Because

sisterhood

is powerful!

Handboek Meiden EmpowerTeam

2

Movisie: kennis en aanpak van sociale vraagstukken

Movisie is het landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor toepasbare kennis, adviezen

en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn,

participatie, sociale zorg en sociale veiligheid. Onze activiteiten zijn georganiseerd in vier

actuele programma’s: effectiviteit en vakmanschap, zelfredzaamheid, participatie, veiligheid

en huiselijk/seksueel geweld.

We investeren in de kracht en de onderlinge verbinding van burgers. We doen dit door

maatschappelijke organisaties, overheden, maatschappelijk betrokken bedrijven en

burgerinitiatieven te ondersteunen, te adviseren én met hen samen te werken. Lokaal of

landelijk, toegesneden op het vraagstuk en de organisatie. Zo kunnen deze organisaties en

hun professionals hun werk voor de samenleving zo goed mogelijk doen.

Kijk voor meer informatie op www.movisie.nl.

COLOFON Deze handreiking is geproduceerd door Movisie. Met dank aan: Nada Massoudi, Siham el Moussaoui, Aukelien Scheffelaar, Michelle

Emmen, Els Kok, Annemarie van Hinsberg en Joline Verloove Datum: november 2015

© Movisie

3

Voorwoord

Zet 20 jonge meiden in een kamer, geef ze een doel om naar toe te werken en kijk wat er

gebeurt. Magie! Wat begon met een onwennige kennismaking resulteerde in sisterhood.

Met onze sisters hebben we een leuke tijd gehad: gezelligheid en humor met openheid en

respect. Zodoende konden we op informele wijze voorlichting geven over roddelen en

empowerment. De momenten die we met elkaar beleefden, hebben het sisterhood-gevoel

alleen maar versterkt. We wisten waarvoor we het deden: empowerment!

We spreken misschien wel voor ons hele Meiden EmpowerTeam als we het in ontvangst

nemen van de glossy Sista’s als hoogtepunt beschouwen. Onder genot van een taart waarop

de cover werd onthult, kregen we een exemplaar van de glossy. We hadden hier met z’n

allen een bijdrage aan geleverd. We hebben het ook samen gedaan, het Meiden

EmpowerTeam!

Wij zijn dankbaar voor de kans die de organisatie1 ons heeft gegeven om ons te ontplooien

tot sterke vrouwen die een voorbeeld kunnen zijn voor jonge meiden. Een gedachte die we

ook willen meegeven aan alle roddeltantes.

Madhewie Autar & Raaghnie Autar

Peer educators van het Meiden EmpowerTeam

1 Dit project is uitgevoerd door Movisie, het VSBfonds en het Skanfonds.

4

Inhoudsopgave

1. Inleiding..................................................................................................................................6

2. De interventie in vogelvlucht ....................................................................................................8

2.1 Aanleiding Meiden EmpowerTeam .........................................................................................8

2.2 Doel .....................................................................................................................................8

2.3 Doelgroep.............................................................................................................................9

2.4 Wat is een Meiden EmpowerTeam? .......................................................................................9

2.5 Hoe gaat een Meiden EmpowerTeam te werk? .......................................................................9

2.6 Uitvoering .............................................................................................................................9

2.7 Begeleider ............................................................................................................................9

2.8 Organisatie en coördinatie ................................................................................................... 10

2.9 De voorlichting in vogelvlucht ............................................................................................... 10

3. De aanpak ............................................................................................................................... 12

Stap 1: formuleer de doelgroep.................................................................................................. 12

Stap 2: stel het Meiden EmpowerTeam samen ........................................................................... 12

Stap 3: organiseer trainingen voor de peer educators.................................................................. 14

Stap 4: organiseer begeleiding voor de peer educators ............................................................... 15

Stap 5: creëer onderlinge binding en betrokkenheid tussen de peer educators ............................. 16

Stap 6: peer educators geven voorlichting .................................................................................. 16

Stap 7: evaluatie & bijstellen...................................................................................................... 18

Het verslag van de procesevaluatie van het pilotproject Meiden EmpowerTeam van Movisie is hier te

vinden. ........................................................................................................................................ 19

4. Benodigde competenties van de uitvoerders .............................................................................. 20

4.1 Competenties van de peer educator ..................................................................................... 20

4.2 Competenties van de coördinator ......................................................................................... 20

4.3 Competenties van de begeleider .......................................................................................... 21

5. Begroting ................................................................................................................................. 22

6. Randvoorwaarden Meiden EmpowerTeam ................................................................................. 23

7. Onderbouwing van de interventie .............................................................................................. 24

Empowerment ....................................................................................................................... 27

Peer-to-peer ......................................................................................................................... 27

5

8. Praktijkervaringen pilot Meiden EmpowerTeam .......................................................................... 29

8.1 Ervaringen van peer educators ............................................................................................ 29

8.2 Ervaringen van de meisjes ................................................................................................... 30

8.3 Ervaringen van de Wijze Vrouwen ........................................................................................ 31

8.4 Ervaringen van de opdrachtgevers ....................................................................................... 31

8.5 Succesfactoren pilot ............................................................................................................ 32

Literatuur ..................................................................................................................................... 33

6

1. Inleiding

Het Meiden EmpowerTeam probeert in vertrouwde en interactieve ‘meiden onder elkaar’-

bijeenkomsten meiden te stimuleren om onderwerpen die hun in het dagelijks leven

bezighouden bespreekbaar te maken. Hierbij wordt breed ingestoken op het thema roddel.

Een universeel thema waar iedereen wel eens mee te maken krijgt. Wat kun je doen

wanneer je te maken krijgt met roddels? Wat kan er gebeuren als jij het mikpunt bent? Wat

zijn mogelijke consequenties van roddelen voor iemand uit een cultuur waarin van vrouwen

wordt verwacht dat zij geen omgang hebben met jongens buiten de familie? In plaats van

roddelen over elkaar, wordt er gewerkt aan samenhorigheid onder meiden. Because:

sisterhood is powerful!

Over iedereen wordt wel eens gekletst. Maar wanneer kletsen overgaat in negatief roddelen,

is dat heel vervelend. Negatief roddelen, betekent in dit handboek: praten in ongunstige zin

over een persoon die zelf niet aanwezig is. Het gaat vooral over geruchten en meningen die

betrekking hebben op privé-informatie. Aangezien de persoon over wie de roddel gaat niet

aanwezig is, kan hij of zij zich niet tegen eventuele onwaarheden verdedigen.

Roddelen kan mondeling of online plaatsvinden. Voor meiden uit eerculturen zoals het geval

kan zijn bij families van Marokkaanse, Turkse en Hindoestaanse herkomst, kunnen roddels

vergaande consequenties hebben: roddels kunnen hun leven verwoesten. Als over jou als

meisje wordt geroddeld dat je gezien bent met een jongen, wordt de hele familie daarop

aangekeken. Op veel scholen en buurten in voornamelijk de grote steden waar veel mensen

van dezelfde afkomst bij elkaar wonen, wil niemand omgaan met een familie van wie de

dochter bekend staat als een ‘slecht meisje’; een meisje dat verkering heeft en misschien

zelfs geen maagd meer is. De goede naam van de familie, de eer van de familie2, is dan in

gevaar.

In veel traditionele niet-westerse gezinnen hebben broers, maar ook andere mannelijke

familieleden, de verantwoordelijkheid om deze eer van de familie te beschermen en roddels

te voorkomen. Een deel van de broers zet hun zus onder druk om zich netjes te gedragen.

Terwijl sommige jongens opscheppen over hun eigen losbandige gedrag, eisen ze van hun

zussen dat zij zich voorbeeldig gedragen. Wanneer een meisje ‘s avonds op straat wordt

gezien door haar broer, wordt ze niet zelden door hem naar huis gestuurd terwijl hij zelf op

een feest flirt met verschillende meisjes. Veel meisjes vinden het niet eerlijk dat er met twee

maten wordt gemeten (‘dubbele moraal’): op het gedrag van jongens wordt veel minder

gelet. Veel meisjes vinden maagdelijkheid zelf ook belangrijk maar veel van hen willen wel

gewoon kunnen omgaan met jongens. Dat betekent namelijk niet dat je meteen je

maagdelijkheid kwijt bent. Ze willen zelf meer kunnen bepalen waar ze naar toe gaan3. Veel

meisjes ondernemen stiekem activiteiten buiten de deur en zien jongens in het geheim 4.

Als een meisje zich in de ogen van haar familie niet netjes gedraagt, volgen er soms harde

sancties. Opsluiten in huis, uithuwelijking, terugsturen naar het land van herkomst,

2 Bakker, 2005; Şimşek, J., 2006; Ermers, 2007; Brenninkmeijer et al. 2009 3 Brenninkmeijer, 2009 4 Salverda 2005; Brenninkmeijer, 2009; Salverda 2010

7

mishandeling en soms zelfs moord kunnen ingezet worden om de eer van de familie te

beschermen. Dit noemen we eergerelateerd geweld5. Een deel van de meisjes kan de druk

niet aan en doet in zo’n situatie een zelfmoordpoging6. Dit komt veel vaker voor onder

meiden van Marokkaanse, Turkse en Hindoestaanse afkomst.

De dubbele moraal, de beperkte bewegingsvrijheid van meisjes, het wantrouwen naar hen

toe en eergerelateerd geweld hebben niks te maken met religie, zoals wel eens door

Nederlanders wordt gedacht. Het gaat om eeuwenoude gebruiken die helaas in veel delen

van de wereld voorkomen.

Meisjes van Turkse, Marokkaanse en Hindoestaanse afkomst met psychosociale problemen

komen pas in een laat stadium bij de hulpverlening terecht. Dit komt mede omdat er nog

steeds een stigma is. Zowel in de ambulante als in de vrijwillige jeugdhulpverlening zijn deze

meiden ondervertegenwoordigd7. Voor deze meiden lijkt de stap naar een persoon of

instantie buiten de familie vaak te groot8. Veel jongeren van Turkse en Marokkaanse afkomst

vinden net als hun ouders dat je problemen eerst binnen de familie of eigen kring moet

proberen op te lossen9. Je hoort anderen niet te vertellen wat zich bij jou thuis afspeelt10. De

jeugdhulp is simpelweg niet de partij waar jongeren aan denken om ondersteuning te vragen

bij problemen11. Zowel jongeren van niet-westerse herkomst als hun ouders hebben vaak

onvoldoende kennis van de mogelijkheden voor hulpverlening12. Daarbij wantrouwt een groot

gedeelte van de ouders van Turkse en Marokkaanse afkomst instellingen zoals jeugdhulp9.

