chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈuªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vhhj. kÅj...

162
ghl« - 1 ghl« - 1 ghl« - 1 ghl« - 1 ghl« - 1 bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí« bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí« bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí« bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí« bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí« K‹Diu K‹Diu K‹Diu K‹Diu K‹Diu bghUËaš v‹gJ xU r_f m¿Éaš. ïJ kÅj ÉU¥g§fis g‰¿í«, mit Ãiwî brŒa¥gLtJ g‰¿í« MuhŒ»wJ. gšntW ga‹ghLfis cila g‰wh¡ Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤â, xU rKjha« Ãfœfhy k‰W« vâ®fhy Ef®É‰fhf¥ bghU£fis v›thW c‰g¤â brŒ»wJ v‹gij¥ g‰¿ bghUshjhu« MŒî brŒ»wJ. bghUËaš, ‘muáaš bghUshjhu«’ v‹W« miH¡f¥ gL»wJ. ghÈ° (Polis) v‹w »nu¡f¢ brhšY¡F `muR’ (State) v‹W bghUŸ. muR îthf¤â‰F¤ bjh‹ik vG¤jhs®fŸ `muáaš bghUshjhu«’ v‹w gj¤ij¥ ga‹gL¤âdh®fŸ. jÅ xU kÅj‹ jdJ FL«g tUkhd¤ij¢ áwªj KiwÆš ga‹gL¤j nt©L« v‹W vâ®gh®¡f¥gL»wJ. mnj ngh‹W muR« xU rKjha¤â‰F mâf ey« »il¡f¢ brŒant©L«. Mfnt ïJ “muáaš bghUshjhu«” vd¥gL»wJ. všyh bghUshjhu elto¡iffS¡F« kÅj ÉU¥g§fns Jt¡f ÃiyahF«. Ka‰á vL¡fhÉoš kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒa KoahJ. vdnt, ÉU¥g«, Ka‰á k‰W« kdÃiwî M»at‰iw ikakhf¡ bfh©lJ bghUshjhukhF«. kÅj ÉU¥g§fnshL bjhl®òila m¿Éany bghUËayhF«. Mdhš eilKiwÆš kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî¢ brŒí« ts§fŸ tiuaiw¡F£g£ld. kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« bghUŸfŸ g‰wh¡Fiwahf ( Scarcity) cŸsd. jÅ kÅjD¡F«, muR¡F« »il¥gUik bghJthdnj. g‰wh¡Fiw v‹gJ kÅjDila m‹whl thœ¡ifÆš Ãyw mo¥gil c©ik. Mfnt bghUËaš ‘g‰wh¡Fiw F¿¤j m¿ÉayhF«’. e«Kila ÉU¥g§fŸ v©Âly§fhjit. Mdhš mt‰iw Ãiwî brŒí« ts§fŸ, g‰wh¡Fiwahdit. ïJ ‘bjÇîbrŒjY¡F’ tÊtF¡»‹wJ. ekJ ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« bghU£fË‹ mË¥ò 1

Upload: others

Post on 03-Jan-2021

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 1ghl« - 1ghl« - 1ghl« - 1ghl« - 1

bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí«bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí«bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí«bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí«bghUËaÈ‹ j‹ikí« všiyí«

K‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹Diu

bghUËaš v‹gJ xU r_f m¿Éaš. ïJ kÅj ÉU¥g§fisg‰¿í«, mit Ãiwî brŒa¥gLtJ g‰¿í« MuhŒ»wJ.

gšntW ga‹ghLfis cila g‰wh¡ Fiwahd ts§fis¥ga‹gL¤â, xU rKjha« Ãfœfhy k‰W« vâ®fhy Ef®É‰fhf¥bghU£fis v›thW c‰g¤â brŒ»wJ v‹gij¥ g‰¿ bghUshjhu«MŒî brŒ»wJ.

bghUËaš, ‘muáaš bghUshjhu«’ v‹W« miH¡f¥ gL»wJ.ghÈ° (Polis) v‹w »nu¡f¢ brhšY¡F `muR’ (State) v‹W bghUŸ.muR îthf¤â‰F¤ bjh‹ik vG¤jhs®fŸ `muáaš bghUshjhu«’v‹w gj¤ij¥ ga‹gL¤âdh®fŸ. jÅ xU kÅj‹ jdJ FL«gtUkhd¤ij¢ áwªj KiwÆš ga‹gL¤j nt©L« v‹Wvâ®gh®¡f¥gL»wJ. mnj ngh‹W muR« xU rKjha¤â‰F mâf ey«»il¡f¢ brŒant©L«. Mfnt ïJ “muáaš bghUshjhu«”vd¥gL»wJ.

všyh bghUshjhu elto¡iffS¡F« kÅj ÉU¥g§fnsJt¡f ÃiyahF«. Ka‰á vL¡fhÉoš kÅj ÉU¥g§fis ÃiwîbrŒa KoahJ. vdnt, ÉU¥g«, Ka‰á k‰W« kdÃiwî M»at‰iwikakhf¡ bfh©lJ bghUshjhukhF«. kÅj ÉU¥g§fnshLbjhl®òila m¿Éany bghUËayhF«. Mdhš eilKiwÆš kÅjÉU¥g§fis Ãiwî¢ brŒí« ts§fŸ tiuaiw¡F£g£ld.

kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« bghUŸfŸ g‰wh¡Fiwahf(Scarcity) cŸsd. jÅ kÅjD¡F«, muR¡F« »il¥gUikbghJthdnj. g‰wh¡Fiw v‹gJ kÅjDila m‹whl thœ¡ifÆšÃyw mo¥gil c©ik. Mfnt bghUËaš ‘g‰wh¡Fiw F¿¤jm¿ÉayhF«’.

e«Kila ÉU¥g§fŸ v©Âly§fhjit. Mdhš mt‰iwÃiwî brŒí« ts§fŸ, g‰wh¡Fiwahdit. ïJ ‘bjÇîbrŒjY¡F’tÊtF¡»‹wJ. ekJ ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« bghU£fË‹ mË¥ò

1

Page 2: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅjÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤JÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt« cilait mšy. Mifahš eh«Äf K¡»akhd, Äf mtáakhd ÉU¥g§fis¤ bjÇî brŒant©oíŸsJ. vdnt ‘bjÇî brŒjš’ v‹gJ bghUshjhuelto¡ifÆ‹ rhuh«rkhF«. bghUËaš v‹gJ ‘bjÇî brŒí«m¿Éaš’ v‹W« fUj¥gL»wJ.

eilKiwÆš eh« ÉU«ò« g©l§fsid¤J« ‘»il¥gUik’cilad mšy. ïa‰ifÆš »il¡F« áy g©l§fshd fh‰W, NÇaxË ngh‹wit Vuhskhf »il¡»‹wd. ïit ekJ thœÉ‰Fï‹¿aikahjdthf ïU¥ãD«, mt‰iw eh« Éiy bfhL¤Jth§FtJ ïšiy. mit ïytr¥ g©l§fŸ (free goods) vd¥gL«.Mdhš eh« ÉU«ò« g©l§fËš bgU«gh‹ikahdit »il¥gUikÄ¡fit. mitfis Éiy bfhL¤nj th§f nt©L«. bghUËaÈšg©l§fË‹ Éiy v›thW Ô®khÅ¡f¥gL»wJ v‹W« gÆY»nwh«.vdnt bghUËaš, xU ‘Éiy¤ Ô®khd«’ g‰¿a m¿Éaš.

eåd bghUshjhu« xU ‘gzÉaš bghUshjhu«’. ÉiyfŸ,gzkhf¢ brY¤j¥gL»‹wd. ï‹iwa rKjha¤â‹ bghUËašthœ¡ifÆš ‘gz«’ xU K¡»a¥ g§F t»¡»‹wJ. g©l§fisth§fî« É‰fî«, thu«, TÈ t£oåj§fis¢ brY¤jî« gz«ga‹gL¤j¥gL»‹wJ. m‹whl thœ¡ifÆš gz¤â‹ K¡»a¥g§»id¥g‰¿ bghUËaÈš gÆY»nwh«.

ekJ ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« g‰wh¡Fiwahd g©l§fiseh« ‘brštkhf’ fUJ»nwh«. vdnt bjh‹ik¡ fhy§fËš bghUËašbršt¤ij¥ g‰¿a xU m¿Éany. kÅj ey¤ij nk«gL¤j bršt«mtáa«. Mifahš bghUËaš, bršt¤ij¥ g‰¿í« mjndhLey¤ij¥ g‰¿í« TW»wJ.

nkY« bghUËaÈ‹ ïašòfis¢ RU¡fkhf fh©ngh«.

bghUËaÈ‹ ïy¡fz§fŸbghUËaÈ‹ ïy¡fz§fŸbghUËaÈ‹ ïy¡fz§fŸbghUËaÈ‹ ïy¡fz§fŸbghUËaÈ‹ ïy¡fz§fŸ

‘bghUËaÈ‹ jªij’ Mj« °Ä¤, Mš~ãu£ kh®õš, ïyadš-uhã‹°, ghš V. rhKntšr‹ M»a bghUËaš m¿P®fŸ mˤjK¡»a ïy¡fz§fŸ ã‹tUkhW :

bršt ïy¡fz« : (Mj« °Ä¤) bršt ïy¡fz« : (Mj« °Ä¤) bršt ïy¡fz« : (Mj« °Ä¤) bršt ïy¡fz« : (Mj« °Ä¤) bršt ïy¡fz« : (Mj« °Ä¤) (Adam Smith)Mj« °Ä¤ (1723-90) bghUËaÈ‹ ïy¡fz¤ij¡

tiuaW¤JŸsh®. “bghUËaš v‹gJ bršt¤ij¥ g‰¿a X®m¿Éaš”. 1776 M« M©oš ``ehLfË‹ bršt«”. v‹w ò¤jf¤ijmt® vGâíŸsh®. mt® muáaš bghUËaÈ‹ jªij vd¥gL»wh®.VbdÅš, ïtnu Kj‹KjÈš mid¤J¥ bghUËaš fU¤J¡fisí«Kiwahf xU§»iz¤jt® Mth®. Mj« °Ä¤J¡F¥ ãwnfbghUËaiy eh« KiwgL¤j¥g£l m¿Éayhf¥ gÆš»nwh«.

bghUËaÈš ‘bršt«’ áw¥ãl¤ij¥ bgW»wJ. bghJthfbršt« v‹gJ gz¤ij¡ F¿¡F«. bghUËaÈš kÅj ÉU¥g§fisÃiwî brŒí« mid¤J¥ g©l§fS« ‘bršt«’ vd¥gL«. Mdhš,kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« mid¤J¥ g©l§fS« brštkhf¡fUj¥gl kh£lh v‹gij kdâš bfhŸs nt©L«. (v.fh.) fh‰W«NÇaxËí« ek¡F m¤âahtáakhdit. mitÆ‹¿ eh« thHïayhJ. MdhY« mit brštkhf¡ fUj¥gLtâšiy. VbdÅšmit mst‰w mË¥ò bfh©lit. Xusî g‰wh¡Fiwí« gzkâ¥òcŸs g©l§fŸ mid¤J« brštkhf¡ fUj¥gL»‹wd.

eh« bršt¤â‹ Ef®î, c‰g¤â, gÇkh‰w«, g»®î v‹gdt‰iw¥gÆš»nwh«. “bršt c‰g¤â k‰W« bršt¥ g»®î rh®ªj brašKiwm¿Éaš’ v‹W n#.v°.Äš bghUËaiy tiuaiw brŒ»wh®.bršt¤ij miltâY«, mjid¥ ga‹gL¤JtâY« V‰gL«ãu¢áidfŸ g‰¿ m¿tnj `bghUËaš’ v‹D« fU¤ij Mj« °Ä¤bfh©oUªjh®. mid¤J ehLfS« bršt¤ij v›bt›tÊÆšbgU¡»¡ bfhŸtJ v‹gij¥ g‰¿ m¿tâš mt® eh£l«bfh©oUªjh®.

FiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸ

Mj« °Ä¤â‹ bršt ïy¡fz¤âš gy FiwghLfŸ cŸsd.bghUËaY¡F ït® ïy¡fz« juÉšiy. fh®iyš, u°»‹ ngh‹wr_f m¿Éayhs®fŸ bghUËaiy “k»œt‰w m¿Éaš” v‹W«“ïU©l m¿Éaš” v‹W« miH¤jd®. Mdhš mJ Ãahak‰wJ.VbdÅš bghUËaÈ‹ j‹ikí«, všiyí« jtwhf czu¥g£lJ.ï›Éy¡fz« bršt¤â‰F K¡»a¤Jt« mˤjij mt®fŸgz¤ij¥ g‰¿a fU¤jhf v©Â¡ bfh©lh®fŸ. k¡fŸ gz«

2 3

Page 3: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

âu£Ljš k£Lnk jiyaha neh¡fbkd bghUËaš És¡»ajhfu°»‹ k‰W« fh®iyš Koî¡F tªjd®. brštªj®fshtijnaF¿ahf¡ bfh©oUªj jhš - bghUËaiy ït®fŸ xU `Raeym¿Éaš’ v‹W miH¤jd®.

nk‰T¿a F‰w¢rh£LfŸ jtwhdit. bghUËaÈš bršt«v‹gJ gz¤ij k£L« F¿¥gJ m‹W. ïJ kÅj ÉU¥g§fis ÃiwîbrŒí« g‰wh¡Fiwahd g©l§fis F¿¡F«. mJ k£LÄ‹¿bjh‹ik¥ bghUËaš m¿P®fŸ ‘bršt«’ v‹w gj¤ij ‘ey«’ v‹nwbghUŸ bfh©ld®.

bršt¤â‰F mâf K¡»a¤Jt¤ij Mj« °Ä¤ mˤjh®v‹gnj Äf¥bgÇa bghUËaÈš bršt¤ij¥ g‰¿ m¿ªJbfhŸSjšmtáa« v‹gâš rªnjf« VJÄšiy. MÆD« mijÉlî«K¡»akhdJ kÅjid¥ g‰¿ m¿ªJ bfhŸSjny! bršt¤ijÉl,kÅj ïd¤â‹ elto¡ifia¥ g‰¿¥ gÆY»‹w m¿Éany bghUËaš.

Mj« °Ä¤â‹ bghUËaš ïy¡fz¤ij¥ g‰¿Éthâ¡F«nghJ mt® thœªj fhy¤ij eh« fU¤âš bfhŸsnt©L«. ït®, 炙yhªâš bjhʉòu£á V‰g£l fhy¤âš ïªüiyvGâíŸsh®. 炙yhªâš bjhʉòu£á bgUksî Kjä£odhY«,ngusî ïaªâu§fË‹ ga‹gh£odhY«, ngusÉš bršt¤ij c‰g¤âbrŒa tÊtF¤jJ. vdntjh‹ Mj« °Ä¤ bršt¤ijK¡»a¤Jt¥gL¤â “ehLfË‹ brštK« mj‹ ïašò« fhuz§fS«(Causes) g‰¿a X® MŒî” v‹w üiy btËÆ£lh®.

Mš~ãuL kh®õÈ‹ (1842-1924) ey ïy¡fz«Mš~ãuL kh®õÈ‹ (1842-1924) ey ïy¡fz«Mš~ãuL kh®õÈ‹ (1842-1924) ey ïy¡fz«Mš~ãuL kh®õÈ‹ (1842-1924) ey ïy¡fz«Mš~ãuL kh®õÈ‹ (1842-1924) ey ïy¡fz«(((((Welfare Economics)

1890 M« M©L Mš~ãuL kh®õš ̀bghUshjhu nfh£ghLfŸ’v‹w üiy btËÆ£lh®. mâš mt® m‹whl thœ¡ifÆš kÅjïd¤ij¥ g‰¿¥ bghUËaš MuhŒ»wJ v‹W tiuaW¤JŸsh®.``rhjhuz kÅjDila thœ¡ifÆ‹ m‹whl elto¡iffis¥ g‰¿bghUËaš MuhŒ»wJ’’.

bghUËaš bršt¤ij¥ g‰¿ MuhŒ»wJ v‹gij kh®õš V‰W¡bfhŸ»‹wh®. Mdhš bghUËaš bršt¤ij¥ g‰¿ k£Lnk MuhŒ»wJv‹gij V‰W¡ bfhŸsÉšiy.

bghUËaš xU g¡f« bršt¤ij¥ g‰¿í«, mijÉl K¡»akhfk‰bwhU g¡f« kÅjid¥ g‰¿í« MŒî brŒ»‹w ïaš. mtUilaika¡ fU¤J kÅjid¥ g‰¿anj. bršt¤ij¥ g‰¿ MuhŒtijÉlkÅjid¥ g‰¿ MuhŒtnj ï‹¿aikahjjhf fUJ»‹wh®.

bghUËaš kÅj ïd¤â‹ mid¤J elto¡iffisí« MuhaÉšiy. kÅjid th§Fgt®-ɉgtuhfî«,c‰g¤âahs®-Ef®nthuhfî«, nrÄ¥ghs®- Kjä£lhsuhfî«,KjyhË-bjhÊyhËahfî« “bghUËaš MuhŒtjhf bfÆ‹»uh°(Caincross) TW»‹wh®.

k¡fŸ tUkhd¤ij v›thW bgW»wh®fŸ. mt‰iw v›thWga‹ gL¤J»wh®fŸ, ts§fis v›thW Äf¢ áwªj KiwÆš cgnahf¥gL¤J»wh®fŸ v‹gij¥ g‰¿ bghUËaš MuhŒ»wJ.

“bghUŸrh® eyid v›thW ca®¤JtJ” v‹gij¥ g‰¿MuhŒ»wJ. bghUŸrh® eyD¡F K¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsjhš,bghUŸrh® ey ïayhf bghUËaš MƉW.

âwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒî

Ml« ÞĤ⋠bršt ïy¡fz¤ijÉl kh®õÈ‹ eyïy¡fz« áwªjJ v‹whš ÄifahfhJ. r_f¥ ãu¢ridfS¡F ïJK¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsJ. bghUËaš v‹gJ xU r_f m¿ÉašMF«. mJ k£Lk‹¿, bršt¤J¡F« bghUŸrh® eyD¡F« cŸsbjhl®ig És¡F»wJ. bghUËaš X® m¿Éaš. mJ bghUŸrh®eyid¥ g‰¿aJ v‹w kh®õÈ‹ ika¡ fU¤ij ïyadš ïuhã‹ÞfLikahf Fiw T¿dh®. muáaš bghUshjhu¤ij jtwhfifah©LŸsjhf kh®õiy ïuhã‹Þ Fiw TW»‹wh®.

1. Kjyhtjhf bghUŸrh® eyid ca®¤J« elto¡iffisk£L« bghUËaš MuhŒ»wJ. Mdhš gy elto¡iffŸ bghUŸrh®eyid ca®¤JtJ ïšiy. Mdhš mit bghUËaš elto¡iffshffUj¥gL»‹wd. cjhuzkhf, kJ, áfbu£L clš eyD¡F¤Ô§fhdJ v‹gij eh« m¿nth«. Mdhš m¥bghU£fŸ c‰g¤âbrŒa¥g£L ɉgid brŒa¥gL»‹wd. m¥bghUS£fS¡F« rªijc©L, th§FgtU«, ɉgtU« c©L. vdnt c‰g¤â brŒtJ«, g»®îbrŒtJ« bghUËaš elto¡iffshf¡ fUj¥gL»‹wd.

4 5

Page 4: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

k‰bwhU vL¤J¡fh£lhf, `ngh®’, bghUŸ rh® eyidca®¤JtJ ïšiy. Mdhš nghiu¥g‰¿a bghUshjhu« ekJ ïaÈšc©L . bghUËaÈš ïJ xU K¡»a ãÇthF«. nghU¡F gybghUshjhu ãu¢ridfŸ fhuzkhF«. muáaš, r_ffhuz§fisÉl bghUËaš fhuznk Äfî« K¡»akhdjhF«.Mfnt bghUËaš bghUŸrh® eyid ca®¤JtJ v‹gJ bghUªjhJ.

ïu©lhtjhf áy bghUËaš elto¡iffŸ eyidca®¤J»‹wd. Mdhš bghUŸrh® eyid ca®¤JtJ ïšiy.vL¤J¡fh£lhf kU¤Jt®fŸ, tH¡f¿P®fŸ, eof®fŸ, ïir¡fiyP®fŸ ngh‹nwhÇ‹ gÂfŸ ekJ eyid ca®¤J»‹wd.Mdhš mt®fSila gÂfŸ gU¥bghUŸfis c‰g¤â brŒtJïšiy. bghUŸrh® ey ïy¡fz¤â‹go ït®fSila elto¡iffŸbghUËaš elto¡iffshf fUj¥gLtJ ïšiy. VbdÅšït®fSila gÂfŸ bghUŸrh® eyid ca®¤JtJ ïšiy.ït®fSila gÂfis¥ eh« ga‹gL¤J»nwh«. áy rka§fËš mâfÉiy bfhL¤J ït®fsJ gÂfis¥ bgW»nwh«. ït®fsJgÂfS¡F bghUËaÈš kâ¥ò c©L. bghUŸrh® eyD¡fhdfhuz§fis¥g‰¿ bghUËaš MuhŒ»wJ v‹W TWtJ jtwhdtÊfh£LjyhF«. bghUshjhu« vij¢ rh®ªJ ïU¥ãD« cWâahf,gU¥bghUŸ ey‹g‰¿a brašfis¢ rh®ªjJ m‹W v‹gJ uhã‹Ì‹mir¡f Koahj fU¤jhF«.

_‹whtjhf kh®õÈ‹ ïy¡fz« gF¥ò¡fË‹ (classificatory)mo¥gilÆš mikªJŸsJ. ïJ gF¤jhŒÉ‹ (analytical) mo¥gilÆšmikaÉšiy. gU¥bghUŸfË‹ c‰g¤â vL¤J¡fh£lhf eh‰fhÈ,nkir, Äât©o, C®â, ïU r¡fu thfd«, eh‹F r¡fu thfd«,buh£o ngh‹wit k£Lnk bghUËaš elto¡iffshf fUj¥gL»wJ.MáÇa® mšyJ Úâgâ gÂfŸ gU¥bghUŸfis c‰g¤â brŒahjjhšït®fË‹ gÂfŸ bghUËaš elto¡ifahf fUj¥gLtJ ïšiy.ïJ jtwhd fU¤jhF«. ‘cUis¡»H§F c‰g¤â bghUËašelto¡if v‹W«, j¤Jt¥gil¥ò bghUËaš elto¡if mšy v‹W«eh« TWtâšiy’ v‹W ïyadš uhã‹r‹ TW»‹wh®.

ïWâahf `ey«’ v‹w Úâ¡fU¤âid m¿Kf¥ gL¤J«nghJ,bghUËaš xU JšÈa¤j‹ika‰w m¿ÉayhF«. bghUŸrh® eyid

msÉLjš fodkhd x‹W. áy k¡fË‹ eyid ca®¤J« bghUshjhubfhŸiffŸ gy k¡fË‹ eyid ghâ¡F«.

nk‰f©l FiwghLfŸ ïUªjnghJ«, bršt«, kÅj‹,kÅjey« M»at‰¿‹ bjhl®òfis kh®õš És¡»aj‹_y«bghUËaÈ‹ všiyia ÉÇîgL¤âíŸsh® v‹gij kw¡fnthkW¡fnth KoahJ.

eåd bghUËaš ïy¡fz«eåd bghUËaš ïy¡fz«eåd bghUËaš ïy¡fz«eåd bghUËaš ïy¡fz«eåd bghUËaš ïy¡fz«

»il¥gUik mšyJ g‰wh¡Fiw ïy¡fz« (ïyadš uhã‹Þ)(Lionel Robbins Scarcity Definition):

ïyadš uhã‹Þ mt®fŸ bghUËaY¡F Ñœf©lthWïy¡fz« tiuaW¤JŸsh®.

“ÉU¥g§fnshL«, »il¥gUikíŸs, kh‰W tÊfËšga‹gl¤j¡f rhjd§fnshL« bjhl®òŸs kÅj elto¡iffis¥g‰¿ gÆY»‹w m¿Éany bghUËayhF«”.

nguháÇa® ïyadš uhã‹r‹ “bghUshjhu m¿ÉaÈ‹ïašò« mj‹ áw¥ò« g‰¿a xU f£Liu” v‹w jkJ üÈš (1932)nk‰f©lthW ïy¡fz« jªJŸsh®.

ïuhã‹Þ ïy¡fz¤â‹ mo¥gil ïašòfŸïuhã‹Þ ïy¡fz¤â‹ mo¥gil ïašòfŸïuhã‹Þ ïy¡fz¤â‹ mo¥gil ïašòfŸïuhã‹Þ ïy¡fz¤â‹ mo¥gil ïašòfŸïuhã‹Þ ïy¡fz¤â‹ mo¥gil ïašòfŸÑœ¡f©lthWÑœ¡f©lthWÑœ¡f©lthWÑœ¡f©lthWÑœ¡f©lthW

1. ïy¡FfŸ gy tif¥gL«. ïy¡FfŸ v‹whš kÅj ÉU¥g§fŸv‹W bghUŸgL« kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit.

2. ts§fŸ tiuaiw¡F£g£lit. fhy«, gz«, ts§fŸ M»aittiuaiw¡F£g£lit.

3. fhy«, gz« M»at‰iw eh« kh‰W tÊfËš ga‹gL¤jyh«.(c.«.) neu« tiuaiw¡F£g£ljhf ïU¥ãD« mij eh« gyfhuz§fS¡F¥ ga‹gL¤J »nwh«. gz« <£Ltj‰fhfnthmšyJ XŒbtL¡fnth neu¤ij eh« ga‹gL¤jyh«.

4. všyh ÉU¥g§fS« rk K¡»a¤Jt« thŒªjit mšy.

ï§F áy fU¤J¡fŸ ftÅ¡f¥gl nt©L«. ÃiwaÉU¥g§fËš bghUËaš m¿P®fns M®t« fh£Ltâšiy.

6 7

Page 5: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

cjhuzkhf ïUtifahd ÉU¥g§fis Ãiwnt‰w njitahdneuK«, ts§fS« ïU¡F«bghGJ mt‰iw eh« mÇjhf ga‹gL¤jnt©oaâšiy. ts§fŸ tiuaiw¡F£ljhf ïU¥ãD«, mit kh‰W¥ga‹ghL ïšyhjitahf ïU¥ã‹ eh« mijí« mÇjhf ga‹gL¤jnt©oaJ ïšiy. nkY« všyh ÉU¥g§fS« rkK¡»a¤Jt«cilaitahf ïU¥ã‹ vijí« eh« mÇjhf ga‹gL¤j nt©oaJïšiy. fhy« tiuaiw¡F£g£lJ. xU ehis¡F 24 kÂneunkcŸsJ. bjhÊyhË gz¤ij¥ bgw k£Lnk ÉU«ãdhš, mâf neu«ntiy brŒant©L«. XŒbtL¥gij¤ Jw¡f nt©L«. xŒbtL¡fÉU«ãdhš tUkhd¤ij Jw¡fnt©L« ïu©ilí« xnu neu¤âšbgwKoahJ.

kÅj ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒí« mid¤J ts§fS«g‰wh¡Fiwahdit mšy. (c.«) fh‰W, NÇa xË M»ait Äf mâfmsÉš »il¡»‹wd. mitfŸ ïytr¥ g©l§fŸ MF«. Mdhšeh« ÉU«ò« g©l§fŸ ekJ ÉU¥g§fnshL bjhl®ògL¤â¥gh®¡F«bghGJ g‰wh¡Fiwahf cŸsd. v©z‰w ÉU¥g§ fnshL«,g‰wh¡ Fiwahd ts§fnshL« bjhl®òila kÅj elto¡iffis¥g‰¿ bghUËaš MuhŒ»wJ v‹gJ bjËth»wJ. ts§fŸtiuaiw¡F£g£L ïU¥gjhš eh« mt‰¿‰F xU Éiy bfhL¡fnt©oíŸsJ. g‰wh¡Fiwahd g©l§fË‹ ÉiyfŸ v›thWÔ®khÅ¡f¥gL»‹wd v‹gij¥ bghUËaÈš eh« gÆY»nwh«. gytifahd ÉU¥g§fËš x‹iw¤ bjÇî brŒjš nt©L«. Mfntg‰wh¡Fiwí«, bjÇî brŒjY« bghUËaÈ‹ ika fU¤jhF«. vdntbghUËaš bjÇîbrŒí« m¿Éaš MF«.

kh‰W¥g©l§fËilna bjÇî brŒjš bghUËaÈ‹mo¥gil¡ fU¤jhF«. ïJ KjyhˤJt«, rkj®k«, fy¥ò¥bghUshjhu« M»a všyh bghUshjhu mik¥ò¡fS¡F«bghUªj¡ToajhF«.

KjyhˤJt bghUshjhu« m§fho¥ bghUshjhu« v‹W«miH¡f¥gL»wJ. ï§F Ef®nthU¡F rkj®k bghUshjhu« mšyJf£lis¥ bghUshjhu¤ijÉl bjÇî brŒí« thŒ¥òfŸ mâf«. rkj®kbghUshjhu« â£lÄ£l bghUshjhukhF«. mid¤J mo¥gilÔ®îfS« murhš Ô®khÅ¡f¥gLtjhš Ef®nthU¡F ï§F bjÇîbrŒí« thŒ¥ò Fiwthf ïU¡F«. mL¤J fy¥ò¥ bghUshjhu«.

ïªâah fy¥ò¥ bghUshjhu¤â‰F xU áwªj vL¤J¡fh£L. fy¥ò¥bghUshjhu¤âš muR/bghJ¤ Jiwí«, jÅah® Jiwí« K¡»a¥g§fh‰W»‹wd. áy JiwfËš Ef®nthU¡F bjÇî brŒtâšthŒ¥òfŸ mâfkhfî«, muR mâf f£L¥ghLfis¡ bfh©LŸs gyJiwfËš Ef®nth® bjÇî brŒí« thŒ¥òfŸ Fiwthfî« cŸsJ.Mdhš všyh tifahd mik¥òfËY« â£lÄLjš c©L. Mdhšâ£lÄLjÈ‹ j‹ikÆš khWghL cŸsJ. â£lÄLjš v‹gJF¿nfhSl‹ nj®ªbjL¤jY«, bjÇî brŒjY« bghUËašelto¡iffË‹ rhuh«rKkhF«.

FiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸ

kÅj elto¡iffis¥ bghUËašrh®ªj elto¡iffŸ,bghUËaš rhuh elto¡iffŸ v‹W ïUtifahf kh®õÈ‹ïy¡fz« tif¥gL¤J»wJ. bghUŸrh® eyid ca®¤J«elto¡iffŸ bghUËaš elto¡iffshf kh®õš fUJ»wh®. Mdhšïuhã‹rÅ‹ ïy¡fz« mid¤J elto¡iffisí« KGikahfMuhŒ»wJ. njitnahL x¥ãL«nghJ xU bghUŸ g‰wh¡FiwahfïU¥ã‹ mJnt bghUËaÈ‹ ghl¥ bghUshF«. mªj tifÆš,tH¡FiuP®, kU¤Jt®, eof®fŸ M»nah®fË‹ ciH¥ò«bghUËaÈ‹ ghl¥bghUshf vL¤J¡ bfhŸs¥gL»wJ.

ïuhã‹rÅ‹ ïy¡fz¥go bghUËaš xU m¿ÉayhF«.bghUËaÈ‹ ãu¢ridfËš mwbe¿¡ fU¤J¡fis¡ fU¤âšvL¤J¡bfhŸsÉšiy. ntW tifÆš TWnthkhdhš ïJxG¡fbe¿¡ fU¤J¡fis¥ òw¡f¤JÉ£lJ. bghUËaY¡F«,rKjha ey¤â‰F« cŸs bjhl®ig cWâ¥gL¤j ïJ Ka‰á¡fÉšiy.Mdhš áy bghUËaš m¿P®fŸ ï¡fU¤ij Fiw T¿íŸsd®.mt®fË‹ fU¤J¥go, ïJ r_f m¿Éayhf fUj¥gLtjhš, kÅjey¤ij ca®¤Jtnj ïj‹ neh¡fkhF«. ïuhã‹á‹ ïy¡fz¤âškÅj¤Jt« fhz¥glÉšiy v‹W Fiw TW»‹wd®. Éiy¤Ô®khd« g‰¿a m¿Éayhfnt ïJ bghUËaiy fh©»wJ. MdhšbghUËayhdJ kâ¥ò¡ nfh£ghL mšyJ ts§fË‹ g§Ñ£il ÉlTLjyhdJ.

bghUËaš ãu¢ridfŸ g‰wh¡FiwÆdhnyna vG»wJ v‹gJïuhã‹rÅ‹ fU¤jhF«. Mdhš ï¥ãu¢ridfŸ g©l§fË‹

8 9

Page 6: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Vuhskhd mË¥ãdhY« njh‹W«. vL¤J¡fh£lhf 1930š V‰g£lbghUËaš kªj« Vuhskhd mË¥ãdhš njh‹¿anj m‹¿g‰wh¡FiwÆdhš mšy. vdntjh‹ cyf¥ bghUshjhu kªj«`brGikÆš tWik’ v‹W tU¡f¥gL»wJ. nk‰f©l FiwghLfŸïU¥ãD«, ïuhã‹rÅ‹ ïy¡fz¤ij¥ gy bghUËaš m¿P®fŸV‰W¡ bfh©LŸsd®. VbdÅš ïJ g‰wh¡Fiw, bjÇî M»athœ¡ifÆ‹ ïU K¡»a fU¤J¡fisí« t‰òW¤J»wJ.

bjhÊšE£g nk«ghL fhuzkhf c‰g¤â KiwfËš K‹nd‰w«V‰g£LŸsJ. Mdhš v¥bghGJ« g‰whFiw e«Älna cŸsJ. vdntjh‹ bghUËaš g‰wh¡Fiw m¿Éayhf fUj¥gL»wJ.

rhKbtšrÅ‹ ïy¡fz«rhKbtšrÅ‹ ïy¡fz«rhKbtšrÅ‹ ïy¡fz«rhKbtšrÅ‹ ïy¡fz«rhKbtšrÅ‹ ïy¡fz«(eåd bghUshjhu ïy¡fz«)(eåd bghUshjhu ïy¡fz«)(eåd bghUshjhu ïy¡fz«)(eåd bghUshjhu ïy¡fz«)(eåd bghUshjhu ïy¡fz«)

rhKbtšrÅ‹ ïy¡fz« eåd bghUshjhu ïy¡fzkhffUj¥gL»wJ. kh‰W¥ ga‹ghLila g‰wh¡Fiwahd ts§fis¥ga‹gL¤â rKjha« v›thW nj®ªbjL¡»wJ v‹gij¥ g‰¿í«,g©l§fisí«, gÂfisí« j‰fhy, vâ®fhy Ef®î¡fhf c‰g¤âbrŒ»‹wdJ v‹gJ g‰¿í« gÆY« xU r_f m¿ÉanybghUËayhF«.

ïJ xU bghJthd ïy¡fzkhF«. ïuhã‹r‹, rhKntšrÅ‹ïy¡fz§fËš gy bghJthd fU¤J¡fŸ fhz¥gL»‹wd. gšntWga‹ghLfisíila g‰wh¡Fiwahd ts§fis rKjha« v›thWga‹gL¤J»wJ v‹gij¥g‰¿¡ TW« r_f m¿Éany bghUËašMF« v‹W rhKbtšr‹ ïy¡fz« tF¤JŸsh®. ïit mid¤J«ïuhã‹rÅ‹ ïy¡fz¤âY« fhz¥gL»wJ. kÅj®fS«, rKjhaK«g‰wh¡Fiwahd ts§fis¥ ga‹gL¤â v›thW j‰fhy, vâ®fhyEf®î¡fhf¥ g©l§fisí«, gÂfisí« c‰g¤â brŒ»‹wd®v‹gij¥ g‰¿ rhKntšr‹ (TLjyhf) TW»‹wh®. v›thW rKjha«gz¤ij¥ ga‹gL¤ânah ga‹gL¤jhknyh ï¤bjÇîfis brŒ»wJv‹W ït® TW»‹wh®.

Ãfu bghUshjhu ey«Ãfu bghUshjhu ey«Ãfu bghUshjhu ey«Ãfu bghUshjhu ey«Ãfu bghUshjhu ey«

rhKntšr‹ Ãfu bghUshjhu ey« (Net Economic Welfare)v‹w òâa fU¤ij cUth¡»íŸsh®. eh£L bghUshjhu ey¤ij

cUth¡F« Ef®î, Kjä£L¥ g©l§fŸ, eh£o‹ bkh¤j c‰g¤âÆš(Gross National Product) xU gFâahF«.

eh« brštªjuhf khW«nghJ tUkhd¤ijÉl XŒit mâf«ÉU«ò»nwh«. XŒÉ‰fhf mâf neu¤ij xJ¡F«nghJ bkh¤j eh£Lc‰g¤â Fiwí«. Mdhš ey« caU«. Mfnt bkh¤j eh£L c‰g¤âiafz¡»L«nghJ XŒÉš »il¡F« kd Ãiwití« nr®¤J¡ fz¡»lÃfu bghUshjhu ey« (NEW) »il¡F«.

bg©fŸ å£oš brŒí« mid¤J ntiyfË‹ kâ¥ò« bkh¤jeh£L c‰g¤âia fz¡»L«bghGJ nr®¤J¡ bfhŸs¥glÉšiy.Mdhš mij nr®¤J¡ bfhŸs nt©L«. m¥bghGJjh‹ ek¡FrÇahd Ãfu-bghUshjhu ey« »il¡F«.

všyh rKjha¤âY« áy r£l¤â‰F¥ òw«ghd ÃfœîfŸ c©L.(c.«. nghij¥bghUŸ ɉgid) ïit r_f nflhjyhš ït‰iw ÃfubghUshjhu ey¤âš nr®¤J¡ bfhŸs¡TlhJ.

áy ÃHš (underground) elto¡iffŸ c©L. mâf tUkhd«<£Lgt®fŸ (c.«.) (tH¡f¿P®fŸ, fz¡f®fŸ, eof®fŸ, kU¤Jt®fŸ)tUkhd tÇ brY¤J«nghJ c©ikahd tUkhd¤ij¡fh£Ltâšiy. ïªj fz¡»š tuhj (fW¥ò¥gz«) gz« bkh¤j eh£Lc‰g¤âÆš nr®¡f¥glnt©L«. ïšiybaÅš bkh¤j eh£L c‰g¤âFiwthdjhfnt ïU¡F«.

bghUshjhu ts®¢á ÃfG« fhy§fËš R‰W¢NHš khR V‰gL«.ïj‰F MF« bryit bkh¤j eh£L c‰g¤âÆÈUªJ fÊ¡f ek¡FÃfu bghUshjhu ey« »il¡F«.

eh£L tUkhd¤âš, Ãfu bghUshjhu ey« g‰¿ gÆYtJ Äfî«ï‹¿aikahjjhF«.

bghUËaš ãÇîfŸ bghUËaš ãÇîfŸ bghUËaš ãÇîfŸ bghUËaš ãÇîfŸ bghUËaš ãÇîfŸ (Main Divisions of Economics)bghUËaÈš eh‹F c£ãÇîfŸ c©L. mit Ef®î, c‰g¤â,

gÇkh‰w«, g»®î. eåd fhy¤âš, bghUËaš m¿P®fŸ bghJ Ãâ v‹wòâa ãÇití« TLjyhf nr®¤JŸsd®. ïitfŸ x‹nwhL x‹Wbjhl®òilad. nkY« mitfŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd.

Ef®î (Consumption) : kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒtJ Ef®îvd¥gL«. ÉU¥g§fŸ ïU¥gjhnyna bghUËaš elto¡iffŸ

10 11

Page 7: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

eilbgW»‹wd. ÉU¥g« Ãiwnt‰w¥gL« brany Ef®î v‹WmiH¡f¥gL»wJ. bghJthf, Ef®î v‹gJ ga‹gL¤Jjiy¡F¿¡F«. tH¡FiuP®fË‹ gÂia¥ ga‹gL¤JtJ v‹gJ,g©l§fË‹ Ef®î ngh‹wnj MF«.

Ef®î g‰¿a c£ãÇÉš eh«, ÉU¥g§fË‹ j‹ik (Nature ofwants), ÉU¥g§fË‹ tiffŸ, (Classification of wants) Ef®îÉâfshd, FiwªJ brš ïWâ ga‹gh£L Éâ (Law of DiminishingMarginal Utility), VŠrÈ‹ FL«g bryî Éâ (Engels’ Law of FamilyExpenditure), njit Éâ (Law of Demand) M»at‰iwí«gaY»‹nwh«.

c‰g¤â (Production) : c‰g¤â v‹gJ bršt¤ij cUth¡Fjšv‹W bghUŸgL«. ïJ ga‹gh£o‹ M¡f« v‹W« bghUŸgL«.ga‹ghL v‹gJ ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒí« g©l¤â‹ M‰wš MF«.ga‹ghL _‹W tif¥gL«. mit tot ga‹ghL (Form Utility),ïl¥ga‹ghL (Place Utility), fhy¥ ga‹ghL (Time Utility) vd¥gL«.kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒí« g©l§fis c‰g¤â brŒí«bghUËaš elto¡iffŸ mid¤J« c‰g¤â vd¥gL«. Ãy«, ciH¥ò,_yjd«, bjhÊš mik¥ò M»a eh‹F« c‰g¤â¡ fhuÂfŸ MF«.c‰g¤âÆ‹ c£ãÇÉš eh«, khšjÌ‹ k¡fŸ bjhif¡nfh£ghL, É»jÉisî Éâ (Returns to Scale), khW« É»j Éisî Éâ (Law ofvariable proportions) M»ait njh‹W»‹wd. nkY« bjhÊš kakhjš,bjhÊš mik¥òfŸ g‰¿í« gÆY»‹nwh«.

gÇkh‰w«gÇkh‰w«gÇkh‰w«gÇkh‰w«gÇkh‰w« (((((Exchange)ï‹iwa cy»š jÅ kÅjndh, ehnlh x‹iw x‹W rhukš

thH KoahJ. ïJ gÇkh‰w¤â‰F tÊnfhY»wJ; gÇkh‰w¤jhš x‹iwbfhL¤J k‰bwh‹iw bg‰W¡ bfhŸ»wh®fŸ. g©l§fŸ k‰wg©l§fS¡fhfnth mšyJ gz¤â‰fhfnth kh‰¿¡ bfhŸs¥gL»‹wd. g©lkh‰W KiwÆš g©l§fŸ g©l§fS¡fhf gÇkh‰¿¡bfhŸs¥gL»‹wd. ï‹iwa bghUshjhu« xU gz¥bghUshjhukhF«. g©l§fŸ gz¤â‰fhf gÇkh‰w¥g£lhš, eh«gz¤â‹ gÂfis¥ g‰¿í«, t§»fË‹ g§F g‰¿í« nkY«, Éiy¤Ô®khd« g‰¿í« gÆY»nwh«. maš eh£L thÂf¤â‹ gy neh¡FF¿¤J« Éthâ¡f¥gL»wJ.

g»®îg»®îg»®îg»®îg»®î (((((Distribution) Ãy«, ciH¥ò, _yjd«, bjhÊš Kidî M»a c‰g¤â

fhuÂfis¥ ga‹gL¤â bršt« c‰g¤â brŒa¥gL»wJ.ï¢brštkhdJ fhuÂfS¡FÇa Câakhd thu«, TÈ, t£o, ïyhg«M»at‰¿‰F¥ g»®ªjË¡f¥gL»wJ. bghUËaÈš jÅ kÅj¥ g»®îg‰¿nah rKjha¤âš bršt« bt›ntW kÅj®fËilna v›thWg»®ªjË¡f¥gL»wJ v‹gJ g‰¿nah MuhŒtJ ïšiy. brašKiwg»®î¡F eh« K¡»a¤Jt« mË¡»nwh«. eh‹F c‰g¤â fhuÂfS«,bt›ntW gÂfis nk‰bfhŸtjhš mt‰¿‰F, fhu Câa«tH§f¥gL»wJ.

bghJ ÃâbghJ ÃâbghJ ÃâbghJ ÃâbghJ Ãâ

bghJÃâahdJ muá‹ bghUshjhu¥ gÂfis¥ g‰¿MuhŒ»wJ. ïâš eh« muá‹ tuî - bryî g‰¿¥ gÆY»nwh«. vdnt,ïâš eh«, tÇÉâ¥ò, bghJ bryî, bghJ fl‹ M»ad g‰¿go¡»‹nwh«.

KoîiuKoîiuKoîiuKoîiuKoîiu

eh« FW»a všiy¡FŸnsh, tiuaiu¡F£gL¤ânah ïij¥gh®¡f¡ TlhJ. mitfŸ x‹iw x‹W rh®ªjJ«, bjhl®òilaJ«MF« (c.«) c‰g¤âÆšyhkš Ef®î ïšiy. c‰g¤âÆ‹ neh¡f«bršt¤ij c‰g¤â brŒtnj MF«. bršt¤ij¢ bršt¤â‰fhfc‰g¤â brŒahkš kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒant c‰g¤âbrŒ»nwh«. ntW tifahf T¿dhš, Ef®î¡fhf¥ g©l§fis c‰g¤âbrŒ»‹nwh«. kÅj ey¤ij nk«gl¢ brŒtnj c‰g¤âÆ‹ ïWâahdneh¡fkhF«. c‰g¤â v‹gJ bjhl¡f«, Ef®î v‹gJ KothF«.bghJthf k¡fŸ g©l§fis ɉgid¡fhf c‰g¤â brŒ»‹wd®.vdnt gÇkh‰w« eilbgW»wJ. c‰g¤âiaí« Ef®ití« ïiz¥gJgÇkh‰wkhF«. bršt« v›thW c‰g¤â brŒa¥gL»wJ, v›thWg»®ªJ mË¡f¥gL»wJ v‹gij¥ bghW¤nj eh£o‹ bghUshjhu ey«mik»wJ. rÇahf¥ g»®ªJ mË¡f¥glhÉ£lhš tUkhd«, bršt«M»at‰¿š V‰w¤jhœîfŸ V‰gL«. ïit c‰g¤âiaí«, Ef®ití«ghâ¡F«. vdnt bghUËaÈ‹ mid¤J¥ ãÇîfS« x‹W¡bfh‹Wbjhl®òilait, rh®ªjit MF«.

12 13

Page 8: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghUËaš ïašòiu m¿Éayh? be¿íiu m¿Éayh?(Economics Positive Science or Normative Sciene)

bghUËaš ïa‰òiu m¿Éayh mšyJ be¿íiu m¿Éayhv‹w nfŸÉna vHnt©oa mtáaÄšiy. mj‰Fkhwhf, xU ghl¤â‹ïUgFâfshf fUjnt©L«. ïašòiu m¿Éaš v‹gJ cŸsijcŸsthW fhQ« xG§FgL¤j¥g£l m¿î¤ bjhFâahF«. khwhf``be¿íiu bghUËaš vJthf ïU¡fnt©L« v‹w nfh£gh£iltF¡F« ïaš” v‹W Mákhfhòs° (Asimakopulos) TW»‹wh®.

ïašòiu¥ bghUËaš v‹gJ bghUshjhu ÃfœîfisÉtÇ¡F« xU ïaš, bghUËaš nfh£ghLfis És¡f ïJKaY»‹wJ. Mdhš be¿íiu¥ bghUËaš Úâbe¿, xG¡fbe¿fU¤J¡fS¡F K¡»a¤Jt« bfhL¡»wJ. be¿íiu¥ bghUËašÃfœîfis cŸsthW Muhahkš mit v›thW ïU¡fnt©L« vdm¿îW¤J»‹wJ.

bghUshjhu T‰WfŸ ïašòiu¡ T‰W v‹W« be¿íiu¡ T‰Wv‹W« ïUtif¥gL«. ïâš fU¤J ntWghL V‰go‹, Égu§fis¢rÇgh®¤J, ï¡T‰W rÇah? jtwh? v‹gij m¿ªJ bfhŸsyh«.Mdhš be¿íiu¡ T‰¿š fU¤J ntWghL V‰go‹ Étu§fis¢rÇgh®¤J ãu¢ridfS¡F¤ Ô®î fhzKoahJ. ntiyÆ‹ikia¡Fiw¡f muR v‹d bfhŸiffis nk‰bfh©lJ? gzå¡f¤ij¡Fiw¡f muR nk‰bfh©l elto¡iffŸ ahit? ngh‹w Édh¡fŸïašòiu bghUËaÈš njh‹W«. gzå¡f¤ijÉl ntiyÆ‹ik¥ãu¢ridia¤ Ô®¡f muR mâf ftd« brY¤j nt©Lkh? v‹Wnf£lhš mJ be¿íiuÆyhF«. muáaš, Úâbe¿ j¤Jt§fŸ ngh‹wbe¿íiu Édh¡fis¤ jÉ®¡fnt©L« v‹W ïuhã‹r‹TW»‹wh®. ïašòiu¡ T‰Wfis k£Lnk eh« Muhant©L« v‹WTW»‹wh®. bghUshjhu Ãfœîfis¥g‰¿ Úâbe¿ mšyJm¿tÊÆ‹ mo¥gilÆš mJ kâ¥ÕL brŒtâšiy. be¿íium¿ÉaÈ‹ mo¥gilÆš bghUËaš xU öa m¿Éaš mšy. Mdhšgy bghUËaš m¿P®fŸ ï¡fU¤âÈUªJ khWgL»‹wh®fŸ.mwbe¿¡fU¤J¡fis¡ fU¤âš bfh©L. bghUËaš r_fm¿Éayhf ïU¥gjhš kÅj ey¤ij nk«gL¤j bt©L« v‹Wm¿P®fŸ TW»‹wh®fŸ. ïâÈUªJ eh« “M¡f ey bghUshjhu«”(Welfare Economics) v‹W òâa ãÇit¥ bgW»nwh«.

bghUshjhuK« ãw r_f m¿ÉašfSl‹ mj‹ bjhl®òbghUshjhuK« ãw r_f m¿ÉašfSl‹ mj‹ bjhl®òbghUshjhuK« ãw r_f m¿ÉašfSl‹ mj‹ bjhl®òbghUshjhuK« ãw r_f m¿ÉašfSl‹ mj‹ bjhl®òbghUshjhuK« ãw r_f m¿ÉašfSl‹ mj‹ bjhl®ò(Relation of Economics to other Social Sciences)

bghUËaš, kÅj ÉU¥g§fis Ãiwî brŒtij¥ g‰¿ Muhí«xU r_f m¿ÉayhF«. ïJ k‰w r_f m¿Éašfshd r_fÉaš,muáaš , tuyhW, mwbe¿ïaš, Úâbe¿Æaš, csÉaš M»at‰nwhLbjhl®òilaJ. (c«) xU eh£o‹ bghUshjhu K‹nd‰w« bghUshjhufhuz§fshš k£Lk‹¿, muáaš, tuyhW, r_fÉaš fhuz§fshY«V‰gL«. M§»nya® M£á¡ fhy¤âš ekJ ehL tuyh‰W¡fhuz§fshš mâf bghUshjhu ts®¢á milaÉšiy. muáaÈšÃiyahdj‹ik ïUªj fhuz¤jhš, bkJthd mnj neu¤âšÃiyahd bghUshjhu ts®¢áia ekJ ehL milªJŸsJ. muáašÃiyÆ‹ik fhuzkhf k‰w ehLfŸ Ãiyahd bghUshjhuts®¢áia milaÉšiy. xU eh£oš âdK« muR kh¿dhš mªjehL bghUshjhu K‹nd‰w¤ij milaKoahJ.

bghUËaY« rKjha ïaY« bghUËaY« rKjha ïaY« bghUËaY« rKjha ïaY« bghUËaY« rKjha ïaY« bghUËaY« rKjha ïaY« (Economics and Sociology)rKjha ïaš xU rKjha m¿Éaš. muáaY«, bghUËaY«

r_f ïaÈ‹ ãÇîfbsd fUj¥glyh«. r_fÉaš v‹gJ bghJthdr_f m¿ÉayhF«. r_f KGik¡F« rKjha Éâfisí«Égu§fisí« cUth¡f Ka‰á¡»wJ. rKjha¤â‹ mid¤JgFâfisí« És¡F»wJ. Mdhš bghUËaš rKjha¤â‹ bghUËašgFâfis k£Lnk És¡F»wJ. vdnt bghUËaš rKjha ïaÈ‹xU gFâahF«. v©z‰w ÉU¥g§fS¡F« g‰wh¡Fiwahdts§fS¡F« ïilnaahd bjhl®ig ïJ És¡F»wJ.

r_f ïaš khztD¡F rKjha mik¥òfshd âUkz«, kj«,muáaš ÃUthf«, bghUËaš NHš KjÈad K¡»akhdghl¥gFâfshF«. nkny Tw¥g£l ïašòfŸ bghUËaš thœ¡ifiavªj msî¡F ghâ¡F« v‹gijg‰¿ k£Lnk eh« fU¤âšbfhŸ»‹nwh«. r_fÉaÈ‹ g©ò¡TWfis¡ fU¤jš bfhŸshkšxU rKjha¤â‹ bghUËaš ÃiyghLfis eh« rÇtu òǪJbfhŸsïayhJ. (v.fh.) gR¡fŸ ïªJ¡fshš òÅjkhditahffUj¥gL»‹wd. fLikahd v⮥ò fhuzkhf, gR¡fŸ òuj¢r¤JÄFªjitahf ïU¥ãD« mt‰iw czî¡fhf¡ bfhšyKoahJ.

14 15

Page 9: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghUËaš r_fÉaÈ‹ ãÇî v‹whY« mij eh« jÅahd, ntWg£lãÇthf fUjnt©L«.

bghUËaY« muáaY« bghUËaY« muáaY« bghUËaY« muáaY« bghUËaY« muáaY« bghUËaY« muáaY« (Economics and Politics)bghUËaY« muáaY« r_f m¿ÉašfshF«. mitfS¡

»ilna beU§»a bjhl®ò c©L. muáaš v‹gJ ehL mšyJrKjha« g‰¿a m¿ÉayhF«. ïJ muáaÈš kÅjD¡FŸs cwit¥g‰¿¥ gÆY»wJ.

bršt c‰g¤âÆY« g»®ÉY« muá‹ bršth¡F mšyJ g§Fmâf«. bghUshjhu â£lÄliy e«ehL ã‹g‰W»wJ. c‰g¤âiamâfǤjš _yK« áwªj KiwÆš g»®î brŒjš _yK« eh£LtUkhd¤ij mâfÇ¡f¢ brŒtnj â£lÄLjÈ‹ K¡»a neh¡fkhF«.

muá‹ Kftuhf (Agency) brašgL« â£l¡FG ïâš K¡»a¥g§fh‰W»wJ. njáa ka kh¡Fjš (Nationalisation), jÅah®kakh¡Fjš (Privatization), kJÉy¡F (Prohibition) M»aitbghUËaÈY« muáaÈY« Äf K¡»akhd gFâfshF«.ntiyÆ‹ikí«, bjhÊyhs® ãu¢áidfS« bghUËaÈ‹ãu¢áidfshF«. (Issues) ït‰W¡F muR rÇahd KiwÆš Ô®îfhznt©L«. bghUËaY¡F« muáaY¡F« mâf bjhl®ò ïU¥gjhšbjh‹ik¥ bghUËaš m¿P®fŸ ïij muáaš bghUshjhu« v‹nwmiH¤jd®. mndf ehLfŸ, bghUshju ãu¢áidfis ikahf it¤Jnj®jiy rªâ¤JŸsd.

áy rka§fËš muáaš fU¤J¡fS« muáaš mik¥òfS«cUthf K¡»a fhuz« bghUËaš NœÃiyna MF«. 炙yhªâšbjhʉòu£á fhy¤âš bghUËaš V‰w¤jhœîfS«, bghUshjhuRu©lšfS«jh‹ rkj®k bghUshjhu mik¥ò njh‹w fhuzkhfmikªjd. fhuš kh®¡° (Karl Marx) rkj®k bghUshjhu¤â‹ jªijv‹W miH¡f¥gL»‹wh®.

bghUËaY« tuyhW« bghUËaY« tuyhW« bghUËaY« tuyhW« bghUËaY« tuyhW« bghUËaY« tuyhW« (Economics and History)bghUËaš tuyh‰nwhL beU§»a bjhl®òilaJ. tuyhW

flªjfhy ÃfœîfË‹ gântlhF«. flªjfhy k¡fË‹ r_f,bghUshjhu, muáaš Ãiy¥ g‰¿TWtJ tuyhW xU tuyh‰WkhztD¡F bkhfyha k‹d®fË‹ kj¡ bfhŸiffŸ, muá‹

ÃfœîfŸ všyh« K¡»a¤Jt« thŒªjit. Mdhš flªjfhybghUshjhu ãu¢ridfis¥ òǪJ bfhŸS« msɉF k£Lnk eh«tuyh‰¿š M®t« fh£L»nwh«.

flªjfhy§fËš k¡fË‹ thœ¡if¤ju«, tÇ Éâ¤jš,tUthia¤ âu£Ljš M»adnt bghUËaš khztD¡FK¡»a¤Jt« thŒªjjhF«.

tuyh‰W Égu§fis¥ ga‹gL¤â bghUËaš ÉâfiscUth¡F»‹nwh«. flªj fhy k¡fË‹ bghUshjhu Ãiyia m¿ªJbfhŸs tuyhW ga‹gL»wJ. ïj‰F “tuyh‰W¥ bghUËaš”(Economic History) v‹w jÅ¥ãÇî cŸsJ. tuyh‰W¡F«bghUËaY¡F« cŸs bjhl®ig ã‹tUkhW Twyh«. tuyhW ïšyhjbghUËaš ntu‰w ku« ngh‹wJ, bghUËaš ïšyhj tuyhW fÅa‰wku« ngh‹wJ (“Economics without history has no root History withoutEconomics has no fruit”.)

bghUËaY« mwïaY« bghUËaY« mwïaY« bghUËaY« mwïaY« bghUËaY« mwïaY« bghUËaY« mwïaY« (Economics and Ethics) mwïaš xU r_f m¿Éaš. ïJ xG¡f be¿fis¥ g‰¿

TW»wJ. vJ rÇ, vJ jtW v‹W R£o¡fh£L»wJ. ïJ kÅjdJešthœit¡ F¿¡nfhshf bfh©LŸsJ. bghUËaY¡F«mwïaY¡F« beU§»a bjhl®ò c©L. k¡fË‹ gU¥bghUŸ ey¤ijnk«gL¤Jtnj bghUËaš v‹W kh®õš TW»wh®. Mdhš k¡fË‹xG¡f be¿fis nk«gL¤JtJ mwÉayhF«. bghUËašãu¢ridfis Muhí«bghGJ mwbe¿¡ fU¤J¡fis¡ fU¤âšbfhŸ»‹nwh«. muR¡F mâf tUthŒ ïH¥ig V‰gL¤âoD«, mwxG¡f¤â‰fhf muR kJÉy¡if (Prohibition) mKšgL¤J»wJ.

bghUËaš ãu¢ridfis Muhí«bghGJ xG¡fbe¿ (mšyJ)mwbe¿fis¥ g‰¿ fU¤âš bfhŸsnt©oaJ ïšiy v‹Wïuhã‹r‹ TW»‹wh®. Mdhš ïtUila fU¤ij ãw bghUËašm¿P®fŸ V‰W¡ bfhŸsÉšiy. bghUËaiy mwÉaÈÈUªJ ãÇ¡fKoahJ v‹W fUJ»‹wd®. bghUËaš, mwïaÈ‹ if¥ghit(Handmaid) v‹W kh®õš fUJ»‹wh®. kÅj thœ¡ifiank«gL¤Jtnj bghUËaš v‹W fUJ»‹wh®.bghUËaY« r£l ïaY« bghUËaY« r£l ïaY« bghUËaY« r£l ïaY« bghUËaY« r£l ïaY« bghUËaY« r£l ïaY« (Economics and Jurisprudence)

16 17

Page 10: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

r£l ïaš v‹gJ xU r£l m¿ÉayhF«. bghUshjhu ts®¢áeh£o‹ r£lâ£l§fis¥ bghW¤J mikí«. ešy r£l§fŸbghUshjhu ts®¢á¡F tÊ tF¡F«. jtwhd r£l§fŸ bghUshjhuts®¢á¡F CW ÉisÉ¡F«. (c«.) flªj fhy§fËš mašeh£LKjä£lhs®fis eh« tunt‰wnghJ, ekJ eh£o‹ tÇ Éâ¥òfodkhdJ v‹W« rÇahdJ mšy v‹W« fUâdh®fŸ. Mdhš ï‹WÃiwa kh‰w§fŸ V‰g£LŸsd. bghUshjhu ts®¢á nk«ghL milavËjhd, bjËthd tÇÉâ¥ò KiwfS« bjhÊyhs® ey¢ r£l§fS«njit.

bghUËaY« csÉaY« bghUËaY« csÉaY« bghUËaY« csÉaY« bghUËaY« csÉaY« bghUËaY« csÉaY« (Economics and Psychology)csÉaš v‹gJ kÅjdJ kd Ãiyia Muhí« m¿ÉayhF«.

FHªijfŸ csÉaš (Child Psychology), k¡fŸ âu‹ (MobPsychology) csÉaš, bjhÊš rh®ªj csÉaš (Industrial Psychology)F‰wÉaš csÉaš (Criminal Psychology), vd csÉaš gy ãÇîfis¥bg‰WŸsJ. bghUËaš g‰wh¡Fiwahd ts§fS¡F« v©z‰wÉU¥g§fS¡F« ïilnaahd kÅj elto¡iffis¥ g‰¿¡ TW»wJ.

bghUËaš ãu¢ridfis Muha csÉaš g‰¿a m¿îmtáakhdJ. bjhÊyhs® ãu¢ridfis Muha, bjhÊš rh®ªjcsÉaš m¿î mtáakhdJ. xU ešy ɉgidahs‹, j‹Dilag©l§fË‹ Éiyia kh‰w ÉU«ò«nghJ th§FgtÇ‹ kdÃiyiae‹F m¿ªâU¤jš mtáakhF«. gy K¡»akhd bghUËaš ÉâfŸcsÉaiy mo¥gilahf bfh©nl mikªJŸsd. (c«) FiwªJ bršïWâ Ãiy¥ ga‹gh£L Éâ, xU g©l¤â‹ ïU¥ò mâfÇ¡fmâfÇ¡f, mij th§F« ÉU¥g« FiwªJ bfh©nl bršY« v‹WTW»‹wJ.

bghUËaY«, fÂjÉaY«, òŸËÆaY«bghUËaY«, fÂjÉaY«, òŸËÆaY«bghUËaY«, fÂjÉaY«, òŸËÆaY«bghUËaY«, fÂjÉaY«, òŸËÆaY«bghUËaY«, fÂjÉaY«, òŸËÆaY«(Economics, Mathematics and Statistics)

k‰w m¿Éašfis¥ nghynt, bghUËaš fÂjÉanyhL«,òŸËÆanyhL« bjhl®òilaJ. òŸËÆaš v‹gJ `ruhrÇ’ g‰¿a,`v©Â¡if’ g‰¿a m¿ÉayhF«. bghUËaÈš eh« ga‹gL¤J«m£ltizfS«, tiugl§fS« òŸËÆaiy mo¥gilahf¡bfh©lit. fÂjÉaš KiwfŸ eåd bghUshjhu¤âš mâfmsÉš ga‹gL¤j¥gL»‹wd.

msÉÆš bghUshjhu« (Econometrics) v‹w òâa m¿Éašghl¥gFâ bghUËaÈš ãÇÉš cŸsJ. òŸËÆaiyí«, fÂjïaiyí« ga‹gL¤J»nwh«. 1930-š msÉaš cUth¡f¥g£lJ.msÉaš Kjš nehgš gÇR #h‹ o‹bgÇ‹ (Jan Tinbergen) k‰W«ïuh¡d® ~ãÇZ (Ragnar Frisch) M»nahU¡F, mt®fŸ M‰¿ag§fË¥ã‰fhf tH§f¥g£lJ.

ïa§FÃiyí« ïa§fhÃiyí«ïa§FÃiyí« ïa§fhÃiyí«ïa§FÃiyí« ïa§fhÃiyí«ïa§FÃiyí« ïa§fhÃiyí«ïa§FÃiyí« ïa§fhÃiyí«

(Dynamic and Static Concepts)bghUshjhu¢ brašgh£il m¿ªJ bfhŸtj‰F fhy¤â‹ g§F

ï‹¿aikahjJ. ïu©L tifahd mQFKiwfŸ cŸsd. 1. ïa§fhÃiy (Static) 2. ïa§F Ãiy (Dynamic) ïa§fh Ãiy, xU F¿¥ã£lfhyf£l¤âš bghUËaš ãu¢ridfis¥ g‰¿ MuhŒ»wJ. FW»afhy¤âš áy kh‰w§fŸ V‰gL« v‹W eh« mDkhÅ¡»nwh«.kh‰w§fŸ V‰glhj FW»a fhy¤ij¥g‰¿ Muhí« mQFKiw x¥Õ£Lkhwh¢ rkÃiy (Compartive Static) MF«. (c«) x¥Õ£L khwhrkÃiyÆš, xU fhy¡f£l¤âš cŸs bghUshjhu Ãiyiaí« ntWxU fhy¡f£l¤âš cŸs bghUshjhu Ãiyiaí« x¥ã£Lgh®¡»nwh«. kh®õÈ‹ `njit mË¥ò¡ nfh£ghL’ ïj‰F xU ešyvL¤J¡fh£lhF«.

ïa§FÃiyÆš, rKjha« xU rkÃiyÆÈUªJ k‰bwhUrkÃiy¡F khW« tÊKiwia¥ g‰¿ MuhŒ»nwh«. ïa§F ÃiyÆšfhy¤â‹ g§F ï‹¿aikahjJ. ïa§F ÃiyÆš kh‰w« v‹gJika¡fU¤jhF«. (c«) Kªija fhy¤â‹ t£o åj¤ij¥ bghW¤Jï‹iwa KjäL mikí« tÂf¢ RHš (Trade Cycle) ïj‰F xU ešyvL¤J¡ fh£lhF«.

ïU¥ò« bryî« buh¡fK« ïU¥ò« bryî« buh¡fK« ïU¥ò« bryî« buh¡fK« ïU¥ò« bryî« buh¡fK« ïU¥ò« bryî« buh¡fK« (Stocks and Flows)ïU¥ò«, bghUËaÈ‹ mo¥gil¡ fU¤jikthF«. ïU¥ig

xU fhy¡f£l¤âš msÉl Koí«. Flow v‹gJ F¿¥ãl¥g£lïilbtËÆš (Period of Time) msÉl Koí«. ntW tifÆšT¿dhš, ïâš fhy¥ gÇkhz« K¡»akhdJ. (c«) bršt« ïU¥ghF«.tUkhd«, brythF«.

18 19

Page 11: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

E©Âaš bghUËašE©Âaš bghUËašE©Âaš bghUËašE©Âaš bghUËašE©Âaš bghUËaš (((((Micro Economics) ngÇašngÇašngÇašngÇašngÇašbghUËašbghUËašbghUËašbghUËašbghUËaš (Macro Economics)

bghUËaš nfh£ghLfŸ E©QÆš bghUËaš v‹W«, ngÇašbghUËaš v‹W« ïUtifahf¥ ãÇ¡f¥gL»‹wd.

jÅ xU g©l¤â‹ Éiy, jÅ¥g£l ÃWtd§fŸ mšyJbjhÊš, jÅ¡FL«g§fŸ, M»at‰iw¥ g‰¿ MuhŒtJ E©ÂašbghUshjhu« MF«.

ngÇaš bghUËaš, eh£o‹ bghUshjhu¤ij KGikahfMuhŒ»wJ. eh£o‹ x£Lbkh¤j bghUshjhu¢ brašghLfŸ g‰¿axU KGikahd fU¤ij (gÇkhz¤ij¥) mË¡»wJ KGntiythŒ¥ò,nrÄ¥ò, KjäL M»a x£Lbkh¤j bghUËaš bjhFâfS¡»ilnacŸs bjhl®ig És¡F»wJ. tUkhd¡ nfh£ghL, ntiythŒ¥ò¡nfh£ghL, Éiy¡nfh£ghL, gz¡nfh£ghLfisí« ngÇaš bghUËašv‹W Twyh«.

bghUËaš xU m¿ÉašbghUËaš xU m¿ÉašbghUËaš xU m¿ÉašbghUËaš xU m¿ÉašbghUËaš xU m¿Éaš

bghUËaš xU fiyÆayh? mšyJ m¿Éayh? v‹wnfŸÉ¡F ïlÄšiy. m¿Éaš v‹gJ xG§FgL¤j¥g£l xU m¿î¤bjhFâahF«. ïa‰ãaš, ntâÆaiy¥ ngh‹nw bghUËaY« xUm¿ÉayhF«. ïa‰ãaš, ntâÆaš ngh‹w m¿ÉašfËš, c‰Wneh¡Fjš, MŒî brŒjš, nrhâ¤jš M»a eilKiwfS¡F¥ ã‹dnunfh£ghLfŸ tiuaW¡f¥gL»‹wd. ïnj m¿Éaš KiwfŸjh‹bghUËaÈY« ã‹g‰w¥gL»‹wd. k‰w m¿Éašfis¥ ngh‹nwfhuz« k‰W« Éisî M»at‰W¡»ilnaahd bjhl®igÉs¡F»wJ.

m¿ÉayhdJ, ïa‰if m¿Éaš (Physical Science) v‹W«r_f m¿Éaš (Social Science). v‹W« ïUtif¥gL«. ïa‰ãaY«ntâÆaY« m¿ÉaY¡F cjhuzkhF«. bghUËaš r_fm¿ÉaY¡F cjhuzkhF«. kÅj elto¡iffË‹ xU F¿¥ã£lgFâia k£Lnk ïJ TW»wJ. kÅj elto¡iffŸ Äfî«á¡fyhdit. vËjhf ït‰iw¡ f‰f ïayhJ. vdnt bghUËaš k‰wm¿Éaiy¥ (Physical Science) ngh‹W bjËthdJ, rÇahdJ,JšÈakhdJ m‹W.

r_f m¿Éašfshd muáaš, tuyh‰iw Él bghUËaš xUm¿Éaš v‹W TWtj‰F KG¤ jFâ gil¤jJ. VbdÅšbghUËaÈš eh« ga‹gh£il ms¥gj‰F¥ gz¤ij xU fUÉahf¥ga‹gL¤J»nwh«. ïJ xU njhuhakhd kâ¥ÕLjh‹ v‹whY«bghUËaš ÉâfŸ KGtot« bgw ïJ cjî»wJ. áy neu§fËšbghUËaš TW« fU¤J eilKiw thœ¡ifÆš c©ikÆšyhkšnghfyh«. k‰w m¿ÉašfËY« ïnj ngh‹W V‰gL«. áy bghUËašÉâfŸ c©ikÆš eilbgwhkš nghdhY«, bghUËaš xU m¿Éašïšiy v‹W TwKoahJ.

bghUËaš MŒî KiwfŸ bghUËaš MŒî KiwfŸ bghUËaš MŒî KiwfŸ bghUËaš MŒî KiwfŸ bghUËaš MŒî KiwfŸ (Methods of Economic Analysis)bghUËaÈš ïUtifahd MŒî KiwfŸ cŸsd.

1. gF¤jhŒî Kiw (Deductive) 2. bjhF¤jhŒî Kiw (InductiveMethod)gF¤jhŒî Kiwia, gF¤j¿í« Kiw v‹W«, (Analytical)fU¤âayhd Kiw (Abstract) v‹W« TWtJ©L. ïJ K‹Ãiy¢rh®ò Kiwia¢ rh®ªjJ. áy mo¥gil vLnfhŸfËÈUªJ KoîfŸbgw¥gL»‹wd. »nu¡f®fËilna ï«Kiw Äfî« ãugykhdJ.

gF¤jhŒî KiwahdJ. bghJ¡fU¤âÈUªJ jÅ¡ fU¤ij¥bgWtJ MF«. bjh‹ik¥ bghUËaš m¿Puhd Çfh®nlh gF¤jhŒîKiwia¥ ã‹g‰¿dh®.

bjhF¤jhŒî KiwahdJ (Inductive Method) jÅ¡fU¤âÈUªJ bghJ¡ fU¤ij¥ bgWtjhF«. m¿Éaš njLjÈšbjhF¤jhŒî Kiwna áwªjJ v‹W ãuh‹R ngfh‹ (France Bacon)TW»‹wh®. bghUËaš ãu¢ridfS¡F nk‰f©l vªj KiwfS«Ãiwî mË¡f¡ Toaitahf ïšiy. gÇzhk¡ nfh£gh£oidmˤj, òfœbg‰w m¿Éaš m¿Puhd lh®É‹ (Darwin) bjhF¤jhŒîKiwiaí«, gF¤jhŒî Kiwiaí« ïiz¤J òâa bghJÉs¡f¡nfh£gh£il (Hypothesis) òF¤âíŸsh® (cUth¡»íŸsh®).

lh®ÉÅ‹ bjhF¤jhŒî, gF¤jhŒî KiwfË‹ K¡»alh®ÉÅ‹ bjhF¤jhŒî, gF¤jhŒî KiwfË‹ K¡»alh®ÉÅ‹ bjhF¤jhŒî, gF¤jhŒî KiwfË‹ K¡»alh®ÉÅ‹ bjhF¤jhŒî, gF¤jhŒî KiwfË‹ K¡»alh®ÉÅ‹ bjhF¤jhŒî, gF¤jhŒî KiwfË‹ K¡»afU¤J¡fshtdfU¤J¡fshtdfU¤J¡fshtdfU¤J¡fshtdfU¤J¡fshtd

1. ãu¢ridfis m¿jš (Identification)2. mDkhd§fis cUth¡Fjš3. òŸË Étu§fis¢ nrfǤjš, bjhF¤jš, MuhŒjš

20 21

Page 12: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

4. Koîfis¥ bgWjš.

5. rÇgh®¤jš, Ú¡Fjš, mšyJ âU¤â mik¤jš

gF¤jhŒî Kiw áwªjjh? mšyJ bjhF¤jhŒî Kiw áwªjjh?v‹w Äf¥bgÇa r®¢ir flªj fhy¤âš vGªjJ. j‰bghGJ mªjntWghL fhz¥glÉšiy. tyJ fhY« ïlJ fhY« el¥gj‰F v›thWmtáankh mnj ngh‹W bjhF¤jhŒî Kiwí«, gF¤jhŒî Kiwí«m¿Éaš MŒî¡F¤ mtáa« v‹W ï‹iwa m¿P®fŸ fUJ»‹wd®.

bghUËaš ÉâfË‹ ïašòbghUËaš ÉâfË‹ ïašòbghUËaš ÉâfË‹ ïašòbghUËaš ÉâfË‹ ïašòbghUËaš ÉâfË‹ ïašò

k‰w r_f m¿Éašfis¥ ngh‹W bghUËaY« mj‰FÇaÉâfis¡ bfh©LŸsJ. xU F¿¥ã£l NœÃiyÆš, bfhL¡f¥g£lÃgªjid¡F£g£L, v‹d el¡fnt©L« v‹W TW« T‰nwÉâahF«. elto¡iffŸ x›bth‹W« xU Éisit V‰gL¤J«.òÉp®¥ò ÉirÆ‹ fhuzkhfnt xU bghUŸ jiuÆš ÉG»‹wJv‹gJ ïa‰ãaš ÉâahF«. òÉp®¥ò Éir v‹w Éâ xU ngh¡Fiu¡T‰W Statement of Tendencies MF«. mnjngh‹W bghUËašÉâfS« ngh¡Fiu¡ T‰W¡fŸ MF«. (c.«.) njit ÉâÆ‹gog©l§fË‹ Éiy Fiwí« bghGJ njit ÉÇtilí«. g©l§fË‹Éiy Fiwí« bghGJ k¡fŸ mij mâfkhf th§Fth®fŸ v‹gnjïj‹ bghUshF«. mnj ngh‹W g©l§fË‹ Éiy caU« bghGJFiwthfnt th§Fth®fŸ. ï›ÉâfŸ áy Ãgªjid¡F£g£nl ÃfG«NœÃiyfŸ mšyJ ÃgªjidfŸ khWg£lhš ï›Éâ brašglhJ. ïJvšyh m¿ÉaY¡F« bghUªj¡Toa x‹W.

ïa‰ãaš ÉâfŸ JšÈa¤j‹ik thŒªjitahF«. MdhšbghUËaš ÉâfŸ ïa‰ãaš Éâfis¥ ngh‹W JšÈa¤j‹ikthŒªjdtšy (c«.) òÉp®¥ò Éir. ïJ rhjhuz JšÈa¤j‹ikcila ngh¡Fiu¡ T‰whF«. Mdhš bghUËaÈš, kÅjid¥ g‰¿í«,bghUËanyhL bjhl®òila elto¡iffis¥g‰¿í« MuhŒ»nwh«.gÇnrhjid¡ Tl¤â‰FŸnsh myyJ btËÆnyh kÅjdJelto¡iffis¥ gÇnrhâ¤J m¿a KoahJ. Mfnt bghUËašÉâfŸ ïašãaš Éâfis¥ ngh‹W JšÈa¤j‹ik cilad mšy.ruhrÇ kÅj elto¡iffis¥ g‰¿ eh« MuhŒ»nwh« v‹gij¡fU¤âš bfhŸs nt©L«.

bghUËaš kÅjid¥g‰¿í« kÅj ïd¤â‹ elto¡iffŸg‰¿í« MuhŒtjhš, bghUËaš ÉâfŸ á¡fyhdit JšÈa¤j‹ikm‰wit MF«. vdntjh‹ kh®õš “bghUËaš Éâfis vËaJšÈakhd òÉ<®¥ò Éir ÉâfnshL x¥ãLtijÉl flšmiyfË‹ ÉâfnshL x¥ãlyh«” v‹W F¿¥ã£LŸsh®. NÇa rªâu<®¥ãdhš miyfŸ njh‹W»‹wd v‹W m¿Éaš TW»wJ.bgs®zÄa‹W miyfŸ mâf« njh‹w thŒ¥ò cŸsJ. miyfŸmâf« njh‹whkš ïU¥gj‰F« thŒ¥ò cŸsJ. bghUËaš ÉâfËY«ï¤jifa ngh¡FfŸ fhz¥gL«. (c«) gz¤â‹ msî mâfÇ¡F«bghGJ bghUË‹ Éiy k£l« (Price level) caU«. Mdhš vªjmsɉF Éiy k£l« caU« v‹gij¤ JšÈakhf Tw ïayhJ.Mdhš bghUËaš ÉâfŸ muáaš, tuyh‰W Éâfis ÉlJšÈa¤j‹ik thŒªjitahF«. VbdÅš eh« gz¤ij¥ ga‹gh£ilmsÉL« msînfhshf¥ ga‹gL¤J»nwh«. gz« xU njhuhakhdkâ¥ÕLjh‹ v‹whY« mJ bghUËaš ÉâfS¡F KGtot«bfhL¡»wJ.

bghUËaš ÉâfŸ mid¤J« áy vLnfhŸfis¢ rh®ªJŸsd.njit Éâia vL¤J¡bfh©lhš ``k‰wit khwhâU¡F« bghGJ’’(ceteris paribus) xU g©l¤â‹ Éiy Fiwí« nghJ k¡fŸm¥bghUis mâf msÉš th§Fth®fŸ v‹W TW»wJ.

`k‰wit khwhâU¡F«nghJ’ v‹whš 1. k¡fË‹ tUkhd«Ãiyahf ïU¡fnt©L«. 2. Rit cz®î khw¡TlhJ. 3. k‰wg©l§fË‹ Éiy Ãiyahf ïU¡fnt©L«. 4. òâa gâä£L¥g©l§fŸ ïU¤jšTlhJ. nk‰f©l vLnfhŸfŸ mid¤J« khwhkšïUªjhšjh‹ ï›Éâ c©ikahF«.

bghUËaš ÉâfŸ gytifahd Ãgªjid¡F£g£lit ahF«.Mfntjh‹ áy Ãgªjidfis eh« nk‰bfhŸ»‹nwh«. bghUËašÉtu§fŸ rÇgh®¡f¥g£L, gÇnrhâ¡f¥g£L, mJ c©ik v‹W m¿ªjãwnf ïJ Éâahf cUth»‹wJ. Mdhš gy bghUËaš Éâfis¥gÇnrhjid¡F c£gL¤jKoahJ. Mfnt bghUËaš ÉâfËš áyÃgªjid¡F£g£lit.

ïa‰ãaš ÉâfŸ midtuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lit. MdhšbghUËaš ÉâfŸ midtU¡F« V‰òilad mšy. ïU¥ãD« áy

22 23

Page 13: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ÉâÉy¡FfŸ c©L. Fiwªj brš Éisî Éâ midtuhY«V‰W¡bfhŸs¥g£l x‹whF«.

bghUËaš ÉâfË‹ K¡»a¤Jt«bghUËaš ÉâfË‹ K¡»a¤Jt«bghUËaš ÉâfË‹ K¡»a¤Jt«bghUËaš ÉâfË‹ K¡»a¤Jt«bghUËaš ÉâfË‹ K¡»a¤Jt«

bghUËÆš ÉâfŸ eilKiw thœ¡if¡F Äf K¡»akhF«. áybghUËaš ÉâfŸ mid¤J bghUshjhu mik¥òfS¡F« bghUªj¡Toad. (c.«.) FiwªJ brš Éisî Éâ, FiwªJ brš ïWâ Ãiy¥ga‹gh£L Éâ, njit Éâ ngh‹wit K¡»akhd ÉâfshF«.

gz msî¡nfh£ghL všyh bghUshjhu mik¥òfS¡F«bghUªj¡ToaJ v‹W áy bghUËaš m¿P®fŸ fUJ»‹wh®fŸ.

`FiwªJ brš ïWâ Ãiy¥ ga‹gh£L Éâ’ c©ikmDgt§fis¢ rh®ªjJ. ïU¥ò mâfÇ¡f, mâfÇ¡f mijth§fnt©L« v‹w ÉU¥g« FiwªJ bfh©nl bršY«. g©l§fË‹Éiy¡F«, m¥g©l§fËÈUªJ »il¡F« kdÃiwɉF« cŸsbjhl®ig mJ És¡F»wJ. nfhil¡ fhy§fËš kh«gH§fË‹mË¥ò mâfkhf cŸsjhš mj‹ Éiy FiwªJ bršY«. mâÈUªJ»il¡F« ga‹ghL FiwªJ bršY« v‹gJ bjËth»wJ.ÉiyahdJ ïWâ Ãiy¥ ga‹gh£nlhL bjhl®òilajhš mj‹Éiyí« Fiw»wJ. ts®É»j tÇ (Progressive Taxation) FiwªJ bršga‹gh£L ÉâÆ‹ mo¥gilÆš mikªJŸsJ. xUtUila tUkhd«TL«bghGJ tÇ É»j¤ij ca®¤â brštªj®fŸ mâf tÇbrY¤J«go brŒ»‹wJ. xUtÇl« gz¤â‹ msî mâfÇ¡fmâfÇ¡f, mtD¡F »il¡F« ga‹ghL FiwªJ bršY« v‹We«g¥gL»wJ. mªÃiyÆš mt® mâf¥gz¤ij bryî brŒjhY«,mtUila âahf« mâfkhf ïU¡fhJ.

njit Éâ c©ik mDgt¤ij mo¥gilahf bfh©lJ. ÉiyFiwí« bghGJ njit mâfÇ¥gij eh« eilKiwÆš fhzyh«.mË¥ò mâfkhf ïUªjhš Éiy Fiwí«. g©l§fË‹ mË¥òmâfǤjhš ïWâÃiy¥ ga‹ghL Fiwí«. ɉgidahs‹ á¿jsîÉiyia¡ Fiw¤J¤jh‹ ɉgidia mâfÇ¡f Kašth‹.

