หนา 1 จาก 20

รายงาน

เรอง กลไกการเกดพฤตกรรมของสตวและประเภทพฤตกรรมของสตว

จดทาโดย

น.ส.รมยรวนท จนทรล ชนม.5/2 เลขท12ก

นายจตรภาณ หลายประสทธ ชนม.5/2 เลขท4ข

นายณฐธญ ต.รงเรอง ชนม.5/2 เลขท5ข

น.ส.อรณช จนทรศรวฒนา ชนม.5/2 เลขท9ข

เสนอ

คณครบรรจบ ธปพงษ

รายงานนเปนสวนหนงของวชาชววทยา

โรงเรยนเบญจมราชรงสฤษฎ ฉะเชงเทรา

หนา 2 จาก 20

คานา

รายงานนเปนสวนหนงของวชาชววทยา ชนมธยมศกษาปท5 เนอหา กลไกการเกด

พฤตกรรมของสตวและประเภทพฤตกรรมของสตว เพอใหผอานไดศกษาขอมล

คณะผจดทาหวงวารายงานฉบบนจะมประโยชนตอผอานไมมากกนอย หากมขอผดพลาด

ประการใด คณะผจดทาขออภยมา ณ ทนดวย

คณะผจดทา

หนา 3 จาก 20

สารบญ

เรอง หนา

กลไกลการเกดพฤตกรรมของสตว 4

ประเภทของพฤตกรรมสตว 6

-พฤตกรรมทมมาแตกาเนด 7

-พฤตกรรมจากการเรยนร 13

แหลงอางอง 20

หนา 4 จาก 20

กลไกการเกดพฤตกรรมของสตวและประเภทพฤตกรรมของสตว

กลไกการเกดพฤตกรรมของสตว

การตอบสนองตอสงเปลยนแปลงทเกดขนในสภาพแวดลอมทงภายในและภาบนอก

สงมชวตนน อาจเกดขนทนททนใดหรออาจเกดขนชาๆ ทาใหสงมชวตแสดง พฤตกรรม

( Behaviors) ซงเปนกลไกอยางหนงของการรกษาดลยภาพของรางกาย

การศกษาพฤตกรรม เปนการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมและสงแวดลอม

ตลอดจนพนฐานทางสรรวทยาทมผลตอการแสดงพฤตกรรมของสตว การศกษาพฤตกรรมของ

สตวทาได 2 วธ คอ

1. วธทางสรรวทยา (physiological approach)มจดมงหมายเพออธบายพฤตกรรมในรปของกลไก

การทางานของระบบประสาท

2. วธทางจตวทยา ( psychological approach)เปนการศกษาผลของปจจยตางๆในตวและปจจย

ภายในรางกายทมการพฒนาและแสดงออกถงพฤตกรรมทแสดงออกอยางเหนไดชดเจน

หนา 5 จาก 20

ปจจบนยงไมสามารถอธบายพฤตกรรมขอสตวไดทกดานอยางไรกดกลไกททาใหสตว

แสดงพฤตกรรมออกมาไดนน อาจสรปไดดงภาพ

หนา 6 จาก 20

ประเภทพฤตกรรมของสตว

พฤตกรมของสตวเปนผลจากการทางานรวมกนระหวางพนธกรรมและ

สภาพแวดลอม โดยทหนวยพนธกรรมจะควบคมระดบการเจรญของสวนตางๆของ

สตว เชน ระบบประสาท ฮอรโมน กลามเนอและอนๆ ทเปนปจจยสาคญกอใหเกดพฤตกรรม

ขณะทสภาพแวดลอมหรอประสบการณทสตวไดรบในภายหลงทาใหพฤตกรรมเปลยนแปลงไปได

บางนอยมาก เปนการยากทจะตดสนวาพนธกรรมหรอสภาพแวดลอมมผลตออทธพลมากกวา

กน อทธพลของพนธกรรมจะเหนไดชดในสตวชนตามากกวาสตวชนสง ดวยเหตน

นกวทยาศาสตรทตองการศกษาพนฐานทางธรรมชาตทแทจรงของพฤตกรรมจงนยมศกษาในสตว

ชนตา

โดยทวไปแลวการแสดงพฤตกรรมของสตวในธรรมชาตมกจะเกดขนเพอประโยชนในการ

อยรอด ตลอดจนเพอรกษาเผาพนธของตนเอง พฤตกรรมทถกจดวามแบบแผนทงายทสดและทา

ใหสตวอยรอดไดคอการหลกเลยงทจะถกฆา ดงนนพฤตกรรมทเกยวของกบการหลบหนศตรจง

แสดงออกไดอยางรวดเรว อยางไรกดเพองายแกการศกษาและทาความเขาใจ ในทนจะแบง

ประเภทของพฤตกรรมออกเปน 2 แบบ คอ พฤตกรรมทมมาแต

กาเนด (inherited behavior) และ พฤตกรรมการเรยนร (learned behavior)