Kinderen uit deze gezinnen nemen dit wantrouwen over. Ook lijkt de hulpverlening

onvoldoende toegesneden op de wensen en behoeften van deze jongeren13.

Voor wie is dit handboek geschreven?

Dit handboek is bedoeld voor scholen, welzijnsorganisaties en zelforganisaties die een

Meiden EmpowerTeam willen opzetten en coördineren. Het geeft u concrete handvatten, tips

en een leidraad voor het opzetten en coördineren van een Meiden EmpowerTeam, waarmee

problemen die voortkomen uit roddelen over relaties en contacten met jongens,

bespreekbaar worden gemaakt.

5 Ermers, 2007; Brenninkmeijer, 2009; Bakker en Felten, 2011 6 Salverda 2005; Van Bergen, 2009; Salverda 2010; Felten, 2011 7 Cornelissens, A., Kuppens, J. en Ferwerda, H. (2009). Huwelijksdwang. Een verbintenis voor het leven? Een verkenning van de aard en aanpak van gedwongen huwelijken in Nederland. Den Haag:

WODC. 8 Bellaart, H.B. en Azrar, F. (2003). Jeugdzorg zonder drempels. Eindverslag van een project over de

toegankelijkheid van de jeugdzorg voor allochtone cliënten. Utrecht: Forum. 9 Yerden, I. (2010). Schaamte en strategisch handelen. Opvoeding in Marokkaanse en Turkse gezinnen.

Amsterdam: Van Gennep. 10 Krikke, H. (2003). Als niemand luistert. Verhalen van allochtone meisjes op een zwarte school.

Amsterdam: Van Gennep. 11 Verstraten, K. en Halen, C. van (2006). Bruggen slaan. Een Gelderse studie naar de

aansluiting tussen de vrijwillige jeugdzorg en allochtonen. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen. 12 Cornelis, J. (2007). Zorgen over allochtone jongens en meisjes in Zwolle. Een onderzoek naar de situatie rondom de jeugdhulpverlening aan allochtone jongeren. Almelo: Steunpunt Minderheden

Overijssel. 13 Beunderman R., Savenije A., Rijke F. de, et al. (2007). Interculturalisatie in de Jeugd-GGZ. Wat speelt

er? Assen: Koninklijke Van Gorcum.

8

2. De interventie in vogelvlucht

2.1 Aanleiding Meiden EmpowerTeam

Naar aanleiding van het succesvolle project Jestaatnietalleen.nl – gericht op suïcidepreventie

onder meiden van Turkse, Marokkaanse en Hindoestaanse afkomst – vroegen verschillende

scholen en welzijnsorganisaties de ambassadeurs van deze website of zij iets voor hen

konden betekenen. Zij merkten namelijk dat meisjes veel behoefte hebben aan steun op het

terrein van seksualiteit, relaties en eer maar dat docenten deze ondersteuning meestal niet

kunnen bieden. Konden de ambassadeurs, zelf jongvolwassen meiden, geen voorlichting

gaan geven? Naar aanleiding van deze vraag zette Movisie samen met de ambassadeurs

een nieuw project op: het Meiden EmpowerTeam.

2.2 Doel

Het belangrijkste doel van het Meiden EmpowerTeam is meisjes die zijn opgegroeid in

eerculturen en tussen de 12 en 18 jaar oud zijn, te empoweren zodat zij in staat zijn om

problemen met relaties op te lossen, hun eigen bewegingsvrijheid te verbeteren en elkaar

hierin te ondersteunen of indien nodig professionele hulp te vragen.

Het Meiden EmpowerTeam wil bewustzijn op gang brengen en concrete tips geven over wat

je kunt doen als je als meisje in de knel komt. Hoe ga je om met een klasgenoot die roddels

verspreidt over jou en een jongen? Maar ook: wat doe je als je te maken krijgt met zaken als

teruggestuurd worden naar het land van herkomst, huwelijksdwang, suïcidepogingen of

mishandeling?

Ook worden meiden aangemoedigd om in het vervolg knelpunten bij henzelf en in hun eigen

omgeving (eerder) te signaleren, deze bespreekbaar te maken en hiervoor oplossingen te

bedenken. Het Meiden EmpowerTeam wil bovendien onderlinge saamhorigheid tot stand

brengen en informeren over de mogelijke hulpverlening in eigen regio of omgeving.

Deze doelen wil het Meiden EmpowerTeam bereiken:

Meisjes verkrijgen kennis over roddelen en worden zich bewust van de (mogelijk grote)

gevolgen van negatieve roddels die gaan over relaties en seksueel gedrag.

Meisjes leren concrete vaardigheden en gedragsalternatieven aan om adequaat te

reageren op roddels.

Meisjes ontwikkelen vertrouwen in hun eigen kracht en vergroten

handelingsmogelijkheden om (familie)problemen als gevolg van roddels over seksueel

gedrag en relaties te kunnen tegengaan.

Meisjes leren dat ze elkaar kunnen steunen en bijstaan: ze zijn zich meer bewust van

hun eigen invloed als potentiële omstander bij roddelen en pesten14.

14 Dit wordt ook wel ‘sisterhood’ genoemd.

9

Meisjes weten waar ze hulp kunnen vinden als ze te maken krijgen met gevolgen van

roddels zoals terugsturen naar land van herkomst, huwelijksdwang, opsluiting of

eergerelateerd geweld.

2.3 Doelgroep

De Meiden EmpowerTeams richten zich op biculturele meisjes uit eerculturen in de leeftijd

van 12 tot 19 jaar. Bijvoorbeeld meiden van Marokkaanse, Turkse en Hindoestaanse

herkomst die opgroeien in een traditionele en vaak streng religieuze omgeving. Wanneer ook

autochtone meiden tot dezelfde groep behoren waar roddelen veel voorkomt, is het van

belang dat zij deelnemen aan de voorlichting. Negatieve groepsdynamica heeft een effect op

de hele groep. Daarom wordt roddelen in de hele groep bestreden. Het weglaten van de

autochtone meiden is daarmee onwenselijk.

2.4 Wat is een Meiden EmpowerTeam?

Een Meiden EmpowerTeam bestaat uit meiden en jonge vrouwen tussen de 18 en 28 jaar

die zijn opgegroeid in eerculturen. Zij geven meiden in de leeftijd van 12 tot 19 jaar

voorlichting over eer, roddels en de verhoudingen tussen jongens en meisjes. De

voorlichters zijn peer educators en weten uit eigen ervaring, of van heel dichtbij, wat er speelt

bij de doelgroep. De voorlichters kunnen zich hierdoor goed in de meisjes verplaatsen.

2.5 Hoe gaat een Meiden EmpowerTeam te werk?

Een Meiden EmpowerTeam richt zich op meisjes uit zogenoemde eerculturen en steekt met

zijn voorlichtingen breed in op het thema roddel. De voorlichting start met praten over

roddels over brede, onschuldige en actuele onderwerpen die de doelgroep bezighouden.

Denk aan roken, uitgaan, kleding, contact met jongens en relaties. Deze universele thema’s

geven toegang tot het bespreekbaar maken van onderwerpen of problemen die er spelen

rondom deze meiden, maar die zij (nog) niet hardop durven uit te spreken.

Het Meiden EmpowerTeam geeft tijdens de voorlichting informatie over hulpverlening in

eigen regio. Zo weten de meiden waar ze terecht kunnen als zij in de problemen komen en

behoefte hebben aan professionele zorg en ondersteuning.

2.6 Uitvoering

De peer educators vormen het Meiden EmpowerTeam. Dit zijn jonge vrouwen in de leeftijd

van 18 tot 28 jaar. Deze meiden geven in duo’s andere (iets jongere) meiden het goede

voorbeeld en laten zien dat ze durven kiezen voor een andere insteek dan traditioneel

gangbaar is. Zij leren meisjes om hun eigen veiligheid en de steun aan andere meiden

voorop te zetten. Movisie traint de peer educators hoe ze op een goede manier onderwerpen

in de relationele sfeer ter sprake brengen.

2.7 Begeleider

Het is belangrijk dat de meiden van het Meiden EmpowerTeam (de peer educators) een

coach of begeleider hebben. Iemand om op terug te vallen en advies te vragen, iemand die

hen kan coachen voor én na de voorlichtingen en waar zij ook in vertrouwen mee kunnen

10

praten. Begeleiders zijn bij voorkeur vrouwen van Turkse, Marokkaanse en Hindoestaanse

afkomst die de peer educators kunnen ondersteunen wanneer daar behoefte aan is.

2.8 Organisatie en coördinatie

Om het project succesvol te laten verlopen, moet er een partij zijn die verantwoordelijk is

voor de organisatie en coördinatie. Logischerwijs is dat de initiatiefnemer (waarschijnlijk u als

lezer) die bijvoorbeeld werkzaam is bij een school, welzijnsinstelling of zelforganisatie.

Deze initiatiefnemer (de projectcoördinator) is verantwoordelijk voor:

het opzetten, trainen en begeleiden van het Meiden EmpowerTeam;

afstemming tussen peer educators en instellingen over de voorlichting, het inplannen

van de voorlichtingsmomenten en communiceren van criteria zoals groepsgrootte en

minimum leeftijd;

het werven van organisaties die meisjes willen voorlichten;

het regelen van de benodigde financiële middelen;

is het eerste aanspreekpunt voor de peer educators, coaches, docenten of sociale

professionals vanuit mogelijke voorlichtingslocaties.

2.9 De voorlichting in vogelvlucht

11

12

3. De aanpak

Tijdens de voorlichtingsbijeenkomsten gaan de peer educators en de meiden met elkaar in

gesprek over problemen die ze ervaren en om ideeën uit te wisselen. Aan de hand van

diverse speelse en prikkelende werkvormen:

worden de meiden bewust van hun eigen gedrag en handelen;

worden de meiden gestimuleerd om hun informele netwerk (vrienden en familie) en

formele netwerk (school) te benutten bij knelpunten en verwerven hierdoor nieuwe

oplossingsmogelijkheden;

krijgen de meiden handelingsperspectieven.

U kunt zelf een Meiden EmpowerTeam opzetten om binnen uw school, welzijnsorganisaties

of zelforganisatie voorlichtingen te organiseren. Wij laten u in 7 stappen zien hoe u dat kunt

doen.

