BİRİNCİ ULUSLARARASI ANADOLU PARA TARİHİ VE

NUMİSMATİK KONGRESİ

25-28 ŞUBAT 2013, ANTALYA

BİLDİRİ ÖZETLERİ

FIRST INTERNATIONAL CONGRESS OF THE ANATOLIAN

MONETARY HISTORY AND NUMISMATICS

25-28 FEBRUARY 2013, ANTALYA

ABSTRACTS

Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik KongresiBildiri Özetleri

First International Congress of the Anatolian Monetary History and Numismatics Abstracts

Editörler / EditorsKayhan Dörtlük

Oğuz Tekin

© Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2013

Bu kitapta yayımlanan bildiri özetlerinin yayım hakkı saklıdır. AKMED ve yazarlarının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz, basılamaz, yayımlanamaz.

Özet metinleriyle ilgili her türlü sorumluluk yazarlarına aittir.

All rights reserved. No part of this book may be used or reproduced in any manner without written permission from the AKMED and the authors. All responsibility arising from the content of the abstracts

published here rest upon their authors.

Yazışma Adresi / Mailing AddressBarbaros Mah. Kocatepe Sok. No. 25Kaleiçi 07100 ANTALYA – TÜRKİYE

Tel: 0 (242) 243 42 74 • Fax: 0 (242) 243 80 13akmed@akmed.org.tr

www.akmed.org.tr

Tasarım ve Yapım / Design and Production İbrahim Keleş

Kapak Fotoğrafı / Cover PhotographBaldwin’s Auctions Ltd.

KURULLAR / BOARDS

Şeref Kurulu / Honorary BoardSuna Kıraçİnan Kıraç

Düzenleme Kurulu / Organizing BoardKayhan Dörtlük

Oğuz Tekin

Bilim Kurulu / Academic BoardMichel Amandry

Kevin ButcherEdhem Eldem

Christopher HowgegoLutz Ilisch

Andrew MeadowsJohannes Nollé

Oğuz TekinBernhard Weisser

Koordinasyon Kurulu / Coordination BoardRemziye Boyraz Seyhan

Süleyman BulutAliye Erol-Özdizbay

Tuba ErtekinMustafa İncebacak

Tarkan KahyaHüseyin Köker

Dinçer Savaş Lenger

İÇİNDEKİLER / CONTENTS(Alfabetik soyisim sırasına göre / Names in alphabetical order)

13 Z. Sencan Altınoluk Notes on the Coins of the Upper Cayster Valley [Yukarı Kaystros Vadisi Sikkeleri Üzerine Notlar]

14 Michel Amandry Trajan and Hadrian’s Silver Coinage in Cilicia [Traianus ve Hadrianus’un Kilikya’daki Gümüş Sikkeleri]

15 Melih Arslan Iuliopolis Nekropolü Kharon Sikkeleri [Charon Coins from the Necropolis at Juliopolis]

16 Richard Ashton The Early Bronze Coinage of Kyme in Aiolis [Aiolis’teki Kyme’nin Erken Dönem Bronz Sikkeleri]

17 Sébastien Barbara An Anepigraphic Variety of the Regal Bronze Issue of Pergamon: Athena and Coiled Snake [Pergamon’un Kralî Bronz Emisyonundan Bir Yazısız Örnek: Athena ve Çöreklenmiş Yılan]

18 Jarosław Bodzek Achaemenid Asia Minor: Satrapal Coins and the Great King’s Coinage [Akamenid Dönemi’nde Küçük Asya: Satraplık ve Büyük Kral Sikkeleri]

19 Süleyman Bulut Mehmet Şengül 2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları [Coins Unearthed at Andriake between 2009- 2012 and their Contribution to its Settlement History]

20 Kevin Butcher Lycian Drachms of the Roman Period [Roma Dönemi Lykia Drahmileri]

21 François de Callataÿ What’s New about the Coinage of Mithradates Eupator, King of Pontus? [Pontos Kralı Mithradates Eupator’un Sikkeleri ile İlgili Yeni Hususlar]

22 Benedetto Carroccio Mariangela Puglisi The Coins of Kyme Uncovered at Kyme: Evidence from 30 Years of Italian Excavations [Kyme’de Ele Geçen Kyme Sikkeleri: 30 Yıllık İtalyan Kazılarından Kanıtlar]

23 Jérémie Chameroy Frappe et trouvailles isolées des monnaies de Pergame sous l’Empire romain: que représentent les monnaies de site? [Roma Dönemi’nde Pergamon Sikke Darbı ve Münferit Bulgular: Kentin Sikkeleri Neyi Temsil Ediyor?]24 Zeynep Çizmeli-Öğün “Smintheion Definesi” ve Aleksandria Troas Sikkelerinin Troas Bölgesi ve Akdeniz Havzasındaki Dolaşımı [The “Smintheion Hoard” and the Circulation of Alexandria Troas’s Coins across the Troad and the Mediterranean Basin]

25 Fabrice Delrieux Les alexandres municipaux tardifs de Carie (fin IIIe-début IIe siècle av. J.-C.). Notes sur les ateliers d’Eurômos et Mylasa d’après le trésor de“Démétrios Ier” [Karia’nın Geç Dönem İskender Sikkeleri (İ.Ö. 3. yy. sonu – 2. yy. başı). “I. Demetrios” Definesi Işığında Euromos ve Mylasa Darphaneleri Üzerine Notlar]

26 Zeliha Demirel-Gökalp Bilecik ve Kütahya Müzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri [Byzantine Coins at the Museums of Bilecik and Kütahya]

27 Nurgül Demirtaş 2002-2003 İzmir Agora Kazısında Bulunan Sikkeler [Coins Uncovered at Smyrnaean Agora in 2002- 2003]

28 Ülkü Devecioğlu Roma İmparatorluk Dönemi Iuliopolis Şehir Sikkeleri [Civic Coinage of Juliopolis in the Roman Imperial Period]

29 Filiz Dönmez-Öztürk İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde Bulunan Bir Grup Termessos Sikkesi [A Group of Termessian Coins at the İstanbul Archaeological Museums]

30 Edhem Eldem Archaeology and Numismatics: The Discovery of an Islamic Coin Hoard in Baghdad in 1899 [Arkeoloji ve Numismatik: 1899 Yılında Bağdat’ta Bir İslami Sikke Definesinin Keşfi]

31 Aliye Erol-Özdizbay Edirne (Hadrianopolis) Kalesi Zindanaltı Mevkisi Kurtarma Kazılarında Bulunan Sikkeler [Coins Uncovered during Rescue Excavations at Zindanaltı Mevkii of the Edirne (Hadrianopolis) Citadel]

32 Mehmet Genç Klâsik Osmanlı Sisteminde Kâr, Faiz ve Kredi İlişkilerinin Özel Sermaye Birikimine Etkileri [The Influence of Profit, Interest and Credit Connections on Private Capital Accumulation in the Classical Ottoman System]

33 Mehmet Tevfik Göktürk Elmalı Definesi [The Elmalı Hoard]

35 Hale Güney Trading Activities of Roman Nicomedia and the Circulation of Civic Coins [Roma Dönemi Nikomediası’nda Ticari Faaliyetler ve Kent Sikkelerinin Dolaşımı]

36 Volker Heuchert Tooled History: The “Involvement” of the Pergamenians in the Affairs of the Koinon of Ionia [Biçimlendirilmiş Tarih: Bergamalıların Ionia Koinonu İşlerine “Karışması”]

37 Christopher Howgego Questions of Coin Circulation in the Roman Period [Roma Dönemi Sikke Dolaşımı Üzerine Sorular]

38 Lutz Ilisch The Imagery of Sultanic Lead Seals of the Seljuks of Rum in Relation to their Coin Imagery [Anadolu Selçuklu Sultanlarının Kurşun Mühürlerindeki İmgelerin Sikke İmgeleri ile İlişkisi]

39 Stefan Karwiese Some New Evidence on Early Electrum [Erken Dönem Elektron Sikkelere İlişkin Bazı Yeni Kanıtlar]

40 Vedat Keleş Parion Sikkelerinin Sirkülasyonu Işığında Kentin Bölgesel Konumu [Parion’s Regional Position in Light of its Coinage Circulation]

41 Koray Konuk On Some New Lycian Coin Types [Bazı Yeni Lykia Sikke Tipleri Hakkında]

42 Hüseyin Köker Roma İmparatorluk Dönemi Komama Sikkeleri [Coinage of Komama in the Roman Imperial Period]

43 Sadi S. Kucur Türkiye Selçukluları Sikkelerinde Unvan, Lâkap ve Künyeler [Titles, Epithets and Identification Data on the Coinage of Anatolian Seljuks]

44 Dinçer Savaş Lenger Nif (Olympos) Dağı Kazılarında Bulunan Sikkeler [Coins Uncovered at Nif (Olympos) Mount]

45 Wolfgang Leschhorn The Hellenistic Drachms of Side [Side’nin Hellenistik Dönem Drahmileri]

46 Constantin A. Marinescu Byzantium’s Early Coinage in the Name of King Lysimachus: Problems and New Attributions [Byzantion’un Kral Lysimakhos Adına Bastığı Erken Sikkeleri: Sorunlar ve Yeni Teşhisler]

47 Evangeline Markou Symbols in Archaic and Classical Cypriot Coinage: Their Influences and Diffusion [Arkaik ve Klasik Dönem Kıbrıs Sikkelerinde Semboller: Etkileri ve Yayılımı]

48 Andrew Meadows Imitative Coinage in First-century Pamphylia [Birinci Yüzyıl Pamphyliası’nda Taklit Sikkeler]

49 Johannes Nollé Greek Imperials and Mythical Tales [Roma İmparatorluk Dönemi Kent Sikkeleri ve Mitolojik Öyküler]

50 Canan Özbil Nysa Kazısı Sikkeleri [Coins Uncovered at Nysa]

51 Sedat Öztopbaş I. Anastasius’un “Düğün” Solidusu [“Wedding” Solidus of Anastasius I]

52 İsmail Günay Paksoy Osman Gazi’nin Şimdiye Kadar Yayınlanmış Tek Gümüş Sikkesi Üzerine Düşünceler [Remarks on the Unique Silver Coin of Osman Ghazi Published to Date]

53 Evgeni I. Paunov The Coinage of the Thracian King Mostis: Recent Finds, Chronology, Distribution and Localisation [Thrak Kralı Mostis’in Sikkeleri: Yeni Bulgular, Kronoloji, Dağılım ve Lokalizasyon]

54 Ulrike Peter Die antiken Münzen Thrakiens - ein numismatisches Webportal [Thrakların Antik Sikkeleri - Numismatik Internet Portalı]

55 Şule Pfeiffer-Taş III. Murat Sikkeleri Işığında Osmanlı Para Tarihi ile İlgili Yeni Tespitler [New Remarks Regarding Ottoman Monetary History in Light of the Coins of Murad III]

56 Annalisa Polosa Coin Production and Coin Circulation at Elaiussa Sebaste in Cilicia Tracheia [Dağlık Kilikya’daki Elaiussa Sebaste’de Sikke Darbı ve Dolaşımı]

57 Hacer Sancaktar Antiokheia (Pisidia) Kazısı Sikkeleri: 2008-2012 [Coins Uncovered at Pisidian Antioch between 2008-2012]

58 Ursula Schachinger The Coin Finds from the Theater in Ephesus and Some Remarks on Coin Circulation in Ephesus [Ephesos Tiyatrosundan Sikke Buluntuları ve Ephesos’taki Sikke Dolaşımı Üzerine Bazı Notlar]

59 Fran Stroobants The Production of Civic Coins in Third- Century Pisidia and Pamphylia: Mapping Regional Trends and Urban Deviations [Üçüncü Yüzyıl Pisidia ve Pamphyliası’nda Kent Sikkelerinin Darbı: Bölgesel Eğilimleri ve Kentsel Sapmaları Haritaya İşlemek]