FiwªJ brš ïWâÃiy Éisî Éâ midtU« ga‹gL¤J«xU bghJ ÉâahF«. ntsh©ikÆš ciH¥ò, _yjd§fisïUkl§F mâfÇ¥gj‹ _y« c‰g¤âia ïUkl§F ca®¤j KoahJ.ï›Éâ bjhʉrhiyfS¡F« bghUªJ« xU ÉâahF«.

czî c‰g¤â mâfÇ¥gij Él k¡fŸ bjhif ntfkhfmâfÇ¡»wJ v‹W khšj°Ì‹ k¡fŸ bjhif¡ nfh£ghL TW»wJ.ïJ xU JšÈakhd T‰W mšy. ViH ehLfËš gRik¥òu£á V‰gL«tiu ï¡T‰W c©ikahF«. gRik¥òu£á ntsh©ik c‰g¤âiamâfÇ¡f¢ brŒjJ. ViH ehLfËš mâf k¡fŸ bjhif cŸsJ.k¡fŸ bjhif¥ bgU¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j ViHehLfŸ mâf msîgz¤ij¡ FL«g f£L¥gh£o‰fhf¢ bryî brŒ»‹wd. MfntbghUËaš ÉâfŸ eilKiwÆš mâf K¡»a¤Jt« thŒªjjhffUj¥gL»‹wd.

mo¥gil¡ fU¤JfŸ mo¥gil¡ fU¤JfŸ mo¥gil¡ fU¤JfŸ mo¥gil¡ fU¤JfŸ mo¥gil¡ fU¤JfŸ (Basic Concepts)x›bthU m¿ÉaY¡F« xU áw¥ò¤ j‹ik c©L.

bghUËaY¡F« xU jŤ j‹ik c©L. áy bghUËaš gj§fŸáw¥ò¡ f©nzh£l¤âš ga‹gL¤j¥gL»‹wd. bršt«, g©l§fŸ,tUkhd«, kâ¥ò, Éiy k‰W« rªij ngh‹w mo¥gil¥ bghUËašgj§fË‹ bghUis cz®ªJbfhŸs nt©L«. ïšiyba‹whšFH¥g¤â‰F tÊtF¡F«.

bršt« bršt« bršt« bršt« bršt« (Wealth)bghJthf bršt« v‹gJ gz¤ij¡ F¿¡F«. Mdhš

bghUËaÈš ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒí« gzkâ¥òŸsg‰wh¡FiwahíŸs g©l§fŸ mid¤J« brštkhF«. gz kâ¥òŸsmid¤J« bghUËaÈš brštkhF«. mid¤J¥ bghUËašg©l§fS« kh‰W kâ¥ò (Value in exchange) (gÇt®¤jid)cilajhF«. xU F¿¥ã£l fhy¤âš ïU¥ãš cŸs gz kâ¥òŸsg©l§fŸ mid¤J« bršt§fŸ vd¥gL«. Mfnt bghUshjhug©l§fŸ mid¤J« brštkhF«.

bršt¤â‹ g©òfŸbršt¤â‹ g©òfŸbršt¤â‹ g©òfŸbršt¤â‹ g©òfŸbršt¤â‹ g©òfŸ

1. g©l§fŸ ga‹ghL cilajhf ïU¤jšnt©L«. ÉU¥g¤ijÃiwî brŒí« r¡âia cilajhf ïU¡fnt©L«.m¥g©l§fŸ ÉU«g¡Toaitahf ïU¡f nt©L« v‹Wkh®õš TW»‹wh®.

2. g©l§fË‹ mË¥ò - tiuaiw¡F£g£ljhf ïU¡f nt©L«.NÇa xËí«, fh‰W« thœ¡if¡F ï‹¿aikahjJ. mit

24 25

Page 14: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïšyhkš thHKoahJ. Mdhš mit m˥㚠VuhskhfcŸsjhš brštkhf¡ fUj¥gLtâšiy. ïit ïytr¥g©l§fshF«.

3. bršt« xUtÇlÄUªJ k‰wt®fS¡F kh‰w¥gl¡ ToajhfïU¡fnt©L«.

4. gzkâ¥ò cilajhf ïU¡fnt©L«.

5. òw¢ brštkhf ïU¡fyh«. (c.«). xU ÃWtd¤â‹ e‰bga®(Good Will) mªÃWtd¤â‹ òw¢brštkhF«.

ga‹ghL, g‰wh¡Fiw, k‰W« kh‰w¤j¡f j‹ik bršt¤â‹K¡»a¥ g©òfshF«.

bršt¤â‹ tiffŸbršt¤â‹ tiffŸbršt¤â‹ tiffŸbršt¤â‹ tiffŸbršt¤â‹ tiffŸ (Classification of Wealth) :1. jÅah® bršt« v‹gJ gU¥bghUŸ k‰W« mUt¥ bghUis

cŸsl¡»aJ. åL, Ãy«, ku¢rhkh‹fŸ, vªâu§fŸ ngh‹witgU¥bghUŸfshF«. g§Fg¤âu§fŸ it¤âU¥gJ« jÅah®bršt¤âš ml§F«.

2. rKjha¢ bršt« (Social Wealth) : rKjha¢ bršt« mšyJbghJ¢ bršt« v‹gJ rKjha¤âš cŸs midtU«ga‹gL¤J« bghU£fshF«. bghJrhiyfŸ, ó§fh¡fŸ, bghJ¡fšÉ ÃWtd§fŸ, bghJ üyf§fŸ, mU§fh£áaf§fŸngh‹wit rKjha¢ brštkhF«.

brštK« eyK« brštK« eyK« brštK« eyK« brštK« eyK« brštK« eyK« (Wealth and Welfare) :bršt¤â‰F« ey¤â‰F« beU§»a bjhl®ò c©L. xU eh£L

k¡fË‹ eykhdJ mªeh£o‹ bršt¤â‹ msit¥ bghW¤Jk£LkšyhJ, bršt« v¥go c‰g¤â brŒa¥gL»wJ, mJ v›thWg»®ªjË¡f¥gL»wJ v‹gij¥ bghW¤J« mikí«.

g©l§fŸ g©l§fŸ g©l§fŸ g©l§fŸ g©l§fŸ (Goods)kÅj ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒí« vJî« bgUËaÈš g©l§kh

fUj¥gL»wJ. bghUËaÈš g©l§fŸ v‹gJ gU¥bghUŸ, mUt¥bghUŸfis¡ F¿¡F«. eh‰fhÈ mšyJ M¥ãŸ v¥go xU g©lnkh,mnjnghy eof®fŸ, MáÇa®fŸ, ïir¡fiyP®fŸ ït®fË‹gÂfS« g©l§fshf¡ fUj¥gL»‹wd.

g©l§fŸ ïytr¥ g©l§fŸ v‹W« bghUËaš g©l§fŸ vdïUtif¥gL« ïa‰ifÆ‹ bfhilfshd fh‰W«, NÇa xËí«ïytr¥ g©l§fshF«. mit g‰wh¡Fiwahdit mšy. mitrªijÆš Éiy bgWtJ ïšiy. Mfnt mJ ïytr¥ g©l§fshf¡fUj¥gL»‹wd. bghUËaš g©l§fS¡F¢ rªijÆš Éiy bfhL¡fnt©L«. ntW tÊÆš TWnthnkahdhš ïj‰F kh‰W kâ¥ò (Valuein Exchange) c©L. Vbd‹whš njitnahL x¥ãL«nghJ mitg‰wh¡Fiwahd itnaahF«. xU ïl¤âš ïytr¥ g©lkhffUj¥gLtJ, ntW xU ïl¤âš bghUËaš g©lkhf¡ fUj¥gL«.g©l§fË‹ njit mË¥ig¥ bghW¤nj mikí«. (c«) »uhk§fËšÉwF xU ïytr¥ g©lkhF«. efu¥ gFâfËš ït‰¿‰F eh« ÉiybfhL¤J bgw nt©oÆU¥gjhš ïJ bghUËaš g©lkh»wJ.mnjngh‹W ïytr¥ g©lkh»a j©Ù®, g‰wh¡Fiw V‰gL«nghJbghUËaš g©lkh»wJ.

g©l§fis Ef®î¥ g©l§fŸ (Consumer Goods), c‰g¤â¥g©l§fŸ (Producers Goods) v‹W ïU tifahf¥ ãÇ¡fyh«. Ef®î¥g©l§fŸ ekJ ÉU¥g¤ij neuoahf Ãiwî brŒgit. mit (1) mGF«g©l§fŸ (c.«) fhŒf¿, Û‹, ïiw¢á (2) mÊah¥ bghUŸfŸ (åL,fh®, thbdhÈ) ïu©L tif¥gL«. _yjd¥ bghU£fŸ ekJÉU¥g¤ij kiwKfkhf Ãiwî brŒgit ïaªâu§fis c‰g¤â brŒa¥ga‹gL« ïaªâu§fŸ _yjd¥ g©l§fŸ vd¥gL« (c.«) fh® xUïaªâukhF«. ïJ Ef®î¥ bghUŸ. Mdhš fhiu c‰g¤â brŒaga‹gL« ïaªâu§fŸ _yjd¥ g©l§fŸ mšyJ c‰g¤â¥g©l§fŸ v‹W miH¡f¥gL»‹wd. xU g©l« xU ïl¤âš Ef®î¥g©lkhfî« ntW xU ïl¤âš c‰g¤â¥ g©lkhfî« fUj¥gL»wJ.(c«.) Ä‹rhu« åLfËš ga‹gL¤J«nghJ Ef®î¥ g©lkhfî«,ÃWtd§fËš ga‹gL¤J«nghJ c‰g¤â¥ g©lkhfî« fUj¥gL»wJ.tUkhd«tUkhd«tUkhd«tUkhd«tUkhd«

bghJthf tUkhd« v‹gJ bghUËaÈš gz tUkhd¤ij¡F¿¡F«. ‘bghUËaÈš tUkhd« v‹gJ bghUËaš g©l§fËÈUªJ»il¡f¡Toa kdÃiwÉid¡ F¿¡F« v‹W brÈ¡bk‹ TW»wh®.mid¤J bghUËaš g©l§fS« brštkhF« v‹gJ ek¡F¤ bjÇí«.bršt¤âÈUªJjh‹ tUkhd« »il¡»wJ. (c«) brhªj åL xUbrštkhF«. mâÈUªJ bgW« thlif tUkhdkhF«.

26 27

Page 15: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

tUkhd« ïU tif¥gL«. 1. gz tUkhd« (Money Income) 2.c©ik tUkhd« (Real Income) k¡fŸ tUkhd¤ij¥ bghJthfgzkhfnt <£L»wh®fŸ.

gz tUkhd« v‹gJ bgausî tUkhd« MF«. xU eh£Lk¡fË‹ thœ¡if¤ju« mt®fsJ c©ik tUkhd¤ij¥ bghW¤njmikí«. c©ik tUkhd« gz¤â‹ th§F« r¡âia¥ bghW¤njmikí«. Mdhš gz¤â‹ th§F« r¡âahdJ g©l§fË‹ Éiyk£l¤ij¥ bghW¤J mikí« . g©l§fŸ, gÂfŸ ÛJ bfh©LŸsMâ¡f¤ij¥ (Command) (âw‹) bghW¤J c©ik tUkhd« mikí«.gz t Ukhd« mâfÇ¥gjhš k£Lnk k¡fŸ e‹whf thœtjhfTWKoahJ. v›tsî g©l§fis th§F»wh®fŸ v‹gij¥ bghW¤njmt®fsJ thœ¡ij¤ ju« mikí«.

vdJ gz tUkhd« %.10/- vd¡bfhŸnth«; xU »nyh mÇáÆ‹Éiy %.10/, ï¥nghJ vdJ tUkhd¤âš eh‹ xU »nyh mÇá th§fKoí« mšyJ v‹Dila gz tUkhd¤â‹ kâ¥ò xU »nyhmÇahF«. mL¤j khj« v‹Dila gz tUkhd« %.15/- MfcaU»wJ; mÇáÆ‹ Éiynah %.20/- Mf ca®»wJ vd¡bfhŸnth«.ï¥nghJ v‹Dila gz tUkhd¤â‹ kâ¥ò 3/4 »nyh mÇá k£LnkMF«. vdnt, v‹Dila gz tUkhd« ca®ªj nghâY« ÉiyV‰w¤â‹ fhuzkhf c©ik tUkhd« FiwªJ É£lJ. Mf,``c©ik tUkhd« v‹gJ Éiyahš rÇbrŒa¥gL« gz``c©ik tUkhd« v‹gJ Éiyahš rÇbrŒa¥gL« gz``c©ik tUkhd« v‹gJ Éiyahš rÇbrŒa¥gL« gz``c©ik tUkhd« v‹gJ Éiyahš rÇbrŒa¥gL« gz``c©ik tUkhd« v‹gJ Éiyahš rÇbrŒa¥gL« gztUkhd«’’tUkhd«’’tUkhd«’’tUkhd«’’tUkhd«’’ MF«.

eh£L tUkhd«eh£L tUkhd«eh£L tUkhd«eh£L tUkhd«eh£L tUkhd«

xU tUl¤âš c‰g¤â brŒa¥gL« g©l§fŸ k‰W« gÂfË‹kâ¥ng eh£L tUkhd« MF«. “xU eh£o‹ ciH¥ò«, KjY«mªeh£o‹ ïa‰if ts§fSl‹ To Xuh©L fhy¤âš c‰g¤âbrŒa¥gL« g©l§fŸ k‰W« mid¤J tifahd gÂfŸ M»at‰¿‹bkh¤j Ãfu kâ¥ò... mªeh£o‹ c©ikahd Ãfu M©L tUkhd«(mšyJ) eh£L tUkhd« mšyJ eh£L tUkhd <î (Dividend)” v‹Wkh®õš eh£L tUkhd¤ij¥ g‰¿ ïy¡fz« tF¤JŸsh®.

xU eh£o‹ tUkhd¤âÈUªJ mªehL brštªj ehlh? mšyJViH ehlh? v‹W m¿a Koí«. ntsh©ik Jiw (Agriculture),bjhÊšJiw (Industry) g¤Jiw (Service Sector) M»at‰¿‹

K¡»a¤Jt¤ij eh£L tUkhd¤âš ïit mË¡F« g§FÔ®khÅ¡»wJ.

eh£L tUkhd¤ij mªeh£o‹ k¡fŸ bjhifahš tF¡f `jyhtUkhd«’ (Per Capita Income) »il¡F« (jÅegÇ‹ M©LtUkhd«).

jyh tUkhd« = eh£L tUkhd«

k¡fŸ bjhif

kâ¥òkâ¥òkâ¥òkâ¥òkâ¥ò (((((Value)xU g©l¤â‹ gÇt®¤jidÆ‹ ju« kâ¥ò vd¥gL«. kâ¥ò

v‹gJ rh®ò¤ (Relative) j‹ikíilaJ. ïJ xU F¿¥ã£l neu¤âš,F¿¤j ïl¤âš, ïu©L bghUŸfS¡»ilnaahd bjhl®òfisbtË¥gL¤J»wJ.

kâ¥ò, ga‹gh£L kâ¥ò (Value-in-use) gÇt®¤jid mšyJ kh‰Wkâ¥ò (Value-in-exchange) vd ïUtif¥gL«. fh‰W, j©Ù®, NÇaxË M»at‰¿‰F¥ ga‹gh£L kâ¥ò c©L. gÇt®¤jid kâ¥òŸsg©l§fS¡F k£Lnk bghUËaš K¡»a¤Jt« bfhL¡»wJ. xUg©l« gÇt®jjid kâ¥ig¥bgw mJ ga‹ghL cilajhfî«,g‰wh¡Fiwahdjhfî«, gÇkh‰w« brŒa¡Toajhfî«ïU¡fnt©L«. ntW tifÆš T¿dhš mid¤J bghUËašg©l§fS¡F« gÇt®¤jid kâ¥ò c©L.

gz¤â‹_y« kâ¥ig msÉL»nwh«. kâ¥ò rh®ò¤j‹ikcilaJ. fhy¤ij¥ bghW¤J«, NœÃiyia¥ bghU¤J« g©l¤â‹kâ¥ò-khWgL« (c«) ice cubes FË®fhy¤ijÉl nfhilÆš mâfkâ¥òilaJ.ÉiyÉiyÉiyÉiyÉiy

g©l§fË‹ kâ¥ig¥ gz¤jhš F¿¥ã£lhš mJ Éiyvd¥gL«. bghJthf bghUËaš m¿P®fŸ kâ¥ã‰F« Éiy¡F«ïilna vªj ntWghL« fh£lÉšiy. všyh ÉiyfS«x‹W¡bfh‹W bjhl®òilad. ïJnt Éiy mik¥ghF« (PriceSystem). m§fhoÆš bghUS¡F eh« bfhL¡F« Éiy ášyiu Éiy(Retail) vd¥gL«. Ãy«, ciH¥ò, _yjd« M»at‰¿‰F eh«

28 29

Page 16: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bfhL¡F« Éiy thu«, TÈ, t£oahF«. KjyhˤJt¥bghUshjhu¤âš ̀Éiy mik¥ò K¡»a¥ g§fh‰W»wJ. th§Fgt®fŸj§fŸ ÉU¥g¤ij ÉiyÆ‹ _ykhf¤ bjÇÉ¥g®. xU bghUS¡F eh«bfhL¡F« Éiy, Éiy mik¥ã‰F eh« mË¡F« MjuthF«.rKjha¤â‹ bghUËaš brašghLfis Éiy mik¥òxG§FgL¤J»‹wJ.

rªij (m) m§fhorªij (m) m§fhorªij (m) m§fhorªij (m) m§fhorªij (m) m§fho (((((Market)bghU£fŸ th§FtJ« ɉgJ« eilbgW« xU ïlnk

m§fhoahF«. br‹idÆYŸs nfha«ngL m§fho, fhŒf¿-ɉF«xU ïlkhF«. bghUËaÈ‹ m§fho v‹gJ g©l§fis th§F«-ɉF« xU F¿¥ã£l ïl« mšy. “neuoahfnth mšyJ Kft®fŸ_ykhfnth, th§FgtU«, ɉgtU« rªâ¡F« X® ïlnk m§fhoahF«.vL¤J¡fh£lhf Û‹ rªij Û‹fis th§F«, ɉF« ïlkhF«. ï§Fth§FnthU« ɉnghU« beU§»a bjhl®ò bfh©LŸsd®.m§fhoÆš xU gFâÆš bfhL¡f¥gL« ÉiyahdJ mj‹kWgFâÆš bfhL¡f¥gL« Éiyia¥ ghâ¡F«” v‹W bg‹Ah«TW»‹wh®.

bghJthf, g©l§fË‹ m§fhoia k£Lnk m§fho v‹WTW»nwh«. Mdhš g©l§fŸ jÉu k‰w bghU£fS¡F« m§fhoc©L. mitahtd 1. bjhÊyhs® m§fho (Labour Market),mašeh£L bryht m§fho (Foreign Exchange Market) _yjdm§fho (Capital Market).m§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸ

ïl«, fhy«, ngh£oÆ‹ j‹ikia¥ bghW¤J m§fhofŸgytif¥gL«. m§fhoia mJ mikªâU¡F« ïl¤ij¥ bghU¤J 1.cŸq® m§fho (Local Market) (c«) fhŒf¿, ky®fŸ 2. njáa m§fho(National Market) (c«) òlitfŸ 3. cyf m§fho (World Market)(c«) ïU«ò, gU¤â r®¡fiu v‹W gy tif¥gL«.

ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhoia ïUtiffshf¥ ãÇ¡fyh«.1. Ãiwî¥ ngh£o (Perfect Competition) 2. ÃiwFiw¥ ngh£o (Imperfect)v‹gdthF«.

fhy¤ij¥ bghU¤J m§fhoia, m§fho fhy« (Market Period),FW»a fhy m§fho (Short Period) Ú©lfhy m§fho (Long Period)

v‹W« ãÇ¡f¥gL»wJ. fhy« FW»ajhf ïU¥ã‹ `njit’ K¡»ag§fh‰W»wJ. fhy« Ú©ljhf ïU¥ã‹ ̀mË¥ò’ K¡»a g§fh‰W»wJ.bghUËaÈ‹ K¡»a¤Jt«bghUËaÈ‹ K¡»a¤Jt«bghUËaÈ‹ K¡»a¤Jt«bghUËaÈ‹ K¡»a¤Jt«bghUËaÈ‹ K¡»a¤Jt«

r_f m¿ÉaÈš bghUËÆaš xU K¡»a¥ ãÇthF«. ekJm‹whl thœ¡ifÆY« ïJ K¡»a¥ g§F t»¡»wJ. m¿ÉaÈšc©ik¡fU¤ij m¿ªj bfhŸsnt Kid»nwh«. Mdhš bghUËaš,c©ik Ãiy m¿ªJ bfhŸs k£LÄšyhkš, r_f¥ bghUshjhu¥ãu¢ridfS¡F Ô®î fhzî« Kaš»wJ®.

m¿it m¿É‰fhf k£Lnk gÆštJ bghUËaš m¿P® fË‹neh¡fkšy. ãu¢ridfS¡F¤ Ô®î fh©gnj bghUËaÈ‹ K¡»a¡F¿¡nfhshF«. bghUËaš ãu¢ridfS¡F cldo¤ Ô®î bghUËašm¿P®fËl« »ilahJ. Mdhš bghUshjhu¡ bfhŸiffŸ _y«muR¡F mt®fŸ cjÉ brŒa Koí«.

“bghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ, bfhŸif KoɉF cldoahfV‰f¡Toa, Ô®khÅ¡f¥g£l Koîfis¡ TWtJ ïšiy. ïJ xUtÊKiwna, ïJ kdâ‰F xU rhjd«. áªjid¡F xU E£g«. ïjid¥bg‰¿U¥gt®fŸ ïj‹_y« xU áy rÇahd Koîfis¥ bgwcjî»wJ” v‹W Ñ‹R TW»‹wh®.

eåd muá‹ gy ãu¢ridfŸ bghUËaš j‹ikíilad.muá‹ ãu¢ridfËš bghUËaš m¿P®fŸ K¡»a¥g§fh‰¿ÆU¡»‹wd®. ïu©lh« cyf¥ nghÇ‹KoÉš b#®kÅÆ‹bghUshjhu« bgU«ghY« Ó®Fiy¡f¥g£lJ. ï§F gzå¡f«,g©l§fË‹ g‰wh¡Fiw, Äif ntiyÆ‹ik (Mass unemployment)ÃyÉaJ. ‘Y£É¡ vuh£’ (Ludwig Erhard) v‹w bghUËaš m¿PÇ‹m¿îiuia¥ ã‹g‰¿ajhš b#®khÅa¥ bghUshjhu« ntfkhf Û£ámilªjJ. b#®kÅÆ‹ bghUshjhu Û£á xU bghUËašmârakhF«. (Miracle)

mnj ngh‹W 1930ïš V‰g£l cyf¥ bghUshjhu kªj¤âÈUªJmbkÇ¡f muR Û£á bgw J.M. Ñ‹á‹ bghUshjhu¡ bfhŸiffŸK¡»a g§fh‰¿d.

Éiy, thu«, TÈ, t£o, yhg«, tÇfŸ KjÈait g‰¿ bghUËašTW»wJ. x›bthUtiuí« ïJ VjhtJ xU tÊÆš ghâ¡»wJ. vdnt“bghUËaš m¿î á¿jsntD« ïšyhj xUt‹ c©ikahdFokfdhf ïU¡fKoahJ” v‹W Tw¥gL»wJ.

30 31

Page 17: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gƉágƉágƉágƉágƉágFâ - mgFâ - mgFâ - mgFâ - mgFâ - m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«

1. bršt ïy¡fz¤â‹ MáÇa® :

m. Mš~ãuL kh®õš M. ïyadš uhã‹°ï. Ml« °Ä¤ <. rhKntšr‹

2. »il¥gUik ïy¡fz¤â‹ MáÇa® :

m. Ml« °Ä¤ M. rhKntšr‹ï. Mš~ãuL kh®õš <. ïyadš uhã‹°

3. Ãfu bghUshjhu ey« g‰¿a fU¤ij vL¤Jiu¤jt®m. rhKntšr‹ M. Mš~ãuL kh®õšï. Ml« °Ä¤ <. ïyadš uhã‹°

4. bghUshjhu« v‹gJ

m. ïašòiu m¿Éaš M. be¿íiu m¿Éaš

ï. ïu©Lnk <. vJîÄšiy

5. bghUshjhu¤âš eh« ga‹gL¤JtJ

m. gF¤jhŒî Kiw M. bjhF¤jhŒî Kiw

ï. ïu©Lnk <. vJîÄšiy

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òf

6. E©Âaš v‹gJ ........... MF«.

7. c‰g¤â vd¥gLtJ ...... cUth¡FtjhF«.

8. g©l§fS¡F, g©l§fis kh‰¿¡ bfhŸtJ ........... MF«.

9. bghUshjhu« v‹gJ ........... m¿ÉayhF«.

10. gyju¥g£l bršt¤â‰F vL¤J¡fh£L ...........

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf

11. bghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ – m. ïU¥ò

12. Kjš nehgš gÇR – M. x£l«

13. ïa§F Ãiy mQFKiw – ï. kh®õš14. bršt« – <. fhyf£l«15. tUkhd« – c. o«g®f‹ k‰W« ~¥ÇZ

IV. xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«

16. bghUshjhu¤â‹ ntW bga® v‹d?

17. v¡dhbk£Ç¡° vd¥gLtJ vªjªj ghl§fis cŸsl¡»aJ?

18. Ç¡fh®nlh vªj Kiwia ga‹gL¤âdh®?

19. ïytr g©l§fS¡F xÇu©L vL¤J¡fh£LfŸ jUf.

20. gz tUkhd¤â‰F ntW bga® v‹d?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. bghUshjhu« g‰¿ Mšãu£ kh®õÈ‹ ïy¡fz« ahJ?

22. bghUshjhu¤â‹ K¡»a ãÇîfŸ v‹d?

23. bghUshjhu«, fÂj«, òŸËÆaš ït‰¿‰F ïilnaahdbjhl®ãid ÉtÇ.

24. ïytr¥ g©l§fŸ k‰W« bghUshjhu¥ g©l§fisntWgL¤Jf?

25. gaÅ‹ kâ¥ò k‰W« gÇkh‰w¤â‹ kâ¥ò ït‰¿‹ ntWghLfisÉs¡Ff.

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

26. Ml« °Ä¤â‹ bršt ïy¡fz¤ij¥ g‰¿a Fiw¥ghLfisMuhŒf?

27. E©Âaš k‰W« ngÇaš bghUshjhu¤â‹ ntWghLfis¡TWf

28. bghUshjhu« X® ïašòiu m¿Éayh (mšyJ) be¿íium¿Éayh?

32 33

Page 18: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

29. Ãiyahd k‰W« ïa§FÃiy fU¤J¡fis g‰¿a áWF¿¥òtiuf

30. bghUshjhu MŒî Kiwfis¥ g‰¿ Étâ¡fî«.

gFâ - <gFâ - <gFâ - <gFâ - <gFâ - <

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. bghUshjhu¤ij¥ g‰¿ kh®õÈ‹ ïy¡fz¤ij MuhŒf.

32. bghUshjhu¤ij¥ g‰¿ ïyanahdš uhã‹á‹ ïy¡fz¤ijMuhŒf.

33. bghUshjhuK« ãw r_f ïašfSl‹ cŸs bjhl®ãidÉthâ¡fî«.

34. bghUshjhu ÉâfË‹ j‹ik k‰W« K¡»a¤Jt¤ijÉthâ¡fî«.

35. bghUshjhu¤â‹ j‹ik k‰W« všiyfis Éthâ¡fî«.

34

Page 19: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 2ghl« - 2ghl« - 2ghl« - 2ghl« - 2

mo¥gil¥ bghUËaš ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUËaš ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUËaš ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUËaš ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUËaš ãu¢áidfŸ

mo¥gil¥ bghUshjhu¥ ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUshjhu¥ ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUshjhu¥ ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUshjhu¥ ãu¢áidfŸmo¥gil¥ bghUshjhu¥ ãu¢áidfŸ

bghUËaš g‰wh¡Fiwahš (Scarcity) V‰gL« bjÇî (Choice)brŒjiy¢ rh®ªj X® m¿Éaš MF«. bjÇîfis¢ brŒâLtjhš vG«mo¥gil¥ ãu¢áidfŸ ahit? vªj xU rKjhaK« _‹W K¡»aãu¢áidfis K‹it¤nj bjÇîfis nk‰bfhŸsš nt©L«.mitfshtd

1. vªj¥ bghUis c‰g¤â brŒtJ, v›tsî c‰g¤â brŒtJ?

czth mšyJ gil¡fy‹fsh (weapons), m›thbwÅš,v›tsî¡F?

mjhtJ mâf czî k‰W« Fiwthd gil¡fy‹fsh? mšyJmâf gil¡fy‹fŸ k‰W« Fiwthd czî¥bghUsh?

2. g©l§fŸ v›thW jahÇ¡f¥gl nt©L«?

‘Ä‹rhu¤ij’ bt¥g M‰wš bfh©L (from Thermal Power)jahÇ¥gjh mšyJ ڮċr¡âahš (Hydro Power) jahÇ¥gjh?

3. g©l§fŸ ahU¡fhf jahÇ¡f¥glnt©L«?

xU áy brštªj®fŸ k‰W« gy ViHfS¡fhfth? (mšyJ)bgUthÇahd k¡fŸ thœ¡ifia¢ br«ikahf thœtj‰fhfth?

ï«_‹W mo¥gil¥ ãu¢áidfS« x‹iw x‹W rh®ªjitMF«. ts®¢á¥ bgw, rKjha« rÇahd bjÇîfis nk‰bfh©LkdÃiwit¥ bgwnt©L«. nk‰fh© _‹W Édh¡fS« mid¤Jtif bghUshjhu¤â‰F« (economies) bghUªJ«. Mdhš gštif¥bghUshjhu KiwfŸ jkJ brhªj bjÇîfis nk‰bfhŸsKa‰á¡»‹wd. xU F¿¥ã£l rKjha¤âš bjÇÉ‹ ïašòbghUshjhu¤â‹ Kiwfis¥ bghU¤nj mikí«.

bghUshjhu KiwfŸbghUshjhu KiwfŸbghUshjhu KiwfŸbghUshjhu KiwfŸbghUshjhu KiwfŸ (((((Economic Systems)xU bghUshjhu Kiw v‹gJ Ñœ¡fhQ« mo¥gil

Édh¡fS¡F Éil gf®jš MF«. gšntW bghUshjhuKiwfŸ,

35

Page 20: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïšiy. jdJ brašghLfS¡F tÊfh£l¡Toa xU ikaxU§»iz¥ghsiu m§fho¥ bghUshjhu« bg‰¿U¡fÉšiy. Mdhšm§fho¢ r¡âfshd mË¥ò, njit k‰W« ÉiyfŸ M»aitfË‹brašghLfË‹ fhuzkhf Ra mik¥ò (Self-Organisation)njh‹W»wJ.

m§fho¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸ(((((Sailent features of Capitalim)1. jÅah® brh¤JÇik1. jÅah® brh¤JÇik1. jÅah® brh¤JÇik1. jÅah® brh¤JÇik1. jÅah® brh¤JÇik

jÅ eg®fŸ brh¤J th§fî«, brhªjkh¡»¡ bfhŸsî« cÇikc©L. tiuaiwÆ‹¿ v›tsî brh¤J¡fis nt©LkhdhY«it¤J¡ bfhŸsyh«. nkY« brh¤ij r£l¥ó®tkhf mt®fŸÉU«ò»‹w tÊfËš ga‹gL¤â¡ bfhŸsyh«.

2. ïyhgneh¡f«2. ïyhgneh¡f«2. ïyhgneh¡f«2. ïyhgneh¡f«2. ïyhgneh¡f«

ïyhgneh¡F k£Lnk m§fho¥ bghUshjhu¤â‹ K¡»a¢brašghlhF«. bgUksî ïyhg§fis¤ âu£lnt©Lbk‹gjhš jÅkÅj‹ mâf ïl®¥ghLfis nk‰bfh©L c‰g¤â Koîfisnk‰bfhŸth‹. vdnt `ïyhgneh¡fnk’ m§fho¥ bghUshjhu¤â‹K¡»a¢ r¡âahf brašgL»wJ.

3. bjÇî nk‰bfhŸS« Rjªâu«3. bjÇî nk‰bfhŸS« Rjªâu«3. bjÇî nk‰bfhŸS« Rjªâu«3. bjÇî nk‰bfhŸS« Rjªâu«3. bjÇî nk‰bfhŸS« Rjªâu«

v‹d bghUis c‰g¤â brŒtJ v‹gij c‰g¤âahsnunk‰bfhŸ»wh®. Ô®khÅ¥gâš Rjªâu« bg‰WŸsh®. jdJgÂfS¡fhd jFªj Éiyia Ô®khŤJ¡bfhŸs c‰g¤â¡fhuÂfis Rjªâukhf v§F nt©LkhdhY« gÂak®¤â¡bfhŸsyh«. mJ nghynt Ef®nthU« jdJ njitfisth§»¡bfhŸs KG Rjªâu« bg‰WŸsh®.

4. m§fho¢ r¡âfŸ4. m§fho¢ r¡âfŸ4. m§fho¢ r¡âfŸ4. m§fho¢ r¡âfŸ4. m§fho¢ r¡âfŸ

m§fho¢ r¡âfshd njit, mË¥ò k‰W« Éiy M»ait,ï«Kiwia be¿¥gL¤J« F¿pLfŸ MF«. bgUthÇahdbghUshjhu brašghLfŸ ÉiyÆa¡f¤jhš (Price Mechanism)mikªjjhF«. c‰g¤â, Ef®î k‰W« g»®î M»at‰W¡fhdÉdh¡fŸ m§fho¢ r¡âfis¥ bghU¤nj Ô®khÅ¡f¥gL»wJ.

36 37

ntWg£l KiwfËš nk‰fhQ« Édh¡fS¡F ÉilaË¡»‹wd.v‹d c‰g¤â brŒa nt©L«; v›thW c‰g¤â brŒa nt©L«,ahU¡F c‰g¤â brŒa nt©L« v‹w ika ãu¢ridfis gšntWbghUËaš TWfŸ v›thW Ô®¤J it¡»‹wd v‹gnj bghUshjhuKiw vd¥gL«. bghUËaÈ‹ brašghL fS¡»ilna, g©l§fŸ,gÂfË‹ c‰g¤â k‰W« g»®Éidna ïJ (bghUshjhu Kiw)F¿¥ãL»wJ.

bghUshjhuKiwfŸ v‹gJ gšntW jÅeg®fŸ k‰W«mt®fË‹ ÃWtd§fshd t§» ÃWtd§fŸ, fšÉ ÃWtd§fŸk‰W« bghUshjhu ÃWtd§fŸ M»at‰iw¡ bfh©ljhf ïU¡F«.bghJthd bghUshjhu Kiwfshtd

1. giHik¥ bghUshjhu« (Traditional Economy)2. KjyhˤJt / m§fho¥ bghUshjhu« (Capitalist Economy)3. bghJîilik/f£lis¥ bghUshjhu« (Socialist Economy)4. fy¥ò¥ bghUshjhu« (Mixed Economy)

1. giHik¥ bghUshjhu«1. giHik¥ bghUshjhu«1. giHik¥ bghUshjhu«1. giHik¥ bghUshjhu«1. giHik¥ bghUshjhu«

giHik¥ bghUshjhu¤âš, giHikfŸ, gH¡f tH¡f§fË‹ÉâfŸ, k‰W« el¤ij¡ TWfŸ M»ad mo¥gil¥ ãu¢áidfis¤Ô®¤J it¡f¥gL»‹wd. mj‹ rÇahd Ef®î¤ njitia, mJc‰g¤â brŒJ bfhŸ»wJ. ïJ xU thœî/ãiH¥ghjhu¥ bghUshjhu«MF«. m§nf á‰wsî c‰g¤âna ïU¡Fkhjyhš ngusî ɉgid¡FthŒ¥ãšiy. jiyKiw¤ jiyKiwahf xnu bghUns c‰g¤âbrŒa¥gL»wJ. c‰g¤â KiwfŸ Äfî« gHikahdit.II. KjyhˤJt« / m§fho¥ bghUshjhu«KjyhˤJt« / m§fho¥ bghUshjhu«KjyhˤJt« / m§fho¥ bghUshjhu«KjyhˤJt« / m§fho¥ bghUshjhu«KjyhˤJt« / m§fho¥ bghUshjhu«

KjyhˤJt/m§fho¥ bghUshjhu¤âš ‘jilÆšyhrªij’fË‹ (Free Market) _ynk g©l§fË‹ c‰g¤â k‰W« g»®îÔ®khÅ¡f¥gL»wJ. vdnt, ïJ m§fho¥ bghUshjhu« (mšyJ)jilÆšyh thÂg bghUshjhu« v‹W« miH¡f¥gL»wJ.c‰g¤âahs®, Ef®nth® mšyJ ts« bg‰¿U¥gt® (resource owner)j§fS¡bfd jÅ¥g£l Rjªâu¤ij¥ bg‰WŸsd®. jÅeg®fŸnjitahd g©l§fŸ k‰W« gÂfis th§Fj‰F« ɉgj‰F« jdJbjhÊiy (Occupation) nj®ªbjL¤J¡ bfhŸtj‰F« jilnaJ«

Page 21: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

5. muá‹ Fiwªjg£r brašghL5. muá‹ Fiwªjg£r brašghL5. muá‹ Fiwªjg£r brašghL5. muá‹ Fiwªjg£r brašghL5. muá‹ Fiwªjg£r brašghL

bgUthÇahd bghUshjhu¥ ãu¢áidfŸ m§fho¢ r¡âfshš(Market Forces) Ô®khÅ¡f¥gL»‹wd. Fiwªjg£r msthf muá‹g§fhdJ áy K¡»akhd gÂfis¢ brŒant tiuaW¡f¥g£LŸsJ.mjhtJ, m§fhoia xG§FgL¤Jjš, ghJfh¥ò, mašeh£L¡bfhŸif, gz« (Currency) ngh‹witfns m¥gÂfshF«.

m§fho¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸ

1. c‰g¤â bgUF»wJ1. c‰g¤â bgUF»wJ1. c‰g¤â bgUF»wJ1. c‰g¤â bgUF»wJ1. c‰g¤â bgUF»wJ

m§fho¥ bghUshjhu¤âš xU ÉtrhÆnah, tÂfnuh,bjhÊyâgnuh jd¡bfd brh¤âid¥ bg‰W, jh‹ ÉU«ò« tÊÆšga‹gL¤â¡bfhŸsyh«. mt® j‹dy¤â‰fhf c‰g¤âia¥bgU¡F»wh®. ïj‹ Éisthf tUkhd«, nrÄ¥ò k‰W« KjäLcaU»wJ.

2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš2. ey¤ij¥ bgU¡Fjš

â£lÄLjÈ‹¿, c‰g¤â k‰W« ts¤ij¥ ga‹gL¤JjÈš âw‹(efficiency) nk«gL»wJ. v‹W Tw¥gL»wJ xUtdJ j‹dy«rKjha¤â‹ ey¤ijí« ca®¤J»wJ.

3. be»œ¢áíila mik¥ò Kiw3. be»œ¢áíila mik¥ò Kiw3. be»œ¢áíila mik¥ò Kiw3. be»œ¢áíila mik¥ò Kiw3. be»œ¢áíila mik¥ò Kiw

bghJthf bghUshjhu¤âš ‘g‰wh¡Fiwí«’, ‘cgÇí«’ `njit’k‰W« ‘m˥㋒ _y« rÇbrŒa¥gL»wJ. ï›thW ‘ÉiyÆ‹ïa¡f¤jhš’ jhdhfnt mJ brašgL»wJ.

4. muá‹ jiypo‹ik4. muá‹ jiypo‹ik4. muá‹ jiypo‹ik4. muá‹ jiypo‹ik4. muá‹ jiypo‹ik

muR bghUshjhu¢ brašghLfËš Fiwthd g§»idnabg‰WŸsJ. jÅ eg® ÉU¥g¤â‰F« rKjha ÉU¥g¤â‰F« Ku©ghLVJ« ïšiy. bghUshjhu ÃWtd§fŸ, jhdhfnt muá‹ jiypo‹¿j‹Å¢irahf¢ brašgL»‹wd.

5. Fiwªj Éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ5. Fiwªj Éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ5. Fiwªj Éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ5. Fiwªj Éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ5. Fiwªj Éiy k‰W« jukhd bghU£fŸ

Ef®nth® k‰W« c‰g¤âahs®fS¡F KG Rjªâu« ïU¥gjhšjukhd bghU£fis¡ Fiwthd bryÉš k‰W« ÉiyÆš c‰g¤âbrŒaKo»wJ.

6. bjhÊšE£g¤âš ts®¢á6. bjhÊšE£g¤âš ts®¢á6. bjhÊšE£g¤âš ts®¢á6. bjhÊšE£g¤âš ts®¢á6. bjhÊšE£g¤âš ts®¢á

m§fho¥ bghUshjhu¤â‹ K¡»a¡ TW - ngh£o.ï¥ngh£oahdJ (competition) c‰g¤âahsiu¥ ò¤jh¡f KiwfŸ _y«c‰g¤âia bgU¡», ɉgidia mâfkh¡f¢ brŒJ, ts®¢áiaJÇj¥gL¤J»wJ.

m§fho¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸm§fho¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸ

1. V‰w¤jhœîfŸ1. V‰w¤jhœîfŸ1. V‰w¤jhœîfŸ1. V‰w¤jhœîfŸ1. V‰w¤jhœîfŸ (((((Inequalities)tUthÆš V‰w¤jhœîfS« brh¤J¡fŸ xU áyÇl« FÉjiyí«

KjyhˤJt¤â‹ bgÇa FiwghlhF«. c‰g¤âahs®fŸ, Ãy¡»Hh®,tÂf®fŸ, mâfyhg« <£o bgU« bršt« nr®¡»‹wd®. ïjdhš,brštªj® bgUŠ brštjuhfî«, ViHfŸ Äfî« ViHfshfî«M»‹wd®. tiuaW¡f¥g£l tÊfns cŸsjhš ViHfŸbrštªjnuhL ngh£oÆl ïayÉšiy. ïjdhš, KjyhˤJt«brštªj®fS¡F« ViHfS¡F« ïilna cŸs V‰w¤jhœîfis nkY«mâfÇ¡f¢ brŒ»wJ.

2. K‰WÇik ts®¢á2. K‰WÇik ts®¢á2. K‰WÇik ts®¢á2. K‰WÇik ts®¢á2. K‰WÇik ts®¢á

V‰w¤jhœîfŸ K‰WÇikia ts®¢áíw¢ brŒ»‹wd. bgÇaT£lh©ik myFfŸ (Mega Corporate Units) , á¿ac‰g¤âahs®fis btËna‰¿ÉL»‹wd. ÃWtd§fŸ x‹W nr®ªJT£l mik¤jš (Cartels), k‰W« K‰WÇik T£L ÃWtd« (Trust)mik¥gj‹_y«, c‰g¤âÆš <Lg£LŸs ÃWtd§fË‹ v©Â¡ifFiwªJ ÉL»wJ.

ïWâahf mit g‹dh£L ÃWtd§fshf (MNC) cU¥bg‰Wca®til»‹wd. mit mo¡fo eh£o‹ eyD¡bfâuhf Éiyiaca®¤J»‹wd.

3. 圢á/kªj«3. 圢á/kªj«3. 圢á/kªj«3. 圢á/kªj«3. 圢á/kªj« (((((Depression)mâf¥ ngh£oÆ‹ fhuzkhf¥ bghU£fŸ msî¡fâfkhf

c‰g¤â brŒa¥gL»‹wd. brštªj®fŸ ViHfis¢ Ru©L»wh®fŸ.ViHfŸ c‰g¤âÆ‹ e‹ikfis¥ bgw ïayhjj‹ fhuzkhfRu©l¥gL»wh®fŸ. ntbwhU ÃiyÆš msî¡fâfkhd c‰g¤â,

38 39

Page 22: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

rªijÆš nj¡f¤ij V‰gL¤Jtjhš `kªj«’ V‰gL»wJ. ïJbghUshjhu ÃiyÆ‹ikia (Economic Instability) V‰gL¤J»wJ.

4. ïaªâukakhjš ïaªâukakhjš ïaªâukakhjš ïaªâukakhjš ïaªâukakhjš (Mechanisation and Automation)m§fho¥ bghUshjhu« ïaªâukakhjiyí« (Mechanisation)

jhÅa§» j‹ikiaí« (Automation) C¡FÉ¡»wJ. ïjdhšciH¥ig mâfkhf¥bg‰WŸs bghUshjhu ehLfËš ‘ntiyÆ‹ik’V‰gL»wJ.

5. ey« òw¡f¡f¥gLjš5. ey« òw¡f¡f¥gLjš5. ey« òw¡f¡f¥gLjš5. ey« òw¡f¡f¥gLjš5. ey« òw¡f¡f¥gLjš

m§fho¥ bghUshjhu¤âš jÅah® ÃWtd§fŸ brhFR /Ml«gu¥ bghU£fis c‰g¤âbrŒJ mâf yhg« <£LtJl‹ Fiwthdyhg«jU« mo¥gil¥ g©l§fŸ c‰g¤â brŒtij¥ òw¡f¡»‹wd.ïjdhš, bghJk¡fË‹ ey« òw¡f¡f¥ gL»wJ.

6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš6. ciH¥ò Ru©l¥gLjš (((((Exploitation of Labour)ïyhg« <£Ltijna F¿ahf¡ bfh©oU¡F«

KjyhËfS¡bfâuhf fLikahd r£l« bfh©Ltu¥g£LŸsJ.bjhÊyhs®fis¤ njitba‹whš it¤J¡bfhŸtJ« ïšiybaÅšÚ¡»ÉLjY« (Fire&Hire Policy) rhjhuzkhd brašghlhF«.ï›tif¢ r£l§fŸ bjhÊyhs®fË‹ Câa¤ij Äf¡Fiwthfntit¤âU¥gjhš ciH¥ò Ru©l¥gL»wJ.

7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡f¡f¥gLjš7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡f¡f¥gLjš7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡f¡f¥gLjš7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡f¡f¥gLjš7. mo¥gil¢ r_f¤njitfŸ òw¡f¡f¥gLjš

gšntWtifahd mo¥gil¢ r_f¤ njitfŸ cŸsd.KGvG¤j¿î, bghJ¢ Rfhjhu«, Vœik, mf‰wš: FoÚ®, r_fey«,rKjha¥ ghJfh¥ò ngh‹wit MF«. ï¥ãÇîfËš yhg¥g§F FiwthfïU¥gjhš KjyhËfŸ (Capitast) KjäL brŒtâšiy. vdnt,bgUksÉyhd kÅj¥ ãu¢áidfŸ Kjyhs¤Jt KiwÆšòw¡f¡f¥gL»‹wd.

III. bghJîilik bghJîilik bghJîilik bghJîilik bghJîilik ///// f£lis¥ bghUshjhu«f£lis¥ bghUshjhu«f£lis¥ bghUshjhu«f£lis¥ bghUshjhu«f£lis¥ bghUshjhu«

bghJîilik¥ bghUshjhu¤âš, c‰g¤â fhuÂfis (Meansof Production) munr V‰W«, brašgL¤âí« tU»wJ. c‰g¤â k‰W«g»®î rh®ªj mid¤J Koîfisí« ‘k¤âa â£l¡FGnt’

Ô®khÅ¡»wJ. vdnt bghJîilik¥ bghUshjhu« ‘â£lÄl¥g£lbghUshjhu mik¥ò’ mšyJ ‘f£lis¥ bghUshjhu«’ (Commandeconomy) v‹W« miH¡f¥gL»wJ. muR K¡»a g§F t»¡»wJ. r_feyD¡F K¡»a¤Jt« mË¡f¥gLtjhš midtU¡F« rkkhd thŒ¥òmË¡f¥gL»wJ. ï›tif e‹ikfshš kÅjts ts®¢á nk«ghLmil»wJ. bghJîilik bghUshjhu¤âš bt‰¿bg‰w ehLfŸáyt‰WŸ Ódh, »ôgh, Éa£eh«, ngh‹wit ml§F«. Ñœ¡fh©gitbghJîilikÆ‹ áy mo¥gil áw¥g«r§fŸ MF«.

1. r_f ey‹ :1. r_f ey‹ :1. r_f ey‹ :1. r_f ey‹ :1. r_f ey‹ :

bghJîilikÆš mo¥gil¡ F¿¡nfhŸ rKjha ey« MF«.bghJîilikÆš bfhŸif KoîfŸ ‘ïyhg neh¡f¤ij’ bfh©ouhJ.k¡fË‹ mâfg£r ey‹fis kdâš bfh©nl bfhŸif KoîfŸnk‰bfhŸs¥gL«. ïJ m§fho¥ bghUshjhu mik¥ò¡F ne®vâuhdjhF«. ï›thW k¡fË‹ rKjha eynd (Social wellbeing)mo¥gilahf mik»wJ.

2. jÅah® brh¤JÇikÆ‹ik2. jÅah® brh¤JÇikÆ‹ik2. jÅah® brh¤JÇikÆ‹ik2. jÅah® brh¤JÇikÆ‹ik2. jÅah® brh¤JÇikÆ‹ik

jÅah® brh¤JÇik tiuaW¡f¥g£lJ. eh£o‹ mid¤Jbrh¤J¡fS« muR¡nf brhªjkhdJ. mjhtJ brhªj« v‹gJ xUT£lhdJ (collective). vdnt KjyhˤJt bghUshjhu¤âšcŸsJnghš vªj xU jÅegU« mâf msî brh¤J nr®¡f ïayhJ.

3. ika¤â£l«3. ika¤â£l«3. ika¤â£l«3. ika¤â£l«3. ika¤â£l« (((((Central Planning)bghUËaš bfhŸifKoîfŸ eh£o‹ k¤âa (ika)

â£l¡FGthš nk‰bfhŸs¥gL»wJ. x›bthU bghUshjhu¥ ãÇî«â£lÄl¥g£l mik¥ò Kiwahš be¿¥gL¤j¥gL»wJ.

4. m§fho¢ r¡âfŸ ïšiy4. m§fho¢ r¡âfŸ ïšiy4. m§fho¢ r¡âfŸ ïšiy4. m§fho¢ r¡âfŸ ïšiy4. m§fho¢ r¡âfŸ ïšiy

ika¥gL¤j¥g£l â£lÄL« bghUshjhu nk«gh£LKiwÆšm§fhoÆ‹ g§fhdJ Äfî« Fiwªj msÉnyna fhz¥gL»wJ.c‰g¤â, g©l« k‰W« fhu ÉiyfŸ (factor prices) Ef®î k‰W«g»®î M»ait r_f eyidna F¿¡nfhshf¡ bfh©L â£l mik¥òbrašgL»wJ.

40 41

Page 23: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghJîilik¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸbghJîilik¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸbghJîilik¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸbghJîilik¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸbghJîilik¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸ

1. ts§fis¤ âw«gl ga‹gL¤Jjš1. ts§fis¤ âw«gl ga‹gL¤Jjš1. ts§fis¤ âw«gl ga‹gL¤Jjš1. ts§fis¤ âw«gl ga‹gL¤Jjš1. ts§fis¤ âw«gl ga‹gL¤Jjš

ïyhg msit¡ fz¡»š bfhŸshkš ts§fis¤ âw«gl¥ga‹gL¤â¢ rKjha¤â‰F¥ gaDŸs g©l§fis¤ jahÇ¥gjhšngh£oÆdhš vijí« åzh¡fhkš c‰g¤â T£l¥gL»‹wJ.

2. bghUshjhu Ãiy¤j‹ik2. bghUshjhu Ãiy¤j‹ik2. bghUshjhu Ãiy¤j‹ik2. bghUshjhu Ãiy¤j‹ik2. bghUshjhu Ãiy¤j‹ik

tÂf¤âš V‰gL« V‰w¤jhœÉÈUªJ bghUshjhu«ÉLgL»‹wJ. muR e‹F â£lÄLtjhY«, mid¤J« e‹whfxU§»iz¡f¥g£ljhY«, msî¡fâfkhd c‰g¤âí«, ntiyÆ‹ikí« jÉ®¡f¥gL»wJ. g©l§fŸ k‰W« gÂfË‹ c‰g¤â k‰W« g»®îe‹F Kiw¥gL¤j¥g£LŸsjhš bghUshjhu Ãiy¤j‹ik V‰gL»wJ.3. rKjha ey‹3. rKjha ey‹3. rKjha ey‹3. rKjha ey‹3. rKjha ey‹

mid¤J Fok¡fS« eh£o‹ eyD¡fhf ciH¡»wh®fŸ.x›bthUtU« mtut® Câa¤ij¥ bgW»wh®fŸ. muR Ml«gu¥g©l§fS¡F¥ gâyhf mo¥gil Mjhu¥ g©l§fisna c‰g¤âbrŒtâš fU¤jhf cŸsJ. muR ïytr¡ fšÉiaí«, kÈthd MdhšNHY¡F V‰w å£L trâiaí«, bghJ Rfhjhu« k‰W« r_f¥ghJfh¥igí« k¡fS¡fhf¢ brŒJ jU»wJ.4. K‰WÇikÆ‹ik4. K‰WÇikÆ‹ik4. K‰WÇikÆ‹ik4. K‰WÇikÆ‹ik4. K‰WÇikÆ‹ik (((((Absence of Monopoly)

jÅah® brh¤JÇik kW¡f¥gLtjhš T£lh©ik k‰W«K‹DÇikÆ‹ TWfŸ mf‰w¥gL»‹wd. muR xU K‰WÇikahfï§F brašg£lnghâY« jukhd bghU£fis neÇa ÉiyÆš(reasonable price) c‰g¤â brŒ»wJ.5. mo¥gil¤ njitfŸ Ãiwnt‰w¥gL»‹wd5. mo¥gil¤ njitfŸ Ãiwnt‰w¥gL»‹wd5. mo¥gil¤ njitfŸ Ãiwnt‰w¥gL»‹wd5. mo¥gil¤ njitfŸ Ãiwnt‰w¥gL»‹wd5. mo¥gil¤ njitfŸ Ãiwnt‰w¥gL»‹wd

bghJîilik¥ bghUshjhu¤âš mo¥gil kÅj¤ njitfshdj©Ù®, fšÉ, clš ey«, rKjha¥ ghJfh¥ò M»ait mË¡f¥gL»‹wd. kÅjts nk«ghL bghJîilik¥ bghUshjhu¤âšmâfkhf¡ fhz¥gL»wJ.

6. V‰w¤jhœÉ‹ik 6. V‰w¤jhœÉ‹ik 6. V‰w¤jhœÉ‹ik 6. V‰w¤jhœÉ‹ik 6. V‰w¤jhœÉ‹ik (((((No Extreme Inequality)rKjha eynd ïWâ neh¡fbk‹gjhš bršt« nr®¡F«

thŒ¥ãšiy. bghJîilik KiwÆš bgUksî V‰w¤jhœîjL¡f¥gL»wJ.

bghJîilikÆ‹ ÔikfŸbghJîilikÆ‹ ÔikfŸbghJîilikÆ‹ ÔikfŸbghJîilikÆ‹ ÔikfŸbghJîilikÆ‹ ÔikfŸ

1. M£áahs®fË‹ Mâ¡f« 1. M£áahs®fË‹ Mâ¡f« 1. M£áahs®fË‹ Mâ¡f« 1. M£áahs®fË‹ Mâ¡f« 1. M£áahs®fË‹ Mâ¡f« (Bureaucratic Expansion) bghJîilik bghUshjhu« xU ‘ika Mâ¡f«’ k‰W«

f£L¥gh£L KiwÆdhš ïa¡f¥gL»wJ. ï§F k¡fŸ ca®mâfhut®¡f¥ gaÄ‹¿ ciH¡»wh®fŸ. k¡fŸ fodkhfciH¡fnt©L« v‹gj‰fhf v›Éjkhd¢ áw¥ò¥ gƉáí« ï§FbfhL¡f¥gLtâšiy.

2. RjªâuÄ‹ik 2. RjªâuÄ‹ik 2. RjªâuÄ‹ik 2. RjªâuÄ‹ik 2. RjªâuÄ‹ik (No freedom)bjhÊÈš Rjªâu« »ilahJ. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ xJ¡ÑL

Éntfkhd KiwÆš eilbgWtâšiy. munr ntiyfis mË¡»wJ.gÂÆlK« (Place of work) murhnyna mË¡f¥gL»wJ. Ef®nthÇ‹bjÇî Äfî« tiuaW¡f¥g£lJ.

3. ngh£oÆ‹ik ï«Kiwia braš3. ngh£oÆ‹ik ï«Kiwia braš3. ngh£oÆ‹ik ï«Kiwia braš3. ngh£oÆ‹ik ï«Kiwia braš3. ngh£oÆ‹ik ï«Kiwia brašâwd‰wjh¡»ÉL»wJâwd‰wjh¡»ÉL»wJâwd‰wjh¡»ÉL»wJâwd‰wjh¡»ÉL»wJâwd‰wjh¡»ÉL»wJ

g xnu khâÇahdJ (monotonous) v‹gjhš Rjªâu«ïU¥gj‰F thŒ¥ãšiy.

c‰g¤â KiwÆš vªj kh‰w« ïUªjhY« mJ mid¤Jâ£l§fisí« kh‰w¡TL«. vdnt vªj ò¤jh¡fKiwí« (Innovation)V‰gl ï§F thŒ¥ãšiy. be»œt‰w (rigid). vdnt, bjhÊšE£g kh‰w«tiuaiw¡F£g£lJ.4. fy¥ò¥ bghUshjhu« 4. fy¥ò¥ bghUshjhu« 4. fy¥ò¥ bghUshjhu« 4. fy¥ò¥ bghUshjhu« 4. fy¥ò¥ bghUshjhu« (Mixed Economy)

fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš muR (bghJ) k‰W« jÅah®ÃWtd§fŸ bghUshjhu f£L¥gh£o‰fhf it¡f¥g£LŸsd.bghJ¤Jiw, bghJîilik¡ bfhŸifia¡ filão¡»wJ. nkY«jÅah® Jiw jilÆšyh bjhÊš Kidî¡ bfhŸifia ã‹g‰W»wJ.v‹d c‰g¤â brŒtJ v¥go? ahU¡fhf? v‹w mid¤J KoîfS«munr nk‰bfhŸ»wJ. g©l§fisí« gÂfisí« jÅah®Jiw(Private sector) c‰g¤â brŒJ ÉÃnahf« (Distribution) brŒ»wJ.bghJ¤Jiw, k¡fŸ eyD¡fhf Ef®î k‰W« _yjd¥ bghU£fisc‰g¤â brŒ»wJ. fy¥ò¥ bghUshjhu«, jÅah® brh¤J¡fisit¤J¡bfhŸsî«, ïyhg« <£lî«, Ef®î, c‰g¤â, ÉÃnahf«brŒaî« KG Rjªâu« mË¡»wJ. Mdhš ï¤jifa Rjªâu§fŸ

42 43

Page 24: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

k¡fŸ eyD¡F vâuhfî« mika¡TL«. ïitaid¤J« murhšxG§F¥ gL¤j¥g£L¡ f£L¥gL¤j¥gL»‹wd.fy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ áw¥g«r§fŸ1. jÅah®Jiwí« bghJ¤Jiwí« clDiwjš1. jÅah®Jiwí« bghJ¤Jiwí« clDiwjš1. jÅah®Jiwí« bghJ¤Jiwí« clDiwjš1. jÅah®Jiwí« bghJ¤Jiwí« clDiwjš1. jÅah®Jiwí« bghJ¤Jiwí« clDiwjš

fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš muR¤Jiwí« jÅah®¤Jiwí«Ka‹W (Initiatives) brašgL»‹wd. mâf í¡â Ãiwªj (MostStrategic) k‰W« njáa K¡»a¤Jt« bgW« JiwfŸ muR¤Jiw¡FxJ¡f¥gL»‹wd. ÛjKŸs JiwfŸ jÅahÇl« x¥gil¡f¥gL»‹wd. bghJ¤Jiw k¡fŸ eyidna Kj‹ik¡ F¿¡nfhshfî«,jÅah®¤ Jiw ïyhg¤ijna F¿¡nfhshfî« bfh©LbrašgL»‹wd.2. KjyhˤJt« k‰W« bghJîilikÆ‹ e‹ikfŸ2. KjyhˤJt« k‰W« bghJîilikÆ‹ e‹ikfŸ2. KjyhˤJt« k‰W« bghJîilikÆ‹ e‹ikfŸ2. KjyhˤJt« k‰W« bghJîilikÆ‹ e‹ikfŸ2. KjyhˤJt« k‰W« bghJîilikÆ‹ e‹ikfŸxU§»iz¥òxU§»iz¥òxU§»iz¥òxU§»iz¥òxU§»iz¥ò

fy¥ò¥ bghUshjhu« ‘KjyhˤJt«’ k‰W« ‘bghJîilik’mik¥òfË‹ e‹ikfis k£Lnk V‰W¢ brašgL»wJ.vL¤J¡fh£lhf muR¤Jiw jÅah® Kjä£il mDkâ¡F« mnjneu¤âš muR K‰WÇikfis¡ (monopolies) f£L¥gL¤J»wJ.3. â£lÄLjš3. â£lÄLjš3. â£lÄLjš3. â£lÄLjš3. â£lÄLjš

bghUshjhu¤ â£lÄLjš fy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ k‰bwhUáw¥ãašò MF«. bghUshjhu¤ â£lÄlš muR k‰W« jÅah®¤JiwÆ‹ r£l¥ó®t mâfhu tu«òfis (Jurisdictions) mj‹bjhl®òila tifÆš be¿¥gL¤J»wJ.fy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ikfŸ1. âwikahd ts¥ ga‹ghL1. âwikahd ts¥ ga‹ghL1. âwikahd ts¥ ga‹ghL1. âwikahd ts¥ ga‹ghL1. âwikahd ts¥ ga‹ghL

bghJîilik k‰W« KjyhˤJt KiwfË‹ áw¥ãaš òfŸïizªJ brašgLtjhš ts§fŸ KGtJ« âwikahd tifÆšga‹gL¤j¥ gL»‹wd. ts§fŸ rÇahd tifÆš xJ¡ÑL brŒa¥glÉšiybaÅš muR mjid¡ f£L¥gL¤â xG§FgL¤J»wJ.2. ît»¡f¥g£l-Éiy :2. ît»¡f¥g£l-Éiy :2. ît»¡f¥g£l-Éiy :2. ît»¡f¥g£l-Éiy :2. ît»¡f¥g£l-Éiy :

njit k‰W« mË¥ò r¡âfŸ k£Lnk v¥nghJ« ÉiyiaîzÆ¥gJ ïšiy. »il¥gUik (scarce) g©l§fS¡F munrÉiyia îza« brŒtnjhL mšyhkš Ãaha Éiy filfŸ _y«mt‰iw tH§F»wJ.

3. r_f ey‹3. r_f ey‹3. r_f ey‹3. r_f ey‹3. r_f ey‹

fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš â£lÄlš ika¥gL¤j¥gLtjhšx£Lbkh¤j r_f ey‹ Ãyî»wJ. ò¤jh¡f¤â‰fhf¥ gÂahs®fS¡FbtFkâí«, C¡f CâaK« tH§f¥gL»wJ. gÂah£fS¡F rKjha¥ghJfh¥ò mË¡f¥gL»wJ. tUkhd« <£Ltâš bršt« nr®¥gâšV‰w¤jhœîfŸ (inequalities) Fiw¥gL»‹wd.

fy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸfy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ ÔikfŸ

1. xU§»iz¥ã‹ik1. xU§»iz¥ã‹ik1. xU§»iz¥ã‹ik1. xU§»iz¥ã‹ik1. xU§»iz¥ã‹ik

fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš jÅah® Jiwí« muR¤Jiwí«xU§»izªJ brašgLjš mÇJ. cŸf£lik¥ò¡F (Infrastructure)muR¤Jiw mâf msî bghJ ts§fis¢ bryÉl-neÇL»wJ.jÅah®Jiwnah muR¤Jiwahš V‰gL¤j¥g£l cŸf£lik¥ig¥ga‹gL¤â mâf yhg« bgw Ka‰á¡»‹wJ. mj‰F¢ rKjha¥bghW¥ãšyhjj‹ fhuzkhf, bghJk¡fŸ fšÉ, Rfhjhu«M»at‰W¡F¢ brytÊ¡fÉU«òtâšiy. murhš Éâ¡f¥gL«vªjbthU f£L¥gh£ilí« jÅah®Jiw ÉU«òtâšiy.

2. bkJthd ntiyÆš kªj¤j‹ikí« fhyjhkjK«2. bkJthd ntiyÆš kªj¤j‹ikí« fhyjhkjK«2. bkJthd ntiyÆš kªj¤j‹ikí« fhyjhkjK«2. bkJthd ntiyÆš kªj¤j‹ikí« fhyjhkjK«2. bkJthd ntiyÆš kªj¤j‹ikí« fhyjhkjK«

muR¤Jiw, âwika‰w KiwÆš brašgl thŒ¥òŸsJ.ntiyÆš C¡fÄ‹ikí«, ifô£L« (corruption), ÃfœtnjhL,c‰g¤âia¥g‰¿ KobtL¥gj‰F«, eilKiw¥gL¤Jtj‰F«fhyjhkj¤â‰F tÊtF¡»wJ. ïjdhš âwikÆ‹ik btË¥gL¤j¥gLtjhš c‰g¤â ghâ¡f¥gL»wJ.

3. bghUshjhu V‰w¤jhœîfŸ3. bghUshjhu V‰w¤jhœîfŸ3. bghUshjhu V‰w¤jhœîfŸ3. bghUshjhu V‰w¤jhœîfŸ3. bghUshjhu V‰w¤jhœîfŸ

fy¥ò¥ bghUshjhu« bghUshjhu V‰w¤jhœîfis¢rªâ¡»wJ. xUòw«, jÅah®¤ Jiw muR Éâ¡F« v›Éjf£L¥ghLfisí« brašgL¤Jtâšiy. kWòw« bghJ¤JiwÃWtd§fŸ Tl â£lÄ£l bghUshjhu« Éâ¡F« v›Éjf£L¥ghLfisí« V‰W brašgLtâšiy. bfhŸif KoîfisjÅah®¤Jiwí«, bghJ¤Jiwí« xU§»izªJ V‰W¡ bfhŸshjâ‹fhuzkhf bghUshjhu V‰w¤jhœîfŸ V‰gL»wJ.

44 45

Page 25: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

c‰g¤â thŒ¥ò¡fŸ c‰g¤â thŒ¥ò¡fŸ c‰g¤â thŒ¥ò¡fŸ c‰g¤â thŒ¥ò¡fŸ c‰g¤â thŒ¥ò¡fŸ (Production Possibilities)mo¥gil¥ bghUshjhu ãu¢áidÆš K¡»akhf vG« Édh

bghUshjhu¤âš eh« bjÇîfis (choice) v›thW nk‰bfhŸtJv‹gjhF«. jÅ eg®fshf khWg£l ÉU¥g§fËš (Alternatives) eh«bjÇîfis nk‰bfhŸsyh«. bjhiy¡fh£áÆš »Ç¡bf£ M£l¤â‹K¡»a Ãfœîfis¥ (Highlights) gh®¥gjh? mšyJ TLjyhd neu«go¥gjh? 50 %ghia¡ bfh©L ghl¥ò¤jf« th§Ftjh? mšyJâiu¥gl« gh®¥gj‰F gz¤ij¢ brytÊ¥gjh? jhíl‹ fil¡F¢br‹W cjîtjh? mšyJ mªneu¤âš tisgªJ (Hockey)ÉisahLtjh?

»il¥gUik (scarcity) fhuzkhfnt bjÇîfis (choice)nk‰bfhŸs neÇL»wJ v‹gij kwªJÉlKoahJ. mJnghynt bjÇîv‹gJ khWg£l g©l§fËilna (Alternatives) neÇLt jhF«; ïâšbryî« (cost) MjhaK« (benefit) x¥ãl¥gL»wJ.

thŒ¥ò¥ bryî thŒ¥ò¥ bryî thŒ¥ò¥ bryî thŒ¥ò¥ bryî thŒ¥ò¥ bryî (Opportunity Cost) eh« xU F¿¥ã£l khWg£l g©l¤ij (Alternatives)

ÉU«ò«nghJ mL¤j áwªj khWg£l g©l« ÉLgLjš nt©L«.vL¤J¡fh£lhf bjhiy¡fh£áÆš »Ç¡bf£ M£l¤â‹ K¡»aÃfœîfis¥ gh®¡fnt©LbkÅš TLjyhf go¡F« neu¤ij ïH¡fneÇL«. bjhiy¡fh£áÆš »Ç¡bf£ gh®¥gjhš mL¤j áwªj khWg£lbjÇthd (TLjyhf go¡F« neu¤ij) ïH¡f neÇL»wJ. ï›thW,bjhiy¡fh£á gh®¥gjhš nj®îfËš TLjyhf IªJ mšyJ g¤Jkâ¥bg©fŸ bgW« thŒ¥ig ïH¡f neÇL»wJ.

ï›thW “thŒ¥ò¢ bryî” v‹gJ áy thŒ¥òfis ïH¥gjhšV‰gL« brythF«. mjhtJ mªj thŒ¥òfË‹ _y« bg‰¿U¡f¡Toae‹ikfŸ MF«. ntW Éjkhf¢ brhštjhdhš “thŒ¥ò¢ bryî”v‹gJ mL¤j, jFªj kâ¥òila kh‰W¥g©l§fË‹ kâ¥ignaF¿¥ãLtjhF«.

fz¡F¢ bryÉwF« (Accounting Cost) bghUshjhu¢bryɉF« (Economic Cost) cŸs K¡»akhd ntWghnl thŒ¥ò¢brythF«. bjÇîfŸ bgU«ghY« thŒ¥ò¢ bryÉ‹ mo¥gilÆšnk‰bfhŸs¥gL»‹wd.

c‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLjÅeg®fis¥ nghynt xU rKjhaK« tiuaW¡f¥g£l

ts§fis¥ bg‰WŸsJ. tiuaW¡f¥g£l ts§fË‹ tÊna v‹dbghUis c‰g¤â brŒtJ v‹gij rKjha« Ô®khŤjš nt©L«.gšntW g©l§fË‹ c‰g¤â msití« rKjha« bjÇî brŒjšnt©L«. g‰wh¡FiwÆdhš / »il¥gUikÆdhš (scarcity) bjÇîbrŒjš vG»wJ. ï›thW ekJ ‘bjÇî’ v¥nghJ« tiuaW¡f¥glts§fËdhš neÇL»wJ. ek¡F¥ nghJkhd msî ts§fŸ ïU¥ã‹eh« njitahd g©l§fŸ mid¤ijí« c‰g¤â brŒJ bfhŸsyh«.

ï›thwhd mid¤J¢ bjÇîfisí« c‰g¤â thŒ¥òtisnfh£o‹ thÆyhf nk‰bfhŸs ïaY«. ts§fË‹ ïU¥ig¥bghU¤J c‰g¤â thŒ¥ò tisnfhL rKjha¤â‰F cfªjdt‰iw,mšyhjt‰¿ÈUªJ v›thW c‰g¤â brŒtJ v‹gijãǤbjL¡»wJ.

mnef k¡fŸ, gy bjhʉrhiyfŸ, mâf Ä‹rhu« k‰W«ïa‰if ts§fŸ ml§»a xU bghUshjhu¤ij vL¤J¡ bfhŸnth«.v‹d c‰g¤â brŒjš nt©L«’ v›thW brŒjš nt©L« v‹gijKoî brŒí«nghJ MÆu¡fz¡fhd gšntWg£l bghU£fS¡»ilnats§fis¥ g»®ªjË¡f (allocation) neÇL»wJ. v¤jid¤bjhʉrhiyfŸ v~F c‰g¤âia brŒant©L«? ntsh©ik¡Fv›tsî Ä‹rhu« mË¡f¥gL»wJ? bjhʉJiw¡F v›tsîÄ‹rhu« njit? cHt®¡F ïytr Ä‹rhu« mË¥gjh? nt©lhkh?ngh‹w ï¥ãu¢áidfŸ r‰W á¡fyhdit. vdnt vËikahdvL¤J¡ fh£o‹ _y« ïjid¥ òǪJ bfhŸnth«. ïu©L g©l§fŸk£Lnk c‰g¤â brŒa¥glš nt©L«. mit M¥ãŸ k‰W« MuŠRfŸ.

m£ltiz 2.1 c‰g¤â thŒ¥ò m£ltizm£ltiz 2.1 c‰g¤â thŒ¥ò m£ltizm£ltiz 2.1 c‰g¤â thŒ¥ò m£ltizm£ltiz 2.1 c‰g¤â thŒ¥ò m£ltizm£ltiz 2.1 c‰g¤â thŒ¥ò m£ltiz

c‰g¤â thŒ¥òc‰g¤â thŒ¥òc‰g¤â thŒ¥òc‰g¤â thŒ¥òc‰g¤â thŒ¥ò M¥ãŸ msîM¥ãŸ msîM¥ãŸ msîM¥ãŸ msîM¥ãŸ msî MuŠR msîMuŠR msîMuŠR msîMuŠR msîMuŠR msî( v©Â¡if)v©Â¡if)v©Â¡if)v©Â¡if)v©Â¡if) ( v©Â¡if)v©Â¡if)v©Â¡if)v©Â¡if)v©Â¡if)

A 4 0 B 3 2 C 2 4 D 1 6 E 0 8

46 47

Page 26: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

x

x

x

x

4

3

2

1

2 4 6 8

EX

D

C

B

A

Y

MuŠR

M¥ã

Ÿ

U

L

0

nk‰fhQ« m£ltizÆš ‘A’ Kjš ‘E’ tiu všyh« thŒ¥òfŸMF«. m§nf bghUshjhu¤âš 100 ÉG¡fhL M¥ãŸ k£Lnkh mšyJ100 ÉG¡fhL MuŠR k£Lnk c‰g¤â brŒayh«. Mdhš c‰g¤âthŒ¥ò tisnfhL gy ïizfËš (combination) ïU g©l§fË‹c‰g¤âia nk‰bfhŸtjhF« (assumes) A, B, C, D, E M»a c‰g¤âthŒ¥òfËš ïizfŸ ã‹tUkhW cŸsd.

‘4’ myF M¥ãS« MuŠirí« ‘A’ thŒ¥ãY«,‘3’ myF M¥ãS« ‘2’ myF MuŠR« ‘B’ thŒ¥ãY«,‘2’ myF M¥ãS« ‘4’ myF MuŠR« ‘C’ thŒ¥ãY«,‘1’ myF M¥ãS« ‘6’ myF MuŠR« ‘D’ thŒ¥ãY«‘0’ myF M¥ãS« ‘8’ myF MuŠR« ‘E’ thŒ¥ãY«rKjha« c‰g¤â brŒ»wJ.

c‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhLc‰g¤â thŒ¥ò tisnfhL

(Production Possibility Curve)gl« 2.1

ï›thW mâf msî MuŠir eh« bgw ÉU«ãdhš eh« mâfmsî M¥ãis ïH¡f nt©oíŸsJ. vL¤J¡fh£lhf, thŒ¥ò‘B’ÈUªJ ‘C’ ¡F bršY« nghJ bghUshjhu« ‘2’ myF TLjyhfMuŠR c‰g¤â brŒtj‰F ‘1’ myF M¥ãis¤ Jw¡f neÇL»wJ. xUKG ntiy thŒ¥ò¥ bghUshjhu¤âš (A full employment economy)v¥nghJ« xU bghUis c‰g¤â brŒa ntbwhU bghUis ïH¡fnt©oÆU¡F«. áygy ts§fŸ xU g©l¤âÈUªJ ntbwhUg©l¤â‰F kh‰Wtj‰F tÊ tF¥gjhf vL¤J¡ bfhŸs neÇL«.

ï›thwhf xU kh‰W¥ g©l¤â‹ bjÇî k‰bwh‹iw ïH¥gjhšV‰gL« ‘thŒ¥ò¢ bryî’¡F£g£ljhF«. vdnt, rKjha¤â‹ KoîfŸx›bthU kh‰W¥ bghUË‹ bryit x¥òneh¡» mikªâU¡F«.ï›thW brŒtjhš gz« k‰W« rKjha¢ bryî M»a ïu©L« k‰W«gaD« bjÇÉ‹ mo¥gilahf mikí«. vdnt rKjha¤â‰F mâfe‹ikfis¡ Fiwªj bryÉš mË¡F« c‰g¤âna áwªj bjÇthfmikí« v‹gij c‰g¤â thŒ¥ò tisnfh£o‹ _y« m¿ayh«.(gl« 2.1)

MuŠá‹ myFfŸ gL»il¡nfhlhfî«, M¥ãË‹ myFfŸ,br§F¤jhd nfhlhfî« mikªJŸsJ. ‘A’ Kjš ‘E’ tiu gyïizfËš ïU g©l§fË‹ c‰g¤âia tisnfhL F¿¡»wJ.c‰g¤â thŒ¥ò tisnfhL (Production Possibility Curve) g©lkh‰WtisnfhL (Transformation Curve) mšyJ c‰g¤â thŒ¥òvšiy¡nfhL (Production Possibility Frontier) vdî«miH¡f¥gL»wJ. bghUshjhukhdJ xU thŒ¥ò KidÆÈUªJ ntWthŒ¥ò¡F bršY«nghJ ï›tisnfhlhdJ xU c‰g¤â¥bghUËÈUªJ k‰bwh‹W¡F khW« É»j¤ij¡ F¿¡»wJ.

»il¡F« ts¤âÈUªJ ïUg©l§fË‹ c‰g¤â thŒ¥òfidc‰g¤â thŒ¥ò tisnfh£o‹ _y« f©l¿ayh«. c‰g¤â thŒ¥òtisnfh£o‹ cŸns vªj ïiz¥òŸËí« (mjhtJ ‘U’itnghš)eh£o‹ ts§fis KGikahf¥ ga‹gL¤Jtâšiy c‰g¤â thŒ¥òtisnfh£o‹ btËna vªj ïiz¥òŸËí« (mjhtJ ‘L’) m›tsîc‰g¤â brŒtj‰F¥ nghâa ts§fis¥ bg‰¿U¡fÉšiy v‹gij¡F¿¡»wJ. Mdhš c‰g¤â thŒ¥ò všiy¡F btËna kh‰w« V‰go‹mJ bghUshjhu ts®¢áia¡ F¿¡F«. bjhÊšE£g ts®¢áahY«c‰g¤â¡fhuÂfË‹ mË¥ò mâfÇ¥gjhY« ïJ rh¤âakh»wJ.

48 49

Page 27: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ - mgFâ - mgFâ - mgFâ - mgFâ - mI. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«1. mo¥gil¥ bghUËaš ãu¢ridfŸ bghJthf¡ fhz¥gL«

r_f mik¥ò

m. KjyhˤJt« M. rkj®k«ï. fy¥ò¥ bghUshjhu« <. mid¤J«

2. gHik¥ bghUshjhu« v‹gJ

m. j‹Åiwî¥ bghUshjhu« M. rªij¥ bghUshjhu«ï. f£lis¥ bghUshjhu« <. gzÉaš bghUshjhu«

3. KjyhˤJt¤ij ïa¡F« mo¥gil¢ r¡âahf És§FtJ

m. â£lÄlš M. bjhÊšE£g«ï. muR <. ïyhg«

4. rkj®k¥ bghUshjhu¤âš, c‰g¤â, g»®î k‰W« Ô®îfis KoîbrŒtJ

m. rªij M. k¤âa â£l¡FGï. gH¡ftH¡fK«, kuòfS« <. jÅah® Jiw

5. bkJthd ntiyí«, ifô£L« Ñœ¡f©lt‰WŸ vj‰Ffhuzkhf És§F»wJ.

m. c‰g¤âÆ‹ âwik¡ FiwîM. tUkhd« k‰W« bršt¤âš V‰w¤ jhœîï. bjhÊš E£gÄ‹ik<. ts§fis¤ âwikahf¥ ga‹gL¤Jjš

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òf6. gHik¥ bghUshjhu¤âš mo¥gil¥ bghUËaš ãu¢ridfis

.............. k‰W« .............. Ô®¤J it¡»wJ.

7. KjyhˤJt¤âš mid¤J tif bghUshjhu elto¡iffS«.............. ikakhf¡ bfh©nl brašgL»wJ.

8. c‰g¤â thŒ¥ò tisnfhL ............. vdî« miH¡f¥gL»wJ.

9. rkj®k¥ bghUshjhu¤â‹ K¡»a neh¡f« ................

10. fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš bghUshjhu elto¡iffis¡f£L¥gL¤JtJ .............., .............. MF«.

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf

11. Fiwªjg£r c‰g¤â¢ bryî – m. mL¤j áwªj khWg£l g©l¤ij bfhL¤jš

12. thŒ¥ò¢ bryî – M. rkj®k«

13. jÅah® brh¤JÇik – ï. mË¥ò, njit k‰W« Éiy

14. M£áahsÇ‹ Mâ¡f« – <. mâfg£r e‹ik

15. rªij r¡âfŸ – c. jiyÆlh¡ bfhŸif¥ bghUshjhu«

IV. xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«

16. bghUshjhu Kiw v‹whš v‹d?

17. KjyhˤJt¤âš c‰g¤â V‹ mâfÇ¡f¥gL»wJ?

18. msî¡fâfkhd c‰g¤âÆ‹ Éisî ahJ?

19. bghJîilik¥ bghUshjhu¤âš bt‰¿bg‰w ïUehLfis¡TWf.

20. fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš v›tifahd g©l§fŸ c‰g¤âbrŒa¥gL»‹wd?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. vªj xU rKjha¤âY« fhz¥gL« mo¥gil¥ ãu¢ridfŸahit?

22. bghJthd bghUshjhu KiwfË‹ bga®fis¡ TWf.23. bghJîilikÆ‹ mo¥gil¢ áw¥g«r§fis TWf.24. ïªâa¥ bghUshjhu« fy¥ò¥ bghUshjhukh? ÉtÇ25. thŒ¥ò¢ bryî v‹whš v‹d?

50 51

Page 28: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gFâ - ïgFâ - ïgFâ - ïgFâ - ïgFâ - ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

26. gHik¥ bghUshjhu« g‰¿ áWF¿¥ò tiuf.

27. KjyhˤJt¤â‹ áw¥ò g©òfis És¡Ff.

28. rkj®k bghUshjhu¤â‹ e‹ikfis És¡Ff.

29. fy¥ò¥ bghUshjhu¤â‹ e‹ik Ôikfis ÉtÇ.

30. ãw thŒ¥ò¢ bryit cjhuz¤Jl‹ És¡Ff.

gFâ - <gFâ - <gFâ - <gFâ - <gFâ - <

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉšã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉšã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉšã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉšã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

31. KjyhˤJt« v‹whš v‹d? mj‹ e‹ikfisí«Ôikfisí« És¡fî«.

32. rkj®k¤â‹ g©òfisí«, áw¥òfisí«, Fiwfisí«És¡Ff.

33. fy¥ò¥ bghUshjhu¤ij És¡fkhf Twî«.

34. c‰g¤â thŒ¥ò tisnfh£il gl¤Jl‹ És¡fî«.

52

Page 29: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 3ghl« - 3ghl« - 3ghl« - 3ghl« - 3

Ef®nth® brašgh£o‹ nfh£ghLEf®nth® brašgh£o‹ nfh£ghLEf®nth® brašgh£o‹ nfh£ghLEf®nth® brašgh£o‹ nfh£ghLEf®nth® brašgh£o‹ nfh£ghL

K‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹Diu

kÅj ÉU¥g§fË‹ njh‰wnk rKjha¤â‹ mid¤JbghUshjhu elto¡iffS¡F« mo¥gilahF«. kÅjDilamid¤J MirfŸ, RitfŸ, neh¡f§fŸ bghUËaÈš `ÉU¥g§fŸ’(wants) vd¥gL»‹wd.1. ÉU¥g§fŸ vËa csÉaš fhuz§fshš njh‹W»‹wd.

czî, cil, ïU¥ãl« M»at‰W¡fhd ÉU¥g§fŸ csÉašj‹ikíilait.

2. ÉU¥g§fŸ r_f¡ fhuz§fshš njh‹W«. rKjha¤â‹cW¥ãd®fS¡F¡ F¿¥ã£l czî«, cilí« njit¥gL»wJ.

3. gHf¡ftH¡f§fshš ÉU¥g§fŸ njh‹W« (c«) njÜ®mUªJjš.

