international conference on fake news · 2 การจัดเวที international conference...

International Conference on

วนจนทรท 17 มถนายน 2562 ณ หองจามจร บอลรม โรงแรมปทมวน ปรนเซส กรงเทพฯ

FAKE NEWs

2

การจดเวท InternationalConferenceonFakeNewsเมอวนท17มถนายน2562ณหองจามจรบอลรมโรงแรมปทมวนปรนเซสกรงเทพฯเกดขนดวยกองทน พฒนาสอปลอดภยและสรางสรรคและภาคเครอขายเลงเหนถงความสำคญของปญหาขาวลวง/ขาวปลอม(FakeNewsหรอMis/Disinformation)ทเกดขนทวโลกทามกลาง สถานการณสอทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว มวตถประสงคเพอรบมอกบการสราง ขาวลวง/ขาวปลอมดวยการใชองคความรเรองการรเทาทนสอสารสนเทศและดจทล(Media Information and Digital Literacy หรอ MIDL) ในการรบมอกบปญหาโดยความรวมมอจากภาคเครอขาย7องคกรซงไดมการจดงานแถลงปฏญญารวมพลงขบเคลอนตอตานขาวลวงขาวปลอมเมอวนท11มถนายน2562ดงน 1. มลนธFriedrichNaumannFoundationforFreedom(FNF) 2. สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.) 3. สภาการหนงสอพมพแหงชาต 4. คณะนเทศศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย 5. คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชนมหาวทยาลยธรรมศาสตร 6. องคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย(ThaiPBS) 7. สมาคมผผลตขาวออนไลน

ในการนยงไดรบความรวมมอจากภาคเครอขายทงไทยและตางประเทศมารวม ถอดบทเรยนการทำงานและพฒนาขอเสนอเชงนโยบายอาท • AudreyTang,Taiwan’sDigitalMinister • MasatoKajimoto,JournalismandMediaStudiesCentre, TheUniversityofHongKong • Nur-AznaSanusi,ThomsonReuters • EricWishart,AgenceFrance–Presse(AFP) • MarioBrandenburg,GermanBundestag(Parliament) • LucilleS.Sodipe,VERAFiles

3

รวมวทยากรและผดำเนนรายการทงไทยและตางประเทศจำนวน 25 คน และม ผเขารวมประมาณ150คนทงนกลมเปาหมายคอภาคเครอขายนกวชาการนกวชาชพองคกรภาคประชาสงคม หนวยงานภาครฐและเอกชน รวมถงบคคลทวไปทสนใจโดยลง ทะเบยนผานระบบออนไลนนอกจากนยงมการถายทอดสดเวทผานFacebook live โดย สถาน Thai PBS เปนผดำเนนการ เพอเปดโอกาสใหสาธารณชนสามารถรบชมได อยางทวถงและกวางขวาง รปแบบการจดงานในชวงเชาเปนการนำเสนอบทเรยนการทำงานรบมอขาวลวง/ขาวปลอมจากตางประเทศ เรมดวยการปราศรยพเศษโดย Audrey Tang รฐมนตร กระทรวงดจทล ประเทศไตหวน “Findings Fact in a World of Disinformation: The Search for Collective Solutions” นำเสนอบทเรยนการทำงานรบมอขาวลวง/ขาวปลอมของไตหวน โดยความรวมมอระหวางรฐบาล ประชาชน และผประกอบการจากนนเปนชวงเสวนา“CounteringFakeNews:BestPracticesandPolicyImplication”โดยวทยากรจากตางประเทศจากหลากหลายสาขาอาชพ อาท นกวชาการ นกการเมองนกวชาชพเปนตน สำหรบรปแบบการจดงานในชวงบายจะเปนการประชมเชงปฏบตการหรอWorkshopโดยมกลมเปาหมายเปนภาคเครอขายททำงานดานการขบเคลอนสงคมโดยใชสอเปนเครองมอโดยแบงเปน3หองยอยดงน • WorkshopGroup1:PublicPolicyinHandlingMis/Disinformationin DigitalEra • WorkshopGroup2:LessonLearnedonFactCheckingEfforts OpportunitiesandChallenges • WorkshopGroup3:MIDL“EmpoweringDigitalCitizenship”

ทงนไดมการจดทำรายงานสรปการถอดบทเรยนจากเวท InternationalConferenceonFakeNews โดยจะเผยแพรผานebookingและชองทางออนไลนตางๆ เพอพฒนา องคความรทไดจากการจดเวทเสนอเปนขอเสนอเชงนโยบายและจดทำแผนงานในการรบมอ กบปญหาขาวลวง/ขาวปลอมโดยประสานความรวมมอกบภาคเครอขายเปนสำคญและมงเนนการพฒนาศกยภาพของประชาชนและสงคมในการแกปญหา โดยใชการรเทาทนสอสารสนเทศและดจทลเปนเครองมอเพอพฒนาไปสการมนเวศสอทดอนเปนเปาหมายสำคญของคณะผจดงาน

4

5

International Conference on

วนจนทรท 17 มถนายน 2562 ณ หองจามจร บอลรม ชน Mโรงแรมปทมวน ปรนเซส กรงเทพฯ

FAKE NEWs

รายงานสรปการถอดบทเรยนเวท

6

7

ภาคตอตานFakenews8องคกรไดลงปฏญญาเพอสรางจดเรมตนของการขบเคลอนในการแกไข ปญหาขาวปลอม ซงเปนเรองทสรางความเสยหาย ทงในและตางประเทศในวงกวาง โดยมจดประสงคเพอ แบงปนขอมล แบงปนประสบการณ และรบฟงความ คดเหนทเกยวกบการรบมอกบขาวปลอมจากหลากหลาย ประเทศเพอนำไปสการรเทาทนสอและเสรมสรางความร ใหกบประชาชน

1. กลาวเปดงานโดย คณวสนต ภยหลกล ผจดการกองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

บทสรปภาษาไทย

8

2. กลาวเปดงานโดย Katrin Bannach Head of Thailand and Myanmar Office, Friedrich Naumann Foundation for Freedom (FNF)

9

มลนธ FNF เชอมนในประชาธปไตยแบบมสวนรวมตอตานการโฆษณาโดยใชขาวลวง โดยในแตละประเทศมการตงคำถามและรบมอกบขาวลวง/ขาวปลอมทแตกตางกนยกตวอยาง ในอดตประเทศเยอรมนยคนาซมการจดตงกระทรวงโฆษณาการเปนหนวยงานททำหนาทเผย แพรขาวลอโดยเฉพาะแตในปจจบนการเผยแพรขาวปลอมขาวลอมวธการแยบยลมากกวาเดม ไมไดทำโจงแจงแบบในอดต ทงนการเขามาของสอสงคมออนไลนไดทำใหทกคนสามารถ เขาถงขอมลขาวสารได สามารถลงขาว ตพมพ ขอมลของตนเองได สงเหลานถอเปนสงใหมดงนนประเทศตางๆ จงตองเขามาหารอรวมกนเพอทจะระดมสมองคนหาเครองมอในการควบคม ขาวลวง/ขาวปลอมในอนทจะสรางนเวศสอทดขน

10

คณ Audrey Tang แสดงใหเหนภาพเกยวกบขาวลอ ขาวลวง ขาวเทจ โดยเนนไปทหนทางในการแกไขปญหาสงเหลาน ทงในฐานะ ของภาครฐภาคสอสารมวลชนและภาคประชาสงคมสำหรบการรบมอ กบสงเหลานจะตองมทงมาตรการเชงรบและเชงรก

3. คำปราศรยโดย Audrey Tang Taiwan’s Digital Minister: “Findings Fact in a World of Disinformation: The Search for Collective Solutions”

11

12

• TimelyResponseการตอบสนองตอขาวลวง/ขาวปลอม อยางทนทวงทภายใน60นาทซงถาใชเวลามากกวานขาวลวงจะ แพรกระจายอยางรวดเรวและสรางความเสยหายยากตอการรบมอ • CollaboratedChecking(Co-Facts)ซงกคอชมชนของผยนยนตรวจสอบขอเทจจรงหรอFact–CheckersCommunityโดย Co - Facts เกดขนจากความรวมมอของเครอขาย Fact –Checkingนานาชาต โดยการใชเครองมอ เชนCrowdsourcing(Crowdsourcingคอการกระจายปญหาทตองการถาม/ตรวจสอบไปยงกลมคนขนาดใหญทเปนชมชนออนไลน เพอใหไดมาซงการ ตรวจสอบและ/หรอวธการใหมๆในการหาคำตอบ)และBot(BotยอมาจากRobotทำงานในลกษณะของโปรแกรมทตองรอคำสง จากโปรแกรมอนอกท)มาใชเพอรวมกนตรวจสอบขาวปลอมหรอ ขาวลอตางๆ • Election and Referendum Law คอ กฎหมายท ใหมการเปดเผยแหลงทมาของเงนทน เงนบรจาคทงจากในและ ตางประเทศและคาโฆษณาในการรณรงคหาเสยงตางๆเพอใหคนทวไปสามารถเขาไปตรวจสอบสบคนไดทงยงมการตรวจสอบการ เชอมโยงเกยวกบการบรจาคกบพรรคการเมองอยเสมอ

1. มาตรการเชงรบ

13

• ภาครฐจะตองเปดกวาง โดยจดใหมชองทางทประชาชน สามารถสงคำถามเขามายงหนวยงานเพอทจะไดรบการแกไขปญหาหรอตอบขอสงสยดวยชองทางนแมแตเดกกสามารถสงคำถามเขา มาไดแนวทางดงกลาวสำหรบรฐจงไมใชแคการเปดใจเพยงอยาง เดยวแตตองเชอใจประชาชน/สาธาณชนไปในตวดวยตวอยางทดคอสำหรบไตหวนนนในระดบกระทรวงเมอประชาชนมการเขาชอหรอ รวมลงชอทกๆหาพนคนในประเดนใดๆกระทรวงจะตองรบเรองนน เขามาพจารณาเปนตน เหนอสงอนใดไตหวนยงจดใหมการอบรม เรองความรเกยวกบขาวลวง ขาวลอ ใหกบเยาวชน โดยเรมตงแต ระดบประถมศกษาเพอใหเดกๆเหลานโตขนมาอยางรเทาทนสอ • การระบหรอการบงชเนอหาทเปนขาวปลอม การ Built-in flagging (การตงคาสถานะในตว) และการClarification(การอธบาย/ชแจง)ไดรบการพฒนาจากแพลตฟอรมเครอขายสงคมเชนLineMessagingและLineTodayดวยเหตน จงทำใหผคน สามารถเขาไปมสวนรวมในการบงชและดแนวโนมทกำลงเปนทนยมในขณะทใชแพลตฟอรม • สรางการตระหนกรแกสาธารณชนโดยรฐใหงบประมาณ เพอพฒนาTVseriesทมคณภาพ(คลปTheworldbetweenus) เพอสงเสรมการตระหนกรของสาธารณชน ตลอดจนสงเสรมการร เทาทนสอใหเปนหลกสตรของโรงเรยน

2. มาตรการเชงรก

14

ชวงถามตอบ Q&A โดยคณณฐฐา โกมลวาทน เปนผดำเนนรายการ

15

โดยเฉพาะอยางยงในชวงเลอกตง จะมหลก เกณฑในการสรางความโปรงใสในการบรจาคเงนให กบพรรคการเมองชวงเลอกตง (เปนกฎหมายเกยวกบ การโฆษณาในชวงเลอกตง) นอกจากนน ยงมการ สงเสรม white hacker เพอจงใจไมใหเขาไปเปน blackhackerอนงในการจะใหผคนเขามาเปนแนวรวม ในกจกรรมหรอระบบตางๆ นน กจกรรมหรอตวระบบ จะตองมความงายสะดวกใชเวลานอยและจะตองม การเชอมโยงกบหลายภาคสวนใหมความหลากหลาย ตลอดจนมการเสรมสรางสภาพแวดลอมใหเออตอการ เปดใหผคนเขามารวมอกดวยสำหรบการพดคยกบสอเชน เฟซบก ฯลฯจะมการพดคยถงหลกจรรยาบรรณ ทรฐยดถอและสอเหลานจะตองปฏบตตาม มฉะนน อาจตองใชมาตรการทรนแรงยงกวา

Q : คณจะรบมอ กบสอทแพรกระจาย ขาวปลอมอยางไรA : แนวคด คอ จะไมม การปดอะไรทงสน

16

4. ชวงเสวนา Discussion on “Countering Fake News : Best Practices and Policy Implication”

ดำเนนรายการโดย ผศ. พจตรา สคาโมโต คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