61 Ahmet Tolga Tek Side Kazılarında Bulunan Sikkeler Üzerine Bir Ön Değerlendirme [A Preliminary Assessment of the Coins Uncovered at Side]

62 Oğuz Tekin More Coins of Agathocles, son of Lysimachus: A New Attribution [Lysimakhos’un Oğlu Agathokles’in Sikkeleri: Yeni Bir Darp Yeri Önerisi]

63 Gültekin Teoman Batı Anadolu Beylik Mangırları [The Mangırs of the West Anatolian Beyliks]

64 İnci Türkoğlu Civic Coinage of Calchedon [Kalkhedon Kent Sikkeleri]

65 Ceren Ünal Tralles Definesi: Bizans İmparatoru III. Leon Dönemine Ait Altın Sikkeler [The Tralles Hoard: Gold Coins from the Reign of Byzantine Emperor Leo III]

66 Erdal Ünal Hellenistik Dönem Eumeneia Sikkeleri [Coinage of Eumeneia in the Hellenistic Period]

67 Peter Van Alfen Exiles and Colonists: Delineating Monetary Authority in Archaic Asia Minor [Sürgünler ve Kolonistler: Arkaik Dönem Küçük Asyası’nda Sikke Darp Otoritesini Tanımlamak]

68 Bernhard Weisser Coins Excavated at Priene [Priene’de Ele Geçen Sikkeler]

69 Oya Yağız Les monnaies de Lysimachie de la collection des monnaies grecques du Musée archéologique de Tekirdağ [Tekirdağ Arkeoloji Müzesi Grek Sikkeleri Koleksiyonundaki Lysimakheia Sikkeleri]

70 Duygu Özlem Yalçın Limes Euphraticus’un Numismatik Değerlendirmesi: Defineler [Numismatic Assessment of Limes Euphraticus: Hoards]

71 Mohammad Younis The Anatolian Seljuks and the Ayyubids: Intermarriage and Political Relations through the Coinage [Anadolu Selçukluları ve Eyyubiler: Sikkelerin Işığında Evlilikler ve Politik İlişkiler]

72 Luca Zavagno “Betwixt the Greeks and the Saracens”: Coins and their Circulation in Cyprus in the Seventh and Eighth Centuries A.D. [‘Rumlar ve Sarakenler Arasında’: İ.S. 7. ve 8. Yüzyıllarda Kıbrıs’ta Sikkeler ve Dolaşımı]

BİLDİRİ ÖZETLERİ / ABSTRACTS

13

Z. Sencan Altınoluk

Notes on the Coins of the Upper Cayster Valley

This study provides some new information on the coins minted at the ancient cities of the upper Cayster valley in Lydia. These cities include Cilbiani Inferiores (Nicaea), Cilbiani Superiores (Türkönü village), Dioshieron (Birgi), and Hypaepa (Günlüce village). The earliest evidence for coin mintage in this region goes back to the first and second centuries B.C. It has been suggested that these coins, which bear the name Kaystrianoi on them, are probably produced at Hypaepa to be used by all other settlements in the area. This suggestion is based on important iconographic evidence. Artemis Anaitis, the goddess of Hypaepa, usually represented on the coins of Hypaepa, also appears on the coins of Caystriani. This study also includes a re-examination of the iconography and the legends of the coins minted at Hypaepa and nearby cities from the Roman Imperial period, starting with the time of Augustus.

Z. Sencan AltınolukÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiFen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Terzioğlu Yerleşkesi, Çanakkale-TürkiyeZsencan@hotmail.com

14

Michel Amandry

Trajan and Hadrian’s Silver Coinage in Cilicia

In the course of the preparation of volume III of Roman Provincial Coinage devoted to the reigns of Nerva, Trajan and Hadrian, the opportunity was offered to make a rough die study of the silver coinage struck in Cilicia during the reigns of Trajan and Hadrian. Tetradrachms were produced at Tarsus under Trajan. Under Hadrian Tarsus produced tetradrachms and tridrachms; at Aegeae, Mopsus and Seleuceia only tetradrachms. The structure of these coinages will be set out and their purpose discussed.

Michel AmandryCabinet des médailles Bibliotheque nationale de France 5 rue Vivienne F-75 002 Paris-France michel.amandry@noos.fr

15

Melih Arslan

Iuliopolis Nekropolü Kharon Sikkeleri

Bithynia Bölgesi’nde bulunan Iuliopolis, Hellenistik Dönem’de Gordioukome adında küçük bir kasabadır. Antik kaynaklar kentin İmparator Augustus döneminde büyüdüğünü ve isminin Kleon adında bir çete reisi tarafından Iulius Caesar’a atfen Iuliopolis olarak değiştirildiğini bildirirler. Şehir önemini hac yolu üzerinde olması nedeniyle Erken Bizans Dönemi’nde de sürdürmüştür.

2009’da Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünce, Çayırhan, Gülşehri mevkiinde kaçak kazılarla tahrip edilen Roma nekropolünde başlatılan kurtarma kazısında kentin kendi adıyla bastığı pek çok sikkenin ele geçmesi ile buranın Iuliopolis Nekropolü olduğu anlaşılmıştır.

Iuliopolis Nekropolü’nde ele geçen Kharon sikkeleri kentin sosyal, dini, ticari ve siyasi yönlerini anlamamızı sağlamıştır. Neredeyse her mezardan ele geçen Kharon sikkeleri sayesinde bugün sular altında kalmış Iuliopolis’in gizemi daha çok anlaşılır olmaktadır.

Nekropolde ele geçen en erken sikke, İmparator Vespasianus’a aittir. İmparatorluk sikkeleri Maximianus dönemine kadar devam etmektedir. Sikkeler Iuliopolis’te gerçek anlamda ticaretin ve büyümenin İmparator Vespasianus ile başlamış olduğunu göstermektedir. Ele geçen bronz kent sikkeleri Bithynia Bölgesi şehirleri başta olmak üzere, komşu Galatia ve Paphlagonia bölgelerinin kentlerine aittir. En çok Nikaia kent sikkesi ele geçmiş olup bunu, Prusias ad Hypium, Kretia Flaviopolis, Bithynium, Nikomedia, Koinon Bithynia ve Ankyra şehir sikkeleri takip etmektedir.

Bu bildiri ile nekropolde ele geçen Kharon sikkeleri arasındaki imparatorluk sikkeleriyle diğer kentlere ait sikkelerin numismatik sonuçlarından yola çıkılarak kent hakkındaki yeni veriler bilim dünyasına sunulacaktır.

Melih ArslanAnadolu Medeniyetleri MüzesiGözcü Sokak No: 2 06240 Ulus, Ankara-Türkiyemeliharslan4@gmail.com

16

Richard Ashton

The Early Bronze Coinage of Kyme in Aiolis

This paper deals with the abundant early bronze coinage of Kyme in Aiolis with the types eagle/jug, horse forepart/jug, and head of Amazon/horse or horse forepart or jug.

The series are dated to between the mid-fourth and late third centuries B.C., and their relationship with contemporary silver and with some of the later bronze series is discussed.

Richard Ashton 3 Cheyne Place, Flat 1 London SW3 4HH - UK rhjashton@hotmail.com

17

Sébastien Barbara

An Anepigraphic Variety of the Regal Bronze Issue of Pergamon: Athena and Coiled Snake

The most widespread unit of regal bronzes minted at Pergamon is a type with a head of Athena on the obverse and a coiled snake on the reverse (n°14 Westermark). Such a complex issue naturally has variants and unusual features. The paper presents a few of them, but mainly focuses on a scarce and curious anepigraphic bronze coin close to that regal issue, but without the legend ΦΙΛΕΤΑΙΡΟΥ. It first tries to understand its chronological context; and then questioning the iconographic meaning of the reverse, it also deals with the polysemy of the snake’s pattern at Pergamon.

Sébastien Barbara Université Charles-de-Gaulle - Lille 3 Domaine Universitaire du Pont-de-Bois 59653 Villeneuve d’Ascq Cedex-Francesebastien.barbara@univ-lille3.fr

18

Jarosław Bodzek

Achaemenid Asia Minor: Satrapal Coins and the Great King’s Coinage

Starting with the third quarter of the 7th century B.C., the Lydians and/or the Ionians began to strike electrum coins. King Croesus of Lydia (560-547) was the first to use pure gold and silver for minting coins. After conquering the Lydian Kingdom, the victorious Cyrus the Great (559-530) and his successors in their western provinces encountered a pattern of coinage consisting of royal pure gold and silver issues, as well as of silver and electrum coins struck by independent and subject cities and their individuals. The Achaemenids adopted this pattern. Probably Cyrus and his successors continued to issue gold and silver “Croeseids”. Darius the Great (522-486) reformed the royal coinage around 515-510 and introduced new, pure gold and silver stater types, known in modern numismatic literature respectively as Daric and Siglos.

Besides the royal gold and silver coinage, other issues were also struck which, thanks to iconography as well as to inscriptions, referred to the Achaemenid tradition. These were struck mainly in western satrapies by some Achaemenid officials of various nationalities, and are known in numismatic literature as “satrapal coinage”. The most important feature of satrapal coinage is its complexity. It should be stressed that satrapal coinage was not a uniform phenomenon like royal coinage. They had iconographic or metrological uniformity of the latter. In the case of satrapal issues the choice of weight standard, denomination system, and iconographic types belonged to the issuer. Even the choice of a mint depended on the circumstances under which a satrap decided to issue coins. In most cases there were no satrapal mints as was in the case of royal coinage. Satrapal coinage was, in fact, the coinage of representatives of the Achaemenid administration. Therefore, its complexity reflects the complex character of the latter. The paper’s aim is to discuss satrapal coinage by defining the phenomenon, determining its distinctive features and placing it correctly in the pattern of coinage of the Achaemenid Empire. Especially important is to indicate the exact position of satrapal coins with reference to royal coinage.

Jarosław Bodzek Institute of Archaeology Jagiellonian University Kraków-Poland jaroslaw.bodzek@uj.edu.pl

19

2009-2012 Yılları Andriake Kazı Sikkeleri ve Yerleşim Tarihine Katkıları

Myra’nın liman yerleşimi Andriake’de, ilk bilimsel kazılar 2009 yılında başlamış; 2012 yılı da dahil olmak üzere Granarium, Plakoma, Sinagog, Onurlandırma Anıtları, B Kilisesi, Küçük Hamam, İşlikler ile liman kıyısındaki dükkan ve depolarda kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Söz konusu alanlarda yapılan kazılarda toplam 2493 adet sikke açığa çıkartılmış, bunlardan 541 adedi kesin olarak tanımlanabilmiş, 1140 adet sikkenin ise salt dönemleri tespit edilebilmiştir. Sikkelerin 2’si altın, 15’i gümüş diğerleri ise bronzdur.

Kesin tanımlanabilen sikkelerden en erken tarihli olanları İ.Ö. 4. yy. sonu 3. yy. başı, en geç tarihli olanları ise İ.S. 1030/35 – 1042 yıllarına aittirler. Farklı alanlardan ele geçen sikkelerden bazıları, bulundukları yapıların kesin tarihlendirilebilmesine, bazı örnekler ise alanların-yapıların kullanım evrelerinin tespit edilmesine olanak sağlamıştır. Dolayısıyla, bu çalışmada sikkelerin dönemlere göre genel değerlendirilmesinin yapılmasının yanı sıra arkeolojik ve epigrafik verilerle birlikte, Andriake liman yerleşiminin genel tarihi ve bulundukları yapıların gerek inşa tarihleri gerekse de kullanım evrelerinin tespit edilebilmesine yönelik katkıları da değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Süleyman BulutAkdeniz ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi Arkeoloji BölümüKampüs, Antalya-TürkiyeMyramyra09@gmail.com

Mehmet ŞengülAkdeniz ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi Arkeoloji BölümüKampüs, Antalya-Türkiyemehmetsengul@akdeniz.edu.tr

Süleyman Bulut - Mehmet Şengül

20

Kevin Butcher

Lycian Drachms of the Roman Period

This paper examines the phenomenon of Lycian silver drachms under the Roman Empire from Augustus to Trajan. In particular it will consider the weight and fineness of the coins, and their relationship to the Roman denarius.

