BIDAN DI W Y U

Life of Animls

S W E R INSTITLE OF LINGUISTICS

Sincere thanks go to t h e Division of Ifugm through t h e Ass't Schmls Division Superintendent, Dolores D. Cdamn, for granting authority t o t h e District Supemisor of Hungdun, Jemnimo Codarmn, t o organize and =age a Reading Materials Seminar-Workshop. Also thanks go to Kiangan District through the D i s t r i c t Supervisor, Martin -on, for allwing a classroan in t he Kiangan Central S h l for use by t h e workshopprs and the Resoure personnel.

The printing of this book is made p s s i b l e through a grant by t h e Canadian Internatimal kve1oy;anent Agency. We are e x t m l y grateful for t h i s help.

Published in cooperation w i t h

Bureau of Elementmy Education and

Ins t i tu t e of National Lan- of the

Min ist of Education, C W t u r e and Sports Manila, Philippines

A Storybook in Kiangan Ifugao (Tuwali Dialect)

7s. 2-5-1.4C 54-2OP- 8660348

ISBN 97l-1%00=5

Printed in the milippines

PREFACE

This bmk is a result of a series of two workshops sponsored by Rungduan D i s t r i c t , D iv i s ion of I fugao, Region 02, MEC; .

The f i r s t workshop prepared t r ia l materials and pmduced them on a silkscm. participants in that workshop rvem :

Belina C. Aguana Ekgina B. Aroosa Laticia 3. Binwag Angelita L. Banayao Jclse T. B m l d a n g Flora N, Camhol Paul Camhol Josephine C. Gattiling

Jem- P. C M a m n Manuel Dulawan S b n G. Dulinayan b l i t a G. Buyguyan Francesca B. Habbiling Imld- B. Inabiohan Agapita N. Tindaan Luis 3. Tindam

Resource staff were : Kathleen E ~ s c h e r , SIL; burdes Dulawan; E. Lou and Richard M. Hohulin, SIL; Mimda and Rick Krenzer , Peace Corps.

In the second workshop, supportille mterials were p ~ p a r e d and scme editing done. M E a participants in the secmd workshop wm: Flora N. -01, Paul Carhol, J e m n h P. and m c e s c a B. Habbiling. Resource staff WE : Doris Porter, SIL and Juana Banawe, TAP.

The aim of this W k is t o help native speakers of Twali, Ifugao to k m better readers and speakers of Pilipino and a g l i s h by wing their mother tongue as the brim.

Akup

Kup! Kup! Kup! Kup! Ngane pe nan hamuti

an ib-ibbaaq nay ngadana? Dngal d i matanan

nakappaldang h i angana. Kay bo waday d i g g a l

na. Nungkayngut bo nan hobat na. Adi

rnuntayyapan nah mapat-al. Mihmihdi nah

munhihilong ya nah k a k a i w an dako l di hapang

nan mahaybong d i t u b u n a . ~ d i tumakut te h i n

inang-ang daka. A d i madlun mu makihintokkolan

ot y a abu, Nahdom ke ya ahi naukat ta

tumanayyapan. Takon d i gawan d i hilong ya

paka-ang-angona ya pakadpaponay gando ya ulag

an h i d i y e y kanokanona.

Itudok nan "answern tudan "question" nah papel yu. Hamakon nan "answer" nab "is tolya" ' .

1. Nganen hamut i nan ib- ibbaag nay ngadana? 2. Kan-onay kaukatanat a h i tumanayyapan? 3 . Ngane kanon d i akup? 4. Daanay kikihdiyana?

. KUWAGO

Kup! Kup! Kup! Kup! Ano kaya iyong ibon

na nagsasabi ng kanyang pangalan? Malalaki ang kanyang matang magkatabi sa kanyang

m u k h a . Parang may aalamin siya. Baluktot ang

kanyang tuka. H i n d i siya lumilipad sa araw.

Namamalagi siya sa madidilim na lugar o kaya

ay sa punong kahoy na may rnadahong sanga.

H i n d i matatakot ang kuwago pag nakita ka. Sa

halip ay tititig sa iyo ng hind man lang

'kukurap. Matahimik na lumilipad ito sa gabi.

Kahit napakadilim nakakakita itong mabuti at

nakahuhuli ng daga at ahas para kainin.

I s u l a t ang sagot sa tanong sa inyong papel, Tinqnan ang sagot sa istorya.