17

4.1 Masato Kajimoto, Journalism and Media Studies Centre, The University of Hong Kong ในการศกษาเกยวกบการตอตานขาวปลอมนน เหนอสงอนใด เราจะตองมความเขาใจในบรบทของแตละประเทศเสยกอนโดยมงเนน ไปทการตอบคำถามวาใครเผยแพรขาวปลอมนนความตงใจในการ ปลอยขาวคออะไรจะใชเครองมอใดในการตรวจสอบและจะมวธการ ในการตรวจสอบอยางไรเปนสำคญไมใชมงศกษาแตเฉพาะวาจะตอตานขาวปลอมอยางไรแตเพยงอยางเดยวสำหรบการศกษาและสอน เรองขาวลอขาวเทจโดยมากนน มกเปนเรองทเกยวของกบการเมองดงนนการจะพดถงขาวลวงขาวเทจโดยไมพดถงการเมองจงแทบเปน ไปไมไดตวอยางเชนในชวงการเลอกตงจะมการใชเครองมอเพอตรวจสอบขอเทจจรง เชนfirstdraftซงเปนการรวมมอระหวางองคกรตางๆและมหาวทยาลยเปนตน

18

4.2 Nur-Azna Sanusi, Thomson Reuters ในการเฝาระวงสอสงคมออนไลนนน ขาวลอขาวปลอมมกแพรกระจายไดอยางรวดเรว ในชวงเวลาภยพบตหรอเกดวกฤตขน เหตเพราะความตนตระหนกของผคนซงปราศจากการ ตรวจทานขอเทจจรงโดยรอยเตอรม9ทมงานระดบโลกในการตรวจสอบขาวลวงรวมกบUGCซงถงแมจะชากวาองคกรอนๆแตกตองทำเพอการตรวจสอบขอมลทถกตองรอบดาน โดยการ ทำงานเพอตรวจสอบความถกตองจะตรวจสอบทงภาพและขอเขยนซงมหลกปฏบตทตางกนรอยเตอรมการใชImageSearchในการตรวจสอบคลปหรอรปภาพเนนไปทการใชภาพจรงทไมได รบการตกแตงหรอตดตอใดๆทสำคญผตรวจสอบจะตองมสญชาตญาณหรอทกษะในการตรวจ สอบความผดปกตของขอมลนอกจากนยงตองอาศยการตดตอกบแหลงขาว เชนดขอมลจาก ดาวเทยมเจาหนาททองถนหรอผคนในพนท เปนตนเพอตรวจสอบขอเทจจรงกอนประกาศหรอ เผยแพรขาวนนออกสสาธารณชนดวยในกรณของนกการเมองถานกการเมองคนใดมการโพสต ขอมลทอาจกอใหเกดความเขาใจผดทางทมงานรอยเตอรจะทำการเกาะตดนกการเมองคนนน ทนท

19

4.3 Lucille S. Sodipe, VERA Files สำหรบการตอตานขาวปลอมทางฟลปปนสมงเนนไปทการใชwww.factcheck.ph ในการตรวจสอบขอเทจจรงซงเครองมอดงกลาวตงอยบนหลกการทวาใครๆกสามารถ เปนผตรวจสอบขอเทจจรงไดสำหรบประเทศทประชากรสวนใหญใชสอสงคมออนไลน ตอวนมากทสดในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตการตรวจสอบและรบมอกบปญหาขาวปลอมจงเปนสงสำคญอยางยงอนงในการตรวจสอบขอเทจจรงตางๆนนสามารถแบง ขาวลวงออกเปนประเภทตางๆได4ประเภทคอ 1. FalseClaim:การกลาวอางทผดเชนการกลาวอางผดบรบท 2. Flip-Flops:การพลกขอมลกลบไปกลบมา 3. FactSheet:ขอมลของอะไรสกอยางทระบแตองคประกอบสำคญ ของสงนนจะเปนอยางสนๆไมมคำอธบายอะไรยดยาว 4. FakeNews:ขาวปลอม

20

4.4 Eric Wishart Agence France – Presse (AFP) ในการตอสกบขาวลอ/ขาวปลอมคอตองสรางความเชอมนในสอใหกลบมาใหมผานการสงเสรมการรเทาทนสอการอบรมการใหการศกษาการมงเปาไปทkeywordsเชนการเลอกตง ความขดแยงการสรางความโปรงใสในกระบวนการทำงานของทม บรรณาธการ(AFPStylebookonline)การจดทำขอมลการทำงานรวมกบภาคเครอขาย ตางๆ เพอตรวจสอบขอเทจจรงหรอยนยนขาว (Cross Check) ถงแมจะไดเงนทน สนบสนนจากเฟซบกแตการทำงานจะมความเปนอสระจากผใหการสนบสนนเมอAFP ตงธงไวแลววาเนอหาแบบใดเปนขอมลเทจ ทางเฟซบกจะนำการตงธงนนเขาระบบ อลกอรทมเพอตรวจสอบขาวลวง ขาวลอ ในเพจของตน เมอพบขอมลเทจระบบจะ จำกดการเขาถงขาวนน

21

4.5 Mario Brandenberg, German Bundestag (Parliament) ในเยอรมนขาวลอและขาวปลอมเพมขนอยาง มนยสำคญตงแตมกรณเรองผอพยพ โดยสอสงคม ออนไลนและเทคโนโลยในการปลอมแปลงตางๆ ลวนมสวนสำคญตอการสรางและแพรกระจายขาวปลอม สำหรบเยอรมนเมอตองเผชญกบขาวปลอมนนพวกเขาจะทำการตรวจสอบโดยแบงออกเปน3ดานคอ 1. ขาวปลอมนนมการปรบเปลยนหรอตกแตง ไฟลมากนอยเพยงใด 2. พจารณาบรบทแวดลอมทเกดหรอแพร กระจายขาวปลอมนน 3. ตองจดหาและพฒนาเทคโนโลยเพอใชใน การตรวจสอบขอเทจจรงอยางทนทวงทซง ควรจะตองมการจดการตรวจสอบภายใน 24ชวโมง

22

สำหรบมาตรการในการตอตานขาวปลอมนนสามารถแบงออกไดเปน4ดาน หลกคอ 1. ความรวมมอแพลตฟอรมจะตองมการทำงานรวมกบภาคเครอขาย ซงนนรวมถงผตรวจสอบในระดบทองถนโดยจะตองไมคำนงถงแตเรอง ถกผดเทานนแตจะตองคำนงถงความเหมาะสมและสภาพบรบทดวย 2. การตรวจสอบ สรางเทคโนโลยอนทนสมยเพอตอบโตกบขาวปลอม เชนระบบAI 3. การใหการศกษาจดใหมการสอนหรอฝกอบรมวาอะไรคอขาวปลอม ตงแตในระดบโรงเรยนฝกฝนและสงเสรมการรเทาทนสอในเดกและ เยาวชนโดยเปดกวางใหเยาวชนไดมโอกาสเปนผตรวจสอบขอเทจจรง นอกจากนนยงตองใหความรวาอะไรควรหรอไมควรทจะโพสตหรอเผย แพรออกไป ไมเพยงเทานยงตองใหความรและอบรมนกขาวหรอ ตวแพลตฟอรมใหรเทาทนสอและสอนวาอะไรคอขาวปลอม 4. กฎหมาย เมอเกดสงผดปกตขน กฎหมายจะตองตอบสนองอยาง ทนทวงท โดยสามารถฟองรองดำเนนคด เรยกคาปรบ หรอสงให นำขาวปลอมนนออกไดสำหรบการบงคบใชกบแพลตฟอรมนนมงเนน ใหแพลตฟอรมเกดความโปรงใสโดยจะตองมการรายงานแหลงทมา ของขาวปลอมใหกบเจาหนาทรฐไดรบทราบ

โดยสรปการแกไขปญหาขาวลอขาวปลอมไมสามารถใชวธการใดวธการ หนงโดยเฉพาะไดแตจะตองไดรบความรวมมอจากหลายภาคสวนซงนนรวมถง การนยามและการกำหนดดวยวาอะไรคอขาวปลอม

23

As a co-host, he welcomed all the speakers, panelists and participants for joining the Conference to share information and experiences on countering fake news. He also hoped that the Conference will be the starting point for promoting more efficient responses to the challenge of fake news and enhancing new media literacy in Thai society. Collaboration and partnership are encouraged at national and international levels to promote the awareness for online mis- and dis-information among online users for a safer, more constructive online environment.

1. Opening Remarks by Wasan Paileeklee, Chief Executive Officer, Thai Media Fund (TMF)

บทสรปภาษาองกฤษ

24

2. Opening Speech by Katrin Bannach Head of Thailand and Myanmar Office, Friedrich Naumann Foundation for Freedom (FNF)

25

On behalf of the co-host, Katrin Bannach thanked partners and participants of the Conference. From the FNF’s perspectives, it is important not only to promote the institutions of liberal democracy, but also to encourage active civic participation into the democratic process. The Conference is aimed at promoting a platform for open dialogue to share experience and exchange views on how to foster public awareness for propaganda, mis- and dis-information, as well as develop media literacy among online users.

26

According to Audrey Tang, the world is now in a disinformation crisis, which represents a global threat to the authentic journalism and open societies. In Taiwan, disinformation is legally defined as intentional harmful untruth, which posed a danger to the public interests, including democracy, not just to the government. With freedom of speech as well as open and free society as its core values, Taiwan see the spread of disinformation as an invitation to closer collaboration among various parts of the society.

3. Keynote Speech “Findings Fact in a World of Disinformation: The Search for Collective Solutions”, by Audrey Tang, Taiwan’s Digital Minister

27

28

Three line of defense to counter disinformation were introduced as follows: 1. Timely response: a 60-minute window of response is required for the public or responsible agencies to make public clarification about a detected rumor or misinformation, before it spreads into abusive, damaging dis-information. 2. Collaborative checking: The community of fact-checkers, Co-Fact, is established to collaborate on identifying popular rumors, verifying facts with other international factchecking networks, and using tools such as crowdsourcing and bots to clarify and communicate facts with the public. 3. Election and Referendum Law: Taiwan as one of the most transparent jurisdictions in the world, passed the Law, requiring the disclosure of information regarding campaign donation and media advertise-ments. Foreign-sponsored propagandas are also banned.

29

Three proactive measures to counter disinforma-tion were also presented as follows: 1. Open government: The general public can participate into e-petition and participatory budgeting. Once any demand or petition is supported by up to 5,000 people, she as the Digital Minister, has a mandate to respond to such petition through cross-ministry coordination. Participation officers are assigned to al-most every Ministry to liaise on the issues. 2. Notice and public notice: Built-in flagging and clarification are developed with social network platform such as Line Messaging and Line Today. As such, people can participate in flagging and see what clarification is trending, while using the platform. 3. Public awareness: Government funding is going toward developing high-quality TV series, which promotes the public awareness. Media literacy is en-couraged and incorporated into school curriculum.

30

4. Panel Discussion on “Countering Fake News: Best Practices and Policy Implications”

31

4.1 Masato Kajimoto, Journalism and Media Studies Centre, The University of Hong Kong

Fact-checking has been introduced as part of the news media literacy teaching tools. It is important to not only search for solutions for the issue of disinformation, but also crucial to understand its context, including the questions of who spread the information, what intention of sharing the information, as well as which tools and methods to be used for its detection. Disinformation is connected with politics. Social media manipulation campaigns are formally organized in many countries in Asia, some of which are closely related to political parties and governments. Fact-checking resources, such as First Draft’s CrossCheck and International Fact-Checking Network @Poynter are introduced.

32

4.2 Nur-Azna Sanusi, Thomson Reuters As a social media producer, rumors and disinformation are spread quickly during time of crisis. User-generated content (UGC) is critical part of storytelling, particularly for digital publishers. Reuters has a global team dedicated to sourcing, verifying and clearing UGC. Case studies of misrepresentation during crises, and Reuters’ responses to the issues are introduced. Countermeasures include online reverse searching, and cross-referencing.

33

4.3 Lucille S. Sodipe, VERA Files VERA Files’ experiences of fact-checking are presented to counter mis- and dis-information. Efforts are made to verify underreported issues, such as elections, human trafficking and another human rights violation. Fact-check-ing is focused on 4 categories: False claims, flipflops, fact sheets and fake news. Partnership with another international fact-checking network @Poynter is discussed.

34

4.4 Eric Wishart Agence France – Presse (AFP) The efforts in fighting fake news and disinformation, as well as the erosion of trust in the media are presented. AFP’s practices for enhancing transparency in the editorial procedures to re-assert public trust in the media. Partnership with EU and other stakeholders to develop video verification on social networks for the news industry. Cases of fact-checking in key areas, such as elections, natural disasters, etc., are introduced. Media literacy and education outreach, including the partnership between AFP and HKU, and secondary school education, are discussed to promote the counter fake news efforts.

35

4.5 Mario Brandenberg, German Bundestag (Parliament) Disinformation and propaganda are not a new phenomenon, but the mixture of new communication channels, information technology, and political will have made it a global topic. Fake news in Germany is mostly associated with right-wing populists and extremists, and on the topic of refugees and crimes. There is now a trend towards ‘deep fakes’, meaning the uses of AI, bots, big data and micro targeting to make fake news even more difficult to detect and more reachable to the public. Several steps have been taken in Germany, including the Network Enforcement Act, adopted in June 2017, which requires social media platforms to remove or block the “obviously illegal content” within 24 hours after a complaint has been filed, or else being fined up to 50 million euro per case. This raises some concerns over over-blocking, outsourcing the legal system to social media platforms, and endangering the freedom of expression. In addition, private initiatives for dismantling fake stories, such as HOAXmap, mapping the areas where false information are spread. Other measures include the use of AI to help ‘reverse-engineer’ videos and pictures to spot manipulated content (‘deep fakes’). Moreover, 3 lines of defense where AI can support are discussed: 1) Checking data for manipulation at file level; 2) searching for the root of fake news and understanding the process of its spread; 3) using open data sources to aggregate data as correct materials for politicians, journalists and fact checkers to ‘fight’ back.

