albertini francesco . opusculu de mirabilibus noue et veteris urbis rome (1520)

Upload: matian

Post on 06-Apr-2018

222 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    1/128

    ';

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    2/128

    e^'" f/#*-|!/V

    ttfc* ^vfls

    4 ^ .70$4

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    3/128

    l

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    4/128

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    5/128

    4trabilia IRome,^ggTT^ fiTfn rYTTfjmi^nTTTrrF>r FW J ^^M

    PRONSPORTEALTITVDI [| NISLCVMTORVM

    * Asrrrv^^crrrTOis .ii^ POKTE CRIS1ALIJ>4lATIU'tUCTE KlOR!Sry-

    ,_n_n-n_ru~i.rLrLrp^ FRDNSPOraiJALTnVDI.NISLCVKITORVM *

    >pufculitocjg^irabilibusIBoueet^eterisWrbis1Romeedittla

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    6/128

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    7/128

    TABVLACORNELII DISTICHON.Si prifcam quis fiue nouam vult ccrncrcRomam

    Is ducc rrancifcomcenia cunfta videt.InPrimoLibro.

    Dc mcenibus& ambitu Vrbis# pomcrio.Dcportfs Vrbfs. char. $DcViis&platcis. char 6DcpontibusVrbis. char. 7DcmontibuscVcollibus, char. 5>Dc aquxduSibus. char. JlDc Thcrmis. char. 13Dc Naumachfis& Cloacis. char. 14DcCirciscius. char. 15DcThcatris

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    8/128

    TASVUDc Lcgibus& tabulis Acncfs. char. 41DclaudibusnonnullorumRQ. char. 42Dc diuitiis Ro. char. 45DcTriumphononnullorum. char. 44-DcMagnitudincimpctii. char. 45DcLaude Vrbis. char. 40InTertfoLibro.DcNouaVrbcRo. char. 47Dc nonnullis ccclefiis& capcllis. char. 48Dc palatiis pontificum. char. 50Dc domibus Cardinalium. , char. 5'DeHofpitalibus. char. 52Dc bibliothccis.- . char. 53DcCaftrofanctiAngeli. char. 53DcBcluidcrc. - char. 54DePorticibus. char. 54DcViisoVPlateis. char. 54Dc Scpulchris memorandfs. char. 55Dc Valuis 6V Columnis Acnefs. char. 55DcOrVicinapccunise. char. j6DeFontibusoVPontibus. char. $6Dccloacis&purgat.Auicnis. char. 5tfDcAcdificiisablulio.ii.conftruftis. char. $6DclaudibusCiuit.Flor.&Saon. char. 57

    F I N I S

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    9/128

    EPISTQIAHVMILIS AG DEVOTVS FRANCISCVS ALBFR.

    tinus fiorctinus/vnus e capellanis RcueremCar.tit.fancixSabinx ad Iulium.iXPontificcm.Maximum.

    Onfuctudo mca in amicosBcatiflimcparcr/6Vamor fcliciflimx bonx mcmorix Galcotti Card.dcfunftt/ac plurima cius crga n:c ofticia vchcmctcr cogunt:vt tux Sancritatimcum ftudium/omncmopcrapolliccar.Idqs ncpotiSixto Car. ci*d fratri poliiceor .Quoticncumq^ iltum vidco Ga

    lcotti fcmpcr iutfa mibiimpofita cum imaginc fn mentcm fubcur.Scdca tcmporaincidcrunt:vtgratiam & auftoritatcm mcam noaudcam polliccri:nifi bac cxccptionc/quantum poflim/quantiUc^ valcam.In cxtcris vcro rcbus abfqp vlla cxpcftationc tcmpo*ris autlaboris occupatiois vc opa mca fanctitas tua vtafQuodpolliccar prxtcr mc ipfum/nibil cft. Cum cnim opufculum dc ftationibus& Rcliquiis Vrbis ad Impcratorcm diumo auxiiio a mccompofitum vidiflct prxfatus RcucrcruGalcottus/dixtr FraciOcc:Bonum opus opcratus cs.Quarc 6V mirabiliaRcmx impcrfeftafabulamcpnugis plcnano corrfgisfNon cnim datur coronaincipicntibus/fcdpcrfeucrantibus vfc^ fnfincm. Prxcor tcvt inhocmihicomplaccas Bonxinrcnttoni cuius annucns promifi,Ea diligcntia qua potui:opufculum dc mirabilibus Romx vcte*ris cmendaui:acnoux Vrbis aliud in lucctn produxi: quod qui//dcm Rcucrcn.Galcotto Vicccaccllario/ac fanfte Rom. Ecclcffe

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    10/128

    EPISTOLApreibytero Ordtim,S.P.advfn.dcdicaredcftfnaueram.Scd improba 6V acerba mors Porifexfummc i\\ tanta rerum expcctatio*nc fccilitati cius & labori meo fnuidit in mcdioitinciis curfu.Ta*mcn iicut domino placuititafaetumcft:fitnomendomini bcne*diftum:#animacius cum fanctis omnibus inpacc Chriftircquicfcit. Humilitcr prccor fanctitate tuamrvt ipfa pro eius amore paruulum munufculu in loco virtute pi cedicti Nepotis a feruulo Fracifco dc Albcrti.floren.fimul cum riusrcftamtcntione/finccracjjfidc accipcrc velit.Quod quidcm opufculum tuce fanctitati iam*diutarjqnuminidicatucftrquamamo/obfcruo/vcneror atq^colo/rcctam valitudincm pcrpetuamcg optcuQuod fiimpcti aucro/tnibilcft quodtimcam.Tua igitur fanctitas cogaudcat ac fcmpcrlxtctur dc fclicitatc^c vjetoiiaciuitatis Bono.rccupcratac

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    11/128

    EPISTOLAprxfcrtim terram flucntcm laftc 6Vmcllc/quam dcus promifit populo fuo coledam.Hcu ncphas:hcu dcciccus totfus populi Chn>ftianirfi rcmpublicam chriftianara faluam cupitis.Chriftum dili*gitcrqua mcntc/quo vultu/quibus vc oculis intucripotcftis totinfigncs prouincias acnobilcs ciuitatcs cum impcrio Conftantinopolitano quibus in locis populus Chriftianus Euangehii fan*ctum prxdicarc confucucrat/ab hoftibus fidci chriftianx nuc occupartfCaucdumcft avcro iudicc diccnte. Omnis arbor qux 116facit fruftum cxcidetur &'in igncmmittctur.Etrtcrum.Aufcrc//tur a vobis rcgnum:6V dabitur gcnti facien ti fruftum cius. Exp*gifciminipufillanimcs &noIite timcrc.domfn^.n.pugnat pro fi>dclibus. Si Saul pcrcuffit millc 6V Dauid dccc millia in figura prioris tcftamcnti.Nonnc & dominus noftcr Iefus Chriftus in vcrotcftamcnto pcrcutict& confringct capita omnium inimicorii ccclcfix fux fanftx^Ccflcnt iam ciuilia bcllaxcfTcnt iam bclla chrf

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    12/128

    PROHMIVMProemfum hufus operfs.

    Rbs Roma:qii3e caputcft aliarum cfuitatum co*ditafuit Olympiadc.vii.teftc Dionyfio.Mundfvcro.iiii.M.ccccl.Antc falutcm vcro dommi fc*rcfeptingentos. cv a Rhomo comite Acnex vela Rhoma Afcanii neptx vcl aRoma Itali filia vtclare dicamin noua Vrbcnominatameflfc dicut

    quis nonulli aRomo fratrc Rcmi:qui fuit primus rcx Romano*jrum/Romamcfle vclint:qu3E quidcm a barbaiis cxtcrifq^ gcnti>bus fxpc inccnfa fuit ac diruta. QuaproptcrbeatiiTimcpatcrmprimo libro fcribam dc mcenibus 6i portis ac pontibus oVrcgio*nibus vctcris Roinx. In fccundo vcro dc tcmplis &' magiftrati*bus& Capitolio& aliis xdificiis 6V mirabilibus cius.In tcrtio 8cvltimo concludam libro / in quo fcribam dc palatiis pontificum& Cardinalium xdibus 6V aliis xdificiis noux Vr bis : ca brcuitatc qua potcro/nonulla concftcns dc pulchris rcbus Floretinx ciuitatis nactaoccafioncpropofiti : nc apatria ipfa ingratitudinisvitio rcprcnhcndar/cum fit quod ipfi florcntini in initio ciuita*tatis prxdi&:e/ Romani pcrmultutcmpus appellatifint.Tamcninhocparcatmihi Sanftitas tua/quod fimplicitcr ftilcqj infimopotiufq mcdiocri vcl fuprcmo(vt dcccrcOfcripfcrim.Sum enimdoftis atc^indoftis dcbitor/ quos quidcmomncs dcprccor/6Vcrrorcs ipfos charitatis gratiacaftigcnt: ac deumipfum promeoient immortalem.

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    13/128

    DE MOENISBVS ET AMBITV VRBIS RO. )Dc Mceiubus &' ambitu Vi bis Ro.^w^jOENIA Magnx Vrbis Romx habucI ^runt.dcxxxiiii.Turrcs cumpinnis/&pro*9 H|PunaGU^s arc r3 dcambulatoriis vigilucp

    * rcccptaculis : nunc vcro Turrcs numcrofunt.ccclxv.Ambitu vcro Vrbis.xx. mil.pafluum cotinuiflc dicitur/tclrc Plmio & Vopifco: Fla

    ,juius vcro biftoricus fcribit. Aurclium im//^^pcratoicm ambitum Vibis ad.I.Mil.pafcfuum ampiiaflc ripafq^ Tybcris cxtruxiflc. Noftro vcro tcmpo#

    re ciim ianiculo cY Vaticanovix paiTuum milia quindccim cflfc iudicio : qux quidcm mccnia plurics diruta fuerc a barbaris: poft?eavcroa diucrfis pontificibus multis in locis mftaurata. Pog#giusnoftcr Flor. ad Nicolaum.v.Pont.dc varietatc fortunjeLib.primo fcribit.Quid iam qucrat:quod ctiam ftuporemrecenfcnti mihi aftcrt Vrbis mcenia ita multiplci clade afilicta/ita afundamcntis cruta:vt ncdum locus corum priftinus/fcd ncdum vcftigium quidcm vllum afpiciatur/onmiumvctcrum murorumfublata mcmoria.Namca qux ccmis latcritianouafunt : &poftoctmgcntcfimum annum dclctis prioribus.Primum ab Hadria

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    14/128

    DE PORTIS(tionfbns* V.C.^flluftrisniilitiscSr magiftrivtrfufcp mtfftfsadpcrpctuitatera norainis eoy fimulachra conftituft.SirailitercVdcpomcriohoc anno. M.D.ix.inlapfdeTyburtfnnupcr ofrbflb non longc a Canccllaria litcrc indicantPOMERIVM.T LCLAVDIVS DRVSILF.CAISAR. AVG. Cermankcus Pon.Max.Trib.por.VIIILimp.xvf.Cos.ini. CcnforP.P.auftis populiRomaiiffinibusPotncrfum.AMPLIA tflTTEMINA 3IT CLNonnuila in ftationum opufculo dcfpfa vrbc fcrfpff/ quse qu&dcm rcplicarc fupcrfluum vfdctur.Dc portfs vrbfs.Romulus primusromanorum rex tribus porrfs tantum cihxcratVrbcmrquis nonnulliquatuor afrirnicnt.Priraa por ta Mugonia diccbatur amugitu anitBalfurn qux 6V trigonia poftca d/fta fuft.bccundaporta Carmcntaks a Carmcnta matrc Acuandrfl qu#Scclcratapoftcavocatacftnonlongcpofitacrat a Iano.Tcrtiavcro Pandana feu Romanulavocabatur:qux 6V Iibera difta cftrquaraPompflius inftituft claufara ftarc pacis temporc/vtait Pifo in Annal.Liuius dicft fuo tcmporc.xxxvii. portas fuiflcin Vrbc.Plinius vcro dicit.xxx. Cjuis fcptcm claufas fufflc confirmet.Noftra vcroctate funt.xx.cumillis: quxin ciuftate Lconi>na compi cbenduntur.Priraa porta pricipalis triumphalfs diccbatur/ quxomnfum cratcclcbcrrimanon longe ab ccclcfla Sanfti Spirftus poflta.Sccunda portaFluracntana poftca vero FlaminiaaVia nuncvcro porta populf appcllatur.TcrtiaportaCoIlatina.-quxColIatiam Sabinorum opfdum du*ccbat : poftea vero Pinciano a Pincio fcnatorc/qux quidcmnotncnrctinct.QuartaportaQtifiinalisaQttirinali facellofeucollfna a QufsJtinali CoIlc:eadcm Acgcmcnfis difta ab Acgono montc : pofteavcro Salaria:vtnunc a S3IC dicam.Qufntaporta Numcttna a Nuracto opidopoftea Vfmfnalisaviminu multitudfnc:uitc aut appcllatur porta fanftae Agnetis+Scxta porta Exquilina poftca Tybut tfna dcindc Tbaurina a ca/pftc taurimunc vcro porta fanfti Laurcntiiextra muros dicimr,roraponius lxtus ExqufIfnam dfcit cffc nunc claufam cumpor*

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    15/128

    YRBlSRa tftafhtcra ggeve**ScprtmaportaLabicanafeuNeuia a Ncnfo nemorenuncveropoi ta maior appcllatur: fuper quam iftcrs rnukx cubitalcs appa#rent:vtdicamin aqucducribus.OctauaportaAfinaria/quis nonullidicat Cxlim6tanam6VSc#ptimiatu appcllatam fuiflc : tamcn antiquitus pcrtaCxtfmofan*crat intcr Afinariaiu 6V mctrodii / fcd in mcenium fnftattrationeclaufa rcmaTmnfic vcro porta fancti Ioanis appcllaturNona porta Gabiufa diccbatur quscuuuc cft ciaufaraurononulli Mctrodii portam appcllant.Dccima portaLatina ficut cvnitc appcllatur uon longe abccclefia fancti loannis Euageliftje ab ipfa Via.Vndccima porta Gapcua poftca vcro Appia. nunc autcm portafanfti Scbaftiani appeilatur,Duodeciina porta TrigcmmafcuHofticnfTs cffcebaturvtfron*tino piacct ; nunc vcro porta faucti Pauli appellatur.I>ccimatertiaporta Portuefis a portu Claudii Imr^dictamrfcvero porta rfpx dicitur ni qua fuut^litcrx Harcadu' # Honorflimpp dc iuftauratiouc vt fupcrius dixi.DccimaquartaportaAurclia: nuncautcmportafaneti Pancra#tudiciturDccimaquintapcrta FontinatisnontongC; a prxdicta fti vati*cano adhuc cxtat vcftigiaa fontibus dicta:vtUuiopiacct*Dccimafcxta uorta Scptintfana a Scptiratouupcratorcicruxno*iucuadhuc?etmctDccfmafcptimaportaTurtiouisdicitur a Nicofaoqumtofun*ctata uon longc a Campo fanelo;qux eV Poftcrula dicitur,Dccimaoctaua porta Pejrtuia iu moute VaticanO non longeaftabulis palatinis*Bft cvpovta lutiaapudvirictariuru : quamrjupCTtuaBcatirudofumptuofo xdiftcio cV Tibuitino lapidc fundauit exomauitcuapud nouaMcenia Beluidcrc nticupatarqiix quidcm dux por#tx:uon fcrupcr(vt aIicc)oitcudut introirum patcfacTum: fcd po*tius ad comoditatem Ponuficis cVenrfahum apcriutur.Vigcfima portaAcnxa vocatnr : nunc vcro porta caftelli fancfiAugcli diciturmon longc a mo!cHadriana:qux vltimx qufncftportac pofitae ftvnt in ciuitatc LccmncUferant cv alix portc : vt Q"crquctulana a qucrcu. Laucmalis aLaucrnadca, Rudufculana ; quod xratacllct vclquafi rudis fit3 ii

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    16/128

    DE VIISitnpofita & rclifta apud Ncuiam portam,Ruthumcnce ab auriga fic difto.Minutia a faccllo Mtnutii:Catularia a canibus dida:qniibideimmolabatur:aditus quarumpro*ptcr vctuftatcmcVmceniumjnftaurationemncfcitur: tamenmultimulta dicunt/quothomincs/tot fentcntiae.