Stap 1: formuleer de doelgroep

Stap 2: stel het Meiden EmpowerTeam samen

Stap 3: organiseer trainingen voor de peer educators

Stap 4: organiseer begeleiding voor de peer educators

Stap 5: creëer onderlinge binding en betrokkenheid tussen de peer educators

Stap 6: peer educators geven voorlichtingen

Stap 7: evaluatie & bijstellen

Stap 1: formuleer de doelgroep

Denk na over de vraag: wie behoort er tot mijn doelgroep? Wie wil ik laten voorlichten over

negatieve gevolgen van roddelen? De volgende vragen helpen u bij het formuleren van de

doelgroep:

Welke leeftijd hebben de meisjes van mijn doelgroep (binnen de minimum- en

maximum leeftijd van 12 tot 19 jaar)?

Uit welke minderheidsgroep(en) zijn de meisjes voornamelijk afkomstig?

Hoeveel meisjes kunnen voor een voorlichting in aanmerking komen?

Als u binnen uw organisatie een Meiden EmpowerTeam wilt opzetten, is de doelgroep

relatief makkelijk te bepalen. Vergeet echter ook niet te denken aan externe organisaties

waar het team ook kan worden ingezet.

Stap 2: stel het Meiden EmpowerTeam samen

Heeft u de doelgroep bepaald, dan is het zaak om het Meiden EmpowerTeam samen te

stellen. Het werven van peer educators kan volgens een aantal stappen verlopen:

1. Doelgroep peer educators

13

U zoekt meiden in de leeftijd van 18 tot 28 jaar die affiniteit hebben met de doelgroep. Een

belangrijke succesfactor is dat de peer educators dicht bij de meisjes staan die u wilt laten

voorlichten zodat zij zich in hen kunnen verplaatsen. Als u bijvoorbeeld een meidengroep

van alleen Hindoestaanse meisjes wilt voorlichten, dan kunt u het beste twee peer educators

met een Hindoestaanse achtergrond werven. Het is ook aan te raden om peer educators te

werven die minimaal 18 jaar zijn en minimaal 3 jaar ouder zijn dan uw doelgroep.

U bepaalt zelf hoeveel meiden u wilt werven en wilt opleiden tot peer educator. Stel uzelf

hiervoor de volgende vragen:

Hoeveel meisjes en groepen gaan de peer educators voorlichten?

Wat is de beschikbaarheid van de peer educators? Hebben zij andere verplichtingen

en activiteiten zoals bijvoorbeeld werk, kinderen, opleiding? Wat is haalbaar voor hen

qua tijdsinvestering?

Zorg in elk geval voor minimaal 4 peer educators. De peer educators verzorgen de

voorlichting namelijk in duo’s. Onderlinge steun en het uitwisselen van ervaringen blijkt in de

praktijk heel waardevol te zijn.

2. Vindplaatsen

Bedenk waar u de peer educators kunt vinden. Denk bijvoorbeeld aan oud-stagiaires of via

betrokken organisaties en samenwerkingsverbanden. De meiden die u zoekt zijn vaak goed

te bereiken via social media.

3. Boodschap

Denk na over uw wervingsboodschap. Wat spreekt de meiden die aan? Vaak gaat het om

meiden die iets willen leren over trainen, hun netwerk willen vergroten, zich maatschappelijk

willen inzetten en andere meiden willen helpen. Verwerk dit in uw wervingsboodschap.

4. Communicatiemiddel en kanaal

Hoe gaat u uw wervingsboodschap vervolgens verspreiden? Dat kan op verschillende

manieren. Bijvoorbeeld via persoonlijke contacten en netwerken. Daarnaast kunt u

organisaties, scholen en welzijnswerkers benaderen die met de doelgroep werken. U kunt

hen bijvoorbeeld een (digitale) flyer sturen. U kunt ook een oproep delen via social media,

bijvoorbeeld in specifieke Facebookgroepen waar uw doelgroep zich bevindt. U kunt aan uw

update ook een digitale flyer met meer informatie koppelen.

Flyer Movisie

Voor het werven van peer educators koos Movisie voor een flyer. De flyer diende als oproep

(vacature) voor de peer educators. Deze is via Facebook, Twitter en in het eigen netwerk verspreid.

De wervingsboodschap speelde in op de kracht van de meiden met de ondertitel ‘Gezocht, meiden

met lef!’. Gaandeweg ontstond er een sneeuwbaleffect waarbij peer educators tegen andere

meiden over het Meiden EmpowerTeam-project vertelden waardoor nieuwe meiden zich

aanmelden.

5. Intake

Na een succesvolle wervingsactie melden geïnteresseerde meiden zich aan. Nodig hen uit

voor een persoonlijk kennismakingsgesprek waarin u duidelijk toelicht wat u vraagt en wat u

14

te bieden heeft. Een kennismakingsgesprek dient meerdere doelen: geschikte meiden

worden geselecteerd, de kandidaten worden geënthousiasmeerd en geïnformeerd en het

gesprek maakt een begin aan de binding.

De peer educators zijn vaak goed op de hoogte van de leefwerelden van de jongere meisjes

(de doelgroep). Vraag gerust naar hun ervaringen. De manier waarop dit gesprek verloopt,

bepaalt ook het verdere verloop van het contact en de binding tussen peer educator en de

coördinator. Hoeveel ervaring iemand heeft, kan erg verschillen. Dit hoeft echter niet

bepalend te zijn, het is dus niet erg als iemand nog niet eerder voor een groep heeft gestaan.

Houd tijdens de kennismakingsgesprekken ook rekening met de match tussen de peer

educators, aangezien zij in tweetallen de voorlichting gaan uitvoeren. Het is voor hen

bovendien minder eng als ze weten dat ze nog altijd op iemand kunnen terugvallen.

Stap 3: organiseer trainingen voor de peer educators

De peer educators moeten natuurlijk goed beslagen ten ijs komen. Organiseer daarom twee

of meer trainingen van een dagdeel waarin de volgende zaken aan bod komen:

1. Waar gaat het over? Wat is roddelen? Wat zijn de consequenties? Wat is sisterhood?

Waar kun je terecht als je problemen hebt?

2. Wat willen peer educators in de voorlichtingen aan de meisjes overdragen? Wat

moeten zij na de voorlichting weten, kunnen, doen, durven etc.

3. Het voorlichtingsprogramma: kies samen materialen en werkvormen.

Elk koppel stelt een eigen voorlichtingsprogramma samen aan de hand van het format. Peer

educators denken na over de vragen: voor wie is voorlichting? Wat is het doel? Waarom is

het belangrijk of nuttig? Waar vindt de uitvoering plaats? En hoe krijgt dit alles structureel

vorm? Peer educators bedenken welke werkvormen ze in de voorlichting willen inzetten.

Hierbij maken ze gebruik van de toolkit die door 20 peer educators in de pilot Meiden

EmpowerTeam van Movisie is samengesteld. Deze toolkit bevat werkvormen en materialen

om te gebruiken in de voorlichtingen. Er is ook een format in de toolkit opgenomen waarmee

de peer educators hun eigen voorlichtingsprogramma op maat kunnen samenstellen. De

toolkit wordt vrij beschikbaar gesteld aan meiden die de training tot peer educator hebben

doorlopen. Neem voor meer informatie over deze training contact op met Movisie via

info@movisie.nl.

Collega-peer educators, de coördinator en de begeleider kunnen het peer educator-koppel

ondersteunen bij het samenstellen van het programma voor de voorlichting. Een echte

aanrader voor de peer educators is om veel ruimte te bieden aan vragen en verhalen van

meisjes die de voorlichting krijgen. In de training krijgen peer educators de mogelijkheid om

hun voorlichting of delen daarvan te oefenen voordat zij echt alleen op pad gaan. Zij geven

elkaar constructieve feedback en tips. Is er voldoende afwisseling tussen leren en doen? De

voorlichtingen dienen interactief te zijn en zijn dus geen verlengd schoolprogramma. Peer

educators letten erop dat hun programma en het programma van collega-peer educators

afwisselend genoeg is.

15

De voorlichting wordt zoveel mogelijk in samenwerking met peer educators bedacht. Zij

geven de voorlichtingen en hebben daarom een gedeelde verantwoordelijkheid voor het

verloop van de voorlichtingen15.

Sista’s!

In de pilot van het project Meiden EmpowerTeam bleek het maken

van een glossy een gouden idee. De glossy verstrek t extra

informatie over roddelen en de consequenties daarvan. Er staan

verwijzingen in naar organisaties waar meisjes terecht kunnen als ze

in de problemen raken, maar ook persoonlijke verhalen van

rolmodellen, tips en testjes. Natuurlijk was er veel aandacht voor

lifestyle met mooie foto’s en illustraties. De redactie werd gevormd

door de 20 peer educators onder leiding van Hoda magazine. ‘The

making of’ was al een succes op zichzelf. De glossy Sista’s is tijdens

de voorlichtingsbijeenkomsten aan alle meisjes gratis uitgedeeld en

met veel enthousiasme ontvangen.

Stap 4: organiseer begeleiding voor de peer educators

De begeleiding van de peer educators is bepalend voor de uitvoering in de praktijk.

Gedurende de voorlichtingen dragen zij informatie over aan de doelgroep. De manier waarop

zij kennis overdragen en de waarden van het Meiden EmpowerTeam uitdragen, bepaalt in

welke mate deze informatie aankomt bij de meisjes. De peer educators dienen daarom

voldoende toegerust te zijn om de informatie goed over te kunnen dragen.

Coachen en begeleiden

Begeleiding kan op verschillende manieren aangeboden worden, maar heeft als uiteindelijke

doel dat peer educators voldoende ondersteuning krijgen. Voornamelijk de eerste

voorlichtingen kunnen tot vragen leiden. Voor sommige peer educators is het de eerste keer

dat ze voorlichting geven. Onzekerheid kan heel simpel worden weggenomen als een

begeleider vertrouwen toont in de kwaliteiten van de peer educator. Het is daarom belangrijk

dat de meiden weten dat ze van begeleiding gebruik kunnen maken. Wijs daarom

bijvoorbeeld per duo een begeleider of coach toe. Communiceer hierbij welke vragen peer

educators kunnen stellen aan u als coördinator en welke vragen geschikt zijn voor hun

coach. Vertel bijvoorbeeld dat de peer educators voor ‘regel’-vragen bij u terecht kunnen en

voor inhoudelijke begeleidingsvragen bij hun begeleider. Stel de begeleider vooraf voor aan

de peer educators, bij voorkeur voordat de voorlichtingen van start gaan. Dit werkt

drempelverlagend voor het leggen van contact. Vraag de begeleider en de peer educators

onderling af te stemmen of zij elkaar op vooraf ingeplande momenten willen ontmoeten, dan

wel contact opnemen wanneer een van beide partijen daar behoefte aan heeft. Geef ook

duidelijk aan dat zowel de begeleider als de peer educator initiatief kan nemen in het

opnemen van contact. Peer educators kunnen naast telefonisch contact natuurlijk ook

digitaal contact opnemen met hun begeleider. Bijvoorbeeld in een besloten groep op

15 Blankers, M., (2005). Evidence Based Peer Education. over hoe sociaal-psychologische theorieën ‘best practice’ voorlichtingsmethodieken ondersteunen in hun bijdrage aan de preventieve gezondheidszorg voor subculturen.