Kevin ButcherClassics and Ancient HistoryUniversity of Warwick CoventryCV 7AL - UKketbutcher@hotmail.com

21

What’s New about the Coinage of Mithradates Eupator, King of Pontus?

Fifteen years after the publication of my PhD thesis on Mithradatic coinage in 1997 (but submitted in 1988), a lot of new evidence has become available. This includes a large amount of unrecorded coins, among which are some new varieties and some modern counterfeits, better information about hoards, some important epigraphic inscriptions and, above all, a better understanding of how this coinage may have functioned. This paper aims to make a status quaestionis and, going further, to address some questions unformulated so far.

François de CallataÿRoyal Library of Belgium Bd de l’Empereur, 4 1000 Brussels-Belgium francois.de.callatay@kbr.be

François de Callataÿ

22

Benedetto Carroccio - Mariangela Puglisi

The Coins of Kyme Uncovered at Kyme: Evidence from 30 Years of Italian Excavations

This paper will present a preliminary analysis of the coins found at Kyme in Aiolis by the Italian Archaeological Mission (MAIKE).

During the thirty years of excavations hundreds of coins belonging to archaeological strata from the 5th century B.C. to the Early Byzantine period have been uncovered. Coins from later periods are very sporadic. The peaks of numismatic evidence, mostly bronzes, correspond to the Hellenistic and Late Antique periods.

The iconography of Kymaean Greek and Roman Provincial series, with particular attention to the type of the eponymous Amazon, will be examined through the method of the Lexicon Iconographicum Numismaticae. Benedetto CarroccioUniversità della CalabriaDipartimento di Storia Via P. Bucci - Cubo 28/D Arcavacata di Rende (CS) - Italiabencarroccio@iol.it

Mariangela Puglisi Di.Sc.A.M. - Numismatica Università di Messina Polo Annunziata 98168 Messina - Italiampuglisi@unime.it

23

Frappe et trouvailles isolées des monnaies de Pergame sous l’Empire romain: que représentent les monnaies de site?

Le corpus de la production monétaire de Pergame sous l’Empire romain a fait l’objet de la thèse de doctorat de Bernhard Weisser (1995). Outre le catalogue des différents types monétaires émis par la métropole, son étude permet de connaître le nombre de coins utilisés sous chaque empereur et, par conséquent, de suivre à grands traits l’évolution de la production en déterminant les phases d’intense ou de faible frappe du bronze dans la polis mysienne. En plus de ce corpus, l’inventorisation en cours des trouvailles monétaires faites à Pergame depuis les années 1960 livre un contingent assez important du numéraire de bronze émis par la ville et perdu au cours des siècles de son utilisation. Une possibilité d’étude s’offre alors à nous: en confrontant les découvertes isolées au volume estimé mis en circulation par l’atelier de Pergame, nous suivrons les effets de la variation de la production de ce dernier sur la composition des bronzes pergaméniens mis au jour sur le site. Les monnaies de Pergame recueillies lors des fouilles représentent-elles un échantillon fidèle de l’ensemble de la production de l’atelier urbain? Quel est leur intérêt documentaire pour l’histoire de la polis? Jérémie ChameroyRömisch-Germanisches ZentralmuseumErnst-Ludwig-Platz 255116 Mainz-Deutschlandchameroy@rgzm.de

Jérémie Chameroy

24

Zeynep Çizmeli-Öğün

“Smintheion Definesi” ve Aleksandria Troas Sikkelerinin Troas Bölgesi ve Akdeniz Havzasındaki Dolaşımı

“Smintheion Definesi” 1998’de Apollon Smintheus kutsal alanınında 98/3 açmasında, in situ olarak, işlevi daha sonraki kazılarda aydınlık kazanacak bir yapının tabanı ile duvarı arasına saklanmış şekilde bulunmuştur. Definede 677 adet Roma İmparatorluğu’nda darp edilen Eyalet sikkesi bulunur. 667 tanesi kutsal alanın bağlı olduğu ve Roma Dönemi’ndeki koloni ismi Colonia Augusta Trodensium olan Aleksandria Troas darbıdır. Definede bulunan “yabancı” kent sikkeleri içinde en fazla örnek Colonia Augusta Trodensium’un ikiz kolonisi olan Mysia Bölgesi’ndeki Colonia Augusta Trodensium’a (Parion) ait sikkeler olup, Ilion kenti 3 adet sikke ile, Colonia Julia Felix (Sinope) ve Abydos kenti ise 1 sikke ile temsil edilmektedir.

Bu tabloda dikkati çeken öğe Aleksandria Troas’ın sikkelerinin baskın bir şekilde fazla olmasıdır. Bu çalışmamızda definenin ve bulunduğu Smitheion’daki kazılarda ele geçen izole buluntular ışığında hem kutsal alandaki sikke dolaşımını anlamayı, hem de diğer veriler ışığında Troas Bölgesi’ndeki sikke dolaşımını incelemeyi hedeflemekteyiz. Ayrıca Troas Bölgesi’nin Roma Dönemi’nde darp ettiği sikkelerinin “çevre bölgelere” yayılımı da Akdeniz havzasında bronz sikke dolaşımına önemli bilgiler kazandıracaktır.

Zeynep Çizmeli-ÖğünAnkara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Sıhhiye, Ankara-Türkiyezeynepogun69@gmail.com

25

Les alexandres municipaux tardifs de Carie (fin IIIe-début IIe siècle av. J.-C.). Notes sur les ateliers d’Eurômos et Mylasa d’après le trésor de “Démétrios Ier”

Comme d’autres régions de l’Asie Mineure occidentale, la Carie abrite plusieurs ateliers émetteurs d’alexandres. Attestés peut-être dès la fin du IVe siècle av. J.-C., ces derniers se multiplient à la fin du IIIe-début du IIe siècle av. J.-C. Installés pour l’essentiel sur les bords de la mer Égée et dans la vallée du Méandre, ces établissements produisent alors de beaux tétradrachmes plus ou moins faciles à classer. Si l’attribution de certains exemplaires à Alabanda, Cos, Halicarnasse, Mylasa et Rhodes, ne pose a priori aucune difficulté, il en va différemment pour d’autres pièces rangées à Antioche du Méandre ou Tabai, Eurômos et Nisyros.

Sans doute l’étude de nouvelles monnaies permettrait-elle de progresser. Or, depuis quelques années, la mise en vente de nombreux alexandres d’Asie Mineure occidentale a sensiblement enrichi le matériel carien jusque-là disponible. Parmi les exemplaires mis ainsi en lumière, figurent des tétradrachmes du trésor de « Démétrios Ier » passé dans le commerce en 2003 et publié récemment dans Coins Hoards X. Après que nous aurons fait une mise au point sur ce que l’on sait déjà des alexandres tardifs de Carie, deux exemplaires retiendront ici plus particulièrement notre attention : une monnaie soit-disant d’Eurômos et une autre de Mylasa, toutes deux issues de séries jusqu’à présent inédites.

Le premier tétradrachme vient d’un monnayage fort rare du début du IIe siècle av. J.-C. et ne permet toujours pas d’en assurer la provenance. Pire, l’étude du matériel accroît les doutes quant à l’idée d’une origine eurômienne de l’échantillon. Le second tétradrachme est en revanche sûrement mylasien et représente une nouvelle variante d’un monnayage dont on connaît déjà une vingtaine d’exemplaires frappés à la fin du IIIe et au début du IIe siècle av. J.-C. Surfrappée sur des types dont on ne devine plus rien, la pièce montre le monogramme sous le trône de Zeus. Inconnu jusqu’alors parmi les monnaies mylasiennes, ce signe est sans doute l’abréviation (MAI ?) d’un nom tel que Maiandros, bien attesté dans la région de Mylasa à l’époque hellénistique.

Fabrice Delrieux9 rue Ernest Grangeat73000 Jacob-Bellecombette-FranceFabrice.Delrieux@univ-savoie.fr

Fabrice Delrieux

26

Zeliha Demirel-Gökalp

Bilecik ve Kütahya Müzelerinde Bulunan Bizans Sikkeleri

Bu çalışmada, Kütahya Arkeoloji Müzesi ile Bilecik Müzesi antik sikke koleksiyonunda bulunan Bizans sikkeleri ele alınacaktır.

Bilecik Müzesi’ndeki Bizans sikkelerinin bu çalışmaya dahil edilmesinin başlıca nedeni, örneklerin büyük çoğunluğunun Pazaryeri ve Söğüt gibi yerleşimlerde kaçak kazı sonucu ele geçen olması ve bu yerleşimlerin de Ortaçağ Phrygia Bölgesi’ne yakın mesafelerde yer almasıdır. Kütahya ve Bilecik müzelerinde bulunan Bizans sikkelerinin büyük çoğunluğu, adı geçmiş yerleşimler ve çevresinde bulunmuş çok sayıda sikkeden oluşan ve Bizans’ın farklı dönemlerini kesintisiz yansıtan bir grubu temsil etmektedir. Antik Çağ’dan itibaren tarihi, politik ve ekonomik açıdan oldukça önem taşıyan bölgedeki bu müzelerde bulunan sikkelerin, numismatik açısından bölgedeki ticari bağlantıları yansıtır şekilde örneklerden oluştuğu düşünülmektedir. Bununla birlikte örneklerin sayıca fazla ve tanımlanabilir özellikte olmaları, bunları istatistiksel olarak kullanılabilir veri grupları haline getirmektedir. Dolayısıyla çalışmada incelenecek örnekler, bu bakış açısı ile ele alınarak, Anadolu’daki diğer müze ve kazı buluntuları ile karşılaştırılacaktır.

Zeliha Demirel-Gökalp Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Yunus Emre Kampüsü, Eskişehir-Türkiyezdgokalp@gmail.com

27

2002-2003 İzmir Agora Kazısında Bulunan Sikkeler

Bu çalışmada, 2002-2003 yılı kazı sezonunda İzmir Agorası’nın kuzey ve batı galerilerinde yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkarılan toplam 913 adet sikke incelenmektedir. Bunlardan 13 adedi Hellenistik Dönem’e, 52 adedi Roma İmparatorluk Dönemi’ne, 699 adedi Geç Roma İmparatorluk Dönemi’ne, 9 Adeti Bizans Dönemi’ne, 27 adedi Osmanlı Dönemi’ne ve 1 adedi de Avusturya İmparatorluk Dönemi’ne tarihlendirilirken, 112 adedinin dönemi belirlenememiştir. Toplam 913 sikkeden 901’i bronz, 9’u gümüş ve 3’ü nikeldir.

En erken sikke Hellenistik Dönem’e aittir. Sayısal olarak en büyük grubun Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait olması Agora’nın bu evreyi yoğun geçirdiğine işaret eder. Bizans ve Osmanlı dönemlerinde ise sikke sayısı azalmaktadır.

Nurgül DemirtaşFatih Mah. 29. Sok. Tutku Sitesi D Blok D: 1 Esentepe, Edirne-Türkiyedemirtas.nurgul@gmail.com

Nurgül Demirtaş

28

Ülkü Devecioğlu

Roma İmparatorluk Dönemi Iuliopolis Şehir Sikkeleri

Bithynia Bölgesi’nin Galatia sınırında bulunan Iuliopolis kenti Hellenistik Dönem’de Gordioukome adında küçük bir kasaba iken Augustus döneminde Kleon adında bir çete lideri tarafından genişletilmiş ve Iulius Caesar’a ithafen Iuliopolis adını almıştır. Ancak kentin sikke basımlarının İmparator Vespasianus döneminde başlaması nedeni ile gerçek anlamda kent hüviyetine Vespasianus zamanında ulaştığını söyleyebiliriz.