36

ประเดนการอภปราย • พจารณาโมเดลของไตหวนเราจะถอดบทเรยนจากกรณ

การใชเทคโนโลยสารสนเทศ ในการบรหารประเทศในยคดจทล

และในการรบมอกบขาวลวง(fakenews)ไดอยางไร

• มหลกการปรชญาและแนวปฏบตอะไรบางทตองคำนง

ถง เมอพดถงนโยบายการรบมอกบขาวลวง โดยเฉพาะอยางยง

เมอพจารณาในบรบทของประเทศไทย

Workshop Group 1: Public Policy in Handling Mis/Disinformation in Digital Era

สรปการประชมเชงปฏบตการ ภาคบาย เวท International Conference on Fake News

ดำเนนรายการโดย คณสภญญา กลางณรงค ผแทนสภาการหนงสอพมพแหงชาต

37

จากมมคนทำสอประเดนทนาสนใจคอการรวมตรวจสอบขอมล

โดยตวแสดงทสาม (Third-party factchecking)ซงเกดขนจากการ

รวมมอกนระหวางภาคสวนตางๆเพอรวมสรางความโปรงใสเชงขอมล

ในกรณของไทยพบเอสตามพระราชบญญตองคการกระจายเสยงและ

แพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทยพ.ศ.2551มกลไกสภาผชมและผฟง

รายการและการรบเรองรองเรยน(หมวด5)อกทงยงมอนกรรมการรบเรอง

รองทกขและระบบเฝาระวงขอมลขาวสารกลไกเหลานเปนเครองมอจาก

ฝงผผลตในการรบมอกบขาวลวงทมลกษณะสอดคลองกบแนวทางการ

รวมตรวจสอบขอมลโดยตวแสดงทสามอยางไรกตามกลไกเหลานจะม

ประสทธภาพอยางแทจรงเมอมการสรางความไวเนอเชอใจ(Trust)ระหวาง

ประชาชนกบผผลตสอเพราะความไวเนอเชอใจจะทำใหเกดการตรวจสอบ

รวมกนระหวางผผลตภาคประชาสงคมและประชาชนอยางแทจรง

รศ.ดร.วลาสน พพธกล (ไทยพบเอส)

38

ดเหมอนวาขาวลวงจะเปนเหลาเกาในขวดใหมกลาวคอเปนปญหา

เดมในบรบทใหมในยคดจทลในบรบทของประเทศไทยความเปนพลเมอง

นนออนแอประชาชนรอรบบรการของรฐรอรบขอมลขาวสารจากรฐและ

เชอฟงรฐเสมอมาดงนนการรวมตรวจสอบขอมลขาวสารโดยประชาชนจง

มอยอยางจำกดนอกจากนโดยทวไปองคกรภาคประชาชนทจะตรวจสอบ

อยางแขงขนกลบไมแขงแรงเพราะฉะนนหากตองการใหเกดการมสวนรวม

ของประชาชนในการตรวจสอบความถกตองของขอมลขาวสารจะตอง

สรางความเปนพลเมองใหประชาชนตระหนกและยนยนสทธของตนเอง

ในการทจะไดรบขอมลขาวสารทถกตองในระดบของระบบคดประชาชน

ไทยถกปลกฝงใหคดแบบไมวพากษดงนนจงสมเสยงเมอพบอะไรถกใจหรอ

โดนใจกแชรแมวาอาจจะเปนขาวปลอมดงนนถารฐบาลไมสามารถสงเสรม

ใหเกดพลเมองเขมแขงการแกปญหาขาวลวงจะจดการไดยาก

ดร.จรพร วทยศกดพนธ (สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ)

39

ประเดนหลกคอผบรโภคจะตงหลกอยางไรในการรบมอกบ

ขาวลวงทแพรกระจายอยางมากโดยเฉพาะอยางยงขาวลวงทเกยว

ของกบสขภาพของประชาชนเชนนำมะนาวรกษาทกโรคนอกจาก

นขาวลวงทถกทำใหเปนการเมองและนำมาซงความขดแยงมกจะ

สงผลตอความคดของผคนดงนนเพอจดการกบปญหาเหลานอาจม

การตงองคกรตรวจสอบขอมลของภาคประชาสงคม(civilsociety-

basedintelligentunit)เพอไมใหภาระไปกระจกอยกบรฐเพราะ

ถาภาระในการตรวจสอบความถกตองนาเชอถอของขอมลอยใกล

รฐเกนไปกจะกลายเปนโฆษณาชวนเชอจากรฐนอกจากนในปจจบน

เพอลดตนทนในการผลตสอหรอขาวสำนกขาวจำนวนหนงกอาศย

ขอมลขาวสารจากสออนหรอแหลงผลตเนอหาทตรวจสอบไมดหรอ

เอามาจากแหลงอางองทไมนาเชอถอโดยรวมทำใหเกดขาวสารท

ไมมคณภาพเสยงตอการเปนสวนหนงในการแพรกระจายขาวเทจ

ทงนการจดการนนไมงายนกเพราะแหลงขอมลทนาเชอถอ(reliable

source)กหาไมงายประชาชนเองกสงสยวาตกลงจะหาขอมลท

นาเชอถอจากแหลงไหนดงนนภาคประชาสงคมอาจตองสรางฐาน

ขอมลหรอทำBlacklistทชดเจนวาแหลงขอมลไหนไมนาเชอถอ

คณสาร อองสมหวง(เลขาธการมลนธเพอผบรโภค)

40

คำถาม: เสรนยมจะจดการกบความทาทายขาวลวงอยางไร

จดสมดลระหวางการรบมอกบขาวลวงอยางมประสทธภาพกบ

การคมครองสทธและเสรภาพของประชาชนอยตรงไหน

เราตองสรางประชาธปไตยดจทลทยดหยน (resilientdigital

democracy)และเสรมพลงพลเมอง(empowerment)โดยทไมตองม

การจำกดหรอทำลายขาวลวงใหหายไปเพราะการคมครองประชาชน

มากจนเกนไป (over-protection) ผานการควบคมกำกบดแลและ

ตรวจตราการแพรกระจายขาวลวงอยางเขมงวดจะไมทำใหประชาชน

เรยนรสงทควรจะทำคอการเสรมสรางใหประชาชนเปนผตรวจขอมล

เทจหรอขาวลวงเองในแงนประชาชนเปนคนจดการกบขาวลวงเองให

ประชาชนเปนผออกมาบอกวาขาวนเปนขาวลวง และชใหคนอนๆ

เหนวาประชาชนทวไปกสามารถเปดโปงขาวลวงไดสำหรบรฐไมม

ความจำเปนทจะตองออกกฎหรอระเบยบทเขมงวดกวดขน(strong

sanctions)แตรฐใหเครองมอทจำเปนกบประชาชนในการทจะมาใช

สรางความรเทาทนสอและรฐจะตองเรวในการตรวจสอบขอเทจจรง

(fastinfact-checking)

คณมารโอ แบรนเดนเบรก(ส.ส.จากรฐสภาแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน)

41

ในมมของRegulatorหรอองคกรกำกบดแลสงทสำคญหรอ

บทบาทหลกคอการทำหนาทตามเทาทกฎหมายใหอำนาจใชกฎหมาย

เพอรกษาสทธของผคนและใหนำหนกอยทการคมครองสทธของผคน

ใชกฎหมายใหนอยทสดเพอเปดโอกาสใหประชาชนมสทธและเสร

ภาพมากกวาทจะใชเพอจำกดสทธในบรบทของประเทศไทยกระทรวง

ดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมและกสทช.สนใจเรองความผดทาง

อาญาเปนหลกเชนอาชญากรรมไซเบอรหรอความผดอาญาทเกยว

ของกบอนเทอรเนตแตจรงๆเนอหาในอนเทอรเนตทนอกเหนอจาก

เรองทางอาญาเชนขาวปลอมกควรไดรบความสนใจแตในขณะ

เดยวกน กตองยอมรบวาดวยการเขาถงและใชประโยชนจาก

อนเทอรเนตอยางกวางขวาง จงทำใหเกนความสามารถของ

Regulatorในการดแลไดทงหมดดงนนจงนำมาสการคดหาทางออก

ทไมพงพารฐจนเกนไปนนคอการรเทาทนสอ (media literacy)

ของผบรโภค

คณมารโอ แบรนเดนเบรก(ส.ส.จากรฐสภาแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน)

รศ.ดร.พนา ทองมอาคม(กรรมการกองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค)

42

เมอพจารณาจากมมของการใชอำนาจรฐ หนวยงานทมอำนาจกำกบ

เฉพาะไมควรจำกดเนอหาเพอไมใหจำกดเสรภาพในการแสดงออก(freedomof

expression)หลกการพนฐานทสำคญคอการกำกบรปแบบไมกำกบเนอหาเพอ

ตรวจสอบควบคมขาวลวงการไมแตะเนอหาคอไมcensorดงนนหากมการจำกด

กตองจำกดรปแบบการไมกำกบเนอหาจงไมแปลกหนาทของรฐคอ(1)ชวยเหลอ

และดแลคนทถกละเมดสทธคนทไมรเทาทนสอและ(2)ในขณะเดยวกนกตอง

คมครองสทธและเสรภาพของประชาชนในการอภปรายเรองสทธและเสรภาพ

เราจะไมมการเลอกบอกวาสทธอะไรเหนอกวาอะไรนอกจากนตองคำนงดวยวา

การจำกดสทธดวยเหตผลทถกตองแตไมไดสดสวนกไมถกตองตามหลกสากล

ดงนนในการจดการกบขาวลวงถาคนแลกเปลยนขอมลอยางเพยงพอประกอบ

กบการทรฐสรางสงแวดลอมใหสภาวะการรเทาทนสอเตบโตมการเออใหเกด

การแขงขนเชงขอมลกจะสามารถจดการกบขาวลวงโดยกระทบสทธและเสรภาพ

ของผคนนอยนอกจากนการทำหนาทของผตรวจสอบยนยนขอเทจจรง(fact-

checker)กคอการตรวจขอเทจจรงไมใชความเหนเพราะถาผตรวจสอบยนยน

ขอเทจจรงกลายมาเปนสวนหนงของการกระจายขาวลวงเสยเองจะทำใหขาด

ความไวเนอเชอใจจากประชาชน

อ.ฐตรตน ทพยสมฤทธกล(คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร)

43

การไมไวเนอเชอใจในรฐยงคงดกวาการเชอบางอยางอยาง

หลบหหลบตากระนนกตามพนทททกคนพอจะตอรองตกลงกนได

กยงคงมอย โดยเฉพาะอยางยงเราสามารถสรางพนทนไดดวย

เทคโนโลยเพอพลเมอง(civictechnologies)เชนในกรณของไตหวน

มพนทออนไลนทจดบรการโดยรฐทเปดโอกาสมการอภปรายถกเถยง

ออนไลนทมวตถประสงคในการสรางความไวเนอเชอใจ (Trust-

basedrelationalspace)พนทนจะชวยใหผคนถกเถยงกนโดยม

บรบทและทำหนาทเปนพนทสรางฉนทามตรวม(Spaceforoverlap-

pingconsensus)

รฐมนตรออเดรย ทง (ไตหวน)

44

ชวงถาม-ตอบ

• เทคโนโลยอาจชวยแกปญหาขาวลวงแตขนอยกบการจดวางความสมพนธเชน

UGC(User-generatedcontent),crowdsourcingทชวยใหสามารถตรวจสอบไปท

ตนเรอง/ผทสงขาวเขามา สงเหลานอาจจะชวยใหเกดการตรวจสอบซงกนและกน

ระหวางสอกบประชาชนนอกจากนการตงDatajournalismsupportingunitเพอใหเกด

evidence-basedjournalismและลดการพงพาขอมลจากแหลงภายนอกกอาจชวย

บรรเทาปญหาขาวลวงลงไปได

• กฎหมายตอตานขาวลวง(Anti-fakenewsbill)ทำใหเกดภาวะสมเสยงตอการ

ตรวจตราขอมล(datasurveillance)เชนสงคโปรหรอพรบ.คอมฯทใชฟองผใหขาว

ลวงดวยเหตทางการเมองการแกปญหาคอการสงเสรมOpendataและTechcivil

societyประกอบกบการสงเสรมจรยธรรมสอมวลชน,การสบคนความจรงและความ

รบผดชอบของplatformตางๆ เชนFacebook,Line,Twitterทตองทำงานรวมกบ

ประชาชนและสอมวลชน

• ปจจบนเราจะพบวาTwitterซงไมมการระบบญชผใช(no-nameaccount)

เปนแหลงปลอยขาวลวงและสอเลอกขางผลตขาวลวงและขอมลเทจมากทสดกระนน

ความพยายามในการจะขจดขาวลวงใหหมดสนไปอาจเปนไปไมได(missionimpossible)

