महाभारत - sanskrit documents collection · प याहु ेवा...
Post on 01-Sep-2019
42 Views
Preview:
TRANSCRIPT
महाभारत - मौसल पव
मौसलपव १अाय ००१ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १मिुनशापाा मसुलसवः . . . . . . . . . . . . . . २अाय ००२ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . २उातदशनम ् . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ५अाय ००३ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ५वृकािदिवनाशः . . . . . . . . . . . . . . . . . . ७अाय ००४ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ७रामकृावतारसमािः . . . . . . . . . . . . . . . . . १२अाय ००५ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १२अज ुनागमनम ् . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १५अाय ००६ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १५वसदुवेिवलापः . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १७अाय ००७ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १७वसदुवेिनधनम .् वािभषकेः . . . . . . . . . . . . . . . १९अाय ००८ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . १९ासाज ुनसमागमः . . . . . . . . . . . . . . . . . . . २७अाय ००९ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . २७
i
॥ महाभारत मौसलपव ॥
मौसलपव
अाय ००१वशैपंायन उवाच ॥
षिंशे थ संा े वष कौरवननः ।ददश िवपरीतािन िनिमािन यिुधिरः ॥ ००१ ॥
वववुा ताः सिनघा ता ाः शक रविष णः ।अपसािन शकुना मडलािन चिरे ॥ ००२ ॥
गूम हानो िदशो नीहारसवंतृाः ।उााारविष यः पतेगु गनािुव ॥ ००३ ॥
आिदो रजसा राजमवमडलः ।िवरिमदये िनं कबःै समयत ॥ ००४ ॥
पिरवषेा ये दाणाः चसयू योः ।िवणा ः यामााथा भाणभाः ॥ ००५ ॥
१
२ मौसलपव
एत े चाे च बहव उाता भयशिंसनः ।यऽेहरहो राजदयोगेकारकाः ॥ ००६ ॥
किचथ काल कुराजो यिुधिरः ।शुाव विृच मौसले कदनं कृतम ् ॥ ००७ ॥
िवमंु वासदुवें च ुा रामं च पाडवः ।समानीयावीातिॄं किराम इतु ॥ ००८ ॥
पररं समासा दडबलाृतान ।्वृीिनां े ुा िथताः पाडवाभवन ् ॥ ००९ ॥
िनधनं वासदुवे समुवे शोषणम ।्वीरा न धु िवनाशं शाधनः ॥ ०१० ॥
मौसलं त े पिरु ःखशोकसमिताः ।िवषणा हतसाः पाडवाः समपुािवशन ् ॥ ०११ ॥
मिुनशापाा मसुलसवः
अाय ००२जनमजेय उवाच ॥
कथं िवना भगवका विृिभः सह ।पयतो वासदुवे भोजावै महारथाः ॥ ००१ ॥
अाय ००२ ३
वशैपंायन उवाच ॥
षिंशऽेथ ततो वष वृीनामनयो महान ।्अों मसुलै े त ु िनजःु कालचोिदताः ॥ ००२ ॥
जनमजेय उवाच ॥
केनानशुाे वीराः यं वृका ययःु ।भोजा िजवय ं िवरणे वद मे ॥ ००३ ॥
वशैपंायन उवाच ॥
िवािमं च कवं च नारदं च तपोधनम ।्सारणमखुा वीरा दशुा रकागतान ् ॥ ००४ ॥
ते व ै सां परुृ भषूिया ियं यथा ।अवुपुस दवैदडिनपीिडताः ॥ ००५ ॥
इयं ी पुकाम बोरिमततजेसः ।ऋषयः साध ु जानीत िकिमयं जनियित ॥ ००६ ॥
इुाे तदा राजिलधिष ताः ।वुंानुयो यणु नरािधप ॥ ००७ ॥
वृकिवनाशाय मसुलं घोरमायसम ।्वासदुवे दायादः साोऽयं जनियित ॥ ००८ ॥
यने ययूं सुवृ ा नशृसंा जातमवः ।उेारः कुलं कृमतृ े रामजनाद नौ ॥ ००९ ॥