1. Anong ibon ang paulit-ulit na sinasabi anq kanyang pangalan?

?. Kailan lumilipad ang kuwago? 3 . A n o ang kinakain nq kuwago? 4 . Saan nakatira ang kuwago?

OWL

Rupl Rup! Rupl Kupl What is t h e b i r d

that keeps saying i ts name? Its eyes that are

close together; on its face are b i g . I t s as i f

he is' wearing eyeglasses. It has a hooked - b i l l . It does not fly out dur ing the day. It

s t a y s in dark places or in trees with leafy branches. The owl i s not frightened i f it

sees you. It will stare a t you w i t h o u t even a

wink- It f l i e s around quietly at night. Even

if it is very dark it sees c l ea f ly and catches r a t s and snakes .to eat.

Write t h e answer to t h e questions on your paper. Look for the answers in the story.

1. What b i r d keeps saying its name? 2 - When does the owl f l y ? 3 . What does the owl eat? 4 . Where does the o w l live?

Hi Banniya Kompakkompa

Kay ulog hi Banniya U t i p am-in di bolat

na, Andukke boy l w i t na. Mu bokon ulug te

waday opat an hukina . Nal-ot ya rnatadom di

kukuna. Naagangan ke ya intidle na nan

andukkeleng an dilana* Mamunikot nan dilana

te d i k e on kaamungan d i d a k o l an g u t u s , imuk,,

toma ya l a l og . D i k e t dakol di kimmadap ya

inumpah di on i n u l - u l l e nan ginuyud ta

ukmunona d i d a n am-in. Munlottopan bo nah .puhung ya nah pukungan ta e manolog- Nakabhug

4e ya e nuntalu nah liyang ta makahhuyop.

P i l i y o n nan n i p t o k an k a l i d i h puuna t a intudok nah "blankn.

I . Kay --- nan banniya. 2 . ' nan d i l a n a ,

-- ' di dilana. 4 , Nakabhug ke ya e nuntalu nah -

+- - mamunikot, gutul, i m u k , toma, lalog, ulog,

--

.ANG BAYAWAK

Ang bayawak ay parang ahas . Ang kanyang

balat ay makal i sk i s . Mahaba ang kanyang

b u n t o t . Pero h i n d i i t o ahas dahil ito ay

mayroong apat na paa. May mati tigas a t

matatalim na kuko ita. Pag nagugutom siya,

inilalabas niya ang kanyang d i l a dahil

ginagarnit n i y a ito sa panghuhuli ng mga

insekto gaya ng langgam, langaw, a t lamok.

Fag ang insekto ay napagapang o kaya ay

dumapo sa kanyang malagkit na d i l a ,

dahandahang ipinapasok ng bayawak ang kanyang

d i l a para l u n u k i n ang mga ito. Ang bayawak ay

nakalalangoy d i n at nakahuhuli ng i s d a sa

ilog o sa palayan. Pag nabusog na ito,

nagtatago sa b i t a k o kaya ay sa kuweba at

matutulog.

Piliin ang tamang salita sa loob ng kahon sa ilalim para ipuno-sa nawawalang s a l i t a ng mga pangungusap.

1. Parang ang bayawak. 2 . ang dila nito. 3 . ~adidikit-ang mga r I

a t sa kanyang dila. 4 . Pag busog na ay nag ta t ago i t o sa

malagkit, langgam; kulisap, langaw, lamok, lungga, ahas

THE LIZARD

The lizard is l i k e a snake. I t s s k i n is s c a l y , I t s tail is long. But it is n o t a snake be-cause it has four legs . It has s t r o n g , sharp claws. When it gets hungry, it

s t i c k s o u t its long tongue. Its tongue is

sticky because it uses its tongue to catch

insects like a n t s , f l i e s , and mosquitos. When

insects crawl or land on its sticky tongue,

t h e lizard slowly p u l l s i ts tongue back to

swallow them a l l . The lizard can also s w i m and catch fish in the river or ricefields.

When he is full, he h i d e s in big cracks or

caves and goes to sleep.

Choose words from the box below to f i l l . in t h e missing words in the sentences.

1. The l i z a r d is l i k e a -- 2. It has a --- ' t o n g u e . 3 . The l i z a r d uses its t o n g u e to catch

i n s e c t s like r - i and ---

4 . When full, it h i d e s i t se l f in

mosquitos, s t i c k y , a n t s , snake, cracks, f l i e s I _ - 1 .

