“คณธรรม” “จรยธรรม” และการดารงอยกบสงคมประชาธปไตย (ความหมาย และแนวคดเชงทฤษฎ)

--------------------------

กตตยา โสภณโภไคย *

บทนา

ปฐมเหตแหงการนาเสนอบทความน สบเนองมาจากในปจจบนกระแสทาง

ความคดเรองคณธรรม จรยธรรม ไดถกนาไปใชกบหลายเรองหลายมตในสงคมไทย เชน กรณ

เหตการณทางการเมอง การปกครอง การศาสนา การศกษา การบรหาร หรอแมแตกระทงในเรอง

การประพฤตปฏบตของปจเจกชน แตจะมสกกคนทเขาใจถงความหมาย แนวคด หรอทฤษฎของ

คาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” ทงในวถไทยและวถสากลอยางถองแท ตลอดจนสามารถ

นามาปรบใชกบเรองราวและมตตางๆไดอยางถกตองและเหมาะสม

ศาสตราจารยธานนทร กรยวเชยร องคมนตร ไดใหความเหนวา การปลกฝง

จตสานกดานคณธรรมจรยธรรมในสงคมไทย ตองดาเนนการใน ๒ ลกษณะ คอ การ “ปลก” และ

การ “ปลก” ในสวนของการ “ปลก” นนใชสาหรบเดกและเยาวชน ทเปรยบเปนดงผาขาวและจะ

เปนพลงสาคญทจะขบเคลอนสงคมไทยในอนาคต ซงจะตองไดรบการปลกฝงความคดและ

ทศนคตดานคณธรรมและจรยธรรมตงแตวยเดก เพอเจรญงอกงามเปนเมลดพนธแหงคณธรรม

จรยธรรมทจะเผยแพรในสงคมไทยตอไป สวนการ “ปลก” นน ใชกบผใหญ ทบางครงไดหลงลม

หรอละเลยการนาคณธรรมจรยธรรมมาใชในการประพฤตปฏบต ใหเกดการระลก นกถง

ตระหนกถงความสาคญ และนาคณธรรมจรยธรรมกลบมาใชในการดารงตน และเปนตวอยางทด

แกเดกและเยาวชนตอไป ทงน ศาสตราจารยธานนทร กรยวเชยร ไดยกตวอยางใหเหนวา ๑

สาเหตหนงททาใหประเทศองกฤษสามารถดารงมาตรฐานคณธรรมและจรยธรรมทสงสงเอาไวได

ตลอดมา คอ ชาวองกฤษไดรบการปลกฝงคตธรรม ๗ ประการมาตงแตเดก (ขอ ๑ – ๗) และ

เมอบคคลใดมคตธรรมทง ๗ ประการครบถวน กถอวาเปนผทม “Integrity” (Integrity หมายถง การยดมนในสงทถกตองและชอบธรรม) ซงเปนคณธรรมอนสงสง มความหมายลกซง

และกวางขวางมาก และเปนทรวมของความถกตองทงหลายทงปวง ทนาจะเปนแบบอยางทด

สาหรบการฝกอบรมจรยธรรมใหแกเยาวชนหรอบคคลทวไปในสงคมไทย ใหมคตธรรมครบทง ๗

* นกวชาการ สานกสงเสรมมาตรฐานจรยธรรม สานกงานผตรวจการแผนดน. วทยาศาสตรบณฑต(ภมศาสตร)

มหาวทยาลยเชยงใหม, พฒนาแรงงานและสวสดการมหาบณฑต มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

๑ ศาสตราจารย ธานนทร กรยวเชยร องคมนตร. คณธรรมและจรยธรรมของผบรหาร, สานกงานคณะกรรมการ

ขาราชการพลเรอน : กรงเทพมหานคร, ๒๕๕๐, หนา ๑๐ - ๑๓.

๒

ประการ และการฝกอบรมเดกไทย ควรเพมคตธรรมอก ๕ ประการ (ขอ ๘ – ๑๒) เพอให

เหมาะสมกบวฒนธรรมอนดและสภาพของสงคมไทย ซงคตธรรม ๑๒ ประการ คอ

๑. สจจะ พดความจรง (Truth) ๒. ความซอสตยสจรต (Honesty) ๓. ความระลกในหนาท (Sense of Duty) ๔. ความอดกลน (Patience) ๕. ความเปนธรรม (Fair Play) ๖. ความเอาใจเขามาใสใจเรา (Consideration for Others) ๗. เมตตาธรรม (Kindness) ๘. ความกตญ กตเวท (Gratitude) ๙. ความสภาพนมนวล (Politeness) ๑๐. ความคารวะตอผมอาวโส (Respect for Elders) ๑๑. รกษาคาพด (promise) ๑๒. จตสานกสาธารณะ เสยสละเพอสวนรวม (Public Conscience)

ความหมายของคาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” คาวา “จรยธรรม” และ “คณธรรม” มกมการพดถงและนาไปใชในความหมายทแยกกน

ไมออก บางครงกเรยกควบกนไปเปนคณธรรมจรยธรรม อกทง เรองทคนในสงคมไทยปจจบนน

นยมนามาเปนประเดนในการพดคยกนมากคอ คณธรรมและจรยธรรมในระบอบประชาธปไตย๒

เนองจากการเมองการปกครองมความเกยวของกบการดาเนนชวตของมนษย ดงนน คณธรรมและ

จรยธรรมของคนในสงคมจงมบทบาทสาคญกบระบบการเมองการปกครองทสงคมนนใช คณธรรมและจรยธรรมของบคคลทพงมตอสงคมจงหมายถง การมคณงามความดในการทาหนาทพลเมอง

ของสงคมประชาธปไตย ความสาคญของประเดนนอยทการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยทด ไมใชขนอยกบการมผปกครองทดมคณธรรม การทาหนาทใหบรการประชาชน บาบดทกข

บารงสข ใหกบประชาชน เทานน แตยงขนอยกบ การทาหนาทตอประเทศชาตของประชาชนดวย คณธรรมและจรยธรรมของบคคลทมตอสงคมในสงคมประชาธปไตย ประกอบดวย การมรปแบบความคดสรางสรรคทางบวกในการแสดงบทบาทอยางแขงขนในการรวมพฒนา และแกไขปญหาของสงคมดานตางๆ เชน

๑. การมสวนรวมในการตดสนใจประเดนสาธารณะอยางแขงขน ๒. การมสวนรวมในการกระทาเพอสวนรวมดวยความเตมใจ

๒

นวตกรอรรถวท. คณธรรมและจรยธรรมในระบอบประชาธปไตย. http://learners.in.th/blog/edu3204math2009/314058

๓

๓. การสนบสนนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน ๔. การปฏบตตามกฎหมายและระเบยบของบานเมอง/เคารพในกฎกตกาของสงคม และ ๕. การตดตามตรวจสอบการทางานของผบรหารและหนวยงานของรฐ ทงน การมบทบาทดงกลาวหากทาดวยความไมมคณธรรมจรยธรรม กกอใหเกดความวนวาย

เดอดรอนและทาใหเกดความแตกแยกในสงคม จนถงการลมลางระบบการเมองการปกครองกลายเปนอนาธปไตยแทนประชาธปไตยได ในบางกรณกอาจกลายเปนเครองมอของคนทไมหวงดตอ

ประเทศชาต คณธรรม (Morality/Virtue) และจรยธรรม (Ethics) เปนคาศพททมความหมายใกลเคยงกนทงในภาษาไทยและภาษาองกฤษ ตามทบญญตไวในพจนานกรม ฉบบ

ราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒๓

“คณธรรม” หมายถง สภาพคณงามความด เปนสภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจ ซงสามารถแยกออกเปน ๒ ความหมาย คอ ๑. ความประพฤตดงาม เพอประโยชนสขแกตนและสงคม ซงมพนฐานมาจากหลก

ศลธรรมทางศาสนา คานยมทางวฒนธรรม ประเพณ หลกกฎหมาย จรรยาบรรณวชาชพ ๒. การร จกไตรตรองวาอะไรควรทา ไมควรทา และอาจกลาวไดวา คณธรรม คอ

จรยธรรมแตละขอทนามาปฏบตจนเปนนสย เชน เปนคนซอสตย เสยสละ อดทน มความรบผดชอบ ฯลฯ “จรยธรรม” แปลวา ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต ศลธรรม กฎศลธรรม ซงกคอ