Kent, Roma İmparatorluk Dönemi’nde İmparator Vespasianus’tan İmparator Gallienus’a kadar sikke basmış olup, sikkeleri üzerinde en çok tanrılar, tanrıçalar ve lejyon sembolleri kullanılmıştır. Bu bildiriyle dünya müzelerindeki, özel koleksiyonlardaki, müzayede kataloglarındaki Iuliopolis kent sikkeleri ile Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünce 2009 yılından beri yürütülen Iuliopolis kenti nekropolü kurtarma kazılarında bulunan sikkeler bir araya getirilerek bilim dünyası ile paylaşılacaktır.

Ülkü DevecioğluAnadolu Medeniyetleri MüzesiGözcü Sokak No: 2 06240 Ulus, Ankara-Türkiyeulkude@hotmail.com

29

İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bir Grup Termessos Sikkesi

Roma ile anlaşma yaparak “Roma dostu ve müttefiki” olmuş ve bağımsızlığını korumuş yegâne Pisidia kenti olan Termessos, özellikle Roma İmparatorluk Çağı’nda bölgede önemli bir siyasi ağırlığa sahipti. Bunu, Byzantionlu Stephanos’un verdiği bilgiye göre, Termessos Minor olarak adlandırılan Oinoanda’nın Pisidia’daki Termessos Major’un bir kolonisi olması ya da Kitanaura’nın Termessos’un egemenlik alanında bulunması da göstermektedir. Bölge tarihinde önemli bir yere sahip olan Termessos kenti epigrafik açıdan iyi belgelenmiş olmasına rağmen, numismatik bakımdan çok fazla ön plana çıkamamıştır. Bunun nedeni, kuşkusuz kentte 19. yy.’ın sonlarından itibaren epigrafik yüzey araştırmaları yapılmış olmasına rağmen, arkeolojik bir kazı çalışmasının henüz gerçekleştirilmemiş olmasıdır. İstanbul Arkeoloji Müzeleri gibi zengin sikke koleksiyonlarını bünyesinde barındıran bir müzenin koleksiyonundaki Termessos kenti sikkeleri değerlendirilerek kent numismatiğine katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede kentin unvanları, agonları, kültleri gibi sikkelerden çıkarımlar sağlanabilecek konular epigrafik belgelerle de karşılaştırılarak irdelenecektir. Ayrıca Termessos sikkeleri ile Oinoanda, Kitanaura ya da Podalia gibi diğer Pisidia kentleri sikke tipleri arasındaki benzerlikler de değerlendirilecektir.

Filiz Dönmez-ÖztürkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiArkeoloji BölümüBomonti-Şişli, İstanbul-Türkiyefdonmez1978@yahoo.co.uk

Filiz Dönmez-Öztürk

30

Edhem Eldem

Archaeology and Numismatics: The Discovery of an Islamic Coin Hoard in Baghdad in 1899

In December 1899 a hoard of Islamic coins was discovered among the ruins of an ancient building on the shores of the Tigris, just opposite Baghdad. Following the discovery, the Imperial Museum immediately intervened, dispatching one of its experienced excavation inspectors, Bedri Bey, to organize and control the operations. Within about a month and a half, a total of over three thousand gold coins were recovered, thus constituting a major numismatic find. A file kept on this event and preserved among Halil Edhem [Eldem]’s private papers enables us to reconstitute this major archaeological operation and the way it was handled by the Museum under mounting pressure from the Ministry of Finance, attracted by the perspective of acquiring the equivalent of some twelve kilograms of gold.

Edhem EldemBoğaziçi ÜniversitesiFen - Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü34342 Bebek, İstanbul-Türkiyeeldem@boun.edu.tr

31

Edirne (Hadrianopolis) Kalesi Zindanaltı Mevkisi Kurtarma Kazılarında Bulunan Sikkeler

Edirne Antik Çağ’da Uskudama/Hadrianopolis adıyla bilinmektedir. Eski bir Thrak yerleşimi olan ve Arda, Meriç ve Tunca ırmaklarının yatağına yakın konumundan dolayı Thrak dilinde “Su Kalesi” anlamına gelen Uskudama adlı yerleşime Roma İmparatorluk Dönemi’nde, Hadrianus kent statüsü vermiştir. İmparatorun adına izafeten Hadrianopolis adını alan kent Anadolu’ya geçiş yolları üzerindeki stratejik konumundan dolayı tarih boyunca önemini korumuştur. Edirne, Yenişehir ve Bursa’dan sonra İstanbul’un fethine kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun da başkentliğini yapmıştır.

Edirne Müzesi Müdürlüğü tarafından, 2008-2009 yıllarında Edirne Kalesi’ne ait Zindanaltı Kulesi’nden dolayı Zindanaltı mevkisi olarak adlandırılan alanda kurtarma kazıları yapılmıştır. Bu çalışmalar sırasında, metal, cam, taş ve keramik gibi buluntuların yanı sıra Roma, Bizans, Osmanlı dönemlerine ait 3500’e yakın sikke ele geçirilmiştir. Sikkeler arasında Hadrianopolis, Philippopolis gibi antik Thrakia kentlerine ait eyalet darplarının yanı sıra, Roma devlet darbı çok sayıda Roma sikkesinin bulunduğu görülmektedir. Geç Antik Çağ’da ve Bizans Dönemi’nde pek çok kez önemli savaş ve seferlerin odak noktasında bulunan kentteki kazılarda ele geçen sikkelerde yine bu dönemlere ait yoğunluk dikkat çekmektedir. Osmanlı Dönemi’nde zindan olarak kullanılan kulenin yakınında yapılan bu kazı çalışmalarında çok sayıda Osmanlı sikkesi de ele geçirilmiştir.

Aliye Erol-Özdizbay İstanbul ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi Eski Çağ Tarihi Anabilim Dalı 34459 Laleli, İstanbul-Türkiye aliyeerol@gmail.com

Aliye Erol-Özdizbay

32

Mehmet Genç

Klâsik Osmanlı Sisteminde Kâr, Faiz ve Kredi İlişkilerinin Özel Sermaye Birikimine Etkileri

Osmanlı yönetim elitinin iktisat anlayışı, ihtiyaç kavramına bağlı başlıca üç ilkeye dayanıyordu. Toplumun ve ekonominin ihtiyaçları için provizyonizmi, devlet ve hazinenin ihtiyaçları için fiskalizmi, bütünü ile sistemin idamesi için de tradisyonalizmi benimsemiş olan yönetim eliti, bu üç ilkeden oluşan yapıyı hayata geçirebilmek üzere, üretim faktörleri olan toprak, emek ve sermaye üzerinde uzun vadede çok önemli sonuçlar doğurmuş bulunan çeşitli kontrol mekanizmalarını işletmekte idi. Bu kontrol mekanizmaları içinde kâr, faiz ve kredi ilişkileri alanındaki düzenlemelerin oluşturduğu kurumsal yapı, özel sermaye birikimini belirlemekte birinci derecede rol oynamıştır. Uzun vadede özel sermaye birikiminin normal üretim düzeyini sürdürmeye yetecek kapasiteye ulaşmasına bile imkan vermemiş olan bu yapıda, ekonominin gerektirdiği asgari zorunlu fiziki yatırımların da devlet veya vakıflar tarafından yapılması gerekmiştir. Osmanlı ekonomisinde modern iktisadi büyümeye geçmeyi zorlaştıran en önemli strüktürel engelin esas kaynağı da bu kurumsal yapı olmuştur.

Mehmet Gençİstanbul Şehir Üniversitesiİnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih BölümüAltunizade Doğu Kampüsü Kuşbakışı Cad. No: 27 34662 Altunizade, Üsküdar, İstanbul-Türkiyemehmetaligenc2002@yahoo.com

33

Elmalı Definesi

1984 yılında Antalya’nın Elmalı ilçesinin Bayındır köyünde kaçak kazılar sonucunda yaklaşık 1900 adetten fazla gümüş sikkeyi kapsayan büyük bir define bulundu. Sikkelerden büyük bir kısmı ticari dolaşıma girmeyen olağanüstü kondisyona sahip ve numismatik açıdan bilinmeyen bazı bilgiler içerdiğinden “Yüzyılın Definesi” olarak da lanse edildi.

Yurt dışına kaçırılan defineden 1988 yılında Los Angeles’da 10, aynı yıl Zurich’te 3, 1991’de yine Zurich’te 3 adedi açık artırmaya çıkarılan toplam 16 adet sikkenin Türk Hükümeti tarafından satışları durduruldu ve sikkeler herhangi bir bedel ödenmeksizin iade edildiler. 1993 ve 1996’da birer adet sikkenin daha hibe edilmesinden sonra toplam sayı 18 adede ulaştı. Ancak büyük bir bölümünün Amerikalı işadamı W. Koch ve şirketince satın alındığı saptandığından, Türk Hükümeti’nce dava açıldı. Uzun süren hukuki mücadeleler sonucunda anlaşma yoluna gidilerek dava bitirildi. 4 Ocak 1999’da bir anlaşma ile teslim edilen toplam 1661 adet sikke daha 29 Nisan 1999 tarihinde Türkiye’ye getirildi. Böylece toplam 1679 sikke buluntu yeri olan anavatanına kavuştu. Ancak defineye ait olması muhtemel 200-250 kadar sikkenin nerede oldukları şimdilik bilinmemekte ve Türkiye’ye getirilmesi temenni edilmektedir. Bir süre Ankara’da Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde muhafaza edilen define, daha sonra buluntu yerine istinaden Antalya Müzesi’ne gönderilmiştir. Define 1348 adedi Anadolu, 287 adedi Orta ve Kuzey Yunanistan, 44 adedi ise Ege Adaları’ndaki yerleşim merkezlerine ait basılmış sikke örneklerini içermektedir.

Definenin en karakteristik sikkeleri yaklaşık 43 gr. ağırlığındaki dekadrahmilerdir. Şimdiye kadar bilinen çok az sayıdaki örnekten 14 tanesinin bu definede ele geçmiş olmasından dolayı uluslararası literatürde ‘Dekadrahmi Definesi’ olarak da bilinmektedir. Bunlar, farklı arka yüz tasarımı ile çok az sayıda basılmışlardır.

Define, içinde birkaç örneği olan değişik merkezlere ait birçok sikkeyi barındırmakla birlikte çoğunluğu birkaç büyük merkeze ait çok sayıda ve birbirleri ile bağı olan sikkelerden oluşur. Yani aynı merkeze ait, değişik kalıp (darp) örnekleri içermeyen ve baskıdan henüz yeni çıkmış aynı ön ve arka yüz darplı sikkeler hiç de azımsanmayacak çoğunluktadır. Bu nedenle sikkelerin uzun bir zaman dilimi içinde biriktirilmediği ve darphaneden, acil bir ihtiyaç için kullanılmak üzere servis edildiği anlaşılmaktadır. Definede bulunan Orta ve Kuzey Yunanistan, Trakya, Ege adaları ve Kuzeybatı-Anadolu (Lykia )

Mehmet Tevfik Göktürk

34

sikkeleri çağdaştırlar. Aynı zamanda bu sikkeler her şehri belli bir oranda temsil eder gibi bir araya getirilerek gömülmüş gözükmektedirler.

Elmalı Definesi’ndeki sikkelerinin kısa bir dönemde ve büyük bir amaç için bir araya getirildiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu durum da, definenin, M.Ö. 5. yy.’ın ilk çeyreğinde cereyan eden Grek-Pers savaşlarından sonra Pers hâkimiyetine geçen kentlerin, Atina önderliğinde oluşturdukları Attika-Delos Deniz Birliği’nin ihtiyaçları için toplanmış olabileceği fikrini akla getirmektedir.