Gando

Hay gando ya kabuhul di tagu. A d i maphod

an e mihaad d i gando hi nunhituwan, te

pumappa-ih ngunut di tagu umat h i b u l w a t i . Kanona boy page takon d i pala y a dingd ing d i

b a l e ya pa-iyona. Kanonay impan di rnanuk ya

gawgawa. Mabalinan aton datuwe te matadom d i

bob-ana, Hahuli tan di hungahung na, Hituwey

punkalat na t e n rnangapyah dalanonan umeh

pinhod nan pangayan. Damanan kayatonay k a i w

ya tukud d i b a l e ya alang te matadom d i

kukuna. Mahapul an dog-alon ta makaan n a h

bale ya nah alang te .man-ubtut nan

kiha-adana. Maphod an waday puha ya pumpateh

gando te maid ibaddang nah tagu.

I tudok nan "answerm t u d a n "question" nah papel yu. Bamakon nan "answern-nah "istolyaw.

1 Nqanat adi pinhod d i taguy gando? 2. Nganen iittay an i m p a di kanon nan gando? 3 . Nganen animal di mamate ya mangan h i gando?

1ANG DAGA

Ang daga ay kaaway ng tao. H i n d i mabutf

na may daga sa loob ng bahay dahil surnisira i t o ng kagamitan gaya ng damit. Kumakain ito

ng palay at sumisira d i n ng i s t a n t e at d i n g d i n g ng bahay. Kumakain ito ng sisiw at

i t i k . Nagagawa niya ang mga ito dahil may

matalas siyang n g i p i n . May matulis itong

nguso. Ginagarnit n iya ang kanyang matalas na

n g i p i n sa pagngatngat at paggawa ng butas para gawin n'iyang daanan sa pagpunta sa rnga

lugar na gusto niyang puntahan. Ang daga ay

madaling makaakyat ng puno at poste ng bahay

at kamalig dahil matatalim ang kanyang rnga kuko. Kailangan itaboy ang mga daga palabas

ng bahay a t kamalig dahil nakapagpapabaho

i to. Makabubuti kung mayroong pusa o kaya ay

pampatay sa mga ito dahil wala itong

maitutulong sa tao.

L s u l a t ang tamang sagot sa tanong sa inyong . p a p e l . T i n g n a n ang sagot sa istorya.

1. Bakit ayaw nq tao ang daga? 2. Anong maliliit na hayop ang kinakain ng

. daga? 3 . Anong hayop ang pumapatay at nangangain ng

daga?

RATS

Rats are enemies of people. It is not

good to have r a t s in the house because they

destroy people's property like clothes. It eats unpounded r i c e (palay) and even destroys

s h e l v e s and w a l l s of h o u s e s , I t e a t s c h i c k s

and ducklings. It can do a l l these t h i n g s

because it has very sha rp t e e t h . It has a

p o i n t e d snout. It uses its sharp teeth to

gnaw and make h o l e s for i t s pathways to go

where it likes. Rats can easily climb trees

and posts of houses and granaries because it

has sharp c laws. Rats-should be chased out of

houses and granaries because they make places

smelly. We s h o u l d have c a t s or something to

kill them (the rats). because they are of no

use to people,

Write t h e answer to t h e questions on your paper. L o o k ,for the answers in t h e s t o r y .

1. Why don' t people like rats? 2 . What baby animals does t h e rat eat? 3 , What animal k i l l s and eats the rat?

Nan Ahu

Nan ahu ya opat di hukina, duway ingana

ya duwa boy matana. Nan ahu ya nadutdutan.

Ohg-onqal nan ahu mu nan p u b . I t - i t a y mu nan

babuy. Hituwen ahu ya mun-iiyatu. N a a t u te

in tad le nay d i l a . Gunggunganay tatagun

munlau. Guwalyaanay bale nah h i l o n g . Hay ahu

ya adi daka kal - iwan takon d i nabayag an ugge

daka tintinnibo, Nan dotag na ya maphod an

ipulutan.

Hamakon n a n n-iptok an k a l i nah istolya gu mitudok n a h "blankw.

1 di hukin d i ahu. 2. Ong-ongal d i ahu mu hay 3 . I t - i t a y mu nan 4 . Guwalyaanay .' nah hilong,

Ang aso ay mayroon apat na paa, dalawang

tainga at dalawang mata. Mabalahibo ang aso.