16

Facebook of via de mail. U kunt er ook voor kiezen om als coördinator zelf de peer educators

te begeleiden. Het is in beide vormen een aanrader om als organisator na een eerste

voorlichting contact op te nemen met peer educators om te vragen of het voorlichten goed is

verlopen.

De Wijze Vrouwenraad

Om ervaringskennis optimaal te benutten, zette Movisie een

Wijze Vrouwenraad op. De Wijze Vrouwen hebben dezelfde

culturele afkomst als de peer educators en hebben hun sporen

verdiend op het terrein van emancipatie en empowerment van

vrouwen. Zij staan de peer educators bij in hun proces en putten

hierbij uit hun eigen ervaring. Op deze manier ontstaat er een

drietrapsraket: vrouwen van o.a. Turkse, Marokkaanse en

Hindoestaanse afkomst ondersteunen meiden om voorlichter te

worden en deze voorlichters gaan vervolgens jonge meisjes

trainen en voorlichten.

Stap 5: creëer onderlinge binding en betrokkenheid tussen de peer educators

Een van de doelen van het Meiden EmpowerTeam is dat er saamhorigheid (sisterhood) tot

stand komt of in ieder geval een aanzet hierop waar de meiden op kunnen voortbouwen. Wat

houdt sisterhood precies is? En wanneer kan er worden gezegd dat er sprake is van

sisterhood? Vertellen over sisterhood is de basis, maar ook door peer educators zelf te laten

zien en ervaren wat dit inhoudt. In de eerste trainingen voor de peer educators staat

sisterhood daarom centraal, maar ook in de periode daarna blijft dit belangrijk.

De trainingen vinden kort na elkaar plaats. Vervolgens gaan de peer educators zelfstandig in

duo’s aan de slag. De voorlichtingen die de verschillende duo’s geven, kunnen qua tijdspad

ver uit elkaar liggen. In de tussentijd wilt u als coördinator de band die is ontstaan tussen de

peer educators warm houden. Een optie een terugkomdag gecombineerd met een informele

activiteit zoals een diner.

Om de onderlinge binding goed te houden evenals de peer educators te ontwikkelen, wordt

een trainingsbijeenkomst aangeraden. Ondersteuning draagt bij aan de kwaliteit van de peer

educators. Onderzoek voorafgaand aan deze bijeenkomst wat er speelt onder de peer

educators en lees de evaluatieformulieren. De coaches kunnen hier goed bij ondersteunen.

Zo betrek je zowel de coaches als de peer educators in het project. Dit komt de

groepsbinding alleen maar ten goede.

Stap 6: peer educators geven voorlichting

Indien van toepassing: werven voorlichtingslocaties

Wilt u de voorlichting extern aanbieden? Dan kunt u bij verschillende partijen aangeven dat u

bezig bent met het oprichten van een Meiden EmpowerTeam. Op deze manier creëert u

bekendheid rondom uw initiatief. Maak gebruik van eerder verworven netwerken en

contacten. Of leg telefonisch contact met organisaties waar u nog geen contacten hebt.

Vraag peer educators ook gerust om hun netwerken aan te boren. Misschien hebben zij nog

goede contacten via een oude stages of werkplekken.

17

Inplannen voorlichtingen

Als de peer educators zijn getraind, begint u met het plannen van de voorlichtingen. Maak

een overzicht van de mogelijke data aan de hand van de beschikbaarheid van de peer

educators en meisjes, eventueel via de deelnemende organisatie. Communiceer de

randvoorwaarden zoals tijdsduur en maximale groepsgrootte helder en maak duidelijke

afspraken.

Voorbereiding voorlichting

Geef ruim op tijd informatie over de voorlichtingen aan de peer educators door, zodat zij

deze momenten in hun agenda kunnen blokken. Denk aan informatie als:

Datum

Tijd en duur voorlichting

Locatie/adres

Naam van de contactpersoon voor het geval er iets onverwachts gebeurt.

Leeftijd meisjes en groepsgrootte

Of er een laptop, beamer, projectiescherm op locatie is.

Vraag welke werkvormen of werkbladen uit de toolkit zij nodig hebben en zorg ervoor

dat zij de benodigdheden tot hun beschikking hebben.

Vraag of ze een half uur van tevoren op de locatie van de voorlichting aanwezig zijn.

Zij hebben dan tijd om zichzelf voor te bereiden en eventueel de opstelling van tafels

en stoelen aan te passen.

Globale voorlichtingsprogramma:

1. Kennismaking. Als de meisjes binnenkomen, geven de peer educators elke

deelnemer een hand en stellen zichzelf voor. Dit contactmoment is belangrijk voor het

creëren van een goede sfeer en vormt de eerste stap in het creëren van veiligheid.

Vervolgens stellen de peer educators zichzelf voor de groep uitgebreid voor en

vertellen ze over het doel van de voorlichting en het programma. De peer educators

leggen de Sista-regels uit (de spelregels): alles wat tijdens de voorlichting besproken

wordt, blijft daar. Tijdens de voorlichting gaan alle aanwezigen respectvol met elkaar

om zodat iedereen kan zeggen wat zij wil.

2. Roddelen. Wat is roddelen? Aan de hand van verschillende oefeningen, worden de

meisjes zich (meer) bewust van wat roddelen is en wat de gevolgen van roddelen

kunnen zijn.

3. Anders omgaan met roddelen. Meisjes oefenen manieren om goed te kunnen

omgaan met een roddel. Er wordt geleerd dat meisjes in elke situatie mogelijkheden

hebben om elkaar te helpen of op te komen voor elkaar, en een schadelijke roddel

kunnen ontkrachten.

4. Nazorg. Hoe gaan we het anders doen? Er wordt herhaald dat meisjes in elke

situatie mogelijkheden hebben om elkaar te helpen of op te komen voor elkaar, en

een schadelijke roddel kunnen ontkrachten.

5. Professionele zorg. Wat als iemand in de knel komt? De peer educators geven

informatie over de mogelijke hulpverlening in eigen regio en op school. Zo weten de

meiden waar ze terecht kunnen als zij in de problemen zijn geraakt en behoefte

hebben aan (professionele) ondersteuning.

18

De eerste drie onderdelen komen in de eerste voorlichting aan de orde. De laatste twee

onderdelen worden besproken tijdens de terugkomstbijeenkomst. In de toolkit staan per

onderdeel verschillende werkvormen beschreven. Deze werkvormen zijn door het pilot

Meiden EmpowerTeam ontwikkeld en in de praktijk getest16.

Stap 7: evaluatie & bijstellen

Er zijn twee momenten dat een evaluatie kan plaatsvinden: de tussentijdse procesevaluatie

en een eindevaluatie.

Tussentijdse procesevaluatie

Na elke voorlichting heeft de coördinator contact met de peer educators over hoe de

voorlichting is verlopen. Tevens vindt er een telefonische evaluatie met de contactpersoon

van het voorlichtingsadres plaats na het voorlichtingstraject. Dit noemen we de tussentijdse

procesevaluatie. De verworven inzichten kunnen meteen geïmplementeerd worden wat de

effectiviteit ten goede komt. De kwaliteit van de peer educators (uitvoerende kracht) wordt

mede door deze aanpak gewaarborgd.

Eindevaluatie

Wanneer de voorlichtingen bijna tot hun einde komen, wordt gestart met de eindevaluatie.

Bedenk voorafgaand aan het project wat er geëvalueerd dient te worden. Logischerwijs zijn

de doelen hierin leidend. De eindevaluatie bestaat uit drie en mogelijk vier onderdelen:

1. Voorlichting vanuit doelgroep evalueren. Stel bijvoorbeeld de volgende vragen in

een enquête: Hoe hebben meisjes de voorlichting ervaren? Herkennen zij in de

voorlichting de (sub)doelen? Weten ze nu concrete gedragsalternatieven om

adequaat te reageren op roddels? Zijn ze zich meer bewust dat ze anderen bij

roddelen en pesten kunnen bijstaan (sisterhood)? En weten de meisjes na de

voorlichting waar ze hulp kunnen krijgen wanneer ze te maken hebben met gevolgen

van roddels zoals huwelijksdwang, opsluiting of eergerelateerd geweld?

2. Evaluatie peer educators. Vraag in een enquête of groepsgesprek hoe zij de

training en de voorlichtingen hebben ervaren. Zijn er sprekende voorbeelden waaruit

blijkt dat de voorlichting bijgedragen heeft aan de bewustwording over roddelen van

de meisjes? Hoe verliep de coördinatie en begeleiding? Welke tips hebben ze voor

de coördinator?

3. Evaluatie begeleiders. Vraag in een enquête of gesprek hoe de begeleider(s) de rol

als coach hebben ervaren. Kwam de taakomschrijving in de praktijk overeen met de

verwachtingen die de begeleider van tevoren had? Was de tijdsinvestering goed te

combineren met het werk? Wisten begeleiders bij wie ze met vragen terecht konden?

4. Evaluatie opdrachtgevers (indien van toepassing). Vraag in een gesprek of enquête

hoe de opdrachtgevers de voorlichting ervaren hebben. Sluiten de doelen aan op de

voorlichtingen die in zijn gegeven? Waren de voorlichtingen geschikt voor de

leerlingen of doelgroep? Waren de meisjes die aan de voorlichtingen deelnamen

tevreden over de inhoud van de training?

16 De toolkit is vrij te gebruiken voor de meiden die de training tot peer educator hebben gevolgd.

Neem voor meer informatie contact op met Movisie, via info@movisie.nl.

19

Communiceer de uitkomsten van de evaulaties helder naar de peer educators, begeleiders

en eventuele opdrachtgevers. Bepaal op basis van die uitkomsten wat goed gaat en waar

verbeterpunten zijn en ga daarmee aan de slag.

Het verslag van de procesevaluatie van het pilotproject Meiden EmpowerTeam van

Movisie is hier te vinden.

20

4. Benodigde competenties van de uitvoerders

4.1 Competenties van de peer educator

De competenties waar een sterretje (*) achter staat, worden mede ontwikkeld in de training

die peer educators volgen. Let op: een peer educator hoeft voorafgaand aan de training niet

in alle competenties uit te blinken. Wel moet een peer educator bereid zijn om aan een

minder ontwikkelde competentie te willen werken.