    DcViisoVPlatcis*"Rantcniminvrbeviae.xxix.principales:vtplacet.P.viftori.tamcntotcrantvfequotportsevt Liuius inaquit/dc quibus nonnulla fcribam.

    JjVia triumphalis a Vaticano/vbi &'pos crat triumphais ad Capitolium vfc^ tendcbat:quis nonnulli ad Valcbrum vfrC aftirmcnt.ViaFlamminia/quam.C.flamminiuscollcga.M.Lcpidiincofulatu viftor ligurutn;ftrauitcx vrbcRo.pcr TufciamcV VmbriaAriminu vfc^ vt adhuc in multis locis viilmtur vcftigia.JVia Salaria:quc ajfalcnome acccpit:quoniam pcr illam fal in Sa*binos portari confueucrat.VialSIumcntanafiue Eigulcnfis/ quaitur Nomcntum qnodcftoppiduminSabinis:6V in agro numentano balnea fucrc: vndcNero Claudius fugicnsad. iiii. miliarium in fuburbano' libertffui intcr Salariam& Numcntanam viam fcipfum interfccit.ViaLabicana a portaExquilinaincipies a qua#pr:encftina:dequibus Strabo mcntioncm fccit lib.i.Via Latina quce pofitacft inter appiatnviam& Valcriam qux adCailinum oppidum Appiae coniungitur:in quaTcpclicbatur cadaucraficut in Flamminia.Via Appia:qu:e tcnditad ccclcfiamfancTf Scbaftiani abt Ap*pio Claudio ccnforc: qui di&am viam a porta Capcna Capuamvfcftrauit:quampoftca Traianus Impc.inftaurauft Brundufium vfq^vtinquit Strabo : paludcfc^ potinas ficcauitc^ alia qplurima rcftituit xdificia:vtinlapidc marmorco apud Circumaximum inucnto apparct cutn his literis fculptis.IMP. CAES.DIVINER VE.F.TRAIANA GermanicoDacico.Pont.Max. Tribu.Por.VIII.Imp.IX.Cos.V. P.P,Tri.xxxv. Quod libcralitatc optimi Principis comoda caru ctialocoru adicclionc ampiiatafint.Via Pifcinaeratintcr Thermas Autonfanas & ccclefiam fanftiSixti.vt adhuc vcftigia demonfti ant.Via Suburana;qux tcnditaforo TraianiadeccIeuafanftiMar*

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    17/128

    ETPLATEIS. Stiniin montibus.ViaaltaaThcrmis Conftantini vfqj adviminalem portam tcn*dcbat.Via Traiana& Aurclia a nominibus propriis dictx. Erat& viaValcria 6V Tyburtina.Amnia 6V AcmiliaVia Claudia& Campana.Hofhcnfis oVLaurcntfna,Via Sctina 6V Ardcatina.TyberinaoV Quintia.Via Caflia 6VCornclia. Gallicana 6V Patinaria.V ia afmaria 6V Giminarqu^ qufdeomncs rctincntnomcn vfqj in hodicrnam dicm.Eratprxtcrca in vrbc Viafacra: in quaiftum fuitfcedus intcrRomulumoV Tacium:quam Cxfar dumeflet Dfctator vclis intexit a domo fua ad Cliuium vfqj in Capitolium 6V tcndcbat a Rc*gia fcu a curia vctcri ad arccm vfc:pcr quam triumphantcs ibatad Capitolium.6V in qua augurcs fcdem habcntcs inaugurariconfucucrantnon loge a carinis.Via notta/ quam inftaurattit anto. Caracalla. fmpcr.erat apudTbcrmas ipfius / qux incipit a porta pallatiipcr radiccs ipfiusmotis fupra Circii max.vfcfc ad mfima pifcinae. pifcina pub.ciatvbinuncccclciia faufri SixtuVialatacratapud Ifeum: quxadhuc cum ccclciia fanftx Ma*rix in vialatanomcn rctin ctErant 6Valix vice:vt ianuclcnfis 6V Gallia : vcftigia quaru haudfacilccognofcuntur.Vcfpafianusvcroimpcmultas vias dcftructas inftaurauit: vt in vctuftimmo! lapide marmorco antc cedcsConfcriiato^ pofito litcrse incifc indicant. S.IMP. CAESARI VESPASIANO AVGV.PONT.MAX.Tnb.Pot.III.IMP.XII.PP.Cos.IILDcs.IIIL

    S.C.Qud Vias vrbi ncgligcntia fupcrior.tcmpor.corruptas impcnfa fua rcftituit.Erat dcniqs in vrbc platcae pluribus in Iocis variis lapidibus ftratis 6V ftatuis 6V collofis cxornatis.Platca vcro paltatii/axo laccdcmonico ac porphirctico Ant. Hcliogabalus impcrator ftraucrat.Erant in ipfaVrbcmultac Arcse:vt arca Capitolina fn qua crantccllulxfubtcrrancce tcftc Gclliolib.ii.vbi rcponi folcrcntfignavctcra:quxcx cotcmplocolIapfacfTcntctalia quxdam rcligic*fc donariis confccrata 6V adhuc vifuntur vcftigiavulgo SalaCxiaris.EratoV Arcapinaria6V Apollinisvt dicetur in rcgionibus*

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    18/128

    DE PONTIBVS.BratpratcrcaVmbiucu* ipfius Vrbis inRcgftme.vflf,vrappa*ictmmarmorc antiquo tranflato, ad ccclcfiamfan&i Ioannis.depfnea.Tamcn patcr BeatffTrinc.non omncs omnfa pofFumus.Qu:eau*tcmfccf/domfnoadiuuante/citofecfrvtinffafcripta carmiua decantarevalcam.Sibcnc quid facfas:facfas cftomam ritofaetura.Crratum erit:fngratumgratia tarda facft.Dc Ponttbus Vrbis.Pontcs Vrbis fcptcm fucre prtncipaics/quis vfbfus jcqucftcr&Pvift*ofto fiurle confirmant.Vidcticet.Aclius.Acmilfus. Aurclfus.Tarpeius. Palatfnus. Exqufhnus.Vaticanus& lanuclefls.Ioan. Annfus Vitcrb.fupcr Fabium pf#ftoremfcribitCarmcntalisportacrat vbipons carmcntalfstquotrccentiFabfi contra vcfcntcs tranfeuutcsTybcrim fnfc linquebant iamculum a dextra vt patet fn Liuio.Primus pons fublitius diccbaturjqirifuitlfgncus ab AncoMar*to regc Ro.ftnictus.poftcaveroab Horatfocoditc pro Uberta#tcpatrfemtercifus:qucmdeinde Acmfhus lapidcu fccitta quaAetniUinomc accepit:vcftigia cufus ad radfces &uefttMdautacernuntur.vulgo dicitur marmorata.Sccundus:pons cratfcnatorumrqui& Paiatftras dfcebatur:wfcvcro pons fanftc Mariacvocatur.Tcrrius pons cftmfula louis lycaonfa vctuftiffirmts quf&' Tar^peius antca dictus fuit fcu Fabrftfus qucm^Fabfltfum. CJXcuratorcmviarum facfundum eiifafle cpygiammttcatur:&.McsI.cpfdum.d'.M.B,Cc.approbaflfeIaafmpontlfsfttpiaprofiuctcmcft infcriptio corrofacumhisftterie*L.FABRTOVS.aF*CVfIl.VlAS4aclandumcocfauluC^Lcpi.M .F.M.Lollius.'M.FGos.probauvfimf*uuncvcro ponsmf.capftanoiumatur.itt quofoco citQuartus|H>nsconfunftu$prxdifto pontirqufvocabaturpons SfliusfiueBxqv-flfnusCvCplacct Pub.vicOin quo marmorcse tabufce vctuftatc confumptascum hfs Htcris vtfuntur.

    Domfnf. NoftriIMPERATOKESCxiarcs.Fl.VAlE^|TIANVSPIVSFELIX,Maxrm^viacactrto5f.fcir^Augpo.M axim9 Gcrmanic. iviax. AIamann.Max.Fraue,MasTribpot.vif.imp.vf.Cos.ff.P.pp.ETFJUVALENS Pw*Ecc1ixMax{m?Yf&0r acfcta&femg

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    19/128

    VRBIS $Aug*p6n.max. FrancMax.Ghotthie max.trib.pot.vu'.impvi.Cos.iuP.pp*T GRATIANVS Pius Fcelix max.vielorac triumf.ScmpcrAug.pontifex maxi.Franci.M axi."Ghotthic. max.trib.pot.uuipiuC&ns.primum.P.pp.p6tcm fcelicis uommjs Gratianiin vfumfcnatus acpopuli conftitui dcdicaric$ iuflcrunt.Noftro vcro tc*porcpons fanfii bart.vocatur.Quintus pons aurclius diccbatur poftca Ianuclcnfts:qucm AntoniuspiusimpjnarmorcumtccitaNcronc dirutus fuit:qucmSixtus.iiii.Ponti.maxi.invfum populiRo.cV curialiumfumptuofo opere tyburtinis lapidibus rcfccitrlongitudo cuius ped.ccxv&' pons Sixti dicitur ;antea vcro a curialibus pou s ruptus appcllatuseft*Sextus pon3 triumphalis dicebatur apud eeclefiam&' Hofpitalcfanfti Spirftus in Saxfe/vt adhuc vcftigia Ipfius antiquitatis ap*parcnt/qui 6VVaticauus antea diftus fuit:qucm quidem tua bcatitudo vultrcftituere:6Vtam a populoRo.pons iuliivocatur.ScptimusponsVrbisAcliusfeu Hadrianus vocabatur ab ipibAelio Hadriano imp.conftrufto apud molem ipfius. noftro tetn*poreponsfan&iAngctinonunatunfubtcr quospontcs prxdi*(tosrcgaiisTyberrapidocurfu illabitur:iuxta ripa cuius lapismarmoreus nupereftbflus cftcumhis litcris fculptis.EX Au&oritatc imp.Cxfa.Vefpafianiaug,p.M. Trib.pot.iiif.imp.x.pp.Cos.iiii.V.Gefor. Caius calpctan^.Ranti9 QuirinalisValcriusceftus curator ripaiiimcValuei tyberis|tcrminauit.RR.Prox.Erat cS^pons in campo Martio apud montcm citatorium de quoSuctonius mcntioncm facit:vbi de cocilus coniuratorum in Caefarcmdincrcbat:primumainftativtrumiicin campo Martioj?comitia tribus ad fufrragia vocantcm partibus diuifls e potc dciiccicnt:atc cxccptum trucidarcnt:an inj facra via/ vel tn aditumthcatri adorircntur.Erat ptcrca pos marmorcus in foro Ro.a palatio ad capitolin vf*C0:nil totavrbc pclari9 fuitj poutc pdiclo: que.,C.callicula fecitj#capitoliucdiuxit/que qde.lxxx.ingctcs coUiiiixmarmorcx celatxfubftetabat:at cxconiic fcx tmcolunx:tris.uad radiccs palaitiuimotis alfx trcs ad capitolii vifunf/no logca quib? hoc annomulta marmora cflbffa fucrc cum ingcti bafc marmorea/in e{ cratfacc infcriptio forma circuUii cum literis incifa;YidcticcU

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    20/128

    DE PONTIBVS.VI CENNALIA IMPERATORVM.Ab alia vcropartc vifcbantur facerdotcs fculpti Thaurum fa/crificantcs.Extra vrbcm cft pons Moluius fiue Miluiusvia Flammia.if.mil. ab vrbeab Aemilio fcauro conftruftus vbi Maxcntius ty*ranuus a Conftatino fupcratus cft fupra Aniencm funt quatuorpotcs primus falarius:fecudus Numetanusttcrtius Mcmmeus:quartus Lucanus.Pons falarius extra portam falariam in quo funt infrafcripta catminaincifa.Quam bcnc curuatidirecta eft fcminapontis

    Atqjinterruptum continuatur itcr.Miramur rapidas fubicfti gurgitis vndasEt lubctiratx ccrnerc mnnur aqux.Itc igitur facilcs pcr gaudia noftra Quirites

    Et Marfin rcfonans plaufus vbic^ canat*Qui potuit rigidas

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    21/128

    DE MONTIBVS ET COLLIBVS. 9bus ornamcntis honorauitauthorcimp.Caefarc Aug. Vcfpafia*novcrbiscxornatfonccius*Q :LSS.moclije ftapraefuit vt nondcbuciitm mc difrcrri honor triumphalium cius ornamcntorumnifi quod latior ci contigit mora titulus prjefcfto vrbis imp.Caefar Aug.Vcfpafianus itc^Cos.fccit.Erat&aliipontcs vtponsMcruli Via portucnfi apud dirutam ccclcfiam fa-Kcti Pctri a Dcodato primo.pp.fundatamrapud qucmfunt iitcrje incifx.DD.MM.ANT.ANTI I LVPLPR*vt dicamm cpyth.opu*fculo.nuc vulgo dicitur clpontc dclarcha.De montibus& collibus Vrbis.

    rgjOntes m vrbc fcptcm numcrantur principalcs tc*ijjftc Vctgilio qui fcrbit.