Mas rnalaki ang aso kaysa sa pusa. Mas maliit

ito kaysa sa baboy. Ang asong ito ay

. nagpapahinga. Pagod siya kaya nakalawit ang

kanyang dila. T i n a t a h u l a n n iya ang mga taong

nagdaraan. Binabantayan niya ang arning bahay

kung gabi.. H i n d i -kaniya makal il imutan k a h i t

h i n d i ka niya makita ng matagal. Ang karne ng

aso ay masarap kainin.

Hanapin ang tamang salita sa istorya para ipuno sa blangko ng mga pangungusap.

1. . ang paa ng aso. , ,. Mas malakidang aso kaysa sa --- 3 . Mas maliit siya kaysa sa 4 . Binabantayan niya ang - kung

gabi.

THE DgG

The dog h a s four legs, t w o ears and t w o

e y e s , A dog has h a i r . A dog is bigger than a cat. It is smal ler than a pig . This dog is r e s t i n g . He is tired, t h a t is why he is

sticking h i s tongue out. He barks at people passing by. He guards our house at n i g h t , He

will not f o r g e t you even i f he does n o t see

you for a long t i m e . D o g meat is godd to ea t .

Find t h e words in t h e story to f i l l in the blanks in the sentences.

1. A dog has legs. 2. A dog is bigger than a 3. He is smaller than a 4 . He guards our at n i g h t .

Nan Bulanqon

Hay bulangon ya amayyun mihaad hi

muyung, Mungkayyatan h i hahapang di k a i w . Hay

ang-ang na ya kay tagu. N a m a m - a nan t a k l e n a .

Nabuukan am-in di ado1 na. Hay kanona ya

bungan di k a i w , Pinpinhod nan kanon di balat.

Mabalin an mihday bulangon. Mabalin bon a l a n

an pun-ay-ayyam. Waday ohan aton d i bulangon

an rnatataw-an. Pinpinhod nan mangaan h i kutu.

Papuutanay puk-il hi buuk. Wada key hinamaknan kutu weno ilit on ginut-um na. Mu

diket maid di hamakonah kutu ya tuppaanay

buuk, An pinhod nun kanon di dotag d i

bulangon? Addi -addik pel

Itudak nan "answer" tudan "quest ionn nah papel yu. Hamakon nan "answer" nah istolya.

1 Daanay kawa,d-an nan bulangon? 2. Nganney nakappinhod nan kanon? 3 Ngane pe kanuy atona hin maid e na hamakon h i kutu? 4 . An maphod nin an makan nan dotaq di bulangon?

Ang unggoy ay hayop na nakatira sa

gubat. Nangunguyapit ito sa mga sanga ng

punong kahoy. I t o ay mukhang tao l a l o na ang

kanyang mga kamay. Mabalahibo ang kanyang

katawan. Kumakain ito ng prutas. Sag ing ang

gusto niyang k a i n i n . Ang karne nq unggoy ay

rnakakain d i n . Puwede r i n alagaan ang unggoy.

Mayroon din ginagawa ang unggoy na

n-akatatawa. Gusto nitong manghuhuli ng kuto

sa buhok. Ang kanyang kamay ay rnabil is

maghawi ng buhok. Pag nakak i ta ito ng kuto

kinakamot niya i t o ng kanyang n g i p i n . Pag

wala itong makitang kuto dinuduraan n i y a ang

buhok . G u s t o mo bang kumain ng karne ng

unggoy. Ayaw ko.

fsulat ang tamang sagot sa tanong sa inyong papel. T i n g n a n ang sagot sa istorya.

1. S a a n nakatira ang unggoy? 2. Ano ang gustong gusto nitong ka in in? 3 . A n o ang ginagawa nito kapag walang

makitang kuto? 4 . Masarap bang k a i n i n ang karne ng unggoy?

THE MONKEY

The monkey is an animal that lives i n

the f o r e s t . It climbs on branches of t r e e s . It looks like a person, especially its hands.

It has a hairy body. It eats f r u i t . It l i k e s to e a t bananas. Monkey's meat can be ea ten .

It can also be a pet. T h e r e is something a

monkey does which is funny. It likes to pick

l i c e from its h a i r * H i s hands q u i c k l y p a r t the hair. If it finds lice it crunches it in

his t e e t h . If it finds no lice, it spits on

its hair. Do you like to eat monkeyts meat? I

don't like it,

Write t h e answer to the questions on your paper. Look far the answers i n the story.

I. Where does t h e monkey live? 2 . Hhat does t h e monkey l i k e to eat? 3 . What does t h e monkey do when he cannot

f i n d lice in h i s h a i r ? 4 . Is monkey meat good to eat?

