!न�ल� ब�ल��, जर ��म��ल� म�झ� जर��र� पव�! अस�ल �र, त�� न�च�च� व9 करण� ��मच��स�ठ� अगत��च� आ��. �� म�ल��हशव�� म�झ�� ज�व�ल� श�&�� हमळण�र न���. ह�च� �� ब�लण� ��ल9ष�र�ल� आव��न द�ण��स�रख�च ����. अश� प�प�, न�च म�णस�ल� एक र�ज� म�णव%न घ�ण��च� अल9क�र न���. त�� स&9व क� ळ�च� �� न�च�तम� म�ल�च प�ह�ज�. ज� प�प� प�रष ��मच�� ब��क�ल� ह�च�� अस�����च� फ��द� घ�ऊन बळजबर�न� ख�च%न न��� �� जर� $म�च� आर�9न� कर�ल �र� �� म�ल�च प�ह�ज�. �� ह�च� क�9�न� ब�लण� त�� द�घ� भ�व�&न� पट�� व �� ज�दथ�च�� श�9�� हनघ���. ��ल9ष�र म�त दPपद�ल� व 9Pम��&न� घ�ऊन नक� ल व स�द�व� बर�बर त��&च�� आशम�� ज���. �� त��च�� आशम�� हशर��� �� प����� कV, ऋष� म�कX ड�� त��&च�� हशष� गण�&न� घ�ऊन ��थ� आ9�च उपलसथ� ����. ��थ� उपलसथ� असल�ल� ब�हण दPपद�वर आल�ल�� पस&ग�म�ळ� फ�र हच&��� झ�ल�ल� ����. ��ल9ष�र म�त स&�म�न� त��&च��� आपल�� द�न भ�व�&स� ज�ऊन बस���. दPपद�ल� पळवण���Xच� पर�भव करन �� पर� आल�ल� प��cन �� बहवe&द आन&द�� ����.

Page 29: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

��थ� हभम व 9न&ज� शत%च� प�ठल�ग कर� ज�� अस���. त��&च� अद�ज अस�� कV, ज�दथ च�&गल� द�न क�स इ�क� प�ढ� ग�ल�ल� आ��. अज�!न त��च�� द^व� आ��9�च�� मद��न� ह��क�� अ&�र�वर असल�ल�� ज�दथ�च�� रथ�च� द�न घ�ड� म�रन ट�क��. त��स�ठ� �� ख�स म&�रल�ल� ब�ण व�पर��, ज� लक��च� व�9 घ�ण��स�ठ� अस���. घ�ड� म�ल��म�ळ] ज�दथ क�वर�ब�वर� झ�ल�ल� ��थ� अस��&न� प�&डव द� ��थ� प���च���. आपल� द�न�� घ�ड� म�ल��म�ळ] �� एक� हवहचत पररलसथ��� ��थ� उभ� त��&न� हदस��. 9न&ज��ल� ����&न� �� प���� व अ&9�र�च� फ��द� घ�ऊन �� त�� वन�� क�ठ��र� पळ%न ज���. ज�� म�ग�!न� �� त�� अरण��� आल� ���� त��च म�ग�!न� �� ��थ%न पळ%न ज�ण��च� प�तन कर� अस��. घ�बरल�ल� ज�दथ अज�!न प����. त��ल� ज�र�&न� ओरड%न �� ब�ल��, "अर� ��ल� थ�ड��र� शरम आ�� क�&? एक� अस��� व ��झ�� पतन�च� न��लग असल�ल�� ब�ईल� �% अश�रर��न� पळव%न न�ण��च� प�तन कर��सच कस�"? अस� पळ%न ज�ऊ नक�स आम�� ��ल� अस] स�डण�र न��� म�ण%न ब��! ब�ल�&न� म�ग� वळ". "अश�रर��न� म� ��ल� पळ%न ज�ऊ द�ण�र न���. त�� रण�� ��झ�� ��दध��&न� �स]च आमच�� ��ब��� स�ड%न ज���स कस�"? �� �स� ब�ल� अस��&न� लस&9च� र�ज� म�ग� वळ� न��� व �स�&च प�ढ� पळ� र����. हभम त��च��वर झडप घ�ल%न त��ल� पकड�� व �� त��ल� क&ठसन�न द�ण�र ���� पर&��, 9न&ज� त��ल� �स] कर द�� न���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� नवव� भ�ग स&पल�.

Page 30: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग द��व�

व̂श&प��न प�ढ� स�&ग� अस���, त�� द�न भ�व�&न� त��च�� जवळ ����&न� प�ह�ल��वर ज�दथ पळ% ल�ग��. हभम�प�ढ� �� फ�र ज�ऊ शक� न���. वeक�दर त��ल� त��च�� लझ&ज�� पकड%न उचल�� व ज�र�&न� जहमन�वर आदळ��. त�� म�र�म�ळ] �� ब�श�द ����. जस� �� श�द�वर ����, �� कण�c ल�ग��. �� उठण��च� प�तन कर��. �� प��cन हभम त��च�� ड�क��वर ल�थ म�र��. �� प�न�� ख�ल� क�सळ��. त��न&�र हभम त��च�� ����ड�वर त��च� ग�डघ� द�बण��स स�रव�� कर��. त��म�ळ] �� म�ल� अस��. त�� द�ब�म�ळ] ज�दथ प�न�� ब���ष ����. त��व�ळ� अज�!न हभम�ल� थ�&बव�� व त��ल� आठवण करन द��� कV आपण ��ल9ष�र�च�� आज�� र��व��च� आ��. �� र�ज� त��&च�� च�ल� बह�ण�च� नवर� आ�� व म�ण%न त��ल� एकव�ळ ज�वनद�न द�व� अस] त��&न� स�&हग�ल��च� �� त��ल� स�&ग��. हभम त��न&�र त��च� ग�डघ� ज�दथ�च�� ����ड�वरन क�ढ��. ज�दथ �स�&च हनपहच� पडल�ल� अस��. हभम 9न&ज��ल� आठवण करन द��� कV, त��&न� दPपद�ल� आश�सन हदल� आ�� कV, �� ज�दथ�ल� ठ�र म�रन ह�च��वर झ�ल�ल�� अन����च� स%ड उगव�ल. त��च� क��? अज�!न त��ल� श�&� कर� स�&ग�� कV, दPपद�ल� �� समज�व%न घ�ईल, �� त��च� जब�बद�र� अस�ल. हभम�ल� त��च�� म�ठ� भ�व�च� कचख�ऊपण� अलजब�� आवड� न���. �� स&��प�न� ब�ल��, "आपल� भ�ऊ न��म�च द�ज!न�&न� त��च�� भ�कडपण�न� मद� कर� अस��. �� न��म�च त��च� म�ठ� असल��च� ग^रफ��द� घ�� मल� अडव� अस��. त��� �% त��ल� मद� कर� अस��स, ��म�� द�घ� सव��ल� क�� म�झ��प�$� ज�स� श��ण� समज�� क��? ह�व�ळ� �� म� स�न करण�र न���. त��न� म�झ�� पतन�च� घ�र अपम�न क�ल� आ��, त��बदल म� त��ल� श�सन करण�र. च�&ग�लपण�च� जर द�ज!न फ��द� उठव� अस��ल �र �� च�&ग�लपण� स�द� द �ग%!ण ठर�� �� हन��श�स�च� �तव ��म�� द�घ� न��म� नजर अ&द�ज कर� अस��. आमच�� म�ठ� भ�व�ल� सतप�त आहण अप�त ह���ल फरक क9�च समज� न��� अस] व�ट��. त��च�� च�&ग�लपण�ल� सदग�ण म�ण�व��च� क�& द �ग%!ण �� समज� न���. पण म� आईल� हदल�ल�� वचन�� आ�� म�ण%न ��

Page 31: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

सगळ� स�न कर� अस��. आईल� हदल�ल� वचन श�ष क�& पतन�ल� हदल�ल� वचन श�ष ह�च� हनण!� घ�ण��� म� आ�� असमथ! ठरल� आ��. त�� स&भम�� म� अस��&न� �% म�झ��वर दब�व आण� आ��स". त��न&�र हभम त��च�� कड�ल स�र� व�परन ज�दथ�च� ल�&ब व�ढल�ल� क�स क�प%न ट�क��. त��व�ळ� ज�दथ क�&�� ब�ल� न���. त��न&�र हभम ज�दथ�ल� ब�ल��, "जर अर� म%ख�!, ��ल� ज�व&� र���व��च� अस�ल �र म� क�� स�&ग�� �� ऐक. भर सभ�� सगळ��&च�� प�ढ� �% ज���र करहशल कV, �% प�&डव�&च� द�स आ��स. जर अस� ब�लण��च� वचन द�� असहशल �रच म� ��ल� आ�� स�ड�न, ब�ल क�� करण�र आ��स? अस] ��द�� �रल�ल��&न� ब�लण��च� पघ�� आ��, �स] ��ल� करण��स स�&ग� आ��". त��वर ज�दथ �स� ब�लण��च� म�न� कर�� व ब�ल��, "�स] म� ब�ल�न", ज�दथ थरथर क�प� ����. त��च� अ&ग प%ण!��� हचखल�न� म�खल�ल� ����. त��न&�र हभम व अज�!न त��ल� स�खळद&ड�न� ब�&9%न त��च�� रथ�� घ�ल���. त��न&�र �� त��च�� आशम�कड� हनघ���. त��न&�र त��ल� ��ल9ष�र�च�� सम�र आणल� ज���, त��ल� प��cन ��ल9ष�र लसम� कर�� व त��ल� क̂द��%न म�क कर��. त��व�ळ� हभम ओरड%न ब�ल�� कV, "त��ल� स�डण��च� अल9क�र ��ल� क�ण� हदल�? �� वस���u दPपद�च� अपर�9� आ��, त��ल� स�डण��च� अल9क�र फक आहण फक कe षण�ल� आ��". ��थ� दPपद� अस��, ह�ल� ��ल9ष�र हवच�र��, "हप� कe षण�, म�झ��म�� क�� उहच� आ�� �� स�&ग��, न&�र �% ह�च�� ब�ब� ज� हनण!� घ�हशल �� म�न� ��ईल. अस] ब�लल��न&�र र�ज� स�&ग�� कV, ह�न� ज� ग�न�� क�ल� आ�� त��बदल त��ल� हश$� करण��च� म�ख� अल9क�र द�uशल�च� म�णज� आपल�� बह�ण�च�, त��च�� ब��क�च� आ��. जर आपण त��ल� म�रल� �र �� ह�च��वर अन��� ��ईल. त��च पम�ण� ह� �Uड�न� �� त��च�� स�स%ल� �Uड द�खव% शकण�र न���. �� ज�व&� र�ह�ल� �रच �� हश$� त��ल� भ�ग�व� ल�ग�ल म�ण%न �%�! त��ल� स�डण� श��णपण�च� ठर�� क�रण ज�व&�पण� त��ल� त��च� पतन� जग% द�ण�र न��� �� खर� हश$� त��ल� ��ईल �� म�झ��म�� ज�स� श��सकर ठर��. त��हशव�� ह�ल� श�सन आपण करण�र आ���च ज�व��& �� त��च�� स�ळ��&च�� (म��gण��&च��) ब�ज%न� आपल��श� त�� भहवष��� ��ण���! ��द�� उभ� र��ण�र आ��च, ��व��& वeक�दर त��ल� �� हश$� कर�ल. हश$� त��ल� ��ण�रच आ�� पर&��, थ�ड� सवड�न� �� द�ण��� अन�क ग�ष� स�ध� ��ण�र आ���. ग�न��ग�र हश$� हशव��

Page 32: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

र��ण�र न���. पर&��, �� आत�च घ�ईन� द�ण��न� अन�क इ�र ब�ब� अप���! र�����. म�ण%न म� त��ल� �%�! स�डण��च� आद�श हदल� आ��. आ�� स�&ग ��ल� क�� कर�व� ��". दPपद� स� सगळ��&न� �� ��क�व�द ��ग� व�ट��, ��थ� असल�ल� ब�हण त��ल� अन�म�दन कर��� व दPपद�ल� स�द� �� ��ग� व�ट�� व म�ण%न �� हभम�कड� त��च� क��, �� प��ण��स�ठ� स�चकपण� प����. वeक�दर�ल�स�द� �� ��क�व�द पट�� व न&�र �� कe षण�ल� त��च� अन�म�दन दश!व��. त��न&�र दPपद� स�&ग�� कV, "आपण ज� उहच� समज�� त��पम�ण� व��व�". त��न&�र ज�दथ ज�म��म ��स�द� अज�!न�च�� आ9�र�न� उभ� ���� त��च��कड� प��� ��ल9ष�र त��ल� स�&ग��, "आज �% म�क झ�ल� आ��स पर&��, अश� च�क� �% प�न�� करहशल �र ��व��& ��ल� तवरर� ठ�र म�रल� ज�ईल. ��ल� ��झ�� म�व�ण�वर ��� ट�क��&न� ल�ज कश� व�टल� न���. म�व�ण� बह�ण अस�� �� �% कस� हवसरल�स. म�झ�� भ�व�&न� ह� ग�नह�च� ��ल� आठवण र��व� म�ण%न ��झ� क�स क�पल� आ��� ज� $हत��च� श�न अस��. आ�� �% आमच� द�स झ�ल� आ��स ह�च� ज�ण�व ठ�व%न प�ढ� क�� कर�व��च� �� ठरव&". �� पर�लज� र�ज� ��ल9ष�र�प�ढ� न�मस�क करन उभ� र����. ��थ� बसल�ल�� म�नJन�स�द� लव%न नमसक�र कर��. "ह�प�ढ� �र� �% च�&गल�� सव�� ठ�वहशल. परस� म���सम�न अस�� अस] सगळ� क� ललन $हत� समज��� अश�� �% ज� क�ल�स त��म�ळ� �% क� ललन $हत� र���ल� न���स. खर��र �% र�ज� बनण��च�� ��ग���च� न���स �� द�खव%न हदल� आ��स. ह�प�ढ� �र� �% अश� व�मकe त��� मद�!नग� समजण� स�ड%न द�हशल अश� म� अप�$� कर��" ��ल9ष�र ब�ल��.त�� पस&ग�न&�र पn�त�प�न� व�ग झ�ल�ल� �� र�ज� ग&ग� हकन�र� हनघ%न ज��� ज�थ� �� सप�ट पद�श�� पथम उ�र��, ��थ� हतन�तच�� उम�ल� पसन करण��स�ठ� �पस�� करण��स बस��. �� त��च�� र�ज��� ज��च न���. ��थ� �� घ�र �प कर� बस��. त��च�� �पस��न� पस&न झ�ल�ल� उम�द�व� त��ल� म�णस�च�� रप�� दश!न द�ण��स ���र ����. �� त��न� क�ल�ल� प�ज� सव�क�र�� व त��न� हदल�ल� पस�द भ$ण कर��. �� त��ल� एक आहशव�!द द���. व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, अर� र�ज�, �� क�ण�� वर ह�न� हदल� �� समजण��स�रख� आ��. �� आहशव�!द अस� म�&ग�� कV, म� ��द�� त�� प�&च�� प�&डव�&च� पर�भव कर शकल� प�ह�ज�.

Page 33: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

�� ऐकल��वर श&भ% त��ल� स�&ग��� हक&, �स� द�व� द��� ��� न���. क�रण �� न��म� अलज&क� असण�र �� हव9�ललख�� आ��. पर&��, ��ल� अस� वर द��� ��ईल कV, �% त��&न� ��द�� अडव% शकहशल. त��च����ल 9न&ज� स�$�� नर द�व आ�� ज� सद^व न�र��ण�बर�बर असण�र �� हव9�ललख�� आ��, �� बदल�� ��� न���. ग�ल�� कलप�� त��न� बदर�$�त� घ�र �पस�� क�ल�ल� आ��. म� सव�u त��ल� म�झ� द^व� आ��9 हदल� आ���. इ&द�कड%न त��ल� वज हमळ�ल� आ��. त��च�� बर�बर स�$�� हवषण% अस���. ज� हवश�च� ��रण क��! आ��. ह� कलप�च�� अ&�� वडव�नल�च� रप घ�ऊन �� हवषण% सगळ� जग ज�ळ%न ट�कण�र आ��. त��न&�र व���द�व�च�� मद��न� �� आक�श��%न प�ऊस प�ड% ल�ग�ल. त��न&�र प�न�� नव�न सeष� उतपन �� कर�ल. त��मध�� र�$स, �$, हपश�चच, न�&ग, म�ण%स, इ�र पश� व प$� आहण मतस� आहद सगळ� चर�चर अस��ल. �� सगळ� एक म�कX ड�� ऋष� प��� अस��ल. ज�दथ मध��च हवच�र��, कe प�� मल� आपण त�� नव�� सeष�बदल आणख�न स�&ग�. ��व��& श&भ% स�&ग% ल�ग���, द�स��! एक� व�ळ�, सव!श�ष भगव�न, जग���ल च�&ग�लपण� व�चवण��स�ठ� अव��र घ����, त�� अव��र�� �� क�सर�च� म�ख व द�� म�त म�नव�च� अश� रप�� अस���. द^त� म�णज� हद��च� म�लग�, ह�रण� कश�प�, त��ल� प��cन र�ग�वल� त��च� ड�ळ� ल�ल झ�ल� ����, �� क�ळ�� ढग�स�रख� भ�&कर हदस� ����. त��च�� ����� हतश%ळ ����. �� भगव�न हवषण%च�� त�� अव��र�वर च�ल%न ग�ल�. त��बर�बर नरलस&��च�� त�� अव��र�न� आक�श�� उड� म�रल� व त�� द^त��वर ��ट%न पडल�. त��न� त��च�� प&ज�च�� ��कण 9�रद�र नख�&न� त��च� उर फ�ड%न ट�कल�. जनस�म�न��&च�� भल��स�ठ� त��न� �� क�ल� ����. त��न&�र हवषण% प�नu अहद��च�� प�ट� जनम घ��� �� क�श�प म�न� म�ण%न. �ज�र� वष�!च�� श�वट� �� आणख�न एक अव��र जनम घ���. �� प�वस���ल ढग�& स�रख� हदसण�र� ब�टक� अव��र ����. त��च�� ����� बहच�र� 9र��� �स� द�&ड� ����. एक� ����� प�ण��च� कलश ����. त��च� क�स क� रळ� ����. त�� क�स�च�� जट� झ�ल�� ��त��. द���वर व�ब&9�च� ज�न�व� ����. त��च� ब�&9� कणखर ����. �� ��ज�न� चमक� ����. अश� सवरप�� �� व�मन अव��र, बल�र�ज�च�� �ज�ल� उपलसथ� ����. बल�न� बह�च�� सम�9�न�स�ठ� �� �ज आर&हभल�ल� ����. त�� ब�टक�� बहण�ल� प��cन त��च� म�ठ� आन&द�न� सव�ग� कर�� �� बल�र�ज�. बल�र�ज� त��ल� हवच�र��, "आपल�

Page 34: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

��ण� झ�ल� त��च� मल� फ�र स&��ष ��� आ�� �र� आपल��ल� म� क�� द�न कर�व� �� स�&ग�". बल�र�ज�च�� द�नश%र��च� म�ठ� ख���� ����. ब�हण ज� म�ग�ल �� द�ण��च� त��च� ���! ���� त��म�ळ]च �� सगळ�� ऋष�वग�!� म�ठ� पलसद ����. त��च� र�ज� क�रभ�र स�द� द�व�&न� ल�जव�ल अस� हनदpष ����, �र� �� हद��च� म�लग� असल��म�ळ] त��च�� प�ण�पभ�व�च� इ�र व�ईट द^त� ग^रफ��द� उठवण��च� हभ�� द�व�&न� ����. म�ण%न त��च� ब&द�बस� करण��च� आवश�क�� ����. �� सगळ� ल$�� घ�ऊन व�मन अव��र���ल हवषण% त��ल� ब�ल���, "�थ�स��, मल� फक म�झ� ��न प�वल� इ�क� ज�ग� ��झ�� स�म�ज����ल �% द�हशल क�&"? बल� त��च�� द�नश%र सवभ�व�पम�ण] त��ल� म�न��� द���. त��बर�बर व�मन अव��र���ल हवषण% त��च� आक�र व�ढव�� �� इ�क� कV, त��च�� पह�ल�� प�वल�� सवग!, द �स��! प�वल�� पeथव� आहण ह�स��! प�वल�� प���ल �� घ���. म�णज� बल�च� सगळ� स�म�ज� �� त�� ��न प�वल�� स�म�व��. बल� त��च�� शबद�च� खर� ����. �� त��च�� सगळ�� स�म�ज��वर प�ण� स�ड��. त��न&�र बल� व�मन�ल� हवच�र��, "म�झ� र�ज� आ�� ��झ� झ�ल� आ�� ��व��& त��� म� क�ठ� र��व� �� स�&ग�व�". त��वर सद�न&द त��ल� स�&ग��, "अर� �% मल� लज&कल� आ��स म�ण%न �% प���ळ�� र��हशल पर&��, ��झ� स�व� करण��स�ठ� म� सव�u ��झ� द�रप�ल अश� रप�� ��थ� सद^व �जर अस�न. �% प���ळ�� अश�स�ठ� हक&, ��झ� अ�&क�र अज%न हनम�ल� न���. न����र �% सवग�!� ग�ल� अस��स. हवषण% �� सगळ� इ&द�ल� अप!ण कर��. त��स�ठ� हवषण%च�� त�� अव��र�ल� व�मन�व��र अस] म�ण���. त��च पम�ण] त�� ह�न�� ल�क�&न� व̂षणव अस] समजल� ज�ऊ ल�गल�. �� व�ईट�च�� हन�&तण�च� व च�&गल��च�� स&व9!न�च� क��! �� हवषण% सद^व कर� अस�� व त�� कर��&च आ�� त��न� �द% क� ळ�� कe षण�च�� रप�� जनम घ��ल� आ��. त��� �� द�घ� ऋष� नर आहण न�र��ण आ���. त����ल नर क�&��च�� प�ट� अज�!न�च�� रप�� अव�रल� आ�� व न�र��ण कe षण�च�� रप�� द�रक�ल� आ��. त��&न� क�ण� म�र शक� न��� पण ब�क�च� च�र प�&डव �% जर एक� हदवस�� म�र शकल�स �र �� शक� ��ईल पण जर ��ल� �� एक� हदवस�&� म�रण� जमल� न��� �र त����ल फक एकच क�ण� �% म�र शकहशल क�रण �� स�म�न� म�णस� न���� �� द^व� अव��र आल� आ��� अस�र�&च� न�श करण��स�ठ� ज� द ��p9न�च�� बर�बर अस��ल. अर� �� सगळ� आ9�च

Page 35: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ठरल�ल� आ��. त��� म� बदल कर शकण�र न���. �� ��ल� कब%ल अस�ल �र �� वर म� ��ल� द�ण��स ���र आ��". ज�दथ �� म�न� कर��. व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���. �� म��द�व�च� ऐकल��वर �� र�ज� �� म�न� कर��. त��न&�र म��द�व उम� आहण त��&च� ब�टक� गण ��थ%न अ&�9�!न प�व���. �� वर घ�ऊन ज�दथ त��च�� हठक�ण� हनघ%न ज���. प�&डव त��&च�� कम�क वन���ल आशम�� श�&�पण� र��c ल�ग���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� द��व� भ�ग स&पल�.

Page 36: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग अकर�व�

जनम�ज� त��&न� हवच�र��, दPपद�वर झ�ल�ल�� अन���� न&�र �� प�&डव प�ढ� क�� कर���. व̂श&प��न स�&ग���, दPपद�ल� घर� आणल��वर र�ज� त��च�� म�न� हमत�&बर�बर ब̂ठक�च�� ज�ग� बसल�ल� अस��. ��व��& �� बहण त�� अह�पस&ग�बदल चच�! कर� अस���. त��&च��� म��न ऋष� म�कX ड��स�द� अस���. ��ल9ष�र त��&न� ब�ल��, "अ�� 9न� ऋष�, द�व�&� व ऋषJमध�� ��मच� भ%� व भहवष����ल घटन�&च� ज�न सव�!� ज�स� अस� सगळ� ज�ण���. मल� त�� ग�षJबदल क�&�� श&क� आ��� �र� त��&च�� सम�9�न�स�ठ� म� आपल��ल� हवच�र इलच���. त��&च� सम�9�न आपण कर�ल �र म�ठ� कe प� ��ईल". प�ढ� �� हवच�र��, "दPपद� �ज�च�� क�&ड��%न अव�रल� आ�� �� सगळ� ज�ण��� . ह�च� जनम ��न��%न झ�ल�ल� न���. �� भ�ग�व�न आ�� व �� र�ज� प&ड�च� स%न आ��, मल� व�ट�� कV, क�ळ व म�णस�च� भ�ग� त��च�� प%व!जनम�च�� कम!��ग�न�स�र ठर� अस��, त��� ज� घडण�र �� घडण�रच अस] समजल� ज���. अस] अस��&न� ह�च��वर अस� अह�पस&ग कस� ग�दरल�"? "�स]च इ�र�&च�� ब�ब�स�द� अस] आढळ�� कV, त��च��वर च�र�च� ख�ट� आळ घ��ल� ज���, द�पद�च�� कन��न� क9� क�णत���� पक�रच� आगळ�क क�ल��च� ज�� न���, हक&व� अस] कe त� क�ल� न��� कV, त��च�� बदल��� ह�ल� क�&�J सज� व��व�. उलटप$� �� न��म� पहवत क��!च कर� आल� आ��, एक�द� उचच क�ट�च�� ब�हण�स�रख� ह�च� सगळ� व�!न अस��, अस] सगळ� च�&गल� अस��&न� त�� म%ख! ज�दथ�ल� ह�ल� पळव%न न�ण��च� ब�द� झ�ल� त�� म�ग� क�� सपष�करण द��� ��ईल. त�� न�च म�णस�च� स^न� म�रल� ग�ल� व त��च� क�स क�पल� ग�ल� आ���. त��ल� जबर� म�र स�द� बसल� आ��. त��च�� ��ब���%न आम�� ह�ल� स�डवल�, अस] सगळ� झ�ल� �र�, ह� एक&दर पक�र�म�ळ] आमच� ज� न�ल�स�� ��� आ�� कV, आम�� ह�ल� एकट� ठ�व%न ब�जब�बद�रपण� व�!न क�ल� �� झ�ल�च. एक ग�ष खर� कV, �� ज&गल���ल ज�वन द�uखम� आ��. ज&गल�� र��cन आम�� त�� वन���ल पश� रह�व�श�&च� व9 कर� अस�� क�रण, आम��ल� जग�व��च� अस��. आम��ल�

Page 37: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

�� ज� भ�ग�व� ल�ग� आ�� ��स�द� र�जकत��Xच�� प�पब�द�म�ळ] ��� आ��. मल� स�&ग�, अ�� ऋष�, ह� जग�� आमच��प�$� ज�स� द�द�व� क�ण� अस�ल क�&"?अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� अकर�व� भ�ग स&पल�.

Page 38: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग ब�र�व� (म�कX ड�� र�म��ण अथव� स��� �रण आख��न स�र)

म�कX ड�� ऋष� स�&ग% ल�ग���, ��ल� म�ह�� आ�� कV, प�च�न क�ळ� र�म�ल�स�द� अश� पस&ग�ल� �Uड द�व� ल�गल� ����. त��च� क�&�J द�ष नस��&न� क�वळ वचन ब&9न�च� म�न ठ�वण��स�ठ� �� व त��च�� बर�बर त��च�� पतन�न� व भ�व�न� क�� अररष�&न� झ�लल� �� आपण सगळ� ज�ण� आ���. र�$स�&च� र�ज� दश�नन र�वण कपट ब�द�न� प$�र�ज जट���ल� फसव%न र�म�च�� स���ल� अस]च न�ल� ����. �� खर� कV, र�म�न� स�ग�व�च�� मद��न� स���ल� प�न�� स�डव�न आणल� पर&��, त��� हक�� म�न��न� त�� अबल�च� झ�ल� �� सव!शe� आ��. त��स�ठ� स�ग�व�च�� स^न��न� सम�द�वर एक प�ल ब�&9ल� व ल&क�� ब�ण�&च� वष�!व करन र�वण�ल� �रवल�. ��ल9ष�र त��&न� हवन&�� कर�� कV, "त�� र�म�च� सगळ� कथ� आम��ल� ��मच�� म�ख��%न ऐक�व��च� आ��. �� क�णत�� क� ळ�&� जनमल�, त��च� ग�ण क�� ���� �� स�&ग�. �स]च र�वण क�ण ����? त��न� र�म�च�� पतन�ल� क�& पळवल�? र�वण क�णत�� क� ळ�� जनमल� ����. र�म�श� त��च� अस] क�� व̂र ���� कV त��&न� अस� कर�व�? आम��ल� त�� नरश�ष र�म�च� कथ� आपल�� म�ख��%न ऐक�व��च� आ��. आपण ह� हवश�च� पत�$दश? स�$�द�र म�ण%न सव�&भ%न� स�&हग�ल� आ�� म�णज� आपण �� सगळ� पत�$ प�ह�ल� आ��. ��व��& �� जस� प�ह�ल� �स� आम��ल� स�&ग�व� व आम��ल� उपकe � कर�व�".म�कX ड�� स�&ग% ल�ग���, ��ल� �� सगळ� कथ� म� स�&ग��, �� न�टपण� ल$ द�ऊन ऐक. �� कश� घडल� �श�च म� ��ल� आ�� स�&गण�र आ��. त�� पस&ग�&�%न र�म�ल� व स���ल� हक�� ���न� भ�ग�व�� ल�गल�� �� सगळ� म� ��ल� सहवस�रपण� स�&गण�र आ��. फ�र प%व? एक र�ज� ��ऊन ग�ल�. त��च� न�&व ���� अज. �� ईश�क� घर�ण����ल ����. त��ल� दशरथ न�&व�च� एक म�लग� ����. �� व�दश�स स&पन ����. �� पहवत ज�वन व���� कर� ����. दशरथ�ल� च�र प�त ����. ��स�द� च�&गल� स�हवद ����. त��&च� न�&व� ����, पह�ल� र�म, त��न&�र कम�न] लकमण, शत�घन आहण भर�. र�म�च� आई ���� कPशल�� व भर��च� आई ���� क̂क���. लकमण व शत�घन दशरथ�च�� ह�स��! पतन�च� स�हमत�च� ल�कर& ����.