Mehmet Tevfik Göktürk Anadolu Medeniyetleri MüzesiGözcü Sokak No: 2 06240 Ulus, Ankara-Türkiyetevfikgokturk@yahoo.com

35

Trading Activities of Roman Nicomedia and the Circulation of Civic Coins

It is taken for granted that civic coins were minted to meet the need for low-value transactions between neighbouring cities, and they circulated locally. Therefore, civic coins generally were attested within a radius of 80 kilometers around the city of origin (rule of locality). Indeed it is hard to consider civic coinage for high-value transactions under the Roman Empire. The circulation pattern of civic coins of Nicomedia, however, indicates a wider circulation area than the local level. Although coin circulation alone is not a reflection of trade links, it reveals a lot about economic activities connected to the trade. Therefore, this paper, first, examines trade links and traders of Roman Nicomedia in the light of existing textual and material evidence, and it then questions the extent to which circulation of civic coins can help to confirm trading activities of the city during the Roman period.

Hale Güney Altın Koza ÜniversitesiTuran Güneş Bulvarı 98/3 Oran, Çankaya-Ankara haleguney@yahoo.com

Hale Güney

36

Volker Heuchert

Tooled History: The “Involvement” of the Pergamenians in the Affairs of the Koinon of Ionia

The koinon of Ionia was an old institution going back to at least 700 B.C. Perhaps inspired by the cultural climate of the “Second Sophistic,” the koinon issued an impressive series of coins during the early reign of Antoninus Pius (ca. A.D. 141-144) under its archpriest M. Kl. Fronton. One of these coins seems to imply that the citizens of Pergamum in Mysia were involved in the affairs of the koinon of Ionia. So far no convincing explanation for this involvement has been proposed. However, it can be demonstrated that the coin concerned has been tooled, probably in the early Modern period. Therefore the citizens of Pergamum were not involved in the affairs of the Ionian koinon. Volker HeuchertHeberden Coin Room Ashmolean Museum Oxford, OX12PH - UKvolker.heuchert@ashmus.ox.ac.uk

37

Questions of Coin Circulation in the Roman Period

As information on coin circulation increases from the publication of museum collections, hoards and excavations, it may be useful to bear in mind some historical questions on which such evidence may be brought to bear. In particular such questions can inform research strategies and publication. So this paper is about questions rather than answers.

Cities were a cultural form which included many realities – agricultural, industrial, maritime and military. Some had more the flavour of periodic markets, others may have been little more than a front for a powerful family. Might coin circulation provide a way to approach such differences?

How did military expenditure work? Did the Roman army operate in the same way everywhere, or was the East radically different from the West?

How did the conceptual dichotomies between Roman and ‘Foreign’ coin and between the coins of one city and those of others play out in circulation patterns? Did incorporation into the Roman Empire bring about change? If so, what were its chronological and geographical parameters?

What does coin circulation tell us of the connections of Anatolia with the rest of the empire? Was the use of coin normative in exchange within cities? What can we tell of rural coin-use? What might contextual archaeology add to the picture? What insights can be gained from the current emphasis on materiality within archaeology? What ultimately lies behind patterns of coin circulation?

Christopher Howgego Heberden Coin Room Ashmolean Museum Oxford, OX12PH - UKChris.howgego@ashmus.ox.ac.uk

Christopher Howgego

38

Lutz Ilisch

The Imagery of Sultanic Lead Seals of the Seljuks of Rum in Relation to their Coin Imagery

This paper discusses the Rum Seljuk lead seals on the basis of the still rather small corpus of less than ten known specimens established essentially by Duggan and Heidemann. The question will be discussed whether they represent a novelty in Seljuk chancery practice based on Byzantine and European models or whether they can be addressed as a continuation of earlier Seljuk chancery practice. Unlike Syrian Seljuk seals, they are all pictorial, and chronologically they appear restricted to the first half of the 7th through the 13th centuries. A comparison of seal imagery to contemporary coin imagery will substantiate the thesis that the coins reproduce the sultanic seals.

Lutz IlischForschungsstelle für Islamische Numismatik Abt. für Orient- und Islamwissenschaft Asien-Orient-Institut (AOI) der Universität Wilhelmstr. 26, D-72074 Tübingen-Deutschlandlutz.ilisch@uni-tuebingen.de

39

Some New Evidence on Early Electrum

Since the discovery of about 100 early electrum coins at the Artemision of Ephesos in 1905, an almost uncountable mass of new pieces of numerous types have come to light. After the first scientific attempts by B. V. Head and D. S. Robinson, it was the splendid book by L. Weidauer in 1975 which led us a long step further. In 1995, after some earlier principal considerations of the topic, I added to these my work on the first Ephesian coins, which included also the Lydian part of these.

In the meantime, the collection of material newly published as well as presented at auctions has provided me with often unexpected evidence which I presented partly in my lectures at the University of Vienna. One of the most striking results are punch connections between types otherwise thought completely far from each other. So, for example, the old theory, which after a period of primitive pictureless specimens there was a gradual development towards picture types has to be abandoned. According to several combining punches, pictureless and pictorial types were emitted together, a fact which opens a door to much better understanding.

This paper will show some more examples of unexpected evidence discovered via punch investigation. But this means also that there is still very much hidden in the material and more surprises are to be expected.

Stefan KarwieseDominikanergasse 3A-1060 Wien-Austriastefan.karwiese@chello.at

Stefan Karwiese

40

Vedat Keleş

Parion Sikkelerinin Sirkülasyonu Işığında Kentin Bölgesel Konumu

Parion, Propontis Bölgesi’nde, Çanakkale Boğazı’nın (=Hellespontos) Anadolu çıkışında oldukça önemli bir liman kentidir. Antik kaynaklara göre M.Ö. 709 olarak ifade edilen kentin kuruluş tarihinin son arkeolojik verilere göre doğru olduğu ileri sürülebilir. Gerek Arkaik, gerekse Klasik dönemde önemini koruyan kent, arkeolojik bulgulara göre Hellenistik Dönem’in başında oldukça güçlü bir konumdadır.

İlk sikkelerini Arkaik Dönem’in sonu Klasik Dönem’in başında darp etmeye başlayan Parion, bu dönemlerin sikke sirkülasyonlarına bakıldığında bölgenin oldukça önemli bir kenti olarak dikkati çekmektedir. Kentin Hellenistik Dönem sikkeleri genelde Trakya Bölgesi’nde ele geçmiş definelerde karşımıza çıkmakta olup, bu dönemde Trakya ve Makedonya ile yoğun ilişkiler içerisinde olduğunu diğer arkeolojik bulguları da dikkate alarak ileri sürebiliriz. Roma İmparatorluk Dönemi’nde de büyük önem verilen kent, özellikle karşı kıyı (Trakya Khersonesosu) , Troas Bölgesi ve Bergama ile ilişki içerisindedir.

Bu çalışmada, son arkeolojik bulgular ile Kuzey Troas’ın önemli bir kenti olan Parion’un sikke sirkülasyonu ışığında bölgedeki (Troas, Trakya ve Makedonya) konumu değerlendirilecektir.

Vedat KeleşAtatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü25240 Erzurum-Türkiyevkelesus@gmail.com

41

On Some New Lycian Coin Types

The last few years have seen a constant stream of previously unrecorded coins from Lycia, particularly from the pre-Hellenistic period. Sadly, but not surprisingly, these have surfaced on the antiquities market and are thus without any provenance. Their interpretation, especially when legends in the Lycian script are difficult to read, can be tricky and at times may lead to unsatisfactory attributions. This paper aims to discuss a number of these new coins and propose some alternative readings and corrections.

Koray KonukInstitut AUSONIUSMaison de l’Archéologie CNRS - Université de Bordeaux-Francekoraykonuk@gmail.com

Koray Konuk

42

Hüseyin Köker

Roma İmparatorluk Dönemi Komama Sikkeleri

İ.Ö. 2. yy. sonu - 1. yy. başlarında otonom sikke darbına başlayan Komama, Augustus tarafından bir koloni olarak yeniden kuruluşunun ardından sikke darbını bir süre için durdurmuş görünmektedir. Ancak Antoninus Pius döneminde yeniden sikke darp etmeye başlamış ve Herennius Etruscus dönemi sonuna kadar da sikke darp etmeye devam etmiştir. Kent darphanesi faaliyet gösterdiği bu 113 yıllık süre boyunca 17 imparator/imparatoriçe adına 38 farklı emisyonda sikke üretmiştir. Kentin bu koloni sikkeleri üzerinde 8 farklı tip görülmektedir: Zeus, Dionysos, Tykhe, Nemesis, Çift süren kolonist, yan yana üç lejyon standardı, örtülü tanrıça ve kartal.

Bir Roma kolonisi olan Komama’nın sikkelerinde Roma ağırlık sistemini kullandığı görülmektedir. Koloni sikkelerinde genel olarak her bir emisyon için farklı ön ve arka yüz kalıpları kullanılmıştır. Bununla birlikte, aynı imparator zamanında üretilen bir emisyonda aynı ön ve arka yüz kalıpları kullanıldığı gibi farklı kalıplardan da üretim yapılmıştır. Ayrıca, aynı imparator döneminde üretilen farklı emisyonlarda aynı ön yüz kalıbının kullanıldığı da görülmektedir.

Hüseyin KökerKocaeli Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü41380 Umuttepe, Kocaeli-Türkiyehuseyinkoker@yahoo.com.tr

43

Türkiye Selçukluları Sikkelerinde Unvan, Lâkap ve Künyeler

Tarih boyunca siyasi yöneticiler kendi konumlarını belirleyen sıfatlar kullanmışlardır. Bu sıfatlar İslam devletlerinde unvan, lâkap ve künye diye adlandırılmışlardır. Diğer Selçuklu devletlerinde olduğu gibi Türkiye Selçuklu Devleti de bu geleneği devam ettirmiştir.

Tebliğde Türkiye Selçuklu sultanları ve melik şehzadelerin siyasi pozisyonları, kendilerini nasıl tanımladıkları, hanedan mensupları arasındaki hiyerarşi, tâbilik-metbûluk ve sultan-halife ilişkileri, bu konuda emsalsiz kaynak olan bastırdıkları sikkelerden tespit edilip yorumlanmıştır.

Sadi S. KucurMarmara Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü A.311.2Göztepe Yerleşkesi 34722 Kadıköy-İstanbul-Türkiyeskucur@marmara.edu.tr

Sadi S. Kucur

44

Dinçer Savaş Lenger

Nif (Olympos) Dağı Kazılarında Bulunan Sikkeler

İzmir Körfezi’nin doğusunda Kemalpaşa ile Torbalı ovaları arasında yer alan Nif-Olympos Dağı’nda Prof. Dr. E. T. Tulunay başkanlığında gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda, Karamattepe mevkiindeki nekropol alanında çok sayıda III. Aleksandros ve III. Philippos darbı sikke ele geçmiştir. Söz konusu sikkeler ve nekropolün karşısındaki Ballıcaoluk mevkiindeki Erken Hellenistik kale, bölgede konuşlandırılmış bir garnizonun varlığına işaret etmektedir.

Dinçer Savaş LengerAkdeniz ÜniversitesiEdebiyat FakültesiTarih Bölümü Eskiçağ Tarihi Anabilim DalıKampüs, Antalya-Türkiyedslenger@akdeniz.edu.tr

45

The Hellenistic Drachms of Side

In the very late third century B.C. the city of Side in Pamphylia introduced a silver coinage with its own distinctive types: a helmeted head of Athena on the obverse and a figure of Nike on the reverse. The silver coins of Side bear around 30 abbreviated forms of the names of magistrates. We know nearly 4,000 tetradrachms of the Hellenistic Side-type produced between about 205 and the middle of the first century B.C., but only about 150 drachms. A die study provides evidence of the relatively short period of production for the drachms.

