band ii., nr. 457, seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz...

14
I Band II., Nr. 457, Seite 256-260 Vertrag Kaiser Friedrichs (I.) mit König Alfons (VIII.) von Kastilien über die Vermählung seines Sohnes, des Herzogs Konrad von Rothenburg, mit dessen Tochter Berengaria. 1 Seligenstadt, 1188. April 23. 2 In dei nomine amen. Divina procurante clementia a placuit nobis Frederi- co, dei gratia Romanorum imperatori et semper augusto, et vobis Adefonso, eadem gratia regi Castellae et Toleti, contrahere matrimonium inter serenis- simum filium nostrum Conradum, ducem de Rotenburch b , et illustrem filiam vestram Berengariam, ad cuius rei et coniugii consummationem ego Frederi- cus, Romanorum imperator et semper augustus, cum consensu eiusdem filii Conradi promitto, quod mittam filium meum Conradum ad regnum vestrum in proxima litania, et desponsabit et ducet in uxorem legitimam praedic- tam filiam vestram Berengariam; et dabit ei donationem propter nuptias, quae vulgo dicitur apud Romanos doaire, apud Hispanos arrhas. Videlicet totum alodium quod contigit c eum tam a nobis quam a nobilissimo pat- rueli meo Frederico, quondam duce de Rotenburch d , quod est in episcopatu Herbipolensi et Francia e orientali, in provintiis Sualveld et Riez 3 appellatis, in Suevia, et inter Rhenum et Sueviam situm, cuius aliquam partem per certa nomina praesenti paginae duximus inserendam f : castrum Rotemburch et castrum Verbinisperch g4 cum omnibus pertinentiis; curtes et alodia quae a Lupian: providentia. b Sota hat, offenbar fehlerhaft, Betenburch, später richtig Rotemburch, Lupian gleich- mäßig Rothemburch. c Lupian: contingit. d Sota hat, offenbar fehlerhaft, Betenburch, später richtig Rotemburch, Lupian gleich- mäßig Rothemburch. e Lupian: Franconia. f Sota hat in provintiis Sualbenden apelatis in Suebia, et inter Rhenum et Suebiam situm cujus aliquam . . pagina . . Inserendam, Lupian in Provinciis Sualveldem Riezas, Elatis in Suevia, et in terrenum et Sueviam situm ejus aliquam . . paginae . . . Inferendam ... , woraus nach dem Vorgang von Pertz der obige Text wiederhergestellt ist. g Lupian: Wmisperch cum omnibus eorum. 1 Der Vertrag wurde nach erfolgter Verlobung wegen zu naher Verwandtschaft der Brautleute (im 5. Grad kanon. Rechnung) als nichtig wieder aufgehoben. 2 Die Urkunde wurd im WUB zunächst auf 118 Mai 23 datiert, die Datierung jedoch in Folge der Ausführungen in den Monumenta Germaniae Historica. Die Urkun- den der deutschen Könige und Kaiser, Bd. 10, 1-5: Die Urkunden Friedrichs I., bearb. von Heinrich Appelt, Hannover 1975-90 korrigiert. 3 Heute das „Nördlinger Ries“. 4 Virnsberg, Flachslanden, AN oder Weinsberg, Weinsberg, HN. Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch Online Band II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Upload: others

Post on 01-Sep-2019

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

I

Band II., Nr. 457, Seite 256-260Vertrag Kaiser Friedrichs (I.) mit König Alfons (VIII.) von Kastilien überdie Vermählung seines Sohnes, des Herzogs Konrad von Rothenburg, mit

dessen Tochter Berengaria.1

Seligenstadt, 1188. April 23.2

In dei nomine amen. Divina procurante clementiaa placuit nobis Frederi-co, dei gratia Romanorum imperatori et semper augusto, et vobis Adefonso,eadem gratia regi Castellae et Toleti, contrahere matrimonium inter serenis-simum filium nostrum Conradum, ducem de Rotenburchb, et illustrem filiamvestram Berengariam, ad cuius rei et coniugii consummationem ego Frederi-cus, Romanorum imperator et semper augustus, cum consensu eiusdem filiiConradi promitto, quod mittam filium meum Conradum ad regnum vestrumin proxima litania, et desponsabit et ducet in uxorem legitimam praedic-tam filiam vestram Berengariam; et dabit ei donationem propter nuptias,quae vulgo dicitur apud Romanos doaire, apud Hispanos arrhas. Videlicettotum alodium quod contigitc eum tam a nobis quam a nobilissimo pat-rueli meo Frederico, quondam duce de Rotenburchd, quod est in episcopatuHerbipolensi et Franciae orientali, in provintiis Sualveld et Riez3 appellatis,in Suevia, et inter Rhenum et Sueviam situm, cuius aliquam partem percerta nomina praesenti paginae duximus inserendamf: castrum Rotemburchet castrum Verbinisperchg4 cum omnibus pertinentiis; curtes et alodia quae

aLupian: providentia.bSota hat, offenbar fehlerhaft, Betenburch, später richtig Rotemburch, Lupian gleich-mäßig Rothemburch.