Hanan Baka

Waday tiniboyu h i baka? Nan baka ya ugge

nun-iingoy t i b o da. Waday mangitit,

munbobola, maingit ya waday nungkakammoy

tibona. Nahakgudan mu antitikke ya iittay.

Oangal d i tibon d i udum ya iittay d i udum.

Ray nuwang. Hanan baka ya mabalin an

bumaddang ke ditaku hi ngunu an kay damdama

nuwang. Mabalin an itudduwan an mun-aladu ya

mungguyud h i k a i w ya hay kuliton. Nal-ot an

punngunuwon ya mabaybayag on ahi rnaagangan,

mauwo ya maatu mu hay nuwang, Hanan baka ya

maphod di dotag nan ihda mu hay babuy ya

nuwang. Nanginnginay gattanq d i dotag na mu

hay babuy ya nuwang. Nalaka boy baka an

dumakol h i n i h a l u n hanah duntug. Maphod an

pangal-an hi p i h u hin igattang t e

nakangnginay dotag na. Waday baka yu?

Itudok nan "answern tudan "question" nah papel yu. Hamakon nan nanswerm nah i s t o l y a .

1, Ngane day "color" d i baka? 2. Ngane day mabalin an ituddun aton nah

baka? 3 , Nganey kon dotag d i nanginngina, hay baka

weno hay babuy? 4 . Daana ot kumay kipastolan di baka?

ANG BAKA

Nakakita ka na ba ng baka? Ang mga baka

ay h i n d i magkakakulay. Ang iba ay itim, ang

iba ay mga puti. Ang iba ay pula at ang iba

ay may halo-halong kulay. Ang baka ay nay

sungay per0 ito ay maigsi a t rnaliit. Ang ibang baka ay malaki at ang iba ay rnal i i t

gaya ng kalabaw. Turnutulong din ang baka sa

ating mga trabaho gaya ng kalabaw. Matuturuan

natin itong mag-araro. Matuturuan d i n natin

i tong humila ng troso, k a r i t o n at paragos.

Anq baka ay mas malakas kaysa kalabaw. Mas matagal magutom, mauhaw at mapagod ang baka.

Ang karne ng baka ay mas masarap kainin kaysa

sa karne ng baboy at kalabaw. Mas mahal ang

karne nq baka kaysa karne ng baboy at

kalabaw. Madaling dumami ang baka kung

ipapastol ito sa rnga maburol na lugar.

Madaling pagkakitaan ito dahil mahal ang

karne nito. Mayroon ka bang baka?

fsulat ang sagot sa tanong sa inyong papel. Tingnan ang sagot sa i s t o r y a .

1. Ano ang kulay ng mga baka? 2. Anu-ano ang maaati natin iturong gawin ng

baka? 3 . Aling karne ang mas mahal, ang sa baka o

ang sa baboy? 4 . Saan mainam i p a s t o l ang baka?

THE COW

Have you seen a cow? Cows do not all

look t h e same. Some are black, some are

white. Some are red and some have mixed

colors. C o w s have horns but they are s h o r t

and small . Some cows are big and some are

small like carabao. Cows can he lp us in our

work, l i k e carabao. We can train them to

plow. We can train them to p u l l l o g s , carts

and sledges. C o w s are s tronger t h a n carabao.

Tt takes longer fox a cow to get hungry,

thirsty and t i r e d . The cow's meat is better

to ea t than pig's or carabao meat. The cow's meat is more expensive than pig's meat and

carabao meat. Cows will easily multiply if you pasture them in hilly places. They are a

good source of money if we s e l l them because its meat is expensive. Do you have a c o w ?

Write the answer to the questions on your paper. Look for the answers in the s t o r y ,

L What colors are cows? 2. What c a n we t r a i n the cow to do? 3 . Which meat cost more, a cowls or a pig's? 4 . What is a good place for c o w s to stay?

Hanan Buwot

I n i l a m di buwot? Hay bale na ya liyang.

Kay gandoy ang-ang na, mu ong-ongal d i buwot.

Mangan hi kutlong d i bilau ya udum an holok.

Damana an ihda. D a k o l day buwot nah muyung ya

hidih bilid. Mabalin an maalay buwot ten anupon. Id-uy di ahu ta pudugona ya a h i

inala, D i k e t hinungqop nah liyanq ya ubu-ubam

ta bumudu ya dimpap mu.

Itudok nan "answer" tudan "questionn nah papel yu. Hamakon nan 'answer" nah istolya.