กฎเกณฑความประพฤตของมนษย ซงเกดขนจากธรรมชาตของมนษยเอง ความเปนผมปรชาญาณ (ปญญาและเหตผล) ทาใหมนษยมมโนธรรม ร จกแยกแยะความถก ผด ควร ไมควร โดยจรยธรรมมลกษณะ ๔ ประการ คอ

๑. การตดสนทางจรยธรรม (Moral Judgement) บคคลจะมหลกการของตนเอง เพอตดสนการกระทาของผอน

๒. หลกการของจรยธรรมและการตดสนตกลงใจเปนความสมพนธทเกดขนในตว

บคคลกอนทจะปฏบตการตางๆ ลงไป ๓. หลกการทางจรยธรรมเปนหลกการสากลทบคคลใชตดสนใจในการกระทาสงตาง ๆ ๔. ทศนะเกยวกบจรยธรรมไดมาจากความคดของบคคลหรออดมคตของสงคมจน

เกดเปนทศนะในการดารงชวตของตน และของสงคมทตนอาศยอย

นอกจากน ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการสงเสรมคณธรรมแหงชาต

พ.ศ.๒๕๕๐ ลงวนท ๑๓ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๕๐ ๔ ซงไดประกาศในราชกจจานเบกษา เมอ

๓

จรวยพร ธรณนทร. ความหมายและหลกการของคณธรรม ศลธรรม จรยธรรม จรรยาบรรณ และธรรมาภบาล.

http://www.charuaypontorranin.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=5375831&Ntype=6

๔

วนท ๒๕ กรกฎาคม ๒๕๕๐ ไดกาหนดความหมายของ “คณธรรม” วา หมายถง สงทมคณคา ม

ประโยชน เปนความดงาม เปนมโนธรรม เปนเครองประคบประคองใจใหเกลยดความชว กลว

บาป ใฝความด เปนเครองกระตนผลกดนใหเกดความรสกรบผดชอบ เกดจตสานกทดมความ

สงบเยนภายใน เปนสงทตองปลกฝงโดยเฉพาะเพอใหเกดขน และเหมาะสมกบความตองการใน

สงคมไทย และคาวา “จรยธรรม” กหมายถง กรอบหรอแนวทางอนดงามทพงปฏบต ซงกาหนด

ไวสาหรบสงคม เพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยงดงาม ความสงบรมเยนเปนสข ความรก

สามคค ความอบอน มนคงและปลอดภยในการดารงชวต

นกคด๕อยาง “ โสเครตส” (Socrates) มความเหนวา คณธรรมทแทจรงม

คณคาภายในตวของมน คอ ทาใหผครอบครองความดเปนมนษยทสมบรณ และ “เพลโต” แนะวา คณธรรมตองตงอยบนความร สงทยดถอวาเปนคณธรรม เชน ความกลาหาญ ความพอด ความยตธรรม และศาสนกจ จะไมเปนคณธรรม หากสงตางๆ เหลานน ไมมความร เปนสวนประกอบท

สาคญ สงคมทคนในสงคมไมมคณธรรมจรยธรรม กจะเปนสงคมไรระเบยบ มการเบยดเบยน

ละเมดและขดแยงกน

ดงนน “คณธรรมและจรยธรรมระดบบคคล” ๖ จงหมายถง สภาพคณงามความดทเปนประโยชนของปจเจกบคคล การมคณธรรมและจรยธรรมระดบบคคล มความสาคญตอการปกครองในระบอบประชาธปไตย เนองจากหลกการอสรภาพ เสรภาพ และความเสมอภาพของประชาธปไตยมความเสยงตอการทาใหเกดความเหลอมลาในสงคม ถาสมาชกในสงคมขาด

คณธรรม โดยจาแนกคณธรรมและจรยธรรมระดบบคคลในสงคมประชาธปไตยออกเปนสองสวน

คอ “การมคณสมบตของมนษยทด” และ “การเปนประชาชนทดในสงคมประชาธปไตย”

“การเปนประชาชนทดในสงคมประชาธปไตย” ๗เปนลกษณะเฉพาะและเปนเรองจาเปนสาหรบประชาชนทตองมคณธรรมจรยธรรมแตกตางไปจากสงคมในระบอบการปกครองอน ซงอาจเรยกไดวา เปนคณลกษณะทางจตของบคคล ตองสอดคลองกบการพทกษความเปน

อสรภาพ เสรภาพ และเสมอภาพของตนเองไปพรอมกบการเคารพในอสรภาพ เสรภาพ และ

เสมอภาพของคนอนดวย ไดแก ๑. การเคารพในสทธศกดศรของมนษยโดยเทาเทยมกน

๔ ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการสงเสรมคณธรรมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ ประกาศเมอวนท ๑๓ กรกฎาคม

พ.ศ. ๒๕๕๐ (ประกาศในราชกจจานเบกขา เมอวนท ๒๕ กรกฎาคม ๒๕๕๐) ๕ ขนฏฐา กาญจนรงษนนท. คณธรรมจรยธรรม. http://www.dmsc.moph.go.th/cleangov/knowledge/Ethics.stm

๖ คณธรรมและจรยธรรมระดบบคคลในสงคมประชาธปไตย. http://phatrsamon.spaces.live.com/blog/cns!

2F0115457EAA49BC!959.entry ๗

โดย ขนฏฐา กาญจนรงษนนท. รายละเอยดตามทไดอางถงแลวในเชงอรรถท ๕

๕

๒. การยอมรบความแตกตางทางความคด ๓. ความเคารพสทธในการแสดงความคดเหนของผอน ๔. การตระหนกและแสดงความรบผดชอบตอสาธารณะ ๕. การตระหนกในหนาทของพลเมองทมตอสวนรวม และ

๖. การเหนแกประโยชนสาธารณะมากกวาประโยชนสวนบคคล เพราะหากบคคลคานงถงแตสทธเสรภาพของตนเองโดยไมสนใจสทธเสรภาพของคนอน กจะม

ความเหนแกตวยงถามพฒนาการขนเปนผปกครองกจะกลายเปนผปกครองทเผดจการ

“การมคณสมบตของมนษยทด” เปนคณสมบตรวมของนานาศาสนาทกลาวถงความดทพงมในตวบคคล อาท ความซอสตย การทาความด ความเมตตา การยดมนในหลกธรรม ไดแก

๑. การยดและปฏบตตามหลกศาสนา และ ๒. การเปนคนดในสงคม

ฉะนน หากจะมการอธบายถง “คณธรรมและจรยธรรมของบคคลทพงมตอสงคมในสงคมประชาธปไตย” กจะหมายถง การมคณงามความดในการทาหนาทพลเมองของสงคมประชาธปไตย ความสาคญของประเดนนอยทการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยทด มใชขนอยกบการมผปกครองทดมคณธรรม หรอการทาหนาทใหบรการประชาชน บาบดทกขบารงสข ใหกบประชาชนเทานน แตจะตองขนอยกบการทาหนาทตอประเทศชาตของประชาชนดวย ดงนน คณธรรมและจรยธรรมของบคคลทมตอสงคมในสงคมประชาธปไตย จงตองประกอบดวย การมรปแบบความคดสรางสรรคทางบวกในการแสดงบทบาทอยางแขงขนในการรวมพฒนา และแกไขปญหาของสงคมดานตางๆ เชน

๑. การมสวนรวมในการตดสนใจประเดนสาธารณะอยางแขงขน ๒. การมสวนรวมในการกระทาเพอสวนรวมดวยความเตมใจ ๓. การสนบสนนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน ๔. การปฏบตตามกฎหมายและระเบยบของบานเมอง/เคารพในกฎกตกาของสงคม ๕. การตดตามตรวจสอบการทางานของผบรหารและหนวยงานของรฐ

