มาตรฐานสนคาเกษตร มกษ. 2507-2556

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 2507-2013

การปฏบตทดส าหรบการผลตเชอเหด

GOOD MANUFACTURING PRACTICES

FOR MUSHROOM SPAWN

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ICS 65.020.20 ISBN XXX-XXX-XXX-X

มาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 2507-2556

THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 2507-2013

การปฏบตทดส าหรบการผลตเชอเหด

GOOD MANUFACTURING PRACTICES

FOR MUSHROOM SPAWN

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ 50 ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท 0 2561 3384 โทรสาร 0 2561 3357

www.acfs.go.th

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลม 131 ตอนพเศษ 32 ง

วนท 13 กมภาพนธ พทธศกราช 2557

(2)

คณะกรรมการวชาการพจารณามาตรฐานสนคาเกษตร เรอง เหด

1. คณหญงประไพศร พทกษไพรวน ประธานกรรมการ

2. นางสวลกษณ ชยชโชต กรรมการ

กรมวชาการเกษตร

3. นางอรสา ดสถาพร กรรมการ

กรมสงเสรมการเกษตร

4. นายกรกฎ ชยตรารตน กรรมการ

กรมสงเสรมสหกรณ

5. นางสาวทรรศณย ปรชญาบ ารง กรรมการ

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

6. นายอภรชต สมฤทธ กรรมการ

ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร

7. รองศาสตราจารยนวฒ เสนาะเมอง กรรมการ

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

8. รองศาสตราจารยประภาพร ตงกจโชต กรรมการ

คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

9. ผชวยศาสตราจารยทรงศกด จนทรอดม กรรมการ

สมาคมนกวจยและเพาะเหดแหงประเทศไทย

10. นายชาญยทธ ภาณทต กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการผลตกอนเพาะเหด

11. นางอจฉรา พยพพานนท กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการจดการฟารมเหด

12. นายปราโมทย ไทยทตกล กรรมการ

ผทรงคณวฒดานการผลตเชอเหด

13. นางฐตรตน พวงโพธทอง กรรมการ

14. นายพฤทธพงศ ไชยเวช กรรมการ

15. นางกลศร เวยงวเศษ กรรมการและเลขานการ

ส านกก าหนดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

(3)

ประเทศไทยมศกยภาพในการผลตเหดหลายชนด โดยเฉพาะเหดทเพาะในถงพลาสตก เชน เหดนางฟา

เหดนางรม และเหดเปาฮอ การควบคมการปฏบตทดในการผลตเชอเหดเพาะในถง เพอใหไดเชอเหดทม

คณภาพ ตรงตามชนด ไมมเชออนปนเปอน เหมาะส าหรบใชผลตเหดเพาะในถง เปนสวนส าคญล าดบตนใน

กระบวนการผลต ดงนน คณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตรจงเหนสมควรก าหนดมาตรฐานสนคาเกษตร

เรอง การปฏบตทดส าหรบการผลตเชอเหด เพอใหเกดการสงเสรมและยกระดบการผลตและคณภาพเหด

เพาะในถงใหเปนสนคาทมมาตรฐานครบวงจรการผลต

มาตรฐานสนคาเกษตรน ก าหนดขนโดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

มาตรฐานสนคาเกษตร. มกษ. 9023-2550. หลกเกณฑการปฏบต : หลกการทวไปเกยวกบสขลกษณะอาหาร.