เพราะทกคนคอ UGC (User-generated content) ฉะนนในเชงรปธรรม เราตอง

จดลำดบความสำคญ(prioritize)เชนเลอกชวงเวลาทชดเจนในการใชนโยบายจดการ

กบขาวลวง ซงอาจเปนกอนเลอกตง นอกจากน ประเดนทสำคญคอขาวลวงทเปน

ผรสวาจาทางการเมอง (political hate speech) นนนากลว การแกปญหาตองหา

ภาคเครอขาย(partnership)นนคอglobalplatformทงนการกำกบควบคมเนอหา(con-

tentregulation)ไมใชทางออกของปญหาทเหมาะสม

• ในการหาโมเดลทเหมาะกบประเทศไทยอนดบแรกคอการจดการกบผรสวาจา

อนโดนเซยมปญหาเชนเดยวกนเชนreligiousextremismดงนนจะตองมการแกปญหา

แบบreal-timeและมnewsroomรวมกนของสอตางๆทชวยกนสะทอนปญหาเหลาน

สงทจะไดคอความไวเนอเชอใจจากประชาชน

45

• ขาวลวงเปนปญหาระดบภมภาคและระดบความรนแรงในแตละประเทศไมเทากนเชน

ฟลปปนสเผชญกบขาวลวงอยางหนกในระหวางชวงการเลอกตงนอกจากนสงทนากลวกวาคอ

ขาวลวงทางการเมอง(politicalfakenews)ซงในกรณของไทยรฐเปนสวนหนงของ

ปญหาดวย

• ปจจบนนเราจะพบวาแมแตสอกระแสหลกเองกไดรบความไวเนอเชอใจจาก

ประชาชนนอยลงสอกระแสหลกปจจบนมsocialmediaplatformของตนเองและกลายมา

เปนชองทางการรบขาวสารของประชาชน

• ประเดนทอาจตองไดรบการอภปรายเพมเตมคอขาวทถกนำเสนอบางสวน(censored

news)จดวาเปนขาวลวงหรอไมและขาวลวงกบผรสวาจาเปนประเดนทมจดรวมจดตางมาก

นอยเพยงใดนอกจากนการพดถงขาวลวงอาจทำไดในการขยายขอบเขตของconceptเชน

การพดถงขาวลวงในฐานะinformationdisorder/informationpollution

• อกหนงแนวทางในการแกปญหาขาวลวงคอการทำผานระบบการศกษาเพอสงเสรม

ใหเกดการคดเชงวพากษและสรางสรรค(criticalandcreativethinking)ทงนสงทตองนำมา

พจารณารวมดวยคอการมสวนรวม(engagement)จากคนทเปนdigitalnative

• ในมตของการควบคมผานกลไกเชงกฎหมายและการกำกบดแลเรองการสอสาร

ผานพนทไซเบอรผลกระทบเกดกบผสงตอขาวลวงอยางมากซงพวกเขาโดนดำเนนคดอาญา

นอกจากนคนเลกคนนอยไดรบผลกระทบจากการแชรขาวลวงเกนสดสวนมากเกนไป

ในกรณของไทยปจจบนยงขาดมตความเขาใจเกยวกบความละเอยดออนของบรบทสงคม

การเมองทมคนตกเปนเหยอจากการแชรขาวลวง

• ในกรณของไตหวนคำจำกดความdisinformation1เนนทเจตนาในการสรางความ

เสยหาย(intentiontodoharm)และกฎหมายจะถกใชกตอเมอมมตน

1ไตหวนใชคำวาdisinformationในขณะทไทยใชคำวาfakenewsอยางไรกตามทงสองคำสอความหมายถงสงเดยวกน

46

47

รอบ 2 : จะเดนหนาตออยางไรในการแกปญหาขาวลวง

การตงหนวยงานในลกษณะ third party fact-checking

organizationทมความโปรงใสเชนในกรณองกฤษมองคกรทชอวาFull

fact ไมอยใตการกำกบของใครทำงานบนฐานของการไมฝกใฝฝายใด

(impartiality)เปดเผยแหลงเงนทนวามาจากทใดรกษาความเปนอสระ

และรายงานความโปรงใสตอสาธารณะเสมอสำหรบประเทศไทยศนย

อำนวยการวาระเลอกตงซงจดตงโดยเปนรวมมอระหวาง8องคกรนำโดย

ไทยพบเอสและจะทำงานถงสนป2019มภารกจในการตรวจสอบการ

ทำงานเชงนโยบายของพรรคการเมองวาดำเนนการตามทใหคำมนสญญา

หรอไมอยางไรกตามการตรวจสอบตนเองวามความโปรงใสมากเพยงใด

ยงเปนประเดนทไมไดรบความสนใจมากเทาทควรพรอมกนนนตองสราง

ความตนรสาธารณะ(publicawareness)โดยสรางเครอขายความรวมมอ

ระหวางรฐองคกรสอและสถาบนการศกษา

รศ.ดร.วลาสน พพธกล (ไทยพบเอส)

48

49

จะตองสรางเครอขายความรวมมอระหวางองคกรภาคประชาชนททำงานเรองสอและ

การคมครองผบรโภคเพอขบเคลอนแนวทางการแกปญหาขาวลวงทสะทอนความตองการ

ของประชาชนอยางแทจรง

ยนยนวาในฐานะregulatorการบงคบใชกฎหมายจะตองเปนไปเพอคมครอง

สทธและเสรภาพของประชาชนเปนสำคญดงนนการจดการกบปญหาขาวลวงกจะตอง

ยนอยบนหลกการนเชนเดยวกน

คณสาร อองสมหวง (เลขาธการมลนธเพอผบรโภค)

รศ.ดร.พนา ทองมอาคม(กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค)

จะตองมการสงเสรมใหเกดพลเมองทเขมแขงและมสวนรวมในการตรวจสอบความ

นาเชอถอของขอมลนอกจากนสถาบนการศกษาจะตองผลตบคลากรทมความสามารถใน

การคดแบบวพากษสามารถแยกแยะไดและเหนแกประโยชนสวนรวมสำหรบปญหาในเชง

บรบททมความเฉพาะเจาะจงกบประเทศไทย การกำกบดแลในไทยเปนความทาทาย

ตลอดมาเพราะในดานหนงรฐไมเหนวาประชาชนมศกยภาพในการตรวจสอบกำกบดแลและ

ในอกดานหนงประชาชนไมเหนศกยภาพของตนเอง สำหรบการแกปญหาระยะยาว

เราตองการประชาชนทมสวนรวมอยางแขงขน (activecitizen)ทมสวนรวมในการเมอง

(civicengagement)และเหนแกประโยชนสวนรวมสำหรบการแกปญหาในฝายรฐตองสราง

บรบททสามารถฟมฟกพลเมองในระยะยาว ใหคากบความเปนพลเมอง ใหประชาชนม

สวนรวมและพรอมจะรกษาสทธของตนเองเชนสทธของตนเองในการรบขาวสารทถกตอง

สรางสมดลระหวางกำกบดแลกบการรกษาสทธและเสรภาพของประชาชน สวนสถาบน

การศกษาตองมสวนรวมในการสรางนกศกษาทดแลสาธารณะ

ดร.จรพร วทยศกดพนธ(สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ)

50

แนนอนวาปญหาขาวลวงมความซอนทบกบปญหาผรสวาจา

นอกจากนยงมคำถามในเชงconceptวาHatespeechเปนspeech

ทตองไดรบการคมครองหรอไมเปนประเดนทางวชาการทยงไมมขอยต

ลงตวยงไปกวานนปญหาขาวลวงมหลายระดบหลากมตสรางความ

เสยหายตอบคคลหรอสาธารณะไมเทากนจงตองมการอภปรายกนให

ชดเจนวาจะจดการกบขาวลวงในระดบใดและในมตไหนสำหรบปญหา

เรองการพสจนยนยนขอเทจจรงเราตองทำทแหลงขอมล(source)จากนน

ผบรโภคจะเปนผตดสนใจเองในแงการใชเครองมอดจทลหรอการอำนวย

ความสะดวกโดยใชเทคโนโลยเราสามารถใชreal-timefact-checker

กบ cyber nudgeกระตนใหผบรโภคขาวสารฉกคด โดย algorithm

ชวยทำภารกจเหลานไดสดทายนในปจจบนเราจะเหนวาประเทศไทย

มเพดานของแลกเปลยนขอมลขาวสารทางการเมองพดไปแลวอาจจะ

ถกฟองหรอลาแมมดดงนนจงควรเปดโอกาสใหขอมลทหลากหลายถก

เผยแพรเพราะการทำเชนนในขณะเดยวกนจะเออใหขอมลทมลกษณะ

counter-fakenewsไดถกเผยแพร

อ.ฐตรตน ทพยสมฤทธกล(คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร)

51

ขอสงเกตสองประการประการแรกทำใหประเดนแคบลงเพอให

สามารถเรมทำงานเชงนโยบายไดประการทสองตอนนยงไมมความชดเจนวา

ปญหาทแทจรงคออะไรเลยไมมใครเรมเสนอทางออกทชดเจนดงนนจง

ตองชชดปกหมดใหเหนวาปญหาขาวลวงมตใดทเปนปญหาสำคญการทำ

เชนนจะนำมาสการลงมอปฏบตในเชงนโยบาย

คณมารโอ แบรนเดนเบรก (ส.ส.จากรฐสภาแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน)

52

ไตหวนมแนวทางทเรยกวาDigitalsocialinnovationในการเสรมสราง

จรรโลงประชาธปไตยโดยเปนประชาธปไตยทใหความสำคญกบความ

รสกของผคนจากการใชเทคโนโลยชวยในการวดความรสกของผคน

เชนAI-poweredconversationหรอCrowdsourcingtechnologies

เราจะพบวาแทจรงแลวคนจำนวนมากมความเหนตรงกนในหลายเรอง

การใชเทคโนโลยในลกษณะนจะชวยสรางบรรทดฐานทเชอวาความคด

ทดทสดคอความคดทสะทอนอารมณความรสกของผคนมากทสด

รฐมนตรออเดรย ทง (ไตหวน)

53

ผรวมสมมนา: Lucille S. Sodipe จาก VERA Files

Nur-Azna Sanusi จาก Thomson Reuters

คณพรพล อนตรโสตถ จาก ศนยชวรกอนแชร MCOT

ผศ.ดร.วรชญ ครจต รองคณบดฝายวางแผนและพฒนา

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

ผศ.ดร.เออจต วโรจนไตรรตน นกวชาการดานสอ

Workshop Group 2: Lesson Learned on Fact Checking Efforts Opportunities and Challenges

ผดำเนนรายการ ผศ.ดร.วไลวรรณ จงวไลเกษม คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

54

Lucille S. Sodipe: VERA Files ทางฟลปปนสไดทำการเกบขอมลจากระบบออนไลน เมอป 2018 โดยทำการ