1. Daanay kikihdiyan nan buwot? 2 . Nganey ang-ang d i buwot? 3 . Diket pinhod an dopapon nan buwot nganey

a t o n hin hinunqqop nah liyang?

Alam ma ba kung ano ang musang? Nakatira

ito sa kuweba. Ito,ay mukhang daga pero

malaki. Kumakain ito ng ta lbos ng damong runo,

at iba pang damo. Nakakain ito. Maraming

musang sa kagubatan at sa mga bundok.

Makakahuli k a ng musang kung mangangaso ka

n i t o . Hayaan mong a n g iyong aso ang hurnabol

sa musang a t huhulihin niya i t o para s a iyo.

Kung pumasak ang musang sa kuweba mag-gawa ka

ng siga sa bukana ng kuweba. An9 usok ang

magpapalabas sa musang para mahuli mo.

Isulat ang sagot sa mga tanong sa inyong papel. ~ i n g n a n ang sagot sa istorya.

1. Saan nakatira ang musang? 2 . Anong h i t s u r a ng musang? 3 . Kung gusto mong humuli ng musang, a n o ang

gagawin md kapag pumasok ito sa 'lungga?

Do you know what a wildcat is? Tt l i v e s

in a cave. It l o o k s like a c a t but it is

bigger. It ea ts the shoots of - runo grass and other g r a s s e s . It can be eaten. There are many wildcats i n t h e f o r e s t and in t h e

mountains . You can catch a wildcat if you

hunt for it. Have the hunting dog run after

the wildcat and catch'it for you. If t h e wildcat goes into a cave, build a f i r e at the

mouth of the cave. The smoke w i l l cause the

wildcat to come out so that you can catch i t .

Write the answer to the questions on your paper. Look for the answers in the story.

1. Where does the wi ldcat l i v e ? 2 . What does a wildcat look l i k e ? 3 . I€ you want to catch a wildcat, what do

you if it goes i n t o a cave?

Nan Puha

Dahdidan dakayuy waday puhada? An tipe

ekayu mumpuha? Ngane day dumakol t e n maid d i

puha? Hay puha ya ohan amayyun makahhapul

taku. Bituwen amayyu ya maphod an panganon.

A d i dakol d i kanona. M a k a u l l e h t uwen amayyu.

D a k o l d i ibaddang nan ditaku. Dopapona ya

patakutonay gando. Inifatakun hay gando ya

adi maphod. Diket waday puha taku ya adi

pa-iyon d i gandoy makan, bulwati ya udum an

n g u n u t . Hay puha y a a d i ya abu e mun-adug h i

nunhituwan. Mabalin bon i h d a . Mapolhat kanuy

dotag na, an kanan nadan nanamtan. Mumpuha

taku mo ya ipaptok taku.

I t u d o k d i "h iya" hin makulug nan imbagan nan "sentence", "bokonn , hin adi makulug.

1. Hay puha ya ohan amayyun makahhapul taku. 2. D a k o l d i kanona. 3 . Dopaponay gando. 4 . Ipaptok takuy moy puha taku.

ANG PUSA

Sino sa inyo ang may pusa? Bakit ka may

pusa? Ano ang d a d m i kung walang mga pusa?

Ang pusa ay mapapakinabangan hayop, Ang hayop

na i t o ay magandang alagaan. H i n d i ito

maraming kumain. Ang pusa ay mabait.

Nakatutulong it9 sa a t i n ng malaki. T t o ay

nanghuhuli at nangta takot ng mga daga. Alarn n a t i n na h i n d i mabuti na may daga. Kung may

pusa tayo, ang pagkain at mga gamit n a t i n ay

hindi makakain o masisira ng mga daga. H i n d i

lang tagabantay ng bahay ang pusa. Makakain

d i n ito. Sabi ng mga nakatikim na ang karne

nq pusa ay masarap. Kailangan magkacoon tayo

ng pusa at alagaan ito. Maging mabait ka sa

i y o n g pusa dahil i t o ay mabait na hayop.

I s u l a t ang salitang "tama" kung ang pangungusap ay tama. Isulat ang salitang "rnali" kung hindi tama.

1. Ang pusa ay mapakikinabangang hayop. 2 . Marami itong kinakain. 3 , Humuhuli ito ng daga. 4 . Kailangan alagaan natin ang a t i n g pusa.

THE CAT

Who of you have cats? Why do you have

cats? What w i l l multiply if t h e r e are no

cats? The cat is a u s e f u l animal. This animal

is---nice to t a k e care of. It does not eat

much. A ca t is very kind. It helps us a lot.

