os ecosistemas

28/03/14 http://open-office.es 1

OS ECOSISTEMAS

Profesor: Adán Gonçalves

28/03/14 http://open-office.es 2

1. INTRODUCIÓN

28/03/14 http://open-office.es 3

1. INTRODUCIÓN

O jeep detívose no corazón do parque do Serengeti (Tanzania). Dende o vehículo contemplábase a inmensidade da sabana africana na que centos de animais herbívoros (ñús, gacelas,cebras...) comían a abundante herba.Un dos biólogos do parque, o doutor De la Fuente, díxolle aos investigadores en prácticas- sabedes que” Serengeti” significa na lingua Masai “chaira sen fin”?. De feito, o parque posúe uns 13000 Km2 e nel habitan algunhas das máis grandes manadas de herbívoros do mundo. Estos animais migran estacionalmente (ata un millón e medio de ñúes, douscentas cincuenta mil cebras e medio millón de gacelas Thomson) en dirección a reserva Masai-Mara, en Kenia, percorrendo uns 2700 Km. na estación seca, de maio a outubro, na procura de pastos frescos e non regresarán ata o inicio da estación húmida a finais de outubro-.Doutor, segundo din os nativos este ano as chuvias foron especialmente abundantes- comentou un dos investigadores-como cre que afectará isto ó ecosistema?.Teño a esperanza de que axude na recuperación das poboacións de leóns e guepardos tras anos de descensos poboacionais, nalgúns casos chegando a estar por debaixo dos 2000 individuos para os leóns e dos 90 exemplares no caso dos guepardos-indicou De La Fuente-.

28/03/14 http://open-office.es 4

Cuestións:1) Por que se produce a migración dos herbívoros?2) Por que pensa o doutor que un ano de boas chuvias permitirá recuperar as poboacións de felinos do parque?3) Cal pensas que é a razón de que haxa un número maior de gacelas que de guepardos?

1. INTRODUCIÓN

28/03/14 http://open-office.es 5

A EcoloxíaEcoloxía é a ciencia que estuda as relacións dos seres vivos co medio ambiente no que habitan.

Todos os seres vivos pertencen a algunha especieespecie, é dicir, cada un dos tipos de

seres vivos que existen.

Os individuos dunha especie normalmente non están illados, senón que habitan un

área determinada formando unha poboaciónpoboación.

Polo xeral, as poboacións tampouco están illadas. O conxunto de poboacións de

distintas especies que comparten un territorio e establecen relacións entre elas

denomínase comunidade ou biocenosecomunidade ou biocenose.

O territorio ocupado por unha biocenose e que presenta unhas características físicas

e climáticas chámase biotopobiotopo.

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

28/03/14 http://open-office.es 6

O conxunto formado pola biocenose (os seres vivos) e o biotopo (medio físico onde

se asentan) é un ecosistemaecosistema.

Os ecosistemas non teñen límites definidos. Podemos considerar o estudo do

ecosistema dunha bosta de vaca ou ampliar o estudo ó prado onde se encontra. De

feito,ampliando, a nosa observación a Terra constitúe por si mesma un enorme

ecosistema que chamamos EcosferaEcosfera e a súa biocenose é a BiosferaBiosfera.

En conclusión, os compoñentes dun ecosistema son a súa comunidade biolóxica

(biocenose) e o lugar onde se asenta (biotopo).

Por iso, os factores dun ecosistema poden ser bióticos ( referidos aos seres vivos) ou

abióticos ( referidos ó medio físico no que os atopamos).

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

28/03/14 http://open-office.es 7

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

COMPOÑENTESCOMPOÑENTESDUN DUN ECOSISTEMAECOSISTEMA

Os ecosistemas

Biótopo(medio físico)

Biocenose(comunidade biolóxica)

28/03/14 http://open-office.es 8

2. ECOLOXÍA E ECOSISTEMAS

FACTORES DUN ECOSISTEMA

BIÓTICOS ABIÓTICOS

Os compoñentes dun ecosistema

• ECOSISTEMA = +BIOCENOSE BIOTOPO

Factores bióticos

Factores abióticos

28/03/14 http://open-office.es 10

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

Algúns factores abióticos poden ser:

A temperatura

A luz

A humidade

A salinidade

A presión

A cantidade de osíxeno

A estacionalidade

O substrato onde viven os organismos (fondo arenoso ou rochoso, solo pobre ou fértil...)