    Scilicct& rcrum fafta cft pulchcrrimaRoma.Scptcmq; vno fibimuro circundcdit arces.Mominaquorum funt haec.s*Capitolinus Palatinus Aucntinus Celius Exquilinus Vimina*lis

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    22/128

    DE MONTIBVSoppido fcu a balatu ouium dicitur.Mons Capitolfnus qui 6V Tarpcius nommatur a Tarpefa virgf*n;.Capitolinus vcro a capitc hommis iuucto.hunc montcm Sa*turniumantcavocarimt a Satumo qui ibidcm habitauit. Fab.pic. ait. Prima igitur origoRomse fuit collis capitolinus atc a fa*tumius dict,iisIs cft vbi nuc fanfra Maria ara cccli cY arx capitolii.Diuiditur cnim in duos collcs: tcftc Gcllio &' Pompo.Lxtancapitoliums*& arccm.Mons Aucntinus qui & Rumurius :in quo habitauit AthlasItalus : tcftc Fabio : ad radiccs cuius iuxta Tybcrim opc atcgconiilio Iani capcnam oppidulum condidit cY regionem ciuspcrmiflTu Italiam dixit : in montc crat fijua laurca Iouifacra&fons fauni. Atrium libcrtatis &'fpclfica chacicY aliamulta cedifi>cia.Aucntinus dicitur ab aductu hominum/fcu ab Auctino regcalbanorum ibidciu fcpultofcu ab auibus auctorc Meuio/vcl avchcndo: q? cummons a cxtcris partibus vrbis paludibus cffctexclufus vehcbatur ad illum homines qucm Romulus:teftc F a*bio ncmincm pafius cft habitarc . Nam fratrf Rcmo illum fa*crum eflc voluit vfq$ ad Hylcrnam Tybcrinam dc quo Om>diusinfaftis.Adiacet antiquus Tybciino lacus Hylcrnce

    Pontificcs illuc nunc quoqj facra fcrunt*Dc quoloco Bcrofus& Io.ann.clare dixerut.Mons prcdf&usAucntinus cft vbiecdcfia.s.Sabinx.Fabius dicit trcs collcs primumcoIucrcantcRomulum mcdium quidcmRomafilia Italfc/cxtrcmos vcro Satumus c\ Italus. Atrium libcrtatis . Atriurnpropric ab atriatribustufcis:tcftc Var. appcllatmn gcnus cftiedificii antcxdcm contincns mcdiam aream vtinquit Fcftuspom. Viftruuius vcro fcribit lib.vi. Atria lanuiscfTc proxfma.Liuius fcnbit atrium libcrtatis Ro:)-x fucrat vctuftifTimum &'obfidcstarciitinosindictoatriocuftoditos fuiflc fcribit prxtcrcarcfcehun fuiffc amplfatumq$ab HelfopctocV Cor.ccthcgo ccn*foribus\Suctonius vcro ab afmio pollionc atrium libcrtatis rcfc*ftumfuiflc fciibitNonnullivolutporticumvcftc fufflc vbinuctres columnx quas dixi c pontc palatino cflc & alice trcs capfto*lii aliudatrium a Tito &' Domitiano inftauratum in quo funtnonnulla figna litcraB,' vidclicct. RESTITVER.IViOTis C.Iiusa Celio Vibicnnotufcoducenobiliquicumfuisin auxiiium Romuliv cnit cotr a Latinoijk rcgemAcroncm;c% in*

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    23/128

    ETCOLLIBVS, 10cipit a Bafilic^Latcrancn.&'tcrminmnponitvbi nunccftcccleiiaianfli GrcgonicY mcludit ccclcfias Manxin Dominkc&SicphtnnotiTndicS.' Ioannisdx' Pauiiac PctrioV Maiccllini inraciicibus cius cv alias nonnullas ecclcfias. Et ibi pt opc cft qua*triuium.sintcr Cxliumipfum & Exquilias / m quo montccratxdificiafumptuofavt dicctnr iiifra: vcftigiaquo^; adhucmul*tisiu locisvifuntur invinca domini Acbillis dc Ciampolis decailro plxbis in qua fepe fui cumd. Iuliano Marafca &' Bai tbalomco Cynifco.M ons cxquiiinus cft oiimi altifliimis i quo loco niic cft ccdcfiafanctx Marix maioiis : ,ppc quacrat Bafilica Sicimini Roniaui.M arcus Varro dicit Exquilix duomotcs habiti quod pars Cofpius mos fuo antiquo nole ctism nuc in facris appcllatuncft &'mons oppius.Exquilix:tcftc PoponioLxto incipiut ab ccclcfiafanchPctri a vinculis & ptcndutur vfq, ad fanctc Crucis : indcad Thcrmas dioclitiauas : illinc circum cudoincludit ccclcfiamfancti Andrcx & Antcnii atrg Praxcdis & alias nonnullas : abcfcubado dicitur/quod ibicfcultx aRcgc Tull.cflcnt : vcl quodantc vrbcm conditam/vt nonullisplacct/ Collisillc aucupibuscratin vfum:vt fpai fis.Quifquiliis aucs illudcrctur.Mons Quirinalis cft:in quo funt equimarmorci a Fidia& Pra*xitclcfculpti : pars cuius infima folo adcquata/ vt columna Traiani in foro fuo pciita mclius circumfpici poflct:qui priusmonsEgonusappcllatuscft/in quoloco&montc eft ccclefia fanctcAgatbx in Subura vbi& dcccm tabcrnx fucrut:vtin tiburtinislapicibus nouiter cftbflis apparct : qui mos tcftc Dionifio libiuhxrct Capitoh'no:ditt.usa Iunonisfabinxtepio/quamilli haftatam fiue curim.i. quirim vocant. Eundo vcro a finiftris cft vallisinclufa parictibus vbi ficbat Floralia:cv mons a dcxtris habct domumcardinalis Ncapolitani in partc Quirmalism6tis:quivo*catur mos Clatcrx& Apollinis.Mos vi rc a dcxtrisvocatur Gapitoliumvctus vbi fuit templum Iouis antiqui*Mons Viminaiisavinibus dictus tcndit ad Tcrmas vfcn Dio*clitianas . Marcus enim Yarrocoiles Exquiliarum non mon*tcs appcllat in bxcvciba. Tcriixrcgionis collcs quiucg a dco*rum phanis appcllatifuut/cquis nobilcs duo collcs Vimina*lis ab Iouc vimineo:cuius arcx ibifunt. cv Quirinalis a phanoQuirmivcLabipfisQuuitibus : quicum Tacio curibus vcnc*runt Romam/ & ibi caitrapofucrunt, in quomontc eft ecclcfiaC U

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    24/128

    DE MONTIBVS ET COLLIBVS.faufti Laurcntii Panis &t Pcrnc/vt dicitur/Qui collcs Qufrinalis cV Viminaiis coniunguntur propc portam viminalcm. qux pxima cft portx Gollinje;tamcn dc viminali funt nonnulli qui ak>teifcntiunt.Eft &' mos notiflfimus intcr ccclcfiam fanfti Saluator/s dcLauro& ccclcfia pacis/qui vocatur Iordanus mons/in quo aedcs Vrflnorum fifce vifuntur.Eft 6c mons Ianiculus fiuc aurcus intrans Tybcrim: in quo Ian9habitauit:vbi nunc cft Ecclcfia fancli Pctri in montc Aurco/ quiin cthrurianon inRoma Plini? tcrtio lib.Saturna.vbi nunc Ro*ma. Antipolis vcro/vbi ianiculum in partc Ronre.Collis Vatican^vbi ccclciia fanfti Pctri apoftoli& palatiu pont.dc quoFcftus Pompcius Vaticanus collis appcllat? cft:co quodpotitus fitpopulus ro.vatum rcfponfo pulfis aethrufcis.AuPvcro gclliuslib.xv.fcribit.EtagrumVaticanu:6Vcodcm agri do*tninus prxfidcm appcllatumacccperamus a Vaticiniisrquxviattginftfnftuciusdciincoagrofierifoliti effent. Scd prcetcibanccaufam.M.Varro in lib.diuinarum.-aliamcfTc tiaditifti^nominisrationcm. Naficut Ariusinquitappcllatus/aracp ciftatutacftqcftinfima noua viVquod cinlocodiumitus voxcditacrat:itaVaticanus deus nominatus pcncs qucm cfTcntvocis humanxinttiarquoniam pucri fimul atcfc parti funt:cam primam voccm cdutquse prima in Vaticano fyllaba cft.iccirco vagire dicirur cx pri*mimcnteverbofonumvocisrcccntis/in quocollccrat TcmpluApollinis 6V locus claufus in quo cquos rcgcbat crudclis Ncro.Collis hortulorum/cft qui furgit a dcxtris apud ccclcliamfancWMarix dc populo in quo Ncronis oflafcpulta fucre:cx quo col*lc tcfte Pomponio candidati dcfccndcbant albis vcftibus magi*ftratum petituri:quinunc mons fiuc coliis pincius appcllatur,Mons citatorium eft in campo martio non longc a columna Au*rclii Ant.pii quicorrupte hodic monsAccorium dicitur Ioc?cratcotmtioru.iVRomanorum/qui poftq citatifufti agia intra fcpta cotulcrant/ nc laturus fc dcnuoimmifccret:ab aliis fcparabatur: vulgojdicunt cum tumuiumfa&umciTccxrcgcftioncfimdamento^rum colirnx antonince;Mos Teftati? intcr auentinu &Tybcrim atcfc portuefcmporta intramceniafurgitinquolococrat collcgia figuloruma Nummaregero. inftituta:au&usfuit in purgationcfiuminis:in quono*ftraxtate adhuc ficut incampo Martio fiunt ludi taurinitcmpo^

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    25/128

    DE AQVAE DVCTIBVS. ,,rc bacchanaliorum.Pctrus cnim Marfus oftcndft Mihiiibnnullafupcr FcftumPompcium/ quifcribit Tarcntum locus incampoMartio diftus : quaco ioco Araditis patris in tcrra occultarc*tur.Thauri appellantur ludi in honorcm dcorum inferorum 'factiinftituti autcm vidcntur hac dc caufa rcgnantc Tarquinio Supcrbo/cu magnaincidiiTct pcftilcntiainmulicrcs grauidas.-quxfucrat fafta cx canic diu vcndita populo thaiuomm/ob hoc diis in*fcris inftituti & thamivocati funt. Alix figulinx crant cxtra portam Viminalcm a dcxtris vbi furgit adhuc collis ci? matcrici.Sut& alii motcs fcu collcs' miorcs vt e mos Cxlicul?fiuc cxliol?apud Cxliu mote/qucm Tullius rcx addidit Vrbicum montc Exquilino& viminali.Extra vrbcm propc portam collinam crat lo*cus fubrcrrancus in tumulo :;vbi vcftalcs virgines ftupro fiucinccftu dcprxhcnfx viux fodiebantur cum pane /,&' aqua. Piuradchis Plutarchusinvita Camilli.Mons faccr vltra anicnem cxtra portam collfna/quo plcbs a no*bilitatcfcccdcns diu babitauit

    Dcaquxduftibus.Vlius Frontinus aquas Vrbis tantummodofiio Tcmporcnouem fuiflc fcribit. Scxtus vcro ruffus/qui Frdtino pofterior Diociitiani tcmporibus vrbcmRomamjdefcripfit/aquas ad deccmoVnoucm fuiflcs. Aurclia/

    Appiam/Aniam/Atthicam Auguftam/fiuc alfictinam/ Algcntiamam/Antonianam/Alcxandrinam/ Claudiam/ Ccrulcam/ cumi*iiam fcu ciminiam/Damnatam/Tuliam/martiam/Sabatinam/ Se*ucrianam/traianam/tepulam/6V Virgineam fcuHcrculcam: c c|*bus nunc vna foiummodo vrbcminfiuit fcilicct Virginca in campo martio:vbilapis marmoreus cumhis litcris appofitus cft.TyBERIVSCLADIVSDRVSIEILIVSCxfarAug.Ducrus aqux virginis dcftinatos pcrCxfarcm fundatncntis nouosrcfccit ac rcftituit.Quauis n6nulliMAgrippx laude attribuat:PbilipuBc.ait.M.Agrippain xdilitate fua Roma duxit aqua virginca.ptercafontcs fccit ccntu c|nc.CaftclIacxxx. copluractiacultu magnifica ac operibus oVgratuita tribuit balnca ccntum icxaginta.Plinius lib.xxxvi.Aqua Virginca a Virginc quadam di.fta:quod cum quxrcrcnt aquam milftcs ro.Virgo vcnas aquarumonftrauit/quamptxdichis Agrippaobduxitab o&auo lapidcdiuerticulo duo rnilpafluum prxucAina viaiuxta Hcrculaucum

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    26/128

    DE AQVAErfuum/qucm rcfugfcns Virginis ncme obtinuit.M.Agrippa tc^ftePlmio in cdilitatcfuaadic&a Virginea aqua cxtcrifc corrf>uatis/atq$ cmcndatis lacus fcptingcntos fccit. Forma ipfi9 aquxduftus adhuc apparetm vrbcrin quoloco non longc ab ecclcfias.Silucftri in campoM ar .fupcr vctcrum arcum in tyburtino la*pidc infrafcriptx litcise vifuntur.TITVS GLADIVS Drufi Cxfar Anguftus gcrmanicus Pon'/tifcx maximi{sTrib.potcsV.imp,xhPPGos,6cfig.muarci!s duftus aquxVirginis difturbutos pcr. G. Cxfarcm a fundamcntisnouos fecit ac rcfiituii.NcnnuUi volunt fcpte aqux duetus principalcs in Vi bc fuific rprimus omninm fuit in quo crat darifiimaaquarum omnium roto orbc frfgoiis falubritatifqs palma prxco/?nio vrbis martia intcr rcliqua dcum muncra Vrbi tributa: antiq*tus.n.Aufcia vocabatur:oritur vcro piconfa in vltimis montib?peiignorum tranfiit marfos fucinum lacurn Romam vfq$ pcruc*jiieus:moxfpccudcmcrfaintyburtina fcapcrit noucm millibuspaflhum fcrnicibus inftruftis pcr inductum primus in vrbcm diftam aquam induccrc voluit.Ancus rrartius rcx in capitolium.Poftca.Q.martius inprctura.-rurfr.fq- rcftftuit.M.fAgrippa concipitur ViaValcna mil.xxx.propc fub/ :acum quam ait fuo tcmporc Frontinusin aucntinum aTraianopciductam traianam fuil//fc diftam vt apparc t in Lapide marmorco frrfto ac nupcr crYorToAquamartia concipiiur amiiliario.xxxvii.vt apparctin Iitcris fupcr portam tyburfmam.IMP.CAESAR.DIVI IVLI.F.Auguftuspotifcx max*Cosxu.Tribunic.potcft.xix.Inip.xiiii.riuos^aquarunncfccitIM P.CAESAR.Aurclius Ant.pius Felix Augu.Parthic.Max*Brit.max.Pontifcxmaximus AquamMartiam variis vfibus impcditam purgato fonte cxcifis& pci foratis motibus rcftituta formaadquifito ctiamfontc'nouo Ant.pii Aug.in facram Vrbcmfuam pcrduccndam curauit.IMP.T.Cx"ar Diui.F.Vcftafian9 aug.po.max.Tribunitix pot.iximpxv*C^ns.Cons.vii.Dciig.iuRiuumaqux martfx vetuftatc dilapfum rcfccit:6V aquam quxin vfu clTc dc>ic! at rcduxit.AquaTcpuIacrat/quamcxagro lucullano Scruilius GxpiofoP.CalTius longinus Cenfor incapitolium perduccndamcura*ucrunt.Iuliam aquam.MiAgrippaabinucntorc vocatamintroduxitcxtepuiaviafubtcfrancafupia tcrramvcro fi&ik ftruclionc operc