4. És«gu§fshš ÉU¥g§fŸ njh‹W«.

ehfßf¤ bjhl¡f¡ fhy¤âš kÅj ÉU¥g§fŸ Äf¢áythfî«vËadthfî« ïUªjd. ehfßf ts®¢á fhy¤âš ÉU¥g§fŸv©Âyl§fhjjhfî« á¡fyhdjhfî« kh¿É£ld. bghUËašelto¡iffshš kÅj‹ j‹Dila ÉU¥g§fis Ãiwî brŒaÉiH»‹wh‹. ts§fŸ všiy¡F c£g£ljhf ïU¥gjhš K¡»akhdÉU¥g§fŸ, Äf K¡»akhd ÉU¥g§fS¡ »ilna bjÇî brŒant©oíŸsJ. tiuaW¡f¥g£l bjhl¢áahd ïªÃfœî¡F Ef®îv‹W bga®. kÅjÉU¥g§fis Ãiwî brŒa g©l§fisí«gÂfisí« ga‹gL¤Jjš `Ef®î’ (Consumption) v‹WmiH¡f¥gL»wJ. (ÉU¥g§fË‹ j‹ik¡F« njitÆ‹ g©ò¡F«ïilna cŸs bjhl®òfis Ef®î És¡F»wJ)

ÉU¥g§fË‹ ïašòfŸÉU¥g§fË‹ ïašòfŸÉU¥g§fË‹ ïašòfŸÉU¥g§fË‹ ïašòfŸÉU¥g§fË‹ ïašòfŸ

1. ÉU¥g§fŸ v©z‰wit1. ÉU¥g§fŸ v©z‰wit1. ÉU¥g§fŸ v©z‰wit1. ÉU¥g§fŸ v©z‰wit1. ÉU¥g§fŸ v©z‰wit

x›bthU kÅjU« ÉU¥g§fË‹ bjhF¥ghf cŸsh®. kÅjÉU¥g§fŸ všiya‰witahF«. (Wants are unlimited) xU ÉU¥g«

53

Page 30: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

5. ÉU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš Ãiwî bgWgit5. ÉU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš Ãiwî bgWgit5. ÉU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš Ãiwî bgWgit5. ÉU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš Ãiwî bgWgit5. ÉU¥g§fŸ kh‰W¥ bghUshš Ãiwî bgWgit

ïu©L mšyJ mj‰F nk‰g£l g©l§fshY«, ïu©LmšyJ nk‰g£l KiwfshY« xU ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒayh«. Nlhdghd« mUªj ÉU«ãdhš fhã mšyJ njÜ® mUªjyh« eh« ÉU«ò«ïl§fS¡F¢ bršy, ngUªJ mšyJ bjhl®t©o mšyJ thlift©oÆš bršyyh«. ï›thW ekJ ÉU¥g¤ij¥ gy tÊfËš ÃiwîbrŒayh«. ïªj kh‰W¥g©l§fŸ mšyJ kh‰WKiwfŸ `gâÈfŸ’(Substitutes) v‹W miH¡f¥gL»‹wd.

6. ÉU¥g§fŸ neu¤jhš, ïl¤jhš, kÅjD¡F6. ÉU¥g§fŸ neu¤jhš, ïl¤jhš, kÅjD¡F6. ÉU¥g§fŸ neu¤jhš, ïl¤jhš, kÅjD¡F6. ÉU¥g§fŸ neu¤jhš, ïl¤jhš, kÅjD¡F6. ÉU¥g§fŸ neu¤jhš, ïl¤jhš, kÅjD¡FjFªjh‰nghš kh‰w¡ToaitjFªjh‰nghš kh‰w¡ToaitjFªjh‰nghš kh‰w¡ToaitjFªjh‰nghš kh‰w¡ToaitjFªjh‰nghš kh‰w¡Toait

ÉU¥g§fŸ Ãiyahd j‹ik cilad mšy. mit ïl«, fhy«,kÅj®fS¡F¤ jFªjh‰nghš khw¡Toait. FË®fhy¤âš eh«Nlhd ghdK«, nfhilfhy¤âš FË¢áahd ghdK« mUªjÉU«ò»‹nwh«. 炙yhªâš cŸs k¡fŸ f«gË MilfŸ, k‰W«kiHÚ® òfhj nk‰r£ilfis ÉU«ò»wh®fŸ. ïªâa k¡fŸ gU¤âMilia mÂa ÉU«ò»‹wd®. Mªâu ãunjr¤âš cŸs»uhktháfË‹ ÉU¥g« K«igÆš cŸs bjhÊš mâgÇ‹ÉU¥g¤âÈUªJ khWg£lJ. giHa jiyKiwÆdÇ‹ ÉU¥g« òâajiyKiwÆdÇ‹ ÉU¥g¤ âÈUªJ ntWg£lJ. vdnt ÉU¥g§fŸ,jiyKiw, g©ghL, rKjha«, òÉÆaš mik¥ò, bghUshjhuK‹nd‰w« ït‰iw¥ bghU¤J ntWgL«.

7. ÉU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« ïašòilait7. ÉU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« ïašòilait7. ÉU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« ïašòilait7. ÉU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« ïašòilait7. ÉU¥g§fŸ Ûs¤njh‹W« ïašòilait

(((((Wants are Recurring in Nature)áy ÉU¥g§fŸ Û©L« Û©L« njh‹w¡ Toait. czî

nt©L« v‹w ÉU¥g« czî c©lîl‹ Ãiwî bgW»wJ. áy kÂneu§fËš Û©L« ï›ÉU¥g« njh‹W«. vdnt, ÉU¥g§fŸÛs¤njh‹W« ïašòiliaait v‹W TW»nwh«.

8. ÉU¥g§fŸ És«gu§fË‹ _y« njh‹w¡Toait8. ÉU¥g§fŸ És«gu§fË‹ _y« njh‹w¡Toait8. ÉU¥g§fŸ És«gu§fË‹ _y« njh‹w¡Toait8. ÉU¥g§fŸ És«gu§fË‹ _y« njh‹w¡Toait8. ÉU¥g§fŸ És«gu§fË‹ _y« njh‹w¡Toait

jh¡f¤ij V‰gL¤J«, áÅkh, g¤âÇ¡iffŸ, thbdhÈ,bjhiy¡fh£áfËš njh‹W« És«gu§fŸ _y« òâa ÉU¥g§fŸnjh‹W»‹wd. V‰fdnt cŸs ÉU¥g§fŸ kh‰wkil»‹wd.

54 55

Ãiwtilªjîl‹ k‰bwhU-ÉU¥g« òâjhf njh‹W«. ÄFªj bršt«gil¤jt®fS¡F¡Tl Ãiwî brŒant©oa ÉU¥g§fË‹ g£oašbgÇjhf ïU¡F«.

2. ÉU¥g§fŸ Ãiwntw¡Toait:2. ÉU¥g§fŸ Ãiwntw¡Toait:2. ÉU¥g§fŸ Ãiwntw¡Toait:2. ÉU¥g§fŸ Ãiwntw¡Toait:2. ÉU¥g§fŸ Ãiwntw¡Toait: (((((Wants are Satiable)bghJthf ÉU¥g§fŸ v©z‰wit. mid¤J ÉU¥g§fS«

Ãiwntw¡ Toait. mšy Mdhš xU jÅ¥g£l mšyJ F¿¥ã£lÉU¥g« Ãiwî bgw¡ToajhF«. xU jÅ¥g£l ÉU¥g¤ij KGtJkhfÃiwîbrŒa Koí«. gá vL¡F«nghJ, mtD¡F czînjit¥gL»wJ. á¿jsî gz¤ij¢ bryî brŒtj‹ _y« czit¥bgW»wh‹. gá v‹D« ÉU¥g«Ãiwtil»wJ.

3. ÉU¥g§fŸ ngh£oÆLgit3. ÉU¥g§fŸ ngh£oÆLgit3. ÉU¥g§fŸ ngh£oÆLgit3. ÉU¥g§fŸ ngh£oÆLgit3. ÉU¥g§fŸ ngh£oÆLgit

ÉU¥g§fŸ v©z‰wit. ts§fS«, e«Äilna cŸs neuK«FW»ait. vdnt eh« mid¤J ÉU¥g§fisí« Ãiwî brŒaKoahJ. vdnt ÉU¥g§fis Ãiwî brŒa KaY« nghJ. mitx‹nwhblh‹W ngh£oÆL»‹wd. KjÈš bjÇî brŒa nt©o, xUïiz ÉU¥g§fŸ k‰bwhU ïiz ÉU¥g§fnshL ngh£oÆL»‹wd.(c.«) uh#& %. 20 it¤âU¥gjhf bfhŸnth«. ïªj %.20I ga‹gL¤â,áÅkhɉF¢ brštjh, g¤âÇ¡if th§Ftjh, mšyJ fhŒf¿fŸth§Ftjh v‹gij mt‹ bjÇî brŒant©oíŸsJ. vdnt,Ef®nth® Äfî« ï‹¿aikahj ÉU¥g§fisna bjÇî (nj®î)brŒth®fŸ. nkY« c¢r kdÃiwit¥ bgW« tifÆš mt®fŸ j«tUkhd¤ij¥ gy g©l§fËš ÛJ« g»®ªjË¥g®.

4. ÉU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd4. ÉU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd4. ÉU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd4. ÉU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd4. ÉU¥g§fŸ x‹iw x‹W rh®ªJŸsd

áy ÉU¥g§fŸ rh®ò¤ j‹ik bfh©lit. mjhtJ mt‰iwx‹whfnt Ãiwî brŒa nt©L«. ÉU¥g« jÅ¥g£l x‹whfïUªjhY«, mij Ãiwî brŒa gy g©l§fS«, gÂfS«njit¥gL»‹wd. ‘vGj nt©L«’ v‹w ÉU¥g«, vGJ« fh»j«, ngdhk‰W« ik ït‰iw cŸsl¡»ajhF« áy Éõa§fËš, ÉU¥gkhdJngh£oÆLgitahfî«, Tlnt rh®òilaitahfî« ïU¡F«. (c.«)ciH¥ò k‰W« ïaªâu§fŸ. ciH¥ã‰F¥ gâyhf ïaªâu§fis¥ga‹gL¤j Koí«. Mdhš ciH¥ã‹ cjÉÆ‹¿ ïaªâu¤ij¥ga‹gL¤j KoahJ.

Page 31: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

És«gu§fŸ _y«, áwªj ɉgid ãuâÃâfS« ÉahghÇfS«,j§fSila g©l§fS¡F¥ òâa ÉU¥g¤ij c©lh¡F »wh®fŸ.9. ÉU¥g§fŸ gH¡f§fshfî«, tH§f§fshfî«9. ÉU¥g§fŸ gH¡f§fshfî«, tH§f§fshfî«9. ÉU¥g§fŸ gH¡f§fshfî«, tH§f§fshfî«9. ÉU¥g§fŸ gH¡f§fshfî«, tH§f§fshfî«9. ÉU¥g§fŸ gH¡f§fshfî«, tH§f§fshfî«khw¡Toaitkhw¡Toaitkhw¡Toaitkhw¡Toaitkhw¡Toait

xU F¿¥ã£l ÉU¥g« bjhl®ªJ xU g©l¤jhšÃiwnt‰w¥gLkhdhš mJ gH¡fkhf kh¿ÉL»wJ., (c.«) fhã, njÜ®mUªJjš ngh‹w ÉU¥g§fŸ gH¡f§fshf khW»‹wd. gH¡f§fS«ÉU¥g« V‰gl¡fhuzkh»‹wd.

ÉU¥g§fË‹ tiffŸÉU¥g§fË‹ tiffŸÉU¥g§fË‹ tiffŸÉU¥g§fË‹ tiffŸÉU¥g§fË‹ tiffŸ

bghUËaÈš ÉU¥g§fŸ _‹W tifahf¥ ãÇ¡f¥gL»‹wd.mitahtd

1. ï‹¿aikahj g©l§fŸ (Necessaries)2. trâ¥g©l§fŸ (Comforts)3. Ml«gu¥g©l§fŸ (Luxuries)

1. ï‹¿aikahj g©l§fŸ1. ï‹¿aikahj g©l§fŸ1. ï‹¿aikahj g©l§fŸ1. ï‹¿aikahj g©l§fŸ1. ï‹¿aikahj g©l§fŸ

kÅj thœ¡if¡F¤ njitahd mo¥gil¥ g©l§fŸï‹¿aikahj g©l§fshF«. kÅj thœ¡if¡F¢ áy mo¥gil¥g©l§fŸ njit¥gL»‹wd. czî, cil, ïU¥ãl« KjÈad kÅj‹ÉU«ò« mo¥gil¥ g©l§fshF«. ïitÆ‹¿ kÅj‹ thHKoahJ.

2. trâ¥g©l§fŸ2. trâ¥g©l§fŸ2. trâ¥g©l§fŸ2. trâ¥g©l§fŸ2. trâ¥g©l§fŸ (((((Comforts)trâ¥g©l§fŸ v‹gJ k»œ¢áahd thœ¡if¡F¤ njit¥gL«

g©l§fS« gÂfSkhF«. Mdhš ïit thœ¡if¡Fï‹¿aikahjit mšy. bjhiy¡fh£á, gL¡ifíl‹ mikªjïU¡if (Sofa), RHY« eh‰fhÈ KjÈad trâ¥g©l§fshF«.

ca®ªj czî tiffŸ Ef®nthiu Äfî« k»œ¢á¥gL¤J« (c.«)gH§fis c©Qjš, ghš Fo¤jš, ngh‹wit trâfŸ âwikiaí«C¡FÉ¡»‹wd.

3. Ml«gu¥g©l§fŸ3. Ml«gu¥g©l§fŸ3. Ml«gu¥g©l§fŸ3. Ml«gu¥g©l§fŸ3. Ml«gu¥g©l§fŸ

ca®ªj thœ¡if¤ ju¤ij fh£l cjî« g©l§fŸ. (c.«) itueiffŸ.

ï‹¿aikahj, trâ, Ml«gu¥ g©l§fË‹ï‹¿aikahj, trâ, Ml«gu¥ g©l§fË‹ï‹¿aikahj, trâ, Ml«gu¥ g©l§fË‹ï‹¿aikahj, trâ, Ml«gu¥ g©l§fË‹ï‹¿aikahj, trâ, Ml«gu¥ g©l§fË‹K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«

g©l§fisí« gÂfisí« nk‰f©lthW tif¥gL¤ âdhY«mit x‹W¡bfh‹W bjhl®òilaitna m‹¿ jŤj‹ik ciladmšy. xUtU¡F trâ¥g©lkhf ïU¥gJ k‰wtU¡F ï‹¿aikah¥g©lkhfî«, ï‹bdhUtU¡F Ml«gu¥ g©lkhfî« mikí«.tÂf®fS¡F« kU¤Jt® fS¡F«, á‰WªJ v‹gJ mtáakhdx‹W. mJnt khzt®fS¡F Ml«gu¥g©lkhF«. efu¤âšthœgtU¡F mtáakhd g©l« »uhk¤âš thœgtU¡F Ml«gu¥g©lkhF«. ÉU¥g§fis tif¥gL¤Jjš v‹gJ kÅj®fSilatUkhd«, rKjha Ãiy, RitfË‹ gh§FfŸ M»at‰iw¥ bghW¤jJ.

kh®õÈ‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghLkh®õÈ‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghLkh®õÈ‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghLkh®õÈ‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghLkh®õÈ‹ Ef®nth® njit¡nfh£ghL

ï¡nfh£ghL ïu©L mQF Kiwfis¡ bfh©lJ.

ïJ Ef®nth® elto¡ifia Muha ga‹gh£il ms¡f Koí«v‹w fU¤ij¡ bfh©lJ. ïj‰F ïašbg© ga‹gh£L MŒî(Cardinal Approach)v‹W bga®. njit¡ nfh£gh£oš ga‹gh£LmQFKiwia KjÈš òF¤âat® kh®õš Mth®. ïj‰F ïašbg©ga‹gh£L MŒî mšyJ ïWâÃiy ga‹gh£L MŒî mšyJ kh®õšga‹gh£L MŒî v‹W bga®. ïu©lhtJ mQFKiw rkneh¡Ftisnfh£L MŒî MF«. ïJ ga‹ghLfis x¥ãL« fU¤ij¥ga‹gL¤J»wJ. ïj‰F juthÇ tÇir msit v‹W bga®. ïijm¿Kf¥gL¤âat®fŸ n#.M®.Ï¡Þ M®.Í.o. My‹ Mt®.

ga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghL

bghJthf¥ ga‹ghL v‹gJ ga‹gL¤Jjiy¡ F¿¡F«.bghUËaÈš kÅj ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒí« g©l§fŸ, gÂfË‹r¡âna ga‹ghL vd¥gL«. ga‹ghL v‹gJ csÉaš fU¤ijmo¥gilahf¡ bfh©lJ. xnu g©l« mšyJ g gšntWg£lk¡fS¡F gšntW Éjkhd ga‹gh£il¡ F¿¡F«. irt czîc£bfhŸgtU¡F M£L ïiw¢á ga‹gh£il¡ bfhL¡fhJ. bt¥gkhdehLfËš thG« k¡fS¡F f«gË MilfŸ Fiwªj ga‹gh£ilnabfhL¡F«. Mfnt ga‹ghL v‹gJ Ef®nthiuí« mtuJ njitiaí«bghW¤jhF«.

56 57

Page 32: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghL (((((Total Utility)

xU g©l¤â‹ všyh myFfisí« Ef®tjhš »il¡F«ga‹gh£o‹ TLjny bkh¤j¥ga‹ghL MF«. xU Ef®nth® g¤Jbuh£o¤J©Lfis EfU«bghGJ »il¡F« bkh¤j kdÃiwitbkh¤j¥ga‹ghL v‹W TW»nwh«. mjhtJ xU g©l¤â‹ gymyFfis¤ bjhl®ªJ, ïilÉlhkš EfU«bghGJ, Ef®nthU¡F¡»il¡f¡Toa ga‹ghLfË‹ T£L¤ bjhifna bkh¤j¥ga‹ghlhF«.

ïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghL

TLjyhf X® myF g©l¤ij Ef®tjhš, bkh¤j¥ga‹gh£ošV‰gL« TLjš mšyJ kh‰wnk ïWâ Ãiy¥ ga‹ghL MF«. xUEf®nth®, g¤J buh£o¤ J©Lfis Ef®ªjhš, g¤jhtJ buh£o¤J©oÈUªJ »il¡F« ga‹ghL ïWâÃiy¥ ga‹ghL MF«. 10myF buh£o¤J©LfËÈUªJ »il¡F« ga‹gh£oÈUªJ 9 myFbuh£o¤J©LfËÈUªJ »il¡F« ga‹gh£oid¡ fʤjhš»il¥gJ ïWâÃiy¥ ga‹ghlhF«.

MUn = TUn - TU(n-1)

MUn = nth g©l¤âÈUªJ »il¡F« ïWâÃiy¥ ga‹ghL.

TUn = n myFfË‹ bkh¤j¥ga‹ghL.

TUn-1 = n-1 myFfË‹ bkh¤j¥ga‹ghL.

bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F«bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F«bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F«bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F«bkh¤j¥ ga‹gh£o‰F« ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F«cŸs bjhl®òcŸs bjhl®òcŸs bjhl®òcŸs bjhl®òcŸs bjhl®ò

t.v©. t.v©. t.v©. t.v©. t.v©. ïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghLïWâÃiy¥ ga‹ghL bkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghLbkh¤j¥ ga‹ghL

1. Fiwí« mâfÇ¡F«

2. ó{Ía« c¢r Ãiyia milí«

3. vâ®kiw Fiwí«

FiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L ÉâFiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L ÉâFiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L ÉâFiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L ÉâFiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éâ

(Law of Diminishing Marginal Utility)FiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éâ Ef®nthÇ‹ rhjhuz

mDgt¤ij És¡F»wJ. Ef®nth® nkY« nkY« xU g©l¤ijEf®tjhš, mâÈUªJ »il¡F« TLjš ga‹ghL FiwªJ bfh©nlbršY«. xU g©l¤â‹ Ef®î mâfÇ¡F« bghGJïWâÃiy¥ga‹ghL FiwªJ bršY« v‹W ï›Éâ TW»‹wJ.ïWâÃiy¥ ga‹ghL Fiwí« bghGJ bkh¤j¥ga‹ghlhdJFiwthd ntf¤âš mâfÇ¡F«.

fhr‹ (Gossen), bgªj« (Bentham) Íth‹° (Jevons), fh®šk§f®(Karl Menger) Kjyhndh® ï¡fU¤J njh‹Wtj‰F Kjšfhuzf®¤j® Mt®. Mdhš Mšãu£ kh®õš jh‹ ï¡fU¤ij xUÉâahf kh‰¿dh®. ï›Éâ¡F fhr‹Éâ v‹w bgaU« c©L.``xUtÇl« cŸs xU g©l¤â‹ ïU¥ò TL»‹w bghGJ x›bthUTLjš my»ÈUªJ« »il¡F« ga‹ghL Fiw»wJ’’ v‹W kh®õšï›Éâia És¡F»wh®.

ï›ÉâÆ‹ vLnfhŸfshtd

1. Efu¥gL« g©l¤â‹ msî V‰W¡bfhŸs¤j¡f jukhdmyFfshš msÉl¥g£oU¡fnt©L«. xU Ftis njÜ®, xUmyF FË®ghd«.

2. Efu¥gL« g©l¤â‹ všyh myFfS« x¤j j‹ikbfh©lit, xnu khâÇahdit. mid¤J« xnu jukhditahfïU¡f nt©L«.

3. g©l§fis EfU« bghGJ fhy ïilbtËÆ‹¿ bjhl®ªJEfunt©L« v‹gJ ï›Éâ brašgl mo¥gilahF«.

4. EfU« fhy¤âš Ef®nthuJ Rit¡F« gh§F, gH¡ftH¡f§fŸkhwhJ Ãiy¤J ïU¡f nt©L«.

5. Ef®nthuJ tUkhd« khwhkš Ãiyahf ïU¡fnt©L«.

6. EfU« g©l§fŸ k‰W« mj‹ gjä£L¥g©l§fË‹ ÉiyfŸkhwhJ Ãiyahf ïU¡f nt©L«.

58 59

Page 33: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

7. Ef®nth® xU ïašghd gF¤j¿thsuhf fUj¥gL»wh®.ï§F¥ gF¤j¿ths® v‹gj‹ bghUŸ bkh¤j¥ ga‹gh£ilc¢rkh¡f ÉU«òt®, v‹gjhF«.

8. ga‹gh£il msÉl Koí«.

És¡f«:És¡f«:És¡f«:És¡f«:És¡f«:

Mr.x v‹gt® gánahL ïU¥gjhš x‹w‹ ã‹ x‹whf M¥ãŸgH§fis¢ rh¥ãL»wh®. mt® mâf gánahL ïU¥gjhš Kjš M¥ãŸmâf¥ ga‹gh£il bfhL¡»wJ. ïu©lhtJ M¥ãŸ mt®vL¤J¡bfhŸS« bghGJ mtuJ gáÆ‹ j‹ikia Fiw»wJ.Mfnt ïu©lhtJ M¥ãËÈUªJ Fiwthd ga‹gh£ilna bgWth®.mt® bjhl®ªJ _‹whtJ gH¤ij vL¤J¡ bfh©lhš, mâÈUªJ»il¡F« ga‹ghlhdJ ïu©lhtJ gH¤âÈUªJ »il¡F«ga‹gh£ilÉl Fiwthf ïU¡F«. ïnj nghš TLjšmyFfËÈUªJ »il¡F« ïWâÃiy ga‹ghlhdJ FiwªJ bršY«.Ef®nth® bjhl®ªJ mâf gH§fis Ef®ªJ bfh©nl br‹whšïWâÃiy¥ ga‹ghlhdJ ó{a¤â‰F bršY« Ef®nth® nkY«Ef®it¤ bjhl®ªjhš ïWâÃiy¥ga‹ghL vâ®kiwah» bkh¤j¥ga‹ghL Fiwaî« bjhl§F«.

g£oaš 3.1g£oaš 3.1g£oaš 3.1g£oaš 3.1g£oaš 3.1

bkh¤j, ïWâÃiy¥ga‹gh£L g£oašbkh¤j, ïWâÃiy¥ga‹gh£L g£oašbkh¤j, ïWâÃiy¥ga‹gh£L g£oašbkh¤j, ïWâÃiy¥ga‹gh£L g£oašbkh¤j, ïWâÃiy¥ga‹gh£L g£oaš

msîmsîmsîmsîmsî bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j ïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghL ga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghL

1 20 20 2 35 15 3 45 10 4 50 5 5 50 0 6 45 -5 7 35 -10

bkh¤j, ïWâÃiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL:bkh¤j, ïWâÃiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL:bkh¤j, ïWâÃiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL:bkh¤j, ïWâÃiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL:bkh¤j, ïWâÃiy¥ ga‹gh£L¡ nfhL:

3.1 g£oaš bkh¤j¥ga‹gh£o‰F« ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F«cŸs bjhl®ãid És¡F»wJ. g£oaÈÈUªJ, ïWâÃiy¥ga‹ghlhdJ FiwªJ bfh©nl brš»wJ v‹gJ bjËth»wJ. KjšgH¤ij Ef®tâÈUªJ 20 myFfŸ ga‹gh£il Ef®nth® bgW»wh®.bjhl®¢áahf mt® EfU«bghGJ eh‹fhtJ gH¤âÈUªJ »il¡F«ïWâÃiy¥ ga‹ghlhdJ 5 myFfshf Fiw»wJ. ãwF IªjhtJgH¤âÈUªJ »il¡F« ïWâÃiy¥ ga‹ghL ó{a¤â‰F brš»wJ.MW, VG gH§fis bjhl®ªJ Ef®ªjhš, ïWâÃiy¥ga‹ghLvâ®fÂa¤â‰F brš»wJ (Negative). ï›thW Ef®nth® bjhl®¢áahf¥ g©l§fis EfU«bghGJ ïWâÃiy¥ ga‹ghL KjÈšFiwªJ, ã‹ ó{a¤â‰F¢ br‹W, mj‹ ãwF vâ®fÂakh»wJ.

bkh¤j¥ ga‹ghlhdJ mâfǤJ¡ bfh©nl bršY«. xUF¿¥ã£l Ãiy¡F¥ ãwF Fiwa¤ bjhl§F«. ïWâÃiy¥ ga‹ghLFiwí« bghGJ ó{a¤ijÉl mâfkhf ïU¡F« nghJbkh¤j¥ga‹ghL mâfÇ¡F«. Mfnt Kjš eh‹F myF gH§fËš,bkh¤j¥ga‹ghL 20 my»ÈUªJ 50 myFfshf mâfÇ¡»wJ.ïWâÃiy¥ ga‹ghL ó{akhf ïU¡F« bghGJ bkh¤j¥ga‹ghLc¢r¤ij mil»wJ (50 myF). ïWâÃiy¥ ga‹ghLvâ®fÂa¤â‰F bršY« bghGJ (6, 7 myFfŸ) bkh¤j¥ga‹ghlhdJ 50 myFfËÈUªJ 45 myFfshfî«, 35 myFfshfî«FiwªJ bfh©nl brš»wJ.

60 61

bk

h¤j

¥ ga

‹gh

L,

bk

h¤j

¥ ga

‹gh

L,

bk

h¤j

¥ ga

‹gh

L,

bk

h¤j

¥ ga

‹gh

L,

bk

h¤j

¥ ga

‹gh

L,

ïW

âÃ

iy

¥ ga

‹gh

Ãi

ga‹

ghL

ïW

âÃ

iy

¥ ga

‹gh

Ãi

ga‹

ghL

ïW

âÃ

iy

¥ ga

‹gh

L tiu¥tiu¥tiu¥tiu¥tiu¥gl« 3 . 1gl« 3 . 1gl« 3 . 1gl« 3 . 1gl« 3 . 1

M¥ãŸM¥ãŸM¥ãŸM¥ãŸM¥ãŸ

Page 34: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«K¡»a¤Jt«

1. bghUËaÈ‹ gy ÉâfS¡F ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éâmo¥gilahdjhF«. njit Éâ, ïWâÃiy¥ga‹gh£L ÉâÆ‹brašgh£odhš njh‹¿ajhF«. xU g©l¤ij nkY« nkY«bjhl®¢áahf EfU« bghGJ mj‹ x›bthU my»ÈUªJ»il¡F« ïWâÃiy¥ ga‹ghlhdJ FiwªJ bfh©nl bršY«.ïJ ïWâÃiy¥ga‹ gh£LÉâÆ‹ brašgh£odhšnjh‹WtjhF«. ga‹ghL Fiwtjhš Ef®nth® FiwthdÉiyiana bfhL¡f ÉU«ò»wh®.

2. FiwªJ brš ïWâ Ãiy¥ga‹gh£L Éâ gz¤â‰F« bghUªJ«.V‰fdnt Vuhskhd gz¤ij¥ bg‰WŸs brštªj® xUt® nkY«nkY« tUkhdkhf¥ gz¤ij T£o¡ bfh©nl br‹whš,gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL Fiwí« Mdhš gz¤â‹ïWâÃiy¥ga‹ghL khwhJ Ãiyahf ïU¡F« v‹W kh®õšfUJ»wh®.

3. ï›Éâ gz¡fhu®fS¡F mâf tÇÉâ¡f xU Míjkhf Ãâmik¢rU¡F cjî»wJ.

4. ï›Éâ c‰g¤âahs®fS¡F mt®fŸ m¿ahknyna tÊfh£oahfbrašgL»wJ. m›t¥nghJ jh§fŸ c‰g¤â brŒâL«g©l§fË‹ tot«, ngh‹wt‰¿š kh‰w§fis¢ brŒ»‹wd®.ïjdhš mit òJ¥g©l§fŸ nghy fh£á mˤJ Ef®nthiu¡ftU»‹wd. ïšiybaÅš Ef®nth® giHa g©l¤ijnajh§fŸ EfUtjhf fUJt®. ïjdhš ï¢NœÃiyÆšïWâÃiy¥ga‹gh£L Éâ Ef®nthÇ‹ kdâš brašgL»wJ.Mfnt m¤jifa g©l§fË‹ njit Fiwí«.

âwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒî

ïWâÃiy¥ ga‹gh£L ÉâÆ‹ FiwghLfshtd

1. xU bghUis Ef®tjhš »il¡F« ga‹ghL mtuJ cŸs¤ij¢rh®ªj mDgtkhF«. X-v‹w g©l¤â‹ xU myF 10 myFga‹gh£oid¤ jU»wJ v‹whš, ga‹gh£il¤JšÈakhfmsÉl Koí« v‹gJ bghUshF«. Mdhš eilKiwÆšga‹gh£il msÉlKoahJ. (c.«) xU âiu¥gl¤ij gh®¤J

É£L mJ Äfî« e‹whf cŸsJ v‹W xUt® T¿dhšmâÈUªJ mt® bgW« ga‹gh£il msÉlKoahJ. ïUªjhY«m¤âiu¥gl¤ij¥ gh®¥gj‰F mt® bfhL¤j EiHî¡f£lz¤ij it¤J kiwKfkhf ga‹gh£il msÉlyh«.

2. ï›Éâ ̀xU bghUŸ Ef®î’ v‹w mo¥gilÆš vGªjjhF«. xUEf®nth® xU neu¤âš xnu xU g©l¤ij k£Lnk Ef®tjhf¡fUJtjhš eilKiwÆš ï›btLnfhŸ bghUªjhJ. eilKiwthœ¡ifÆš xnu neu¤âš x‹W¡F nk‰g£l g©l§fisEf®nth® EfU»‹wd®.

3. ï›ÉâÆ‹go, Ef®nth® fhy ïilbtËÆ‹¿ bjhl®¢áahf¥g©l§fis Efu nt©L«. Mdhš eilKiw thœ¡ifÆš ïJrh¤âakhfhJ.

4. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ga‹ghL khwhkš Ãiyahf ïU¡F«v‹gJ ï›ÉâÆ‹ vLnfhshF«. eilKiw thœ¡ifÆšgz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL Ãiyahf ïU¡fhJ.

5. ga‹ghL v‹gJ kÅjD¡F kÅj‹ khWgL«. mjdhšg©l§fis EfUtjhš bgW« ïWâÃiy¥ ga‹gh£ilJšÈakhf msÉl KoahJ.

rk ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éârk ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éârk ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éârk ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éârk ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éâ

(LAW OF EQUI-MARGINAL UTILITY)ïWâ Ãiy¥ ga‹gh£il¥ g‰¿a fU¤âid H.H. fhr‹ v‹w

b#®kÅ eh£L¥ bghUËaš tšYe® btËÆ£lh®. vdnt mJ “fhr‹mt®fË‹ ïu©lh« Éâ” vd¥gL«. ï›ÉâÆš bghUËaš m¿P®Mš~u£ kh®õš mt®fŸ F¿¥ãl¤j¡f kh‰w§fis¤ jkJ``bghUËaš nfh£ghLfŸ’’ v‹w üÈš tiuªJŸsh®.

xU Ef®nth®, xU bghUS¡F nkyhf g©l§fis EfU«nghJ,mªEf®nthÇ‹ el¤ij¥ g‰¿ `rk ïWâÃiy ga‹gh£L Éâ’És¡F»wJ. kÅjÅ‹ ÉU¥g§fŸ v©z‰wd. Mdhš mt‰iwÃiwnt‰w¥ga‹gL« tUkhd« Äf¡Fiwªjjhf ïU¡»wJ. ï›ÉâEf®nth® v›thwhf jdJ Fiwªj tUkhd¤ij¥ gy g©l§fË‹Ef®É‰fhf bryî brŒJ c¢r¥ ga‹gh£il¥ bgW»wh®. v‹WÉs¡F»wJ.

62 63

Page 35: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ï›Éâ ‘gâä£L Éâ’v‹W« (Law of Substitution), c¢r kdÃiwî jU« Éâ v‹W« (Law of Maximum Satisfaction) v‹D«ïWâÃiy ga‹gh£o‰F« Éiy¡F« ïilna cŸs rÇÉ»jh¢rhu¡bfhŸif v‹W« miH¡f¥gL»wJ.

tiuaiwtiuaiwtiuaiwtiuaiwtiuaiw

kh®õš mt®fË‹ tiuaiw¥go “xU kÅj‹ gytifÆY«ga‹gL¤j¡Toa xU bghUis¥ bg‰¿Uªjhš, mj‹ gytif¥ga‹fËilna gutyhf¥ g»®ªjË¡F«nghJ mj‹ ga‹fË‹ïWâÃiy¥ ga‹ghL xnu msÉš rkkhŒ ïU¡F« t©z«g»®ªjË¥gh®.” v‹W ï›Éâia És¡F»wh®.

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

1. Ef®gt® gF¤j¿î cŸstuhf ïU¥gjdhš c¢r kdÃiwitmila ÉiH»‹wh®.

2. x›bthU bghUË‹ ga‹ghL« msÉl¡ToaJ.3. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL khwhkš ïU¡»wJ.4. Ef®nthÇ‹ tUkhd« khwhJ.5. g©l§fË‹ ÉiyfŸ khwhJ.6. ï›Éâ FiwªJbrš ïWâÃiy¥ ga‹gh£L ÉâÆ‹

mo¥gilÆš tiua¥g£lJ.

ÉâÆ‹ És¡f«:ÉâÆ‹ És¡f«:ÉâÆ‹ És¡f«:ÉâÆ‹ És¡f«:ÉâÆ‹ És¡f«:

jdJ F¿¥ã£l tUkhd¤ij xU Ef®nth® X k‰W« Y v‹wg©l§fË‹ ÛJ bryÉlnt©L«. Ef®nth® gF¤j¿î âw‹thŒªjt®. mtuJ tUkhd« F¿¥ã£l msthf ïU¥gjdhš X k‰W«Y g©l§fis th§» x›bthU g©l¤âÈUªJ« c¢r msî ga‹ghL»il¡F«goahf bryî brŒ»wh®. m›thW mt® Ef®ªâL« k‰wg©l§fË‹ jŤjÅahd ïWâÃiy ga‹ghLfŸ rkkhfïU¡F«nghJ k£Lnk Ef®nth® rkÃiyia milth®.

ï¢ rk ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹go ïªEf®nth®,ïWâahf¢ bryÉ£l jdJ filá %ghÆÈUªJ mtU¡F¡ »il¡F«ga‹gh£o‹ msî ïu©L bghU£fËÈUªJ« rkkhf ïU¡F« nghJmt® rkÃiyia mil»wh®.

F¿p£o‹go Ef®nthÇ‹ rkÃiyahdJ

MUx MUyPx

=Py = MUm v‹w ÃiyÆš V‰gL«.

ïâš MUx = X g©l¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL

MUy = Y g©l¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.

Px = X g©l¤â‹ Éiy

Py = Y g©l¤â‹ Éiy

MUm = gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.

MUx k‰W« MUy v‹gJ gz¢bryÉ‹ ïWÃâiy¥ga‹ghL

Px Py vd¥gL«. ïªÃiy

X g©l¤â‹ ÛJ bryÉl¥g£l xU %ghŒ gz¤â‹ïWâÃiy¥ ga‹gh£ilí« Y g©l¤â‹ ÛJ bryÉl¥g£l xU %ghŒgz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹gh£ilí« F¿¡»wJ.

ï›ÉâÆid¡ ÑœfhQ« m£ltizÆš vL¤J¡Twyh«.

m£ltiz 3:2m£ltiz 3:2m£ltiz 3:2m£ltiz 3:2m£ltiz 3:2

X k‰W« k‰W« k‰W« k‰W« k‰W« Y g©l§fË‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.g©l§fË‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.g©l§fË‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.g©l§fË‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.g©l§fË‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL.

myFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸ X‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL Y‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL‹ ïWâÃiy ga‹ghL(myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ) (myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)

1 50 36 2 45 32 3 40 28 4 35 24 5 30 20 6 25 16 7 20 12 8 15 8

64 65

Page 36: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

X k‰W« Y g©l¤â‹ Éiy Kiwna %. 5 v‹W« %. 4 vdî«it¤J¡bfhŸnth«. X k‰W« Y g©l§fË‹ Ûjhd gz¢ bryÉ‹ïWâÃiy¥ga‹gh£il fz¡»l m¥bghU£fË‹ ïWâÃiy¥ga‹gh£oid m¥bghU£fË‹ Éiyahš tF¤jhš »il¡F«.

ïjid m£ltiz thÆyhf És¡fyh«

m£ltiz 3.3m£ltiz 3.3m£ltiz 3.3m£ltiz 3.3m£ltiz 3.3

gz¢ bryÉ‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghLgz¢ bryÉ‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghLgz¢ bryÉ‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghLgz¢ bryÉ‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghLgz¢ bryÉ‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL

myFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸ MUx MUy Px

(myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ) Py

(myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)

1 10 9 2 9 8 3 8 7 4 7 6 5 6 5 6 5 4 7 4 3 8 3 2 gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghlhdJ Ãiyahdjhf khwhkš

Rs.1 = 5 myFfŸ vd vL¤J¡bfh©lhš mªEf®nth‹ X g©l¤â‹6 myFfisí« Y g©l¤â‹ 5 myFfisí« th§Fth‹. mtDilabkh¤j bryî (Rs. 5 x6) + (Rs. 4 X 5) = %. 50.00 (ïu©L X, YbghU£fisí« th§Ftjhš) ïªj %. 50/- bryÉš mtDilakdÃiwî c¢r¡f£l¤ij mil»wJ. vdnt mt‹ rkÃiyiamil»wh‹. ïªj Ef®nthÅ‹ rkÃiyia tiugl¤ij¡ bfh©LÉs¡fyh«.

Ef®nthÅ‹ rkÃiy nk‰f©l tiugl¤âš És¡f¥ g£LŸsJ.ïWâ Ãiy¥ ga‹gh£L tisnfhLfŸ Ñœneh¡»¢ bršY« ïašãdhšMux / Px k‰W« Muy / Py M»a ïu©L tisnfhLfS« TlÑœneh¡»¢ rǪJ brš»‹wd. Ef®nthÅ‹ tUkhd« khwhjjhf¡bfh©l vLnfhËdhš mtdJ gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghlhdJOM myFfŸ vd it¤J¡bfh©lhš gl« 3.2š Mux / Px = OMC(gz¤â‹ ïWâ Ãiy¥ga‹ghL) m¥bghGJ mt‹ OH msthd Xg©l¤ij th§»¡bfhŸ»wh‹. Muy / Py = Om m¥bghGJ mt‹OK msÉyhd Y bghU£fis th§F»wh‹. ï›thW mªj Ef®nth‹OH msth‹ X bghUisí« OK msthd Y bghU£fisí« Ef®ªJrkÃiy mil»wh‹.

MUx MUy

Px

=Py

= MUm

vdnt, OH msthd X g©l¤ijí« OK msthd Yg©l¤ijí« Ef®ªJ rkÃiyia milí« ïªEf®nthU¡F ntbwªjgz¢ bryî xJ¡ÑL« c¢rf£l kdÃiwit, ga‹gh£il mË¡fhJ.xUntis Ef®nthÇ‹ gztUkhd« 圢áailªjhš gz¤â‹ òâaïWâÃiy¥ ga‹ghL OM msî¡F rkkhf ïU¡F« vdnt, Ef®nth®

66 67

tiu¥gl« 3.2tiu¥gl« 3.2tiu¥gl« 3.2tiu¥gl« 3.2tiu¥gl« 3.2Ef®nthÅ‹ rkÃiyEf®nthÅ‹ rkÃiyEf®nthÅ‹ rkÃiyEf®nthÅ‹ rkÃiyEf®nthÅ‹ rkÃiy

gz¤â

‹ ï

Ãi

ga‹

gh£L

bry

Éd

«

Y

C

A

M Mum

OX

H K

B C

Ef®É‹ msî

Muy

Py

Mux

Px

Page 37: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

g©l« X g©l« Y M»aitfË‹ EfhÉid Kiwna OH, OKmsîfS¡F ca®¤Jth®.

FiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸ

ï¢rk ïWâÃiy¥ ga‹gh£L Éâ Ñœ¡f©l FiwghLfis¡bfh©LŸsJ.

1. bghU£fË‹ gF¥gl ïayhik:1. bghU£fË‹ gF¥gl ïayhik:1. bghU£fË‹ gF¥gl ïayhik:1. bghU£fË‹ gF¥gl ïayhik:1. bghU£fË‹ gF¥gl ïayhik:

ï›Éâ tYÉH¡f¡ fhuz« áy bghU£fŸ - fh®, åLngh‹wt‰iw áW ãÇîfshf¥ ãÇ¡f, gF¡f ïayhJ. ï›tifbghU£fËš ï›Éâia eilKiw¥gL¤j ïayhJ.

2. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL ÃiyahdJ mšy:2. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL ÃiyahdJ mšy:2. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL ÃiyahdJ mšy:2. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL ÃiyahdJ mšy:2. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL ÃiyahdJ mšy:

ï¡nfh£ghL, gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL khwhJ v‹wvLnfhË‹ mo¥gilÆš mikªJŸsJ. Mdhš, c©ikÆš mJm›thW khwhkš ïU¥gâšiy.

3. ga‹gh£il msÉl KoahJ:3. ga‹gh£il msÉl KoahJ:3. ga‹gh£il msÉl KoahJ:3. ga‹gh£il msÉl KoahJ:3. ga‹gh£il msÉl KoahJ:

Ef®nth® xU g©l¤â‰F mË¡f ÉU«ò« ÉiyahdJm¥g©l¤â‹ ïWÃâiy ga‹gh£o‰F¢ rkkhf ïU¡F« vd kh®õšTW»wh®. Mdhš eåd bghUËay¿P®fŸ ïij kW¡»wh®fŸ.ïUntW eg®fŸ xU F¿¥ã£l bghUS¡F xnu Éiyia mË¡fÉU«ãdhš mt®fËUtU« xnu msî ga‹gh£il¤jh‹bgW»wh®fŸ v‹W bghUsšy. vdnt, ga‹ ghL v‹gJmf«rh®ªjjhf ïU¥gjhš mjid msÉl KoahJ.

4. ga‹ghLfŸ x‹iw x‹W rh®ªjit:4. ga‹ghLfŸ x‹iw x‹W rh®ªjit:4. ga‹ghLfŸ x‹iw x‹W rh®ªjit:4. ga‹ghLfŸ x‹iw x‹W rh®ªjit:4. ga‹ghLfŸ x‹iw x‹W rh®ªjit:

ï›ÉâÆš bghU£fS«/ mt‰¿‹ ga‹ghLfS« j‹Å¢irahdJ vd f¡f¥gL»wJ. Mdhš m‹whl thœÉš bghU£fŸgâä£L g©l§fshfnth clDW g©l§fshfnth x‹nwhblh‹Wcwî bfh©l bghU£fshf ïU¡f¡TL«. vdnt mt‰¿‹ga‹ghLfS«bjhl®òiladthF«.

5. tu«g‰w â£l¡ fhy«5. tu«g‰w â£l¡ fhy«5. tu«g‰w â£l¡ fhy«5. tu«g‰w â£l¡ fhy«5. tu«g‰w â£l¡ fhy« (((((Indefinite Budget Period)nguháÇa® K.E. nghšo§ mt®fË‹ És¡f¥go, tu«g‰w â£l

fhy« ï›ÉâÆ‹ filá FiwghlhF«. rhjhuzkhf xU tUlnk

â£l¡fhykhf fU¤âš bfhŸs¥gL«. Mdhšáy F¿¥ã£l bghU£fŸgy bjhl®¢áahd fz¡F it¥ò fhyf£l§fŸ tiu »il¡f¡Toadthf cŸsd. ï¤jifa bghU£fS¡F ïWâÃiy¥ga‹gh£il¡ fz¡»Ljš áukkhf cŸsJ.

Kothf, gF¤j¿î, Éntf« bfh©l Ef®nth®fŸï›ÉâÆ‹go cz®îlndh cz®Éšyhknyh brašgl¡TL«nr¥nk‹ mt®fŸ F¿¥ãL»wgo.

``kÅj®fŸ j§fsJ tUkhd¤ij ‘gâä£L ÉâÆ‹gonah’mšyJ c¢r kdÃiwî jU« Éâ¥gonah g»®î brŒa¥glnt©L«v‹gJ f£lha« mšy. ïJ fh‰¿š cau v¿a¥gL»w fš v›thWóÄia neh¡»¤ âU«g ÉG»wnjh m›t©znk ehK«Tl gF¤j¿îÃiwªjt®fŸ v‹w mo¥gil c©ikÆdhš áy brašghLfisrhjhuz tifÆš brŒJ ÉL»nwh«.’’

rk ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹ K¡»a¤Jt«rk ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹ K¡»a¤Jt«rk ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹ K¡»a¤Jt«rk ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹ K¡»a¤Jt«rk ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹ K¡»a¤Jt«

Mš~u£ kh®õš, ï›ÉâÆ‹ eilKiw¥ghLfŸ Vw¡Fiwavšyh bghUËaš elto¡iffS¡F« bghUªJ« v‹W TW»wh®.bghUshjhu elto¡iffËš kÅj el¤ij¥ g‰¿ És¡F»‹w ï›ÉâjiyahajhdjhF«.

1. Ef®Éš ï›ÉâÆ‹ bghU¤j«1. Ef®Éš ï›ÉâÆ‹ bghU¤j«1. Ef®Éš ï›ÉâÆ‹ bghU¤j«1. Ef®Éš ï›ÉâÆ‹ bghU¤j«1. Ef®Éš ï›ÉâÆ‹ bghU¤j«

všyh kÅj®fS« gF¤j¿î Ä¡ft®fŸ. Fiwªj ts§fis¡bfh©L Ãiwthd kd Ãiwit bgw ÉU«ò»wh®fŸ. mt®fŸ j§fsJbryÉd§fis

Mux = Muy = Mu2 v‹w tÊÆš tÇir¥Px Py P2

gL¤â c¢r msî kdÃiwit¥ bgW»wh®fŸ.2. c‰g¤âÆš bghU¤j«2. c‰g¤âÆš bghU¤j«2. c‰g¤âÆš bghU¤j«2. c‰g¤âÆš bghU¤j«2. c‰g¤âÆš bghU¤j«

c‰g¤âahs®fŸ Fiwªjg£r c‰g¤â fhuÂfË‹ bjhF¥ig¡bfh©L mâf msî c‰g¤âia bgW« neh¡f¤Jl‹ brayh‰¿mt®fsJ ïyhg¤ij c¢rkh¡f¢ brašgLt®. ïj‰fhf xU fhu¡Fk‰w fhuÂia¥ gâäL brŒth®fŸ c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ ïWâÃiyc‰g¤â¤âw‹ rkkhF« tiu.

68 69

Page 38: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

MP1 = MPc = MPn v‹w ÃiyÆš P1 Pc Pn c‰g¤âahs® c¢ryhg« mil»wh®.

3. bryî k‰W« nrĥ㚠bghU¤j«:3. bryî k‰W« nrĥ㚠bghU¤j«:3. bryî k‰W« nrĥ㚠bghU¤j«:3. bryî k‰W« nrĥ㚠bghU¤j«:3. bryî k‰W« nrĥ㚠bghU¤j«:

kh®õš mt®fË‹ És¡f¤â‹go, Ént»ahd xU eg® jdJts§fis¤ j‰fhy njitfS¡F« vâ®fhy njitfS¡FÄilnag»®î brŒí« bghGJ nrĥ㚠mtuJ filá %ghÆ‹ ïWâÃiy¥ga‹gh£il Ef®Éš mtuJ filá %ghÆ‹ ïWâÃiy¥ga‹gh£nlhL rk¥gL¤j K‰gLth®.

4. g»®Éš bghU¤j«4. g»®Éš bghU¤j«4. g»®Éš bghU¤j«4. g»®Éš bghU¤j«4. g»®Éš bghU¤j«

tUkhd g»®î bfhŸifÆš, ï¥gâä£L Éâ mâf <LghLbfh©LŸsJ. g»®Éš fhuÂfË‹ Câakhd thu«, TÈ, t£o,ïyhg« ngh‹wt‰iw Ô®khÅ¡F«nghJ x›bthU fhuÂÆ‹ïWâÃiy¡F V‰g mt‰¿‹ rk ïWâÃiy ga‹gh£L bfhŸifÆ‹g§»‰F V‰wthW Ô®khÅ¡f¥gL»wJ.

5. bghJÃâÆš bghU¤j«5. bghJÃâÆš bghU¤j«5. bghJÃâÆš bghU¤j«5. bghJÃâÆš bghU¤j«5. bghJÃâÆš bghU¤j«

nguháÇa® Ï¡° k‰W« lhšl‹ ãugy¥gL¤âa mâfg£rrKjha e‹ikfŸ (Maximum Social Advantage) bfhŸifÆ‹go, gyâ£l§fS¡F¢ bryÉL« filá myF brythdJ rkkhd ey¤ij¡bfh©L tU« tifÆš muá‹ tUthŒ g»®ªjË¡f nt©L«.m¥nghJ jh‹ r_f ey« c¢r Ãiyia milí«.

6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«6. fhy¥ ga‹gh£oš bghU¤j«

nguháÇa® nghšo§ mt®fŸ kh®õš mt®fË‹ rk ïWâÃiy¥ga‹gh£L ÉâÆid 24 kÂneu¤ij bryÉL« tifnahLr«gªj¥gL¤J»wh®. gšntW ga‹ghLfisíila, Mdhšg‰wh¡Fiwahd fhy¤ij, thá¤jš, go¤jš, njh£lntiyngh‹wt‰¿‹ ïWâÃiyga‹ghL rkÃiy milí« tifÆšbryÉl¥glnt©L«.

Ef®nth® v¢r« Ef®nth® v¢r« Ef®nth® v¢r« Ef®nth® v¢r« Ef®nth® v¢r« (CONSUMER’S SURPLUS)

Ef®nth® v¢r« v‹w fU¤ij Kj‹Kjyhf cgnahf¥gL¤âdt® J.A.Ló£ (Dupuit). ït® ãuh‹R eh£il nr®ªj bgh¿ahs®

k‰W« bghUËaš m¿P® Mth®. ïtÇ‹ fhy« 1844 MF«. ï¡bfhŸifÆ‹ fU¤âid ã‰fhy¤âš A.kh®õš v‹gt® vGâa(bghUshjhu mo¥gil¡ bfhŸiffŸ 1890) v‹w ò¤jf¤âš ÉÇthf¤jªJŸsh®fŸ.

Ef®nth® v¢r« v‹gJ, g©l§fË‹, ga‹gh£o‹mDgt¤ij¢ rh®ªjjhF«. c¥ò, beU¥ò bg£o, jghš g¤âu§fŸ -ï¥bghUŸfŸ ahî« bfhL¡f Ãid¡F« Éiy¡F«, c©ikÆšbfhL¤J th§F« Éiy¡F« cŸs ntWgh£il rh®ªj bghUŸfshF«.ï¥g©l§fËš gâäLfŸ ïšiy. ï¥g©l§ fË‹ _y«mâfg£rkhd âU¥âiana ‘Ef®nth® v¢r«’ vd miH¥g®.

(c.«) xU Ef®nth® %.250¡F xU r£ilia th§fÃid¡»‹wh®. Mdhš mt® %. 200I bfhL¤J th§F»‹wh®. ïj‹_y« mtU¡F %. 50 Ä¢rkhf cŸsJ.ïijna eh« Ef®nth® v¢r«v‹W F¿¥ãL»‹nwh«.

mjhtJ %. 250 - %.200 = %. 50

ï§nf %. 50I eh« Ef®nth® v¢r« vd F¿¥ãL»‹nwh«.

ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«

kh®õÈ‹ ïy¡fz« ã‹tUkhW “xU bghUis th§fhkšïU¥gijÉl, th§Ftnj ešyJ v‹W Koî brŒJ, bfhL¡fÃid¡F« Éiy¡F«, Ef®gt® c©ikÆš bfhL¤j Éiy¡F« cŸsntWghL Ef®nth® v¢r« vd¥gL«”vd ïy¡fz« jªJŸsh®.

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

1. g©l§fË‹ ga‹gh£o‹ msÉid¥ gz¤â‹ _y«msÉlKoí«.

2. vâ®gh®¡F« âU¥â¡F«, Ãiwnt‰w¥gL« âU¥â¡F« cŸsntWgh£il fh£oíŸsh®.

3. gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL khwhj ÃiyíilaJ.4. tUkhd«, Rit, khâÇfËš ɤâahr« (kh‰w«) ïšiy.5. bghU£fS«, ga‹ghLfS« x‹iw x‹W rh®ªJŸsd.6. g©l§fË‹ njitahdJ, mt‰¿‹ Éiyia bghW¤nj

mikí«.

70 71

Page 39: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

msÉLjšmsÉLjšmsÉLjšmsÉLjšmsÉLjš

Ef®nth® v¢r¤ij ÑœfhQ« KiwÆš msÉlyh«, mjhtJ,Ef®nth® v¢r« - jFÉiy - c©ikÉiy. jFÉiy v‹gJ,Ef®nth® th§F« bghUS¡F bfhL¡f ÉU«ò« ÉiyahF«.c©ikÉiy v‹gJ, mt® bghUis th§f bfhL¤j ÉiyiaF¿¥ãLtjhF«.

jFÉiy, xU bghUis th§F«nghJ »il¡F« ïWâ Ãiyiaga‹gh£o‹ _y« Ô®kh¡f¥gL»wJ. Mdhš c©ikÉiy v‹gJ,m§fho Éiyiana F¿¡F«. Mfnt Ef®nth® v¢rkhdJ, g©l¤â‹bkh¤j ïWâÃiy ga‹gh£o‰F« bkh¤j gz bryÉd¤â‰F« cŸsɤâahrnk MF«.

xU m£ltiz _y« ïjid És¡fyh«.

m£ltiz 3.4m£ltiz 3.4m£ltiz 3.4m£ltiz 3.4m£ltiz 3.4

Ef®nth® v¢r« msÉLjšEf®nth® v¢r« msÉLjšEf®nth® v¢r« msÉLjšEf®nth® v¢r« msÉLjšEf®nth® v¢r« msÉLjš

msåLfŸmsåLfŸmsåLfŸmsåLfŸmsåLfŸ ïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiy myFfË‹myFfË‹myFfË‹myFfË‹myFfË‹ Ef®nth®Ef®nth®Ef®nth®Ef®nth®Ef®nth®ga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghLga‹ghL ÉiyÉiyÉiyÉiyÉiy v¢r«v¢r«v¢r«v¢r«v¢r«

(i) (ii) (iii) (iv) (ii-iii)

1 50 10 40 2 40 10 30 3 30 10 20 4 20 10 10 5 10 10 0

150 50 100

m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«

nk‰F¿¥ã£l m£ltizÆš g©l¤â‰fhd m§fho Éiy %.10 MF«. ïWâÃiyga‹ghL« F¿¥ãl¥g£LŸsJ. ïªj ïWâÃiy¥ga‹ghlhdJ g©l¤â‰fhd bfhL¡f Ãid¡F« ÉiyiaF¿¥ãL»wJ. Ãiwa bghUŸfis th§F«nghJ, ïWâÃiy¥

ga‹ghlhdJ Fiwí«. ïjdhš bfhL¡f Ãid¡F« ÉiyahdJFiw»‹wJ. ïWâÃiy ga‹gh£o‰F« (jFÉiy) m§fhoÉiy¡F«(c©ikÉiy) cŸs ntWghnl Ef®nth® v¢r« vd F¿¥ãl¥g£LŸsJ. nk‰F¿¥ã£l m£ltizÆš, x›bthU my»‹ v¢rkhdJïWâÃiy¥ ga‹ghL fʤjš m§fhoÉiy v‹gdthF«. Ef®nth®v¢rkhdJ, všyh myFfË‹ _y« »il¡F« bkh¤j ga‹gh£oidEf®î g©l§fS¡fhd bryÉd¤âdhš fʤjhš ek¡F Ef®nth®v¢r« »il¡F«; mjhtJ, Ef®nth® v¢r« = %. 150 - %.50 = %.100.ïªj Ef®nth® v¢r¤ij xU tiugl« _y« És¡fyh«ï›tiugl¤âš X m¢áš g©l§fË‹ myFfS«, Y m¢áš ga‹ghLk‰W« Éiyí« F¿¥ãl¥g£LŸsJ.

72 73

tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«

nkny cŸs tiu¥gl¤âš MU v‹gJ ïWâÃiy ga‹gh£o‹tÇ¡nfhlhF«. OP v‹gJ ÉiyahF«. OM v‹gJ th§F« bghUË‹msÉid F¿¡F«. Ef®nth® OM msî g©l¤ij th§F«nghJOAEM msî Éiyia bfhL¡f ÉU¥g¥gL»‹wh®. Mdhš Ef®nth®OPEM msî gz¤ij bfhL¤nj m¥bghUis th§F»‹wh®. vdntEf®nth® v¢r« v‹gJ OAEM - OPEM = PAE (nfhol¥g£l gFâ)MF«.

myFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸO M

m§fho Éiym§fho Éiym§fho Éiym§fho Éiym§fho Éiy

ïW

âÃ

iy

¥ ga

‹gh

Ãi

ga‹

ghL

ïW

âÃ

iy

¥ ga

‹gh

Ãi

ga‹

ghL

ïW

âÃ

iy

¥ ga

‹gh

Lk‰

Éi

yk‰

Éi

yk‰

Éi

yk‰

Éi

yk‰

Éi

y

tiu¥gl« 3.3tiu¥gl« 3.3tiu¥gl« 3.3tiu¥gl« 3.3tiu¥gl« 3.3Ef®nth® v¢r« - tiugl«Ef®nth® v¢r« - tiugl«Ef®nth® v¢r« - tiugl«Ef®nth® v¢r« - tiugl«Ef®nth® v¢r« - tiugl«

Page 40: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

m§fhoÆ‹ Éiy V‰wkhdJ, Ef®nthuJ v¢r¤ij Fiw¡F«.m§fhoÆ‹ Éiy ïw¡fkhdJ, Ef®nthuJ v¢r¤ij mâfÇ¡F«.

FiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸFiwghLfŸ

kh®õš Ef®nth® v¢r¤â‰F vâuhd 2 K¡»a FiwghLfisR£o¡ fh£o cŸsh®. mitahtd.

1. ga‹ghL msÉl¡ToaJ v‹gJ kh®õÈ‹ fU¤J. MdhšcsÉaš mo¥gilÆš ga‹ghL ïU¥gjhš, ga‹gh£il msÉlKoahJ.

2. “gz¤â‹ ïWâÃiy¥ga‹gL”ÃiyahdJ v‹w kh®õÈ‹fU¤J c©ik‰wjhF«.

Ef®nth® v¢r¤â‹ K¡»a¤Jt«Ef®nth® v¢r¤â‹ K¡»a¤Jt«Ef®nth® v¢r¤â‹ K¡»a¤Jt«Ef®nth® v¢r¤â‹ K¡»a¤Jt«Ef®nth® v¢r¤â‹ K¡»a¤Jt«

Ef®nth® v¢rkhdJ, Ãâaik¢rÇ‹ tÇÉâ¥ò ÉâfS¡FÄfî« cjÉahf cŸsJ. nkY« ïJ Ef®nthÇ‹, Ef®î v¢rmo¥gilÆš K‰WÇik¥ ngh£oÆš m§fhoÆš Éiy V‰w¤â‰FcjÉahf cŸsJ. Ef®nth® v¢rkhdJ, gšntW gFâfŸ (m)ehLfËš thG« k¡fË‹ thœ¡if ju¤ij x¥ÕL¢ brŒtj‰Ffhuzkhf cŸsJ. ï› x¥ÕlhdJ ViH, k‰W« gz¡fhu ehLfË‹ïU¡F« k¡fË‹ Ef®¢á ÃiyÆš cŸs nt‰Wikfis fhzî«cjî»wJ. cjhuzkhf Ãôah®¡ efÇš thG« eL¤ju¡ FL«g¤ijrh®ªj xUt® br‹idÆš thG« eL¤ju FL«g¤ij rh®ªj xUtiu¡fh£oY« mâfkhd msî Ef®î v¢r¤ij bg‰W mDgÉ¡»‹wh®.Mdhš kh®õš mt®fŸ, ehfÇf efÇš thG« xU eL¤ju FL«g¤ijnr®ªjt®, ïil¡fhy¤âš (Medieval Period) thœªj xU muridfh£oY« mâf msî Ef®î v¢r¤ij bg‰W mDgÉ¡»wh® vdF¿¥ãL»‹wh®.

Ï¡á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghLÏ¡á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghLÏ¡á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghLÏ¡á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghLÏ¡á‹ Ef®nth® v¢rnfh£ghL

kh®õÈ‹ bghUËaš nfh£gh£oid gšntW bghUËašm¿P®fŸ FiwT¿d®.

1. ga‹ghL msÉl¡ToaJ vd kh®õš fUâdh®. MdhšcsÉš mo¥gilÆš ga‹ghL ïU¥gjhš e«khš ga‹gh£il msÉlïayhJ v‹»wh® J.R.Ï¡Þ.

2. Ef®nth®fS¡F»ilna ga‹gh£oš ngjÄšiy v‹Wkh®õš fUâdh®. Mdhš mit, K‹DÇik, Ãiy ngh‹wt‰iwbghU¤J khWgl¡ToaJ.

3. gz¤â‹ ïWâÃiyga‹ghL ÃiyahdJ v‹W kh®õšbfh©oUªj vLnfhŸ c©ika‰wjhF«. gz¤â‹ ïU¥ò Fiwa¤bjhl§»dhš, gz¤â‹ ïWâÃiy¥ ga‹ghL ca®»wJ.

rkneh¡F tisnfhLfŸrkneh¡F tisnfhLfŸrkneh¡F tisnfhLfŸrkneh¡F tisnfhLfŸrkneh¡F tisnfhLfŸ

INDIFFERENCE CURVE APPROACHkh®õÈ‹ njitg‰¿ajhd gF¥ghŒî KiwahdJ, jutÇir

ga‹gh£o‹ KiwÆš msÉl¥gL»wJ. ïâš 2 tifahd FiwghLfŸcŸsd.

1. ga‹ghlhdJ kdÉaÈ‹ mo¥gilÆš mikªJŸsJ.

2. ga‹ghlhdJ msÉlKoahj x‹whF«.

vdnt, rkneh¡F tÇnfhLfŸ v©Â¡iffË‹ tÇirmo¥gilÆyhdjhF«. Éšãu£ gÇ£nlh, É¡°O£, k‰W« °y£Þ»,ngh‹w bghUËayhs®fŸ ï¡nfh£ghLfis ts®¤jd®. F¿¥ãl¤j¡f ïu©L M§»y bghUshjhu MáÇa®fshd nguháÇa®J.R.Ï¡°, k‰W« nguháÇa® My‹ ngh‹nwh® ï¡nfh£gh£il kWMŒî brŒjh®fŸ. ï›ÉUtÇ‹ fU¤J¥go, ga‹gh£il msÉlKoahJ. Mdhš ga‹gh£oid tÇirgL¤jnt Koí«. xU Ef®nth‹j‹ ÉU¥g¤ij, K‹DÇikÆ‹ mo¥gilÆš RygkhftÇirgL¤jyh«.

ïªj ÉU¥g K‹DÇik msînfhÈ‹ fU¤âid rkneh¡Ftisnfh£o‹ cjÉnahL És¡fyh«. “rkneh¡F tisnfhL v‹gJïu©L g©l§fË‹ gšntW ïiz¥òfË‹ _y« »il¡F« kdÃiwthdJ rk msthf cŸsJ.”

ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«

“ïU g©l§fË‹ bt›ntW msîfË‹ xUĤj Ef®Éš rkmsî Ãiwit¤jU« òŸËfË‹ FÉÆlnk” rkneh¡F tis¡nfhLvd¥gL«.

74 75

Page 41: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

1. Ef®nth® gF¤j¿î cŸst®; Mfnt Fiwthd bghUŸfis¡fh£oY«, ÄFâahd bghUŸfS¡nf K‹DÇik mË¡»wh®.

2. mt® X, Y v‹w ïU g©l§fis k£Lnk th§F»wh®.

3. xU g©l¤â‰F Ef®nth® mË¡F« ÉiyahdJ, mâÈUªJmt® bgW« ga‹gh£il¡ F¿¡»wJ.

4. mtUila tUkhd« khwhjjhŒ ïU¡»wJ.

5. mtUila RitfŸ, K‹DÇikfŸ, gH¡ftH¡f§fËškh‰wÄšiy.

rkÃiy tis¡nfh£o‹ g£oašrkÃiy tis¡nfh£o‹ g£oašrkÃiy tis¡nfh£o‹ g£oašrkÃiy tis¡nfh£o‹ g£oašrkÃiy tis¡nfh£o‹ g£oaš

rkÃiy tisnfh£o‹ g£oaš v‹gJ ïU g©l§fË‹gšntWtifahd ïiz¥ò¡fË‹ rkÃiyia Ef®nth®V‰W¡bfhŸs¡ Toajhf ïU¡F«. ïªj gšntW tifahdïiz¥òfË‹ _y« bgw¡Toa âU¥âahdJ Ef®nthU¡F rkkhfïU¡»wJ. Mfnt gšntW ïiz¥òfËš mt® rkneh¡»š cŸsh®.

xU Ef®nth® ïu©LÉjkhd g©l§fsh»a thiH¥gH«,k‰W« ã°f£ th§Ftjhf it¤J¡bfhŸnth«. ïitfË‹ _y«rkÃiy tisî nfh£o‹ g£oaiy fh©ngh«.

m£ltiz 3.5m£ltiz 3.5m£ltiz 3.5m£ltiz 3.5m£ltiz 3.5

rkÃiy tisî¡nfhL m£ltizrkÃiy tisî¡nfhL m£ltizrkÃiy tisî¡nfhL m£ltizrkÃiy tisî¡nfhL m£ltizrkÃiy tisî¡nfhL m£ltiz

ïiz¥òfŸ ïiz¥òfŸ ïiz¥òfŸ ïiz¥òfŸ ïiz¥òfŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ X) g©l§fŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ (g©l§fŸ (Y)ã°f£ã°f£ã°f£ã°f£ã°f£ thiH¥gH«thiH¥gH«thiH¥gH«thiH¥gH«thiH¥gH«

A 1 12 B 2 8 C 3 5 D 4 3 E 5 2

m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«m£ltiz És¡f«

nk‰f©l m£ltizÆš ã°nf£LfË‹ v©Â¡ifmâfǤJ, EfU« thiH¥gH§fË‹ v©Â¡if Fiw»wJ. mªj ïUg©l§fË‹ _y« »il¡f¥ bgW»‹w âU¥âahdJ xnu khâÇahfcŸsJ. vdnt xU Ef®nth‹ A,B,C,D k‰W« E v‹w ïiz¥òfË‹_y« rkÃiy bgW»‹wh‹.

rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl«rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl«rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl«rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl«rkneh¡F tis¡nfh£o‹ gl« (Indiffence Curve)

rkneh¡F m£ltizÆš cŸs òŸËÉtu§fŸ X m¢áš xUg©l¤ijí«, Y m¢áš ï‹bdhU g©l¤â‹ msî«msÉl¥g£LŸsJ.

76 77

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

gšntW ïiz¥òfnshL« Toa ïUÉjkhd g©l§fË‹nfhol¥g£LŸs nfhLfis x‹whf ïiz¡F« nghJ, rkÃiy Éiytisnfh£il cUth¡fKoí«. tiugl¤âš IC v‹gJ rkneh¡FtisnfhlhF«. ïJ g£oaÈš F¿¥ã£l ïu©L g©l§fË‹ïizîfis bjËthf fh£L»‹wJ. ïªj tisî¡ nfh£oš fhQ«mid¤J òŸËfË‹ _y« »il¡f¥bgW« âU¥âÆ‹ msthdJ rkÃiyÆš cŸsjhF«. rkneh¡F tis¡nfh£o‰F “ISO ga‹gh£o‹tisî¡ nfhL v‹w bgaU« c©L.

tiu¥gl« 3.4tiu¥gl« 3.4tiu¥gl« 3.4tiu¥gl« 3.4tiu¥gl« 3.4rkneh¡F tisnfhLrkneh¡F tisnfhLrkneh¡F tisnfhLrkneh¡F tisnfhLrkneh¡F tisnfhL

ã°f£ã°f£ã°f£ã°f£ã°f£

thi

H¥gH

«

Page 42: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

rkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFârkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFârkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFârkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFârkneh¡F tisnfh£L¤ bjhFâ

rk neh¡F tisnfh£o‹ bjhFâ v‹gJ ïu©Lg©l§fS¡fhd bt›ntW Ãiyahd ga‹gh£il És¡F« gyrkneh¡F tisnfhLfis¡ bfh©ljhF«. ï§F, nkšÃiyÆšmikªJŸs rkneh¡F tisnfhL mâf msî kdÃiwití«,ÑœÃiyÆš cŸs rkneh¡F tisnfhL Fiwªj msî kdÃiwití«F¿¡F«. Ef®nth® gF¤j¿îŸstuhŒ v¥nghJ« ïU¥gjdhš k‰witrkkhd ÃiyÆš ïU¡F« nghJ Fiwªj msî ga‹gh£oš ïUªJcausî ga‹gh£il bg‰¿lnt ÉU«òth®.

tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl« 3.5

rkneh¡F tis¡nfhL bjhFâ gl«rkneh¡F tis¡nfhL bjhFâ gl«rkneh¡F tis¡nfhL bjhFâ gl«rkneh¡F tis¡nfhL bjhFâ gl«rkneh¡F tis¡nfhL bjhFâ gl«

Ñœneh¡»¢ rǪJ bršY« rkneh¡F tisnfhL, Ef®nth®X g©l¤â‰F gâyhf Y g©l¤âid¥ gâä£L g©lkhf bjÇî¢brŒ»‹wh®. Y g©l¤ij mâfǤJ X g©l¤ij Fiw¡»wh® vdî«bghUŸgL«.

2. mid¤J rkneh¡F tisnfhLfS« njh‰WthŒ neh¡»FɪJ fhz¥gL«.

ïJ VbdÅš, ‘ïWâÃiy gâä£L åj« (DMRS) nfh£ghLbrašgh£o‹ fhuzkhf MF«. rkneh¡F neh¡F tisnfhLï¡nfh£gh£oid mo¥gilahf¡ bfh©lJ. ïWâÃiy gâä£L åj«(DMRS) mâfÇ¡F« nghJ rkneh¡F tisnfhLfŸ njh‰WthŒneh¡» FÊahf (Concave) fhz¥gL«. g©l§fŸ Ãiwî¥ gâä£L¥g©l§fshf ïUªjhy‹¿ rkneh¡F tisnfhLfŸ ne®nfhL MfhJ.

ïWâÃiy gâä£L åj« v‹gJ (Marginal Rate of Substitution)X k‰W« Y g©l§fS¡F ïilna F¿¥ãLtJ X g©l§fS¡Fgâyhf Y g©l§fŸ v›tsî mË¡f¥gL»wJ v‹gjhF«. Ef®nth®Y g©l§fS¡F gâyhf X g©l§fŸ gâäL brŒJ bfh©nl bršY«nghJ ïWâÃiy gâä£L åj« MRS FiwªJ bfh©nl brš»wJ.

tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl« 3.6

78 79

rkneh¡F tis¡nfh£o‹ g©òfŸrkneh¡F tis¡nfh£o‹ g©òfŸrkneh¡F tis¡nfh£o‹ g©òfŸrkneh¡F tis¡nfh£o‹ g©òfŸrkneh¡F tis¡nfh£o‹ g©òfŸ

1. všyh rkneh¡F tis¡nfhLfS« ty¥òwkhf, Ñœneh¡»¢bršY«.

2. rkneh¡F tisnfhLfŸ Fɪj ÃiyÆš mikí«

3. ïu©L rkneh¡F tis¡nfhLfŸ x‹iw x‹W bt£o¡bfhŸshJ.

I. všyh rkneh¡F tisnfhLfS« ty¥òwkhf Ñœneh¡» bršY«.

g©l«

g©l«

3. vªj ïU rkneh¡F tisnfhLfS« x‹iw x‹Wbt£o¡bfhŸshJ.

g©l«

g©l«

Page 43: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

_‹whtJ vLnfhŸ ïu©L rk neh¡F tisnfhLfŸv¥nghJ« x‹iw x‹W bt£o¡ bfhŸshJ v‹gjhF«. Mdhš,tiugl« 3.8š ïu©L rkneh¡F tisnfhLfŸ x‹iw x‹Wbt£oÆU¥gij¡ fh©»nwh«.

ïu©lhtJ rkneh¡F tisnfh£oš (IC2) cŸs òŸË AKjyhtJ tisnfh£oš, (IC1) cŸs òŸË B iaÉl mâf kdÃiwitEf®nthU¡F¤ jU»wJ. Mdhš C ïu©L tisnfhLfS¡F«bghJthf cŸsJ. ïj‹ bghUŸ, rkk‰w ïUntW kdÃiwî¥ òŸËfŸrkkh»É£lJ v‹gjhF«. ïJ V‰W¡ bfhŸs KoahjJ. vdnt,rkneh¡F tisnfhLfŸ v¥nghJ« x‹iw x‹W bt£o¡bfhŸshJ.

ï«_‹W vLnfhŸfS« rkneh¡F tisnfhLfË‹tot¤âid¡ F¿¥ãLtjhF«.

rkneh¡F tisnfhL tÊahf Ef®nth® rkÃiyrkneh¡F tisnfhL tÊahf Ef®nth® rkÃiyrkneh¡F tisnfhL tÊahf Ef®nth® rkÃiyrkneh¡F tisnfhL tÊahf Ef®nth® rkÃiyrkneh¡F tisnfhL tÊahf Ef®nth® rkÃiy

Ef®nth® tiuaW¡f¥g£l tUkhd¤ijna bg‰¿U¥gjhš mâfkdÃiwit¥ bgw¤j¡f tifÆš mt® bryÉl Ka‰á¥gh®. Ef®nth®gyg©l§fËš bryÉd« nk‰bfhŸtj‹ _y« mâf kdÃiwit¥bgW«nghJ mt® rkÃiyia¥ bgW»wh®. nk‰T¿a ga‹gh£LgF¥ghŒÉš xU Ef®nth® gy g©l§fis th§Ftj‹ _y« bgW«ïWâÃiy¥ ga‹ghL rkkhf ïU¡F«nghJ mt® c¢r msî kdÃiwit¥ bgW»wh®. xU Ef®nthÇ‹ rkÃiyia rkneh¡F

tisnfh£L E£g¤â‹ _yK« eh« És¡»íiu¡fyh«. ekJgF¥ghŒÉ‰F eh« ÑœfhQ« vLnfhŸfis¡ ifahSjš nt©L«.

m. rkneh¡F tisnfh£L¥ gl« x‹iw Ef®nth® MuhŒ»wh® -(v.fh.) njÜ® k‰W« ã°f£ ïizbghUŸ. ï¥gl« Ef®ntÇ‹ïUg©l§fË‹ Ûjhd ÉU¥g¤ij¡ F¿¥gjhF«. xU F¿¥ã£lfhy¤â‰F mt® K‹DÇikfË‹ msînfhš khwhkšïU¥gjhf¡ bfhŸsnt©L«.

M. Ef®nth® ïU g©l§fS¡S¡»ilna bryî brŒa xUF¿¥ã£l bjhif k£Lnk bg‰WŸsh®. mt® ï¤bjhifiabryî brŒthnua‹¿ nrÄ¡fkh£lh® vd¡ bfhŸs nt©L«.

ï. ïU g©l§fË‹ ÉiyfŸ m§fhoÆš khwhkš xnu ÃiyÆšïU¥gjhf¡ bfhŸs nt©L«.

<. Ef®nth® jdJ kdÃiwit c¢rÃiyÆš bgWtj‰nf‰wtifÆš gF¤j¿îl‹ brašgLtjhf¡ bfhŸsnt©L«.

xU Ef®nthÇ‹ rkneh¡F Ãiy g©l« X k‰W« g©l« Y gl«3.6 bfhL¡f¥g£LŸsJ. ïJ Ef®nthÇ‹ ïUg©l§fS¡ »ilnaeh‹F K‹DÇikfË‹ msîfis (Scales of Preferences)F¿¥ãL»wJ. tyJ g¡f« cŸs rkneh¡F tisnfhLfŸ mâf kdÃiwit¡ F¿¡»wJ. vdnt Ef®nth® X k‰W« Y g©l§fS¡»ilnaahd nkšneh¡»¢ bršY« rkneh¡F tisnfhL ÛJfhz¥gL« ïiz¥bghUis¤ nj®ªbjL¥gh®. Mdhš mtuJ bjÇîtUkhd« k‰W« ïU g©l§fË‹ Éiyia¥ bghU¤J mikí«.

Ef®nth® tUkhd¤ij¥ bghU¤J, bfhL¡f¥g£LŸs ÉiyÆšg©l§fis v›tsî th§F Koí« v‹gij m¿a tuî bryî¡ nfhL(Budget Line) ga‹gL»wJ.

Ef®nthÇ‹ tuî bryî¡ nfhLEf®nthÇ‹ tuî bryî¡ nfhLEf®nthÇ‹ tuî bryî¡ nfhLEf®nthÇ‹ tuî bryî¡ nfhLEf®nthÇ‹ tuî bryî¡ nfhL

Ef®nth® %. 20/- it¤âU¥gjhf¡ bfhŸnth«. njÚ® k‰W«ã°f£ (Biscuit) Éiy Kiwna 50 igrh k‰W« 40 igrh MF«.Ef®nth® _‹W khWg£l bjÇîfis nk‰bfhŸsyh«.m. mt® O (Tea) k£L« th§f Koî brŒayh«. m¥gobaÅš mt®

40 f¥ Oia th§f Koí«.

80 81

tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl«tiu¥gl« 3.7

g©l«

g©l«

Page 44: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

g©l«

g©l«

M. mt® ã°f£ k£L« th§f Koî brŒayh«. m¥gobaÅš mt®50 ã°f£Lfis th§fKoí«.

ï. mt® ïUg©l§fisí« F¿¥ã£l msî th§f ÉU«gyh«. vfh. 20 f¥ O (%.10/-) k‰W« 25 ã°f£ (%.10/-) mšyJ 12 f¥ O(%. 6/-) k‰W« 35 ã°f£ (%.14/-) (bkh¤j¤ bjhif %. 20/-)

82 83

tiu¥gl« 3.8 tuî bryî¡ nfhLtiu¥gl« 3.8 tuî bryî¡ nfhLtiu¥gl« 3.8 tuî bryî¡ nfhLtiu¥gl« 3.8 tuî bryî¡ nfhLtiu¥gl« 3.8 tuî bryî¡ nfhL(Budget Line)

g©l«

g©l«

gl« 3.9 _‹W bjÇîfis¡ F¿¥ãL»wJ. Ef®nth® jdJtUkhd¤âš (%. 20/-) mâf msî ã°f£ (50) k‰W« mâf msî O(40) th§f ïaY« v‹gij nfhL LM fh©ã¡»wJ. nfhL LMcz®¤JtJ v‹dbtÅš Ef®nth® ï¡nfh£o‰F m¥ghš (gh®¡fA òŸË) vªj ïiz¥ g©l§fisí« bjÇî brŒa ïayhJ. fhuz«mtuJ tUkhd« mtiu mDkâ¡fhJ. khwhf ï¡nfh£o‰F ÑnHí«bjÇî brŒa ïayhJ. (B òŸË) mtU¡F mâf kd Ãiwî »il¡fhJ.

LM nfhL tuî bryî¡nfhL vd¥gL»wJ. Ef®nth® jdJtUkhd¤âš th§F« gšntW bghU£fis F¿¥gjhF«. ïjid ÉiyÉ»j¡nfhL (Price Ratio Line) v‹wiH¡fyh«. mšyJ ÉiynfhL

Ef®nthÇ‹ rkÃiyEf®nthÇ‹ rkÃiyEf®nthÇ‹ rkÃiyEf®nthÇ‹ rkÃiyEf®nthÇ‹ rkÃiy tiu¥gl« 3.9tiu¥gl« 3.9tiu¥gl« 3.9tiu¥gl« 3.9tiu¥gl« 3.9

v‹W« Twyh«, VbdÅš ïU g©l§fË‹ Éiy É»j¤ij¡F¿¥gjhš ï›thW miH¡f¥gL»wJ. mjhtJ OM msîX g©l§fŸ = OL msî Y g©l§fŸ. Ef®nth®. F¿¥ã£l tUkhdmsÉš mâf msî kdÃiwit rkneh¡F tisnfhL I3Æš cŸs CòŸËÆš bgW»wh®. ï¥òŸËÆš g©l« X I OX1 msɉF«th§F»wh®. F¿¥ã£l tUkhd¤âš Ef®nth® ïU g©l§fËilnaahd ïiz¤ bjÇîfŸ Fiwthd kd Ãiwitnah mšyJbgwKoahj j‰nghija ÉiyÆnynah ïU¡F«.

rkÃiy¥òŸËš (òŸË C) Éiy¡nfhL LM rkneh¡Ftisnfh£il (I3) bjh£L¢ brš»wJ. C òŸËÆš rkneh¡FtisnfhL k‰W« tisnfhL ïWâÃiy gâä£L åj¤ij¡F¿¡»wJ.nkY« tuî bryî¡nfhL ïUg©l§fS¡F ïilnaahd Éiyåj¤ij¡ F¿¡»wJ. C òŸËÆš ïUg©l§fS¡»ilnaahdïWâÃiy gâä£L åj« rkneh¡F tisnfhL I3 F¿¥ã£LŸsJnghš k‰W« ïUg©l§fË‹ Éiy Éjkhd Éiy¡nfhL LM ïu©LrkkhF«. ï¥òŸË, vdnt Ef®nth® jdJ tiuaW¡f¥g£ltUkhd¤âš mâfkdÃiwit bgw¡Toa ïU g©l§fË‹ Äf¢áwªj ïiz¤ bjÇî vdyh«. ï¥òŸË (òŸË C) vdnt, Ef®nth®“rkÃiyÆš” cŸsh®.

Page 45: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

rkÃiy¡fhd mo¥gil ÃaâfŸ v‹dbtÅš g©l« Y¡Fgâyhf g©l« X‹ ïWâÃiy¥ggâä£L åjK« k‰W«ïUg©l§fË‹ ÉiyfË‹ ïilna cŸs åjK« rkkhf ïU¡fnt©L«. vdnt rkÃiy¡fhd ÃaâfŸ Mtd.

MRSxy = Px / Py

gƉágƉágƉágƉágƉágFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.

1. ï‹¿aikahj, trâ, Ml«gu g©l§fŸ v‹gJ

m. g©l§fis, gÂfis tif¥gL¤JtJM. ÉU¥g§fis tif¥gL¤JtJï. ga‹gh£oid ãÇ¥gJ.<. vJî« ïšiy.

2. rkneh¡F tis¡nfh£o‹ mQFKiwia m¿Kf¥ gL¤âat®

m. kh®õš M. ïyadš uhã‹Þï. J.R. Ï¡° k‰W« R.G.D. My‹ <. Ml« °Ä¤

3. ga‹ghL v‹gJ

m. r_f fU¤J M. bghUŸ k‰W« csÉaš fU¤Jï. muá‹ fU¤J <. m¿Éaš fU¤J

4. x‰iw¥ g©l Ef®î vij cz®¤J«

m. c‰g¤â thŒ¥ò tis¡nfhLM. rk-ïWâ Ãiy ga‹gh£L Éâï. mË¥ò Éâ<. FiwªJ¢ brš ïWâÃiy ga‹gh£L Éâ

5. Ef®nth® v¢r« v‹gJm. c©ik Éiy - jFÉiy M. MVn = TVn - TVn-1ï. njit = mË¥ò <. ïšiy

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.

6. ............. v‹gJ g©l§fis, gÂfis ga‹gL¤JtjhF«.

7. njit v‹gJ ........... k‰W« .......... MF«.

8. kh®õÈ‹ ga‹gh£L mQFKiw v‹gJ ........... gF¥ghŒthF«.

9. ïWâÃiy¥ ga‹ghL óÍakhF«nghJ, bkh¤j ga‹ghL ........MF«.

10. rkneh¡F tis¡nfhL ika¤ij neh¡» ........... fhz¥gL«.

III. bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.

11. ÉU¥g§fŸ - m. kh®õš

12. bghUShjhu¡ nfh£ghLfŸ- M. Ï¡° k‰W« lhšl‹

13. mâfg£r r_f e‹ikfŸ - ï. itu Mguz§fŸ

14. rkneh¡F tis¡nfhL - <. És«gu§fŸ

15. Ml«gu g©l§fŸ - c. rhjhuz ju«

IV. xÇU th®¤ijÆš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijÆš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijÆš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijÆš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijÆš ÉilaË¡fî«

16. ga‹gh£il tiuaW.

17. rk-ïWâÃiy¥ ga‹gh£o‰F, ntW bga® v‹d?

18. rkneh¡F tis¡nfhL v‹whš v‹d?

19. rkneh¡F bjhFâ v‹whš v‹d?

20. Ãâ Ãiy¡ nfh£o‰F k‰bwhU bga® v‹d?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.

21. ÉU¥g§fS¡fhd fhuz§fŸ ahit?

22. g©l§fË‹ tiffŸ ahit?

23. ïWâÃiy ga‹gh£L ÉâÆ‹ ïy¡fz¤ij tiuaW¡fî«.

84 85

Page 46: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

86

24. rkneh¡F tis¡nfh£o‹ g©òfŸ ahit?

25. kh®õÈ‹ T‰W¥go ‘Ef®nth® cgÇ’-ia¡ TWf.

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

26. bkh¤j¥ ga‹ghL, ïWâÃiy¥ ga‹ghL ntWgL¤Jf.

27. FiwªJ brš ga‹gh£L ÉâÆ‹ vL¡nfhŸfŸ ahit?

28. FiwªJ brš ga‹gh£L ÉâÆ‹ K¡»a¤Jt¤ij vGJf.

29. rk-ïWâ Ãiy¥ ga‹gh£o‹ tiuaiwfis F¿¥ãLf.

30. rkneh¡F bjhF¥ò tiugl« cjÉíl‹ Ef®nth® rkÃiyiaÉs¡Ff.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. kÅj ÉU¥g§fË‹ g©òfŸ ahit?

32. FiwªJ brš ga‹gh£L ÉâÆid gl« tiuªJ És¡f« jUf.

33. Ef®nth® cgÇia gl« tiuªJ, mjDila K¡»a¤Jt« k‰W«âwdhŒîfis És¡Ff.

34. rkneh¡F tis¡nfh£o‹ mQFKiwfis ÉtÇ¡fî«.

35. rkneh¡F Ftis¡nfh£o‹ bjhF¥òãid tiuªJ mjDilag©òfis És¡Ff.

Page 47: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« 4ghl« 4ghl« 4ghl« 4ghl« 4

njití« mË¥ò«njití« mË¥ò«njití« mË¥ò«njití« mË¥ò«njití« mË¥ò«

xU bghUS¡fhd ‘njit’ (Demand) v‹gJ - m¥bghUisth§Ftj‰fhd ÉU¥g¤ijí«, nghâa th§F« r¡âiaí«, th§»Élnt©L« v‹w Koití« F¿¡F«. Mdhš tWik¡ nfh£o‰F ÑœïU¡F« xU vËa eg® ‘fh®’ x‹iw th§f nt©L« v‹W ÉU«ò«nghJ - mJ btW« ÉU¥gnk m‹¿ mJ njitbad¡ fUj¥glkh£lhJ. VbdÅš mtuJ ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒJ¡bfhŸs mtÇl«nghâa th§F« r¡â ïšiy. mnj neu¤âš xU gz¡fhu® fh® jd¡Fth§fnt©L« v‹W ÉU«ò«nghJ mJ njit vd bghUËaÈšfUj¥gL«. VbdÅš mtuhš mªj bghUË‹ Éiyia bfhL¡fKoí«. ï›thW bghUS¡fhd ÉU¥g¤njhL th§F« r¡âí«ã‹òykhf ïU¡F«nghJ bghUËaÈš mJ ‘njit’ v‹WmiH¡f¥gL»wJ.

vªj xU bghUS¡F« njit v‹gJ m¥bghUË‹ Éiyia¥bghW¤âU¡F«. ãw Ô®khÅfŸ v‹gd r«gªj¥g£l ãw bghU£fË‹Éiy, Ef®nthuJ tUkhd«, mtuJ RitfŸ, nj®ªbjL¤jš,Ef®nthÇ‹ bršt«, ngh‹witfshF«. vdnt njitia¡Ñœf©lthW vGjyh«.

Dx = F (Px, Ps, Y, T, W)

Dx v‹gJ X bghUS¡fhd njit

Px - X bghUË‹ Éiy

Ps - gâÈfË‹ Éiy

Y - tUkhd«

T - Rit k‰W« nj®ªbjL¤jš

W - Ef®nthÅ‹ bršt Ãiy MF«.

87

Page 48: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

m£ltiz 4.1

Éiy (%)Éiy (%)Éiy (%)Éiy (%)Éiy (%) njit msî ».».njit msî ».».njit msî ».».njit msî ».».njit msî ».».

6 10

5 20

4 30

3 40

2 50

1 60

m£ltiz 4 .1 njit¥g£oaš MF«. jÅbahU Ef®nth®gšntW ÉiyfËš th§f ÉU«ò« xU g©l¤â‹ gšntW msîfisïJ R£o¡fh£L»wJ. Éiyí« njití« vâ®kiwahf khw¡ToaJ.ïJ jÅbahU Ef®nth® njit¥g£oayhF«.

njit tisnfhLnjit tisnfhLnjit tisnfhLnjit tisnfhLnjit tisnfhL

ïªj m£ltizia tiugl« 4.1š njit tisnfhlhftiuayh«. njit tisnfhL v‹gJ njit m£ltizÆ‹tiuglkhF«.

tiu¥gl« 4.1tiu¥gl« 4.1tiu¥gl« 4.1tiu¥gl« 4.1tiu¥gl« 4.1

88 89

njit Éânjit Éânjit Éânjit Éânjit Éâ

Éiyí« njití« vâ®kiw¤ bjhl®òilad v‹gij njitÉâ TW»wJ. ïJ xU bghUS¡fhd Éiyiaí«, xU F¿¥ã£l fhymsÉš mªj bghUS¡fhd njitiaí« F¿¡F«.

tiuaiwtiuaiwtiuaiwtiuaiwtiuaiw

Mš~ãuL kh®õÈ‹ T‰W¥go, ``Ãiwa g©l§fis ɉfnt©LkhÆ‹, Éiy Fiwthf ïU¡f nt©L«. m›thW ÉiyFiwthf ïUªjhšjh‹ m¥g©l¤ij¥ gyU« th§Ft®. ntWÉjkhf¡ T¿dhš Éiy Fiwtjhš njit¥gL« g©l¤â‹ msîTL»wJ. Éiy TLtjhš njit Fiw»wJ’’ ~bg®Tr‹ v‹gtÇ‹T‰W¥go, ``Éiyí« njitÆ‹ msî« vâ®fÂa¤ bjhl®òbfh©LŸsd’’.

“xU bghUS¡fhd Éiy Fiwí« nghJ k¡fŸ mâf«m¥bghUis th§Ft®. Éiy VW« nghJ Fiwthf th§Ft® - k‰witkhwhkÈU¡F« nghJ” - v‹gJ njit Éâ.

k‰wit khwhkš ïU¡F«nghJ v‹W F¿¥ãl¥gLtJ, njitÉâÆ‹ vLnfhŸfis¡ F¿¡F«.

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

m) Ef®nthÇ‹ tUkhd¤âš kh‰w« ïšiy.

M) Ef®nthuJ RitÆY« nj®ªbjL¤jÈY« kh‰w« ïšiy.

ï) ãw bghU£fË‹ ÉiyÆš kh‰w« ïšiy.

<) ãw gâÈfis f©Lão¡fÉšiy.

c) j‰nghija Éiy ïw¡f« ã‹Éiuí« TLjš Éiy 圢á¡FKfîiu v‹W k¡fŸ czuhik MF«.

njit¥g£oašnjit¥g£oašnjit¥g£oašnjit¥g£oašnjit¥g£oaš

xU g©l¤â‹ gšntW Éiyfisí« m›ÉiyfËšx›bth‹¿‰F« njitÆ‹ msití« fh£L»‹w m£ltiznanjit¥g£oaš v‹gjhF«.

njitÆ‹njitÆ‹njitÆ‹njitÆ‹njitÆ‹ msî msî msî msî msî É

iy

Éi

y É

iy

Éi

y É

iy

Page 49: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

nk‰f©l tiugl« 4:1š DD v‹gJ njit¡nfhL MF«.ï¤njit¡ nfhL ïlÄUªJ tykhf¡ Ñœneh¡»¢ rǪJ brš»wJ.ïâš Éiy kh‰w§fS« mj‰nf‰g njitÆ‹ msÉš V‰gL«kh‰w§fS« R£o¡ fh£l¥g£LŸsd. Éiy ïw§»tU«nghJnjitÆ‹ msî mâfÇ¥gij ï¡nfhL fh£L»wJ. ï›thW Éiyí«njití« vâ®kiw¤ mšyJ vâ®fÂa¤ bjhl®ò bfh©LŸsdk‰wit khwhkÈU¡F«nghJ (ceteris paribus).njit tis nfhL Ñœ neh¡» rǪJ brštJ V‹?njit tis nfhL Ñœ neh¡» rǪJ brštJ V‹?njit tis nfhL Ñœ neh¡» rǪJ brštJ V‹?njit tis nfhL Ñœ neh¡» rǪJ brštJ V‹?njit tis nfhL Ñœ neh¡» rǪJ brštJ V‹?

njit¡ nfhL rÇtj‰fhd fhuz«, FiwªJ¢ brš ïWâ Ãiyga‹gh£L Éâ. ï›ÉâahdJ, g©l§fŸ TLjyhf Ef®tjdhš,ga‹ghlhdJ FiwªJ¢ brš»wJ. Mfnt Ef®nth® xU¥ bghUisFiwªj Éiy¡ bfhL¤nj th§fnt©oíŸsJ. njit¡ nfhlhJrÇtj‰F fhuz«, ïWâÃiy ga‹ghL¡nfhL FiwªJbrštnjahF«.

jÅbahU Ef®nthuJ njit¥g£oaš, k‰W« m§fho¤njit¥g£oaš

jÅ eg® njit¥g£oayhdJ, xU g©l¤â‹ gšntWÉiyfËš th§f ÉU«ò« gšntW msit R£o¡ fh£L« m£ltiz.

m£ltiz 4.2m£ltiz 4.2m£ltiz 4.2m£ltiz 4.2m£ltiz 4.2jÅ eg® njit¥g£oašjÅ eg® njit¥g£oašjÅ eg® njit¥g£oašjÅ eg® njit¥g£oašjÅ eg® njit¥g£oaš

Éiy MuŠRÉiy MuŠRÉiy MuŠRÉiy MuŠRÉiy MuŠR njit msînjit msînjit msînjit msînjit msî (%ghŒ)(%ghŒ)(%ghŒ)(%ghŒ)(%ghŒ) (MuŠR)MuŠR)MuŠR)MuŠR)MuŠR)

5 1 4 2 3 3 2 4 1 5

m£ltiz És¡f« :m£ltiz És¡f« :m£ltiz És¡f« :m£ltiz És¡f« :m£ltiz És¡f« :

m£ltizÆš MuŠR gH¤â‹ Éiy %.5jhf ïU¡F«nghJ xUgH¤ijna th§F»wh®. m¥gH¤â‹ Éiy %.4-fhf Fiwí« nghJ, ïU

gH§fŸ th§F»‹wh®. nkY« ÉiyahdJ %.3 Mf Fiwí«nghJ,_‹W gH§fis th§F»‹wh®. ï›thW ÉiyahdJ Fiwa¡, FiwanjitÆ‹ msthdJ mâfǤJ¢ brš»wJ vâbuâ® khwhf.m§fho¤ njit m£ltizm§fho¤ njit m£ltizm§fho¤ njit m£ltizm§fho¤ njit m£ltizm§fho¤ njit m£ltiz

m§fho¤ njit¥g£oaš v‹gJ, m§fhoÆš cŸs Ef®nth®midtÇ‹ njit msîfis x‹W¡ T£odhš »il¥gjhF«. MuŠRgH m§fhoÆš ïU Ef®nth® ïU¥gjhf it¤J¡ bfh©lhš,m§fho¤ njitahdJ ÑœfhQ« tifÆš fz¡»l¥gL»wJ.

m£ltiz 4.3m£ltiz 4.3m£ltiz 4.3m£ltiz 4.3m£ltiz 4.3 ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«ïu©L Ef®nthuJ njit¥g£oaš k‰W«

m§fho¤m§fho¤m§fho¤m§fho¤m§fho¤ njit¥g£oašnjit¥g£oašnjit¥g£oašnjit¥g£oašnjit¥g£oašnjit msînjit msînjit msînjit msînjit msî

Éiy Éiy Éiy Éiy Éiy(MuŠR)MuŠR)MuŠR)MuŠR)MuŠR)

Ef®nth‹ 1Ef®nth‹ 1Ef®nth‹ 1Ef®nth‹ 1Ef®nth‹ 1 Ef®nth‹ 2 Ef®nth‹ 2 Ef®nth‹ 2 Ef®nth‹ 2 Ef®nth‹ 2 m§fho¤ njitm§fho¤ njitm§fho¤ njitm§fho¤ njitm§fho¤ njit

5 1 - 1

4 2 1 3

3 3 2 5

2 4 3 7

1 5 4 9

m§fhoÆš njit tisnfhLm§fhoÆš njit tisnfhLm§fhoÆš njit tisnfhLm§fhoÆš njit tisnfhLm§fhoÆš njit tisnfhLm§fhoÆš Éiy Fiwí«nghJ njit TL»wJ.

tiu¥gl« 4.2tiu¥gl« 4.2tiu¥gl« 4.2tiu¥gl« 4.2tiu¥gl« 4.2

90 91

Page 50: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ce D

D

D

P

P1

P

0 Q Q1 Q

m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ És¡f«m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ És¡f«m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ És¡f«m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ És¡f«m§fho¤ njit¡ nfh£o‹ És¡f«

nk‰f©l tiugl¤âš Ef®nth® 1, Ef®nth® 2 M»a ïUEf®nthÇ‹ njitasîfŸ ‘X’ m¢áY«, m§fhoÆš Ãyî« Éiy ‘Y’m¢áY« F¿¥ãl¥g£LŸsJ. ï›ÉU Ef®nthÇ‹ bkh¤j njit,mjhtJ D1 + D2 = DD v‹w m§fho¤ njit¡nfhL«, jÅ Ef®înjit¡ nfh£il¥ ngh‹nw Ñœneh¡» rǪJ brš»‹wd. ‘DD’ v‹wnjit¡nfhL njh‰WthŒ neh¡» FɪJŸsJ. ïJ Éiy¡F«,njitÆ‹ msî¡F« cŸs bjhl®ig És¡F»wJ.

njit ÉâÆ‹ ÉâÉy¡FfŸnjit ÉâÆ‹ ÉâÉy¡FfŸnjit ÉâÆ‹ ÉâÉy¡FfŸnjit ÉâÆ‹ ÉâÉy¡FfŸnjit ÉâÆ‹ ÉâÉy¡FfŸ

bghJthf njit ÉâahdJ Éiy k‰W« g©l¤â‹ msî¡FcŸs jiy ÑHhd cwit vL¤J TW»wJ. áy ÉâÉy¡fhdNœÃiyÆš ï›Éâ ïašghf brašgLtâšiy. ïªÃiyfËš ÉiyVW«nghJ, g©l¤â‰fhd njití« mâfÇ¡F«, Éiy Fiwí«nghJ,g©l¤â‹ njitÆ‹ msî« Fiwí«. ï›thwhf njit¡nfhLfŸnkš neh¡» rǪJ br‹W njití«, mË¥ò« neuo bjhl®òbfh©ldthf ÑœfhQ« tiu gl¤âš njh‹WtJ¥ ngh‹W mikí«.

khwhf) DD v‹gJ ÉâÉy¡F¤ njit¡nfhL mšyJ mrhjhuznjit¡nfhL vd¥gL«.

njitÉâÆ‹ ÉâÉy¡FfŸ áy ÑnH bfhL¡f¥g£LŸsd.

(i) bt¥s‹ Éisî bt¥s‹ Éisî bt¥s‹ Éisî bt¥s‹ Éisî bt¥s‹ Éisî

jh®°o‹ bt¥s‹ v‹D« bghUËay¿P®, xU áybghU£fis, gz¡fhu®fŸ rKjha¤âš j§fsJ mªj°J k‰W«btW« kâ¥ò¡fhfnt Éiyía®ªjhY« th§F»wh®fŸ v‹WÉs¡F»wh®. ï›tifahd bghUŸfË‹ Éiy mâfÇ¡F« nghJ,ft®¢á¡fhf bgWksÉš ï¥bghUŸfŸ th§f¥gL»‹wd.gz¡fhu®fŸ itu§fË‹ Éiy caU«nghJ, mâfkhf itu§fisth§F»‹wd®. mnj rka« ï›Éj bghUŸfË‹ Éiy Fiwí«nghJ,mªj bghUŸfis gz¡fhu®fŸ th§fkh£lh®fŸ.

»~g‹ »~g‹ »~g‹ »~g‹ »~g‹ (Giffen) Ku©ghLKu©ghLKu©ghLKu©ghLKu©ghL

r® ïuhg®£ »~g‹ v‹gt® ViH, vËa k¡fŸ ÑœÃiy¥g©l§fË‹ Éiy, mâfǤjhš, mjDila njit msî mâfÇ¡F«v‹W«, Éiy Fiwªjhš njit msî« Fiwí« v‹W És¡F»wh®.k¡fŸ tWikÆÈU¡F«nghJ mâf msÉš th§f¥gLtJ«,brGikÆÈU¡F«nghJ Fiwªj msÉš th§f¥gLtJkh»ag©l§fŸ ÑœÃiy¥ g©l§fŸ v‹wiH¡f¥gL»‹wd.

ViH k¡fŸ tUkhd¤âš bgU«g§»id ca®tifa‰w (f«ò,nfœtuF, nrhs« ngh‹wit) jhÅa§fis th§fî«, Fiwªj msntmÇá th§fî« bryÉL»wh®fŸ. ca®tifa‰w jhÅa§fË‹ ÉiycaU« nghJ ViH k¡fŸ Fiwªj msî mÇáia th§Fth®fŸ.ïjdhš vG« ïilbtËia Ãu¥g ca®tifa‰w jhÅa§fis mâfmsî th§f nt©L«. vdnt, ca®tifa‰w jhÅa§fË‹ ÉiycaU«nghJ mt‰iw mâf msî th§F»wh®fŸ. ïJnt »~¥g‹Ku©ghL v‹wiH¡f¥ gL»wJ. ï›tif Ku©ghLfŸ njitÉâ¡FÉâÉy¡fhf cŸsd.

njitÆš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)njitÆš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)njitÆš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)njitÆš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)njitÆš kh‰w« (njit¥ bgU¡f«, njit¢ RU¡f«)

njit tis¡nfh£o‹ ÃiyÆš vªjÉjkhd kh‰wK«ÃfHÉšiy. xU bghUË‹ ÉiyÆ‹ msî Fiwí« nghJ,

92 93

tiu¥gl« 4.3tiu¥gl« 4.3tiu¥gl« 4.3tiu¥gl« 4.3tiu¥gl« 4.3

tiu¥gl És¡f«tiu¥gl És¡f«tiu¥gl És¡f«tiu¥gl És¡f«tiu¥gl És¡f«

g©l¤â‹ ÉiyahdJ OP-ÆÈUªJ OP1, Mf caU«nghJ,njitÆ‹ msthdJ 0Q-ÉÈUªJ 0Q1 Mf caU»wJ. (vâ® vâ®

g©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njit

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

Page 51: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

D

DD

P

P1

P

0 Q Q1 Q

P2

Q2

m¥bghUS¡fhd njitÆ‹ msî TL»wJ. ïij njit bgU¡f«v‹W miH¡f¥gL«. mnj rka« bghUË‹ Éiy mâfÇ¡F« nghJ,mjDila njit Fiw»wJ. ïJ njit RU¡f« vdî« miH¡f¥gL«.ïit ïu©Lnk mnj njit tÇ¡nfh£o‹ nkY« ÑGkhf ef®tijnanjit bgU¡f«, k‰W« njit RU¡f« vd TW»‹nwh«. ïjidtiugl« _y« És¡fyh«.

tiu¥gl« 4.4tiu¥gl« 4.4tiu¥gl« 4.4tiu¥gl« 4.4tiu¥gl« 4.4

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

nkny tiua¥g£l tiu¥gl¤âš njitahdJ DD-Æš ïUªJD2, D2¡F mâfǤJ brš»wJ. ïij njit ca®î v‹g®. mnj rka«njitahdJ DDÆÈUªJ DD1 Mf ef®ªJ brš»wJ. ïij njitFiwî v‹g®.

njitia¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjitia¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjitia¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjitia¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjitia¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸ

njitia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸ ÑœtUkhW1. Ef®nthÇ‹ RitfS« k‰W« nj®î¢ brŒjY«2. Ef®nthÇ‹ tUkhd«3. gâä£L g©l¤â‹ Éiy4. Ef®nthÇ‹ v©Â¡if5. tU§fhy Éiy¥g‰W vâ®gh®¥ò6. tUkhd g»®î7. gUt¡fhy kh‰w§fŸ8. tÂf Ãiy9. Ef®nthÇ‹ ò¤jh¡f« òidjš

94 95

g©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njitg©l¤â‹ njit

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

nkny cŸs tiugl¤âš OP v‹gJ bghUË‹ Éiy OQ v‹gJnjit msî. ÉiyahdJ OP2 msî Fiwí«nghJ, njitÆ‹ msîOQ1 msthf mâfÇ¡»wJ. ïJ njitÆ‹ bgU¡f« vd¥gL«. khwhfÉiyahJ OP1 msî¡F mâfÇ¡F«nghJ, njit msthJ OQmsî¡F Fiw»wJ ïJ njit RU¡f« vd¥gL«.

njitÆš kh‰w« (njit ca®î, njit¡ Fiwî)njitÆš kh‰w« (njit ca®î, njit¡ Fiwî)njitÆš kh‰w« (njit ca®î, njit¡ Fiwî)njitÆš kh‰w« (njit ca®î, njit¡ Fiwî)njitÆš kh‰w« (njit ca®î, njit¡ Fiwî)“k‰wit khwhâU¡»‹wd’, v‹w bghUshjhu vLnfhË‹

mo¥gilÆš mikªJŸsJ. ïªj k‰wit v‹w brhšyhdJ tUkhd«,Rit, k¡fŸ bjhif, muá‹ bfhŸiffŸ, bjhÊšE£g«, ÉiynahLbjhl®òila k‰w fhuÂfis F¿¡F«. ï›Éjkhd fhuÂfË‹ _y«V‰gL« kh‰w« njitÆš ca®î, njitÆš Fiwit V‰gL¤J»wJïjid gl« 4.5-š fhzyh«.

tiu¥gl« 4.5tiu¥gl« 4.5tiu¥gl« 4.5tiu¥gl« 4.5tiu¥gl« 4.5

D 2

D

P

0 QQ1Q2

D 1

D 1

D 2

D

D

njit msînjit msînjit msînjit msînjit msî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

Page 52: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

1. Ef®nthÇ‹ RitfS« / nj®î brŒjY«1. Ef®nthÇ‹ RitfS« / nj®î brŒjY«1. Ef®nthÇ‹ RitfS« / nj®î brŒjY«1. Ef®nthÇ‹ RitfS« / nj®î brŒjY«1. Ef®nthÇ‹ RitfS« / nj®î brŒjY«

RitfŸ, nj®î¢ brŒjš, etehfÇf§fŸ M»a fhuÂfŸnjitÆ‹ msit kh‰w« mila¢ brŒí« (v.fh) nt£ofSilanjitahdJ FiwªJ òJtif Milfis é‹° M»at‰¿‹ njitmâfÇ¡»wJ. fhuz« etehfÇf kh‰wnk.

2. Ef®nthÇ‹ tUkhd«2. Ef®nthÇ‹ tUkhd«2. Ef®nthÇ‹ tUkhd«2. Ef®nthÇ‹ tUkhd«2. Ef®nthÇ‹ tUkhd«

Ef®nthÇ‹ tUkhd« mâfÇ¡F«nghJ, njitahdJmâfÇ¡F«. vdnt tUkhd« mâfÇ¡F«nghJ bghUŸfË‹ njití«mâfÇ¡F«. trâ k‰W« Ml«gu bghUŸfŸ ï›tifia rh®ªjjhF«.

3. gâä£L g©l§fË‹ Éiy3. gâä£L g©l§fË‹ Éiy3. gâä£L g©l§fË‹ Éiy3. gâä£L g©l§fË‹ Éiy3. gâä£L g©l§fË‹ Éiy

xU ÉU¥g¤ij Ãiwî brŒa cjî« xU kh‰W¥ g©lnkgâä£L¥ g©l« vd¥gL«. (v.fh.) njÜU«, fhãí«, áwªj gâÈfŸ.fhãÆ‹ Éiy caU«nghJ, njÜÇ‹ Éiy khwhkš ïU¥gjhš k¡fŸnjÜiu mâfkhf ÉU«ã th§Ftjhš, fh¥ãÆ‹ njit Fiw»wJ.gâä£L¥ g©lâ‰fhd njitfŸ vâ®khwhf brašgL»wJ.

4. Ef®nthÇ‹ v©Â¡if4. Ef®nthÇ‹ v©Â¡if4. Ef®nthÇ‹ v©Â¡if4. Ef®nthÇ‹ v©Â¡if4. Ef®nthÇ‹ v©Â¡if

xU eh£o‹ k¡fŸ bjhifahdJ njitia Ô®khÅ¡F« xUK¡»a fhu (v.fh.) bgUksî k¡fŸ bjhif, czî tiffŸ, jhÅatiffŸ ngh‹w F¿¥ãl bghUS¡fhd njitia mâfÇ¡F«.Ef®nthuhJ v©Â¡if mâfÇ¡F«nghJ bghUŸfS¡fhdnjití« mâfÇ¡F«.

5. tU§fhy Éiyg‰¿a vâ®gh®¥ò5. tU§fhy Éiyg‰¿a vâ®gh®¥ò5. tU§fhy Éiyg‰¿a vâ®gh®¥ò5. tU§fhy Éiyg‰¿a vâ®gh®¥ò5. tU§fhy Éiyg‰¿a vâ®gh®¥ò

vâ®fhy¤âš xU bghUË‹ Éiy mâfÇ¡F« v‹wvâ®gh®¥ãdhš, xU Ef®nth® j‰fhy¤âš mâf« bghUŸfis th§fK‰gLth®. xU ntis Éiy Fiw¥ig vâ®gh®¤jhš, j‰nghijamtuJ njitia Fiw¤J¡ bfhŸth®.

6. tUkhd g»®î6. tUkhd g»®î6. tUkhd g»®î6. tUkhd g»®î6. tUkhd g»®î

tUkhd g»®î Ef®î¤ j‹ikia kh‰¿ mik¡»wJ vdntgšntW g©l§fË‹ njitahdJ tUkhd¥ g»®it¥ bghU¤Jmik»wJ. rkÓuh¡F« neh¡f¤Jl‹, mªeh£L muR tUkhd

kWg»®î brŒa Ka‹whš Ml«gu¥ bghUŸfË‹ njit FiwªJ,m¤âahtáa bghUŸfË‹ njit mâfÇ¡F«.

7. gUtfhy kh‰w§fŸ7. gUtfhy kh‰w§fŸ7. gUtfhy kh‰w§fŸ7. gUtfhy kh‰w§fŸ7. gUtfhy kh‰w§fŸ

xU bghUS¡fhd njit fhy Ónjhõd ÃiyfS¡nf‰g kh‰w«bgW« (v.f.) nfhil¡ fhy¤âš FË® ghd§fŸ, gU¤â MilfŸ k‰W«FË® rhjd¥ bg£ofË‹ njit caU«. Mdhš FË® fhy¤âš f«gËMilfS¡fhd njit caU«.

8. thÂg Ãiy8. thÂg Ãiy8. thÂg Ãiy8. thÂg Ãiy8. thÂg Ãiy

thÂg brašghLfŸ Äf brÊ¥ghf ïU¡F«nghJ, g©l§fŸ,gÂfS¡fhd njit ÄFâahf ïU¡F«. khwhf th£l« (m) kªj«V‰gL«nghJ g©l§fŸ, gÂfS¡fhd njití« Fiw¡»wJ.

9. Ef®nthÇ‹ ò¤jh¡f« òidjš9. Ef®nthÇ‹ ò¤jh¡f« òidjš9. Ef®nthÇ‹ ò¤jh¡f« òidjš9. Ef®nthÇ‹ ò¤jh¡f« òidjš9. Ef®nthÇ‹ ò¤jh¡f« òidjš

nfhJik khÉ‹ Éiynah, Ä‹rhu¤â‹ Éiynah FiwªjhšEf®nth® m¥bghUŸfS¡F òâa ga‹ghLfis f©Lão¤JÉL»wh®fŸ. vdnt ï¥ bghU£fS¡fhd òâa njit cUth»‹wJ.

njit be»œ¢á njit be»œ¢á njit be»œ¢á njit be»œ¢á njit be»œ¢á (Elasticity of Demand)njit ÉâahdJ, Éiy kh‰w¤âdhš njit khW»wJ v‹W

És¡»aJ. Mdhš Éiy kh‰w¤â‹ Éisthf, njitÆš V‰gL»‹wkh‰w¤â‹ msÉid msÉlÉšiy. njit be»œ¢á, njitÆšV‰gL« kh‰w¤ij msÉL»wJ.

njit be»œ¢áÆ‹ fU¤ij Mš¥ãu£ kh®õš m¿Kf¥gL¤âdh®. ïtuJ fU¤J¥go, njit be»œ¢áahdJ. ``xU F¿¥ã£lÉiy ca®î fhuzkhf m§fhoÆš xU g©l¤â‰fhd njitmâfkhf, mšyJ Fiwthf khWtij njit be»œ¢á ÄifahdJ,mšyJ FiwthdJ vdyh«” vd TW»wh®.

njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸnjit be»œ¢áÆ‹ tiffŸnjit be»œ¢áÆ‹ tiffŸnjit be»œ¢áÆ‹ tiffŸnjit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ

njit be»œ¢áia 3 tifahf ãÇ¡fyh«m. Éiy¤ njit be»œ¢áM. tUkhd njit be»œ¢áï. FW¡F njit be»œ¢á (m) ã‹Åa njit be»œ¢á.

96 97

Page 53: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

m. Éiy¤ njit be»œ¢ám. Éiy¤ njit be»œ¢ám. Éiy¤ njit be»œ¢ám. Éiy¤ njit be»œ¢ám. Éiy¤ njit be»œ¢á

Ãiy kh‰w¤âdhš, njitÆš V‰gLtjhd kh‰w msnt Éiy¤njit be»œ¢á MF«.

Éiy¤njit be»œ¢á v‹gJ, xU g©l¤â‹ njitÆšnjh‹W« kh‰w¤â‹ ÉG¡f£oid, m¥g©l¤â‹ Éiykh‰wÉG¡fh£lhš tF¡f »il¡F« <î Éiy¤ njit be»œ¢á v‹»nwh«.

ïjid ÑœfhQ« rk‹ gh£lhš És¡fyh«.

Éiy¤njit be»œ¢á = njit kh‰w¤â‹ ÉG¡fhLg©l¤â‹ Éiy kh‰w« ÉG¡fhL

fÂj¡ F¿pL = ∆q/q = ∆q x p∆p/p q ∆p

Éiy¤ njit be»œ¢áia msÉLjšÉiy¤ njit be»œ¢áia msÉLjšÉiy¤ njit be»œ¢áia msÉLjšÉiy¤ njit be»œ¢áia msÉLjšÉiy¤ njit be»œ¢áia msÉLjšïJ eh‹F KiwfËš msÉl¥gL»wJ1. ÉG¡fh£L Kiw2. òŸËKiw (or) rÇî Kiw3. bkh¤j bryî Kiw4. ÉšKiw v‹gitahF«.

I. ÉG¡fh£L Kiw ÉG¡fh£L Kiw ÉG¡fh£L Kiw ÉG¡fh£L Kiw ÉG¡fh£L Kiw

x¥Õ£lsî njitkh‰w¤ij x¥Õ£lsî Éiy kh‰w¤jhštF¥gj‹ thÆyhfî« mšyJ ÉG¡fh£lsÉš njit kh‰w¤ijÉG¡fh£lsÉš Éiy kh‰w¤jhš tF¥gj‹ thÆyhfî« njitbe»œ¢áia msÉlyh«.

ïj‹ thŒ¥ghL ahbjÅš

eP =% ∇ q% ∇ p

(v.fh.) mÇáÆ‹ Éiy 10 rjåj« caU«nghJ mÇáÆ‹ njit15 rjåjkhf Fiwªjhš Éiy¤ njit be»œ¢á (eP) v‹gJ

eP = 15 = 1.5 = 10

ïj‹ bghUŸ, mÇáÆ‹ Éiy¤ njit, be»œ¢áíilajhfïU¡»wJ. mJnghš, 10% msɉF mÇáÆ‹ Éiy caU«nghJmj‹ njit 5% msî k£Lnk Fiwªjhš mÇáÆ‹ njitbe»œ¢áa‰wjhf cŸsJ v‹W bghUshF«.Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸÉiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸÉiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸÉiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸÉiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ

Éiy¤ njitÆ‹ be»œ¢áia 5 tif¥gL¤jyh«.1. Äif¤ njit be»œ¢á (ed > 1)2. Fiwthd njit cŸs be»œ¢á (ed < 1)3. myF¤ njit be»œ¢á (ed = 1)4. KG Ãiwthd be»œ¢áa‰w¤ njit (ed = 0)5. KGÃiwthd be»œ¢áíŸs njit (ed = x)

98 99

njit msî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

tiu¥gl« 4 .6tiu¥gl« 4 .6tiu¥gl« 4 .6tiu¥gl« 4 .6tiu¥gl« 4 .6Äif¤njit be»œ¢áÄif¤njit be»œ¢áÄif¤njit be»œ¢áÄif¤njit be»œ¢áÄif¤njit be»œ¢á

tiu¥gl« 4 .7tiu¥gl« 4 .7tiu¥gl« 4 .7tiu¥gl« 4 .7tiu¥gl« 4 .7Fiwthd njitíŸs be»œ¢áFiwthd njitíŸs be»œ¢áFiwthd njitíŸs be»œ¢áFiwthd njitíŸs be»œ¢áFiwthd njitíŸs be»œ¢á

njit msî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

Pric

e

Quantity Demanded

D

P

P1

P

0 Q Q1 Q

Pric

e

Quantity Demanded

D

P

P1

P

0 Q Q

tiu¥gl« 4 .8tiu¥gl« 4 .8tiu¥gl« 4 .8tiu¥gl« 4 .8tiu¥gl« 4 .8myF¤ njit be»œ¢ámyF¤ njit be»œ¢ámyF¤ njit be»œ¢ámyF¤ njit be»œ¢ámyF¤ njit be»œ¢á

tiu¥gl« 4 .9tiu¥gl« 4 .9tiu¥gl« 4 .9tiu¥gl« 4 .9tiu¥gl« 4 .9KG ÃiwthdKG ÃiwthdKG ÃiwthdKG ÃiwthdKG Ãiwthd

be»œ¢áa‰w njitbe»œ¢áa‰w njitbe»œ¢áa‰w njitbe»œ¢áa‰w njitbe»œ¢áa‰w njit

njit msî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

njit msî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

Page 54: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

2. òŸË Kiw 2. òŸË Kiw 2. òŸË Kiw 2. òŸË Kiw 2. òŸË Kiw (Point Method)neuhf mikªJŸs njit¡nfh£o‹ ÛJ cŸs xU F¿¥ã£l

òŸËÆš, Éiy¤ njit be»œ¢áia¡ fz¡»lyh«.òŸË KiwÆšÉiy¤njit be»œ¢áÆ‹ N¤âukhtJ :Éiy¤ njit be»œ¢á = njit¡nfh£o‹ ÑœgFâ

njit¡nfh£o‹ nkšgFâvL¤J¡fh£lhf : tiu¥gl« 4:11š njit¡nfh£o‹ Ús« AB = 4cm.

rÇahf AB v‹»w njit¡nfh£o‹ (ika) eL òŸËÆš

1. mjhtJ ‘E’ v‹w òŸËÆš Éiy¤njit be»œ¢áahdJ

At E, ep = EB/EA = 2/2 = 1 ~ ep = 1

2. Éiy¤njit be»œ¢á ‘D’ v‹w òŸËÆš = DB/DA= 1/3 = 0.3 ep<1

(njit¡ nfh£o‹ EB v‹w gFâÆ‹ ikaòŸËah»a D Æš)

3. Éiy¤ njit be»œ¢á ‘C’ v‹w òŸËÆš = ep = CB/CA= 3/1 = 3 ep>1

(njit¡ nfh£o‹ EA gFâÆ‹ ika òŸËah»a C Æš)

4. Éiy¤ njit be»œ¢á ‘B’v‹w òŸËÆš = 0/AB = 0/4 = 0(ó{Ía¤ij vªj v©zhš tF¤jhY« ó{Íank <thF«)

Ep = 05. Éiy¤ njit be»œ¢á ̀ A’v‹w òŸËÆš = AB/0 = 4/0 = ∝(vªj v©izí« ó{Ía¤jhš tF¡F« nghJ mJ všiya‰W

bgU»¢ brš»wJ)

3. bkh¤j bryî Kiw :-3. bkh¤j bryî Kiw :-3. bkh¤j bryî Kiw :-3. bkh¤j bryî Kiw :-3. bkh¤j bryî Kiw :-

(Total Expenditure/Total Outlay Method)xU g©l¤â‹ Éiy kh‰w¤âdhš, V‰gL« kh‰w¤âid¡

bfh©L Éiy¤njit be»œ¢áia¡ fz¡»lyh«.

1. xU g©l¤â‹ Éiy Fiwí«nghJ, mij EfU« Ef®nthÇ‹m¥g©l¤â‰fhd bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤j bryîm»Ç¤jhš mJ Äif be»œ¢áíŸs njit vd¥gL«. Ep > 1.

2. xU g©l¤â‹ Éiy Fiwí«nghJ mjid Ef®nthÇ‹m¥g©l¤â‰fhd bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤j bryîFiwªjhš mJ Fiw be»œ¢áíŸs njit vd¥gL«. Ep < 1.

100 101

Pric

e

D

P

P

0 Q QQ1

tiu¥gl« 4 . 10tiu¥gl« 4 . 10tiu¥gl« 4 . 10tiu¥gl« 4 . 10tiu¥gl« 4 . 10KG Ãiwthd be»œ¢áíŸs njitKG Ãiwthd be»œ¢áíŸs njitKG Ãiwthd be»œ¢áíŸs njitKG Ãiwthd be»œ¢áíŸs njitKG Ãiwthd be»œ¢áíŸs njit

njit msî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

tiu¥gl« 4.11tiu¥gl« 4.11tiu¥gl« 4.11tiu¥gl« 4.11tiu¥gl« 4.11

e =0p

e =p ∝

Ee =1p

C

0 BQuantity

AE - Upper SegmentEB - Lower Segment

D

A

Pric

iy

Éi

iy

Éi

iy

njit msînjit msînjit msînjit msînjit msî

ep = ∝AE = nkšgFânkšgFânkšgFânkšgFânkšgFâEB = ÑœgFâÑœgFâÑœgFâÑœgFâÑœgFâ

Page 55: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

3. xU g©l¤â‹ Éiy Fiwí«nghJ mªEf®nth‹m¥g©l¤â‰fhd bkh¤j xJ¡ÑL mšyJ mj‹ bkh¤jbryÉš kh‰w« V‰glhâUªjhš mJ xUik¤ njit be»œ¢ávd¥gL«. Ep = 1

ï›bt›ntwhd Éisîfis¡ ÑœfhQkhW m£ltiz¥gL¤jyh«.

m£ltiz 4.6m£ltiz 4.6m£ltiz 4.6m£ltiz 4.6m£ltiz 4.6

Éiykh‰w« Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ Éiykh‰w« Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ Éiykh‰w« Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ Éiykh‰w« Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ Éiykh‰w« Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ

ep = 1 ep < 1 ep>1

Éiy ïw¡f« bkh¤j xJ¡ÑL bkh¤j xJ¡ÑL bkh¤j xJ¡ÑL khwhkÈU¤jš Fiw»wJ mâfÇ¡»wJ

Éiy V‰w« bkh¤j xJ¡ÑL bkh¤j xJ¡ÑL bkh¤j xJ¡ÑL khwhkÈU¤jš mâfÇ¡»wJ Fiw»wJ

4. Éš Kiw 4. Éš Kiw 4. Éš Kiw 4. Éš Kiw 4. Éš Kiw (Arc Method)

xU njit tisnfh£o‹ ïu©L òŸËfS¡»ilna cŸsgFâna Éš vd¥gL«.

Éš KiwÆš Éiy¤ njit be»œ¢áia ÑœfhQ« KiwÆšfz¡»lyh«.

ïâš ∆ Q = njit msÉ‹ kh‰w«

∆ P = g©l¤â‹ Éiy kh‰w«

P1 = g©l¤â‹ Kªjiaa Éiy

P2 = òâa Éiy

Q1 = g©l¤â‹ Kªija njit msî

Q2 = òâa njit msî

xU g©l¤â‹, Éiy kh‰w« bgUksÉš ïUªjhšÉiy¤njit be»œ¢áia fz¡»l ï›Éš Kiwia¡ ifahsyh«.

ï›Éš Kiwia tiu¥gl« 4:12 _y« És¡fyh«.

102 103

nk‰f©l tiugl¤âš, Éš be»œ¢áia A & B v‹w njit¡nfh£o‹ ïu©L òŸËfS¡»ilna fz¡»lyh«. ïj‰F OP1 k‰W«OP2-ïªj ïu©L ÉiyfS¡»ilnaahd ruhrÇia fz¡»£Lk‰W« ïu©L njit msîfË‹ ruhrÇiaí« fz¡»lš nt©L«.ïJnt Éš be»œ¢áahF«.

M. tUkhd¤ njit be»œ¢á :M. tUkhd¤ njit be»œ¢á :M. tUkhd¤ njit be»œ¢á :M. tUkhd¤ njit be»œ¢á :M. tUkhd¤ njit be»œ¢á :

tUkhd¤âš V‰gL« kh‰w« njitÆ‹ msÉš v¤jifakh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ v‹gnj tUkhd¤ njit be»œ¢á vd¥gL«.

Ey = g©l¤â‹ njitÆ‹ msî kh‰w ÉG¡fhLEf®nthÇ‹ tUkhd kh‰w ÉG¡fhL

F¿p£oš

ey = ∆q ÷ ∆yq y

= ∆q x ∆yq ∆y

q = njit msî

y = tUkhd«

∆ = kh‰w«

tiu¥gl« 4.12tiu¥gl« 4.12tiu¥gl« 4.12tiu¥gl« 4.12tiu¥gl« 4.12

Pric

e

A

P

P1

P2

0 Q2Q1 Q

B

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

njit msînjit msînjit msînjit msînjit msî

ep = Q1-Q2 ÷ P1-P2

Q1+ Q P1+ P2

= ∆Q ÷ ∆P Q1+ Q2 P1+ P2

= ∆Q x P1+P2

Q1+ Q2 ∆ P

= ∆Q x P1+P2

∆ P Q1+ Q2

Page 56: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ï. FW¡F¤ njit be»œ¢á mšyJï. FW¡F¤ njit be»œ¢á mšyJï. FW¡F¤ njit be»œ¢á mšyJï. FW¡F¤ njit be»œ¢á mšyJï. FW¡F¤ njit be»œ¢á mšyJã‹Åa¤ njit be»œ¢áã‹Åa¤ njit be»œ¢áã‹Åa¤ njit be»œ¢áã‹Åa¤ njit be»œ¢áã‹Åa¤ njit be»œ¢á

cwîila¥ g©l§fsh»a, gâä£L¥ g©l§fË‹ (Substitutes)-ÉiyÆnyh mšyJ clDW g©l§fË‹ (complementary goods)ÉiyfËnyh V‰gL« Éiy kh‰w« g©l¤â‹ njitÆš v›tsîkh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ v‹gnj FW¡F¤njit mšyJ ã‹Åa¤njit be»œ¢á vd¥gL«. ïJ Y g©l¤â‹ Éiykh‰w¤âdhš Xg©l¤â‹ njit msÉš V‰gL« kh‰w¤ij¡ F¿¡F«.

ec = X vD« g©l¤â‹ njitÆ‹ msî kh‰w ÉG¡fhL y vD« g©l¤â‹ Éiykh‰w ÉG¡fhL

ec = ∆qx x Py

∆Py Px

x k‰W« y g©l§fS¡Filnaahd cwî gâä£L¥g©l§fshd njÜ® k‰W« fh¥ã ngh‹wjhfnth clDWg©l§fsh»a ngdh k‰W« ik ngh‹nwh ïU¡f¡TL«.

ï¡FW¡F mšyJ ã‹Åa njit be»œit Ñœf©lthWfz¡»lyh«.

všiya‰w be»œî = x g©l« y g©l¤â‰F xU ÃiwthdgâÈahF«. (perfect substitute)

ó{Ía be»œî = x g©lK« y g©lK« cwt‰wit.

vâ®kiwahd

be»œ¢á = x g©lK« y g©lK« clDW¥ g©l§fshF«.

njit be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjit be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjit be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjit be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸnjit be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸ

xU g©l¤â‹ njit be»œ¢áia ÑœfhQ« fhuÂfŸÔ®khÅ¡»‹wd.

1. g©l¤â‹ j‹ik 2. g©l§fË‹ ga‹gL«msî 3. gâä£L¥g©l§fŸ ïU¤jš 4. njitia jŸË¥nghLjš 5. bryÉl¥gL«gz¤â‹ msî 6. gH¡f§fŸ 7. bghUË‹ Éiy k£l«

njit be»œ¢áÆ‹ K¡»a¤Jt«njit be»œ¢áÆ‹ K¡»a¤Jt«njit be»œ¢áÆ‹ K¡»a¤Jt«njit be»œ¢áÆ‹ K¡»a¤Jt«njit be»œ¢áÆ‹ K¡»a¤Jt«

1. Éiy ghFghL1. Éiy ghFghL1. Éiy ghFghL1. Éiy ghFghL1. Éiy ghFghL

xU g©l¤â‹ njitahdJ gšntW rªijfËš gšntWbe»œ¢áfis cilajhf ïU¥ã‹, K‰WÇikahs® gšntW ÉiyfisgšntW rªijfËš îzÆ¥gh®. ïªj Éiy¥ ghF¥ghL Éiy¤njitbe»œ¢áahš c©lhtjhF«.

2. tÇ Éâ¥ò2. tÇ Éâ¥ò2. tÇ Éâ¥ò2. tÇ Éâ¥ò2. tÇ Éâ¥ò

njit be»œt‰w g©l§fŸÛJ tÇ Éâ¤jhš mJ muR¡Fmâf tUthŒ bg‰W¤ jU«. mj‰F khwhf mâf be»œ¢áíŸsg©l§fŸÛJ tÇ Éâ¤jhš muR¡F Fiwthd tUthŒ »il¡F«.

3. mašeh£L thÂg«3. mašeh£L thÂg«3. mašeh£L thÂg«3. mašeh£L thÂg«3. mašeh£L thÂg«

ehLfS¡»ilnaahd thÂg ÃiyfŸ cŸeh£L bghU£fS¡F« mašeh£L bghU£fS¡F« ïilna Ãyw njitbe»œ¢áia mo¥gilahf¡ bfh©oU¡F«. cyf m§fhoÆš, ïUeh£o‰F rhjfkhd thÂg Ãiy Ãyt nt©Lkhdhš, mªeh£o‹V‰WkâfS¡F be»œ¢á m‰w njit ïU¡f nt©L«.

4. c‰g¤â msÉid¤ Ô®khŤjš4. c‰g¤â msÉid¤ Ô®khŤjš4. c‰g¤â msÉid¤ Ô®khŤjš4. c‰g¤â msÉid¤ Ô®khŤjš4. c‰g¤â msÉid¤ Ô®khŤjš

bghU£fË‹ njit¡F V‰g g©l§fŸ k‰W« gÂfis c‰g¤âbrŒa nt©L«. njit be»œ¢áa‰whf ïU¡F«nghJ c‰g¤âahs‹mâf Éiy bg‰W¡bfhŸSjiy¥ ga‹gL¤â j‹ c‰g¤âiamâf¥gL¤â¡ bfhŸSth‹. vdnt njitÆ‹ be»œ¢á k‰W«be»œt‰w j‹ikfŸ c‰g¤âÆ‹ msit Ô®khÅ¡f¥ ga‹gL»‹wJ.

5. ciH¥ghsU¡fhd TÈia¤ Ô®khŤjš5. ciH¥ghsU¡fhd TÈia¤ Ô®khŤjš5. ciH¥ghsU¡fhd TÈia¤ Ô®khŤjš5. ciH¥ghsU¡fhd TÈia¤ Ô®khŤjš5. ciH¥ghsU¡fhd TÈia¤ Ô®khŤjš

ciH¥ghËfS¡fhd njit be»œ¢áa‰wjhf ïUªjhš, bjhʉr§f§fŸ TÈ É»j¤ij ca®¤J« mt®fsJ Ka‰áÆš bt‰¿milt®. mj‰F khwhf ciH¥ghs®fS¡fhd njit be»œ¢áíilajhf ïUªjhš TÈ É»j¤ij ca®¤j¡ nfhU« bjhʉr§felto¡iffËš bt‰¿fhd ïayhJ.

6. brʥ㚠Vœik6. brʥ㚠Vœik6. brʥ㚠Vœik6. brʥ㚠Vœik6. brʥ㚠Vœik

njit be»œ¢áahdJ brʥ㚠‘Vœik’ v‹w òâiu,Ku©gh£il És¡f¥ bgÇJ« cjî»wJ. vL¤J¡fh£lhf rhFgo

104 105

Page 57: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ÄFªj czî tiffË‹ c‰g¤â ntsh©ik JiwÆš brÊ¥igV‰gL¤j nt©L«. Mdhš gÆ® tiffS¡F njit be»œ¢á m‰wjhfïU¥ã‹ ÉtrhÆfŸ j§fŸ gÆ® tiffS¡F ešy Éiy »il¡fhjfhuz¤jhš (Éiy Fiw¥ãdhš) bgU« ïH¥ã‰F Mshth®fŸ.

mË¥ò ÉâmË¥ò ÉâmË¥ò ÉâmË¥ò ÉâmË¥ò Éâ(LAW OF SUPPLY)

És¡f«És¡f«És¡f«És¡f«És¡f«

xU F¿¥ã£l fhy¤âš, F¿¥ã£l ÉiyÆš ɉgidbrŒa¥gL« g©l§fË‹ msnt mË¥ò vd¥ bghUŸgL«. xUc‰g¤âahs‹ jh‹ c‰g¤â brŒj g©l§fŸ / k‰W« gÂfis xUF¿¥ã£l ÉiyÆš ɉgid brŒtjidna mË¥ò v‹g®.

ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«

“xU bghUS¡fhd mË¥ò v‹gJ xU F¿¥ã£l ÉiyÆš xUɉgidahs‹ v›tsî ɉf K‹tU»wh‹ v‹gij F¿¡F«.

mË¥ò ÉâahdJ, Éiy¡F«, mË¥ò¡F« cŸs neuoahd¤bjhl®ãid És¡F»‹wJ. xU ÃWtdkhdJ Éiy Fiwí«nghJFiwthf c‰g¤â brŒ»wJ. mnj rka« Éiy caU«nghJ, mâfkhdmsÉš c‰g¤âia nk‰bfhŸ»wJ. “k‰wit khwhj ÃiyÆš, xUg©l¤â‹ Éiy ca®thš mË¥ghdJ mâfÇ¡F«. mnj rka« ÉiyFiwªjhš mË¥ò« Fiwí«.

mË¥ò m£ltiz, k‰W« mË¥ò¡ nfhLmË¥ò m£ltiz, k‰W« mË¥ò¡ nfhLmË¥ò m£ltiz, k‰W« mË¥ò¡ nfhLmË¥ò m£ltiz, k‰W« mË¥ò¡ nfhLmË¥ò m£ltiz, k‰W« mË¥ò¡ nfhLxU F¿¥ã£l fhy msÉš gšntW ÉiyfËš gšntW msÉš

g©l§fŸ ɉgid¡F mË¡f¥gLtij fh£L« m£ltizna mË¥òg£oayhF«. mË¥ò m£ltiz_y«, mË¥ò¡ nfh£il tiuayh«.

jÅeg® mË¥ò m£ltiz k‰W« mË¥ò¡nfhLjÅeg® mË¥ò m£ltiz k‰W« mË¥ò¡nfhLjÅeg® mË¥ò m£ltiz k‰W« mË¥ò¡nfhLjÅeg® mË¥ò m£ltiz k‰W« mË¥ò¡nfhLjÅeg® mË¥ò m£ltiz k‰W« mË¥ò¡nfhLjÅeg® mË¥ò g£oaš v‹gJ ÉiyfŸ k‰W« ɉf¥gL«

g©l§fË‹ msÉid fh£L»‹wJ.

mË¥ò m£ltiz 4.7mË¥ò m£ltiz 4.7mË¥ò m£ltiz 4.7mË¥ò m£ltiz 4.7mË¥ò m£ltiz 4.7ÑœfhQ« g£oaÈ‹ _y« m˥㋠Éâia És¡fyh«ÑœfhQ« g£oaÈ‹ _y« m˥㋠Éâia És¡fyh«ÑœfhQ« g£oaÈ‹ _y« m˥㋠Éâia És¡fyh«ÑœfhQ« g£oaÈ‹ _y« m˥㋠Éâia És¡fyh«ÑœfhQ« g£oaÈ‹ _y« m˥㋠Éâia És¡fyh«

ÉiyÉiyÉiyÉiyÉiy c‰g¤â msîc‰g¤â msîc‰g¤â msîc‰g¤â msîc‰g¤â msî (%ghŒ)%ghŒ)%ghŒ)%ghŒ)%ghŒ) (l#Åš)l#Åš)l#Åš)l#Åš)l#Åš)

4 3

6 6

8 9

10 12

tiu¥gl« 4 . 13tiu¥gl« 4 . 13tiu¥gl« 4 . 13tiu¥gl« 4 . 13tiu¥gl« 4 . 13

106 107

12

10

8

6

4

2

0 3 6 129

Q u an tity S u p p lied in D o zen s

Price (In Rupees)

S

S

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

Éiy %ghŒ 4 Mf ïU¡F«nghJ, 3 l#‹ ɉgid¢brŒa¥gL»wJ. Éiy V‰w¤â‹ nghJ, m˥㋠msÉš V‰w«V‰gL»‹wJ.

mË¥ò g£oaÈ‹ cjÉnahL, mË¥ò tisnfh£il tiuayh«.mË¥ò m£ltizÆ‹ _y« SS v‹w mË¥ò tisnfhLtiua¥g£LŸsJ. ïJ tykhf ïl« bga®ªJ¢ nkš neh¡»¢ bršY«tis¡nfhlhF«. bghUË‹ Éiyí«, m˥㋠msî« x‹bwh‹Wneuo bjhl®òilajhF«.

mË¥òmË¥òmË¥òmË¥òmË¥ò (l#(l#(l#(l#(l#ÅÅÅÅÅš)š)š)š)š)

Éi

y

Éi

y

Éi

y

Éi

y

Éi

y (

%gh

Æš

)(%

ghÆ

š)

(%gh

Æš

)(%

ghÆ

š)

(%gh

Æš

)

Page 58: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

m§fho mË¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhLm§fho mË¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhLm§fho mË¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhLm§fho mË¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhLm§fho mË¥ò g£oaš k‰W« tis¡nfhL

m˥㋠msÉid gšntW ÉiyfËš m§fhoÆš ɉgidbrŒtâ‹ T£L bkh¤jnk m§fhoÆ‹ mË¥ò g£oayhF«.

m§fho mË¥ò¡ nfhlhdJ. rªijÆš/m§fhoÆš cŸs bkh¤jc‰g¤âahs®fË‹ mË¥ò¡ tis¡nfh£o‹ x£L bkh¤jnkahF«.

m˥㋠msÉš kh‰w« - mË¥ò bgU¡f« k‰W« mË¥òm˥㋠msÉš kh‰w« - mË¥ò bgU¡f« k‰W« mË¥òm˥㋠msÉš kh‰w« - mË¥ò bgU¡f« k‰W« mË¥òm˥㋠msÉš kh‰w« - mË¥ò bgU¡f« k‰W« mË¥òm˥㋠msÉš kh‰w« - mË¥ò bgU¡f« k‰W« mË¥òRU¡f«RU¡f«RU¡f«RU¡f«RU¡f«

mâfkhd ÉiyÆš, mâfkhd g©l§fis ɉgid¢ brŒtJ“m˥㋠bgU¡f«” v‹W Tw¥gL«. Fiwthd ÉiyÆš, Fiwthdg©l§fŸ ɉgid brŒí« nghJ, ïj‰F `m˥㋠RU¡f«’ v‹Wbga®. ïjid ÑœfhQ« tiugl« _y« vL¤J Twyh«.

tiu¥gl« 4.14tiu¥gl« 4.14tiu¥gl« 4.14tiu¥gl« 4.14tiu¥gl« 4.14

msî¡F Fiw¤J¡ bfhŸ»‹wh®. ïª Ãfœî¡F mË¥ò RU¡f« v‹g®.mjhtJ m˥㋠msthdJ (OA to OC) msthf Fiw»‹wJ.mË¥ò tisnfh£o‹ ïl¥bga®¢á - m˥㋠ca®îmË¥ò tisnfh£o‹ ïl¥bga®¢á - m˥㋠ca®îmË¥ò tisnfh£o‹ ïl¥bga®¢á - m˥㋠ca®îmË¥ò tisnfh£o‹ ïl¥bga®¢á - m˥㋠ca®îmË¥ò tisnfh£o‹ ïl¥bga®¢á - m˥㋠ca®î(mâfÇ¥ò) m˥㋠Fiwî(mâfÇ¥ò) m˥㋠Fiwî(mâfÇ¥ò) m˥㋠Fiwî(mâfÇ¥ò) m˥㋠Fiwî(mâfÇ¥ò) m˥㋠Fiwî

mË¥ò tisnfh£o‹ ïl¥bga®¢áÆdhš, m˥㚠mâfÇ¥ò«,Fiwî« V‰gL»‹wJ. k‰w¡ fhuÂfË‹ kh‰w¤âdhš ïªj ïl¥bga®¢á eilbgW»‹wJ. ïjid ÑœfhQ« tiugl« _y« És¡fyh«.

tiu¥gl« 4.15tiu¥gl« 4.15tiu¥gl« 4.15tiu¥gl« 4.15tiu¥gl« 4.15

108 109

g©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥ò

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

ÉiyahdJ OP msthf ïU¡F«nghJ, g©l¤â‹ mË¥ã‹msthdJ OA msthf cŸsJ. ÉiyahdJ OPÆÈUªJ OP1 MfmâfÇ¡F«nghJ, c‰g¤âÆ‹ msthdJ OB Mf mâfÇ¡»‹wJ.ï§F g©l¤â‹ mË¥ghdJ OA-Éš ïUªJ OB¡F mâfÇ¥gijfh©ã¡»‹wJ. ïijna m˥㋠bgU¡f« vd fhzyh«.

ÉiyahdJ OP msÉš, OA msî c‰g¤â brŒa¥gL»wJ.ÉiyahdJ OP2 msî¡F Fiwí«nghJ, c‰g¤âÆ‹ msit OC

g©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥òg©l¤â‹ mË¥ò

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

k‰w fhuÂfËš kh‰w« ÃfHh K‹d®, OP ÉiyÆš, SS v‹gJmË¥ò¡nfhL. mnj PO msî Éiy Ãyî«nghJ, ɉgidÆ‹msthd OT1 v‹W mâfÇ¡»wJ. mªj mË¥ò tisnfhL S1S1vd¥gL«. ïJ m˥㋠ca®it¡ F¿¡F«. mnj OP ÉiyÆš,ɉgidÆ‹ msthd OT2 vd Fiw¡f¥gL«nghJ. ɉgidÆ‹mË¥ò Fiw»wJ. mªj mË¥ò tisnfhL S2S2 vd¥gL«. ïJm˥㋠Fiwit F¿¡F«.

S2S2 v‹gJ Fiwthd mË¥ò¡ nfhlhf cŸsJ. ï§FÉiyahdJ mnj OP msthf ïU¡F«nghJ, OT2 msî ɉgidÆ‹msî Fiwthfnt mikí«.

mË¥ig îzÆ¡F« fhuÂfŸmË¥ig îzÆ¡F« fhuÂfŸmË¥ig îzÆ¡F« fhuÂfŸmË¥ig îzÆ¡F« fhuÂfŸmË¥ig îzÆ¡F« fhuÂfŸ

1. c‰g¤â¤ bjhÊšE£g«1. c‰g¤â¤ bjhÊšE£g«1. c‰g¤â¤ bjhÊšE£g«1. c‰g¤â¤ bjhÊšE£g«1. c‰g¤â¤ bjhÊšE£g«

c‰g¤â KiwfË‹ bjhÊšE£g§fŸ, mË¥ig Ô®khÅ¡F«fhuÂahF«. xU eh£oš mâf K‹nd‰wkhd bjhÊšE£g Kiwfis

Page 59: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ga‹gL¤J«nghJ, ngusî c‰g¤â V‰gl thŒ¥òŸsJ. ïjdhš c‰g¤âmâfÇ¡F«. gHikahd bjhÊš E£gKiwfŸ _y« c‰g¤âÆ‹msthdJ mâfÇ¡fhJ.

2. fhuÂfË‹ ÉiyfŸ2. fhuÂfË‹ ÉiyfŸ2. fhuÂfË‹ ÉiyfŸ2. fhuÂfË‹ ÉiyfŸ2. fhuÂfË‹ ÉiyfŸ

c‰g¤â fhuÂfË‹ ÉiyahdJ mâfÇ¡F«nghJ, c‰g¤âbrythdJ bgUf¡TL«. ïjdhš c‰g¤âÆ‹ msthdJ Fiwí«.

3. ãw g©l§fË‹ ÉiyfŸ3. ãw g©l§fË‹ ÉiyfŸ3. ãw g©l§fË‹ ÉiyfŸ3. ãw g©l§fË‹ ÉiyfŸ3. ãw g©l§fË‹ ÉiyfŸ

VjhtJ xU g©l¤â‹ ÉiyÆš kh‰w« ÃfG«nghJ, mJm˥㚠kh‰w¤ij V‰gL¤J«. xU bghUË‹ ÉiyÆ‹ mâfÇ¥ãdhš,c‰g¤âahs® jd¡F njitahd bghUŸ c‰g¤â brŒa K‰gLth®.ïj‹ Éisthf Kj‹ik bghUË‹ mË¥ò Fiwí«.

4. c‰g¤âahs® (m) ÃWtd§fË‹ v©Â¡if4. c‰g¤âahs® (m) ÃWtd§fË‹ v©Â¡if4. c‰g¤âahs® (m) ÃWtd§fË‹ v©Â¡if4. c‰g¤âahs® (m) ÃWtd§fË‹ v©Â¡if4. c‰g¤âahs® (m) ÃWtd§fË‹ v©Â¡if

Ãiwa c‰g¤âahs®fŸ j§fSila c‰g¤âÆ‹ msÉidmâfÇ¡F«nghJ, m§fhoÆš bghUŸfË‹ c‰g¤â msÉš mâfÇ¥òV‰gL«.

5. tU§fhy Éiy g‰¿a vâ®gh®¥òfŸ5. tU§fhy Éiy g‰¿a vâ®gh®¥òfŸ5. tU§fhy Éiy g‰¿a vâ®gh®¥òfŸ5. tU§fhy Éiy g‰¿a vâ®gh®¥òfŸ5. tU§fhy Éiy g‰¿a vâ®gh®¥òfŸ

c‰g¤âahs®fŸ tU§fhy¤âš ÉiyfŸ kh‰w« (mâfÇ¥ò)V‰gL« vd vâ®gh®¤jhš Ãfœfhy¤âš mt®fË‹ c‰g¤â msîÃfHhJ (V‰glhJ)

6. tÇfŸ k‰W« rYiffŸ6. tÇfŸ k‰W« rYiffŸ6. tÇfŸ k‰W« rYiffŸ6. tÇfŸ k‰W« rYiffŸ6. tÇfŸ k‰W« rYiffŸ

muá‹ tÇfŸ c‰g¤â g©l§fË‹ ÛJ Rk¤j¥gL«nghJ,c‰g¤â bryî mâfÇ¡F«. ïj‹ _y« m˥㋠msî Fiwí«. mnjrka« muá‹ rYiffŸ c‰g¤âahsU¡F bfhL¡f¥gL« nghJ,mt®fsJ c‰g¤âÆ‹ msthdJ mâfÇ¡F«. rYiffŸ v‹gJg©l§fË‹ bryÉš xU gFâia munr V‰W¡ bfhŸtjhF«.

7. bghUshjhu« rhuhj fhuÂfŸ7. bghUshjhu« rhuhj fhuÂfŸ7. bghUshjhu« rhuhj fhuÂfŸ7. bghUshjhu« rhuhj fhuÂfŸ7. bghUshjhu« rhuhj fhuÂfŸ

bghUshjhu« rhuhj ãw fhuÂfshd ngh®fŸ, muá‹kh‰w§fŸ, ïa‰if r¡âfË‹ kh‰w§fŸ ïitfŸ c‰g¤âÆš»il¥gUikia V‰gL¤J«.

mË¥ò be»œ¢ámË¥ò be»œ¢ámË¥ò be»œ¢ámË¥ò be»œ¢ámË¥ò be»œ¢á (Elasticity of Supply)

mË¥ò ÉâahdJ, m˥㋠msî, ÉiyÆ‹ kh‰w¤ijbghW¤JŸsJ vd TW»wJ. mË¥ò be»œ¢á v‹gJ ÉiyÆš V‰gL«kh‰w¤â‹ Éisthf m˥㋠msÉš V‰gL« kh‰w« v‹W Twyh«.ÑœfhQ« thŒ¥gh£o‹ _y« mË¥ò be»œ¢áia msÉlyh«.

mË¥ò be»œ¢á = m˥㋠msÉš V‰gL« É»jh¢rhu kh‰w« ÉiyÆš V‰gL« É»jh¢rhu kh‰w«

ep = ∆qs / qs

∆p / p

ï§F q v‹gJ, c‰g¤âÆ‹ msî, p v‹gJ Éiy, v‹gJkh‰w¤ij F¿¡F«.

mË¥ò be»œ¢á v‹gJ Éiy kh‰w¤â‰F V‰g m˥㚠V‰gL«kh‰w¤â‹ gh§F v‹W És¡fyh«.

mË¥ò be»œ¢áÆ‹ tiffŸmË¥ò be»œ¢áÆ‹ tiffŸmË¥ò be»œ¢áÆ‹ tiffŸmË¥ò be»œ¢áÆ‹ tiffŸmË¥ò be»œ¢áÆ‹ tiffŸ

IªJ tifahd mË¥ò be»œ¢áfŸ cŸsd. mit ã‹tUkhW:

1. KGik be»œ¢áíW mË¥ò1. KGik be»œ¢áíW mË¥ò1. KGik be»œ¢áíW mË¥ò1. KGik be»œ¢áíW mË¥ò1. KGik be»œ¢áíW mË¥ò

mË¥ãd be»œ¢áÆ‹ bfGÃiy KoÉšyhj ÃiyÆšïU¡F«. ÉiyÆš á¿jsnth (or) kh‰wnkh ïšyhj nghJ«, mË¥ãšbgÇajhd kh‰w« ÃfG« (S S1 v‹gJ tiugl¤âš tiua¥g£LŸsJ)

2. Äif be»œ¢á mË¥ò2. Äif be»œ¢á mË¥ò2. Äif be»œ¢á mË¥ò2. Äif be»œ¢á mË¥ò2. Äif be»œ¢á mË¥ò

m˥㋠be»œthdJ, x‹iw¡ fh£oY« bgÇjhdjhf cŸsJ.(ES >1). m˥㋠msthdJ, Éiyia¡ fh£oY« bgÇjhdjhfcŸsJ (SS1 v‹w mË¥ò¡nfhL tiu¥gl¤âš fh£l¥g£LŸsJ).

3. xUik be»œ¢á mË¥ò3. xUik be»œ¢á mË¥ò3. xUik be»œ¢á mË¥ò3. xUik be»œ¢á mË¥ò3. xUik be»œ¢á mË¥ò

m˥㋠be»œthdJ x‹W¡F rkkhdjhf mikí« mjhtJ(es=1) ÉiyÆš V‰g£l kh‰wK«, m˥㚠V‰gll kh‰wK«x‹W¡bfh‹W rkkhf ïU¡F«. (SS3 v‹w tiugl« fh£L«).

110 111

Page 60: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

4. Fiwthd be»œ¢á mË¥ò4. Fiwthd be»œ¢á mË¥ò4. Fiwthd be»œ¢á mË¥ò4. Fiwthd be»œ¢á mË¥ò4. Fiwthd be»œ¢á mË¥ò (((((Es=1)m˥㋠be»œthdJ x‹W¡F Fiwthfnt mikí«. mjhtJ

(es<1) ÉiyÆ‹ msit¡ fh£oY« m˥㋠msthdJFiwthdjhfnt cŸsJ (SS4 - tiu¥gl« _y« m¿ªJ¡ bfhŸsyh«).

5. K‰¿Y« be»œ¢áa‰w mË¥ò 5. K‰¿Y« be»œ¢áa‰w mË¥ò 5. K‰¿Y« be»œ¢áa‰w mË¥ò 5. K‰¿Y« be»œ¢áa‰w mË¥ò 5. K‰¿Y« be»œ¢áa‰w mË¥ò (Es=0)m˥㋠be»œ¢á ÃiyahdJ ó{Ía¤â‰F rkkhf cŸsJ.

(ES=0) ÉiyÆ‹ kh‰w¤âdhš m˥㋠msÉš vªjÉjkhdkh‰w¤ijí« V‰gL¤jhJ. (SS5 v‹w tiugl« _y« m¿ªJ¡bfhŸsyh«)

tiu¥gl« 4.16tiu¥gl« 4.16tiu¥gl« 4.16tiu¥gl« 4.16tiu¥gl« 4.16

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«1. g©l¤â‰fhd njit ïjid¢ rh®ªjJ

m. g©l¤â‹ Éiy M. rh®ªj g©l§fË‹ Éiyï. tUkhd« <. nk‰FÇa mid¤J«

2. njit Éâ cz®¤JtJm. Éiy, g©l§fS¡F cŸs jiyÑœ cwîM. Éiy, g©l§fS¡F cŸs neuo cwîï. ïu©L«<. vJîÄšiy

3. njitÆ‹ mâfÇ¥ig ïj‹_y« fhzyh«m. njit tis¡nfhL ïl« bga®tJM. xnu njit tis¡nfh£oš ef®ªJ bršYjšï. njit tis¡nfh£o‹ c¢ròŸË<. njit tis¡nfh£o‹ Ñœ òŸË

4. ÉiyÆš V‰gL« kh‰w¤â‰F V‰g njitÆ‹ kh‰w¤ijnjh‰WÉ¡F« msîm. tUkhd njit be»œ¢á M. FW¡F njit be»œ¢áï. Éiy¤ njit be»œ¢á <. nk‰F¿a mid¤J«

5. mË¥ig Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸm. c‰g¤â bjhÊšE£g« M. c‰g¤â fhuÂfË‹ ÉiyfŸï. tÇfS« rYiffS« <. nk‰FÇa mid¤J«

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.6. njit¡nfhL Ñœneh¡» tUtj‰F fhuz« ...........7. jÅeg® Ef®î m£ltizfis x‹W nr®¡F«nghJ ........... MF«.8. rKjha mªj°J¡fhf njit¥gL« g©l§fŸ .......... ÉisthF«.9. njit be»œ¢á v‹w fU¤ij m¿Kf¥gL¤âat® ................10. Éiy kh‰w¤jhš V‰gL«, mË¥ò kh‰w åj« ......... vd¥gL«.III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf11. Éiy, njit neuoahd cwî - m. gâä£L¥ g©l§fŸ12. njÜ® k‰W« fhã - M. be»œt‰w njit

112 113

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

m˥㋠msîm˥㋠msîm˥㋠msîm˥㋠msîm˥㋠msî

mË¥ò be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸmË¥ò be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸmË¥ò be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸmË¥ò be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸmË¥ò be»œ¢áia Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸÑœfhQ« fhuÂfŸ m˥㋠be»œ¢áia Ô®khÅ¡ »‹wd.

mit

1. c‰g¤â bryÉ‹ kh‰w«

2. c‰g¤âahs®fË‹ gH¡f, tH¡f§fŸ

3. c‰g¤âia bgU¡f, »il¡f¡Toa trâfŸ, thŒ¥ò¡fŸ

4. FW»a k‰W« Ú©lfhy mË¥ò

Page 61: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

13. ïUòŸËfS¡»ilna cŸs ãÇî - ï. x k‰W« y bjhl® îilad mšy

14. Ed>1 - <. bt¥s‹ Éisî

15. FW¡F¤njit be»œ¢á óÍa« - c. tisî

IV. xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«

16. bghUshjhu nfh£gh£o‹ mo¥gil vL¡nfhŸfŸ ahit?

17. brGikÆ‹ nghJ«, kªj¤â‹ nghJ« njit v›thW khWgL»wJ?

18. òŸË KiwÆ‹ thŒghLfŸ v‹d?

19. tUkhd njit be»œ¢á v‹whš v‹d?

20. ciH¥ã‹ njit be»œt‰wjhf ïU¡F«nghJ, xU bjhʉr§f«Câa¤ij ca®¤j Koíkh?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. njit v‹gJ v‹d?

22. njitia Ô®khÅ¡F« fhuÂfis tif¥gL¤Jf.

23. njit¡nfhlhdJ V‹ Ñœneh¡» tU»wJ?

24. »~g‹ òâiu¥g‰¿ - áW F¿¥ò vGJf?

25. njit be»œ¢áÆ‹ tiffŸ ahit?

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

26. njit kh‰w«, k‰W« njit ïl« bga®¢áia És¡Ff.

27. njit be»œ¢áÆ‹ tiffis - ÉgÇ.

28. njit be»œ¢áÆ‹ K¡»a¤Jt¤ij TWf.

29. mË¥ò Éâia gl« tiuªJ És¡f« jUf.

30. mË¥ò be»œ¢á v‹whš v‹d? mjDila tiffis gl¤Jl‹ÉtÇ¡fî«.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. njit ÉâÆid - Étukhf vGJf.

32. Éiy¤ njit be»œ¢áÆ‹ Kiwfis Étukhf vGJ«.

114

Page 62: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 5ghl« - 5ghl« - 5ghl« - 5ghl« - 5

rkÃiy ÉiyrkÃiy ÉiyrkÃiy ÉiyrkÃiy ÉiyrkÃiy Éiy(EQUILIBRIUM PRICE)

njit, mË¥ò M»at‰iw¥ g‰¿ flªj ghl¤âš gh®¤njh«.g©l§fË‹ Éiy¡F« njit¡F« cŸs bjhl®ig njit¡nfhLãuâgÈ¡»‹wJ. gy ÉiyfËš Ef®nth® ÉU«ò« njit msití«ïJ És¡F»wJ. mnjnghy gy ÉiyfËš ɉgidahs®fŸ mË¡fÉU«ò« m˥㋠msit mË¥ò¡nfhL btË¥ gL¤J»wJ.Ef®nthU«, ÃWtdK« mšyJ th§FgtU« ɉgtU«xUtU¡bfhUt® vâ® vâuhf ÉU¥g§fis¡ bfh©lt®fŸ. njit,mË¥ò tisnfhLfŸ ïij bjËîgL¤J»‹wd. ï¡nfhL xUF¿¥ã£l m§fhoÆš c©ik ÉiyÆš v›tsî g©l§fŸth§f¥gL»‹wd mšyJ ɉf¥gL»‹wd v‹gij¤ bjËîgL¤J»wJ.

xU F¿¥ã£l ÉiyÆš th§Fgt®fË‹ ÉU¥gK« (msî«)ɉgt®fË‹ ÉU¥gK« (msî«) rkkhF«. ïªÃiyÆš th§Fgt®fŸth§f ÉU«ò« msî«, ɉgt® ɉf ÉU«ò« msî« rkkhF«.ï›Éiyna ̀ `rkÃiy Éiy’’ v‹W miH¡f¥gL»wJ. ï›Éiy njittisnfhL« mË¥ò tisnfhL« x‹iw x‹W bt£L« (rªâ¡F«)òŸËÆÈUªJ njh‹W»wJ. ntW tifÆš TWnthnkahdhš,`rkÃiy’ v‹gJ xU F¿¥ã£l ïizÆš cŸs Éiy k‰W« msit¡F¿¥gjhF«. rkÃiyÆš njití« mË¥ò« rkkhf ïU¡F«. gym§fhofËš njit, mË¥ò rkÃiyna bghUshjhu¢ rkÃiyahF«.

kh‰w¤â‰fhd NHš fhz¥glhj Ãiyia¥ bghJthf¢ ̀rkÃiy’v‹»nwh«. bghUËaÈš rkÃiy v‹gJ rhjhuzkhf m§fhoÆšÃyî« rkÃiy vdyh«.

VjhtJ kh‰w« ÃfœªjhY« ãw cgKiwfshd ntsh©ik,bjhÊš ts®¢á, k‰W« g»®î M»at‰¿‰F ï¢rkÃiy bghUªj¡ToajhF«.

115

Page 63: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

rkÃiy Éiy¡F« nkš cŸs vªj ÉiyÆY« (PE) mË¥ghdJnjitia Él mâf« (S>D). Mfnt, Äif mË¥ò fhz¥gL»wJ.Éiy ca®thf ïU¡F«bghGJ th§Fgt®fŸ Fiwthf th§fÉU«òt®. Mdhš ɉgt®fŸ mâf« ɉf ÉU«òt®. ïJ rªijÆšÄif mË¥ig njh‰WÉ¡F«. ïJ mË¥ò¡F« njit¡F« ïilnacŸs ntWghlhF«. ɉgt®fŸ midtU« mâf ÉiyÆš mid¤J¥g©l§fisí« É‰f Koahjjhš áy® Éiyia¡ Fiw¤J `ÄifmË¥ig’ ɉf Ka‰á brŒt®.

vL¤J¡fh£lhf tUl ïWâÆš g©l§fË‹ nj¡f¤ijɉW¤Ô®¡f jŸSgoia ɉgidahs®fŸ m¿É¥gh®fŸ. jŸSgoiaxU ɉgidahs® m¿É¤jîl‹ k‰wt®fS« mij¥ã‹g‰¿Éiyia¡ Fiw¥g®. Äif mË¥ò ɉW¤ Ô®¤J rªij¢ rkÃiyia(D = S) milí« tiu Éiy FiwªJ bfh©nl tU«.

mnjnghš, ÉiyahdJ rkÃiy Éiyia (PE) Él FiwthfïU¡F« bghGJ Äif¤ njit (D>S) fhz¥gL«. mË¥ò FiwthfïU¡F«bghGJ th§Fgt®fËilna V‰gL« ngh£oahdJ, Éiyiaca®¤J«. ïJ ɉgidahs®fŸ mË¥ig mâfÇ¡f C¡f¥gL¤J«.cjhuzkhf âiu mu§»‰F btËna fh£á¡fhd Ó£Lfis mâfÉiy bfhL¤J th§f K‰gL»nwh«.

ïªj ïU ÃiyfËY«, th§Fgt® ɉgt®fËilna V‰gL«ngh£o elto¡iffŸ Éiyia T£lnth mšyJ Fiw¡fnth brŒJÄif mË¥igí«, Äif¤ njitiaí« kiwa¢ brŒ»wJ. ïªjelto¡iffŸ, njitiaí« mË¥igí« rk‹gL¤â rªij¢ rkÃiymila¢ brŒ»wJ. rªij rkÃiyÆš, Éiyianah, msitnakh‰wnt©oa ngh¡F (njit) V‰glhJ.

gl« 5.1š njit mË¥ò ïilnaahd rkÃiyÆš V‰gL« rªij¢rkÃiyia És¡F»wJ. rªij¢ rkÃiy ÉiyÆš VjhtJ kh‰w«V‰go‹, Éiy kh‰w¤â‹ ngh¡if m«ò¡F¿ _y« fh£l¥g£LŸsJ.Äif mË¥ò fhz¥gL«bghGJ Éiy Ñœneh¡F bršY« ngh¡Ffhz¥gL»wJ. Äif¤njit fhz¥gL«bghGJ Éiynkš neh¡»¢bršY« ngh¡F fhz¥gL»wJ. rkÃiy òŸËÆš Éiy ÃiyahdJ.Mfnt m§F kh‰w« V‰gLtj‰fhd thŒ¥ò ïšiy. (D = S)

116 117

tiutiutiutiutiugl« 5.1gl« 5.1gl« 5.1gl« 5.1gl« 5.1rkÃiy ÉiyrkÃiy ÉiyrkÃiy ÉiyrkÃiy ÉiyrkÃiy Éiy

P - ÉiyQ - g©l§fË‹ msîS - mË¥òD - njitPE - rkÃiy ÉiyD>S - Äif¤njitS>D - ÄifmË¥ò

nk‰f©l gl« (5.1) rkÃÉiyia És¡F»wJ. PE v‹gJrkÃiyÉiy PE v‹D« ÉiyÆš njitÆ‹ msî« m˥㋠msî«rkkhF«. D=S k‰w ÉiyfËš, njitÆ‹ msî« m˥㋠msî«rkkhf ïšiy. ïUÃiyfËY« Ef®nthnuh mšyJ ÃWtdnkhkdÃiwî milahjjhš ÉiyÆš kh‰w¤ij V‰gL¤Jt®.

ÄifmË¥ò

Äif¤njit

Page 64: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

njinjinjinjinjit k‰W« m˥㚠kh‰w«t k‰W« m˥㚠kh‰w«t k‰W« m˥㚠kh‰w«t k‰W« m˥㚠kh‰w«t k‰W« m˥㚠kh‰w«nk‰T¿a rªij¢ rkÃiy j‰fhÈfkhdnj. Ú©lfhy¤â‰F

Ãiy¤âU¡f¢ brŒa KoahJ. VbdÅš njitia¤ Ô®khÅ¡F«fhuÂfS« mË¥ig¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfS« mo¡fo bjhl®ªJkhW« j‹ik bfh©lit. Éiy jÉu ãw fhuÂfŸ ï«kh‰w¤ijV‰gL¤J»‹wd.