Page 39: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

त��च क�ळ� हवद��च� र�ज� ���� जनक. त��ल� एक कन�� ���� ह�च� न�&व ���� स���. �शत�न� सव�u ह�ल� उतपन क�ल� ����. त��च� इच�� ���� कV, र�म�च� हवव�� स���श� व��व�. �� र�म व स���च� जनम�च� म����� म� ��ल� थ�डक��� स�&हग�ल�. आ�� म� ��ल� र�वण�च�� जनम�च� कथ� स�&ग��. ह� सeष�ल� उतपन करण�र� स�$�� बह� पज�प�� र�वण�च� आज�ब� ����. त��च�� �प�स�मथ��!च� क�� वण!न कर�व�. त�� प�च�न क�ळ� ऋष� प�लसत� न�&व�च�� ऋष�ल� एक म�लग� ����. त��च� न�&व ���� व̂श�वण. �� ग�ईप�स%न उतपन झ�ल� ����. �� व̂श�वण त��च�� हपत��ल� स�ड%न त��च�� आज�ब�कड� र��व��स ग�ल� ����. पज�प�� त��च��वर पसन झ�ल� ���� व त��&न� त��ल� अमरतव�च� वर हदल� ����. त��म�ळ] न�र�ज झ�ल�ल�� ब�प�न� द �सर� प�त सव��च�� शर�र��%न जनम�ल� घ��ल�. त��च� न�&व हवश�व अस] ����. हवश�व म�णज� द �सर� प�लसत�च ����. त��ल� व̂श�वण�च� स%ड उगव�व��च� ����. पर&��, व̂श�वण�ल� बह�न� आ9�च सगळ�� हवश�च�� स&पत�च� म�ख� न�मल� ���� व त��ल� अमरतव स�द� हदल� ����. त��हशव�� एक हदश� त��च�� ��ब��� हदल� ����. त��च� इश�नद�व�च� च�&गल� द�स�� ���� व त��ल� एक म�लग� ���� त��च� न�&व ���� नलक� ब�र. त��हशव�� त��ल� त��&न� ल&क�च� र�ज� स�द� हदल� ����. त�� ल&क�च� स&र$ण र�$स कर� अस�&. त��हशव��. एक उडण�र� रथ ज��ल� प�षपक हवम�न म�ण� �� हदल� ����. पज�प��च�� इच��न�स�र �$�च� क�रभ�रस�द� त��च�� कड�च ����. �� ज� सगळ� हदल� ���� त��म�ळ] प�लसत��च�� हवश�व अव��र�ल� व̂श�वण�वर र�ग ����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� ब�र�व� भ�ग स&पल�.

Page 40: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग ��र�व�

म�कX ड�� स�&ग� अस���, प�लसत� ऋष�च� �� म�लग� हवश�व, ज� प�लसत��च�च भ�ग ����, त��च�� म�ठ� भ�व�च�� श�म&��च� ल�भ कर ल�ग��. त��ल� व̂श�वण�च� द�ष व�ट� अस��. व̂श�वण�ल� ज�ण�व अस�� कV, हवश�व त��च� द�ष कर� आ��. �� क� ब�र ज� र�$स�&च� र�ज� ����, त�� हवश�व�ल� ख%ष करण��च� �रएक प�तन कर� अस��. क� ब�र ज��च� व��न आ�� म�ण%स (म�णस�च�� म�नग�ट�वर �� बसल� आ�� अस� अथ! ����), ल&क�� र��� अस��, त��च�� भ�व�ल� हवश�व�ल�, मद� करण��स�ठ� ��न र�$हशणJच� न�मण%क कर��. त�� र�$हशणJच� न�&व� अश� ����, प�षप�तक��, ऐक� आहण म�ललन�. त�� न�चग�ण��� पव�ण ��त��. त�� प�म�हणकपण� त��&च�� 9न��च� हवश�व�च� स�व� कर� ��त��. स�स�लभ पवeत� त�� ह�घJ� ���� व त��म�ळ] , त�� ह�घ� एकम�क�च� द�ष कर� अस�&. हवश�व ऋष�च� स�व� करण��� त��&च� च�रस ल�ग� ����. �� ऋष� त��&च�� स�व� �तपर��वर स&��ष झ�ल� व त��&न� क�&�� वर प�ह�ज� क�& अस� त��&न� हवच�रल�. त��&च�� सगळ��&च�� इच�� न�स�र त��न� त�� पत��क�ल� एक म�लग� हदल�. प�षप�तक��ल� क�&भकण ! आहण र�वण झ�ल�. म�ललन�ल� हबभ�षण झ�ल�, आहण ऐक�ल� ज�ळ] झ�ल� त��&च� न�&व� खर� आहण श�प!णख�. त�� सगळ��� हबभ�षण फ�र द�खण� ����. �� पहवत पवeत�च� ����. �� 9�हम!क क���!� त��च� सम� व���� कर� अस]. त�� प�&च�� म�ठ� र�वण ����. त��ल� द�� �Uड ����. म�ण%न त��ल� दश�नन अस] म�ण�&. ��स�द� व�सथ ज�वन जगण�र� ����. त��न� �प�बळ�वर म�ठ� लसद� प�प क�ल�ल� अस��. क�&भकण ! लढण��� पव�ण ����. म���व� लसद�� �� अववल ����. खर� 9न�हव!द�� पव�ण ����. �� ब�हण�&च� द�ष� ����. �� फक म�&स���र कर� अस]. श�पXणख� �पस�� करण���Xन� स��वण��� आन&द म�न� अस]. त��&च�� �पस�� भ&ग करण��� ह�ल� मज� व�ट� अस]. त��स�ठ� �� हवहव9 रप घ�ऊन त��&न� भ�ट� अस]. �� हवश�व�च� एक� ल�� एक म�लग� व सगळ�� भ�व&ड�&च� ल�डक� ����. म�ठ� भ�ऊ र�वण�च� ह�च��वर हवश�ष प�म ����. �� सगळ� व�द�च� अभ��स क�ल�ल� ����. त��हशव�� म���व� लसद�� पव�ण ����. त��&च�� हपत��बर�बर �� ग&9म�दन पव!��वर

Page 41: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

र��� अस�&. ��थ� �� त��&च�� च�ल� भ�व�ल� व̂श�वण�ल�, म�ठ� व̂भव�� र��� असण�र� व म�णस�&च�� ख�&द�वरन ज���&न� प��� अस�&. �� त��&न� अलजब�� आवड� नस]. म�ण%न त��ल� इल�ज करण��स�ठ� �� म�ठ� �पस�� आर&भ���. त�� �पस��� �� जर� �शसव� ठर� ����, पर&��, �� मतसर द�ष��%न उतपन झ�ल�ल� प�रण� असल��म�ळ] त�� �पस��ल� द�व�&च�� हवश�द �पस��च� सर नव���, �र� �� �पस�� असल��म�ळ� ह�च��प�स%न क�&�J फळ त��&न� हमळण�र ���� �� हनहn� ����. पररण�म सवरप �� बहद�व�ल� पसन कर���. त��&च����ल दश�नन ज� फक व��% प�शन करन �पस�� कर� ���� व त��च�� भ�व�� चPफ�र अग� च��वल�ल� ����, त��� �� एक� प���वर उभ� र��cन �श� �पस�� कर� ����. �स� �� दश�नन द�� �ज�र वषj �प कर� ����. क�&भकण ! हशरस�सन�च�� प�हवत�� हम����र� र��cन �पस�� कर� ����. �� सतवहशल��च� हन�म क�ट�क�रपण� आचरण�� ठ�व� ����. �� द�खण� हबभ�षण क�वळ श�क���र कर� अस] व ध��न स�9न� कर� अस]. खर� व श�प!णख�, मज�� हफर� अस�&. त��&च� क�म त��&च�� भ�व�&वर ल$ ठ�व%न त��&न� क�&�J �व� नक� �� प��ण��च� अस]. अश�रर��न� �ज�र वष�!च�� �पस��न&�र म�ठ� भ�ऊ त��च� द���� ड�क� सव�u क�प�� व अग�द�व�ल� अप!ण कर��. त�� �श� अघ�र� �पस��म�ळ] �� बहद�व�ल� पस&न कर���. बहद�व त�� पत��क�ल� वर द�ण��च� ब�ल���. बहद�व त��&न� उद�श%न स�&ग���, म� ��म�� सगळ��&वर पसन झ�ल� आ��, आ�� �पस�� करण��च� क�रण उरल�ल� न��� क�रण, म� ��म��ल� आहशव�!द द�ण�र आ��. ��म��ल� क�� प�ह�ज� �� स�&ग�. फक अमरतव स�ड%न क�&�J�� म�&ग�. ��झ� श�र अग�ल� हदल� आ�� �� प�न�� ��झ�� वर पह�ल��पम�ण� ��ल� �व� ��व��& ����ल. ��झ� शर�र क� रप ��ण�र न��� व �% ��ल� �व� �� रप 9�रण कर शकहशल. त�� पक�र� �% ��झ�� शत%च� पर�भव कर शकहशल. �� आश�सक ब�लण� ऐकल��वर र�वण बहद�व�ल� ब�ल�� कV, "म� क9�च ग&9व�Xच�� ���� �रल�ल� न��� हक&व�, हकनर, �$, र�$स हक&व� न�ग ह�&च�� ����स�द�, आहण इ�र पज��Jच�� कड%न�� मल� पर�भव ��ण��च� स&भव न���". �� ऐकल��वर बहद�व त��ल� स�&ग��, "�% ज��&च� उल�ख क�ल�स त��हशव�� ज��&च� �% उल�ख क�ल� न���स अश� म�णस�&कड%न�� ��ल� ��र म�न�व� ल�गण�र न���. त��&प�स%न ��ल� 9�क� न���. अस� म� ��ल� आहशव�!द द�� आ��".

Page 42: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, अस] ब�ल%न झ�ल��म�ळ] दश�नन फ�र ख%ष झ�ल�ल� अस��. �� नरम�&स भ$क र�$स, म�णस�&च�� बदल ज�स�च ब�पव�! ����. त��न&�र बहद�व क�&भकण�!ल� हवच�र��� , त��ल� क�� प�ह�ज�? क�&भकण�!च� ब�द� असपष अस�� �� म�&ग�� कV, त��ल� फ�रक�ळ र��ण�र� हनद� हमळ�व�. त��वर बहद�व �थ�स�� म�ण���. त��न&�र बहद�व हबभ�षण�ल� हवच�र���, त��ल� क�� प�ह�ज�? �� म�&ग��, कV, त��ल� क�णत���� अगद� हवपरर� पररलसथ���स�द� प�प करण��च� इच�� ��ऊ न��. म�झ� अज�न न���स� व��व� व मल� ज�न प�प व��व�. त��च� �� म�गण� ऐक% न बहद�व फ�र ख%ष ����� व त��ल� ब�ल��� कV, "�% जर� र�$स क� ळ�� जनमल�ल� असल�स �र� �% द�व�&स�रख�च असल��म�ळ� त��ल� अमरतव�च� द�न कर��". म�कX ड�� प�ढ� स�&ग��� कV, त��न&�र र�वण क� ब�र�ल� (व̂श�वण�ल�) ��द�� �रव�� व ल&क�च� र�ज� ��ब��� घ���. त��न&�र क� ब�र ल&क� स�ड�� व त��च�� �$, ग&9व!, हकनर, र�$स अश� स�बत��स� ग&9म�दन पव!��� ज��� व ��थ�च र����. र�वण त��च�� कड%न जबरदस��न� प�षपक हवम�न क�ढ%न घ���. त��वर र�ग�व%न क� ब�र र�वण�ल� श�प द��� कV, �� क9��� त�� हवम�न��%न पव�स कर शकण�र न���. ज� ��ल� ठ�र म�र�ल �� त���%न पव�स कर�ल. �% म�झ� हवन�क�रण अपम�न क�ल� आ��स म�ण%न ��झ� न�श ��ईल व त��न&�र ��झ� भ�ऊ हबभ�षण ल&क�शर ��ईल. पहवत पवeत�च� हबभ�षण सद�ग�!न� ज�ण�र�, त�� र�वण�च�� मeत�%न&�र क� ब�र�च� ल&क�� व�रसद�र ����. क� ब�र त��ल� �$ आहण र�$स�&च� म�ख� न�म��. त�� हवरद इ�र अपपवeत�च� र�$स र�वण�ल� त��&च� र�ज� समज���. �� सगळ� एकत �����. र�वण त��च�� म���व� लसद�न� क�ण�च��� रप घ�ऊ शक� असल��न� व त��च� शक� ख%प ज�स� असल��न� व �स]च �� �व�� उड% शक� असल��न� �� त��च�� स�थ�द�र�बर�बर द�व�&वर व च�&गल�� द^त��&वर चढ�ई कर ल�ग��. त��&च� ल%टम�र कर ल�ग��. त��च� एक� भ�&कर र�$स�� रप�&�र झ�ल�ल� अस��. त��च�� त�� 9�म�क� ळ�म�ळ] द�व�&� घबर�ट पसरल� ����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� ��र�व� भ�ग स&पल�.

Page 43: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग चPद�व�

म�कX ड�� स�&ग� अस���, �� र�वण�च� व�गण� आवरण��स�ठ� सगळ� बहष?, लसद, द�वष?, �व���व इत��द� बहद�व�ल� भ�ट��� व स�&ग��� कV, र�वण�ल� आपण ज� अभ���च� द�व� हदल� आ�� त��म�ळ] �� ब�ब&9 झ�ल� आ��. त��ल� क�ण� अटक�व कर शक� न���. अग� ब�ल��, "हवश�व�च� �� शहकम�न म�लग� ज��ल� द�� �Uड& आ���, त��ल� क�ण��� म�र शक� न��� क�वळ आपल�� आहशव�!द�म�ळ] �� ��� आ��. त��च�� ह� अश� व�गण��म�ळ] पeथव�वर�ल जन�� पच&ड द�ब�ख�ल� �ल� जग� आ��. त��वर क�&�J उप�� कर�व� ल�ग�ल. आपल�� ख�र�ज क�ण��� आम��ल� त��च�� प�स%न स&र$ण द�ऊ शकण�र न���".बहद�व त��&च� ऐकल��वर त��&न� उद�श%न ब�ल��, "अ�� अग�, म�झ�� कe प�म�ळ� त��ल� द�व आहण अस�र लज&क% शकण�र न���� �� खर� आ��. त��च� हवच�र करन म� आ9�च एक व�वसथ� ���र क�ल� आ��, �� अश�, त��पम�ण] क�ल� कV, त��च� मeत�% हनहn� ��ईल व ��मच� हच&�� द%र ��ईल". प�ढ� �� पज�प�� स�&ग��, "त��स�ठ� स�$�� हवषण% त�� क�महगर�स�ठ� ज���ल". त��न&�र म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, बहद�व त�� सगळ�� द�व�&च�� व इ�र ल�क�&च�� सम$ इ&द�ल� ब�ल�व��� आहण त��ल� स�&ग���, पeथव�वर ज� क�ण� द^व� ल�क उ�रल�ल� आ���, त��न� अस� प�ण� उतपन कर�व��ल� स�&ग� ज� क�णत���� एक� पज���� गणल� ज�� न���. ज� म�कड आहण असवल अश� हमश क�ट�च� अस�ल. �� हवषण%ल� त��च�� क�म�� मद� कर�ल. �� म��शक�म�न अस�ल व क�णत���� रप�� क�म कर शक�ल, त��हशव�� इ�र द^व� ल�क इ�र रप घ�ऊन त��ल� मद� कर��ल". �� ऐकल��वर सगळ� द^व� ल�क जस] द�व, ग&9व!, द�नव, �$ इत��द� जमल� व त�� प��!��बदल आप�पस�� चच�! कर ल�ग���. �� ठरव��� क�ण� क�ण�� रप घ��व� वग^र�. त��व�ळ� बहद�व एक� ग&9व�!ल� ब�ल�व���, त��च� न�&व अस�� द �&द �भ�. त��ल� स�&ग���, "�% पeथव�वर ज�ऊन सगळ� ���र� करहशल". द�&द �भ� त��बर�बर पeथव�वर ���� व एक� क� बड असल�ल�� द�स�च� रप घ��� ह�च� न�&व अस�� म&थर�. त��पम�ण� सगळ� द^व� ल�क शक (इ&द) 9रन व�नर क� ळ�&�

Page 44: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

जनम घ�ऊ ल�ग��� क�रण �� व&श म�कड व असवल ह�&च�� म9ल� असल��न� त��प�स%न र�वण�ल� बहद�व�च�� आहशव�!द�न� स&र$ण नव���. �� व&श हवल$ण शहकम�न ���� व त��च� ��कद अवण!न�� अश� पच&ड ����. �� म�णस� स�रख�च ब�द�म�न ���� व त��च�� सगळ�� ग�ष� म�णस� पम�ण�च ��त�� पण �� म�नव नव���. त��&च�� ��लच�ल� व�र� अस�व� �श� व�गव�न ��त��. त����ल क�&�J क�ठ��� वस�� करन ���� �र त��&च����ल क�&�J वन�� र��ण� पस&� कर� अस�& (व�-नर शबद�च� अथ! ���� म�णस�स�रख�). हवषण%ल� मद� करण��स�ठ� बह�&न� श&भ%ल� हवन&�� क�ल� क�रण र�वण हवश�व�च�� रप���ल प�लसत� ऋष�च� म�लग� व श&कर�च� हनसस�म भक ����, त��ल� म�रण��स�ठ� क�ण� द�सर� उप��ग�च� नव���. म�ण%न श&भ% सव�u त��स�ठ� ���र झ�ल�. �� म�र��च�� अव��र�� पeथव�वर ज�ऊन र�म�च�� द�स�च� भ%हमक� कर� र�वण�च� व9 करण��� र�म�ल� म�णज� हवषण%ल� मद� करण��स ���र झ�ल�. एकट� हवषण%ल� म�नव अव��र�� �� करण� शक� नव��� क�रण र�वण�ल� क�ण� म�ण%स म�र शकण�र नव���. सगळ� ���र� झ�ल� ���� व म&थर� ह�ल� हदल�ल� क�म करण��स�ठ� पeथव�वर अव�रल�, ह�च� क�म ���� भ�द करण�. त��स�ठ� �� भ�&डण� ल�वण��च�� उद�श�न� दशरथ र�ज�च�� र�ण�वश�� द�स� म�ण%न क�म कर ल�ग��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� चPद�व� भ�ग स&पल�.

Page 45: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग प&9र�व�

��ल9ष�र म�कX ड���&न� हवच�र��, "अ�� म��म�न�, र�म�च� जनम कस� झ�ल� �� आपण स�&हग�ल� आ�� पर&��, त��ल� र�ज��ब���र क�& क�ढल� त��बदल आणख�न स�&ग�ल �र बर� ��ईल. दशरथ�च� द�न प�त हमलथल�च� र�जकन�� स���बर�बर वनव�स�� क�& ग�ल� �� आम��ल� स�&ग�व�". म�कX ड�� स�&ग���, दशरथ र�ज� म�ठ� पहवत पवeत�च� ����. �� म�ठ� 9�हम!क व�व̂कल�� करण�र� ����. त��ल� ��न म�ल& झ�ल� ��व��& �� फ�र आन&द�� ����. त��च� ह�न�� म�ल& �थ�वक�श म�ठ� झ�ल�. �� त��&च� व�द�च� हश$ण प%ण! कर���. त��हशव�� व�द���ल ग�प ग�षJच� (त��ल� लखल म�ण���) स�द� �� च�&गल� अभ��स कर���. ररव�ज�न�स�र बहच�! व��च� �थ�लसथ� प�लन क�ल��न&�र �� हवव�� कर���. �� सगळ� हवन� व�त�� प�र पडल��म�ळ] र�ज� दशरथ फ�र ख%ष अस��. आन&द� सवभ�व�च� र�म त��च�� हपत��च� क&ठमण� झ�ल� ����. त��च�� ग�ड सवभ�व�म�ळ] �� त��च�� र�ज��� सगळ��&च� आवड�� र�जप�त झ�ल� ����. र�म त��&च��� सव�!� ज��ष ����. �थ�वक�श दशरथ वeद झ�ल��म�ळ] �� स&न��स�शम�� ज�ण��च� हवच�र कर� ����. र�ज� त��च�� प9�न�&च�� सलल��न� र�म�ल� उतर�ल9क�र� म�ण%न न�मण��च� ठर��. त��म�ळ] र�ज� फ�र आन&द�� अस��. र�म�च� भ�व&ड&स�द� आन&द�� अस���. र�म�ल� ग�द�वर बसल�ल� प��cन दशरथ�ल� व त��च�� आईल�, कPसल��ल� फ�र स&��ष झ�ल� ����. सडप��ळ ब�&9� असल�ल� ज��च� ��� अज�न�ब��c ����, ज��च� न�त रकवण? ����, क�स क� रळ� ����, त��च� च�ल ड�लण���! �त�स�रख� ����. ज��च��कड� बहघ�ल� कV, स�$�� इ&द अस� �� हदस� ����. दष ल�ग�व� अस� �� व त��च� पतन� ह�&च� ज�ड� त�� दरब�र�� श�भ� ����. त��च� श��णपण बहद�व�स�रख� ����, अथ�!�� �� स�$�� हवषण%च� अ&श�व��र ����. त��म�ळ� �� अस� सगळ& असण� अप�ह$� ����. �� व�सथ ����, त��च� भ�ग]द���&वर स&प%ण! हन�&तण ����. त��च� रप अस� ���� कV, त��च� व̂र�स�द� त��च� आदर कर� ����. र�म सजजन�&च� क̂व�र� व द�ज!न�&च� हवधव&सक ����. त��च� मह� अश� ���� कV, �� क9� गU9ळ%न ज�� नस�. ��ग�

Page 46: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

व�ळ� ��ग� हनण!� घ�ण��च� त��च� $म�� व�ख�णण��स�रख� ����. र�ज� दशरथ त��च�� ब�हण�&न� स�&ग��, "आज प�ष� न$त�च� ���� ��� आ�� व �� एक हदवस�प�र�� आ�� त�� श�भ म��c��!वर म� म�झ�� र�म�ल� ग�द�वर बसल��च� ज�ह�र करण�र आ��. त�� हव9�स�ठ� ���र�ल� ल�ग�व�". �� र�ज�च� आद�श आल��वर सगळ� म&त� त�� हव9�च�� ���र�ल� ल�ग���. त�� स�म�र�स, म&थर� ज� खर��र द�&द �भ� ग&9व! ����, दसरथ�च�� द�स��! पतन�च� द�स� म�ण%न ��थ� क�म कर� ����. �� ह�च�� र�ण�ल�, क̂क���ल� ब�ल��, "र�ण� सरक�र, आपल� भ�ग� फ� टक� हनघ�ल�, क�रण ज�� म��c��!वर �� स��ळ� आ��लज� क�ल� आ�� त�� व�ळ� जर �� स&पन झ�ल� �र आपल��ल� एक सप! द&श कर�ल आहण त��म�ळ] मरन ज�ल. कPसल�� खर�खरच म�ठ� भ�ग��च� आ��, क�रण, त�� हव9�न&�र ह�च� प�त र�ज� ��ण�र व आपल� प�त त��च� प9�न ��ण�र. त��म�ळ] ��मच� हक&म� व�ड�� क�� र��ण�र मल� समज� न���. एक� प9�न�च� आई म�ण%न ��मच��कड� सगळ� प��ण�र आ��� �� मल� बर�बर व�ट� न���". म&थर�च� �� हवष�र� ब�लण� ऐकल��वर क̂क��� �लक�� क�न�च� ���� �� हचड��. �� ह�च� सगळ� द�हगन� अ&ग�वर घ�ल�� व फणक�र� ह�च�� पह�कड� �� एकट�च आ�� अस] प��cन ज���. फ�र ल�ड�� आल��च� सUग घ�� क̂क��� दशरथ�ल� आठवण करन द��� कV, त��न� क9��� ह�च�� इच��&च� अव��र क�ल�ल� न���. त��पम�ण� �� आजस�द� ह�च�� इच��च� अव��र करण�र न���. �� त��ल� स�&ग��, "��म��ल� आठव� अस�ल कV, ब��!च वष�!प%व? ��म�� मल� एक वचन हदल� ����, ज�व��& म� ��मच� एक अवघड क�म करन हदल� ����. आज म� त�� वचन�च� प%�!�� आपण कर�व� �� स�&गण��स�ठ� आपल��ल� आग� करण�र आ��. जर आपण आपल� शबद ठ�वल� न��� �र आपल��ल� वचनभ&ग�च� प�प ल�ग�ल". �� अस] त��ल� ब�ल��. र�ज� म�ठ� ख%ष�� ह�ल� स�&ग�� कV, "��ल� क�� प�ह�ज� �� ह�न� न डगमग�� स�&ग�व�. म�झ��कड� बहण�&न� द�ऊन उरल�ल� स&पत� आ�� त����ल हक�� ��ल� प�ह�ज� �� स�&ग. क�ण�च� व9 व��व� अस] ��ल� व�ट�� क�&, क� ज��ल� फ�श� हदल� आ�� त��ल� म� स�ड%न द�व� अस] ��ल� व�ट�� क�&, ब�ल ��ल� क�� प�ह�ज�, आज म� फ�र ख%ष आ��. म� ह� पद�श�च� र�ज�, च�र�� वण�Xच� अल9प�� आ��, ��ल� क�� कम� आ�� ��थ� कV, �% क�&�J म�झ��कड� म�&ग�व�स. चटकन स�&ग ��झ� म�&ग क�� आ��".

Page 47: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

र�ज�च� �� ब�लण� ऐकल��वर क̂क��� समज�� कV र�ज� प�र�� ह�च�� कह�� आल� आ��, �� र�ज�ल� ब�ल��, "म�झ� इच�� आ�� कV, म�झ� म�लग� भर� ��मच� उतर�ल9क�र� व��व� आहण र�म�न� �पस�� करण��स�ठ� व अरण��� असल�ल�� र�$स�&च� हबम�ड करण��स�ठ� ज�व�. आहण �� क�म �� चPद� वषj कर�ल. ��थ� �� स&न��श�स�रख� ज�वन जग�ल, क��ड�च� वस न�स�ल. त��च�� बर�बर त��च� पतन�स�द� ज�ईल". �� ह�च� ब�लण� ऐक% न पथम र�ज�ल� खर�च व�टल� न��� व �� समज�� कV, आपल� हप� भ���! ग&म� कर� आ��. पर&��, �� ग&म� कर� न��� �� जस� त��च�� ध��न�� ���� �� र�ज� लखन ����. �र� �� क̂क���ल� स�&ग�� हक&, ह�� त��च�� प�$� र�म�च� भ�ग ज�स� असल��म�ळ] जर र�म त��स�ठ� ���र अस�ल �र त��च� त��ल� �रक� नस�व�. दशरथ समज� अस�� कV, र�म त��स�ठ� ���र ��ण�र न��� व त��म�ळ] �� ��ण�र न���. म�ण%न �� र�म�ल� ब�ल�व�� व हवच�र�� कV, त��च� क�� म�णण� आ��. र�म आज�9�रक प�त अस��, �� ब�ल�� र�ज��च�� ग�&द�वर म� बसल� क�� अथव� म�झ� भ�ऊ बसल� क��, र�ज� क�रभ�र उतम च�लण�रच आ�� मग म� क̂क��� म���च� �श� इच�� अस�ल �र त��पम�ण� ज�ण��स ���र आ��. पर&��, �� प�ढ� ब�ल��, ह�� म�झ� पतन� ����, �र� ह�ल� जर आ$�प अस�ल �र �� शक� ��ण�र न���. र�ज� स���ल� ब�ल�व�� व हवच�र��, �� म�ण��, जर म�झ� प�� ज�ण�र अस��ल �र म� त��&च�� स� ज�ण�र आ��. त��वर र�म�च� स�वत भ�ऊ लकमण म�ण�� कV, ��स�द� र�म�बर�बर ज�ण�र आ�� म�णज� क̂क���च�� म��न�स�र भर��स हवनहदकक� र�ज�क�रभ�र कर�� ��ईल. अश�रर��न� �� ह�घ� वनव�स�� फ�कल� ज���� क̂क���च�� इच��स�ठ�. त��म�ळ] व�थ�� अ&�uकरण झ�ल�ल� र�ज� दशरथ अन&��� हवल�न ����. त��न&�र भर� ग�द�वर बस�� व क̂क���च� �� इच�� प%ण! ����. अश�रर��न� आपल� इलपस� प%ण! झ�ल� म�ण%न ख%ष�� असल�ल� क̂क��� भर��ल� जवळ ब�ल�व�� व स�&ग��, "म�झ�� म�ल�& आ�� �� सगळ� र�ज� ��झ�� एकट�च� आ��, त��� ��ल� क�ण� व�ट�कर� न���. ��थ� मज�� र�ज� कर". �� ऐक% न ह�च� म�लग� ह�ल� म�ण��, "म�झ� आई, �% एक अह�श� घ�ण�रड� ख�ळ ख�ळल� आ��स. म�झ�� ब�प�च� �% एक�पररन� ख%न क�ल� आ��स. म� ��झ� ल9कक�र कर��. ��झ�� क�त�� ब�द�च� मल� ल�ज व�ट��. क�वळ ह� नशर स&पत�स�ठ� �% म�झ�� म�ठ� भ�व�ल� व त��च�� बर�बर म�झ�� वह�न�ल� आहण त�� बर�बर म�झ� हप�

Page 48: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ब&9% लकमण अश� सगळ��&न� वन�� 9�ड%न म�ठ� अपर�9 क�ल� आ��स. ��झ�� ह� कe त��म�ळ] सगळ� ब�हण आपल��ल� �%च� समज% ल�गल� आ���. मल� त��&न� �Uड द�खवण��च�स�द� ल�ज व�ट��. त��&न� व�ट��, म� ��ल� �स� कर�व��ल� स�&हग�ल�, त��&च� �Uड म� कस� ब&द कर"? अस] ब�ल%न �� �रण र�जप�त ओकस�ब�कश� रड% ल�ग��. �� त��च� व�गण� प��cन ��थ� जमल�ल� दरब�र� समज%न च�क��� कV �� ख�ळ� क̂क���न� ह�च�� अककल�न� क�ल� आ�� व त��� र�जप�त भर��च� क�&�J स&ब&9 न���. �� त��च�� आईल� स�&ग��, "म� म�झ�� हपत��सम ज��ष भ�व�ल� व म�झ�� वह�न� आहण लकमण�ल� पर� आणण�� स�ठ� ज�ण�र आ��. �� ब�लल��वर भर� त��च�� ह�न�� म���&न�, कPसल��, क̂क��� व स�हमत�, त��&च�� रथ�� घ�ऊन र�म�च� श�9 घ�ण��स�ठ� हनघ��. त��च�� मन�� द�uख भरल�ल� ����, त��ल� र�म�ल� द�खव�व��च� ���� कV, ह�� त��च� क�&�J ��� न���. त��च�� बर�बर त��च� 9�कट� ब&9% शत�घन अस��. �� रथ एक� र�&ग�� हनघ���. त��&च�� बर�बर ऋष� वलसष आहण व�मद�व ����. त��हशव�� श�कड� ब�हण ����. अश� �� ��त� र�म�च� श�9 घ�ण��स�ठ� हनघ��. �� ��त� प��ण��स�ठ� त�� नगर���ल सगळ� आब�लवeद घर�ब���र ��ऊन उभ� र�����. र�म�ल� पर� आणण��स�ठ� �� ज�� आ��� �� समजल��वर र�ज��� उलट स�लट चचjल� उ9�ण ����. त��व�ळ� र�म हचतक� टच�� वन�� र��� ����. भर� त��ल� भ�ट�� व सगळ� पक�र त��ल� स�&ग�� व समज�व�� कV, त��न� पर� र�ज��� ��व� व ग�द� स�&भ�ळ�व�. पर&��, एकवचन� र�म त��च� समज%� क�ढ�� व त��ल� त��च� उतर�ल9क�र� अस] सगळ��&च�� सम$ न�म�� व र�म�च� अल9क�र� म�ण%न त��&न� र�ज�� क�रभ�र कर�व� अश� त��ल� आज� द���. र�जप�त भर� र�म�च�� प�द �क� त��च�� कड� म�&ग�� व त�� घ�ऊन �� सगळ� प�न�� र�ज9�न�कड� हनघ���. भर� त��न&�र न&द�ग�म ���� र��gन र�ज��च� क�रभ�र र�म�च� स�वक ह� अथ�!न� कर� अस��. ल�क�&च� त�� त��च�� वनव�स�� ज�ण��ल� पच&ड हवर�9 अस�� व �� त��च� अ��ध��च� पज�जन प�न�� त��ल� हवनवण�� करण��स�ठ� ����ल ह� भ��&न� �� स��� आहण लकमण आणख�न ख�ल घनद�ट अरण��� हशर���. �� सरभ&ग� आशम�� ज��� व ��थ� प�ज� करन �� प�ढ� आणख�न द�ट असल�ल�� द&डक�रण��� हशर��. र�म�ल� ग�रगe�� वन�� र��ण��च� सव� असल��म�ळ] �� त��ल� व लकमण�ल� हवश�ष अवघड नव��� पर&��,

Page 49: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

स���ल� �� सगळ� नव�न ���� पण पह�व�� स��� �� सगळ� आन&द�न� सव�क�र� अस��. द&डक�रण��� �� ग�द�वर� नद�च�� हकन�र� र�c ल�ग��. ��थ� त��ल� अन�क ऋषJच� आशम आढळ��� व त��&च�� स�हनध��� �� ह�घ� आपल� क�ळ घ�लव� अस���. ��थ� र�वण�च� भ�ऊ खर� व बह�ण श�प!णख� ��थ�ल ऋषJन� व�र&व�र त�स द�� अस��� अस] समज��. �� र�$हशण त�� क�ळ� जनसथ�न न�&व�च�� हठक�ण� र��� ����. ��थ� ऋषJच�� स&र$ण�थ! र�म व लकमण हकत��क �ज�र�नJ र�$स ठ�र म�र���. त��� खर� आहण द�uशन स�द� म�रल� ज����. अश�रर��न� �� �� ज&गल र�$स�&प�स%न म�क कर��. त�� म�र�म���!� र�वण�च�� ल�डक�� बह�ण�च� न�&क क�&पल� ज���. त��म�ळ] र�&ग�व%न �� ह�च�� म�ठ� भ�व�कड�, र�वण�कड�, �क�र करण��स�ठ� ल&क�ल� रव�न� ����. ल&क�� �� ह�च� क�पल�ल� न�क दश�नन�ल� द�खव��. त��च�� प��� पड�� व स�&ग�� कV, �% जर म�झ� सचच� भ�ऊ असहशल �र म�झ�� क�पल�ल�� न�क�च� वचप� क�ढहशल. �� ह�च� रडण� प��cन र�वण स&��प��. �� त��� त��च� अपम�न समज��. चव��ळ%न �� उठ��. त��न&�र एक�&��� �� आपल�� बह�ण�च� �� क�� पक�र आ�� �� हवच�र��. �� र�$स दश�नन त��च�� बह�ण�ल� शबद द��� कV, "ज��&न� क�ण� �� कe त� क�ल� �� त��च� हक&म� म�ज�ल. म�झ�� व�ट�ल� ज�ण�र� क�ण��� अस�, त��ल� म� श�&�पण� झ�प% द�ण�र न���. त��&न� एक� भ�&कर स�प�च�� म�थ��वर प�� ट�कल� आ��. लस&��च�� �Uड�� ��� घ�लण�र� �� क�ण आ��"? अस] ब�लल��न&�र त��च�� सव�Xग��%न आग�च�� जव�ळ� हनघ% ल�ग���. वणव��� प�टल�ल� झ�ड कस� अ&9�र�� 9ग9ग��&न� हदस�� �स� �� हदस% ल�गल�. त��न&�र �� त��च� बह�ण र�म�च�� क�रव���& द&डक�रण��� कश� आ��� व �� ऋषJन� कश� मद� कर�� व त��&न� कश�पक�र� श�कड� र�$स व त��� त��च� भ�ऊ खर� आहण द�uशन�ल� म�रल� �� सगळ� सहवस�रपण� स�&ग��. �� सगळ� ऐकल��वर �� ठरव�� कV, मररच�ल� र�म�ल� म�रण��स�ठ� ���र कर�व�. �� ठरवल��न&�र �� त��च� क�रभ�र त��च�� म&त��&च�� ���� स�पव%न व���म�ग�!न� उड� हतक� ट आहण क�ळ पव!� ओल�&ड� द&डक�रण��कड� हनघ��. व�ट�� त��ल� एक म�ठ� जल�श� हदस��. त��� स�सर� ��त��. सम�द स&पव%न �� ग�कण�!कड� प���च��. ��थ� त��च� हप� द�व हतश&क% 9�र� र��� अस��. त��न&�र �� त��च�� ज�न�� हमत�ल� मररच�ल� भ�ट��. ��थ� �� प���� कV, त��च� हमत र�म�ल� घ�बरन सव�uच

Page 50: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

स�9%च�� व�ष�� र��� अस��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� प&9र�व� भ�ग स&पल�.

Page 51: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

द�पद� �रण पव! भ�ग स�ळ�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग� अस���, र�वण�ल� ����&न� प��cन मररच प�ढ� ����. त��च� आदरप%व!कपण� सव�ग� कर��. र�वण�ल� फळ& आहण क&दम�ळ�&च� आ��र द���. र�वण त��च��कड�ल आसन�वर बस�� व थ�ड� हवश�&�� घ���. मररच ब�लण��� पट�ई� अस�� �� र�वण�च�� जवळ बस��. र�वण स�द� ब�लण��� क�&�J कम� नस�� �� द�घ� ब�ल% ल�ग���. मररच र�वण�ल� हवच�र��, अर� र�वण�, "��झ�� च����!च� र&ग अस� उ�रल�ल� हदस��, अस] क�� झ�ल� आ�� कV, ��ल� ��झ� र�ज9�न� स�ड%न ��थ� वन�� ��व� ल�गल�"? "��झ� पज� पह�ल�� स�रख�च ��ल� म�न द��� न�&? �% क�णत�� उद�श�न� अस� अरण��� आल� आ��स? अस] समज ��झ� उद�श स&पन झ�ल� आ��, क�रण �� म�झ��कड� आल� आ��स. �� क�म& हक���� अवघड असल� �र� �� आपण करन द�खव%". र�वण ज��च�� मन�� अपम�न�च� अग� 9ग9ग� ����, मररच�ल� थ�डक��� सगळ� स�&ग��. त��स�ठ� क�� उप����जन� कर�व��च� त��च��वर चच�! ����. �� सगळ� समजल��वर मररच त��ल� उतर द���. "अर� द�स�� ह� र�म�ल� हचडव%न �% क�&�� स�ध� कर शकण�र न���स. त��च�� शP��!च� व ह�मम��च� कलपन� ��ल� न���. त��च� ब�ण स�न कर शक�ल अस� क�ण��� न���. त��च� ब&9% स�द� म�ठ� श%र��द� आ�� त��च� पतन� स��� ज� जनक र�ज�च� म�नस कन�� आ��. �� म�ठ� पह�व�� आ��. र�म�च�� ह� भ�ग�� ��ण��म�ळ] मल� �� स�9%च� सUग घ�ऊन र��व� ल�ग� आ��. क�रण �� ह� भ�ग���ल स�9%&न� र�$स�&प�स%न स&र$ण द�� अस��. त��न�च ��झ�� भ�व�ल� खर�ल� ठ�र म�रल� आहण त��च��श� झ�ल�ल�� लढ�ई� ��झ�� बह�ण�च� न�क क�पल� ग�ल�. खर&�र �� मर��च�च पण थ�डक��� बच�वल� ह�च�� न�क�वर हनभ�वल&". �� ऐकल��वर र�वण र�&ग�व%न त��ल� ब�ल��, "�� बघ मल� ��झ� सल� नक� आ��, पर&��, जर �% मल� प�ह�ज� �स� व�गल� न���स �र म� ��ल� ह� ����&न� ठ�र म�र�न". मररच त��ल� ब�ल�� अस���पण� कV, "जर मरण अहनव��! अस�ल �र �� ��झ�� ���%न हमळण� मल� ज�स� च�&गल� व�ट��". त��न&�र �� र�वण�ल� ब�ल��, त��ल� त��च�� कड%न कश�पक�रच� मद� प�ह�ज� �� स�&ग�व�. दश�नन त��ल� स�&ग��, "म�झ� अश� ��जन�

Page 52: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

आ�� कV, �% एक� स�न�र� हश&ग असल�ल�� स�&बर�च� रप घ�हशल ज��च� च�मड� स�द� स�न�र� अस�ल. त��न&�र �% त�� र�म�च�� ब��क�प�ढ� अस� ज�हशल कV ह�ल� ��झ� आकष!ण व�ट�ल, ह�ल� ��ल� प�ळ�व��च� इच�� झ�ल� प�ह�ज�, �� ह�च�� नव��!ल� ��ल� पकडण��स�ठ� ��झ�� म�ग� 9�ड�ल. �� अश�व�ळ� �% कर�व��च� ज�व��& ह�च� द�र लकमण स�द� ��थ� नस�ल. म�णज� �� एकट� अस�ल. त��न&�र म� कपट�न� स���ल� पकड%न घ�ऊन ज�ईन �� थ�ट म�झ�� ल&क��. ��थ� ह�ल� म� अश� हठक�ण� लपव%न ठ�व�न कV ��थ� �� प��हवर��न� अनत��ग करन पह�व��स�रख� मरन ज�ईल. ��थ� �� र�म ��ऊ शकण�र न��� ब�g��क, त��म�ळ] पतन�च�� �रवण��म�ळ] खलजल झ�ल�ल� �� ��द� झ%रन झ%रन मरन ज�ईल, अश� पक�र�, म�झ�� बह�ण�च�� न�क क�पण��च� �� हश$� त��ल� झ�ल�च प�ह�ज�". र�वण�च� �� ��जन� मररच च�&गल�च समज��. �� ठरव�� कV, र�म त��च�� म�ग� ल�गल� कV, �� त��ल� त��च�� क� ट�प�स%न द%र घ�ऊन ज�ईल. त�� व�ळ�&� र�वण त��च�� कपट क�रसथ�न�न� स���ल� घ�ऊन ज�ईल व �� झ�ल� कV, र�वण त��ल� आक�श��%न उड� अस��&न� स�चन� कर�ल कV क�म फत� झ�ल�. �� झ�ल� कV, मररच मध��च क�ठ��र� एक�द� आड�श�म�ग� ग�प ��ईल. मररच र�वण�ल� त��च� �� स�&ग�� व र�वण�ल� �श� स�चन� कर�व��स स�&ग��. दश�नन त��ल� अन�म�दन द���. द�घ�� �� ��जन� पकक� ����. �� म�ण�� कद�हच� र�म त��ल� त�� आ9�च पकड% शकल� �र ��झ� ��जन� अ�शसव� ��ईल व �% मल� म�रहशल म�ण%न म� म�झ� अ&त�कम! त�� आ9�च उरक% न घ��� क�रण, ��झ�� न����र र�म�च�� अश� क�ण�च�� �र� ���%न म�झ� अ&� ��ण�र �� मल� हदस� आ��. म�ठ� अडचण�न� �Uड द�� �� द�घ� र�म�च�� क� ट�प�X� ज����. �� प����� कV, लकमण हशक�र करण��स�ठ� अरण��� ग�ल� आ��. स��� ��थ� क� ट� ब���र हफर� आ��. �� पररलसथ�� स���ग� आ�� �� ��रन दश�नन व मररच त��&च�� क�रसथ�न� पम�ण� क�रव�ई करण��च� ठरव���. मररच ठरल�� पम�ण] ल��नश� स�&दर हदसण���! स�न�र� स�&बर�च� रप घ���. त��न&�र �� त�� क� ट�प�ढ� उभ� र���� ��थ� चरण��च�� अहभहनव�ष�न� र]ग�ळ� र����. अस] कV स��� त��ल� प�ह�ल&. आहण न�मक� �स]च ����. स���ल� �� स�&दर हदसण�र� स�&बर�च� ब�ड� फ�र आवड�� व �� त��ल� च�र� ख�ण��स�ठ� द�ऊ ल�ग��. आपल� ड�व फत� ����� �� �� द�घ� र�$स समज���. ह��क��� र�म त�� क� ट��%न ब���र ����. स���

Page 53: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

त��ल� �� म���व� ब�ड� द�खव�� आहण र�वण�च�� इच��न�स�र �� घड% ल�ग��, स���ल� �� ब�ड� आवड�� व �� र�म�ल� त�� ब�ड�ल� ज� आव�र� ब���र ����, त��&च�� आव�र�� आणण��च� स�&ग��. त��पम�ण� र�म आव�र�च�� क�&पण�ल� असल�ल�� द�र��%न ब���र ���� व त�� ब�ड�ल� पकडण�र एवढ�� �� मररच त��च�� ���%न हनसट%न र�न�� 9�म ठ�क��. आ�� र�म त��ल� पकडण��स�ठ� त��च�� म�ग� 9�व��. क�&�J अ&�र 9�वल��न&�र मररच ��थ� र�म�च� व�ट प��� उभ� र����, त��ल� उभ� प��cन र�म त��च�� म�ग� ज���. अस] ��� ��� �� द�घ� क� ट�प�स%न फ�र द%र ज����. र�वण �� न�टक झ�ड�� लप%न प��� अस��. र�म ��क�च�� अ&�र�प�$� ज�स� ल�&ब ग�ल� आ�� �� समजल��वर दश�नन एक� स&न��श�च�� अहभहनव�ष�� त�� क� ट�कड� ज��� व ��थ� र�म�च� व त�� ब�ड�च� व�ट प��� उभ�� असल�ल�� स���कड� हभ$� म�&ग��. त�� स&न��श�ल� प��cन स��� आ� ज��� व क�&�J फळ& व क&दम�ळ आहण क�&�J हशजवल�ल� म�&स घ�ऊन ���� व त�� स&न��श�च�� रप�� आल�ल�� र�वण�ल� त��च�� झ�ळ�� घ�लण��स�ठ� त��च�� झ�ळ�� आपल�� ओट���ल �� हश9� ट�कण�र इ�क��� र�वण त��च� खर� दश�नन� रप 9�रण कर��. त��म�ळ] स��� अच�नक झ�ल�ल�� त�� पक�र�म�ळ] घ�बरन ज��� व �� भ�&कर रप प��c ह�ल� भ�वळ ����. मeच�� ��ऊन पडल�ल� �� रपगहव!�� जनक र�ज�च� कन�� �� र�वण प��� र����. त��न&�र �� ह�ल� उचल�� व उ&च आक�श�� भर�र� म�र��. उ&च ग�ल�ल� र�वण मररच�ल� हदस��. त��बर�बर �� समज�� कV, त��&च� ��जन� �शसव� झ�ल� आ��. त��बर�बर �� स�&बर�च�� रप���ल र�$स त��च�� स�कम रप�� ज���. त��म�ळ] �� र�म�ल� हदस�न�स� ����. र�म बर�च व�ळ त��ल� त�� गद! झ�ड�� श�9ण��च� प�तन कर� र���� पण व�थ!. अख�र�स �� पर� हफर��. व�ट�� त��ल� लकमण भ�ट��. �� द�घ� एकत क� ट�� ����� �� प����� कV, फळ& क&दम�ळ& आहण हशजल�ल� म�&स इ�सथ�u पडल� आ��. आक�श�� उड�ल�ल� र�वण स���ल� प���� �� �� श�द�वर ��� ����. पर&��, त��ल� प�न�� प��cन �� प�न�� ब���ष ����. थ�ड� व�ळ�&न� �� प�र�� ज�गe� ���� व समज�� कV क�� झ�ल� आ��. आपल� �रण झ�ल� आ�� �� समजल��वर �� र�वण�ल� स�&ग��, "अर� म%ख�!, म� हवव���� पतन� आ�� व म� पह�व�� आ��. मल� सपश! करहशल �र ��झ� न�श ��ईल म�ण%न �% मल� आत�च ख�ल� ठ�व". ��व�� र�वण ह�ल� स�&ग��, कV, "म� ल&क�9�श आ��. म�झ�

Page 54: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

न�&व र�वण आ��. मल� ��झ��� क�&���� सव�रस� न���. त��बदल �� हनuस&श� र��व�". न&�र �� स�&ग�� क�, "त��च�� भ�व�च� व9 ह�च�� प��न� क�ल� आ�� �स]च एक� ��द�� ह�च�� प��न� त��च�� हप� भहगन�च� न�&क क�पल� आ��. त��च� बदल� घ�ण��स�ठ� �� ह�ल� त��च�� र�ज9�न�कड� न�� आ�� व ��थ� �� ह�ल� ग�प हठक�ण� ठ�वण�र आ��. ज�� हठक�ण� ह�च� प�� कद�हप�� प���च% शकण�र न���". �� समजल��वर स���ल� क�� पक�र आ�� �� समज��. अ��व द�uख�न� �� रड% ल�ग��. प�ढ� �� दश�नन ह�ल� स�&ग�� कV, "त��ल� म�ह�� आ�� कV, र�मस�द� ह�च��पम�ण� एकपतन� पतन�व�� आ��. त��म�ळ] �� ह�च�� श�क�&न� मरन ज�ईल व �% म�झ�� ल&क�� मरन ज�हशल अस] मल� व�ट��, अश�रर��न� म� म�झ�� भ�व�च�� व9�च� व बह�ण�च�� न�क क�पण��च� स%ड उगवण�र आ��". ��थ� र�म व लकमण त��&च�� क� ट�च�� भ�व�� स���च� ख%प श�9 घ���� पण �� स�&पड� न���. मररच र�$स त��च�� स�9% व�ष�� ��थ� ���� व प��� अस�� र�म व लकमण क�� कर� आ���. र�म�च� पतन�श�क प��cन त��ल� व�ईट व�ट��. पर&�� र�म�ल� समजण� आवश�क ���� कV त��च�� पतन�ल� क�ण� न�ल� म�ण%न �� प�ढ� ज�ऊन र�म�ल� क�� झ�ल�? अस] हवच�र��. र�म त��च� पतन� अच�नक ग��ब झ�ल� अस� स�&ग��. त��वर �� र�$स त��ल� स�&ग�� कV, त��न� थ�ड� व�ळ� प%व? आक�श��%न त��च�� पतन�ल� घ�ऊन ज���&न� प�ह�ल�. �� ब�g9� र�$स र�ज� र�वण अस�व� क�रण, त��च� द���Uड� सपषपण� हदस� ����. प�ढ� �� मररच र�म�ल� स�&ग�� कV, र�म त��च�� र�$स�&न� म�रण��च�� क�म�म�ळ] र�ग�व%न र�वण ज� र�$स�&च� र�ज� आ�� त��&न� �� क�ल� अस�व�. म�ण%न ह�प�ढ� र�म�न� र�$स�&च� न�श करण� ब&द कर�व�. र�$स�&च�� व�ट�ल� ज�ण���Xच� अस]च ���� अस] ब�ल%न मररच र�म�च�� जखम�&वर म�ठ च�ळ��. र�म त��ल� हवच�र��, र�वण स���ल� घ�ऊन क�ठ� ज�ऊ शक��. त��वर मररच त��ल� स�&ग��, कV, र�वण ह�ल� ब�g9� ल&क�� क�ठ��र� क��म ब&द�व�स�� ठ�वण�र आ�� क�रण �स]च �� शत%च�� ब��क�&श� कर��. प�ढ� मररच र�म�ल� सल� द��� कV, त��&न� आ�� त��च�� ब��क�च� हवच�र स�ड%न स&न��स घ��व� त��च�� स�रख� स&न��श� ��ऊन म�$म�ग�!कड� हनघ�व�. ��थ� र�वण स���च� प�ह�वत� हक�� खर� आ�� �� �प�सण��स�ठ� ह�ल� ब�ल�� कV, �� र�वण�श� लग करण��स ���र अस]ल �र �� ह�ल� क̂द�� व ठ�व�� त��च�� जन�नख�न���

Page 55: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ठ�व�ल. स��� �� ऐक% न ह�च�� क�न�&वर ��� ठ�व�� व ब�ल�� कV, "�� क�वळ र�म�च�च हवच�र कर शक��. अश� ग�ष� करहशल �र अर� र�वण� ��झ��वर आक�श क�सळ%न पड�ल व त��� �% हचरड%न ज�हशल. �स� जबरदस��न� �% करण��च� प�तन क�ल�स �र त�� आ9� भ%म� मल� हगळ&कe � कर�ल. सगळ� जग बदल�ल पण म� रघ%च�� क� ळ�च�� र�म�हशव�� इ�र क�ण�च��� हवच�र करण� अशक� आ�� �स� करण�� प�$� �% मल� ��झ�� क̂द�� ठ�व ��थ� म� म�झ�� र�म�च� जप कर� र���न. मल� हवश�स आ�� कV, �� एक हदवस मल� घ�ण��स�ठ� ��ईलच. �% समज��स �स� म�झ� श%रव�र ��द� प�� ��� ग�ळ%न बसण���Xप̂क� न���". र�वण स���ल� घ�ऊन ज�� अस��&न� ��थ�ल एक� पव!��च�� हशखर�वर बसल�ल� म��प$� जट��% �� प����. त��ल� स���च� ओरडण� ऐक% ���� व �� �� स�द� ओळख�� कV, �� स��� आ�� व क�ण��र� ह�ल� उचल%न घ�ऊन ज�� आ��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� स�ळ�व� भ�ग स&पल�.

Page 56: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग स�र�व�

म�कX ड�� प�ढ� ��ल9ष�र�ल� स�&ग���, �� प�ह�ल��वर जट��% ज� हग9�ड व&श�च� ����, त��च�� स&प�� न�&व�च�� म�वसभ�व�बर�बर आहण त��च�� ब�प अज�!न�बर�बर ज� दशरथ�च� हमत ����, र�वण�ल� स���ल� घ�ऊन ज���&न� प�����. �� र�ग�व��� व र�वण�वर ज�र�&न� च�ल करन ज����. जट��% र�वण�जवळ ज�ऊन ब�ल�� कV, त��&न� स���ल� ��बड��ब स�ड�व�. �� आमच�� हमत�च� दशरथ�च� सन�ष� आ��. आम�� अस��&न� �% ह�ल� अस] कस� न�ऊ शक��स. त��न&�र जट��% र�वण�च�� अ&ग�वर त��च�� नख�&न� व�र कर ल�ग�� ज��म�ळ] त��च� स���वर�ल पकड हढल� ��ईल. �� र�वण�च�� अ&ग�वर अन�क हठक�ण� जखम� कर��. र�वण �र� स���च� पकड स�ड� न���. न&�र �� त��च�� ट�कद�र चUच�न� त��च�� अ&ग�ल� भ�क� प�ड% ल�ग��. �र�स�द� र�वण स���ल� स�ड� न��� व म�ठ� व�ग�&न� ल&क�च�� हदश�न� ज�� र����. र�वण�च� अ&ग त��च�� रक�&न� म�खल�ल� अस��. जस� र�वण प���� कV, जट��% त��च�� हन9�!र�च� पकक� आ�� व �� त��च� �ल� करण� ब&द करण�र न���, र�वण त��च� �लव�र क�ढ�� व जट��%च� द�न�� प&ख ��ट%न ट�क��. त��म�ळ] �� अजस प$� ��ल ज�ऊन जहमन�वर ����. त��ल� म�रल��न&�र र�वण उ&च आक�श�� झ�प�व�� व अह�श� उ&च�वरन �� स���ल� घ�ऊन ल&क�च�� हदश�न� ज�ऊ ल�ग��. वरन ज���&न� �� ख�ल� असल�ल� ऋषJच� आशम प����. नद�, सर�वर&, वन$�, अस] सगळ� �� प��� अस��. �� प���� �स� �� ह�च� द�हगन� ज��&च��वर ह�च�� प��च� न�&व क�रल�ल� ���� ख�ल� फ�क% न द�ऊ ल�ग��. ह�च�� ज�ण��च� म�ग! त��म�ळ] र�म�ल� स�पड�ल अश� �� अप�$� कर� अस��. �� एक� डUगर�वर उभ� असल�ल� व�नर ल�क प����. �� त��&च�� कड� ज�ईल अश�ब���&न� ह�च� एक वस फ�क��. त��वर र�म�च� न�&व ����. �� हपवळ�� र&ग�च� क�पड फडफड� त�� व�नर�&च�� अ&ग�वर ज�ऊन पड��. व�नर त�� र�$स�ल� व�ग�&न� द%र ज���&न� प�����. लवकरच त��च� हप� र�ज9�न� ल&क� त��ल� हदस% ल�ग��. ह�च�� भ�व�� असल�ल�� पच&ड म�ठ� क�ट हभ&�� त��ल� जण% ब�ल�व� ��त��. त�� नगर�च� सगळ� रचन� हवशकम�!न� क�ल�ल� ����. एक क�म आपण फत� क�ल� त��च� त��ल� सम�9�न व�ट�

Page 57: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

अस��. आपल�� हप� भहगन�च�� न�क� क�पण��च� व भ�व�च�� मeत�%च� �� स%ड घ�� अस��. ��थ� र�म लकमण�ल� स�&ग�� कV, �� ज�� स�&बर�प�ठ� ज�� ���� �� एक र�$स ���� �� त��ल� ��व��& समजल� कV, �� अ9%न म9%न ग��ब ��� ����. त��च� अथ! र�$स�&च� �� ड�व ���� कV र�म�ल� त�� स�&बर�प�ठ� ज�ण��स प�ड��च� व त�� दरम��न स���ल� पळव�व��च�. त�� पक�र� र�म�च� ब&द�बस� करण��च� र�$स�&च�� र�ज�च�, र�वण�च� ब�� अस�व�. मररच�च�� ब�लण��म�ळ] त��च� स&श� ज�स� हनहn� झ�ल�. आपण द�घ�&न� ह�ल� एकट�ल� स�ड%न ज��ल� नक� ����. म�झ�च च%क पण म� ह�च�� आग��ख��र त�� स�न�र� स�&बर�प�ठ� ग�ल� ����. ह�ल� �� स�&बर प�ळ�व��च� ����. क�ठ� अस�ल स���? त��ल� �� पश स��व� ����. स��� �रण�च� द �uख त��ल� आ�� स��व% ल�गल� ����. �� सव��ल� म�फ करण��स ���र नव���. स���च� श�9 घ�ण� ह�हशव�� द�सर� प��!� न��� पण क�ठ% न स�रव�� कर�व� �� त��ल� ल$�� ��ईन�. ज�� अरण��� सव!त र�$स�&च� स&च�र आ�� त�� हठक�ण� आपण अश� च%क कर�व� ह�च� त��ल� नवल व�ट� ����. �� लकमण�ल� हवच�र�� त��च�� द�uख�� कV, "क�� हवद��� ज�व&� अस�ल क�&"? श�9� हफर� �� अख�र�स एक� हठक�ण� प���च��� ��थ� �� प�����, एक पच&ड आक�र�च� हग9�ड मरण�च�� अवसथ�� पडल�ल� आ��. �� त��ल� क�क� तस घर�ण��च� र�$स समज���. �� द�घ� त��च�� जवळ ज����. र�म त��च� 9न�ष� ��ण%न उभ� अस�� कV, क�व���� �� त�� हग9�ड�ल� ब�ण म�र�ल. पण �� हग9�ड त��न� प��cन ब�ल��, "��मच� भल� ��, म� जट��% आ��, ��झ�� हपत��च� हमत आ��. म� सव�u हग9�ड�&च� र�ज� आ��. र�म �� ऐक% न त��च� 9न�ष� ब�ण ख�ल� ठ�व�� व त��च� आसथ�न� चPकश� कर ल�ग��. त��ल� हदस�� कV, त�� प$�च� द�न�� प&ख क�ण��र� ��टल�ल� आ���. जट��% त��&न� स�&ग�� सहवस�रपण� ज� घडल�. त�� म�ह���म�ळ] र�म�ल� हवश�स ���� कV, त��च� पतन� स��� र�वण�&न� कपट क�रसथ�न करन �रण क�ल� आ��. �� स�&हग�ल��न&�र �� प$� त��च� अखर�च� श�स घ���. र�वण दह$ण�च�� हदश�न� त��च�� ल&क�कड� ग�ल� आ�� �� र�म�ल� व लकमण�ल� समज��. त��न&�र �� द�घ� त�� जट��%च� अ&त�हव9� उरक���. र�म�ल� स���च�� �रण�च� ज�स� द�uख ���� क�रण �� त�� घटन�ल� सव�� जब�बद�र असल��च� समज� अस��. त�� हदश�न� �� द�घ� त�� हनब�ड