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    27/128

    DVCTIBVS f2arcuato.Claudia vcro/ quatn Caius princcps fntroduxftcx fontibus cur#tio 6V ccrulco miUxlvuvia Subiaccnfi Claudius abfoluit opcrc arcuato.Titus dcindc i cftituit:vt cubitalcs lircrc fupcr naiiam portamctcmonftiat.f. TLCLAVDIVS Drufi. F.Ca:farauguftusGci manicus Pontifcx max.Tribunitia potcftatc.xif.cos. V.impxxvii.paicr patrix aquas claudiam cx fontibus qunocabanturccrulcuscY Curtius a militario.xxxvi.Itcm Anicncm nouam a miliario. lxii.fua impcnfa in vrbcm pcrduccndas cui auit.Iivi p. CAES Vcfpafianus. Aug.ponit.max.Ttib.pot.impcr.vi.Cos.iii, Dcfig.im.P.P.aquas cun/ain& ccrulca perducftas a Di>uo clauciio 6V poftca intcrmiffas dilapfafqa pcr annos noucm luain]p.'iif?vrbircflituitSuntibiprytaca c: alic litcic minoRs.s.IMP.Cxs.Diui.F.Vcfpafianus Auguftus Ponti. Maxim9 Tri#bunic.pot.imp. xvii.patcijpatiix ccnfor cos.viii.aquas claudiam&'an;cucm pcrductas a Diuo claudio/cY poftca a Diuo VefpafiaJiopaticfuovrbircftitutascum capitc aquarum afolo vctufta^tc dilapfx:cfllnt noua forma rcduccndas fuaimpcnfa curauit.Anicuan vctcrcm. M .curtius ccufor cum.L.Papfmo annfs*

    appiam pcrduccndam de manubiis c pyrro captis cura?uit.concipitur fupra tybur.xx.mil.cxtra portam Romanam.Anicncm vcro nouam opcrc fumptuofo 6V ftrictura mirabiliIuiiusFrontinusaDiuoNcruacurator aquarum factus refti*tuir/ac in Vrbcm pcrduxit.Aqua appia poft initium Sannitici bclli fnducta ab A ppio" clau*dioccnforcxoncipiturcnim inagro lucullano/qui nunc Tufculanus putatur via prxncftina.Aqua alffctina qux & augufta diccbatur fcruicbat rcgioni transtybcrinxcumfabatfna/quaium vnaalfictina.s. Via ciaudia miLxiiii.c lacu aliietino conccptaobfrigiditatcm miuusfalubrisabA.ugufto fuit introducta:altcravcro Sabatinacfta fabatiispoftfrontinum mcmorata:haium quoc^ vifunturvcnfgia aquc du&?cxtra portam aurcbam / quam fabbatinam cxiftimo: altctius vcroapud triumphalcm pontcm.Nonnulli addut bcatiflimcpatcnScptimfanam/vt aquarumnu*lncrus vrbis fit.xx.Qj.ix quidcm aqux/vcl a conditoribus/v t traiana:vcla locisvndc ducuntur/ vt ccrulca nomcn aiTumpfcrc:dc prxdiclis aquis aiulio Frontino/quiaquarum curx dclcgat?tuit/pcrpulchrc fcnptum cft ait cnim hii funt arcus^altillimiftib^

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    28/128

    DE AQyAH DVCTIBVS,lcuati m quibufdam locfs pcdccntum noucmtot aquaium fammultis ncccflarfis molibus /& qux fcqttuntur. Piiuius vcio

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    29/128

    DE THERMIS, 13DcThcrmis.

    iHermas in Vrbeduodccim fufflc lcgfmus principa*lcs vidclfcct.Antonfanas/ Agrippinas/ Akxadrinas/AurcHanas/Conftantfanas/ Dioclitianas/ Domitianas/ Gordia*nas/ Ncronianas/Nouatianas/ Scucrianas/6VTraia

    nas : ErantoV Tytianx Thennx/6VDccianx/Commodianx/&Syrtacx: Philippi.Aug.6V Olympiadcs.Thcrmx crant loca ampliflima 6V fumptuofa : qux aut calcnti*bus aquis aut ipfo finc aquis fornice ignc calcfacto lauandi / fu#dandiqjvfibusdcputatafunt.Erantprxtcrcain Thermis laua*chrainmodumprouincfarumcxtructa ad lauandiqj vfum bal*nca:6V nc dum plano in folo vnicuic^ cxpofita : fcd ctiam pcfilia,Erantdcniq^rn Thcrmisipfis Arcx ampu'flimxporticibus cir*cundatx fumptuofiflfimis camerataq$ iupcrbiflimfs fornfcibu*xdificiain circuituhabentcs:in quibus columnarum diucrfi coloris marmorcarum ordincs immcnfarum fuiflc hinc conftat : vtinipfis ruinisadhucapparctcu parictibus diucrforumlapidumincruftatis. Erant 6V natatoriaoV ncmora/6'locapauimetata variis adornatapifturisJErantoValia multapopuliludis/ atcgdcli*tifs cxpofita.Thcrmx ALEXANDRINAE abAlcxandro Seucroprincf*pc xdificatxfiira/ vcftigiaquarum apud ccclcffamfancti Eu*ftachif vffuntur,Thcrmx AGKIPPINAE a. M. agrfppa factx non longcaPanthcooVtemplo Marixfuper Mincruamvtipfarum vcftigfadcmonftrant in loco/qui vulgo Ciambclla dicitur.Thcrmx ANTONIANAE.-quasBafffanus Antoninus Caracalla inchoauitoV Alcxandcr pcrfccit : adhuc vifuntur (ctnidifirutx apud ccclcffam fanftf Syxtf quarum ccllam folcarcm archi>tcfti ncgatpoflc vllafmitatioc q factaeft ficrf.na rcx xre vclcn*pro(vt ait Spartfanus) cancclli fupcrpofitf efTcdfcuntur;quf*bus camcratfo tota cocrcdfta cft:6V tantutn cft fpatffvt fd ipfumffcrincgantpotuiflc doetf mechanis:vt adhuc vifunturmgetcaruinx cumaltfs parictibus ac fcmifcpultfs colunis.Thcrmx AYRELIANAE: quas hycmmalcs rccft Valcriusaut clfanus fmpcrator trans tybcrfm vt adhuc in nonnullis locisapparcntvcftigia.ThcrmxCONSTANTIANAE: apudccfs tyriadis adhucvi*D

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    30/128

    DETHERMISfuntur fctnfdirurx in colle ipfo quirinali:6V fbidem inrrafto lapf*dcmarmorco/Pctionium/qui pcnnavrbis prxfcfrum illas rc*paraflc lcgitur.Thcrmx DIOCLITIANAE:n61ongcabccclcfiafancTc Su//fannx adhuc extant/ quas Conftantius 6V Scucrus dcdicaucrfit

    .

    atq$ ftatuis fuis eonditoruqj appofitis ornarut:vt in lapidc mar*morco ibidem cftbflb litcrx oftcnduntsM. AVKELIVS Val. Maximiano inuifto Aug. pont. Max.Imp.viii.Cos.iii.P.P.P.In alio marmorc traflato ad platcamvulgo Cammillianam di*ftam funt inci(x. infrafcriptx litcrx.THERMAS DIOCLITIANAS : a vctcribus princib.in*ftitutas omn.In alio vero marmorc intcr ccclcfias fanfto^ Andrcc 6V Antoniipoiitoapudgradus Tfburtinosvifunturinfrafcriptx litcrx in*cifx in nonnullis locis fra&x..SENIORES AVGG,D.D.N.N.Conftantius.M.Aurclius 6V Maximianus.Thermas Feli.Maximianus Aug.Prxfcntiamaic. "Fieri iuflitoV Df.Domini Confccra.Pro tatiopis. Poponfus vcro Lxtus lib.tf.fcribit Thcrmxefus'inolc Romx funt colecratx 6VjMaximiani Hcrculii Carthagini.Thcrmx nols D/oclitiani Icboatx fucrut a vctcrib9 prlcipibus:6i cofccratx ab nouis Auguftfs Conftatio/6V Maximiano. Dio^clitianus igitur inchoatii opus abfolucratoicultu pcrfcftu. Sc*cuti pricipcspofucrcibi ftatuas 6V fcnio^ 6V nouoF^impcratOB^quoRj capita Itcgra 6V fragmcta rcliqua corpo^ cruicx fubtcrra*aica tcftudinc :vclut ibi poft ruinas Thcrmaj^ cofcruata vidim?/&partimfn Capitoliudclata:partimFlorctiammifla Conftatius#Maxfmianus iuifti Augufti Scucr?6V Maximfnus CxfarcsThcrmas ornariit:6V Romanis fuis dcdicaucriit. Sit vc 1 nolbusambfguitas dixim9.Hxc didicfm? cx fraftfs marmorib? ibi cftbf/lis:in qbus 6V tituli vicloria^ Maximiani Hcrculii I hxc vcrba.M.AVRELIVS VAL.Maximianoinuifto aug.Ponti.Max,Sarmatic,MaxtGothicfMaxi.imp,Ym\Cos;]ii.P,P,Proc6fulf.

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    31/128

    >E THERMIS. . 14Nfl mirandum cft BcatifTimc patcr dc iplis maxfmis/ac fumptuofis xdificiis Ro.Er at cm dni orbis tcrrai^:6V in pdiftis Thcrmisxdificadis Dioclitian9 Ipc6V inimicimm^fidci xpianx.cxl.Xpia1109: millia/ad id opus plurib? annis in modu fcruitii addixit.ThcimxDOMITIANAE : aDomitiano impatorc coftruftxin capomartioncn logc ab ccclcfia fanfti Silucftri : vcftigia quarum adhuc apparet dirutamarmoribufqs difpoliata.Thermx GORDIANE fucrut apud ccclcilam fanfti Eufcbiiapuddomum Giordiancj^ quamlulius capitolinus dicitcxtarlcviaprcncitinaducctascolnmnasvnoililohabctcm.Tbcrmx NERONIANE crant inlocoThcrmarum alcxadrf*narum:quas Alcxandcr impc.reftituit cvalcxandrinas dixit:vclvt nonulli volut cum illis coniilclxniciut:vcftigia ipfaium ap*parcnt apud domumRcuc.Car.dcmcdic.Florcn.Thermx NOVATIANE fucrc in lccovbi nunc cft ccclcfiafan&x Pudctianxin vico patritio vtruinx adhuc indicat.Thcrmx SEVERIANE a Scucroaphro impcratorcxdificatcfiicruntin rcgionc trans Tybcrina:tcftc Hclio fpartiano colum*nx pulchcrrimx/ quarum cum marmonbus funt in ccclcGa fan*fti Gt ifogoni & Cccilix.Thcrmx TYTIANE : a Tyto xdificatx no logc ab ccclefia fanftiM artini in motibus/q capaccs hodic dicutur ob aqua^' capacitatcmvulgo fcttc falc/in cf loco fnucta fucrc duo mannora fculpta cum flama in primo crat literx. IOVI.in.ii.vcroIMP. Vc*fpafianus Aug.pcr collcgium Pontificumfccit. PoftquasintcrAquiloncm cv Eurum ciat Thcrmx Phiiippi aug.impatoris.Thcimx DECIANE:Eratinauetinoquas ad nonorcmDccifimp.S.P.-CLR-^dificauit^apud qs cratcS'thermx_Syrianx/feuVaiianx.Rap.vol.fcribit priuataTraiani.f.xdcs cu Thcrmfs inauctmo tcftcP.Viclorc ca nfic apparet/q in Vinca noftra coprehcndutur.naco vfc^ aqua.Itcm Ti aiana dcduccbatur vt cx marmcrcis Ifis reptis cofpcximus.Notandu cft:quod ruinx/qs vi*dcmusapud Trophca.C.Marii anonullis thcrmx Gallutu ap*pellatur:tn tcftc Suetcnio/fuitibiinfignis illabafilica/quam. G.Cxfar Caio/oV Lutioncpotibuscxtruxit/oVvfc^inhodiernumdicmCaii Lutiinomcnrctinct corruptxvcroGallutii.Erat ptcrca i vrbc Lauachra multavt fuit agrippinx lauacbru abHadriano impatorc inftaurato:vcftigia cui9 apud ccclcfia fanftiLauretiipanispcrnxYifunf apud Thcrmas Olvmpiadcs i afcc>D ii

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    32/128

    DE NAVMACHIISETCLOACI3fu Vfminalis non longc a teraplo fanfti Vitalis/m quo loco fuc*runtrcpcrtajfimulachra duoBacchimarmorea cumfontc&fi*ftiUisplubcisctihacinfcriptionc IN LAVACRO AGRIP*PINAELauachrum commodijimp.a GleandroextructiimfuitnoniineipuusCommodi.Spavtianusnamc^ ait.Enimvcro PPprimusMarcus.ii. Vcrus.iii. Commodus. fiir. Qjiintus Cara*calIa*vi.Getha.vii.Diadumcn 9.viii.Hcliogabalus antonini fuercrncc intcr antonfnos refcrcndi funt duo Cordiam:aut qui prxwomcn tantum antoninorum habucrunt.Balnca cv Balinc vt inmarmorc antiquo vidi fculptum. L. Paulferantin colle Quirinali vulgonucdicitur corrupto nomincmagnanapolinon longc a turri militix.tamcn Alexandcrimp.om*tnibus regionibus Vrbis addidit balnca:# bucufq$ alexandrinabainca dicuf bak'nxfngencrc|fcem.funt pub.fn generc aute ncutro priuata balnca tefte Varronc/quo oia Pbili.Bcro cofirmat.BalinxoV balneain vrbcfucruntnumcro. dcccclvf.Lacusfiucputcipub.numcro. ccclff.Latrinx vero pub. clii.

    Dc Naumachiis & Cloacis

    .