It catches and frightens rats. We know tha t r a t s are not good. If we have cats, £god and

belongings will pot be eaten or-destroyed by r a t s . C a t s not only guard our homes. They can

also be eaten . According to t h o s e who have tas ted t h e meat of cats, it is delicious. We

shou ld have cats and take care of them. Be

kind to your c a t because it is a gentle

animal.

Write "truen if the s e n t e n c e is true. Write "fals ,eM if t h e sentence is n o t t r u e .

1. The cat is a use fu l animal. 2. It e a t s much. 3 . It catches r a t s . 4 . We should take care ot our cats .

Hay Gulding

Hay gulding d i kay bakan d i nawotwot,

Rituwey donqodongalan taku hana ladyo. Ngana

nin? Takon d i nawotwot ya mabalin an

mumpaptok hi gulding te nalakay qatang na ya

ho lok ya abuy mahapul na. Pinpinhod pay d i

uungan ipaptok te taktakkayan da . Nalakan

dumakol di gulding te mumpidwan mun-impah hintoon hi duwa weno t u l u . ~ i k e t dakol di

guld ing ya waday pangal-an h i dotag ya

gat tak ,

Hamakon nan niptok an k a l i nah istolya gu mitudok nah blank.

1. Hay d i bakan di nawotwot, 2. Hay ya abuy mahapul d a . 3 . D i k e t dakol d i g u l d i n g ya waday pangal-an hi -- Ya - - - -

ANG KAMBING

Ang kambing ay parang baka ng rnahirap na

tao. to ang naririnig natin sa radyo. Bakit?

Dahil kahit ang mahirap ay may kambing d a h i l

ito ay mura at ang kailangan lang n i t o ay

darno. Gusto ng mga bata na mag-alaga ng

kambing dahil nasasakyan n i l a . Madaling dumami ang kambing dahil nanganganak ito ng

dalawang beses sa loob ng isang taon ng

dalawa o t a t l o . Kung maraming kambing

magkakaroon tayo ng karne at gatas.

Hanapin ang tamang salita sa i s t o r y a para ipuno sa mga blangko ng mqa pangungusap.

1. Ang ay baka ng mahirap. 2. Nangangailangan lamang i t0 ng -

upang mabuhay . 3 . Kapag dumami ang kambing ay masagana tayo

sa - at

THE GOAT

The goat is like the poor man's cow.

This is what we hear on t h e radio . Why? Even

t h e poor can have goats because they are

cheap and a l l t h e y need is grass . Children l i k e to take care of goats because t h e y can

ride on them. mats multiply easily because

t h e y g i v e birth twice a year to two or t h r e e

babies. If there are many goats , we can have

meat and m i l k .

F i n d t h e words in t h e s t o r y to fill in the blanks in the sentences.

1. The is t h e poor man's cow. 2. A l l they n e e r t a live is - 3 . Goats can g i v e us and

Nan Amunin

Nan amunin ya mihdih muyung. Hituwen

amayyu ya maka-hammuy dakol. Mangan hi dakol

an bungbunga-an. M u hay pakappinhod nan kanon

ya hay da rnun lumi in bungbunga-an. D i k e t e mangan, umukmun n i - a n hi mahampot an t u h u n d i

holok. Atonah t u w e t a d i mundap-un burnuduy ena

kinan. Dakol day naminhod an mangihdah

amunin. Anupon weno appadon dat a h i da alan.

Adida ke i h d a nan b o l a t na ya kapyaon dah

a k b u t , Adik pinhod an ihday amunin. An pinhod

mu u d o t ?

Hamakan nan niptok an k a l i n mangibbu nah "sentence". Itudok nah papel yu.

1 Nan amunin ya m i h d i h (wangwang, muyung, Payo) 2 . D i k e t e mangan, umukmun n i - an hi nahampot an (papel, holok, kaiw) . 3 , Mabalin an makapya nan bolat na h i Itaddung, bulwati, akbut) .

ANG "SKUNK"

Ang skunk sy nakatira sa gubat , Mabaho

ang hayop na ito. Kumakain ito ng maraming

ibat-ibang u r i ng pratas . Pero pinakapaborito niya ang matarnis na p r u t a s . Bago s i y a kakain,

kumakain muna s i y a ng magaspang na damo.