แนวคดทเกยวของกบคณธรรมและจรยธรรมในสงคมประชาธปไตย ๘

ไมเคล กรอส (Michael L. Gross) เขยนไวใน Ethics and Activism: The Theory and Practice of Political Morality เขามความเชอวา ความมนคงของประชาธปไตยสมยใหมมพนฐานอยบนจรยธรรมและการดาเนนการของจต เมอรฐทาผดพลาด มนขนอยกบการดาเนนการแกไขโดยพลเมองทใชอารมณความรสกเชงศลธรรมจรรยานาพวกเขาไปสการรและแกไขความผด แตความรสกเชงศลธรรมจรรยาทวานยงคงมปญหาทการตความ แต ฮาเบอรมาส (Habermas), และ จอหน เดว (John Dewey) นกทฤษฎเหลานเนนวา ความยตธรรมตองเปนหลกการอนดบแรกของ ๘

โดย ขนฏฐา กาญจนรงษนนท. รายละเอยดตามทไดอางถงแลวในเชงอรรถท ๕

๖

การเมอง พวกเขานยามความยตธรรมโดยใชคาทแตกตางกนออกไป เชน ผลประโยชน ความเปน

ธรรม หรอการบรรยายเชงจรยธรรม แตแนวความคดหลกกคอ ความยตธรรม คาเหลานถกใชในการออกแบบเพอบชาหลกการพนฐานของความเปนอสระ ความมเกยรต และความเปนปจเจก นกทฤษฎกลมนเหนวา การกระทาทางการเมองในฐานะผลผลตของความจาเปนในประวตศาสตร แตวตถประสงคของการกระทานนไมแตกตางกน นนคอ การปกปองความยตธรรม เพยงแตรปแบบอาจมการเปลยนแปลงไปบางในชวงเวลาตางๆ สาหรบนกปรชญาแตละคน นกกจกรรมทาง

การเมองในระบอบประชาธปไตย ถกกาหนดใหทาหนาทปกปองความเปนอนหนงอนเดยวกนทางจรยธรรมของประชาธปไตย คมครองอสรภาพทางการเมองของพวกเรา และเราไววางใจใหเขาใชจดยนทางจรยธรรมทกาหนดไวในการดาเนนกจกรรม เมอหลกการทางจรยธรรมทสาคญถก

ละเมด Gross เหนวา การมจรยธรรมทางการเมองทเขมแขง ตองการคนทถกกาหนดใหมบทบาทไปกระทากจกรรมการเมองโดยมงใหเกดความยตธรรมทางสงคม ความเทาเทยมกน และศกดศร

ของมนษย งานทเกยวของตองถกกาหนดไวในหนาท ความเปนธรรม และหลกการทเหนแก

ประโยชนของผอนเปนทตง เขาตองชาชองอยางมจรยธรรม และมทรรศนะชดเจนเกยวกบหลกการทางจรยธรรม หมายความวา พวกนจะตองเปนอสระจากผลประโยชนของการแบงพรรคแบง

พวก เปนอสระจากอทธพลทางการเมองและระมดระวงอยางเตมทเกยวกบความไมแนนอนของการเมอง แตเมอ Gross ทาการวจย ๓ กรณศกษา เขาพบวา ปจเจกบคคลทมความสามารถทางการเมองมากทสด สวนมากจะเปนผทมความสามารถทางจรยธรรมนอยทสด เพราะเมอเขาศกษานกกจกรรมทางการเมองกรณผชวยเหลอพวกยวใหรอดจากการลางเผาพนธโดยนาซ ผเขารวมขบวนการตอตานการทาแทงในอเมรกา และขบวนการเรยกรองความสนตใน

อสราเอล เขาพบวา มนไมใชเรองของคนทมศลธรรมจรรยาสง แตเปนคนทมความบรสทธใจหรอไมมเลหเหลยมทางศลธรรมจรรยาตางหากทแสดงใหปรากฏถงความสามารถทาง

การเมอง

ลอเรนซ โคลเบรก ๙ (Lawrence Kohlberg) ไดศกษาวจยพฒนาการทางจรยธรรม

ตามแนวทฤษฎของพอาเจต แตโคลเบรกไดปรบปรงวธวจย การวเคราะหผลรวมและไดวจยอยางกวางขวางในประเทศอนทมวฒนธรรมตางไป วธการวจยจะสรางสถานการณสมมต ปญหาทาง

จรยธรรมทผตอบยากทจะตดสนใจไดวา “ถก” “ผด” “ควรทา” “ไมควรทา” อยางเดดขาด เพราะขนอยกบองคประกอบหลายอยาง การตอบจะขนกบวยของผตอบเกยวกบความเหนใจในบทบาทของผแสดงพฤตกรรมในเรองคานยม ความสานกในหนาทในฐานะเปนสมาชกของสงคม ความยตธรรมหรอหลกการทตนยดถอ ซงโคลเบรกใหคาจากดความของ “จรยธรรม” วา เปนความร ความเขาใจ เกยวกบความถกผด และเกดขนจากขบวนการทางความคดอยางมเหตผล ซงตอง

๙ แพรภทร ยอดแกว. งานวจยเรอง พฤตกรรมทางจรยธรรมกบภาวะผนาการเปลยนแปลงของนกศกษา

มหาวทยาลยสยาม. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๑.

๗

อาศยวฒภาวะทางปญญา โดยโคลเบรก เชอวา พฒนาการทางจรยธรรมเปนผลมาจากพฒนาการของโครงสรางทางความคดความเขาใจเกยวกบจรยธรรม นอกจากนน โคลเบรก ยงพบวา สวนมากการพฒนาทางจรยธรรมของเดกจะไมถงขนสงสดในอาย ๑๐ ป แตจะมการพฒนาขนอกหลายขนจากอาย ๑๑-๒๕ ป การใชเหตผลเพอการตดสนใจทจะเลอกกระทาอยางใดอยางหนง จะแสดงใหเหนถงความเจรญของจตใจของบคคล การใชเหตผลเชงจรยธรรมไมไดขนอยกบกฎเกณฑของสงคมใดสงคมหนงโดยเฉพาะ แตเปนการใชเหตผลทลกซงยากแกการเขาใจยงขนตามลาดบของวฒภาวะทางปญญา

ประมวลจรยธรรมในการทางานยคโพสตโมเดรน ๑๐

ในปจจบนสงคมกาลงกาวเขาสยคโพสต โมเดรน ยคทมนษยกาลงแสวงหาจดรวมท

เหมอนกนและสงวนจดตางๆทไมเหมอนกน แมตางคนอาจจะมความเหนทแตกตางกน แตก

ยอมรบในคณคาของกนและกน มการหารอแลกเปลยนความคดเหน โดยนาจดรวมทเหมอนกน

มาเสรมสราง อนกอใหเกดความรวมมอรวมใจกนพฒนาใหกาวหนาตอไป และมองจดตางไม

เหมอนกนดวยการยอมรบในคณคาบนความหลากหลาย ไมเวนแมแตมมมองตอจรยธรรมท

เปลยนแปลงไป โดยมองวาจรยธรรมมไดอยแตในภาษาหรอขอทไดบญญตไวในคมภรหนงคมภร

ใด หรอในทหนงทใด หากแตมการยอนอานหรอทบทวนมาตรการหรอหลกการทไดเคยมการ

อธบายถงจรยธรรมไวทงหมด แลวนามาวเคราะห ประเมนคา ดวาอะไรทยงดอย มคณคาอยรอ

ฟนนามาใชแบบผสมผสานกน เรยกวา “ยอนอานทกสง และไมละทงสงใด”

ดงนน กอนทจะกาหนดถงแนวทางในการสรางจรยธรรมในการทางานใหเกดขนได

นน จะตองทาความเขาใจใหตรงกนกอนถงองคประกอบของจรยธรรมในการทางานทควรจะเปน

ดงน

๑. มความร/ปญญา อรสโตเทล (Aristotle) ไดกลาวไววา “จดหมายของชวตอยทการหาความร โดยการถอดสงสากลจากสงเฉพาะหนวย อนเปนการกระทาเพอใหเกดความ

กลมกลนในทกสงทงภายในและภายนอก และเมอนนจตของเรากจะทางานไดอยางคลองแคลว

ราบรนอนเปนสงทพงปรารถนาสงสดในชวต โดยตองพยายามศกษาใหเขาใจตวเองและ

สงแวดลอมใหดทสด” เชนเดยวกบโสเครตส (Socrates) ทไดกลาวา “หากวามนษยไมไดมความตองการตามธรรมชาตกตาม แตความรสกกเปนสงสาคญสาหรบพวกเขา ดงนนหากใครทมความร

เกยวกบเรองของความด (Goodness) เขาก (มก) จะไมทาชวนนเอง”