    Rant xnfm Naumachfe ftagna naualiain vrbcm qufbus deccrtabatur nauibus.E quibus principalcs quincgfuilTcegimus.Apud circum maxfmum crat Naumachia.Apud arcum Domitianicrat Naumachia ipfius Domitianivt ad

    huc veftigfa fn capo martfono longe ab augufta adhuc apparct.Erat prxtcrea Naumachia Ncronis ad radiccs montis aurci/ capartc qua itur ad Pcrtufam portam in Vaticano.Cloacse ampliflimre a Tarquinio rcgc ro.factxfuercfnvrbcvtadhuc fn velabro& iudcorura platca vfdcrc poflumus ac ctfa inrfnca domini Bartholomci dc doxifs apud colloflTcum.Cloaca veromaximaeft ppclanuminvelabro/ vt multf aflerut.Erant 6V alix qmulfee cloacae pcrVrbcm adeo vt pcnfilis vrbs to*taviderctur.Liiuuscnimait Tarquinius Forosincirco facicn*dos curauit/& cloacam/qux maxima rcccptaculum omniu pur*gamcntorumVrbis fub tcrram agcndam quibus opcribus : vixmouahaec magnificentia quicq adcquarc potuit.Idem pliniuslib.xxxvf.Prxtcrcacloacamopcnimomniuradiftu maxima fu/

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    33/128

    DECIRCIS ,5foflrs motib'/atcfcvt pauloan dixivrbc pcniili fubtufcfc nauigata.Id.M.Agrippa fcdt in aedilitatc poft confulatum corriuatis fcp*tcm amnibus curfu prsecipiti torrcntiummodo rapcrc atcg auferreomniacoaftis.Strabovcroait.cloacx duro camcratae lapidcpaiuas carrisftramcntommfcmitasrcliquciuntTanta autcmgaqure duclus aquarum vbertas intluit:vt pcrVrbem/atq$Cloa>casamncsinundarcvidcantur/^vniucrfje propcmodum acdc*fubtcrrancos mcatus:fiphoncs ad fiftulas vndofas habcat.Quorum accuratiflimam diligctiam.M. Agrippa cgit/quivrbcm phiribus aliis monumcntis adornauit.Qjix cloacje ad ripam vfcfj a|uciftuminis dcfccndcbantvtadhucinnonnullis locis apparct

    lapidcmarmorco apudponAurclium litcreindicant.s.IMP.Ccefaris diui Traiani Par

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    34/128

    DE THEATRISET AMPHITE ATRISap argo Euandrihofpitc diftus.F abius pictor ait fupcrior Argf>lctus dicitur in ptincipio Vicitrucifub ccliolo iiitcr circummaxirnum cY Aucntinum lctum iimul argi& fcpulchrum cft.Imusvc*ro Argilctus eft vbi Ianus quadrifrons/qui &'Vcrtumnus in fi>nc Vicithufciadradiccs Capitoliiin Fo.boario vbf faturniacvcftigia Circus Ncro.i Vatica.crat/ in quoipfcNcro nonnunq circcnfcs ludos ficii inftituit:ac pcrfcpc illic aurigabat cquofrg rcgebat.Circus Flamminius vbinunc cftccclcfiafanfti Angcliinpi*fcina/cYtotumflluctfpatium vfqjad platcam iudcorum.CircusFlamminius diccbatur vcftigia cuius Acdificii apum dommndominici dc Matheisdirutavifunturrvtplacct PomponfoLaeto^Tamcnnonnulli dicuntillud fuiflc thcatrumBalbi a Cl. Cay/faicdcdicatumd'incampo IViartio circum FlammimufuirYc inloco v binunc Agonis platea diciturrcY hoc proptcr vi?m F lam*mfniam appollinarcm poftca dictum/vt cius vcftigia dcmoftlat/in quocircoludicclcbrantur Appollinarcs. Pandulthus latcra*incnfis Hoftiarius ccclefire fcribit Adrianum pontificcm primuco xdiffcaffc ccclcfiam fancti Apollinaris in locovbi prius in circo F lammineo Appollinis redcs fuit.Eo in circo ctat carccrc s Mgarum& quadrigaru cY loca diuifa patribus cquiritibufc^ vrbis:vt fpeftacula faccrcnt. Circus cnim dicitur a circuitu.Agonium dics appcllabatur / vt ait Scxt.pomp.6V Gclli^quo rcxhoftiamimmolabat:vndc agonia.i.facrificia/qux ficbant in mote Quirinali/ cft agonius ludus fic dictus/quialocus in quo lud*in initio fa&ifucrc finc angulo cuius fcfta agonalfa diccbantur.Dc Thcatris dY Amphftcatris.

    lOmpciusM agnus intcr alia ornamcnta fccit thcatraantccuriamfuam/cpquidcm Ncroimp.nobilib5' Gcrmanfs po.Romanf magnftudincm Oftcnfurus co injPompci Thcatrum populo plcnum introduxit/poftca

    vcrovnius diciopcra inaurauit/ vt Tyriacen Armenforum rc^gecxcipcrct.Dc quoLco Bapt, Flor.dfgnuinopuscY Pompciocvvicl:ric.ro.in quo crat orchcfta cY fubgeftum Sccna hyftrionucYHypofccniucolimmismarmorefscV ftatufs cxornatu:dc quoAulus gcllius innono mcntioncm facit. Quum Pompcius fnqt.AEde victorice dcdicatur^forct cuius gradus vicc Thcatricflcntwomcnq$ eius cV honorcs infcribcrct,VcftigiaprsedictiThcatricxtabulo xdium Car.in campo Flor.2Klhucviiimnu>Namtcmpore Blondilitcrc in mannorc ft afto rc#

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    35/128

    DE THEATRIS ET AMPHITEATRIS. ic?pcrtx fucrc dc Gcnio pompci 6V Thcatro lbidcni cfrbflx.Etqmcquid a platca cidcm campi& iudcorum ad Rofc monaftcrium cdtinctxdificia Pompcii fuiflc conftat.Thcatrum Marcclli a Cxfarc ccptu non longc ciat ab ccclcfia fanCti Nicolai in carccrc vt ipfa vcftigia diruta dcmonftrant iuxtaquodcrat Sacrariuma Numma inftitutum circaimum argilctuThcatrum Balbi crat inrcgionc.ix.quod quidcm CUCxfar dcdicauit:6V appcllatur Balbi a vicinitatc Criptx ipfius.Caius Callicula imp.xdificauit amphitcatrum iuxta fcpta in campo mart.variis ftatuis& columnis cxornatum. Dc Marci ScauriThcatro nil dicamrin xdilitatc.n.fua tria millia iignorum aurco//rum in fccna tantum fucrc tctnporarfo Thcatrocmarmorc.s.&vitro 6V auratis tabulis confcclo:in quo crant.ccclx. colunxmarmorcx tcftcPlmiolib. xxxvi.in quo fcribit dc duobus thcatrisampkflnms.C.curionis.cuius gcn^luxutixncc antca ncc poftcavifum cft.Amphitcatrum Tauri Statilii crat apud ccclcfiam.s.crucfs varfiscxornatum marmoribus vt veftigiaipfius ibide diruta ccrnuntur;Amphitcatru Titi6V Vcfpafianinotiinmumin media VrbcmirOlapidc tyburtino cxtru&u a Domitiano perfcetum cum incrufta*tionc intrinfccus 6V cxtrinfecus cu fignis/6V in fingulfs fupcrfoiibusaicubus cratftatuxmarmorcx.ibificba^ludi.Sub tato xdificiofuntcloacx/tcftc Popcadco vtpars ^cdificii fubftincaturacloacis.-nfo tpc Colloflcu vocaf/a Ncronis colloflb/ q ftabatinporticu dom9 aurcx/6V iuxta pdietu amphitcatru conftruft9 fuitinquocntduofontcs/cxqb^aquapurifTimaad turba rccrcada^ccdcbatJn dcdicationc cui? quinq? millia fcrarum gcncra occifa funt:in quo loco pri? ftagna Ncronis crat.Martial.n.dicit.Hic vbi confpicui vcucrabilis amphitcatri

    Erigitur molcs ftagna Ncronis crant.No logc a quo cft fi agmcntu latcritix turris rotundc fa incruftatxmarmorib^/fupcr quacrat Iouis fimulachru.Erant 6V alia Thcatra cxtra Vrbc vtapparct apud ccclcfiam fanctiScbaftianioVfanctc Agnetis.In oib? thcatris crat cauca thcatral/q e cofcfifus vbi ppVs fpcctat.Thcatru dicifcmifpcriu fcu viforiu grxcc :latinx vcro fpc&acu/*'lu:cmicicli fpcciccoftruclilcr^t.Amphithcati-uvcro quafiivnufufta dcoviforia rcctc coftat cflc uominatii fpcctaculo^ gratia forma rorunda 6V vclutf cx duobus conftans Thcatris 6

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    36/128

    DEAERARIOET PECVNIA PVB.Dc xrarfo 6V pecunia pub.

    :Ocus xrari antiquitus fuit in rupc Tarpc/a fn tem*|

    plo SaturnioV opis cius vxorisvt adhuc diruta fun*lamcntorumvcftigia ccrnuntur ab ca partc qua itur

    |ad ccclcfiamfancti Nicolai in carccrc/vbinunc par/Weft ccclclia fanfti Saluatorfs collapfa immincntfHofpitalifanclx Marixdc porticuqmxvocaturfanctus Saluator in xrario:6V borrea vicina vocantur in xrario.RomanoBr xrarium crat in xdc Saturni : quoniam in Italia Sa^turnum primum inftituilfenummos fignarc dicitur tcfte Cypriano.Macrob.vcro fic rcfcrt.Acdcm SaturnixrariumRomani effe volucrunt cp tcmpore quod incoluft Italiam fcrtur in eius ftn^bus nullum crTc furtum cdmiflum:aut quia fub illo nihil crat cu*iufcfc priuatum.Phil.be. ait primus autcm omnium Valcrius piublicola cxaftis rcgibus xdem Saturnf xrarium declarauit du*ctusoportunitatcloci6Vapcrtum6V ab infidiis tutum 6V in prt*misnumitum animaduertit. Tullum Hoftilinm quidam confe*craflctcmplu Saturnfreruntquidam LutiumTarquinium Varro verorcfert Titumlargiumdictatorcmxdem Sarurni fatumalibus dcdicaflc.Liuius autcm a Planco rcftftutu fufffc Aulo Scmpronio/6V.Mmfnutio Cos.in quo pccunia po.Ro. confcruarc*tur.Eratcfc ibitabularium/in quo tabulxpub. aencx fcruabaturtcfte Ciceronc.Traianusvcroimpcrator xrarium:quodfubCapitolio crat in nouaxdcm Saturni traduxit/vbi 6V libri Elcphantmi fcruabantunin quibus.xxxv.tribus cratconfcriptx cum li*bris lintheis in quibus quidcm Annales confcribebatur a Pon*tificibus.Eratprxtercain ipfo xrarioIocusfccrctforvbfvcctigaffumvi>gcfi'ma:tcftc Liuio fcruabatur.Loc^vltimi xrariicrat vbinuc cftpcrpulchrum Tcmplum in honorcmdiui Hadrianimar.dcdicatum. Non longc aquo cratoftidnacudendxpccuiix.SeruiuscnimRex Ro.primusin vrbcfignauit xs : fignatumcfc eft anti*quitus notapecudum /vndc 6V pecunia appcllatur: Argentumvcro fignatum cftanno Vrbis .Dbcxxv .Nota xrisRomanorumfuit Ianusgcminusabvnapartc/cxaltcravcroroftrum nauis.Nota autem argcntifucrunt bigx atq$ quadrigx / vndc bigatiatcgquadrigati.Aurcusvcronummuspoft annum fcxccntcfi>mum quadragcmniunfeptfmum pcrcuffus cft:quis nonulbpofttcxagcfimum annum vclint.

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    37/128

    DEFORISETCVRIIS- 17Auri m populi Roxrario fiicrc Scxto Iulio Lutio Aurclfo c trigintafcx millia/c\'innummispodotriceta. Afconius fcribit Acrariu dicipropriuatapccunia/Fifcum vcro p publica/quis nonulli dfcat xrariti p rc#pofitorio pccunix pub.capiaf fifcus vcro ,p pccuma ipatoris. ;Tarpcia rupcstforo ro.immibcbat vndc primo fontes prxcipitabautur&danmati.

    DcforisoVCuriis.Rantcrnin Yrbc Fora.xvii.principalia.s.ForumRo*Imanum.Fo^ Cxfaris. Fo.AuguftfNcrux.Traiani.

    SiDioclitiani.Acnobarbi.d' Salluftii. FoR/boarium.Pi_SiftoriumHolitoriiim.Gallo^Ruftico^.Suarium.Ar^

    chcmonium.Pifcariu c\' Cupcdinis.FoR/romanii ab arcu fxucri& hortis MaiixGratiaR; ad radiccsPalatini vfqs ad ccclcfia fftoR; Cofmxcx Damiani tedebat.aplia*tum fuit aCCxfare poftca vero ab Augufto imp.qd' olim Cx*far totu intcxit vclis:6V Cato ccfori9 fternedum muricibus cefucratrvtita litigatcs ciiccrctunin q cratTabcnrxnoux fcptcm:qcr'fo^ dichi fuit/cSr F or< Latium: i quo ftabat Domitiani collofliistcftc Papinio.Latialis luppitcr in Albanomotc colcbatunDio*nyfius lib.iiii.hiftor.auclor.Laftatius latialcm Ioucmalatinis coli folitum humano fanguinc. Erat ibi prxterca^fuggcftum roftrisnauium cxtrucium.Liuius in oftauo ait.Erat crgo roftra ad radiVccs Palatini motis.Scruius vcro dicit. Romanum For^ cft : vb

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    38/128

    DEFORISETCVRIISlumnis dccoratum / dc quoOuidiusHxc funt fora Cxfaris inquit.Quod.forum intcrmagnifica opcra Vrbis cnumcrat Plinius/cum folum tm foio cxtrucdo fcxtcrtiis mille ducctis Cxfar Dictator cmcrit/in3quo loricatam fibi ficri ftatuam paflus cft.Forum Augufticratapud ccclcfiam fanftorum Cofmx 6V Dam*vcrfus Turrim Comitum. Cxfar cnim Auguftus xdificauit fo*rum cum xdcM artis yltoris 6V in co Caftorem 6V poiluccm cumvictoriaoV Alcx.magnooV imaginc bclli infignia opera Apcllispofuit. Aulus vcro (jcllius dicit ftatuam Coruino Diuus Aug.in rcro fuo ftatucndam curauit:6V in cius ftatux capitc Corai S*mulachrum rei 6V pugnx ornamctum:quod forum poftca ab Hadriano inftauratum cft.Forum Traiani ab ipfoTraianocxtructumoV diftumapud co*lumnam cius Coclidcm in quo pofuit lapidcm marmorcum curafuslitcris.Talcm PriuatisimpcratorcmcrTeoportcre : qualcs fibipriuatosoptat habcrc.ForumNcrux iiuctranfitoriumrquoda Traiani ad alia Foratraficbat/apud palatium ipfius Ncrux:vt adhuc cubitalcs litcrxdirutx apudx.ingctcs coliinas marmorcas apparet.iMP.MErua Cxs*Aug. Trib. potes.iii.Impc.Heliusifpartian 9dicit ftatuas lacofasvcl pcdes tres nudasvclcqftrcs diuis impcratoribus in foro diui Ncrux: quod trafitoriumdicitur:locabat omnibus cum titulis 6Vcolumnis xrcis/ qux gcftorum ordincm contincrcnt.Forum pifcarium cratnon longc ab ccclcfia faiicti Gcorgii con*iunftumForo boario/ quis nonullis placcat apud ccclcfiam fan#fti Nicolai in carccrc dictum forum fuiflc.Varro vcro lib.i.fccuduminquit Tybcrim ad Ianum cft forumpifcarium. Erat ibi6Vforum Iugariumavicoiugaiiodiftovbi facra iuga bobusproinauguranda Vrbc pofitafunt.Forum boarium crat v bi nunc cft ccclcfia fancri Gcorgii in Ve*labro/in quocrat ftatuaHcrculis abEuadroantiqtusiacrata : qvocabatur triumphalis:6V vfq$ ad tcmpora impcrato^ pcr triumphos vcfticbatur hahitu tiiumphali:teftcPlinio.Erat 6V lanusgcminusa NummaRcgcdicatusquipacis bclloqs argumcntocolitur/inquo6V bos xncus ftabat vndc Ouidius infaftis*Hfc vbi pars Vrbis dc Boue nomen habct.