Page 58: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

अरण���%न ज�ऊ ल�ग���. त��&न� व�ट�� अन�क ऋषJच� आशम हदस���. र�$स�&न� त����ल क�&�J आशम म�डल��च� व त����ल स�म�ग� इ�सथ�u फ�कल�ल� अस] प��� अस���. र�$स�&च� ब&द�बस� करण� हक�� आवश�क आ�� �� त��ल� त���%न समज� अस��. स�हमत�च� म�लग� व र�म त�� अरण��� क�ल��, �रण& ह�&च� थव� सव!त भटक� असल�ल� प������. त�� वन���ल ह�सपश�&च� ओरडण� सव!त ऐक% ��� ����. ज�� अस��&न� त��&न� एक ड�क� नसल�ल� र�$स हदस��. �� क�ळ�� पच&ड ढग�&स�रख� व�ट��. त��ल� ल�&बलचक व जबरदस� द�न ��� अस���. त��च�� ����वर द�न ड�ळ� ����. त��च� �Uड त��च�� ब]ब�च�� ज�ग� ����. �� स�� उघड� ���� जण% क�&�J ख�व��च� आ��. लकमण�ल� �� स�जपण� त��च�� द�न�� ����&न� पकड��. त��म�ळ] �� स�हमत�च� म�लग� अस��� झ�ल�, त��ल� क�&�Jच कर�� ��ईन�. र�म�कड� प��� �� र�$स लकमण�ल� त��च�� ब]ब�कड� असल�ल�� �Uड�कड� न�ऊ ल�ग��. लकमण र�म�ल� ब�ल��, "म�झ� ��ल� प�� कश� झ�ल� आ��. पथम वड�ल�&च� मरण, त��न&�र ��झ� वनव�स�� ज�ण� ज��� म� स�म�ल झ�ल� त��न&�र स���च� �रण ��ण� व आ�� मल� �� ख�ण�र आ��. क�� आ�� म�झ� भ�ग�? एक� म�ग�म�ग एक अररष म�झ�� म�ग� ल�गल� आ���. कद�हच� म� ��ल� प�न�� स���स� अ��ध��� ज���&न� प��c शकण�र न��� अस� हदस��. ��थ� र�जग�द�वर ��ल� बसल�ल� म� प��c शकण�र न���, क�रण �� ब�g��क मल� ख�ऊन ट�कण�र अस] व�ट��. ��झ��वर क� स गव��न� र�ज��हभष�क�च� प�ण� हशपल� ज���&न� म� प�c शकण�र न���. त��न&�र ��झ��वर उ9ळल� ज�ण�र� भ�जल�ल� भ�� व क�ळ�� चण��च� अ$�� म� प��ण�र न��� अस] व�ट��, त��च� मल� व�ईट व�ट��". अस] लकमण म�ठ� द�uख�न� र�म�ल� स�&ग� अस��. �� ऐकल��वर र�म लकमण�ल� 9�र द�ण��स�ठ� ब�ल�� कV, "�� अस��&न� त��ल� क�ण��� क�&�J�� कर शकण�र न���. �� ब�ल� अस��&न� र�म त��च�� 9�रद�र �लव�र�न� त�� र�$स�च� एक ��� क�प%न ट�क��. जण%क�� �� एक ��ळ�च�� र�प�च� द�&ड� अस�व�. �� प�ह�ल��वर लकमण त��च�� �लव�र�न� त�� र�$स�च� द�सर� ���स�द� क�प%न ट�क��. त��न&�र लकमण त��च�� �लव�र�न� त�� र�$स�च�� बरगड�� व�र कर� र���� ज��म�ळ] �� पच&ड र�$स अख�र�स क�सळ%न पड�� आहण मर��. �� दष� �� प��� अस��&न� त�� र�$स�च�� अ&ग��%न एक, आक�श���ल स%��!स�रख� हदव� ��ज असल�ल� म�ण%स ब���र

Page 59: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

����. ब�लण��� पट�ई� असल�ल� र�म त��ल� हवच�र��, "�% क�ण आ��स"? "मल� ��झ� म�ह��� स�&ग. अस] क�&�� घड�ल अस� आम��ल� व�टल� नव���. सगळ�च म�ठ� हवल$ण घड� आ��". त��वर �� म�ण%स र�म�ल� स�&ग��, "म� एक ग&9व! र�जप�त आ��. म�झ� न�&व आ�� हवशवस%, एक� ब�हण�च�� श�प�म�ळ� मल� �� र�$स� रप 9�रण कर�व� ल�गल� ����". प�ढ� �� र�म�ल� स�&ग��, "��झ� पतन� र�वण कपट�न� त��च�� ल&क�ल� घ�ऊन ग�ल� आ��. त�� प�स%न स�टक� करण��स�ठ� �% ��थ�ल व�नर र�ज� स�ग�व�च� मद� घ�. त��च��श� म̂त� करन �� मद� ��ल� हमळव�� ��ईल. ��थ� ऋष�म�ख पव!��च�� जवळ एक पहवत $�त आ�� ��थ� एक सर�वर आ��, त��च� न�&व आ�� प&प�. त��� �&स प$� आहण भरप%र कमळ& ��ल� हदस��ल. ��थ� त��च�� च�र स�थ�द�र�&स�ब� र�ज� स�ग�व र����. त��च� भ�ऊ व�ल� ह�&न� स�ग�व�ल� कपट�न� फसव%न त��च� र�ज� ��ब��� घ��ल� आ��. �% त��ल� भ�ट व ��झ� द �द�व�च� कथ� त��ल� स�&ग. �� ��ल� च�&गल� मद� कर�ल. ��ल� ��झ�� ह� क�म�� त�� व�नर�&च�� मद��म�ळ] �श ��ण�र आ��. ��झ� पतन� ��ल� हमळण�र आ�� आहण �% प�नu ��झ�� र�ज��च� र�ज� म�ण%न ज�ण�र आ��स". एवढ� ब�ल%न �� ग&9व! अ&�9�!न प�व��. त�� सगळ�� पक�र�म�ळ] द�घ��� भ�ऊ आn�!चक�� झ�ल�ल� एकम�क�&च� �Uड& प��� र�����. नकळ�पण� त��&न� प�ढ� क�� कर�व��च� �� समजल�ल� अस��. त��पम�ण� �� त�� प&प� सर�वर�कड� हनघ���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� स�र�व� भ�ग स&पल�.

Page 60: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग अठर�व�

म�कX ड�� ऋष� प�ढ� स�&ग� अस���, स���च�� अप�रण�म�ळ] ब�च̂न झ�ल�ल� र�म त��च�� भ�व�बर�बर लवकरच त�� प&प� सर�वर�कड� प���च��. त��� स�&दर कमळ& ���� व त�� ग&9व�!न� स�&हग�ल�� पम�ण� �&स प$�स�द� ����. �� पद�श अह�श� हवल�भन�� ���� पर&��, द �uख�� व�ग असल�ल� �� त�� स�द��!च� अन�भव घ�ण��स असमथ! ����. ��थ�ल व�र� ��थ�ल वनसप��च� स�ग&9 सव!द%र पसरव� ���� त��म�ळ] �� व�र� आल��दद��क ����. त�� स�ग&9�म�ळ� त��ल� त��च� पतन� आठव�� क�रण ह�ल� अस� स�ग&9 फ�र आवड� अस]. प�नu �� त��च�� द�uख�� च%र ����. त��च� वर&व�र द�uख�� ज�ण� लकमण�ल� आवड� न��� व �� र�म�ल� स�&ग�� कV, "अस] ख�द कर� र��cन क�&�J�� स�ध� ��ण�र न���. स�ग�व�कड� अस] ज��� ��ण�र न���. ��व��& �� द �uख करण� ब&द करन आपण आपल�� ध����च� हवच�र क�ल� प�ह�ज�. आ�� आपल��कड� हनहn� म����� आ�� ��व��& रड� न बस�� प�ढच�� क�रव�ईच� व�वसथ� करण��कड� ल$ हदल� प�ह�ज�". र�म�ल� आपल� अस] भ�वन�&च�� आ��र� ज�ण� च�क�च� आ�� �� समज��. स���ल� त��च�� क̂द��%न स�डवण��स�ठ� द&ड, ��क� आहण कपट अश� म�ग�!न� आपल��ल� क�म कर�व� ल�गण�र आ��. लकमण प�ढ� र�म�ल� ब�ल��, "आ�� आपण स�ग�व�ल� भ�टण�र आ��� ��थ� रड� बस% नक�स". स�ग�व त�� प��ड�वरच आ�� ��व��& आपण ��थ� ग�ल& प�ह�ज�. �� ऐकल��वर र�म सव��ल� स�वर�� व त��च�� पPरष��� ����. भ�वन� स�ड%न �� हवव�क�&न� क�म करण��च� ठरव��. त��न&�र �� द�घ� प&प� सर�वर�� सन�न कर���. ��थ� हप�र�&न� अघ�! द����. ��थ� वन�� व�ढण���! झ�ड�&च� फळ& �� ख����. त��न&�र �� त�� प��ड�च�� अगद� वरच�� हशखर�कड� प����� ��व��& त��&न� प�&च व�नर ��थ� बसल�ल� हदस���. र�म�ल� ����&न� प��cन स�ग�व त��च� ख�स मद�न�स �न�म�न त��च��कड� प�ठव��. �� स�ग�व�ल� भ�ट��� ��थ� र�म�ल� स���च� वस ज� त��&न� हमळ�ल� ���� �� द�खव��. �� प��cन र�म व लकमण ओळख��� कV, �� ह�च�च आ��. त��वरन र�वण�न� ह�ल� ल&क�कड� न�ल� आ�� �� लसद ����. त��न&�र र�म�ल� पथम स�ग�व�च� न�मण%क व�नर�&च�� र�ज�च�� पद�वर कर�व� ल�गण�र अस�� �रच, त��ल� त�� सम�ज�च� मद�

Page 61: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

��ण�र ����. स�ग�व�च� पश त��स�ठ� पथम स�डव�व� ल�गण�र ����. स�ग�व�च�� भ�व�&न� त��ल� फसव%न त��च� ग�द� क�ब�ज क�ल� ���� त��स�ठ� त�� भ�व�च� म�णज� व�ल�च� पर�भव करण] �� आ�� म�ख� क��! झ�ल� ����. त��कर��& र�म स�ग�व�ल� आश�सन द��� कV, �� व�ल�श� लढ%न त��ल� पर�भ%� करन त��च�� ����� असल�ल� व�नर�&च� र�ज� प�न�� स�ग�व�कड� स�प%द! कर�ल. स�ग�व�च� र�ज9�न� ���� हकशकVद�. त�� हदश�न� व�ल�बर�बर ��द करण��च�� उद�श�न� �� हनघ���. �� हकलशक&द� मध�� प���च���. ��थ� त��च�� व�ड�जवळ ग�ल��वर स�ग�व ज�र�&न� ओरड%न त��च�� भ�व�ल� लढण��च� आव��न द���. त��च�� ओरडण��च� आव�ज 9ब9ब��स�रख� पच&ड अस��. व�ल�ल� समज�� कV, र�म स�ग�व�च��स�ठ� लढण��कर�� आल� आ��. त��ल� र�म�श� लढण� बर�बर व�ट� न��� म�ण%न �� त��च�� ब��क�ल� प�ढ� कर��. त��च� ब��क� ��र� प�ढ� ����. �� ह�च�� प��ल� स�&ग�� स�ग�व�ल� क�ण� मद� करण�र� हमळ�ल� आ��. �� व�ल�ल� स�&ग�� कV, "�% अश� पररलसथ��� प�ढ� ज�ऊ नक�स". ह�ल� व�ल� ब�ल��, "��ल� सगळ�� प�ण��&च� आव�ज समज��� ��व��& �% प��cन मल� स�&ग क�ण�च� मद� म�झ�� भ�व�ल� हमळ�ल� आ��"? व�ल� अ&ग�वर स�न��च� ��र घ��ल�ल� अस� बस%नच र����. ��र� ब���र ड�क�व%न प���� व ह�ल� हदस�� कV त��च�� बर�बर दशरथ प�त र�म आल�ल� आ��. ज��च�� ह�र&द�ज�च� ख��ह� ह�न�� जग�� आ��. �� �� व�ल�ल� स�&ग��. प�ढ� �� स�&ग�� कV, त��च�� बर�बर त��च� भ�ऊ स�हमत�प�त लकमणस�द� उभ� आ��. द�घ��� शस सजज आ���. कद�हच� स�ग�व�न� त��च�� बर�बर क�&�� पक�रच� समझP�� क�ल� अस�व�. त��हशव�� म�द व हदहव&द स�द� आ���. र�म�च�� ब�ज%ल� स�ग�व�च� हमत �न�म�न उभ� आ��. �� सगळ� फ�र शहकम�न व �gश�र आ���. �� ��र�च� ब�लण� ऐकल��वर �� घम]ड� व�नर र�ज� ह�च�� ब�लण��कड� द �ल!$ कर� ह�ल� उलट हवच�र��, "क�� ��झ� म�झ�� भ�व�वर ल$ ल�गल� आ�� क��"? न&�र ह�ल� ज�र�न� ब�ज%ल� ढकल%न �� त��च�� ग���ब���र ����. �� मल��व� पव!��च�� ब�ज%ल� ����. "अर� म�झ�� न�म9�र� भ�व� म� ��ल� हकत��कद� च�� क�ल� आ�� �र� आ�� प�न�� क�& आल�स? ग�ल��व�ळ� म� ��ल� ज�व�हनश� स�ड%न हदल� क�रण �% म�झ� भ�ऊ आ��स पण ��ल� अककल ��� न��� अस] व�ट�� आ�� ह� क�ण�ल� घ�ऊन क�& आल� आ��स"? मल� व�ट�� ��ल� ��झ� ज�व प��र� न��� म�ण%नच �% प�न�� प�नu म�झ��श� लढ��ल� ���

Page 62: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

अस��स". �� ऐकल��वर स�ग�व त��ल� ब�ल��, �% म�झ� र�ज� म�झ� ब��क� अस] सगळ� म�झ��कड%न ह�र�व%न घ��ल� आ��स आ�� मल� जगण��च� एकच म�तव�च� उद�श उरल�ल� आ��. अस] ब�ल%न स�ग�व व�ल�वर ��ट%न पड��. त��&च��� �ट�पट स�र ����. �� म�र�म�र� अश� ���� जण% स�ल आहण ��ल वe$ एकम�क�&श� झगड� आ��� अस] �� हदस� ����. �व�� उ&च उड� म�रन �� एकम�क�&वर पड� ����. �� दगड 9Uड� उचल%न म�र� ����. त��न&�र �� ग�द� ग�द� कर ल�गल�. त��न&�र �� एकम�क�श� हभडल�. त��&च����ल क�ण लज&कण�र �� समज� नव���. त��&च����ल क�ण व�ल� व क�ण स�ग�व �� समजण� अशक� ����. त��व�ळ� �न�म�न स�ग�व�च�� गळ��� एक फ� ल�&च� म�ल� घ�ल��. त��म�ळ] �� व�गळ� ओळख�� ��ऊ ल�गल�. एक�द� भल�� म�ठ� डUगर�स�रख� �� स�ग�व भ�स% ल�गल� ����. त��न&�र र�म�न� व�ल�वर न�म 9रल� व ब�ण स�डल�. �� ब�ण व�ल�च�� ����� घ�सल� व त��म�ळ] �� रक ओक% ल�गल�. त��ल� त��च�� सम�र र�म व स�हमत�च� म�लग� हदस% ल�गल�. व�ल� र�म�च�� क�क� तश व&श�च� उद�र कर ल�गल�. त��न&�र लवकरच �� मe� झ�ल�. ��र� ह�च� व�ल� जहमन�वर म�ल�ल� प����. व�ल� म�रल� ग�ल��म�ळ] स�ग�व हकलशक&द� र�ज��च� प�न�� र�ज� ����. त��च� ब��क� ��र� प�न�� त��ल� हमळ��. त��न&�र र�म व लकमण द�घ� त�� मल��व� पव!��वर र��c ल�ग���. ��थ� �� च�र मह�न� र�����. त�� स�म�र�स ल&क�मध�� र�वण�&न� स���ल� एक� न&दनवन�स�रख�� स�&दर उद�न�� र��ण��स ठ�वल�ल� अस��. त�� उद�न�� अश�क�च� भरप%र झ�ड� ���� म�ण%न त��ल� अश�क वन अस] म�ण� ����. ��थ�ल पररसर एक�द� ऋषJच�� आशम�स�रख� व�ट� ����. स��� ��थ� फळ& व क&दम�ळ& ख�ऊन र��� ����. ह�न� ब̂र�ग�� स�रख� कपड� घ��ल� ����. हदवस]हदवस �� कe श ��� ����. स��� र�म�च� 9�व� कर� ����, �� समज� ���� कV, ह�च� प�� ह�ल� स�डवण��स�ठ� एक न एक हदवस ख�त�न� ��थ� ��ईल व ह�ल� स�डव%न न�ईल. त��हठक�ण� र�वण�&न� र�$स मह�ल� ह�च��वर ल$ ठ�वण��स�ठ� न�मल�ल�� ��त�� अश�स�ठ� क� स��� आतमघ�� करण�र न���. ब�क� स��� त�� उद�न�� म�कपण� हफर शक� ����. त�� र�$हशणJ��ल क�&�Jन� द�न ड�ळ� ���� �र क�&�Jन� ��न ड�ळ� ����. क�&�Jन� त��&च�� ड�क��वर ड�ळ� ���� क�&�Jन� ल�&ब लजभ� ��त�� �र क�&�Jन� अलजब�� लजभ� नव�त��. क�&�Jन� ��न स�न ����, क�&�Jन� एकच ����. क�&�Jन� एकच प�� ����. क�&�Jन� त��&च��

Page 63: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म�थ��वर ज�ड क�स�च�� जट� ��त�� व एकच ड�ळ� ����. त�� सगळ�� भ�&कर हदस� ��त��. त��&च� स���वर कडक नजर ����. त�� हपश�चच ब��क� स���श� न��म� र�ग��च ब�ल� ��त�� ह�ल� स�� ट�मण� म�र� कV ह�च�� नव��!न� श�प!णख�च� न�क क�पल� म�ण%न ��ल� �� हश$� झ�ल�ल� आ��. त�� र�$स ब��क� ह�ल� न��म� फ�ड%न ख�ऊन ट�कण��च�� 9मक�� द�� ��त��. �� ऐकल��वर स��� त��&न� ब�ल� अस], "अ�� ब��क�&न� ��म�� न�स�� 9मक� क�& द���, मल� खर�खरच क�& ख�ऊन ट�क� न���"? मल� जगण��च� इच�� अलजब�� न���. स��� अस] त�� र�$स ब��क�&न� प�न�� प�न�� ब�ल� असल��न� त�� ब��क� र�ज�कड� ज���� व त��ल� �� स�&ग���. त��न&�र र�ज� त�� घ�बरवण���! र�$स ब��क�&न� क�ढ%न एक व�वलसथ�पण� ब�लण�र� एक म�णस�स�रख� हदसण�र� हतज�� न�&व�च� र�$स ब�ई ह�च��वर न�म��. �� स���श� व�वसथ��पण� ब�ल�� पर&��, त��म�ग� र�ज�च� उद�श अपहवत ����. �� स���च� मन वळवण��च� प�तन कर� अस�� कV, �� र�म�ल� हवसर�ल व र�वण�ल� ह�च� 9न� म�ण%न सव�क�र�ल. �� ह�च� ��रण� अश� ख�ट� आश�� हक�� हदवस घ�लवण�र आ�� अस� पश �� स���ल� हवच�र� अस��. आ�� ��ल� �� र�म क9�च हदसण�र न��� मग त��च� हवच�र �% स�ड%न द�व��ल� प�ह�ज� अस] ह�च�� ड�क��� स�� भरवल� ज�� ����. �श� ब�लण��न� �� र�$श�ण स���च�� मन�च� ठ�व घ�� अस��. त��न&�र ह�ल� समज�� कV, स���ल� क�णत���� पररलसथ��� र�म�हशव�� क�&�J�� स�च� न��� ��व��&, हतज�� र�$श�ण स���ल� ब�ल��, "�� बघ स���, र�वण�च� एक प9�न अहव&ध� न�व�च� र�$स आ��. त��&न� म�झ� न�मण%क ��थ� क�ल� आ��. �� र�म�च� भल� प��ण�र� आ��. त��&न� मल� ��झ��श� ब�लण��स�ठ� प�ठवल� आ��. त��&न� स�&हग�ल� आ�� कV, स���ल� स�&ग कV, ह�च� प�� र�म व�वलसथ� आ�� व त��च�� बर�बर त��च� भ�ऊ लकमण स�द� आ��. ��झ�� र�म�न� व�नर र�ज� स�ग�व�&श� स&9�न क�ल� आ��. �� ��ल� ह��%न स�डवण��स�ठ� ���र� कर� आ��. आणख�न एक ग�ष ह�ल� स�&ग�� कV, र�वण�च� हभ�� ब�ळग% नक�स, क�रण र�वण�वर सगळ�� जग�&न� बह�षक�र ट�कल� आ��. �स]च नलक� ब�र�च�� श�प�म�ळ] �� क�णत���� अपसन स�च� हवन�भ&ग कर शक� न���. �� श�प त��ल� नलक� ब�र�न� हदल� ���� ज�व��& र�वण�&न� त��च�� र&भ� न�व�च�� ब��क�श� अह�पस&ग करण��च� प�तन क�ल� ����. �� फक ��ल� घ�बरवण��च� प�तन कर�ल पण �% ��झ�� 9�रण�प�स%न �ट% नक�स.

Page 64: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

�� प�ढ� स�&ग�� कV, ह�ल� एक भ�&कर सवपन पडल� त��� ��झ�� र�म�न� ह� न�च पवeत�च�� र�$स�च� व9 क�ल� अस] मल� हदसल�. त��म�ळ] प�लसत� घर�ण��च� न�श झ�ल� अस] मल� हदसल�. �� र�वण त��च�� प�पक�रक क�रव��� कर� अस��&न� म� त�� सवपन�� प�ह�ल�. त��च� हवव�कब�द� स&पल� आ�� क�रण �� द�व�&न� आव��न& द�� आ��. म�झ�� सवपन�� त��च� सव!न�श ����&न� म� प�ह�ल�. म�झ�� सवपन�� म� प�ह�ल� कV, त��च�� द�� �Uड�स� म���� ल�ळ� आ��, त��च� कपड� मललन झ�ल� आ���. द �स��! $ण� �� ग�ढव�&च�� रथ��%न ज���&न� प�ह�ल�. त��च� ड�क��च� क�स क�पल�ल� ����. म� क�&भकण�!ल� प�ह�ल� कV , �� ड�क��च� क�स क�पल�ल� व गळ��� ल�ल फ� ल�च�� म�ळ� घ��ल�ल� अस� दह$ण हदश�कड� 9�व� असल�ल� प�ह�ल�. म� हबभ�षण�ल� प�ह�ल� त��च�� ड�क��वर �त� ����, म�थ��वर पगड� ����, अ&ग�� उ&च� वस ����, च&दन ग&9 ल�वल�ल� ����. �� सवग�!च�� श�भ पव!��कड� ज�� ����. त��च� च�र स�थ�द�रस�द� त��च�� बर�बर �स]च ज�� ����. ह� दष��&च� अथ! अस� ���� स��� कV, �% प�ढ� ��ण���! समर��%न स��सल�म� स�टण�र आ��. ��झ�� र�म�च�� ब�ण�&न� सगळ� जग, त����ल सम�द, झ�कल�ल� अस��ल अस] हदस� ����. म� लकमण�ल� स�द� र�म�पम�ण� ब�ण�&च� वष�!व कर��न� प�ह�ल�. लकमण ��ड�&च�� ढ�ग�वर चढ%न ��थ%न म9 व द�9�� हशजवल�ल� भ�� ख�&��न� प�ह�ल� म�. �� उतर हदश�कड� ज�� ����. �� रड� ����, त��च�� सव�Xग�ल� रक ल�गल�ल� ����. त��ल� श�भ र&ग�च� व�घ स&र$ण द�� ���� अस] म� प�ह�ल�. ह� सवपन�&च� अथ! लवकरच ��झ� र�वण�च�� क̂द��%न स�टक� ��ण�र आ��. ��झ� स�ख�च� हदवस स�र ��ण�र आ���. हतज��च� �� अस] सगळ� सवपन ऐक% न स���च�� आश� व�ढ���. �� त��पम�ण� हवच�र कर ल�ग��. ��वढ�� ��थ� �� भ�&कर प��र� द�ण���! र�$स ब��क� �����. त�� स���ल� हतज��बर�बर बसल�ल� प�����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� अठर�व� भ�ग स&पल�.

Page 65: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग एक�ण�स�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग� अस���, र�म व लकमण त��&च� क�म कर� अस��&न� ल&क�� अश�कवन�� स��� ह�च�� कम� वस�� र�म�च� 9�व� कर� बसल�ल� अस��&न� र�वण त��च� र�ज�श��� वस घ�ल%न ��थ� स���ल� पटवण��च�� उद�श�&न� ����. स��� ह�च�� मनगट�वर असल�ल� सPभ�ग� स�त (त�� क�ळ�� हवव���� स� मनगट�वर अस] ल�लर&ग�च� 9�ग� ब�&9� अस�& जस�, आज म&गलस�त हवव���� ब��क� गळ��� घ�ल���) प��� बसल�ल� अस��. र�$स, ग&9व!, �$ आहण कuप�रष�&न� �रवण�र� �� द�नव र�ज� ह�च��प�ढ� ल�ळ घ�ट� उभ� ����. त��&न� त��च� नऊ ड�क� लपवल� ���� व फक एकच ड�क� हदस� ����. त��च अ&ग�वर अपह�म अस] द�ग द�हगन� ����. त��� मPल�व�न रतन ����. स���वर ��प म�रण��स�ठ� त��न� �� सगळ� क�ल� ����. स���च� र�मभक� हक�� थ�र आ�� �� त��ल� अजम�व��च� ����. इ&द�च�� ब�ग���ल कलपवe$�स�रख� �� व�ट� ����. त��च� रप प��cन स��� ख%ष ��ण�� ऐवज� घ�बरन ज���. �� ह�च� ड�ळ� घट हमट%न घ���. शन� ग� अस�व� अस� �� भ�&कर हदस� ����. ह�च��कड� प��� �� द�नव ह�ल� ब�ल��, "अ�� श�म��, �% ��झ�� 9न��स�ठ� जर� ज�स�च प�म द�खव� आ��स. आ�� थ�ड� म�झ��कड� प��. म�झ�� द�स��&न� म� स�&गण�र आ�� हक&, त�� ��ल� नवर�स�रख�� सजवण�र आ���. त��न&�र �% ज�स� स�&दर हदसहशल. म�झ�� सगळ�� र�ण��� म� ��ल� अववल ठरव�न. त����ल हकत��क द�व�&च�� म�ल� आ��� म� पळव%न आणल�ल��. त��स�द� अश�च ��झ��पम�ण� व�ग� ��त�� स�रव���ल�, पण आ�� त�� म�झ�� कe प�म�ळ] फ�र स&��ष झ�ल�ल�� आ���, म�झ� ख�त� आ��, ��झ� स�द� �स�च ��ईल. म�झ�� आज�� चPद�श� ल$ हपश�चच आ���. त��च��प�$� द �पपट स&ख��न� नरभ$क र�$स म�झ�� आज�च� प�लन कर� अस���, त��च�� ह�पपट स&ख��न� �$ म�झ�� आज�च� प�लन कर���. म�झ�� र�ण�वश�� अन�क ग&9व! कन��, अपसर�, जस� म�झ�� भ�व�च�� स�व�� आ��� �श� म�झ�� स�व��स�द� आ���. म� त�� प�लसत� घर�ण����ल हवश�व�च� म�ठ� प�त आ��. म� ह� सeष�च� प�&चव� च�लक आ��. म�झ��कड� सगळ�� स��� स�हव9� ��ल� हमळण�र आ��� ज�� ��ल� ��झ�

Page 66: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

कमनहशब� नवर� क9�च द�ऊ शकण�र न���. ह� खड�र वन�� बसण��प�$� म�झ�� र�ण�वश�� �% ज�स� मज�� र��हशल. ��ल� म� म�झ� पटर�ण� करण�र आ�� जश� द�सर� म&द�दर�". स��� �� ऐक� अस��&न� स�रख� अश% ढ�ळ� ����. ह�च� अश% ह�च�� स�न�&वर पड� ����. त��म�ळ] �� उर�ज ओल�हच&ब झ�ल�ल� ����. र�वण थ�&ब�� व त��च� अप�$� अस�� कV स��� क�&�� ब�ल�ल. त��पम�ण� �� प��व�� त��ल� उतर द���, "�� क�वळ भ�ग��च� पररण�म आ��. अ�� र�$स�&च� अल9प��, आपल��ल� व�सन�&� रमण� आवड�� �स� सगळ�च अस��ल अस] जर ��म��ल� व�ट� अस�ल �र �� च�क�च� आ��. कe प�� ��म�� ��मच�� मन��%न म�झ� हवच�र क�ढ%न ट�क�व� क�रण, �� क9��� ��ण�र न���. म� एक हवव���� स� आ�� व म�झ� म�झ�� प��वर हनसस�म प�म आहण आदरभ�व आ���. म�झ� व म�झ�� प��च� न��� व�सन�&वर आ9�रर� न���, �� परसपर सनम�न�च�� भ�वन�&वर आ9�रर� आ��. ज�थ� आदरभ�व ज�� न�त��� अस�� �� न��� क�ठल���� द�स��! ग�षJच� क9��� हवच�र कर� न���� �� आपल�� स�रख�� अन�भव� इसम�ल� च�&गल�च म���� अस�ल अस� म� समज��. म�झ� आपल��ल� क9�च ल�भ ��ण�र न���. म�झ��वर ज�ल%म जबरदस�� करन क�&�Jच स�ध�� ��ण�र न���. म� एकट� अस��� असल� �र� त��च� ��ल� उप��ग ��ण�र न���. अश� जबरदस��न� म� ��झ� कद�प��� ��ण�र न���. बल�तक�र क�ल��न� ��ल� फक प�प ल�भ�ल. आपल� हप�� बह�च� हचर&ज�व आ���. �� सव�u ब�हण आ���, मग आपण त��च�� पम�ण� पहवत ज�वन क�& सव�क�र� न���. अस] प�पम� ज�वन जगण��न� अख�र�स आपल� फक न�कस�न ��ण�र �� म���� अस%न�� आपण अस] क�& व�ग� अ���? �� सगळ� आपण कर�� क�रण आपल� अ�&क�र भष झ�ल� आ��. �� हवश क�&�J हन�म�&न� ब�&9ल�ल� आ��. �� हन�म आपण ज�&ण�� म�ण%न म� हवच�र��, त�� हन�म�&च� प��मल� करण��च� ��म��ल� अश� द�ब�!द� क�& ��� आ��"? ��मच� भ�ऊ म��द�व�च� सन��� आ�� व हवश�च�� व�स�हवक स&पत�च� क��! आ�� त��च��श� स�द� आपण म%ख�!स�रख� क�& व�ग� अस�� त��च� मल� आn�! व�ट��. कश�स�ठ� �� सगळ� ��म�� कर� अस��? ��म��ल अस� कर��&न� ल�ज कश� व�ट� न���". एवढ� ब�लल��वर स���ल� ह�च� अश% आवरण� अशक� झ�ल� �� रड% ल�गल�. स���च�� त�� वकव��न� र�वण समज%न च�कल� कV स��� ब9ण���!�ल� न���. �� हचड%न ब�ल��, "अ�� श�म��, मकर ज��च� हचन� आ�� त��

Page 67: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

द�व�कड%न म�झ� न�श ��ण�र अस�ल �र �� ��व�. पर&��, ��झ�� मज?हशव�� म� ��ल� क9�च म�गण� घ�लण�र न��� �� म�झ� ��ल� आश�सन आ�� अस] समज. ज�� ब�ईल� एक म�नव हप� आ�� ज� आम�� र�$स�&च� ख�द आ�� �श� ब�ई� म� ल$ घ�लण� श��सकर न���. अस] ब�ल%न �� र�$स�&च� र�ज� अ&�9�!न प�व��. त��न&�र स��� त�� प�मळ हतज��च�� स�हनध��� स�रह$�पण� र��c ल�ग��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� एक�ण�स�व� भ�ग स&पल�.