As shown by the hoard evidence and the different countermarks, the tetradrachms are widespread and circulated in many cities and kingdoms of Asia Minor, Syria, Mesopotamia and Egypt. Unlike the tetradrachms, the rare drachms did not circulate in the Attalid kingdom, but in a few cities of Asia Minor and in Seleucid Syria.

Wolfgang LeschhornTechnische Universtät BraunschweigHistorisches SeminarSchleinitzstr. 13 D-38106 Braunschweig-Deutschlandw.leschhorn@tu-braunschweig.de

Wolfgang Leschhorn

46

Constantin A. Marinescu

Byzantium’s Early Coinage in the Name of King Lysimachus: Problems and New Attributions

This paper explores the very early phase of the Lysimachi coinage struck by the city of Byzantium, sometime in the second quarter of the third century B.C. Whereas Byzantium’s Lysimachi series has been well documented by H. Seyrig, F. de Callataÿ and myself, the inception of the series remains poorly understood and any generally accepted attributions (usually based on E. T. Newell’s work) are tenuous at best. In my 1996 dissertation on the Lysimachi coinage of Byzantium and Chalcedon, I proposed that several tetradrachm varieties, previously assigned by Thompson to other mints, were actually issued by Byzantium. Since then I have documented numerous die links between these varieties and located new ones that appear to corroborate my earlier arguments that were primarily based on stylistic associations. Among these newly recorded Lysimachi are variants that actually bear Byzantium’s peculiar ethnic and one particularly attractive issue that may well have an engraver’s signature. The resulting new grouping of emissions will not only give us a better understanding of how and when Byzantium began striking Lysimachi, but also provide some new information for a much-needed reassessment of Lysimachos’ lifetime coinage.

Constantin A. MarinescuArts Dept., Pace University1 Pace PlazaNew York, NY 10038 - USAcmarinescu@pace.edu

47

Evangeline Markou

Symbols in Archaic and Classical Cypriot Coinage: Their Influences and Diffusion

Which symbols are often observed on the royal Cypriot coinages of the archaic and classical periods? Do some of them evolve into main iconographic types? And are these symbols linked to the coinage of a specific kingdom, or are they present in the coinages of various kingdoms? If so, are these coinages contemporary?

This paper answers these questions by focusing on certain symbols represented on the gold, silver and bronze coinages of the kings of Cyprus such as the ankh, the Tanit, the mihr and others. Issues related to their influences, duration and diffusion during the archaic and classical periods, in Cyprus and abroad, will be also discussed.

Evangeline MarkouInstitut of Historical Research (IHR)Research Centre for Greek and Roman Antiquity (KERA)National Hellenic Research Foundation (NHRF)48 Vassileos Constantinou Ave.11635 Athens-Greeceemarkou@eie.gr

48

Andrew Meadows

Imitative Coinage in First-century Pamphylia

This paper will identify and discuss the phenomenon of the resurrection of various earlier Hellenistic coin types in the region of Pamphylia in the first century B.C. Amongst the coinages considered will be those traditionally attributed to Perge, Side and Aspendos. The curious appearance of imitative coinages, apparently in the first century B.C, will be set against the background of Hellenistic coinages from other regions of Asia Minor that reappear considerably later than their original periods of issue. The agency of Rome and its magistrates in the East will be considered as the background to this phenomenon.

Andrew MeadowsThe American Numismatic Society75 Varick St, 11th FloorNew York, NY 10013 - USAmeadows@numismatics.org

49

Johannes Nollé

Greek Imperials and Mythical Tales

The cities of Asia Minor used the right to mint their own coinage not only for producing small change but also for proclaiming their special identities and dignities. These were based on mythical tales about their foundation, the visits of Greek wandering heroes, the birth of gods on their territory or other kinds of divine epiphanies. By combining the coins’ images with literary, epigraphic and archaeological evidence, scholars gain the possibility of explaining the vast majority of the myths presented on coins. In some cases parallel mythic traditions are a help. As myths play an important role in the lives of ancient cities, a collection of their mythic traditions can shed new light on their history and special importance within a regional setting.

Johannes NolléKommission für Alte Geschichte und Epigraphik des DAI Amalienstrasse 73b 80799 München-Deutschland nolle@aek.dainst.de

50

Canan ÖZBİL

Nysa Kazısı Sikkeleri

Aydın ili, Sultanhisar ilçesinin yaklaşık 3 km. kuzeybatısında yer alan Nysa antik kentinde, 1990-2010 yılları arasında Prof. Dr. V. İdil başkanlığında devam eden kazı çalışmalarında ele geçen 331 adet sikke bu bildirinin içeriğini oluşturmaktadır. Söz konusu sikkeler dönemsel olarak Hellenistik, Roma (Roma Eyalet ve Roma İmparatorluk sikkeleri), Bizans ve İslami sikkelerden oluşmaktadır ve hem kentte yürütülen kazılar sırasında hem de çeşitli dönemlerde yüzey buluntusu olarak ele geçmiş sikkelerdir. Söz konusu sikkeler arkeolojik ve numismatik olarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir.

Ele geçtikleri konteks ile beraber ele alındığında arkeolojik verilere sağladıkları destek açısından kazı sikkeleri oldukça fazla önem taşımaktadır ve Nysa kazı sikkeleri de bu açıdan ele alındığında kentte kazısı yapılan alanların tarihlendirilmesi hakkında bilgi vermektedir. Kazılarda ele geçen farklı dönem ve farklı darphanelere ait sikkelerin değerlendirilmesi ile Batı Anadolu numismatiğine katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Canan ÖzbilAnkara ÜniversitesiDil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı06100 Sıhhiye, Ankara-Türkiyeozbilcanan@gmail.com

51

Sedat Öztopbaş

I. Anastasius’un “Düğün” Solidusu

İmparator Zeno’nun ölümü üzerine dul kalan karısı Ariadne tarafından eş olarak seçilen eski saray memuru Anastasius, 20 Mayıs 491 yılında gerçekleşen bu evlilik ile Doğu Roma İmparatorluğu’nun başına geçmiş ve 27 yıl süren iktidarı boyunca özellikle mali konularda olmak üzere başarılı bir yönetim göstermiştir.

İstanbul’da Theodosius Limanı alanında İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından gerçekleştirilen Yenikapı Marmaray kazı çalışmalarında ele geçen toplu buluntu sikke grubu içerisinde I. Anastasius ve Ariadne’nin evlilikleri onuruna darbedilen ve bu evliliği tasvir eden Constantinopolis basımı solidus örneği bulunmaktadır. Bildiride grupla birlikte tanıtılacak olan bu sikkenin bugüne kadar az sayıda örneğinin bilinmesi ve kazı buluntusu olması ayrıca önem taşımaktadır.

Sedat Öztopbaşİstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü Sikke Kabinesi Gülhane, İstanbul-Türkiye soztopbas@yahoo.com

52

İsmail Günay Paksoy

Osman Gazi’nin Şimdiye Kadar Yayınlanmış Tek Gümüş Sikkesi Üzerine Düşünceler Merhum Numismat İbrahim Artuk tarafından önce bir tebliğ halinde bilim dünyasına tanıtılan ve daha sonra 1980 yılında da yayınlanan Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Bey’e ait bir gümüş sikke, üzerinden yıllar geçmiş olsa da bilimsel bir düzlemde hemen hemen hiç tartışılmadığından, layık olduğu derecede tarihsel bir konuma yerleştirilmemiştir. Bugüne kadar yapılan bilimdışı birkaç eleştiri ve bir kaynağa dayanmayan sahtelik iddiaları giderek sikkenin tarihsel konum ve durumunu da zedeler bir hale gelmiş ve bu nedenlerle de, halen İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğünde korunmakta olan bu sikkenin tekrar ele alınarak daha etraflıca incelenmesi ve irdelenmesini kaçınılmaz kılmıştır. Bir hayli yıpranmış halde olan bu sikke üzerindeki karakteristik kitabeleri ve boy damgası imi açısından fevkalade önemli derecede özgünlük taşımaktadır. Benzer bir örneği bugüne kadar yayınlanmamıştır. Bu nedenle gerek metrolojik gerekse metalürjik açılardan bir kıyaslama yapılamamakla birlikte, basıldığı tarihte Anadolu’nun içinde bulunduğu karışık siyasi tarihin neden olduğu bir propaganda sikkesi niteliği taşıdığı kuşkusuzdur. Sikkede Osman Gazi’nin “Bey” unvanı taşıması, babasının adının yanı sıra İslami sikkelerde pek rastlanır olmamasına karşın dedesinin adı ile beraber anılması ise ahilik geleneğinin açık bir yansıması olup, üstelik bu bir de boy damgası ile vurgulanmıştır.

İsmail Günay PaksoyErgenekon Mah. Dolapdere Cad. Yunusbey Sok. Çetiner Apt. 19/21 D: 9 34367 Şişli, İstanbul-Türkiyeigpaksoy@gmail.com

53

Evgeni I. Paunov

The Coinage of the Thracian King Mostis: Recent Finds, Chronology, Distribution and Localisation

This paper aims to challenge our knowledge on the coinage of the enigmatic Mostis, king of south-eastern Thrace in the late second to early first century B.C. Important questions about the identity, chronology and localisation of his kingdom will be targeted. An updated die study of the available silver tetradrachms of Mostis (only 14 specimens are known) will be presented together with a particular focus on his bronze coinage. Issues on the provenance and distribution of bronzes with a review of the main types, whose countermarking was hitherto unrecorded, from known collections and new finds will be touched on also. In my view a thorough study on the monograms applied on the coins of Mostis set against the distribution record from Aegean Thrace and the western Black Sea area might allow suggesting a new localisation of the mint for his coinage.

Evgeni I. PaunovCardiff UniversitySchool of History, Archaeology and Religion Humanities Building, Colum DriveCardiff CF10 3EU - Great Britainepaunov@gmail.com

54

Ulrike Peter

Die antiken Münzen Thrakiens – ein numismatisches Webportal www.corpus-nummorum.eu

Vorgestellt werden soll ein gemeinsames Projekt des Münzkabinetts der Staatlichen Museen zu Berlin und des Griechischen Münzwerkes der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften. Wir wollen ein numismatisches Web-Portal zur antiken Region Thrakien schaffen. Damit sollen erstmals die verstreuten antiken Münzen einer Region zentral in einer frei zugänglichen SQL-Datenbank erfasst und unmittelbar veröffentlicht werden. Den Kern hierzu bilden die wissenschaftliche Sammlung des Griechischen Münzwerkes von Abgüssen thrakischer Münzen und die einschlägigen Münzen des Berliner Münzkabinetts. Die redaktionell betreute Seite soll es anderen Museen und Sammlungen (auch auf internationaler Ebene) ermöglichen, ihre Bestände mit Hilfe der Seite zu bestimmen und digital zu publizieren.

Ulrike PeterJaegerstr. 22/23 10117 Berlin-Germanyulrike.peter@gmx.de

55

Şule Pfeiffer-Taş

III. Murat Sikkeleri Işığında Osmanlı Para Tarihi ile İlgili Yeni Tespitler

Bu bildiride, Osmanlı para tarihi için bir dönüm noktası olan III. Murad dönemi, Osmanlıca kaynaklar ve numismatik veriler ışığında irdelenecektir. Osmanlı devletinin 16. yy.’ın ikinci yarısında yaşadığı sosyo-ekonomik sıkıntılar sonucu, yaklaşık 1588 yılında büyük bir devalüasyon gerçekleşmiştir.