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    39/128

    DE FORIS ETCVRIIS. i3In monumcntum/quod ibiccptus eft faccr fulcus a Kotnulo au*ctorcft Cor.vcl a bouc Hciculisrqui obvicloriam cotra Caccumboucfacrificauit.Oui. Immolatcx illis thaurii tibi Iupitcrvnu.Non longc a quo ftat arcus marmorcus cum ftatuis/ac Iitcris vciuftatc confumptis : vidclicct.IMP. CAES. Lutio Scptimio Scucro Pio Pertinaci Aug.Arabic*Adiabenic.Parth.Max.FortiiTimo& FcliciflimoPon.max.Trib.pot.xii.imp.xi.Cos.iii. Patcr Patme.Et.IMP. Cxs.M. Aurclio Antoninopio.Fclici. Aug.Trib.potcfttvii.Cos.iii.P. P. Procos. Fortifiimo Fchciss.Q^Principi.Et.IVLIAE Aug. Matri. Ang. N. Et caftro^ &' Scnatus& Pa*trix.Etimp*Cxs.M.Aurchi.AntoninipiifcUcis.Aug.Parthici.Max.Britanmd Maximi.Argcntarii cv ncgotiantcs Boarii huius loci : qui vebcntdcuotinuminicorum.Forum Holitorium non longc crat ab xdc Vcftx.Forutn Salluftiicrat inQuirinali poft tcmplumvbi fuit ccclc#fia.s.Sabinii apud ccclcfiam.s.Sufannx.F orum Suarium crat in loco vbi nunc cft ccclcfta fai: fti Nicolafinporcilibus/quod adhuc nomcnrctinctnonlongc abccclcliafanftorum.xii.apoftolorum.Erant &' alia fora ab his rcbus cognolara q illic vcdcbatur.CVRIAE duoR^ gcncrumcrant.M. Varronc auftorc.in qui*bus . S.P.QjR.conucnicbat:6V vbi curabant faccrdotes rcs diufnas/Scnatus vcro humanas: vteratin curiahoftilia/quam Tu*lus fcruius rcx fccit vbinuc cft ccclcfia fanftorv Ioanis/6V Pauli:vt ipfa vcftigia dcmoftrat.Gcllius& Varro fcribiit Scnatus co//fulta iurc no potuiflc nifi in loco pcr augurcs coftituto quod tc*plum appcllaictunnon cm ocs xdcs facrx Tcmpla.Curia in qnanabcbatur Scnatus tcmplu crat habcbarur modo fcnatus in xdcApollinis modo in cocordixdclubrofubdcxtra Curix Holti*lis crat Gicgoftafis fupra conntium vbinationu lcgati fubfifte*rct/quiad Scnatucflcntmiflidecf locomcminit Ciccroincpi*ftola ad.CLfratrem,Erat & Scnaculum fupraGrcgoftafimvbi xdes Concordixct*Bafilica opima/in quo locofCniorcs cofiftcbant. Nonulli volut(ircgoftafimfolumodo in capitolino colle fuifTc.Erat & Scnatulum aurcum non longc a Curtio lacu dc quo Va^lcnus maximus nicmuiit diccns 10

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    40/128

    DECAMPOMARTIOAute fcnatus afiiduam ftationcm co locf peragebat/ quf hodfe feaiatulum appcllabatur.Alfudfcnaculumfcufcnatulumvtiinmarmorc antiquo apparctinciforcrat apud portam Capcnam.Erat denicg fcnatulu mulic^ mfona^ 1 collc Ctyirinali ab Anto.Pfo Bafllanf filio conftruftum.Curiavctus cratintcr ecclcfiam.s.Petriad vfncula/ 6V [Latcranefem Bafilicam.CuriaveroPompcianaeratapudipfiusTheatrumm qua Cxfarinterfectusfuitldibusmartias; qui pcriit,vi.6V quinquagcfimoxtatis anno.Erat 6V curia calabra tcftc Pub.vic.vbi pontffcx minor dics pro*munciabat.Erat 6V curia fiuc fcnatulum[in campo martio circa xdcm Bcllo*tixivbi dabaf fcnat9 lcgatfs/quos inVrbem'admittcrc nolebat.Erat etiam cxtra portam Capcnam tcmplu martis vbi dabatur fc*natus legatis hoftiu/quiintravrbemnonrecipicbantur.

    DcCampomartio.

    JAmpus Martfus olim ager fiiit Tarqufnfi Rcgis vlti*miRomanorumextraVrbctncoteporc/vt Liuiopla*cct/quiait*Qiiicquid Capitoliii oVTybcrimintcrfluitfufffc capu. martiu.Na vrbs prima ad Capftoliu tmic*

    batunpoft cxpulfione Tarquiniifuit confccratus ager Tarqnioium deo Marti.vndc campus martius dift9 fuitrin quo crat multa tcmpla 6V xdificia 6V columnx mcmorandx 6V portfcus cu fnfi#nftfs ftatufsoV obclffcfs.Marti^pric fuit vbi nuc ccclia fcti Laiwrcntff fn lucfna fn quo habcbantur comitia vt dicam fnfcrfus. Inlocovero vbfnunc cft domus noua capcllx apoftolorum Philippi 6V Iacobf fnecclcfia.s.Laur.in lucina fuft Bafis nominatffmnaVrbfsmon longc a qua cft obclifcus magnus fcmifcpult?:vbicr>fofliim fuit Horologium cu lincis 6V gradibus dcauratis. in angulis vcrcffff .venti ex opcrc mufiuo fculpti vifcbantur cum bac irifcriptionc cubftatibus litcris.VT BOREAS SPIRAT.Eratprxtcrca Villa pub^vbf ccnfus habcbatur a ccnforibus; vbinunc cft Gymnafium publicfi.In difto campo Martio habcbantur comitfa.i.locaiw o^uibus txi

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    41/128

    DE PALAT IISIMPERATORVM ipbus ipfepetebantfuftragiadcclfgcndis magiflratibus non logea montc citatorio.,Vndc vfc$ ad Iuftiniani tcmpora fn crcatioueprincipum acclamatum cft.Fclicioriit Augufto.ac Traianomclior.Nonnulli rcfpondcbant.nccHadriano dctcrior.Erat& locus comftiuminFo.ro.intcr turrim Pallarfam&/ lacumCurtiumrduobusinlocis prxdiftis omncs dcligcbantm fiuc Diftatores/fiuc Confulcs & abimagiftratus.EratcE triplcx dcligcn#di modus/dc quibus pcrpulchrc Aul.gcl.fcripfit li.xvi.Scpta ve10 loca crant in campo martio tcftc Scruio inclufa tabulatis/m *bus Po.Ro.funragfafcrrcconfucucratdc quibus Pli.&Martia*lis fcribunt.Erattcmplum Ant.Piinon longc acommnaci? Co#clidc:vtfcubitalcs litcrx i marmorc cfrbflb ano ialutis.M .ccccc,dcmonftraruntrvbinunc vifuntur ingcntes colunx marmorcce:in quo loco noftcr Alcxandcr NcroF lorcntinus habitat.corru*ptc dicitur Io Trullo ad imitationem palatff conftanr.in ciuitatcrcgia pofi'ti:vt patct in lcctione bcati Lconis Papx.Erat& Tringaria vnde cqui ad curfum mittcbatur ad ccrtamfnacurrulia trigarum.Triga.n.a tribus equis dicif quadriga a.fiii.Erat&EquiriaabcquoFe curfudieta^&adhiicrctinct nomc cc*clcfia fanftcM arix in E quiria:vt dixi in ftationibus. Cafllodoi$.vcroin epiftola dicit folitos ab Auguftimaufolco fcx portis dUmittiiunetoscurrus/quipcr Equiriam in Flamminium circumcurrerent.Erantin d/cto capo multa loca pub.de quo capo Strabononnullafcrfbit lib.v.Campus Exquilinus crat fub turri Meccnatfs vcrfus fcptcmtriancm/vbi antiquitus comburcbantur cadaucra mortuorum/ qullocus vtnonnullis placct:crat fcpulchrum percgrinofum/ qucmMcccnas ab Augufto impctrauft pptcrfcetore vicinis molcftuErat prxtcrca in Vrbx fcptcm alii campf.s.Virninalis/Agrfppin9'Codctanus/Octauius/Pccuarius/Lannatari^/c^Brunianus.Extratybcrfmvcro crat campus Vatican^prxtcmumcrii.Erat& campus Iouis/ in quo cratdomus Pifccnii nfgri tcfte Spartia*no/in qua fimulachru cius in trichoro conftftuft/ qux pifccnnia*ni appellabatur. Dc Palatifs fmpcratorum.

    Alatiummaiuscratmmotc Palatmo/in quo mulnfcarcx cum bibliotcca pulchcrrima crant/& tcmpla&|alialocafumptuofa vatiis pi&urfs &ftatuis cxorna#

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    42/128

    DE PALATUS IMPERATORVMta.In partc palatii veifus Scptcntrionemkfuit locus Palladii: cufanfignes cxtant ruinx cu marmorcis portis dirutis: qucm locumnunc Pallaria pi o palladium corruptc appcllat:in quo loco eft ccclcfia fanctx Maiix in pallaria cum fcpulchro Io.pp.viii.Forum tamcn dictumcft Palladium ob propinquitiitcmtepliip*flus Palladis Martialis.Limina poft pacis palladimnq? forum.C. Callicula Imp.tcftc Suctonio fupcr templum Diui Aug.pon*Xc tranfmiflb Palatiu capitoliumc^ coniunxit.Palatm fcu dom? rcgia Ncronis.qapdi&opalatio maiori Exq^liasvfq$ tcdcbat:cvua domu primo trafitoriamox Icedio abfumptareftitutaic AurcamnommauitdcquaPlinius. Bisvidimus inquit Vrbcm totamcingidomibtis prmcipum CaiicY Ncronis:6Vhuius quidem nc'quid dccflct Aurca:nonnulIi volunt cx iuniOi'ribusvltra prxdtftamdomu palatiu Ncronis in Ianniculofuiflc.Palatium Qaudiicrat puIchciTiinuc^amplumintcrColloflcum I

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    43/128

    DE DOMIBVS ET INSVLTS 20tetanenfc hucufc^ appcllatur a nominc proprio Latcrani" patrfttfromani:aucloritas cuiusfuitmaximain vrbc.hfc dum cflfctcon^fuIiufTuNcronisintcrfcftuscft.Acdcsvcrocius ampliflimx dsttx fucrc poft multum tcmpus Conftantino imp. quas ampliauitacpoftrcmoSilucftro pontifici maximo conccffit&a Latcranoprxdiclo latarancnfc palatfum dfftum cft.apud qucm locumlatcrancnfis bafilica cum pulchcrrimo baptiftcrio fitacft/quxnuncomniaminanturruinamrNifitua Sanftitas manus porre*xcrit adutriiccs: vt iatn fccit Martfnus &' Nicolaus Symacus&Innoccntfus&/ alii q plurcs potificcs. O pater bcatiflmic:hxc cftgloria fedis apoftolicx nc primaria totius orbis &' vrbis Bafilicapcnitus collabatur :cui quidcm fan&itas tua in minoribus p multumtcmporis fpatium archiprcfbitcr digniss. fuit vtnfic in ma*foribus epifcopus &' paftor omniumvt altcr Franci. Scraphicusccclefiam tuam militantem rcpara fn tcrris: vttriumphaiitcm re#pcrias in ccelis.Bonum& vtile fuiflct opcrarios fabricx inftitue*rc& proucntum quotidianum ordinarc anncxionc aucuius Ec*clcfix/vcl abbatix pro reparationc iftius ad pcrpctuam rcimcmoriamnc abfcntc pontifice bafilica prcdiftapcnftus corruatPalatiumD :cii imp.no longc fuit ab ccclcfia.s. Laurcntii panfspcinc: vt adhuc fpfa vcftfgia dcnotant.jpalatium Lucinianum crat apudccclefiam fanftc Balbinxrvtapparcntvcftigfa.Palatiu Soforrianivbinuc cft ccclcfia fanftx Crucis Hicrufalcmva' iis colunis cxomatu.Erat& alia palatia in Vrbc/quibus fincm imponam.

    De Domibus & Iufulfs.Omu a palatio cxqlias vfcg fccit Ncro auft. Suet. qulprimotranfitoriam:poftrcmo Aurcam nommauitrmcuius vcftibulo ftabat ColIoflTus magnus:habcbatcg

    ^&i|porticum trium mill.paiTuum& ftagnum circumfcptitxdificiis ad Vrbium fpcciem/vineta & arua cum pafcuis & filuisvaria cum multitudinc omnfs gencris pecudum ac fcrarum fn cxtcris ptib ? ciifta auro illita diftinftac gcmfnfs cenatfoncfcp laqatx ibfdecrat ppulchrx cu tabulfs cburnefs vcrfatilibufcp fiftulfs/vt vngucta dcfup fpargcretur.Erantprctcrca xdificia rotfida dcpifta qux dicbus/ ac noftibus continuis pcrpctao vicc mundl

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    44/128

    , DEDOMIBVS ET INSVLIScircuttiagcfcntur.Erant dcnicfc balnea cumhortuIis/6V aqufs m*rinis cum albulis 6Valia q pluramiranda &incrcdibilia/vtfcri*bit Comelius tacitus in inccndio vrbis. Plinius vcro in Aurcxdomus Ncronis folariis aucs cx argentomirabili opcrc fculptasfuiflc comprobat.Domus Corneliorum familix crat fumptuofiflmris xdificiis / vtipfa vcftigia demonftrant in vico qui adhuc Cornclio^ nomcnretinet : a nonullis impcritis vocatur ipfx ruinx CorncliorumThermx ob magnitudincm xdificioR^ apud cquosmarmoreosFidix& PraxJn collc viminali crat omnium totius Vrbis fpc#ciofiflimx domus M arci Crafli oratoris &'.CL Catuli/quicumC.Mariofudit Cymbros:6V. C. Aquitfi cquitis Ro.qui Icgcmtulit Aquiliam : fundamcnta quarum invineis apud ccclcfiamfanctx Sufannxvifuntur.Domus Balbini ctiam nucRomxoftediturmCarinis magnacl'potes& ab cius familia hucufcg porTcfla dicit Spartianus.Domus Cornclii in montc Cxlioerat fpecicfiflima qui primusin Vrbc parictcs totius prxdictx domus marmoreis cruftis opcriit.M.vcro Lcpidus Catuli confulatu collcga primusomniumliminaexnumidicomannorc indomopofuit magna rcprchen*fionc anno Vrbis.Dclxvi.Domusuidix vitadx caufa diruit:6V in plano xdificauitJtac^ hac fragilitatcm bonailla poftcritas 6c pub.Ct* priuatim fccuta eft/quo ad gbonos morcs licuit.Pofteavcro aufto impio trri in plerifqj omnibus crcuit luxurics prxtcrcj in Octauiano. nais qdcm fumptuofiorc xdificationc grauabatuY/quin'&' Villam quoq$ nimiii ^pfu*fc cxtrudam dirtiit tm inqua cxcrcuit luxurics in Vrbc: vt intcrcxtcros fuciint ex

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    45/128

    DE NYMPHEIS ET HORREIS. 21arca porticus Liuiafuit ftrufta. Oui.lib.vi.Faft.tamcn vcnicns xtas.vbi Liuia nunc cft

    Porticus: immcnfx tccta fuifTc domus.tcftc Piinio fuam paccm xdificauit Vefpafianus.