๒. มเหตมผล คานท (Immanuel Kant) เหนวา “ในบรรดาสมรรถภาพตางๆ ของ

ปญญา ไมมสมรรถภาพใดสงกวาเหตผล ดงนนการทาใหปญญามศกยภาพสงขน จงอยทการฝก

ใชเหตผลอยางมประสทธภาพยงๆ ขน ความรอยางอนทกอยางมไวเพอการใชเหตผลเปนทตง

๑๐

ภศกด กลยาณมตร. ประมวลจรยธรรมในการทางานยคโพสตโมเดรน. http://www.oknation.net/blog/pisak

/2009/09/25/entry-7

๘

อยางไรกตามเหตผลจะทาการอะไรไมได หากรางกายไมอยสภาพพรอม จงตองพฒนา

สมรรถภาพอนๆ ไปพรอมกนเพอใหกลมกลนกนไปดวย”

๓. ยดผลประโยชนสวนรวม สจวต มลล (John Stuart Mill) ไดกลาววา “จรยธรรมทเหมาะสมกบมนษยนน ควรเปนจรยธรรมทกอใหเกดความผาสกแกคนจานวนมากทสดเปนทตง

และคนเราเมอมการศกษาดขนแลว ยอมจะไมมองเพยงแคสงเฉพาะหนา คนยงฉลาดขนเทาไรก

ยงหวงผลในระยะยาวทกท เพราะฉะนนการอบรมใหคนมงหนาทาการเพมผลประโยชนสวนรวม

เปนทตง โดยหวงวาผลประโยชนสวนตวจะตามมาเอง จะไดผลมากกวาทตางคนตางมงหา

ผลประโยชนของตนเองโดยลาพง” อนตรงกบหลกชยานโยคะในศาสนาพราหมณ-ฮนด ทกาหนด

วา ความรแจงและเหนชอบในความคดทางทด คอ คดแตจะสรางคณประโยชนแกสวนรวม ไมเหน

แกตว ไมเกยจคราน ๔. ยดหลกสนโดษ เปนหลกธรรมหนงในพทธศาสนา ซงหมายถง ความยนดพอใจ

ในสงทตนได ในสงทตนม ซงมรายละเอยด ๓ ประการ คอ ๔.๑ ยถาลาภสนโดษ คอ ยนดพอใจในผลตอบแทนหลงจากไดทางานเตมกาลง

สามารถ ไมวาไดมาก หรอนอยกพอใจเทาทได ๔.๒ ยถาพลสนโดษ คอ ยนดพอใจทางานทสจรตอนเปนหนาทจนเตมกาลงความร

ความสามารถ หนกเอาเบาส พากเพยรพยายามราไป มความรบผดชอบในงานททาเตมท ๔.๓ ยถาสารปสนโดษ คอ ยนดพอใจตามควรแกชวต กลาวคอ มความร จกพอ

อมเปน บรโภคใชสอยสงทไดมาตามควรแกอตภาพ ไมมากไมนอยเกนไป เพยงพอตอการดารง

อยไดอยางสบาย นอกจากนนความร จกพอยอมเปนเหตใหเสยสละแบงปน เออเฟอผอนได

สงเคราะหผอนได ๕. มคณลกษณะ ๓ ประการตามหลกทตยปาปณกสตร ซงพระพทธเจาไดตรสไว

ดงน ๕.๑ มวสยทศน (จกขมา) หมายถง การมปญญามองการณไกล ตรงกบคาใน

ภาษาองกฤษวา Conceptual Skill คอ ความชานาญในการใชความคด ๕.๒ มความเปนมออาชพ (วธโร) หมายถง จดการธระไดดมความเชยวชาญเฉพาะดาน

ตรงกบคาในภาษาองกฤษวา Technical Skill คอ ความชานาญดานเทคนคหรอวชาชพ ๕.๓ มมนษยสมพนธทด (นสสยสมปนโน) หมายถง พงพาอาศยคนอนไดเพราะ

เปนคนมมนษยสมพนธด ซงขอนสาคญมาก เพราะ “นกไมมขน คนไมมเพอน ขนสทสงไมได”

ตรงกบคาในภาษาองกฤษวา Human Relations Skill คอ ความชานาญดานมนษยสมพนธ ๖. ยดหลกธรรมาธปไตยตามพทธศาสนา โดยถอเอาหลกธรรมหรอหลกการเปน

ใหญและความสาเรจของงานเปนทตง อนไดแก พละ (หมายถง พลงหรอกาลง) ทง ๔ ประการ

ซงในทนขอนามาอธบายเพยง ๒ ประการ คอ ๖.๑ มความขยนหมนเพยร (วรยพละ) หมายถง กาลงความเพยรหรอความขยน

๙

กลาตดสนใจ กลาไดกลาเสย ไมกลวความยากลาบากทรอคอยอยเบองหนา ดงภาษตทวา “วาวขนสงเพราะมลมตาน คนจะขนสงเพราะเผชญอปสรรค” คนทมความขยนตองมกาลงใจทเขมแขง อาจกลาวไดวา วรยพละ กคอ กาลงใจนนเอง ซงกาลงใจตองมาคกบกาลงปญญาเสมอ ๖.๒ มความซอสตยสจรต (อนวชชพละ) หมายถง กาลงแหงการงานทไมมโทษ

หรอขอเสยหาย หมายถง นกบรหารตองปฏบตหนาทดวยความซอสตย สจรต ดงพทธพจนทวา

“บคคลควรปฏบตธรรม (หนาท) ใหสจรต” ๗. มความรกและสามคคทงกบเพอนมนษยและประเทศชาต มหาตมะ คานท ได

กลาววา “ความรกชวยคาจนโลกไว ชวตจะมอยเฉพาะในททมความรกชวตปราศจากความรเหมอนกบชวตทตายไปแลว ความรกไมเคยเรยกรอง มแตให ความรกมแตจะยอมรบความทกข

โดยไมมความโกรธเคองและไมมการแกแคน” และ “เมอไรกตามททานเผชญหนากบศตรจงพชตศตรดวยความรก” ทานศาสดามฮมมดซอลลลลอฮยะอวะซลลมแหงศาสนาอสลาม ไดพจนารถไว

วา “แทจรง พวกทานไมตองเออเฟอทรพยสนแกมวลมนษยใหมากมายแตอยางใด เพยงแตทาน

แสดงใบหนาทยมแยมและมกรยามารยาททดตอกนเทานนถอวาพอใชแลว” และยงมโองการแหงพระผเปนเจา ความวา “จงมจากพวกทาน กลมประชากรทปฏบตหนาทเรยกรองเชญชวนบคคล

ไปสความดความงาม มงสคณธรรม และหามการปฏบตสงทเปนความชว และพวกเหลานถอวา

เปนผทไดรบชยชนะหรอผสมหวง” เชนเดยวกบคาสอนของพระเยซในศาสนาครสต ทไดบญญตไววา “ทานตองรกเพอนบาน (เพอนมนษย) ใหเหมอนกบรกตนเอง” เฉกเชนเดยวกบคาตอบของขงจอทใหไวกบฝนฉอ ทบอกวา “การรกผอน ถอเปนเมตตาธรรม เพราะความรกนเปนความรก

แททมตอผอน และกเปนการอบรมบมเพาะคนใหมศลธรรมจรรยาอนสงสง” ซงความรกนตอง

รวมถงความรกประเทศชาต อนเปนสวนหนงแหงการศรทธาของศาสนาอสลามดวย ๘. ปราศจากอคต ขงจอไดกลาวตอบคาถามจอกงถงความหมายของคนดไววา “คนดยอมยดมนอยในคณธรรมอนเปนความด และเปนผทมจตใจกวางขวาง ไมลาเอยง” ซงตรงกบหลกธรรมในพระพทธศาสนาทไดมการกลาวถงอคตหรอความลาเอยงไววามอย 4 ประการ คอ ๘.๑ ฉนทาคต (ลาเอยงเพราะชอบ) ถาเราชอบใคร ไมวาเขาจะพดหรอทาอะไร เรา

เหนดวยกบเขาไปเสยทกอยาง ๘.๒ โทสาคต (ลาเอยงเพราะชง) ถาเราชงใคร ไมวาเขาจะพดหรอทาอะไร เรารสกขวางหขวางตาไปหมด