cLupian: contingit.dSota hat, offenbar fehlerhaft, Betenburch, später richtig Rotemburch, Lupian gleich-mäßig Rothemburch.

eLupian: Franconia.fSota hat in provintiis Sualbenden apelatis in Suebia, et inter Rhenum et Suebiam situmcujus aliquam . . pagina . . Inserendam, Lupian in Provinciis Sualveldem Riezas, Elatisin Suevia, et in terrenum et Sueviam situm ejus aliquam . . paginae . . . Inferendam. . . , woraus nach dem Vorgang von Pertz der obige Text wiederhergestellt ist.

gLupian: Wmisperch cum omnibus eorum.

1Der Vertrag wurde nach erfolgter Verlobung wegen zu naher Verwandtschaft derBrautleute (im 5. Grad kanon. Rechnung) als nichtig wieder aufgehoben.

2Die Urkunde wurd im WUB zunächst auf 118 Mai 23 datiert, die Datierung jedoch inFolge der Ausführungen in den Monumenta Germaniae Historica. Die Urkun-den der deutschen Könige und Kaiser, Bd. 10, 1-5: Die Urkunden FriedrichsI., bearb. von Heinrich Appelt, Hannover 1975-90 korrigiert.

3Heute das „Nördlinger Ries“.4Virnsberg, Flachslanden, AN oder Weinsberg, Weinsberg, HN.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 2: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

II

habemus tam in civitate Herbipolensi quam in episcopatu, burgum Vicen-burchh cum omnibus suis pertinentiis, mediam partem castri Velrausteinicum omnibus suis pertinentiis, castrum Flochbere cum omnibusj pertinenti-is, burgum Bobphingenk, castrum Waltusinl cum omnibus pertinentiis, bur-gum Gemundem cum pertinentiis, burgum Tinkelspuheln cum pertinentiis,burgum Vfkirchino cum pertinentiis, predium in Burbe[r]chp cum pertinenti-is, burgum Kincq5 et praedia attinentia, burgum Epingenr cum pertinentiis,castrum Bienekes6 cum pertinentiis, castrum Vbilinbercht7, castrum Rietu8,alodium in Lutgersteigemv, alodium in Suaigremw, alodium in Flinax, alodi-um in Suntheiny, alodium in Northeinz, alodium in Malmisheimaa, alodium

hLupian: Vicemburch.iSota hat eigentlich vel raustem, Lupian: Valistrem.jLupian: omnibus suis.kSota: Bebphingen. Bei Lupian fehlt die ganze Stelle von burgum B. bis pertinentiis.lSota: Vbaltufin.

mSo Lupian, Sota hat unrichtig Gemande.nLupian: Tinhelfpues, Alarcon: Tin Relf Puohel.oSota: Uskirchin, Lupian: Uschirehim.pLupian: praedium Emburberch.qLupian: Rine.rLupian: Eppigem.sLupian: Riemech.tDas n bei Sota ist durch einen Querstrich über dem zweiten i angezeigt, Lupian:Viliberch.

uLupian: Rierch.vLupian: Lut Persteigem.wSota hat Suc,igrem, Lupian Suelgrera, Alarcón Suaeigrera.xLupian: in Sflinag, Alarcón: Inflina.yLupian: Suntheim.zLupian: Erraim, Alarcón: Erteim.

aaSota: Malmisthein.

5Vermutlich Giengen an der Brenz.6Vielleicht Bönnigheim. Pertz denkt an Bingen, Bingen, SIG.7Zweifelhafter Ort. Ein mons Wilerberc, bei Weiler an der Zaber, wird in einer Ver-kaufsurkunde Rudolfs von Neuffen für die Kirche des Hl. Grabes in Speyer vom 16.Mai 1296 einige Male genannt. Pertz denkt an Wildberg, Wildberg, CW, und Vellberg,Vellberg, SHAl.