Communicatief vaardig

Gebruikt heldere taal zodat deze begrepen wordt

Legt gemakkelijk contacten

Is open en respectvol naar anderen

Luistert met belangstelling en zonder oordelen naar de inbreng van meisjes

Heeft kennis over gesprekstechnieken*

Is zich bewust van haar communicatiestijl*

Past principes van interculturele communicatie toe in de praktijksituatie*

Flexibel en stressbestendig

Kan zich aanpassen aan de groep

Kan (redelijk) ontspannen voor een groep staan*

Kan snel schakelen bij nieuwe vragen of informatie die verteld wordt*

Bedenkt snel oplossingen of mogelijkheden in nieuwe situaties*

Is zichtbaar in een groep

Staat sterk in haar schoenen

Overtuigt meisjes door haar manier van aanwezig zijn

Straalt (door haar lichaamshouding) zelfvertrouwen uit*

Heeft een (redelijk) ontspannen houding voor de groep*

Zelfvertrouwen

Kent haar eigen kwaliteiten en zwakke punten

Vertrouwt op zichzelf en haar eigen mogelijkheden

Staat rustig voor een groep en houdt dit vol bij negatieve emoties van anderen*

Samenwerken

Helpt andere peer educators wanneer dat nodig is

Is bereid fouten te erkennen

Staat open voor feedback en geeft zelf feedback aan peer educators*

4.2 Competenties van de coördinator

De coördinator beschikt in het ideale geval over de volgende competenties:

Toegankelijk

Is gemakkelijk te benaderen en gemakkelijk aan te spreken

21

Is bereikbaar via telefoon, e-mail en eventueel WhatsApp

Luistert open naar wat een ander te zeggen heeft

Creëert een veilige leeromgeving waarin peer educators de ruimte krijgen te leren en

zichzelf te ontwikkelen in het geven van voorlichting

Verkleint de afstand tot peer educators wanneer dat nodig is door een meer informele

houding aan te nemen

Stressbestendig

Blijft presteren, ook als het onverwacht tegenzit

Richt acties en beslissingen op het realiseren van concrete doelen en heeft deze

doelen helder voor ogen

Kan snel schakelen bij nieuwe vragen of informatie

Bedenkt snel oplossingen of mogelijkheden in nieuwe situaties

Communicatief vaardig

Is helder in de communicatie: afspraken worden duidelijk gecommuniceerd

Kan informatie zowel mondeling als schriftelijk helder en duidelijk overbrengen

Legt gemakkelijk contacten en is open en respectvol naar anderen

4.3 Competenties van de begeleider

De begeleider is een rolmodel en beschikt over de volgende competenties:

Toegankelijk

Is gemakkelijk te benaderen en aan te spreken

Is bereikbaar via telefoon, e-mail en eventueel WhatsApp

Luistert open naar wat een ander te zeggen heeft

Verkleint de afstand tot peer educators wanneer dat nodig is door een meer informele

houding aan te nemen

Coachende houding

Kan goed luisteren, samenvatten en doorvragen

Stelt de goede vragen en geeft hooguit suggesties: ze laat een peer educator zelf

een oplossing formuleren

Toont inlevingsvermogen en benadert een peer educator met een gelijkwaardige

houding

Geeft opbouwende feedback op gedrags- en denkpatronen van een peer educator

22

5. Begroting

Het opzetten van een Meiden EmpowerTeam hoeft niet duur te zijn. Vanzelfsprekend zijn er

wel kosten om rekening mee te houden. Ook moet u tijd en capaciteit hebben voor

organisatie, coördinatie en begeleiding.

Hieronder vindt u een overzicht van mogelijke kosten en benodigde tijd. Aan de hand van dit

overzicht kunt u eenvoudig een begroting maken. De daadwerkelijke kosten zijn afhankelijk

van uw eigen ambities, mogelijkheden en de keuzes die u maakt. Bijvoorbeeld als u zelf met

de beschikbare menskracht de meiden kunt trainen, dan hoeft u geen kosten te maken voor

het inhuren van een trainer. Als u de meiden binnen uw organisatie persoonlijk kunt

aanspreken/werven, hoeft u niet te investeren in de opmaak en het drukken van een mooie

flyer.

Activiteit Mogelijke kosten voor Tijd en capaciteit

Werving peer educators Opmaak en vormgeving flyer

of poster

Benaderen meiden,

persoonlijke informatie,

intakegesprekken

Training van de peer

educators

Locatie en catering

Trainingsmaterialen

Faciliteiten (bv beamer)

Externe trainer

Organisatie van de training

(planning, regelen ruimte,

uitnodigen deelnemers)

Klaarmaken materialen

Voorbereiden en uitvoeren

training

Begeleiding van peer

educators

Vergoedingen/attenties voor

(vrijwillige) coaches

Kosten voor activiteit t.b.v.

ontmoeting, binding (bijv. een

etentje)

Vast aanspreekpunt voor de

peer educators voor vragen,

feedback en ondersteuning

Werving

voorlichtingslocaties

(indien extern)

Opmaak en vormgeving flyer

of poster

Benaderen mogelijke

locaties en gesprekken met

nadere toelichting en

afspraken

Werving meisjes voor

deelname aan training

Opmaak en vormgeving flyer

of poster

PR en informatie via bijv.

sociale media of op school

Organisatie

voorlichtingen

Planning

Uitnodigen deelnemers

Uitvoering trainingen Locatie/catering

Materialen

Faciliteiten (bijv. beamer)

Vergoedingen voor de peer

educators

Klaarmaken materialen

Begeleiding en feedback van

de peer educators bij

voorbereiden en uitvoeren

training

Evaluatie en nazorg Kosten voor activiteit t.b.v.

evaluatie

Feedback en

nabesprekingen met de peer

educators

Organiseren en uitvoeren

van evaluatie

23

6. Randvoorwaarden Meiden EmpowerTeam

De peer educator:

Is een (jongvolwassen) vrouw in de leeftijd van 18 tot 28 jaar

Volgt de totale training van het Meiden EmpowerTeam

Wil voorlichting geven over roddelen aan meisjes in de middelbare schoolleeftijd

Heeft zelf een biculturele achtergrond

Is minimaal 3 jaar ouder dan de meisjes die zij voorlichten

De begeleider:

Is een rolmodel vanwege haar werk of andere activiteiten

Biedt competente begeleiding aan peer educators en geeft hen het gevoel dat ze op

haar kunnen terugvallen

Heeft ruim ervaring in de omgang met biculturele meisjes

Is zelf bicultureel

De coördinator:

Faciliteert de training en voorlichting door goede communicatie en heldere afspraken

Heeft contact met personen die over kennis beschikken over het geven van een train-

de-trainer-bijeenkomst over roddelen (bijvoorbeeld Movisie)

De voorlichting:

Bestaat uit twee bijeenkomsten: de eerste is een voorlichtingsbijeenkomst en de

tweede een terugkomstbijeenkomst. De terugkomstbijeenkomst is gericht op het

bieden van nazorg

Duurt (per keer) minimaal 2 uur

Heeft een groepsgrootte van 8 tot 12 meisjes

Wordt door 2 peer educators gegeven

Het aantal voorlichtingen en het tijdstip waarop de voorlichtingen plaatsvinden

worden afgestemd met de peer educator en de organisatie waar de voorlichting

gegeven wordt

24

7. Onderbouwing van de interventie

Roddelen betekent in dit handboek praten in ongunstige zin over een persoon die zelf niet

aanwezig is. Aangezien de persoon over wie de roddel gaat niet aanwezig is, kan zij zich niet

tegen eventuele onwaarheden verdedigen. Voor biculturele meiden uit onder andere

Marokkaanse, Turkse en Hindoestaanse families, kunnen roddels vergaande consequenties

hebben.

Waarom roddelen mensen?

Uit onderzoek blijkt dat er vijf motieven zijn om te roddelen. Deze motieven zijn:

groepsbescherming, negatieve invloed uitoefenen voor eigen gewin, informatie verzamelen

en valideren, sociaal vermaak en emoties ventileren17. Een van de motieven om te roddelen

is dus het beschermen van de groep tegen normovertreders. Om groepsleden die tegen het

groepsbelang ingaan te bestraffen, ontwikkelt een groep groepsnormen18. Normen zijn

impliciete of expliciete regels van een groep die gedrag sturen of controleren zonder

toepassing van formele wetten met als doel gepast en acceptabel gedrag19. Of iets als

moreel rechtvaardig dan wel onrechtvaardig wordt gezien is afhankelijk van de geldende

normen. Een manier om met normovertreders om te gaan is over hen te roddelen. Roddelen

maakt het namelijk mogelijk anderen te waarschuwen voor normovertreders20. Onderzoekers

Beersma en Van Kleef ontdekten dat respondenten er bewust voor kiezen om te roddelen

met als doel de groep te beschermen, in het bijzonder wanneer normen geschonden worden

en wanneer er een groepslid is om tegen te roddelen. Daarnaast bleek dat participanten

roddelen voor het groepsbelang socialer en minder immoreel vinden dan als er geroddeld

wordt uit eigenbelang.

Identiteitsontwikkeling

Groepsbescherming is dus een motief om te gaan roddelen. Hoor je bij verschillende

groepen, bijvoorbeeld de Nederlandse groep evenals de Marokkaans-Nederlandse groep,

dan kan je te maken krijgen met twee verschillende sets groepsnormen. De normen en

verwachtingen van de ene groep in de relationele sfeer (de omgang tussen een meisje en

een jongen) kunnen deels verschillen met de normen en verwachtingen van de andere groep

waartoe een persoon behoort. Biculturele meisjes kunnen daarom putten uit verschillende

culturele repertoires21.

17 Beersma, B., & Van Kleef, G. A. (2012). Why people gossip: An empirical analysis of social motives,

antecedents, and consequences. Journal of Applied Social Psychology, 42(11), 2640-2670. 18 Campbell, D. T. (1975). On the conflict between biological and social evolution and between psychology and

the moral tradition. American Psychologist, 30, l103–1126. 19 Cialdini, R. B., & Goldstein, N. J. (2004). Social influence: Compliance and conformity. Annual Review of

Psychology, 55, 591–621. 20 Dunbar, R. I. M. (2004). Gossip in an evolutionary perspective. Review of General Psychology, 8, 100–110. 21 Ketner, S. (2009) ‘Ik denk niet in culturen… ik denk eigenlijk meer in mijn geloof’. Waarom jongeren

van Marokkaanse afkomst in Nederland de moslimsidentiteit zo sterk benadrukken. Migrantenstudies,

2009:1.