ï«kh‰w§fŸ Éiy jÉu ãw fhuÂfË‹ j‹Å¢irahdngh¡»dhš V‰gLgit. njit mË¥ig kh‰W« fhuÂfis¥ g‰¿í«mj‹ j‹ikfis¥ g‰¿í« ï§F fh©ngh«.

k‰witfŸ khwhâU¡F« v‹w ÃgªjidÆš njitiaí«mË¥igí« Ô®khÅ¡F« K¡»a¡ fhu Éiy v‹gij V‰fdntgh®¤JŸnsh«.

k‰w fhuÂfŸ v‹git ahit? k‰w fhuÂfŸ Ãiyahfïšyhkš kh¿dhš njitÆ‹ msÉY«, m˥㋠msÉY« v‹dkh‰w« V‰gL«? njitiaí« mË¥igí« Ô®khÅ¡F« fhuÂfËšV‰gL« vªj kh‰wK« njit¡nfh£ilí« mË¥ò¡ nfh£ilí« ïl«bgau¢ brŒí«. ïªj ïl¥bga®¢á òâa rkÃiyia cUth¡F«.njitÆš kh‰w«njitÆš kh‰w«njitÆš kh‰w«njitÆš kh‰w«njitÆš kh‰w«

njitia ghâ¡F« k‰w fhuÂfis njitia¤ Ô®khÅ¡F«fhuÂfŸ v‹W« Twyh«. mitahtd Ef®nthÇ‹ tUkhd«, Rit,

ÉU¥g«, gâÈ¥ g©l§fË‹ ÉiyfŸ ngh‹wit MF«.ï¡fhuÂfË‹ kh‰w« ÉiyÆš v›Éj kh‰w« ïšyhÉ£lhY«njitia kh‰W« j‹ikíilaJ. Ef®nthÇ‹ tUkhd« mâfǤjhš,Éiyia¥ g‰¿ mâf msî g©l§fis th§Fth®fŸ. mnj nghyÉiykh‰w« ïšyhÉ£lhY«, tUkhd« Fiwí«nghJ njití«Fiwí«.

gl« 5.2š DD v‹gJ njit¡nfhL. OP v‹w ÉiyÆš rkÃiymil»wJ. ɉgtU« th§FnthU«. OQ msÉš rkÃiymil»‹wd®. njitia¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfshd tUkhd«,RitÆš V‰gL« kh‰w« njit¡nfh£il ïl« bgau¢ brŒí«. (c«)Ef®nthÅ‹ tUkhd« Fiwí«bghGJ njit¡ nfhL DDÆÈUªJD1D1¡F ïl« bgW»wJ. òâa rkÃiy E1 MF«. mnjnghyEf®nthÅ‹ tUkhd« mâfÇ¡F«bghGJ njit¡nfhLD1D1ÆÈUªJ D2D2¡F ïl« bgaU»wJ. j‰bghGJ òâa rkÃiyE1ÈUªJ E2¡F ï« bgaU»‹wJ.

njitÆ‹ kh‰w¤â‰F« njitÆ‹ msÉš V‰gL« kh‰w¤â‰F«cŸs ntWgh£il ï§F czUjš K¡»a«. Éiy khWgL«bghGJjh‹ njitÆ‹ msî khW«. Éiy kh‰wK« mj‰F V‰g khW«njitÆ‹ msití« bfh©l njit¥g£oaÈ‹ njit¡nfh£o‹nkšcŸs ïl¥bga®¢áia¡ F¿¡F«. Mdhš tUkhd«, Rit, gâÈ¥g©l§fË‹ Éiy ngh‹w njitia¤ Ô®khÅ¡F« fhu fËšV‰gL« kh‰w« njit¡nfh£il ïl« bgau¢ brŒí«.m˥㚠kh‰w« (m˥㚠kh‰w« (m˥㚠kh‰w« (m˥㚠kh‰w« (m˥㚠kh‰w« (Shift in Supply )))))

k‰wit khwhâU¡F«bghGJ Éiy¡F«, m˥㋠msɉF«cŸs bjhl®ig mË¥ò¡nfhL És¡F»wJ v‹W gh®¤njh«.

rªijÆš mË¥gt® mšyJ ɉnghÇ‹ v©Â¡if c‰g¤â¡fhuÂfË‹ Éiy ngh‹wit mË¥ig ghâ¡F« fhuÂfËšml§F«. ï¡fhuÂfŸ ÉiyÆš kh‰w« V‰glhÉ£lhY« mË¥ãškh‰w¤ij V‰gL¤J«.

Éiyjh‹ mË¥ig¤ Ô®khÅ¡F« K¡»a fhuÂahF«.MdhY«, c‰g¤â¡ fhuÂfshd Ãy«, ciH¥ò M»at‰¿‹ ÉiyFiwí«bghGJ c‰g¤â¢ bryî« Fiwí« ïJ ÃWtd§fŸ mË¥igmâfÇ¡f C¡fkË¡F«. ïJ mË¥ò¡ nfh£il SSÈUªJ S1S1¡F

118 119

tiu¥gl« 5.2tiu¥gl« 5.2tiu¥gl« 5.2tiu¥gl« 5.2tiu¥gl« 5.2njitkh‰w«njitkh‰w«njitkh‰w«njitkh‰w«njitkh‰w«

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

msmsmsmsmsîîîîî

Page 65: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïl« bgau¢ brŒí«. mj‰F khwhf c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ Éiy V‰w«c‰g¤â¢ bryit mâfǤJ mË¥ò¡nfh£il SSÈUªJ S2S2¡Fïl« bgau¢ brŒí« ïu©L ÃiyfËY« rkÃiy EÈUªJ, KiwnaE1 mšyJ E2¡F ïl« bgaU»wJ.

njitia¥ nghynt, m˥㋠kh‰w¤â‰F«, m˥㋠msîkh‰w¤â‰F« cŸs ntWgh£il czUjš mtáa«. Éiykh‰w¤âdhšjh‹ m˥㋠msÉš kh‰w« V‰gL»‹wJ. MdhšmË¥ig¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfŸ V‰gL« kh‰w« mË¥ò¡ nfh£ilïl« bgau¢ brŒJ òâa rkÃiyia mil»wJ. ïªj ïl¥bga®¢áÉiy jÉu ãw fhu kh‰w¤jhš V‰gL»wJ.fhyf£l« k‰W« Éiy îza«fhyf£l« k‰W« Éiy îza«fhyf£l« k‰W« Éiy îza«fhyf£l« k‰W« Éiy îza«fhyf£l« k‰W« Éiy îza«

fhyf£l«fhyf£l«fhyf£l«fhyf£l«fhyf£l«

bghUËaÈš fhy« xU K¡»a g§»id t»¡»wJ. eådbghUËaš m¿P®fŸ fhy f£l¤ij FW»a fhy« Ú©lfhy« vdtifgL¤J»‹wd®. nk‰f©l rkÃiy ÉiyahdJ xU F¿¥ã£lfhyf£l¤â‰F k£L« bghUªJ«. xU fhy f£l¤â‰F nkš njitk‰W« m˥㚠V‰gL»‹w kh‰w«, njit mË¥ò¡ nfh£Lfis kh‰¿mik¤J ntbwhU rkÃiyia milí«.

(v.fh.) xU ÃWtd¤â‹ be»œî j‹ikahdJ (njit¡nf‰gjdJ c‰g¤âia rÇ brŒJ¡bfhŸs) mªÃWtd¤â‹ cŸçL

bghUŸfŸ j‹ik rh®ªjJ. cŸçL¥ bghUŸfŸ ïUtif¥gL« (1)khwh cŸçL¥ bghUŸfŸ 2. khW« cŸçL¥ bghUŸfŸ

khwh cŸçL v‹gJ xU F¿¥ã£l fhy f£l¤â‰FŸmjdsit kh‰w ïayhJ. fduf ïaªâu§fŸ, f£ll§fŸ, Kjä£L¡fUÉfŸ ngh‹w ï¤jifa khwh cŸçL mik¥gj‰F Ú©lfhy«njit¥gL«.

vÅD« khW« cŸçL¥ bghUŸfsh»a ciH¥ò, f¢rh¥bghUŸfŸ, Ä‹rhu« ngh‹wit KG bjhÊš âw‹ bgW«tiukh‰¿aik¡fyh«.

ï¥bghGJ FW»a k‰W« Ú©lfhy§fis bt›btwhftif¥gL¤j Koí«. xU ÃWtd¤â‹ FW»a fhy« v‹gJ cŸçL¥bghUŸfËš VnjD« x‹iw khwhj cŸçlhf it¤J¡ bfhŸS« fhymsit F¿¡F«.

Ú©lfhy« vd¥gLtJ mid¤J cŸç£L¥ bghUŸfisí«kh‰¿¡ bfhŸs¡Toa fhy¡ f£l¤ij F¿¡F«.

FW»a k‰W« Ú©l fhy¤â‹ F¿¥ã£l msthdJÃWtd¤â‰F ÃWtd« ntWgL«. rhiynahu§fËš xU á¿a ngh©lhfilÆš xnu ehËš cŸçL¥ bghUŸfËš nt©oa kh‰w¤ijV‰gL¤â¡ bfhŸsyh«. VbdÅš cŸçL¥ bghUŸfŸ mid¤J«vËâš khw¡Toait. ï›É‰gidahs‹ ntbwhU filia Jt§»,mâf v©bzŒ k‰W« njitahd bghUŸfis ga‹gL¤â âObudmâfÇ¡F« njitia ï›thW brŒtj‹ _y« rªâ¡fyh«. vdntmtD¡F Ú©lfhy msî v‹gJ xnu xU ehis¡ F¿¡F«. ïj‰Fkhwhf ãu¤ânafkhd fUÉfis br‹id m©zh rhiyÆYŸsbks©£ nuh£oš rutz gt‹ X£lš ÃWîtj‰F gy tUl§fŸ MF«.VbdÅš c‰g¤â Jt§Ftj‰F Ú©lfhy« njit¥gL«.FW»a fhy¤âš - Éiy îza«FW»a fhy¤âš - Éiy îza«FW»a fhy¤âš - Éiy îza«FW»a fhy¤âš - Éiy îza«FW»a fhy¤âš - Éiy îza«

Mšãu£ kh®õš rkÃiyia Ô®khŤjÈš fhy¤â‹ g§»idvL¤Jiu¤jh®. mt® fhy¤ij _‹W ãÇîfshf tif¥gL¤âdh®.mit

1. m§fho¡ fhy«2. FW»a fhy«3. Ú©lfhy« vd¥gL«.

120 121

tiu¥gl« 5.3tiu¥gl« 5.3tiu¥gl« 5.3tiu¥gl« 5.3tiu¥gl« 5.3

msmsmsmsmsîîîîî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

Page 66: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

m§fho¡ fhy« :m§fho¡ fhy« :m§fho¡ fhy« :m§fho¡ fhy« :m§fho¡ fhy« :

m§fho fhy« v‹gJ, njitÆš V‰gL»‹w kh‰w§fS¡nf‰g,m˥㚠v›Éj kh‰wK« brŒa ïayhj Ãiyia¡ F¿¡F«. m§fho¡fhy¤âš m˥㋠msÉš kh‰w« ÃfHhJ. ï¡fhy¤âš njitÆškh‰w« V‰gl¡TL«. ï›t§fho¡ fhy¤âš rkÃiy ÉiyahdJnjit kh‰w¤âdhY«, Ãiyahd mË¥ãdhY« îzÆ¡f¥gL»wJ.

ÑœfhQ« tiu¥gl« 5.4 m§fho¡fhy rkÃiy ÉiyÆidÉs¡F»wJ.

FW»afhy«FW»afhy«FW»afhy«FW»afhy«FW»afhy«

FW»afhy« v‹gJ V‰bfdnt F¿¥ã£LŸs¥go, xU c‰g¤âfhuÂÆ‹ cŸçL k£L« khwhkš ïU¡F«. khw¡Toa cŸçLfË‹kh‰w¤â‰F V‰g mË¥ghdJ rÇ brŒJ¡ bfhŸ»wJ. ï§F rkÃiyÉiyia Ô®khd« brŒtJ m˥㋠kh‰wnkahF«. (ï«kh‰w«bjhʉrhiyÆ‹ âwik rh®ªJcŸsJ) ïJ njitÆ‹ kh‰w¤ijbghW¤J« cŸsJ. ïjid tiugl« 5.5š fhzš.

122 123

tiu¥gl« 5.4tiu¥gl« 5.4tiu¥gl« 5.4tiu¥gl« 5.4tiu¥gl« 5.4

m§fho¡ fhy¤âš mË¥ò Ãiyahdjhf ïU¥gjhš mJ SMPv‹w br§F¤J¡ nfhlhf mikªJŸsJ. ïjid befœ¢áa‰w mË¥òtis¡ nfhL vdyh«. njit mâfÇ¡F«nghJ (DD to D’D’)ÉiyahdJ PÆÈUªJ P1 Mf mâfÇ¡»wJ. mnj ngh‹WnjitahdJ DD-ÆÈUªJ D2D2 Mf Fiwí«nghJ, ÉiyahdJPÆÈUªJ P2 Mf Fiw»wJ. fhŒf¿fŸ, gH§fŸ, ky®fŸ, ngh‹wmGF« bghUŸfŸ m§fho¡ fhy¤â‰F áwªj vL¤J¡ fh£LfshF«.g©oif fhy§fËš thiH¥gH¤â‰fhd njit mâfÇ¡F«nghJ,mj‹ Éiyí« mâfÇ¡F«. VbdÅš mË¥ãid cldoahfmâfÇ¡f KoahJ. vdnt m§fho¡ fhy¤âš njitna, rkÃiyÉiyia Ô®khÅ¡»wJ.

msîmsîmsîmsîmsî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

tiu¥gl« 5.5tiu¥gl« 5.5tiu¥gl« 5.5tiu¥gl« 5.5tiu¥gl« 5.5

msîmsîmsîmsîmsî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

SSP v‹w nfhlhdJ K‰¿Y« be»œîŸsJ v‹gijfh©ã¡»wJ. mË¥ghdJ, khW« fhuÂfË‹ cŸç£o‹kh‰w¤âdhš mâfÇ¡»‹wJ. ÉiyÆ‹ mâfÇ¥ghdJ PÆÈUªJ P1msî¡F mâfÇ¡F«nghJ bfhL¡f¥g£LŸs njitÆ‹ msthdJDÆÈUªJ D1dhf mâfÇ¡»wJ. ïJ m§fho¡ fhy¤ijÉl r‰WFiwªj msntahF«. fhuz«, mâfÇ¡F« m˥㋠msit mjhtJ(qÉÈUªJ q1 Mf mâfÇ¥ò) njitahdJ xU gFâia k£Lnkrªâ¡»‹wJ. vdnt ïªj FW»a fhy¤âš njití« mË¥ò«ÉiyÆ‹ÛJ j§fS ila Mâ¡f¤ij brY¤â, rkÃiy ÉiyiaÔ®khÅ¡»‹wJ.

Ú©l fhy«Ú©l fhy«Ú©l fhy«Ú©l fhy«Ú©l fhy«

ï¡fhy¤âš, všyh cŸçLfË‹ (khW« k‰W« khwh cŸçL)kh‰w¤â‰F V‰g m˥㋠msî« khW«. ï¡fhy¤âš mË¥ã‹

Page 67: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

kh‰wkhdJ, njitÆ‹ vªj xU kh‰w¤ijí« rªâ¡F«. ï«kh‰w§fŸbjhÊšrhiyiana kh‰W«, ïaªâu§fŸ k‰W« bjhÊšE£g§fËškh‰w§fis V‰gL¤J«. Ú©l fhy¤ij ÑœfhQ« tiugl« 5.6 _y«És¡fyh«.

tiu¥gl« 5.6tiu¥gl« 5.6tiu¥gl« 5.6tiu¥gl« 5.6tiu¥gl« 5.6

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«1. rkÃiy òŸËÆš

m. xnu Éiy Ãyî« / Éiy ÃiyahdJM. njití« mË¥ò« rk«ï. m¥òŸËÆš njit¡nfhL mË¥ò¡ nfh£il bt£L«<. nk‰T¿a mid¤J«

2. rkÃiy Éiy¡F« nkšm. S < D M. S > Dï. S = D <. VJÄšiy

3. njitÆ‹ msÉš kh‰w« V‰gL«m. Éiy k£L« khW« bghGJM. RitÆš kh‰w« V‰gL« bghGJï. nk‰T¿a ïu©L«<. vJÄšiy

4. rkÃiy ÉiyÆš fhy¤â‹ g§if m¿Kf¥gL¤âat®m. J.R. Ï¡° M. J.M. Ñ‹°ï. Mšãu£ kh®õš <. J.S. Äš

5. Ú©l fhy¤âšm. všyh fhuÂfS« khW«M. khW« fhu k£L« khW«ï. khwh fhu k£L« khW«<. khW« k‰W« khwh fhuÂfŸ Ãiyahf ïU¡F«

II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òf6. .............. mË¥ig¤ Ô®khÅ¡F« K¡»a fhuÂahF«.7. ntsh©ik, bjhÊš, ts®¢á k‰W« g»®î ngh‹wit ãw ..........

MF«.8. ............. ÉiyÆš, vªj r¡âí« Éiyianah msitnah kh‰w

KoahJ.9. eåd bghUËaš tšYe® fhy¤ij ............ k‰W« .......... ãǤjd®.10. m§fho¡ fhy¤âš mË¥ò¡nfhL ...........

124 125

msîmsîmsîmsîmsî

Éi

iy

Éi

iy

Éi

y

SMP - m§fhofhy mË¥ò¡nfhLSSP - FW»afhy mË¥ò¡nfhLSLP - Ú©lfhy mË¥ò¡nfhL

nk‰f©l tiugl« 5.6š Ú©l¡fhy mË¥ò nfhL (SLP)K‰¿Y« be»œî j‹ik cilaJ. ïJ SSP-iaÉl r‰W j£ilahfrÇ»wJ. ïJ, mªÃWtd« jdJ mË¥ãid vËjhf kh‰¿¡ bfhŸs¡Toa bgÇjsthd be»œî¤ j‹ikia fh£L»wJ. mâfÇ¥gjdhš(D1 to D3), ÉiyahdJ PÆÈUªJ P3-Mf caU»wJ. mªj Éiym§fho¡ fhy Éiyah»a P1id Élî«, FW»a fhy Éiyah»aP2-iaÉl Fiwthfnt cŸsJ. VbdÅš njit mâfÇ¥ig K‰¿Y«rªâ¥gj‰fhf njitahd mâfÇ¥ò mË¥ghš V‰gL»‹wJ. vdntÚ©lfhy rkÃiy Éiyia Ô®khÅ¥gâš mË¥ò F¿¥ãl¤j¡f g§ift»¡»wJ.

Page 68: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf11. rkÃiy - a. M©L ïU¥ig ɉW¤ Ô®¡f12. Äif¤njit - b. mâf be»œ¢áíilaJ13. jŸSgo Éiy (mšyJ)

fÊî Éiy - c. Éiy k‰W« msÉ‹ ïiz14. Ú©lfhy mË¥ò¡nfhL - d. D>S15. FW»a fhy Éiy - e. njití« mË¥ò«IV. XÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«XÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«XÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«XÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«XÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«16. bghJ rkÃiy v‹whš v‹d?17. njit¡nfh£oid ïl« bgau¢ brŒí« fhuÂfŸ ahit?18. fhy¤â‹ g§»iz m¿Kf¥gL¤âat® ah®?19. Ãiyahd Kjä£o‰F xU cjhuz« bfhL.20. m§fho¡ fhy¤âš mË¥ò Ãiyahdjh?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-Mã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«21. rkÃiy Éiy v‹whš v‹d?22. njitÆš kh‰w«, njit¡nfhL ïl« bga®jš nt‰Wik¥gL¤Jf.23. mË¥ò¡nfhL ïl«bga®jY¡fhd fhuÂfŸ ahit?24. Ú©lfhy«, FW»a fhy« ntWgL¤Jf.25. m§fho¡ fhy« áWF¿¥ò tiuf.

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«26. njit¡nfhL ïl« bga®jiy tiugl¤Jl‹ És¡Ff.27. mË¥ò¡nfhL ïl« bga®jiy tiugl¤Jl‹ És¡Ff.28. m§fho¡ fhy¤âš rkÃiy Éiy v›thW Ô®khÅ¡f¥gL»wJ?29. FW»a fhy¤âš njit¡nfhL« mË¥ò¡nfhL« v›thW Éiyia¤

Ô®khÅ¡»wJ v‹gij tiugl¤Jl‹ És¡Ff.30. Ú©lfhy j£il mË¥ò¡ nfh£il És¡Ff.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«31. rkÃiy Éiy v›thW Ô®khÅ¡f¥gL»wJ v‹gij tiugl¤Jl‹

És¡Ff.32. tiugl¤Jl‹ És¡Ff.

a. rªij¡fhy Éiy b. FW»afhy Éiyc. Ú©lfhy Éiy

126

Page 69: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 6ghl« - 6ghl« - 6ghl« - 6ghl« - 6

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â(Production)

`c‰g¤â’ v‹gj‹ bghUŸ`c‰g¤â’ v‹gj‹ bghUŸ`c‰g¤â’ v‹gj‹ bghUŸ`c‰g¤â’ v‹gj‹ bghUŸ`c‰g¤â’ v‹gj‹ bghUŸ

bghUËaÈš c‰g¤â v‹gJ kh‰W kâ¥òila g©l§fŸ k‰W«gÂfŸ M»at‰¿‹ c‰g¤âia bgU¡FtJ MF«. c‰g¤â v‹gJga‹gh£il cUth¡FtjhF«. ïitfshtd; tot¥ ga‹ghL, fhy¥ga‹ghL k‰W« ïl¥ ga‹ghL vd _tif¥gL«. ï¤jifa _tif¥ga‹ghLfis cUth¡Ftjhš c‰g¤â mâfǤJ g©l§fS«gÂfS« kW g»®î brŒa¥gL»‹wd. xU bghUË‹ ga‹ghL gyfhuz§fshš mâfÇ¡f¡ TL«.

tot¥ ga‹ghLtot¥ ga‹ghLtot¥ ga‹ghLtot¥ ga‹ghLtot¥ ga‹ghL

xU bghUË‹ mik¥ig kh‰W« nghJ mj‹ ga‹ghLmâfÇ¡f¡TL«. vL¤J¡fh£lhf gU¤âÆ‹ ga‹ghL mjid¤JÂahf kh‰W«nghJ mâfÇ¡f¡TL«. ntWáy vL¤J¡fh£L¡fshtd: bešyhdJ mÇáahfî«, nfhJik khthfî«,bt©bzŒ beŒahfî« kh‰w¥gLjš.

ïl¥ ga‹ghLïl¥ ga‹ghLïl¥ ga‹ghLïl¥ ga‹ghLïl¥ ga‹ghL

xU g©lkhdJ xU ïl¤âÈUªJ ntbwhU ïl¤â‰F bfh©Lbrštjhš mj‹ ga‹ghL mâfÇ¡F«. vL¤J¡fh£lhf mÇájÄœeh£oÈUªJ nfushɉF vL¤J¢ bršy¥g£lhš mj‹ ga‹ghLmâfÇ¡F«.

fhy¥ ga‹ghLfhy¥ ga‹ghLfhy¥ ga‹ghLfhy¥ ga‹ghLfhy¥ ga‹ghL

g©lkhdJ vâ®fhy¥ ga‹gh£o‰fhf nr®¤J it¡f¥gL«nghJ mj‹ ga‹ghL ca®»wJ. kiH¡fhy¤âš j©ÙiuÚ®¤nj¡f¤âš nrĤJ it¤J mjid¥ ã‹tU« fhy¤â‰F¥ga‹gL¤J»nwh«. nj¡»it¤j j©ÙÇ‹ ga‹ghL ïjdhšTL»wJ. ntsh© g©l§fshd mÇá, beš, nfhJik, v©bzŒÉ¤J¡fŸ, gU¥ò tiffŸ ngh‹wit Ef®nthÇ‹ m‹whl¥ga‹gh£o‰fhf M©L KGtJ« ghJfh¡f¥gL»wJ.

127

Page 70: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

fhuÂfŸ fhuÂfŸ fhuÂfŸ fhuÂfŸ fhuÂfŸ v‹wiH¡»nwh« _yjd« k‰W« bjhÊš mik¥òKj‹ik¡ fhuÂfËlÄUªJ jUÉ¡f¥g£ljhš mt‰iwjUÉ¡f¥g£l c‰g¤â¡ fhuÂfŸ v‹wiH¡f¡»nwh«. ï¤jifajUÉ¡f¥g£l c‰g¤â¡ fhuÂfnshL Kj‹ik¡ fhuÂfŸïizªJ brašgL« nghJ bkh¤j c‰g¤â mâfÇ¡»wJ.

giHa ãÇÉ‹go c‰g¤â¡ fhuÂfŸ eh‹F tif¥gL«.mitahtd Ãy«, ciH¥ò, _yjd«Ãy«, ciH¥ò, _yjd«Ãy«, ciH¥ò, _yjd«Ãy«, ciH¥ò, _yjd«Ãy«, ciH¥ò, _yjd« k‰W« bjhÊyik¥òbjhÊyik¥òbjhÊyik¥òbjhÊyik¥òbjhÊyik¥ò vd¥gL«.

Ãy«Ãy«Ãy«Ãy«Ãy«

c‰g¤â¡ fhuÂahd ‘Ãy«’ ïa‰if ts§fŸ mid¤ijí«mšyJ ïa‰if kÅjD¡F ïytrkhf bfhL¤âU¡F« bfhilmid¤ijí« F¿¥gjhF«. Ãy¥gu¥ò, Ú®, fh‰W, fÅkts§fŸ,fhLfŸ, MWfŸ, VÇfŸ, flšfŸ, kiyfŸ, ÓnjhZz« k‰W« fhyÃiyM»a mid¤J« `Ãy«’ v‹gj‹ bghUŸ MF«. vdnt, kÅjdhšcUth¡f¥glhj mid¤J¥ bghU£fS« Ãy¤âš ml§F«.

Ãy¤â‹ áw¥ãašòfŸÃy¤â‹ áw¥ãašòfŸÃy¤â‹ áw¥ãašòfŸÃy¤â‹ áw¥ãašòfŸÃy¤â‹ áw¥ãašòfŸ

i) Ãy« ïa‰ifÆ‹ bfhil MF«

ii) Ãy¤â‹ mË¥ò ÃiyahdJ

iii) Ãy« mÊÉšyhjJ

iv) Ãy« mirt‰wJ

v) Ãy« brÊ¥ò¤j‹ik k‰W« ïltik¥òfËš khWgL«j‹ikíilaJ

vi) Ãy« bra¥gh£L (Passive) c‰g¤â¡ fhuÂahF«

ïa‰ifÆ‹ bfhilahf Ãy« ïU¥gjhš Ãy¤â‹ mË¥òÉiy‘ó{a«’ MF«. vÅD«, c‰g¤â¡F¥ ga‹gL«nghJ mâš g‰wh¡FiwV‰gL»wJ. vdnt, V‰w xU Éiyia mJ bgW»wJ.

ciH¥ò ciH¥ò ciH¥ò ciH¥ò ciH¥ò (Labour)c‰g¤â¥ ghijÆš ciH¥ò v‹gJ kÅj ïLbghUŸ MF«. “xU

gÂia xUt® brŒâLtjhš, mtU¡F¡ »il¡F« kdÃiwnthLk£LÄ‹¿ mjid brŒtj‰fhf ifkhW vâ®gh®¤J kÅj‹ j‹ clš

128 129

cilik¥ ga‹ghLcilik¥ ga‹ghLcilik¥ ga‹ghLcilik¥ ga‹ghLcilik¥ ga‹ghL

g©l§fŸ thÂf elto¡ifÆ‹ bghU£L xUtÇlÄUªJntbwhUtU¡F khW»wJ. g©l§fŸ c‰g¤âahs®fËlÄU¡F« nghJmj‰bfd bfhŠr« ga‹ghL c©L. nkY« mJnt Ef®nthU¡FtÂf®fŸ _ykhf br‹wilnghJ mt‰¿‹ ga‹ghL ca®»‹wJ.

cilik mšyJ g©l§fË‹ cilik xUtÇlÄUªJk‰bwhUtU¡F khWtJ ‘cilik¥ ga‹ghL’ MF«. vL¤J¡fh£lhfc‰g¤âahs®fshd cHt®fËl« beš ïU¡F«nghJ cŸsga‹ghlhdJ Ef®nthÇl« mÇá ïU¡F«nghJ cŸs ga‹gh£il ÉlFiwthf ïU¡F«.

c‰g¤â¡ fhuÂfŸc‰g¤â¡ fhuÂfŸc‰g¤â¡ fhuÂfŸc‰g¤â¡ fhuÂfŸc‰g¤â¡ fhuÂfŸ

kÅj¢ brašghLfis, c‰g¤â brŒjš k‰W« Ef®jš vdïUtifahf¥ ãÇ¡fyh«. c‰g¤â brŒí« nghJ g©l§fËš cUkh‰w«V‰gL»wJ. cŸçL¥g©l§fŸ btËpL¥ g©l§fshfkh‰w¥gL»‹wd. cŸçL (Input) g©l§fŸ Ãy«, ciH¥ò k‰W«_yjd« v‹W tif¥gL¤â cz®¤j¥gL»wJ. bkh¤j¤âš cŸçLfŸc‰g¤â¡ fhuÂfŸ vd miH¡f¥ gL»wJ. VnjD« x‹iw c‰g¤âbrŒtj‰F c‰g¤â¡ fhuÂfis x‹¿iz¡F«nghJ eh‹fhtJ xUfhu njit¥gL»wJ. g©l§fS« gÂfS« mt‰W¡FŸ jhdhfntc‰g¤â brŒahJ. Mdhš cz®î¥ó®tkhd áªjid¤ tÊna c‰g¤ââ£lÄ£L eilKiw¥gL¤j¥gL»wJ. ïJnt bjhÊš Kidî mšyJbjhÊyik¥ò (entrepreneurship) v‹wiH¡f¥ gL»wJ.

c‰g¤â tÊKiw¡F cjÉòÇa¡Toa g©l§fŸ k‰W« gÂfŸc‰g¤â¡ fhuÂfŸ v‹wiH¡f¥gL»wJ.

c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ tiffŸc‰g¤â¡ fhuÂfË‹ tiffŸc‰g¤â¡ fhuÂfË‹ tiffŸc‰g¤â¡ fhuÂfË‹ tiffŸc‰g¤â¡ fhuÂfË‹ tiffŸ

bghJthf c‰g¤â¡ fhuÂfŸ Kj‹ik¡ fhuÂfŸ (Primary)k‰W« jUÉ¡f¥g£l (Derived) fhuÂfŸ vd ïUtif¥gL«g©l§fŸ, gÂfŸ k‰W« bršt« M»at‰iw c‰g¤â brŒtj‰fhfkÅj‹ ïa‰if ts§fis¥ ga‹gL¤J»wh‹. Ãy«, ciH¥ò M»aïUfhuÂfS« (Land and Labour) ïa‰ifahf¥ gil¡f¥g£lit.ïitÆ‹¿ g©l§fis c‰g¤â brŒa ïayhJ. ït‰iw Kj‹ik¡Kj‹ik¡Kj‹ik¡Kj‹ik¡Kj‹ik¡

Page 71: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

mšyJ m¿it KGikahfnth gFâahfnth ga‹gL¤â,nk‰bfhŸS« fL« Ka‰ána ciH¥ghF«” vd Mšãu£ kh®õšTW»wh®.

ciH¥ã‹ áw¥ãašòfŸciH¥ã‹ áw¥ãašòfŸciH¥ã‹ áw¥ãašòfŸciH¥ã‹ áw¥ãašòfŸciH¥ã‹ áw¥ãašòfŸ

i) ciH¥ò mÊa¡ToaJ

ii) ciH¥ò c‰g¤âÆ‹ K¡»a fhuÂahF«. Ãynkh mšyJ_yjdnkh ciH¥ã‹¿ mâf c‰g¤âia ÉisÉ¡f ïayhJ.

iii) ciH¥ò xnu Óuhdjšy (not homogeneous) âwikí« nj®¢áí«egU¡F eg® khWgL»‹wJ.

iv) ciH¥ig ‘ciH¥ghsÇlÄUªJ’ ãÇ¡f ïayhJ.

v) ciH¥ò ïl« bgau¡ToaJ . Fiwthd Câa« bgW«bjhÊÈUªJ mâfkhd Câa« bgW« bjhÊY¡F kÅj®fŸ xUïl¤âÈUªJ k‰bwhU ïl¤â‰F ïl« bga®»wh®fŸ.

vi) jÅ ciH¥ghsÇ‹ ngu« ngR« M‰wš Fiwî. bjhÊyâgÇl«(employer) mâf Câa¤â‰fhfnth mšyJ ešy nk«g£lgÂÃiy¡fhfnth mt® nghuhl ïayhJ. vÅD« gÂahs®fŸj§fS¡FŸ xU§»izªJ bjhʉ r§f« mik¤JnghuhLtj‹ _y« mt®fË‹ ngu« ngR« M‰wš mâfÇ¡»wJ.

ciH¥ò gyju¥g£lJ. rhjhuz ciH¥ò v‹gJ óÄianjh©Ljš, fš cil¤jš, Rikö¡Fjš ngh‹wit. Mdhš ciH¥ò,mâf âw‹bg‰w,mâf âw‹bg‰w,mâf âw‹bg‰w,mâf âw‹bg‰w,mâf âw‹bg‰w, nkyhs®fŸ, bgh¿ahs®fŸ, bjhÊš E£gtšYe®fŸ ngh‹wt®fisí« cŸsl¡»ajhF«.

ntiy¥ gF¥ò Kiwntiy¥ gF¥ò Kiwntiy¥ gF¥ò Kiwntiy¥ gF¥ò Kiwntiy¥ gF¥ò Kiw

Mj« °Ä¤ ‘ntiy¥ gF¥ò Kiwia’ jdJ “ehLfË‹ bršt«”v‹w üÈ‹ _y« m¿Kf¥gL¤âíŸsh®.

ntiy¥ gF¥ò KiwÆ‹ bghUŸntiy¥ gF¥ò KiwÆ‹ bghUŸntiy¥ gF¥ò KiwÆ‹ bghUŸntiy¥ gF¥ò KiwÆ‹ bghUŸntiy¥ gF¥ò KiwÆ‹ bghUŸ

xU c‰g¤âKiwia e‹F tiuaW¡f¥g£l bt›ntWc£ãÇîfshf¥ ãǤJ mªj c£ãÇîfŸ x›bth‹iwí« x›bthUjÅ¥g£l ciH¥ghË mšyJ ciH¥ghs® FGÉdÇl« x¥gil¤jnyntiy¥ gF¥ò Kiw vd¥gL«.

vL¤J¡fh£lhf xU ijašfhu® xU r£ilÆidnaKGikahf¤ ij¡»wh®. `Ma¤j MilfŸ’`Ma¤j MilfŸ’`Ma¤j MilfŸ’`Ma¤j MilfŸ’`Ma¤j MilfŸ’ brŒí« V‰Wkâahs®JÂfis bt£Ljš, clš gFâfS¡fhd JÂfis¤ ij¤jš,if¥gFâfis¤ ij¤jš, fG¤J¥ gFâfis¤ ij¤jš v‹W x›bthUgÂí« jŤjÅ ciH¥ghs®fshš nk‰bfhŸs¥gL»wJ. ïWâahfmid¤ijí« ïiz¤J xU áy® ij¡»‹wd®. ïªÃiyfŸKotilí«nghJ m¤JÂahdJ, xU Milahf cUth»wJ.

xU r£ilia xnu xU ijašfhu® ij¡f K‰g£lhš xUehis¡F eh‹F r£ilfŸ k£Lnk ij¡f Koí«. V‰Wkâ Milc‰g¤â brŒí« x® ÃWtd¤âš, xU ehis¡F 100 r£ilfŸ Tlij¤âl ïaY«. ïj‹ _y« `ntiy¥ gF¥ò`ntiy¥ gF¥ò`ntiy¥ gF¥ò`ntiy¥ gF¥ò`ntiy¥ gF¥ò Kiw’Kiw’Kiw’Kiw’Kiw’, c‰g¤âÆidca®¤J« v‹gJ bjËth»‹wJ.

ntiy¥gF¥ò Kiwí« m§fhoí«ntiy¥gF¥ò Kiwí« m§fhoí«ntiy¥gF¥ò Kiwí« m§fhoí«ntiy¥gF¥ò Kiwí« m§fhoí«ntiy¥gF¥ò Kiwí« m§fhoí«

X® m§fhoÆ‹ ÉÇî ntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ msitÔ®khÅ¡»‹wJ. xU g©l¤J¡fhd m§fho cŸq®m§fhoÆÈUªJ njáa m§fhoahfî«, g‹dh£L m§fhoahfî«ÉÇtil»wJ. mjdhš c‰g¤â tÊKiwahdJ gy áW áWKiwfshf¥ ãÇ¡f¥gL»wJ. x›bthU áW tÊKiwí«, m¤bjhÊšKiw¡FÇa áw¥ò nj®¢á bg‰w x® ciH¥ghË¡F mË¡f¥gL»wJ.ïjdhš, c‰g¤â Äf mâfkhf caU»‹wJ.

ntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ e‹ikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ e‹ikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ e‹ikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ e‹ikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ e‹ikfŸ

1. xU bjhÊyhË Û©L« Û©L« x‹iw k£L« brŒtjhš,m¤bjhÊš KiwÆš mtUila âwik mâfÇ¡»‹wJ.

2. ntiy¥ gF¥ò Kiw eåd ïaªâu§fis c‰g¤âÆš mâfkhfga‹gL¤Jtj‰F tÊ tF¡»wJ. cjhuzkhf f«ãÆyh¤jªâÆ‹ f©Lão¥ò.

3. fhyK«, _y¥bghU£fS« Äf¤ âwikahf¥ ga‹gL¤j¥gL»‹wd.

ntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ ÔikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ ÔikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ ÔikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ ÔikfŸntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ ÔikfŸ

1. xnu ntiyia âU«g¤ âU«g brŒtjhš Rita‰w, fË¥g‰wntiy j‹ikia¤ jh‹, mt‹ mil»wh‹. ïJ kÅj¤j‹ikia mÊ¡»‹wJ.

130 131

Page 72: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

2. xU gFâ gÂia k£L« brŒtâš Äfî« nj®¢á¥bg‰w bjhÊyhËc©ikÆš xU FW»a nj®¢áia k£L« bg‰wtdh» ÉL»wh‹.ïj‹ Éisthf, ntiy thŒ¥ã‹ik bgU»L« Ãiy V‰gL»wJ.

3. ifÉid¥ bghU£fŸ ts®¢áÆid, ntiy¥ gF¥òKiwmÊ¡»wJ. xU bghUis KGikahf cUth¡»a kdÃiwÉid,xU bjhÊyhË miltâšiy.

_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«

_yjd« v‹gJ ntW gy g©l§fis c‰g¤â brŒâl kÅjKa‰áfshš cUth¡f¥g£lJ. rhjhuzkhf _yjd« v‹gJbršt¤ij¡ F¿¡F«. bršt¤ij nkY« c‰g¤â brŒtj‰bfdxJ¡f¥g£l bršt« v‹W _yjd¤ij Twyh«. ïa‰ifÆ‹ bfhiljÉ®¤j tUkhd« mË¡f¡Toa ãw tif¢ bršt§fns _yjd« vdkh®õš ïy¡fz« T¿íŸsh®. _yjdK« brštK« xnu bghUŸcilajšy. ïâÈUªJ všyh bršt§fS« _yjd« m‹W, Mdhš,všyh _yjdK« bršt« v‹W Tw¥gL»wJ.

_yjd¤â‹ tot§fŸ_yjd¤â‹ tot§fŸ_yjd¤â‹ tot§fŸ_yjd¤â‹ tot§fŸ_yjd¤â‹ tot§fŸ

1. gUk¥ bghUŸ _yjd« (m) bghU£rh® _yjd«

2. gz_yjd« (m) gzÉaš ts§fŸ/Mjhu§fŸ

3. kÅj _yjd« (m) kÅj¤ âw‹ ts§fŸ

1. gUk¥ bghUŸ _yjd«1. gUk¥ bghUŸ _yjd«1. gUk¥ bghUŸ _yjd«1. gUk¥ bghUŸ _yjd«1. gUk¥ bghUŸ _yjd«

ïaªâu§fŸ, fUÉfŸ, f£ol§fŸ, rhiyfŸ, miz¡f£LfŸ,brŒâ¤ bjhl®ò rhjd§fŸ M»ait kÅjdhš cUth¡f¥g£lgUk¥bghUŸ _yjdkhF«.

gUk¥ bghUŸ _yjd¤â‹ j‹ikfŸgUk¥ bghUŸ _yjd¤â‹ j‹ikfŸgUk¥ bghUŸ _yjd¤â‹ j‹ikfŸgUk¥ bghUŸ _yjd¤â‹ j‹ikfŸgUk¥ bghUŸ _yjd¤â‹ j‹ikfŸ

1. gUk¥ bghUŸ _yjd« v‹gJ xU brh¤J. ïJ F¿¥ã£lM©LfŸ tiu k£Lnk thœehŸ bfh©ljhF«.

2. gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij c‰g¤â¡F Û©L« Û©L«ga‹gL¤Jtjhš, njŒkhd« V‰gL»‹wJ.

3. c‰g¤âÆš gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij <LgL¤Jtjhš,x›bthU M©L« tUkhd¤ij¤ bjhl®¢áahf jU»‹wJ.ïjid M©L¤ bjhif (annuities) v‹W TW»nwh«.

gUk¥ bghUŸ _yjd¤ij, nkY« nkY« c‰g¤â brŒJ, mj‹bkh¤j mË¥ãid mâfkh¡»Ltnj, gUk¥ bghUŸ _yjdM¡fkhF«.

2. gz _yjd«2. gz _yjd«2. gz _yjd«2. gz _yjd«2. gz _yjd«

gz toÉš mšyJ gzkh‰W g¤âu§fshf mid¤JKjäLfS« nk‰bfhŸs¥gL»‹wd. xU FL«gkhdJ,j‹Dila tUkhd¤â‹ xU gFâÆid, t§» ïU¥ghf, g§Fg¤âu§fshf (m) ntW gz kh‰W g¤âu§fŸ _ykhfnrÄ¡»‹wJ. ïJnt `gz _yjd«’`gz _yjd«’`gz _yjd«’`gz _yjd«’`gz _yjd«’ v‹W Tw¥gL»wJ.

3. kÅj _yjd«3. kÅj _yjd«3. kÅj _yjd«3. kÅj _yjd«3. kÅj _yjd«

kÅj _yjd« v‹gJ ciH¥ò ts¤â‹ ju¤ij¡ F¿¡F«. mJfšÉahY«, gƉáahY« clš ey¤â‰fhfî« bfhL¡f¥gL« KjäLMF«. kÅj _yjd¤âš Kjä£oid mâfÇ¡F«nghJ, c‰g¤ânk«gL»wJ.

_yjd¤â‹ áw¥ãašòfŸ_yjd¤â‹ áw¥ãašòfŸ_yjd¤â‹ áw¥ãašòfŸ_yjd¤â‹ áw¥ãašòfŸ_yjd¤â‹ áw¥ãašòfŸ

1. _yjd« xU bray‰w c‰g¤â fhu MF«.

2. _yjd« kÅj Ka‰áahš cUth¡f¥g£lJ.

3. _yjd« xU ï‹¿aikahj c‰g¤â fhu ïšiy. _yjd«ïšyhkš c‰g¤â eilbgW«.

4. _yjd« mâf« ïa§F« j‹ik bfh©lJ.

5. _yjd¤â‹ mË¥ò be»Gªj‹ikíŸsJ.

6. _yjd« M¡fKilaJ.

7. _yjd« gy M©LfŸ Úo¡F«. xU c‰g¤â ÃWtd« gyM©LfŸ c‰g¤âÆš <Lglyh«.

8. _yjd¤ij¤ âu£Ltj‹ neh¡f« vâ®fhy¤âš tUkhd« bgwnt©L bk‹gnjahF«.

132 133

Page 73: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bjhÊyik¥ò (mšyJ) bjhÊš Kidnth®bjhÊyik¥ò (mšyJ) bjhÊš Kidnth®bjhÊyik¥ò (mšyJ) bjhÊš Kidnth®bjhÊyik¥ò (mšyJ) bjhÊš Kidnth®bjhÊyik¥ò (mšyJ) bjhÊš Kidnth®

bjhÊšKidnth® vd¥gLgt® gšntW c‰g¤â¡ fhuÂfisxU§»iz¤J, brašgLgt® Mth®. (Ãy«, ciH¥ò, _yjd«). nkY«,m¡fhuÂfis rÇahd msÉY«, rÇahd KiwÆY« bjhl§»ïl®¥ghLfis V‰W c‰g¤âia¥ bgU¡f brašgLgtnu bjhÊšKidnth® Mth®. bjhÊš Kidnth® ‘bjhÊš mik¥ghs®’‘bjhÊš mik¥ghs®’‘bjhÊš mik¥ghs®’‘bjhÊš mik¥ghs®’‘bjhÊš mik¥ghs®’ vdî«miH¡f¥ gL»wh®.`bjhÊš JÂî’`bjhÊš JÂî’`bjhÊš JÂî’`bjhÊš JÂî’`bjhÊš JÂî’ v‹gJ ïl®¥ghLfis V‰Wg©l§fŸ k‰W« gÂfis c‰g¤â brŒtj‰F îthf« k‰W« mik¥òM‰wš bgWtj‹_y« ïyhg« <£LtjhF«. bjhÊš Kidnth®‘rKjha kh‰w« fhQ«‘rKjha kh‰w« fhQ«‘rKjha kh‰w« fhQ«‘rKjha kh‰w« fhQ«‘rKjha kh‰w« fhQ« Kft®’Kft®’Kft®’Kft®’Kft®’ vd miH¡f¥gL»wh®. mt® rKjhaÉU¥gKŸs c‰g¤âia bfhL¥gnjhL k£Lkšyhkš rKjha ey«nk«glî« fhuzkhdt® Mth®.

bjhÊš KidnthÇ‹ gÂfŸbjhÊš KidnthÇ‹ gÂfŸbjhÊš KidnthÇ‹ gÂfŸbjhÊš KidnthÇ‹ gÂfŸbjhÊš KidnthÇ‹ gÂfŸ

1. ïyhgfukhd Kjä£L thŒ¥ò¡fis milahs«1. ïyhgfukhd Kjä£L thŒ¥ò¡fis milahs«1. ïyhgfukhd Kjä£L thŒ¥ò¡fis milahs«1. ïyhgfukhd Kjä£L thŒ¥ò¡fis milahs«1. ïyhgfukhd Kjä£L thŒ¥ò¡fis milahs«f©L nj®ªbjL¤jšf©L nj®ªbjL¤jšf©L nj®ªbjL¤jšf©L nj®ªbjL¤jšf©L nj®ªbjL¤jš

bjhÊš KidnthÇ‹ Kj‹ik¥ gÂahdJ m§fhoÆšÃyÉL« òâa fU¤J¡fisí« rthšfisí« V‰W ïyhgfukhf¥ga‹gL¤â¡ bfhŸtJ v›thW? v‹gij MuhŒtjhF«. ïJntïyhgfukhd Kjä£L thŒ¥ò¡fis milahs« f©L nj®ªbjL¤jšMF«.

2. c‰g¤â my»‹ msit¤ Ô®khŤjš2. c‰g¤â my»‹ msit¤ Ô®khŤjš2. c‰g¤â my»‹ msit¤ Ô®khŤjš2. c‰g¤â my»‹ msit¤ Ô®khŤjš2. c‰g¤â my»‹ msit¤ Ô®khŤjš

xU bjhÊš Kidnth‹ c‰g¤â my»‹ msitÔ®khÅ¡»wh® - rªijÆš ngh£oÆ‹ msit¥bghU¤J«, c‰g¤âÆ‹ïašig¥ bghU¤J« bgÇajhfnth á¿ajhfnth cŸsjhfÔ®khÅ¥gh®.

3. c‰g¤â my»‹ ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš3. c‰g¤â my»‹ ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš3. c‰g¤â my»‹ ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš3. c‰g¤â my»‹ ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš3. c‰g¤â my»‹ ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš

xU áwªj bjhÊš Kidnth® jdJ c‰g¤â brŒí« ïl¤ijfhu¢ rªij¡F« (factor market) ïWâ Ãiy rªij¡F« (end-usemarket) mU»nyna nj®ªbjL¥gh®. c‰g¤â k‰W« g»®Éš fhyjhkj«V‰gLtij¤ jÉ®¡fî«, ïU¥òÃiy k‰W« ngh¡Ftu¤J¢ bryit¡Fiw¡fî« ïJ mtáakh»wJ.

4. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡4. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡4. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡4. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡4. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c¤jk xU§»iz¥ig¡f©l¿jšf©l¿jšf©l¿jšf©l¿jšf©l¿jš

bjhÊš Kašnth® xU òJ bjhÊiy¤ bjhl§f¤ Ô®khŤjÃiyÆš, mt® c‰g¤â¡ fhuÂfis c‰g¤âÆš <LgL¤J«gÂÆid bjhl§F»wh®. nkY« ï¡fhuÂfis vªj Éj¤âšïiz¤J Fiwªj bryÉš mâf c‰g¤âia¥ bgw ïaY« vdÔ®khÅ¡»wh®.

5. ò¤jh¡f¥gÂ5. ò¤jh¡f¥gÂ5. ò¤jh¡f¥gÂ5. ò¤jh¡f¥gÂ5. ò¤jh¡f¥gÂ

mo¥gilÆš òJ m§fhofis¡ f©l¿jY«, òJ bjhÊšE£g§fis¡ ifahŸtJnk bjhÊš KidnthÇ‹ ò¤jh¡f¥ g vdnguháÇa® õ]«Õ£l®õ]«Õ£l®õ]«Õ£l®õ]«Õ£l®õ]«Õ£l® TW»wh®. xU òJ m§fho ɉgid msit¡T£LtnjhL, òâa c‰g¤â bryit¡ Fiw¡F« í¡â, bghUiskÈthf¡ »il¡f¢ brŒí«. ïjdhš ɉgid¡ TL«, ïyhg«mâfÇ¡F«.

6. btFk⢠bryit¤ Ô®khŤjš6. btFk⢠bryit¤ Ô®khŤjš6. btFk⢠bryit¤ Ô®khŤjš6. btFk⢠bryit¤ Ô®khŤjš6. btFk⢠bryit¤ Ô®khŤjš

c‰g¤â¡F¥ ga‹gL« fhuÂfshtJ mj‹ c‰g¤â¡F V‰gbtFkâia¥ bgW»wJ. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c‰g¤âiamsÉLjY« k‰W« mj‹ btFkâaË¥ò« bjhÊš KašnthÇ‹Ô®î¡FÇa gÂahF«.

7. ïl®¥ghLfis V‰wš, âraÄ‹ikia7. ïl®¥ghLfis V‰wš, âraÄ‹ikia7. ïl®¥ghLfis V‰wš, âraÄ‹ikia7. ïl®¥ghLfis V‰wš, âraÄ‹ikia7. ïl®¥ghLfis V‰wš, âraÄ‹ikiavâ®bfhŸsšvâ®bfhŸsšvâ®bfhŸsšvâ®bfhŸsšvâ®bfhŸsš

‘thÂg«’ v‹gJ ïl®¥ghLfË‹ f£L (bundle of risks)v‹»wh® Ahny. bghUŸfŸ vâ®fhy¤ njit¡F c‰g¤âbrŒa¥gL»‹wd. vâ®fhy« âra¤JtÄšyhjJ. KjäLfŸÃfœfhy¤âš ïl¥gL»‹wd. c‰g¤âÆš ïJ Äf¥bgU« ïl®¥ghL.ïl®¥ghLfis V‰F« xUt® bt‰¿fukhd “bjhÊš Kidnth®”Mth®. xU ÉntfKŸs bjhÊšKidnth®, m¿Éaš ßâÆš vâ®fhyïl®¥ghLfis V‰W, mj‰fhd rÇahd Ô®îfË‹ _y«ïl®ghLfËÈUªJ ÛŸtJ MF«. ie£ Knight v‹w m¿PÇ‹T‰W¥gho thÂg¤âš cWâa‰wj‹ikfis bghW¤J¡bfhŸsš xUbjhÊšKašnthÇ‹ jiyaha gÂ’ v‹gjhF«.

134 135

Page 74: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

c‰g¤â¢ rh®ò c‰g¤â¢ rh®ò c‰g¤â¢ rh®ò c‰g¤â¢ rh®ò c‰g¤â¢ rh®ò (Production Function)c‰g¤â¢ rh®ò v‹gJ xU ÃWtd¤â‹ cŸçL btËpLfS¡F

ïilnacŸs ïašghd bjhl®ghF«. cŸçL v‹gJ c‰g¤â¡F¥ga‹gL« Ãy«, ciH¥ò, _yjd«, bjhÊyik¥ò M»a M¡f¥gÂfshF«. btËpL v‹gJ c‰g¤âÆ‹ bkh¤j msit¡ F¿¡»wJ.bfhL¡f¥g£l ÃgªjidÆš c‰g¤â¢ rh®ò v‹gJ bfhŠr«cŸçLfis¥ ga‹gL¤â mj‹ Éisthf c‰g¤â brŒa¥gL«btËpLfns MF«. c‰g¤â¢ rh®ò v‹gJ Q = f (x1, x2, x3.... xn)ïâš Q ‘v‹gJ’ F¿¥ã£l fhy¤âš c‰g¤â brŒa¥g£l msthF«.x1, x2, 3.... xn M»ait c‰g¤âÆš ga‹gL¤j¥g£l gšntWfhuÂfŸ MF«.

xU F¿¥ã£l msÉš gštif cŸçL bghUŸfis¥ga‹gL¤âdhš v›tsî btËpL bghUŸfŸ »il¡F« v‹gnjc‰g¤â rh®ò vdyh«. c‰g¤â rh®ò v‹gij ïUtiffshf¥ãÇ¡fyh«.

1. FW»a fhy c‰g¤â¢ rh®ò khW« É»j Éisî Éâ v‹gj‹_y« m¿ayh«.

2. Ú©lfhy c‰g¤â¢ rh®ò v‹gJ khwh Éisî Éâ v‹gj‹ _y«m¿ayh«.

FW»a fhy c‰g¤â¢ rh®òFW»a fhy c‰g¤â¢ rh®òFW»a fhy c‰g¤â¢ rh®òFW»a fhy c‰g¤â¢ rh®òFW»a fhy c‰g¤â¢ rh®ò

khW« É»j Éisî ÉâkhW« É»j Éisî ÉâkhW« É»j Éisî ÉâkhW« É»j Éisî ÉâkhW« É»j Éisî Éâ

x® c‰g¤â fhu Ãiyahf ïU¡F« nghJ, Vida c‰g¤â¡fhuÂfË‹ msit kh‰¿dhš khW« É»j Éisî Éâ V‰gL»wJ.

ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«

‘X® c‰g¤â fhu khwhkÈU¡F« nghJ k‰iwa c‰g¤â¡fhuÂfË‹ msî kh¿dhš Mu«g¤âš ïWâÃiy ÉisîmâfÇ¡F«. ã‹ò khwhkÈU¡F«, ïWâÆš c‰g¤â FiwªJ bršY«.

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

1. xnu xU c‰g¤â¡ fhuÂk£L« khW«nghJ Vida c‰g¤âfhuÂfŸ khwhkš ïU¡F«.

2. xUntis všyh c‰g¤â¡ fhuÂfS« xnu É»j¤âškhWg£lhš ï›Éâ bghUªjhJ. mjhtJ xU bghUË‹c‰g¤âia¥ bgWtj‰F c‰g¤â¡ fhuÂfis khwhj É»j¤âšga‹gL¤j¥gLjš nt©L«.

3. khW« c‰g¤â¡ fhuÂfŸ xnu j‹ik cilait. khW«c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ mid¤J myFfS« xnu msthdâwid¡ bfh©oU¡F«.

4. cŸçLfË‹ ÉiyfŸ khwhkš ïU¡F«.

5. xU F¿¥ã£l fhy¡f£l¤âš bjhÊš E£gÃiy khwhJ. (m) xnuÃiyahf ïU¡F«.

6. ïj‹ KGikahd brašKiw FW»afhy c‰g¤â¢ rh®òcilajhF«. Ú©l fhy¤âš c‰g¤â cŸçLfŸ khW« j‹ikcilajhF«. vdnt, ï¢ brašghLfŸ mid¤J« FW»afhy¤â‰nf bghUªJ«.

ÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸ

x® c‰g¤â fhu Ãiyahf ïU¡F«nghJ, k‰w c‰g¤â¡fhuÂfË‹ msit kh‰¿dhš _‹W tifahd ÉisîfŸ V‰gL«.mitfŸ

1. ts®ªJ brš Éisî Éâ

2. FiwªJ brš Éisî Éâ

3. vâ®fÂa c‰g¤â

ïªj _‹W tifahd Éisîfis m£ltiz v©.6.1 k‰W«tiu¥gl« 6.1 _ykhf òǪJ bfhŸsyh«.

136 137

Page 75: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

STAGEI

STAGEII

STAGEIII

m£ltiz 6.1 khW« É»j Éisî Éâ ÃiyfŸm£ltiz 6.1 khW« É»j Éisî Éâ ÃiyfŸm£ltiz 6.1 khW« É»j Éisî Éâ ÃiyfŸm£ltiz 6.1 khW« É»j Éisî Éâ ÃiyfŸm£ltiz 6.1 khW« É»j Éisî Éâ ÃiyfŸ

khwhkhwhkhwhkhwhkhwh khW«khW«khW«khW«khW« bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j ruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇ ïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyïWâÃiyfhuÂfhuÂfhuÂfhuÂfhu fhuÂfhuÂfhuÂfhuÂfhu c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â ÃiyfŸÃiyfŸÃiyfŸÃiyfŸÃiyfŸ

(ïaªâu«)(ïaªâu«)(ïaªâu«)(ïaªâu«)(ïaªâu«) (kÅj‹)(kÅj‹)(kÅj‹)(kÅj‹)(kÅj‹) (myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ) (myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ) (myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ) (myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)myFfŸ)

1 2 3 4 5

1+ 1 10 10 10

1+ 2 22 11 12

1+ 3 36 12 16

1+ 4 52 13 16

1+ 5 66 13.2 14

1+ 6 76 12.6 10

1+ 7 80 11.4 4

1+ 8 82 10.2 2

1+ 9 82 9.1 0

1+ 10 78 7.8 -4

tiu¥gl« 6.1

khW« É»j ÉisîÉâkhW« É»j ÉisîÉâkhW« É»j ÉisîÉâkhW« É»j ÉisîÉâkhW« É»j ÉisîÉâ

KjšÃiyKjšÃiyKjšÃiyKjšÃiyKjšÃiy

ts®ªJ brš Éisî Éâts®ªJ brš Éisî Éâts®ªJ brš Éisî Éâts®ªJ brš Éisî Éâts®ªJ brš Éisî Éâ

Kjš Ãiy Kotilí« nghJ, ruhrÇ c‰g¤â c¢rÃiyiamil»‹wJ. ïâš bkh¤j c‰g¤â, ruhrÇ c‰g¤â k‰W« ïWâÃiyc‰g¤â mâfǤJ¡ bfh©nl brš»wJ. ïâš ïWâ Ãiy c‰g¤âca®ªJ brš»wJ. Mdhš ã‰gFâÆš Fiw»‹wd. ïWâÃiyc‰g¤â FiwªJ br‹whY«, ruhrÇ c‰g¤â ca®tij Él mâfkhfcŸsJ. V‹ vÅš ruhrÇ c‰g¤â mâfǤJ bfh©nl brš»wJ.

ïu©lh« Ãiy : Fiwªj brš Éisî Éâïu©lh« Ãiy : Fiwªj brš Éisî Éâïu©lh« Ãiy : Fiwªj brš Éisî Éâïu©lh« Ãiy : Fiwªj brš Éisî Éâïu©lh« Ãiy : Fiwªj brš Éisî Éâ

ïj‹ KoÉš ïWâ Ãiy c‰g¤â¤ âw‹ ó{akhF«. ïªjÃiyÆš, bkh¤j c‰g¤â FiwªJ bršY« É»j¤âš caU»‹wJ.ruhrÇ c‰g¤âí« ïWâÃiy c‰g¤âí« Fiw»‹wd. Mdhš ïu©o‹åœ¢áí« ïašghditna MF«.

ïWâ Ãiy c‰g¤â ó{a¤ijí« bkh¤j c‰g¤â c¢rÃiyiaí«milªjîl‹ ïu©lhtJ f£l« K‰W¥ bgW»wJ.

_‹wh« Ãiy_‹wh« Ãiy_‹wh« Ãiy_‹wh« Ãiy_‹wh« Ãiy

vâ®fÂa c‰g¤â: ïâš ïWâÃiy c‰g¤â vâ®kiwahdJ.bkh¤j c‰g¤â k‰W« ruhrÇ c‰g¤â ïu©L« rÇa¤ bjhl§F»‹wd.

ÃiyfË‹ ïa¡f«ÃiyfË‹ ïa¡f«ÃiyfË‹ ïa¡f«ÃiyfË‹ ïa¡f«ÃiyfË‹ ïa¡f«

Kjš ÃiyÆš, khW« fhuÂfisÉl khwh fhuÂfŸ mâfkhfcŸsd. Mjyhš Kjš ÃiyÆš, khwh fhuÂfË‹ ïWâ Ãiyc‰g¤â vâ®kiwahdJ. mj‰F mL¤jgoahf, _‹whtJ ÃiyfËškhW« fhuÂfË‹ ïWâÃiy c‰g¤â vâ®kiwahdJ. Mjyhš,gF¤j¿îŸs c‰g¤âahs® Kjš Ãiyiaí« _‹wh« Ãiyiaí«nj®ªbjL¡fkh£lh®. mt® ïu©lh« Ãiyia k£Lnk nj®ªbjL¥gh®.VbdÅš khW« k‰W« khwh fhuÂfË‹ ïWâ Ãiy c‰g¤âïašghditna MF«. ïªj ÃiyÆš bkh¤j c‰g¤â c¢r Ãiyiamil»wJ. ïªj ÃiyÆš c‰g¤âahs® xU Énrõkhd ÃiyÆšc‰g¤â fhuÂÆ‹ Éiyia bghU¤J c‰g¤âia nk‰bfhŸth®.ïu©lhtJ Ãiy Ãahakhd c‰g¤âahsÇ‹ Koîfis F¿¥gjhF«.

138 139

ts

®ªJ

b

ts

®ªJ

b

ts

®ªJ

b

ts

®ªJ

b

ts

®ªJ

b

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Fi

wªJ

brš

Fi

wªJ

brš

Fi

wªJ

brš

Fi

wªJ

brš

Fi

wªJ

brš

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Éi

Éâ

Éi

Éâ

vâ®kiwÉisî Éâ

khW« fhuÂÆ‹ msîkhW« fhuÂÆ‹ msîkhW« fhuÂÆ‹ msîkhW« fhuÂÆ‹ msîkhW« fhuÂÆ‹ msî

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

Page 76: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Ú©lfhy c‰g¤â rh®ò - É»j msî Éisî ÉâÚ©lfhy c‰g¤â rh®ò - É»j msî Éisî ÉâÚ©lfhy c‰g¤â rh®ò - É»j msî Éisî ÉâÚ©lfhy c‰g¤â rh®ò - É»j msî Éisî ÉâÚ©lfhy c‰g¤â rh®ò - É»j msî Éisî Éâ

Ú©l fhy¤âš mid¤J c‰g¤â¡ fhuÂfS« khw¡ToaJ.mid¤J c‰g¤â¡ fhuÂfS« mšyJ cŸçLfS« (Inputs)khW«nghJ btËp£oš V‰gL« kh‰wnk É»j msî Éisî ÉâahF«.caU« msî (an increase in scale) v‹gJ mid¤J cŸçLfS«mšyJ fhuÂfS« xU-nru mâfÇ¥gnjahF«.

É»j msî Éisî ÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉ»j msî Éisî ÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉ»j msî Éisî ÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉ»j msî Éisî ÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸÉ»j msî Éisî ÉâÆ‹ _‹W ÃiyfŸ

É»j msÉš V‰gL« kh‰w§fËdhš btËpLfËš V‰gL«kh‰w¤ij btËp£il _‹W Ãiyfshf¡ Twyh«. mitahtd.

(i) ts®ªJ brš É»j msî Éisî Éâ

(ii) khwhj É»j msî Éisî Éâ

(iii) FiwªJbrš É»j msî Éisî Éâ

ts®ªJbrš É»j msî Éisî Éâts®ªJbrš É»j msî Éisî Éâts®ªJbrš É»j msî Éisî Éâts®ªJbrš É»j msî Éisî Éâts®ªJbrš É»j msî Éisî Éâ

mid¤J c‰g¤â¡ fhuÂfisí« ca®¤J«nghJ mªj É»jmsɉF nkyhf c‰g¤â bgUF»‹wJ. ïJnt, ts®ªJ brš É»jmsî Éisî ÉâahF«. vL¤J¡fh£lhf mid¤J cŸçLfS« 5ÉG¡fhL caU«nghJ btËpLfŸ 5 ÉG¡fhLfS¡F nkš ca®»wJ.mjhtJ 10 ÉG¡fhlhF«. ïªÃiyÆš ïWâÃiy c‰g¤â mâfÇ¡F«.

khwh É»j msî Éisî Éâ :khwh É»j msî Éisî Éâ :khwh É»j msî Éisî Éâ :khwh É»j msî Éisî Éâ :khwh É»j msî Éisî Éâ :

bfhL¡f¥g£l É»j msÉš mid¤J¡ fhuÂfisí«ca®¤J«nghJ, btËpL« mnj É»j¤âš caU«. mjhtJ 5ÉG¡fhL mid¤J c‰g¤â¡ fhuÂfS« caU«nghJ mnj msî 5ÉG¡fhL rkÉ»j msÉš btËpLfS« caU«. ï§nf ïWâ Ãiyc‰g¤â khwhjjhF«.

FiwªJ brš É»j msî Éisî ÉâFiwªJ brš É»j msî Éisî ÉâFiwªJ brš É»j msî Éisî ÉâFiwªJ brš É»j msî Éisî ÉâFiwªJ brš É»j msî Éisî Éâ

mid¤J c‰g¤â¡ fhuÂfisí« ca®¤J«nghJ mnj É»jmsitÉl Fiwthf c‰g¤â¥ bgU»dhš, mJnt FiwªJ brš É»jmsî Éisî ÉâahF«. mjhtJ mid¤J c‰g¤â¡ fhuÂfS« 5ÉG¡fhL caU«nghJ btËpLfŸ 5 ÉG¡fh£o‰F Fiwthfca®»wJ mjhtJ 3 ÉG¡fhL. ïªj f£l¤âš ïWâ Ãiy c‰g¤âFiwí«.

m£ltiz 6.2 É»j msî Éisîm£ltiz 6.2 É»j msî Éisîm£ltiz 6.2 É»j msî Éisîm£ltiz 6.2 É»j msî Éisîm£ltiz 6.2 É»j msî Éisî

t .t .t .t .t . m s îm s îm s îm s îm s î bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j ïWâ ÃiyïWâ ÃiyïWâ ÃiyïWâ ÃiyïWâ Ãiy ÃiyfŸÃiyfŸÃiyfŸÃiyfŸÃiyfŸv © .v © .v © .v © .v © . c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

1. 1 ïaªâu« + 1 ciH¥ò 4 4

2. 2 ïaªâu« + 2 ciH¥ò 10 6

3. 3 ïaªâu« + 3 ciH¥ò 18 8

4. 4 ïaªâu« + 4 ciH¥ò 28 10

5. 5 ïaªâu« + 5 ciH¥ò 38 10

6. 6 ïaªâu« + 6 ciH¥ò 48 10

7. 7 ïaªâu« + 7 ciH¥ò 56 8

8. 8 ïaªâu« + 8 ciH¥ò 62 6

140 141

ts®ªJ bršÉ»j/

Éisî Éâ

khwh É»jÉisî Éâ

FiwªJbrš É»j

Éisî Éâ

III

I

II

tiu¥gl« 6 .2 É»j msî Éisî Éâtiu¥gl« 6 .2 É»j msî Éisî Éâtiu¥gl« 6 .2 É»j msî Éisî Éâtiu¥gl« 6 .2 É»j msî Éisî Éâtiu¥gl« 6 .2 É»j msî Éisî ÉâY

O X

ïW

âÃ

iy

c‰

g¤â

ïW

âÃ

iy

c‰

g¤â

ïW

âÃ

iy

c‰

g¤â

ïW

âÃ

iy

c‰

g¤â

ïW

âÃ

iy

c‰

g¤â

my

Ff

Ëš

my

Ff

Ëš

my

Ff

Ëš

my

Ff

Ëš

my

Ff

Ëš

msîmsîmsîmsîmsî

khwhJ ïU¡F«khwhJ ïU¡F«khwhJ ïU¡F«khwhJ ïU¡F«khwhJ ïU¡F«

ts

®ªJ

brš

ts

®ªJ

brš

ts

®ªJ

brš

ts

®ªJ

brš

ts

®ªJ

brš

Y« F

iwªJ

brš

Fi

wªJ b

ršY

«

Fi

wªJ b

ršY

«

Fi

wªJ b

ršY

«

Fi

wªJ b

ršY

«

A

CB

MP

Page 77: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gl« 6.2š É»j msî Éisî ÉâÆ‹ gy Ãiyfis És¡F»wJ.ïWâÃiy c‰g¤â caU«nghJ (AB) bkh¤j c‰g¤â TLjyhdÉ»j¤âš caU»wJ. vdnt m§nf ca®ªJ brš Éisî ÉâbrašgL»wJ. ïWâÃiy c‰g¤â khwhj ÃiyÆš cŸsJ. (BC),bkh¤j c‰g¤â khwhj É»j¤âš caU«nghJ cŸs Ãiy khwhj É»jmsî Éisî Éâ vd miH¡f¥gL»wJ.

ïWâÃiy c‰g¤â¡ Fiwí« nghJ (CMP), bkh¤j c‰g¤âFiwthd É»j¤âš mâfÇ¡»wJ. ïJnt FiwªJ brš Éisî Éâv‹wiH¡f¥gL»wJ.

FW»a fhy khW« É»j Éisî Éâ (Laws of Returns)¡F«Ú©lfhy khwh É»j msî Éisî Éâ¡F« cŸs ntWghLfŸc‰g¤â¢ rh®ò«, rk msî c‰g¤â¡ nfhLfS«c‰g¤â¢ rh®ò«, rk msî c‰g¤â¡ nfhLfS«c‰g¤â¢ rh®ò«, rk msî c‰g¤â¡ nfhLfS«c‰g¤â¢ rh®ò«, rk msî c‰g¤â¡ nfhLfS«c‰g¤â¢ rh®ò«, rk msî c‰g¤â¡ nfhLfS«

rk msî c‰g¤â¡ nfhLfË‹ gF¥ghŒî, ïu©nlh mšyJmj‰F« nk‰g£l c‰g¤â¡fhuÂfis gytifÆš xU§»izªJ xUF¿¥ã£l msî btËpL c‰g¤â brŒtj‰F ga‹gLtjhF«. ïUc‰g¤â¡ fhuÂfis¡ fU¤â‰bfh©L (_yjd« k‰W« ciH¥ò) xUÃWtd« 1000 myF c‰g¤â brŒtj‰F gy tif _yjd« k‰W«ciH¥ã‹ fyit v›tifÆš cjÉ òÇ»wJ v‹gjid m£ltiz6.3š fhzyh«.

m£ltizm£ltizm£ltizm£ltizm£ltiz 6.3ïU khW« cŸçLfË‹ c‰g¤âïU khW« cŸçLfË‹ c‰g¤âïU khW« cŸçLfË‹ c‰g¤âïU khW« cŸçLfË‹ c‰g¤âïU khW« cŸçLfË‹ c‰g¤â

ïiz¥òïiz¥òïiz¥òïiz¥òïiz¥ò _yjd_yjd_yjd_yjd_yjd ciH¥ã‹ciH¥ã‹ciH¥ã‹ciH¥ã‹ciH¥ã‹ btËpLbtËpLbtËpLbtËpLbtËpLfyitfyitfyitfyitfyit m y Fm y Fm y Fm y Fm y F m y Fm y Fm y Fm y Fm y F (myFfËš)(myFfËš)(myFfËš)(myFfËš)(myFfËš)

A 1 12 1000B 2 8 1000C 3 5 1000D 4 3 1000E 5 2 1000

nk‰fh© m£ltidÆ‹ _y« gšntW msÉyhd ciH¥ò k‰W«_yjd¤â‹ mid¤J¡ fyitfS« xnu msÉyhd 1000 myFfŸc‰g¤âia¤ jU»wJ v‹gJ e‹F òy¥gL»wJ.

tiu¥gl« 6.3 : rk msî c‰g¤â¡nfhLrk msî c‰g¤â¡nfhLrk msî c‰g¤â¡nfhLrk msî c‰g¤â¡nfhLrk msî c‰g¤â¡nfhL

142 143

khwh É»j msîkhwh É»j msîkhwh É»j msîkhwh É»j msîkhwh É»j msîÉisîÉisîÉisîÉisîÉisî ÉâÉâÉâÉâÉâ

Ú©lfhy c‰g¤â¢ rh®ò

mid¤J¡ fhuÂfS«khw¡Toad

É»j§fŸ khw¡ToaJ khw¡Toaj‹W. mj‹ msî khW«

c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ É»j§fŸkhw¡Toaj‹W. mj‹ msîkhW«.

ts®ªJbrš É»j msî ÉisîÉâ, Éisî¢ á¡fd¤jhš(economics of scale) V‰gL»wJ.mnj neu¤âš á¡fd Ä‹ikahšFiwªJ brš Éisî É»âV‰gL»wJ.

khW« É»j msîkhW« É»j msîkhW« É»j msîkhW« É»j msîkhW« É»j msîÉisî ÉâÉisî ÉâÉisî ÉâÉisî ÉâÉisî Éâ

1. Fiwªjfhy c‰g¤â¢ rh®ò.

2. všyh¡ fhuÂfS«khwhâU¡F« nghJ xnu xUfhu k£L« khw¡ToaJ.

3. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ c‰g¤â¡fhuÂfË‹ É»j§fŸ.

4. c‰g¤â¡ fhuÂfŸ xUF¿¥ã£l É»j¤âš xU c‰ g¤â¥bghUis c‰g¤â brŒ tj‰Fï›Éâ bghUªjhJ.

5. ca®ªJ brš É»j msîÉisîÉâ, c‰g¤â¡ fhu fË‹gFglh¤ j‹ikahY«, ciH¥ã‹áw¥ãašghY« V‰ gL»wJ.FiwªJ brš Éisî Éâ c¤jk¤j‹ika‰w fhu ɻj¤ jhY«gâä£L¡ fhuÂfË‹ ÃiwFiwbe»œ¢ áahY« V‰gL»wJ.

c‰

âc

‰g

¤â

c‰

âc

‰g

¤â

c‰

â

_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«

Page 78: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

rk msî c‰g¤â¡ nfhLfŸ rk msî c‰g¤â¡ nfhLfŸ rk msî c‰g¤â¡ nfhLfŸ rk msî c‰g¤â¡ nfhLfŸ rk msî c‰g¤â¡ nfhLfŸ (Isoquant Curves)ïu©L m¢R¡fS« _yjd« k‰W« ciH¥ã‹ msit¡

F¿¥ãL»wJ. (IQ) tisnfhL gšntW msÉyhd fyitÆš 1000myFfŸ c‰g¤â brŒtij (Output) És¡F»wJ. tisnfh£o‹ nkšR1, R2, R3, R4, R5 M»a òŸËfŸ _yjd«-ciH¥ã‹ fyitÆ‹_y« 1000 myFfŸ c‰g¤â brŒtij¡ fh£L»wJ. vdnt, nk‰fh©tisnfhL rk msî c‰g¤â¡ nfhL v‹W miH¡f¥gL»wJ.

ïjdhš, rkmsî c‰g¤â¡ nfhL v‹gJ ïU c‰g¤â¡fhuÂfis¥ gšntW fyitfËš ga‹gL¤â xnu msî c‰g¤â¡brŒtij¡ F¿¡F«.

rkmsî c‰g¤â¡nfh£o‹ ïašòfŸrkmsî c‰g¤â¡nfh£o‹ ïašòfŸrkmsî c‰g¤â¡nfh£o‹ ïašòfŸrkmsî c‰g¤â¡nfh£o‹ ïašòfŸrkmsî c‰g¤â¡nfh£o‹ ïašòfŸ

1. rkmsî c‰g¤â¡nfhLfŸ ïlÄUªJ tykhf nkÈUªJÑœneh¡»¢ bršY«. mjhtJ vâ®kiwahf¢ rǪJŸsJ,

2. ïWâÃiy bjhÊšE£g gâä£L É»j¤jhš rkmsîc‰g¤â¡nfhL njh‰Wthia neh¡» FɪJ fhz¥gL»wJ.

ïWâÃiy bjhÊšE£g gâä£L Éj« (MRTS) fhuÂX(_yjd«)¡F gâyhf Y(ciH¥ò) v‹gJ xU myF fhu X¡F(_yjd«) gâyhf brŒa¥gLtjhš btËp£o‹ msî khwhknynaïU¡F«.

MRTS CL = ∆L / ∆C MRTS nk‰fh© Éâia (formula) ga‹gL¤â fz¡»lyh«.

Units of Units of MRTS CLCombination Capital Labour

fyitfyitfyitfyitfyit _yjd¤â‹_yjd¤â‹_yjd¤â‹_yjd¤â‹_yjd¤â‹ ciH¥ã‹ciH¥ã‹ciH¥ã‹ciH¥ã‹ciH¥ã‹ r.m.c.nfh.r.m.c.nfh.r.m.c.nfh.r.m.c.nfh.r.m.c.nfh.m y Fm y Fm y Fm y Fm y F myFmyFmyFmyFmyF (c.K.)c.K.)c.K.)c.K.)c.K.)

A 1 12 B 2 8 4 C 3 5 3 D 4 3 2 E 5 2 1

ïj‹_y« ïWâÃiy bjhÊšE£g gâä£L Éj« v¥nghJ«Fiw»wJ. vdnt rk msî c‰g¤â¡ nfhL v¥nghJ« njh‰Wthianeh¡» FɪJ fhz¥gL»wJ. rkmsî c‰g¤â¡ nfh£o‹ rÇîïWâÃiy bjhÊšE£g gâä£L É»j¤ij¡ F¿¡»wJ.

3. rkmsî c‰g¤â¡nfhL canu bršy¢ bršy c‰g¤â btËpL«ca®ªJ bfh©nl bršY«. gšntW c‰g¤â btËpLfis¡F¿¡F« rkmsî c‰g¤â¡ nfhLfË‹ bjhFâ “rkmsîc‰g¤â¡ nfh£L (Isoquant maps) tiugl«” vd miH¡»nwh«.rkmsî c‰g¤â c‰g¤â¡ nfh£L tiugl¤âš. tyJ g¡f¤âšcŸs rkmsî c‰g¤â¡ nfhL mâf msî btçLfis¡F¿¡»wJ.

4. rkmsî c‰g¤â¡nfhLfŸ x‹iw x‹W bt£o¡bfhŸshjjhfî«, x‹iw x‹W bjh£L¢ bršyhjjhfî« cŸsJ.ï›thWŸsnghJ xnu rkmsî c‰g¤â¡ nfh£oYŸs mid¤Jtif fyitfS« xnu msÉyhd btËpLfis¡ F¿¥ãlhJ.

tiu¥gl« 6.4 tiu¥gl« 6.5rkc‰g¤â tisnfhLfŸ rkc‰g¤â bryî¡ nfhLfŸrkc‰g¤â tisnfhLfŸ rkc‰g¤â bryî¡ nfhLfŸrkc‰g¤â tisnfhLfŸ rkc‰g¤â bryî¡ nfhLfŸrkc‰g¤â tisnfhLfŸ rkc‰g¤â bryî¡ nfhLfŸrkc‰g¤â tisnfhLfŸ rkc‰g¤â bryî¡ nfhLfŸ

144 145

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«

rkc‰g¤â¢ bryî¡nfhLrkc‰g¤â¢ bryî¡nfhLrkc‰g¤â¢ bryî¡nfhLrkc‰g¤â¢ bryî¡nfhLrkc‰g¤â¢ bryî¡nfhL

xU ÃWtd« jdJ c‰g¤âia¤ bjÇî brŒtj‰F gšntWc‰g¤â‰fhuÂfË‹ fyitia Ô®khŤJ¢ brašgl rkc‰g¤â¢bryî¡ nfhLfŸ bgU« g§F t»¡»‹wJ. xU ÃWtd« F¿¥ã£lmsî gz¢ bryÉš th§f¡Toa ïUfhuÂfË‹ gy

Page 79: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bjhF¥ò¡fis¡ F¿¥ãLtnj rk c‰g¤â¢ bryî¡nfhL MF«. ca®rkc‰g¤â¢ bryî¡nfhLfŸ mâf gz¢ bryÉš th§f¡ Toaijí«,Fiwªj rkc‰g¤â¢ bryî¡nfhLfŸ Fiwthd gz¢ bryÉš th§f¡Toaijí« F¿¡f¢ brŒ»wJ.rkc‰g¤â¢ bryî¡ nfhLfŸ ïUÉj¤âšrkc‰g¤â¢ bryî¡ nfhLfŸ ïUÉj¤âšrkc‰g¤â¢ bryî¡ nfhLfŸ ïUÉj¤âšrkc‰g¤â¢ bryî¡ nfhLfŸ ïUÉj¤âšrkc‰g¤â¢ bryî¡ nfhLfŸ ïUÉj¤âšÔ®khÅ¡f¥gL»‹wdÔ®khÅ¡f¥gL»‹wdÔ®khÅ¡f¥gL»‹wdÔ®khÅ¡f¥gL»‹wdÔ®khÅ¡f¥gL»‹wd

1. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ ÉiyfŸ2. ÃWtd« c‰g¤â¡ fhuÂfŸÛJ bgW« bkh¤j¥ gz¢bryî.

nkšF¿¥ã£l ïu©il¥ bghU¤nj rk c‰g¤â¢ bryî¡ nfhLtiua¥gL»wJ. ïU fhuÂfË‹ Éiy É»jnk rkc‰g¤âbryî¡nfh£o‹ rÇt‰F¢ rkkhF«. ïjdhš, rkc‰g¤ârÇî¡nfh£o‹ bryî v‹gJ

rkc‰g¤â¢ bryî¡nfh£o‹ rÇî = fhu X‹ Éiy (_yjd«)

fhuÂY‹ Éiy (ciH¥ò)c‰g¤âahs® rkÃiyc‰g¤âahs® rkÃiyc‰g¤âahs® rkÃiyc‰g¤âahs® rkÃiyc‰g¤âahs® rkÃiy

xU áwªj c‰g¤âahs‹, bfhL¡f¥g£l fhuÂfË‹ c‰g¤âbryÉš, mâf msî c‰g¤âia bgw Kašth‹. Fiwªj msîfhu¡ fyitfis¥ ga‹gL¤â xU F¿¥ã£l msî btËp£ošc¢ryhg¤ij c‰g¤âahs® bgW»wh®.

ï›tsî fhuÂfË‹ bryî¡ fyit c‰g¤âahsU¡Fc¤jkhdbjh‹whF«.

tiu¥gl« 6.6 c‰g¤âahsÇ‹ rkÃiytiu¥gl« 6.6 c‰g¤âahsÇ‹ rkÃiytiu¥gl« 6.6 c‰g¤âahsÇ‹ rkÃiytiu¥gl« 6.6 c‰g¤âahsÇ‹ rkÃiytiu¥gl« 6.6 c‰g¤âahsÇ‹ rkÃiy

146 147

gl« 6.5 ‘E’ rkÃiy¥ òŸË MF«. rkc‰g¤â bryî¡nfhL ‘AB’rkmsî c‰g¤â¡nfhL 1Q2¡F bjhLnfhlhf cŸsJ.bfhL¡f¥g£LŸs tuî bryînfhL ABÆš P, N, F òŸËfŸc‰g¤âahs® mila Koahj ÃiyÆš cŸsJ. IQ2 Éš cŸs `E’òŸËiaÉl rk msî c‰g¤â¡nfhL IQ2 cŸs R k‰W« S òŸËfŸFiwªj msî c‰g¤âiana jU«. fhuz¡ fyitÆš R, E, SšbryÉl¥g£l bjhif xnu khâÇahdJ. Mdhš òŸË ‘E’š c‰g¤âbtËpL mâf« VbdÅš ‘E’ ca® rkmsî c‰g¤â¡ nfh£oš cŸsJ.rkmsî bryî¡nfhL k‰W« rkmsî c‰g¤â¡nfhL bjh£L¢ bršY«‘E’ v‹w bjhL«òŸËia c‰g¤âahs® c‰g¤â¢ brŒtj‰Fnj®ªbjL¥gh®.

