มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 1514-2555

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 1514-2012

เหดสกลนางรม

PLEUROTUS MUSHROOMs

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ICS 67.080.20 ISBN XXX-XXX-XXX-X

มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 1514-2555

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 1514-2012

เหดสกลนางรม

PLEUROTUS MUSHROOMs

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ 50 ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท 0 2561 2277 โทรสาร 0 2561 3357

www.acfs.go.th

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลม 126 ตอนพเศษ 186 ง

วนท 28 ธนวาคม พทธศกราช 2555

(2)

คณะกรรมการวชาการพจารณามาตรฐานสนคาเกษตร เรอง เหด

1. คณหญงประไพศร พทกษไพรวน ประธานกรรมการ

2. นางสวลกษณ ชยชโชต กรรมการ

กรมวชาการเกษตร

3. นางอรสา ดสถาพร กรรมการ

กรมสงเสรมการเกษตร

4. นายกรกฎ ชยตรารตน กรรมการ

กรมสงเสรมสหกรณ

5. นางสาวทรรศณย ปรชญาบ ารง กรรมการ

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

6. นายอภรชต สมฤทธ กรรมการ

ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร

7. รองศาสตราจารยนวฒ เสนาะเมอง กรรมการ

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

8. รองศาสตรจารยประภาพร ตงกจโชต กรรมการ

คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

9. ผชวยศาสตราจารยทรงศกด จนทรอดม กรรมการ

สมาคมนกวจยและเพาะเหดแหงประเทศไทย

10. นายชาญยทธ ภาณทต กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการผลตกอนเพาะเหด

11. นางอจฉรา พยพพานนท กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการจดการฟารมเหด

12. นายปราโมทย ไทยทตกล กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการผลตเชอเหด

13. นางฐตรตน พวงโพธทอง กรรมการ

14. นายพฤทธพงศ ไชยเวช กรรมการ

15. นางกลศร เวยงวเศษ กรรมการและเลขานการ

ส านกก าหนดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

(3)

เหดเปนอาหารทมความปลอดภยเนองจากใชวตถอนตรายทางการเกษตรนอย และมคณคาทางโภชนาการสง

ท าใหเปนทนยมบรโภคกนทวไป ประเทศไทยมศกยภาพในการผลตเหดไดหลายชนด โดยเฉพาะเหดสกลนางรม

เชน เหดนางรม เหดนางฟา เหดเปาฮอ เปนตน การก าหนดเกณฑคณภาพตางๆ เชน คณลกษณะทวไป

การแบงชนคณภาพ การแบงขนาด การบรรจ เครองหมายรบรอง เปนตน เปนการยกระดบสนคาเหดใหเปน

ทยอมรบทงภายในประเทศและตางประเทศ ดงนนคณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตรจงเหนสมควร

ก าหนดมาตรฐานสนคาเกษตร เรอง เหดสกลนางรม เพอใหเกดการสงเสรมและยกระดบเหดสกลนางรม

ใหเปนสนคาทมมาตรฐาน คณภาพและปลอดภย

มาตรฐานสนคาเกษตรน ก าหนดขนโดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

UNECE STANDARD FFV-24. UNECE STANDARD FFV-24 concerning the marketing and

commercial quality control of CULTIVATED MUSHROOMS. United Nations, New York and Geneva

มกษ.1514-2555

1

มาตรฐานสนคาเกษตร

เหดสกลนางรม

1. ขอบขาย

มาตรฐานสนคาเกษตรน ครอบคลมเหดสกลนางรม (pleurotus mushrooms หรอ pleurotoid mushrooms)

มชอวทยาศาสตรวา Pleurotus spp. อยในวงศ Pleurotaceae ชนดทผลตเปนการคา1/ เพอน ามาจ าหนายสด

2. นยาม

ความหมายของค าทใชในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

2.1 ศตรเหด (pest) หมายถง ไวรส จลนทรย ไร แมลง และสตวอนๆ ทกอใหเกดความเสยหายแกเหด

2.2 ดอกตม (closed cap) หมายถง เหดสกลนางรมทหมวกดอกเหดงองม ขอบหมวกดอกเรยบ (ภาพท ก.5)