กรงเทพฯ : ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

มกษ. 2507-2556

มาตรฐานสนคาเกษตร

การปฏบตทดส าหรบการผลตเชอเหด

1. ขอบขาย

มาตรฐานสนคาเกษตรน ครอบคลมขอก าหนดการปฏบตทดส าหรบการผลตเชอเหดเพอใชเพาะเหดในถง ตงแตขนตอนการเตรยมวตถดบเพอท าอาหารเลยงเชอ จนถงการบมเชอเหดและการเกบรกษา เพอใหได

เชอเหดทมคณภาพ ตรงตามชนด ไมมเชออนปนเปอน เหมาะส าหรบใชผลตเหดเพาะในถงเพอการบรโภค

2. นยาม

ความหมายของค าทใชในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

2.1 เชอเหด (mushroom spawn) หมายถง เชอเหดทเจรญเปนเสนใยบนวสดทใชเลยงเชอเหด เชน

เมลดธญพช เพอเพมปรมาณเสนใยเหด

2.2 ศตรเหด (pest) หมายถง ไวรส จลนทรย ไร แมลง และสตวอนๆ ทกอใหเกดความเสยหายแกเหด

2.3 สตวพาหะ (carrier animal) หมายถง สตวทน าศตรเหดมากอใหเกดความเสยหายแกเชอเหด เชน ไร

แมลงวน หน แมลงสาบ และแมลงหว

2.4 วตถหรอสงทเปนอนตราย (hazardous substance) หมายถง วตถหรอสงอนใด ไมวาจะเปนเคมภณฑ เชอจลนทรย สารพษจากจลนทรยทอาจท าใหเกดอนตรายแกบคคล สตว พช ทรพยสนหรอสงแวดลอม

2.5 เชอเหดบรสทธ (pure mushroom culture) หมายถง เชอเหดทเพาะเลยงในสภาพทไมมเชออนขนปน

โดยทวไปอยในสภาพของเสนใยบนอาหารวน (เชอวน)

2.6 การตอเชอ (sub culturing) หมายถง การน าเชอเหดหรอเชอเหดบรสทธมาเพมปรมาณ เพอการ

ขยายพนธ หรอเกบรกษาพนธ หรอท าใหเชอเหดมอายนอยลง (rejuvenate)

มกษ. 2507-2556

2

3. ขอก าหนด

ขอก าหนดของการปฏบตทดส าหรบการผลตเชอเหดใหเปนไปตามตารางท 1 ดงน

ตารางท 1 ขอก าหนด

รายการ ขอก าหนด

1. สถานทประกอบการ 1.1 เปนพนททสามารถบรหารจดการในการปองกนน าทวมได เชน

สรางคนกนน าและทางผนน า ปรบปรงและตกแตงสภาพล าน าดวยการ

ปรบแตงคนดนและขดลอกคคลองระบายน า

1.2 ตองอยในสภาพแวดลอมทไมเ สยงตอการปนเปอนหรอเปน

อนตรายตอเชอเหด เชน แหลงทงขยะ คอกปศสตว หากไมสามารถ

หลกเลยงไดตองมมาตรการปองกนการปนเปอนจากศตรเหดและ

สตวพาหะทอาจมผลตอคณภาพของเชอเหด

2. อาคารสถานประกอบการ

และพนทปฏบตงาน

2.1 การออกแบบภายในและการวางผงของสถานทประกอบการตอง

เอออ านวยตอการปฏบตงาน แยกพนทปฏบตงานออกจากกนอยาง

ชดเจนตามลกษณะการใชงาน เชน พนทรบ เกบ และเตรยมวตถดบ

หองถายเชอและบมเชอเหด

2.2 โครงสรางภายในและสวนประกอบ (ภาคผนวก ก)