๘.๓ โมหาคต (ลาเอยงเพราะหลง) ถาเราขาดขอมลในเรองใด พอมคนใหขอมล

เทจในเรองนน เรามกเชอเขาและตดสนใจผดพลาดไดงาย

๘.๔ ภยาคต (ลาเอยงเพราะกลว) ถาผมอานาจใหเราพดหรอทาสงทขดกบ

ความรสกของเรา บางครงเราจาเปนตองทาตามเพราะความกลวภย

ทงหมดของการนาเสนอนเพยงเพอตองการแสดงใหเหนถงจรยธรรมในการทางานใน

สงคมยคโพสต โมเดรน ยคทมนษยกาลงแสวงหาจดรวมทเหมอนกนและสงวนจดตางๆทไม

๑๐

เหมอนกน แมตางคนอาจจะมความเหนทแตกตางกน แตกยอมรบในคณคาของกนและกน ยคทม

การหารอแลกเปลยนความคดเหน โดยนาจดรวมทเหมอนกนมาเสรมสราง อนกอใหเกดความ

รวมมอรวมใจกนพฒนาใหกาวหนาตอไป และมองจดตางไมเหมอนกนดวยการยอมรบในคณคา

บนความหลากหลาย โดยมไดยดตดอยแตกบขอบญญตในคมภรหนงคมภรใด หรอในศาสนาหนง

ศาสนาใด หากแตเปนการยอนอานหรอทบทวนมาตรการหรอหลกการทไดเคยมการอธบายไว

แลวนามาวเคราะห ประเมนคา ดวาอะไรทยงดอย มคณคาอยรอฟนนามาใชแบบผสมผสานกน

ทฤษฎตนไมจรยธรรมสาหรบคนไทย๑๑

เปนทฤษฎทางจตวทยาทฤษฎแรกของ

นกศกษาไทยทสรางขน บคคลผรวบรวมเขยนเปนทฤษฎ คอ ศาสตราจารย ดร.ดวงเดอน พนธมนาวน กรอบแนวคดทเปนจดเดนของทฤษฎนมความวา ลกษณะพนฐานและองคประกอบทางจตใจซงจะนาไปสพฤตกรรมทพงปรารถนา เพอสงเสรมใหบคคลเปนคนดและ คนเกง ซงไดทาการศกษาวจยถงสาเหตพฤตกรรมของคนดและคนเกง โดยไดทาการประมวลผลการวจยท

เกยวของกบการศกษา สาเหตของพฤตกรรมตาง ๆ ของคนไทยทงเดกและผใหญ อายตงแต ๖ –

๖๐ ป วา พฤตกรรมเหลานนมสาเหตทางจตใจอะไรบาง และไดนามาประยกตเปนทฤษฎตนไม

จรยธรรมสาหรบคนไทยขน โดยแบงตนไมจรยธรรม ออกเปน ๓ สวน ดงน สวนทหนง ไดแก ดอกและผลไมบนตน ทแสดงถงพฤตกรรมการทาดละเวนชวและ

พฤตกรรมการทางานอยางขยนขนแขงเพอสวนรวม ซงลวนแตเปนพฤตกรรมของพลเมองด

พฤตกรรมทเออเฟอตอการพฒนาประเทศ สวนทสอง ไดแก สวนลาตนของตนไม แสดงถงพฤตกรรมการทางานอาชพอยาง

ขยนขนแขง ซงประกอบดวยจตลกษณะ ๕ ดาน คอ ๑. เหตผลเชงจรยธรรม ๒. มงอนาคตและการควบคมตนเอง ๓. ความเชออานาจในตน ๔. แรงจงใจใฝสมฤทธ ๕. ทศนคต คณธรรม และคานยม

สวนทสาม ไดแก รากของตนไม ทแสดงถงพฤตกรรมการทางานอาชพอยางขยน

ขนแขงซงประกอบดวยจตลกษณะ ๓ ดาน คอ ๑. สตปญญา ๒. ประสบการณทางสงคม ๓. สขภาพจต จตลกษณะทงสามน อาจใชเปนสาเหตของการพฒนาจตลกษณะ ๕ ประการ ทลาตนของตนไมกได กลาวคอ บคคลจะตองมลกษณะพนฐานทางจตใจ ๓ ดาน ในปรมาณทสงพอเหมาะ

๑๑

ศาสตราจารย ดร.ดวงเดอน พนธมนาวน. ทฤษฎตนไมจรยธรรม : การวจยและการพฒนาบคคล,

สานกพมพบณฑตพฒนบรหารศาสตร, สถาบน. พมพลกษณ : กรงเทพมหานคร, ๒๕๔๓, พมพครงท ๓.

๑๑

กบอาย จงจะเปนผทมความพรอมทจะพฒนาจตลกษณะทง ๕ ประการ ทลาตนของตนไม โดยท

จตลกษณะทงหาน จะพฒนาไปเองโดยอตโนมต ถาบคคลทมความพรอมทางจตใจ ๓ ดาน

ดงกลาวและอยในสภาพแวดลอมทางบาน ทางโรงเรยน และสงคมทเหมาะสม นอกจากนน บคคล

ยงมความพรอมทจะรบการพฒนาจตลกษณะบางประการใน ๕ ดานน โดยวธการอนๆ ดวย ฉะนน

จตลกษณะพนฐาน ๓ ประการ จงเปนสาเหตของพฤตกรรมของคนดและของคนเกงนนเอง

นอกจากน จตลกษณะพนฐาน ๓ ประการ ทรากน อาจเปนสาเหตรวมกบจตลกษณะ ๕ ประการ ทลาตน ทฤษฎตนไมจรยธรรมน เกดจากผลการวจยพฤตกรรมและจตลกษณะของคนไทย

โดยเมอสรางขนแลวทฤษฎนกไดชแนวทางการตงสมมตฐานการวจยเพอหาหลกฐานใหมๆ มา

เพอเตมในทฤษฎนอก เชน การวจยทเกยวกบจตลกษณะพนฐาน ๓ ประการ ทสามารถจาแนกคนเปน ๔ ประเภท เหมอนบวสเหลา กบความสามารถในการใชเหตผลเชงจรยธรรมของบคคล โดย

พบวาคนทเปนบวเหนอนาเทานน (มจตลกษณะพนฐาน ๓ ดานน ในปรมาณสงเหมาะสมกบอาย) เปนผทจะสามารถรบการพฒนาเหตผลเชงจรยธรรมไดอยางเหมาะสมกบอาย ตามทฤษฎของ

โคลเบรก ๑๒

การสอน/การปลกฝง/การพฒนา “คณธรรม/จรยธรรม” เปนความตองการทคนรนหนงจะชนาคนอกรนหนง โดยผสอนมความเชอวาประสบการณของตนอาจสรางความเขาใจเรอง คณธรรม/จรยธรรม (หรอความด ความถกตอง ความเหมาะสม) อยางถ

องแทในระดบหนง

และตองการให เยาวชนเชอและเปน “คนด” ซงสาคญกวาและตองมากอนการเปน “คนเกง” เพอใหมจตใจทยดมนในหลกคณธรรม/จรยธรรม และทาใหมนษยมความสข ความสวย และ

ความงาม โดยทความสขนนควรเปนความสขแบบเรยบงายและยงยน

สรปไดวา ในสงคมประชาธปไตย๑๓ ลกษณะการเมองการปกครองเนนหนกในทางท

สะทอนความหวง ความปรารถนาของมวลมนษยชาต มการปกครองทรฐบาลมอานาจจากดตามกฎหมาย เนนความเสมอภาค เปนการปกครองของประชาชน โดยประชาชนและเพอประชาชน ความสงบสขและความมนคงของการดารงอยของรฐจงขนอยกบคณธรรมและจรยธรรมของคนใน

สงคม ซงตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ๑๔ไดบญญตในมาตรา ๗๗

วา “รฐตองจดใหมแผนพฒนาการเมองจดทามาตรฐานทางคณธรรม และจรยธรรมของผดารง

ตาแหนงทางการเมอง ขาราชการ และพนกงาน หรอลกจางอนของรฐ เพอปองกนการทจรตและ

ประพฤตมชอบและเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตหนาท” รฐธรรมนญฉบบนเปน

รฐธรรมนญฉบบแรกทมบทบญญตเกยวกบการสงเสรมคณธรรมและจรยธรรม นบเปนการปฏรป

๑๒

โดย แพรภทร ยอดแกว. รายละเอยดตามทไดอางถงแลวในเชงอรรถท ๖ ๑๓

โดย ขนฏฐา กาญจนรงษนนท. รายละเอยดตามทไดอางถงแลวในเชงอรรถท ๕ ๑๔

โดย ศาสตราจารย ธานนทร กรยวเชยร องคมนตร. รายละเอยดตามทไดอางถงแลวในเชงอรรถท ๑ หนา ๒ - ๓.