8Riet, Vaihingen an der Enz, LB, oder Reihen, Sinsheim, HD, oder Richen, Eppingen,HN.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 3: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

III

in Enbodilingembb9, alodium in Gondoliheimcc10, alodium in Mechingendd11,alodium [in] Gugelingem12, alodium in Michinvelt13, castrum Elisporchee14,advocatia[m] in Wilcemburchff secundum usum et consuetudinem Alemaniae.Et manebit apud vos in regno vestro interdum cum voluerit; et redibit in ter-ram suam quando sibi placuerit. Et ego praedictus Aldefonsus, rex Castellaeet Toleti, promitto cum consensu filiae meae Berengariae vobis imperatori,quod dictam filiam meam Berengariam tradam in sponsam et uxorem legi-timam filio vestro Conrado. Et a proximo festo nativitatis domini usque adduos annos ibit filia mea Berengaria ad terram imperatoris, et deferet secumquadraginta duo milia aureorum, ita quod imperator praemoneatur super hocper spatium novem mensium ante terminum praefixum, ut assignetur locus,ubi ei occurrere faciat. Hec autem sunt pacta infrascripta, quae debent ser-vari ex utraque parte, tam ex partegg imperatoris et filii sui Conradi, quamex parte Adefonsi, regis Castellae, et filiae suae Berengariae. Si praedictusAldefonsus, rex Castellae, filiumhh habuerit masculum legitimum, filius illesuccedat eiii heres in regno Castellae. Si rex Alfonsus sine filio masculo obierit,succedatjj in regno filia sua Berengaria et vir eius Conradus cum ea, salvo etservato illeso iure suo dominae reginae Alienor, uxoriskk dicti regis Castellae,in omnibus et per omnia in arrhis suis. Hec autem sunt, quae sibi assignatasunt in dote, id est in arrhasll: Naxara, Tobiamm, Granon, Zerec,o, Pazlon-gos, Zellorigo, Faro15, Pancorbo, Monasterio, Vilforadonn, Villafranca, Alba

bbLupian: Envaro de Lisgem.ccLupian: Geldolusheim.ddLupian: Norchingem.eeLupian: Elisperch.ffLupian: a-am in Viscemburch, Sota: advocatia in Vbilcemburch.ggLupian lässt tam ex parte und quam ex p weg.hhLupian: suum.iiLupian: f. e. succedat illi.jjLupian: succedat illi.kkLupian: uxori.llLupian: in dotem et in arrhas.

mmLupian: Soria (die beiden folgenden Worte fehlen).nnLupian: Belforado.

9Heimsheim, vielleicht auch Heimerdingen oder Eberdingen.10Gundelsheim, HN, oder Gondelsheim, KA.11Vielleicht Maichingen. Laut Pertz Merchingen.12Güglingen. Laut Pertz Gögglingen, Ulm, UL.13Michelfeld, Angelbachtal, HD. Laut Pertz Michelfeld, Michelfeld, SHA.14Möglicherweise Neckarelz oder eventuell die abgegangene Burg Eselsberg, Vaihingenan der Enz, LB, W.

15Haro.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 4: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

IV

de Monte de Ocaoo, Arlanc,on, Burgos, Monio16, Castro Sorizpp, Amaya, Or-cexonqq17, Vruelrr, Palanciass comitis, Astudellott, Carrion, Fromesta, Portussancti Anderii18, Villa Coreluu19, Penafielvv, Magam, et duae partes salinarumde Velinchonww, quae sunt regis. Si filia regis Berengaria sine prole conceptade filio imperatoris decesserit, regnum Castellae revertatur ad prolem regisaliam, vel ad prolem suae posteritatis, cuiuscunque gradus sit. Quod si nul-la ex eoxx superstes fuerit soboles, tunc revertatur regnum ad dispositionemregis Alfonsi Castellae, ut ille possideat regnum, quisquis sit, cui rex Alde-fonsus illud assignaverit et iusserit dariyy; et supradictus Conradus teneatursacramento suo ita facere de regno Castellae, sicut rex Alfonsus disposueritet praeordinaverit. Si rex Alfonsus filium masculum legitimum habuerit, etille filius sine prole legitima superstite decesserit, praedicta Berengaria, filiaregis, habeat regnum Castellae et vir eius Conradus cum ea, vel ea proles, siquam legitimam relinquerintzz. Si forte praefatus Conradus decesserit, nullasuscepta prole de uxore sua Berengaria, ipsa reducatur salva et securè adregnum Castellae, si ibi placuerit redire; et nichilominus habeat dotem suam,id est arrhasaaa, in terra viri sui, videlicet totum alodium quod superius dic-tum est. Item ex quobbb filius imperatoris Conradus ad regnum Castellaevenerit, suscipiat benedictionem cum filia regis Castellae, a die qua veneritad Castellam usque ad tres menses, vel antea. Et postquam eam sic legitimeduxerit, faciant statim securitatem homines terrae regisccc Castellae de regnofiliae eius Berengariae et Conrado viro eius cum ea secundum praescriptas ef

ooLupian: Doca.ppLupian: Castroxeriz.qqLupian: Orcejon.rrLupian: Urrual.ssLupian: Palentia.ttLupian: Astudillo.uuLupian: Portus sancti Andreae et Villarroel.vvLupian: Pennafiel.wwLupian: Magan et duo porti s. d. Vilinchon.xxLupian: ea.yyLupian: voluerit dare.zzLupian: reliquerit

aaaLupian:secura ad r. C. et si non placuerit redire nihilominus h. d. s. et arrhas.bbbLupian: Item quando.cccLupian: regi.