2.3 ดอกบาน (fully opened or flat cap) หมายถง เหดสกลนางรมทหมวกดอกเหดคลบาน ขอบหมวกดอกเปนลอนหยก (ภาพท ก.5)

2.4 ต าหน (defect) หมายถง รองรอยความผดปกตบนดอกเหด ซงมสาเหตจากศตรเหดหรอสภาพแวดลอม

ทไมเหมาะสม (ภาพท ก.6)

1/ เหดสกลนางรมทมการผลตเปนการคา มดงน เหดนางรมภฏาน (oyster mushroom-bhutan) (ภาพท ก.1) เหดนางรม

ฮงการ (oyster mushroom-hungary) (ภาพท ก.2) เหดเปาฮอ (abalone mushroom) (ภาพท ก.3) และเหดนางรมหลวง

(king oyster mushroom) (ภาพท ก.4)

มกษ.1514-2555 2

3. คณภาพ

3.1 ขอก าหนดขนตน

3.1.1 เหดสกลนางรมทกชนคณภาพตองมลกษณะดงตอไปน เวนแตจะมขอก าหนดเฉพาะของแตละชน

และเกณฑความคลาดเคลอนทยอมใหมไดตามทระบไว

(1) เปนเหดสกลนางรมแบบทงกลมหรอดอกเหดเดยว

(2) ดอกเหดมความสด

(3) ไมเนาเสยหรอเสอมคณภาพทท าใหไมเหมาะสมกบการบรโภค

(4) สะอาด ปราศจากสงแปลกปลอมทมองเหนได ยกเวนเศษวสดเพาะทตดกบฐานดอก

(5) ไมมศตรเหดทมผลกระทบตอลกษณะภายนอกของเหดสกลนางรม

(6) ไมมรองรอยความเสยหายเนองมาจากศตรเหดทมผลกระทบตอคณภาพของเหดสกลนางรมและ

การยอมรบของผบรโภค

(7) ไมมความชนทผดปกตทผวเหดสกลนางรม โดยไมรวมหยดน าทเกดหลงจากน าเหดสกลนางรมออก

จากหองเยน

(8) ไมมกลนแปลกปลอม และ/หรอ ส ผดปกตจากการเสอมสภาพ

3.1.2 เหดสกลนางรมตองมอายการเกบเกยวทเหมาะสม ขนกบพนธ ฤดกาล แหลงทปลกและความ

ตองการของตลาด เพอใหอยในสภาพทยอมรบไดเมอถงปลายทาง

3.2 ชนคณภาพ

เหดสกลนางรมตามมาตรฐานสนคาเกษตรน ม 3 ชนคณภาพ ดงน

3.2.1 ชนพเศษ (extra class)

เหดสกลนางรมในชนนตองมคณภาพดทสด อาจเปนดอกเหดทงกลมหรอดอกเหดเดยว มลกษณะตรง

ตามพนธ เปนดอกตมและใหมดอกบานไดไมเกน 5% โดยจ านวนของดอกเหดทงหมด เนอดอกเหดหนา ไมมต าหนดานสและผวของดอกเหด

3.2.2 ชนหนง (class I)

เหดสกลนางรมในชนนตองมคณภาพด อาจเปนดอกเหดทงกลมหรอดอกเหดเดยว มลกษณะตรงตามพนธ

เปนดอกตมและใหมดอกบานไดไมเกน 15% โดยจ านวนของดอกเหดทงหมด ดอกเหดอาจมต าหนท

สามารถมองเหนไดดานรปทรง ส และผวของดอกไมเกน 5% ของจ านวนดอกเหดทงหมด โดยต าหนดงกลาว

ตองไมมผลกระทบตอลกษณะภายนอกของดอกเหด คณภาพของดอกเหด คณภาพระหวางการเกบรกษา

และการจดเรยงเสนอในภาชนะบรรจ

มกษ.1514-2555 3

3.2.3 ชนสอง (class II)