    DomusCatilinxvbicrat locus qui Vcllcia diccbatur in partcfo.Ro.quodibi antiquitus paftoreslanamex ouibusantcvfumcondcndi.Domus Ciccronis iuxta fo^r non logc a tcplo Iouis Statorfs.Domum Vcrgilii poetx in Exqliis iuxta hortos Mccenatis.Domus Ouidii crat propc Vclabrum fub tcmplo diux Marfx

    dc confolationc.DomusPomponii Attici: crat in VallcCUrirircafrvbinunccftccclcfia fan&i Vitalis in quo loco Romulus apparuit antc luccm&'nunq poftcavifus cft.Domus Martialis cratintercollcm Viminalemcx' collcm Hor*tulorum:vbi nunc cft Vinea notiftima/qux appellatur Pyla Tyburtina Martialis.Pcd.Tyburtine fumproximus accolla pylc.Qua vidct antiquum ruftica flora Ioucm.Domus Coruinavbihodic corruptc diciturmarcellu Coruoi^.Alcxandcr Scucrus: tcftc Spar.fccit domos pulchcrrimas. eai^dcmq$ amicis fuis:maximc intcgris viris donauit.ErantcV alix multx domus in Vrbcnumero.M.cccxcvicjufsnonnullis placcat.M. dccxcvii.Infulxvcro.i.parux domus crant numero quatuor milliadu*ccntum.ii.Quauis nonullis placeat fuiflc quatuor miUdciuDe Nymphcis 6V Horrcis 6V aliis rebus*ymphca in Vrbc.xi.fiuflc rcpcrio. Erant cnim loca

    principum amccna aquis induftis : vt NymphcumIouiscV Nymphcumdiui Alcxadri in regione.vpofitum.Spartianus dicit.

    OpcraGiordiani Romxnullacxtatprxterquxdam Nymphea&' Balnca:fcd cV Balinx priuatis hoibus fucrut/6V ab eo in vfumpriuatum cxomatx funt.Frant 6V alia Nymphca fiuc Nymphia vt in rcgionibus*Erat 6V mutatoria/ vt lnutatoriu Cxfaris q erant priuatx domusmagnoi^ ad fcccitum 6Vdclitias variis picturis cV marmoribus cxomata. Non folu in v rbc 6V ipfa Itaiia cxtrucbat xdificia impatoris Ro.fcd in vltimis ffnibus.Lcocm Baptiftanoftcr.flor.de Al*F

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    46/128

    DE NYMPHEIS ETHORREIS.bcrtis fcribit lib.x.dc rc xdificatoria.Murum pcr Britan/am Cx*farcs Iter quos Hadrianus millia.lxxx.duxit/quo barbaros a Romano^r agi o fcpararct. Antonius ctiapius cadcm p infulamuruaftruxitccfpiceu.Scucrus poft hunctr5fucrfamp infulavtrinqjad fincs Occanipduxit vallu miliia pafluu.c.# duo 6V.xx.Poft Auetinum motcmvcrfus mcridiem fupraTyberim cft planfties magna vbi crat.clx.Horrea pub.maxime capacitatis/in qui>bus frumcntu po.Ro.fcruabatur.Tamcn invrbc dicutfuiflc horrea.ccxci.vltraprxdi&a:vtin regionibus.Alcxadcr cm ScucrusHorrca in oibus regionibus/tcftc Spar.publica fecitrad qux co*fercnt bonahii/qui priuatas cuftodias no habcret.Erant in Vr*bc ofTicinx piftorix numcro. ccxliiii.Apud cccleflams.SufannaeinTbcrmfscrat Vicus Mamurii:dequobcatus Ambrofiusmctioncmfacitcu ecclcfia.s.Sufannae aMamurio fabro pcritiflfimo dicto/quf.xi. ancitiafabrcfecit/inquo loco pofita crat ftatua iplius a popu. Roma.& adhuc no*mcn rctinet MamurifErat&vicus Sandalfarfusinregfone.iiif.vtapparet in marmo*requadratoindomoRofciacum ftatuis/cV iignis vndiq; incifoin partc anteriori trcs ftatuje cum galio vifuntur cnm hac infcri*ptionc in partc fupcriori.IMP.CAESARE Augufto.kII I.M.Plautio Siluano Cos.Sub pedibus ipfarum crantminores litcrae/vidclicct.Doppius.O.L.Iafo.D.Ludlfus.D.L.Saluius.L.BruniusO.Lprinccps.L.F urius.L. L. Saluius.MAG. VICI SANDALIARII.Vicus iugarius in Fo.ro.Liuius faxum inquitingcns ex Capitolio in VicumiugariumproccditcS' multos opprcflit.Vicus Thufcus apud ecclcflam.s.(3cor.in Velabro Tybulus.At qua Vclabri rcgio patct: irc folcbat/

    Exiguus pulfa pcr vada Iintcr aqua.Propcrtius vcro dc vico Thufco ait.At tuRoma meis tribuifti premia Thufcis

    Vndcvicus hodic nominathufcusbabet.Dc quo ait Varro poftmortcm Cclii thufci/quinon fufpftioc carcbant vififuntin couallem dcfcedet c 6V ab cis dicitur Vicus thufcus vbicft 6V tcmplum vcrtunii/ qui cft priccps dcus aethrarfce.Celianis vcro qui fufpitione carcbant datus cft Ccliolus coiun*ftus Gclioquisalitcr fentiat Dionyfius alicarnaifeus Ioancs vc

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    47/128

    DE TRIBVBVS. 22ro annfus fcnbit.EtidcorcftcFabiusciicitprlcipiuni Vici Thufci incipcrc fub OKolovcrfus Aucntinum c\ tci minaii/ ad ra*diccs capitolii.Ab Annio Vitcrb. lib. ii. L Fab.fatisdiclumcftdc Vicothu*fco c\' foro Boario.dicit cnimin hac boaria maxima portionc vici Thufci crant opulcntiorcs & ditiorcs/ atcfc nobilioresRoma.vbi &' frcqucntiorcs arcus triuphalcs c\' monumcnta impcratoj^vidcmus.aliosvicosncfimprolixiorobmittam.Eratcnimnumcro.cxxviii.Vico magiftri vcro.dclxxiiii.Acdiculx numcro. cccxxxix,Curatorcs viarum.xxix.Dcnuntiatorcs. xxviii.Lupanaria.ccccli.Vcxilla comuma duo.i.Rofcump pedibus cu Iitcris.S.P.Qj^Ccrulcum vcroprocquitibus. Nam color cxruleus cft maris acuius dco Ncptiino cquum coftat inuctumfuiflc. Romani habcbant aquilamivndc Aquitifcii diciitur fignifcri in Ro.militia abAquila quamRo.rcgionibus.C.Marius in. ii.confulatu fuo propricdicauit.Habucrut prxtcr aquilam Ro.quatuor aliafigna:vidclicct.Lupos.Minothauros.Equos 8c Aprosrqux fingulosordincs antcibatvtinquit Plini.lib.x. Et in arcubus triumpha^libus vifuntur fculptx m marmoribus.Cobortcs prxtorix.x. Vrbanx.iiii. Virgiliumvero.vi*Erat caftrapcrcgrina&Mifenatium. Tabclbo^. Salgamarioi^,Lcftigaliorum. Victimario^. Saligarioi^ 6V cquitum frnguloi^.Militcs prxtorianicrat cxtra vrbem/vt ingcntes ruinx demon*ftrantapud locum qui vulgo dicitur caput Bouisvbi cft fcpulchrum miradum in quo vifuntur incifx infrafcriptx litcrx.CECILIAE. CL Cretici.F. Mctcllx.CraiTi : nonionge aprxdifto loco ficbant ludi Olympiaci*Erant in Vrbc mcnfx Holitorix fiuc Holcarix numcro vfgintimill.ccc.Pub.Viftor dicit.xxiiii.mill. mcndofum codicem lcgff/fc credo : vt diccrc vclit duo millia quatuor ccntum : vt appa*rct in rcgionibus* Dc tribubus 6V rcgionibus Vrbis.

    Ribus in Vrbc fucrunt. xxyii. poftca.xxx. poftrcmovcro.xxxv.vt apparct in Lapidcmarmorcoin xdibu*Francifci de Porcariis Ro.cum hac infcriptione.

    IMP.Cxfari Diui Ncrux. F. Ncrux Tratano' Aug. Gcrma*nico, Dacico.Pontificimaxi. Tribunit. Pot.Yi, Impc.iiii.Cos

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    48/128

    DE TRIBVBVSV.P.P.Trfbusxxxv.QjL10^^^cialItatcoP t:^ Princfpis comodaearumctiam locorti adicctionc amplificata finr*Nomina quarum anonnullis variantur: tamcn vt omittam auctoritatc Ennii& Liuii 6V*M .Varronis atc^ Tolunnii TragediarumThufcaru fcriptoris brcuitatis caufa nomina ipfaru Tribuu fcri*batmquxfunthxc,Tatfcnfis a Tatio luccris a lucumonc quis Suburtana a nonnul*lis dicatur.Rumncnfis fiucrancnfis a Romulononnulli romuliadicant.Scd liuius &'Varro lib.i.dicunt fuam tamcn non a [fc vo^luit dici romulcam fcd Rumnefcm. quarta vocabatur Exquilina.Capitolina.Quirinalis 8c Collina.Celiana.Aucntina a fcpte pri*mis collibus dictxScruius lib*iiii.fcribitTullus diuifit Vrbem inquatuor partcs.Palatinam Baboranam. Collatinam: ExquillinaperSuburbanam&Collinam^liuiusvcroab Vrbc condita dicitAdditxfunt cx nouis ciuibus tribus.iiif . Sabatma^Trometma;Arnicnfis &' StcUatina.Sabatina a fabatia rcgioc xthrurfx dicitur:vbi fabatius loc? nucvufgo anguillarc dicitur:a quo loco Hicronymus fpm.phyficusnoifcr vir doftiss.orfgincm traxit;dc quo loco Strabo lib.v& fillius libro oftauo fciipfcrc.Trometina a Tromctino:vt ait Fabius&Tolumntus.TromctcsvcroCampus vocaturteftc Fcfto.Ar*infenfis ab Arno fluuio Io. An.fcribit:hiifuntFluuentiniprxfluetiArnoappofitfvtcxponftPlfnius:nunc Florentinicum quib?intelliguntur Phcfulani. Stcllatina afluuio vicino Piftoricnfib?& pratenfibus in thufcia vtplacet Io.Vitcrb.quis fint &' populiStellatiniin campania.Sed Fab. piclor dc thufcis loqtur.Erat rcgio Mctina# Scapcia fiuc fcapia:dc quibus Lnii? lib.viii.ait. Eodcm anno ccnfus actus nouic# ciucs ccnfi tribus proptcr cos additx Mctia& Scaptia Ccnforcs addidcrunt/Qu.philo.Sp.poft*rmmiW.Erat& Velima&Fabiadc quibus Oratius.Valbt hic Fabia:valct illc Vchna.Aliarum vcro nomina hxc funt vidclicct.Lcmonia. Pontia Cruftumcna. Papiria.PoUia.lPublitia. Tybcrina*VfcntftiaP6tina*FalcriafiucGalcria.Vctuiia,ConicU'a.Me^tinaAnthcfia.Volicinia.Fauciacx' Pupina fiuc pupillia.Antiquitus Romacrat diuifa in quatuor ptcs a Tull.rcgc ro.prPn.a RomulointiistcftcEnnio/quas tribus appcltauit/fingula*lumc^ Tribuum duces tribunos nominauit:& tiibus prxdi&asdiuifit in partcs,xxxcuriafc dixit,Vnde lcges curiatx/ 6c curia^

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    49/128

    PRTMAREGIO 13tumprxfcctos Curionesappellauitjvn^epoftcaNumma Pompilius .iiii.facrauit virgfncs Vcftalcs.s.Gcganiam/Bcroniam/Camillam& Tarpciam. Plutarch? auctor. Poltca vcro diuifa fuit infcx partcs piiiicipalcs:vndc Scrui9 Tulli.addidit duas Viigincsprxdictis Vcftalibus.Prima Vcftalium] appcllabatur maxima fi>cut&nos dicimus de monialibus abbatirTam/vndc Popul^Ro.profuaquaq5partchabcrctminiftramfacrorum:quinuma-usfcnarius pcr longum tcmpus fcruatus cft.Poftrcmo vcro fuit dituVfa in rcgionibus quatuordccim tcftc Pli.lib.iii.quaru fingulx copita fupra.cc.6? vicosinnumcros tcftcs Macrobio contincbant.Vndc compitalitiiludi aviis compitorum.Suetonius vcro dicit.Sccularcs cYcompitalitios fupcr calib^cuncrcimbcrbes.Noftrovcro tcmporc Rcgioncs corruptcj rioncs appcllantur cum Vcxillis cVinfignibus PopuliRo.in antiquo marmorc in porticu xdiu.confcruatorumVrbis pofitonon longc a porta palatii Senatorisrcgionum.xiiii.nomina6V Yicorum literis vctuftatc dclctis ad*hucftarc vifuntur cuminfcriptionc huiufmodi.lMPCxs.DiuiTraiamPartici.F.piuiNcru:e NcpotiJ Traia*no Aug.PontimaxiTrib.pot.xx.Imp.ii.Gos .iii.P.P.M agiftrivicorum Vrbis regionum.xiiii.

    Prima Regio.^^lEgio prima Capena dicitunqux continet arcam Apol^y linis.SpeuGallifcuThallii.Carfucxfi'ue Carfune.crat\& AreaPinam.ErantcV Vici multivt pulucrarius&Camcnarum . Drufiani. Sulpitii vltcrioris & altcrius

    Sulpitii citcrioris.Fortunje obfcqucntis.Honoris 6Vvirtutis.Fabritii 6V trium ararum omncs numcro.ix.Eratprxtcrca xdcs Martis.Mincrux.Tcmpcftatis& CamcnaruLacuspromcthcioV Vipfani& Almofiuui^.MutatoriuCxfarisArcus tris DrufiioVVcri Parthiciatc^ traiani pnncipum: crant6V Thcrmx Commodianx 6V Scucrianx &' balncaTorquati.Mamcrtini.Abafcantiani.Vcctii.Bolani.fcu Volani.Acdiculx.x.Vico magiftri.xxxvivcl.xlix.Curatorcsduo.Dcnunciatorcs duo.Domus numcro.cxx.lnfulce duomil.ccl.vcl.iiii.millia.ccl. Hor*rca.xiii.vcUxvi.Piftrina.xv.Balncapriuata.lxxxiiii.Lacusvero,ixxxii,Regio ipfa continet ped.xxii. mil.ccxxvi.

    SecundaRegio.