16Muno, verfallener Ort über Quintanilla de Somuno (?) in der Provinz Burgos,Kastilien-Leon, Spanien.

17Ordejon de Arriba oder Ordejon de Abajo, beide Humada, Kastilien-Leon, Spanien.18Vielleicht San Adrian, La Rioja, Spanien, oder Santander, Kantabrien, Spanien, odervielleicht ein Amayuela unweit Palencia in Kastilien-Leon, Spanien.

19Ein Villarroel in der Provinz Palencia, Kastilien-Leon, Spanien.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 5: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

V

subsequentes conditiones, salva fidelitate regni. Et recepta securitate regni,faciat securitatem ipse Conradus, et iuret, quod omnia hecddd pacta, praece-dencia et subsequencia, quae ad eum pertine[n]teee, observet bona fide et sineomni fraude et dolo. Item si rex Alfonsus sine masculo filio superstite obierit,quamdiu filius imperatoris et filia regis prolem non habuerint, ipse Conradusdividat terram regendam nobilibus cum consilio uxoris suae Berengariae, etaliter non liceat ei. Et illi quibus ipse terram regendam, ut morisfff est apudHispanos, commiserit in honorem, faciant tunc hominium reginae, uxori suae,filiae regis, et viro eius Conrado, sicut fecerunt primi, qui terram rexerant;hoc tamen remoto, quod regi in diebus suis complere debentggg, vel filio eiussi filium haberet. Item si rex sine filio masculo obierit, veniathhh Conraduset uxor eius Berengaria ad regnum Castellae, et detur uxori eius regnum, etipsi cum ea; et Conradoiii non detur sine uxore sua Berengaria, ipsa prae-sente et vidente, et non aliter; nec homines patriae aliter teneantur. Item simortuo rege sine filio masculo uxor Conradi Berengaria, filia regis, forsitaninfirma accedere non potuerit ad Castellam, veniat Conradus, et adhibeatjjjprolem suam et uxoris suae, si quam habuerint, et detur eiskkk regnum. Siprolem non habuerintlll, veniat tamen tempore ad defendendum regnum, etadiuvent eum homines ad defensionem regni, et serviant ei tamquam domi-no, excepto quod potestatem non habeat, in castris seu villis mutandi velalienandi. Et quando uxor eius venire poteritmmm, veniat, et cum venerit,detur ei regnum et vironnn eius cum ea. Si obierit forte Conradus, habensfilium vel filiam de filia regis Berengaria, veniat ipse filius vel filia reginaeBerengariae et proles sua ad Castellam, et detur eisooo regnum. Et homi-nes patriae expectent adventum eorum, et custodiant regnum, et nulli illudtradant nisi ipsis. Et si Conradus et uxor eius Berengaria defuncti fuerint,dddhec fehlt bei Lupian.eeeLupian: pertineant. Gegen die Änderung quo ad eum pertinet in den Monumenta

Germaniae Historica. Die Urkunden der deutschen Könige und Kaiser,Bd. 10, 1-5: Die Urkunden Friedrichs I., bearb. von Heinrich Appelt, Hannover 1975-90 spricht zunächst das unten dreimal vorkommende quae ad nos, ad eos, ad eumpertinent.

fffLupian: mos.gggLupian: debebant.hhhLupian: veniant.iiiBei Lupian fehlt Conrado.jjjLupian: adducat.

kkkLupian: habuerit et detur ei.lllLupian: habuerit.

mmmLupian: potuerit.nnnLupian: et ipsi Conrado viro.oooLupian: ei.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 6: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