ï›thW. c‰g¤âahs® E òŸËÆš rkÃiy mil»wh®.m¥òŸËÆš ‘E’ rkmsî c‰g¤â¡ nfh£oid rkmsî bryî¡nfhLbjh£L¢ bršY«. ï¥òŸËÆš rkmsî c‰g¤â¡ nfhL«, rkmsî.bryî¡nfhL« rk msÉš rÇ»‹wd. ï›thW rkÃiy¥ òŸËÆšïWâÃiy bjhÊšE£g gâä£L É»jK« c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ÉiyÉ»jK« rk«. vdnt, c‰g¤âahsÇ‹ ‘rkÃiy Ãgªjid v‹gJ

MRTs xy = Px Py

ïªj rkÃiy¥òŸËÆš EÆ‹ fyitna (mjhtJ OL ciH¥ò,OQ _yjd«) Fiwªj bryî v‹wiH¡f¥gL»wJ.

fh¥-l¡y° c‰g¤â rh®ò :fh¥-l¡y° c‰g¤â rh®ò :fh¥-l¡y° c‰g¤â rh®ò :fh¥-l¡y° c‰g¤â rh®ò :fh¥-l¡y° c‰g¤â rh®ò :

bghUËaÈš vËikahdJ«, gutyhf¥ ga‹gL¤j¥gL«c‰g¤â¢ rh®ò fh¥-l¡y° c‰g¤â¢ rh®ò MF«. ï¥òŸËÆaš c‰g¤ârh®ig mˤjt®fŸ nguháÇa®fŸ C.W. fh¥ k‰W« P.H. l¡y°Mth®fŸ.

fh¥-l¡y° c‰g¤â¢ rh®ò ã‹tUkhW

Q = bLa C1-a ïâš

Q = c©ik btËpL

L = ciH¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

ci

H¥ò

_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«_yjd«

Page 80: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

C = _yjd«

b = ciH¥ã‹ v©Â¡if msî

a = mL¡F Éj msî ciH¥ò (exponent of labour)1-a = mL¡F Éj msî _yjd« (exponent of capital)nk‰fhQ« c‰g¤â¢ rh®ã‹go ïU c‰g¤â¡ fhuÂfS«

(ciH¥ò k‰W« _yjd«) xU ÉG¡fhL mâfÇ¡F«nghJ btËpL(bkh¤j c‰g¤â) mâfÇ¡F«. xU ÉG¡fhL cŸçLfŸmâfÇ¡F«nghJ btËpLfS« xU ÉG¡fhL caU»wJ. ïj‹_y«fh¥-l¡y° c‰g¤â¢ rh®ò khwhj É»j msî Éisî Éâia k£L«És¡F»wJ. ïj‹ K¡»a fhuz« v‹dbt‹whš mL¡F Éj msî_yjdkhdJ. mL¡F Éj msî ciH¥ig rh®ªJŸsJ. ïJv¥bghGJ« x‹W vd MF«. vL¤J¡fh£lhf mL¡F Éâ msîciH¥ò 0.2 vÅš mL¡F Éj msî _yjd« 0.8 Mf ïU¡F«;mJnghš mL¡F Éj msî ciH¥ò 0.3 vÅš mL¡F åj msî_yjd« 0.7 MF«.

mL¡F Éj msit Rjªâukhf brašglÉLtjdhšï¢rk‹ghL ï›thW vGj¥gL»wJ Q = bLaCb.

nk‰fh©, c‰g¤â¢ rh®ãš mL¡FÉj msÉ‹ TLjš khwhÉ»j msî Éisî ÉâÆ‹ ju¤ij¡ F¿¡»wJ

a + b > 1 : ts®ªJ brš É»j Éisî Éâ

a + b = 1 : khwhj É»j Éisî Éâ

a + b < 1 : FiwªJ brš É»j Éisî Éâ

ngusî c‰g¤â - bghUshjhu á¡fd¤â‹ tiffŸngusî c‰g¤â - bghUshjhu á¡fd¤â‹ tiffŸngusî c‰g¤â - bghUshjhu á¡fd¤â‹ tiffŸngusî c‰g¤â - bghUshjhu á¡fd¤â‹ tiffŸngusî c‰g¤â - bghUshjhu á¡fd¤â‹ tiffŸ

(bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ) bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ) bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ) bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ) bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ) (Economies of Scale)á¡fd« v‹gJ e‹ikfŸ. ‘msî’ v‹gJ myFfË‹ msit¡

F¿¡F«. bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ v‹gJ ngusî c‰g¤âÆš V‰gL«bryî rh®ªj e‹ikfŸ MF«. c‰g¤âÆ‹ msî mâfÇ¡F«nghJf£Lkhd bryîfŸ Fiwa¤ bjhl§F«. cŸçLfis bkh¤jkhfth§F«nghJ c‰g¤âahs® ngu« ngá th§Ftjhdš ruhrÇ khW«

bryÉd« Tl Fiw»wJ. mid¤J e‹ikfS« ngusîc‰g¤âÆdhš »il¥gjdhš ïjid bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ vdmiH¡»nwh«.

bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ ïUtif¥gL«bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ ïUtif¥gL«bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ ïUtif¥gL«bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ ïUtif¥gL«bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ ïUtif¥gL«

(m) mf¢ á¡fd§fŸ (M) òw¢á¡fd§fŸ

mf¢ á¡fd§fŸmf¢ á¡fd§fŸmf¢ á¡fd§fŸmf¢ á¡fd§fŸmf¢ á¡fd§fŸ

ÃWtd¤âDŸnsna bgw¥gL« e‹ikfŸ mf¢ á¡fd§fŸv‹wiH¡f¥gL«. mit cŸçlhdit (endogenous) ãwÃWtd§fË‹ brašghLfËdhš mšyhkš xU jÅ ÃWtd¤â‹brašgh£odhš k£Lnk ïJ V‰gL»wJ. vL¤J¡fh£lhf xUÃWtd« ešy nkyh©ik _y« e‹ikfŸ gybgW«; k‰bwh‹W eådïaªâu§fis¥ bg‰¿U¥gjdhš mâf e‹ikfis milayh«. mf¢á¡fd§fŸ IªJ tif¥gL«. mit ahtd.

1. bjhÊšE£g¢ á¡fd§fŸ1. bjhÊšE£g¢ á¡fd§fŸ1. bjhÊšE£g¢ á¡fd§fŸ1. bjhÊšE£g¢ á¡fd§fŸ1. bjhÊšE£g¢ á¡fd§fŸ

ÃWtd¤â‹ msî bgÇa msî ïU¥gjhš, »il¡F«_yjdK« mâfkhf ïU¡F«. ïjdhš, xU ÃWtd« eåd bjhÊšE£g§fis òF¤jKoí«; vdnt ïj‹ _y« c‰g¤âia mâfÇ¡f¢brŒa Koí«. nkY« MuhŒ¢á k‰W« ts®¢áÆdhš c‰g¤âÆ‹ ju¤ijca®¤j Koí«.

2. Ã⢠á¡fd§fŸ2. Ã⢠á¡fd§fŸ2. Ã⢠á¡fd§fŸ2. Ã⢠á¡fd§fŸ2. Ã⢠á¡fd§fŸ

bgÇa ÃWtd§fŸ rªijÆš g§F ɉgid _y« _yjd¥bgU¡f¤ij V‰gL¤jyh«. áW ÃWtd§fŸ _yjd¤â‰fhf fl‹th§F«nghJ, bgÇa ÃWtd§fŸ _yjd¤ij¥ bgwKoí«.

3. nkyh©ik¢ á¡fd§fŸ3. nkyh©ik¢ á¡fd§fŸ3. nkyh©ik¢ á¡fd§fŸ3. nkyh©ik¢ á¡fd§fŸ3. nkyh©ik¢ á¡fd§fŸ

ngusî c‰g¤âÆ‹ Éisîjh‹ ntiy¥ gF¥ò Kiw. ntiy¥gF¥òKiw ïUªjhš rÇahd kÅj®fŸ rÇahd JiwÆš ïU¥gh®fŸ.x›bthU Jiw¡Fkhd bghW¥òz®it V‰gL¤j nkyhsU¡F ïJcjî«; ïj‹_y« c‰g¤â mâfÇ¡F«. bkh¤j c‰g¤â c¢r Ãiyiav£L«.

148 149

Page 81: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

4. ciH¥ò¢ á¡fd§fŸ4. ciH¥ò¢ á¡fd§fŸ4. ciH¥ò¢ á¡fd§fŸ4. ciH¥ò¢ á¡fd§fŸ4. ciH¥ò¢ á¡fd§fŸ

ngusî c‰g¤â ntiygF¥òKiw¡F tÊtF¤jJ. ïjid ‘áw¥òciH¥ò’ vdyh«. ïJ ciH¥ã‹ ju« k‰W« âwid mâfÇ¡F«.ÃWtd¤â‹ c‰g¤â¤ âw‹ ïjdhš mâfÇ¡F«.

5. rªij rh®ªj á¡fd§fŸ5. rªij rh®ªj á¡fd§fŸ5. rªij rh®ªj á¡fd§fŸ5. rªij rh®ªj á¡fd§fŸ5. rªij rh®ªj á¡fd§fŸ

c‰g¤âÆš, KjÈš _y¥bghUŸ th§Fgt® c‰g¤âahs®.ÃWtd« ngusî Mf ïU¡F«nghJ th§»a bghUS« mâfkhF«. ïJc‰g¤âahsU¡F áwªj th§F« r¡âia¤ jU»wJ. nkY« mt® fl‹trâiaiaí« bgw ïaY«. ngusî c‰g¤âÆ‹ fhuzkhfnt nk‰fh©mid¤J« rh¤âakhF«. rªijÆš th§Fjš Kjš elto¡if vdyh«.

6. rªijÆš bjhl®ªâU¥gj‹ á¡fd§fŸ6. rªijÆš bjhl®ªâU¥gj‹ á¡fd§fŸ6. rªijÆš bjhl®ªâU¥gj‹ á¡fd§fŸ6. rªijÆš bjhl®ªâU¥gj‹ á¡fd§fŸ6. rªijÆš bjhl®ªâU¥gj‹ á¡fd§fŸ

bgÇa ÃWtd§fŸ gšntW c‰g¤âfis¡ bfh©oU¡ fyh«. xUbghUË‹ c‰g¤â rªijÆš njhšÉí‰W e£l nk‰g£lhY« ntbwhUbghUŸfË‹ ïyhg¤âdhš ïjid <LbrŒa Koí«.

7. òw¢ á¡fd§fŸ7. òw¢ á¡fd§fŸ7. òw¢ á¡fd§fŸ7. òw¢ á¡fd§fŸ7. òw¢ á¡fd§fŸ

mâf ÃWtd§fŸ xU F¿¥ã£l gFâÆš ÉÇtilªJbfh©oU¡F« nghJ mjhtJ bjhÊš tsU«nghJ mit mâfe‹ikfis¥ bgW»wJ. ïjid¥ òw¢ á¡fd§fŸ v‹»nwh«. ïJ xUÃWtd« k£Lnk bgW« e‹ikašyhJ mik¥ò kh‰w¤jhš mid¤J«ÃWtd§fS« bgW« gadhF«. mitfshtd.

m) nk«g£l ngh¡Ftu¤J trâfŸ

M) t§» brašghL rh®ªj trâfŸ

ï) ehfßf ts®¢á

<) jftš k‰W« bjhiy¤bjhl®ò ts®¢á

bjhʉrh® gFâfËš nk‰fh© trâfŸ mid¤J« vËâš»il¡»‹wJ.

á¡fdÄ‹ikfŸ á¡fdÄ‹ikfŸ á¡fdÄ‹ikfŸ á¡fdÄ‹ikfŸ á¡fdÄ‹ikfŸ (Diseconomies of Scale)ngusî c‰g¤âÆdhš xU ÃWtd¤â‰nfh, FG ÃWtd§

fS¡nfh vG« Ôikna á¡fdÄ‹ikfŸ.

mf¢ á¡fdÄ‹ikfŸmf¢ á¡fdÄ‹ikfŸmf¢ á¡fdÄ‹ikfŸmf¢ á¡fdÄ‹ikfŸmf¢ á¡fdÄ‹ikfŸ

xU ÃWtd« bjhl®ªJ c¤jk Ãiy¡F nkY« ÉÇtilªJbršY«nghJ bghUshjhu¢ á¡fd§fŸ kiwtJl‹ á¡fdÄ‹ikfŸbjhl§F»wJ. vL¤J¡fh£lhf ÃWtd¤â‹ msî mâfÇ¡F«nghJxU F¿¥ã£l ÃiyÆš nkyh©ik ïl®ghLfŸ F¿¥ã£lÃWtd¤â‰F V‰gLtjhš, ruhrÇ c‰g¤â¢ bryî mâfÇ¡F«. ïJnt‘mf¢á¡fdÄ‹ik’ vd¥gL«.

òw¢á¡fdÄ‹ikfŸòw¢á¡fdÄ‹ikfŸòw¢á¡fdÄ‹ikfŸòw¢á¡fdÄ‹ikfŸòw¢á¡fdÄ‹ikfŸ

xU F¿¥ã£l Ãiy¡F¥ ãwF msî¡fâfkhd ÃWtd§fŸXÇl¤âš FɪJ fhz¥gLjyhY« bjhÊiy cŸq® kakh¡FtjhY«c‰g¤âÆš á¡fdÄ‹ik V‰gL»wJ. m¥gFâÆš cŸs mid¤JÃWtd§fS¡F« ïJ bghJthdJ. vL¤J¡fh£lhf F¿¥ã£lgFâÆš bjhʉrhiyfis ÉÇth¡Ftjhš mâf thu« k‰W« mâf¢bryî V‰gL»wJ. vdnt xU F¿¥ã£l gFâÆš mikªJŸsbjhʉrhiyahš (industry) m§FŸsmid¤J ÃWtd§fS« (firm)nk‰fh© òw¢á¡fdÄ‹ikahš ghâ¡f¥gL»wJ.

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«.

1. c‰g¤â v‹gJ

m. ga‹gh£o‹ mÊî M. ga‹gh£il cUth¡Fjš

ï. kh‰W kâ¥ò <. VJÄšiy

2. Ãy¤â‹ Mu«g mË¥ò Éiy

m. ó{a« M. x‹W¡F« mâfkhdJï. x‹W¡F« FiwthdJ <. x‹W¡F« rkkhdJ

3. ciH¥ig .............. ïUªJ ãÇ¡f KoahJ.m. Kjš M. ciH¥ghsÇl«

ï. ïyhg« <. c‰g¤â mik¥ò

150 151

Page 82: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

4. KjY¡F mË¡f¥gL« Câa«

m. t£o M. ïyhg«

ï. TÈ <. thlif5. .............. V‰F« xUtnu bt‰¿fukhd “bjhÊš Kidnth®”

Mth®.m. ò¤jh¡f« òidjšM. ïl®ghLfisï. c‰g¤â my»‹ ïl¤ij¤ nj®ªbjL¤jš<. VJÄšiy

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.

6. ÃyK«, ciH¥ò« ........... c‰g¤â¡ fhuÂfŸ MF«.

7. ehLfË‹ brštK« mij cUth¡F»‹w fhuÂfis¥ g‰¿aMŒî v‹w üiy vGâat® .........

8. x® m§fhoÆ‹ ÉÇî .............. KiwÆ‹ msit Ô®khÅ¡»wJ.

9. .............. v‹gJ ntW gy g©l§fis c‰g¤â brŒâl kÅjKa‰áfshš cUth¡f¥g£lJ.

10. ............ v‹gJ xU ÃWtd¤â‹ cŸçL btËpLfS¡Fïilna cŸs ïašghd bjhl®ghF«.

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf

11. bjhÊšKidnth® X®, - fh¥l¡y°

ò¤jh¡f¥g brŒgt®

12. ntiy¥ gF¥òKiw - Ahny

13. c‰g¤â rh®ò - nguháÇa® R«Õ£l®

14. ïl®ghLfË‹ bjhF¥ò - kh®õš

15. clš ciH¥ò mšyJ - Ml« RĤ

IV. XÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaË

16. rKjha kh‰w« fhQ« Kft® ah®?

17. mf¢á¡fd§fŸ v›thW njh‹W»wJ?

18. rkmsî c‰g¤â¡ nfh£o‰F ntW bga® ahJ?

19. c‰g¤âahs® rkÃiyia mila Ãgªjid ahJ?

20. fh¥-l¡y° c‰g¤â rh®ãid¡ TW.

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.

21. ga‹gh£o‹ tiffis¡ TW.

22. ciH¥ò v‹whš v‹d?

23. ntiy¥gF¥ò Kiw v‹gj‹ bghUŸ ahJ?

24. _yjd¤â‹ tot§fŸ ahit?

25. c‰g¤â rh®ò v‹whš v‹d? tif¥gL¤Jf.

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

26. ntiy¥gF¥ò KiwÆ‹ áw¥òfisí«, Fiwfisí« És¡Ff.

27. _yjd¤j‹ g©òfis tÇir¥gL¤â És¡Ff.

28. bjhÊš KidnthÇ‹ gÂfŸ ahit?

29. É»j msî Éisî Éâiaí« khW« É»j msî ÉisîÉâiaí« x‰Wikfisí«, nt‰Wikfisí« És¡Ff.

30. c‰g¤âahs® rkÃiyia rkmsî c‰g¤â¡ nfhLfis¡bfh©L És¡Ff.

152 153

Page 83: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

154

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. Ãy« v‹whš v‹d? Ãy¤â‹ áw¥ãašòfis És¡Ff.

32. ciH¥ò v‹whš v‹d? ciH¥ã‹ ïašòfis És¡Ff.

33. É»j msî c‰g¤âÆ‹ _‹W Ãiyfis És¡Ff.

34. fh¥-l¡y°Ì‹ c‰g¤â rh®ig És¡Ff.

35. khW« É»j Éisî Éâia¡ T¿ És¡Ff.

36. rkmsî c‰g¤â¡ nfhLfŸ v‹whš v‹d? mj‹ ïašòfisÉs¡Ff.

37. bghUshjhu á¡fd§fË‹ tiffis És¡Ff.

Page 84: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 7ghl« - 7ghl« - 7ghl« - 7ghl« - 7

bryî« tUthí«bryî« tUthí«bryî« tUthí«bryî« tUthí«bryî« tUthí«bryîbryîbryîbryîbryî

xU bghUis c‰g¤â brŒí« nghJ V‰gL»‹w gytifahdbryÉd§fŸ “c‰g¤â¢ bryî” (Cost of Production) v‹WmiH¡f¥gL«. ïJ m¥bghUis c‰g¤â brŒí« bghGJ bryîbrŒa¥gL« gz¤ij F¿¡F«. ïªj c‰g¤â¢ bryÉid - bjhÊÈ‹msî, c‰g¤â Ãiy, bjhÊš E£g¤â‹ j‹ik, cŸçL bghU£fË‹msî, ciH¥ò k‰W« nkyh©ikÆ‹ âw‹ ngh‹w fhuÂfŸÔ®khÅ¡»‹wd. ï›thW xU bghUË‹ c‰g¤â¢ bryî v‹gJc‰g¤â¡ fhuÂfS¡F brY¤j¥gL»w ̀ bkh¤j Éiyna’ (aggregateprice) MF«.

bryî¢ rh®òbryî¢ rh®òbryî¢ rh®òbryî¢ rh®òbryî¢ rh®ò

bryî¢ rh®ò v‹gJ bkh¤j bryÉd§fS¡F« k‰W«c‰g¤â¡F« ïilna cŸs bjhl®ãid (functional relationship)btË¥gL¤J»wJ. F¿p£LUthf bryî¢ rh®ò v‹gJ :

C = f (Q) MF«.

ï§F C v‹gJ bryî¡F¢ rk« [C = Cost]Q v‹gJ c‰g¤â¡F¢ rk« [Q = Output]

bryî k‰W« bryÉd§fŸbryî k‰W« bryÉd§fŸbryî k‰W« bryÉd§fŸbryî k‰W« bryÉd§fŸbryî k‰W« bryÉd§fŸ

gz¢bryî k‰W« c©ik¢ bryî : (Money cost and Real Cost)xU bjhÊš ÃWtd« xU bghUis c‰g¤â brŒa gzkhf¢

bryÉL»‹w mid¤J¤ bjhifiaínk gz¢bryî v‹WmiH¡»nwh«. ïJ,

i) _y¥bghUS¡fhd¢ bryî,

ii) ciH¥ã‰fhd TÈ, k‰W« r«gs«

iii) ïaªâu§fS¡F« fUÉfS¡fhF« bryî

iv) ïaªâu§fŸ, f£ll§fŸ ngh‹w _yjd¥ bghU£fisgGJgh®¡F« bryî

155

Page 85: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

v) _yjd¤â‰fhd t£o

vi) És«gu¢ bryî, fh¥Õ£L¢ bryî

vii) bjhÊš KidnthU¡fhd ïyhg« ngh‹w bryÉd§fiscŸsl¡F«.

c©ik¢ bryî v‹gJ j‹ cŸSz®î rh®ªj fU¤jhF«.(Subjective Concept) xU bghUis c‰g¤â brŒtâš V‰gL« J‹g«k‰W« âahf¤ij ïJ F¿¡F«. c‰g¤â¡ fhuÂfis bg‰W mt‰iwc‰g¤âÆš <LgL¤j MF« Câa§fË‹ bkh¤j« gz¢bryîvd¥gL«. Mdhš c©ik¢ bryî v‹gJ gz¤ij nrĤJ KjäLbrŒtâš V‰gL»wjhd Ka‰áiaí« âahf¤ijí«, ciH¥ghËfŸÉ£L¡bfhL¡F« mt®fsJ XŒî neu¤ijí«, fL« Ka‰á iaí«,clYiH¥igí« ÃycÇikahs®fË‹ C¡f¤ijí« kdÃiwî,Ãiwt‰w kdÃiyfisí« F¿¡F«.

ãwthŒ¥ò¢ bryîãwthŒ¥ò¢ bryîãwthŒ¥ò¢ bryîãwthŒ¥ò¢ bryîãwthŒ¥ò¢ bryî

xU g©l¤â‹ áwªj ga‹ghL nj®ªbjL¡f¥gLtjhšmjDila mL¤j áwªj ga‹ghL É£L¡ bfhL¡f¥gl nt©oíŸsJ.vL¤J¡fh£lhf nfhJikia gaÇL« cHt® j‹ÅlKŸs mnjc‰g¤â¡ fhuÂfis¥ ga‹gL¤â cUis¡»H§if rhFgo brŒayh«.xU FÉ‹lhš nfhJikÆ‹ ãwthŒ¥ò¢ bryîahbjÅš É£L¤jªjcUis¡»H§»‹ c‰g¤â msntahF«.

ngnu£L bryî / btËíW¢ bryîngnu£L bryî / btËíW¢ bryîngnu£L bryî / btËíW¢ bryîngnu£L bryî / btËíW¢ bryîngnu£L bryî / btËíW¢ bryî(Accounting Cost or Explicit Cost)

xU g©l¤ij c‰g¤â brŒa xU bjhÊšKidnth® c‰g¤â¡fhuÂfS¡F mË¡F« Câa§fŸ k‰W« f£lz§fSnk cŸsh®ªjbryîfŸ vd¥gL«. fz¡»L« bryî (fz¡Ñ£L¢ bryî) v‹gJc‰g¤âahs‹ neuoahf brY¤J« (m) mtnu fz¡»L« -ÃaÄ¡f¥g£l ciH¥ghsÇ‹ TÈ, bgw¥g£l KjäL g©l§fË‹ÉiyfŸ, vÇbghUŸ k‰W« Ä‹rhu bryîfŸ, c‰g¤â ntiyfS¡fhfthlif¡F¡ bfhŸs¥g£l f£ol¤â‰fhd thlif, fl‹ th§f¥g£l_yjd¤â‰ fhd t£oåj« k‰W« brY¤j¥g£l tÇfŸ M»at‰iwcŸsl¡»ajhF«.

bghUshjhu¢ bryî bghUshjhu¢ bryî bghUshjhu¢ bryî bghUshjhu¢ bryî bghUshjhu¢ bryî (Economic Cost)btËíW bryîfŸ, (Explicit cost) k£LÄ‹¿ cŸsh®ªj

bryîfisí« nr®ªj bkh¤j¤ bjhifna bghUshjhu¢ brythF«.j‹Dila Ra ciH¥ò, Ka‰á, áªjid k‰W« jd¡F¢ brhªjkhdfhuÂfis xU bjhÊš Kidnth® c‰g¤âÆš ga‹gL¤Jtjhšm¢Ra nrit¡fhd btFkâna cŸsh®ªj brythF«. ïj‰FkiwªâU¡F« bryî (Imputed Cost) v‹w bgaU« c©L. j‹ brhªj¤bjhÊÈš jdJ gz¤ijna Kjälhf¥ ngh£L, jdJ Ra c‰g¤â¥gÂfS¡fhf TÈ k‰W« r«gs¤ij bg‰W, jd¡F brhªjkhdÃy¤ijí« ïl¤ijí« ga‹gL¤â mj‰fhd thu¤ijí« bg‰W¡bfh©lhš mt‰iwna cŸsh®ªj bryîfŸ v‹W fz¡»l¥gL«.ï›thwhf

bghUshjhu¢ bryî = btËíW bryîfŸ + cŸsh®ªj bryîfŸ

bjhÊš ÃWtd« ïyhg« <£l nt©LkhÆ‹ jh‹ <£L« tUthŒc‰g¤â bryitÉl TLjyhf ïU¡F nt©L« v‹gJF¿¥ãl¤j¡fJ.

bghUshjhu ïyhg« = bkh¤j tUthŒ - bkh¤j¢ bryî.

jÅah®¢ bryî k‰W« r_f¢ bryîjÅah®¢ bryî k‰W« r_f¢ bryîjÅah®¢ bryî k‰W« r_f¢ bryîjÅah®¢ bryî k‰W« r_f¢ bryîjÅah®¢ bryî k‰W« r_f¢ bryî

jÅah® Jiw ÃWtd¤âš c‰g¤â¡fhF« bryî jÅah® bryîMF«. ïªÃWtd¤â‹ btËíW bryîfŸ k‰W« cŸsh®ªjbryîfË‹ T£L¤ bjhifna jÅah® brythF«.

r_f¢ bryî v‹gJ c‰g¤â ÃWtd¤â‹ c‰g¤â¢ bryîm‹W. mJ rKjha¤âš ïU¡F« k‰w k¡fS¡F V‰g£l brythF«.vL¤J¡fh£lhf xU v©bzŒ R¤âfÇ¥ò Miy btËna‰W« fÊî¥bghU£fŸ M‰W ÚUl‹ fyªJ mâš öŒik¡ nfL V‰gL¤â, mj‹Éisthf r_f¤â‹ Rf ey« ghâ¡f¥gL«. mJ m¢r_f¤âš xUbryÉd¤ij V‰gL¤J«. m¢rKjha« m¢ bryÉid nk‰bfhŸsK‰gL«.

khwh¢ bryî« khW« bryî«khwh¢ bryî« khW« bryî«khwh¢ bryî« khW« bryî«khwh¢ bryî« khW« bryî«khwh¢ bryî« khW« bryî«

ï›ÉU bryîfS«, fhy¥ngh¡»š gšntW c‰g¤â ÃiyfËšbryÉd§fË‹ elto¡ifis¥ òǪJbfhŸs¥ bgÇJ« ga‹gL»wJ.

156 157

Page 86: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

khwh¡ fhuÂfŸ khW« fhuÂfŸ k‰W« bryîfŸkhwh¡ fhuÂfŸ khW« fhuÂfŸ k‰W« bryîfŸkhwh¡ fhuÂfŸ khW« fhuÂfŸ k‰W« bryîfŸkhwh¡ fhuÂfŸ khW« fhuÂfŸ k‰W« bryîfŸkhwh¡ fhuÂfŸ khW« fhuÂfŸ k‰W« bryîfŸ

khwh fhuÂfŸ k‰W« khW« fhuÂfŸ FW»afhy c‰g¤âÆšk£Lnk rh®ªâU¡f¡Toait. FW»afhy¤âš áy c‰g¤â¡fhuÂfis kh‰w ïayhJ. ï¡fhuÂfŸ khwh¡ fhuÂfŸ (FixedFactors) v‹W miH¡f¥gL»‹wd. khwh c‰g¤â¡ fhuÂfS¡FMF« bryî khwh¢ bryî (Fixed Cost) v‹W miH¡f¥gL»‹wJ.FW»a fhy¤âš c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ msit kh‰¿ mik¡f Koí«vÅš mjid khW« fhuÂfŸ v‹W«, mjdhš V‰gL« bryî khW«bryî (Variable Cost) vdî« miH¡f¥gL»‹wJ. khwh¢ bryîgšntW c‰g¤â ÃiyfËY« khwhjjhfnt ïU¡F«. Mdhš khW«bryîfŸ gšntW c‰g¤â ÃiyfËY« kh¿¡bfh©nl ïU¡F«.

FW»a¡ fhy¤âš, khwh¢ bryî v‹gJ c‰g¤âia¥ bghW¤jJm‹W, mjhtJ c‰g¤â btËp£o‰nf‰g mit khWglhjit. c‰g¤âFiwthf mšyJ ca®thf ïUªjhY« áy bryîfŸ khwhjitahfÃiyahdjhf ïU¡F«. vLfh: F¤jif (thu«), _yjd¤â‰fhf t£oåj«, Ãuªju gÂahsU¡fhd Câa§fŸ, fh¥Õ£L¡ f£lz«, tÇfŸáy.

khW« bryîfŸ v‹gd FW»a fhy¤âš kh‰w¡ToafhuÂfis ntiy¡F mk®¤â mitfS¡fhf V‰g£l brythF«.bkh¤j khW« bryî (TVC) v‹gJ c‰g¤â msnthL khw¡ToaJ.ï¢ bryî c‰g¤â mâfÇ¡F« nghJ mâfǤJ, c‰g¤â Fiwí«nghJ Fiwa¡ToaJ. c‰g¤â VJ« ïšiybaÅš khW« bryî«ó{Íakhf ïU¡F«. ï« khW« bryî ciH¥ã‰F mË¡F« TÈ,_y¥bghUŸ vÇbghUŸ, Ä‹rhu« ngh‹wt‰¿‰fhd Éiyiaí«ngh¡Ftu¤J bryití« c£gL¤âaJ.

bkh¤j¢ bryî bkh¤j¢ bryî bkh¤j¢ bryî bkh¤j¢ bryî bkh¤j¢ bryî (Total Cost)bkh¤j¢ bryî v‹gJ bkh¤j khwh¢ bryití« bkh¤j khW«

bryití« T£oa bkh¤j¤ bjhifahF«.

TC = TFC + TVCTC bkh¤j¢ bryî = bkh¤j khwh¢ bryî + bkh¤j khW« bryî

ï›Él¤âš bkh¤j khwh¢ bryî v‹gJ ÃiyahdJ. mJc‰g¤âÆ‹ msnthL khw¡ ToaJ mšy. vdnt bkh¤j¢ bryÉš

V‰gL« kh‰w«, khW« bryÉš k£Lnk V‰g£l kh‰w¤â‹ ghâ¥ò v‹gJfU¤âš bfhŸs nt©oajhF«.

bkh¤j khwh¢ bryî, bkh¤j khW« bryî k‰W« bkh¤j¢ bryîv‹gdt‰¿‹ bjhl®ãidí« mj‹ És¡f¤ijí« tiugl« 7.1šfhzyh«.

tiu¥gl« 7.1

158 159b

ry

îb

ry

îb

ry

îb

ry

îb

ry

î

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

FW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸ

ruhrÇ khwh¢ bryî (ruhrÇ khwh¢ bryî (ruhrÇ khwh¢ bryî (ruhrÇ khwh¢ bryî (ruhrÇ khwh¢ bryî (AFC)ruhrÇ khwh¢ bryî v‹gJ c‰g¤âÆ‹ xU my»‰fhd khwh¢

brythF«. ïJ bkh¤j khwh¢ bryÉid c‰g¤â myFfshštF¡F«nghJ »il¡F« <thF«.

(ruhrÇ khwh¢ bryî)AFC = bkh¤j khwh¢ bryî (TFC)

c‰g¤â (Q)

vL¤J¡fh£lhf xU c‰g¤â ÃWtd¤â‹ bkh¤j khwh¢ bryî%.2000. mj‹ c‰g¤âÆ‹ msî 100 myFfŸ. ruhrÇ khwh¢ bryî =%.2000/100 = %.20. nkY« 200 myFfŸ c‰g¤âahF«nghJ %.2000/200 = %.10. bkh¤j khwh¢ bryî khwhkÈU¥gjhš ruhrÇ khwh¢ bryî,c‰g¤â mâfÇ¡F«nghJ xnu Óuhd tifÆš Fiwí«. nkY« c‰g¤âÄfî« mâfkhF«nghJ ruhrÇ khwh¢ bryî ó{Íakh»ÉL«.

Page 87: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ruhrÇ khW« bryî (ruhrÇ khW« bryî (ruhrÇ khW« bryî (ruhrÇ khW« bryî (ruhrÇ khW« bryî (AVC)ruhrÇ khW« bryî v‹gJ c‰g¤âÆ‹ xU my»‰fhd khW«

brythF«. ïJ bkh¤j khW« bryÉid c‰g¤â myFfshštF¡F«nghJ »il¡F« <thF«.

AVC = ruhrÇ khW« bryî

TVC = bkh¤j khW« bryî

Q = c‰g¤âÆ‹ msî

ruhrÇ khW« bryî U (í) totkhdJ. c‰g¤â mâfÇ¡F«nghJ, ruhrÇ khW« bryî, rhjhuz c‰g¤â msit (milí«) v£L«tiu FiwªJ bršY«. VbdÅš (ts®ªJbrš Éisî Ãiymiltjhš) Mdhš ïªj c‰g¤â msit jh©o, nkY« c‰g¤âmâfÇ¡F«nghJ ruhrÇ khW« bryî FiwªJ brš Éisî Ãiyiamil»wJ.

ruhrÇ bkh¤j bryî (m) ruhrÇ bryî

ATC or AC

ruhrÇ bkh¤j bryî, ruhrÇ bryî v‹W« miH¡f¥gL»wJ.ïJ TC/Q v‹W bkh¤j bryit c‰g¤â myFfshš tF¡F«nghJ»il¡F« <thF«.

AC = TC/Q ruhrÇ bryî = bkh¤j bryî / c‰g¤â

AC = ruhrÇ bryî

TC = bkh¤j bryî

Q = c‰g¤â msî

ruhrÇ bryî v‹gJ ruhrÇ khwh¢ bryî k‰W« ruhrÇ khW«bryîfË‹ T£L¤bjhifahF«.

AC = AFC + AVC

ruhrÇ bryî = ruhrÇ khwh¢ bryî + ruhrÇ khW« bryî

m£ltiz 7.1

ruhrÇ khwh¢ bryî, ruhrÇ khW« bryî k‰W«ruhrÇ khwh¢ bryî, ruhrÇ khW« bryî k‰W«ruhrÇ khwh¢ bryî, ruhrÇ khW« bryî k‰W«ruhrÇ khwh¢ bryî, ruhrÇ khW« bryî k‰W«ruhrÇ khwh¢ bryî, ruhrÇ khW« bryî k‰W« ruhrÇ bkh¤jruhrÇ bkh¤jruhrÇ bkh¤jruhrÇ bkh¤jruhrÇ bkh¤jbryîbryîbryîbryîbryî

bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤j ruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇ ruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇ ruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇruhrÇmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸ khwhkhwhkhwhkhwhkhwh khW«khW«khW«khW«khW« bryîbryîbryîbryîbryî khwhkhwhkhwhkhwhkhwh khW« khW« khW« khW« khW«

bryîbryîbryîbryîbryî bryîbryîbryîbryîbryî (2 + 3) bryîbryîbryîbryîbryî bryîbryîbryîbryîbryî (5 + 6)TFC TVC TC (2÷1)AFC (3÷1)AVC (AC)

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)0 120 0 120 – 0 –1 120 100 220 120 100 2202 120 160 280 60 80 1403 120 210 330 40 70 1104 120 240 360 30 60 905 120 400 520 24 80 1046 120 540 660 20 90 1107 120 700 820 17.14 100 117.148 120 880 1000 15 110 125c‰g¤â msÉš xU my»‰fhd brythf - ruhrÇ bryî

fz¡»Ltjhš ïJ xU my»‰fhd bryî ‘UnitCost’ v‹W«miH¡f¥gL»wJ. Ñœ¡f©l tiugl« ruhrÇ khwh¢ bryî, ruhrÇkhW« bryî k‰W« ruhrÇ bryî M»a tisnfh£o‹ tot¤ijÉs¡F»wJ.

FW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸFW»a fhy ruhrÇ bryî tisnfhLfŸ tiu¥gl« 7.2

160 161c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

br

br

br

br

br

ATC

Page 88: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

nk‰f©l tiugl« 7:2ÈUªJ. ruhrÇ bryî tisnfhL, ruhrÇkhwh¢ bryî tisnfh£o‹ j‹ikiaí« k‰W« ruhrÇ khW« bryîtisnfh£o‹ j‹ik (behaviour)iaí« rh®ªJŸsJ. Jt¡f¤âš,ruhrÇ khwh bryî« k‰W« ruhrÇ khW« bryî« FiwªJ bršY«.Mfnt ruhrÇ bryî rǪJ brš»wJ. ruhrÇ khW« bryî canumâfÇ¡f Mu«ã¡F« nghJ ruhrÇ khwh¢ bryî br§F¤jhfrÇ»‹wJ. mjhtJ ruhrÇ khwh¢ bryî tisnfh£o‹ rÇî ruhrÇkhW« bryî tisnfh£o‹ bryÉ‹ rÇitÉl mâfkhf ïU¡F«.vdnt ruhrÇ bryî tisnfhL bjhl®ªJ rǪJ¡bfh©nl ïU¡F«.Mdhš c‰g¤â nkY« mâfÇ¡F«nghJ ruhrÇ khW« bryî Éiuthf(Sharp) mâfÇ¡»wJ. mJ ruhrÇ khwh¢ bryÉ‹ rÇitÉl mâfkhŒïU¡F«. vdntjh‹ ruhrÇ bkh¤j tisnfhL xU F¿¥ã£lòŸËÆÈUªJ mâfÇ¥gij¡ fhzyh«. ruhrÇ bkh¤j bryîtisnfhL ruhrÇ khW« bryî tis¡nfh£il¥ nghš KjÈš FiwªJã‹, Fiwªjg£r kâ¥ig milªJ, ã‹ò ca®î mil»‹wJ.vdntjh‹ mJ U tot¤âš mikªJŸsJ.

ïWâÃiy bryî ïWâÃiy bryî ïWâÃiy bryî ïWâÃiy bryî ïWâÃiy bryî (Marginal Cost)

m£ltiz 7.2 ïWâÃiy bryî fz¡ÑLm£ltiz 7.2 ïWâÃiy bryî fz¡ÑLm£ltiz 7.2 ïWâÃiy bryî fz¡ÑLm£ltiz 7.2 ïWâÃiy bryî fz¡ÑLm£ltiz 7.2 ïWâÃiy bryî fz¡ÑL

c‰g¤â myFfŸ c‰g¤â myFfŸ c‰g¤â myFfŸ c‰g¤â myFfŸ c‰g¤â myFfŸ bkh¤j bryî (%)bkh¤j bryî (%)bkh¤j bryî (%)bkh¤j bryî (%)bkh¤j bryî (%) ïWâÃiy ïWâÃiy ïWâÃiy ïWâÃiy ïWâÃiy bryî bryî bryî bryî bryî (%)%)%)%)%)

0 200 -

1 300 100

2 390 90

3 470 80

4 570 100

5 690 120

6 820 130

7 955 135

8 1100 145

ïWâÃiy bryî tisnfhL Ñœf©l tiugl¤âš bfhL¡f¥g£LŸsJ.

V‰fdnt cŸs c‰g¤â msÉš, xU myF c‰g¤âmâfÇ¥ãdhš, bkh¤j bryÉš V‰gL« TL»‹w Ãfu msî bryntïWÃiy bryî v‹W tiuaiw brŒa¥gL»‹wJ. vL¤Jfh£lhf xUÃWtd« 100 myFfŸ c‰g¤â brŒ»wJ. ïWâÃiy bryî v‹gJ 100myFfŸ c‰g¤â brŒa MF« bkh¤j bryÉÈUªJ 99 myFfŸc‰g¤â brŒa MF« bryÉid fʤjhš »il¥gnj MF«.mªÃWtd« 99 myFfis c‰g¤â brŒa %.9000/= bkh¤jbryth»wJ v‹W it¤J¡ bfh©lhš 100 myFfŸ c‰g¤â brŒa%.10,000 brythF« nghJ %.1000/= ïWâÃiy brythF«. mªÃWtd«xU myF bghUŸ TLjš c‰g¤â brŒa %.1000/= bryî brŒJŸsJ.F¿pLfËš

MCn = TCn - TCn-1MCn = ïWâÃiy bryî

TCn = n myFfŸ c‰g¤â brŒa MF« bkh¤j bryî

TCn-1 = n-1 myFfŸ c‰g¤â brŒa MF« bkh¤j bryî.

tiu¥gl« 7.3

162 163ï

Ãi

ïW

âÃ

iy

¢ï

Ãi

ïW

âÃ

iy

¢ï

Ãi

br

br

br

br

br

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

Page 89: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïWâÃiy tisnfhL U tot¤ij¡ bfh©LŸsJ.ï›tot¤ij khW« É»j Éisî Éâ Ô®khÅ¡»wJ. (Law of variableproportions)

ts®ªJ brš Éisî ÉâÆ‹ (Law of increasing returns)ïa¡f¤âdhš ïWâ Ãiy tisnfhL rǪJÉL«. VbdÅš c‰g¤âmyFfŸ TL«bghGJ bryî FiwªJtU«. FiwªJ brš Éisî Éâ(Law of decreasing returns) ïa§FtjhY« c‰g¤â msÉšá¡fdÄ‹ikahY« (Diseconomics of scale), ïWâÃiy tisnfhLmâfÇ¡»wJ. VbdÅš ts®ªJ brš bryÉ‹ fhuzkhf V‰gL»wJ.

FW»a¡fhy ruhrÇ tisnfh£o‰F« FW»a¡fhy ïWâÃiybryî tisnfh£o‰F« ïilna cŸs bjhl®ò : (Relationship betweenSAC & SMC) :

ïitfS¡»ilnacŸs bjhl®ò fÂj ßâÆš És¡FjšvËjhf mikªJŸsJ.

tiu¥gl« 7.4

3. ïWâ Ãiy bryî tisnfhL ruhrÇ tisnfh£o‹ jhœªj(Fiwªj) òŸËÆš ÑÊUªJ bt£l nt©L«. ï›thW ruhrÇbryÉ‹ (AC) Fiwªj òŸËÆš MC, AC¡F rkkhf ïU¡F«.

Ú©lfhy ruhrÇ bryî tisnfhL :- Ú©lfhy ruhrÇ bryî tisnfhL :- Ú©lfhy ruhrÇ bryî tisnfhL :- Ú©lfhy ruhrÇ bryî tisnfhL :- Ú©lfhy ruhrÇ bryî tisnfhL :- (LAC)Ú©l fhy¤âš mid¤J¡ fhuÂfS« khwh¡Toait. vdnt

njitÆ‹ kh‰w¤â‰nf‰g, _yjd¡ fUÉfŸ k‰W« ïaªâu§fË‹msit mªÃWtd« kh‰¿¡bfhŸs¡TL«. Ú©lfhy ruhrÇ bryîtisnfhL - btËÆL c‰g¤â¡F«, Ú©lfhy c‰g¤âbryɉFÄilna cŸs bjhl®ãid És¡F»wJ.

tiu¥gl« 7.5 tiu¥gl« 7.5 tiu¥gl« 7.5 tiu¥gl« 7.5 tiu¥gl« 7.5 tiu¥gl« 7.6tiu¥gl« 7.6tiu¥gl« 7.6tiu¥gl« 7.6tiu¥gl« 7.6

164 165

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

AC

k‰W

« k‰

k‰W

« k‰

k‰W

« M

C

ït‰¿‹ bjhl®ãid¡ Ñœf©lthW mË¡fyh«ït‰¿‹ bjhl®ãid¡ Ñœf©lthW mË¡fyh«ït‰¿‹ bjhl®ãid¡ Ñœf©lthW mË¡fyh«ït‰¿‹ bjhl®ãid¡ Ñœf©lthW mË¡fyh«ït‰¿‹ bjhl®ãid¡ Ñœf©lthW mË¡fyh«

1. ïWâÃiy bryî ruhrÇ bryitÉl Fiwthf ïU¡F«nghJnghJ, ruhrÇ bryî Fiw»‹wJ.

2. ïWâÃiy bryî ruhrÇ bryitÉl mâfkhf ïU¡F«nghJ,ruhrÇ bryî mâfÇ¡»‹wJ.

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

ruhr

Ç b

ryî

Y

Ú©l fhy¤âš c‰g¤â msÉš xU ÃWtd« gšntW gâÈfisbfh©LŸsJ v‹w vLnfhË‹ mo¥gilÆš Ú©l fhy ruhrÇtisnfhL mikªJŸsJ. x›bthU c‰g¤â msɉF« mšyJÃWtd¤â‹ msɉF«, mªÃWtd¤â‰nf cǤjhd FW»a fhyruhrÇ bryî tisnfh£il (SAC) bfh©LŸsJ. ï›tisnfhLfË‹ tot« tiu¥gl« 7.5š fh£l¥g£LŸsJ. bjhÊš E£gßâÆš _‹W msÉyhd, áwa, eL¤ju, k‰W« bgÇa ÃWtd§fŸïU¥gjhf eh« vL¤J¡bfhŸnth«. SAC, v‹gJ á¿a msÉyhdÃWtd¤â‰F« SAC2 eL¤ju msthd ÃWtd¤â‰F, SAC3 bgÇamsthd ÃWtd¤â‰F« bghUªJ«. FW»a fhy¤âš, njit¥gL«c‰g¤â OA Mf ïU¡F«bghGJ, mªÃWtd«, FW»a msÉyhdc‰g¤âia bjÇî brŒí«, Mdhš, c‰g¤â msî OB ia fh£oY«mâf msthf ïU¡F« bghGJ mªÃWtd« eL¤ju c‰g¤âia bjÇîbrŒJ, ruhrÇ brythdJ FW»afhy msitÉl mâfkhf ïU¡F«.

Page 90: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

(mnj msthd btËp£o‰F) OD ia¡ fh£oY« mâf msî c‰g¤âbrŒtj‰F mªÃWtdkhJ, bgUksî c‰g¤âia bjÇî brŒí«.(SAC3) FW»a fhy¤âš ÃWtdkhdJ bfhL¡f¥g£l xU bjhÊnyhLïiz¡f¥g£LŸsJ. Mdhš Ú©lfhy¤âš mªÃWtd« xU bjhʉrhiyÆÈUªJ k‰bwh‹¿¡F khW»wJ. c‰g¤â msî khWgL«bghGJ, xU òâa ÃWtd« nr®¡f¥gL»wJ. ÃWtd¤â‹ msî c£glmid¤J cŸçLfS« khW« bghGJ, xU F¿¥ã£l msî c‰g¤âÃiy¡F, Ú©lfhy c‰g¤â brythdJ Fiwªjg£l c‰g¤â brythfïU¡F«.

Ú©lfhy ruhrÇ¢ bryî tisnfhL â£l tisnfhL (planningcurve) v‹W miH¡f¥gL»wJ. VbdÅš ï›tisnfhL xUÃWtd¤â‰F bt›ntwhd c‰g¤â msit â£lÄl¥ ga‹gL»wJ.ïJ ciw tot tisnfhL vdî« miH¡f¥ gL»‹wJ. VbdÅš ïJgy FW»a fhy¢ bryî nfhLfis cŸsl¡»íŸsJ.

nk‰f©l tiugl¤âÈUªJ, Ú©lfhy ruhrÇ tisnfhLKjÈš x›bthU myF mâf c‰g¤âíl‹ FiwªJ xU F¿¥ã£lòŸË¡F¥ ãwF mâfǤJ xU glF tot tisnfh£il V‰gL¤J»wJ.tUthŒ tUthŒ tUthŒ tUthŒ tUthŒ (Revenue)

jh‹ c‰g¤â brŒj g©l¤ij, xU F¿¥ã£l ÉiyÆšm§fhoÆš ɉgid brŒtj‹ _y« xU ÃWtd« bgW»‹wtUkhdnk ÃWtd¤â‹ tUthŒ vd¥gL«.bkh¤j tUthŒ bkh¤j tUthŒ bkh¤j tUthŒ bkh¤j tUthŒ bkh¤j tUthŒ (Total Revenue)

bkh¤j tUthŒ v‹gJ, jh‹ c‰g¤â brŒj g©l§fis ɉWmjdhš »il¡»‹w bkh¤j tUkhdnk bkh¤j tUthŒ v‹WF¿¥ãl¥gL»wJ. fÂjthÆyhf TR = PQ. ï§F TR v‹gJ bkh¤jtUthŒ P v‹gJ Éiy Q v‹gJ ɉgid msî. xU ÃWtd« 1000myF bghU£fis ɉgjhf vL¤J¡bfh©L mj‹ Éiy %.10 vd¡bfhŸS«nghJ bkh¤j tUthŒ, 1000 x %.10 = %.10,000/= v‹Wfz¡»l¥gL»wJ.ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ (Average Revenue)

ruhrÇ tUthŒ v‹gJ xU bghUis ɉgid brŒtâdhš»il¡F« tUthahF«. bkh¤j tUthÆid ɉgid brŒa¥g£lmyFfË‹ v©Â¡ifahš tF¤J ruhrÇ tUthŒ fz¡»l¥gL»wJ. AR = TR / Q ïâš

AR = ruhrÇ tUthŒTR= bkh¤j tUthŒQ = ɉf¥g£l msîvLfh. ruhrÇ tUthŒ = %.10,000/100 = %.100 ï›thW ruhrÇ

tUthŒ v‹gJ x® ïyF bghUË‹ ÉiyahF«.ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ (Marginal Revenue)

ïWâ Ãiy tUthŒ v‹gJ bkh¤j tUthÆš V‰g£l TLjštUthahF«. ïJ xU bghUis TLjyhf ɉg¤dhš (ca®î) -V‰g£l tUthŒ ca®î. (Algebraically).

vL¤J¡fh£lhf xU bghUË‹ 10 myFfŸ %.15 v‹w ÉiyƚɉF«nghJ 11tJ myF¥bghUŸ %.14/ v‹w ÉiyÆš ɉf¥g£lhš

MRn = TRn – TRn-1= %. (11 x 14) - %. (10 x 15)= %.154 - %.150= %.4/=

ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ ruhrÇ tUthŒ (AR) ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ ïWâÃiy tUthŒ (MR)tisnfhLfS¡F« ïilna cŸs¤ bjhl®òtisnfhLfS¡F« ïilna cŸs¤ bjhl®òtisnfhLfS¡F« ïilna cŸs¤ bjhl®òtisnfhLfS¡F« ïilna cŸs¤ bjhl®òtisnfhLfS¡F« ïilna cŸs¤ bjhl®ò

ruhrÇ tUthŒ (Éiy) Ãiyahf ïU¡F«nghJ ïWâÃiytUthí« Ãiyahf ïUªJ ïu©L« xnu tisnfh£oš nr®ªJ ÉL«.

m£ltiz 7.3m£ltiz 7.3m£ltiz 7.3m£ltiz 7.3m£ltiz 7.3

166 167

É . b r .É . b r .É . b r .É . b r .É . b r . É i yÉ i yÉ i yÉ i yÉ i y TR MRmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸ (m) ruhrÇ(m) ruhrÇ(m) ruhrÇ(m) ruhrÇ(m) ruhrÇ bkh .tbkh .tbkh .tbkh .tbkh .t ï .t .ï .t .ï .t .ï .t .ï .t .

tUthΠtUthΠtUthΠtUthΠtUthΠ(AR) % .% .% .% .% . % .% .% .% .% .% .% .% .% .% .

1 10 10 10

2 10 20 10

3 10 30 10

4 10 40 10

5 10 50 10

6 10 60 10

Page 91: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Y

O X

AR

k‰W

« k‰

k‰W

« k‰

k‰W

« MR

P AR = MR

msîmsîmsîmsîmsî

Fiwªj ÉiyÆš k£Lnk xU ÃWtd« mâf g£r« bghU£fisɉf¡TL«. mªÃiyÆš ruhrÇ tUthŒ (Éiy) Fiwªj bfh©nlbršY«. AR Fiwí«nghJ MR« Fiwí«. Mdhš ïWâÃiy tUthŒruhrÇ tUthiaÉl TLjyhf¡ Fiwí«. ïjdhš ïWâÃiy tUthŒruhrÇ tUthŒ¡F Ñœ mikªJÉL«.

168 169

tiu¥gl« 7.7tiu¥gl« 7.7tiu¥gl« 7.7tiu¥gl« 7.7tiu¥gl« 7.7

m£ltiz 7.4

Ñœneh¡»¢ rǪJ bršY«Ñœneh¡»¢ rǪJ bršY«Ñœneh¡»¢ rǪJ bršY«Ñœneh¡»¢ rǪJ bršY«Ñœneh¡»¢ rǪJ bršY« AR k‰W« k‰W« k‰W« k‰W« k‰W« MR

É . b r .É . b r .É . b r .É . b r .É . b r . É i yÉ i yÉ i yÉ i yÉ i y TR MRmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸmyFfŸ (m) ruhrÇ(m) ruhrÇ(m) ruhrÇ(m) ruhrÇ(m) ruhrÇ bkh .tbkh .tbkh .tbkh .tbkh .t ï .t .ï .t .ï .t .ï .t .ï .t .

tUthΠtUthΠtUthΠtUthΠtUthΠ(AR) % .% .% .% .% . % .% .% .% .% .% .% .% .% .% .

1 10 10 10

2 9 18 8

3 8 24 6

4 7 28 4

5 6 30 2

6 5 30 0

tiu¥gl« 7.8tiu¥gl« 7.8tiu¥gl« 7.8tiu¥gl« 7.8tiu¥gl« 7.8

msîmsîmsîmsîmsî

ruhr

Ç k

‰W

«ru

hrÇ

k‰

ruhr

Ç k

‰W

«ru

hrÇ

k‰

ruhr

Ç k

‰W

«ï

Ãi

y t

Ut

hΕ

Ãi

y t

Ut

hΕ

Ãi

y t

Ut

hΕ

Ãi

y t

Ut

hΕ

Ãi

y t

Ut

ïyhg¤â‹ kâ¥ÕLïyhg¤â‹ kâ¥ÕLïyhg¤â‹ kâ¥ÕLïyhg¤â‹ kâ¥ÕLïyhg¤â‹ kâ¥ÕL

xU ÃWtd¤â‹ ïyhg« v‹gJ bkh¤j tUthŒ¡F« bkh¤jbryɉF« ïilna cŸs ntWghL MF«. ïyhg« = bkh¤j tUthŒ -bkh¤j bryî c¢r ïyhg« bgWtnj xU ÃWtd¤â‹ neh¡f« MF«.

mâY« bkh¤j tUthŒ¡F« bkh¤j bryɉF« ïilna cŸsne®fÂk bjhl®ò c¢rkh¡Fjny. mªj F¿¥ã£l òŸËÆšmªÃWtdkhdJ rkÃiyÆš ïU¡F«.

m£ltiz 7.5m£ltiz 7.5m£ltiz 7.5m£ltiz 7.5m£ltiz 7.5

ïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjšïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjšïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjšïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjšïyhg¤ij c¢rkakh¡Fjš

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)(myFfŸ)

bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jtUthŒ (%)tUthŒ (%)tUthŒ (%)tUthŒ (%)tUthŒ (%)

bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbryî (%)bryî (%)bryî (%)bryî (%)bryî (%)

bkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jbkh¤jïyhg« (%)ïyhg« (%)ïyhg« (%)ïyhg« (%)ïyhg« (%)

1 40 45 -52 80 70 103 130 90 404 175 105 705 210 130 806 240 155 857 165 200 658 285 255 309 290 270 2010 300 310 -10

Page 92: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

170 171

ïyhg¤ij c¢rkakh¡fš ï›t£ltizÆÈUªJ %.85/-ImªÃWtd« c¢r¡f£l ïyhg« <£l 6tJ myF bghUŸtiu c‰g¤âbrŒí«. ï›thW 6tJ myF bghUis c‰g¤â brŒJ ÃWtd« rkÃiymilí«.

ïyhg« c¢rkakh¡Fjšïyhg« c¢rkakh¡Fjšïyhg« c¢rkakh¡Fjšïyhg« c¢rkakh¡Fjšïyhg« c¢rkakh¡Fjš

xU ÃWtd« bt›ntW msÉyhd c‰g¤âÆš <£oa yh¤ijtiugl« 7.9 És¡F»wJ ïj‹ yhg« OM msÉyhd c‰g¤âÆš c¢rmsthf ïU¡F«. ï§F TR tisnfh£o‰F« TC tisnfh£o‰F«cŸs ïilbtË mâfg£rkhf ïU¡F«. ÃWtd« OM msîc‰g¤âiaí« OH msî c‰g¤âiaí« brŒí« bghGJ bkh¤jtUthahdJ bkh¤j bryɉF rkkhf ïU¡F« (TR=TC)ï¥òŸËfËš ÃWtd¤â‰F ïyhgK« ïšiy eZlK« ïšiy. vdntS+Q òŸËfŸ rkK¿î¥ òŸËfŸ v‹wiH¡f¥gL«.

tiu¥gl« 7.9tiu¥gl« 7.9tiu¥gl« 7.9tiu¥gl« 7.9tiu¥gl« 7.9

bk

h¤j

tU

thŒ

k‰

bk

h¤j

tU

thŒ

k‰

bk

h¤j

tU

thŒ

k‰

bk

h¤j

tU

thŒ

k‰

bk

h¤j

tU

thŒ

k‰

bk

h¤j

br

bk

h¤j

br

bk

h¤j

br

bk

h¤j

br

bk

h¤j

br

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilfis¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilfis¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilfis¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilfis¤ nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilfis¤ nj®ªbjL¡fî«.

1. c©ik¢ bryî v‹gJ

m. J‹g« k‰W« âahfK« M. cŸSz®î

ï. Ka‰áí« âahfK« <. gz¢ bryî

2. gz¢ bryÉ‹ cŸsl¡fkhdJ btËnaW¢ bryî k‰W«

m. cŸsh®ªj bryî M. r_f¢ bryî

ï. khwh¢ bryî <. gz¢ bryî

3. r_f¢ bryî v‹git

m. ÃWtd§fŸ V‰W¡ bfhŸtâšiy

M. rKjha« V‰F« bryî

ï. clšey¤â‰F Ô§F ÉisÉ¥gJ

<. nk‰fhQ« mid¤J«

4. ruhrÇ bryî ïjdhš tF¡F«nghJ »il¡F«

m. TC / Q M. TFC / Qï. TVC / Q <. vJî« ïšiy

5. ïWâÃiy tUthŒ v‹gJ ïjDl‹ nr®¤jhš »il¥gJ.

m. ruhrÇ tUthŒ M. bkh¤j c‰g¤â

ï. bkh¤j tUthŒ <. vJî« ïšiy.

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.

6. gz¢bryÉid ............ v‹W« miH¡fyh«.

7. bghUshjhu ïyhg« v‹gJ, bkh¤j tUthŒ¡F« ......... cŸsntWghlhF«.

8. bkh¤j bryî v‹gJ ...........

10. ïWâÃiy bryî tis¡nfhlhdJ ......... tot¤âš ïU¡F«.

III. bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.

11. ruhrÇ bryî - m. â£l tis¡nfhL

12. bkh¤j bryî - M. TCn - TC-113. Ú©lfhy ruhrÇ bryî - ï. TR - TC

Page 93: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

172

14. MCn - <. X® myF bryî

15. ïyhg« - <. TFC + TVCIV. xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«.xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«.xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«.xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«.xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«.

16. ruhrÇ tUthŒ khwhkš ïU¡F«nghJ, ïWâÃiy tUthÆ‹ Ãiyv‹d?

17. ïWâÃiy tUthŒ v‹gJ v‹d?

18. rkK¿î¥ òŸË v‹whš v‹d?

19. ciw tot tis¡nfhL v‹gJ v‹d?

20. ruhrÇ bryit v›thW fz¡»LLthŒ?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. FW»a k‰W« Ú©lfhy¤â‰F cŸs ntWghL ahJ?

22. thŒ¥ò¢ bryî v‹whš v‹d?

23. bghUshjhu¢ bryî v‹whš v‹d?

24. ïWâÃiy¢ bryî v‹whš v‹d?

25. MC k‰W« AC-¡F« ïilnaíŸs cwîfis¡ TWf.

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

26. Ú©lfhy ruhrÇ¢ bryî tis¡nfhL g‰¿ F¿¥ò tiuf.

27. AR k‰W« MR nfhLfË‹ ïilnaahd cwîfŸ vGJf.

28. FW»afhy ruhrÇ tisî¡nfh£il ÉtÇ¡fî«.

29. ïWâÃiy¢ bryÉid rÇahd És¡f¤Jl‹ TWf.

30. SAC k‰W SMC-¡F« cŸs cwÉid TWf.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. xU ÃWtd« nk‰bfhŸS« gšntW bryîfis És¡Ff.

32. TC, AC k‰W« MC nfhLfŸ g‰¿ És¡Ff.

33. TR, AR k‰W« MR nfhLfŸ g‰¿ És¡Ff.

34. ïyhg« c¢rkhFjš msÉLjiy gl« tiuªJ És¡f« jUf.

Page 94: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« 8ghl« 8ghl« 8ghl« 8ghl« 8

m§fho mik¥ò«, Éiy îzaK«m§fho mik¥ò«, Éiy îzaK«m§fho mik¥ò«, Éiy îzaK«m§fho mik¥ò«, Éiy îzaK«m§fho mik¥ò«, Éiy îzaK«

m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« ïy¡fz«m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« ïy¡fz«m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« ïy¡fz«m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« ïy¡fz«m§fho v‹gj‹ bghUŸ k‰W« ïy¡fz«

m§fho v‹gJ xU ïl¤ijnah (mšyJ) òÉÆaš gFâianahF¿¡F«. ï§F ifÆš gz¤Jl‹ g©l§fŸ th§f jah® ÃiyÆšïU¡F« th§FnthU«, g©l§fis ɉnghW«, g©l gÇkh‰w¤â‰fhfxUtiubahUt® rªâ¥gh®fŸ. bghUËaÈš m§fho v‹gJg©l§fisí« gÂfisí« gÇkh‰w« brŒâl th§FnthU«,ɉnghU« ïizí« ïl¤ij F¿¡F«.

m§fhoÆ‹ g©òfŸm§fhoÆ‹ g©òfŸm§fhoÆ‹ g©òfŸm§fhoÆ‹ g©òfŸm§fhoÆ‹ g©òfŸ

1. g©l§fis th§FnthU«, ɉnghU« ïU¥gh®fŸ.

2. th§FnthU«, ɉnghU« j§fS¡FŸns neuo bjhl®ò bfhŸsnt©oaâšiy. ïU¡»‹w bjhiy¤ bjhl®ò fUÉfshdbjhiyngáfŸ, Kft®fŸ, foj ngh¡Ftu¤J k‰W«ïizajs« (Internet) ngh‹wt‰¿‹ thÆyhf t®¤jfgÇkh‰w§fŸ nk‰bfhŸs¥glyh«.

3. th§FnthU«, ɉnghU« xnu tifahd g©l¤ijnah (m)gytifahd g©l¤ijnah ɉfnth (m) th§fnth brŒth®fŸ.bghUËaÈš m§fho v‹gJ gÇkh‰w« brŒa¥gL« bghUis¢rh®ªJ milahs« brŒa¥gLtjhš, g©l§fŸ xnu khâÇahdj‹ik ciladthf ïU¤jš Äfî« mtáakhdJ.

4. m§fhoÆš ɉf¥gL« k‰W« th§f¥gL« bghUŸfS¡F xUÉiy ïU¤jš nt©L«.

m§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸm§fhoÆ‹ tiffŸ

m. ïl¤ij¥ bghW¤j m§fhom. ïl¤ij¥ bghW¤j m§fhom. ïl¤ij¥ bghW¤j m§fhom. ïl¤ij¥ bghW¤j m§fhom. ïl¤ij¥ bghW¤j m§fho

m§fhoia mJ mikªâU¡F« ïl¤ij¥ bghW¤J cŸq®,t£lhu, njáa k‰W« g‹dh£L m§fho v‹W tif¥gL¤jyh«.

173

Page 95: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

cŸq® m§fhocŸq® m§fhocŸq® m§fhocŸq® m§fhocŸq® m§fho

cŸSÇnyna »il¡f¡Toa bghUŸfis th§FnthU«,ɉnghU« t®¤jf¥ gÇkh‰w« brŒJ¡ bfhŸth®fŸ. mJ xUgFâÆnyh (or) »uhk¤ânyh eilbgw¡TL«. ï›t§fhoÆš mË¥ò«,njití« cŸq® NœÃiy¡nf‰g mikí«. (v.fh.) mÊí«g©l§fsh»a ghš k‰W« fhŒf¿fŸ

t£lhu m§fhot£lhu m§fhot£lhu m§fhot£lhu m§fhot£lhu m§fho

xU t£lhu¤â‰FŸ njit¥gL« k‰W« mË¡f¥gL«bghUŸfË‹ msit¡ F¿¥gJ t£lhu m§fho MF«.

njáa m§fhonjáa m§fhonjáa m§fhonjáa m§fhonjáa m§fho

xU ehL KGtâY« njit¥gL« k‰W« mË¡f¥gL«bghUŸfË‹ msit¡ F¿¥gJ njáa m§fho MF«. (c.«.) nfhJik,mÇá.

g‹dh£L m§fhog‹dh£L m§fhog‹dh£L m§fhog‹dh£L m§fhog‹dh£L m§fho

cyf KGtJ« xU g©l« ɉW th§f¥gLkhdhš mJ cyfm§fho vd¥gL«. (v.fh.) bgh‹, btŸË, bršngh‹fŸ. njit,mË¥igí« bghW¤J ïªj òÉÆaš rh®ªj tif¥gL¤JjšmikªJŸsJ. ngh¡Ftu¤Jtrâ k‰W« bjhiy bjhl®òK‹nd‰w¤âdhš cŸq® m§fhofËš ɉf¥gL« bghUŸfS«g‹dh£L m§fhoÆ‹ ɉgid bghUŸfshf¡ TL«.

M. neu«rh® m§fhoM. neu«rh® m§fhoM. neu«rh® m§fhoM. neu«rh® m§fhoM. neu«rh® m§fho

fhy¤âid mo¥gilahf¡ bfh©L nguháÇa® kh®õšm§fhoia tif¥gL¤âíŸsh®. fhy¤ij Äf FW»afhy«,FW»afhy«, Ú©lfhy« v‹W _‹W ãÇîfshf tif¥ gL¤âíŸsh®.

Äf FW»a¡fhy«Äf FW»a¡fhy«Äf FW»a¡fhy«Äf FW»a¡fhy«Äf FW»a¡fhy«

FW»a fhy¤âš xU bghUË‹ / g©l¤â‹ mË¥ig kh‰wïayhJ. vdnt FW»a fhy m§fho mË¥ò be»œ¢áa‰wJ, bghUË‹ÉiyahdJ njitiana rh®ªJŸsJ. (c«) mÊí« g©l§fsh»aó¡fŸ, gH§fŸ.

FW»a¡fhy«FW»a¡fhy«FW»a¡fhy«FW»a¡fhy«FW»a¡fhy«

ï¡fhy¤âš njitkh‰w¤â‰F V‰g xU F¿¥ã£l msî¡Fk£L« m˥㋠msî kh‰w« mil»wJ. ï¡ FW»a fhy¤âš khW«fhuÂfŸ kh‰w« milí«. FW»a fhy¤âš mË¥ghdJbe»œ¢áíilaJ. FW»a fhy ÉiyahdJ njit, mË¥òtisnfhLfŸ rk‹gL« nghJ îzÆ¡f¥gL»wJ.

Ú©lfhy«Ú©lfhy«Ú©lfhy«Ú©lfhy«Ú©lfhy«

Ú©lfhy¤âš mË¥ghdJ òâjhf V‰gL« njitfis ó®¤âbrŒ»wJ. ï¡fhyf£l¤âš khW« k‰W« khwhj fhuÂfŸ ahî«kh‰w« milí«. mË¥ò tisnfhL K‰¿Y« be»œ¢áíŸsJ. ï¡fhyf£l¤âš Éiyia njitna îza« brŒ»wJ.

(ï) ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhofŸ(ï) ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhofŸ(ï) ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhofŸ(ï) ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhofŸ(ï) ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhofŸ

ï›tifahd m§fhofŸ ɉgtÇ‹ v©Â¡ifiaí«,bghUË‹ j‹ikiaiaí« bghW¤J / rh®ªJ tif¥gL¤j¥ g£LŸsJ.ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš m§fhoÆ‹ tiffis ÑœfhQkhWtif¥gL¤jyh«.

m§fho

Ãiwî¥ngh£o m§fho Ãiw Fiw¥ngh£o m§fho(v©z‰w ɉgidahs®fŸxUgo¤jhd g©l§fis ɉgid brŒjš)

K‰WÇik ïUt® K‰WÇik ášnyh® K‰WÇik K‰WÇik ngh£o (xUt®) (ïUt®) (áy®) (gy®)

Ãiwî¥ngh£oÃiwî¥ngh£oÃiwî¥ngh£oÃiwî¥ngh£oÃiwî¥ngh£o

Ãiwî¥ngh£o v‹gJ v©z‰w ɉgidahs®fis¡ bfh©lxU mik¥ghF«. vªj xU ɉgidahsU« ÉiyÆ‹ ÛJ Mâ¡f«brY¤j KoahJ.

ïašòfS«, ÃgªjidfS«

174 175

Page 96: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

1. v©z‰w th§Fnth®, ɉngh®1. v©z‰w th§Fnth®, ɉngh®1. v©z‰w th§Fnth®, ɉngh®1. v©z‰w th§Fnth®, ɉngh®1. v©z‰w th§Fnth®, ɉngh®

ï›tif m§fhoÆš th§FnthU« ɉnghU« v©z‰wmsÉš cŸsd®. ï§F ÉiyÆ‹ ÛJ vtU« Mâ¡f« brY¤jKoahJ. ÉiyahdJ m§fhoÆ‹ ïu©L r¡âfsh»a njit k‰W«mË¥ãdhš Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. ï§F xnu khâÇahd Éiy Ãyî«.ï›Éiyia ɉgidahs®fŸ V‰W¡ bfhŸ»‹wd®. mâf ïyhg«bgw c‰g¤â msití« V‰wthW mik¤J¡ bfhŸ»‹wd®. ï›thWÃiwî¥ngh£oÆš ɉgidahs® Éiy V‰gtuhf ïU¡»wh®.

2. x¤j j‹ikíila g©l§fŸ2. x¤j j‹ikíila g©l§fŸ2. x¤j j‹ikíila g©l§fŸ2. x¤j j‹ikíila g©l§fŸ2. x¤j j‹ikíila g©l§fŸ

všyh ɉgidahs®fS«, c‰g¤â brŒa¥gL« mid¤Jg©l§fS« x¤jjhf, xUik j‹ikí«, juK« bfh©litahfïU¡fnt©L«. mjhtJ bghUË‹ ju«, msî, Rit xnu¤j‹ikíilajhf ïU¤jš nt©L«. mªÃWtd§fŸ c‰g¤â brŒí«g©l§fŸ x‹W¡bfh‹W KGikahd gâä£L¥ g©l§fshfcŸsd.

3. m§fhoÆ‹ Ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªâU¤jš3. m§fhoÆ‹ Ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªâU¤jš3. m§fhoÆ‹ Ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªâU¤jš3. m§fhoÆ‹ Ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªâU¤jš3. m§fhoÆ‹ Ãiy g‰¿ KGikahf m¿ªâU¤jš

ɉgidahsU« Ef®nthU« m§fhoÆš Ãyî«, ÉiyiaK‰¿Ykhf m¿ªâU¥gh®fŸ. Mfnt Ef®nth® TLjš ÉiyiamË¡fnth (mšyJ) ɉgidahs® Fiwªj Éiyia¥ bg‰W¡bfhŸsnthkh£lh®fŸ.

4. c£òFjY«, btËnaWjY« - jilÆšiy4. c£òFjY«, btËnaWjY« - jilÆšiy4. c£òFjY«, btËnaWjY« - jilÆšiy4. c£òFjY«, btËnaWjY« - jilÆšiy4. c£òFjY«, btËnaWjY« - jilÆšiy

bjhÊšrhiy¡FŸ òâa ÃWtd§fŸ c£òFjY¡F«, ïU¡»‹wÃWtd§fŸ, btËnaWjY¡F« jilnaJÄšiy. mâf yhg« bgW«thŒ¥ò ïU¡F«nghJ òJ ÃWtd§fŸ c‰g¤â brŒa cŸnsEiH»‹wd. ïH¥ò V‰gL«nghJ V‰bfdnt ïa§»tªj ÃWtd§fŸbjhʉrhiyia É£L btËnaW»‹wd. ï¤jifa jila‰wc£òFjY«, btËnaWjY« Ú©lfhy¤âš k£L« V‰gl¡ ToajhF«.VbdÅš FW»a fhy¤âš bjhÊš ÃWtd§fË‹ msÉid kh‰wïayhJ.

5. c‰g¤â fhuÂfŸ ïl« bgaU«5. c‰g¤â fhuÂfŸ ïl« bgaU«5. c‰g¤â fhuÂfŸ ïl« bgaU«5. c‰g¤â fhuÂfŸ ïl« bgaU«5. c‰g¤â fhuÂfŸ ïl« bgaU«

c‰g¤â¡ fhuÂfŸ XÇl¤âÈUªJ k‰bwhU ïl¤â‰F Äfî«vËjhf ïl« bgaW»‹wd. mâfkhd tUkhd« »il¡F«nghJ xUbjhʉrhiyÆÈUªJ k‰bwhU bjhʉrhiy¡F ïl« khW«.

6. ngh¡Ftu¤J bryî ïšiy6. ngh¡Ftu¤J bryî ïšiy6. ngh¡Ftu¤J bryî ïšiy6. ngh¡Ftu¤J bryî ïšiy6. ngh¡Ftu¤J bryî ïšiy

m§fho KGtâY« xnu Éiy Ãyîtjhš, ï§F ngh¡Ftu¤Jbryî ïšiy. bjhiyÉš cŸs ÃWtd§fisÉl m§fhoÆ‹mUfhikÆš cŸs ÃWtd§fS¡F ngh¡Ftu¤J bryî ïšiy.

7. muá‹ jiypL ïšiy/ kªjd T£o‹ik7. muá‹ jiypL ïšiy/ kªjd T£o‹ik7. muá‹ jiypL ïšiy/ kªjd T£o‹ik7. muá‹ jiypL ïšiy/ kªjd T£o‹ik7. muá‹ jiypL ïšiy/ kªjd T£o‹ik

c‰g¤â k‰W« Éiyia, muR jiyÆ£L f£LgL¤j ïayhJ.Ef®nth®, ɉnghÇilna T£L¤j‹ik ïšiy. m§fhoÆš Ãyî«ÉiyahdJ njit, mË¥ò¡F V‰g jhdhfnt kh‰¿¡ bfhŸS«.

tUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹iktUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹iktUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹iktUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹iktUthŒ tis¡nfh£o‹ j‹ik

Ãiwî¥ngh£oÆš m§fho ÉiyahdJ njit, mË¥ò M»aïu©L m§fho r¡âfshš Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. vdnt m§fhoÆšxnu khâÇahd Éiy Ãyî»wJ. mid¤J c‰g¤â myFfS« xnuÉiyÆš ɉf¥gL»‹wd. ïj‹ Éisthf ruhrÇ tUthŒtis¡nfhL K‰¿Ykhf be»œ¢áíilaJ. Mfnt ruhrÇtisnfhlhdJ X m¢á¡F ïizahf mikªJŸsJ. ruhrÇ tUthŒtis¡nfhL Ãiyahf ïU¥gjhš ïWâÃiy tUthŒ tis¡nfhL«Ãiyahdjhfî«, ruhrÇ tUthŒ tisî¡ nfh£nlhL ïizªJbrš»wJ. ruhrÇ tUthŒ tis¡nfhL ÃWtd¤â‹ njit¡nfh£ilF¿¡»wJ.

Ãiwî¥ ngh£oÆš FW»a fhy¤âš Éiy, g©l¤â‹Ãiwî¥ ngh£oÆš FW»a fhy¤âš Éiy, g©l¤â‹Ãiwî¥ ngh£oÆš FW»a fhy¤âš Éiy, g©l¤â‹Ãiwî¥ ngh£oÆš FW»a fhy¤âš Éiy, g©l¤â‹Ãiwî¥ ngh£oÆš FW»a fhy¤âš Éiy, g©l¤â‹c‰g¤â îza«.c‰g¤â îza«.c‰g¤â îza«.c‰g¤â îza«.c‰g¤â îza«.

1. Ãiwî¥ ngh£oÆš xU ÃWtd« Éiy V‰gtuhf cŸsjhš,jdJ c‰g¤â btËp£il mj‰F V‰wh® nghy rÇ brŒJ c¢rïyhg¤ij mil»wh®. vªj xU c‰g¤âahsD¡F« c¢r ïyhg«miltnj mtdJ neh¡fkhF«.

176 177

Page 97: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

2. FW»a fhy¤âš ÃWtd¤â‹ v©Â¡if k‰W«bjhʉrhiyÆ‹ msî khwhkš ïU¡F«. ï¡ fhy¤âš khW«cŸçLfis bgU¡» ÃWtd«mâfkhf c‰g¤â brŒí«.

3. FW»a fhy¤âš òâa ÃWtd§fŸ cŸns EiHtnjh mšyJgiHa ÃWtd§fŸ btËnaWtnjh rh¤âaÄšiy. FW»afhy¤âš Ãiwî¥ ngh£oÆš ÃWtdkhdJ c¢r ïyhg¤ijnahmšyJ ïašò ïyhg¤ijnah mšyJ ïH¥ignah V‰f neÇL«.

c¢r ïyhg«c¢r ïyhg«c¢r ïyhg«c¢r ïyhg«c¢r ïyhg«

xU Ãwtd¤â‹ ruhrÇ tUthŒ, ruhrÇ bryÉid ÉlTLjyhF« nghJ mªÃWtd« c¢r ïyhg¤ij mil»wJ. ïjidã‹tU« tiugl« 8.1 _y« És¡fyh«.

tiu¥gl« És¡f« 8.1tiu¥gl« És¡f« 8.1tiu¥gl« És¡f« 8.1tiu¥gl« És¡f« 8.1tiu¥gl« És¡f« 8.1FW»a fhy¢ rkÃiyFW»a fhy¢ rkÃiyFW»a fhy¢ rkÃiyFW»a fhy¢ rkÃiyFW»a fhy¢ rkÃiy

bt£L»‹wJ. ïªÃiyÆš mªÃWtd« OM msî c‰g¤âiank‰bfhŸS«. OM msî c‰g¤âÆš, ME v‹gJ ruhrÇ tUthŒ, MFv‹gJ ruhrÇ brythF«. ïyhg« v‹gJ tUthŒ¡F« bryî¡F«cŸs ntWghL (ME - MF = FE) xU bghUS¡fhd ïyhg« v‹gJFE Mf fz¡Ñl¥gL»wJ. bkh¤j ïyhg« v‹gJ xU bghUS¡fhdïyhg¤ij, mªj ÃWtd¤â‹ bkh¤j c‰g¤âÆš bgU¡F«nghJ»il¡»‹wJ mjhtJ = bkh¤j yhg« v‹gJ = xU bghUS¡fhdïyhg« X bkh¤j c‰g¤â

(Total Profit) = (E.F.) x (O.M. or HF) (bkh¤j c‰g¤â) (HF,OM ‰F ïizahdJ)

ï§F bkh¤j ïyhgkhdJ HFEP. mjhtJ nfho£LŸs br›tf¥gFâahF«.

HFEP v‹gJ ÃWtd« <£L« c¢r ïyhgkhF«.

Ú©lfhy¤âš Éiy, g©l¤â‹ c‰g¤â îzƤjšÚ©lfhy¤âš Éiy, g©l¤â‹ c‰g¤â îzƤjšÚ©lfhy¤âš Éiy, g©l¤â‹ c‰g¤â îzƤjšÚ©lfhy¤âš Éiy, g©l¤â‹ c‰g¤â îzƤjšÚ©lfhy¤âš Éiy, g©l¤â‹ c‰g¤â îzƤjš

Ú©l fhy¤âš mid¤J¡ fhuÂfS« khw¡ Toad. xUÃWtd« jdJ c‰g¤âia mâfÇ¡f, ÃWtd§fË‹v©Â¡ifiaí«, bjhÊÈ‹ msití« T£lyh«. nkY« òâaÃWtd§fŸ bjhHšrhiyfËš EiHí«. V‰fdnt c‰g¤âÆš<Lg£LŸs ÃWtd§fŸ bjhÊšrhiyia É£L btËnawî« TL«.ïj‹ Éisthf ïa¡f¤âš cŸs ÃWtd§fËš, Ú©l fhy¤âš,ïašò ïyhgnk »il¡F«. ïj‹ Éisthf c‰g¤â bgUF»wJ.c‰g¤â bgU¡f¤â‹ fhuzkhf c‰g¤â fhuÂfS¡fhd njitmâfÇ¡»wJ. ïjdhš c‰g¤â fhuÂfS¡fhd ÉiymâfÇ¡»‹wJ. ïjdhš ruhrÇ bryî mâfÇ¡»wJ.

kWg¡f¤âš, c‰g¤â msî mâfÇ¡F« nghJ, bghUË‹mË¥ò« mâfÇ¡»wJ. njit khwhkš ïU¡F«nghJ, mË¥òmâfÇ¥gjhš bghUË‹ Éiy Fiw»wJ. vdnt ruhrÇ ÉiyÆšïu¡f« V‰gL»wJ. ruhrÇ tUthŒ Fiwî«, ruhrÇ bryÉ‹ V‰wK«ïu©L« x‹nwhblh‹W rkkhF«tiu mnj Ãiy V‰gL«.ïªÃiyÆš mid¤J ÃWtd§fS«, Ú©lfhy¤âš, ïašghdïyhg¤ijna milí«.

178 179

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

br

br

br

br

br

tiugl« 8.1š c‰g¤â x m¢áY«, Éiy/tUthŒ/bryî ym¢áY« F¿¡f¥g£LŸsJ. OP v‹gJ m§fhoÆš Ãyî« ÉiyahF«.PL v‹gJ ruhrÇ tUthŒ mšyJ njit tisnfhL k‰W« ïWâÃiytUthŒ tis¡nfhlhF«. SAC, SMC ïit FW»afhy ruhrÇ bryî,k‰W« ïWâÃiy bryî tis¡nfhLfshF«. E v‹w òŸËÆšïWâÃiy tUthŒ = ïWâÃiy bryî. m¥nghJ ïWâÃiy bryîtis¡nfhL, ïWâÃiy tUthŒ nfh£il ÑÊUªJ mok£l òŸËÆš

Page 98: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

tiugl« 8.2š Ú©lfhy rkÃiy És¡f¥g£LŸsJ. ïªÃWtd«‘S’ v‹w òŸËÆš rkÃiy mil»wJ. m¥òŸËÆš (LMC) Ú©lfhyïWâÃiy bryî = ïWâÃiy tUthŒ = ruhrÇ tUthŒ = Ú©lfhyruhrÇ bryî.

(LMC = MR = AR = LAC) ‘ON’ v‹gJ Ú©lfhy rkÃiyc‰g¤â. mªÃWtd« ïašò ïyhg¤ijna bgW»wJ. OP v‹gJrkÃiy ÉiyahF«. ÃWtd¤â‹ Éiy OP-iaÉl mâfÇ¡F«nghJc¢r ïyhg« »il¥gjdhš òâa ÃWtd§fŸ ftu¥gL»‹wd. MdhšOPiaÉl Éiy Fiwí«nghJ, ÃWtd« ïH¥ò miltjhš V‰fdntcŸs áy ÃWtd§fŸ bjhÊÈš ïUªJ ÉyF»‹wd. Mfnt Ú©lfhy¤âš OP v‹gnj Éiy. ïªj ÉiyÆš ïWâÃiy bryî, ruhrÇbryî, k‰W« ruhrÇ tUthŒ M»ad rkÃiyÆš ïU¡F«.

Ú©lfhy¤âš mªÃWtd« ïašò ïyhg¤ijna milí«.ngh£oÆL« ÃWtd§fŸ Ú©l fhy ruhrÇ tisnfh£o‹ (LAC)mok£l òŸËÆnyna rkÃiy¥ bgW«. ïªj òŸËÆš mªÃWtdkhdJON msî c‰g¤â brŒa Äf Fiwªj g£r bryÉidnank‰bfhŸ»wJ.

Ãiwî¥ ngh£oÆ‹ e‹ikfŸÃiwî¥ ngh£oÆ‹ e‹ikfŸÃiwî¥ ngh£oÆ‹ e‹ikfŸÃiwî¥ ngh£oÆ‹ e‹ikfŸÃiwî¥ ngh£oÆ‹ e‹ikfŸ

1. Ãiwî¥ ngh£oÆš Ef®nthnu muruhth®. mªEf®nth®gF¤jhí« âw‹ gil¤jt®. m§fhoia¥g‰¿ mâfkhdbrŒâfŸ m¿ªjtuhf ïU¡»wh®. Mifahš xU g©l¤ijmâf Éiy¡ bfhL¤J th§fkh£lh®.

2. ï¥ngh£oÆš Éiy¡F rkkhf, ruhrÇ bryî ïU¥gjhšEf®nth® gadil»‹wh®.

3. g©l§fŸ xUik j‹ikahdjhf cŸsjhš m§fhoÆšcUthF« Éiyia V‰W bfhŸtjhf ÃWtd« cŸsJ. ïjdhšÉ‰gidia ca®¤j És«gunkh, ãw bryîfnsh vâ®bfhŸsnt©oaâšiy. ïjdhš ts§fŸ åzhtij jL¡f Ko»wJ.

4. Ú©l fhy¤âš Ãiwî¥ngh£oÆš xU ÃWtd« c¤jk ÃiyÆšbrašgL»wJ. ïjdhš, c‰g¤â âw‹ caU»wJ. c¤jk c‰g¤âÃiy V‰gLtjhš ga‹gL¤jhknyh, ntiyÆš mk®¤jglhknyh,cgÇ c‰g¤â âw‹ Ézh¡f¥ gLtâšiy.