Page 68: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग हवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, �� स&क�� ��� अस��&न� ��थ� मल��व� प��ड�वर स�ग�व�च�� आदर��थ��च� अन�भव र�म व लकमण घ�� अस���. ��थ�ल व���वरण त��ल� आन&द द�� ����. पर&��, ज�व��& त��च�� मन�� स���च� आठवण ��ई �� ब�च̂न ��ऊन ज�� अस]. एकद� र�त� आक�श�कड� प��� पडल�ल�� र�म�ल� स���च� ��व आठवण ����. क�रण स���ल� आवडण���! स�ग&9�न� भरल�ल� व�र� व��c ल�ग���. र�म �डक उठ�� व लकमण�ल� ब�ल��, "आपण ��थ� अस] हक�� हदवस बस%न क�ढण�र आ���? ज��ल� आपण मद� क�ल� व त��च� र�ज�� त��ल� हमळव%न हदल� �� क�ठ� ग��ब झ�ल� आ��. आपण ह� मल��व� प��ड�वर बसण��स�ठ� आल�ल� न���. �� स�ग�व क�� कर� आ�� �� श�9ल� प�ह�ज�. कद�हच� �� आपल��ल� हवसरल� अस�व� क�रण त��च� क�म झ�ल� आ��. �� आपल��श� क�&�J दग� फटक� करण�र न��J न�&? अश� श&क� म�झ�� मन�� ��� आ��. त��स�ठ� �% स�ग�व�ल� ज�ऊन भ�ट आहण हवच�र, �� आपल�� क�म�बदल क�� कर� आ��. त��ल� स�&ग कV, म� त��च�� ह� हदर&ग�ई करण��च�� बदल त��च��वर न�र�ज आ��". लकमण ��बड��ब हनघ�� व हकलशक&द� नगर�� ज���. त��च� ��थ� सव�ग� ����. �� स�ग�व�ल� भ�ट��. त��ल� र�म�च� न�र�ज� स�&ग��. स�ग�व त��ल� स�&ग�� कV, च�र�� हदश�&न� त��&न� त��च� �gश�र �स�क प�ठवल� आ��� �� सगळ� पर� ��ण��स हनद�न एक मह�न��च� अव9� ल�गण�र, �� प�X� आपल��ल� प�ढच� क�रव�ई कर�� ��ण�र न��� म�ण%न व�ळ ज�� आ��. त�� �स�क�&��ल दह$ण हदश�ल� ग�ल�ल� स�ड%न ब�क�च� पर� आल� आ��� पर&��, त��&च�� म�ह���पम�ण� स��� त�� हदश�&� न���. फक दह$ण हदश�च� �स�क ज��� म�झ� ख�स �न�म�न ग�ल� आ�� त��च�� सम���बर�बर �� अज%न आल�ल� न���. त��च�� ��ण��न&�रच आपण क�&�J कर शक��. अस] हनव�दन स�ग�व लकमण�कड� कर�� व �� र�स� असल��न� त��च� सम�9�न ����. स�ग�व लकमण�च� च�&गल� बडद�स� ठ�व��. त��न&�र �� र�म�कड� ज��� व सगळ� व�वलसथ� आ�� �� स�&ग��.

Page 69: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

थ�ड�च हदवस�� स�ग�व�कड� �न�म�न�च� �स�क प���च��� व स�&ग��� कV, �न�म�न स���ल� भ�टल� आ�� व त��&च� ब�लण�स�द� झ�ल� आ��. �� व���! ऐक% न लकमण�ल� आन&द ����. �� ब��म� र�म�ल� स�&गण��स�ठ� �� सगळ� र�म�ल� भ�टण��स�ठ� मल��व� पव!��कड� ज����. दह$ण�कड� ग�ल�ल� व�नर पर� आल�ल� अस���. �� स�&ग���, �� व�नर ल&क���ल म9%बन उद�न�� ज����. त�� उद�न�च� स&र$ण र�$स स^न� म�ठ� क�ळज�प%व!कपण� कर� अस��. �� व�नर र�म�ल� ��थ� क�� प�ह�ल� �� स�&ग���. र�म आश� कर� अस�� कV, त��&न� स���च� स�ग�व ल�ग�ल. ��वढ�� सव�u �न�म�न ��थ� उपलसथ� ���� व क�� झ�ल� त��च� वe��&� स�&ग��. त��च�� च����!वरन र�म�ल� समज�� कV खर�खरच त��न� स���ल� प�ह�ल�ल� आ��. �न�म�न र�म�ल�, लकमण�ल� व स�ग�व�ल� लव%न नमसक�र कर��. र�म �न�म�न�ल� हवच�र��, "क�� म� ह�ल� अ��ध��स घ�ऊन ज�ऊ शक�न? मल� म�झ�� शत%च� न�श कर�व��च� आ��. त��स�ठ� मल� ��झ� मद� प�ह�ज�. ज�वर म� म�झ�� पतन�ल� ज�व&� स�रह$� अश� ��थ� घ�ऊन ज�ऊ शक� न��� ��वर म� म�झ�� र�ज��� ज�ऊ शक� न���". त��न&�र �न�म�न सव�uल� थ�ड� ��ज��व�न� कर�� व न&�र स�&ग% ल�ग��, "सगळ� दह$ण�कडच� भ�ग श�9ल��वर एक� ज&गल�� एक ग��� स�&पड��. त��� आम�� हशर��. �� ख%प ख�ल व ल�&ब प�X� आ� ग�ल�ल� ����. त��� आम�� ज�� ����. ख%प क&ट�ळव�ण� �� अन�भव ����. हक�� ��जन� च�ल� ���� समजल� न���. त�� ग���� द�ट झ�ड� ����. अ&9�र ����. ��थ� हकड� प�खर� ���� त��&च� आम��ल� ख%प त�स झ�ल�. �र� आम�� आ� ज��च ����. अख�र�स आम�� त�� ग���च�� द �स��! �Uड�कड� प���च��. ��थ� आम�� ब���र आल��वर आम��ल� म�ठ� हवस��ण! सम�द हदस��. त�� हठक�ण� आम��ल� एक स�&दर म��ल हदस��. त��च�� स�न�र� घ�मट�वर स%��!च� हकरण चमक� ����. �� म��ल म���स�र�&न� बनवल�ल� ����. ��थ� आम��ल� एक स&न��श�ण भ�टल�. ह�च� न�&व पभ�व�� ����. ह�च�� म�द�वर�ल व̂र�ग��च� ��ज प��cन आम�� पसन झ�ल�. ह�न� आम��ल� क�&�J ख�ण��स�ठ� हदल�. क�&�J हपण��स�ठ� स�द� हदल�. त�� हठक�ण� आम��ल� ��न डUगर हदसल�. शल�, मल� आहण द�द�!र अश� त��&च� न�&व& ����. आम�� मल� पव!��वर चढ%न ग�ल�. ��थ%न पललकड� हवश�ल पसरल�ल� म��स�गर हदसल�. �� प�ह�ल��वर आम��ल� कळ�न� ह�प�ढ� क��"? ह�प�ढ� कस� ज�ण�र? ह� हवच�र�न� व हनर�श मन�न� आम�� पर�

Page 70: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

हफरण��च� हनण!� घ��ल�. क�रण ��थ� ख�ण��च� स�द� क�&�J स�� नव���. त�� हवश�ल सम�द�� भ�&कर हदसण�र� म�ठ� म�ठ� म�&स� उड� म�र� हफर� ����. ख�ण��च� स�� न��� व पर� हफरण��स�ठ� आमच��� आ�� ��कद उरल�ल� नव��� म�ण%न ��थ�च मर�व� ल�गण�र अस� आम��ल� व�ट% ल�गल�. ��थ� द%रवर एक भल�म�ठ� प$� बसल�ल� प�ह�ल� त��च�� जवळ ग�ल� �� हवन��च�� म�ल� स�रख� म�ठ� ����. �स��र �� पच&ड आकर�च� प$� आम��ल� ख�ण�र ���� पर&��, आमच�� �Uड��%न जट���च� उल�ख झ�ल�ल� �� ऐक�� व त��च� चPकश� आमच��कड� कर��. त��ल� आम�� हवच�रल� कV �� ��थ� कस� आल�? त��च��श� ब�ल��&न� अस] समजल� कV, �� जट���च� भ�ऊ स&प�� आ��. आम�� जट��% म�ल��च� त��ल� स�&हग�ल�. त��ल� स�&हग�ल� जट���ल� क�ण� व कस� म�रल�. र�वण�&न� त��ल� म�रल� आ�� �� समजल��वर �� र�वण�&वर फ�र स&��प��. प�ढ� �� त��&च�� ग�ष� स�&ग��. "जट��� स���च�� प�ठ� ग�ल� �स� म� स%��!ल� पकडण��स�ठ� त��च��वर झडप घ��ल�, त��व�ळ� म�झ� हपस& जळ%न ज���� व �� उड�न�स� ����. ��व��& प�स%न म� ��थ�च बसल�ल� आ��. न&�र जट��� त��च�� हपत��कड� म�ख� जहमन�वर ग�ल� अस�ल अस] मल� व�ट� ����". त��न&�र जट��� व स&प��च� भ�ट झ�ल�ल� न��� अस] �� स�&ग��. त��न&�र �� र�म क�ण म�ण%न हवच�र��. त��ल� समज�� कV र�म त��&च�� हपत��च�� हमत�च� म�लग� आ�� ��व��& त��ल� आमच��बदल हवश�ष क� �%�ल उतपन ����. त��न&�र आम�� त��ल� सगळ� स�&ग�� कV, कस� र�म�च� ब��क� र�वण�&न� पळवल� व त��ल� हवर�9 जट���न� क�ल� त��म�ळ] त��च� �त�� र�वण�&न� क�ल� वग^र�, आहण आ�� आम�� त�� स���च�च श�9 घ�ण��स�ठ� ��थवर आल� आ��� अस] स�&हग�ल�. त��ल� आम�� ��स�द� स�&ग�� कV सध�� आम�� फ�र भ�क�ल� आ���. स���च� श�9 ल�ग� न��� ��वर आम�� पर� ज�ऊ शक� न��� ��स�द� त��ल� स�&हग�ल�. �� ऐकल��वर स&प�� स�&ग�� कV, �� र�वण�ल� च�&गल� ओळख��. त��च� र�ज9�न� आ�� ल&क�, �� ह� सम�द�च�� प̂ल��र� आ��. ��थ� हतक� ट न�&व�च� डUगर आ�� त��च�� प��थ��श� �� वसल�ल� आ��. �� प�ढ� ब�ल�� कV, स��� त�� हठक�ण� असल�ल�� एक�द� वन�� ठ�वल�ल� अस�ल. क�रण र�वण हक���� ��कदव�न असल� �र� �� त��च� पतन�, म&द�दर�ल� घ�बर��. त��म�ळ] �� स���ल� क�&�J कर�ल अस� स&भव� न���. �न�म�न प�ढ� स�&ग��, �� समजल��वर म� त�� पललकड�ल हकन���!ल� ज�ण��स�ठ� क�&�J व�वसथ�

Page 71: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

आ�� क�& �� हवच�रल�. �श� क�&�J स�� नसल��च� समजल��वर म� म�झ�� हपत��च� व��%द�व�च�, समरण क�ल� व आक�श�� उड� घ��ल� आहण �� हकत��क ��जन& असल�ल& अ&�र �व��%न म�झ�� हपत��च�� आ9�र� प�र क�ल� व ल&क�� उ�रल�. ��थ� उ�रल��वर अन�क र�$स म�झ��वर ��ट%न पडल� पण म� त��&न� म�रल� व ब�ज%ल� फ�क% न हदल�. ��थ� एक� उपवन�� क�ण� स� स&न��श� स�रख� वस घ��ल�ल� म� प�ह�ल�. ह�च� क�स हवसफ�रल�ल� ���� जण% क�� ह�न� व�ण�फण� क�ल�ल� नव���. ह�च� कपड� फ�र मळल�ल� ���� पर&�� �Uड�वर �पस��च� ��ज हदस� ����. �� द �uख� कष� असल��च� म� समजल� व त��वरन अ&द�ज क�ल� कV, ह�&च स��� असण�र. त�� उपवन���ल घनद�ट झ�ड�� म� लप%न बसल� ����. ह�च�� आव�� भ�व�� र�$लसण� हफर� ��त�� पर&��, थ�ड� व�ळ�&न� त�� क�ठ��र� हनघ%न ग�ल�� व स��� एकट� आ�� अस� प��cन म� ह�च�� जवळ ग�ल�. पथम �� मल� र�$स समजल� पण म� ह�ल� स�&हग�ल� कV, म� ह�च�� पह�च� हनर�प घ�ऊन आल� आ�� ��व��& �� म�झ�� कड� ज�� नजर�न� प��c ल�गल� कV, मल� ख�त� झ�ल� कV, ह�&च स��� आ��. म� ह�ल� स�&हग�ल� कV, र�म व ह�च� द�र स�खरप आ��� पर&�� ��झ� श�9 घ�� आ��� व त��&न� मद� करण��स�ठ� आमच�� र�ज�&न� स�ग�व�न� मल� प�ठवल� आ��. ��झ� प�� ��ल� स�डवण��स�ठ� लवकरच ��ण�र आ�� �र� 9�र न स�ड�� अश�च र��. अस] म� ह�ल� स�&हग�ल�. म� व�नर आ�� र�$स न���. म�झ� न�&व आ�� �न�म�न. म�झ� ब�लण� ऐकल��वर स��� थ�ड�क�ळ श�&�पण� कसल� �र� हवच�र कर� असल�ल� हदसल�. त��न&�र �� मल� म�ण�ल� कV, "अहव&ध� न�&व�च�� र�$स�न� ज� र�म�च�� ब�ज%च� आ��, मल� �% ��ण�र अस] स�&हग�ल� आ��. आ�� मल� ख�त� पटल� कV क�&���र� ��� आ��, मल� त��� सम�9�न व�ट�� पर&��, �% आ�� ��थ%न हनघ%न ज� क�रण क�व��&�� त�� र�$स ब��क� ��ऊ शक���. त��न&�र ह�न� मल� �� द�हगन� हदल� व ब�लल� र�म�च� म� स�रख� आठवण कर� आ�� व त��च� पह�$� कर� आ�� अस� म�झ� हनर�प त��&न� द� अस] मल� स�&हग�ल�. स���न� मल� स�&हग�ल� कV, आमच�� द�घ�&च� एक आठवण म� ��ल� स�&ग�� म�णज�, र�म�ल� ख�त� पट�ल कV आपण खर�खरच भ�टल� आ���. �� आठवण अश� कV, स���ल� म&तहवद�च� पहच�� प��व��च� ���� म�ण%न, एकद� हचतक� ट पव!��� एक� क�वळ��ल� र�म�न� एक गव� म&त�न� भ�रन �� शस�स�रख� फ�कल� ���� व �� क�वळ� म�रल� ����. त��म�ळ] स���ल� म&तहवद�च�

Page 72: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

स�मथ�! समज��. स��� मल� ब�ल�� कV �� पस&ग फक आमच�� द�घ�&��ल आ�� व �� जर म� ��म��ल� स�&हग�ल� व �� द�हगन� हदल� कV आपल� ख�त� ��ईल कV, मल� स���च भ�टल� ����". अस] स�&ग%न �न�म�न �� द�हगन� र�म�ल� द���. प�ढ� �न�म�न र�म�ल� स�&ग��, स���म�ई मल� स�&ग� ��त�� कV त��&च�� �ट�म�ळ] �� सगळ� घडल� आ��. जर त��&न� त�� स�न�र� स�&बर�च� आग� 9रल� नस�� �र आपण त��&न� स�ड%न ग�ल� नस�� व �� अस] घडल�च नस��. त��न&�र त��&न� आपल� फ�र स���� क�ल� कV, आपण त��&च�� पत��क आवड� प�रवण��च� हक�� प�तन कर� ����, त�� स�&ग� ��त��. त�� �� स�&ग� अस��&न� त�� आठवण�� ग�&�%न क�&��व�ळ गपप ��� ��त��. अश� ब��!च ग�ष� स���म�ई मल� स�&ग� ��त�� ज�� ��मच�� ख�जग� ज�वन�च� ह�सस� आ���, त�� ��थ� सभ�� स�&ग� न���". प�ढ� �न�म�न स�&ग��, "आमच� ब�लण� स&प��, म� ह�न� हदल�ल� द�हगन� म�झ�� कनवट�ल� ल�व��, ��वढ�� क�&�J र�$स स^हनक ����� व मल� पकड���. म� त��&न� मल� पकड% द��� क�रण, मल� आ�� आ� ज�व��च� अस��. �� र�$स मल� र�वण�प�ढ� उभ� कर���. र�वण त��&न� स�&ग�� कV, ह� व�नर�च�� 9��र�च�� ल�&ब लUबण���! स�ग��ल� आग ल�व%न द� म�णज� त��ल� अककल ��ईल. र�वण मल� एक ��च� व�नर म�ण%न फ�रस� म�तव द�ण��स ���र नस��. त��पम�ण� �� म�झ�� 9��र�च�� श�पट� स�रख�� लUबण���! स�ग��ल� आग ल�व���. त��न&�र �� म�झ��प�स%न द%र �����. म� �� प��cन उ&च उड� म�र�� व ��थ� असल�ल�� ल�कड�च�� घर�&वर ज�ऊन बस��. त��म�ळ] त�� घर�ल� आग ल�ग��. क�रण ल&क���ल सगळ� घर& ल�कड�च�च आ���. अश�रर��न� म� सगळ�� ल&क�ल� आग ल�वल�. �� कर� अस��&न� म�झ� स�ग� ल��न ��� ����. ��व��& म� एक� �ळ��� उड� म�रल� व �� आग हवझवल�. सगळ� र�$स आग� हवझवण��� ग�&�ल� ���� पण ��थ� प�र�स� प�ण� नसल��म�ळ� �� �� भरभर पसरण�र� आग थ�&बव% शक� नव���. ��थ%न म� स��� ज�थ� क̂द�� ठ�वल� ���� ��थ� ज��� व स���ल� स�&ग�� कV, म� सगळ�� ल&क�ल� आग ल�वल� आ��. सगळ� र�$स त��&च� प�टल�ल� घर& हवझवण��� ग�&�ल� आ��� ��व��& आपण म�झ�� ख�&द�वर बस� म�णज� म� ��म��ल� आक�श��%न र�म�कड� प���चव��. स��� �� ऐक% न ख%प �स��. आहण मल� स�&ग�� कV, �� अश� ��थ%न ज�ण�र न���. म�झ�� प��ल�च त��स�ठ� ��व� ल�ग�ल. म� त��&न� पर�पर�न� स�&हग�ल� त��� बर�च अव9� ल�ग�ल. पर&��, त�� म�झ� ऐक�

Page 73: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

नव�त��. �र� त�� म�झ� ख%प कP��क कर� ��त�� कV म� फ�र �gश�र आ�� पण त�� म�झ�� बर�बर ��ण��स ���र नव�त��. ज�व��& मल� ख�त� झ�ल� कV, त�� ��व��&च हनघ��ल ज�व��& र�म त�� र�$स�ल� ठ�र म�रन ख��! $हत��पम�ण� त��&च� त�� क̂द��%न स�टक� कर�ल. म� त��न&�र प�नu म�झ�� हपत��च� आठवण क�ल� व त��&न� मल� �व�� उचल%न ��थवर आण%न स�डल�. म� ज�� अस��&न� स���म�ई म�झ��कड� कP��क�न� प��� ��त��. मल� ��� �लव%न हनर�प द�� ��त��. �� म� क9��� हवसर शकण�र न���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 74: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग एकहवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग� अस���, त�� पव!��च�� हशखर�वर र�म व त��च� व�नर स�थ�द�र स�ग�व�च�� आद�श�न�स�र जमल� ����. व�ल�च� स�सर�, पलसद व�नर श�ष स�श�न� त��च�� अस&ख� व�नर स�न� बर�बर ��थ� र�म�ल� भ�टण��स�ठ� आल� ����. त��हशव�� ग�� व गव�क� त��&च� व�नर स�न� घ�ऊन र�म�ल� मद� करण��स�ठ� ���र झ�ल� ����. गव�क� फ�रच भ�&कर हदस� ����. व�नर�&� ब�द�म�न म�ण%न न�व�जल�ल� पनस त��&च� हवश�ल व�नर स�न� घ�ऊन र�म�ल� मद� करण��स�ठ� ��ण��स ���र ����. म��बलश�ल� द9�म�ख त��च� शहकश�ल� व�नर स�न� र�म�स�ठ� ���र ठ�व��. ज�&ब�वन�न� त��च� क�ळ�� असवल�&च� स�न� ���र ठ�वल� ����. त��&च�� भ�लपद�श� क�&क� म ह�लक ल�वल�ल� ����. त��हशव�� इ�र बर�च प�ण� र�म�ल� मद� करण��स�ठ� उतस�क ����. त�� जम�व�न� त�� पररसर�� म�ठ� गU9ळ घ��ल� ����. त����ल क�&�J डUगर� एवढ� ���� �र क�&�J र�ड�स�रख� हदस� ����. र�म�च�� स^न��� म�णस�&प�$� इ�र पज���च� ज�व ज�स� ����, त��च� क�रण र�वण�ल� �श�&प�स%नच मeत�% स&भव ����. �श� हवहव9 पज���च�� प�ण��&म�ळ] �व�� 9�रळ� उड� ����. �� त��&च�� पवeत�पम�ण] ��थ� जम%न उड� म�रण�, 9�वण� अस] बर�च क�&�� कर� ����. त�� सगळ��� व�नर�&च� स^न� पम�ख ����. �� स�ग�व�च�� आज�� ����. र�म त��च� हमत स�ग�व�च�� मद��न� एक स�म��c�! हनवड�� कV, ज�� हदवश� त��&न� ल&क�वर चढ�ई कर�व�. �� अफ�ट स^न� एक� र�म�स�ठ� सगळ�� जग�ल� नष करण��स ���र ���� अस� एक&दर दष� ����. त�� स�न�च� न��eतव व���प�त �न�म�न�कड� ����. त�� स^न��च�� प�ठ� स�हमत�प�त लकमण ����. त�� व�नरस�न�च�� मध�� रघ�क� ल रतन र�म ����. त��च�� अ&ग�वर च�मड�च� हचलख� ����. त�� व�नर�&च�� ����� दगड ग�ट�, म�ठ� झ�ड�&च�� फ�&द� अश� शस& ����. त��म�ळ] �� स^न� द�रन प�ह�ल� �र एक�द� झ�ड�&च� श�� च�लल� आ�� अस] व�ट� ����. त�� स^न��च�� हवहव9 भ�ग�&च� न��eतव नल, न�ल, अ&गद, कe थ, म�द आहण दJद कर� ����. त��&च� पव�स हवहव9 पक�रच� वनसप�� असल�ल�� अरण���%न ज�� ����. ��थ� त��&न� ख�ण��स�ठ� भरप%र ख�द ����. अश�रर��न� �� श�वट� त�� सम�द हकन���!वर प���चल�.

Page 75: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

सम�द हकन�र� प���चल��वर ��थ� �� �ळ ठ�क���. ��थ� दशरथ�च� प�त त�� अफ�ट स�न�ल� स�&गण��स�ठ� उठ��. �� ज� ब�ल�� �� त�� पस&ग�स�ठ� उहच� ����. "�� सम�द फ�र हवश�ल आ��. एवढ� सगळ� स^न� प̂ल��र� न�ण� अस&भव हदस��. त��स�ठ� क�ण�� क�रव�ई कर�व� �� पथम आपल��ल� ठरव�व� ल�ग�ल". त��वर त��&च��� क�� कर�व� त��बदल चच�! स�र झ�ल�. क�&�J म�ण�ल� आम�� �रन ज�ऊ, क�&�J त��स�ठ� ���र नव���. �� ब�लल� आपण ��ड�न� ज�ऊ. क�&�J म�ण�ल� आपण �र�फ� व�परन ज�ऊ. �� सगळ� ऐकल��वर र�म�न� हवच�र क�ल� कV, �� सम�द बर�च ल�&ब पसरल�ल� आ�� क�&�J ��जन� प�र कर�व� ल�ग��ल ल&क�प�X� ज�ण��स�ठ�, त��स�ठ� एक अश� ��जन� श�9ल� प�ह�ज� कV, �� सगळ��&न� उप��ग�च� अस�ल. ��ड�न� ज�ण��स�ठ� आपल��कड� प�र�श� ��ड� न����. त�� ���र करण��च� स�9न स�म�ग� स�द� न���. ��व��& अस� क�&�J ��जल� प�ह�ज� ज� सव�Xन� स�ज�स� अस�ल. ��ड�&न� शत% भ�क प�ड% शक�ल क�रण �� म���व� आ���. म�ण%न ��ड� आहण �र�फ �� अ��ग� ठर���. श�वट� र�म स�&ग��, "म� स�गर�ल� हवन&�� कर�� कV, त��न� आम��ल� मद� कर�व�", त��स�ठ� म� ��थ� ध��न कर� बस��. न&�र �� व त��च� भ�ऊ ��थ� क� स गव��वर ध��न�स�ठ� बस���. त��न� ध��न�ल� स�रव�� क�ल��बर�बर सम�द ��थ� अव�र�� व र�म�ल� ब�ल��, "अर� कPसल��प�त, ��ल� क�� प�ह�ज� �� स�&ग". �% म�झ� आप आ��स क�रण आपण द�घ� इकव�क% क� ळ���लच आ���".र�म त��ल� ब�ल��, "अ�� नद�&च� प�� मल� प̂ल��र� ज�व��च� आ��. म�झ�� स^न��ल� पललकड� ज�ण��स�ठ� म�ग! स�&ग�. मल� ल&क���ल र�वण�च� न�श कर�व��च� आ��. जर आपण मल� मद� न��� क�ल�� �र मल� म�झ�� म&त�न� ��ल� स�कव�व� ल�ग�ल व म�ग! ���र कर�व� ल�ग�ल. त��प�$� �% मद� क�ल�स �र �� ज�स� ��ग� ��ईल". अस] ब�ल%न र�म व लकमण त�� वरण द�व�ल� नमसक�र कर���. वरणद�व र�म�ल� ब�ल��, "मल� म���� आ�� कV, ��झ� र�वण�च� प�ररपत� करण� �� एक द^हवक क��! आ�� पर&��, म�झ�� क�&�J म��!द� आ��� त�� �% समज%न घ�. म� ��झ� हमतच आ��". वरणद�व�च� �� ऐकल��वर र�म�ल� समज�� कV, क�णत���� पक�रच� आ���ईपण� करन च�लण�र न���. प�ढ� सम�द त��ल� ब�ल��, आ�� ऐक दशरथ प�त�, ��झ�� स^न��� एक हनषण�� �&तज (इ&लजन��र) आ��. त��च� न�&व आ�� नल. �� तवशत�च� म�लग� आ��. ज� म���स�र� स�रख�च उतम क�र�हगर