VI

prole utriusque superstite, si qua fuerit, detur eippp regnum. Et ego Frede-ricus, supra nominatus Romanorum imperator, promitto et convenio, quodomnia prescripta pacta et condiciones, quae me contingunt et filium meumConradum, et ad nos pertinent, servaboqqq bona fide et sine omni fraude etdolo, et faciam teneri et fideliter observari. Et ego Henricus rex, filius impe-ratoris, promitto et convenio, quod omnia praescripta pacta faciam observaria fratre meo Conrado, quecunque patrem meum et fratrem contingunt, et adeosrrr pertinent observanda. Et ego predictus rex Alfonsus promitto et teneorsacramento, quod homines meo mandato in anima mea fecerunt, quod prae-scripta, quae me contingunt, et ad me pertinent, observemsss, et observarifaciam bona fide, et sine omni fraude et dolo. Et ego sepettt dictus Conradus,filius imperatoris, concedo atque affirmo praescripta pacta omnia; et fideliteret integre omnia praedicto modo me observaturum promitto, et iuravi coramnuntiis regis Castellae. Et ego Berengaria, filia regis Castellaeuuu, similiteretvvv omnia illa quae de praescriptis me observanda contingunt, me observa-turamwww promitto. Nec non et ego Alienorxxx regina, uxor regis Castellae,mater praedictae Berengariae, promitto, quod ea, quae me contingunt, etad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Siforte ante adventum Conradi dominum regem, quod absit, decedere conti-geritaaaa, barones et principes regni, et potestates, et civitates, et magisterCalatrabensis cum fratribus suis, et commendato[r] de Vclesbbbb cum fra-tribus suis, teneantur sacramento et promissione recipere Conradum filiumimperatoris, et tradere illi praedictam filiam regis Berengariam in uxorem,et dare regnum ipsi uxori eius, et Conrado cum ea. Et archiepiscopuscccc etepiscopi teneantur regnum interdicere, et contradicentium personas excom-municare; dominusquedddd Toletanus archiepiscopus et Hispaniarum primasteneatur ad hoc in ea obedientia quam promisit domino pape, et suffraganeipppBei Lupian fehlt: ei.qqqLupian: servem.rrrLupian: eum.sssLupian: observent.tttLupian: supradictus.uuuBei Lupian fehlt: Et ego bis Castellae.vvvBei Lupian fehlt: et.

wwwLupian: obs-um.xxxLupian: Alionor.yyyLupian: et ad.zzzLupian: pro.

aaaaLupian: contingerit.bbbbLupian: commendator Ucles.ccccLupian: a-pi.ddddLupian: dominus quidem.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 7: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

VII

eius in ea obedientia quam ei debent. Martinus Burgensis episcopus teneaturobedientia quam debet domino pape. Rodericuseeee Calagurritanus episcopusteneatur obedientia quam debet domino suo metropolitano. Dominicus Ab-ulensis episcopus teneatur obediencia quam debet domino suo metropolitano.

Hec sunt nomina principum et nobilium qui sacramentaffff praestiterunt: co-mes Petrus, comes Ferrandus, Didacus Gemenezgggg, Didacus filius comitisLupihhhh, Petrus Ferrandi, Rodericus Guterriiiii senescalus regis, OrdoniusGarsiaejjjj, Albarus Roderici de Masellakkkk20, Petrus Roderici de Guzman,Lupus Didaci merinusllll regis, Lupus Didaci de Mena, Gundisalbusmmmm

Ferrandi potestas, Ferrandus Martini. Hec sunt nomina civitatum et vil-larum quorum maiores iuraverunt: Toletum, Concha, Opte, Guadalfaxara,Fita, Talamancannnn, Vceda, Buytrago, Madrit, Escalona, Macheda, Tala-bera21, Placencia, Turgeliumoooo; citra Alpes vero, Abula, Secobia, Archa-lum, Medina depppp Campo, Vlmetumqqqq, Coca, Portellum, Collar, Petrac,a,eeeeSota unrichtig Podericus.ffffLupian: s-um.

ggggLupian: Xemenez.hhhhLupian: Lopi.

iiiiLupian: Guterrii.jjjjLupian: Garciae.

kkkkManxillallllVon Pertz in den Monumenta Germaniae Historica. Die Urkunden der deut-

schen Könige und Kaiser, Bd. 10, 1-5: Die Urkunden Friedrichs I., bearb. vonHeinrich Appelt, Hannover 1975-90 richtig für maiorinus erklärt, aber dieser ist nichtder maior domus, wie schon aus einer Vergleichung der weiteren Urkunde bei Sotaund Lupian aus dieser Zeit hervorgeht, in welchen der maior domus curiae regis (undzwar 1180 und 1190 in der Person des Rodericus Guterri, senescalus regis der vor-liegenden Urkunde) neben dem maiorinus (1180 und 1194 in der Person des LupusDidaci) vorkommt. Über den maiorinus regis, den höchsten Richter des Königs, vgl.u.a. Joaquim de Santa Rosa de Viterbo: Elucidario das palavras, termos e frasesque em Portugal antigamente se usaram e que hoje regularmente se ignoram: obraindispensavel para entender sem erro os ducomentos mais raros e preciosos que entrenós se conservam„ Bd. 2, unter meirinho und maiorino.

mmmmLupian: Gundisalvus.nnnnLupian hat unrichtig Salamanca.ooooLupian: Maqueda, Talavera, Plasencia, Truxillo.ppppLupian: Secovia und richtig: Arevalum, dann: del.qqqqLupian: Olmetum.