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    50/128

    SECVNDA TERTIAETO.VARTAREGIOyEgio fcamda Cxlymontanadicitur: qux continetJjtcmplum Qaudif.maccllum magnum luparias/fcu

    ^yft^^3|lupauaria. Aratrum Ciclopis. Campum Martialcm|H $k. A Caftra pci cgrina.Caput Aphricae/fcu Aphrctae.ArEe^g^SJ? borcm fanfta.Rcgia Tulli Hoftilii/6V Tcmplfi quodin curiam rcdcgit patribus minoruna gcntium. Domum vcctila*nam& Philippf.M anfioncs albanas. Micam aurcam. Armcnta*rium.Spolium Samarium.Ludum matutinum 6V gallicum cohortcs quinqs vigilum.Erant praetcrea vici feptem.Aediculze. \iiuVicomagiftri.xxviii.Curatorcs.ii.Dentmciatoresduo.Domos.cxxxiii.fiuc.clx.lnfulae mil.dc. fcu tria mil.Horrca. xxiii. Piftrina.xv.Balnca.xx*Lacusvcro.lxv.Rcgioipfa continct in ambitupcd.M.cc. TcrtiaRcgio.

    ^,Egio,iii.ISISET SERAPIS MONETAdicitutqtueconrinct LudummagnumoV Dacicum/ Am*phiteatrum/Domum Bruti/Samium/Coragium/pturamprxfcntifllma/Thcrmas Titianas/ Traianas/^-^^j& Philippi Aug.Lacum paftoris/Scolam Qjiaeftorum/& Capulatorum/PorticumLiuiae/CaftraMifcnatiu&/ Su*

    buram.In quaregioneerantVici.x.Aedicuke totidcm Vicomagiftri.xxiiii. Curatorcs.ii. Dcnunciatorcs.ii. Domus.clx. Iufule*ii.mil.dcclvii.Horrea.xviii.Piftrina.xvi.Balnea.lxxx.Lacusvc^ro.lvi.Rcgioipfa in ambitu continctped.xm.rnil.cccl

    QuartaRcgio.EgioQuartaTcmplumpacis dicitur/quae contfnetTcroplum ipfius Pacis&Rcmi/Vcncris.P.FauftinaeoVTclluris.BafilicamConftantini 6/ Pauli Aemilii/Forum tranfitorium/Sacriportum/Balncum Dapni^dis/PcHticum Afidatam/Aream Vulcani Buccinam

    aurcam Appoilincm/ Vicu Sandalariu/Horrea^Cartarea fcu Tcftaria. Colloflum magnu radiatu/Soroiiu TigiUu/M cta fudatc/Carinas/Domu PompeioVGiccronis/ Viafanfta.In qua rcgioecrat Vici.yiil Aediculae.fx.Vico magiftri.xl.Curatores.ii Dcnficiatores.i/.Domus.cxxxviif. fiuc.cbc. Infulae.mil. dlvii. fiuc tnfldcccliiJiorrca.xYi&Piftri.xY.Babiea flxxY,Lac? Ycro.lxxxYmV

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    51/128

    QVINTA SEXTAET SEPTIMAREGIO 24Rcg fo fpfa 111 ambitu cont. pcdocxiii.mil.Quinta Rcgio.

    (Egio Qmnta Exquilina dicitur/ qure contmct Nym*tphcam AIcxa\iri.maccUuLiuiani.LacuPromcthcf. Cohortcs fcptc Vigilu.Acdc Vcncris Acricinac.HortosPlantianos oVmcccuatianos.Regia Scrui tull.HcrcuIcnillanu.Amphiteatrucaftrcfc. Campu ExqlmucV Vimmalcfub

    agserc.Lucil Exquilinu 6V Pcrclmuatc^ Fugutalc.Tcplii IunoisLucmx.Domu AquiliicS'. Q. Catuli.tf .JVi.craiTi, Ara IouisViminci.mincruamcdfca.Ifide ParaticiaLauacru Agrippinx&Thcrmas olympiadis.In qua rcgioc crat Vici.xv. Acdiculx totidc Vico magiftri.xlvui.fiue.lx. Cur.ii. Dcnun.ii.Dom.clxxx.Tn*fulce mil. dlvii.fcu.iii. mil.dcccl.Horrca. xxiii. Piftrina.xv. BaJnca.lxxv.Lacus vero.lxxif.Rcgio ipfa cont.pcd.xxv.mil.Dcccd.

    Scxta Rcgio.Egio.vi.Altafcmita dicit :q cotinct teplu Salutis Qufrf|ni:Scrapis :ApoIIinisrClatrx& F loreVicu mamurii&Bcllonx:Circu6VFloralia: Capitoliu Vct^/Diuu FiV

    Idiu in collc / Foru falluftianu: Fortunam pub.in collc:ftatua plubca mamuriirdomu atrica:malu punicu:teplu 6V domugctis Flauix:hortos falluftianos:fenaculumulieru:Thcrmas dioclitianas& coftatianas: Dccetabemas:balnea paulirgallinas albas area callidii: oVcohortes.iii.Vig.iquarcgionccrat Vfcf.xfffiuc.xvii.xdiculce.xvi.Vfco magiftri. xlviii.cur.ii. Dcn.ii. domcxlvi. feu.clxix . Infulx . iii.mil.ccciii. (iuc.iii.mil.dv.Horrea.xvfif.piftrina.xv.Baluca.lxxv. lacus.lxxvi.Rcgio ipfa cont.pcd. xv. mil.dc.Scptima Rcgio.

    Egio fcptia Via lata df:q cotinct lacu Ganfmcdis co*hortes fcpte primoru Vigiliu arcu nouu nymphciiIouis x_dicula capraria capu agrippx/ teplu folis.tcplumnouu fpcifortunx &' Qiiirmi faccllu gcnii Sangicw

    i ta gipfiana liuc gctiana porticii coftatini cq xnci Tiridatis forufuai iu c\' archcmoriu.hortos largianos pyla tyburtina ad manfuctos 6V lapide ptufum:in qua rcgionc crat vicrx.fiuc.xv.xdfculx..xv.Vicomagiftri.xlviii.cur.ii.dcn.ii.dom.cxx.Infulx.iii.mil.ccclxxxv.horrea.xxv. Piftrina. xvfii.balnca.lxxv.Lac? vcro.lxxvf*Rcgfo.fpfacont.pcd.xii.mil.dcc.

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    52/128

    CCTAVA ET NONA REGIO.Oclaua rcgio*

    Egio o&aua ForumRomanumdicitunqux continetroftra comitium^xdcmviftorixTcmplum Iulii Cxfaris:xdcm Opis & Saturni in Vicoiugario: tcmplumCafto^ ad lacum Iuturnx:tcmplu concord ix &Ta*

    ni romuli Vcftx carmetx Titi c%Vefpa.dcum pxnatiuV &' Iouisoptimi max.c^ tcmplum vctus Mincrux &/ dclubrumminerux:xdem Iouis tonatis : xdiculamiuucntx : faccllum pudicitix pa*tritix: xdcmHcrculis viftoris inForoboario: xdem Maturx:xdem Vortunii in vico Tufco:Ficum Ruminalcm fiuc Romularcm:6V lupcrcal virgis.xolunam cu ftatua.MJLudii grcgoftafimSenaculu aureumcquu conftatini:milliariu aurcum:pilaoratia:Equum xncum Domitiani: atriumMincrux: ludum Acmiliumporticum Iuliam:locummcrcatoj^:rcgiamNummx:ForumCxfaris:Stationcsmunicipioi^Forum Augufti:cumxdc martisvltoris:Forum Traiani cum coluna cius codidc&/ equocius Ac*meo:VmbilicumRomx:Lacum curtium: Bafilicam argcntariamBafilicam Pauli cum frigiiscolumnis: Apollinemtriginta cubitoium:capitoltum:portam carmcntalcm: curiam calabram afylum:fignum Iouis impatoris: Horrca germanica& agrippina : aquacernentem fcauros: Forum boariu&pifcarium: vicumligurum& iugarium 8c vngucntarium carccrcm Tullianu porticum margaritariam clephantum hcrbarium&/ antrum cachinnquare*gione crant Vici. xxxv. sedicurx totidem vico magiftri.xlviii.Cur. ii.dcn.ii. domus. cxlv. Infulx duomill.cclxxxviii. fiuc.iii.mil.dccclxxx.Horrca.xxv. Piftrina.xx. balnca. Ixvi. iacus vcrocxx.Regiocontpcd.xx.mil.dccclxik

    NonaRcgio.Egio nona Circus flaminius dicitur:qux continctThcatrum balbicum criptaciusThcatrum Popcii &Marcclli/Thcrmas alcxandrinas Hadrianas& Agrippinas porticum chorinthiam Gn.OftauiioV Phillippi& argonauta^/ Tcinplum Bruti/Calliaci/ Tcmplum diui Ant.

    cumcoluna cius coclide/ templum boniuetis/ xdcm Bellonx 6VIuturnx ad aquam Virgincam/ xdcm Vutcani in circo flammi.xdcmantiquam Apoll.culauachrooVxdcmmagni Hcrculis cuftodiscirci prxdifti ftabula.iiii. Faftionimi/Mimitiamvetus6VMimftiamfrumentariam/ Iouem Pompcianum dclubrum/ Gn.Domitii/Campumartis/ Villam publicam/fcpta Trigaria/Fqm>

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    53/128

    DECIMA ET VMDECIMA REGIO. 25riam/ Hortos lucullanos/Fontcm Scipionis/fcpulchrumAuguftorum: Cicomas nixas/ Panthcon BafilicamMacidiicVMar//tiani/Infulam phclidiiinincruimnmclcagricum fcrapcum Ifcum6/ Mincruam calchidicam cY carccrcm Qaudii.x.vir/ In quarc*gionc fucrunt Vici triginta quinqs/ xdiculx triginta Vico ma*giftriquadragmtaocl:oCur.ii.Dcu.Domuscxl.Infutx.ii.milLcclxxxvm.fiuc.iiimiiU.ccclxxxviii.Horrcavigintiquatuor/Pi^ftrina.xx.Balnca.lxiiii.Lacus vcro c&uaginta . RcgioipfaconUpcd.trigintamil.D.

    DccimaRcgio.C^siEgfo dccima Palatium dicitur/quae continct cafam romuli prata Bacchi Aram fcbris cv Aram palatinam Vicum padi cS' fortunx 1 cfpicictis falutis ApolliniscY cur.JIe tarum xdcm louis ftatoris 6? matiis dcum 6V Iouis vi

    ctoris cS.' dii Iouis cVxdcm Apollinis : vbi Lychnipcndcbat in#ftar arboris malafcrcntis.Tcmplumfidci.Domum cxioniorum.Suclia. Cxnationcm Iouis. Acdcm dcx viriplacx in palatio 6VRannufix& Bibliothccam.Pcntaphilon Iouis arbitratoris.Domum AugultauamcY Tyberianam. Dionyfii. Q_. CatulicY QUccroins.Manimcam auguratorium.Scdcmimpciii Romanii.Vclia.Ciuiam vctcr.Fortunam rcfpicicntcm. Scptironium Scuerf*Victoiiamgcrmanitianam : & lupcrcal.in quarcgionccrant Vici.xx. xdiculx totidcm. Vico magiftri.xxiiii.fiuc.xlviii.Cur.ii.D:u.ii.Domus.lxxxix.Infulx.ii.mill.dccxlii.Horrca.xlvimPi>ftrina xx. Baluca.xxxvi. feu.lxvi.Lacusvcro. lxxxviii. Rcgioipfacont.pcd.xii.mill.Dc.

    VndccimaRcsrio.^pTNjjEgio vndccima Circus maximus dicitur/ qux contf*

    a ^J,nctcircum maximum Tcmplum Soliscv Lunx.Mcr| ^l j curii 6' Caftoiis. Acdcm Ditis patris &' Ccrcris. Vc. ^^'V^

    l ncris Portunni.Pompci.Mmfr. Acdcm Confii fubj*tcrrancam.Pictatis in Foro olitorio : & Iuncnis matutx Arammaximam portam Tiigcminam Salinas Apollincm cclifpicicn*tcm Hcrculcm olmaiium.Obclifcosduos.Forum olitoriumoVVclabrummaius.In quarcgionccrant Vici.viiufcu.xix. AcdiVculx totidcm.Vicomagiftri.xxxii.Cur.ii.Dcn.ii.Domcxiiiin*fulx.mil. Dc.fiuc.ii.miLdcl.Horrca.xvi. Piftrina totidcm. Baknca.xv.lacusvcro.lx.fcu.lxxxviii.Rcgio ipfacont.pcd.xi.mil.D. G

  • 8/3/2019 Albertini Francesco . Opusculu de Mirabilibus Noue Et Veteris Urbis Rome (1520)

    54/128

    DVODECIMA.XIII.ET.XIIII.REGIO:DuodccimaRcgio.

    ;Egio duodccima Pifcina publica dicitunqux con*[tmct Vicum almc Vcncris 6V pifcin:e pub.& Dia*jnx.Ccios.Triarii.Aqux falicntisi&Laci tcfti.Vi*cum Fortunx mamofx. Colopcti Paftoris. Portx'Rudufculanx.Viftoris:6V portx Ncuix. Hortos

    annianos.ArcatRadicaria.Caput vix NouxFortuna MammoJam.Ifydcm Anthcnodoria.Acdc bonx dcx Subfaxanx SigniiDclphini. Thcrmas Antonianas. Scpte domos ParthoR>.Cam*pumLannatariii.Domii Chilonis 6V Cornifici.Cohortcs trcsvigilu:6V priuata Hadriani.]In qua rcgionc crat Vici.xii.fcu.xvii.Acdiculx totide.Vico magfi.xlviii.Cur.ii.Dcn.ii.Dom.cxxiii!.fcu.clxii.Infulx.iimiil.cccclxxxvi. Horrca.xx. Piftrina totidcm.Balnca.xIiiii.Lacus vcro.lxxx.Rcgio ipfa cot.pcd.xii.mil.

    Dccimatcrtia Rcgio.Egio dccimatcrtia Auctinus dicitunq cotinct Armi>luilru Tcmplu Lunx 6V Dianxlibcrtatis 6V IunonisRcginx. Acdcm bonx Dcx in Auetino 6' atriu libcr*tatis.FoRifPiftoriu Scolam Caflii.Porticii Fabariam

    Scalas Gcmonias.Thcrmas Varianas 6V Dccianas.Priuata Tra*iani.Dolacrufeu Doliolu.Mappam aurca& Aurca Platonis.61'Horrca Anicetiana.Vicum Frumetarium/6V trium viai^. VicumF idii 6V Valcrii.Cxfcti laci miliarii. Capitis catcri.Trium alitum.Vicumnouu 6V Armiluftrii&colunxligux.Fortunx DubixLorctimaioris&Lorctimmoris.Vicummuditici 6' materiariu\In qua rcgionc crar. Vici.xlviiu Cur.ii.6V Dcnun.ii. Dom.c.iiii.feu.cIxii.Infulx.duomiUcccclxxxviii.Piftrina.xx.HoiTca.xxvi*Balnca.lxiiiuLacus vcro.viii.Rcgio ipfa c6t.pcd.xvi.mil.cc.

    Dccimaquarta Rcgio.^*Jh>^jEgio dccfrnaqrta 6V vltima Traftybcrina dicitur : qux

    ^^Jlcotinctlanniculii.Hortos Ncronianos&Domitii &fe^ ^Gcthx.NaumachiaNcronisVaticaniiGaiaiiiii.Infu^Stffi lam IouisoV Acf