28/03/14 http://open-office.es 11

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

Observa as distintas imaxes de ecosistemas e indica cales pensas que son os factoresabióticos máis relevantes en cada caso.

IMAXE 1

28/03/14 http://open-office.es 12

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

IMAXE 2

IMAXE 3IMAXE 4

IMAXE 5

IMAXE 6

IMAXE 7

28/03/14 http://open-office.es 13

2.1. O MEDIO FÍSICO: FACTORES ABIÓTICOS

IMAXE 8

IMAXE 9

IMAXE 10

28/03/14 http://open-office.es 14

2.2. OS SERES VIVOS: FACTORES BIÓTICOS

Os factores bióticos dun ecosistema son os seres vivos (biocenose ou comunidade) que nos

atopamos nese ecosistema e as asociacións ou relacións que establecen entre sí.

Podemos falar de dous tipos de asociacións: intraespecíficas (entre individuos da mesma

especie) e interespecíficas (entre individuos de distintas especies).

ACTIVIDADE: Pensade durante 5 minutos en asociacións entre seres vivos que podemos

atoparnos na natureza. Imaxina como se poden relacionar individuos da mesma e de distintas

especies.

28/03/14 http://open-office.es 15

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

Entre organismos da mesma especie:

FAMILIA:FAMILIA: conxunto de individuos con alto grao de parentesco que conviven e se axudan

mutuamente no coidado das crías, a obtención do alimento e/ou a defensa. Ex. Leóns

COLONIAL:COLONIAL: constituidas por organismos unidos e comunicados entre eles orixinados

todos a partir dun mesmo proxenitor. Ex. Corais.

GREGARIA:GREGARIA: reunión de individuos de distintas familias para conseguir un obxectivo

concreto. Ex. Banco de peixes, manada de ñúes.

SOCIEDADE:SOCIEDADE: está integrada por individuos que presentan diferencias anatómicas e

fisiolóxicas e entre os cales existe división do traballo. Ex. Abellas, formigas, termitas.

COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA:COMPETENCIA INTRAESPECÍFICA: todos os individuos dunha especie loitan entre sí

polos recursos do medio .Ex. Loita polo alimento, loita dos machos polas femias, loita polo

espacio...

28/03/14 http://open-office.es 16

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

FAMILIAFAMILIA

28/03/14 http://open-office.es 17

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

COLONIACOLONIA

28/03/14 http://open-office.es 18

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

GREGARISMOGREGARISMO

28/03/14 http://open-office.es 19

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

SOCIEDADESOCIEDADE

Tamaño: Obreiras, raíña e zánganosTamaño: Obreiras, raíña e zánganos

28/03/14 http://open-office.es 20

2.2.1. RELACIÓNS INTRAESPECÍFICAS

COMPETENCIA INTRAESPECÍFICACOMPETENCIA INTRAESPECÍFICA

28/03/14 http://open-office.es 21

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

Son as que se establecen entre individuos de distintas especies.

COMPETENCIA INTERESPECÍFICA:COMPETENCIA INTERESPECÍFICA: individuos de distintas especies loitan por un

recurso (alimento ou espazo). p.e. O coello e a lebre.

DEPREDACIÓN:DEPREDACIÓN: o individuo dunha especie (presa) serve de alimento ó de outra

especie. (predador) p.e.: a foca e os peixes.

MUTUALISMO:MUTUALISMO: individuos de distintas especies que se relacionan e obteñen un

beneficio mutuo. Cando a relación perpetúase no tempo e hai dependencia, fálase

de simbiose. simbiose. p.e. Un líque.