20Eventuell Mansilla de la Sierra, La Rioja, Spanien.21In der Provinz Toledo, vielleicht Talavera de la Reina, Kastilien-La Mancha, Spanien.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 8: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

VIII

Fonte domnarrrr, Septempublica, Aelonssss Maderolo, sanctus Estefanustttt,Oxoma22, Caracena, Atencia, Segontum, Medina Celi, Vellanga, Almaça-numuuuu, Soria, Agripennis23, Farica24; citra Doriumvvvv vero, Valisoletum,Palantia, Lucroniumwwww, Calagurri, Arnetum, Oterium de Sellisxxxx, Sep-timanca, Turris de Lobaton, Mons letusyyyy, Fons purus, sanctus Facundus,Zeyazzzz.

Facta charta anno dominicae incarnationis MCLXXXVIII., indictione sex-taaaaaa.

Data apud Saligestad, per manum Ruduolphi, imperatoris aulae protono-tariibbbbb, presente Iohanneccccc imperialis aulae chancellarioddddd, nono ka-lendas Maii, era MCCXXVI.25 feliciter. Amen.

Der Textabdruck folgt Francisco de Sota: Chronica de los principes de Asturiasy Cantabria, Madrid 1681, im Apendice de Escrituras, Escritura 47, S. 678 ff., undvergleicht diesen Textabdruck mit dem bei Marques de Mondexar : Memoriashistoricas de la vida y acciones del rey Don Alonso el Noble, Octavo del nombre,hrsg. Von Francisco Cerdá y Rico, Madrid 1783 (Coleccion de las cronicas y me-morias de los reges de Castilla, 3), S. 34 ff., im Apendice unter Nr. 2 enthaltenenText von Antonio de Lupian Zapata: Tratado apologetico en defensa de la mayoriade la reyna don a Berenguela.

rrrrLupian: Fontedonnas.ssssLupian: Ailon.ttttLupian: Stephanus.

uuuuLupian: Atienza, Segoncia, M. Selexs, Berlanga, Almazan.vvvvSota verdorben contradorium.

wwwwLupian: Vallisoletum, Palentia, Lucronio, bei Sota verschrieben Lueronium.xxxxLupian: Cellis.yyyyLupian: T. L. ohne de, M.lectus.zzzzLupian: Cea.

aaaaaLupian: indictione VIbbbbbSo hat Sota Ruduolphi, Lupian hat Radolphi und weiter imperialis aulae prothonotarii.cccccLupian: praesente Joanne.

dddddLupian: Cancellario, IX.

22Osma oder Burgo de Osma, beide Kastilien-Leon, Spanien.23Unermittelt.24Unermittelt.25Die Zahl der spanischen aera (1226) trifft genau mit der anderen (1188) überein.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 9: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

IX

Sota schöpft nach dem Eingang zum Apendice seine Urkunden aus den Origi-nalquellen der Benediktiner Archive in Leon und Altkastilien. Lupian gibt an, dassdie Urkunde im Archiv des Grafen von Mora aufgefunden und von dem Grafenvon Torres Vedras in dem Apendice zu seinen Relaciones genealógicas, Escritura99, S. 50, herausgegeben worden sei, wozu die Herausgeber bemerken, dass dieseRelaciones keine anderen seien, als eben die des Suárez de Alarcón, übrigens derText bei Lupian, der seine Quelle nicht nenne, unter den drei erwähnten Abdrückenjedenfalls der verdorbenste sei. Sie haben demselben deshalb die Lesarten der bei-den anderen beigefügt.

In den MGH Constitutiones I, Nr. 319, legt Pertz ebenfalls den Abdruck bei So-ta, verglichen mit dem bei Mondexar erwähnten, zugrunde. Wie bei Pertz sindeinzelne Schreibweisen, die offenbar auf Rechnung des Herausgebers oder Setzerskommen, geändert worden, wie z. B. Conrradus natibitas, cibitas varones duc,emduc,et conc,epta dec,eserit amem tan (statt tam) mito consumatio und ähnliches.Außerdem schreibt Lupian durchgängig Federicus, gleichmäßig Aldefonsus (nichtabwechselnd mit Adef. und Alf.) und allodium. Die übrigen ziemlich zahlreichen Le-severschiedenheiten sind hier ebenfalls besonders zusammengestellt. Wo die nach-folgenden Deutungen der deutschen Ortsnamen mit den bei Pertz gegebenen nichtübereinstimmen, ist dies bemerkt.

Von dem originalen Chirograph findet sich die untere Hälfte, besiegelt mit derBleibulle König Alphons VIII., im Archiv der Kathedrale zu Cuenca, Cajon 1, le-gajo 2, Nr. 17, die (nicht dazu gehörige) obere Hälfte, deren Siegel verloren ist, imArchiv der Kathedrale zu Burgos, Bd. 17, fol. 434. Die deutsche Gegenüberlieferungseitens des Kaisers fehlt.