๑๒

และเปนการเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตหนาทราชการทนาชนชมอยางยง ซงการจดทา

มาตรฐานทางคณธรรมและจรยธรรมนนมความลกซงและละเอยดออนยงไปกวาตวบทกฎหมายท

ใชบงคบตอบคคลทกคนโดยทวไป และจากบทบญญตแหงรฐธรรมนญทกาหนดขนน นบเปน

กลไกหนงของการปรบเปลยนระบบการบรหารจดการภาครฐแนวใหม โดยการจดวางระเบยบ

พฤตกรรมของเจาหนาทในหนวยงานขนใหมทมความเปนรปธรรมชดเจนยงขน เพอเปนกรอบ

แหงความประพฤตปฏบตรวมกน การพฒนาคณธรรมและจรยธรรมทกลาวไวขางตน จงเปนธรรม

ภาระทบคคลสามารถปฏบตไดควบคกบการดาเนนชวตประจาวน แตมใชเปนการกระทาใน

ลกษณะเสรจสน ตองกระทาอยางตอเนองจนเปนนสย เพราะจตใจของมนษยเปลยนแปลงได

ตลอดเวลา เฉกเชน กระแสสงคมทเปลยนแปลงตลอดเวลา สดทายน ผเขยนไดจดทาตารางเปรยบเทยบความหมายของคาวา คณธรรม จรยธรรม

และคาอนๆทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกนในประเดนและนยตางๆใน

สงคมไทยไวทายบทความนอกดวย

๑๓

ตารางเปรยบเทยบความหมายของคาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกน ในประเดนและนยตาง ๆ ในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอน ความแตกตาง และความเกยวพนตาง ๆ

๑. คณธรรม (Virtue) - คณงามความดทเปนธรรมชาต กอใหเกดประโยชนตอตนเอง

และสงคม - สภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจ - ความดทเปนธรรมชาตทเกดในจตใจของคนทเปนคณสมบต

อนดงาม - สงทมคณคา มประโยชน เปนความดงาม เปนมโนธรรม เปน

เครองประคบประคองใจใหเกลยดความชว กลวบาป ใฝความ

ด เปนเครองกระตนผลกดนใหเกดความร สกรบผดชอบ เกด

จตสานกทดมความสงบเยนภายใน เปนสงทตองปลกฝง

โดยเฉพาะเพอใหเกดขนและเหมาะสมกบความตองการใน

สงคมไทย (อางถงระเบยบสานกนายกรฐมนตร)

๑.๑ เปนลกษณะความรสกนกคดทางจตใจ ๑.๒ คณธรรมเปนมมมองแงหนงของจรยธรรม ซงคานงถง สงทถกและผด โดยม

หลกใหญ ๓ ประการ ไดแก - ความรสกผดชอบชวดในแตละบคคล - ระบบยตธรรมซงเกยวของกบวฒนธรรม ประเพณ ทองถน ประวตศาสตร

ทางสงคม และธรรมเนยมปฏบต - สภาพคณความดหรอคณลกษณะทแสดงออกของความดทแสดงออกดวย

การปฏบตและเปนทประจกษแกคนทวไป ๑.๓ จรยธรรมทฝกฝนจนเปนนสย

๒. จรยธรรม (Ethics) - ความประพฤตทเปนธรรมชาต เกดจากคณธรรมในตวเอง

ซงสรปไดวา คอ ขอควรประพฤตปฏบต หรอกรยาทควร

ประพฤตทสอดคลองกบหลกธรรมชาต หรอความถกตองดงาม - การกระทาทงทางกาย,วาจา,ใจ อนเปนพฤตกรรมทคนดควรกระทาอยเสมอ ๆ

- สงทมอยแลวในตวมนษย โดยธรรมชาต ซงจะตองพฒนาขน

โดยอาศยกฎเกณฑความประพฤตทมนษยควรประพฤตทได

๒.๑ เปนลกษณะการแสดงออกของรางกาย ทางการประพฤตปฏบต ซงสะทอน

คณธรรมภายในใหเหนเปนรปธรรม

๒.๒ จรยธรรมมาจากคณธรรมในตวเองของแตละบคคล ๒.๓ ผทมจรยธรรม คอ ผทเลอกจะแสดงออกทางกายทถกตองและเหมาะสมกบแต

ละสถานการณ ๒.๔ องคประกอบของจรยธรรม ไดแก ความประพฤต การสะทอนความนกคดและ

จตสานก การเกดการกระทาดไมมงใหเกดผลราย และการสรางผลดแกตนเองและ

ผอน

๑๔

ตารางเปรยบเทยบความหมายของคาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกน ในประเดนและนยตาง ๆ ในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอน ความแตกตาง และความเกยวพนตาง ๆ

จากหลกการทางศลธรรม หลกปรชญา วฒนธรรม กฎหมาย

หรอจารตประเพณ เพอประโยชนสขแกตนเองและสงคม นอกจากน จรยธรรมยงใชเปนแนวทางประกอบการตดสนใจ

เลอกความประพฤต/การกระทาทถกตองเหมาะสมในแตละ

สถานการณดวย ซงเมอสงคมสลบซบซอนขนมการแบงหนาทกนออกเปนหนาทตาง ๆ จงมขอกาหนดทเรยกวา “จรรยาวชาชพ” (Codes of Conduct) ขน เพอใชเปนหลกปฏบตของ

คนในอาชพนน ๆ - กรอบหรอแนวทางอนดงามทพงปฏบต ซงกาหนดไวสาหรบ

สงคม เพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยงดงาม ความสงบ

รมเยนเปนสข ความรกสามคค ความอบอน มนคงและ

ปลอดภ ย ใ น ก า ร ด า ร ง ช ว ต ( อ า ง ถ ง ร ะ เ บ ย น ส า น ก

นายกรฐมนตร)

๒.๕ ความหมายของคาอนทใกลเคยงเกยวของดวย คอ จรยศาสตร, จรยศกษา และศลธรรม โดย“จรยศาสตร” หมายถง วชาทมเนอหาเรองความประพฤต หรอสงทความประพฤต จงมเนอหาทพาดพงเกยวของกบจรยธรรมและศลธรรมดวย และจะ

เนนทอดมคต สวน“จรยศกษา” หมายถง การเลาเรยนฝกอบรมเรองความประพฤตเพอประพฤตปฏบตตนใหอยในแนวทางของศลธรรม และวฒนธรรม ตลอดจน

ระเบยบกฎหมายของบานเมองแหงชมชนและประเทศนนๆ และจะเนนทการเลา

เรยน กระบวนการเรยนรและ “ศลธรรม” หมายถง กฎ ขอบงคบ ระเบยบ ตลอดจน

หลกปฏบตทางศาสนาทบคคลพงปฏบต เพอพฒนาคณภาพชวตใหประกอบดวย

คณธรรม ทงน ความเปนคนดมศลธรรมกเปนอดมการณ อดมคตของชวต และเปน

สงททกคนควรศกษาเลาเรยนใหเกดผลแกชวตอยางจรงจง ๒.๖ จรยธรรมจะมความหมายกวางกวาศลธรรม เพราะศลธรรมเปนหลกคาสอนทาง