ตรวจสอบความจรงของขอมลทปรากฏในระบบออนไลนจำนวนราว 200 กรณ จากการ

สำรวจพบวา ขอมลสวนใหญเปนเรองเกยวกบการเมองมากทสด รองลงมาเปน

เรองสขภาพและเกมออนไลน โดยทนกการเมอง มกจะโดนปลอมแปลงขอมล

อยเสมอ โดยฝายทถกปลอมแปลงขอมลสวนใหญจะอยในพรรคฝายคานหรอวฒสภา

มเพยงบางสวนเทานนทเปนฝายรฐบาล โดยมนกการเมองหลายคนตกเปนเหยอจาก

กระบวนการสรางขาวเทจ แมกระทงประธานาธบดกตกเปนผเสยหายโดยผสราง

ขาวเทจ จะดแมกระทงพฤตกรรมเลกๆ นอยๆ ของผเสยหายเพอใชในการโจมตและ

สรางขอมลเทจ ตวอยางเชน Bam Aquino นกการเมองชาวฟลปปนส มกจะโดน

ขาวโจมตวาเขาอางความดของคนอนมาเปนของตน ฉกฉวยความดของคนอนใหมาเปน

ของตวเอง

55

อยางไรกตาม ถงแมวาจะปรากฏขอมลเทจหรอขาวปลอมจำนวนมาก หากไปอาน

คอมเมนตจะเหนไดวา ชาวฟลปปนสเชอขาวลวง รวมถงชาวฟลปปนสทอยตางประเทศกเชอ

แบบนนเชนเดยวกน

เนอหาเหลานถกนำเสนอผาน Facebook โดยสามารถนำเสนอไดหลายมมมอง ทำให

เหนวาการสอสารทงหมดนเปนการแบงขวทางการเมอง โดยตองการแบงแยกออกเปนสอง

ฝายอยางชดเจน

สวนใหญแลวการเกดขาวลวงเกดขนจาก 3 เทคนค ประกอบดวย 1) เทคนคการแตงเรอง

ขนมาใหมทงหมด 2) เทคนคการใหขอมลทบดเบอน และ 3) เทคนคการใชเหตการณทเกด

ขนจรง สถานการณจรง แตใหขอมล ใชหวขอหรอภาพทไมตรงกบเหตการณนนๆ

ขาวลวงจำนวนมากเกดขนในลกษณะของคลปวดโอทเผยแพรผานชองทาง

YouTube และแพรกระจายตอๆ กนหรอแชรตอกนใน Facebook โดยมทงขาวลวงท

สรางขนมาใหม หรอการใชฟตเทจหรอเหตการณทเกดขนจรงนำมาเปลยนแปลงหวขอ

ตดแตงใหผดเพยนไปจากความจรง

จากการทำการศกษาพบวา 80% ของขาวลวงเกดขนมาจากเวบไซตเดยวกน และถก

เผยแพรตอไปยงอก 60 เวบไซต แสดงใหเหนวาขาวลวงสวนใหญมาจากในแหลง

เดยวกน ซงขอมลนสามารถตรวจสอบไดจากรหสผใช (code) ทเปนผเผยแพรขาวนน

ทงน ขอสงเกตจากป 2018 มผลลพธทไมตางจากป 2017

56

วทยากรไดแนะแนวทางสำหรบการทำการตรวจสอบขอมล โดยมลกษณะการทำงาน

คลายกบการทำงานของวคซน กลาวคอ การฉดวคซนจะทำใหสามารถสรางภมคมกนได เชนเดยว

กนกบการมความรในเรองของ Fake News เมอผรบสารมความรในเรองของ Fake News

แลวไดรบขาวปลอม กจะมภมคมกนในตวเอง ไมตกเปนเหยอในการรบขอมลขาวสาร

ตวอยางของการเผยแพรขาวปลอมในฟลปปนส เมอเดอนเมษายนทผานมาประธานาธบด

ของฟลปปนส สงปดหาด Boracay เปนระยะเวลา 6 เดอน เนองจากสงแวดลอมบรเวณชายหาด

ทรดโทรม มขยะมลฝอยจำนวนมาก ปรากฏวาม Facebook Fanpage นำเสนอขอมลเพอโจมต

ประธานาธบดเกยวกบการสงปดหาดนวา ในเมอง Davao บานเกดของประธานาธบด มการเกด

สภาวะแวดลอมทไมดเชนเดยวกนกบทหาด Boracayแตประธานาธบดไมสงปดเขต Davao

ในพนทบานเกดของตน

จากเหตการณดงกลาว เมอตรวจสอบขอมลแลวพบวามการใชภาพทบดเบอนคอภาพของ

พนท Davao แทจรงแลวไมใชภาพของ Davao สวนภาพของ Boracay เปนภาพเกาเมอป 2011

เมอการใชภาพไมตรงกบความจรง ทำใหตองมวธแกไขขาวปลอมนโดยการชแจงขอมลทถกตอง

วธการโตตอบขาวลวงของ VERA Files คอ ใหขอมลทถกตองใหชดเจน เชน ในสวนเฮดไลน

(Headline) ตองระบวา เกด Fake News ในเรองน ในสวนของเนอหาใหตอกยำวาขอมลทแชรกน

นนเปนเทจอยางไร โดยใสขอเทจจรง และใสแหลงอางองรปภาพหรอขอความตางๆ เชน อางอง

รปภาพแตละรปวาเกดปใด มาจากแหลงภาพใด ภาพใดเปนภาพจรง ภาพใดเปนภาพเทจ หาก

ภาพใดทไมปรากฏในสอสงคมออนไลนแลว กตองแจงใหผอานทราบ การทำเชนนทำใหผอาน

ไดเหนภาพเปรยบเทยบภาพจรงและภาพลวงไดอยางชดเจน ทงนอาจจะทำการชแจงขอเทจจรง

โดยการทาอนโฟกราฟกเพออธบายเทยบเคยงภาพลวงกบภาพจรง เปนการอธบาย “ความจรง”

ใหเปน “ภาพ” (Visualize facts) และอาจใหขอมลดวยวาเหตใดขอมลเทจนจงถกโพสต

กระบวนการปองกนขาวลวงหรอขอมลทผดพลาดของ VERA Files นน มการใหเพอนรวมงาน

เปนคนวพากษวจารณผลงาน เพอเปนการตรวจสอบวาเราไดลมอะไรหรอเปลา มองขามอะไร

ไปหรอเปลา เปนการตรวจสอบขอมลของการเผยแพรเพอลดความผดพลาดและในขนตอนสดทาย

จะใหบรรณาธการอาวโส 3 ทาน ตรวจสอบขอมลอกครงกอนทจะเผยแพรขอมล

57

กลาวโดยสรป กระบวนการตรวจสอบขอมลของ VERA Files เปนดงน

1. The Team มทมงานชวยกนดแลสอดสองขาว (Monitor)

2. The Reporter ผสอขาวคนควา ทำขอมล (research) ตรวจสอบ (verify) และเขยน

(write)