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 10: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

X

Überlieferung und Publikationen

Überlieferung und Textkritik:vgl. MGH Constitutiones I, Nr. 319; Kopien der Abschriften seit 1988(Jb. Nr. 1922 und 2972 im Mai bzw. Aug. 1988) im HStA Stuttgart: J303 S 617 (Burgos), J 303 S 618 (Cuenca) und J 381 Nr. 263 (Cuenca)

Editionen:Monumenta Germaniae Historica. Georg Heinrich Pertz(Hrsg.): Leges Bd. 2: [Teil 1:] Tomi primi supplementa: Constitutioneset acta regum Germanicorum, capitularia spuria, canones ecclesiasti-ci, bullae pontificum [1Teil 2:] Capitularia spuria, canones eccl, S. 565.Monumenta Germaniae Historica. Die Urkunden der deut-schen Könige und Kaiser, Bd. 10, 1-5: Die Urkunden Friedrichs I.,bearb. von Heinrich Appelt, Hannover 1975-90, S. 247–251, Nr. 970; Pe-ter Peter Rassow: Der Prinzgemahl. Ein pactum matrimoniale ausdem Jahre 1188, Weimar 1950 (Quellen und Studien zur Verfassungs-geschichte des Deutschen Reiches in Mittelalter und Neuzeit, 8,1), S. 1ff. (mit Faksimile des Chirographs in Cuenca).

Regesten:Stumpf-Brentano: Reichskanzler, Bd. 2, Nr. 4490.

Weitere Angaben

Sprache:Lateinisch

Ausstellungsort:Seligenstadt

Ortsindex:AgripennisAlba, Villafranca Montes de Oca, Kastilien-Leon, SpanienAlmazan, Kastilien-Leon, SpanienAmaya, Sotresgudo, Kastilien-Leon, SpanienAmayuela?, Kastilien-Leon, SpanienArevalo, Kastilien-Leon, SpanienArlanzon, Kastilien-Leon, SpanienArnedo, La Rioja, SpanienAstudillo, Kastilien-Leon, Spanien

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 11: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

XI

Atienza, Kastilien-La Mancha, SpanienAufkirchen, Gerolfingen, ANAvila, Kastilien-Leon, SpanienAyllon, Kastilien-Leon, SpanienBelinchon, Kastilien-La Mancha, SpanienBelorado, Kastilien-Leon, SpanienBerlanga, Extremadura, SpanienBingen Wohnplatz (21050)Bingen, SIGBopfingen Wohnplatz (4288)Bopfingen, AABuitrago de Lozoya, Madrid, SpanienBurgberg Wohnplatz (4066)Burgberg, Giengen an der Brenz, HDHBurgo de Osma, Kastilien-Leon, SpanienBurgos, Kastilien-Leon, SpanienBönnigheim Wohnplatz (892)Bönnigheim, LBCalahorra, La Rioja, SpanienCalatrava, Calzada de Calatrava, Kastilien-Leon, SpanienCaracena, Kastilien-Leon, SpanienCarrion de los Condes, Kastilien-Leon, SpanienCastrojeriz, Kastilien-Leon, SpanienCea, Kastilien-Leon, SpanienCellorigo, La Rioja, SpanienCerezo de Rio Tiron, Kastilien-Leon, SpanienCoca, Kastilien-Leon, SpanienCuellar, Kastilien-Leon, SpanienCuenca, Kastilien-La Mancha, SpanienDinkelsbühl, ANEberdingen Wohnplatz (944)Eberdingen, LBEppingen Wohnplatz (1919)Eppingen, HNEscalona, Madrid, SpanienFaricaFlein Wohnplatz (1940)Flein, HNFlochberg Wohnplatz (4291)Flochberg, Bopfingen, AAFromista, Kastilien-Leon, Spanien

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 12: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

XII

Fuente pura?, Kastilien-Leon, SpanienFuentiduena, Kastilien-Leon, SpanienGiengen an der Brenz Wohnplatz (4068)Giengen an der Brenz, HDHGondelsheim Wohnplatz (5368)Gondelsheim, KAGranon, La Rioja, SpanienGuadalajara, Kastilien-La Mancha, SpanienGundelsheim Wohnplatz (1974)Gundelsheim, HNGuzman, Pedrosa de Duero, Kastilien-Leon, SpanienGögglingen Wohnplatz (16631)Gögglingen, Ulm, ULGüglingen Wohnplatz (1957)Güglingen, HNHaro, La Rioja, SpanienHeimerdingen Wohnplatz (908)Heimerdingen, Ditzingen, LBHeimsheim Wohnplatz (7021)Heimsheim, PFHita, Kastilien-La Mancha, SpanienHuete, Kastilien-La Mancha, SpanienKleinglattbach : Vaihingen an der Enz LBKleinglattbach Wohnplatz (1118)Lauterstein Wüstung (25584)Lauterstein, Massenbachhausen, HN, WLogrono, La Rioja, SpanienMaderuelo, Madrid, SpanienMadrid, SpanienMagan, Kastilien-La Mancha, SpanienMaichingen Wohnplatz (210)Maichingen, Sindelfingen, BBMalmsheim Wohnplatz (185)Malmsheim, Renningen, BBMansilla de la Sierra, La Rioja, SpanienMaqueda, Kastilien-La Mancha, SpanienMasellaMedina del Campo, Kastilien-Leon, SpanienMedinaceli, Kastilien-Leon, SpanienMena, Cabrillanes, Kastilien-Leon, SpanienMerchingen Wohnplatz (6213)