ศาสนาทวาดวยความประพฤตปฏบตชอบ แตจรยธรรม หมายถง หลกแหงความ

ประพฤตปฏบตชอบ อนวางรากฐานอยบนหลกคาสอนของศาสนา ปรชญาและ

ขนบธรรมเนยมประเพณ ๒.๗ จรยธรรมมใชกฎหมาย ทงน เพราะกฎหมายเปนสงบงคบใหคนทาตาม และม

บทลงโทษสาหรบผฝาฝน ดงนน สาเหตทคนเคารพเชอฟงกฎหมายเพราะกลวถก

ลงโทษ ในขณะทจรยธรรมไมมบทลงโทษ ดงนนคนจงมจรยธรรมเพราะมแรงจงใจ

แตอยางไรกตาม กฎหมายกมสวนเกยวของกบจรยธรรมในฐานะเปนแรงหนนจาก

๑๕

ตารางเปรยบเทยบความหมายของคาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกน ในประเดนและนยตาง ๆ ในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอน ความแตกตาง และความเกยวพนตาง ๆ

ภายนอกเพอใหคนมจรยธรรม

๓. จรรยาบรรณ / จรรยา

วชาชพ (Professional Ethics / Codes of Conduct)

- ประมวลกฎเกณฑความประพฤต/มารยาททผประกอบอาชพ

การงานแตละอยางกาหนดขน เพอรกษาและสงเสรมเกยรตคณ

ชอเสยง ฐานะของสมาชก และประพฤตปฏบตรวมกน ยอมรบ

วาอะไรควรทา อะไรไมควรทา อาจเขยนเปนลายลกษณอกษร หรอไมกได ตลอดจนเปนหลกความประพฤตทเปนเครองยด

เหนยวจตใจใหมคณธรรมและจรยธรรมของบคคลในแตละ

กลมวชาชพ เชน จรรยาบรรณของแพทย กคอ ประมวลความ

ประพฤตทวงการแพทยกาหนดขน เพอเปนแนวทางสาหรบผ

เปนแพทยยดถอปฏบต - จรยธรรมในทางวชาชพเปนขอประพฤตปฏบตสาหรบกลม

วชาชพ

- จรยธรรมของกลมชนผรวมอาชพ รวมอดมการณ เปนหลกประพฤต หลกจรยธรรม มารยาท ททกคนเชอวาเปนสงท

ถกตองดงาม ควรจะรวมกนรกษาไว เพอดารงเกยรตและ

ศรทธาจากประชาชน ละเมยดละไมกวากฎระเบยบ ลกซงกวา

วนย สงคาเทยบเทาอดมการณ สรปไดวา จรรยาบรรณจงเปนหลกความประพฤต เปน

๓.๑ คณธรรมและจรยธรรมของบคคลในคณะ/กลมวชาชพนน ๆ เปนองคประกอบ

ทสาคญของจรรยาบรรณ/จรรยาวชาชพ ๓.๒ ผทมจรยธรรม หรอผทมความประพฤต/มารยาททถกตองดงาม กคอ ผทม

จรรยาบรรณ/จรรยาวชาชพ ๓.๓ จรรยาวชาชพใชกบผประกอบวชาชพ ๓.๔ จรรยาวชาชพ มจดประสงคเพอธารงเกยรตและศกดศรของผประกอบวชาชพ และเพอใหเกดผลสมฤทธตอภารกจในการประกอบวชาชพนน ๓.๕ จรรยาวชาชพบงคบในระดบ “พง” ซงผประกอบวชาชพจะตองมจตสานกในความเปนผประกอบวชาชพนน เปนการบงคบทงทาง “จตใจ” และ “การกระทา” ๓.๖ การพจารณาวนจฉยวาทาผดหรอไม จรรยาวชาชพถอ “จตสานก” เปนหลก ๓.๗ ผกระทาผดจรรยาบรรณ ยอมรอยแกใจวาไดกระทาผดหรอไม จงยอมมความ

ละอายเมอคดจะหลบเลยง อกทง สงคมจะเปนผรวมวนจฉยวาทาผดหรอไม โดย

พจารณาจากพฤตกรรมไมตองอาศยพยานหลกฐานประกอบ

๑๖

ตารางเปรยบเทยบความหมายของคาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกน ในประเดนและนยตาง ๆ ในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอน ความแตกตาง และความเกยวพนตาง ๆ

เครองยดเหนยวจตใจใหมคณธรรมและจรยธรรมของบคคลใน

แตละกลมวชาชพซงเรยกวา จรรยาบรรณแหงวชาชพ

(Professional code of ethics) เมอประพฤตแลวจะชวยรกษาและสงเสรมเกยรตคณ ชอเสยง ทงของวชาชพและฐานะของสมาชก

ทาใหไดรบความเชอถอจากสงคม

๔. ศลธรรม (Moral) กฎ ขอบงคบ ระเบยบ ตลอดจนหลกปฏบตทางศาสนาทบคคล

พงปฏบต เพอพฒนาคณภาพชวตใหประกอบดวยคณธรรม

หลกความประพฤตทดทชอบสาหรบบคคลพงปฏบต หรอ

ธรรมในระดบศล หรอกรอบปฏบตทด เกยวกบความร สก

รบผดชอบ เกยวกบจตใจ

๔.๑ หลกปฏบต/หลกความประพฤตทด ซงเปนสวนหนงของผมจรยธรรม ๔.๒ คนทมศลธรรม จะเหนไดชดเจน คอ ความหมายในแงปฏบต และผลของการ

ปฏบต

๕. มโนธรรม (Conscience) ความร สกผดชอบชวด ความร สกวาอะไรควรทาไมควรทา

นกจรยศาสตรเชอวามนษยทกคนมมโนธรรม เนองจากบางขณะเราจะเกดความร สกขดแยงในใจระหวางความร สก

ตองการสงหนง และร วาควรทาอกสงหนง เชน ตองการไปด

ภาพยนตกบเพอน แตกร วาควรอยเปนเพอนคณแมซงไมคอยสบาย

๕.๑ ความรสกผดชอบชวด ซงเปนสวนหนงของผมคณธรรม

๖. มาตรฐานทางคณธรรม

และจรยธรรม (Virtue - สงทตองถอเอาเปนหลกเทยบทางสภาพคณงามความดทงท

อยภายในจตใจ และทแสดงออกทางกรยาทควรประพฤต

- คณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณ เปนเรองเดยวกน เพราะหมายถง การนา

จรยธรรมหรอความประพฤตทเหมาะสมสาหรบบคคลทอยในอาชพใดอาชพหนง/

๑๗

ตารางเปรยบเทยบความหมายของคาวา “คณธรรม” และ “จรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ ทมความหมายและลกษณะทคลายคลงกน ในประเดนและนยตาง ๆ ในสงคมไทย

ความหมาย ประเดนเกยวกบความเหมอน ความแตกตาง และความเกยวพนตาง ๆ

and Ethical Standard) ปฏบตทคนในสงคม องคการ หรอสวนราชการไดยอมรบนบ

ถอกนมา หรอไดกาหนดรวมกนขนมาใหม และประพฤต

ปฏบตรวมกน ยอมรบรวมกนวา ขอประพฤตอะไรเปนสงด,

อะไรเปนสงชว, อะไรถก, อะไรผด, อะไรควรทา และอะไรไม

ควรทา

หม/คณะ(องคกร) มาประมวลเขาไวดวยกน เพอใหบคคลในกลมอาชพ/หม/คณะ

(องคกร) เดยวกนไดปฏบตตาม เพอเปนการสรางพฤตกรรมทพงประสงคสาหรบ

ผทอยในกลมอาชพ/หม/คณะ (องคกร) นนๆ - เปนเรองเดยวกนกบจรรยาบรรณ

๗. ระเบยบวนย

(Discipline) กฎขอบงคบททกคนตองปฏบตใหถกตอง ๗.๑ วนยใชกบผทางานทวๆไป

๗.๒ วนยมจดประสงคเพยงเพอใหเกดผลสมฤทธตอภารกจของงานททานน โดยไมไดมงโดยตรงถงการธารงเกยรตและศกดศรของผทางาน ๗.๓ วนยบงคบในระดบ “ตอง” ซงเปนการบงคบ “การกระทา” ไมไดบงคบ “จตใจ” ๗.๔ การพจารณาวนจฉยวาทาผดหรอไม วนยถอ “การกระทา” เปนหลก ๗.๕ วนยพจารณาความผดจากการกระทา ซงตองอาศยพยานหลกฐานประกอบ จงอาจจะมชองโหวใหหลบเลยงความผดได