समंु याित ीमांा दहंे हलायधुः ।
४ मौसलपव
जरा कृं महाानं शयान ं भिुव भेित ॥ ०१० ॥
इवु ते राजलाैरािभः ।मनुयः ोधरााः समीाथ पररम ् ॥ ०११ ॥
तथोा मनुये त ु ततः केशवमयःु ।अथावीदा वृीुवैं मधसुदूनः ।अो मितमां भिवतं तथिेत तान ् ॥ ०१३ ॥
एवमुा षीकेशः िववशे पनुगृ हान ।्कृतामथा नैतु स जगतः भःु ॥ ०१४ ॥
ोभतूऽेथ ततः साो मसुलं तदसतू व ै ।वृकिवनाशाय िकरितमं महत ् ॥ ०१५ ॥
सतूं शापजं घोरं त रा ेवदेयन ।्िवषणपाजा सूं चणू मकारयत ् ॥ ०१६ ॥
ािपागरे त पुषा राजशासनात ।्अघोषयं नगरे वचनादाक च ॥ ०१७ ॥
अ भिृत सवष ु वृकगहृिेह ।सरुासवो न कत ः सवन गरवािसिभः ॥ ०१८ ॥
य नोऽिविदतं कुया यें किरः िचत ।्जीव शलूमारोहेयं कृा सबावः ॥ ०१९ ॥
ततो राजभयाव िनयमं चिरे तदा ।नराः शासनमााय त राो महानः ॥ ०२० ॥
उातदशनम ् ५
उातदशनम ्
अाय ००३वशैपंायन उवाच ॥
एवं यतमानानां वृीनामकैः सह ।कालो गहृािण सवषां पिरचाम िनशः ॥ ००१ ॥
करालो िवकटो मुडः पुषः कृिपलः ।गहृायवे वृीनां नायत पनुः िचत ् ॥ ००२ ॥
उिेदरे महावाता दाणाा िदन े िदन े ।वृकिवनाशाय बहवो रोमहष णाः ॥ ००३ ॥
िववृमषूका रा िविभमिणकाथा ।चीचीकूचीित वायः सािरका विृवेमस ु ॥ ००४ ॥
नोपशाित श स िदवारामवे िह ॥ ००४ ॥
अनकुुव ुकानां सारसा िवतं तथा ।अजाः िशवानां च तमकुव त भारत ॥ ००५ ॥
पाडुरा रपादा िवहगाः कालचोिदताः ।वृकानां गहेषे ु कपोता चरंदा ॥ ००६ ॥
जाय खरा गोष ुकरभातरीष ु च ।शनुीिप िबडाला मषूका नकुलीष ु च ॥ ००७ ॥
६ मौसलपव
नापप पापािन कुव ो वृयदा ।ािषाणांािप िपतॄवेांथवै च ॥ ००८ ॥
गंुावम न त ु रामजनाद नौ ।पः पतीुर पी पतयथा ॥ ००९ ॥
िवभावसःु िलतो वामं िवपिरवत त े ।नीललोिहतमािा िवसजृिच षः पथृक ् ॥ ०१० ॥
उदयामन े िनं पयुा तां िदवाकरः ।यतासकृ ुिंभः कबःै पिरवािरतः ॥ ०११ ॥
महानसषे ु िसऽे े सृंतऽेतीव भारत ।आहाय माण े कृमयो य नरािधप ॥ ०१२ ॥
पुयाहे वामान े च जपु च महास ु ।अिभधावः यूे न चायत कन ॥ ०१३ ॥
पररं च नं हमानं पनुः पनुः ।हरैपयव त े नानुकथन ॥ ०१४ ॥
नदं पाजं च वृकिनवशेन े ।समावाय रासभा दाणराः ॥ ०१५ ॥
एवं पयषीकेशः संां कालपय यम ।्योदयाममावाां तां ा ावीिददम ् ॥ ०१६ ॥
चतदु शी पदशी कृतयें राणा पनुः ।तदा च भारत े युे ाा चा याय नः ॥ ०१७ ॥
वृकािदिवनाशः ७
िवमशृवे कालं तं पिरिच जनाद नः ।मने े ां स षिंशं वष व ै केिशसदूनः ॥ ०१८ ॥
पुशोकािभसतंा गाारी हतबावा ।यदनुाजहाराता तिददं समपुागतम ् ॥ ०१९ ॥
इदं च तदनुामवीिुधिरः ।परुा ढूेनीकेष ु ोातादुाणान ् ॥ ०२० ॥
इुा वासदुवे ु िचकीष मवे तत ।्आापयामास तदा तीथ याामिरंदम ॥ ०२१ ॥
अघोषय पुषा केशवशासनात ।्तीथ याा समेु वः कायित पुषष भाः ॥ ०२२ ॥
वृकािदिवनाशः
अाय ००४वशैपंायन उवाच ॥
काली ी पाडुरदै ःै िवय हसती िनिश ।ियः षे ु मुी ारकां पिरधावित ॥ ००१ ॥
अलारा छं च जा कवचािन च ।ियमाणाय रोिभः सभुयानकैः ॥ ००२ ॥
८ मौसलपव
तािदं कृ वनाभमययम ।्िदवमाचमे चं वृीनां पयतां तदा ॥ ००३ ॥
यंु रथं िदमािदवण ; हयाहरयतो दाक ।ते सागरोपिरादवत ;नोजवातरुो वािजमुाः ॥ ००४ ॥
तालः सपुण महाजौ तौ ; सपुिूजतौ रामजनाद नााम ।्उजै ररसो िदवािनशं ; वाचोचगु तां तीथ याा ॥ ००५ ॥