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 13: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

XIII

Merchingen, Ravenstein, MOSMichelfeld Wohnplatz (3114)Michelfeld Wohnplatz (6652)Michelfeld, Angelbachtal, HDMichelfeld, SHAMonasterio del Rodilla, Kastilien-Leon, SpanienMontealegre del Castillo, Kastilien-La-Mancha, SpanienMuno, Kastilien-Leon, SpanienNajera, La Rioja, SpanienNeckarelz Wohnplatz (6091)Neckarelz, Mosbach, MOSNordheim Wohnplatz (2147)Nordheim, HNOlmedo de Camaces, Kastilien- Leon, SpanienOrdejon de Abajo, Humada, Kastilien-Leon, SpanienOrdejon de Arriba, Humada, Kastilien-Leon, SpanienOsma, Kastilien-Leon, SpanienPalencia, Kastilien-Leon, SpanienPalenzuela, Kastilien-Leon, SpanienPancorbo, Kastilien-Leon, SpanienPazuengos, La Rioja, SpanienPedraza, Fuentelsaz de Soria, Kastilien-Leon, SpanienPenafiel, Kastilien-Leon, SpanienPlasencia, Extremadura, SpanienPortillo, Kastilien-Leon, SpanienPortus sancti AnderiiReihen Wohnplatz (6550)Reihen, Sinsheim, HDRichen Wohnplatz (1927)Richen, Eppingen, HNRiet Wohnplatz (1124)Riet, Vaihingen an der Enz, LBRothenburg ob der Tauber, ANSahagun, Kastilien-Leon, SpanienSan Adrian, La Rioja, SpanienSan Esteban de Gormas, Kastilien-Leon, SpanienSantander, Kantabrien, SpanienSchwaigern Wohnplatz (2195)Schwaigern, HNSchwäbisch Gmünd Wohnplatz (4879)Schwäbisch Gmünd, AA

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)

Page 14: Band II., Nr. 457, Seite 256-260 - stauferstelen.net · ad me etyyy filiam meam pertinent, praezzz posse meo faciam observari. Si forte ante adventum Conradi dominum regem, quod

XIV

Segovia, Kastilien-Leon, SpanienSeligenstadt, Prosselsheim, WÜSepulveda, Kastilien-Leon, SpanienSiguenza, Kastilien-La-Mancha, SpanienSimancas, Kastilien-Leon, SpanienSontheim Wohnplatz (1782)Sontheim, Heilbronn, HNSoria, Kastilien-Leon, SpanienTalamanca, Madrid, SpanienTalavera de la Reina, Kastilien-La Mancha, SpanienTobia, La Rioja, SpanienToledo, Kastilien-La Mancha, SpanienTordesillas, Kastilien-Leon, SpanienTorrelobaton, Kastilien-Leon, SpanienTrujillo, Extremadura, SpanienUceda, Kastilien-La Mancha, SpanienUcles, Kastilien-La Mancha, SpanienUrbel del Castillo, Kastilien-Leon, SpanienValladolid, Kastilien-Leon, SpanienVellberg Wohnplatz (3467)Vellberg, SHAVillafranca Montes de Oca, Kastilien-Leon, SpanienVillarroel?, Kastilien-Leon, SpanienVirnsberg, Flachslanden, ANWaldhausen Wohnplatz (5158)Waldhausen, Aalen, AAWallerstein, DONWeiler an der Zaber Wohnplatz (2171)Weiler an der Zaber, Pfaffenhofen, HNWeinsberg Wohnplatz (2238)Weinsberg, HNWeißenburg in Bayern, WUGWildberg Wohnplatz (6963)Wildberg, CWWülzburg, Weißenburg in Bayern, WUGWürzburg, WÜ

Landesarchiv Baden-Württemberg: Württembergisches Urkundenbuch OnlineBand II., Nr. 457; Stand 18. April 2013 (http://www.wubonline.de/?wub=688)