3. The Reporter เขยน (write) และ แชร (share)

4. The other team members เพอนรวมงานในทมชวยกนตรวจสอบขอมล

(fact checking) และเรยบเรยงขาว (first editing) โดยใหเพอนรวมงานชวยกนวพากษ

วจารณ ซงขนตอนน ชวยใหลดการผดพลาดลงไดมาก

5. Three seniors editors การตรวจสอบครงสดทาย (finalize) โดยบรรณาธการอาวโส

3 ทาน จากนนจงเผยแพร

อยางไรกตามกระบวนการตรวจสอบ

ขอมลหลายขนตอนเปนสวนหนงททำใหการ

ทำงานลาชา แตเมอทำงานไปเรอยๆ กสามารถ

ทำใหเรวขนไดโดยมไดลดกระบวนการทำงาน

ลง โดยใชเวลาเพยง 1 วน (จากเดมใชเวลา

3 วน) สวนการเขาถงแหลงขอมล โดยเฉพาะ

ขอมลของภาครฐจะใชเวลานานมากไมใชเพราะ

วารฐบาลไมอยากใหขอมลแตอาจเปนเพราะ

ระบบฐานขอมลของรฐบาลยงไมดมากพอ

อกประเดนหนงทตองระมดระวงคอ

การเขาถงเวบไซตตางๆ ทเปนแหลงของ Fake

News ซงมกจะมไวรสหรอ malware ดงนน

การเขาถงขอมลเหลานจำเปนตองใชคอมพวเตอร

เครองอน เพอปองกนไวรสทจะเขาถงขอมล

ของเรา

นอกจากน วทยากรยงไดเสรมวาการทำการตรวจสอบความจรง (Fact Checking) จะตองเขาถงตนตอ

หรอ Primary source ใหได ซงอาจจะทำใหการทำงานชา แตจำเปนอยางยงทจะตองทำ

58

วทยากรแสดงใหเหนวา การมเครอขายมากมายในจดตางๆ ทวโลก จะสามารถ

ชวยใหผสอขาวหรอคนททำงานดานสอสามารถตรวจสอบความถกตอง

ของขอมลหรอรปภาพได วาขอมลหรอรปภาพทไดมานนเปนความจรง

หรอไม นอกจากน ทาง Thomson Reuters ยงมซอฟตแวรทใชสำหรบ

การตรวจสอบความถกตองของรปภาพชอวา SAM ซงสามารถใสขอมล

หรอรปภาพเขาไปในซอฟตแวรเพอประมวลผลออกมาวา ภาพทปรากฏเปน

ขอมลจรงหรอลวง

Nur-Azna Sanusi : Thomson Reuters

59

Thomson Reuters ใชขอมลจาก UGC (Users Generate Content) 2 รปแบบ คอ

1) ตดตอบคคล ผานเครอขายของ Thomson Reuters เอง และ 2) ผานโซเชยลมเดยทม

คนโพสตไว ซงตองไดรบการตรวจสอบอยางถถวนเสยกอน

สอสงคมออนไลนประเภทตางๆ เปนประโยชนตอการหาตนตอของแหลงขาว

โดยสอสงคมออนไลนแตละประเภทกมขอดและขอเสยทแตกตางกนออกไป ตวอยางเชน

Twitter เปนสอทใชงานไดงาย สามารถคนหาขอมลไดดวยการใส keyword และสามารถ

ใสตวเชอมหรอคำเชอมได นอกจากน Twitter ยงเรยงขอมลกอนหลงใหดวย

Nur-Azna Sanusi : Thomson Reuters

ในการตรวจสอบความถกตองของขอมลนน ผตรวจสอบจะตองจดระเบยบขนตอน

การวเคราะห คาดการณเวลาเกดเหตการณ และจะตองพยายามหาตนตอวาใคร

เปนคนแรกทถายภาพนนออกมา ถายออกมาจากมมใด จะทำใหเราสามารถเทยบเคยง

ภาพอนๆในบรเวณนนหรอเวลานนได

การทเราสามารถหาตวผถายภาพได จะเปนประจกษพยานทชดเจนและ

มความสำคญมากทสด นาเชอถอไดมากกวาขอมลจากผทไมไดอยในเหตการณ

โดยปกตธรรมชาตของมนษย เมอเรานำรปภาพลงสอสงคมออนไลนจะไมไดใหขอมล

ทมทงหมด เมอตองการทราบขอมลทแทจรง จงตองนำภาพและขอมลจากแหลงตางๆ

มาเปรยบเทยบและประกอบเขาดวยกน

60

Facebook เปนสอทมความยากในการหาตนตอของขอมล แตสามารถ

ตรวจสอบ locationได ปจจบนมการ live ซงวธการนคอนขางมความนาเชอถอ

อยางไรกตาม กอาจมการนำ live ของคนอนมาเผยแพรเปนของตนเองเชนกน

ในขณะท Instagram เปนสอทไดรบความนยมในหมวยรน เปนชองทาง

การสอสารทดเยยมสำหรบการตรวจสอบขอมลจากสถานทตางๆ ทวโลก โดยสามารถ

คนหาไดจาก hashtag หรอ location ซงจะทำใหเราสามารถเหนเรองราวตางๆ

ทเกดขนทกมมโลกได

SnapMap เปนรปแบบของสอสงคมออนไลนทเปนทนยมในหมวยรนฝงประเทศ

ตะวนออกกลาง โดยมความคลายคลงกบ Story ของ Instagram แตเราสามารถคนหา

ขอมลไดจากทางภมศาสตร โดย SnapMap เปนแอพทผสมผสานการคนหาทางภมศาสตร

เขากบสงทกำลงฮอตในโลกใบน (Heat map) Heat ในทน หมายถง มวดโอทมคนโพสตมากๆ

อยตรงไหนของแผนทโลก ซงเมอคลกเขาไป กจะเหนภาพวามอะไรเกดขนในพนทนน

Geosearch เปนสอทใชซอฟตแวร SAM ในการตรวจสอบความถกตองของภาพ

ทำใหทราบวาตนตอของภาพนนมาจากทใด สามารถคนหาโพสตทมการแทกสถานท

อยางเฉพาะเจาะจง (a specific location) ทโพสตในโซเชยลมเดยตางๆ

Thomson Reuters ตรวจสอบขอมลความถกตอง โดยใชวธเปรยบเทยบภาพจาก

สอสงคมออนไลนตางๆ เชน เปรยบเทยบ IG และ IG Story กบภาพทไดจาก Twitter

และ Facebook เชน ดภาพถายจากหลายมม หลายทมา วาตกเหมอนกนไหม

ตนไมใบไมอยในฤดเดยวกนไหม เวลาทเกดเหต เปนเวลาเดยวกนไหม คนทปรากฏ

ในภาพเหมอนกนไหม เปนตน และตรวจสอบอกครงดวยซอฟทแวร SAM

61

วทยากรชใหเหนวา ในการตรวจสอบ (Verification) จะตองตรวจสอบทงแหลงทมา

(Source) และ ตรวจสอบเนอหา (Content) ดวย ทงน Thomson Reuters มเพอน

รวมงานและเครอขายอยทวโลก ทำใหสามารถตรวจสอบความถกตองของขอมลได กอน

ทจะเผยแพรขาวจะตองผานการตรวจสอบอยางถถวนแลววาเปนขอมลทถกตอง

เชอถอได

วทยากรยกตวอยางระบบการทำงานของการตรวจสอบขอเทจจรง (Verification

Workflow) ของ Fergus Bell จากTwitter@fergb ดงน

62

ศนยชวรกอนแชร เรมตนขนมาเมอป 2015 โดยเรมจากการออกอากาศ

ทางสถานโทรทศน MCOT HD ในชวงขาวภาคคำ โดยทำการตรวจสอบขอเทจจรง

ในเรองทถกเผยแพรในสอสงคมออนไลน เดมออกอากาศรายสปดาหปจจบน

ออกอากาศรายวน

เนอหา หรอ Content ของชวรกอนแชร ถกผลตในรปแบบหลากหลาย เชน

เปนคลปวดโอ คลปวดโอแบบสน คลปเสยง อบก อนโฟกราฟก และบทความ สวน

Channel หรอชองทางทเผยแพร มทงทางโทรทศน MCOT HD ทางวทย MCOT

Radio/YouTube/Line/Facebook/INSTAGRAM/Twitter

ทตองนำเสนอหลายชองทาง เพราะแตละชองทางทำหนาทตางกน เชน

เมอตองการเตอนคน จะใช FACEBOOK/Line/Twitter เมอตองการประกาศ/

แจงขอมล ใช FACEBOOK/Twitter/INSTAGRAM/ MCOT Radio/ MCOT HD

สวนเมอตองการเกบเปนคลงขอมล (Archive) ใช YouTube/Website ผใชจะเขา

มาใชเมอเขามความสนใจอยากรเรองนนเมอใดกได โดยวทยากรกลาววา เนอหา

จะมคากบคนคนหนงเมอเขาอยากร การทชวรกอนแชรสราง channel ใน Youtube

เพอเกบเปนคลงขอมล จะมประโยชนตอผรบสารเมอเขาอยากคนหาขอมลนนๆ

เมอมขาวลวง ชวรกอนแชรนยมใชวธทำอนโฟกราฟก ขนาด A4 เพอให

ขยายดในโทรศพทไดงาย โดยเลอกภาพทคนชนตาทคนจำไดมาวางเลยเอาท

หากเปน Fake news ใหประทบตรา มว อยาแชร พรอมเครองหมายกากบาททบ

ภาพนน ซงการใช อนโฟกราฟก ไดรบความนยมจากประชาชนมากสด ประหยดทสด

คนดจำนวนมาก และมการแชรมากทสด

สวนคลปวดโอใชเวลาทำนานทสดและมคาใชจายมากทสด แตกยงตองทำ

เพราะมความนาเชอถอทสด เนองจากมการใชนกวจย นกวชาการ ทมชอเสยง

และตำแหนงทนาเชอถอ อกทงนกวชาการยงมาใหสมภาษณจากปากของเขาเอง

พรพล อนตรโสตถ : ศนยชวรกอนแชร MCOT

63

กลไกของศนยชวรกอนแชร (สนข.ไทย อสมท.) เปนดงน

โดยศนยชวรกอนแชรมกลไกแนวทางการดำเนนงานคอ มฝายแจงเตอนและ

เฝาระวง ฝายจดการฐานขอมล ฝายผลตสอ ฝายกระจายสอ ฝายตรวจสอบ

โดยมเครองมอและนวตกรรมตางๆ ทอำนวยความสะดวกในการทำงาน โดยศนย

ชวรกอนแชรมการผลตสอหลายรปแบบเนองจากผรบสารมความแตกตางกน

ลกษณะการรบสารกแตกตางกน จงตองผลตสอและกระจายในหลายชองทางทตางกน

ออกไป วทยากรเชอวากญแจสำคญของการร เทาทนสอคอเดกและเยาวชน

แตความทาทายในปจจบนคอ ประชาชนไมสนใจวาทตนแชรไปนนใชขาวจรงหรอไม

หากตนมความพอใจ ชอบใจ กพรอมทจะแชรตอ

ปจจบนศนยชวรกอนแชรมพนธมตร เชน เฟซบก จฬาลงกรณมหาวทยาลย

กองทนพฒนาสอฯ Cofacts เปนตน ซงไดรวมมอกนจดกจกรรมใหประชาชนและเยาวชน

รเทาทนสอ และบางองคกรยงชวยตรวจสอบขาวลวงดวย เชน การตรวจสอบขอมลเรอง

เกยวกบประเทศจน ศนยชวรกอนแชรไดเคยขอขอมลจาก Cofacts ซงเปนสอสงคมออนไลน

ของประเทศจนชวยตรวจสอบขอมลให

64

วทยากรไดยกตวอยางหลกการสำคญดานจรยธรรมของนกขาว 5 ประการ ทอางองมาจาก

Ethical Journalism Network (EJN) ดงน

Five Core Principles of Ethical Journalism

โดย Ethical Journalism Network

a. Truth and Accuracy ความจรงและความถกตอง

b. Independence ไมขนกบใคร

c. Fairness and Impartiality เสนอขาวสองดานอยางสมดลย

d. Humanity ระมดระวงการละเมดหรอกอใหเกด

ผลกระทบตอผอน

e. Accountability เชอถอได เมอผดตองแกไข

คนททำหนาทเปนสอจะตองมความเปนกลาง แตอยางไรกตาม แตละสำนกขาวมจดยน

ทแตกตางกน บางสำนกแสดงความไมเปนกลางอยางชดเจน บางสอมจดยนฝายซาย-ขวา

บางสอนยมเลนขาวเราอารมณ การทสอไทยนำเนอความจากสอตางชาตมาเผยแพรตอจงตอง

ระมดระวงและตรวจสอบใหด

สอจะตองมจรยธรรมในการนำเสนอ โดยมหลกการตรวจสอบความนาเชอถอของเนอหาโดย

ตองรวาผเขยนเนอหานคอใคร เปนผเชยวชาญหรอไม มอคตหรอไม แหลงทมาทลงเนอหามความ

นาเชอถอหรอไม เนอหามประโยชนหรอไม เนอหานมความพยายามในการขายหรอเผยแพรอะไร

เปนพเศษหรอไม เนอหามความผดพลาดหรอไม เชน ผดพลาดดานการสะกดคำ มการอางองแหลง

ขอมลทนาเชอถอหรอไม

ยคปจจบนเปนยคททกคนสามารถเปนสอได จงขอเสนอแนะวธแกปญหาหรอแนวทาง

การจดการกบขาวปลอม โดยแนวทางแรกคอ การใชกฎหมาย อาจจะไมใชกฎหมายเชงบงคบ

กเปนได แนวทางท 2 คอการใชจรยธรรมสอ สมาคมวชาชพสอตองชวยกนตรวจสอบและ

กำกบกนเอง แนวทางท 3 คอ สงคมจะตองรเทาทนสอ รเทาทนอคตของตวเอง เกดความอยากร

อยากเหนอยเสมอวาขอมลนเปนจรงหรอไม โดยอาจทำการตรวจสอบดวยการทำวจย หรอหากพบวา

เปนขอมลปลอมกตองรวมกนทจะไมสนบสนนขอมลนน

ผศ.ดร.วรชญ ครจต : รองคณบดฝายวางแผนและพฒนา สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

65

ขาวปลอมหรอ Fake News ไมมวนจะหายไปจากโลกน บางคนชอบ Fake News

เนองจากมความแปลก หรอมการหกมม สำนกขาว BBC ไดทำการศกษาพบวา บางครงผคน

กสงตอขอมลขาวสารทงๆ ทผสงกมความรสกวามนแปลกๆ แตกแชรหรอเผยแพร

ขอมลตอไปเนองจากเปนขอมลทถกใจ โดนใจ โดยมความคดวา หากเปนขอมลทไมเปน

ความจรง เดยวกจะมคนมาแกไขขอมลเอง

งานวจยทเกดขนในปจจบนทเกยวของกบ Fake News สวนใหญเปนการ

ศกษาผคนทสงตอ ขาวลวง การศกษาผรบสารวาตกเปนเหยอหรอนำตวเองเขาไป

อยในวงจรของขาวลวงไดอยางไร โดยพบวาคนเรามกจะเลอกเชอ เลอกชอบ ในสงทเรา

ชอบเปนทนเดมอยแลว งานวจยบางชนพบวาผสงอายตกเปนเหยอของขาวลวงมากทสด

ขณะเดยวกนกมการศกษาบางแงมมพบวา เดกรนใหมเปนกลมทรไมเทาทนสอมาก

ทสด

Fake News เกดขนมาพรอมกบสอสงคมออนไลน ประเดนทเกยวของกบ Fake

News ทนาสนใจ คอ การศกษาวาผทสราง Fake News ขนมานนสรางเพออะไร อาจจะ

เปนการสรางขาวปลอมเพอการสนบสนนฝายใดฝายหนงหรอสรางมาเพอความสะใจ

วทยากรไดอธบายวงจรของ Fake news ดงน

ผศ.ดร.เออจต วโรจนไตรรตน : นกวชาการดานสอ

66

วทยากรอธบายวา ตวแปรสำคญททำใหคนสราง Fake news กคอ

รายได ขณะทกระบวนการตรวจสอบขาวลวงในบานเรายงไมเปนระบบนก

สำหรบตางประเทศหลายประเทศมการตรวจสอบหลายรปแบบ ทงจากภาคธรกจ

และภาควชาการ

อยางไรกตาม สถาบนตวกลาง (Intermediary Institute) เชน

สถาบนทเกยวของกบสงคม ทงดานวชาชพและวชาการ ภาคประชาสงคม ภาคอาสา

ทมการรวมกลมกนดานงานจตอาสา สามารถเขามามบทบาทรวมกนเพอ

ตอตานขาวลวงได

ในเชงวชาการ มงานวจยททำเกยวกบอำนาจของขาวลวง และเรองท

เกยวกบผใชและผรบสอ “ขาวลวง”มากทสด และพบงานวจยจำนวนไมนอยท

เกยวของกบขาวลวงในชวงการเลอกตง แตกลบมการศกษาเกยวกบพฤตกรรม

และวฒนธรรม (culture) นอย

ความทาทายอยทเราจะปลกฝงบมเพาะเรองวฒนธรรม (culture) กบ

คนรนใหมอยางไร ใหมความรบผดชอบ มจรยธรรม และมสำนกผดชอบชวด

ตองตดตงความคดดานวฒนธรรมอกแบบหนง และควรมการจดระดบของ

ขาวลวง เชน เปนเพยงแคการลอเลนสนกๆ หรอเปนการละเมด หรอเปนการ

Discriminate อกทงควรมการถอดรหสขาวลวง วาไปสรางผลประโยชนอยางไร

กบใคร และทำอยางไรทจะไมใหสงคมไทยตกเปนเหยอของการสรางรายไดให

กบผสรางขาวลวง

67

ประเดน : “การรเทาทนสอของภาคประชาสงคม” Media Information and Digital Literacy (MIDL)

ผดำเนนรายการ อ.ระววรรณ ทรพยอน วทยาลยนวตกรรม มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Workshop Group 3: MIDL “Empowering Digital Citizenship”

68

มผลงานและประสบการณ ดานการพฒนาทกษะดจทลเบองตน

(Digital Literacy) สำหรบประชาชนทกกลมวยทเหมาะสมกบบรบทของ

ประเทศไทย ในโครงการสงเสรมการใชดจทลอยางสรางสรรคและ

รบผดชอบตอสงคม ภายใตโครงการของกระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจ

และสงคม ประจำป 2559 โดยอางองการพฒนาหลกสตรจากขอมล

ดานการเรยนรแหงศตวรรษท 21 วา Digital Citizenship ควรจะม

คณสมบตอยางไร แลวนำมาประเมน วเคราะห สงเคราะหรวมกบบรบท

ของประเทศไทย

โดยไดสรางหลกสตรขนมา 9 หมวด เพอฝกอบรมใหกบ

“คายเยาวชนดจทล DiCY Youth Camp : Digital Galaxy” เปนคายพก

แรมคางคนใชเวลาทงสน 6 วน 5 คน โดยมการวดผลของระดบ Digital

Literacy ทงกอนและหลงการอบรม โดยมเปาหมายเพอจดกจกรรมใหกบ

เยาวชนทมาจากทวประเทศ เนน 9 ดาน คอ

1.1 สทธและความรบผดชอบ

1.2 การเขาถงสอดจทล

1.3 การสอสารยคดจทล

1.4 ความปลอดภยยคดจทล

1.5 ความเขาใจสอดจทล

1.6 แนวทางปฏบตในยคดจทล

1.7 สขภาพดยคดจทล

1.8 ดจทลคอมเมรซ

1.9 กฎหมายดจทล

อาจารยปรชญ สงางาม สาขาวชาเทคโนโลยการจดการระบบสารสนเทศ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล

69

นอกจากนนในป 2561 ไดทำการสำรวจการรเทาทนสอและสารสนเทศ และการเขาใจดจทล

ประจำปพทธศกราช 2561 สำหรบนโยบายการขบเคลอนประชากรดจทลและสนบสนนภาครฐบาล ให

กบสำนกงานคณะกรรมการดจทลเพอเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ภาพรวมผลการสำรวจ ประเทศไทย