ततो िजगिमषे वृकमहारथाः ।साःपरुादा तीथ याामैरष भाः ॥ ००६ ॥
ततो भों च भं च पयें चाकवृयः ।ब नानािवधं चुम ं मासंमनकेशः ॥ ००७ ॥
ततः सीधषु ु सा िनय यनु गरािहः ।यानरैगै जैवै ीमिमतजेसः ॥ ००८ ॥
ततः भास ेवसथोशें यथागहृम ।्भतूभपयेाे सदारा यादवादा ॥ ००९ ॥
िनिवांािशाथ समुाे स योगिवत ।्जगामाम ताीरानुवोऽथ िवशारदः ॥ ०१० ॥
तं ितं महाानमिभवा कृतािलम ।्जानिनाशं वृीनां नैारियत ुं हिरः ॥ ०११ ॥
ततः कालपरीताे वृकमहारथाः ।अपयुवं यां तजेसावृ रोदसी ॥ ०१२ ॥
ाणाथष ु यिमं तषेां महानाम ।्
अाय ००४ ९
तानरेः दः सरुागसमितम ् ॥ ०१३ ॥
ततयू शताकीण नटनत कसलम ।्ावत त महापान ं भास े ितमतजेसाम ् ॥ ०१४ ॥
कृ सिंनधौ रामः सिहतः कृतवम णा ।अिपबयुधुान गदो बुथवै च ॥ ०१५ ॥
ततः पिरषदो मे ययुधुानो मदोटः ।अवीृतवमा णमवहावम च ॥ ०१६ ॥
कः ियो ममानः सुाातृािनव ।न तृि हािद यादवा यया कृतम ् ॥ ०१७ ॥
इेु ययुधुानने पजूयामास तचः ।ुो रिथनां ेो हािदमवम च ॥ ०१८ ॥
ततः परमसः कृतवमा तमवीत ।्िनिदशिव सावं तदा सने पािणना ॥ ०१९ ॥
भिूरवािछबाय ुे ायगतया ।वधने सनुशृसंने कथं वीरणे पािततः ॥ ०२० ॥
इित त वचः ुा केशवः परवीरहा ।ितय रोषया ा वीां चे स ममुान ् ॥ ०२१ ॥
मिणः मकवै यः स सािजतोऽभवत ।्तां कथां ारयामास सािकम धसुदूनम ् ॥ ०२२ ॥
तुा केशवामगमुदती तदा ।
१० मौसलपव
सभामा कुिपता कोपयी जनाद नम ् ॥ ०२३ ॥
तत उाय सोधः सािकवा मवीत ।्पानां ौपदयेानां धृुिशखिडनोः ॥ ०२४ ॥
एष गािम पदव सने च तथा शप े ।सौिके य े च िनहताः सुानने राना ॥ ०२५ ॥
ोणपुसहायने पापने कृतवम णा ।समामायरुा यशािप समुमे ॥ ०२६ ॥
इतीदमुा खने केशव समीपतः ।अिभु िशरः ुिदे कृतवम णः ॥ ०२७ ॥
तथाानिप िनं ययुधुान ं समतः ।अधावृषीकेशो िविनवारियषुदा ॥ ०२८ ॥
एकीभतूातः सव कालपया यचोिदताः ।भोजाका महाराज शनैयें पय वारयन ् ॥ ०२९ ॥
ताा पततणू मिभुानाद नः ।न चुोध महातजेा जानाल पय यम ् ॥ ०३० ॥
ते त ु पानमदािवाोिदतावै मनुा ।ययुधुानमथािुभैा जनैदा ॥ ०३१ ॥
हमान े त ु शनैये े ुो ििणननः ।तदरमपुाधावोियिनःे सतुम ् ॥ ०३२ ॥
स भोजःै सह सयंुः सािकाकैः सह ।बािहतौ त उभौ कृ पयतः ॥ ०३३ ॥
अाय ००४ ११
हतं ा त ु शनैयें पुं च यननः ।एरकाणां तदा मिुं कोपााह केशवः ॥ ०३४ ॥
तदभूसुलं घोरं वकमयोमयम ।्जघान तने कृाऽे मखुतोऽभवन ् ॥ ०३५ ॥
ततोऽका भोजा शनैयेा वृयथा ।जरुोमाे मसुलःै कालचोिदताः ॥ ०३६ ॥
यषेामरेकां किाह िषतो नपृ ।वभतूवे सा राजयत तदा िवभो ॥ ०३७ ॥
तणृं च मसुलीभतूमिप त यत ।दडकृतं सव िमित तिि पािथ व ॥ ०३८ ॥
आिवािव ते राजिपि यणृम ।्तभतूं मसुलं यत तदा ढम ् ॥ ०३९ ॥
अवधीितरं पुः िपता पुं च भारत ।माः पिरपति पोथयः पररम ् ॥ ०४० ॥
पता इव चाौ त े पतुकुराकाः ।नासीलायन े बिुव मान किचत ् ॥ ०४१ ॥
तं त ु पयहाबाजा नाल पय यम ।्मसुलं समव तौ स मधसुदूनः ॥ ०४२ ॥
सां च िनहतं ा चादें च माधवः ।ुं चािनं च ततुोध भारत ॥ ०४३ ॥
१२ मौसलपव
गदं वी शयानं च भशृं कोपसमितः ।स िनःशषें तदा चे शाचगदाधरः ॥ ०४४ ॥
तं िनं महातजेा बःु परपरुयः ।दाकवै दाशाहमचूतयु िबोध तत ् ॥ ०४५ ॥