เหดสกลนางรมในชนนรวมเหดสกลนางรมทมคณภาพไมเขาชนคณภาพทสงกวา แตมคณภาพตาม

ขอก าหนดขนต าทก าหนดในขอ 3.1 อาจเปนดอกเหดทงกลมหรอดอกเหดเดยว เปนดอกตมและใหมดอกบาน

ไดไมเกน 20% โดยจ านวนของดอกเหดทงหมด ดอกเหดอาจมต าหนทสามารถมองเหนไดดานรปทรง ส

และผวของดอกไมเกน 10% ของจ านวนดอกเหดทงหมด โดยต าหนดงกลาวตองไมมผลกระทบตอ

ลกษณะภายนอกของดอกเหด คณภาพของดอกเหด คณภาพระหวางการเกบรกษา และการจดเรยงเสนอ

ในภาชนะบรรจ

4. ขนาด

ขนาดของเหดสกลนางรมพจารณาเฉพาะดอกเหดเดยวเทานน โดยวดจากเสนผานศนยกลาง ณ สวนท

กวางทสดของดอกเหด ดงน

ตารางท 1 ขนาดของเหดสกลนางรม2/

รหสขนาด เสนผานศนยกลาง

(เซนตเมตร)

1 > 7.0

2 3.6 ถง 7.0

3 < 3.6

หมายเหต

การแบงชนคณภาพและขนาดในมาตรฐานน ใชในการพจารณาทางการคาโดยน าขอก าหนดการแบงชน

คณภาพไปใชรวมกบขอก าหนดเรองขนาด เพอก าหนดเปนชนทางการคา ซงคคาอาจมการเรยกชอชนทาง

การคาทแตกตางกน ขนกบความตองการของคคาหรอตามขอจ ากดทมเนองมาจากฤดกาล

2/ ขอมลจากผลการศกษาโครงการศกษาดชนชวดคณลกษณะส าคญทใชเปนเกณฑในการบงชคณภาพ การแบงชนคณภาพ

และการก าหนดรหสขนาดของเหด ของส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต ซงไดรบความรวมมอการ

ด าเนนงานจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

มกษ.1514-2555 4

5. เกณฑความคลาดเคลอน

เกณฑความคลาดเคลอนเรองคณภาพและขนาดทยอมใหมไดในแตละภาชนะบรรจ ส าหรบเหดสกลนางรม

ทไมเปนไปตามทระบไว ดงน

5.1 เกณฑความคลาดเคลอนเรองคณภาพ

5.1.1 ชนพเศษ (extra class)

ไมเกน 5% โดยจ านวนหรอน าหนกของเหดสกลนางรมทมคณภาพไมเปนไปตามขอก าหนดของชนพเศษ

(ขอ 3.2.1) แตเปนไปตามคณภาพของชนหนง (ขอ 3.2.2) หรอคณภาพยงอยในเกณฑความคลาดเคลอน

ของคณภาพชนหนง (ขอ 5.1.2)

5.1.2 ชนหนง (class I)

ไมเกน 10% โดยจ านวนหรอน าหนกของเหดสกลนางรมทมคณภาพไมเปนไปตามขอก าหนดของชนหนง

(ขอ 3.2.2) แตเปนไปตามคณภาพของชนสอง (ขอ 3.2.3) หรอคณภาพยงอยในเกณฑความคลาดเคลอน

ของคณภาพชนสอง (ขอ 5.1.3)

5.1.3 ชนสอง (class II)