หมายเหต : ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ไดบญญตในมาตรา ๗๗ วา “รฐตองจดใหมแผนพฒนาการเมองจดทามาตรฐานทางคณธรรม และจรยธรรมของผดารงตาแหนงทางการเมอง ขาราชการ และพนกงาน หรอลกจางอนของรฐ เพอปองกนการทจรตและประพฤตมชอบและเสรมสราง

ประสทธภาพในการปฏบตหนาท” และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๕๐ มาตรา ๒๗๙ ซงบญญตวา “มาตรฐานทางจรยธรรมของผดารงตาแหนงทางการเมอง ขาราชการ หรอเจาหนาทของรฐแตละประเภทใหเปนไปตามประมวลจรยธรรมทกาหนดขน” จากบทบญญตแหงรฐธรรมนญทกาหนดขนน

นบเปนกลไกหนงของการปรบเปลยนระบบการบรหารจดการภาครฐแนวใหม โดยการจดวางระเบยบพฤตกรรมของเจาหนาทในหนวยงานขนใหม ทมความเปน

รปธรรมชดเจนยงขน เพอเปนกรอบแหงความประพฤตปฏบตรวมกน

๑๘

คาศพทภาษาองกฤษและความหมายตามพจนานกรม ของคาวา “คณธรรมและจรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ

ลาดบ

ท คาศพท ความหมาย

คาทมความหมาย

เหมอนกน

๑ Honesty n. ความซอสตย,ความสจรต,ความจรงใจ : integrity, openness

๒ Sincerity n. ความใจจรง,ความจรงใจ,ความมใจซอ,ความแทจรง,ความไมปลอม,ความบรสทธ,ความไมมสงเจอปน.

: honesty -A. hypocrisy

๓ Integrity n. การยดถอหลกคณธรรม,ความซอสตย,ความสมบรณ,ความมนคง,ความเปนอนหนงอนเดยวกน

: honesty, wholeness

๔ Probity n. ความซอสตย,ความซอตรง,ความตรงไปตรงมา - ๕ Ethics n. จรยศาสตร,จรยธรรม,วชาศลธรรม,ธรรมะ -

๖ Moral adj.

เกยวกบศลธรรม,เกยวกบจรรยา,เกยวกบความรสกผดชอบ,บรสทธ,เกยวกบจตใจ,ขนอยกบการสงเกต. n. หลกศลธรรม,หลกธรรมจรยา คาศพทยอย: morals n. หลกความประพฤต

: ethical

Morality n. ศลธรรม,จรรยา,ความซอสตยสจรต, ความมศลธรรมจรรยา, ความมคณธรรม, หลกศลธรรม, หลกประพฤตปฏบต

: Virtue

๗ Conscience n. สตรผดรชอบ,สตสมปชญญะ,หรโอตตปปะ,ความกลวบาป

-

๘ Virtue n. คณงามความด,คณความด,ศลธรรม,ความถกตอง,ความบรสทธ,พรหมจรรย,คณสมบตทดหรอนาสรรเสรญ

: rectitude, merit, value

๙ Rectitude n. ความเทยงธรรม, ความถกตอง, ความยตธรรม, ความมศลธรรม

-

๑๐ Correctitude n. ความถกตอง, ความประพฤตทเหมาะสม : correctness

๑๑ Beneficence n. การทาความด,การกศล,คณความด,การบรจาค,สงของทบรจาค,เงนบรจาค

: virtue

๑๒ Benevolence n. ความเมตตากรณา,การกศล,กศลกรรม,ของบรจาค,เงนบรจาค

: beneficence

๑๓ Kindness n. ความกรณา,ความเมตตา,ความปราน,ความเปนมตร,ความออนโยน

: beneficence

๑๙

คาศพทภาษาองกฤษและความหมายตามพจนานกรม ของคาวา “คณธรรมและจรยธรรม” และคาอน ๆ ทเกยวของ

๑๔ Discipline n. วนย,ระเบยบวนย,การฝกฝน,การลงโทษ,สาขาวชา,ศลปปฎบต,วนยทางศาสนา vt. ฝกฝน, ทาใหมวนย, ลงโทษ, แกไข

: order

๑๕ Standard n.,

adj.

(เปน)มาตรฐาน, เกณฑ,กฎเกณฑ, ขอบงคบ,กรอบ, ขอกาหนด, อตราเปรยบเทยบ, สงทเปนมาตรฐานเปรยบเทยบ,หนวยเงนตรา,ธงราชการ,ธง,ชนปโรงเรยนประถมในองกฤษ,สงคาจนทตงตรง, เสาไฟฟา, แทนตง

เทยน standards ศลธรรมจรรยา

-

๑๖ Law n. กฎหมาย,กฎ,กฎขอบงคบ,คาสง,วชากฎหมาย,ความรทางกฎหมาย,อาชพกฎหมาย,หลกความประพฤต,กฎทางคณตศาสตร vi., vt. ดาเนนคด, ฟองรอง

-

๑๗ Code n. ประมวลกฎหมาย,หลกเกณฑ,รหส,เครองหมาย. vt. ถอดรหส,จดเปนรหส

: rules

๑๘ Conducts n. ความประพฤต, การปฎบต, การชนา. vt. นาไปซง, ชกนา. vi. นา, ชกนา, เปนคนนา

: deportment

๑๙ Deportment n. พฤตกรรม,การวางตว : demeanour ๒๐ Demeanour n. ความประพฤต,ทาทาง,การวางตว,สหนา,หนาตา -

๒๐

เอกสารอางอง

หนงสอทวไป ศาสตราจารยธานนทร กรยวเชยร. ๒๕๕๑. ปาฐกถาพเศษ เรอง จรยธรรมของผดารงตาแหนง

ทางการเมองและเจาหนาทของรฐ. กรงเทพฯ: บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด

(มหาชน) ศาสตราจารย ดร.ปรด เกษมทรพย. ๒๕๕๒. นตปรชญา. กรงเทพฯ: โครงการตาราและเอกสารประกอบคาสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร แพรภทร ยอดแกว. งานวจยเรอง พฤตกรรมทางจรยธรรมกบภาวะผนาการเปลยนแปลงของนกศกษามหาวทยาลยสยาม. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๑. ประวณ ณ นคร. คาอธบายรายมาตราพระราชบญญตขาราชการพลเรอน พ.ศ.๒๕๕๑ กรงเทพมหานคร , สวสดการสานกงาน ก.พ., ๒๕๕๑ ไสว มาลาทอง. ๒๕๔๒. คมอการศกษาจรยธรรม: กรมการศาสนา ระเบยบสานกนายกรฐมนตร วาดวยการสงเสรมคณธรรมแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ ประกาศเมอ

วนท ๑๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ (ประกาศในราชกจจานเบกขา เมอวนท ๒๕ กรกฎาคม

๒๕๕๐) สออเลกทรอนกส นวตกรอรรถวท. คณธรรมและจรยธรรมในระบอบประชาธปไตย. http://learners.in.th/blog/edu3204 math2009/314058 จรวยพร ธรณนทร. ความหมายและหลกการของคณธรรม ศลธรรม จรยธรรม จรรยาบรรณ และ

ธรรมาภบาล. http://www.charuaypontorranin.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=5375831 &Ntype=6 ขนฏฐา กาญจนรงษนนท. คณธรรมจรยธรรม. http://www.dmsc.moph.go.th/cleangov/knowledge /Ethics.stm

๒๑

คณธรรมและจรยธรรมระดบบคคลในสงคมประชาธปไตย. http://phatrsamon.spaces.live.com /blog/cns! 2F0115457EAA49BC!959.entry ภศกด กลยาณมตร. ประมวลจรยธรรมในการทางานยคโพสตโมเดรน. http://www.oknation. net/blog/pisak/ 2009/09/25/entry-7 ความหมายของคณธรรม จรยธรรม และจรรยาวชาชพ. www.thaigoodview.com/, www. charuaypontorranin.com, และ http://sw06840.blogspot.com/2009/

ความหมายของจรยธรรม. http://number1.igetweb.com/ จรยธรรมและคณธรรมในการใชคอมพวเตอร. http://sw06971.blogspot.com/2009/02/blog-post.html จรยธรรม และคณธรรม. http://www.ped.si.mahidol.ac.th/site_data/mymaindata_pedsi/999999

/file/Concentration/virtue.pdf ethics. http://www.scribblers-ink.com/professional_ethics.html พจนานกรม Longdo. http://dict.longdo.com/