2.2.1 โครงสรางอาคาร พน ผนง และเพดานตองกอสรางดวยวสดท

คงทน บ ารงรกษาและท าความสะอาดงาย

2.2.2 พนทรบ เกบ เตรยมวตถดบตองสรางพนใหระบายน าไดดและ

สามารถท าความสะอาดได

2.2.3 มพนทส าหรบการปฏบตงานและจดแบงพนทใชงานเปนสดสวน

สอดคลองกบขนตอนการปฏบตงาน เพอปองกนการปนเปอนทอาจมผล

ตอคณภาพของเชอเหด

3. เครองมอและอปกรณทใช

ในการผลต

3.1 มเครองมอและอปกรณทมประสทธภาพ (ภาคผนวก ข) และม

จ านวนเพยงพอตอการปฏบตงาน

3.2 มการบ ารงรกษาเพอใหมนใจวาอยในสภาพทพรอมใชงาน

มกษ. 2507 - 2556

3

รายการ ขอก าหนด

4. สงอ านวยความสะดวก 4.1 มปรมาณน าเพยงพอส าหรบการปฏบตงานอยางมประสทธภาพ

4.2 น าใชตองมาจากแหลงน าทไมอยในสภาพแวดลอมทเสยงตอ

การปนเป อนวตถหรอสงทเปนอนตราย ในกรณทมความเสยงตอ

การปนเปอนจากวตถหรอสงทเปนอนตราย ใหวเคราะหน าโดยสง

หองปฏบตการของทางราชการหรอหองปฏบตการทไดรบการรบรอง

ระบบคณภาพ เพอวเคราะหการปนเปอนวตถหรอสงทเปนอนตราย

และ/หรอจลนทรยกอโรค รวมทงเกบใบแจงผลการวเคราะหน าไวเปน

หลกฐาน

4.3 มสงอ านวยความสะดวกส าหรบการระบายน าและการก าจดของเสย

อยางเพยงพอ เชน ทอระบายน าหรอคระบายน ามตะแกรงกรองเศษ

เมลดธญพชหรอเศษขยะ และมฝาปดทอระบายน า

4.4 มสงอ านวยความสะดวกดานสขลกษณะสวนบคคล เชน อางลางมอ

อปกรณทใชลางมอ และหองสขาเพยงพอส าหรบผปฏบตงาน

4.5 มแสงสวางเพยงพอเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางเหมาะสมกบ

ลกษณะการท างาน โดยเฉพาะภายในตถายเชอเหด

4.6 มการระบายอากาศ โดยวธทสามารถปองกนการปนเปอนจากศตรเหด

และสตวพาหะได

5. การควบคมการปฏบตงาน

5.1 วตถดบ (ภาคผนวก ค)

5.1.1 ดอกเหด

5.1.1.1 ก าหนดเกณฑหรอระบขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการ

คดเลอกดอกเหดไวอยางชดเจน รวมทงตรวจสอบคณภาพของดอกเหด

เพอใหไดดอกเหดตรงตามความตองการ

5.1.1.2 ควบคมการปฏบตตอดอกเหดไมใหเกดการปนเปอนจากวสดเพาะ

ศตรเหด และสตวพาหะ รวมทงตองดแลบรเวณรบและเกบดอกเหดให

สะอาด ปองกนความชนและแสงแดดได

5.1.2 อาหารเลยงเชอ

5.1.2.1 ก าหนดเกณฑหรอระบขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการ

คดเลอกอาหารเลยงเชอไวอยางชดเจน รวมทงตรวจสอบคณภาพของ

อาหารเลยงเชอ เพอใหไดอาหารเลยงเชอตรงตามความตองการ

มกษ. 2507-2556

4

รายการ ขอก าหนด

5.1.2.2 ควบคมการปฏบตตออาหารเลยงเชอไมใหเกดการปนเปอนจาก

ศตรเหดและสตวพาหะ รวมทงตองดแลบรเวณรบและเกบอาหารเลยง

เชอใหสะอาด ปองกนความชนและแสงแดดได

5.1.2.3 มวธการเตรยมอาหารเลยงเชอทมประสทธภาพและนงฆาเชอ

อยางถกตอง โดยใชหมอนงความดนไอน าททนตอแรงดนและอณหภมสงได

5.1.2.4 เกบอาหารเลยงเชอหลงการนงฆาเชอในทสะอาดและสะดวกตอ

การใชงาน สามารถปองกนการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะได

5.1.3 วสดเลยงเชอเหด/เมลดธญพช

5.1.3.1 ก าหนดเกณฑหรอระบขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการ

คดเลอกเมลดธญพชไวอยางชดเจน รวมทงตรวจสอบคณภาพของเมลด

ธญพชกอนการรบซอ เพอใหไดเมลดธญพชตรงตามความตองการ

5.1.3.2 ควบคมการปฏบตตอเมลดธญพชไมใหเกดการปนเปอนจาก

ศตรเหดและสตวพาหะ รวมทงตองดแลบรเวณรบและเกบเมลดธญพช

ใหสะอาด ปองกนความชนและแสงแดดได

5.1.3.3 มมาตรการตรวจสอบและคดเลอกเมลดธญพชกอนน าไปใชงาน

เพอใหมคณภาพเหมาะสม เชน การแยกเมลดเสยและเมลดทถกท าลาย

จากศตรเหดและสตวพาหะออกจากเมลดด

5.1.3.4 มว ธการ เตรยมเมลดธญพชและน งฆ า เช อทถกตอง ม

ประสทธภาพ โดยใชหมอนงความดนไอน าททนตอแรงดนและอณหภมสงได

เพอใหไดเมลดธญพชทมความชนเหมาะสมกบการเจรญของเสนใยเหด

ไมมการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะ

5.2 การปฏบตงาน

5.2.1 แยกเชอเหดโดยการตดเนอเยอจากดอกเหดวางบนอาหารเลยงเชอ

โดยใชเทคนคปลอดเชอ (Aseptic technique)

5.2.2 ถายเชอเหดบรสทธลงอาหารเลยงเชอ (การตอเชอ)