ไมเกน 10% โดยจ านวนหรอน าหนกของเหดสกลนางรมทมคณภาพไมเปนไปตามขอก าหนดของชนสอง

(ขอ 3.2.3) หรอไมไดขอก าหนดขนต า (ขอ 3.1) แตตองไมมดอกเหดทไมเหมาะสมตอการบรโภค

5.2 เกณฑความคลาดเคลอนเรองขนาด

ยอมใหมเหดสกลนางรมทขนาดใหญหรอเลกกวาขนาดทระบถดไปหนงรหสขนาดปนมาไดไมเกน 10%

โดยจ านวนหรอน าหนกของเหดสกลนางรม

6. การบรรจ

6.1 เหดสกลนางรมทบรรจในแตละภาชนะบรรจ ตองมความสม าเสมอทงในเรองของชนด คณภาพ ขนาด

และส สวนของเหดสกลนางรมทมองเหนไดจากภายนอกภาชนะบรรจตองเปนตวแทนของผลตผลทงหมด

6.2 ตองบรรจเหดสกลนางรมในลกษณะทสามารถปองกนความเสยหายทมผลกระทบตอคณภาพของเหด

สกลนางรมได วสดทใชภายในภาชนะบรรจตองใหม สะอาดและมคณภาพ ถามการใชวสดโดยเฉพาะ

กระดาษหรอตราประทบทเกยวกบขอมลทางการคาตองใชหมกพมพหรอกาวทไมเปนพษ

6.3 ภาชนะบรรจตองมคณภาพ ถกสขลกษณะ ไมมกลนและสงแปลกปลอม มคณสมบตทนทานตอการขนสง

และรกษาคณภาพของเหดสกลนางรมไดเมอถงปลายทาง

มกษ.1514-2555 5

7. เครองหมายและฉลาก

7.1 ผลตผลทจ าหนายโดยตรงตอผบรโภค

ตองมขอความแสดงรายละเอยดทภาชนะบรรจ สงหอหม สงผกมด ปายสนคาหรอเหดสกลนางรมโดยตอง

มองเหนไดงาย ชดเจน ไมเปนเทจ หรอหลอกลวงดงตอไปน

(1) ชอผลตผล

ใหระบขอความวา “เหดนางรมภฏาน” หรอ “เหดนางรมฮงการ” หรอ “เหดเปาฮอ” หรอ “เหดนางรมหลวง” ตามชนดเหดในภาชนะบรรจ หากมเหดมากกวา 1 ชนด ใหระบชอแตละชนดใหครบถวน หรอใชขอความวา

“เหดสกลนางรมรวม”

(2) ชนคณภาพ

(3) รหสขนาด/ขนาด (ถาม)

(4) น าหนกสทธ และวน/เดอน/ป ทบรรจ

(5) ขอมลผผลต และ/หรอ ผจ าหนาย

ใหระบชอและทตงของสถานทผลต หรอแบงบรรจ หรอจดจ าหนาย ทงนอาจแสดงชอและทตงส านกงานใหญ

ของผผลตหรอแบงบรรจกได กรณทน าเขาใหระบชอและทตงของผน าเขา

(6) ขอมลแหลงผลต

ใหระบประเทศผผลต ยกเวนกรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศ

(7) ภาษา

กรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศตองใชขอความเปนภาษาไทยแตจะมภาษาตางประเทศดวยกได กรณท

ผลตเพอการสงออกใหแสดงขอความเปนภาษาตางประเทศได

7.2 ผลตผลทไมไดจ าหนายโดยตรงตอผบรโภค

ตองมขอความทระบในเอกสารก ากบสนคา ฉลาก หรอแสดงไวทภาชนะบรรจโดยขอความตองอานได

ชดเจน ไมหลดลอก ไมเปนเทจหรอหลอกลวง ดงตอไปน

(1) ชอผลตผล

ใหระบขอความวา “เหดนางรมภฏาน” หรอ “เหดนางรมฮงการ” หรอ “เหดเปาฮอ” หรอ “เหดนางรมหลวง” ตามชนดเหดในภาชนะบรรจ หากมเหดมากกวา 1 ชนด ใหระบชอแตละชนดใหครบถวน หรอใชขอความวา

“เหดสกลนางรมรวม”

(2) ชนคณภาพ

มกษ.1514-2555 6

(3) รหสขนาด/ขนาด (ถาม)

(4) น าหนกสทธ และวน/เดอน/ป ทบรรจ

(5) ขอมลผผลต และ/หรอ ผจ าหนาย

ใหระบชอและทตงของสถานทผลต หรอแบงบรรจ หรอจดจ าหนาย และหมายเลขรหสขนาดสนคา (ถาม)