25

In de identiteitsontwikkeling van een adolescent zijn twee begrippen belangrijk: exploratie en

binding22. Exploratie gaat over het uitproberen en experimenteren met verschillende

keuzemogelijkheden. Door te experimenteren, leert de adolescent flexibiliteit aan om in de

toekomst met veranderingen en uitdagingen om te gaan. Sociale bindingen die een

adolescent aangaat, zijn een combinatie van de eigen keuzes en ontwikkeling en

maatschappelijke verwachtingen23. Biculturele jongeren hebben te maken met verschillende

verwachtingspatronen. Enerzijds worden zij vanuit de Nederlandse samenleving

aangemoedigd te exploreren vanuit de waarden autonomie en zelfontplooiing. Anderzijds

staan in de familietraditie vaak de waarden collectiviteit en conformiteit meer centraal.

Meisjes ontwikkelen daarom allerlei strategieën om hun eigen weg te gaan24. Wanneer de

identiteitsontwikkeling echter niet voorspoedig verloopt, kan het internaliserend

probleemgedrag veroorzaken.

Internaliserend probleemgedrag

Internaliserend probleemgedrag is in tegenstelling tot externaliserend gedrag naar binnen

gericht. Het gaat dus om problemen die niet altijd waarneembaar zijn. Deze problemen

hebben betrekking op het geestelijke welzijn. Denk aan emotionele problemen zoals angst,

teruggetrokkenheid, depressieve gevoelens en psychosomatische klachten25. Voor dit type

problemen is minder aandacht dan voor externaliserende problemen. Externaliserend

probleemgedrag uit zich in agressie, opstandigheid, vandalisme of delinquent gedrag. Dit

gedrag heeft vaak gevolgen voor andere mensen of voor de maatschappij. Internaliseerde

probleemgedrag wordt vaak verborgen gehouden en vormt alleen voor de persoon zelf een

obstakel en gevaar. Daarbij zijn de problemen vaak langdurig en kunnen deze zich

vervolgens omzetten naar externaliserend probleemgedrag. Meisjes hebben vaker met

internaliserend gedrag te kampen dan jongens. Een goede signalering is er vaak niet bij

deze groep omdat de problemen verborgen worden gehouden. Het is daarom belangrijk dat

deze groep vroegtijdig voorgelicht wordt over de gevolgen, maar ook de mogelijkheden die

er zijn rondom de hulpaanbod.

Genderverschillen

Tussen meisjes gelden er andere wetten dan tussen jongens. Daar waar bij jongens

hiërarchie vaak bepaald wordt door fysieke prestaties gaat het bij meisjes om de relaties.

Meisjes zetten vaak andere tactieken in dan jongens doen om hun plaats in de

populariteitspiraal te veroveren. Waar jongens in alle openheid hun machtsstrijd inzetten

door te gaan slaan, schreeuwen of trappen verloopt dit bij meisjes veel ingewikkelder.

Meiden zijn hier veel subtieler in. Zij gaan eerder klikken, roddelen of buitensluiten.

Verborgenheid is een belangrijk kenmerk van meidenvenijn. Dit maakt het signaleren van

knelpunten waarmee deze meisjes kampen nog lastiger.

22 Erikson, E.H. (1968). Identity. Youth and crisis. New York: Norton. 23 Bosma, H.A. & Kunnen, E.S. (2001). Determinants and mechanisms in ego identity development:

A review and synthesis. Developmental Review 21, 39-66. 24 Ketner, S.L, Buitelaar, M.W. & Bosma, H.A. (2004). Identity strategies among adolescent girls of

Moroccan descent in the Netherlands. Identity: An International Journal of Theory and Research

4(2), 145-169. 25 Pels, T., & Gruijter, M. de (red.) (2005). Vluchtelingengezinnen en Integratie. Opvoeding en ondersteuning in Iraanse, Irakese, Somalische en Afghaanse gezinnen in Nederland. Assen: Van Gorcum.

26

Consequenties van roddelen

Voor meiden uit culturen waar de familie-eer voorop staat (zoals in Marokkaanse, Turkse en

Hindoestaanse families) is het mogelijk dat roddels vergaande consequenties hebben.

Roddels kunnen hun leven verwoesten. Als een meisje zich in de ogen van haar familie niet

netjes gedraagt, volgen er soms harde sancties. Opsluiten in huis, uithuwelijking, terugsturen

naar het land van herkomst (dit geldt ook voor meisjes die in Nederland geboren zijn),

mishandeling en soms zelfs moord. Dit wordt ingezet om de eer van de familie te

beschermen, dit noemen we daarom eergerelateerd geweld26. Wanneer meisjes de eer

aantasten, zullen ouders ingrijpen om te voorkomen dat het zover komt27. Een deel van de

meisjes kan deze druk niet aan en doet in zo’n situatie een zelfmoordpoging28. Dit komt vele

malen vaker voor onder biculturele meiden dan bij autochtone meiden. Wel is duidelijk dat er

vandaag de dag nog veel meiden zijn die voortdurend worden bedreigd en zelfs thuis

gevangen worden gehouden. Naast het emotioneel geweld wat deze meiden wordt

aangedaan, is er bij sommige ook sprake van lichamelijk geweld. Dit belemmert dat deze

meiden zichzelf ontplooien naar zelfstandige volwassenheid.

Sisterhood

De identiteit van een individu wordt gedeeltelijk afgeleid van de identificatie met sociale

groepen waartoe zij behoort. Om de sociale omgeving betekenisvol te reguleren en

structureren, categoriseert een individu zichzelf in sociale groepen. Op deze manier ontstaan

uiteindelijk gedeelde normatieve standaarden. De identificatie met en bevestiging van een

sociale groep geeft het individu meer zelfvertrouwen en een positiever zelfbeeld29. Voor

meiden uit culturen waar de familie-eer voorop staat, is het belangrijk dat een

vriendinnengroep normatieve standaarden heeft of creëert die een individuele keuze

supporten en ondersteunen. Als een meisje gedrag vertoont dat misschien in traditionele zin

niet volgens de geldende norm is, kan een vriendinnengroep de support bieden zodat ze

zichzelf in staat voelt te kiezen wat zijzelf echt wil. De druk om aan de groepsnormen van

oudere familieleden te moeten voldoen, wordt op deze manier verlaagt. In de voorlichting

wordt de positieve kracht van een vriendinnengroep benadrukt. Ook de peer educators

dragen saamhorigheid of sisterhood uit. Door oefeningen vinden meisjes manieren om

elkaar te steunen en voor elkaar op te komen in lastige situaties. Hiermee creëren peer

educators een begin van de benodigde steunkracht van een sociale groep, Na de

voorlichtingen kunnen meiden sisterhood in de praktijk brengen.

Ondervertegenwoordiging in hulpverlening

In de hulpverleningsstructuur worden signalen van biculturele meisjes die opgroeien in

eerculturen vaak te laat opgepikt. Dit gebeurt veelal pas als de problemen (bijna) zijn

geëscaleerd. Jongeren van niet-westerse herkomst zijn in Nederland ondervertegenwoordigd

in zowel de vrijwillige als ambulante hulpverlening30. Adolescenten van niet-Nederlandse

herkomst maken minder gebruik van de zorg, dit terwijl de prevalentie onder deze groep

jongeren niet lager ligt. Psychische problemen doen zich bij biculturele jongeren minstens zo

26 Ermers, 2007; Brenninkmeijer, 2009; Bakker en Felten, 2011 27 Bakker, H. (2009). Handreiking Aanpak eergerelateerd geweld in het onderwijs. Voor leerlingbegeleiders en andere vertrouwenspersonen. Utrecht: MOVISIE 28 Salverda 2005; Van Bergen, 2009; Salverda 2010; Felten, 2011 29 o.a. Tajfel, H. (1978). Differentiation between social groups, Londen: Academic Press. 30 Rouwvoet & Vogelaar, 2008; Bouwstenen voor gemeenteli jk beleid. Vroegsignalering en hulp bij

internaliserend probleemgedrag van adolescenten uit migrantengezinnen.

27

vaak voor als bij autochtone leeftijdsgenootjes31. Verklaringen voor deze

ondervertegenwoordiging worden gezien in cultuur: zoeken naar hulp wordt gezien iets

waarvoor je je zou moeten schamen. Door niet aan deze psychologische problemen te

denken, zouden ze vanzelf weer over gaan32. Deze doelgroep blijft onder de radar van de

hulpverlening omdat ze hun problemen verbergen. Hierdoor lukt het de ambulante en

vrijwillige hulpverlening onvoldoende om tijdig signalen op te vangen.

Empowerment

In de interventie Meiden EmpowerTeam gaan we uit van empowerment. Zoals professor

Tine van Regenmortel33 beschrijft, is de rode draad bij empowerment het

krachtenperspectief: een actief appel op krachten en potenties van de betrokkene en haar

omgeving, zonder evenwel kwetsbaarheden en problemen te negeren. Om een persoon toe

rusten om zich te empoweren, betekent dat je de ander concrete kennis en vaardigheden

biedt. Maar dit is niet voldoende: het gaat ook om een insiders-perspectief. Dit is het

perspectief van de doelgroep zelf. Insiders hebben kennis die voor outsiders ontoegankelijk

blijft: het gaat om een interne ‘peer to peer’-overdracht34. Voor dit project betekent dit dat

meiden uit de doelgroep elkaar versterken; ervaringskennis staat voorop. Het werkt als een

soort peer-education. Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dit een veelbelovende

methode en geschikt om moeilijk bereikbare doelgroepen te bereiken35.

Er wordt uitgegaan en voortgebouwd op het empoweren van de doelgroep. Empoweren

betekent niet alleen het bieden van insidersperspectief, maar ook dat de doelgroep zelf een

actieve rol heeft in het tot stand komen en uitrollen van het project Meiden EmpowerTeam.

De peer educators staan dicht bij de doelgroep en hebben een actieve rol. Participatie van

een kwetsbare doelgroep levert namelijk een belangrijke bijdrage aan de empowerment van

dezelfde doelgroep. Omgekeerd draagt empowerment bij aan maatschappelijke

participatie36. Daarnaast is bekend dat in een project over thema’s die een relatie hebben tot

seksualiteit, de participatie van jongeren een belangrijke een succesfactor voor het slagen

van het project.37

Peer-to-peer

Vanaf de puberteit beginnen jongeren zich los te trekken van ouders en volwassenen.