หนา 7 จาก 20

พฤตกรรมทมมาแตกาเนด

เปนพฤตกรรมแบบงายๆ และถอเปนลกษณะเฉพาะตวทใชในการตอบสนองตอสงเรา

ชนดใดชนดหนง เชน แสง เสยง แรงโนมถวงของโลก สารเคม หรอเหตการณทเกดขนเปน

ชวงเวลาทสมาเสมอ เชน กลางวน กลางคน นาขนนาลง ตลอดจนการเปลยนแปลงทางฤดกาลจะ

ตอบสนองโดยการเคลอนไหวเพอปรบตาแหนงใหอยในสภาพทเหมาะสม หรอหลกเลยงสภาพท

ไมเหมาะสม ความสามารถในการแสดงพฤตกรรมนไดมาจากพนธกรรมเทานน โดยไมจาเปนตอง

เรยนรมากอน จงมกมแบบแผนทแนนอนเฉพาะตวเปลยนแปลงไมได สงมชวตชนดเดยวกนจะ

แสดงพฤตกรรมเหมอนกนหมด พฤตกรรมทมมาแตกาเนดไดแก พฤตกรรมแบบรเฟลกซและ

พฤตกรรมแบบรเฟลกซแบบตอเนอง (chain of reflexes)

พฤตกรรมแบบรเฟลกซ

เราคงเคยเดนเหยยบหนาม หรอของมคม พฤตกรรมทแสดงออกมา คอ ยกเทาหนทนท

หรอเมอมสงของเขามาใกลๆ ตากจะกะพรบ นกเรยนตองคดกอนหรอไม การแสดงกรยา

ดงกลาวเปนปฏกรยารเฟลกซซงเคยกลาวมาแลวในระบบประสาท ปฏกรยานทาใหสงมชวตแสดง

อาการตอบสนองตอสงเราไดทนท พฤตกรรมทแสดงออกมาดวยการทสวนใดสวนหนงของ

รางกายตอบสนองตอสงเราทมากระตนไดอยางรวดเรวเรยกวา พฤตกรรมแบบรเฟลกซ

สงมชวตเซลลเดยวและสตวชนตา ระบบประสาทยงไมเจรญดหรอในโพรทสตซงไมม

ระบบประสาท สามารถตอบสนองตอการเปลยนแปลงในสภาพแวดลอมโดยแสดงพฤตกรรมแบบ

รเฟลกซกลาวคอ เปนไปในลกษณะกระตนและตอบสนองนนเอง เชน พฤตกรรมทเรยกวา

โอเรยนเตชน (orientation) ซงพฤตกรรมทสตวตอบสนองตอปจจยทางกายภาพ

ทาใหเกดการวางตวทเหมาะสมกบการรงชวต

หนา 8 จาก 20

เชน ปลาวายนาในลกษณะทตงฉากกบแสงอาทตยทาใหศตรทอยในระดบตากวามองไมเหนนนจง

เปนการหลกเลยงศตรวธหนง นอกจากนพฤตกรรมแบบโอเรยนเตชนยงจะทาใหเกดการรวมกลม

ของสตวในบรเวณทเหมาะสมกบการดารงชวตของสตวชนดนนๆ อกดวย ทาใหเราสามารถพบ

สตวตางชนดในตางบรเวณ

ยงมการศกษาพฤตกรรมการตอบสนองตอสงเราอนๆ ของพารามเซยมอก คอ การทดลอง