ทงนอาจแสดงชอและทตงส านกงานใหญของผผลต หรอแบงบรรจกได กรณทน าเขาใหระบชอและทตง

ของผน าเขา

(6) ขอมลแหลงผลต

ใหระบประเทศผผลต ยกเวนกรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศ

(7) ภาษา

กรณทผลตเพอจ าหนายในประเทศตองใชขอความเปนภาษาไทยแตจะมภาษาตางประเทศดวยกได กรณท

ผลตเพอการสงออกใหแสดงขอความเปนภาษาตางประเทศได

7.3 เครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร

การใชเครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร ใหเปนไปตามกฎกระทรวง เรอง ก าหนดลกษณะของ

เครองหมาย การใชเครองหมาย และการแสดงเครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ.2553 และ

ประกาศส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาตทเกยวของ

8. สารปนเปอน

ชนดและปรมาณสารปนเปอนในเหดสกลนางรมใหเปนไปตามขอก าหนดในกฎหมายทเกยวของ

9. สารพษตกคาง

ชนดและปรมาณสารพษตกคางในเหดสกลนางรมใหเปนไปตามขอก าหนดในกฎหมายทเกยวของ

และ มกษ. 9002 มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสด และ มกษ. 9003

มาตรฐานสนคาเกษตร เรอง สารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสดทปนเปอนจากสาเหตทไมอาจ

หลกเลยงได

มกษ.1514-2555 7

10. สขลกษณะ

การเกบเกยว การปฏบตตอเหดสกลนางรมในขนตอนตางๆ รวมถงการเกบรกษา การบรรจ และการขนสง

ตองปฏบตอยางถกสขลกษณะ เพอปองกนการปนเปอนทจะกอใหเกดอนตรายตอผบรโภค

11. วธวเคราะหและชกตวอยาง

11.1 วธวเคราะหใหใชตามตารางท 2 ดงน

ตารางท 2 วธวเคราะห

ขอก าหนด วธวเคราะห หลกการ

1. คณภาพตามขอก าหนดขนตน

(ขอ 3.1.1) ตรวจพนจ -

2. ความผดปกตดานรปทรงและส

(ขอ 3.2) ตรวจพนจ -

3. ต าหนทผว (ขอ 3.2) ตรวจพนจ -

4. ขนาด (ขอ 4) วดความยาวเสนผานศนยกลาง

ณ สวนทกวางทสดของดอก length measurement

11.2 วธชกตวอยางใหเปนไปตามขอก าหนดในกฎหมายทเกยวของและขอก าหนดของมาตรฐานสนคาเกษตร

ทเกยวกบวธชกตวอยาง

มกษ.1514-2555 8

ภาคผนวก ก

ภาพแสดงตวอยางเหดสกลนางรม

(ขอ 1, ขอ 2.2, ขอ 2.3, ขอ 2.4 และ ขอ 4)

ภาพท ก.1 เหดนางรมภฏาน

มกษ.1514-2555 9

ภาพท ก.2 เหดนางรมฮงการ

ภาพท ก.3 เหดเปาฮอ

ภาพท ก.4 เหดนางรมหลวง

ดอกตม

ดอกบาน

มกษ.1514-2555 10

ภาพท ก.5 ดอกตมและดอกบาน

ภาพท ก.6 ตวอยางเหดสกลนางรม (เหดนางรมภฏาน) ทมต าหน (ยอมรบไมได)

ภาพท ก.7 ตวอยางแสดงรหสขนาดของเหดสกลนางรม (เหดนางรมภฏาน)

ขอบหมวกดอกหงก

ดอกผดปกต

ขอบหมวกดอกฉกขาด

เนองจากดอกบานเกน ขอบหมวกฉกขาด เนองจากการจดการ

จดการ

รหสขนาด 1

> 7.0 cm

รหสขนาด 2

3.6 ถง 7.0 cm

รหสขนาด 3

< 3.6 cm

3.2 cm. 4.6 cm. 7.4 cm.