K‰WÇikK‰WÇikK‰WÇikK‰WÇikK‰WÇik

xU g©l¤ij xUtnu c‰g¤â brŒJ, ɉgid brŒjhš mJK‰WÇik vd¥gL«. ïªj c‰g¤â g©l¤â‰F Äfî« beU¡fkhdgâä£L¥ g©l§fŸ ïšiy. ïjdhš òâa ÃWtd§fŸ cŸnsEiHtj‰F jilfŸ cŸsd.

K‰WÇikÆ‹ ïašòfŸ / g©òfŸK‰WÇikÆ‹ ïašòfŸ / g©òfŸK‰WÇikÆ‹ ïašòfŸ / g©òfŸK‰WÇikÆ‹ ïašòfŸ / g©òfŸK‰WÇikÆ‹ ïašòfŸ / g©òfŸ

1. xnu ɉgidahs®xnu ɉgidahs®xnu ɉgidahs®xnu ɉgidahs®xnu ɉgidahs®

ï§F xnu xU ɉgidahs® ïU¥gjhš mt® bghUË‹mË¥ig (mšyJ) Éiyia f£L¥gL¤j Ko»wJ. th§Fgt®fŸgyuhf ïU¥gjhš j§fSila g©l¤â‰fhd njitia mtuhšf£L¥gL¤j KoahJ.

2. beU§»a gâä£L¥ g©l§fŸ ïšiybeU§»a gâä£L¥ g©l§fŸ ïšiybeU§»a gâä£L¥ g©l§fŸ ïšiybeU§»a gâä£L¥ g©l§fŸ ïšiybeU§»a gâä£L¥ g©l§fŸ ïšiy

c‰g¤â g©l§fS¡F rÇ rkkhd gâä£L¥ g©l§fŸK‰WÇikÆš ïšiy. ïjdhš th§FgtU¡F bjÇî¢ brŒí« thŒ¥ò

180 181

tiu¥gl« 8.2Ú©lfhy rkÃiyÚ©lfhy rkÃiyÚ©lfhy rkÃiyÚ©lfhy rkÃiyÚ©lfhy rkÃiy

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

tU

thŒ

, É

iy

k‰

br

br

br

br

br

Page 99: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïšiy. ïjdhš ɉf¥gL« g©l¤ij mt® th§fnt©L« (mšyJ)th§fhkš ïU¡fnt©L«.

3. ÉiyÉiyÉiyÉiyÉiy

K‰WÇikahs® mË¥ig f£LgL¤â Éiyia ca®¤J»wh®. áyneu§fËš Éiyngj c¤âia ifahS»wh®. gšntW tifEf®nthU¡F, gšntW ÉiyfËš g©l§fis ɉ»wh®.K‰WÇikahs® Éiy mšyJ c‰g¤â brŒa¥gL« g©l msî M»aïu©oš x‹iw¤jh‹ îzÆ¡fKoí«.

4. òFjÈ‹ikòFjÈ‹ikòFjÈ‹ikòFjÈ‹ikòFjÈ‹ik

K‰WÇik ̀cÇk«’ bg‰WŸsjhš ãw c‰g¤âahs®fŸ m§fhoÆšEiHtj‰F thŒ¥ãšiy. fhuz« jilfŸ bgÇajhfî«tÈikíŸsjhfî« cŸsjhš bjhÊÈš òFtij jL¡f r£l§fŸ,bjhÊšE£g«, bghUshjhu k‰W« ïa‰if jilfŸ ngh‹witVuhskhf cŸsJ.

5. ÃWtd«, bjhʉrhiyÃWtd«, bjhʉrhiyÃWtd«, bjhʉrhiyÃWtd«, bjhʉrhiyÃWtd«, bjhʉrhiy

K‰WÇikÆš ÃWtd¤â‰F«, bjhʉrhiy¡F« ntWghLïšiy. xnu ÃWtd« cŸsjhš mªÃWtdnk bkh¤j bjhʉrhiy¡Frkkhf fUj¥gL»wJ. ïjdhš ïªÃWtd« c‰g¤â brŒí«g©l¤â‰F«, ãw ÃWtd§fË‹ c‰g¤â g©l§fS¡F« ïilnaã‹Åa njit be»œ¢á, ó{Íakhf cŸsJ.

K‰WÇik¡fhd fhuz§fŸK‰WÇik¡fhd fhuz§fŸK‰WÇik¡fhd fhuz§fŸK‰WÇik¡fhd fhuz§fŸK‰WÇik¡fhd fhuz§fŸ

1. ïa‰if1. ïa‰if1. ïa‰if1. ïa‰if1. ïa‰if

áy ïa‰if fhuz§fshš K‰WÇik njh‹W»‹wJ. áy òÉmik¥ò gFâfËšjh‹ áy fÂk ts§fŸ »il¡»‹wd.

(v.fh.) itu c‰g¤âÆš bj‹ M¥ãÇ¡fh K‰WÇik bgW»wJ.áfš c‰g¤âÆš fdlhî«, v©bzŒ c‰g¤âÆš k¤âa »H¡FehLfS« K‰WÇik bg‰W âfœ»‹wd.

2. bjhÊšE£g«2. bjhÊšE£g«2. bjhÊšE£g«2. bjhÊšE£g«2. bjhÊšE£g«

bjhʉE£g fhuz§fshš K‰WÇik r¡âÆid xU ÃWtd«bgw¡TL«. _y¥ bghUŸfŸ, bjhÊšE£g m¿î, áw¥ò nj®¢á,m¿Éaš ïufáa§fŸ k‰W« Nœ¢á KiwfŸ ngh‹wt‰¿‹ ÛJ xUÃWtd« bfh©LŸs f£L¥ghL K‰WÇik ÃWtd¤â‰F M‰wiybg‰W jU»wJ.

(v.fh.) bfh¡nfh nfhyh

3. r£l«3. r£l«3. r£l«3. r£l«3. r£l«

bghUis totik¡F« cÇik, tÂf tH¡fh‰W« bga®, tÂfcÇik milahs§fŸ thÆyhf c‰g¤âahsU¡F K‰WÇik r¡â»il¡»‹wJ. ïJ r£l K‰WÇik vd¥gL«.

4. ngusî KjäL4. ngusî KjäL4. ngusî KjäL4. ngusî KjäL4. ngusî KjäL

áy g©l§fŸ c‰g¤â¢ brŒa ngusî KjäL njit¥gL»wJ.mid¤J ÃWtd§fshY«, ïªj ngusî Kjä£il brŒaïaYtâšiy. ïªÃiyÆš ngusî KjäL v‹gJ K‰WÇik njh‹wthŒ¥gË¡»wJ.

(v.fh.) 1. ïU«ò v~F bjhʉrhiy, ïU¥ò¥ ghij.

5. muR5. muR5. muR5. muR5. muR

áy g©l§fis c‰g¤â brŒJ, ɉF« jÅ¥g£l cÇik muRk£Lnk bg‰WŸsJ. ïªj cÇik muá‹ K‰WÇik vd¥gL»wJ. (v.fh.)Ä‹rhu c‰g¤â, ïU¥ò¥ ghij, ngh¡Ftu¤J, rikaš vÇthí KjÈabghJ ga‹ghLfshF«.

K‰WÇikÆš Éiy, c‰g¤â Ô®khd«K‰WÇikÆš Éiy, c‰g¤â Ô®khd«K‰WÇikÆš Éiy, c‰g¤â Ô®khd«K‰WÇikÆš Éiy, c‰g¤â Ô®khd«K‰WÇikÆš Éiy, c‰g¤â Ô®khd«

Ãiwî¥ ngh£oia¥ ngh‹nw K‰WÇikahsU« ïyhg¤ijc¢rkh¡f ÉU«ò»‹wh®.

xU K‰WÇik ÃWtdkhdJ Ñœneh¡» rÇí« njittis¡nfh£il vâ®bfhŸ»‹wJ. ïJ mªÃWtd¤â‹ ruhrÇtUthŒ tis¡nfhlhF«. Éiyia Fiw¤jhš k£Lnk xU

182 183

Page 100: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

K‰WÇikahs® mâf« ɉfKoí« v‹gij njit tis¡nfhLbjÇÉ»»wJ. ïWâÃiy tUthŒ tisnfhL, ruhrÇ tUthŒtis¡nfh£o‰F ÑnH mikªJŸsJ.

K‰WÇik ÃWtd¤â‹ ruhrÇ bryî tis¡nfhL ‘U’tot¤âš ïU¡F«. ïWâÃiy bryî«, ïWâÃiy tUthí«rkdilí« nghJ mjhtJ (MC = MR, mªÃWtd« rkÃiy milí«.m¥nghJ ïWâÃiy bryî¡ nfhlhdJ (MC), ïWâ Ãiy tUthŒnfh£il (MR) Ñœ ïUªJ nkšneh¡» bršY« nghJ mo k£l¤âšbt£L»‹wJ.

tiu¥gl« 8.3tiu¥gl« 8.3tiu¥gl« 8.3tiu¥gl« 8.3tiu¥gl« 8.3

MS - v‹gJ ruhrÇ tUthŒ

MT - v‹gJ ruhrÇ bryî

xU bghUS¡fhd ïyhg« v‹gJ

MS - MT = TS

TS v‹gJ xU bghUS¡fhd ïyhg«. ïªj xU bghUS¡fhdïyhg¤ij OM msî c‰g¤âÆ‹ msÉdhš bgU¡F« bghJ mªjÃWtd¤â‹ bkh¤j ïyhg« »il¡»wJ. ïJnt HTSP MF«. mjhtJnfhol¥g£l br›tf gFâna ÃWtd¤â‹ ïyhgkhF«. nkY«K‰WÇikahsÇ‹ ÉiyahdJ ïWâ Ãiy tUthŒ, k‰W« ïWâ Ãiybryit Él mâfkhf cŸsJ.

K‰WÇikÆ‹ ga‹fŸK‰WÇikÆ‹ ga‹fŸK‰WÇikÆ‹ ga‹fŸK‰WÇikÆ‹ ga‹fŸK‰WÇikÆ‹ ga‹fŸ

1. K‰WÇik ÃWtd§fŸ ngusî c‰g¤â thŒ¥ò bg‰WŸsjhš,mf¢ á¡fd§fS«, òwá¡fd§fS« njh‹¿íŸsd. ïj‹Éisthf c‰g¤â bryî Fiw»wJ. c‰g¤â g©l§fisFiwthd ÉiyÆš ɉgid¢ brŒayh«. ïj‹ ÉisthfEf®nth® ga‹ bgWt®.

2. K‰WÇik ÃWtd§fŸ mâf Ãâtrâ¡ bfh©litahfïU¥gjdhš, MuhŒ¢á, ts®¢á k‰W« ò¤jh¡f« òidtj‰Fcjî»wJ.

3. bjhʉrhiyÆš mâfkhd eÈtilªj ÃWtd§fŸ cŸsd.mit x‹W nr®ªJ K‰WÇikahf cUth» ngh£oiavâ®bfhŸsyh«. ïj‹ _y« m§fho ÉÇtilí«.

K‰WÇikÆ‹ ÔikfŸK‰WÇikÆ‹ ÔikfŸK‰WÇikÆ‹ ÔikfŸK‰WÇikÆ‹ ÔikfŸK‰WÇikÆ‹ ÔikfŸ

1. K‰WÇikahs® v¥nghJ« mâf Éiyna îzÆ¡»‹wd®.ïjdhš Ef®nth® Ru©l¥gL»wh®fŸ.

2. K‰WÇikahs® mâf ïyhg« bgWtijna Kj‹ik neh¡fkhfbfh©LŸsh®fŸ. ïj‹ fhuzkhf c‰g¤âÆ‹ msitf£L¥gL¤â, Éiyia ca®¤J»‹wh®. ïj‹ thÆyhf jdJ

184 185

c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

br

k‰

br

k‰

br

k‰

br

k‰

br

k‰

tU

thŒ

tU

thŒ

tU

thŒ

tU

thŒ

tU

thŒ

tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«tiugl És¡f«

nk‰fhQ« tiugl« 8.3š AR v‹gJ ruhrÇ tUthŒtis¡nfhlhF«. MR v‹gJ ïWâÃiy tUthŒ tis¡nfhlhF«.ruhrÇ tUthŒ tis¡nfhL (AR) Ñœneh¡» brš»wJ. ïWâÃiytUthŒ tis¡nfhL« Ñœneh¡» brš»wJ. Mdhš ïJ ruhrÇbryî¡ nfh£o‰F Ñœ mikªJŸsJ. E v‹w òŸËÆš ÃWtd«rkÃiy mil»wJ. ï§F ïWâÃiy bryî«, ïWâÃiy tUthí«rkkhf cŸsJ. ï« K‰WÇikahË‹ OM msî c‰g¤â brŒJ, OPmsî Éiyia îzÆ¡»wh‹. ïªj OM msî c‰g¤âÆš ruhrÇtUthŒ MS Mfî« ruhrÇ bryî MP Mfî« V‰gL»wJ. xUbghUS¡fhd ïyhg« v‹gJ ruhrÇ tUthŒ¡F«, ruhrÇ bryî¡F«cŸs ntWghlhF«. Mfnt

Page 101: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

g©l¤â‰F `bra‰if »il¥gUikia’ (Artifical Scarcity)cUth¡F»‹wh®.

3. K‰WÇikahs® xnu khâÇahd g©l§fS¡F - nt›btWEf®nthU¡F, bt›ntW Éiy ɉ»wh®. Éiy ngj« fh£oEf®nthÇ‹ th§F« âwikia bghW¤J mâfg£r« ÉiyiatNÈ¡»‹wh®.

4. K‰WÇikahs® ngusî c‰g¤âiaí«, mâf msî ts§fisí«ga‹gL¤â j‹dy¤ij ca®¤âl k£Lnk Ka‰á¡»‹wh®.j‹Dila KGikahd r¡âia Ãiy eh£l jtwhdtÊKiwfisí« ifahS»‹wh®.

5. ï« K‰WÇikahsÇ‹ Mâ¡f« Ãiwªj eh£oš, bršt«(brh¤J) xU áyÇlnk FɪJ fhz¥gL»wJ. ïJ tUkhdV‰w¤jhœÉ‰F Éâ tF¡»‹wJ. ïJ bghJ clik bfhŸif¡FKu©g£ljhF«.

K‰WÇikia f£L¥gL¤J« tÊKiwfŸK‰WÇikia f£L¥gL¤J« tÊKiwfŸK‰WÇikia f£L¥gL¤J« tÊKiwfŸK‰WÇikia f£L¥gL¤J« tÊKiwfŸK‰WÇikia f£L¥gL¤J« tÊKiwfŸ

1. r£l« ïa‰Wjš: K‰WÇikia¡ f£LgL¤j muR r£l§fisï‰wyh«. K‰WÇik jÉ®¥ò r£l§fŸ ïa‰w¥g£L, K‰W¿ikÆ‹ts®¢áia¡ f£LgL¤jyh«. ïªâahÉš 1969-š MRTP v‹wtÂf¢ r£l« ïa‰w¥g£lJ. ï¢r£l¤âdhš K‰WÇik r¡âfŸxU áyÇl« FÉtij jL¡f¥gL»‹wJ.

2. Éiy, c‰g¤âasî f£L¥gL¤Jjš : ïa‰if K‰WÇikfisK¿ao¡f ïªj Kiw ifahs¥gL»wJ. ïjdhš Éiyianah,g©l msitianah mšyJ ïu©ilínkh muR Koî¢ brŒí«.

3. tÇ Éâ¤jš : K‰WÇikÆ‹ r¡âia Fiw¥gj‰nfh, jL¥gj‰nfhtÇ Éâ¤jY« Tl xU f£LgL¤J« KiwahF«. K‰WÇikahs®ÛJ muR fÂrkhd bjhifia tÇahf Éâ¡fyh«. ïj‹Éisthf ïyhg« FiwªJ mj‹ bghUshjhu tÈik Fiwí«.

4. eh£Lilikah¡Fjš : bgÇa K‰WÇik ÃWtd§fiseh£Lilikah¡F tjhš, Ef®nthiu Ru©o thG«ÃWtd§fis munr V‰W el¤jyh«.

5. Ef®nth® r§f§fŸ : Ef®nth® r§f§fis mik¡fC¡FÉ¥gj‹ thÆyhf Ef®nthuJ ngur¡âia mâf¥gL¤âmtuJ cÇikia ghJfh¤J K‰WÇik ts®¢áia¡ f£LgL¤jyh«.

K‰WÇik Ãiwî¥ngh£o - x¥òikK‰WÇik Ãiwî¥ngh£o - x¥òikK‰WÇik Ãiwî¥ngh£o - x¥òikK‰WÇik Ãiwî¥ngh£o - x¥òikK‰WÇik Ãiwî¥ngh£o - x¥òik

ïu©L m§fhofSnk mâfg£r ïyhg« <£Ltijna K¡»aneh¡fkhf bfh©LŸsJ. ïu©L m§fhofSnk rªijÆ‹ rkÃiymilí«nghJ ïWâÃiy bryî«, ïWâÃiy tUthí« rkkhfntïU¡F«. (mjhtJ MC = MR)

Ñœf©lthW nt‰Wikfis m£ltiz¥gL¤jyh«.

186 187

Ãiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£o

1. ruhrÇ tUthŒ tis¡nfhL(AR) X m¢R¡F ïizahdgL¡if¡ nfhlhf mikªJŸsJ. ï§F Ãâ tUthí«(MR), ruhrÇ tUthí« Éiy¡Frkkhf ïU¡F«.

MR = AR = P

2. rkÃiyÆ‹ nghJ, ïWâÃiybryî, ïWâÃiy tUthŒ¡Frkkhfî«, nkY« mJ ruhrÇtUthah»a Éiy¡F rkkhfî«mikªJŸsJ. Mfnt Éiy,ïWâÃiy c‰g¤â bryî¡Frkkhf cŸsJ.

3. Ãiwî¥ ngh£oÆš xU ÃWtd«,Ú©lfhy¤âš rkÃiyiamila Ú©lfhy ruhrÇ bryîtis¡ nfh£o‹ mok£l¤âš

ruhrÇ tUthŒ tis¡nfhL«ïWâÃiy tUthŒ tis¡nfhL« Ñœneh¡» rǪJbrš»‹wd. ïWâ ÃiytUthŒ, ruhrÇ tUthŒ k‰W«ÉiyiaÉl Ñœ k£l¤âšcŸsJ.

rkÃiyÆš ïWâÃiy bryî,ïWâÃiy tUthŒ¡F rkkhfcŸsJ. Mdhš ïWâÃiytUthŒ, ruhrÇ tUthah»aÉiyiaÉl FiwthfcŸsJ. mjhtJ MC = MR <AR. ÉiyahdJ, ïWâÃiybryitÉl mâfkhf cŸsJ.

K‰WÇikÆš, xU ÃWtd«Ú©l fhy¤âš rkÃiyiamila ruhrÇ bryî?

K‰WÇikK‰WÇikK‰WÇikK‰WÇikK‰WÇik

Page 102: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Éiy ngj«Éiy ngj«Éiy ngj«Éiy ngj«Éiy ngj«

Éiy ngj« v‹gJ “ngj« fh£L« K‰W¿ik v‹W«tH§f¥gL»wJ. xU K‰WÇikahs® xnu g©l¤ij gšntWEf®nthU¡F gšntW ÉiyfËš ɉ»wh®. ïªj braY¡F Éiyngj«fh£Ljš v‹W bga®.

ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«

bjhÊšE£g mo¥gilÆš, xnu¤ j‹ik cila g©l¤ij, mj‹ïWâÃiy bryÉidÉl, TLjyhd ÉiyÆš ɉgnj Éiyngj«v‹W« Twyh«.

(v.fh.) xnu âiu¥gl¤â‰F, gšntW âiumu§FfŸ, gšntWÃiy k¡fis fU¤âš bfh©L gšntW f£lz§fis tNÈ¥gjhF«.

Éiy ngj¤â‹ ÃgªjidfŸÉiy ngj¤â‹ ÃgªjidfŸÉiy ngj¤â‹ ÃgªjidfŸÉiy ngj¤â‹ ÃgªjidfŸÉiy ngj¤â‹ ÃgªjidfŸ

ÑœfhQ« ïU ÃiyfŸ ó®¤â brŒa¥g£lhš Éiy ngj« V‰gL«.

1. njitia, Éiy mâfkhd m§fhoÆÈUªJ Éiy Fiwthdm§fho¡F kh‰w ïayhJ. brštªj®fŸ, mâf ÉiyíŸs

Ml«gukhd ò¤jf¥ gâ¥ig th§fhkš ãugykhd FiwªjÉiyíŸs ò¤jf¥ gâ¥ò btËtU« tiu fh¤âU¥gh®fshdhšjÅahŸ ngj« fh£Ljš njhšÉailí«.

2. K‰WÇikahs® ïu©L m§fhofis mšyJ ntWg£lm§fhofis jŤjÅahf it¤âU¥gh®fŸ mjdhš, g©l§fŸxU m§fhoÆÈUªJ k‰bwhU m§fho¡F kh‰w ïayhJ. ÉiykÈthd m§fhoÆš bghU£fis th§» Éiy mâfkhdm§fhoÆš bghU£fis ɉf Koíkhdhš, xU g©l¤â‰F ïUÉiyfŸ ïU¥gj‰F thŒ¥ãšiy. bjhÊš mâg® mtU¡F»il¡F« kÈthd Ä‹rhu¤ij å£L cgnahf¤â‰Fga‹gL¤âdhš, thÂf ngj« fh£Ljš njhšÉailí«.

K‰WÇik ngh£oK‰WÇik ngh£oK‰WÇik ngh£oK‰WÇik ngh£oK‰WÇik ngh£onguháÇa® E.H. nr«g®È‹ v‹gt® K‰WÇik ngh£oÆid

m¿Kf¥gL¤âdh®. ï¥ngh£oÆš v©Âwªj ɉgidahs®fŸx‹W¡bfh‹W beU¡fkhd gâälhf fUj¥gL« g©l§fis c‰g¤âbrŒ»‹wd®. g©l§fŸ x‹W¥nghš ïUªjhY«, mit xnuj‹ikíilad mšy. Mdhš mit x‹Wl‹ x‹W ngh£oÆL«g©l§fshF«.

K‰WÇik ngh£o¡F vL¤J¡fh£LfŸ ã‹tUkhW :1. õh«ó - r‹áš¡, »ËÅ¡ ãs°, gh‹°, á¡, btšt£, bA£

m©L nAhšl®, gh©O‹, th£ofh, Ûuh, fh®Åa®2. g‰girfŸ - nfhšnf£, Fnshr¥, ãdhfh, ¥uhÄ°,

bg¥nrhl‹£, É¡nfh tÍujªâ, m#ªjh, m§f®, ghóšïašòfŸ : 1. ÃWtd§fË‹ v©Â¡if K‰WÇik¥ ngh£oÆš

gy ÃWtd§fŸ cŸsd. mâf msÉš c‰g¤â brŒí« x›bthUÃWtdK«, k‰w ÃWtd§fË‹ brašgh£oš m¡fiw¡ fh£lhkšjŤJ brašgL«. mitfŸ c‰g¤âasî, Éiy, ngh‹wt‰iw jhnkÔ®khÅ¡»‹wd. xU ÃWtd¤â‹ brašghL k‰w ÃWtd§fË‹brašgh£oid ghâ¡fhJ.

2. g©l ntWghL : g©l§fis ntWgL¤JtJ K‰WÇikngh£oÆ‹ ika¡fU¤jhF«. ÃWtd§fË‹ g©l§fŸ x‹Wnghšnjh‹¿dhY«, c©ikÆš mit x‹W mšy. x‹W mšyJ mj‰Fnk‰g£l Éj§fËš g©l§fËš khWghLfŸ ïU¡F«. vdnt mitx‹W¡bfh‹W gâä£L¥ g©l§fshf cŸsd.

188 189

4. Ãiwî¥ ngh£oÆš rkÃiyahdJ c‰g¤â bryî mâfÇ¡F«nghJ k£Lnk mila Koínkm‹¿ bryî Fiwí« nghnjÃiyahdjhf ïU¡F« nghnjmšy.

5. Ãiwî¥ ngh£oÆš ÃWtd«ïašò ïyhg¤ij Ú©lfhy¤âš milí«. c¢rïyhg¤ij FW»a fhy¤âšmilí«.

6. c‰g¤âasî mâfkhfî« ÉiyFiwthfî« ïU¡F«. mikí«.

rkÃiy Ãiy, bryîmâfÇ¡F« nghJ«, Fiwí«nghJ«, Ãiyahd jhfïU¡F« nghJ« milayh«.

c¢r ïyhgkhdJ, FW»afhy¤âY« k‰W« Ú©lfhy¤âY« milí«.

c‰g¤â Fiwthfî« Éiymâfkhf î« ïU¡F«.

Ãiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£oÃiwî¥ ngh£o K‰WÇikK‰WÇikK‰WÇikK‰WÇikK‰WÇik

Page 103: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

3. ɉgid¢ bryî : K‰WÇik¥ ngh£oÆš jdJ g©l¤ijgutyh¡F tj‰fhfî«, òâaEf®nthiu¡ ftU« t©zK« c‰g¤âbryîfŸ ïšyhkš, És«gu¢ bryîfis nk‰bfhŸs nt©oíŸsJ.ïJnt ɉgid¢ brythF«. ɉgid¢ bryit¥ g‰¿ nguháÇa®nr«g®È‹ ïy¡fz« tF¤JŸsh®. ït® “xU g©l¤â‹ njittisnfh£o‹ tot¤ij kh‰¿ mik¡f bryÉL« gz¤â‹ msntɉgid¢ brythF«”. v‹»wh®. ɉgid¢ brythdJ És«gu¢bryî, fh£á¥ bghUŸ mik¤jš, g©l§fË‹ khâÇfis mˤjšngh‹w gšntW tot§fËš mikªâU¡F«.

4. ÃWtd§fŸ c£òFjš, btËnaWjšK‰WÇik ngh£oÆš mL¤j K¡»akhd ïašò, vªj xU òâa

ÃWtdK« c‰g¤âÆš òFjY« btËnaWjY« vËjhdjhF«. tÂfmilahs« jh§»a jdJ g©l¤ij m¥òâa ÃWtd« vËâš jahÇ¡fïaY«. ï§F vªjÉj jilfS« ïšiy.

K‰WÇik¥ ngh£oÆš rkÃiy Éiy k‰W« g©l msitîzƤjš

K‰WÇik¥ ngh£oÆš ÃWtd« rkÃiy mila ïWâÃiytUthí«, ïWâ Ãiy bryî« rkkhf ïU¤jš nt©L«. mjhtJ E =MR = MC. K‰W¿ik ngh£oÆš x›bthU ÃWtdK« vªj xUÉiyÆš, c‰g¤â ÃiyÆš mâfg£r« ïyhg« »il¡Fnkh mjidnabjÇî brŒJ bfhŸth®. tiugl« 8.4 xU F¿¥ã£l ÃWtd« v›thWrkÃiy milí« v‹gij És¡F»‹wJ.

tiu¥gl« 8.4tiu¥gl« 8.4tiu¥gl« 8.4tiu¥gl« 8.4tiu¥gl« 8.4

tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«tiugl« És¡f«

nk‰f©l tiugl¤âš MC, AC v‹gd FW»afhy ïWâÃiy¢bryî k‰W« ruhrÇ bryî tisnfhLfshF«. AR v‹»w ruhrÇtUthŒ tis¡nfhL«, MR v‹»w ïWâÃiy tUthŒ tisnfhL«Ñœneh¡» rǪJ brš»wJ. E v‹w rkÃiy òŸËÆš MR = MC Mfmikí«. ï§F OM v‹gJ rkÃiy c‰g¤âasthF«. ïªj c‰g¤âÆšOP v‹gJ rkÃiy Éiyahf Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. ïyhg« v‹gJruhrÇ tUthŒ¡F«, ruhrÇ bryî¡F« cŸs ntWghlhF«. MQ v‹gJruhrÇ tUthŒ, MS v‹gJ ruhrÇ bryî. mjhtJ QM - MS = SQ.SQ v‹gJ xU bghUS¡fhd ïyhgkhF«. ïªj xU bghUS¡fhdïyhg¤ij OM v‹w g©l c‰g¤âÆ‹ msÉdhš bgU¡»dhšmªÃWtd¤â‰F PQSR v‹w nfhol¥g£l br›tf totyhd ïyhg«»il¡F«. ï›thwhf FW»a fhy¤âš mªÃWtd« OM msîc‰g¤â brŒJ mt‰iw OP Éiy¡F ɉW mâfg£r ïyg¤ij¥bgW»wJ.

K‰WÇik¥ ngh£oÆš cŸs bt›ntW ÃWtd§fŸ FW»afhy¤âš mrhjhuz ïyhg¤ijna mšyJ eZl¤ijnah jkJ bryîk‰W« tUthŒtis nfh£il¥ bghU¤J bg‰W¡bfhŸS«.

Ú©lfhy¤âš bjhʉrhiyÆš cŸs ÃWtd§fŸ c¢rïyhg¤ij <£odhš òâa ÃWtd§fŸ bjhÊÈš EiHªJ, ïyhgmsit Fiw¡F«. ruhrÇ tUthŒ ïjdhš Fiwí«. c‰g¤âfhuÂfË‹ njit mâfÇ¥ghdJ c‰g¤â bryit mâfÇ¡F«.vdnt ïyhg¤â‹ msî« FiwªJÉL«. Ú©l fhy¤âšbjhʉrhiy¡FŸ ïU¡F« ÃWtd§fŸ eZl¤ij milªjhš áyÃWtd§fŸ ï¤bjhÊiy É£L btËnaW«. ïjdhš m§fhoÆšïj‹ g§F mâfÇ¡F«. c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ njit Fiwtjhš,c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ Éiy Fiwa neÇL«. ïj‹ Éisthf c‰g¤â¢bryî Fiwa neÇL«. ïJ ïU¡»‹w ÃWtd§fË‹ ïyhg¤ijmâfÇ¡F«. ï«K‰WÇik¥ ngh£oÆš ïU¡»‹w ÃWtd§fŸ ïašòïyhg¤ijna Ú©lfhy¤âš <£L«.

190 191c‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤âc‰g¤â

br

k‰

br

k‰

br

k‰

br

k‰

br

k‰

tU

thŒ

tU

thŒ

tU

thŒ

tU

thŒ

tU

thŒ

Page 104: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Ú©lfhy«Ú©lfhy«Ú©lfhy«Ú©lfhy«Ú©lfhy«

K‰WÇik¥ ngh£oÆ‹ å©bryîfŸK‰WÇik¥ ngh£oÆ‹ å©bryîfŸK‰WÇik¥ ngh£oÆ‹ å©bryîfŸK‰WÇik¥ ngh£oÆ‹ å©bryîfŸK‰WÇik¥ ngh£oÆ‹ å©bryîfŸ

1. ntiyÆ‹ik :ntiyÆ‹ik :ntiyÆ‹ik :ntiyÆ‹ik :ntiyÆ‹ik : K‰WÇikahs® ngh£oÆš ÃWtd§fŸ,c¤jk c‰g¤â msÉidÉl Fiwthf c‰g¤â brŒtjhš, ts§fisKGikahf ga‹L¤J tâšiy. ïjdhš ntiy ïšyh ãu¢ridV‰gL»wJ.

2. cgÇ r¡â :cgÇ r¡â :cgÇ r¡â :cgÇ r¡â :cgÇ r¡â : cgÇ r¡â v‹gJ c¤jk msî c‰g¤â¡F« -c©ik c‰g¤â¡F« cŸs ntWghlhF«. Ú©l fhy¤âšïªÃWtd§fŸ c¤jk msî c‰g¤âiaÉl Fiwªj msîc‰g¤âiana brŒ»‹wd. ïªj c‰g¤â Fiwªjg£l ruhrÇ brynthLr«kªjg£ljhF«. ïªj cgÇ r¡â åzh¡f¥gLtjhf ï§FfUj¥gL»wJ.

3. És«gu« :És«gu« :És«gu« :És«gu« :És«gu« : K‰WÇik m§fho ngh£oÆš cŸs És«gu¢bryî å© brythf fUj¥gL»wJ. ÃWtd§fŸ jkJ g©l¤ijth§Ftj‰fhf Ef®nthiu C¡FÉ¡F« tifÆš gz¤ij¢brytÊ¡»‹wd. ïjdhš Éiy caU»wJ. ï¤jifa bryîfŸåzhditahF«.

4. gšntW Éjkhd g©l§fŸ :gšntW Éjkhd g©l§fŸ :gšntW Éjkhd g©l§fŸ :gšntW Éjkhd g©l§fŸ :gšntW Éjkhd g©l§fŸ : K‰WÇik ngh£oÆš gšntWg©l§fŸ m¿Kf¥gL¤j¥gL»‹wd. jahÇ¡f¥gL« g©l§fË‹msî, khâÇ, t©z«, kd«, M»at‰iw kh‰W« nghJ, xnuÉU¥g¤ij Ãiwnt‰w gšntW tifahd bghUŸfŸ c‰g¤âbrŒa¥gLtjhš ï¥ gâä£L g©l§fË‹ c‰g¤â bryî åzhffUj¥gL»wJ. xU áy tiffŸ jahǤjš k£Lnk nghJkhdjhfïU¡F«.

5. brašâw‹ Fiwªj ÃWtd§fŸ :brašâw‹ Fiwªj ÃWtd§fŸ :brašâw‹ Fiwªj ÃWtd§fŸ :brašâw‹ Fiwªj ÃWtd§fŸ :brašâw‹ Fiwªj ÃWtd§fŸ : ï« K‰WÇikngh£oÆš brašâw‹ Fiwªj ÃWtd§fŸ, ïWâ Ãiy bryit¡fh£oY«, TLjyhd Éiyia Éâ¡»‹wd. ï¤jif ÃWtd§fŸbjhÊÈš ïUªJ mf‰w¥glš nt©L«. Mdhš ïªÃWtd¤â‹bghUŸfis th§Fnth®, m§fhoÆš ïU¥ã‹ âwika‰w ÃWtd§fŸbjhl®ªJ bjhÊÈš ïU¡f thŒ¥ò V‰gL»wJ.

ášnyh® K‰WÇikášnyh® K‰WÇikášnyh® K‰WÇikášnyh® K‰WÇikášnyh® K‰WÇik

ÃiwFiw ngh£oÆš Äfî« F¿¥ãlj¡fJ ášnyh®K‰WÇikahF«. Äf¢ áy ÃWtd§fns xU g©l¤ij c‰g¤âbrŒí«nghJ, mJ ášnyh® K‰WÇik vd¥gL«. ÃWtd§fË‹v©Â¡if ïu©L¡F nk‰g£ljhf ïU¡F«. xnu khâÇahdbghUisnah, mšyJ ntWgL¤j¥g£l g©l¤ijnah c‰g¤âbrŒa¡TL«.

ïašòfŸïašòfŸïašòfŸïašòfŸïašòfŸ

1. x‹iwbah‹W rh®ªâU¤jš :x‹iwbah‹W rh®ªâU¤jš :x‹iwbah‹W rh®ªâU¤jš :x‹iwbah‹W rh®ªâU¤jš :x‹iwbah‹W rh®ªâU¤jš : ãw ÃWtd§fis¢ rh®ªJKobtL¤Jš v‹gJ ášnyh® K‰WÇikÆ‹ Äf ï‹¿aikahjjÅ¥ g©ghF«. ï§F ÃWtd§fŸ v©Â¡ifÆš Äf¡Fiwthf ïU¥gjhš x‹¿‹ brašgh£oid k‰bwhU ÃWtd«T®ªJ f©fh¡»‹wJ. Éiy, c‰g¤â g©l msîngh‹wt‰¿š VjhtJ xU kh‰w¤ij brŒjhY« mJ ãw vâ®ÃWtd§fisí« neuoahf ghâ¡»‹wJ. Mfnt ï«Kiw¥ngh£oÆš m§fho¤ njitia k£L« fU¤âš bfhŸshkš ãwÃWtd§fË‹ brašghLfisí« T®ªJ ftŤjš nt©L«.

2. FG¢ brašghL :FG¢ brašghL :FG¢ brašghL :FG¢ brašghL :FG¢ brašghL : ïªj m§fho KiwÆš ÃWtd§fŸmid¤J« jk¡FŸ x‰Wikíl‹ T£Lwthf brašgl nt©oaf£lha¤ij cz®ªâU¡F«. mitfŸ kªjz cl‹go¡ifbrŒJ¡ bfhŸs Kidí«, mnj neu¤âš x›bthU ÃWtdKnkc¢r ïyhg« mila Jo¥gjhš mitfSl‹ ngh£o kd¥gh‹iknknyh§» cŸsJ.

3. khwhj Éiy : khwhj Éiy : khwhj Éiy : khwhj Éiy : khwhj Éiy : (price rigidity) khwhj Éiy v‹gJ k‰bwhUáw¥ãašghF«. ÉiyahdJ kh‰w Koahj j‹ikbfh©ljhF«. xU ÃWtd« j‹Dila Éiyia Fiw¤jhšvâuhËfŸ ghâ¡f¥gLth®fŸ. jdJ ïyhg¤ij ÃWtd«ïH¡f neÇL«; ïnj ngh‹W Éiy V‰w¤ij ã‹g‰¿dhš jdJtho¡ifahs®fis ïH¡f neÇL«. vdnt ášnyh®K‰WÇikÆš Éiykh‰w« K‰¿Y« ifÉl¥gLtjhš Éiykhwhkš ïU¡»wJ.

192 193

Page 105: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

194 195

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«

1. Ãiwî¥ ngh£o m§fhoÆš fhz¥gL« Ãiy

m. xnu ɉgidahs®

M. ïu©L ɉgidahs®

ï. v©Â¡ifÆšyh ɉgidahs®

<. áy ɉgidahs®

2. vªÃiyÆš xU ÃWtd« rkÃiy¥ bgW«

m. MC = MR M. MC = ACï. MR = AR <. MR = AC

3. ÃWtd« k‰W« bjhʉrhiy xnu ÃiyÆš ïU¥gJ

m. Ãiwî¥ ngh£o M. ïUɉgidahs®

ï. ášnyh® <. K‰WÇik

4. ɉgid¢ bryÉ‹ Äf K¡»akhd tot« vJ

m. És«gu§fŸ M. ɉgid

ï. xnu khâÇahd g©l§fŸ <. vJî« ïšiy

5. Ãiwî¥ ngh£oÆš njit¡nfhL ï›thW ïU¡F«

m. nkšneh¡» rǪJ bršY« M. »ilk£lkhf ïU¡F«

ï. Ñœneh¡» rǪJ¢ bršY« <. br§F¤jhf ïU¡F«

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:nfho£l ïl§fis Ãu¥òf:

6. Ãiwî¥ ngh£oÆš ÃWtd§fŸ ............ bghUisna c‰g¤âbrŒ»wJ.

7. ÃWtd¤â‹ ruhrÇ tUthahdJ, ruhrÇ bryitÉl mâfkhfïU¥ã‹ mªÃWtd« ........... <£L«.

8. Ãiwî¥ ngh£oÆš xU ÃWtd« ............

Page 106: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

26. m§fhoÆ‹ tiffis RU¡fkhf És¡fî«.

27. Ãiwî¥ ngh£oÆ‹ ïašòfis És¡fî«.

28. K‰WÇikia¡ f£L¥gL¤J« tÊKiwfŸ ahit?

29. g©l§fis ntWgL¤Jjš - áW F¿¥ò vGJf.

30. K‰WÇikahs® ngh£oÆš å© bryîfis¥ g‰¿ És¡Ff?

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. FW»a fhy¤âš, Ãiwî¥ ngh£oÆš, Éiy, g©l¤â‹ msîv›thW îzÆ¡f¥gL»‹wd.

32. K‰WÇikia ÉtÇ¡f. nkY« K‰WÇikÆ‹ g©òfŸ k‰W«fhuz§fisí« TWf.

33. K‰WÇikÆš Éiy, k‰W« g©l« v›thW Ô®khÅ¡f¥gL»‹wJv‹gij ÉtÇ¡fî«.

34. K‰WÇikÆ‹ e‹ik, k‰W« Ôikfis MuhŒf.

35. Ãiwî¥ ngh£o k‰W« K‰WÇikia ntWgL¤Jf.

36. K‰WÇik ngh£oÆš Éiy, g©l§fŸ Ô®khÅ¡f¥gLtJv›thW v‹gij És¡Ff.

196 197

9. K‰WÇik r¡âÆ‹ _y« bghUis totik¡F« cÇik............... v‹wiH¡f¥gL«.

10. ášnyh® K‰WÇik m§fhoÆš cŸs ÃWtd§fŸj§fS¡FŸns K¡»akhd ........... cz®ªâU¡F«.

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf

11. cyf m§fho m. E.M. nr«g®Ë‹

12. Ef®nth® nfhy¢r« M. nfhnfh-nfhyh

13. bj‹ M¥ãÇ¡fh ï. j§f« k‰W« btŸË

14. bjhÊšE£g K‰WÇik <. K‰WÇik¥ ngh£o

15. K‰WÇikahs® ngh£o c. itu«

IV. xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«

16. bjhʉrhiy v‹whš v‹d?

17. bghJ ga‹ghLfis mDgÉ¥gt® ah®?

18. murh§f«, K‰WÇikia v›thW f£L¥gL¤J«.

19. K‰WÇik ngh£oÆ‹ K¡»akhd áw¥ãašòfŸ vit?

20. MRTP r£l« vªj M©L ïa‰w¥g£lJ?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. m§fhoÆ‹ g©òfŸ ahit?

22. m§fhoÆ‹ mo¥gil ngh£ofis tif¥gL¤Jf.

23. Ãiwî¥ ngh£o m§fhoÆ‹ _‹W e‹ikfis vGJf.

24. Éiy ngj¤â‹ ïu©L ÃgªjidfŸ ahit?

25. Éiy ngj¤âid vL¤J¡fh£o‹ _y« És¡Ff.

Page 107: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 9ghl« - 9ghl« - 9ghl« - 9ghl« - 9

ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghLïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghLïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghLïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghLïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghL

(MARGINAL PRODUCTIVITY THEORY OFDISTRIBUTION)

ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghL v‹gJ c‰g¤â¡fhuÂfË‹ bghJ g»®î¡ nfh£ghlhF«. Ãiwî¥ ngh£oÆš, c‰g¤â¡fhuÂfË‹ Câa« v›thW Ô®khÅ¡f¥gL»wJ (îza«brŒa¥gL»wJ) v‹gij ï¡nfh£ghL És¡F»wJ. všyh c‰g¤âfhuÂfS« mit c‰g¤â brŒí« ïWâ Ãiy c‰g¤â¡F¢ rkkhfntCâa« bgW« v‹gij tÈíW¤J»wJ.

g©l§fË‹ Éiy Ô®khd¤â‰F«, fhuÂfË‹ Éiy¤Ô®khd¤â‰F« mo¥gil ntWghLfŸ VJÄšiy. fhuÂfË‹ Éiy,rªijÆš mitfË‹ njit k‰W« mË¥ò¡fËdhš Ô®kh¡f¥gL«.g©l§fË‹ njit ‘neuo¤ njit’ Mdhš fhuÂfË‹ njit‘bgw¥g£l njit’. (c«) åLfS¡F¤ njitÆUªjhšjh‹ åL f£L«bjhÊÈš bjhÊyhs®fS¡F¤ njit ïU¡F«.

ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£gh£o‹go, Ãiwî¥ngh£o¢ rªijÆš x›bthU fhuÂí« mJ c‰g¤â brŒí«g©l§fË‹ kâ¥ã‰F¢ rkkhf Câa« bgW«. ï›Éâ mid¤Jc‰g¤â¡ fhuÂfS¡F« bghUªJtjhf ïUªjhY« KjÈš ciH¥òg‰¿ eh« fh©ngh«.

c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ Éiy ïWâÃiy c‰g¤â g©l§fË‹kâ¥ò¡F rkkhF« tiu xU ÃWtd« c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ msit¡T£o¡bfh©nl bršY«. ïWâÃiy c‰g¤âÆ‹ kâ¥ò¡F rkkhfntx›bthU c‰g¤â¡ fhu¡F« CâakË¡f¥gL« v‹gnj ïj‹bghUshF«. c‰g¤âahs® TLjš c‰g¤â¡ fhuÂia ÃaÄ¥gjhš»il¡F« TLjš c‰g¤â¥ g©l§fË‹ kâ¥ò¡F rkkhf ïWâÃiyc‰g¤â ïU¡F«. eh« k‰w c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ mË¥ig Ãiyahf¡bfhŸ»‹nwh«.

198 199

ciH¥ig¡ bfh©L, ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡nfh£gh£il¥ g‰¿ vËa cjhuz« thÆyhf¥ gh®¥ngh«.

ïyhg¤ij c¢rkh¡Ftnj x›bthU ÃWtd¤â‹ neh¡fkhF«.c‰g¤â¢ bryitÉl tUthŒ mâfkhf ïU¡F« tiu fhuÂÆ‹Ãakd¤ij ÃWtd« mâfǤJ¡ bfh©nl bršY«. (bkh¤jbryitÉl bkh¤j tUthŒ mâfǤJ¢ bršY« tiu c‰g¤â¡fhuÂÆ‹ (ï.Ã.) Ãakd¤ij xU ÃWtd« mâfǤJ¡ bfh©nlïU¡F«) xU ÃWtd«, ïWâÆš Ãakd« brŒí« ïWâÃiyfhuÂÆdhš MF«, bkh¤j c‰g¤â bryî bkh¤j tUthŒ rkkhF«tiu c‰g¤â¡ fhuÂia¡ T£o¡ bfh©nl bršY«. ïj‰Fnkšbkh¤j ïyhg¤ij mâfÇ¡f KoahJ.

ciH¥ò rªijÆš rkÃiy MC1 = VMPLš mikí«

MCL = VMPL

MCL = ciH¥ã‹ ïWâÃiy bryî.

VMPL = ïWâÃiy c‰g¤âÆ‹ kâ¥ò (ciH¥ò)

or W = VMPL (W = ciH¥ã‹ TÈ)

F¿¥ò : ciH¥ã‹ mË¥ò, ngh£o¢ rªijÆš msî¡Fmâfkh»íŸsJ (g‰wh¡Fiw ïšyhkš) vdnt bfhL¡f¥g£l TÈÉ»j¤âš v›tsî ciH¥ig nt©Lbk‹whY« xU ÃWtd«mk®¤â¡ bfhŸsyh«.

Ãiwî¥ ngh£o¢ rªijÆš TÈ Ã®za«Ãiwî¥ ngh£o¢ rªijÆš TÈ Ã®za«Ãiwî¥ ngh£o¢ rªijÆš TÈ Ã®za«Ãiwî¥ ngh£o¢ rªijÆš TÈ Ã®za«Ãiwî¥ ngh£o¢ rªijÆš TÈ Ã®za«

tiu¥gl« 9.1 tiu¥gl« 9.2

Page 108: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

MPPL = ïWâÃiy g©l§fŸ c‰g¤â tisnfhL (ciH¥ò)

VMPL = ïWâÃiy g©l§fŸ c‰g¤â kâ¥ò

VMPL = MPPL .Px {VMPL = ïWâÃiy ciH¥ò c‰g¤âgU¥bghUŸ x Éiy ciH¥ã‹ ïWâÃiy g©l kâ¥ò

F¿¥ò : P (Ãiwî¥ ngh£oÆš Éiy Ãiyahf khwhJ ïU¡F«v‹W mDkâ¡f¥gL»wJ.

gl« 9.2š ÃWtd« E Æš rkÃiy miltjhf fh£l¥g£LŸsJ.L¡F ïlJòw«, xU myF ciH¥ã‰F bfhL¡f¥gL« Câa« mJc‰g¤â brŒí« g©l§fË‹ kâ¥ig Él Fiwthf cŸsJ. (VMPL> W). Mfnt ÃWtd« mâf ciH¥ig¥ ga‹gL¤â mâfkhfïyhg¤ij¥ bgW« L tyJòw« VMPL < W. ciH¥ã‰F mË¡f¥gL«Câa« (ïWâÃiy myF) mjdhš c‰g¤â brŒa¥gL« g©l§fË‹kâ¥ig Él mâfkhf cŸsJ. Mfnt ïyhg« Fiw»wJ. MfntVMPL = W ïU¡F«bghGJ ïyhg« c¢rkhf ïU¡F«.

nk‰f©l És¡f¥go, xU ÃWtd¤â‹ vªj xU khW« c‰g¤â¡fhuÂÆ‹ (ciH¥ò) njit¡nfhL« m¡fhuÂÆ‹ ïWâÃiy c‰g¤âkâ¥ò tisnfhlhF«.

Mfnt ïWâÃiy c‰g¤â¡ fhuÂÆ‹ c‰g¤â¤ âw‹,m¡fhuÂfŸ mid¤â‰F« mË¡f¥gL« Câa¤ij îzÆ¡F«.c‰g¤âahs® Ãy«, ciH¥ò, KjäL M»at‰iw xU F¿¤j É»j¤âšïiz¤J c‰g¤â¢ bryî Äf¡ Fiwªj ÃiyÆš ïU¡F«gogh®¤J¡bfhŸth®. x›bthU c‰g¤â¡ fhu¡F« mjDilaïWâÃiy c‰g¤â âwD¡F V‰g Câa« îza« brŒa¥gL«.ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghL, c‰g¤â¡ fhuÂfË‹Câa«, thu«, t£o k‰W« ïyhg¤ij¤ Ô®khÅ¥gij¥ g‰¿És¡F»wJ. Mfnt ïJ bghJ g»®î¡ nfh£ghL v‹WmiH¡f¥gL»wJ.

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£ghL Ñœ¡f©lvLnfhŸfË‹ mo¥gilÆš cUthdjhF«.

1. Ãiwî¥ngh£o Ãyî»wJ.

2. c‰g¤â¡ fhuÂfŸ mid¤J« xnu j‹ikíilad mšyJ xnukhâÇahdit.

3. xU fhu¡F¥ gâyhf k‰bwhU fhuÂia¥ ga‹gL¤jyh«.mid¤J« x‹W¡bfh‹W kh‰w¥gl¡ Toait.

4. ï¡nfh£ghL FiwªJ brš Éisî Éâia mo¥gilahf¡bfh©lJ. ïJ thÂg¤â‰F« bghUªJ«. xU fhuÂia nkY«nkY« ga‹gL¤J«nghJ mâÈUªJ »il¡F« ïWâÃiyc‰g¤â Fiwí« v‹W FiwªJ brš Éisî Éâ TW»wJ. xUÃWtd¤â‰F xU fhuÂia mâf¥gL¤Jtjhš mj‹ _y«»il¡F« c‰g¤â Fiwí« v‹W bjÇí«bghGJ, m¡fhu¡Fgâyhf ntW fhuÂia gâäL brŒJ c‰g¤â¢ bryit¡Fiw¡f KaY«.

FiwªJ brš ïWâÃiy g»®î¡ nfh£gh£o‹FiwªJ brš ïWâÃiy g»®î¡ nfh£gh£o‹FiwªJ brš ïWâÃiy g»®î¡ nfh£gh£o‹FiwªJ brš ïWâÃiy g»®î¡ nfh£gh£o‹FiwªJ brš ïWâÃiy g»®î¡ nfh£gh£o‹FiwghLfŸ ã‹tUkhW :FiwghLfŸ ã‹tUkhW :FiwghLfŸ ã‹tUkhW :FiwghLfŸ ã‹tUkhW :FiwghLfŸ ã‹tUkhW :

1. mid¤J¥ g©l§fS« T£L¥ g©l§fŸ m¥g©l§fË‹kâ¥ig, jŤjÅahf ciH¥ò¡nfh mšyJ KjY¡nfh®ãǤJ¡ fh£l ïayhJ. áy tifahd gÂfË‹ (kU¤Jt®,tH¡f¿P®, MáÇa®fŸ M»nahÇ‹ gÂfŸ) c‰g¤â kâ¥igmsÉLjš fodkhd x‹W.

2. ïªj nfh£ghL fhuÂfË‹ njit¥ g¡f¤ij k£Lnk fz¡»švL¤J¡ bfh©L mË¥ò¥ gFâia òw¡f¤JÉ£lJ. (c«)fhuÂfŸ g‰wh¡Fiwahf ïU¡F«bghGJ rhjhuzÉiyiaÉl mâf msî Éiy mË¡f¥gL»wJ.

3. ï¡nfh£ghL, Ãiwî¥ngh£o k‰W« KGntiyÃiy M»avLnfhŸfis mo¥gilahf¡ bfh©lJ. Mdhš eilKiwÆšÃiwFiw¥ ngh£ona cŸsJ.

4. eilKiwÆš c‰g¤â¡ fhuÂfis khWg£l tÊfËšga‹gL¤Jjš fod«.

5. ï¡nfh£ghL mwbe¿¡ fU¤J¡fis¥ ã‹g‰wÉšiy.ï¡nfh£gh£il V‰W¡bfh©lhš, xU fhu mJ c‰g¤â

200 201

Page 109: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

brŒj g©l§fË‹ kâ¥ã‰F rkkhf Câa« bgW« v‹gJ ïj‹fU¤jhF«. (c«) ÃWtd¤âš cŸs CÊa® Fiwªj TÈiabgWtJ mt®fsJ c‰g¤â¡ Fiwthš mšy. Mdhš ciH¥ò¢Ru©lny ïj‰F fhuzkhF«. eilKiwÆš fhz¥gL«V‰w¤jhœthd g»®it Ãaha¥gL¤j ï¡nfh£gh£il ga‹gL¤jKoahJ.

nk‰f©l FiwghLfŸ ïU¥ãD«, fhuÂfË‹ Éiyia¤Ô®khÅ¥gâš c‰g¤â âwÅ‹ g§»id ï¡nfh£ghL És¡F»wJ.“ï¡nfh£ghL Câa¤ij¤ Ô®khÅ¡F« xU fhuÂia btË¡bfhz®ªJŸsJ” v‹W kh®õš TW»wh®.

thu« thu« thu« thu« thu« (Rent)

xU g©l¤ij¥ ga‹gL¤j khjh khj« eh« brY¤J« bjhifnathu« vd¥gL«. (c«) thlif å£oš FoÆU¡F« bghGJ mj‰F eh«thlif brY¤J»nwh«. ïªj thu¤â‰F `x¥gªj brY¤Jif’ v‹Wbga®. ï¤bjhif, Ãy¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰F eh« brY¤J« ÉiyjÉu åL f£l KjäL brŒj Kjä£o‰F brY¤J« t£o, TÈ, ïyhg«KjÈadî« ïâš ml§F«. ntsh©ik Ãy¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰Feh« bfhL¡F« Éiyna thu« v‹W bjh‹ik¥ bghUËaš m¿PuhdÇfh®nlh fUJ»‹wh®. Ãy¤â‹ áw¥ò¤ j‹ik¡F thu«mË¡f¥gL»wJ. Ãy¤â‹ mË¥ò be»œ¢áa‰wJ. Ãy¤â‹ brGikntWgL«. Ãy¤â‹ brGik ntWgLtjhš thu« njh‹W»wJ. k‰wÃy§fisÉl brGikÄ¡f Ãy« mâf thu¤ij¥ bgW«.

Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghLÇfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghLÇfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghLÇfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghLÇfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL

Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL gHikahd nfh£ghLfËšx‹whF«. 19-« ü‰wh©il¢ nr®ªj bjh‹ik¥ bghUËašm¿Puhd Çfh®nlhÉ‹ bgauhš ï¡nfh£ghL miH¡f¥gL»wJ.“thu« v‹gJ Ãy¤â‹ c©ikahdJ« mÊ¡f KoahjJkhdr¡âfis¥ ga‹gL¤â¡ bfhŸtj‰fhf Ãy¤â‹ Éis¢rÈÈUªJ xUgFâia Ãy cÇikahsU¡F¡ bfhL¥gnj MF«” v‹W Çfh®nlhthu¤ij tiuaW¤JŸsh®. Ãy¤â‹ c©ik¢ r¡âfis¥ga‹gL¤â¡ bfhŸtj‰F bfhL¡f¥gLtJ thukhF«. Ãy¤â‹

brÊ¥ò¤j‹ikÆ‹ ntWgh£odhnyna thu« njh‹W»wJ v‹WÇfh®nlh e«ò»wh®. ca®g©òfis¡ bfh©l Ãynk thu¤ij¥ bgW«.thu« v‹gJ v¢r cgÇahF« (Rent is a differential surplus).

nkY« Ãy« mikªJŸs ïl¤â‹ áw¥ò¤ j‹ikia¥ bghW¤J«thu« vG« (c«) rªij¡F mUfhikÆš áy Ãy§fŸ mikªJŸsJ.c‰g¤âahs® ïjdhš ngh¡Ftu¤J bryit Ä¢rgL¤j Koí«. všyhÃy§fS« rkkhd brGikíilajhf ïUªjhY«, mikªâU¡F«ïl¤â‹ áw¥ãdhš thu¤ij¥ bgW«.

ï¡nfh£gh£il Fona‰w¤â‹ (Colonization) _y« Çfh®nlhÉs¡F»wh®. k¡fŸ òâa ïl¤âš FonaW« bghGJ, KjÈšbrGikahd ešy Ãy¤ânyna gÆ® brŒt®. mâf k¡fŸ m›Él¤âšFonaW« bghGJ Ãy¤â‹ njit mâfÇ¡F«. mjdhš ïu©lh«ju Ãy¤ijna mt®fŸ gÆ® brŒt®. Mfnt c‰g¤â¢ bryîmâfÇ¡F«. m§fhoÆš jhÅa¤â‹ Éiy c‰g¤â¢ bryɉFc£g£L ïU¡fnt©L«. ïªÃiyÆš Kjšju Ãy« thu¤ij¥ bgW«.ï‹D« áy fhy« br‹w ãwF, k¡fŸ bjhif mâfÇ¥gjhš _‹wh«ju ÃyK« gÆ® brŒa¥gL«. j‰bghGJ ïu©lh« ju ÃyK« thu¤ij¥bgW«. nkY« Kjšju Ãy« mâf thu¤ij bgW«. _‹wh« ju Ãy«v›Éj thu¤ijí« bgwhJ. ïJ thuÄšyh Ãy« v‹W miH¡f¥gL«.

tiu¥gl« 9.3

202 203

Ãy¤â‹ ju«Ãy¤â‹ ju«Ãy¤â‹ ju«Ãy¤â‹ ju«Ãy¤â‹ ju«c

‰g

¤â

c‰

âc

‰g

¤â

c‰

âc

‰g

¤â

thu« ïšyh Ãy«thu« ïšyh Ãy«thu« ïšyh Ãy«thu« ïšyh Ãy«thu« ïšyh Ãy«(m)(m)(m)(m)(m)

ïWâÃiy Ãy«ïWâÃiy Ãy«ïWâÃiy Ãy«ïWâÃiy Ãy«ïWâÃiy Ãy«

thu«thu«thu«thu«thu«

Page 110: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghL g‰¿a tiugl«

9.3š X-m¢áš Ãy¤â‹ juK«, Y-m¢áš Ãy¤â‹ c‰g¤âí«fh£l¥g£LŸsJ. ÃHÈ£l gFâ thu¤ij¡ F¿¡F«. Kjšju ÃyK«,ïu©lh« ju ÃyK« thu¤ij¥ bgW»‹wd. _‹wh« ju Ãy« thu«bgwÉšiy. Mfnt ïJ thuÄšyh Ãy« v‹W« ïWâÃiy Ãy« v‹W«miH¡f¥gL»wJ.

âwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒî

Kjš jukhd Ãy¤ânyna KjÈš gÆ® brŒa¥gLtjhf Çfh®nlhfUJ»‹wh®. Mdhš ïj‰F vªjÉjkhd rh‹W« ïšiy.

1. Ãy« c©ikahdJ« mÊ¡f KoahjJkhd r¡âfis¡bfh©LŸsjhf Çfh®nlh fUJ»wh®. mªÃy« bjhl®ªJ gÆ®brŒa¥g£lhš áy fhy¤â‰F¥ ã‹ Ãy¤â‹ brGik Fiwí«.

2. Ãy¤â‰F k£Lnk thu« cŸsjhf Çfh®nlh fUJ»‹wh®.Mdhš ciH¥ò, Kjš M»a fhuÂfS¡F« thu« cŸsjhfeåd bghUËaš m¿P®fŸ fUJ»‹wd®. njitnahL x¥ãL«bghGJ m˥㋠msî be»œ¢áa‰wjhf ïU¥ã‹ thu«njh‹W«.

3. thu« ÉiyÆš nruhJ v‹W Çfh®nlh fUJ»‹wh®. xUÃWtd¤ij¥ bghW¤j tiuÆš thu« ÉiynahL ml§F«.

4. Çfh®nlhÉ‹ Ãy thu¡nfh£ghL g‰wh¡Fiw thu¤ij¥ g‰¿vJî« TwÉšiy.

5. Ãiwî¥ ngh£oÆ‹ mo¥gilÆš Çfh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£ghLmikªJŸsJ. Ãyî« eilKiwÆš v§F« ÃiwFiw¥ ngh£onaÃyî»wJ.

Çfh®nlhÉ‹ Ãythu¡ nfh£gh£oš gy FiwfŸfhz¥g£lhY«, k¡fŸ bjhif mG¤j« Ãy¤â‹nkš mâfÇ¥gjhšju¡Fiwthd Ãy¤âidí« eh« gÆ® brŒa nt©oíŸsJ.

eåd thu¡ nfh£ghLeåd thu¡ nfh£ghLeåd thu¡ nfh£ghLeåd thu¡ nfh£ghLeåd thu¡ nfh£ghL

Fiwghlhd be»œ¢áíŸs mË¥ò¡ bfh©l c‰g¤âfhuÂfS¡F. tH§f¥gL« Câank thu« v‹W eåd thu¡ nfh£ghL

TW»wJ. ï¡nfh£gh£o‹go, k‰w fhuÂfshd ciH¥ò, _yjd«M»at‰¿‰F« ïJ bghUªj¡ ToaJ. ntWtifÆš T¿dhš, thu«v‹gJ Ãy¤â‰F k£Lnk bghUªj¡ToaJ mšy. Ãy¤â‹ brGikntWgLtij nghynt kÅjDila âwikí« khWgL«. (c«) jŤâwikbfh©l mWit Ợir kU¤Jt® mâf tUkhd¤ij <£Lth®. ïâšthu« v‹w fU¤J fhz¥gL»wJ. ïj‹ mo¥gilÆš ïyhg nfh£ghL,ïyhg¤â‹ thu¡ nfh£ghL v‹W miH¡f¥gL«.

kh®õš `nghÈ thu«’ v‹w fU¤ij ïaªâu§fŸ k‰W«kÅjdhš cUth¡f¥g£l fUÉfnshL bjhl®ògL¤â TW»‹wh®.

“thu« v‹gJ všyh c‰g¤â¡ fhuÂfS¡F«bghUªj¡ToaJ” v‹W eåd thu¡ nfh£ghL fUJ»‹wJ.njitnahL x¥ãL« bghGJ m˥㋠msî be»œ¢áa‰wjhfïU¥ã‹ thu« njh‹W«.

eåd bghUËaš m¿P®fŸ thu¤ij És¡f, `kh‰W tUthŒ’v‹w gj¤ij ga‹gL¤J»‹wd®. kh‰W tUthŒ v‹gJ xU c‰g¤âfhuÂia, mL¤j áwªj c‰g¤âÆš <LgL¤J«bghGJ »il¡F«tUthahF«. ïJ j‰nghija gÂÆ‹ ãwthŒ¥ò¢ bryit¡ F¿¡F«.j‰nghJ gÂah‰W« ÃWtd¤âny ïU¤â¡ bfhŸs xU fhu¡FtH§f nt©oa Câank ãw thŒ¥ò¢ brythF«.

Mfnt kh‰W¥ ga‹ tUthiaÉl mâfkhf¢ brY¤J«bjhifna bghUshjhu thukhF«. xU ãugykhd bj‹Åªâa áÅkheof® rhjhuzkhf ïu©L nfho %ghŒ tUkhd« bgW»wh®. ïªâ¥gl¤âš eo¡f _‹W nfho %ghŒ tUkhd« bg‰whš mtUila kh‰W¥ga‹ tUthŒ xU nfhoahF«. ïªâ¥ gl¤âš eo¥gj‰F mt® bgW«TLjš tUthahd xU nfho %ghŒ bghUshjhu thukhF«. eådthu¡ nfh£gh£o‹go, thu« v‹gJ Ãy¤â‰F k£L«bfhL¡f¥gLtjšy. k‰w c‰g¤â¡ fhuÂfË‹ tUkhd¤âY« thu«fhz¥gL«.

nghÈ thu« nghÈ thu« nghÈ thu« nghÈ thu« nghÈ thu« (Quasi-rent)ïaªâu§fËÈUªJ«, c‰g¤â¡fhf kÅjdhš cUth¡f¥g£l

fUÉfËÈUªJ« bgw¥gL« tUkhd« nghÈ thu« vd¥gL« v‹Wkh®õš TW»‹wh®.

204 205

Page 111: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

áy ïaªâu§fS«, kÅjdhš cUth¡f¥g£l fUÉfS«FW»a fhy¤âš njitnahL x¥ãL«nghJ m˥㚠be»œ¢ám‰wit. cjhuzkhf xU F¿¥ã£l gUt fhy¤âš, Û‹fS¡fhdnjit mâfÇ¡F« bghGJ glFfS¡fhd njití« mâfÇ¡F«.Mdhš glFfË‹ mË¥ig Äf¡FW»a fhy¤âš - F¿¥ghf XÇuÉš- mâfÇ¡f KoahJ. Mfnt, glF it¤âU¥ngh® rhjhuztUkhd¤ijÉl mâf tUkhd¤ij <£Lth®fŸ. ïijna nghÈ thu«v‹W kh®õš fUJ»wh®. glFfË‹ mË¥ò mâfÇ¡f¥gL«bghGJïªj¥ nghÈ thu« kiwªJÉL«.

TÈ TÈ TÈ TÈ TÈ (Wages)TÈ v‹gJ ciH¥ã‰F bfhL¡f¥gL« btFkâahF«. TÈ ïU

tif¥gL«. 1. gz¡TÈ (Money wages) 2. c©ik¡ TÈ (Real wages).gz¡TÈ v‹gJ bgausî TÈ mšyJ ïašò¡ TÈ (Nominal wages)v‹W« miH¡f¥gL«. c©ik¡TÈ v‹gJ gz¤jhš bgw¡Toag©l§fŸ k‰W« gÂfis¡ F¿¡F«. ïJ gz¤â‹ th§F« r¡âia¥bghU¤J mikí«. gz¤â‹ th§F« r¡â, Éiy k£l¤ij¥ bghW¤Jmikí«. xU eh£oš cŸs bjhÊyhs®fË‹ thœ¡if¤ ju« mt®fsJc©ik¡ TÈia¥ bghW¤J mikí«. g©iz¤ bjhÊyhË Äf¡Fiwthd gz¡ TÈiana bgWth‹. Mdhš czî«, j§FÄlK«ïytrkhf bg‰whš mJî« c©ik¡ TÈÆš ml§F«.

TÈ¡nfh£ghLfŸTÈ¡nfh£ghLfŸTÈ¡nfh£ghLfŸTÈ¡nfh£ghLfŸTÈ¡nfh£ghLfŸ

(Theories of Wages)TÈ¡ nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.TÈ¡ nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.TÈ¡ nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.TÈ¡ nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.TÈ¡ nfh£ghLfŸ gy tif¥gL«. mitfshtd.

1. ãiH¥ò k£l¡ TÈ¡nfh£ghL. (The Subsistence Theory of Wages.)2. thœ¡if¤ ju TÈ¡ nfh£ghL (The Standard of Living Theory)3. TÈ Ãâ¡nfh£ghL (Wage Fund Theory)4. v¢r cÇik¡ TÈ¡ nfh£ghL (The Residual Claimant Theory)

áy K¡»a j‰fhy¡ TÈ¡nfh£ghLfshtd.áy K¡»a j‰fhy¡ TÈ¡nfh£ghLfshtd.áy K¡»a j‰fhy¡ TÈ¡nfh£ghLfshtd.áy K¡»a j‰fhy¡ TÈ¡nfh£ghLfshtd.áy K¡»a j‰fhy¡ TÈ¡nfh£ghLfshtd.

1. ïWâ Ãiy c‰g¤â¤ âw‹ TÈ¡nfh£ghL. (The MarginalProductivity Theory of Wages) 2. m§fho mšyJ rªij¡ TÈ¡

nfh£ghL (The Market Theory of Wages) and3. ngu¤ âwik (m) ngur¡â TÈ¡nfh£ghL (The Bargaining Theoryof Wages).

giHa¡ TÈ¡ nfh£ghLfŸgiHa¡ TÈ¡ nfh£ghLfŸgiHa¡ TÈ¡ nfh£ghLfŸgiHa¡ TÈ¡ nfh£ghLfŸgiHa¡ TÈ¡ nfh£ghLfŸ

(Early Theories of wages)1. ãiH¥ò k£l¡ TÈ¡ nfh£ghL : ï¡nfh£gh£o‹go

bjhÊyhË¡F¡ bfhL¡f¥gL« TÈahdJ mtuJ mo¥gil¤njitia k£Lnk ó®¤â brŒtjhf ïU¡F«. ãiH¥ò k£l¡ TÈiaÉl Fiwthf tH§»dhš, g£oÅahš ïw¡f neÇL«. mJ ciH¥ã‹mË¥ig Fiw¡F«.

FiwghLFiwghLFiwghLFiwghLFiwghL

ïj‹ K¡»a FiwghL ahbjÅš, TÈia mâf¥gL¤J«bghGJk¡fŸ bjhifí« mâfÇ¡F« v‹w vLnfhis¢ rh®ªJŸsJ.kÅj®fŸ Éy§FfËÈUªJ khWg£lt®fŸ. vdnt mo¥gil¤ njitjÉu, kÅjU¡F áy trâfS« njit¥gL»wJ. ï¡nfh£ghL, ïijfz¡»š vL¤J¡bfhŸsÉšiy. ïJ xU jiy¥g£rkhdJ. njit¥g¡f¤âš brašgL« fhuÂfis ïJ jÉ®¤JÉ£lJ. ï¡nfh£ghLjtwhd mwbe¿¡ fU¤J¡fis mo¥gilahf¡ bfh©lJ.

2. thœ¡if¤ ju¡ TÈ¡nfh£ghL : (The Standard of livingtheory) TÈahdJ bjhÊyhs®fË‹ thœ¡if¤ ju¤ijmo¥gilahf¡ bfh©lJ v‹W TW»‹wJ.

âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :

thœ¡if¤ju TÈ¡nfh£ghlhdJ ãiH¥ò k£l¡TÈ¡nfh£gh£il Él áwªjJ v‹gâš IaÄšiy. thœ¡if¤ju¤â‰F« TÈ¡F« beU§»a bjhl®ò c©L v‹gJ c©ik. MdhšvJ fhuÂ, vJ Éisî v‹W TWtJ á¿J fodkhF«.

3. TÈ Ãâ¡ nfh£ghL3. TÈ Ãâ¡ nfh£ghL3. TÈ Ãâ¡ nfh£ghL3. TÈ Ãâ¡ nfh£ghL3. TÈ Ãâ¡ nfh£ghL

(The Wage Fund Theory)TÈahdJ k¡fŸ bjhif¡F« _yjd¤â‰F« ïilna cŸs

É»j¤ij¥ bghW¤J mikí« v‹W ï¡nfh£ghL TW»‹wJ.

206 207

Page 112: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

_yjd« v‹gJ TÈia tH§Ftj‰fhf xJ¡f¥g£l Ãâ v‹WbghUŸ. k¡fŸ bjhif v‹gJ bjhÊyhs®fis¡ F¿¡F«bjhÊyhs®fË‹ mË¥ò mâfǤjhš TÈ Fiwí«. bjhÊyhs®fË‹mË¥ò Fiwªjhš, TÈ mâfÇ¡F«.

âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :

TÈ mâfǤjhš k¡fŸ bjhifí« mâfÇ¡F« v‹Wï¡nfh£ghL fUJ»wJ. Mdhš ïj‰»ilna vªj neuo¤ bjhl®ò«ïšiy. nkY« TÈ caU«bghGJ ïyhg« Fiwí« v‹W« ï¡nfh£ghLfUJ»wJ. ïJ c©ikašy. VbdÅš ešy thÂg ÃiyÆš TÈí«ïyhgK« caU«.

4. v¢r cÇik¡ TÈ¡nfh£ghL4. v¢r cÇik¡ TÈ¡nfh£ghL4. v¢r cÇik¡ TÈ¡nfh£ghL4. v¢r cÇik¡ TÈ¡nfh£ghL4. v¢r cÇik¡ TÈ¡nfh£ghL

(The Residual Claimant Theory)

“TÈ v‹gJ bkh¤j c‰g¤âÆÈUªJ, thu«, t£o, k‰W«ïyhg¤ij¡ fʤjã‹ vŠRtj‰F rkkhF«” v‹W th¡f® (Walker).TW»wh®. ãw c‰g¤â¡ fhuÂfS¡FÇa Câakhd thu«, t£o,ïyhg« M»at‰iw tH§»a ãwF vŠáanj TÈahf¡bfhL¡f¥gL»wJ.

âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :

ï¡nfh£gh£o‹go, vŠáanj TÈahF« v‹W TW»wJ.Mdhš c©ikÆš TÈ v‹gJ K‹T£ona bfhL¡f¥gL« j‹ikthŒªjjhF«. Mfnt TÈahdJ KjÈš bfhL¥gjhF«. ïyhgkhdJïWâÆš »il¥gjhF«.

eåd TÈ¡ nfh£ghL :eåd TÈ¡ nfh£ghL :eåd TÈ¡ nfh£ghL :eåd TÈ¡ nfh£ghL :eåd TÈ¡ nfh£ghL :

1. ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ TÈ¡nfh£ghL (The MarginalProductivity theory of wages)

ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ TÈ¡nfh£ghL v‹gJ ïWâÃiyc‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£gh£il¥ (bghJ g»®î« nfh£ghL)ga‹gL¤â cUth¡f¥g£lnj MF«. Ãiwî¥ ngh£o Ãyî«nghJ TÈv›thW Ô®khÅ¡f¥gL»wJ v‹gij ï¡nfh£ghL És¡F»wJ.ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ nfh£gh£o‹go, bjhÊyhËÆ‹ TÈ

mtuhš c‰g¤â brŒa¥g£l ïWâ Ãiy g©l§fË‹ kâ¥ò¡F¢ rkkhfïU¡F«.

xU c‰g¤â mik¥ò, nkY« nkY« ciH¥ã‹ myif mâfÇ¡fmâfÇ¡f, ïWâÃiy c‰g¤â FiwªJ bfh©nl bršY«. ïj‰FFiwªJ brš Éisî Éâna fhuzkhF«. Mfnt, TÈ, ïWâÃiyc‰g¤â g©l§fË‹ kâ¥ã‰F rkkhF« tiu c‰g¤âahs®, ciH¥igmâfǤJ¡ bfh©nl bršth®. ciH¥ã‹ myFfŸ mid¤J xnukhâÇahf ïU¡f nt©L« v‹W fUj¥gL»wJ. Mfnt ïWâÃiymy»‹ c‰g¤â¤ âw‹, vªj É»j¤âš TÈ mË¡f¥gL« v‹gijÔ®khÅ¡»wJ.

âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :âwdhŒî :

x›bthU g©lK« xU T£L¥ bghUshF« (Joint Product).x›bthU c‰g¤â¡ fhuÂí« c‰g¤â brŒí« g©l§fË‹ msitms¡f KoahJ. mâY« áy ciH¥ghs®fË‹ (kU¤Jt®, eof®, k‰W«tH¡FiuP® ngh‹nwh®) ïWâ Ãiy c‰g¤â¤ âwid ms¥gJ v‹gJÄ¡f fodkhF«.

2. ï¡nfh£ghL Ãiwî¥ ngh£oia mo¥gilahf¡ bfh©lJ.Mdhš eilKiwÆš ÃiwFiw¥ ngh£ona Ãyî»wJ.

3. K‰WÇikÆš TÈahdJ ïWâÃiy c‰g¤â¤ âwidÉlFiwthf cŸsJ. ciH¥ig Ru©Ljny ïj‰F fhuzkhF«.

4. TÈ v‹gJ K‹gzkhf tH§f¥gL»wJ ï«KjY¡Ft£oahf xU F¿¥ã£l bjhifia fʤj ãwF ïWâÃiy c‰g¤â¤âwid Él Fiwthfnt TÈ tH§f¥gL»wJ. Mfnt TÈ v‹gJ fÊî(Discount) brŒa¥g£l ïWâÃiy c‰g¤â MF«.

5. bghUshjhu¤âš Ãyî« Fiwªj TÈiaí« tUkhdV‰w¤jhœîfisí« Ãaha¥gL¤j ï¡nfh£gh£oid¥ga‹gL¤j¡TlhJ. Ru©oÈdhnyna TÈ Fiwthf cŸsJ.nk‰f©l FiwghLfŸ ïU¥ãD«, TÈia¤ Ô®khÅ¡F« xUfhuÂia btË¡bfhz®»wJ” v‹W kh®õš TW»‹wh®.

208 209

Page 113: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

m§fho¡ TÈ¡ nfh£ghLm§fho¡ TÈ¡ nfh£ghLm§fho¡ TÈ¡ nfh£ghLm§fho¡ TÈ¡ nfh£ghLm§fho¡ TÈ¡ nfh£ghL

ï¡nfh£ghL, TÈia ciH¥ã‰fhd Éiyahf¡ fUJ»‹wJ.k‰w Éiyfis¥ ngh‹nw TÈí« m§fho¢r¡âfshd njit, mË¥òM»at‰whš Ô®khÅ¡f¥ gL»wJ.

bghJthf ciH¥ã‹ mË¥ò, ntiy brŒa jahuhf cŸsk¡fË‹ bkh¤j v©Â¡ifia¡ F¿¡F«. áy tifahd ciH¥ã‰Fmâf mšyJ Ú©lfhy gƉá njit¥gL»wJ. ï¥gƉá fhy¤âšciH¥ghs®fŸ j§fSila tUkhd¤ij âahf« brŒa nt©oíŸsJ.ciH¥ò¢ bryit¡ fz¡»L« bghGJ âahf« brŒj tUkhd¤ijí«ftd¤âš bfhŸSjš nt©L«.

ciH¥ã‹ njit : ciH¥ã‹ njitahdJ xU jUÉ¡f¥glnjitahF«. g©l§fË‹ njitia vâ®gh®¤nj eåd c‰g¤âeilbgW»wJ. thÂg« ešy ÃiyÆš eilbgW« bghGJ,ciH¥ã‰fhd njit mâfkhf ïU¡F« _yjd«, kÈthf »il¡F«bghGJ ciH¥ã‰F _yjd¤ij gâäL brŒa Ka‰á brŒth®. KjäLmâfÇ¡F«bghGJ ciH¥ã‰fhd njití« mâfÇ¡F«.

ciH¥ã‰fhd m§fho¥ ngh£oÆš, TÈahdJ ciH¥ã‰fhdnjití« mË¥ò« rkkh¡F«nghJ rkÃiy cUth»wJ.

tiu¥gl« 9.4

PICTURE INSERT

gl« 9.4š DL tisnfhL ciH¥ã‰fhd njitia¡ F¿¡F«.SL tisnfhL ciH¥ã‰fhd mË¥ig¡ F¿¡F«. ciH¥ã‰fhdnjití« mË¥ò« X-m¢áš F¿¡f¥g£LŸsJ. TÈahdJ Y-m¢ášF¿¡f¥g£LŸsJ. ciH¥ã‰fhd njit (OQ) mj‹ mË¥ã‰F OQrkkhF« òŸËÆš (E) TÈahdJ (OW) Ô®khÅ¡f¥gL»wJ.

mË¥ig Él njit mâfkhf ïUªjhš TÈí« mâfkhfïU¡F«. mnj nghš mË¥ig Él njit Fiwthf ïUªjhš TÈí«Fiwthf ïU¡F«. m˥㋠g¡f¤âš, Ãiwa FiwghLfŸ(imperfections) fhz¥gL»‹wd. bjhÊyhs®fŸ ïl« bga®jšfodkhd x‹W. áy tifahd ciH¥ãš g‰wh¡Fiw fhz¥gL»wJ.(c.«. kU¤Jt®fŸ, bgh¿ahs®fŸ) áy bjhÊšfËš ciH¥ã‹mË¥ghdJ bjhʉ r§f§fshš f£L¥gL¤j¥gL»wJ.

ngur¡â TÈ¡nfh£ghLngur¡â TÈ¡nfh£ghLngur¡â TÈ¡nfh£ghLngur¡â TÈ¡nfh£ghLngur¡â TÈ¡nfh£ghL

(The Bargaining Theory of Wages)

T£L ngu r¡âÆ‹ _ykhf¡ TÈia¤ Ô®khÅ¥gâšbjhʉr§f§fË‹ bršth¡if ï¡nfh£ghL tÈíW¤J»wJ.ï¡nfh£gh£o‹go, TÈÆ‹ msthdJ bjhʉr§f§fË‹ ngu«ngR« r¡âia¥ bghW¤J mikí«. bjhʉr§f§fË‹ cW¥ãd®fË‹v©Â¡if, r§f¤â‹ ÃâÃiy, ntiy ÃW¤j§fË‹ _y« bjhÊÈšïl®ghLfis V‰gL¤J« r¡â M»at‰iw¥ bghW¤Jbjhʉr§f§fË‹ r¡â (âwik) mikí«. áwªj thÂg Ãiy,KGntiy Ãiyfhy§fËš bjhʉr§f§fŸ tÈik thŒªjjhfïU¡F«. thÂg kªj Ãiy, ntiyÆšyh¤ â©lh£l« M»afhy§fËš bjhʉr§f§fŸ tÈika‰wjhf ïU¡F«.

ciH¥ã‹ mË¥ig¡ f£L¥gL¤Jjš _ykhf mit TÈiamâfÇ¡f¢ brŒí«. (c«) bjhʉr§f§fË‹ cW¥ãd®fis k£LnkntiyÆš ÃaÄ¡f nt©L« v‹W m¿îW¤J«. ïj‰F âiuÆl¥g£lbfhŸif (closed shop policy) v‹W bga®. Fiwªjg£r Câa«tH§f¥glÉšiybaÅš, ntiy ÃW¤j§fis nk‰bfhŸtjhfbjhʉr§f§fŸ Äu£L«.