ตอเชอวนสวนไมเกน 3-5 ครง ขนอยกบชนดของเหดและวธการเกบ

รกษา เพราะอาจท าใหเสนใยเหดออนแอและผลผลตทไดลดนอยลง

5.2.3 การถายเชอเหดบรสทธลงเมลดธญพช

5.2.3.1 คดเลอกเชอเหดบรสทธทมเสนใยเจรญด ไมมศตรเหดและ

สตวพาหะปนเปอน

5.2.3.2 ถายเชอเหดโดยใชเทคนคปลอดเชอ

มกษ. 2507 - 2556

5

รายการ ขอก าหนด

5.3 การจดการ

5.3.1 การบมเชอเหดและการเกบรกษา

5.3.1.1 บมเชอเหดในทซงมอณหภมเหมาะสมตอการเจรญของเสนใยเหด

แตละชนด ไมมแสงแดดสองถง สะอาด สะดวกตอการปฏบตงาน และม

มาตรการปองกนการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะ

5.3.1.2 จดเรยงเชอเหดแตละประเภทอยางเปนระเบยบ แยกเปน

หมวดหม ไมปะปนกน และมปายแสดงชนดของเชอเหดอยางชดเจน

5.3.2 ตรวจสอบการปนเปอนและคดเลอกเชอเหดทมเสนใยเจรญด

ตรงตามชนดของเหดกอนน าไปจ าหนาย เพอใหไดเชอเหดทมคณภาพ

6. การบ ารงรกษาและการสขาภบาล

6.1 การท าความสะอาดและการบ ารงรกษา

6.1.1 ท าความสะอาดอาคารสถานประกอบการ เครองมอและอปกรณ

การผลต โดยการก าจดเศษเหลอของการผลตและสงสกปรกทอาจจะ

เปนแหลงสะสมของศตรเหดและสตวพาหะอยางสม าเสมอ

6.1.2 ดแลรกษาซอมแซมอาคารสถานประกอบการ เครองมอ และ

อปกรณการผลตอยางสม าเสมอ เพอใหอยในสภาพทใชงานได

6.2 การควบคมศตรเหดและสตวพาหะ

6.2.1 มมาตรการปองกนศตรเหดและสตวพาหะไมใหปนเปอนในเชอเหด

เชน การท าความสะอาด การก าจดขยะและสงเหลอใช และการดแล

สขลกษณะสวนบคคล

6.2.2 เฝาระวงศตรเหดและสตวพาหะ โดยการตรวจสอบทอยอาศย

และรองรอยการเขาท าลายอยางสม าเสมอ

6.3 การจดการของเสย

6.3.1 ตรวจสอบและคดแยกเชอเหดทเกดการปนเปอนในขนตอนการ

ปฏบตงานตางๆ ออกมาก าจดภายนอกสถานประกอบการดวยวธท

เหมาะสม เชน เผา ฝง และท าปยอนทรย เพอปองกนไมให เกดการ

ปนเปอนสเชอเหดทมคณภาพ

6.3.2 มวธการขนยายและก าจดของเสยและขยะออกนอกสถานท

ประกอบการอยางถกสขลกษณะ

มกษ. 2507-2556

6

รายการ ขอก าหนด

7. สขลกษณะสวนบคคล

7.1 ผปฏบตงานรกษาความสะอาดสวนบคคลอยางสม าเสมอ เพอ

ปองกนไมใหเกดการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะ เชน ท าความ

สะอาดมอกอนและหลงการปฏบตงาน และไมสวมเครองประดบระหวาง

การปฏบตงานในหองถายเชอเหด

7.2 มมาตรการปองกนการปนเปอนขามจากผปฏบตงานในขนตอน

ตางๆ 7.3 ผเยยมชมตองปฏบตตามขอก าหนดสขลกษณะสวนบคคล

8. การฝกอบรม ฝกอบรมผปฏบตงานเกยวกบขนตอนการปฏบตงาน การบ ารงรกษา

และการสขาภบาลอยางนอยปละ 1 ครง

9. การบนทกขอมล 9.1 เอกสารและบนทกขอมล ดงน

9.1.1 กรณทน าใชมความเสยง มบนทกขอมลผลการตรวจสอบการ

ปนเปอนจากวตถหรอสงทเปนอนตรายในน าใช (ขอก าหนดขอ 4.2)

9.1.2 มบนทกรายละเอยดเกยวกบการรบดอกเหด เกณฑหรอ

ขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการคดเลอกดอกเหด ลกษณะของ

ดอกเหดทน ามาท าพนธ วนทรบและวนทน าดอกเหดไปใชผลตเชอเหด

(ขอก าหนดขอ 5.1.1)

9.1.3 มบนทกรายละเอยดเกยวกบการรบอาหารเลยงเชอ เกณฑหรอ

ขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการคดเลอกอาหารเลยงเชอ

ลกษณะของอาหารเลยงเชอทใช วนทรบและวนทน าอาหารเลยงเชอไป

ใชผลตเชอเหด (ขอก าหนดขอ 5.1.2)

9.1.4 มบนทกรายละเอยดเกยวกบการรบเมลดธญพช เกณฑหรอ

ขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการคดเลอกเมลดธญพช ลกษณะ

ของเมลดธญพชทด วนทรบและวนทน าเมลดธญพชไปใชผลตเชอเหด

(ขอก าหนดขอ 5.1.3)

9.1.5 มบนทกรายละเอยดเกยวกบขนตอนการปฏบตงาน โดยระบวนท

แยกเชอเหดโดยการตดเนอเยอจากดอกเหดลงในอาหารเลยงเชอ วนท

และรหสรน (ครง) ของการตอเชอ วนทถายเชอเหดบรสทธลงเมลด

ธญพช วนทบมเชอเหด และวนทเกบรกษาเชอเหด (ขอก าหนดขอ

5.2.1 ขอ 5.2.2 ขอ 5.2.3 และขอ 5.3.1)

มกษ. 2507 - 2556

7

รายการ ขอก าหนด

9.1.6 มบนทกรายละเอยดเกยวกบการควบคมศตรเหดและสตวพาหะ

มาตรการปองกนการปนเปอน และการเฝาระวง (ขอก าหนดขอ 6.2)

9.1.7 มบนทกขอมลเกยวกบประวตการฝกอบรม ขนตอนการปฏบตงาน

การบ ารงรกษา และการสขาภบาลของผปฏบตงาน (ขอก าหนดขอ 8)