Ginagawa niya ito para h i n d i luaabas ng

sabay-sabay ang kanyang kinain. Mar ami ang

gustong kumain ng karne ng skunk. Namamaril

sila o kaya ay naglalagay ng bi tag para hulihin ang hayop na ito. Kung hindi nila

kakainin ang balat ginagawa n i l a itong pasikin. Ayaw ko ang karne ng skunk. Ikaw,

gusto mo?

Banapin ang tamang salita para mabuo ang pangungusap. I s u l a t sa inyonq papel.

1. Ang *skunk' ay nakatira sa (ilog, gubat, palayan) .

2. Bago ito kumain, kumakain muna ita ng magaspang na (papel, damo, kahoy) .

3 . Ang balat nito ay magagawang (sombrero, damit, pasikin).

THE SKUNK

The skunk lives i n t h e forest. This animal is smelly. It eats many kinds of f r u i t . But it l i k e s sweet f r u i t b e s t . Before it eats, it f i r s t eats coarse g r a s s . It does

this so t h a t what it eats w i l l not come out

at once. Many l ike to eat skunk meat. They

hunt or trap t h e animal to c a t c h it, When

they d o not eat t h e skin, they make it into a

backpack. I do n o t like to e a t skunk meat. Do

YOU?

F i n d t h e correct word to complete the sentence. Write it on your paper,

1. The s k u n k lives i n the ( r i v e r , f o r e s t , r icef i e l d ) .

2 . Before It eats, it f i r s t eats coarse (paper, g r a s s , wood) .

3. The skin can be made i n t o a ( h a t , shirt, backpack).

- Nan Labit

Wada on ohan amayyu. H i t u w e n amayyu ya

labit. Kay puhay ka-ongngal na. Hay bo d u t d u t

n a ya umat nah puha. Bilbilog ya dukdukey

ingana mu hay puha. Hay ke kanon di l a b i t ya

holok. Kanona boy tingting, kaddat, holok d i

Hapon ya hay udum bo. Tibon ta ugge napipitok

weno nalugit nan holok an ipakan, Nalugit ke nan ipakan ya humlun hi katayana. Adi kumalat

h i tagu nan labit. Maule, madangi ya malini

an amayyu. Gagalan dumakol te umimpah onom,

bokon ke ya walu. Maphod an i h d a . Kay manuk

di tamtam n a .

Itudok nan "answer" tudan question n a h papel Yu* Hamakon nan "answer" nah istolya.

1. Ngane nan amayyu nah istolya? 2 . Nganey ang-ang d i ingan nan labit? 3. Nganey tamtam d i labit?

ANG KUNEHO

May hayop na itinatangi at inaalagaan.

Anq itinatangi at inaalagaang hayop na ito ay

kuneho, I t o ay kasing l a k i ng pusa. A t ang

balahibo rin nito ay kagaya ng sa pusa. Mas

malapad at malaki ang ta inga ng kuneho kaysa pusa, Kumakain ng damo ang kuneho. Kurnakain

d i n ito ng ta lbos ng kamote, damong hapon a t

iba pa. Siguraduhin mong malinis ang damong

i b i n i b i g a y mo sa kuneho. Dahil ang madurning

damo ay maaaring kanyang ikamatay. ~ i n d i

nanqangagat ng tao ang kuneho. I t o ay maamo,

malambot at malinis na a l agaan . Madaling

dumami ang kuneho dahil kung manganak i t o ay

anim hanggang walo. Masarap ang karne n i t o . Ito ay lasang manok.

Isulat ang sagot sa mga tanong sa inyong papel.

1. Ano ang alagang hayop na nasa kuwento? 2 . Paano mo maisasalarawan ang tainga ng

kuneho? 3 . Ano ang lasa ng karne ng kuneho?

THE RABBIT

T h e r e is a pet animal. This p e t is t h e

r a b b i t . It is as big as a cat . A l s o , its fur

is like that of t h e c a t . Its ears are wider and longer than a c a t ' s . Rabbits eat g r a s s .

They also e a t camote tops, Japanese grass and other t h i n g s . See t h a t t h e grass you give a

rabbi t is not dirty. Dirty g r a s s can cause

its death. A rabbit does n o t b i t e people. ft

is a tame, so f t and c lean p e t . Rabbits - m u l t i p l y fast because it can have six Or eight babies at once. The meat is d e l i c i o u s .

Tt t as tes like chicken.

Write ,the answers to the questions on your paper.

I. What is the p e t animal in the story? 2 . H o w do you describe t h e rabbits ears? 3. what does t h e rabbit taste l i k e ?