ปลอยแกสคารบอนไดออกไซดไปในนาบนสไลดทมพารามเซยม พบวาพารามเซยมจะหนจากแกส

คารบอนไดออกไซด โดยเบยงดานทายของลาตวไปเลกนอยแลวจงคอยเคลอนทตอไปอก

ขางหนา ถาพบฟองแกสคารบอนไดออกไซดอก พารามเซยมกจะถอยหนในลกษณะเดมอก เปน

เชนนไปเรอยๆ จนกวาจะพนฟองแกสคารบอนไดออกไซด ปจจยทางธรรมชาตททาใหพาราม

เซยมแสดงพฤตกรรมตอบสนองอกปจจยหนงคอ อณหภม ถาพารามเซยมเคลอนทไปในบรเวณท

มอณภมสงมนจะถอยหลงกลบโดยอาจขยบสวนทายของเซลลไปจากตาเหนงเดมเลกนอย แลว

เคลอนทไปขางหนาในทศทางทเปลยนไป มนจะทาเชนนซาจนกวาจะไปพบตาเหนงทอณหภม

เหมาะสมดงภาพท 10-2 จะเหนวาทศทางทพารามเซยมเคลอนทไปแตละครงเพอหลบจากสวเรา

ออกมานน มไดสมพนธกบทศทางของสงเราเลย จงจดวามทศทางไมแนนอนเรยกพฤตกรรมการ

ตอบสนองตอสงเราดวยการเคลอนททไมสมพนธ กบสงเราวา ไคนซส (Kinesis) ซงเปน

รปแบบหนงของโอเรยนเตชน พฤตกรรมนมกพบในโพรโตซวของสตวไมมกระดกสนหลงชนตาท

ระบบประสาทไมเจรญด หนวยรบความรบความรสกดงกลาวไมมประสทธภาพเพยงพอทจะ

ตอบสนองตอสงเราทอยไกลๆจะมการตอบสนองโดยเคลอนเขาหาหรอออกจากสงเราทอยใกลๆ

เทานน

หนา 9 จาก 20

พฤตกรรมไคนซสทพบในสตวชนตาเชน แมลงสาบ ถาเคยสงเกตการณเคลอนทของ

แมลงสาบ จะพบวาเมออยในทโลง มนจะวงไปมาอยางรวดเรว ทาใหผวของรางกายไมสมผสกบ

ของแขง แตเมอเคลอนทไปโดนหรอสมผสกบของแขง เชน ขอบตแมลงสาบจะอยนง ๆ

ลกษณะการเคลอนทของแมลงสาบในทโลงไมสมผสกบของแขง หรอการเคลอนทของพารา

มเซยมทตอบสนองตออณหภมลวนเปนตวอยางพฤตกรรมการเคลอนทแบบมทศทางไมแนนอน

หรอทศทางการเคลอนทไมสมพนธกบทศทางของสงเรา

หนา 10 จาก 20

จากกรณตวอยางจะเหนไดวาลกษณะการเคลอนทของจ งหรดและผเสอกลางคนจะสมพนธ

กบทศทางของสงเรา เรยกพฤตกรรมการเคลอนทแบบนวา แทกซส (taxis)ซงมกจะเกดกบ

สงมชวตทมความรสกเจรญด สามารถรบรสงเราทอยไกลจากตวไดทาใหสตวเหลานมการรวมกลม

ไดอยางมประสทธภาพ

หนา 11 จาก 20

พฤตกรรมแบบรเฟลกซแบบตอเนอง (chain of reflexes)