Osmanlı akçesi yabancı gümüş ve altın paralara karşı değer kaybına uğramıştır ve devlet resmi müdahale yapmak zorunda kalmıştır. Bu durum, literatürde tağşiş olarak yer almaktadır ve Osmanlı akçesinin gümüş içeriğinin %44 azaltılmış olduğu kabul edilmektedir; ancak bu tespitler sağlam numismatik verilere ve yazılı kaynaklara dayanmamaktadır. Nitekim, sikkeler üzerinde yapılan analizler bunun gerçeği yansıtmadığını ortaya koymuştur.

Bu dönemde söz konusu olan resmi müdahale akçenin gümüş oranının değil, ağırlığının düşürülmesidir. III. Murad akçelerinin resmi ağırlıkları konusunda kabul edilen görüşlerin de tekrar gözden geçirilmesi, Osmanlıca yazılı kaynaklar ışığında tartışılması gerekmektedir. Dönemin bürokratları ve entelektüelleri tarafından eleştirel bir bakışla kaleme alınan ve arşiv kaynaklarındaki bilgiler, III. Murad’a ait akçeler üzerinde yaptığımız incelemelerle birlikte değerlendirilecek ve yeni tespitler ortaya konacaktır.

Şule Pfeiffer-TaşAtılım Üniversitesi Türkiye Tarih Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkeziİncek-Gölbaşı, Ankara-Türkiyespfeiffer@atilim.edu.tr

56

Annalisa Polosa

Coin Production and Coin Circulation at Elaiussa Sebaste in Cilicia Tracheia

The excavations at Elaiussa Sebaste in Cilicia Tracheia conducted by the team of Rome’s University “Sapienza” have so far yielded thousand coins ranging from the late Hellenistic to the proto-Byzantine period. Along with the publication of the excavation coins, which add data on circulation in the area, a study on coin issues at the mint of Elaiussa from the time of Seleucus VI to that of Antiochus IV of Commagene has been undertaken in order to clarify the role of the city mint within the production of the royal house of the Seleucids and the structure and chronology of autonomous issues.

The study of coin finds includes the analysis of a huge hoard of late Roman and proto-Byzantine small change, and of a smaller hoard of Byzantine bronze coins of the second half of seventh century A.D.

Annalisa PolosaSapienza University of Rome Via della Scala 17, 00153 Rome-Italy Annalisa.polosa@uniroma1.it

57

Hacer Sancaktar

Antiokheia (Pisidia) Kazısı Sikkeleri: 2008-2012

Bu bildiri ile 2008-2012 yılları arasında Pisidia’daki Antiokheia’da yürütülen kazılarda ele geçen sikkeler tanıtılacaktır. Roma İmparatorluk Dönemi’nden itibaren başlayan bu sikkeler içerisinde M.S. 6.-7. yy.’lar ile 11. yy. arasına tarihlenen Geç Roma ve Bizans dönemi sikkeleri yoğunluk göstermektedir.

Bu verilere dayanarak kentte tarihsel sürecin, M.S. 1. yy.’dan 7. yy. sonuna kadar kesintisiz devam ettiği fakat 8. yy.’dan 10. yy.’ın ikinci yarısına kadar bir boşluk olduğu ve 10. yy.’ın ikinci yarısından 11. yy. sonuna kadar tekrar devam ettiği görülmektedir.

Hacer SancaktarYeşilyurt Mah. 4327 Sok. 13/1Merkez, Antalya-Türkiyehacersancaktar@yahoo.com

58

Ursula Schachinger

The Coin Finds from the Theater in Ephesus and Some Remarks on Coin Circulation in Ephesus

Within the last twenty years about 300 ancient and Byzantine coins have been found during the excavations in the theater of Ephesus. The theater lies in the middle of lower city, and it was in use for about one thousand years with varying functions. The aim of the numismatic analysis firstly was to examine whether the coins correspond with the history of the building and to clarify some chronological questions during different periods of time. A second aim, in comparison to other findspots of Ephesus, was to try to elucidate some patterns of coin circulation by examining if there are differences between the upper and the lower city. At the moment only initial tendencies can be presented, because a detailed analysis of the entire numismatic material of Ephesus has not been made yet. The material presented in this lecture comprises the coin finds of representative findspots of the upper and the lower city, such as the basilical stoa in the upper agora, Terrace House 1, Curetes Street and the recent results of the halls of Verulanus.

One focus lies on the early principate and the question regarding the relationship between Ephesian and “foreign” money as well as to Roman imperial coinage. Which circulation patterns can be recognized, and what are the determining factors for them? And, on the other hand, how did monetary circulation develop after the earthquake in the middle of the third century A.D., that is, during the Late Antique and early Byzantine times? Questions emerge concerning the break of the coin curve under Heraclius and the further development during the Byzantine period. The circulation volume until the seventh century was relatively high, if we take into account the small copper coins that were produced between the fifth and seventh centuries. But then after a long period of time (i.e., more than 250 years) the coin curve begins to rise again, but very slowly. However, it never reached the same peaks as before. And, moreover, this evidence is, until now, only manifested in the lower city. There is hardly any circulation of Middle Byzantine coinage in the upper city after Heraclius. A final question must also be asked: Was there any monetary circulation during these dark centuries, or are there other signs for economical transactions?

Ursula SchachingerVictor Franz Hess-ForschungszentrumÖsterreichische Akademie der Wissenschaften Schmiedlstraβe 6, 8042 Graz-Messendorf-Austriaursula.schachinger@oeaw.ac.at

59

Fran Stroobants

The Production of Civic Coins in Third-Century Pisidia and Pamphylia: Mapping Regional Trends and Urban Deviations

During the third century A.D. the Roman Empire faced for the first time in its history a continuous pressure on both the eastern and western borders, causing widespread political, economic, social and moral alterations. Likewise, this was the case for the region of Pisidia and Pamphylia, located in south-central Asia Minor. Because of its favorable geographical location, the region played a key role in the logistical and strategic political realm during the various Persian, Parthian and Gothic campaigns. Concerning the monetary policy in this region, it is striking that some Pisidian and Pamphylian centers still minted considerable amounts of bronze coins during the reign of Emperor Claudius II Gothicus (A.D. 268-270), Aurelian (A.D. 270-275) and Tacitus (A.D. 275-276), while most cities in the Roman East had ceased their coinage during the government of emperor Gallienus (A.D. 260-268).

This study wishes to explain this remarkable regional development in the Pisidian and Pamphylian coinage of the third century. The quantitative analysis, using civic coins from public and private collections, indicates an absence of an explicit regional pattern in both the number of active mints and the production volume and shows that a substantial amount of the production during the length of one reign was concentrated in a specific city. Considering a series of case studies concerning these urban contexts, it becomes clear that the cause for an increase in coin production was in many cases related to either of two phenomena that sometimes occurred within the same period of reign: 1) the increased military presence in the area, or 2) the organization of large-scale agones hieroi. However, some cities show a lack of active minting when one of these phenomena occurred. This indicates that when other stocks, be it from a previous reign or an approximate city, could provide enough small change to sustain the local economy, there was no necessity of local coinage, even during periods of increased purchasing power. Moreover, analyses of urban contexts enable some general statements about the military, monetary and socio-economic history of third-century Pisidia and Pamphylia. Firstly, the continued coinage and its causes confirm the exceptionally strategic importance of the region, particularly in the second half of the third century A.D. Furthermore, the attested circulation of coins confirms the idea that exchanges and trade contacts developed predominantly at the regional level. Finally, the numismatic data from Pisidia and Pamphylia support the model

60

of the second wave of Romanization as proposed by Mitchell (1999), which at first caused a manifestation of Roman themes in the coin iconography, but in time led to the elite’s disinterest in sponsoring civic coin production. The fact that the decision to maintain the local coinage as the cessation of this practice, a choice of local leaders and not imposed by the Roman government, finally indicates the strong social embedding of technology.

Fran StroobantsKoninklijke Bibliotheek van België – PenningkabinetKeizerslaan 41000 Brussel-BelgiumFran.Stroobants@kbr.be

61

Ahmet Tolga Tek

Side Kazılarında Bulunan Sikkeler Üzerine Bir Ön Değerlendirme

Pamphylia’nın en önemli liman kenti olan Side, aynı zamanda burada sürdürülen kazılar ve hakkında yapılan yayınlarla günümüzde arkeolojik anlamda Türkiye’de en tanınan klasik yerleşimlerden biridir. Prof. Dr. S. Atlan Side darphanesi hakkında bir dizi yayın yapmış ve bu yayınlara ek olarak 1947-1967 yılları arasında şehirde Prof. Dr. A. M. Mansel başkanlığında sürdürülen kazılarda elde edilen sikkeleri yayınlamıştır.

Daha sonraki yıllarda şehirde Prof. Dr. J. İnan, Dr. Ü. İzmirligil ve bugün Doç. Dr. H. S. Alanyalı başkanlıklarında sürdürülen kazılarda ve bunlara ek olarak Side Arkeoloji Müzesi’nin şehir ve çevresinde yürüttüğü kurtarma kazılarında bulunan sikkeler ise yayımlanmamıştır. Bu bildiride Side’deki yeni buluntular tanıtılacak ve eski buluntularla beraber toplu halde değerlendirmesi yapılacaktır.

Ahmet Tolga TekAnadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji BölümüYunus Emre Kampüsü, Eskişehir-Türkiyeattek@anadolu.edu.tr

62

Oğuz Tekin

More Coins of Agathocles, son of Lysimachus: A New Attribution

The paper deals with the bronze coins of Agathocles, son of Lysimachus, collected in northwest Asia Minor, mainly from the territory of ancient Mysia. All coins bear a male head on their obverses while the reverses bear four different types: owl, double-bodied owl, pegasus (rather hippalektryon) and caduceus. Owl and double-bodied owl coins bear the legend ΑΓΑΘΟ on the reverse, while two pegasus/hippalektryon coins bear the legend ΑΓΑ and one caduceus coin bears the legend ΑΓ on the reverse. The coins of Agathocles are rare in the collections, especially the examples with double-bodied owl, with pegasus/hippalektryon and with caduceus, and attributed to Miletopolis, Lampsacus and Aenus respectively and are dated to the first quarter of the third century B.C. The paper suggests a new mint for these coins of Agathocles.

Oğuz Tekinİstanbul ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi Eski Çağ Tarihi Anabilim Dalı 34459 Laleli, İstanbul-Türkiye tekinotekin@yahoo.com

63

Gültekin Teoman

Batı Anadolu Beylik Mangırları

Anadolu, 1071 Malazgirt Savaşı sonrasında Türkler’e kapılarını açmıştır. Anadolu Selçuklu Devleti’nin ortadan kalkmasından sonra bu topraklara yerleşen müslüman Türk aşiretleri tarafından kurulan beyliklerden Batı Anadolu Bölgesi’nde kurulmuş olan, Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Saruhanoğulları’nın basmış oldukları sikkeler içerisindeki mangırlar çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.

Üzerinde bastıran hükümdarın ismi ve tarihi bulunmayan sikkeler anonim olarak adlandırılmaktadır. Ancak, sikkelerin ağırlığı, kaligrafisi, motifleri ve darp yerleri ait olduğu dönemi tespit etmemize imkan sağlamaktadır. Çalışmamızın konusunu oluşturan mangırların büyük bir bölümü de anonimdir. Bu bildiri ile daha önce yayımlanmamış olan çok sayıda mangır bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılacaktır.

Gültekin Teoman651 Sok. No: 22/7 Emlak Bankası Konutları35410 Gaziemir, İzmir-Türkiyesmyrnacoins@gmail.com

64

İnci Türkoğlu

Civic Coinage of Calchedon

Sister city and ally of Byzantion, Calchedon has mostly been in its shadow both in history and in the academic world. In my doctoral study for the history of Calchedon, I have also studied her coins and in this paper I aim to present an overall evaluation of the coinage of Calchedon.