भगवंतं सव या भिूयमतु ।राम पदमि त गाम य सः ॥ ०४६ ॥
रामकृावतारसमािः
अाय ००५वशैपंायन उवाच ॥
ततो ययदुा कः केशव ; बु राम पदं पतः ।अथापयाममनवीय ; वृ े ितं िचयानं िविवे ॥ ००१ ॥
ततः समासा महानभुावः ; कृदा दाकमशासत ।्गा कुीिममं महां ; पाथा य शसं वधं यनाम ् ॥ ००२ ॥
ततोऽज ुनः ििमहोपयात ु; ुा मतृाादवाशापात ।्इवेमुः स ययौ रथने ; कुंदा दाको नचतेाः ॥ ००३ ॥
ततो गते दाके केशवोऽथ ; ािके बमुवुाच वाम ।्ियो भवात ु यात ु शीं ; नतैा िहंदु वो िवलोभात ् ॥ ००४ ॥
अाय ००५ १३
स ितः केशवनेानिुशो ; मदातरुो ाितवधािदत ।तं व ै यां सिंनधौ केशव ; रमकंे सहसवै बमु ् ॥ ००५ ॥
ानशुमवधीहै ; कूटोंु मसुलं क ॥ ००५ ॥
ततो ा िनहतं बमुाह ; कृो वां ातरमजं त ु ।इहवै ं मां ती राम ; यावियो ाितवशाः करोिम ॥ ००६ ॥
ततः परु ारवत िवय ; जनाद नः िपतरं ाह वाम ।्ियो भवात ु नः समा ; धनयागमनं तीन ् ॥ ००७ ॥
रामो वनाे ितपालया ;माऽेाहं तने समागिमे ॥ ००७ ॥
ं मयदें िनधनं यनां ; राां च पवू कुपुवानाम ।्नाहं िवना यिभया दवानां ; परुीिममां िुमहा शः ॥ ००८ ॥
तपिरािम िनबोध ते ; रामणे साध वनमपुे ।इतीदमुा िशरसा पादौ ; संृय कृिरतो जगाम ॥ ००९ ॥
ततो महािनदः ारासी ;ीकुमार परु त ।अथावीेशवः सिंनव ; शं ुा योिषतां ोशतीनाम ् ॥ ०१० ॥
परुीिममामेित ससाची ; स वो ःखाोचियता नराः ।ततो गा केशवं ददश ; रामं वन े ितमकंे िविवे ॥ ०११ ॥
अथापयोगयु त ; नागं मखुािःसरं महाम ।्तें ययौ स ततः ेमाणो ; महाण वो यने महानभुावः ॥ ०१२ ॥
सहशीष ः पव ताभोगवा ; राननः ां तन ुं तां िवमु ।स तं सागरः गृा ;ागा िदाः सिरतवै पुयाः ॥ ०१३ ॥
१४ मौसलपव
ककटको वासिुकक ; पथृुवा वणः कुर ।िमी शः कुमदुः पुडरीक ;था नागो धतृराो महाा ॥ ०१४ ॥
ादः ाथः िशितकठोऽतजेा ;था नागौ चमाितषडौ ।नागेो म ुखारीषः ; यं राजा वणािप राजन ् ॥ ०१५ ॥
ु ागतनेानं ;ऽेपजूयंापाियािभः ॥ ०१५ ॥
ततो गते ातिर वासदुवेो ; जानवा गतयो िदिः ।वन े शू े िवचरंियानो ; भमूौ ततः सिंववशेातजेाः ॥ ०१६ ॥
सव िह तने ादा िवमासी ;ााया यामुः स पवू म ।्वा ससा पायसोििल े ; यांु त सार कृः ॥ ०१७ ॥
स िचयानोऽकविृनाशं ; कुयं चवै महानभुावः ।मने े ततः समण कालं ; ततकारिेयसिंनरोधम ् ॥ ०१८ ॥
स सिंनिेयवानाु; िशये महायोगमपुे कृः ।जराथ तं दशेमपुाजगाम ; दान मगृिलुः ॥ ०१९ ॥
स केशवं योगयंु शयान ं ; मगृाशी कः सायकेन ।जरािवादतले रावां ;ं चािभतिघृजु गाम ॥ ०२० ॥
अथापयुषं योगयंु ; पीतारं कोऽनकेबाम ् ॥ ०२० ॥
माानमपरां स त ; जाह पादौ िशरसा चात पः ।आासयं महाा तदान ; गू रोदसी ा ला ॥ ०२१ ॥
िदवं ां वासवोऽथािनौ च ; ािदा वसवाथ िवे ।ुयमु ुनयािप िसा ; गवमुा सहारोिभः ॥ ०२२ ॥
अज ुनागमनम ् १५
ततो राजगवानुतजेा ; नारायणः भवाय ।योगाचाय रोदसी ा ला ; ानं ाप ं महाामयेम ् ॥ ०२३ ॥
ततो दवेैिषिभािप कृः ; समागतारणैवै राजन ।्गवा रैरोिभव रािभः ; िसःै साैानतःै पूमानः ॥ ०२४ ॥
ते व ै दवेाः न राज ;िुनेा वािरानच ुरीशम ।्गवा ापुतःु वुः ; ीा चनै ं पुतोऽनत ् ॥ ०२५ ॥
अज ुनागमनम ्
अाय ००६वशैपंायन उवाच ॥
दाकोऽिप कुा ा पाथा हारथान ।्आच मौसले वृीनोनेोपसंतान ् ॥ ००१ ॥