28/03/14 http://open-office.es 22

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

PARASITISMO:PARASITISMO: relación entre individuos de distintas especies, na que un

individuo (parásito) vive a expensas da outra (hóspede), pero sen darlle morte,

polo menos de xeito inmediato. p.e. Unha carracha e un can.

COMENSALISMO:COMENSALISMO: unha soa das especies (comensal) benefíciase, sen que a

outra (hóspede) resulte afectada pola súa presenza ou acción.

p.e. A quenlla e a rémora.

28/03/14 http://open-office.es 23

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

COMPETENCIA COMPETENCIA INTERESPECÍFICAINTERESPECÍFICA

28/03/14 http://open-office.es 24

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

DEPREDACIÓNDEPREDACIÓN

http://verdeesvida-utilizalas3r.blogspot.com/

28/03/14 http://open-office.es 25

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

MUTUALISMOMUTUALISMO(SIMBIOSE)(SIMBIOSE)

http://elrenglon.com/mutualismo-y-simbiosis.php

http://www.moonmentum.com/blog/navio/evolucion-y-simbiosis

28/03/14 http://open-office.es 26

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

PARASITISMOPARASITISMO

ACCÉSIT RELACIONES INTERESPECÍFICASACCÉSIT RELACIONES INTERESPECÍFICASJuan Carlos Martínez - ParasitismoJuan Carlos Martínez - Parasitismo

28/03/14 http://open-office.es 27

2.2.2. RELACIÓNS INTERESPECÍFICAS

COMENSALISMOCOMENSALISMO

http://cuartodediver.blogspot.com/2009/02/comensalismo-pez-remona-y-tiburon.html

http:imedea//www..uib.es/bc/gep/images/stories/news/

buitre%20basurero%20camia.jpg

3. HÁBITAT E NICHO ECOLÓXICO

Hábitat:Hábitat: é o lugar físico onde viven os individuos dunha especie.

Nicho ecolóxico:Nicho ecolóxico: é o papel que desempeña a especie no ecosistema.

Dúas especies poden compartir o mesmo hábitat, pero non soen ocupar o mesmo nicho ecolóxico.

Se o ocupan entran en competencia e unha delas pode desaparecer.

O nicho ecolóxico dun organismo é o resultado da adaptación ao ambiente en que vive.

Hábitat e Nicho ecolóxico

Mesmo hábitat, pero diferente nicho. Se as condiciones ambientales cambian, os organismos poden cambiar o seu nicho.

Competidores

28/03/14 http://open-office.es 30

4. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

FLUXO DA ENERXÍAA enerxía utilizada polos seres vivos provén do SOL SOL en último termo.A través da fotosíntese as plantas e algas obteñen a enerxía do sol e

almacenan a súa propia materia orgánica. Os animais conseguen enerxía ó alimentarse de plantas ou doutros

animais. Esta enerxía de plantas e animais emprégase en distintos procesos

(respirar, moverse, xerar calor, medrar, reproducirse...).

28/03/14 http://open-office.es 31

4. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

Esta enerxía empregada deixa de estar dispoñible para os seres vivos.

Polo que a enerxía que atravesa un ecosistema é

UNIDIRECCIONALUNIDIRECCIONAL

FLUXO DA MATERIAA materia orgánica morta é transformada en materia inorgánica

por algúns microorganismos (fungos e bacterias). Esta materia inorgánica

é aproveitada polos autótrofos que xeran nova materia orgánica

que será o alimento dos heterótrofos.

28/03/14 http://open-office.es 32

4. A MATERIA E A ENERXÍA NOS ECOSISTEMAS

Cando morren os autótrofos e os heterótrofos, son transformados en

materia inorgánica polos microorganismos; e de novo comeza o ciclo.

Polo tanto, o fluxo de materia nun ecosistema é

UN CICLO PECHADOUN CICLO PECHADO

28/03/14 http://open-office.es 33

4.1. NIVEIS TRÓFICOS

O conxunto de organismos que obteñen alimento (materia e enerxía)

de xeito similar constitúen un nivel tróficonivel trófico.