จากการกำหนดกลมตวอยางสมแบบเฉพาะเจาะจง จำนวนทงสน 12,374 คน แบงเปนเพศหญง

จำนวน 6,578 คน และเพศชาย จำนวน 5,796 คน โดยแบงเปนชวงอายดงน

1. กลม Generation Z (ชวงอาย 6 - 20 ป) จำนวน 2,157 คน

2. กลม Generation Y (ชวงอาย 21 -38 ป) จำนวน 3,911 คน

3. กลม Generation X (ชวงอาย 39 -53 ป) จำนวน 3,631 คน

4. กลม Baby Boomer (ชวงอายมากวา 54 ป) จำนวน 2,675 คน

และการสำรวจกลมตวอยางทงหมดไดจดเกบกลมตวอยางทเปนคนพการรวมอยทงสน

จำนวน 609 คน

จากผลการประเมน พบวา สถานภาพการเขาใจดจทล (Digital Literacy : DL) ของประเทศไทย

อยใน “ระดบพนฐาน” แสดงใหเหนวา ประชาชนเขาใจทฤษฎ หลกการ แนวทางปฏบต ขอ

บงคบ กฎหมาย ทเกยวของกบการเขาใจดจทล (Digital Literacy) โดยมรายละเอยดของสมรรถนะ

หลก ดงน

70

สมรรถนะหลกทอยในระดบด ไดแก DL 3 การสอสาร DL 6 แนวปฏบตในสงคมดจทล

และ DL 7 สขภาพดยคดจทล

สมรรถนะหลกทอยในระดบพนฐาน ไดแก DL 1 สทธและความรบผดชอบ

DL 2 การเขาถงสอดจทล DL 4 ความปลอดภยยคดจทล DL 5 การรเทาทนสอ DL 8

ดจทลคอมเมรซ และ DL 9 กฎหมายดจทล และสถานภาพการรเทาทนสอและสารสนเทศ

(Media and Information Literacy : MIL) ของประเทศไทย อยใน “ระดบด” แสดงใหเหนวา

ประชาชนสามารถวเคราะห ประเมน คณคาและผลกระทบ รวมถงจดระบบสอและ

สารสนเทศไดอยางเหมาะสม โดยมรายละเอยดของสมรรถนะหลก ดงน

สมรรถนะหลกทอยในระดบด ไดแก MIL 1 การเขาถง MIL 2 การประเมน และ

MIL 3 การสราง

กราฟแสดง สมรรถนะการรทนสอและสารสนเทศประเทศไทยMIL 1.1 การนยาม

MIL 1.2 คนหา/ระบตำแหนง

MIL 1.3 เขาถง

MIL 1.4 คนคน/ถอครอง

MIL 2.1 การเขาใจ

MIL 2.2 การประเมนผล

MIL 2.3 การประเมน

MIL 2.4 การจดระบบ

MIL 3.1 การสราง

MIL 3.2 การสอสาร

MIL 3.3 การมสวนรวม

MIL 3.4 การเฝาสงเกต

71.54

78.81

66.22

70.1267.77 69.13

75.43

61.80

73.03

58.51

65.11

51.72

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

71

รศ.ดร.นนทยา ดวงภมเมศ อาจารยประจำ สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล

มผลงานและประสบการณในการทำผลสำรวจ ในกลมผสงวย เกยวกบขาวปลอม

หรอสงขาวบดเบอน ซงพบวามมากทสดในประชากรกลมน โดยทำโครงการ “สงวยไม

เสพสออยางสมเสยง : สรางนกสอสารสขภาวะทรเทาทนสอและสารสนเทศ” เพอสราง

ทกษะการรเทาทนสอดจทลและสออนๆ

ขอบเขต : สำนกงานเขตยานนาวา กรงเทพฯ เทศบาลนครสกลนคร จ.สกลนคร

เทศบาลตำบลเชงดอย จ.เชยงใหม เทศบาลตำบลชะมาย จ.นครศรธรรมราช และองคการ

บรหารสวนตำบลพลบพลาไชย จ.สพรรณบร มผเขารวมโครงการรวม 300 คน

ผลการสำรวจในภาพรวม : การบรโภคสอของผสงอาย ผสงอายในเมองและชนบท

ตางกนอยางยง โดยผสงอายในเมอง เปดรบ ไลน เฟซบก และทว และจดประสงคเพอคลายเหงา

หาขอมลสนคาและบรการ แตไมใชตรวจสอบขอมล ในขณะทผสงอายในชนบท มวตถ

ประสงคการใชไมเฉพาะเจาะจง เปดทงวนเพอความบนเทง ประกอบการตดสนใจให

ความเชอถอทวมากสด รองมาคอ สอบคคล สวนใหญผสงอายจะสนใจขอมลสขภาพ

และใหความเชอถอกบสอ ทว บคคล เพอนผสงอายดวยกน และลกหลาน

72

ปญหาการใชสอดจทลของผสงอาย

• ใชยาก ซบซอน

• ตดสนใจไมได

• เสยความมนใจ กงวลใจ

• กดไลกเพราะเกรงใจเพอน

• ขอความยาว อานไมจบ สงเลย

• ไมรการตงคาความปลอดภย

• ไมรวาเปนมลแวรขอมลอนไหนควรสงตอหรอไม

• การเรยนรจากโรงเรยนผสงอาย ทำสวสดวนจนทร เลยสงเพอฝกการใชงาน

การรเทาทนสอของผสงอาย

กอนการวจย

เขาถง เขาใจ วเคราะห ประเมน : ในระดบปานกลาง ตวชวดทพบวาผสงอายมความร

นอยทสด คอการใชอยางปลอดภย

หลงการวจย

มกศโลบายในการนำเอาคาถา “หยด คด ถาม ทำ” มาใชเปนเครองมอในการรเทาทนสอ

ทำเปนลกประคำตดตว เพอใหอยารบตดสนใจเชอสอทนท คดกอนวาดหรอไม แลวจงถาม

ซงคอการหาขอมล แลวคอยตดสนใจทำ พบวาผสงอายยงขาดในเรองการ “ถาม”

หรอการวเคราะหขอมลมากทสด

ปญหาการวจย

ประชากรกลมผสงอายขาดความตงใจและแรงขบในการทำกจกรรม ซงทาทายนกวจย

ใหคดหากศโลบายตางๆ มาใช เชน ลกประคำคาถา ซงมผลลพธทด เชน เมอไปซอของทตลาดนด

ทำใหหยดคดกอนซอ

สรป

ปจจยแวดลอมของผสงอายในเมอง/ชนบท คอเรองของการเขาถงสอ ในเมองมขอมล

ทวมทนลนเกน ผสงอายเปดรบสอเกอบหมด ในขณะทชนบท ขอมลมจำกด เขาถงนอยเพราะ

ความสามารถในการรบสอ ดทวจานดำเปนหลก ซงชองทางนเนนการโฆษณาขายของ

73

คณอญญาอร พานชพงรถประธานเครอขายครอบครวเฝาระวงและสรางสรรคสอ

มประสบการณในการทำงาน “ครอบครวเฝาระวงและสรางสรรคสอ”

สบกวาป มประสบการณทงดานบวกและลบ เหตผลในการเกดขนของเครอขายน

คอ

• กลมผบรโภคสอจะทำอยางไรใหรเทาทนสอ

• หากไดรบสอทไมเหมาะสม จะมเครองมอตวไหนทจะบอกพอแมผ

ปกครองใหเปนไกดไลนกอนรบสอ ตองการใหมเครองมอทเหมาะสมใน

การเฝาระวงสอ

• สมาคมผปกครอง คร ครอบครวเขมแขง (รวมกลมกน)

ผลงานทโดดเดน

• เดนทางไปยนหนงสอถงคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการ

โทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาต (กสทช.) ใหตรวจสอบการออก

อากาศรายการไทยแลนดกอตทาเลนท (ทจท) 2013 ในกรณของ

ผเขาแขงขน “สทธตถะ เอมเมอรล” เนองจากขดจรยธรรมและสรางผล

กระทบกบเครอขายสมาชกพอแมผปกครองทมบตรหลานเปนออทสตก

• จดงานแฟมลอวอรด

• สนบสนนใหเกดการรวมกลมของครอบครว

• กจกรรมหองเรยนครอบครวเรยนรเรองสอ

• ไมใชแคการใหรเทาทนสอ แตขบเคลอนงานเพอใหเกดกระแสในสงคม

มงทำใหครอบครวมภมคมกนสอเรองเพศ ภาษา ความรนแรง

• ทำงานในบทบาทขององคกรปลายนำเพอกระตนใหองคกรตนนำ

ตระหนกบทบาทของตน

74

อปสรรคปญหา

• อาสาสมครสวนใหญมงานประจำอยแลว ทำงานคอนขางลำบาก ตองม

การสนบสนนจากสสย. สงนกสงคมสงเคราะหมาชวย

• มกถกผประกอบการตอวาทางเฟซบก รวมทงมขอความคกคาม

• เมอยนเรองไปสระดบนโยบาย มกถกปฏเสธวาไมมงบประมาณ

• ทางกลมรสกขาดความปลอดภย เชน การเคลอนไหวเรองเกม มการถกข

คนพบวาเครอขายสกบรานเกม ไมใชสอกระแสหลก

ขอเสนอแนะ

ตองการอาสาสมครทเขาใจ มใจ ยอมทจะเขามาทำ ตองกลา หนวยงานตนนำ

กลางนำ(เอนจโอ) ตองเขามาชวย ในขณะทภาครฐยงไมคอยไดรบความชวยเหลอ

อาสาสมครควรมความรและชดเจนกบเรองน เขาใจวางานนแตกตางกบอาสา

สมครแบบอน ตองมความรบผดชอบ ตองมขอมล มขอเทจจรงกอนไปรองเรยน

เพอจะไดไปรวมเวทตางๆ โดยคาดหวงวาจะมคนมาเขารวมมากขน

75

ศรดา ตนทะอธพานช กรรมการผจดการ มลนธอนเทอรเนตรวมพฒนาไทย

สะทอนมมมองวาหากไมมสอโซเชยล ปญหาสงคมคงไมมมากขนาดน โดยขอใชความร

ในการเทาทนสอวา Skill แทนสมรรถนะ ซงประเมนการรเทาทนยงตำ สำหรบงานของมลนธฯ

มงเนนในการสรางการรเทาทนสอและดจทลทกกลมเปาหมาย ขบเคลอนในระดบนโยบาย

เพอสราง MIDL โดยมเปาหมายในการทำงานดงน

• ทกคนตองเปน Fact checker ได และตองมเครองมอในการคมครองคนทแจงเรอง

ควบคกนไป

• Fake news ปจจบนเปนเครองมอทางการเมอง แตมองวาในกลมเดก การรงแกกน

(Bullying) จดเปนเฟคนวสเชนกน คดวาสงคมไทยตองใหการสนใจไมใชแคการเมอง

แต MIDL ควรมการเรยนการสอน ทงพอแมและประชาชนทวไป ซงใครจะเปนคนให

การศกษาตรงน ควรจะเปนสอหรอไม ทจะสรางความรสรางความตระหนกใหกบสงคม

• สอไดทำหนาทใหความรตรงนเพยงใด นอกจาก หยด คด ถาม ทำ ตองเพม report

ตองเฝาระวงดวย

• ตองหาองคกรนำในประเทศไทย เชน ในไตหวนเปดใหหลายๆ กระทรวงมาคยกน

• ในการรายงานจากภาคประชาชน ตองมกลไกในการปองกนตวเองใหกบพวกเขาได

76

ไดแสดงทศนะเกยวกบการรเทาทนสอวา ปจจบนเฟคนวสเปนเรองใหญ

และจะเกดขนกบมนษยยคตอไป ซงคนรนปจจบนอยในชวงเปลยนผาน

ของยคสมย เดกยคนเปน Digital Citizenship ซงเรองของการสงตอ

รอยตอของยคสมย เปนเรองสำคญ ในการทจะสรางมนษยแบบไหนขนมา

ในอนาคต เพราะในชวงเวลาระหวางป ค.ศ. 2010-2024 ทเปนยคของคนรน

Digital alpha ซงเปลยนผานจากยคของสอทวสสอออนไลน

ยอนกลบไปวา เฟคนวสนนเกดขนมาตงแตสอสงพมพ แตในยคดจทลนน

เฟคนวสมปรากฎการณเหมอนไฟไหม คอ แรงและเรว ถาตงรบไมทนจะเกด

ปญหาแนนอน เพราะเรากำลงทำงานใหพลเมองยคถดไป

ขอสงเกตของปญหาเรองการรเทาทนสอ

• ปจจบน ความรมอย แต “ความไมร” ไดครอบอย และมการสงกระจาย

อยางรวดเรว ผลกระทบเกดในวงกวาง ตองทบทวนวาจะตงรบ

อยางไร

• ฐานทสำคญทสดคอเดก พอแม โรงเรยน สงคม ตอใหแพลตฟอรม

เปลยนอยางไร แตความเขมแขงของครอบครวยงอย

• สดทายปลายทางตองเปลยนวธคด ไมโฟกสเพยง พอ แม ลก

แตตองทำงานเปนทม ยา ยาย ทกคนในครอบครวตองรวมกนทง

องคาพยพตองไปในทม สรางความรบรรวมกน วาจะรบมออยางไร

ดร.สรวงมณฑ สทธสมาน กรรมการผทรงคณวฒ กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

77

ดร.สรวงมณฑ สทธสมาน กรรมการผทรงคณวฒ กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