Page 76: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

आ��. �� कश��� वस�� प�स%न ग�ष� घडव% शक��. त��ल� स�&ग कV त��न� म&त%न दगड, ल�क% ड अस� ज� प�ण��� ट�कल� ज�ईल �� म� उचल%न 9र�न. त���%न एक स�कव ���र ��ईल त��वरन ��झ� स^न� हबन�हदकक� प̂ल��र� ज�ऊ शक�ल. �Uच फक अस] क�म कर शक�� �र त��ल� �� स�कव उभ� करण��स स�&ग. हक���� ल�&बवर ज�ण�र� स�कव, स��% �� ���र कर�ल. त�� स��%ल� प�ढ� सगळ� नल�च� स��% म�ण%न ओळख��ल. जस जस] �� प�ण��� दगड ट�क� ���� �स�स� त�� ख�ल�ल जम�न वर उचलल� ज�� ����. अश�रर��न� एक स��% ���र ����. त��न&�र त��पम�ण] नल �� स��% घडव�� व स�गर��%न ब���र ����. त��च� आक�र एक�द� डUगर�स�रख� ����. त��व�ळ� र�वण�च� भ�ऊ हबभ�षण त��च�� च�र स�थ�द�र�&स� र�म�ल� भ�टण��स ����. र�म त��च� सव�ग� कर�� पर&��, स�ग�व�च� हवश�स बस� न���, �� समज�� कV �� र�वण�च��स�ठ� ��रहगर� करण��स�ठ� आल� आ��. र�म�च� म�त त��च��वर भरवस� अस�� व त��च� र�म च�&गल� सव�ग� कर��. ��थ� एक हव9� ���� व त��न�स�र र�म त�� र�वण�च�� भ�व�ल� ल&क�च� भ�व� अल9प�� म�ण%न म�न��� द���. त��हशव�� त��ल� त��च� सल�ग�र म�ण%न स�द� न�म��. हबभ�षण आ�� लकमण�च� स�द� हमत ����. त��न&�र र�म�च� �� पश�स^न� त�� स��%वरन पललकड� एक� मह�न��� ज���. ल&क�च�� द�प�वर आल��वर र�म त��च�� पश�स^न��स ल&क�� घ�स%न ��थ� गU9ळ करण��स स�&ग��. �� पश�स^न� ल&क�च�� �टब&द� ब���र ��ऊन ठ�प��. त��न&�र �� हवहव9 पश�&च� स^न� ल&क�� गU9ळ घ�लण��स स�रव�� कर��. र�वण�च�� र�$स स^हनक�&न� अश� �लल��च� कलपन� नव���. �� क�&�J व�गळ�च ��द ����. �� जन�वर&, त��� व�नर, र�ड�, असवल& आहण वeषभ अस� भल� म�ठ� आक�र�च� सगळ� प�ण� ���� त��&न� ज� न�स9%स करण��स प�र&भ क�ल� �� आवरण� र�वण�च�� स^न��स क�वळ अशक� झ�ल� ����. त��� र�वण�न� त��च� द�न ��र प�ठवल� ���� त��&च� न�&व� श�क व शरण, त��&न� हबभ�षण�न� पकड%न हदल�. त��म�ळ� र�वण�ल� समज� नव��� अश� ��द�� कस� लढ�व��च�? क�रण अश� ��द�च� कलपन� आ9�च�� ��दहन�� �जज�न� क9��� क�ल� नव���. त��च व�ळ� र�म�च� व�नर स�न� च�cब�ज%न� ल&क�च�� �टब&द�च� न�श कर� ����. त��&न� र�वण�ल� ब���र क�ढ�व��च� ����. म�णज� र�म व र�वण

Page 77: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ह�&च��� द&द व��व� अस� ��जल�ल� ����. त��स�ठ� र�म त��च� म&त� अ&गद ह�ल� र�वण�च�� दरब�र�� ब�लण� करण��स�ठ� प�ठव��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� एकहवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 78: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग ब�हवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, र�वण त�� पक�रच�� आकमण�च� कलपन�स�द� कर शक� नव���. ��दश�स�� अश�पक�रच�� ��द�च� स�9� उल�ख स�द� नव���. अस] हवल$ण ��द ���� ��, ��ल9ष�र�. त�� प�ण��&न� ल&क���ल ख�द पद�थ�Xवर �ल� क�ल� ����. र�म आहण लकमण �� सगळ� पक�र गम��न� प��� ���� क�रण त��&न�स�द� अश� लढ�ईच� कलपन� नव���. सगळ� अवहच� घड� ����. र�वण�&न� त��च�� र�ज��� ��दश�स�च�� हन�म�&न�स�र हकत��क आ��9 ��जल�ल� ����. त��म�ळ] �� र�ज� अलज&क� र��ण�र अस] त��ल� व�ट� ����. म�णस�&च� �ल� ����ल अस� गeह�� 9रन �� सगळ� ���� त��� उ&च �टब&द� ����. प��र� असल�ल� दरव�ज� ����, त�� ख�ल� चर क�ल� ���� अस] कV क�ण� �� प�र करन ��ण�र न���. त�� चर�� न��म� प�ण� अस� व त��� ह�&स म�&स�, स�सर� अस� ख�द�ड प�ण� ठ�वल�ल� ����. त�� �टब&द�वर खद�र ल�कड�च� स%ळ� बसवल�ल� ����. दगड फ�कण��च�� ग�फण� ��त��. आहण दगड�च�� र�श�स�द� ��त��. प����!वर असल�ल�� रखव�लद�र�&कड� हवष�र� स�प�&न� भरल�ल�� ट�पल�� ��त�� अस� कV, त����ल सप! �� ��ण���! शत%वर फ�क��ल. त��हशव�� न��म�च� �त��र� जस� स�ट�, गद�, श�घन� ��फ� ��स�द� ����. त��हशव�� �त� आहण घ�ड� त��&च�� हदम��स ����. अस� सगळ� अस%न�� त�� र�नट� प�ण��&न� ल&क�च� द �द!श� क�ल�ल� ����. त��म�ळ] ब�ज�र झ�ल�ल� र�वण�च� स^न� व त��&च� स�न�प�� समज� नव��� अश� �लल��च� क�� कर�व�. र�म�न� र�वण�स�ठ� एक स&द�शक प�ठव�व� अस] ठरल� व त��पम�ण� अ&गद �� क�म कर�ल अस] ठरल�. अ&गद ल&क�� म�ख� लख&ड� दरव�ज��न� हशरल� त��ल� क�ण� अडवल� न��� �र� त��च�� भ�व�� र�$स स^हनक ����. अ&गद दरब�र�� ग�ल��वर �� र�वण�ल� न लव�� व&दन कर��, जस] एक स&द�शक कर��. ��थ� �� र�वण�ल� र�म�च� स&द�श स�&ग��. �� ब�ल��, "म� रघ%व&श�च�� र�ज�च� स�वक म�ण%न आपल��ल� भ�ट� आ��. म�झ� र�ज� कPसल र�ज��वर र�ज� कर� अस%न त��च� ख���� सव!द%र पसरल�ल� आ��. त��&न� आपल��ल� पस&ग�न�रप एक स&द�श द�ण��स�ठ� मल� प�ठवल� आ��. आपण �� स&द�श सव�क�रन त��पम�ण� आवश�क क�रव�ई कर�व� अश� म�झ� र�ज� अप�$� कर� आ��.

Page 79: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

आ��प�X� अन�क नगर� व ग�&व� आपल�� प�पम� क�रभ�र�म�ळ] बरब�द झ�ल� आ���. त��� भर म�ण%न आणख�न एक म��प�प ��म�� क�ल�ल� आ�� आमच�� र�ज�च�� पतन�ल� पळव%न. ह�ल� जर हनम�टपण� च�&गल�� पक�र� आमच�� �व�ल� क�ल� न��� �र हवन�क�रण अस&ख� हनरपर�9 ज�व म�रल� ज�ण�र आ���. त��� बर�च र�$स अस��ल ज� ��म��ल� हप� आ���. ��झ�� बळ�वर �% ह�आ9� अरण��� र��ण���! अन�क हनरपर�9 ऋषJच� व9 क�ल� आ��स. त��हशव�� बर�च र�ज� �% म�रल� आ��स. �% ��झ� म��!द� ओल�&ड%न अन�क मह�ल�&च� श�प घ��ल� आ��स. त�� सगळ�� ग�षJच�� कर�� ��ल� श�सन करण��च� आमच�� र�ज�न� हनहn� क�ल� आ��. त��स�ठ� म�झ�� म&त��&च�� सलल��न� आम�� अस� हनण!� घ��ल� आ�� कV आमच� र�ज� श� र�म ��ल� द&द�च� आव��न द�� आ���. आमच� र�ज� ��ल� आव��न द���� कV, "अर� हनश�चर असल�ल�� र�$स�, म� एक मन�ष� आ�� �र� म�झ��श� लढण��च� 9�डस करन द�खव�व�. न����र स��� ज� जनक र�ज�च� कन�� आ�� ह�ल� अव̂9पण� �% अटक करन ठ�वल� आ��स ह�च� स�टक� कर�व� व ह�ल� आमच�� �व�ल� कर�व�. जर �� �% क�ल� न���स �र म�झ�� र�ज�च�� ब�ण�&च� �% हशक�र ��ण�र आ��स. जर ��ल� जग�व��च� अस�ल �र स���ल� म�क करण��हशव�� ��झ��स�ठ� द�सर� प��!� न���". स&द�शक�च� �� हव9�न र�वण�ल� आवडल� न���. �� स&��प%न उठल�. त��बर�बर र�वण�च� मन�� क�� आ�� �� ओळखण�र� च�र र�$स प�ढ� ����� व अ&गद�ल� अटक कर���. जस] हग9�ड& त��&च� स�वज पकड���. त�� र�$स स^हनक�&न� अ&गद�ल� जर� घट पकडल� ���� �र� अ&गद�च� ��कद फ�र म�ठ� ����. �� त��&न� एक ह�सड� म�र�� व उ&च उड� म�रन ��थ�ल एक� उ&च इम�र��च�� टप�वर ज�ऊन बस��. त�� ह�सक��न� �� र�$स स^हनक ख�ल� ज�र�&न� फ�कल� ज����. त�� उ&च�वरन �� ख�ल� पडल�ल�� र�$स�&च� ��ल� प���� व न&�र एक� व�ड�वरन त��च�� पललकडल�� व�ड�वर अस� उड� म�र� अ&गद ल&क� ब���र त��च� व�ट प��� असल�ल�� त��च�� स�बत��&न� ज�ऊन हमळ��. ��थ%न �� सगळ� कPसलच�� र�ज�ल� म�णज� र�म�ल� भ�ट���. थ�ड� हवश�&�� घ��ल��वर �� र�म�ल� ज� र�वण�च�� दरब�र�� घडल� �� सगळ� स�&ग��. र�म अ&गद�ल� हवश�&�� घ�ण��च� सल� द��� व प�ढच�� क�म�ल� ल�ग��. �� त��च� व�नर स�ब�� एकत ब�ल�व�� व त��&न� स�&ग�� कV, जर सगळ�� म��बल� व�नर�&न� ज�र क�ल� �र ल&क�च�� भ�व�� ज� हभ&� आ�� �� फ�ड��

Page 80: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

��ईल. त�� क�म�� �न�म�न त��च�� हपत��ल� प�न�� मद��ल� ब�ल�व�� व व��%द�व त��ल� मद� करण��स�ठ� आश�सन द���. त�� पम�ण� त�� व�नर�&न� व��%द�व�च�� मद��न� पच&ड ज�र करन �� हभ&� प�डण��च� ठर��. त��च व�ळ� हबभ�षण, लकमण आहण असवल�&च� र�ज� अस] त��&च�� फPज� घ�ऊन ल&क�च�� दह$ण�कड�ल दरव�ज� फ�ड���. ज� फ�डण� अशक� समजल� ज�� ����. उतर आहण दह$ण हदश�&च� �ट ��टल��न&�र र�म त��च�� अगहण� व�नर फPज�& घ�ऊन ल&क�च�� आ�ल�� भ�ग�� घ�स��. त��&च�� मद��ल� पच&ड आक�र�च� असवल�&च� फPज अस��. असवल& त��&च�� प�ढच�� प���&न� ज� हमळ�ल �� पकड%न आपट%न न�स9%स करण��स स�रव�� कर���. त��&च�� पच&ड आक�र�प�ढ� र�$स�&च� क�&�J च�ल� नव���. त�� 9�मnक�म�ळ] ज� म��� �व�� उड� ���� त��म�ळ] सगळ� पररसर अ&9uक�रम� झ�ल� क�रण त�� 9%ळ�च�� व���वरण��%न स%��!च� हकरण पeथव�वर ��ऊ शक� नव���. �� असवल& म�ठ�न� हक&च�ळ� ���� जण% �� ��द�च�� ललक���! द�� ����. ल&क�� र��ण�र� रह�व�स� प����� कV, सव!कड� व�नरच व�नर आहण असवलच असवल हदस� ����. त��&च�� ओरडण��न� सगळ� पररसर द�मद�म� ����. सगळ�कड� म�ड��ड ��� ���� आहण र�$स त��� क�&�� कर शक� नव���. र�वण सव�u स&भम�� ���� क�रण अश� पक�रच�� लढ�ईच� त��ल� म�ह��� नव���. म�नव आहण र�$स अश� लढ��� त��ल� म�ह�� ��त�� पण र�$स आहण ह�&सपश� अश� लढ�ई त��ल� क9� झ�ल��च� समर� नव���. अश� �लल��ल� कस� पर�व��च� �� र�वण�च�� स�न�नJन� समज� नव���. र�$स रह�व�स� त��&च� ब��क� म�ल& अव�क ��ऊन �� प��� ����. जर क�&�J क�ल� न��� �र सगळ� ल&क� 9�ळ�ल� हमळ�ल अस� हदस� ����. आ9�च आ9�च�� व�नर�न� ल&क�ल� आग ल�वल� आ�� त��� �� आणख�न क�� अररष अस� पश �� एकम�क�&न� हवच�र� ����. एवढ� झप�ट�न� �� ��� ���� कV, क�� कर�व� �� र�वण�ल� समज� नव���. ल&क�च�� रह�व�श�&न� समज� नव��� कV �� एक ��द आ��. त��&न� �� एक न^सहग!क आपत� व�ट� ����. पर&��, जस� व�नर& त��&च�� घर�च� ख�&ब� उखड%न क�ढ% ल�गल� त��&न� ल$�� आल� कV �� एक पक�रच� आकमण आ��. ग�फण�न� म�र�व��च� दगड �� त��च�� बलव�न ����&न� इ�रत फ�क% न म�ठ� ��न� कर ल�गल� ����. त��&न� आटपण� शक� नव���. सगळ� ल&क� म�ड%न ��ड%न ट�कल� ज�� ����. श�घन� उचल%न �� त����ल च�क� सकट फ�क% न द�� ����. व�नर& आक�र�न� पच&ड

Page 81: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

असल��न� त��&न� क�ब%� आणण� स�प� नव���. व�नर& ��थ� असल�ल� दगड उ&च �व�� फ�क� ����. �� दगड ख�ल� ����&न� ज�र�&न� �ट�वर स&र$ण करण��स�ठ� प��र� द�ण���! रखव�लद�र�&वर क�सळ� ����. �ज�र�&न� �� �स� मर� ����. �� ��� अस��&न� अन�क म���व� लसद� असल�ल� र�$स त��च�� ह�रकमट�न� ब�ण�&च� वष�!व व�नर�&वर कर ल�ग��� व त�� म�र�म�ळ] व�नर& थ�ड� म�ग� वळ���. त�� ज�वघ�ण�� म�र� म�ळ] क�&�J व�नर& क�सळ%न पड���. द�न�� ब�ज%&न� ��हन ��� ����. आ�� त��ल� ख��! ��द�च� रप आल� ����. त��न&�र व�नर�&च� व र�$स�&च� ������� लढ�ई स�र झ�ल�. �� एकम�क�&च� क�स पकड%न त��&न� जहमन�वर आदळ� ����. एकम�क�&न� नख�&न� ओरब�ड� ����. �� द�घ��� ज�रज�र�न� ओरड%न आपल� र�ग व�क कर� ����. द�न�� ब�ज%च� व�र मरन पड� ���� �र� क�ण��� ��र म�न��ल� ���र नव���. ��व��& र�म आहण लकमण त��च�� म&�रल�ल�� ब�ण�&न� ल&क�च� आक�श भरन ट�क���. त�� म�र�� अस&ख� र�$स मरन पड���. लकमण त��च�� भ�ल��न� न�म 9रन र�$स�&च� स�न�न� ��रन त��&न� ट�प� ����. त��म�ळ] र�$स�&न� प�ढ�ल म�ग!दश!न ��� नव���. त�� समर�� र�$स�&च� पर�भव झ�ल��च� सपष झ�ल��वर र�म�न� त��च�� फPज�&न� आर�म करण��स स�&हग�ल�. त�� पह�ल�� समर�� र�म�च�� फPज�&न� ल&क�च�� �ट�च�� हभ&�� प%ण!पण� ��ड%न ट�कल�� ��त��. त��&म�ळ] �� स&र$ण आ�� र�$स�&न� र�ह�ल� नव��� आ�� र�म�च�� ब�ण�&च�� आव�क��� सगळ� ल&क� आल� ����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� ब�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 82: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग ��हवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, व�नर�&च�� फPज� आर�म कर� अस��&न� र�वण�च�� ब�ज%न� असल�ल� क�&�� ��ट� र�$स आहण हपश�चच त��&च�� म���व� लसद�च�� मद��न� व�नर�� घ�स%न त��&न� स��वण��स स�रव�� कर���. त��मध�� परवण, प�न, ज&भ, ख�र, क�9वस, पर�, प�रज, अरज, पघश आहण आणख�न क�&�� ����. �� अदष� असल��म�ळ] व�नर�&न� समज� नव��� �� क�� ��� आ��. पर&��, हबभ�षण�ल� त�� सगळ�� हवद� अवग� ��त�� त��&न� त�� ��ट� र�$स�&न� व हपश�चच�&न� उघड� प�डल�. �� हदसल��वर व�नर�&न� त��&च� फडश� प�डल�. �� ��� अस��&न� र�वण त��च� ख�स ��दध��&च� फPज घ�ऊन ब���र आल�. त��� भ�&कर हदसण�र� र�$स आहण हपश�चच ����. र�वण�ल� ��द श�स�च� उशन�न� स�&हग�ल�ल� हन�म प�ळ%न ��द कर�व��च� अस��. �� व�नर�&बर�बर शक� नव���. त��&न� त��च�� स^न��च� व��� रचन� क�ल� ���� त�� रचन�ल� त��न� उशन�च�च न�&व हदल� ����. त��हशव�� बe�सप��च�� हन�म�न�स�र त��च� स^न� उभ� ����. त��न&�र र�वण र�म�ल� आव��न द��� व त��&च��� द&द स�र ����. त��च व�ळ� लकमण इ&दलज��श�, स�ग�व हवरप�$�श�, हबभ�षण प�स��श�, हनखव!� ��र�श�, नल ��&ड�श�, पनस प��ष�श� अश� द&द ��द� स�र �����. लवकरच �� द&द� भ�&कर रप 9�रण कर���. द�व आहण द�नव�&��ल �� ��द क�ण�ल��� घ�बरवण�र� ����. ज�न�� क�ळ���ल अश� ��द�&च� आठवण ��व� अस] �� ����. र�वण�&न� लवकरच र�म�ल� त��च�� ब�ण�&न� घ�रल� ����. र�म�न�स�द� त��च�� 9�रद�र स�ळ� असल�ल�� ब�ण�&न� जबर जखम� क�ल� ����. द �सर�कड� लकमण�&न� इ&दलज��ल� त��च�� कमज�र भ�ग�वर ब�ण म�रन घ���ळ क�ल� ����. हबभ�षण�न� प�स��ल� म�र�व��ल� स�रव�� क�ल�. �� कर��&न� आपल�� न���स&ब&9�च� �� द�घ��� पव�! कर� नव���. त�� द�घ�&न� त��&च��कड�ल द^व� आ��9& व�पर�व��ल� प�र&भ क�ल� ����. त��म�ळ] ह�न�� जग���ल चर�चर हच&��� पडल� ����. र�त झ�ल��वर त�� क�ळ���ल ररव�ज�न�स�र सगळ� पह�सप9? आर�म करण��स�ठ� ज����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव! भ�ग ��हवस�व� स&पल�.

Page 83: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग च�हवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, द�स��! हदवश� ��द प�न�� स�र झ�ल�, प�स� अच�नक प�ढ� आल�, त��च�� ������ल गद� त��&न� ज�र�&न� ओरड� हबभ�षण�च�� प�ठ�� म�रल�. त�� फटक��न� द �सर� क�ण� ��तक�ळ क�सळल� अस�� पर&��, हबभ�षण�ल� क�&�Jच झ�ल� न���. एक�द� प��ड�स�रख� �� �स�&च उभ� ����. हबभ�षण त��न&�र एक 9�रद�र प��� ल�वल�ल� भ�ल� घ��� व �� म&�रन त��च�� अ&ग�वर फ�क��. त��वर आक�श���ल व�ज�च�� व�ग�&न� प�स�च� ड�क� उडव��. प�स� एक�द� पच&ड व�ढल�ल�� वe$�स�रख� जहमन�वर क�सळ��. प�स� क�सळल��च� प��cन 9�म�$ ढग�स�रख� हवश�ल स�ग�व�वर च�ल%न ज���. �� आहण त��च� क�ळ�� ढग�स�रख� व ज��&च�� आ��ळ� पसरल�ल�� आ��� अस� त��च� स^हनक त��& व�नर�वर च�ल करन ��� असल��च� प��cन �� व�नर घ�बरन पळ% ल�ग���. �� प��cन �न�म�न ��थ� उभ� र����. त��ल� आल�ल� प��cन व�नर�&च�� फPज�&� तव�ष ���� व �� त�� र�$स�&वर ��ट%न पड���. त��न&�र एक 9म�स�न ��द झ�ल�. त��व�ळ� र�म आहण र�वण एकम�क�वर च�ल करन ज����. त�� ��द�� इ�क� रक स�&डल� कV, सगळ� भ%म� ल�ल�ल�ल झ�ल� ����. 9�म�$ स�ग�व�वर भ�ल��&न� म�र� कर� ����. त��म�ळ] स�ग�व थकल��स�रख� हदस% ल�गल� �� प����च व��%प�त �न�म�न 9�म�$�ल� 9र��. त��&च��च ज�&प��. �� म�र�म�र� प��ण��स�रख� ����. जण%क�� इ&द आहण पल��द लढ� आ���. 9�म�$ त��च�� गद�न� म�र� ���� व �न�म�न म�ठ� उपटल�ल� झ�ड� गद�च�� ज�ग� व�पर� ����. त�� म�र�म�ळ] 9�म�$�च� रथ व त��च� घ�ड� सगळ� म�ड%न ज����. त��� �� र�वण�च� म�तव�च� �स�क म�रल� ज���. त��म�ळ] व�नरस�न�च� उतस�� व�ढ��. �न�म�न�न� चढ�ई क�ल��वर त��च�� व�नर स�थ�द�र�&च� ज�र इ�क� व�ढ�� कV र�$स त��&च��श� लढ% शक� न����. �� ल&क�च�� आ��ल भ�ग�� पळ%न ज����. अश� रर��न� पळ�ल�ल� र�$स स^हनक र�वण�ल� ज�ऊन स�&ग��� कV ��द�च� हदश� र�वण�च�� हवरद झ�ल� आ��. र�वण एक द�घ! श�स घ��� व ब�ल�� कV, आ�� क�&भकण�!ल� उठवल�च प�ह�ज� . त��पम�ण] सगळ� र�$स क�&भकण�!च�� क�न� जवळ व�द�&च� आव�ज कर� र����� ज��म�ळ ] �� ज�ग� ����.

Page 84: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

क�&भकण ! च�&गल� ज�गe� झ�ल� आ�� �� प�ह�ल��वर र�वण त��ल� स�&ग�� कV आ�� त��च� गरज आ��. क�&भकण ! दश�नन�ल� हवच�र��, "क�� क�रण�न� �� ��द ��� आ��"? र�वण स�&ग�� कV त��न� र�म�ल� अदल घडवण��स�ठ� त��च� पतन� स��� ह�ल� पकड%न ठ�वल� आ�� व र�म त��च�� पश�स�न�न� ल&क�वर �ल� कर� आ�� ह�ल� म�क करण��स�ठ�. त�� स�न�ल� आपल� र�$स स^न� अडव% शक� न��� �र ��झ� आ�� गरज आ��. क�&भकण ! त��च� हवश�ल द�� घ�ऊन रण�&गण�वर ����. �� प���� कV र�म�च�� पश�स�न�न� सम�द�वर एक ल�&ब र&द स��% बनवल� आ�� व त��वरन �� हवहव9 पक�रच� ह�&स पश� ल&क�� ओ�ल��स�रख� घ�स� ����. सव!द%र �� प�ण� गU9ळ घ�ल� ����. न�कस�न हक�� क�ल� त��च� गणन� नव���. त��ल� र�वण स�&ग�� कV, "त��च� श�ष दज�!च� लढवय�� आ��प�X� सगळ� म�रल� ग�ल� आ���. प�स�, 9�म�$ अश� सगळ� न�&व� �� स�&ग��. त��स�ठ� आ�� ��ल� उठव� आ��. अस] र�वण क�&भकण�!ल� स�&ग�� . फक �%च आ�� र�म�ल� म�र शक��स. म�ण%न �% ��झ� लढण��च� प�ष�ख घ�ल%न ���र ��. द �शन�च� द�न 9�कट� भ�ऊ वजव�ग आहण प�मथ�न ��ल� मद� कर��ल". �� ऐकल��वर पररलसथ��च� कलपन� क�&भकण�!ल� ���� व �� लढण��स�ठ� ���र ����. र�वण वजव�ग�ल� व प�मथ�नल� प�ढ� क�� कर�व��च� त��च� प%ण! कलपन� द���. �� द�घ� भ�ऊ आज�च� प�लन करण��स�ठ� सजज �����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� ��हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 85: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग च�हवस�व�

म�कX ड�� स�&ग� अस���, क�&भकण ! लढण��स�ठ� हनघ��. त��च��बर�बर त��च� स�थ�द�र अस���. लवकरच ��, �� हवज�� व�नरस�न� त��च�� सम�र उभ� प����. �� पथम र�म�ल� त��� श�9ण��च� प��स कर� अस��. त��ल� ��थ� स�हमत�च� म�लग� हदस��. त��च�� ����� 9न�ष� ब�ण अस���. त��ल� आल�ल� प����च �� व�नर त��च�� जवळ ज�ऊ ल�ग���. त��ल� गर�ड� घ�ल���. त��न&�र �� व�नर& त��ल� ������ल झ�ड�&न� म�रण��स स�रव�� कर���. क��� त��च�� अग�वर चढ%न त��ल� नख�&न� ओरबडण��स स�रव�� कर���. त��&च��� ��द स�र ����. लवकरच �� क�&भकण�!ल� ज�र�स आण��� . त��&च�� लढण��च�� ���! हनर�ळ�� ��त��. पर&��, क�&भकण ! त��न� फ�रस� हवचलल� झ�ल�ल� नस�� �� उलट त�� व�नर�&च�� च�ळ��म�ळ] �स% ल�ग��. त��च� �� �सण� स�द� हवहचत व स��मजल� ����. त��न&�र �� र�वण�च� भ�ऊ त�� व�नर�&न� पकड%न ख�ऊ ल�ग��. त��न� त��� क�&�� म�तव�च� व�नर ख�ल�. त��� चल, च&डचल, वजब��c ����. त��म�ळ] आ�� व�नर घ�बरन क�&भकण�!प�स%न द %र ज�ऊ ल�गल�. �� म�ठ म�ठ�न� हक&च�ळ% ल�गल�. व�नर�&च� �� ओरडण� ऐकल��न� त��&च� र�ज� स�ग�व त��&च�� मद��स�ठ� ��थ� ज���. क�&भकण�!च�� ड�क��वर स�ल वe$�च� फटक� म�र��. पर&��, त�� फटक��न� क�&भकण�!मध� ] क�&�J बदल ��� न���. त��न&�र म�त �� क�&भकण ! त��च� ��� ल�&ब करन स�ग�व�ल� 9र��. जण%क�� आ�� �� त��ल� ख�ण�र अस] व�ट� ����. �� प��cन लकमण त��च�� मद��ल� ज���. त��च��वर जवळ%न ��कण 9�र असल�ल�� स�न�र� ब�ण�&च� वष�!व कर��. �� 9�रद�र ब�ण क�&भकण�!च�� हचलख��ल� भ�द %न आ� त��च�� शर�र�� घ�स���. क�&�J ब�ण त��च�� अ&ग��%न आरप�र ज���� व जहमन�� घ�स���. त��म�ळ] ��थ� क�&भकण�!च� रक स�&ड�� . क�&भकण ! स�ग�व�ल� ट�क�� व लकमण�कड� त��च� म�च�! वळव��. ��व��& म�ठ� हश��फ�न� लकमण त��च� वर क�ल�ल� ��� ��ट%न ट�क��. पर&��. त��च� द�न ��� ��टल��वर त��ल� नव�न आणख�न ��� ��थ� �����. लकमण �� नव�न आल�ल� ���स�द� तवरर� ��ट� र����. त��बर�बर क�&भकण ! त��च� आक�र बदल% ल�ग�� व �� भ�&कर ��� अस��. जण%