Podemos diferenciar tres niveis tróficos:

• PRODUTORES:PRODUTORES: son os autótrofos (básicamente plantas e fitoplancto) que

captan a enerxía solar, e mediante a fotosíntese, a empregan en obter

materia orgánica a partir de materia inorgánica.

• CONSUMIDORES: CONSUMIDORES: son principalmente os animais, que obteñen a materia e a

enerxía alimentándose doutros animais ou plantas.

28/03/14 http://open-office.es 34

4.1. NIVEIS TRÓFICOS

Os consumidores poden ser: Consumidores primarios (herbívoros):Consumidores primarios (herbívoros): aliméntanse dos produtores.

p.e..: elefantes, antílopes, roedores... Consumidores secundarios (carnívoros):Consumidores secundarios (carnívoros): aliméntanse dos primarios

p.e.: lobos, leóns, paxaros insectívoros... Consumidores terciarios:Consumidores terciarios: aliméntanse dos secundarios.• p.e.: algunhas serpes, aves rapaces...

As veces, podemos falar incluso de consumidores cuaternariosconsumidores cuaternarios que se alimen

tan dos terciarios, aínda que rara vez é dun xeito exclusivo.

p.e. O home, algunhas rapaces e peixes grandes e en xeral grandes super-

predadores.

28/03/14 http://open-office.es 35

DESCOMPOÑEDORES:DESCOMPOÑEDORES: son as bacterias e os fungos que transforman

os restos orgánicos e inorgánicos (cadáveres, excrementos...) en materia

útil para os produtores.

4.1. NIVEIS TRÓFICOS

28/03/14 http://open-office.es 36

4.2. CADEAS TRÓFICAS

Unha cadea tróficacadea trófica é a representación lineal das relacións alimentarias

que se dan entre os distintos niveis tróficos.

28/03/14 http://open-office.es 37

4.3. REDES TRÓFICAS

Como na natureza é habitual que un consumidor se alimente de máis

dunha especie do nivel inferior e ésta a súa vez serve de alimento a

varias do nivel superior. As cadeas tróficas teñen conexións entre sí.

A representación de todas estas relacións denomínase rede trófica rede trófica.

28/03/14 http://open-office.es 38

5. BIOMAS: OS ECOSISTEMAS DA TERRA

Un bioma bioma é un conxunto de comunidades que ocupan unha área cunhas

características xeográficas e climáticas determinadas.

Podemos diferenciar entre biomas terrestres e acuáticos.

Os grandes biomas distribúense dun xeito uniforme no planeta

dependendo da latitude e da altitude, é dicir, das características

climáticas.

Zona fría

Zona fría

Zona templada

Zona templada

Zona

cál

ida

Ecuador

Trópico de Cáncer

Trópico de Capricornio

ZONAS CLIMÁTICAS DA TERRA

BIOMAS DE CLIMAS FRÍOS

Deserto polar e tundra Taiga

BIOMAS DE CLIMAS

TEMPLADOS

Bosque caducifolio Bosque mediterráneo Estepa

Deserto Sabana Selva tropical

BIOMAS DE CLIMAS CÁLIDOS

4.1. BIOMAS TERRESTRES

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Desertos fríos:Desertos fríos: Os polos. Xeos permanentes.

Baixas precipitacións e temperaturas.

Fauna característica: pinguíns (hemisferio sur) e oso polar

(hemisferio norte).

Sen vexetación.

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Tundra:Tundra: Temperaturas baixas e escasas precipitacións

Solo conxelado (permafrost)

Flora: brións e liques e algunhas herbaceas e gramíneas.

Fauna: lemmings, raposo ártico, reno, lobo gris, perdiz nival...

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Taiga:Taiga: Precipitacións abundantes en forma de neve. Invernos longos e fríos.

Bosque de coníferas: abetos, piñeiros e piceas.

Fauna: lince, oso, alce, reno, lebre ártica, lobo.