9.2 การตามสอบและการทบทวนวธปฏบต

9.2.1 เชอเหดทอยระหวางการบมและการเกบรกษาตองมการระบชนด

ของเชอเหด ใหสามารถตรวจสอบทมาของผลตผลได รวมทงขอมลการ

จ าหนายเชอเหด ปรมาณเชอเหดทผลตไดในแตละครง และขอมลผรบ

ซอเชอเหด หรอแหลงทน าเชอเหดไปจ าหนาย

9.2.2 เกบรกษาบนทกขอมลการปฏบตงานและเอกสารส าคญท

เกยวของกบการปฏบตงานไวอยางนอย 1 ป ของการผลตตดตอกน

เพอใหสามารถตามสอบและเรยกคนสนคาเมอเกดปญหาได

มกษ. 2507-2556

8

ภาคผนวก ก

โครงสรางภายในและสวนประกอบ

ของอาคารสถานประกอบการ และพนทปฏบตงาน

(ขอ 2.2)

ขอแนะน าส าหรบโครงสรางภายในและสวนประกอบ มลกษณะดงน

ก.1 พน ผนง และฝากนมผวหนาเรยบ ท าจากวสดกนน า และฝากนมความสงพอเหมาะตอการปฏบตงาน

ก.2 เพดานและอปกรณทยดตดอยดานบนออกแบบใหอยในสภาพทชวยลดการสะสมสงสกปรกและการ

ควบแนนของไอน า และการหลดกระจายของชนสวน

ก.3 หนาตางท าความสะอาดไดงาย ออกแบบใหลดการสะสมสงสกปรก และถาจ าเปนควรตดมงลวดท

สามารถถอดออกและลางท าความสะอาดไดงาย

ก.4 ประตมผวเรยบ ไมดดซบน า ท าความสะอาดไดงาย และฆาเชอปนเปอนไดถาจ าเปน

ภาพท ค.2 การตดแตงกงหมอนส าหรบแปลงปลกระดบครวเรอน

มกษ. 2507 - 2556

9

ภาคผนวก ข

เครองมอและอปกรณ

(ขอ 3.1)

รายการเครองมอและอปกรณทจ าเปนในการผลตเชอเหด

ข.1 ตถายเชอเหดเปนอปกรณทส าคญส าหรบใชปฏบตการตางๆ ดงน การแยกเชอเหดจากเนอเยอดอกเหด

ลงในอาหารเลยงเชอเหด การถายแยกเชอเหดบรสทธลงในเมลดธญพช และการตอเชอ ซงตถายเชอเหด

อาจท าดวยไมหรอโลหะทไมเปนสนม แตวสดพนผวภายในตตองไมดดซบน าหรออมความชน

ข.2 หมอนงฆาเชอ ส าหรบฆาเชอปนเปอน ควรใชหมอนงความดนไอน าทท าจากโลหะททนแรงดนไดด

และมวาลวนรภย (safety valve) ควบคมแรงดน โดยนงฆาเชอทอณหภม 121oC (องศาเซลเซยส) ทระดบ

ความดนไมต ากวา 15 ปอนดตอตารางนว

ข.3 ภาชนะบรรจ เชน ขวดแกว ขวดพลาสตก และถงพลาสตก ส าหรบเลยงเชอเหด

ข.4 เขมเขยเชอส าหรบเขยเชอเหด

ข.5 ตะเกยงแอลกอฮอล ส าหรบจดไฟเพอฆาเชอปนเปอนบนเขมเขยเชอและใบมด

ข.6 ใบมดส าหรบตดเนอเยอดอกเหด

ข.7 จกส าล กระดาษ และยางรด ส าหรบปดภาชนะบรรจ

ข.8 ภาชนะส าหรบเตรยมอาหารเลยงเชอและเมลดธญพช

ภาพท ค.2 การตดแตงกงหมอนส าหรบแปลงปลกระดบครวเรอน

มกษ. 2507-2556

10

ภาคผนวก ค

วตถดบ

(ขอ 5.1)