Vriendenkringen worden steeds belangrijker en hebben meer invloed op de jongere. Deze

gelijke anderen worden peers genoemd. Zij beïnvloeden elkaar in de mate van denken, doen

31 Murad, S. D., Joung, I. M. A., Lenthe, F. J. van, Bengi -Arslan, L., & Crijnen, A. A. M. 2003. Predictors of

selfreported problem behaviors in Turkish immigrants and Dutch adolescents in the Netherlands. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 32 Cauce, A.M., Domenech-Rodriquez, M., Paradise, M., Cpcjram, B.N., Sjea, J.M., Srebnik, D., & Baydar, N., 2002. Cultural and Contextual Influences in Mental Health Help SeekingL A Focus on Ethnic Minority Youth.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 33 . Regenmortel, T. van (2009). Empowerment als uitdagend kader voor sociale inclusie. Journal of social

intervention, 18 (4), 22-42. 34 Regenmortel T. van (2008). Zw anger van empowerment. Een uitdagend kader voor sociale inclusie en moderne zorg.

Eindhoven: Fontys Hogeschool Sociale Studies. 35 De Wolf et al. 2000, Hamming et al. 2005 36 Jacobs, G. (2005) Participatie en empowerment in de gezondheids bevordering: professionals in de knel tussen

denken en praktijk? in TSS, Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, 2005 nr. 4 37 Meulmeester et al. 2008

28

en laten. Een peer wordt gezien als een brouwbare bron van normen, houding,

gedragsregels en gewoontes. De jongere kopieert dit gedrag daarom van de peer38.

In situaties waar bijvoorbeeld de cultuur van de professional verschilt van de doelgroep, kan

het in sommige gevallen lastig zijn om een boodschap adequaat over te brengen. Wanneer

peer educators worden getraind, dan zullen zij beter in staat zijn om die boodschap over te

brengen. De groepsidentiteit (bijv. geloof, afkomst, sekse of leeftijd) blijft hierdoor behouden.

Er wordt een op geloofwaardige manier kennis en vaardigheden verspreid onder een groep.

De peer educator is bovendien op de hoogte van de reeds geldende normen en gewoontes

binnen de subgroep en kan hierop anticiperen. Daarbij kan de boodschap in een nieuw jasje

gestoken worden zodat deze acceptabel in de subgroep kan aankomen39.

38 McDonald, J., Roche, A. M., Durbridge, M., & Skinner, N. (2003). Peer education: From evidence to practice. 39 Bleeker, A. M. & Jamin, J. (2003). Peer education at dance events. Amsterdam: Jellinek

Preventie/Unity.

29

8. Praktijkervaringen pilot Meiden EmpowerTeam

Movisie coördineerde en organiseerde in 2015 het pilotproject Meiden EmpowerTeam. Een

greep uit de ervaringen van peer educators, meisjes die voorgelicht werden en begeleidende

Wijze Vrouwen.

8.1 Ervaringen van peer educators

Negen peer educators hebben een enquête ingevuld ter evaluatie van het Meiden

EmpowerTeam. Uit de enquête blijkt dat acht van de negen peer educators hun creativiteit

en talenten kwijt konden in het project. Een peer educator vertelt: ‘Vele ideeën die ik had, zijn

ook daadwerkelijk in de praktijk gebracht.’ Eveneens acht meiden zeggen genoeg vrijheid in

het zelf vormgeven van de voorlichting te hebben gekregen. Eén peer educator vindt zelfs

dat ze af en toe teveel vrijheid kreeg. Acht peer educators hebben het gevoel dat ze ergens

aan hebben kunnen bijdragen. ‘Absoluut, de positiviteit van de meiden was altijd ontzettend

leuk. Ik deed het met plezier’, aldus een van de meiden.

Peer educator Sarah vertelt over de speelse opdracht waarmee zij de voorlichting begon:

‘We deden een doorfluisterspel waarbij de meisjes één voor één de roddel door fluisterden

naar elkaar. Het ging over een meisje die had gezien dat een ander meisje waarschijnlijk wat

had gestolen. Om het verwarrend te maken, noemden we in de roddel de naam van het

meisje, de naam van degene van wie zij het had gehoord, de naam van wie het had gezien

en de namen van de meiden waarmee zij in de winkel was. De naam van de ‘ooggetuige’

was Fatima, maar werd tijdens het doorvertellen veranderd in Farrida. Uiteindelijk bleef er

maar éé zin overeind. De meiden schrokken ervan dat een roddel zo vervormd en veranderd

was aan ‘het eind’. Ik vertelde dat het ook zo gaat met een echte roddel.’

Uit het volgende voorbeeld blijkt dat roddelen en pesten bespreekbaar werd tijdens een

voorlichting en de aanwezige meisjes zich bewust werden van de negatieve invloed van

buitensluiten: ‘Een meisje vertelde in de voorlichting dat ze al 3 jaar gepest wordt. We

hadden het niet eens over pesten, maar over veilig voelen in de klas. Veel meisjes zeiden

dat er een veilige sfeer was maar één meisje begon te huilen en vertelde dat het helemaal

niet veilig was omdat ze al drie jaar gepest wordt. De andere meisjes waren zich hier niet

bewust van. Ik vroeg aan het meisje: waarom heb je het nooit thuis gezegd of tegen een

mentor? Ze zei dat ze dacht dat haar mentor er toch niets aan kon doen. En dat ze niet wist

wie de vertrouwenspersoon was. Haar ouders wilde ze er niet mee belasten. De klasgenoten

zeiden niet te weten dat zij zich eerder zo alleen voelde. Tijdens de terugkomdag bleek er

echt een verandering te hebben plaatsgevonden binnen die groep. Het meisje vertelde dat

ze nu wel aansluiting had gevonden.’

De peer educators hadden het gevoel dat ze echt iets konden bijdragen aan de voorlichting:

‘Aan het einde van de voorlichting vroeg ik aan de meiden wat ze hebben geleerd, het was

mooi om te horen dat ze door deze voorlichting anders aankijken tegen roddelen.’ Een

tweede peer educators voegde hieraan toe: ‘Dat je bij sommige doordringt en dat sommige

meisjes aangaven dat ze het de volgende keer anders zouden doen en dat ze ook zelf met

verhalen aankwamen en elkaar hierin adviseerden.’

30

8.2 Ervaringen van de meisjes

De voorlichtingen werden positief beoordeeld door de 70 meisjes die naderhand de enquête

invulden. Driekwart van de meisjes vond de voorlichtingen leuk. De opdrachten waren

leerzaam (56%) en duidelijk (27%). Zo’n 80% dacht dat de situaties die in de voorlichtingen

zijn besproken, ook in het echt gebeuren. Dit geeft aan dat de peer educators kennis op een

levendige manier overbrengen door sprekende voorbeelden te gebruiken. 17% van de

meisjes die de enquête invulden, vonden de voorlichtingen saai. De peer educators werden

betrouwbaar bevonden (44%) en ongeveer even oud als de meisjes zelf (41%). Het

gemiddelde rapportcijfer van de voorlichtingen is een 7,5.

Meisjes vonden het goed (13x), leuk (10x), leerzaam (8x), normaal (6x), grappig (3x),

vertrouwd (2x), moeilijk (2x) en niet leuk (5x) om over roddelen te praten. Ze lichtten het toe:

goed, want hier op school wordt er veel geroddeld

leuk, want kinderen gingen ook praten wat ze zelf hadden meegemaakt

leerzaam, ik leerde meer wat de gevolgen zouden zijn van roddelen

niet leuk, want praat er niet echt over

wel oke maar ook beetje moeilijk

Bijna 80% van de meisjes gaf aan dat ze nu veel beter weten welke gevolgen roddelen

kunnen hebben. Zij lichtten toe:

dat het mensen pijn doet

ik wist het niet dat het heel erg zal aflopen

ik heb geleerd dat roddelen veel problemen kan veroorzaken

want je verpest het leven van een andere

want roddelen kan heel erg uit de hand lopen

Deelnemers die de enquête invulden, zijn het niet unaniem eens dat de voorlichtingen hen

aan het denken hebben gezet over roddelen. De helft denkt van wel, de andere helft denkt

van niet. De meisjes die vinden dat ze aan het denken zijn gezet, zeiden bijvoorbeeld:

dat het echt niet leuk is als mensen over je roddelen

dat roddel niet goed is en dat het mensen kan kwetsen

want als je roddelt kan het uit de hand lopen

want iedereen roddelt wel en het doet pijn

Degenen die niet aan het denken zijn gezet, zeggen dat ze nooit roddelen, dat mensen altijd

zullen blijven roddelen of dat ze altijd al wisten dat roddelen slecht was. Het is logisch dat

veel meisjes het lastig vinden om toe te geven dat zij weleens roddelen, want het is natuurlijk

geen leuke eigenschap. Antwoorden die voorkwamen:

ik roddel nog steeds

ik vond het altijd al slecht

ik weet alles al

ik roddel niet want ik zou het ook niet leuk vinden als iemand dat over mij doet

we roddelen niet in de klas

31

Tenslotte zeggen 90% van de meisjes dat ze voor zichzelf op kunnen komen als er over hen

geroddeld wordt. 69% van de meisjes voor een ander durft op te komen als er over haar

geroddeld wordt. 1 op de 4 meisjes weet echter niet zo goed of ze voor een ander durft op te

komen.

8.3 Ervaringen van de Wijze Vrouwen

Siham El Moussaoui was vanaf het begin betrokken bij het Meiden EmpowerTeam. Ze

vertelt over de oprichting van de Wijze Vrouwenraad: ‘We hebben gebrainstormd wie goede

coaches konden zijn voor onze peer educators. Het leek ons fijn om echte sterke

powervrouwen te krijgen waar de meiden wat aan kunnen hebben voor hun carrière. Een

van de peer educators volgt een communicatieopleiding en ik heb haar aan een Wijze Vrouw

gekoppeld die een communicatiebureau heeft. Dat is interessant voor haar eigen

ontwikkeling. Een mooi neveneffect van het Meiden EmpowerTeam is dat 2 peer educators

een stageplek gevonden hebben via hun begeleider. Ook gaan 2 meiden na hun mbo-

opleiding doorstuderen vanwege hun positieve ervaringen bij het Meiden EmpowerTeam.

Deze peer educators hebben aantoonbaar baat bij het netwerk van de Wijze Vrouwen en

hun nieuwe ervaringen.’