Calchedon’s coinage has been studied only by Schönert-Geiss for the coins of alliance with Byzantion and by Marinescu for the Lysimachi. It has been observed in our studies that Calchedon started minting her own coins quite late – indeed in the late fifth century B.C. – and ended about the middle of the third century A.D. The best-known coins are those with a bull standing on the obverse and a windmill/quadripartite incuse on the reverse. However, there are other types that call for attention, particularly those reflecting the cults of the city-state and her best-known alliance. In addition, particularities such as missing names of eponymous magistrates, which are quite commonly found on coinage of other city-states, will be presented.

İnci TürkoğluAbdullah Sok. No: 17Taksim, İstanbul-TürkiyeInciturkoglu@hotmail.com

65

Ceren Ünal

Tralles Definesi: Bizans İmparatoru III. Leon Dönemine Ait Altın Sikkeler

Tralles Kazısı 2008 yılı kazı sezonunda bulunan 67 adet altın sikke Bizans İmparatoru III. Leon (717-741) dönemine tarihlenmektedir. Kutsal kişilere ait tasvirlerin yapılmasının ve kutsal objelerin bulundurulmasının yasaklandığı tasvir karşıtı İkonoklazma döneminin başlangıcı olan III. Leon dönemine ait solidusların ön ve arka yüzlerinde imparator ve ardılının büstleri yer almaktadır.

İkonoklazma dönemiyle birlikte, Bizans sikkelerinde sadece imparator ve aile bireylerinin tasvirleri yer almıştır. III. Leon iktidarıyla başlayan tasvir yıkıcı düşünce, sanatın diğer kollarında olduğu gibi sikke ikonografisini de doğrudan etkilemiştir. İkonoklast düşünce Bizans sikke ikonografisinin bir dönemine damgasını vurmuştur. III. Leon dönemine ait 67 adet solidus, dönemin tasvir üslubunu ortaya serdiği gibi, toplu olarak bulunmasından dolayı da ayrı bir önem içermektedir. Bizans İmparatorluğu’nun siyasi ve dini yapılanmasında, 8. yy. başlarında yaşanan gelişmelerin, sanat çalışmaları ve gündelik yaşama yansımalarını gözlemlemek için Tralles Definesi özel bir yere sahiptir.

Ceren ÜnalCelal Bayar ÜniversitesiFen - Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi BölümüBizans Sanatı Anabilim DalıMuradiye Yerleşkesi, Manisa-Türkiyehaceba2005@yahoo.com

66

Erdal Ünal

Hellenistik Dönem Eumeneia Sikkeleri

Eumeneia M.Ö. 2. yy. ortalarında, Yukarı Menderes vadisini ve dolayısıyla Batı Anadolu’yu Galat akınlarına karşı korumak üzere yeniden yapılandırılmış askeri nitelikli bir Pergamon kolonisidir. Bu bildiri kapsamında, kentin kuruluşundan otonom sikkelerini basmaya son verdiği M.Ö. c. 40 yılına kadar olan yaklaşık bir asırlık zaman dilimi içerisinde basmış olduğu sikkeler, tarihsel, coğrafi ve numismatik perspektif üzerinden değerlendirilerek tarihlendirme önerileri sunulacaktır.

Erdal ÜnalKocaeli Universitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü 41380 Umuttepe, Kocaeli-Türkiyeerdalunal@yahoo.com

67

Peter Van Alfen

Exiles and Colonists: Delineating Monetary Authority in Archaic Asia Minor

One of the more vexing problems with the archaic coinage of Asia Minor is the nature and politics of minting authority. The hundreds of unattributed early electrum types have long given rise to the notion that individual elites, rather than states alone, were responsible for much of this coinage before states were able to claim, through mechanisms not well understood, a minting monopoly. Recently J. Kroll has drawn analogies between the situation in early sixth-century Ionia and Lydia and archaic and early classical Lycia, suggesting that, as in Lycia, locally powerful dynasts were producing electrum coinage independently of other (greater) authorities.

These arguments underscore the fact that the numismatic record of early Asia Minor does not always and easily divulge how minting authority was organized, and challenges the generally accepted model that minting authority was, from the beginning, firmly centralized within a monolithic state apparatus. They also underscore the tensions between individual and collective action, between powerful elites and the larger community, which we know from the archaic literary record.

In this paper, I further nuance these problems by considering the fluidity, mobility and divisibility of archaic monetary authority as seen primarily through the lens of archaic Greeks on the move. Exiled Samian elites, for example, assumed the authority to replicate their native coinage thousands of kilometers to the west in Zankle. Self-exiled Phokaians divided themselves into three separate but interrelated communities – Phokaia, Massalia, and Velia – each of which produced similar but still distinctive coinages. Teos and its northern colony Abdera appear to have had closely coordinated monetary policies. In conjunction with the early electrum evidence, these and other examples force us to consider where monetary authority resided physically and politically, the role of individual elites vis-à-vis monetary authority, and the exercise of political and economic hegemony over others, whether by individuals or by communities.

Peter Van AlfenAmerican Numismatic Society 75 Varick Street, Floor 11 New York, NY 10013 - USA pvanalfen@yahoo.com

68

Bernhard Weisser

Coins Excavated at Priene

Since 1998 new surveys have been investigating the structures of the ancient city of Priene near Söke in the Maeander valley (Büyük Menderes). Until today 1,380 coins have been found. The aim of the paper is to give a preliminary report about these new finds, focusing especially on reconstructing the use of foreign bronze coinage in this Hellenistic city.

Bernhard WeisserStaatliche Museen zu BerlinBodestr. 1-3, D-10178 Berlin-Deutschlandb.weisser@smb.spk-berlin.de

69

Oya Yağız

Les Monnaies de Lysimachie de la Collection des Monnaies Grecques du Musée Archéologique de Tekirdağ

Le Musée Archéologique de Tekirdağ possède dans sa collection de monnaies grecques un nom considérable de monnaies de Lysimachie et de Lysimaque. L’étude des monnaies de cette ville et celles des autres fondées en Thrace à la basse époque héllenistique mérite d’être prêtée dans une nouvelle perspective, sous la lumière des monnaies provenant d’un musée régional de la Trace Turque.

Oya YağızMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Bomonti-Şişli, İstanbul-Türkiyeoyayagiz@hotmail.com

70

Duygu Özlem Yalçın

Limes Euphraticus’un Numismatik Değerlendirmesi: Defineler

Nüfusun geneline kıyasla oldukça küçük bir oranı temsil eden askerler ve Roma ordusu sayıca bu azlığa rağmen ekonomik açıdan önemli bir role sahiptiler. Birlikler imparatorluk genelinde düzenli bir şekilde dağılım göstermemekteydi, bu da malların ve dolaşımdaki sikkelerin imparatorluğun farklı yerlerine dağılmasına neden olmaktaydı. Nakit değişimi, ordu ödemeleri ve harcamaları ile Roma ordusu, eyalet ekonomilerinin ana unsuru haline gelmiştir. Hedefimiz bu dağılımı, Roma İmparatorluk ekonomisinin gelişiminde, kritik bir öneme sahip olduğunu desteklemek amacıyla numismatik veriler ışığında değerlendirmektir. Roma İmparatorluğu’nun sınırlarını oluşturan bölgeler özellikle bu askeri hareketliliğin en iyi şekilde incelenebildiği alanlardır. Bununla beraber Roma’nın doğu sınırını oluşturan Limes Euphraticus ve özellikle bu hattın Türkiye sınırları içerisinde kalan kısmı çeşitli nedenlerden ötürü gereken şekilde ele alınamamıştır. Çalışmamızın oldukça geniş bir alanda bulunan ve kültürel açıdan çok çeşitli unsurları barındıran bölgenin tarihine ve genel olarak Antik Çağ tarihi kapsamındaki sınır çalışmalarına da ışık tutması hedeflenmektedir. Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırının büyük bir kısmını teşkil eden Fırat Nehri kıyısındaki kentlerin sikke sirkülasyonunu incelemeyi amaçlayan daha büyük çaplı bir projenin küçük bir kısmını teşkil eden bu çalışmada, bölgede ele geçmiş, yayınlanmış defineler ele alınmıştır. Müze koleksiyonlarının aksine buluntu yerleri kesin olarak bilinen defineler dolaşım konusunda daha tutarlı bilgiler vermektedir.

Duygu Özlem YalçınAnkara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı06100 Sıhhiye, Ankara-Türkiyed.ozlem.yalcin@gmail.com

71

Mohammad Younis

The Anatolian Seljuks and the Ayyubids: Intermarriage and Political Relations through the Coinage

For regional history coins are a much-underrated source for showing the relationships among governing officials. They reflect the entire hierarchy of power from the local governor up to the caliph at the time and location of their minting. The inclusion of the name onto the coin protocol (sikka) and into the Friday prayer (khutba) served in its time as proof of who was the actual ruler and to whom his pertinence belonged. Both had a similar political value. That is the exact role which coins played as the only contemporary historical document in showing the political and social relationships between the Anatolian Seljuks and the Ayyubids.

The Ayyubid sultans were keen to establish friendly relations with the Seljuks of Anatolia, so the latter would not join the Zangids against them, and because Anatolia served as a barrier between the Byzantines and the eastern part of the Islamic world. History records many political events such as wars, treaties and changes of loyalty by some rulers to others. Some coins show some of these political events by recording the names and titles of rulers and their followers, and also noting the establishment of alliances between Seljuk rulers and sultans of various branches of the Ayyubids.The importance of coins extended beyond the recording of political events; they also recorded some aspects of social life. Some sultans struck coins that commemorated a particular social occasion, and these are what will be presented in this paper.

Mohammad Younis Islamic Department Faculty of Archaeology Fayoum University - Egypt may02@fayoum.edu.eg

72

Luca Zavagno

‘Betwixt the Greeks and the Saracens’: Coins and Their Circulation in Cyprus in the Seventh and the Eighth Centuries A.D.

Located astride the shipping routes linking southern Asia Minor with the coasts of Syria and Palestine and Egypt, the island of Cyprus has always been regarded as a stepping stone of the cultural and economic communications interconnecting different areas of the eastern half of the Mediterranean. Politically, this role has been first enhanced during the Hellenistic, Roman and then in the early medieval period when in the seventh century Cyprus acquired an important role as military Byzantine stronghold.

Economically, the significance of Cyprus in the passage from Late Antiquity to the early Middle Ages (i.e., between A.D. 500-800) benefited from its essential role as hub along the eastern tax-spine through which Egypt fed Constantinople (until the mid-seventh century) and along the long-distance trade routes based upon the sea-movement of luxury goods.

This multifunctional role of Cyprus as a bridge between different regions of the eastern Mediterranean can be further assessed through the analysis of the numismatic (and partially sigillographic) material. Here indeed the study of the coins and coinage yielded by the archaeological excavations in urban centres like Salamis-Constantia, Paphos-Saranda Kolones, and Kourion should be paired with both the reassessment of the publication of the old Cypriot hoards and stray finds and the recent studies on the so-called Arab-Byzantine coinage (late seventh to early eighth century A.D.) found both in Cyprus and in the closer Syria-Palestine region. The examination of this material allows the development of a different interpretative scheme than the one traditionally adopted to understand the fate of Cyprus after the Muslim raids and the occupation of Syria and Palestine. Cyprus and its cities were still frequented in the passage from Late Antiquity to the early Middle Ages, preserving a variable but still traceable degree of monetary economy including Byzantine emissions dated to the late seventh-early eighth century and Arab specimens that infer the maintenance of political, commercial and cultural (as pointed out by the complex issues of imagery and prototypes of all these coins) relations between the Byzantine Empire and the Umayyad Caliphate.

Luca Zavagno Eastern Mediterranean University Department of Arts, Social Sciences and Humanities Faculty of Arts and Science Via Mersin 10, (Turkey) Famagusta-Northern Cyprusluca.zavagno@gmail.com

73

74