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Estepas:Estepas: Chuvias escasas e irregulares. Veráns secos e calurosos e invernos longos e

fríos.

Flora: herbáceas (gramíneas) e árbores dispersos.

Fauna: bisontes, gacelas, cabalos salvaxes, grandes rapaces, réptiles

coiotes.

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Bosque caducifolio:Bosque caducifolio: Chuvias abundantes todo ano. Estacións marcadas.

Bosques de carballos, faias e castiñeiros. (Bosque atlántico)

Fauna: oso, raposo, gato montés, lobo, esquío, porco bravo, rapaces

nocturnas.

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Bosque mediterráneo:Bosque mediterráneo: Clima mediterráneo (3 meses de sequía estival). Mediterráneo, e zonas de

Chile, Sudáfrica e Australia.

Flora: Sobreiras, aciñeiras, matogueiras e plantas aromáticas (romeiro,

tomillo...)

Fauna: corzos, xabaríns, coellos, réptiles, insectos, xenetas, gran variedade

de aves.

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Desertos cálidos:Desertos cálidos: Escasez de chuvias. Diferenza marcada de temperatura día-noite.

Vexetación xerofítica (adaptada a falta de auga): cactos e euforbias.

Fauna: camelos, dromedarios, lagartos, canguros...

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Sabana:Sabana: Altas temperaturas con pouca variación anual. Precipitacións moi

irregulares (estación seca longa e húmida curta).

Flora: herbas, matogueiras e algunha árbore (acacias).

Fauna: gacela, ñús, cebras, leóns, guepardos, leopardos, elefantes.

4.1. BIOMAS TERRESTRES

Bosque tropical e ecuatorial:Bosque tropical e ecuatorial: No ecuador e arredores. Precipitacións moi abundantes (no tropical unha

estación máis seca).

Flora: típicas selvas. Lianas, grandes árbores de folla perenne.

Fauna: gorilas, chimpances, monos aulladores, tucáns, anacondas, iguanas.

28/03/14 http://open-office.es 50

4.2. BIOMAS ACUÁTICOS

Básicamente dous:

Mariños e de auga doce

28/03/14 http://open-office.es 51

4.2. BIOMAS ACUÁTICOS

Ecosistemas mariños:Ecosistemas mariños:Formados polas augas de mares e océanos. Básicamente dúas zonas:

Zona peláxica: comprende dous ambientes nerítico (cercano a costa) e

oceánico (mar aberto). Nas zonas iluminadas abunda o plancto e os

organismos nadadores.

Zona abisal: Por debaixo dos 4000 m de profundidade. Ausencia de luz e

grandes presións. Organismos bentónicos (do fondo) e peixes peláxicos

adaptados a estas condicións.

28/03/14 http://open-office.es 52

cienciasnaturales2mcrespo.blogspot.com

28/03/14 http://open-office.es 53

4.2. BIOMAS ACUÁTICOS

Ecosistemas de augas doce:Ecosistemas de augas doce:Dous tipos:

Augas correntes: ríos e torrentes. Organismos adaptados as fortes correntes

nos cursos altos. No curso baixo animais filtradores e vexetación acuática.

Augas estancadas: lagos, charcas e pantanos. Tres zonas:

- Litoral: na beira. Ben iluminada. Abundan as algas, aves, anfibios, insectos,

plantas acuáticas (xuncos)...

- Augas libres: afastada da beira, pero ben iluminada. Predominan os peixes o

fitoplancto e os crustáceos.

- Profunda: lonxe da beira e mal iluminada. Sen vexetais e co pouco osíxeno.

Hai bacterias, bivalvos, anélidos, algúns peixes e larvas de insectos.

28/03/14 http://open-office.es 54

www.jmarcano.com

GRAZAS POR ATENDERME

28/03/14 http://open-office.es 56

ANEXO: ACTIVIDADES INTERACTIVAS

PROXECTO BIOSFERAPROXECTO BIOSFERA:

http://recursostic.educacion.es/ciencias/biosfera/web/alumno/2ESO/Energia_ecosistemas/actividades.htm