Page 86: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

क�� त��च�� आक�र बदलण��ल� क�&�Jच म��!द� नव���. त��ल� अन�क प�� फ� ट� अस��� व लकमण ��स�द� ��ट� अस��. क�&भकण�!च� �� थ�&ब� न��� अस ] प�ह�ल��वर लकमण बह�स क�ढ�� व �� क�&भकण�!वर फ�क�� . त��च�� आघ���न� अख�र�स क�&भकण�!च� द�� ज� एक�द� पच&ड वe$�स�रख� झ�ल� ���� क�सळ��. अस�र र�ज� वeत�च� आठवण त��व�ळ� �� ��द प��ण���! ऋषJन� झ�ल�. क�&भकण ! त�� बह�स�न� म�ल�. क�&भकण ! म�ल��च� प��cन र�$स स�न� घ�बरन इ�स��u पळ% ल�गल�. र�$स पळ� आ��� �� प��cन द�शन�च� 9�कट� भ�ऊ लकमण�च�� अ&ग�वर च�ल करन ज���. पर&��, त��च�� प&ख असल�ल�� म&�रल�ल�� ब�ण�&न� �� द�न�� भ�ऊ वजव�ग� व प�मथ�न ह�&च��वर व�र कर��, त��&च��� भ�षण ��द ����. �� प��ण���Xच�� अग�वर श��र� उठ� ����. अख�र�स लकमण त��&न� आवर��. त��च�� ब�ण�&च�� वष�!व�प�ढ� त�� द�घ�&च� क�&�Jच च�ल� न���. �� ��द थ�ड�क�ळ च�लल�. त��पस&ग� �न�म�न एक म�ठ� ट�क�ड उचल�� व लकमण�च�� मद��ल� 9�व��. त�� ट�क�ड�च�� फटक��न� वजव�ग� मर��. नल एक म�ठ� दगड उचल%न च�ल करन ज���. त�� दगड�ख�ल� �� प�मथ�नल� हचरड%न म�रन ट�क��. अश�रर��न� र�म�च� स^न� व र�वण�च� स^न� ह�� लढ�ई ज�र� ����. �� ��द� त��&च�� मeत�%म�ळ] थ�&ब�ल अस] व�ट� ���� पर&�� पत�$�� उलट झ�ल�. �� ��द आणख�न भडकल�. त�� समर�� व�नर स�न� व र�वण�च� र�$सस�न� ह�&च� फ�र म�ठ� ज�हव� ��न� ��� ����, त��� र�$स�&च� ��न� ज�स� ����. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� च�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 87: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग प&चहवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग� अस���, र�वण�ल� समज�� कV त��च� भ�ऊ क�&भकण ! ��ध��� क�म� आल�, त��वर �� र�$स र�ज� त��च�� म�ल�ल� ब�ल�व�� व स�&ग��, "अर� शत%&च� न�श करण���! म�झ�� म�ल�&, आ�� �% ज�ऊन र�म�च� व9 कर�व��च� आ��स. ��झ��म�ळ] म� इ&द�ल� �रव% शकल� ���� म�ण%न, ��झ� न�&व इ&दलज� आ��. ��झ��� अदष� ��ण��च� लसद� आ��, म�ण%न �% र�म�ल� म�र शकहशल. ��झ�� आ��9�&प�ढ� �� हटकण�र न����. ��झ� स�थ� त��&च��बदल म� क�� स�&ग%. ज� प�स��ल� व क�&भकण�!ल� जमल� न��� �� आ�� ��ल� स�ध� कर�व��च� आ��. ��झ�� 9�रद�र शस�&न� �% म�झ�� शत%च� न�श करण�र आ��स. �स� करन �% म�झ�� आन&द�� भर घ�लण�र आ��स अस] म� समज��. प%व? �% वसव�ल� पर�भ%� करन जस� स�ध� क�ल�स �स� आ�� ��ल� प�न�� कर�व��च� आ��". त�� ब�लण��ल� आज� म�न%न त��च� म�लग� इ&दलज� म�ण�ल�, "जश� आपल� आज�". �� ��बड��ब त��च�� रथ�� चढ�� आहण ��दभ%म�कड� हनघ��. ��दभ%म�वर �� सव�uच� न�&व ज�ह�र कर�� म�ठ�न� ओरड%न. पथम �� लकमण�ल� द&द�च� आव��न द���. त��बर�बर लकमण �� आव��न सव�क�र�� व त��च��श� लढण��स�ठ� त��च� 9न�ष� ब�ण घ�ऊन त��च�� सम�र ज���. आपल�� पह�सप9!क�च�� मन�� हभ�� हनम�!ण करण��स�ठ� लकमण त��च�� 9न�ष��च� द�र त��च�� मनगट�ल� बसवल�ल�� च�मड�च�� पटट�वर म�र� त��च� आव�ज क�ढ��, ज��म�ळ] इ&दलज��ल� हभ�� व�ट�व�. त��न&�र ज� द&द त�� द�घ� ��दध��&� झ�ल� त��च� क�� वण!न कर�व�. द�घ��� आप�पल�� 9न�हव!द���ल कPशल� पण�ल� ल�व%न एकम�क�ल� पर�भ%� करण��च� आट�क�ट प�तन कर� ����. द�घ��� द^हवक आ��9�&च� उप��ग करण��� पव�ण ����. �� द&द भ�&कर ����. पर&��, लवकरच र�वण�च�� म�ल�ल� समजल� कV, �� लकमण�ल� ब�द कर शकण�र न���, �� त��च� सगळ� शक� पण�ल� ल�व��. त��पम�ण� इ&दलज� लकमण�वर हवहव9 पक�रच� भ�ल� फ�क% न म�र ल�ग��. पर&��, लकमण त��च�� ब�ण�&न� त�� भ�ल��&च� ��कड� कर� ����. त��म�ळ] त��&च� क�&�J�� पररण�म त��च��वर ��� नव���. �� द&द च�ल% अस��&न� व�ल�च� म�लग� अ&गद एक भल� म�ठ� स�ल वe$�च� झ�ड उपट%न क�ढ��

Page 88: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

व �� इ&दलज��वर फ�क��. त�� इ&दलज��च�� ड�क��ल� ल�ग��. त�� फटक��न� न डगमग�� इ&दलज� त��च�� �लव�र�न� अ&ग�द�वर व�र कर��. पर&��, लकमण �� �लव�र त��च�� �लव�र�न� ��ड%न ट�क��. र�वण�च� म�लग� �श�&न� म�घ�र घ�ण���!प̂क� नव���, �� गद� उचल��. त�� गद�च�� फटक��न� अ&गद�ल� क�&�Jच ��� न��� पर&��, �� एक स�ल वe$�च� ज�डज%ड आक�र�च� ब�&9� र�वण�च�� म�ल�वर म�र��. त�� फटक��न� इ&दलज��च� रथ व घ�ड� द�न�� न�क�म �����. �� रथ��%न उ�र�� आहण त��च�� म���व� लसद�न� �� ग��ब ����. र�म त��व�ळ� त��च�� स^हनक�&न� मद� करण��स�ठ� ��थ� ज��� पर&��, इ&दलज� त��च�� ब�ण�&न� र�म�ल� व लकमण�ल� म�र� र����. क�ठ% न ब�ण ��� आ��� �� त��&न� समज� नव���. त�� ब�ण�&च�� वष�!व�म�ळ] र�म व लकमण ख%प जखम� �����. पर&��, �� �ट� न����. व�नर�&च�� ट�ळ�� त�� न हदसण���! र�वण�च�� म�ल�ल� श�9ण��स�ठ� आक�श प���ळ एक कर���. म�ठ म�ठ� दगड �� हफक% ल�ग��� अस& कV त��च�� म���!� �� ��ईल व मर�ल पण �� त��&न� स�पड� नव���. र�$स�&च� �� र�जप�त आ�� आणख�नच म�ठ� पम�ण�� र�म व लकमण�वर ब�ण�&च� भड�म�र कर ल�ग��. अख�र�स त�� ब�ण�&च�� म�ळ] ज�� जखम� झ�ल�� ��त�� त�� स�न न झ�ल��म�ळ] �� द�घ� व�र मeलच�� ��ऊन जहमन�वर पड���. जण%क�� स%�! व च&द पडल� आ���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� प&चहवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 89: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग सलववस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग अस���, त�� द�घ�&न� मeलच�� ��ऊन पडल�ल� प����च इ&दलज� प�न�� दष� ���� व त��&च� ��� आहण प�� ब�ण�&च�� ज�ळ�न� करकच%न ब�&9��. �� 9न�हव!द� त��ल� आहशव�!द�� हमळ�ल� ����. �� अस� हदस� ���� जण%क�� द�न गरड ब�ण�&च�� हप&ज��!� अटक झ�ल� आ���. त��&च�� भ�व�� स�ग�व�च� व�नर स^न� उभ� ���� त��&न� कळ� नव��� आ�� क�� कर�व��च�. त��� उभ� ���� श�श�न�, म�द, हद&द, क� म�द, अ&गद, �न�म�न न�ल, ��र� आहण नल. ��वढ�� ��थ� द �सर�कड�ल लढ�ई उरक% न हबभ�षण ����. �� त��च�� पज� न�&व�च�� आ��9�च�� मद��न� र�म व लकमण ह�&न� श�द�वर आण��. स�ग�व त��&च�� अ&ग�� घ�सल�ल� शर ब���र क�ढ��. हवशल��च� (ह� एक आ��व�हदक औष9� आ��, �� आजस�द� जखम� भरण��स�ठ� ब&ग�ल प�&��� व�पर���) ल�प त�� जखम�&वर ल�वल� ज���. त��म�ळ] त�� जखम� लवकर ब��! �����. त��बर�बर म&त�तचच�रण क�ल� ज����. त��म�ळ] �� श�द�वर �����. जखम�&न� उ��र� हमळ�ल��वर �� द�घ� व�र उठ% न बस���. त��च� थकव� आहण व�दन� न���श� झ�ल�� ��त��. र�म�ल� स�खरप आ�� �� प��cन हबभ�षण त��ल� ब�ल��, "अ�� शत�घन, ग�हक�&च�� र�ज�च�� आद�श�न�स�र एक ग�हक (ग�हक �� द�व आहण ग&9व! ह�&च�� म9ल�� श�ण�च� द^व� शक� अस���, �� श&कर�च� प�जक अस���.) श�भ पव!��वरन (ग&9म�दन पव!�) एक हदव� जल घ�ऊन आल�ल� आ���. �� स�$�� क� ब�र�&न� प�ठवल�ल� आ��. �� जल आपण �स�च क�ण��� ड�ळ��&न� ल�वल� कV सगळ�� अदष� ग�ष� ��म�� प��c शक�ल. �� ऐक% न र�म व लकमण �� पथम सव�uच�� ड�ळ��&न� ल�व��� व न&�र �� त��च�� ख�स मद�न�स�&न�, जस� स�ग�व, ज&ब�वन, �न�म�न, अ&गद, म�द, हद&द, न�ल, नल वग^र� सगळ��&च�� ड�ळ��&न� ल�वण��स द���. त��म�ळ� अस� पक�र करण� र�$स�&न� ह�प�ढ� शक� ��ण�र न���. �� प�ण� ड�ळ��&न� ल�वल�� बर�बर सगळ� लपल�ल� र�$स त��&न� हदस% ल�ग���.म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, अर� ��ल9ष�र�, त�� सगळ��न� �� लपल�ल� र�$स हदस% ल�गल��म�ळ] त��&च� लढण��च� $म�� हदग�ण�� झ�ल�. त��स�म�र�स र�वण�च� म�लग� त��च� ब�प�ल�

Page 90: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

त��च� �श स�&गण��स�ठ� त��च��कड� ग�ल�. �� स�&हग�ल��न&�र ��र&� �� त��च�� रथ�� बस%न प�न�� रण�&गण�� ����. हबभ�षण�च�� स�&गण��न�स�र लकमण त�� इ&दलज��च�� जवळ ज���. इ&दलज� त��च� दरर�जच� 9�हम!क हव9� कर� अस��&न� हबभ�षण�च�� स�&गण��न�स�र लकमण त��च��वर �ल� कर��. त�� बर�बर इ&दलज�स�द� �स�च ��द�स�ठ� ���र ���� व त��&च� ��द स�र ����. �� ��द प�च�न क�ळ� ��ऊन ग�ल�ल�� शक आहण पल��द�च�� द&द�च� आठवण करन द�� ����. इ&दलज��च� ब�ण लकमण�च�� वम�!वर बस��. त��पम�ण� लकमण�च� ब�णस�द� र�वण�च�� म�ल�ल� भ�द���. त��म�ळ] स&��प�च�� भर�� इ&दलज� हवष�र� स�प�च� ब�ण स�हमत�च�� म�ल�वर स�ड��. म�कX ड�� स�&ग� अस���, अर� ��ल9ष�र�, ऐक प�ढ� क�� झ�ल�. लकमण �� ड�वल�� व र�वण�च�� म�ल�&वर प&ख असल�ल� म&�रल�ल� ब�ण स�ड��. त��च� आघ�� इ&दलज��ल� स�न ��� न��� व �� क�सळ��. एक� ब�ण�न� त��च� एक ��� ज��� त��&न� 9न�ष� पकडल� ���� �� ��ट��. द �स��! ब�ण�&न� त��च� द�सर� ��� ��ट�� ज��� त��&न� ब�ण 9रल�ल� ����. ह�स��! ब�ण�न� त��च� श�र 9ड�प�स%न व�गळ� ����. �� ह�नहभन झ�ल�ल� इ&दलज��च� शर�र प��व� नव���. त��न&�र त��च�� स�रथ��ल� म�र��. �स� झ�ल��म�ळ] �� रथ, स�रथ� व इ&दलज��हशव�� र�वण�कड� ज���. रथ�� आपल� म�लग� न��� �� प��cन �� ज� समज�व��च� �� समज��. �� दश�नन म�ल�च�� ज�ण��न� फ�र द�uख� ����. �� प�ह�ल��वर र�वण�च�� मन�� एक अस�र� हवच�र ����. �� ठरव�� कV, �� ह� ��द�च� ज� क�रण आ��, जनक�च� कन��, ह�ल�च म�रन ट�क�व�. �� हवच�र आल��बर�बर �� त��च� समश�र घ�ऊन स��� ज�थ� ���� त�� उपव�न�कड� हनघ��. र�वण�च� एक म&त�, अहव&ध�, ज� र�म�ल� हफ��र झ�ल� ���� �� �� प���� व र�वण�च� इर�द� क�� आ�� �� समज��. �� र�वण�ल� ब�ल��, "आपण $हत� अ���, आपण एक� अशस स�ल� अश�रर��न� म�रल� �र म��द�व�ल� �� रचण�र न���, ह�च� जर� हवच�र कर�व�. द �सर� अस] कV, ह�च�� ज�वन�च� ख�ळख&ड�ब� करन, �� आ9�च आपण म�रल�ल� आ��, आ�� द�� म�रण��न� क�� स�ध� ��ण�र आ��? र�म ��मच� र�ज� नष करण�र आ�� अस� हदस��, �र� आपण र�म�ल�च म�रण��च� क�& न��J प���? र�म�ल� म�रल� म�णज� �� स�द� म�रल��स�रख�च ��ण�र आ�� �स]च र�म म�रल� ग�ल� �र ल&क� ��मच��कड� र�ह�ल. �र� थ�ड� हवव�क�&न� घ��. सगळ� द�व त��च�� ब�ज%न� आ���. आपण र�म�श� लढण��स क�&

Page 91: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

���र ��� न���? इ&द�ल� आपण अन�क व�ळ� �रवल� आ��". र�वण�च� अ�&क�र च��वण��च� क�म अहव&ध�च� ��क�व�द कर�� व र�वण र�म�श� लढण��स ���र ����. र�वण त��च� रथ ���र करण��च� आज� द��� व लढण��च�� ���र�ल� ल�ग��. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� सलववस�व� भ�ग स&पल�.

Page 92: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग सत�हवस�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, �� दश�नन, इ&दलज��च�� मeत�%म�ळ] व�थ�� झ�ल�ल� व ह��क�च स&��पल�ल� त��च�� रतनजड�� रथ�� बस��. त��च��कड� हवहव9 पक�रच� हवधव&सक आ��9 ����. अस� ���र�न� �� र�म�वर च�ल करन ज���. त��आ9� त��ल� अन�क व�नर ��दध��&श� लढ�व� ल�ग��. त��&न� पर�लज� कर� �� र�म�प�X� प���च��. र�वण�ल� व�नरस�न�वर �ल� कर��&न� म�द आहण न�ल, नल व अ&गद प�����. त��&बर�बर �न�म�न, ज&ब�व&� र�वण�ल� चPफ�र घ�र� घ�ल%न अडव���. �� व�नर आहण असवल स^हनक त��&च�� ����� ��ईल त�� वe$�च�� मद��न� �� वe$ गद� आ��� अश�पक�र� हफरव� र�वण�च�� ख�स फPज�वर ��ट%न पड���. र�वण�च�� सम$ त��च�� ख�स स�न�च� �� पश�स^हनक च�र�ड� कर���. �� प��cन दश�न�न अल9क स&��प��. सरळ म�ग�!न� �� शक� ��ण�र न��� �� समजल��वर र�वण त��च� म���व� लसद� व�परण��च� ठरव��. त�� पम�ण� र�वण त��च�� स�रख� अन�क र�वण (म���व�) ���र कर�� व त��&च�� मद��न� �� त�� पश� स^न��श� लढ% ल�ग��. त�� पक�र�म�ळ] र�म व लकमण द�घ��� गU9ळ%न ज����. त��&न� एक�च व�ळ� च�gब�ज%ल� अन�क र�वण हदस% ल�ग���. त����ल न�मक� खर� दश�नन क�ण �� पश उतपन ����. हक���र� अस] ख�ट� र�वण त�� द�घ�&न� ठ�र म�रल� �र� नव�न र�वण उतपन ���च ����. त�� बर�बर र�वण र�म आहण लकमण ह�&च�� सदश� अन�क ख�ट� र�म आहण लकमण स�द� उतपन कर��. �� सगळ� पश�स^न��श� लढ� अस���. त��म�ळ] व�नर आहण असवल स�न� गU9ळ%न ज���. �� प���� र�म लकमण�ल� स�&ग�� कV पथम म�झ��स�रख�� व ��झ�� स�रख�� म���व� ��दध��&न� �% म�रन ट�क. त��पम�ण� लकमण त�� ख�ट� र�म�ल� व लकमण�&न� ठ�र म�र��. त��न&�र �� द�घ� नकल� र�वण�&च� फडश� प�डण��स स�रव�� कर���. �� ��� अस��&न� इ&द�च� स�रथ� म��ल� एक� स%��!स�रख�� चमकण���! रथ��%न र�म�कड� ���� व इ&द�च� हनर�प द���. �� ब�ल��, "अ�� क�क� �सथ व&श�च�� र�ज��, �� द^हवक रथ शक�न� ��मच��स�ठ� प�ठवल�ल� आ��. ह� रथ��%न इ&द�न� अस&ख� द�नव आहण द^त� म�रल� आ���. म�ण%न ��म�� ह� रथ�� �� व म� �� च�लवण�र आ��. ह��%न र�वण�ल�

Page 93: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म�रण� ज�स� स�प� ��ईल. पर&��, त�� म���व� व���वरण�� क�ण�च�� ब�लण��वर हवश�स हक�� ठ�व�व��च� ह� स&भम�� असल�ल� र�म त��च�� ब�लण��कड� द �ल!$ कर��. ��व��& ��थ� असल�ल� हबभ�षण र�म�ल� स�&ग��� कV, �� खर� म��ल�, इ&द�च� स�रथ� आ��, त��च�� ब�लण��वर हवश�स ठ�व�व��ल� �रक� न���. त��न&�र र�म त�� हदव� रथ�� चढ�� व र�वण�वर च�ल%न ज���. �� द�घ� एकम�क�&वर च�ल%न ज����, त��व�ळ� फ�र म�ठ� �लकल�ळ ����. सगळ� पeथव� ��दरन हनघ��. सवग�!�%न ढ�ल नग�र� व�चवल� ज�ऊ ल�ग���. त��&च� आव�ज पeथव�वर ����. त��&च�� अट��ट�च� लढ�ई स�र ����. �श� लढ�ई आ9� क9� झ�ल��च� मल� आठव� न���, अस] म�कX ड�� ��ल9ष�र�ल� स�&ग���. र�वण एक भ�ल� र�म�वर फ�क�� ज��च� वण!न अस] कर��� कV, �� इ&द�च�� वज�स�रख�च पभ�व� ����. त��च� ��कद ब�हण�च�� श�प� पम�ण� ����. पर&��, र�म त��च� �व�मध��च ��कड� कर�� त��म�ळ] , त��च� पररण�म ��� न���. �� शस व�थ! ज���. �� प��cन र�वण�ल� आ�� र�म�च� हभ�� व�ट% ल�ग��. त���%न �� र�$स लवकरच ब���र ���� व त��च��कड�ल इ�र आ��9�&च� �� उप��ग करन लढ�ई च�ल% ठ�व��. त��� अग�ब�ण, भ�ल�, स�र&ग, क� ��!ड�, श�घन� वग^र� आ��9 �� व�पर� अस��. त��च व�ळ� �� हवहव9 म���व� दष� उतपन करन र�म�ल� घ�बरवण��च� प�तन कर� अस�� �� व�गळ�. त�� घ�बरवण���! म���व� दष��&म�ळ] व�नर& हबचक� ����. त��&च�� अ&ग�वर�ल क�स ��ठ उभ� र��� ����. �� स^र�व̂र� पळ� ����. त��व�ळ� क�क� �सथ व&श�च�� र�म�न� त��च�� भ�त���%न स�न�र� ब�ण क�ढ%न त��वर बह�स म&त ट�क% न �� ब�ण र�वण�वर म�रण��स प�र&भ क�ल�. �� प��cन सवग�!��ल द�व, ग&9व! आन&द�न� उड� म�र ल�गल�. त�� बह�स�म�ळ] त��&च� र�$स शत% हनहn�पण� म�रल� ज�ईल अस] �� समज� ����. �� ब�ण र�म र�वण�वर म�र��. त��च�� फटक��न] र�वण त��च� रथ व त��बर�बर असल�ल� त��च� स�रथ� सगळ� आग�च�� भ$सथ�न� पडल��च� हदस��. र�वण म�रल� ग�ल� अस] �� सगळ� सवग?� द�व समज��� व आन&द व�क कर ल�गल� ����. त��� सगळ� चरण, हकनर, ग&9व!, द�व�&श� अन�क% ल असण�र� र�$स, ����. सगळ� प&चम��भ%�� र�वण�प�स%न द%र झ�ल� अस� हदसल�. र�वण�च�� शर�र�च� व�फ झ�ल� ����. त��म�ळ] त��च� र�खस�द� हमळण��स�रख� नव���. अश�र���न� दPपद� �रण पव�!च� सत�हवस�व� भ�ग स&पल�.

Page 94: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग अठ�हवस�व� म�कX ड�� र�म��ण अथव� स��� �रण आख��न सम�प

म�कX ड�� ऋष� स�&ग���, र�वण�च� व9 अश�रर��न� क�ल��न&�र र�म व त��च� सगळ� सव&गड� आन&द स�जर� कर ल�गल�. र�वण�च� व9 क�ल��बदल सगळ� ऋष�, द�व र�म�च� स���� कर ल�ग���. त��ल� अन�क द�व� द�ऊ ल�ग���. �� प�न�� प�न�� "ज�" अस� ब�ल% ल�ग���. �� हवज� व�क करण��च� ररव�ज ����. र�म�वर सवग�!�%न कमळ�च�� स�ग&घ� प�कळ��&च� वष�!व ��ऊ ल�ग��. अश�रर��न� र�म�च� कP��क क�ल��वर �� सगळ� आप�पल�� हठक�ण� हनघ%न ज����. आक�श�� अस] हदस� ���� कV, सवग�!� म�ठ� उतसव ��� आ��. एक� स��ळ��न� र�म हबभ�षण�ल� ल&क�च� अल9प�� म�ण%न न�म��. र�म त�� ल&क�च�� सभ�� बसल� आ�� अश�व�ळ� हबभ�षण, अहव&ध� आहण �न�म�न स���ल� ��थ� घ�ऊन �����. त��� हबभ�षण प�ढ� अस�� व स��� त��च�� म�ग%न च�ल� अस�� आहण अहव&ध� व �न�म�न ह�च�� म�ग�म�ग अस] �� त�� सभ�� र�म�प�ढ� �����. त��न&�र म�ठ� आदर�न� अहव&ध� र�म�ल� हवन&�� कर�� कV आपण आपल�� अ9�Xहगन�च� प�न�� सव�क�र करव�. �� ब�ल��, "अ�� क�क� �सथ क� ळ�च� र�म, आपण आपल�� द�व�स�रख�� पतन�च� ज� जनक र�ज�च� कन�� आ�� सव�क�र कर�व�". �� ऐकल��वर �� क�क� �स� व&श�च� र�ज� ह�च��कड� प����, स���च�� ड�ळ��� आन&द�श% �� प����. ह�च� क�स हव&चरल�ल� नव���, एक�द� ब̂र�ग�� स�रख� �� त�� ज�ण! मललन वस�� त��च��प�ढ� उभ� ����. जण%क�� ह�न� म�ठ� अपर�9 क�ल� आ��. त��ल� ह�च��बदल प�म�च� उम�ळ� आल� �र� एक� र�ज�ल� जस� ब�ल�व� ल�ग�� त��पम�ण� �� ब�ल��, "अ�� हवद�� कन��, आपण आ�� म�क अ���. आपल��ल� ज�थ� ज�व��च� आ�� ��थ� आपण ज�ऊ शक��. म�झ� क�!व� ���� कV म� आपल��ल� म�क कर�व� व �� म� म�झ�� हमत�&च�� स��य��न� प%ण! क�ल� आ��. म�झ� पतन� असल��म�ळ] ��म�� ह� र�$स�&च�� क̂द�� लख�प� पडण� अपशसथ ����. म� ��म��ल� त�स द�ण���! र�$स�&च� प�ररपत� क�ल� आ�� जस� आपल��ल� अप�ह$� ����. ज� मल� म�झ�� एक� स�न�प��न�, �न�म�न�न� स�&हग�ल� आ��. आपल� �� इच�� प%ण! झ�ल� आ��. पर&��, एक� र�ज�ल� त��च� पतन� ज� क�&��क�ळ शत%च�� ��ब��� र�ह�ल� आ��, प�न�� पतन� म�ण%न

Page 95: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

सव�क�र�� ��ण�र न��� क�रण �स� पचलल� हन��श�स स�&ग��. आपण श�द र�ह�ल� अस�ल अथव� नस�ल, म� क�णत���� श&क�ल� व�व द�ऊ शक� न���. एक� र�ज�च�� ह� म��!द�न� आपण ज�ण�� ��व��& मल� आपण समज%न घ��व� व आपल��ल� इ�रत ज�थ� ज�व��च� अस�ल ��थ� आपल��ल� प���चवण��च� क�म म� म�झ�� म&त��करव� करन द��� म�णज� ��थ� आपण सद^व स�रह$� अस�ल". स��� �� ऐक% न अव�कक ����. ह�च�� च����!वर�ल ल�ल� प�र न���श� ����. �� गभ!गळ�� ����. प�ढ� र�म ब�ल��, "आपण एक�द� �ज�� द�ण��स�ठ� आणल�ल�� ल�ण��च�� ग�ळ��स�रख�� अ��� ज��ल� कद�हच� क�ण� क� त� च�ट%न ग�ल� आ��. अस� ल�ण� �ज�� व�पर�� ��� न��� �स]च म� आपल� सव�क�र कर शक� न���". र�म�च� �� कठ�र ब�लण�, ज��च� स���न� क9�च अप�$� क�ल� नव���, ऐक% न �� अभ�हगन� ख�ल� क�सळ��. ह�च�� सगळ�� र&ग�च� ब�र&ग त��म�ळ� झ�ल�ल� ����. पर&��, र�म �� ब�ल%न हनnल ����, त��च�� च����!वर क�&�Jच भ�वन�& हदस� नव�त��. र�म�च� �� उदग�र लकमण�ल� आवड� न����. त��ल� समज� न��� क�� ब�ल�व�. त��व�ळ� आक�श��%न च��म�!ख बहद�व र�म�कड� उद�श%न ब�ल���, त��&च�� बर�बर शक, अग�, व��%, �म, वरण �� सeष�च� क��!क�j अस� सगळ� द�व त�� हठक�ण� पकट �����. त��&बर�बर �$�&च� र�ज� क� ब�रस�द� ��थ� अव�र��. �� एकम�ख�न� स�&ग��� कV, ��झ� पतन� श�द आ��. ह�च� अवम�न करण� ��ल� श�भ� न���. त��&च�� आव�ज�� स�म�ल ����� ऋष�, त��&च�� बर�बर र�म�च� हदव&ग� हप�� दशरथ ��थ� पकट ����� व त��ल� हवच�र बदलण��च� आज� कर���. आक�श��%न ग&9व! उ�र���. त��व�ळ� हवद���, स���, ह�च�� पह�ल� ब�ल��, "म� ��ल� ��झ�� ह� व�गण��बदल द�ष द�ण�र न���. हन��शस�च�� हन�म�&न�स�र ��झ� ब�लण� म� म�न� कर��. पर&��, �� हन�म द�घ�&न� स�रख�च ल�ग% अस���. व�सन�&च� पभ�व सगळ��&च��वर ��� अस��. �� हनसग�!च� सवभ�व आ��. ज� म�झ�� बदल आपण ब�ल�� �� आपल��ल� स�द� ह��क�च ल�ग% ��� आ��. म�ण%न जर आपल��ल� व�ट� अस�ल कV म� भष झ�ल� आ�� �र आपण मल� म�रन ट�क�व� अश� म�झ� अ&ह�म इच�� आ��. म�झ���%न �� प&चम��भ%� हनघ%न ज�व��. म�झ�� सगळ�� ज�वन�� म� क9� क�ण� प�रष�च� हवच�र क�ल�ल� न���. म�झ� कन��द�न आपल��ल� क�ल� आ�� म�झ�� हपत��न� त�� पम�ण�च म� आ��प�X� र�ह�ल� आ��". स���च�� त�� ब�लण��न&�र आक�शव�ण� झ�ल�, �� ऐकल��वर

Page 96: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

सगळ� व�नर आहण असवल& आन&द�� झ�ल�. �� व��%द�व र�म�ल� �gक% म कर�� कV, �� त��च�च पतन� सद�सव!क�ळ ���� व आ�� आहण प�ढ�स�द� अस�ल. स��� पहवत आ�� ह�च� अव��र करन �% प�प करण�र आ��स. म�ण%न आ�� ज�स� सम� व�थ! न दवड�� ��म�� उभ��� प�न�� एकत ��ण�च सगळ��&स�ठ� श��सकर ठर��. अश�रर��न� सeष�च� सगळ� क��!क�j, व��%, �म, अग�, इ&द, वरण त��वर हशकक�म��!ब कर���. �� ब�ल��� कV, �� प�&च पत��क प�हणम�त�च�� आ� व ब���र सद^व अस��� व �� त�� प�ण��च� सगळ� कम!भ�ग ज�ण� अस��� (व��%, वरण आहण अग� शर�र�� अस��� व इ&द, �म ब���र अस���). �� गव��� द���� क� ��झ� पतन� प%ण!��� पहवत आ��. �� एक�द� र�जष? स�रख� ��थ� र��� ����. र�वण�च� ��झ�� ब��क�ल� पळव%न न�ण� �� त��च�� न�श�च� व�वसथ� ����. क�रण फक �%&च त��च� न�श कर शक� ����स. म�ण%न हमथ�ल�च�� र�जकन��ल� ��ल� सव�क�र�व�च ल�ग�ल क�रण, �� स�द� हव9�ललख�� आ��. नलक� ब�र�च�� श�प�म�ळ] �� र�वण क�णत��च� न�र�ज ब�ईल� सपश! कर शक� नव���. जर �� �स� कर�ल �र त��च�� ड�क��च� श&भर ��कड� झ�ल� अस��. म�ण%न ��झ� स&श� हनर�9�र आ��. त��स�ठ� �% स���ल� सव�क�रहशल. त��न&�र र�म�च� सवग!सथ हप�� दशरथ त��ल� ब�ल���, "म�ल�, ��झ� कल��ण ��. म� ��ल� आद�श द��� कV �% म�झ�� स�न�ल� सव�क�रहशल. त���च आपल�� घर�ण��च� भल� आ��. त��न&�र इ&द व स�&च� जस] सवग�!च� र�ज� प����� �स] �% व स��� कPसलच� र�ज� प��ण�र अ���". म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���, अश�पक�र� हपत��च� �� ब�लण� ऐकल��वर र�म त�� सगळ�� हप�र�&न� लव%न नमसक�र कर�� व त��&च�� आज�च� प�लन करण��च� आश�सन द���. �� सगळ�� सभ�ल� स�&ग�� कV, त��न� स���च� पतन� म�ण%न सव�क�र क�ल� आ��. त��न&�र रर�सरपण� स��� त��च�� ब�ज%ल� ��ऊन बस��. त��न&�र दशरथ त��ल� स�&ग��� कV, त��च� वनव�स�च� चPद� वष�!च� क�ळख&ड स&प� आल� आ��. म�ण%न जम�ल ह��क�� लवकर त��&न� त��च�� अ��ध��ल� प��ण कर�व�. त��न&�र र�म अहव&ध�ल� एक आहशव�!द द���. त��न&�र र�म त�� पहवत सद�चरण� र�$स मह�ल�ल� लजच� न�&व हतज�� ����, भरप%र स&पत� आहण सनम�न ब��ल कर��. त��न&�र बहद�व आहण इ&द आहण इ�र द^हवक शक� र�म�ल� हवच�र��� कV, "त��ल� क�ण�� आहशव�!द त��&च�� कड%न प�ह�ज�"? र�म त��&न�

Page 97: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

हवनमपण� ब�ल�� कV, "मल� सद^व सद�द� द�व� ज��म�ळ] म�झ��कड%न क9��� ख�ट� क�म ��ण�र न���. म�झ�� मन�&� म�झ�� शत%&बदलस�द� अन�दर�च� व�सन� उतपन ��ण�र न��� इ�क� म�झ� मन श�द र��व�, त��हशव�� �� ज� व�नर व असवल& स^हनक ��द�� म�ल� त��&न� प�न�� ज�व&� कर�व�. बहद�व �� सगळ� ख%ष�न� द���. सगळ� म�ल�ल� व�नर, असवल& व इ�र पश� झ�प��%न उठल�� स�रख� �ळ% �ळ% उठ% न बस% ल�ग���. त��न&�र स��� �न�म�न�कड� प��� म�ठ� कP��क�&न� त��ल� आहशव�!द द���, "ज�वर र�म�च� न�&व ह� द�हन��� अजर�मर आ�� ��वर ��ल� स�द� सगळ� प�ज��ल. त��हशव�� सवग?� पद�थ! ��ल� सद^व म�झ�� कe प�म�ळ] हमळ� र����ल". त�� सम�र��� न&�र सगळ� द�व आप�पल�� घर� हनघ%न ज����. र�म�च� स���श� झ�ल�ल� हमलन प��cन शकच� स�रथ� हम��ल� अह�श� आन&द� ����. �� सगळ�� हमत�&च�� सम$ ब�ल��, "अर� स�मथ�!व�न र�ज�, ��झ�� म�ळ] सवग�!��ल सगळ� �$, ग&9व!, ऋष�, अस�र, पन&ग, न�ग, आहण पeथव�वर�ल म�णस� म�ठ� अररष��%न म�क झ�ल� आ���. म�ण%न �� सगळ� ��झ��वर पस&न झ�ल� आ���. ��ल� क�णत���� �ज�� क9��� क�ठल��� ब�9� ��ण�र न���". अस] ब�ल%न �� त��च�� हदव� रथ��%न सवग�!कड� हनघ%न ज���. र�मस�द� आ�� ल&क�च� हनर�प घ�ण��च� ठरव��. त��च�� बर�बर आल�ल� सगळ� पश� त��च�� बर�बर हनघण��च� ���र� कर���. ज�ण�� आ9� ल&क�च� क�रभ�र �� हबभ�षण�च�� �व�ल� कर�� व त��ल� ल&क�च� अल9प�� म�ण%न ज�ह�र कर��. हबभ�षण र�म�ल� र�वण�च उडण�र� प�षपक रथ अप!ण कर��. र�म त��� स���स� बस%न हनघ��. ��थ%न �� त��च�� हकशकVद� नगर� ब���र�ल प��ड�वर�ल हनव�ससथ�न� ��ऊन प���च��. ��थ%न �� त��च�� सगळ�� व�नर स�न�च� व असवल स�न�च� अ&ह�म हनर�प घ���. त��व�ळ� र�म त�� सगळ��&न� ल&क��%न हमळ�ल�ल� अम�प स&पत� व�ट%न ट�क��. सगळ� ग�ल��न&�र र�म त��च�� ख�स स�बत��& बर�बर म�णज� हबभ�षण, स�ग�व, �न�म�न, अ&गद हकशकVद� नगर�� ����� व ��थ� �� अ&गद�ल� त��च� पह�हन9� म�ण%न न�म��. त��न&�र �� व स��� त�� सगळ�� पररसर�� हफर��� व र�म ह�ल� ��थ� �� कस� र��� ���� वग^र� ग�षJच� म�ह��� सव�u स�&ग��. त��मध�� त��ल� लकमण मद� कर��. अश�रर��न� �� ह�घ� एकतपण� क�&�J क�ळ मज�� व���� कर���. त��न&�र �� प�षपक रथ�न� अ��ध��कड� रव�न� �����. त��व�ळ� त��&च��

Page 98: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

बर�बर �न�म�न अस��. क�रण स�ग�व�न� र�म�ल� �न�म�न द�न क�ल�ल� अस��. ��थ� �न�म�न र�म�च� पह�हन9� ह� न�त��&न� अ��ध��� ज��� व र�म त��च�� पररव�र�स� ��थ� नगर�च�� ब���र आल� असल��च� स�&ग��. ��थ� �� प���� कV, र�म�च� भ�ऊ ज� र�ज� क�रभ�र करण��स�ठ� न�मल� ���� �� स&न��श� स�रख� र��� आ�� व र�जग�द�वर त��&न� र�म�च�� प�द�क� ठ�वल�� आ���, त��वरन �न�म�न भर��च� उद�श समज�� व त��ल� त��च� भ�ऊ वनव�स प%ण! करन अ��ध�� ब���र आल� असल��च� स�&ग��. र�म�च� सव�ग� करण��स�ठ� भर�, शत�घन अस] सगळ� ��थ� हनघ���. र�म त��च�� भ�व�ल� �श� ब̂र�ग��च�� अवसथ�� प��cन व�लथ� ����. द�घ� आलल&गन द����. स���ल� प��cन त�� द�न�� भ�व�&न� परम�न&द झ�ल�ल� अस��. त��न&�र भर� त��च� र�ज� च�लवण��च� अल9क�र र�म�ल� द���. ��थ� ऋष� वलसष आहण व�मद�व त��&च� पह�$� कर� अस��� �� भ�ट���. र�म�च� व स���च� ��ग� म��c�! प��cन र�ज��हभष�क ����. त��न&�र र�म त��च�� परम हमत�च� स�ग�व�ल� हनर�प द���. प�लसत� घर�च� क� लहदपक हबभ�षण क�&�J क�ल ��थ� र��cन त��च�� ल&क�ल� हनघ��. त�� हमत�&च� हनर�प द���&न� र�म�ल� ग��वरन ����. त��व�ळ�च र�म त�� प�षपक रथ�च� प�ज� करन �� हवश�वण�ल� पर� कर�� क�रण �� त��च�च ����. �� सगळ� हव9� स&पन झ�ल��न&�र क�&�� क�ळ�&न� र�म व स��� एकतपण� गP�म� नद�च�� हकन�र� द�� अश�ज कर��� ज��च� पPर�ह�त� ऋष� वलसष सव�u कर���. त�� पस&ग� र�म ब�हण�&न� अन�क भ�ट� व द�न& कर��. त��च�� �ज�� क�ण���� व�त�� ��� न��� क�रण �स� आहशव�!द त��ल� द�व��&न� हदल� ����. त��न&�र �� सगळ� रघ%व&श� ��थ� म�ठ� आन&द�� त��&च� ज�वन घ�लव���. अश�रर��न� दPपद� �रण पव�!च� अठ�हवस�व� भ�ग स&पल�.

- म�कX ड�� र�म��ण अथव� स��� �रण आख��न सम�प -

Page 99: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

दPपद� �रण पव! भ�ग एक�णह�स�व�

म�कX ड�� प�ढ� स�&ग���. "अर� श%र ��दध�� ��ल9ष�र�, अश�रर��न� प�च�न क�ळ�, स���च� �रण र�वण�न� क�ल� ���� व त��म�ळ] त��च� न�श झ�ल� ����. ��स�द� अरण��� र����&न�च झ�ल� ����. म�ण%न �% स�� द�uख कर� बस% नक�स. �% $हत� आ��स ह�च� भ�न ठ�व� ज�. $हत��&न� अस� द �uख करण� श�भ� न���. लढण��च� पर&पर� असल�ल� स�� म�ग! श�9� अस���. रड� बस� न����. ज�� म�ग�!न� �% ज�� आ��स त��च म�ग�!न� इ&द आहण अस�र�न�स�द� ज�व� ल�ग��. अश� पक�रच� अररष त��&च��वर ब��ल��म�ळ]च �� इ&द, मर��च�� मद��न� वeत�च� न�श कर���. अदष� र��ण�र� नम�च� व ल&बलजव�� र�$स त��&न� म�रल� ����. ज��&न� च�&गल� स�थ�द�र जमवल� आ��� �� क9��� अश� समर�� �शसव� ����. अस� क�ण�� शत% आ��� ज��न� �% घ�बर�व� ज�व��& ��झ��कड� 9न&ज� आहण वeक�दर आ���? त��हशव�� म�द�च� म�ल& आ���. �� चPघ� सगळ� स^न� म�र शक��� �� �% ज�ण� अस��&न� ��ल� अस] रड� बसण� श�भ� न���. �% क�व��& ��झ�� द^वव�द� पवeत��%न ब���र ��ण�र? आ��च �% प�ह�ल�स कV, कe षण�ल� त�� आ����� ज�दथ�च�� ��वड��%न हभम व अज�!न कस� ललल�� घ�ऊन आल�. त�� म�न�न� हवद���ल� �श� क�&�J क�ण��� म�णस�च� मद� नव��� �र� ह�च� स�टक� र�म�न� कश� क�ल� �� आपण प�ह�ल�. �स� प�ह�ल� �र र�म�च� मद�न�स पश� ���� म�ण%न म� �स� ब�लल�. म�णस� न��� �र पश� त��&न� मद��ल� घ��ल� ह�&� त��च� कसब �% समज%न घ�, �� म�णस� मद��ल� न���� म�ण%न अड%न बसल� न���. जर हन9�!र ख&ब�र अस�ल �र �� म�ग! क�ढ��च. र�ज� रड� बसल� �र पज�न� क�� कर�व�"? व̂श&प��न प�ढ� स�&ग���, अश�रर��न� ��ल9ष�र�च� म�कX ड�� स�&तवन कर���. त��न&�र ��ल9ष�र श�&� ���� व म�कX ड���&न� प�ढच� पश हवच�र��.

- म��भ�र� ख&ड स�ळ�व� सम�प -

Page 100: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

भ�ष�&�रक�र�च� पररच� - म� अश�क क�ठ�र�, म�झ�� व��च� ७६ वषj झ�ल� आ���. ग�ल� हकत��क वषj म� हवहव9

प�च�न गथ�&च� एक क� ���ल म�ण%न अभ��स कर� अस��. त�� क�ळ�� मल� समजल� कV,

आपल�� प�च�न हश$ण पद��� च�र ग&थ�&च� म�तव ����. त��� मन�समe��, म��भ�र�,

र�म��ण आहण ��गव�लसष �� म�तव�च� ����. आपल�� प%व?च�� हश$ण पद��� ह� ग&थ�&च�

व�चन करण��च� पथ� ����. न&�रच�� क�ळ�� इ&गज�&न� त��&च� हश$ण पद�� ��थ� रजवल�

व आपल� प�ठश�ळ� पद�� स&प�ष�� आल�. आपल�� हश$ण पद��� अ$र ओळख,

हन��श�स, गहण� एवढ�च हशकवल� ज��. त��हशव�� हशक��&न� घ�क&पट� करण��च� म�तव

����. �� सगळ� आ�� इह���स जम� झ�ल�ल� असल� �र� त��च� उप��क�� न�क�र�� ��ण�र

न���. म�ण%न एक प�तन म� कर�व��च� ठरवल�. म� एक अह�स�म�न� अभ��सक आ�� �र�

व��स&ग म�ठ� आ��. त�� पम�ण�, मन�समe�� पथम ई-स�ह�त�च�� म�ध��म�न� ��म��ल� हदल�.

त��च� च�&गल� सव�ग� झ�ल� आ��. त��म�ळ] म�झ� उतस�� व�ढल� आहण म��भ�र��च�, 'जस�

आ�� �स�', अश�पक�रच� भ�ष�&�र आ�� द�� आ��. त��च� स�9�रणपण� ४० ख&ड ��ण�र

आ���. स&प%ण! म��भ�र� ��ण��स बर�च अव9� ल�गण�र आ��. इ�र म&डळ� म��भ�र��च� भ�ष�&�र कर��&न� त��च� आक�र आट�पश�र करण��स�ठ� त����ल हशकवण%क�च� भ�ग व�थ! समज%न स�ड%न क�वळ कथ�भ�ग�च�च भ�ष�&�र कर��� त��म�ळ� एक श̂$हणक प�स�क

म�ण%न अस] भ�ष�&�र र��� न���. म� सगळ�� हन��श�स हशकवण���! कथ� जश�च�� �श�

ठ�वल�� आ���. क�&�J ज�ग� हवष� समजण� स�प� व��व� म�ण%न म� ट�प� हदल�� आ��� क�&��

क&स�� हदल�� आ���, क�रण मल� म�ह�� आ�� हक&, ह�च� व�चन करण�र� मर�ठ� भ�हषक

स�म�न� आ���. क�ण� हवद�न व�चक अस�ल �र त��ल� त�� ट�प�&च� गरज व�टण�र न���.

आ�� थ�ड� म�झ��बदल लल��� आ��. �स� प���� अश� क�म�� क�ण� स&सकe �च� प�ध��पक असल� प�ह�ज� अस] क�ण�ल� व�ट�ल मग म� एक इ&लजन�अर क�& �� क�म कर�

आ�� अस� पश पड�ल पण त��च� उतर अस] आ�� हक&, एवढ� म�ठ� क�म करण��स क�ण�

Page 101: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

���र ��� न��� आहण �� स�द� फ� कट करण�र� हवद�न मल� हमळ�ल� न���. ज�� क�ण�ल� म� त��च� म�तव स�&हग�ल� �� सगळ� त�� क�म�स�ठ� भरप%र म�न9न म�ग% ल�गल� मग म�

ठरवल� आपणच �� कर�व�. ग�ल� २५ वषj & म� हनवeत ज�वन जग� आ��, बर�च सम� म�झ��कड� आ�� मग आपणच �� कर�व� अश� हवच�र�&न� �� कर�व��स घ��ल� व पथम

मन�समe�� हदल� आ�� म��भ�र� द�ण��च� प�तन च�ल% आ��. त��स�ठ� द^व��ग�&न� ई-

स�ह�त� स�रख�� ध���व�द� म&डळJच� स�थ हमळ�ल��म�ळ] म�झ� उतस�� हदग�हण� झ�ल�.

१९८५ प�X� म� म�झ� उद�ग कर� ����. क�रख�न� भ�ई&दरल� व र��ण�र च]ब%रल� त��म�ळ] ��ण��ज�ण��च� दगदग म�झ�� पकe ��ल� झ�पल� न��� व म� हद��च�� झटक��न�

आज�र� झ�ल�. त��न&�र ड<कटर�च�� सलल��न� म� सगळ� उद�ग ब&द करन घर�� बसल�.

थ�ड� बच� क�ल� ���� त��च�� ज�र�वर आज म� म�झ� स�9� ज�वन जग� आ��. प̂श�प�ठ�

ल�गण��च� सवभ�व म�झ� म�ळ��च न���. स�रव���प�स%न व�चन�च� �&द ���� त��� कथ�

क�द&ब��! व�चण��� रस नव���. म� क�&�J म�ह��� द�ण�र� ग&थच व�च� अस]. त��म�ळ] अन�क हवष��&च� व��स&ग झ�ल� त��� �� च�र प�स�क प�ढच�� हपढ�स हवश�ष उप��क ठर��ल अस�

मल� ज�णव% ल�गल� ��व�� त��&च� भ�ष�&�र� करण��च� ठरवल�. त�� व�ह�र�क म�झ� ललख�ण

श��� हवष��&� बर�च आ��. क<&हटन]टलच� क̂. रतन�कर क� लकण? ह�&न� आग�प%व!क म�झ��

कड%न 'स]हद� ख� हनहम!�� उद�ग', न�&व�च� प�स�क लल�cन घ��ल�, मर�ठ���ल �� पह�ल�

ख�हवष�क प�स�क आ��. त��च�� च�र आवeत�� झ�ल�� आ���. बहळर�ज� म�लसक�च� स&प�दक भ�सल� ह�&च�� आग��म�ळ] त��&च�� म�लसक�&� म� १९९२ �� २००५ प�X�

श��क��Xन� श���च� पद�श�र हश$ण एक� ल�खम�ल�च�� द�र� हदल� आ��. त��� ६५ ल�ख

लल��ल�. त�� हशव�� स&प�दक भ�सल��&च�� आग��म�ळ] हनसग!श���च� �&त हशकवण�र� एक

अभ��सकम, 'व��व��ररक हनसग!श��� अभ��सकम' ���र करन �� सवखच�Xन�

श��क��Xस�ठ� १९९४ स�ल� उपलब9 क�ल�. त��म�ळ] आपल�� म��र�ष̈�� हनसग!श���च�

पच�र झ�ल�. आ�� ह� उ��रव��� ज�व��& शर�र स�थ द�ण��� क� चर�ई कर ल�गल� आ��,

Page 102: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म�झ� सगळ� ल$ आपल�� ह�&द% म�न���&च� मर�ठ� म�णस�ल� पररच� करण��वर आ��.

त��स�ठ� म��भ�र�, र�म��ण व ��गव�लसष ह�&च� 'जस� आ�� �स]' अन�व�द करण��वर भर

आ��. म�झ� ज��ह�ष श�स�च� ज�न च�&गल� आ��. त��पम�ण� जर ग�ष� ��ण�र अस��ल �र

म� २०२० न&�र नस�न. त��स�ठ� �� सगळ� उपकम लवकर�� लवकर उरकण��च� म�नस

आ��.

आ�� क�ण�ल� पश पड�ल कV, �� इ&लजहन�रJगच� म�ण%स श���वर कस] लल����? त�� बदल

थ�ड� लल����. म�झ�� क�रख�न��� ब�g��क क�मग�र उरण, अललब�ग, वसईच� ����. हश$ण

ब���च� पण एक�द� अवज�र कस] व�पर�व��च� �� हशकवल� हक&, �� त��� लवकरच हनषण��

��� ����. त�� म�ल�&न� म� हवच�रल� हक&, �� एवढ� �gश�र अस%न�� श��� क�& कर� न����?

त��&च� एकच उतर अस], म�लक श���� भ�ग� न���. मग म� ठरवल] श���श�स�च� अभ��स

कर�व��च�. अभ��स�च�च �&द असल��म�ळ] �� स�र झ�ल�. त��� मल� लवकरच समजल�

कV, श���च� स&ब&9 ब<टन� प�$� म��क�ब��<ल<ज�श� ज�स� आ��. मग म� त�� हवष��च�

अभ��स करन त��� लवकरच प�र&ग� झ�ल�. त�� अभ��स�पम�ण� म� क�&�J �&त हवकलस�

क�ल� व �� अजम�वण��स स�रव�� क�ल�. त��� अप�$�पम�ण� पररण�म हमळ% ल�गल� त��पम�ण�

एक श����&त हवकलस� ��� ग�ल�. म�झ�� क�मग�र�च�� श���वर म�झ� प��ग ��� ����, त���

म�झ� प̂स� ल�ग� ���� व त��&च� क� ट% &हब� क�म कर� ����. त��व�ळ� म� च�&गल� �रण ����

व उतस��स�द� ����. म�झ�� �&त�न� श��� उतम ���� �� म� समजल� व �� सगळ� ��थ�च

स&पल�. �� सगळ� १९८२ �� १९८५ अश� स�ल�� झ�ल� ����. म�स�द� �� सगळ� हवसरन

ग�ल�. पर&��, १९९२ स�ल� म�ठ� द �षक�ळ पडल� ���� म��र�ष̈�� त��व�ळ� म� एक दष�

ट�व��वर प�ह�ल�, त��� एक ग�म�ण मह�ल� एक� ख�ल हव��र�� उ�रन व�ट�न� प�ण�

क�ढ%न ब�लद�� भर� ����. त��व�ळ� मल� र��वल� न��� व हवच�र क�ल�, म�झ�� ज�न�च�

जर उप��ग ��ण�र नस�ल �र क�� क�म�च� �� ज�न. म� एक ल�ख लल��ल� व द^हनक

नवशहकल� प�ठवल�. �� ल�ख त��&न� पलसद क�ल� न���. मग म� �� ल�ख बळ�र�ज�

Page 103: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

म�लसक�� प�ठवल�. त��� �� ��प%न आल�. �स� प���� नवशहकन�स�द� �� पलसद क�ल�. त��न&�र बहळर�ज�च�� व�चक�&च� पश हवच�रण� स�र झ�ल� व म� म�झ� श���च� ज�न त��&न�

त�� म�लसक�� ल�ख लल�cन द�ऊ ल�गल�. अश�रर��न� म�झ� श���� ललख�ण भरप%र झ�ल�.

त��बदल आ9� लल��ल� आ��.

आ�� थ�ड� म�झ�� बल<गप�सट बदल लल����. ह�&द%स��न�� २००८ स�ल� इ&टरन�टवर

बल<ग स�र झ�ल� व म� त��� म�झ� बल<ग स�र क�ल�. म�झ�� ल©स�� 9म�!बदलच�� व�दगस�

पर&�� श�सश�द हवव�चन�म�ळ] पह�ल� बल<ग ब&द झ�ल�. म�झ� प%व? प�&च बल<ग ����. त��� म�

अभ��स�&न� ज� स&श�9न करन श�9%न क�ढ� अस], �� लल����. त��� अन�क हवष��वर�ल

म�झ� स&श�ल9� स�ह�त� पलसद कर� अस��. त��� ब�हण 9म!, ज^न 9म!, ल©स�� 9म!,

इसल�म, अथ!, न���, हन��श�स, र�जक�रण अश� हवष��&वर बर�च लल��� अस��. �� ��म��

व�च% शक��. एकच बल<ग मर�ठ� आ�� ब�क�च� इ&गज�� आ���. लसल�क<न म9�ल बल<ग

इसल�म बदलच�� म�झ�� स&श�9न�च� श�सश�द ललख�ण आल��न&�र ब&द झ�ल� आ��.

ग�गलवर�ल बल<ग म�त ज�र�� च�ल% आ���. म�झ� अश� हवष��वर�ल हवच�र न�क�र�� ��ण�र न���� अस] सत��ल� 9रन असल��म�ळ� ज�व��& मल� क�ण� हवर�9 कर�� ��व��& त��&न� म�

नमपण� स�&ग��, कe प�� म�झ��वर अब�न�कस�न�च� द�व� कर�व�, �� झ�ल� हक&, �� ल�क गपप

�����. क�रण, जर �� �स� द�व� कर��� �र त��� �]च �रण��च� स&भव ज�स� अस��.

एवढ�च न��� �र त��&च�� ख�ट�पण�च� ज�ह�र बभ� ��ईल �� त��&न� परवडण��स�रख� नस��.

म� पच�रक� थ�ट�च� ललख�ण कर� न���. ज� समज�� �� हवज�न�च�� आ9�र�न� लसद

करनच लल����, आजच�� क�ळ�� अस] ललख�ण ब��!च गट�&न� आवड� न���. ब��!च

ल�क�&च� ख%नस�द� झ�ल� आ��� �� आपण ज�ण��च, म�ण%न म� शक��र म�झ��बदल क�&�J

लल�c इलच�� न���. सत��प�$� स�इसकरच� आज जम�न� आ��. म�झ� ज�वन���ल अन�भव

लल��ल� �र �� एक व�चन�� प�स�क ��ईल पण त��� सव! व�दगस� हवष� प�ढ� ����ल. म�

म�&डल�ल� क�ण���� म�द� आजवर क�ण�ल��� ख�ट� ठरव�� आल�ल� न���. ज��� ज���,

Page 104: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ज^न 9म�!बदलच� व�द स�&ग�� एक उद��रण म�ण%न, १९०२ मध�] सर जगद�शच&द ब�स

ह�&न� व̂ज�हनक प�र�व� द�ऊन ज� लसद�&� म�&डल� त��च� प�र�व� द�ऊन म� लल��ल� कV, �ल�

ज� ज^न 9म! पच�र�� आ�� �� ��न �ज�र वष�!प%व?च�� अड�ण�पण�वर आ9�रर� आ��,

त����ल सगळ]च हवच�र अज�न�9�र�� म�ण%न ख�ट� आ���. एवढ�च न��� �र व�व��ररक

ज�वन�� �� 9म! प�ळण� क�वळ अशक� आ��. त��म�ळ] ज^न उखडल� पण स�द^व�न� ��

ख%नखर�ब� करण�र� नसल��म�ळ] व�चल�.

श�वट� म�झ�� �ब��� बदल लल����. म�ळ��च म�झ� पकe �� ��ळ�म�स� अस�� त��� २०१० स�ल� ब�सटच�� बसन� मल� ५० फ% ट ल�&ब फ�कल��म�ळ] प�र�� ज��ब&द झ�ल�

����. म]द%ल� आघ�� झ�ल��म�ळ] म�झ� समरणशक� ग�ल� ����. द�न बरगड� ��टल��

��त��. म�झ� श�च व म�त ह�&वर हन�&तण र�ह�ल� नव���. द�ड वष! �स]च ग�ल�. त��व�ळ� म�झ�

व� ६८ ����. क�वळ द^व बलवतर म�ण%न आज म� प%व!व� झ�ल� आ�� �र� क�ठल����

व��न�न� पव�स करण��स परव�नग� न���. म�ण%न म� क�ठ��� ज�� न���. ग�ल�ल� समeह� प�नu

आल� व आ�� सगळ� बर� च�लल� आ��. त�� क�ळ���ल अन�भव हवश�षकरन म�झ�� ज�न

स�9न�च�, म�ठ� र�चक आ���. �%��!स एवढ� प�र�.

ई-स�ह�त�च�� पद�ल9क���Xच�� आग��म�ळ] �� म�झ��बदल� खर� म�ह��� सहवस�रपण�

हदल� आ��. जर शक� अस�ल �र त����ल मजक� र�� बदल न कर�� �� पलसद�स घ��व�.

अश�क क�ठ�र�,

२३- २ -२०१८

[email protected] ,[email protected]

Page 105: महभरत · हच अथ! मभ र त नरच कळ रचल गल असव ˙ . दसर अदज अस कv , वद तवजन लल णर वस व मभ

ई स�ह�त� पह�ष�न -मर�ठ� भ�ष� आ�� झ�प घ�ण��च�� म%ड मध�� आ��. रडण���!कड� ल$ नक� द�ऊ. मर�ठ��

क9�च नव��� इ�क� व�चक आ��� आ��. प�व? प�स�क�च�� एक� आवeत�च�� �ज�र न

�ज�र प�� ��पल�� ज��. प�&च �ज�र म�णज� ड�क��वरन प�ण�! आ�� ई प�स�क�&च��

जम�न��� एक एक प�स�क प�च ल�ख व�चक�&प�!� ज�� आ���. वष�!ल� अ9�! क�ट�

ड�ऊनल�ड �����. व�चक एकम�क�&न� परसपर ऑड!र कर���. व�टस अप, ई म�ल, ऍपप,

बल�� ट�थ, व�बस�ईट, प�नड̈�ईव�, लसड� अश� अस&ख� म�ग�Xन� प�स�क& व���रल व���ल�

ल�गल� आ���. स�स�ट स�टल मर�ठ�च& व�र. ख�ड�प�ड�&च�� गल�ब�ळ�&प�स%न �� जग�च��

प�ठ�वर�ल पत��क द�श��. र<क�टच�� व�ग�&न� स�स�ट स�टल�ल�� मर�ठ�च�� ग�ड�ल� आ��

क�ण� थ�&बव% शक� न���. �� 9%म9डक क�&��� स��भ�ग� व��. आपल�� ओळख�च��

मर�ठ� स�$र�&न� ��� ओढ�. त��&च� ई म�ल पत�, व��टसप न&बर आम��ल� प�ठव�. ��म��

हक���� व�चक आण�. �� श&भर आण��ल आहण �� �ज�र आण��ल. ��मच�� व��टसप

ग�पम9%न ��च� ज�ह�र�� कर�. आपल��ल� क� ठल� प�स�क& व�चक�&प�X� प���चव��च�

आ��� �� आपल��ल� हटव��, प�परच� ज�ह�र�� परवड� न���. आमच� व�चक ��च आमच�

ज�ह�र�� एज&ट. ��च आमच� ��कद. मर�ठ� भ�ष�च� ��कद जग�ल� द�खव%न द�ऊ.

ई स�ह�त�च� प�स�क� www.esahity.com वरन ड�ऊनल�ड कर�.

[email protected] ल� कळव%न ई-म�लन� म�&गव�. हक&व� 7710980841 �� न&बर

स�व� करन ठ�व�, �� न&बरल� ��मच� न�&व�न� Whatsapp करन प�स�क� whatsapp म�गj

हमळव�.

लल&क ई स�ह�त�च� app.https://play.google.com/store/apps/details?id=com.

esahity.www.esahitybooks ह� लल&कवर उपलब9 आ���. �� download कर�. ��

सव! म�फ� आ���.

9न�व�द