ขอแนะน าส าหรบการคดเลอกและเตรยมวตถดบ

ก าหนดเกณฑหรอระบขอก าหนดของคณลกษณะเฉพาะในการคดเลอกวตถดบไวอยางชดเจน

ค.1 ดอกเหด ลกษณะของดอกเหดทน ามาแยกเนอเยอ มดงน

(1) เปนดอกทเจรญเตมทแตยงไมทงสปอร

(2) สมบรณตรงตามชนดของเหด

(3) เนอดอกแนน

(4) กานดอกแขงแรง

(5) โคนดอกหนา

(6) ดอกเหดไมเปยกน า

(7) ไมมการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะ

ค.2 อาหารเลยงเชอ

ค.2.1 อาหารเลยงเชอ คอ สวนประกอบของสารอาหารทท าใหเสนใยเหดเจรญ ซงอาหารเลยงเชอโดยทวไป

ตองมคณลกษณะ ดงน

(1) มธาตอาหารและความเขมขนทเหมาะสมกบชนดของเหด

(2) มความเปนกรด-เบส (pH) เหมาะสมกบชนดของเหด

(3) ปราศจากสารพษทมผลตอการเจรญของเสนใยเหดแตละชนด

(4) ไมมการปนเปอนจากศตรเหด สตวพาหะ และเชออนๆ

ภาพท ค.2 การตดแตงกงหมอนส าหรบแปลงปลกระดบครวเรอน

มกษ. 2507 - 2556

11

ค.2.2 โดยทวไปผผลตเชอเหดทตองการแยกเชอเหดบร สทธจากเนอเยอดอกเหดจะใชวธเพาะเลยง

เนอเยอบนอาหารเลยงเชอเหดทเปนอาหารวน โดยสตรของอาหารวนทมประสทธภาพมหลายสตร แตท

นยมใชเนองจากมวธการเตรยมไมยงยาก คอ อาหารวนพดเอ (Potato Dextrose Agar; PDA) ซงม

สวนประกอบโดยทวไปดงน

(1) มนฝรงสดทไมมการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะ

(2) น าตาลเดกซโทรสหรอน าตาลกลโคส

(3) ผงวนหรอเสนวน

(4) น าสะอาด

ค.3 เมลดธญพช

เมลดธญพชชวยเพมปรมาณเชอเหดและท าใหเชอเหดอยในสภาพแขงแรง สามารถเจรญเตบโตไดในวสด

ทใชท ากอนเชอเหด

ค.3.1 ชนดของเมลดธญพชทนยมใช มดงน

(1) เมลดขาวฟาง

(2) เมลดขาวเปลอก

ค.3.2 คณลกษณะของเมลดธญพชทด มดงน

(1) เปนเมลดทสมบรณ

(2) มความชนไมเกน 15%

(3) ไมมการปนเปอนจากศตรเหดและสตวพาหะ

ค.3.3 การคดเลอกเมลดธญพช

น าเมลดธญพชมาลางท าความสะอาด คดแยกเมลดเสยและเมลดทถกท าลายจากศตรเหดและสตวพาหะ

ออกจากเมลดด

ค.3.4 การเตรยมเมลดธญพช

(1) แชน าสะอาดเพอใหเมลดธญพชออนตวลง

(2) ตมหรอนงเมลดธญพช เพอใหเมลดสกอยางสม าเสมอและปรออกประมาณ 15-20% ของจ านวน

เมลดทงหมด

มกษ. 2507-2556

12

(3) กรอกเมลดธญพชลงภาชนะบรรจประมาณ 2 ใน 3 สวน ปดจกดวยส าล หมดวยกระดาษ และใชยางรด

อกชนหนง

(4) น าภาชนะบรรจเมลดธญพชไปนงฆาเชอ โดยใชหมอนงความดนไอน า

(5) น าภาชนะบรรจเมลดธญพชมาผงใหเยนเพอเตรยมส าหรบถายเชอเหด