ुा िवनाायाभोजकुकुराकान ।्पाडवाः शोकसतंा िवमनसोऽभवन ् ॥ ००२ ॥
ततोऽज ुनानाम केशव ियः सखा ।ययौ मातलंु ु ं नदेमीित चावीत ् ॥ ००३ ॥
स विृिनलयं गा दाकेण सह भो ।ददश ारकां वीरो मतृनाथािमव ियम ् ॥ ००४ ॥
१६ मौसलपव
याः ता लोकनाथने नाथवः परुाभवन ।्तानाथादा नाथं पाथ ा िवचुुशःु ॥ ००५ ॥
षोडशीसहािण वासदुवेपिरहः ।तासामासीहाादो वैाज ुनमागतम ् ॥ ००६ ॥
ताु वै कौरो बाणे िपिहतोऽज ुनः ।हीनाः कृने पुै नाशकोऽिभवीितमु ् ॥ ००७ ॥
तां स वृकजलां हयमीनां रथोडुपाम ।्वािदरथघोषौघां वेमतीथ महाहाम ् ॥ ००८ ॥
रशवैलसघंाटां वाकारमािलनीम ।्राोतोजलावता चरििमतदाम ् ॥ ००९ ॥
रामकृमहााहां ारकासिरतं तदा ।कालपाशहां घोरां नद वतैरणीिमव ॥ ०१० ॥
तां ददशा ज ुनो धीमािहीनां विृपुवःै ।गतियं िनरानां पिन िशिशरे यथा ॥ ०११ ॥
तां ा ारकां पाथ ा कृ योिषतः ।सनं बामुृ िनपपात महीतले ॥ ०१२ ॥
साािजती ततः सा िणी च िवशां पत े ।अिभप ः पिरवाय धनयम ् ॥ ०१३ ॥
तताः कान े पीठे समुायोपवेय च ।अवुो महाानं पिरवायपतिरे ॥ ०१४ ॥
ततः संयू गोिवं कथिया च पाडवः ।
वसदुवेिवलापः १७
आा ताः ियािप मातलंु मुगात ् ॥ ०१५ ॥
वसदुवेिवलापः
अाय ००७वशैपंायन उवाच ॥
तं शयान ं महाानं वीरमानकिभम ।्पुशोकािभसतंं ददश कुपुवः ॥ ००१ ॥
तापुिरपणूा ो ढूोरो महाभजुः ।आत ात तरः पाथ ः पादौ जाह भारत ॥ ००२ ॥
समािलाज ुन ं वृः स भजुाां महाभजुः ।दुारवा िललाप सिुवलः ॥ ००३ ॥
ातॄुां पौां दौिहां सखीनिप ॥ ००३ ॥
वसदुवे उवाच ॥
यिैज ता भिूमपाला दैा शतशोऽज ुन ।ताा नहे पयािम जीवाज ुन म रः ॥ ००४ ॥
यौ तावज ुन िशौ त े ियौ बमतौ सदा ।तयोरपनयााथ वृयो िनधनं गताः ॥ ००५ ॥
१८ मौसलपव
यौ तौ विृवीराणां ाववेाितरथौ मतौ ।ुो ययुधुान कथयसे च यौ ॥ ००६ ॥
िनं ं कुशा ल कृ मम पुकः ।तावभुौ विृनाश मखुमाां धनय ॥ ००७ ॥
न त ु गहा िम शनैयें हािदं चाहमज ुन ।अूरं रौिणयें च शापो वेा कारणम ् ॥ ००८ ॥
केिशनं यु कंसं च िव जगतः भःु ।िवदहेावकरोाथ चैं च बलगिव तम ् ॥ ००९ ॥
नषैािदमकेलं च चे कािलमागधान ।्गााराािशराजं च मभमूौ च पािथ वान ् ॥ ०१० ॥
ाां दािणाां पाव तीयांथा नपृान ।्सोऽपुिेतवानतेमनयं मधसुदूनः ॥ ०११ ॥
ततः पुां पौां ातनॄथ सखीनिप ।शयानािहताा ततो मामवीिददम ् ॥ ०१२ ॥
संाोऽायमाः कुल पुषष भ ।आगिमित बीभिुरमां ारवत परुीम ् ॥ ०१३ ॥
आयें त यृं वृीनां वशैसं महत ।्स त ु ुा महातजेा यनामनयं भो ॥ ०१४ ॥
आगा िमवेहे न मऽेाि िवचारणा ॥ ०१४ ॥
योऽहं तमज ुन ं िवि योऽज ुनः सोऽहमवे त ु ।ययूाथा काय िमित बु माधव ॥ ०१५ ॥
वसदुवेिनधनम .् वािभषकेः १९
स ीष ु ाकालं वः पाडवो बालकेष ुच ।ितपित बीभभु वतौदिेहकम ् ॥ ०१६ ॥
इमां च नगर सः ितयात े धनये ।ाकाराालकोपतेां समुः ावियित ॥ ०१७ ॥
अहं िह दशे े कििंुय े िनयममाितः ।कालं कता स एव रामणे सह धीमता ॥ ०१८ ॥
एवमुा षीकेशो मामिचपरामः ।िहा मां बालकैः साध िदशं कामगाभःु ॥ ०१९ ॥
सोऽहं तौ च महाानौ िचयातरौ तव ।घोरं ाितवधं चवै न भु े शोककिशतः ॥ ०२० ॥
न च भोे न जीिवे िदा ाोऽिस पाडव ।यं पाथ कृने तवमिखलं कु ॥ ०२१ ॥
एते पाथ रां च ियो रािन चवै ह ।इााणानहं हीमांािम िरपसुदून ॥ ०२२ ॥