ขอเสนอแนะ

• สนบสนนการตอยอดจากความรดาน “พหปญญา” ของ โฮเวรด การดเนอร ทเนนความ

สามารถมนษย 8 ดาน เชน ภาษา ตรรกะ รางกายและการเคลอนไหว การเขาใจ

ตวเอง การเขาใจธรรมชาต เพอสราง Digital Citizenship ชความเปนมนษย เพอเปน

ทางออกของพลเมองดจทล คอไมทงความเปนมนษยของตวเอง

• ปจจบนมการออกแบบหลกสตรน เพอนำเขาสโรงเรยน เพราะเรองสำคญทสดคอตองดง

ความเปนมนษยขนมา

• เฟคนวสไมใชแคขาวปลอม การรทนสอ ยงหมายถงเรองการรงแกกนทางโลกโซเชยล

Hate speech ซงทกประเดนมความละเอยดออนในบรบทสงคมไทย ทงระบบ

การปกครอง ความขดแยงทางการเมอง ทกอยางถกนำมาเปนเครองมอในการ

ทำลายกน ไมสามารถแกไดเพยงแคภาคประชาชนขบเคลอน ภาคนโยบายตอง

รวมดวย สถาบนครอบครว โรงเรยน ตองรวมดวย ตองมกรอบแนวคดเขามาจบ เพอ

สรางใหเกดความปลอดภย

• ภาคประชาสงคมตองใหการศกษา สอสารทงตวเองและผอน ทกฝายตองทำงาน

รวมกน

78

ผจดการสถาบนสอฯ เปดการเสวนาดวย VTR สะทอนปญหาการ

สอสารและรเทาทนสอในสงคม โดยมตวแทนจากกลมชายขอบตางๆ

เชน วยรนในยานชมชนแออด พดถงปญหาตวเอง ทงการเปนเดกแวน

ตดยา นกวชาการ LGBT พดถงภาพผลตซำของคนกลมน วาคนกลมน

ถกตตราอยางไร ตวแทนเดกตางดาวถกตตรา วาพอแมนำยาเสพตด

มาขายในประเทศ แหลงขาวพดถงปญหาการเหยยด ความเทาเทยม

โดยมสอเปนตวแปรสำคญ

โดยคณเขมพรไดสรปจากการรบชม VTR ไวในประเดนตางๆ ทเกยวของ

กบเฟคนวสและการรเทาทนสอวา

• ความรนแรงในสงคมไทยเปนปญหาใหญกวาเฟคนวส

เพราะเรองนฝงอยในวธคด ถกสงตอผานสอ และคนทแชร โดย

สอดคลองกบอคตในใจ ปญหาทเกดขนจงไมใชมตของตวประเดน

เทคโนโลยอยางเดยว

• สงท สสย. สนใจคอ การเทาทนตนเอง การเทาทนสอ สารสนเทศ

ดจทล นำไปสการเปนพลเมองทแขงขน และมสวนรวมในการสรางการ

รเทาทนสอ

• สอจะกลายเปนเครองมอในการทำรายกน หากไมเทาทนสอ

วฒนธรรมเปนสงทสงคมไทยแตะนอยมาก มตความรนแรงเชง

โครงสรางเปนสงทสงคมไทยตามไมทน ทำใหเกดสอทรไมเทาทน

เชนเดยวกบ 3 เคสตทนำเสนอผาน VTR คอความเหลอมลำทาง

ฐานะ เพศ เชอชาต

คณเขมพร วรณราพนธ ผจดการสถาบนสอเดกและเยาวชน (สสย.)

79

คณเขมพร วรณราพนธ ผจดการสถาบนสอเดกและเยาวชน (สสย.)

ขอเสนอแนะ

• การเทาทนตนเอง การเทาทนสอ สารสนเทศดจทล เทาทนความ

สมพนธการอยรวมกนในสงคมพหวฒธรรม เปนเรองสำคญมาก

ตองเรยนรไปพรอมๆ กน ตองทำใหเปนวถ เพราะตอนนการเสพสอ

อยในวถชวตทเกดขนตลอดเวลา ตองใหสงคมมองวาเปนสมรรถนะ

ทตองพฒนา และสงนจะใชเปนเครองมอในการสรางความเปลยนแปลง

ใหสงคมไดอยางไร

สรป

ควรมการสรางตวบงชทางสงคม เพอเปนเปาหมายวาสถานการณสอ

ในประเทศเปนเรองใหญ สงคมตองออกแบบรวมกน อยากเหนคนแบบไหน

มกฎหมายแบบไหน ทบงวาเรามความพรอมทจะเขาไปสสงคมแบบนน

อยากเหนพลเมองของเราแบบใด ทกฝายตองรวมกน ไมใชแครฐ เพราะ

ทกคนไดรบผลกระทบ ไดรบประโยชน และมการวดผลเปนระยะๆ มเชคลสต

มตวบงชอนๆ วาสงคมเรามความพรอมในเรองของ Media Information

and Digital Literacy (MIDL)

80

ภาคผนวก

กำหนดการเวท International Conference on Fake News

วนท 17 มถนายน 2562 ณ หองจามจร บอลรม โรงแรมปทมวน ปรนเซส กรงเทพฯ

Morning Session

09.00 – 09.30 Registration 30 mins

09.30 – 09.45 Opening Remark 15 mins By Wasan Paileeklee Chief Executive Officer, Thai Media Fund (TMF) Opening Speech By Katrin Bannach Head of Thailand and Myanmar Office, Friedrich Naumann Foundation for Freedom (FNF)

09.45 – 10.25 Keynote Speech 30 mins “Findings Fact in a World of Disinformation: Q&A 10 mins The Search for Collective Solutions” By Audrey Tang Taiwan’s Digital Minister

*Moderator: Nattha Komolvadhin, Thai Public Broadcasting Service (Thai PBS)

10.25 – 10.30 Photo Session 5 mins

10.30 - 10.40 Break 10 mins

10.40 – 12.30 Panel Discussion on “Countering Fake News: 110 mins Best Practices and Policy Implication” (*20 mins each) +*Q&A 10 mins Panelists: • MasatoKajimoto Journalism and Media Studies Centre, The University of Hong Kong

Time Details Time duration

81

Time Details Time duration

• Nur-AznaSanusi Thomson Reuters • EricWishart Agence France – Presse (AFP) • MarioBrandenburg German Bundestag (Parliament) • LucilleS.Sodipe VERA Files.

*Moderator: Pijitra Tsukamoto, Faculty of Communication Arts, Chulalongkorn University

12.30 - 13.30 LUNCH at Citi Bistro (G Floor) 60 mins

Afternoon Session (Parallel Sessions)

13.30 – 15.30 Workshop: Group 1 Public Policy in Handling Mis/ 120 mins Disinformation in Digital Era Venue:Jamjuree2(MFloor)

Representatives: • PanaThongmeearkom Thai Media Fund (TMF) • WilasineePhiphitkul Thai Public Broadcasting Services (Thai PBS) • JirapornWittayasakpan Thai Health Promotion Foundation • MarioBrandenburg German Bundestag (Parliament) • SareeOngsomwang Foundation for Consumers • ThitiratThipsamritkul Faculty of Law, Thammasat University

*Moderator: Supinya Klangnarong, The National Press Council of Thailand

Time Details Time duration

82

Time Details Time duration

Workshop: Group 2 Lesson Learned on Fact Checking Efforts: Opportunities and Challenges Venue:JamjureeBallroomB(MFloor)

Representatives: • UajitVirojtrairatt Foundation for Media Studies • Waratkaruchit Thai Media Fund • PeeraponAnutarasoat MCOT, Thailand • KaowroteSutapakdi Online News Providers Association (SONP) • Nur-AznaSanusi Thomson Reuters • LucilleS.Sodipe VERA Files.

*Moderator: Wilaiwan Jongwilaikasam, Faculty of Journalism and Mass Communication, Thammasat University Workshop: Group 3 MIDL: Empowering Digital Citizenship Venue:JamjureeBallroomA(MFloor)

Representatives: • SruangmonSidhisamarn Thai Media Fund • KhempornWiroonrapun Child and Youth Media Institute (CYMI) • PrushSa-Nga-Ngam Faculty of Engineering, Mahidol University

83

Time Details Time duration

• SridaTanthaatipanich Internet Foundation for the Development of Thailand • NuntiyaDoungphummes, Research Institute for Languages and Cultures of Asia, Mahidol University • UnyaornPanitpuengrat Family Network Foundation (TBC) *Moderator: Raweewan Sap-in, College of Innovation, Thammasat University

15.30 – 16.15 Summary of the Workshop 45 mins

Co-organizers

1 Thai Media Fund 2. Friedrich Naumann Foundation for Freedom (FNF) 3. Thai Health Promotion Foundation 4. The National Press Council of Thailand 5. Thai Public Broadcasting Service (Thai PBS)6. Faculty of Communication Arts, Chulalongkorn University7. Faculty of Journalism and Mass Communication, Thammasat University8 Online News Providers Association (SONP)

84

(11มถนายน2562):ทงานแถลงขาวลงนามประกาศปฏญญารวมพลงขบเคลอน

ตอตานขาวลวงขาวปลอมณโรงแรมปทมวนปรนเซสกทม.นายวสนตภยหลกลผจดการ

กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรคกลาวในการเปดงานแถลงขาวลงนามประกาศ

ปฏญญารวมพลงขบเคลอนตอตานขาวลวงขาวปลอมวาเรองนนบเปนปญหาทเกดขน

ระดบสากลทวโลกขาวลวงเปนปรากฏการณของสงคมยคดจทลดวยชองทางการสอสาร

บนโลกออนไลนทพฒนาไปอยางรวดเรวและงายตอการใชงานจงเกดผทำหนาทสงสาร

ขนเปนจำนวนมากบางขอมลขาดการตรวจสอบขอเทจจรงเกดการเผยแพรขาวลวง

ขาวปลอมสรางผลกระทบในทางลบใหกบคนในสงคมเปนวงกวาง

ดวยสถานการณททวความรนแรงขนของปญหาขาวลวงจงเกดการรวมพลงของ

ภาคเครอขายวชาการวชาชพทง8แหงในประเทศไทยมารวมสรางกลไกการรบมอและ

ตานขาวลวงสรางความตระหนกรและวฒนธรรมการตรวจสอบทมาของขาวสารใหกบ

คนในสงคมกอนเชอหรอแชรขอมลออกไปในวงกวางการลงนามและประกาศปฏญญา

รวมพลงขบเคลอนตอตานขาวลวงขาวปลอมในวนนเปนความรวมมอเสรมพลงสนบสนน

การทำงานซงกนและกนของภาคเครอขายเพอขยายผลองคความรดานการรเทาทนและ

เฝาระวงสอใหประชาชนมความรเทาทนสอและมสวนรวมในการพฒนาสอปลอดภยและ

สรางสรรคภายใตระบบนเวศสอทด

ในงานนนางสาวสภญญากลางณรงคประธานคณะทำงานคมครองผบรโภค

สภาการหนงสอพมพแหงชาตนำผแทนภาคเครอขาย8องคกรประกอบดวย

1. กองทนพฒนาสอปลอดภยและสรางสรรค

2. สภาการหนงสอพมพแหงชาต

3. Friedrich Naumann Foundation for Freedom (FNF)

4. สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

5. องคการกระจายเสยงและแพรภาพสาธารณะแหงประเทศไทย(ThaiPBS)

6. คณะนเทศศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

7. คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชนมหาวทยาลยธรรมศาสตร

8. สมาคมผผลตขาวออนไลน

8 องคกรผนกพลงลงนามรวมประกาศปฏญญารวมพลงขบเคลอนตอตานขาวลวงขาวปลอม พรอมเดนหนาจดงาน

เสวนาแลกเปลยนบทเรยนระหวางประเทศ “International Conference on Fake News”

85

กลาวคำประกาศปฏญญาสานพลงความรวมมอเสรมพลงเดนหนาขบเคลอน

เพอลดปญหาขาวลวงรวมกนดงน

1. สงเสรมและสนบสนนความรวมมอซงกนและกนในภาคเครอขายเพอใหเกดการ

ทำงานรวมกนเพอรบมอและรวมพลงตอตานขาวลวงในทกระดบของสงคม

2. สงเสรมและสนบสนนการผลกดนนโยบายในการตอตานขาวลวงในระดบ

ประเทศและเกดการขบเคลอนงานดานการตอตานขาวลวงทงในระดบสงคมชมชน

และประเทศชาต

3. สงเสรมสนบสนนและพฒนาใหเกดการศกษาวจยและสรางองคความรดาน

การตอตานขาวลวงรวมทงหาแนวทางปฏบตตนแบบ(BestPractice)เพอใหเกดฐาน

ความรและแนวทางปฏบตอนจะนำไปสการผลกดนใหเกดพลงความรของสงคม

4. พฒนากระบวนการรปแบบการทำงานและนวตกรรมตลอดจนเครองมอหรอ

กลไกเฝาระวงเพอใชในการปองกนและการแกไขปญหาขาวลวงอยางมสวนรวมทสามารถ

นำไปประยกตใชทงภาควชาการวชาชพผผลตสอภาคประชาชนและผใชสอ

5. สงเสรมใหประชาชนเกดความรความเขาใจดานการรเทาทนสอสารสนเทศ

และดจทล(MediaInformationandDigitalLiteracy:MIDL)ประชาชนเกดภมคมกน

ตอปญหาขาวลวงและพฒนาประชาชนในประเทศไปสความเปนพลเมองดจทล(Digital

Citizen)

ทงนภาคเครอขายทง8องคกรจะรวมกนจดงาน“InternationalConference

onFakeNews”โดยในงานมผแทนภาคเครอขายนกวชาการนกวชาชพในประเทศไทย

และผแทนจากนานาชาตเขารวมอาทรฐมนตรกระทรวงดจทลจากไตหวนนกวชาการ

ดานสอมวลชนจากTheUniversityofHongKongผขบเคลอนเชงนโยบาย

จากพรรคFreeDemocratPartyสหพนธสาธารณรฐเยอรมนผแทนจากสำนกขาว

ThomsonReutersและAFPเขารวมเปนวทยากรและรวมเสวนาในวนท17มถนายน

2562ทโรงแรมปทมวนปรนเซสกทม.