เครองมอเวชศาสตรครอบครว

3 เมษษยน 2561

พญ.สภาวรรณ ตนตหาชย นายแพทยช านาญการพเศษ

กลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลสตล

เนอหา

• Family life cycle

• Family genogram

• Time flow family chart • เยยมบาน >>> Trick

วงจรชวตครอบครว วงจรชวตคน ภารกจและพฤตกรรม

ระยะท 1 เรมสรางครอบครว วยผใหญตอนตน -สรางกฎระเบยบใหม -ปรบบทบาท

ระยะท 2 ครอบครวเรมมบตร (อาย 0-2 ½ ป)

วยผใหญตอนตน -ปรบตวใหเขากบสมาชกใหม -ปรบบทบาท

ระยะท 3 ครอบครวทมบตรเลก(อาย 2 ½ - 6 ป)

วยผใหญตอนตน -ปรบตวระหวางความเปนสวนตวของชวตค และความเปนครอบครวเดยวกนกบลก

ระยะท 4 ครอบครวทมบตรวยเรยน(อาย6-13 ป)

วยผใหญตอนตน -สรางกฎระเบยบใหมส าหรบบตรทโตขนและรจกสงคม แบงงานในบานใหลกรจกรบผดชอบ

ระยะท 5 ครอบครวทมบตรวยรน (อาย13-18 ป)

เรมเขาสวยกลางคน -ก าหนดขอบเขตและภาระหนาททวยรนควรมในบาน เตรยมใจกบการแยกตวของวยรน

วงจรชวตครอบครว วงจรชวตคน ภารกจและพฤตกรรม

ระยะท 6 ครอบครวทบตรแยกออกจากบานอาย > 18ป

วยกลางคน -ปรบตวกบการหมดบทบาทความรบผดชอบของพอแม ลกแยกออกจากบานไปมครอบครวใหม -พอแมพนองตนเขาสวยชรา -อาชพมนคงและประสบความส าเรจ -ปรบตวกบความสมพนธกบคครองของตนทมมายาวนานและชนชา

ระยะท 7 ครอบครวทอยในวยเกษยณ อาย 60 ป

เรมเขาวยชรา -ปรบตวกบภาวะทไมมงานท า -สรางความสมพนธและมบทบาทใหมกบลกหลานและคชวต -ปรบตวกบความเสอมโทรมตามวย

ระยะท 8 ครอบครวทอย ในวยชราอาย > 60 ป

วยชรา -ปรบตวกบความเสอมโทรมตามวย และความเจบปวย -ปรบตวกบการสญเสยความเปนตวของตนเอง -ปรบตวกบการสญเสยคชวต เพอน และสงคมทตนเองคนเคย

Mid life crisis

ขอด

• เปนโอกาสไดสรางความสมพนธกบผปวย • ทบทวนความจ าใหเขาใจขอมลครอบครวไดเรวขน • คนหาความเสยงตอการเจบปวยของสมาชกในครอบครว • เปนแนวทางชวยแนะน าการปรบเปลยนพฤตกรรม • สาธตใหเหนวาเราใหความส าคญกบชวตครอบครวผปวย และความสมพนธภายในครอบครวมความส าคญตอการดแลสขภาพสมาชก

ขอเสย

• ใชเวลานาน • ตองเลอกโอกาสใหเหมาะสม บางคนไมยนดใหผอนรบรเรองในครอบครว

• ขอมลทไดรบอาจมความคลาดเคลอน เนองจากเปนมมมองของสมาชกในครอบครวเพยงบางคน

Ref: เครองมอแพทยเวชศาสตรครอบครว ผศ.นพ.ฐานพฒน ดฐสถาพรเจรญ มหาวทยาลยขอนแกน

• ใสสญลกษณแทน index case

• ผชายต าแหนงดานซาย ผหญงดานขวา • วาดอยางนอย 3 ชวอายคน • ระบวนท/ปพ.ศ. ทแตงงานหรอหยาราง • เรยงสมาชกทเกดในครอบครวตามล าดบกอนหลงจากซายไปขวา • ใสชอและอาย/ปเกดของสมาชกทกคนในครอบครว • ใสอายและสาเหตการเสยชวต • ระบโรคหรอปญหาความเจบปวย • วงกลมลอมรอบสมาชกทอาศยอยในบานเดยวกน • ลากเสนความสมพนธภายในครอบครว

ตวอยาง

• ลากเสนตามแนวนอนแสดงระยะเวลาเปนเดอนหรอเปนป • โดย 1 เสนแสดงชวงชวตของ 1 คน แลวลากเสนขนานส าหรบสมาชกรายอนโดยระบชวงเวลาใหตรงกน

• ใสชอ และอาย (และ/หรอปเกด) ของสมาชกครอบครวแตละคนก ากบไวทางซายสดของผง

• ระบเหตการณส าคญๆหรอวกฤตการณตางๆของสมาชกครอบครวลงบนผง รวมทงเหตการณทมาพบแพทยในชวงตางๆ

T r I c k การเยยมบาน

วตถประสงคการเยยมบาน

1. เพอใหผปวยและญาตมความมนใจและสามารถพงตนเองในการดแลสขภาพทบานได

2. เพอใหญาตรวธในการอยรวมกบผปวยทบาน และรวมดแลรกษาผปวย 3. เพอใหทมสขภาพสามารถประเมนทงโรค (Disease) และความเจบปวย

(Illness) ทแทจรงของผปวยและญาตไดอยางถกตอง ครอบคลม 4. เพอท าความรจกและสานตอความสมพนธอนดกบผปวยและญาตในระยะยาว 5. เพอใหทมสขภาพสามารถประเมนภาวะความเสยงตางๆ ตอสขภาพของ

ครอบครวนนๆ และหาแนวทางทจะลดความเสยงตางๆ

จดเนนในการท างานปฐมภมดวยแนวคดเวชศาสตรครอบครว ในสวนของการเยยมบานมลกษณะพเศษ คอ

1. ไมไดไปเยยมผปวยหมดทกราย : จดล าดบความส าคญและประเภทผปวย 2. ไมไดไปตรวจประเมนสภาพบาน : ประเมนการใชชวตความเปนอยของผปวยทจะม ผลตอสขภาพ 3. ไมไดไปแจกยาหรออปกรณการแพทย แตใหใช“สทธ” การรกษาตามปกต 4. ไปเปนแขก : ผปวยเปน “เจาของ” บาน เจาของชวต และเจาของสขภาพ ทมสขภาพเปนเพยง“แขก” ในชวตของเขา ทงทบานและทรพ. 5. ไมไดไปแคเยยม “ผปวย” แตไปเยยมในฐานะ “เพอนมนษย” เพอคนหาทนมนษย เพอน ามาเปนจดแขงและจดเปลยนใหสามารถเสรมสรางการดแลสขภาพทพงพงตนเองไดตอไป

References

• คมอหมอครอบครวฉบบสมบรณ ผศ.พญ.สายพณ หตถรตน • เครองมอแพทยเวชศาสตรครอบครว ผศ.นพ.ฐานพฒน ดฐสถาพรเจรญ ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

• เอกสารการสอน “การเยยมบาน (Home visit) ในระบบบรการปฐมภม” อ.นพ.กฤษฎ ทองบรรจบ, ผศ.พญ. สายพณ หตถรตน