वसदुवेिनधनम .् वािभषकेः
अाय ००८वशैपंायन उवाच ॥
२० मौसलपव
एवमुः स बीभमुा तलेुन परंतपः ।म ना दीनमनसं वसदुवेमवुाच ह ॥ ००१ ॥
नाहं विृवीरणे मधिुभवै मातलु ।िवहीनां पिृथव ु ं शिरिमह भो ॥ ००२ ॥
राजा च भीमसने सहदवे पाडवः ।नकुलो यासनेी च षडकेमनसो वयम ् ॥ ००३ ॥
राः समणे चािप कालोऽयं वत त े वुम ।्तिममं िवि संां कालं कालिवदां वर ॥ ००४ ॥
सवथा विृदारां ु बालवृांथवै च ।निये पिरगृाहिममिरंदम ॥ ००५ ॥
इुा दाकिमदं वामाह धनयः ।अमाािृवीराणां िुमािम मािचरम ् ॥ ००६ ॥
इवेमुा वचनं सधुमा यादव सभाम ।्िववशेाज ुनः शरूः शोचमानो महारथान ् ॥ ००७ ॥
तमासनगतं त सवा ः कृतयथा ।ाणा नगैमावै पिरवायपतिरे ॥ ००८ ॥
ताीनमनसः सवा िभतृातचतेसः ।उवाचदें वचः पाथ ः यं दीनतरदा ॥ ००९ ॥
शमहं ने े वृकजनंयम ।्इदं त ु नगरं सव समुः ावियित ॥ ०१० ॥
अाय ००८ २१
सीकुत यानािन रािन िविवधािन च ।वोऽयं भवतां राजा शे भिवित ॥ ०११ ॥
समे िदवस े चवै रवौ िवमल उते ।बिहव ामहे सव सीभवत मािचरम ् ॥ ०१२ ॥
इुाने त े पौराः पाथनािकमणा ।समाश ु ततुः िसथ समुकुाः ॥ ०१३ ॥
तां रािमवसाथ ः केशव िनवशेन े ।महता शोकमोहने सहसािभपिरतुः ॥ ०१४ ॥
ोभतूऽेथ ततः शौिरव सदुवेः तापवान ।्युाानं महातजेा जगाम गितमुमाम ् ॥ ०१५ ॥
ततः शो महानासीसदुवे वेमिन ।दाणः ोशतीनां च दतीनां च योिषताम ् ॥ ०१६ ॥
कीण मधू जाः सवा िवमुाभरणजः ।उरािंस पािणिभ ो लपणं ियः ॥ ०१७ ॥
तं दवेकी च भा च रोिहणी मिदरा तथा ।अारोढुं विसता भता रं योिषतां वराः ॥ ०१८ ॥
ततः शौिरं नयृेुन बमाने भारत ।यानने महता पाथ बिहिन ामयदा ॥ ०१९ ॥
तमयु त ःखशोकसमाहताः ।ारकावािसनः पौराः सव एव नरष भ ॥ ०२० ॥
तामिेधकं छं दीमाना पावकाः ।
२२ मौसलपव
परुा यान याजका ततो ययःु ॥ ०२१ ॥
अनजुमु तं वीरं देा व ैलताः ।ीसहःै पिरवतृा वधिूभ सहशः ॥ ०२२ ॥
यु दशेः िय जीवतोऽभूहानः ।तनैमपुस िपतमृधे ं चिरे ॥ ०२३ ॥
तं िचतािगतं वीरं शरूपुं वरानाः ।ततोऽाः पतः पितलोकगाः ॥ ०२४ ॥
तं व ै चतसिृभः ीिभरितं पाडुननः ।अदाहयनै गैावचरैिप ॥ ०२५ ॥
ततः ारभूः सिम िवभावसोः ।सामगानां च िनघषो नराणां दतामिप ॥ ०२६ ॥
ततो वधानाे विृवीरकुमारकाः ।सव एवोदकं चुः ियवै महानः ॥ ०२७ ॥
अधमं धम कारिया स फनुः ।जगाम वृयो य िवना भरतष भ ॥ ०२८ ॥
स ताा िनपिततादन े भशृःिखतः ।बभवूातीव कौरः ाकालं चकार च ॥ ०२९ ॥
यथाधानतवै चे सवा ः ियादा ।य े हता शापने मसुलरैरेकोवःै ॥ ०३० ॥
ततः शरीरे राम वासदुवे चोभयोः ।अि दाहयामास पुषरैाकािरिभः ॥ ०३१ ॥
अाय ००८ २३
स तषेां िविधवृा तेकाया िण पाडवः ।समे िदवस े ायाथमा सरः ॥ ०३२ ॥
अयैु रथैािप गोखरोयतुरैिप ॥ ०३२ ॥
िया विृवीराणां दः शोककिशताः ।अनजुममु हाानं पाडुपुं धनयम ् ॥ ०३३ ॥
भृाकवृीनां सािदनो रिथन ये ।वीरहीन ं वृबालं पौरजानपदाथा ॥ ०३४ ॥
ययुे पिरवाया थ कलं पाथ शासनात ् ॥ ०३४ ॥
कुरै गजारोहा ययःु शलैिनभैथा ।सपादरःै सयंुाः सोरायिुधका ययःु ॥ ०३५ ॥
पुााकवृीनां सव पाथ मनुताः ।ाणाः िया वैयाः शूावै महाधनाः ॥ ०३६ ॥
दश ष सहािण वासदुवेावरोधनम ।्परुृ ययवु ं पौं कृ धीमतः ॥ ०३७ ॥
बिन च सहािण यतुाब ुदािन च ।भोजवृकीणां हतनाथािन िनय यःु ॥ ०३८ ॥