ลองพจารณาการดดนานมของเดกออนทเรมตงแตการกระตนจากสงเราคอ ความหวเมอปากได

สมผสกบหวนม เปนการกระตนใหเดกดดนม และจะกระตนใหเกดการกลนทเปนปฏกรยา

รเฟลกซ เมอเดกยงไมอมกจะกระตนใหดดนมตอไปอกเดกจงแสดงพฤตกรรมการดดนมตอไปจน

อมจงจะหยดพฤตกรรมนนกเรยนจะเหนวา การดดนมของเดกประกอบดวยพฤตกรรมยอยๆ ซง

เปนปฏกรยารเฟลกซแบบตอเนองกน เรยกพฤตกรรมเหลานวา รเฟลกซตอเนอง

การสรางรงของนกกเชนเดยวกนประกอบดวยพฤตกรรมยอยๆหลายพฤตกรรม เชน การบน

ออกไปหาวสดมาสรางรง เมอพบแลวจะจกขนมาตรวจสอบวาเปนวสดทตองการหรอไม จากนน

จะนาวสดมาทรง และพยายามนพวสดดงกลาวประกอบเปนรงเสรจแลวกจะบนออกไปหาวสดช น

ใหมตอไป วงจรนจะเกดอยางตอเนองจนกวาจะไดรงทสมบรณ ตวอยางอนๆ ของพฤตกรรมแบบ

น เชน การชกใยของแมงมม การฟกไขและกาเลยงลกออนของไก

พฤตกรรมแบบรเฟลกซ และรเฟลกซตอเนองเปนพฤตกรรมทมมาแตกาเนด เปน

ลกษณะเฉพาะของสงมชวตแตละชนด ซงสามารถแสดงไดโดยไมจาเปนตองเรยนรมากอน

กระตนใหเกดขนไดงายดวยสงเราทพบในสภาพแวดลอมทสตวอาศยอย เชน ปจจยทางกายภาพ

อยางไรกตามพฤตกรรมบางอยางจะแสดงออกกตอเมอมความพรอมทางรางกายเสยกอน เชนการ

บนของนก นกแรกเกดไมสามารถบนได จนกสาเตบโตแขงแรง จงพรอมจะบนได เปนตน

หนา 12 จาก 20

พฤตกรรมบางอยาง สตวตองมประสบการณจงจะแสดงพฤตกรรมออกมา ตวอยางเชน

เมอนาแมลงปอมาแขวนไวดานหนาของคางคก คางคกจะใชล นตวดจบแมลงปอกนเปนอาหาร

ตอมาผทดลองไดนาแมลงชนดหนงเรยกวา รอบเบอร ซงมลกษณะคลายผงมาแควนไว คางคกจะ

กนแมลงรอบเบอร ผทดลองจงนาผงมาแขวนแทน คางคกกกน แตถกผงตอย ตอมาผทดลองนา

แมลงรอบเบอรและผงมาแขวน ปรากฏวาคางคกไมกนแมลงรอบเบอรหรอผงอกเลย ขณะท นา

แมลงปอมาแขวน คางคกจะจบแมลงปอกน

การทคางคกใชลนตวดจบแมลงกนเปนอาหาร เปนพฤตกรรมทมมาแตกาเนดออสวน

คางคกทไมกนผงหรอแมลงทลกษณะคลายผงเนองจากประสบการณทไดรบ พฤตกรรมทอาศย

ประสบการณนเรยกวา พฤตกรรมการเรยนร

หนา 13 จาก 20

พฤตกรรมจากการเรยนร

เปนพฤตกรรมของสตวทอาศยประสบการณ หรอการเรยนรสวนใหญพบในสตวชนสงทม

การเจรญด สตวมสวฒนาการของระบบประสาทสงสามารถมพฤตกรรมการเรยนรไดมาก

ขน พฤตกรรมการเรยนรแบงเปนพฤตกรรมแบบตางๆดงน

แฮบบชเอชน

ถาทดลองนาหอยทากมาไตบนแผนกระจก แลวเคาะทกระจก หอยทากจะหยดการ

เคลอนท และหลบซอนเขาไปในเปลอก สกครจะโผลออกมาแลวไตตามแผนกระจกตอไปเมอ

เคาะอก กจะหลบเขาไปอก แตถาเคาะกระจกบอยๆครงจะพบวาระยะทหอยทากหลบไปในเปลอก

จะสนลง ในทสดจะไตแผนกระจกไปเรอยๆโดยไมสนใจเสยงเคาะกระจกอกตอไป

ในธรรมชาตกเชนเดยวกน ลกสตวทกชนดจะกลวและหนสงแปลกใหม เชน ลกนกแรก

เกดจะตกใจกลวนกทกชนดทบนผานมาเหนอรง หรอแมแตใบไมทหลนลงมา เมอเกดขน

บอยๆครงลกนกจะเกดการเรยนรทาใหลกนกลดพฤตกรรมนลงไป เรยกพฤตกรรมดงกลาวน

วา พฤตกรรมการเรยนรแบบแฮบบชเอชน (Habituation) เปนพฤตกรรมทสตวลดการตอบสนอง

ตอสงเรา แมจะยงไดรบการกระตนอย เนองจากสตวเรยนรแลววาสงเรานนๆ ไมมผลตอการ

ดารงชวต

หนา 14 จาก 20

การฝงใจ

พ.ศ. 2478 ดร.คอนราด ลอเรนซ (Konad Lorenz) สงเกตวาในธรรมชาต ลกอาจจะเดน