Het oorspronkelijke idee was dat de meiden van het Meiden EmpowerTeam zouden worden

gecoacht in de periode dat zij hun voorlichtingsactiviteiten uitvoeren. In de praktijk bleken

echter maar weinig meiden behoefte te hebben aan contact met de aan hen toegewezen

Wijze Vrouw. De Wijze Vrouwen geven in de enquête aan dat er geen beroep op hen werd

gedaan: ‘Ze hadden niet veel coaching nodig ondanks dat ik meerdere keren mijn hulp heb

aangeboden. Dit hoeft niet negatief te zijn. Het kan ook positief zijn. Dat ze het zo goed

deden dat ze niet veel coaching nodig hadden of genoeg coaching kregen vanuit de

begeleiding van Movisie.’

Het was duidelijk wat er van de Wijze Vrouwen verwacht werd, alleen dachten veel Wijze

Vrouwen van tevoren dat ze meer konden betekenen: ‘Mijn verwachting was dat de

contacten intensiever zouden zijn.’

Het gemiddelde cijfer dat de Wijze Vrouwen aan het project geven, is een 7,8. ‘Inhoudelijk is

het een ijzersterk project.’ Wijze Vrouwen geven de tip om meer onderlinge communicatie te

stimuleren tussen Wijze Vrouwen en meiden. Bijvoorbeeld door een speeddate te

organiseren.

8.4 Ervaringen van de opdrachtgevers

Met opdrachtgevers worden hier middelbare schooldocenten, professionals bij zorg- en

welzijnsorganisaties en medewerkers van zelforganisaties bedoeld. Veel van hen waren

tevreden over de voorlichtingen. Op één na vonden alle opdrachtgevers dat het beschreven

doel aansloot op de voorlichtingen die in de praktijk. Een greep uit de reacties:

‘De meiden zijn zich bewuster geworden van de effecten die roddelen met zich mee

brengt.’

‘Ik vond de voorlichting nuttig, maar de meiden passen het niet toe in praktijk. De

voorlichting zou vaker herhaald moeten worden.’

‘De voorlichters waren erg duidelijk en sloten aan bij de doelgroep.’

32

‘Van jongeren voor jongeren, werkt erg goed. Ze zitten op één golflengte en begrijpen

elkaar.’

‘Er hing tijdens de voorlichting een fijne sfeer en de informatie sloot aan op het niveau

van de meiden.’

‘Ik zou de voorlichting aanvragen als het weer wordt aangeboden. Het onderwerp is

erg belangrijk om te bespreken en kan nog verder uitgediept worden.’

‘Siham [de coördinator] is altijd erg duidelijk en open in het geven van informatie. Erg

fijn zo’n contactpersoon.’

8.5 Succesfactoren pilot

Succesfactoren bij de doelgroep (meiden in de leeftijd van 12 en 18 jaar):

Anonimiteit. Wat binnen de voorlichting besproken wordt, blijft ook binnen die muren.

Er kan in alle openheid gesproken worden.

Geen verlengde schooldag. De voorlichting moet niet achter een heel lesrooster

geplakt worden want het is een intensief programma. Ook ervaren meisjes het dan

meer als ‘straf’. Om dit te voorkomen, dient de voorlichting binnen het normale

(les)programma te worden gepland.

Sisterhood. Het steeds terugkomende thema in de voorlichting is sisterhood, waar

veel aandacht aan is besteed gedurende het project. En dat heeft zijn vruchten

afgeworpen. Tijdens training van peer educators stond sisterhood centraal, en zij

dragen dit tijdens de voorlichtingen over. Meisjes zouden elkaar moeten supporten,

zodat vriendinnen op je kunnen bouwen.

Interactieve lesmethode. De voorlichting bestaat niet uit een monoloog maar uit

vragen die de meisjes aan het denken zetten.

Succesfactoren bij de peer educators:

Train-de-trainer concept. Siham: ‘Meisjes vonden het leuk dat de peer educator

dezelfde achtergrond en leeftijd had. Dat heeft zeker bijgedragen aan het effect van

dit project.’ Een jongerenwerker: ‘De voorlichtingen sluiten goed aan bij de leefwereld

van de doelgroep omdat de meiden die de voorlichting geven zelf uit hetzelfde circuit

komen als de meiden.’

Interactieve lesmethode.

Eigenaarschap. De peer educators mogen de precieze invulling van de voorlichting

zelf bepalen. Op deze manier zijn zij zelf eigenaar van de voorlichting en voelen zij

zich verantwoordelijk.

Succesfactoren bij externe partijen:

Relevantie problematiek. Problemen gerelateerd aan roddelen zijn erg herkenbaar

voor externe partijen.

33

Literatuur

Bakker, H. & Felten, H. (2011) Factsheet eergerelateerd geweld. Movisie.

Bakker, H. (2009). Handreiking Aanpak eergerelateerd geweld in het onderwijs. Voor

leerlingbegeleiders en andere vertrouwenspersonen. Utrecht: Movisie.

Hilde Bakker (2005) Eergerelateerd geweld in Nederland. TransAct

Beunderman R., Savenije A., Rijke F. de, et al. (2007). Interculturalisatie in de Jeugd-GGZ.

Wat speelt er? Assen: Koninklijke Van Gorcum.

Bellaart, H.B. en Azrar, F. (2003). Jeugdzorg zonder drempels. Eindverslag van een project

over de toegankelijkheid van de jeugdzorg voor allochtone cliënten. Utrecht: Forum.

Beersma, B., & Van Kleef, G. A. (2012). Why people gossip: An empirical analysis of social

motives, antecedents, and consequences. Journal of Applied Social Psychology, 42(11),

2640-2670.

Blankers, M., (2005). Evidence Based Peer Education. over hoe sociaal-psychologische

theorieën ‘best practice’ voorlichtingsmethodieken ondersteunen in hun bijdrage aan de

preventieve gezondheidszorg voor subculturen. Masterscriptie universiteit Amsterdam.

Bleeker, A. M. & Jamin, J. (2003). Peer education at dance events. Amsterdam: Jellinek

Preventie/Unity.

Bosma, H.A. & Kunnen, E.S. (2001). Determinants and mechanisms in ego identity

development: A review and synthesis. Developmental Review 21, 39-66.

Brenninkmeijer, N. V., Geerse, M. T., Roggeband, C. M., & Ghorashi, H. (2009).

Eergerelateerd geweld in Nederland: Onderzoek naar de beleving en aanpak van

eergerelateerd geweld. Sdu Uitgevers.

Campbell, D. T. (1975). On the conflict between biological and social evolution and between

psychology and the moral tradition. American Psychologist, 30, l103–1126.

Cauce, A.M., Domenech-Rodriquez, M., Paradise, M., Cpcjram, B.N., Sjea, J.M., Srebnik, D.,

& Baydar, N., 2002. Cultural and Contextual Influences in Mental Health Help Seeking. A

Focus on Ethnic Minority Youth. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70(1):44-55.

Cialdini, R. B., & Goldstein, N. J. (2004). Social influence: Compliance and conformity.

Annual Review of Psychology, 55, 591–621.

Cornelissens, A., Kuppens, J. en Ferwerda, H. (2009). Huwelijksdwang. Een verbintenis voor

het leven? Een verkenning van de aard en aanpak van gedwongen huwelijken in Nederland.

Den Haag: WODC.

Cornelis, J. (2007). Zorgen over allochtone jongens en meisjes in Zwolle. Een onderzoek

naar de situatie rondom de jeugdhulpverlening aan allochtone jongeren. Almelo: Steunpunt

Minderheden Overijssel.

Dunbar, R. I. M. (2004). Gossip in an evolutionary perspective. Review of General

Psychology, 8, 100–110.

Erikson, E.H. (1968). Identity. Youth and crisis. New York: Norton.

Ermers, R. (2007), Eer en eerwraak, definitie en analyse. Amsterdam: Bulaaq.

34

Jacobs, G. (2005) Participatie en empowerment in de gezondheidsbevordering:

professionals in de knel tussen denken en praktijk? in TSS, Tijdschrift voor Sociale

Vraagstukken, nr. 4.

Ketner, S. (2009) ‘Ik denk niet in culturen… ik denk eigenlijk meer in mijn geloof’. Waarom

jongeren van Marokkaanse afkomst in Nederland de moslimsidentiteit zo sterk benadrukken.

Migrantenstudies, 2009:1.

Ketner, S.L, Buitelaar, M.W. & Bosma, H.A. (2004). Identity strategies among adolescent

girls of Moroccan descent in the Netherlands. Identity: An International Journal of Theory and

Research 4(2), 145-169.

Krikke, H. (2003). Als niemand luistert. Verhalen van allochtone meisjes op een zwarte

school. Amsterdam: Van Gennep.

McDonald, J., Roche, A. M., Durbridge, M., & Skinner, N. (2003). Peer education: From

evidence to practice. National Centre for Education and Training on Addiction.

Meulmeester, J. & Beukering, R. (2008) Kijken, luisteren en dan spreken. Huisarts en

Wetenschap, 51:13

Murad, S. D., Joung, I. M. A., Lenthe, F. J. van, Bengi-Arslan, L., & Crijnen, A. A. M. 2003.

Predictors of selfreported problem behaviors in Turkish immigrants and Dutch adolescents in

the Netherlands. Journal of Child Psychology and Psychiatry.

Pels, T., & Gruijter, M. de (red.) (2005). Vluchtelingengezinnen en Integratie. Opvoeding en

ondersteuning in Iraanse, Irakese, Somalische en Afghaanse gezinnen in Nederland. Assen:

Van Gorcum.

Regenmortel, T. van (2009). Empowerment als uitdagend kader voor sociale inclusie.

Journal of social intervention, 18 (4), 22-42.

Regenmortel T. van (2008). Zwanger van empowerment. Een uitdagend kader voor sociale

inclusie en moderne zorg. Eindhoven: Fontys Hogeschool Sociale Studies.

Rouwvoet & Vogelaar, 2008; Bouwstenen voor gemeentelijk beleid. Vroegsignalering en hulp

bij internaliserend probleemgedrag van adolescenten uit migrantengezinnen.

Salverda, B. (2010). Wel en wee. Turks-Nederlandse meisjes aan het woord over hun leven.

Den Haag: GGD Den Haag.

Salverda, B. (2005). Laat me los, hou me vast. Verslag van een kwalitatief onderzoek naar

het psychisch welbevinden van dertig Haagse meisjes van Hindoestaanse afkomst. Den

Haag: GGD Den Haag.

Tajfel, H. (1978). Differentiation between social groups, Londen: Academic Press.

Verstraten, K. en Halen, C. van (2006). Bruggen slaan. Een Gelderse studie naar de

aansluiting tussen de vrijwillige jeugdzorg en allochtonen. Nijmegen: Radboud Universiteit

Nijmegen.

Yerden, I. (2010). Schaamte en strategisch handelen. Opvoeding in Marokkaanse en Turkse

gezinnen.