तागरसमं विृचं महिमत ।्उवाह रिथनां ेः पाथ ः परपरुयः ॥ ०३९ ॥
िनया त े त ु जन े तिागरो मकरालयः ।ारकां रसपंणूा जलेनाावयदा ॥ ०४० ॥
२४ मौसलपव
तदतुमिभे ारकावािसनो जनाः ।तणूा णू तरं जमरुहो दवैिमित वुन ् ॥ ०४१ ॥
काननषे ु च रषे ु पव तषे ु नदीष ु च ।िनवसानयामास विृदारानयः ॥ ०४२ ॥
स पनदमासा धीमानितसमिृमत ।्दशे े गोपशधुााे िनवासमकरोभःु ॥ ०४३ ॥
ततो लोभः समभवनूां िनहतेराः ।ा ियो नीयमानाः पाथनकेैन भारत ॥ ०४४ ॥
तते पापकमा णो लोभोपहतचतेसः ।आभीरा मयामासःु समेाशभुदशनाः ॥ ०४५ ॥
अयमकेोऽज ुनो योा वृबालं हतेरम ।्नयानित योधामे े हतौजसः ॥ ०४६ ॥
ततो यिहरणा दवे सहशः ।अधाव वृीनां तं जनं लोहािरणः ॥ ०४७ ॥
महता िसहंनादने ावयः पथृजनम ।्अिभपतेधु नाथ त े कालपया यचोिदताः ॥ ०४८ ॥
ततो िनवृः कौयेः सहसा सपदानगुः ।उवाच ताहाबारज ुनः हसिव ॥ ०४९ ॥
िनवत मधमा यिद न ममुषू वः ।नदेान शरिनिभ ाः शोचं िनहता मया ॥ ०५० ॥
अाय ००८ २५
तथोाने वीरणे कदथकृ तचः ।अिभपतेजु न ं मढूा वाय माणाः पनुः पनुः ॥ ०५१ ॥
ततोऽज ुनो धनिुदं गाडीवमजरं महत ।्आरोपियतमुारभे े यािदव कथन ॥ ०५२ ॥
चकार सं कृेण संमे तमुलेु सित ।िचयामास चाािण न च सार तािप ॥ ०५३ ॥
वकृैं तहा भजुवीय तथा यिुध ।िदानां च महााणां िवनाशाीिडतोऽभवत ् ॥ ०५४ ॥
विृयोधा ते सव गजारथयाियनः ।न शकुेरावत ियत ुं ियमाणं च तं जनम ् ॥ ०५५ ॥
कल बा ु सपंतु तततः ।यमकरोाथ जन पिररणे ॥ ०५६ ॥
िमषतां सव योधानां तताः मदोमाः ।समतोऽवकृ कामाााः वजःु ॥ ०५७ ॥
ततो गाडीविनम ुैः शरःै पाथ धनयः ।जघान दूोगेो विृभृःै सह भःु ॥ ०५८ ॥
णने त ते राजयं जमरुिजगाः ।अया िह परुा भूा ीणाः तजभोजनाः ॥ ०५९ ॥
स शरयमासा ःखशोकसमाहतः ।धनुोा तदा दनूवधीाकशासिनः ॥ ०६० ॥
ेतवे पाथ वृकवरियः ।
२६ मौसलपव
जमरुादाय त े ेाः समानमजेय ॥ ०६१ ॥
धनयु दवैं तनसािचयभःु ।ःखशोकसमािवो िनःासपरमोऽभवत ् ॥ ०६२ ॥
अाणां च णाशने बावीय सयात ।्धनषुािवधयेाराणां सयणे च ॥ ०६३ ॥
बभवू िवमनाः पाथ दवैिमनिुचयन ।्वत त ततो राजदेमीित चावीत ् ॥ ०६४ ॥
ततः स शषेमादाय कल महामितः ।तभिूयर कुेमवातरत ् ॥ ०६५ ॥
एवं कलमानीय वृीनां तशिेषतम ।्वशेयत कौर त धनयः ॥ ०६६ ॥
हािदतनयं पाथ नगरं माित कावतम ।्भोजराजकलं च तशषें नरोमः ॥ ०६७ ॥
ततो वृां बालां ियादाय पाडवः ।वीरिैव हीनावााेवशेयत ् ॥ ०६८ ॥
यौयधुािन ं सरां पुं सािकनः ियम ।्वशेयत धमा ा वृबालपरुृतम ् ॥ ०६९ ॥
इे ददौ रां वाय परवीरहा ।वणेाूरदारा ु वाय माणाः वजःु ॥ ०७० ॥
िणी थ गाारी शैा हमैवतीिप ।दवेी जावती चवै िविवशजुा तवदेसम ् ॥ ०७१ ॥
ासाज ुनसमागमः २७
सभामा तथवैाा देः कृ समंताः ।वनं िविवशू राजंापे कृतिनयाः ॥ ०७२ ॥
ारकावािसनो य े त ु पुषाः पाथ मयःु ।यथाह सिंवभनैाे पय ददयः ॥ ०७३ ॥
स तृा ाकालं बाणेािपिहतोऽज ुनः ।कृपैायनं राजदशा सीनमामे ॥ ०७४ ॥
ासाज ुनसमागमः
अाय ००९वशैपंायन उवाच ॥
िवशज ुनो राजामं सवािदनः ।ददशा सीनमकेाे मिुन ं सवतीसतुम ् ॥ ००१ ॥
स तमासा धम मपुते महातम ।्अज ुनोऽीित नामा ै िनवेावदतः ॥ ००२ ॥
ागतं तऽेिित ाह मिुनः सवतीसतुः ।आतािमित चोवाच साा महामिुनः ॥ ००३ ॥