ตามแมทนทเมอฟกออกจากไขแตถาฟกไขในหองปฏบตการ เมอลกหานพบเขาเปนสงแรก มนจะ

ตดตามเขาไปทกหนทกแหง ดงภาพ

เมอเขาใชวตถอนแทนตวเขา เชน กลองสเหลยมทมลอเลอนหรอหนเปดทมลอเลอนรป

หานทฟกจากไขเมอเหนวตถดงกลาวกจะเดนตามเชนเดยวกน เรยกพฤตกรรมของสตวทตดตาม

วตถทเคลอนทและทาเสยงทเหนในครงแรกหลงจากฟกจากไขวา พฤตกรรมการเรยนรแบบฝง

ใจ (imprinting) พฤตกรรมแบบนจะเกดขนในชวงเวลาสนมากคอ ระยะเวลา 36 ชวโมงหลงจาก

ฟกออกจากไขของหาน ในธรรมชาตนนวตถเคลอนทได ทาเสยงไดของลกหานคอแมนนเองททา

ใหเกดความผกพนกบแม

หนา 15 จาก 20

การมเงอนไข

จงศกษาการทดลองของ อวาน พาฟลอฟ (Ivan Pavlov) ซงเปนนกจตวยา ชาวรสเซย

ประมาณป พ.ศ. 2400 เขาไดทาการทดลอง ดงภาพ

ก. เมอเหนอาหาร สนขนาลายไหล

ข. เมอสนกระดงและใหอาหาร สนขนาลายไหล

ค. เมอสนกระดงแตไมใหอาหาร สนขนาลายไหล

หนา 16 จาก 20

พอฟลอฟพบวา ถาสนกระดงพรอมกบการใหอาหารทกครงสนขทหวเมอเหนอาหารหรอ

ไดกลนจะหลงนาลาย หลงจากการฝกเชนนมานาน เสยงกระดงเพยงอยางเดยวสามารถทาใหสนข

หลงนาลายได การทดลองนสงเราคออาหารทเปนสงเราทแทจรง หรอ สงเราทไมม

เงอนไข (unconditioned stimulus) สวนเสยงกระดงเปนสงเราไมแทจรงหรอสงเราม

เงอนไข (conditioned stimulus) ดงภาพ

การทสตวแสดงพฤตกรรมการตอบสนองตอสงเราทไมแทจรงแมวาจะไมมสงเราทแทจรงอย

ดวย ลาพงสงเราทไมแทจรงเพยงอยางเดยวกสามารถกระตนใหสตวนนตอบสนองไดเชนเดยวกบ

กรณทมแตสงเราแทจรงอยางเดยว พาฟลอฟเรยกพฤตกรรมนวาการเรยนรแบบม

เงอนไข (conditioning)

นกพฤตกรรมพบวา พฤตกรรมแบบมเงอนไขสามารถพบไดในสตวไมมกระดกสนหลงและ

มกระดกสนหลง

หนา 17 จาก 20

ลองผดลองถก

มการศกษาพฤตกรรมของสตวชนตาบางชนด เชน ไสเดอนดนเพอดวามพฤตกรรม

อยางไร เมอนาไปใสกลองพลาสตกรปตว T ทดานหนงมอและชนอกดานหนงโปรงและม

กระแสไฟฟาออนๆ ดงภาพท 10-10 ปรากฏวาเมอทาการทดลองซาๆกนไมตา

กวา 200 ครง ไสเดอนดนทผานการฝกมาแลวจะเลอกทางไดถก คอ การเคลอนทไปทางทมด

และชนประมาณรอยละ 90 แตในระยะกอนฝกโอกาสไสเดอนดนจะเลอกทางถกหรอผดรอย

ละ 50 เทานน

จะเหนไดวา การลองผดลองถก (trial and error) เปนพฤตกรรมทเกดจากการทดลองซาๆ

จนมประสบการณวาการกระทาแบบใดจะเกดผลด แบบใดจะเกดผลเสย แลวเลอกกระทาแตสงท

จะเกดผลด หรอใหประโยชน และพยายามสงทใหโทษ

หนา 18 จาก 20

การใชเหตผล

ชมแปนซเปนสตวทดลองทดสาหรบแสดงความสามารถในการแกปญหา เชน การหยบ

ของทอยสงหรออยไกล เมอนากลวยไปไวบนเพดานชมแปนซเออมไมถง ชมแปนซสามารถ

แกปญหาไดโดยนาลงไมมาซอนกนจนสงพอ แลวปนขนไปหยบกลวย ดงภาพ

หากนาผลไมไปวางไวหางจากกรง ชมแปนซจะนาไมมาตอกนเปนเครองมอเพอใชเขยของ

ทอยจากกรง ดงภาพ

หนา 19 จาก 20

พฤตกรรมการใชเหตผล (reasoning) พบในสตวชนดทมสมองเซรบรมพฒนาด เพราะ

ความสามารถในการใชเหตผลขนอยกบการเรยนรและจดจา ตลอดจนนาเอาประสบการณมา

ผสมผสานกน หรอประยกตรวมกนเพอใชในการแกปญหา อาจกลาววาการใชเหตผลเปน

พฤตกรรมทพฒนามาจากการลองผดลองถก การใชเหตผลเปนการเรยนรขนสงสด

หนา 20 จาก 20

แหลงอางอง

http://www.vcharkarn.com/lesson/view.php?id=1258

http://www.wikipedia.org