तमतीतमनसं िनःसं पनुः पनुः ।िनिव णमनसं ा पाथ ासोऽवीिददम ् ॥ ००४ ॥
२८ मौसलपव
अवीरजोऽिभघाते ाणो वा हतया ।युे परािजतो वािस गतीिरव लसे ॥ ००५ ॥
न ा िभजानािम िकिमदं भरतष भ ।ोतं चेया पाथ िमाातमुहिस ॥ ००६ ॥
अज ुन उवाच ॥
यः स मधेवपःु ीमाहृजलोचनः ।स कृः सह रामणे ा दहंे िदवं गतः ॥ ००७ ॥
मौसले विृवीराणां िवनाशो शापजः ।बभवू वीराकरः भास े रोमहष णः ॥ ००८ ॥
ये त े शरूा महाानः िसहंदपा महाबलाः ।भोजवृका ों तहैतं यिुध ॥ ००९ ॥
गदापिरघशीनां सहाः पिरघबाहवः ।त एरकािभिन हताः पय काल पय यम ् ॥ ०१० ॥
हतं पशतं तषेां सहं बाशािलनाम ।्िनधनं समनुां समासातेरतेरम ् ॥ ०११ ॥
पनुः पनुन मृयािम िवनाशमिमतौजसाम ।्िचयानो यनां च कृ च यशिनः ॥ ०१२ ॥
शोषणं सागरवे पव तवे चालनम ।्नभसः पतनं चवै शैमेथवै च ॥ ०१३ ॥
अयेमहं मे िवनाशं शाधनः ।
अाय ००९ २९
न चहे ातिुमािम लोके कृिवनाकृतः ॥ ०१४ ॥
इतः कतरं चाणु तै तपोधन ।मनो मे दीय त े यने िचयान वै मुः ॥ ०१५ ॥
पयतो विृदारा मम हशः ।आभीररैनसुृाजौ ताः पनदालयःै ॥ ०१६ ॥
धनरुादाय ताहं नाशकं त परूणे ।यथा परुा च मे वीय भजुयोन तथाभवत ् ॥ ०१७ ॥
अािण मे नािन िविवधािन महामनु े ।शरा यमापाः णनेवै समतः ॥ ०१८ ॥
पुषामयेाा शचगदाधरः ।चतभु ुजः पीतवासा यामः पायतेणः ॥ ०१९ ॥
यः स याित परुाे रथ समुहािुतः ।दहिपसुैािन न पयाहम तम ् ॥ ०२० ॥
यने पवू दधािन शसुैािन तजेसा ।शरगैा डीविनम ुैरहं पानाशयम ् ॥ ०२१ ॥
तमपयिषीदािम घणूा मीव च सम ।पिरिनिव णचतेा शािं नोपलभऽेिप च ॥ ०२२ ॥
िवना जनाद न ं वीरं नाहं जीिवतमुुहे ।ुवै िह गतं िवुं ममािप ममुुिदशः ॥ ०२३ ॥
नाितवीय शू पिरधावतः ।उपदेु ं मम येो भवानहित सम ॥ ०२४ ॥
३० मौसलपव
ास उवाच ॥
शापिविनद धा वृकमहारथाः ।िवनाः कुशा ल न ताोिचतमुहिस ॥ ०२५ ॥
भिवतं तथा ति िदमतेहानाम ।्उपिेतं च कृने शेनािप पोिहतमु ् ॥ ०२६ ॥
लैोमिप कृो िह कृंावरजमम ।्सहदेथा कत ु िकम ु शापं मनीिषणाम ् ॥ ०२७ ॥
रथ परुतो याित यः स चगदाधरः ।तव हेारुाणिष वा सदुवेतभु ुजः ॥ ०२८ ॥
कृा भारावतरणं पिृथाः पथृलुोचनः ।मोिया जगव गतः ानमुमम ् ॥ ०२९ ॥
या िह महम दवेानां पुषष भ ।कृतं भीमसहायने यमाां च महाभजु ॥ ०३० ॥
कृतकृां वो मे सिंसाुपुव ।गमनं ाकालं च ति येो मतं मम ॥ ०३१ ॥
बलं बिु तजे ितपि भारत ।भवि भवकालेष ु िवपे िवपय य े ॥ ०३२ ॥
कालमलूिमदं सव जगीजं धनय ।काल एव समादे पनुरवे यया ॥ ०३३ ॥
स एव बलवाूा पनुभ वित ब लः ।
अाय ००९ ३१
स एवशे भूहे पररैााते पनुः ॥ ०३४ ॥
कृतकृािन चाािण गता यथागतम ।्पनुरेि ते हं यदा कालो भिवित ॥ ०३५ ॥
कालो ग ुं गितं मुां भवतामिप भारत ।एतेयो िह वो मे परमं भरतष भ ॥ ०३६ ॥
एतचनमााय ासािमततजेसः ।अनुातो ययौ पाथ नगरं नागसायम ् ॥ ०३७ ॥
िवय च परु वीरः समासा यिुधिरम ।्आच तथावृं वृकजनं ित ॥ ०३८ ॥
MahabharataEncoding : ISCIIElectronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute,Pune, India, 1999http ://bombay.indology.info/mahabharata/statement.htmlfor further detailsConverted for devanagari output using xetex-itrans with sdvnmapping on July 23, 2013
top related