210 211

njit njit njit njit njit k‰W«k‰W«k‰W«k‰W«k‰W«mË¥ò (mË¥ò (mË¥ò (mË¥ò (mË¥ò (ciH¥òciH¥òciH¥òciH¥òciH¥ò)))))

Page 114: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

t£o t£o t£o t£o t£o (Interest)_yjd¤ij¥ ga‹gL¤Jtj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« Éiy t£o

vd¥gL«. ïj‰F Ãfu t£o mšyJ öa t£o v‹W bga®. muRg¤âu§fË‹ _y« <£l¥gL« t£ona ïj‰F xU áwªjvL¤J¡fh£lhF«. Ãfu t£o jÉu, ïl®¥ghLfS¡fhd btFkâ,trâ¡Fiwɉfhd Câa«, g¡fhd Câa« M»ait bkh¤jt£oÆš ml§F«. ïl®¥ghLfŸ v‹gJ tÂf ïl®¥ghLfŸ k‰W«brhªj ïl®¥ghLfS« ml§F«. (c«) ïªâa ÉtrhÆ¡F¡bfhL¡f¥gL« fl‹fis¤ âU«g¥ bgWtâš cŸs ïl®¥ghLfhuzkhf gz¤ij¡ fl‹bfhL¥gt® mâf t£o tNÈ¥gh®.bghJthf gz¤ij k¡fŸ buh¡fkhf it¤âU¡f ÉU«òt®. ïj‰FÚ®ik¤j‹ikÆyhd brh¤J v‹W bga® (Liquidity Preference).xUtU¡F fl‹ bfhL¡f¥g£lhš, m¥gz« áy fhy¤â‰F âU«gbgw KoahJ. ïJnt trâ¡Fiwî (inconvenience) vd¥gL«.ï›trâ¡Fiwit <LbrŒa mâf¥goahd tUkhd¤ij¡ bfhL¡fnt©L«. Mfnt bkh¤j t£o v‹gJ Ãfu t£oíl‹ nk‰T¿aitmid¤J« ml§F«.

t£o¡nfh£ghLfŸt£o¡nfh£ghLfŸt£o¡nfh£ghLfŸt£o¡nfh£ghLfŸt£o¡nfh£ghLfŸ

(Theories of interest)1. JŒ¥ò¤ jÉ®¥ò mšyJ fh¤âU¤jš t£o¡nfh£ghL (The

abstinence or waiting theory of interest.)2. fhy ÉU¥g¡ nfh£ghL (The agiotheory and time preference

theory).3. ïWâÃiy c‰g¤â¡ nfh£ghL (The Marginal production theory)4. bjh‹ik nrÄ¥ò - Kjä£L¡ nfh£ghL (Classical theory of Saving

& investment)5. fl‹ Ãâ¡ nfh£ghL (Loanable funds theory)6. t£o g‰¿a Ú®ik¡nfh£ghL

ehrh ÓÅaÇ‹ Ef®î¤ jÉ®¥ò nfh£gh£o‹go, t£o v‹gJbršt¤ij cldoahf Ef®tâÈUªJ Éy»ÆU¡F« mšyJ

fh¤âU¡F« braY¡F¡ bfhL¡f¥gL« btFkâahF«. k¡fŸnrÄ¡»wh®fŸ v‹whš cldo Ef®it jÉ®¡»wh®fŸ v‹gJbghUshF«. ïJ á¿J âahf¤ij¡ F¿¡»wJ. nrÄ¥ig¤ö©Ltj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« btFkâna t£oahF«. MdhšjÉ®¤jY¡F (Abstinence) gâyhf fh¤âU¤jš (waiting) v‹W kh®õšTW»wh®.

vÍnah nfh£ghL k‰W« fhy ÉU¥g¡nfh£ghLvÍnah nfh£ghL k‰W« fhy ÉU¥g¡nfh£ghLvÍnah nfh£ghL k‰W« fhy ÉU¥g¡nfh£ghLvÍnah nfh£ghL k‰W« fhy ÉU¥g¡nfh£ghLvÍnah nfh£ghL k‰W« fhy ÉU¥g¡nfh£ghL

vâ®fhy¤â‰fhd Ãfœfhy C¡f¤bjhif k‰W« vâ®fhyEf®itÉl Ãfœfhy Ef®itna k¡fŸ ÉU«òt® v‹W« mj‰F<LbrŒa¡ bfhL¡f¥gL« Éiyna t£o v‹W TW»wJ. ï®É‹ãõÇ‹ fhy ÉU¥g¡ nfh£ghL Agio nfh£ghL ngh‹wnj MF«.ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ nfh£ghL, ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹g»®î¡ nfh£gh£oÈUªJ bgw¥g£l x‹whF«. t£oahdJ_yjd¤â‹ ïWâÃiy c‰g¤â¤âwD¡F¢ rkkhf ïU¡F« v‹WTW»wJ.

bjh‹ik t£o¡ nfh£ogh£o‹go, t£o åjkhdJ_yjd¤â‰fhd njit, mË¥ò M»a r¡âahš îzÆ¡f¥gL»wJ.ï¡nfh£ghL, t£o åj«, nrÄ¥ò, KjäL ït‰¿‰»ilnaahd neuo¤bjhl®ò cŸsJ v‹w vLnfhis¢ rh®ªjJ. t£oåj« caU«bghGJnrÄ¥ò caU«. t£o åj« Fiwí« bghGJ KjäL mâfÇ¡F« v‹Wbjh‹ik¥ bghUËaš m¿P®fŸ e«ãdh®fŸ. nrÄ¥ò Kjä£L¢rkÃiyia t£o åj« Ô®khÅ¡»wJ.

fl‹Ãâ¡ nfh£ghL:fl‹Ãâ¡ nfh£ghL:fl‹Ãâ¡ nfh£ghL:fl‹Ãâ¡ nfh£ghL:fl‹Ãâ¡ nfh£ghL:

K. É¡brš k‰W« bl‹Å° uhg®£r‹ k‰W« gy®ï¡nfh£gh£il mˤJŸsd®. bjh‹ik t£o¡nfh£gh£il Élfl‹ Ãâ¡nfh£gh£o‹ všiy ÉÇthdjhF«. ÃfœfhytUkhd¤âÈUªJ nrÄ¥ò k£LkšyhJ, t§»¡fl‹, gJ¡f¥g£lKjä£il btË¡bfhz®jš k‰W« KjäL brŒjij Û£lš M»amid¤ijí« cŸsl¡»aJ fl‹ ÃâahF«. nrÄ¥ò v‹gJ ÃfœfhytUkhd¤âÈUªJ nrÄ¡f¥g£lij¤jh‹ F¿¡F« v‹W bjh‹ik¥bghUËaš m¿P®fŸ fUJ»‹wd®. t§»¡ flD« Kjä£L¡FK¡»a fl‹ fUÉahF« v‹gJ ek¡F bjÇí«.

212 213

Page 115: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bjh‹ik¡ nfh£gh£o‹go, Kjä£L¡F k£Lnk nrÄ¥ò njitv‹W fUj¥g£lJ. Mdhš fl‹ Ãâ¡nfh£gh£o‹go Kjä£L¡Fk£Lkšyhkš bršt¤ij¥ gJ¡Ftj‰F« njit¥gL»wJ v‹WfUJ»wJ.

t£o v‹gJ Kjä£ilí« nrÄ¥igí« rh®ªjJ v‹W bjh‹ik¡nfh£ghL fUJ»wJ r=f (S,I). Mdhš fl‹Ãâ¡ nfh£gh£o‹go t£oåjkhdJ eh‹F kh¿fis¢ rh®ªjJ.

r = f (I,S,M,L)r - v‹gJ t£oåj«

I - v‹gJ KjäL

S - v‹gJ nrÄ¥ò

M - v‹gJ t§»¡fl‹

L - v‹gJ gJ¡f mšyJ buh¡fkhf it¤âU¡f ÉU«ò« gz«.

tiu¥gl« 9.5tiu¥gl« 9.5tiu¥gl« 9.5tiu¥gl« 9.5tiu¥gl« 9.5

fl‹ Ãâ t£o¡nfh£ghLfl‹ Ãâ t£o¡nfh£ghLfl‹ Ãâ t£o¡nfh£ghLfl‹ Ãâ t£o¡nfh£ghLfl‹ Ãâ t£o¡nfh£ghL

gl« 9.5š S - tisnfhL nrÄ¥igí«, M tisnfhLt§»¡flidí« (gJ¡fš, KjäL KjÈat‰¿š ïUªJ Û£f¥g£lbršt« F¿¡»wJ.

S + M tisnfhL, ntWg£l t£l åj¤âš mË¡f¥gL« bkh¤jfl‹Ãâia¡ F¿¡F«.

njit¥g¡f¤âš I-tisnfhL Kjä£o‰fhd njitia¡F¿¡F«. L tisnfhL gad‰w buh¡f ïU¥ò mšyJ gJ¡Ftj‰fhdgz¤ njitia¡ F¿¡F«. I + L tisnfhL gšntW t£o åj¤âšnjit¥gL« bkh¤j fl‹ Ãâia¡ F¿¡F«. rªij t£o åjkhd rm,S + M tisnfhL«, I + L tisnfhL« rªâ¡F« òŸËÆšÔ®khÅ¡f¥gL»wJ. ï›t£oåj¤âš fl‹ Ãâ¡fhd bkh¤jnjití« mË¥ò« x‹W¡bfh‹W rkkhf ïU¡F«. bjh‹ik¡nfh£gh£oš rn rhjhuz t£o åj«, I k‰W« S tisnfhLfŸ x‹iwx‹W bt£L« òŸËÆš Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. mjhtJ t£o åj« rn-Mf ïU¡F«bghGJ Kjä£o‰fhd njit nrĥ㋠msɉF(mË¥ã‰F) rkkhf ïU¡F«.

âwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒî

1. fl‹ Ãâ¡ nfh£ghL bjh‹ik t£o åj¡ nfh£gh£il Élnk«g£lJ v‹gâš IaÄšiy. nrÄ¥ò t£oåj¤ij rh®ªjJ v‹wvLnfhis mo¥gilahf¡ bfh©ljhš ï¡nfh£ghLFiwTw¥g£LŸsJ.

2. Kjä£o‹ msÉdhš, ntiyÃiy, tUkhd«, nrÄ¥òM»at‰¿š V‰gL« kh‰w¤ij ï¡nfh£ghL òw¡f¤JÉ£lJ.

Ñ‹á‹ Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghLÑ‹á‹ Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghLÑ‹á‹ Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghLÑ‹á‹ Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghLÑ‹á‹ Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL(Keynesian Liquidity Preference theory of interest)

bghJthf, k¡fŸ j§fsJ brh¤â‹ xU gFâia buh¡fkhfit¤âU¡f ÉU«òt®. buh¡f« v‹gJ Ú®ik¤ j‹ikíila brh¤JMF«. “xU F¿¥ã£l fhy¤â‰F buh¡fkhf it¤âU¥gij¤jÉ®¥gj‰fhf¡ bfhL¡f¥gL« btFkâna t£o” v‹W Ñ‹RTW»‹wh®.

214 215

fl‹ Ãâ fl‹ Ãâ fl‹ Ãâ fl‹ Ãâ fl‹ Ãâ njit / mË¥ònjit / mË¥ònjit / mË¥ònjit / mË¥ònjit / mË¥ò

Page 116: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

t£o v‹gJ gz¤ij¥ gJ¡fhkš ïU¥gj‰fhf bfhL¡f¥gL«btFkâahF«.

_‹W neh¡f§fS¡fhf k¡fŸ gz¤ij buh¡fkhf it¤âU¡fÉU«òt® v‹W Ñ‹R TW»‹wh®. mitfŸ

1. gÇkh‰w neh¡f« (Transaction motive)2. K‹bd¢rÇ¡if neh¡f« (Precautionary Motive)3. Cf thÂg neh¡f« (Speculative Motive)gÇkh‰w neh¡f« v‹gJ m‹whl bryîfis nk‰bfhŸs

it¤âU¡F« buh¡f gzkhF«. vâ®ghuh bryîfis¢ rkhË¡f k¡fŸbuh¡fkhf gz¤ij it¤âU¡f ÉU«òt®. ïJnt K‹bd¢rÇ¡ifneh¡f¥ gzkhF«. rªijÆš vâ®fhy¤âš, v‹d el¡F« v‹gijC»¤j¿ªJ, ïyhg neh¡f¤â‰fhf¢ brašgLtJ Cf nehf¡khF«v‹W Ñ‹R TW»‹wh®. t£o åj¤ij¤ Ô®khÅ¥gâš Cf neh¡fnkK¡»a¤Jt« thŒªjJ. Cf neh¡f¤â‰fhf it¤âU¡F« gz¤njitt£o åj¤njhL vâ®fÂa¤ bjhl®ò cŸsJ.

xUòw« Ú®ik ÉU¥gK«, kWòw« gz mË¥ò« t£o åj¤ijÔ®khÅ¡»wJ v‹W Ñ‹R fUJ»‹wh®.

tiu¥gl« 9.6tiu¥gl« 9.6tiu¥gl« 9.6tiu¥gl« 9.6tiu¥gl« 9.6Ú®ik ÉU¥g«Ú®ik ÉU¥g«Ú®ik ÉU¥g«Ú®ik ÉU¥g«Ú®ik ÉU¥g«

gl« 9.6š ‘L’ v‹gJ Ú®ik¤ j‹ik bfh©l gz¤ijí«, ‘M’v‹gJ gz mË¥igí« F¿¡F«. r v‹gJ t£o åj¤ij¡ F¿¡F«.‘L’ tisnfhL« ‘M’ tisnfhL« bt£L« òŸËÆš t£o åj«Ô®khÅ¡f¥gL»wJ. gz¤njit L1¡F mâfÇ¡F« nghJ mšyJ gzmË¥ò ‘M1’¡F Fiwí« bghGJ t£oåj« ‘r1’, Mf mâfÇ¡F«.

âwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒîâwdhŒî

Ñ‹á‹ nfh£ghL, bghJ t£o¡ nfh£ghL MF«. k‰w t£o¡nfh£ghLfisÉl Äf¢ áwªjjhF«. ï¡nfh£gh£oš Ú®ik¤j‹ik¡F mâf K¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsh® v‹W k‰w m¿P®fŸFiw TW»‹wd®. nrÄ¥ò ïU¡F« bghGJjh‹ Ú®ik¤j‹ikcilajhf ïU¡f nt©Lkh? v‹w nfŸÉ vG«. nrÄ¥ò ïšyhkšÚ®ik¤ j‹ik¡F¥ gz¤ij mË¡f KoahJ. Ú®ik¤ j‹ika‰wnrÄ¥ò¡F bfhL¡f¥gL« Éiyna t£oåjkhF« v‹W n#¡f¥ itd®(Jacob Viner) fUJ»‹wh®.

ïyhg« ïyhg« ïyhg« ïyhg« ïyhg« (Profits)bjhÊš mik¥ã‰F¡ »il¡F« btFkâna ïyhg« MF«.

bjhÊš ÃWtd¤ij cUth¡Fgt® bjhÊš Kidnth®. ïl®ghLfisV‰W¡bfhŸtJ« Ãiya‰w j‹ikia¤, jh§»¡ bfhŸtJ« bjhÊšKidnthÇ‹ K¡»a¥ gÂahF«. Mfnt nk‰f©l gÂfS¡fhf¡»il¡F« btFkâna ïyhg« MF«.

bkh¤j ïyhg« bkh¤j ïyhg« bkh¤j ïyhg« bkh¤j ïyhg« bkh¤j ïyhg« (Gross Profit)g©l§fis c‰g¤â brŒtj‰F MF« bkh¤j bryɉF«

m¥g©l§fis ɉgjhš »il¡F« bkh¤j tUthŒ¡F« cŸsntWghnl bghJthf ïyhg« v‹W eh« TW»nwh«. ïJ bkh¤j ïyhg«MF«.

bkh¤j ïyhgK« Ãfu ïyhgK«bkh¤j ïyhgK« Ãfu ïyhgK«bkh¤j ïyhgK« Ãfu ïyhgK«bkh¤j ïyhgK« Ãfu ïyhgK«bkh¤j ïyhgK« Ãfu ïyhgK«

bkh¤j ïyhg« v‹gJ Ãfu ïyhg¤Jl‹ KjY¡fhd t£o,Ãy¤J¡fhd thu«, nkyh©ik¡F »il¡F« Câa«, K‰WÇikÆ‹fhuzkhf ÃWtd¤â‰F »il¡F« cgÇ ïyhgK« nr®ªjjhF«.âObu‹W njh‹W« thŒ¥ãdhš »il¡F« tUkhdK« ïâš ml§F«(Windfall Profit)

216 217

gz«gz«gz«gz«gz«

Page 117: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Ãfu mšyJ öa ïyhg¤ij¥ bgWtj‰F, nk‰f©ltUkhd¤ij bkh¤j ïyhg¤âÈUªJ fÊ¡f nt©L«. ïl®ghLfisV‰gj‰F«, ârak‰w j‹ikia¤ jh§»¡ bfhŸtj‰F« bfhL¡f¥gL«btFkâna Ãfu ïyhg« MF«. bjhÊš KidnthU¡F ïJnt K¡»agÂahF«. gâä£L¥ g©l§fŸ ïšyhj xU g©l¤ij ɉgidbrŒí« xnu ɉgidahsnu K‰WÇikahs® Mth®. mË¥ig mt®f£L¥gL¤j Kotjhš Äif ïyhg¤ij mt® bgwKoí«. ïJntK‰WÇik ïyhg« v‹W miH¡f¥gL»wJ.

öa ïyhg« (m) Ãfu ïyhg«öa ïyhg« (m) Ãfu ïyhg«öa ïyhg« (m) Ãfu ïyhg«öa ïyhg« (m) Ãfu ïyhg«öa ïyhg« (m) Ãfu ïyhg«

ïij ïašò ïyhg« (Normal Profit), Äif ïyhg« (Super NormalProfit) v‹W ïu©lhf¥ ãÇ¡fyh«. ârak‰w j‹ikia V‰WÃWtd¤ij bjhl®ªJ el¤j c¤juthj¤ij¤ jU« Fiwªjg£rïyhgnk ïašò yhgkhF«. ïašò ïyhg¤ij Él mâfkhf mšyJcgÇahf mšyJ Äifahf »il¡F« ïyhg«, öa ïyhg¤â‹ xUgFâahF«. Ãiwî¥ ngh£oÆš xU ÃWtd« FW»a fhy¤âš cgÇïyhg¤ij¥ bg‰whY«, Ú©lfhy¤âš ïJ kiwªJÉL«. K‰WÇikk£Lnk Äif ïyhg¤ij bjhl®¢áahf¥ bgwKoí«.

Kjä£lhsU«, bjhÊš KidnthU« xUtnu v‹W fUJtjhš,giHik¥ bghUËaš m¿P®fŸ t£oiaí«, ïyhg¤ijí«ntWgL¤jÉšiy. bjhÊš Kidnth® Kjä£L¡F¢ brhªj¡fhuuhfïU¡f nt©Lbk‹w mtáaÄšiy. bjhÊš Kidnth® Kjä£L¡F¢brhªj¡fhuuhf ïU¥gijÉl, bjhÊY¡F¤ jiyik jh§FtnjK¡»a¥ gÂahF«. bjhÊš mik¥ò j‹Åfu‰w c‰g¤â fhuÂahfï‹W És§F»wJ. k‰w tUkhd§fis Él ïyhg« _‹W tÊfËšntWgL»wJ. 1. ïJ v¢r tUkhd« (residual income) 2. ïyhg« guªjV‰w¤jhœîfis¡ bfh©lJ. áy neu§fËš ïJ vâ®kiwahfïU¡F«. mjhtJ e£l§fŸ V‰glî« thŒ¥ò c©L. TÈ vâ®kiwahfïU¥gij Ãid¤J¥ gh®¡fî« KoahJ. 3. ïyhg« Ãiya‰wJ.

ïyhg¡ nfh£ghLfŸ :ïyhg¡ nfh£ghLfŸ :ïyhg¡ nfh£ghLfŸ :ïyhg¡ nfh£ghLfŸ :ïyhg¡ nfh£ghLfŸ :

K¡»a ïyhg¡nfh£ghLfshtd : 1. ïyhg thu¡ nfh£ghL(Rent Theory of Profit) 2. ïWâ Ãiy c‰g¤â¤ âw‹ ïyhg¡ nfh£ghL(The Marginal Productivity theory of profit.) 3. ïyhg¡TÈ¡ nfh£ghL

(Wages theory of profit). 4. ïa§FÃiy ïyhg¡ nfh£ghL (TheDynamic theory of profits). 5. ò¤jh¡f ïyhg¡ nfh£ghL(The innovation theory of profits).6. ïl®¥gh£L ïyhg¡ nfh£ghL (Therisk theory of profits) 7. Ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL(Uncertainity bearing theory of profit).

1. ïyhg thu¡ nfh£ghL1. ïyhg thu¡ nfh£ghL1. ïyhg thu¡ nfh£ghL1. ïyhg thu¡ nfh£ghL1. ïyhg thu¡ nfh£ghL

ï¡nfh£gh£oid cUth¡»at® nguháÇa® th¡f® (Prof.Walker) Mth®. ïtuJ fU¤J¥go ïyhg« v‹gJ âwik¡fhd thu«(rent of ability) MF«. ïyhg« thu¤ij¥ ngh‹wnj. Ãy¤â‹brGikahš V‰gL« ntWgh£o‹ fhuzkhf thu« njh‹W»wJ. mnjnghy âwikÆ‹ ntWgh£lhš njh‹WtJ ïyhgkhF«. Mfntjh‹ïJ âwik¡fhd thu« v‹W miH¡f¥gL»wJ.

ï¡nfh£gh£o‹ K¡»a¡ FiwghL v‹dbtÅš ïJïyhg¤âš cŸs ntWghLfis k£Lnk És¡F»wJ. ïyhg« V‹V‰gL»wJ? v‹w nfŸÉ¡F ïJ gâš TwÉšiy.

2. ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ ïyhg¡ nfh£ghL :2. ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ ïyhg¡ nfh£ghL :2. ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ ïyhg¡ nfh£ghL :2. ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ ïyhg¡ nfh£ghL :2. ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ ïyhg¡ nfh£ghL :

ï¡nfh£ghL, ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ g»®î¡ nfh£gh£o‹mo¥gilÆnyna mikªJŸsJ. Ãiwî¥ ngh£oÆš, bjhÊš mik¥ã‹ïWâÃiy c‰g¤âÆ‹ kâ¥ã‰F¢ rkkhdnj ïyhg« v‹Wï¡nfh£ghL TW»wJ.

ïWâÃiy c‰g¤â¤ âw‹ nfh£gh£o‹ mid¤JFiwghLfS« ïj‰F« bghUªJ«.

3. TÈ ïyhg¡ nfh£ghL3. TÈ ïyhg¡ nfh£ghL3. TÈ ïyhg¡ nfh£ghL3. TÈ ïyhg¡ nfh£ghL3. TÈ ïyhg¡ nfh£ghL

ïyhgkhdJ TÈÆÈUªJ ntWg£lJ mšy v‹W nguháÇa®lhá¡ TW»wh®. bjhÊš mik¥ghsÇ‹ jŤâwik¡fhd TÈnaïyhg« MF«. ïjDila Fiwghlhf vâ®kiw ïyhg¤ij¥ g‰¿ eh«Twyh«. Mdhš vâ®kiw TÈia¥ g‰¿ eh« Tw KoahJ. bjhÊšmik¥ò v‹gJ jŤj‹ik thŒªj c‰g¤â¡ fhuÂahF«. MdhšïJ ciH¥ãÈUªJ khWg£lJ.

218 219

Page 118: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

4. ïa§FÃiy ïyhg¡ nfh£ghL4. ïa§FÃiy ïyhg¡ nfh£ghL4. ïa§FÃiy ïyhg¡ nfh£ghL4. ïa§FÃiy ïyhg¡ nfh£ghL4. ïa§FÃiy ïyhg¡ nfh£ghL

nguháÇa® »sh®¡ (Prof. Clark) ï¡nfh£gh£o‹ MáÇa®Mth®. rKjha¤âš V‰gL« K¡»a kh‰w¤â‹ (dynamic changes)Éisthf¤ njh‹Wtnj ïyhg« MF«. g©l§fË‹ c‰g¤â¢bryitÉl¡ TLjyhf th§F« Éiyna ïyhg« MF«. k¡fŸ bjhifmsî, _yjd¤â‹ m˥㋠msî, bjhÊšE£g«, bjhÊš mik¥òk‰W« ÉU¥g§fŸ M»at‰¿š V‰gL« kh‰w§fË‹ Éisthf¤njh‹Wtnj ïyhg« MF«. eåd nfh£ghLfËš x‹whd ïJ FW»afhy¤âš vâ®gh®¡F« k‰W« vâ®gh®¡f Koahj kh‰w§fË‹ntWgh£il¥ òw¡f¤JÉ£lJ.

5. ò¤jh¡f ïyhg¡ nfh£ghL5. ò¤jh¡f ïyhg¡ nfh£ghL5. ò¤jh¡f ïyhg¡ nfh£ghL5. ò¤jh¡f ïyhg¡ nfh£ghL5. ò¤jh¡f ïyhg¡ nfh£ghL

ò¤jh¡f« òidtj‰fhd btFkâna ïyhg« v‹W R«Õ£l®(Schumpeter) fUJ»‹wd®. ò¤jh¡f« òidjš v‹gJ òâaf©Lão¥ig Él áwªjjhF«. òâa f©Lão¥òfŸ bjhÊšelto¡iffËš òF¤j¥gL« bghGJ ò¤jh¡fkhf khW»wJ. òâabghU£fis m¿Kf¥gL¤Jjš, mšyJ òâa c‰g¤â Kiwfism¿Kf¥gL¤Jjš, òâa rªijia cUth¡Fjš KjÈadò¤jh¡f¤âš ml§F«. bjhÊšKidnth®jh‹ ò¤jh¡f¤ijm¿Kf¥gL¤J»wh®. ïtUila ò¤jh¡f elto¡iffshš,bghUshjhu K‹nd‰wK« rKjha kh‰w§fS« V‰gL»‹wd. vdntò¤jh¡f¤â‰F ïyhg¤ij¥ bgW»wh®.

ïyhg« njh‹Wtj‰F¥ ò¤jh¡f« xU K¡»a fhuzkhfïUªjhY«, ïJ x‹W k£Lnk fhuzkšy. ïJ ïl®jh§F« gÂia¥òw¡f¤JÉ£lJ. ïJnt ïj‹ K¡»a FiwghL.

6. ïl®jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL6. ïl®jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL6. ïl®jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL6. ïl®jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL6. ïl®jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL

bjhÊš KidnthÇ‹ ïl®jh§F« âwik¡fhf mË¡f¥gL«btFkâna ïyhg« v‹W nguháÇa® (Prof. Hawley) TW»‹wh®. ïl®jh§Fjš v‹gJ bjhÊš KidnthÇ‹ K¡»a gÂahF«. ïl®jh§FjY« ïyhg« <£LjY« xU§»izªJ bršY«. ï¡nfh£gh£o‹K¡»a FiwghL, bjǪj ïl®¥ghLfŸ, bjÇahj ïl®¥ghLfS¡»ilnaahd bjhl®ig ïJ ntWgL¤jÉšiy. bjǪj ïl®fS¡F

(c.«.) âU£L, ÔÉg¤J fh¥ÕL brŒJ bfhŸs Koí«. bjÇahjïl®fis V‰W¡ bfhŸtj‰F »il¡F« btFkâna ïyhg«.ï›Él®ghLfŸ mâf Ãiya‰w j‹ik bfh©litahF«.

7. Ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL:7. Ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL:7. Ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL:7. Ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL:7. Ãiya‰w j‹ikia¤ jh§F« ïyhg¡ nfh£ghL:

nguháÇa® ie£ (Prof. Knight) v‹gt® ï¡nfh£gh£o‹ MáÇa®Mth®. ïtUila fU¤J¥go, ïyhg« v‹gJ ïl® jh§F« g¡fhfbfhL¡f¥gLtâšiy. Ãiya‰w j‹ikia V‰F« g¡fhftH§f¥gL« btFkâna MF« v‹W nguháÇa® ie£ TW»‹wh®.

vâ®fhy« Ãiya‰wjhf ïU¥gjhš ïl®ghLfisV‰fnt©oíŸsJ v‹gJ ïtuJ K¡»a fU¤jhF«. Ãiya‰wj‹ikia V‰gnj bjhÊš KidnthÇ‹ K¡»a gÂahF«.

bjÇí« ïl®¥ghLfS¡F fh¥ÕL brŒa Koí«. Mdhš bjÇahjïl®¥ghLfis (ngh£o ïl®¥ghLfŸ, muR jiypL ïl®¥ghLfŸ)fh¥ÕL brŒa KoahJ. bjhÊš Kidnth® ïªj Ãiya‰w j‹ikiaV‰gjhš ïyhg« <£L»wh®. ïªj Ãiya‰w j‹ikia V‰gJ k£LnkbjhÊš KidnthÇ‹ g m‹W v‹gJ K¡»a FiwghlhF«.

KoîiuKoîiuKoîiuKoîiuKoîiu

nkny Tw¥g£l nfh£ghLfË‹ K¡»a FiwghL ahbjÅš,ïit mid¤J« bjhÊš KidnthÇ‹ XÇU gÂfS¡F k£LnkK¡»a¤Jt« bfhL¤JŸsd. ïl® jh§F« gÂ, Ãiya‰w j‹ikia¤jh§F« gÂfSl‹ k‰W« gy gÂfisí« bjhÊš Kašnth®nk‰bfhŸS»wh®. vdnt ïyhg« v‹w btFkâia V‰fjFâíilatuh»wh®.

220 221

Page 119: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

222 223

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mI. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî« :rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî« :rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî« :rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî« :rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî« :

1. thu« v‹gJ ïjDŸ x‹iw ga‹gL¤âaj‰fhfbfhL¡f¥g£l Éiy

m. _yjd« M. mik¥ò

ï. ciH¥ò <. Ãy«

2. ïyhg« ïj‰fhd btFkâ

m. Ãy« M. _yjd«

ï. ciH¥ò <. mik¥ò

3. ciH¥ò V‹ njit¥gL»wJ

m. cWâ njit M neuo njit

ï. bgw¥g£l njit <. be»œ¢á njit

4. nghÈ thu« v‹w fU¤â‹ MáÇa®

m. Ml« °Ä¤ M. kh®õš

ï. Ç¡fh®nlh <. rhKntšr‹

5. Ú®ik ÉU¥gnfh£gh£o‹ MáÇa®

m. J.M. Ñ‹° M. kh®õš

ï. rhKntšr‹ <. ie£

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :nfho£l ïl§fis Ãu¥òf :

6. ïWâÃiy c‰g¤â âw‹ nfh£ghL v‹gJ .......... g»®înfh£ghL.

7. ïWâÃiy c‰g¤â âw‹ nfh£ghL .......... ngh£o rªijÆ‹vL¡nfhiy mo¥gilahf¡ bfh©lJ.

8. kh‰W Câa« v‹gJ ......... bryit F¿¥gJ.

9. gz¡TÈ v‹gJ ......... TÈ v‹W« miH¡fyh«.

10. mik¥ig V‰gL¤Jgt® ...........

III. bghU¤Jf :bghU¤Jf :bghU¤Jf :bghU¤Jf :bghU¤Jf :

11. v¢r cÇik TÈ¡nfh£ghL - m. kh®õš

12. fh¤âU¤jš t£o¡nfh£ghL - M. th¡f®

13. fl‹ Ãâ¡nfh£ghL - ï. Ahny

14. ïa§FÃiy ïyhg nfh£ghL - <. j‰fhy nfh£ghL

15. ïl® jh§F« ïyhg nfh£ghL - c. »sh®¡

IV. ÑœfhQ« Édh¡fS¡F xÇU brhšÈšÑœfhQ« Édh¡fS¡F xÇU brhšÈšÑœfhQ« Édh¡fS¡F xÇU brhšÈšÑœfhQ« Édh¡fS¡F xÇU brhšÈšÑœfhQ« Édh¡fS¡F xÇU brhšÈšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

16. Ç¡fh®nlhÉ‹ T‰W¥go všyh Ãy§fS« ts«bgW»‹wd.

17. mid¤J Ãy§fS« rkmsÉš ts« bghUªâa ÃykhfïUªjhY«, thu« vGkh?

18. VÍnah t£o nfh£gh£o‹ MáÇa® ah®?

19. ïyhg-thu nfh£o‹ MáÇa® ah®?

20. R«ã£lÇ‹ ïyhg nfh£o‹ bga® v‹d?

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. ïWâÃiy c‰g¤â âw‹ nfh£gh£o‹ vL¡nfhŸfŸahit?

22. kh‰W Câa« v‹gJ ahJ?

Page 120: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

224

23. c©ik¡ TÈ¡F«, gz¡TÈ¡F« cŸs ntWghL ahJ?

24. thœ¡if ju TÈ¡ nfh£ghL v‹gJ ahJ?

25. Ú®ik ÉU¥g nfh£gh£o‹ _‹W neh¡f§fŸ ahit?

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

26. kh®õÈ‹ nghÈthu¡ nfh£gh£oid ÉtÇ.

27. ãiH¥ò k£l TÈ¡ nfh£gh£il g‰¿ áW F¿¥ò tiuf.

28. JŒ¥ò¤ jÉ®¥ò mšyJ fh¤âU¤jš t£o¡ nfh£ghL g‰¿Éthâ¡fî«.

29. ïa§F Ãiy ïyhg nfh£gh£oid RU¡fkhf TWf.

30. R«ã£lÇ‹ ïyhg nfh£gh£oid ÉtÇ.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. ïWâ Ãiy c‰g¤â âw‹ g»®î¡ nfh£gh£oidÉtÇ¡fî«.

32. Ç¡fh®nlhÉ‹ thu¡ nfh£gh£oid MuhŒf.

33. fl‹ Ãâ t£o¡ nfh£gh£oid ÉtÇ.

34. Ñ‹Ì‹ t£o¡ nfh£gh£oid Éthâ¡fî«.

35. t£o v‹gJ ïl®ghLfis V‰wš k‰W« ïyhg« <£Ltj‰fhfmË¡f¥g£l btFkâ - ÉtÇ.

Page 121: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 10ghl« - 10ghl« - 10ghl« - 10ghl« - 10

tUkhdtUkhdtUkhdtUkhdtUkhd–îza« - vËa nfh£ghLîza« - vËa nfh£ghLîza« - vËa nfh£ghLîza« - vËa nfh£ghLîza« - vËa nfh£ghLMl« °Ä¤ (1723 - 90), jhk° uhg®£ khšjÞ (1766-1834), nlÉ£

Ç¡fh®nlh (1772 - 1823) k‰W« J. B. nr ït®fŸ Äfî« ãugykhdbjh‹ikahd bghUshjhu m¿P®fŸ (tšYe®fŸ) Mth®fŸ. 18,k‰W« 19« ü‰wh©LfËš ÃyÉa ngÇaš ãu¢ridfS¡F (tUkhd«k‰W« ntiyÆ‹ik) KGtot« bfhL¤jh®fŸ. Mdhš ït®fSilafU¤J¡fis eåd bghUshjhu tšYe®fS« ã‹g‰¿d®.

ntiyÆšyh ãu¢rid¡F jilÆšyh thÂg« mË¡F« Ô®îF¿¤j ït®fSila fU¤J¡fŸ 1930š bgU« bghUshjhu kªj«V‰g£l tiu v‰W¡ bfhŸs¥g£ld. ̀bgUkªj«’ fhuzkhf¤ jilÆšyhthÂg¥ bghUshjhu ehLfshd mbkÇ¡fh k‰W« 炙yhªJ M»aehLfËš mâf ntiy ï‹ikÆdhY« (unemployment) k‰W« mâfc‰g¤âÆdhY« (Glut) rªijfŸ Kl§»¥ nghÆd. n#.v«. Ñ‹R (1883- 1964) cyf¥ bgUkªj¤ij MŒî brŒJ mtuJ f£LiufŸ /ò¤jf§fŸ _ykhf ngÇaš bghUshjhu¤âš xU òu£áiaV‰gL¤âdh®. mtuJ fU¤J¡fŸ ntiyÆ‹ikia¥ ngh¡f muR¡FbgU« cjÉahf ïUªjd. j‰fhy ngÇaš bghUËaš nfh£ghLfŸmid¤J« ïtuJ fU¤J¡fisna mo¥gilahf¡ bfh©LŸsd.

bjh‹ik¥ bghUshjhu¤â‹ KG ntiythŒ¥ò¡bjh‹ik¥ bghUshjhu¤â‹ KG ntiythŒ¥ò¡bjh‹ik¥ bghUshjhu¤â‹ KG ntiythŒ¥ò¡bjh‹ik¥ bghUshjhu¤â‹ KG ntiythŒ¥ò¡bjh‹ik¥ bghUshjhu¤â‹ KG ntiythŒ¥ò¡nfh£ghL nfh£ghL nfh£ghL nfh£ghL nfh£ghL (Classical Theory of Full employment)

v›tsî c‰g¤â brŒa¥gl nt©L« v‹gij xU eh£o‹c‰g¤â¤ âw‹ Ô®khÅ¥gjhf¤ bjh‹ik¥ bghUËay¿P®fŸfUâdh®fŸ. xU eh£o‹ bghUshjhu« mjdhš v›tsî Koínkhm›tsɉF c‰g¤â brŒ»wJ. m§F “KG ntiy thŒ¥ò”Ãyîtjhf¡ fUj¥gL»wJ. vªj xU c‰g¤â¡fhuÂí« (F¿¥ghfciH¥ò) ntiyÆ‹¿ ïU¡fhJ v‹W ï¡nfh£ghL fUJ»wJ.mâfkhfnth, Fiwthfnth c‰g¤â brŒanth mšyJ ɉfnth n#.ã.`nr’ v‹w bghUËay¿PÇ‹ ÉâÆ‹go rªij c‰g¤â brŒjg©l§fŸ mid¤ijí« É‰gid brŒJÉL»wJ. n#.ã.nr m§fho

225

Page 122: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Éâ¥go, xU jilÆyh bghUshjhu¤âš mâf c‰g¤ânah, bgUksîntiyÆ‹iknah, x£Lbkh¤j njitÆš g‰wh¡Fiwnahfhz¥glhJ.

n#.ã.‘nr’Æ‹ m§fho Éâ :n#.ã.‘nr’Æ‹ m§fho Éâ :n#.ã.‘nr’Æ‹ m§fho Éâ :n#.ã.‘nr’Æ‹ m§fho Éâ :n#.ã.‘nr’Æ‹ m§fho Éâ :

ãbuŠR eh£o‹ bghUËay¿Puhd n#.ã.nr. v‹gt® 1803 M«M©L vGâa “muáaš bghUshjhu MŒî¡f£Liu” (Treatise onpolitical economy) v‹w mtuJ üÈš m§fho Éâfis¥, g‰¿vL¤Jiu¤JŸsh®. mjhtJ, `mË¥ò mj‰fhd njitia jhndV‰gL¤â¡bfhŸ»wJ.’ (Supply creates its own demand), x›bthUg©l c‰g¤âí« nghâa msî tUkhd¤ij¥ bgU¡» mj‹_y«m¥g©l§fË‹ ɉgidia cWâ brŒ»wJ v‹gJ ïj‹bghUshF«. x›bthU c‰g¤â¥ g©lK« rªij¡F¡ bfh©Ltu¥gL«fhuz« mt‰¿‰F¥ gâyhf ntbwh‹iw (g©l¤ij) bgWtj‰nfMF«.

c‰g¤â btËpL v›tsî ïU¥ãD«, mjdhš cUth¡f¥g£ltUkhd« bryî¡F rkkhf ïU¥ã‹ bkh¤j¤ njitÆš g‰wh¡FiwvHhJ. vdnt, mâf c‰g¤ânah, ntiyÆ‹ikna ïU¡F« v‹wT‰iw ‘nr’ V‰W¡bfhŸsÉšiy. bghUshjhu¤âš “KG ntiythŒ¥ò Ãiy” ïU¡F«. ïj‰F Ñœ¡fhQ« vLnfhŸfis mt®ifah©lh®.

1. ïšy§fË‹ mid¤J tUkhd§fS« g©l§fŸ k‰W«gÂfË‹ Ef®É‰nf bryÉl¥gL»wJ.

2. m§nf muá‹ brašghLfŸ VJ« ïšiy (tÇÉâ¥ò ïšiy,muá‹ bryÉdnkJÄšiy, Éiy¡f£L¥ghL ngh‹witïšiy).

3. mJ xU mil¡f¥g£l bghUshjhu« (Closed economy).mjhtJ ntW bghUshjhu§fS¡»ilna v›Éj¤ bjhl®ò«ïšiy.

c‰g¤â vJthÆD« ntbwhU g©l¤â‹ njitia mJcz®¤J»wJ. TLjš mË¥ò TLjš njitahF«. ï›thW ‘nr Æ‹gF¥ghŒî Kiw g©lkh‰W (barter) KiwÆš brašgL»wJ. MÆD«gz m¿Kf« ï›tÊKiwia¥ ghâ¡fhJ. c©ikÆš g©lkh‰WKiwia¡ fh£oY« gz¤â‹ mo¥gilÆyhd bghUshjhu«Äfî« âw‹ thŒªjJ. jtwhd tÊÆš brY¤j¥g£l c‰g¤â,j‰fhÈfkhf xU F¿¥ã£l bjhÊÈš, F¿¥ã£l bghUËš mâfmË¥ig V‰gL¤J« v‹gij kW¥gj‰»šiy. bghUËay¿P® “nr”ï›î©ikia V‰W¡ bfh©LŸsh®. MÆD«, ï¢rkÄ‹ik(disequilibrium) rªij r¡âfË‹ (jhnd rÇbrŒJ bfhŸS«) j‹ikfhuzkhf kiwªJÉL»wJ. Mdhš ‘nr’ T‰W¥go mâf c‰g¤â (overproduction) mšyJ ntiyÆ‹ik ï§F ïU¡f KoahJbghUËay¿P® ‘nr’Æ‹ K¡»a¡ TWfis Ñœf©lthWbjhF¤j¿ayh«.

1. bghUshjhu« j‹id¤jhnd rÇ brŒJ bfhŸ»wJ

2. bghJthd mâf c‰g¤ânah mšyJ ntiyÆ‹iknah ïU¡fthŒ¥ãšiy

3. mid¤J ts§fS« KGikikahfntiy¡fk®¤j¥gL»‹wd.

4. ehLfËilna bghUshjhu« x‹iw x‹W rh®ªâU¡F«.

5. bghUshjhu¤âš be»œ¢áahd TÈ É»j« Ãyî«.

6. bghUshjhu¤âš be»œ¢áahd t£o åj« Ãyî«.

7. gz« btW« bghŒ¡ fhuz« / kiw¥ò¤ âiu (Veil).

8. g‹dh£L thÂg¤â‰F cjî»wJ.

9. muá‹ jiypL mtáaÄšiy.

bghUËay¿P® ‘nr’ ÉâÆ‹ FiwghL (Criticism of Say’s Law)

‘nr’ ÉâÆ‹ FiwghLfis n#.v«. Ñ‹R btË¡ bfhz®ªjh®.1936 M« M©L ‘nr’ Éâia¡ Fiw T¿ Ñ‹R òu£áfukhd

226 227

Page 123: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghUshjhu¡ nfh£gh£oid btËÆ£lh®. 1930‹ bghUshjhu¥bgUkªj«, k‰W« mj‹ ÉisîfŸ ntiythŒ¥ò g‰¿a bjh‹ikbghUshjhu¡ nfh£ghLfŸ jtbw‹W«, vdnt mj‹ mo¥gilÆyhd‘nr’ Éâí« V‰W¡ bfhŸs¤j¡fjšy, v‹W« Ñ‹R, ‘nr’ ÉâiafLikahf¢ rhodh®. ‘nr’ ÉâÆ‹ K¡»a¡ FiwghLfshtd.

1. cyf¥ bgUkªj¤âdhš ‘nr’ ÉâÆ‹ òfœ k§»¥ nghdJ

2. <£oa tUkhd« mid¤J« v¥nghJ« Ef®É‰nfbryÉl¥gLtâšiy

3. ïJ nghynt, nrÄ¥ò mid¤J« KjäL brŒa¥gLtâšiy.

4. ï›Éâ m§fho g‰¿a jtwhd MŒÉid mo¥gilahf¡bfh©LŸsJ.

5. ‘x£Lbkh¤j«’ (aggregation) v‹w jtwhd fU¤jhš ïJghâ¡f¥gL»wJ.

6. x£L bkh¤j mË¥ò«, x£L bkh¤j¤ njití« v¥nghJ« rkkhfïU¥gâšiy.

7. t£oåj« rk¥gL¤J« fhuÂašy.

8. KjyhˤJt Kiw v¥nghJ« j‹id¤jhnd rÇbrŒJbfhŸshJ.

9. ‘Ãiwî¥ ngh£o’ v‹gJ c©ika‰w xU vLnfhŸ MF«.

10. bghUshjhu¤âš ‘gz«’ xU K¡»a¢ ‘r¡â’ahF«.

11. ï›Éâ Ú©l fhy¤â‰F k£Lnk bghUªJ«.

12. ‘g©l kh‰W’¥ bghUshjhu¤â‰F k£Lnk ‘nr’ Éâ bghUªJ«.

j‰nghJ ‘nr’Æ‹ Éâ bršy¤j¡fnjh mšyJ gaDŸsnjh mšyvd¤ âwdhŒths®fŸ F¿¥ãL»wh®fŸ. “mË¥ò jd¡F¤jhndnjitia V‰gL¤â¡bfhŸS«” v‹gJ v›Éj bghUS«

228 229

cz®¤jÉšiy. vÅD«, x£Lbkh¤j njit k‰W« x£Lbkh¤jmË¥ò¢ rk‹gh£o‹ fhuzkhf KGntiy thŒ¥ò Ãyîtjhš ‘nr’Æ‹Éâia¤ bjh‹ik bghUshjhu¡ nfh£ghL V‰W¡ bfhŸ»wJ. RU§f¡TWtjdhš x£Lbkh¤j njit¡F g‰wh¡Fiw ïuhJ. VnjD«‘ntiyÆ‹ik’ ïU¥ãD« rªij (Mechanism) KGntiy thŒ¥ig¥bgW«.

Ñ‹ á‹ tUkhd¡ nfh£ghLÑ‹ á‹ tUkhd¡ nfh£ghLÑ‹ á‹ tUkhd¡ nfh£ghLÑ‹ á‹ tUkhd¡ nfh£ghLÑ‹ á‹ tUkhd¡ nfh£ghL

(Keynesian Theory of Income determination)

20-M« ü‰wh©o‹ Äf¢áwªj bghUËay¿Puhf ‘Ñ‹R’fUj¥gL»wh®. mt® gy üšfis vGâíŸsh®. vÅD« 1936 ïšbtËtªj mtuJ “ntiythŒ¥ò, t£o k‰W« gz« g‰¿a xU bghJ¡nfh£ghL” (The General Theory of Employment, Interest and Money)v‹D« üš mtU¡F¥ bghUËaÈš mÊah¥òfiH¥ bg‰W¤ jªjJ.

mtuJ üš ‘ngÇaš bghUshjhu¤âš’ xU òu£áiaV‰gL¤âaJ. ‘Ñ‹° bghUshjhu« ``Ñ‹° òu£á’’` `Ñ‹° òu£á’’` `Ñ‹° òu£á’’` `Ñ‹° òu£á’’` `Ñ‹° òu£á’’v‹wiH¡f¥gL»wJ.

‘eh£o‹ tUkhd«’ k‰W« ‘ntiythŒ¥ig’ Ô®khÅ¥gnj ngÇašbghUËaÈ‹ ika¥ ãu¢áidahF«. vdntjh‹ j‰fhybghUËay¿P®fŸ ngÇaš bghUËaiy “tUkhd¤ij¤ Ô®khÅ¡F«nfh£ghL’ v‹wiH¡»wh®fŸ ‘tUkhd«’ k‰W« ‘ntiythŒ¥ò’ Ô®khd«g‰¿a K¡»a¡ TWfis Ñ‹° F¿¥ã£ljdhš, Ñ‹° bghUËaš``ngusî¥ bghUËaš’’``ngusî¥ bghUËaš’’``ngusî¥ bghUËaš’’``ngusî¥ bghUËaš’’``ngusî¥ bghUËaš’’ vd miH¡f¥gL»wJ. Ñ‹R eh£LtUkhd¤â‰F mâf K¡»a¤Jt« mˤjh®. mt® bjh‹ik¥bghUËay¿P®fis FiwT¿aJl‹ ‘nr’Æ‹ Éâiaí« kW¤jh®.FW»a fhy¤âš tUkhd msî ntiy thŒ¥gsit bghU¤JŸsJvd e«ãdh®. ntiy thŒ¥ã‹ msî mâfÇ¡f tUkhd msî«mâfÇ¡F«.

Page 124: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghU¤JŸsJ. Ef®î, tUkhd¤ijí« Ef®î eh£l¤ijí« bghU¤J(Propensity to consume) mikí«. KjäL, _yjd¤â‹ ïWâ Ãiy¤âwid¥ bghU¤J« t£o åj¤ij¥ bghU¤J« mikí«.

cW⤠njitÆ‹ j¤Jt« : cW⤠njitÆ‹ j¤Jt« : cW⤠njitÆ‹ j¤Jt« : cW⤠njitÆ‹ j¤Jt« : cW⤠njitÆ‹ j¤Jt« : (The principle of effective demand)Ñ‹°á‹ ntiythŒ¥ò nfh£gh£oš cW⤠njitÆ‹ j¤Jt«

Äf K¡»akhd ïl¤ij bg‰WŸsJ. cW⤠njit v‹gJ th§F«âw‹ k‰W« brytʤjÈš eh£l« bfh©l jÅ kÅj®fŸ, ÃWtd§fŸk‰W« murh§f« g‰¿ajhF«. g©l§fŸ c‰g¤â brŒa¥gL« msî«mj‹ fhuzkhf njh‹w¡Toa ntiy thŒ¥ò« rKjha¤â‹ bkh¤jbryÉL« âwid¢ rh®ªJ cŸsd vd¡ F¿¥ãlyh«.

Ñ‹° jdJ tUkhd îza« g‰¿a vËa¡ nfh£gh£il x£Lbkh¤j njit k‰W« x£L bkh¤j mË¥ò mQFKiwia¥ ga‹gL¤âvL¤J T¿íŸsh®. xU eh£o‹ bghUshjhu mik¥ãš všyh Éjkhdg©l§fS¡F« gÂfS¡F« V‰gL« njitna x£Lbkh¤j njitvd¥gL«. x£L bkh¤j mË¥ò v‹gJ xU eh£oš mË¡f¥g£l bkh¤jg©l§fshF«.

x£L bkh¤j mË¥ò, bkh¤j¤ njit rh®ò k‰W« bkh¤j mË¥òrh®ò v‹W Ñ‹° nkny T¿a fhuÂfis miH¤JŸsh®.

Ñ‹° T‰W¥go gšntW ntiy thŒ¥ò msîfŸ, v‹gdm¤Jl‹ bjhl®òbfh©l gšntW msî x£L bkh¤j njit k‰W«x£L bkh¤j mË¥ig bghU¤J mikí«. x£Lbkh¤j njittisnfhL k‰W« x£L bkh¤j mË¥ò tisnfhL ït‰¿‹ cwit¥bghU¤nj “rkÃiy tUkhd« mšyJ c‰g¤â mikí«. cldoFW»afhy ãu¢ridfis g‰¿na Ñ‹° eh£l« bfh©oUªjh®,vdnt x£Lbkh¤j mË¥ò rh®ò g‰¿ mt® fU¤âš bfhŸsÉšiy.Mdhš x£Lbkh¤j njit¡F K¡»a¤Jt« mˤjh®. x£L bkh¤jnjit g‰wh¡Fiw¡F ntiyÆ‹ikna fhuz« v‹wh®.

všyh¤ njitfS« cW⤠njitašy. Ñ‹° T‰W¥go bkh¤j¤njití« (ADF) bkh¤j mË¥ò (ASF) cW⤠njitÆ‹ msitîzÆ¡»wJ. bkh¤j mË¥ò rh®ò (ASF) bryit¡ F¿¡»wJ. bkh¤jnjit rh®ò (ADF) tUthia¡ F¿¡»wJ. bryî tUthŒ¡FTLjyhf ïU¡fyhfhJ. bjhÊš Kašnth®, tUthŒ, bryitÉl¡

230 231

tUkhd« k‰W« ntiythŒ¥ig¥ g‰¿a Ñ‹ á‹ jftš gl«(((((Flow Chart)

K‹v¢rÇ¡ifneh¡f«

cW⤠njit = btçpL = tUkhd« = ntiy thŒ¥ò

x£L bkh¤j mË¥òrh®ò¥ gÂ

x£L bkh¤j njit rh®ò¥gÂ

Ef®î rh®ò g KjäL rh®ò¥ gÂ

tUkhdmsî

ïWâ Ãiy Ef®îeh£l« (MPC)

_yjd¤â‹ ïWâÃiy¤ âw‹ (MEC)

t£o åj«

_yjd¤â‹mË¥ò Éiy

_yjd¤â‹ thÆyhfbgW« Éis¢rš

bghJk¡fË‹ Ú®ikÉU¥g«

bghUshjhu¤âšgz¤â‹ mË¥ò

nguneh¡f« Cf thÂf neh¡f«

nkny F¿¥ã£LŸs jftš m¿í« gl« (Flow Chart) _y« ‘Ñ‹á‹ mo¥gil¡ fU¤J¡fis m¿aKoí«. bkh¤j tUkhd« bkh¤jntiy thŒ¥ig¥ bghU¤jJ, ï› bkh¤j ntiythŒ¥ò cWâ¤njitia¥ bghU¤jJ, ïJ Ef®î¢ bryití« Kjä£L¢ bryití«

Page 125: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Fiwthf ïU¡F« nghJ, òJ ntiyah£fis ÃaÄ¥gijÃW¤âÉL»‹wd®. tUthŒ bryitÉl TLjyhf ïU¡F«nghJmt®fŸ nk‹nkY« ntiy thŒ¥ig mâfǤJ, mj‹ _y« mâfïyhg« <£Lth®fŸ.

nkny F¿¥ã£lgo ïUtisnfhLfS« x‹iw x‹W bt£o¡bfhŸS« òŸËna mâf msî ntiythŒ¥ig¤ jU« òŸËahF«.Ñ‹° T‰W¥go bkh¤j¤ njit k‰W« ntiyÆ‹ik¥ bghU¤JntiyÃiy mik»wJ. ïjdhš bkh¤j¤ njitÆš 圢á V‰gL»wJ.x£Lbkh¤j¤ njit mâfÇ¥gjdhš ntiyÆ‹ik jL¡f¥gL»wJ.

x£Lbkh¤j¤ njitx£Lbkh¤j¤ njitx£Lbkh¤j¤ njitx£Lbkh¤j¤ njitx£Lbkh¤j¤ njit

(Aggregate Demand)bkh¤j bghUshjhu¢ bryîfŸ eh‹F tiffshf¥

ãÇ¡fgL»‹wd. mitfŸ Ef®î¢ bryî (C) Kjä£L¢ bryî (I);muR¢ bryî (G) Ãfu tÂf¢ bryî (X-M). x£L bkh¤j¢ bryîv‹gJ nkny Tw¥g£LŸs mid¤J¢ bryîfisí« F¿¡F«. vdntx£Lbkh¤j njit¢ rh®ò ï›thW F¿¥ãl¥gL»wJ.

AD = C + I + G + (X - M) ..... (1)ï¢rh®ò x£Lbkh¤j njit v‹gJ Ef®î (C), KjäL (1), muR¢

bryî (G) k‰W« Ãfu tÂf¢ bryî(x-m) ït‰¿‹ TLjY¡F¢rkkhF« x£Lbkh¤j¤ njit v‹gJ bghUshjhu¤âš th§Fnth®midtÇ‹ â£lÄ£l bryÉ‹ bkh¤j kâ¥ng MF«. xU F¿¥ã£lfhy¤âš g©l§fŸ k‰W« gÂfË‹ bkh¤j njitia ïJ F¿¡»wJ.nkY« x£Lbkh¤j¤ njit v‹gJ k¡fŸ th§f ÉU«ò« x£Lbkh¤jg©l§fË‹ msnt MF«.

bghUËaÈš xUtuJ bryî k‰wtU¡F tUkhdkhF«.bghUshjhu¤âš bkh¤j¢ bryî bkh¤j tUkhd¤â‰F¢ rkkhF«.mjhtJ bkh¤j tUkhd« (Y) = bkh¤j¢ bryî (AD).

~ Y = AD rk‹ghL 1š ï›thW vGjyh«.

Y = AD = C + I + G + (X-M)or Y = C + I + G + (X-M) .... (2)

Ñ‹° mid¤J K¡»a¤Jt¤ijí« ‘x£Lbkh¤j c‰g¤ârh®ò’¡nf bfhL¤jh®. bghUËay¿P®fŸ 100 M©LfS¡F nkyhfï¡TWfis òw¡f¤jd®. x£Lbkh¤j¢ bryî¢ rh®ò khwhjJ vdit¤J¡bfhŸnthnkahdhš; Ñ‹° nfh£ghL v‹dbtÅš ntiythŒ¥ò v‹gJ x£Lbkh¤j njitia¥ bghU¤JŸsJ. mJ Ñœ¡fhQ«ïU fhuÂfis¥ bghU¤JŸsJ.

1. Ef®¢á eh£l« (Propensity to Consume)2. Kjä£L¤ ö©lš (Inducement to Invest)

Ef®î¢ rh®ò :Ef®î¢ rh®ò :Ef®î¢ rh®ò :Ef®î¢ rh®ò :Ef®î¢ rh®ò :

k¡fŸ bgUthÇahd tUkhd¤ij g©l Ef®îfS¡F¢bryÉL»‹wd®. áy® tUkhd¤ij KGtJkhf bryî brŒ»‹wd®,ntW áy® xU gFâia¢ bryî brŒJ Ûj¤ij nrÄ¡»‹wd®.bkh¤j¤âš rKjha« v›tsî bryî brŒ»wJ? v›tsî nrÄ¡»wJ?ïJ tUkhd¤â‰F« Ef®É‰F« ïilna cŸs bjhl®ghF«. ‘Ef®î¢rh®ò’ v‹gJ tUkhd¤â‰F« Ef®t‰F« ïilna cŸs bjhl®ãidÉs¡F»wJ. Ef®î rh®ò v‹gJ ïu©L mšyJ mj‰Fnkš cŸskh¿È (Variables)fË‹ bjhl®ig¡ F¿¡F«.

tiugl« 10.1Ef®î¢ rh®òEf®î¢ rh®òEf®î¢ rh®òEf®î¢ rh®òEf®î¢ rh®ò

232 233

tUkhd«tUkhd«tUkhd«tUkhd«tUkhd«

br

br

br

br

br

Page 126: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gšntW tUkhd ÃiyfËš Ef®É‰fhf¢ bryÉl¥g£ltUkhd« ‘Ef®¢á eh£l«’ (Prospersity to consume) MF«.

tUkhd¤â‰F«, Ef®É‰F« neuo¤ bjhl®òŸsJ v‹»wh®Ñ‹°. Ef®î¢ rh®ò mšyJ Ef®¢á eh£l« v‹gJ tUkhd¤â‰F«Ef®¢á¡F« ïilna cŸs rh®ªj É»jh¢rhunk (functionalrelationship) MF«. fÂjKiw¥go ï¤ bjhl®Kiw Ñœ¡f©lthWF¿¥ãl¥gL»wJ.

C = a + byC = 4 + 0.8 Y ......nk‰go rk‹ghL TWtbj‹dbt‹whš Ef®î v‹gJ

tUkhd¤ij (Y) bghU¤jJ. ‘+’ F¿pL F¿¥ãLtJ tUkhd« cauEf®î« ca®til»‹wJ v‹gJ bjËî. Mdhš, tUkhd«ca®tilªj msɉF EfÉ‹ ca®î åj« mâfÇ¡fhJ. VbdÅš,brytÊ¡f¥glhj tUkhd¤â‹ xU gFâ nrÄ¡f¥gL«. ï¡TWfŸ‘Ñ‹°’ Ef®î¡ nfh£gh£oš És¡f¥g£LŸsJ. “csÉaš ßâahfrKjha¤âš c©ik tUkhd« caU«nghJ x£Lbkh¤j Ef®îmâfÇ¡F«, Mdhš tUkhd« ca®ªj msî¡F mšy” v‹»wh®Ñ‹°.

FW»a fhy¤âš k¡fË‹ Ef®î¥ gH¡ftH¡f§fŸ Xusîkhwhkš ïU¥gjhš “Ef®¢á rh®ò«” Ãiyahf ïU¡»wJ v‹gijÑ‹R bjËîgL¤âdh®.

tUkhd« k‰W« Ef®É‰F ïilna cŸs bjhl®ig nkny cŸstiugl¤â‹ _y« cz®¤jKoí«. Ãiy mšyJ br§F¤J m¢REf®î¢ bryit ‘C’ v‹w F¿pL _y« cz®¤J»wJ, »ilk£l m¢RtUkhd« mšyJ c‰g¤âia Y’ F¿pL _y« F¿¥ãL»wJ. Ef®î¢bryî ‘CC’ rk‹gh£o‹ _y« ï›thW Twyh«.

C = 4 + 0.8 YEf®î tisnfhL CC FW»a fhy tisnfhlhF«. tUkhd«

(O) ó{akhf ïUªjhY« Ef®î eilbgW»wJ. tUkhd« ó{akhfïU¡F«nghJ Kjšf£l Ef®î 4 MF«. ïJ tUkhd¤jhšghâ¡f¥glhJ. tUkhd« ó{akhf ïU¥ãD«, fl‹ bg‰nwh mšyJ

btFkâahfnth k¡fŸ Fiwªj g£r msî bryî brŒ»‹wd®.tUkhd¤njhL bjhl®ãšyhj ïªEf®î “j‹Å¢ir Ef®î”(Autonomous Consumption) vd miH¡f¥gL»wJ vdntjh‹br§F¤J m¢áš tisnfhL `C’, òŸË `4'š bjhl§F»wJ.

rk‹gh£oš F¿¥ãLtJ 80 ÉG¡fhL TLjš tUkhd«Ef®É‰F brytÊ¡f¥ gL»wJ. ïj‰F ïWâÃiy Ef®î eh£l«(Marginal Propensity to Consume) vd¥ bga®. ïWâÃiy Ef®î eh£l«v‹gJ “tUkhd kh‰w¤âdhš V‰g£l Ef®î kh‰w¤â‹ åj«” MF«.vdnt ïWâ Ãiy Ef®î eh£l« v‹gJ (MPC) Ef®î kh‰w¤âšV‰g£l åj msî MF«.

ïWâÃiy Ef®î eh£l« = Ef®î kh‰w«

(MPC) tUkhd kh‰w«

mšyJ

ïWâÃiy Ef®î eh£l« = ∆ C∆ Y

∆ C v‹gJ Ef®Éš V‰gL« kh‰w«

∆ Y v‹gJ tUkhd¤âš V‰gL« kh‰w«

Ef®î¢ rh®ò rÇî¡ nfhL mšyJ VnjD« xU ne®nfhLfz¡»l¥gLtJ v›thW vÅš br§F¤J kh‰w¤ij¡ »ilk£lkh‰w¤jhš tF¤jÈ‹ _y« »il¡f¥ bgWtjhF«. F¿pL kh‰w¤ij¡F¿¡»wJ. mšyJ rÇî¡nfhL ï›thW fz¡»lyh«.

rÇî¡nfhL =br§F¤J kh‰w« »ilk£l kh‰w«

FW»a fhy¤âš Ef®¢á eh£l« Ãiyahf ïU¥gjhf¡bfhŸnth«. tisnfh£o‹ rÇit¥ bghU¤J, bfhL¡f¥g£ltUkhd¤âš v›tsî bryÉl¥gL»wJ vd¤ bjÇatU»wJ. ï›thW,Ef®î¢ rh®ò bghJthf nfh£L¢ rk‹gh£o‹ _y« cz®¤j¥gL»wJ.mjhtJ Y = a + by ï§F ‘a’ v‹gJ j‹Å¢ir Ef®Éid¡ F¿¡F«.rÇî¡ nfhL ‘b’ v‹gJ ïWâÃiy Ef®î eh£l« (MPC) MF«.

234 235

Page 127: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïWâÃiy Ef®î eh£l« tUkhd kh‰w¤âdhš V‰gL« Ef®îkh‰w¤â‹ É»j« MF«.

ï§nf 0.8 F¿¥ãLtJ TLjyhf <£oa tUkhd¤âš 80ÉG¡fhL Ef®î¡F bryÉl¥gL»wJ, Ûj« cŸsbjhifnrÄ¡f¥gL»wJ. RU§f¡ T¿‹ ‘Ef®î¢rh®ò’ v‹gJ tUkhd¤âšEf®î¡fhf MF« bryit¡ F¿¡F«. ïjdhš, bghUshjhu¤âšEf®î v‹gJ tUkhd msit¥ bghU¤jJ MF«.

bghUshjhu¤âš tUkhd« mâfÇ¡F«nghJ Ef®î«mâfÇ¡F«. tUkhd¤â‰F jFªjh®nghš k¡fŸ mâfkhf bryîbrŒtjhf it¤J¡bfh©lhš mt®fË‹ ïWâÃiy Ef®î eh£l«(MPC) mâfkhf ïU¡F«. Ñ‹°á‹ Ef®î Éâ Ñœ¡fhQ« _‹Wáw¥ò¡ TWfis mo¥gilahf¡ bfh©lJ. ‘Ef®î¢ rh®ò’ ‘Ñ‹°’á‹tUkhd îza¤âš K¡»a g§F t»¡»wJ.

1. tUkhd mâfÇ¥ò«, Ef®î mâfÇ¥ò« xnu É»j¤âšïU¥gâšiy.

2. ‘tUkhd mâfÇ¥ig’ Ef®î k‰W« nrÄ¥ò g»®ªJbfhŸ»‹wd.

3. tUkhd mâfÇ¥ò, Ef®î k‰W« nrÄ¥ò mâfÇ¥ig xnuneu¤âš V‰gL¤Jtâšiy. nrÄ¥ò åj« mâfÇ¡F« nghJ Ef®î åj«Fiwí«.

nrÄ¥ò¢ rh®ò nrÄ¥ò¢ rh®ò nrÄ¥ò¢ rh®ò nrÄ¥ò¢ rh®ò nrÄ¥ò¢ rh®ò (Saving Function) tUkhd¤âš Ef®î¡F brÉl¥g£lJnghf Ûj« cŸsJ nrÄ¥ò

vd¥gL«. nrÄ¥ò v‹gJ ‘ifÉl¥g£l Ef®î’ MF« (Consumptionforegone). nrÄ¥ò mâfÇ¡F«nghJ Ef®î Fiwí«. Ñ‹° T‰W¥goxU bghUshjhu¤âš nrĥ㋠msthdJ Ef®î ngh‹WtUkhd¤ij¥ bghU¤JŸsJ. nrÄ¥ã‰F« tUkhd¤â‰F« ïilnacŸs bjhl®ò fÂj¢ rk‹gh£o‹go Tw¥g£lhš mjid ‘nrÄ¥ò¢rh®ò’ vd miH¡fyh«.

S = -a + byS = -4 + 2y

ï§F S v‹gJ nrÄ¥ò, Y v‹gJ tUkhd«, a v‹gJnrÄ¥gšyhjJ (dissaving), ïWâÃiy nrÄ¥ò eh£l« (MPS) v‹gJtUkhd¤âš V‰gL« kh‰w¤jhš nrĥ㚠V‰gL« kh‰w É»j msî.ïJnt, ïWâ Ãiy nrÄ¥ò eh£l¤â‹ kh‰wÉ»j« MF«.

(mšyJ)

ïWâÃiy nrÄ¥ò eh£l« (MPS) = ∆ S∆ Y

ï§F ∆S v‹gJ nrĥ㚠kh‰w«; ∆Y v‹gJ tUkhd¤âškh‰w«. tUkhd« mâfÇ¡F«nghJ ïWâ Ãiy Ef®î eh£l« (MPC)Fiwa¤ bjhl§»dhš, ïWâÃiy nrÄ¥ò eh£l« (MPS)mâfÇ¡f¡TL«. ïWâÃiy Ef®î eh£l« (MPC) khwhkš ïU¡F«.vdnt, tUkhd« v‹gJ Ef®î k‰W« nrÄ¥ãid cŸsl¡»aJ.

vdnt Y = C + S

MPC + MPS = 1

MPS = 1 - MPC mšyJ

MPC = 1 - MPS

mšyJ MPC + MPS = 1

xU bghUshjhu¤âš jh§fŸ bgW« TLjš tUkhd¤âšFiwthf bryî brŒjhš ïWâÃiy Ef®î eh£l« (MPC) FiwthfïU¡F« k‰W« CC tisnfhL r‰W Fiwthd rÇîl‹ fhz¥gL«.kh¿È (constant) ̀ a’ v‹gJ ‘nrÄ¥gšyhjJ, (dissaving). VbdÅš ïJtUkhd¤â‰F¤ bjhl®ãšyhj ‘j‹Å¢ir’ Ef®î (autonomousconsumption) MF«. Ú©l fhy¤âš ‘j‹dh£á Ef®î’ ó{a« MF«.Ú©l fhy¤âš tUkhdÄ‹¿ FL«g¤âd® Ef®î brŒa KoahJ.vdnt Ú©l fhy¤âš ‘Ef®î’ K‰¿Y« tUkhd¤ij¥ bghU¤njcŸsJ, ‘C’ tisnfhL bjhl¡f¤âÈUªJ Mu«ã¡»wJ.

236 237

Page 128: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Ef®it îzÆ¡F« ãw fhuÂfŸEf®it îzÆ¡F« ãw fhuÂfŸEf®it îzÆ¡F« ãw fhuÂfŸEf®it îzÆ¡F« ãw fhuÂfŸEf®it îzÆ¡F« ãw fhuÂfŸ

Ef®î brŒtj‰F tUkhd« Äf K¡»akhd fhuÂahfïU¥ãD«, ntW áy fhuÂfS« Ef®î eh£l¤ij kh‰wkila¢brŒatšyd. mitahtd.

1. tUkhd¥ g»®î

2. bršt¥ g»®É‹ msî k‰W« ïašò

3. k¡fŸ bjhifÆ‹ taJ¥ ghFghL

4. gzå¡f« mšyJ Éiy msî

5. muá‹ bfhŸiffŸ

6. t£o åj«

7. vâ®gh®¥òfŸ

8. És«gu§fŸ

9. thœ¡if¤ju ts®¢á

10. fyh¢rhu kh‰w«

K‹dnk Éthâ¤jgo x£Lbkh¤j njit (Aggregate Demand)‘Ef®î¢ rh®ò’ k‰W« ‘c‰g¤â¢ rh®ò’ vd ïUgFâfis¡ bfh©lJ.vÅD« FW»a fhy¤âš Ef®î¢ rh®ò mšyJ ïWâÃiy Ef®¢áeh£l« (MPC) khwhâU¡F«. vdnt, Ñ‹° Kjä£L¢ rh®ò¡FK¡»a¤J« bfhL¤JŸsh®.

Kjä£L¢ rh®òKjä£L¢ rh®òKjä£L¢ rh®òKjä£L¢ rh®òKjä£L¢ rh®ò

bghUshjhu¤âš ‘KjäL’ áw¥ò¥ bghUis¡ bfh©LŸsJ.mjhtJ V‰fdnt cŸs c‰g¤â¤ âw‹fS¡F TLjš bghUŸnr®¥gJ. (Ãuªju KjäLfË‹ ïU¥ò Ãuªju rhjd§fŸ, ïaªâu§fŸ,f£ll§fŸ, _y¥bghUŸfŸ, njŒkhd¤jhš V‰gL« kh‰w¢ bryîfŸngh‹witfshF«. ïJ tU§fhy c‰g¤â¡F mo¥gilahF«. KjäLv‹gJ ‘bkh¤j bryî’ mšyJ x£Lbkh¤j bryɉF K¡»amo¥gil¡ TW (Component) MF«.

Ñ‹°á‹ T‰W¥go KjäL v‹gJ ‘Ãâ KjäL’ mšy. Mdhšc©ik KjäL MF«. KjäL v‹gJ c©ik TLjš Kjä£L¢brh¤ij¡ F¿¡F«. Ãâ KjäLfshd g¤âu§fŸ mšyJ g§FfŸth§FtJ ïâš ml§fhJ. Kjä£o‹ jŤj‹ikiana Ñ‹° jdJnfh£gh£o‰F mo¤jskhf¡ bfh©LŸsh®. x£Lbkh¤j¤ njitmâfÇ¡f¡ fhuz« Kjä£o‹ K¡»a¤Jt«. ïJ k‰bwhU K¡»afhuÂahf ïU¡»wJ.

Ef®î, tUkhd¤â‹ Ãiyahd rh®ò MF«. Ef®î¢ bryÉškh‰w¤ij V‰gL¤Jtj‹ x£Lbkh¤j njitÆš kh‰w« V‰glhJ,VbdÅš Ef®î¢ bryî v‹gJ tUkhd¤ij¥ bghU¤JŸsJ. tUkhdmsit¥ bghU¤J j‹dh£á¢ brythd KjäL Ô®khÅ¡f¥gL»wJ.ïJ tUkhd« k‰W« ntiythŒ¥ãš Ãiy¤j‹ika‰w k‰W«khWgh£o‰F fhuzbkd Ñ‹° f©l¿ªjh®.

‘KjäL 圢ᒠ1930‹ cyf¥ bgUkªjâ‰F fhuzkhfî«mikªjJ.

Kjä£il îza¡F« fhuÂfŸKjä£il îza¡F« fhuÂfŸKjä£il îza¡F« fhuÂfŸKjä£il îza¡F« fhuÂfŸKjä£il îza¡F« fhuÂfŸ

ntiy thŒ¥ò Kjä£il¢ rh®ªjJ v‹»wh® Ñ‹°. Kjä£ošV‰w¤jhœîfŸ ïU¥gjhš ntiy thŒ¥ãY« V‰w¤jhœîŸsJ. vdnt‘Kjä£L msit¤ Ô®khÅ¥gij eh« Éthâ¥ngh«. Kjä£L¢ bryîã‹tUtdt‰whš Ô®khÅ¡f¥ gL»wJ.

1. tU§fhy ïyhg« <£Ltj‹ vâ®gh®¥ò (mšyJ) Éahghue«ã¡if.

2. t£o åj«

ÃWtd§fŸ j§fË‹ ïyhg¤âÈUªnjh mšyJ fl‹th§»nah KjäL brŒ»‹wd. nrÄ¥òfis¥ bg‰¿U¡F« Fok¡fŸ(Households) j§fŸ gz¤ij ïyhg« bgWtj‰fhf ‘KjäL’ brŒtjhmšyJ it¥ò Ãâ _y« t£o bgWtjh v‹gij¤ Ô®khÅ¡»wh®fŸ.vâ®gh®¡F« ïyhg« t£o åj¤ij Él ca®thf ïUªjhš Fok¡fŸKjäL brŒt®. ïšiybaÅš j§fË‹ gz¤ij ‘t£o¡fhf’ ‘it¥òÃâ’Æš brY¤Jth®fŸ. ÃWtd§fŸ j§fË‹ brhªj ïyhg¤ijKjäL brŒtij ï›thnw Ô®khÅ¡»‹wd. ÃWtd§fŸ

238 239

Page 129: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Kjä£o‰fhf fl‹ bgWtjhf it¤J¡bfh©lhš mit, mj‰fhdt£oÆid mË¡f nt©oÆU¡F«. vdnt, t£oiaí« Mu«gKjä£o‹ bryití« Él vâ®gh®¡F« ïyhg« mâfkhf ïUªjhšÃWtd§fŸ fl‹ th§» gz¤ij KjäL brŒí«.

ï›thW nk‰fh©gt‰WŸ KjäL brŒa KobtL¤jš t£oåj«k‰W« Éahghu e«ã¡ifia¥ bghU¤nj cŸsJ. ï›Éu©oštU§fhy ïyhg« <£LjÈ‹ vâ®gh®¥ò (mšyJ) Éahghu e«ã¡ifnat£oåj¤ij¡ fh£oY« K¡»a¤Jt« bgW»wJ. ïJ VbdÅš t£oåj« FW»a fhy¤âš khwhkÈU¤jny MF«. ïyhg« rh®ªjvâ®gh®¥òfŸ mid¤J« vâ®fhy¤âš ârƤJtÄšyhj gyÔ®khÅfis¡ bfh©LŸsd. jÅah® KjäLfŸ ïjid¥ bghU¤njcŸsJ. ârak‰w (Bleak) ts®¢á, Kjä£oš 圢áia V‰gL¤ântiythŒ¥ig¥ ghâ¡F«.

nrÄ¥ò« KjäL«nrÄ¥ò« KjäL«nrÄ¥ò« KjäL«nrÄ¥ò« KjäL«nrÄ¥ò« KjäL«

nrÄ¥ò k‰WbkhU K¡»a fU¥bghUŸ MF«. ïJ Kjä£nlhLneuo bjhl®òilaJ. bghUshjhu¤âš nrÄ¥ò« KjäL« mo¥gil¢brašghLfŸ MF«. Kjä£L mik¥ò k‰W« bghUshjhu ts®¢á¡FnrÄ¥ò mtáakhdJ. nrÄ¥ò rÇahd tifÆš âu£l¥g£L,g§fË¡f¥g£L, _yjd ïU¥ig mâfÇ¡f KjäL brŒa¥g£Lc‰g¤â¥ bgU¡f¤â‹ _y« bghUshjhu bršt« ts®¢ábgWjnynrÄ¥ãdhš V‰gL« bghUshjhu nk«ghL vdyh«.

vdnt bkh¤j nrÄ¥ò«, KjäL« rkkhF«.

Mdhš, mit v¥nghJ« rkÃiyÆš ïU¡fhJ. nrÄ¥òjd¡F¤jhnd KjäL brŒJ bfhŸ»wJ vd bjh‹ik¥ bghUËašm¿P®fŸ fUâdh®fŸ. nrÄ¡F« Koî«, KjäL brŒí« Koî« xUeguhnyna nk‰bfhŸs¥gL»wJ vd Ãid¤jh®fŸ. Mdhš nrÄ¥ò«KjäL« bt›ntW eg®fshš bt›ntW fhuz§fS¡fhf, bt›ntWfhuÂfshš Ô®khÅ¡f¥gL»wJ vd Ñ‹° thâ£lh®. ïjdhš, áyneu§fËš nrÄ¥ò Kjä£ilÉl mâfÇ¡F«nghJ, x£Lbkh¤jnjitÆš g‰wh¡Fiw V‰g£L ntiyÆ‹ik¡F tÊ tF¡F«.

nrÄ¥ò (S) k‰W« Kjä£L¡F (I) ïilnaahd ïilbtË, tÇfŸk‰W« muR¢ bryîfŸ ngh‹w neuo KiwÆnyh mšyJ kiwKf

tÊahd gz¤â‹ mË¥ig ö©l¡Toa brašghLfË‹ _ykhfnthmuá‹ bryÉd§fis T£Ltj‹ _y« rÇ brŒa¥gL»wJ v‹»wh®‘Ñ‹°’.

ïjdhš S = Ivdnt Y = C + ImšyJ Y = C + S

t£o åj« : (Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL)t£o åj« : (Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL)t£o åj« : (Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL)t£o åj« : (Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL)t£o åj« : (Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL)

vªj xU Éahghu neh¡fK« gz¤â‹ j‰nghijia mË¥igö©L« fhuÂahd t£oia mo¥gilahf¡ bfh©lJ. “x£Lbkh¤jKjä£il” Ô®khÅ¡F« k‰WbkhU fhuÂahf t£oåj« cŸsJ.c©ikÆš Ñ‹á‹ ntiythŒ¥ò¡ nfh£ghL t£oåj¤Jl‹bjhl§F»wJ. t£o, Kjä£ilí« ntiy thŒ¥igí« ghâ¡»wJ. Ñ‹°jdJ ̀Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£gh£oš t£oÆ‹ mtáa«, K¡»a¤Jt« g‰¿És¡»dh®. ̀ Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£ghL’ Ñ‹á‹ khbgU« rhjidahf¡fUj¥g£lJ. Ñ‹° T‰W¥go t£o Éj« v‹gJ, “F¿¥ã£l fhymsɉF gz¤ij É£L¡ bfhL¥gj‰fhd btFkâ” MF«.

Ú®ik ÉU¥g« v‹gJ (Liquidity Preference) k¡fË‹ ifÆU¥ò(buh¡f«) gz« MF«. ‘Ú®k« v‹gJ buh¡f¥ gz¤ij¡ F¿¡F«.k¡fŸ V‹ ‘buh¡f¥ gz«’ it¤JŸsd®. VbdÅš, buh¡f¥ gz« xUÚ®k¢ brh¤J vdnt k¡fŸ mjid buh¡f¥ gzkhf it¤J¡bfhŸsÉU«ò»‹wd®. Ú®ik ÉU¥g¤â‰fhd _‹W fhuz§fshf ‘Ñ‹°’TWtJ ã‹tUkhW.

1. gÇkh‰w neh¡f« (Transaction Motive)2. K‹bd¢rÇ¡if neh¡f« (Precautionary Motive)3. Cf thÂf neh¡f« (Speculative Motive)m‹whl¢ bryîfis nk‰bfhŸs it¤âU¡F« buh¡f¥ gznk

gÇkh‰w neh¡fbkd¥gL«. kU¤Jt¢ bryînghy vâ®ghuhjbryîfis¢ rkhË¡f buh¡fkhf gz¤ij it¤âU¥g®. ïJntK‹bd¢rÇ¡if elto¡if vd¥gL«. rªijÆ‹ e‹ikfshdg¤âu§fŸ, g§FfŸ KjÈat‰iw ïyhg neh¡f¤â‰fhf th§F«

240 241

Page 130: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghU£L buh¡f¥ gz¤ij bg‰WŸsij Cf thÂg neh¡f«v‹wiH¡»nwh«. rªijÆš vâ®fhy¤âš v‹d el¡F« v‹gijC»¤j¿ªJ ïyhg neh¡f¤â‰fhf brašgLtij Cf thÂgneh¡f« v‹»wh® Ñ‹°.

Ú®ik ÉU¥g« v‹gJ t£o åj¤ij¥ bghU¤jJ. t£oåj«mâfkhf ïU¡F«nghJ k¡fŸ mj‹ gaid¥ bgw buh¡f¥ gz¤ijÉLÉ¡f (KjäL brŒa) ÉU«òt®. vdnt t£o åj« ca®thfïUªjhš Ú®ik ÉU¥g« Fiwthf ïU¡F«. mnj neu¤âš t£oåj«Fiwthf ïUªjhš Ú®ik ÉU¥g« mâfkhf ïU¡F«.

kÅj gH¡f tH¡f§fŸ xnu khâÇahf ïU¥gjhš Ú®ikÉU¥gK« xnu khâÇahdit v‹»wh® Ñ‹R. Ú®ik ÉU¥g« gz¤â‹njitia¥ bghU¤jJ. _yjd¤â‹ Éiyia¤ Ô®khÅ¥gJ gz¤â‹njitia¥ bghU¤jJ. kWòw« gz¤â‹ mË¥ghdJ muá‹ gz¡bfhŸif k‰W« tÂf t§»fËdhyhd fl‹ vG¢áia (CreditCreation) bghU¤J mik»wJ.

RU§f¡ T¿‹ Ñ‹á‹ Kjä£L¢ rh®ò t£oåj¤â‰F mâfK¡»a¤Jt« mË¡»wJ. t£o Éj« khwhkš xnu ÃiyÆš ïUªjhšKjäL mâfÇ¥gj‹ fhuz« vâ®fhy Éahghu e«ã¡ifahF«.

vËa tUkhd îza¡ nfh£ghLfŸvËa tUkhd îza¡ nfh£ghLfŸvËa tUkhd îza¡ nfh£ghLfŸvËa tUkhd îza¡ nfh£ghLfŸvËa tUkhd îza¡ nfh£ghLfŸ

FW»a fhy¤âš eh£o‹ tUkhd msî, ntiy thŒ¥ãšV‰gL« kh‰w¤ij¤ bghU¤J khWtjhf Ñ‹° F¿¥ãL»wh®.x£Lbkh¤j¤ njit k‰W« x£Lbkh¤j mË¥ig bghU¤nj ntiythŒ¥gsî mik»wJ. x£Lbkh¤j njit k‰W« x£L bkh¤jmË¥ã‰F« ïilna cŸs x¥ÕL tUkhd¤â‹ rkÃiy msî MF«.ï›Éu©L« rkkhf ïU¡F«nghJ “KGntiy thŒ¥ò’’ Ãyî»wJ.ï›thW, tUkhd îza«, c‰g¤â îza« k‰W« ntiythŒ¥òîza« M»at‰W¡F ïJ ga‹gL»wJ.

vLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸvLnfhŸfŸ

tUkhd îza¤ij És¡f ÑœfhQ« vL¡nfhŸfis Ñ‹Rga‹gL¤J»wh®.

1. ïU ãÇÉdnu cŸsd®. Ef®nth® (C) k‰W« ÃWtd§fŸ (I).2. bghUshjhu¤âš muá‹ ö©Ljš VJ« ïšiy (G)

ntWtifÆš brhštjhdhš muá‹ bryî `ó{Ía«’ MF«.‘tÇfŸ VJ« ïšyhjjhš jÅ eg® tUkhd« mid¤J« bryÉl¡Toa tUkhdnkahF«.

3. bghUshjhu« _l¥g£l (Closed one) bghUshjhu« MF«.mašeh£L thÂg¤jhš ö©Ljš VJ« ïšiy. (X-M).mjhtJ X-M= ó{Ía« MF«.

4. TÈ k‰W« ÉiyÆš kh‰w« VJ« ïšiy. (Ãiyahf ïU¡F«)

5. ntiy¡F mk®¤j¥glhj ts§fŸ ïU¥gjhš ‘KGntiy thŒ¥ò’Ãiyia Él Fiwthd Ãiyna Ãyî»wJ.

6. t£o åj¤âš v›Éjkhd kh‰wK« ïšiy.

7. ‘KjäL’ j‹Å¢irahdJ, vdnt Éiy k£l¤ij¥ bghU¤njht£oÉj¤ij¥ bghU¤njh mJ miktâšiy.

8. Ef®î¢ bryî xnu ÃiyahdJ.

Kjš _‹W vLnfhŸfË‹ fhuzkhf mo¥gil rk‹ghL

Y = C + I + G + (X - M) v‹w rk‹ghL RU¡f¥g£L

Y = C + I M»wJ.

tiu¥gl« : 10.2tUkhd îza«tUkhd îza«tUkhd îza«tUkhd îza«tUkhd îza«

242 243

tUkhd«tUkhd«tUkhd«tUkhd«tUkhd«x

£L

bk

h¤j

br

Lb

kh¤

j b

ry

îx

£L

bk

h¤j

br

Lb

kh¤

j b

ry

îx

£L

bk

h¤j

br

Page 131: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gl« 10.2 br§F¤J m¢R x£Lbkh¤j mšyJ bkh¤j njitia¡F¿¡»wJ. (mšyJ x£Lbkh¤j¢ bryî) »ilk£l m¢R tUkhd«k‰W« c‰g¤âia¡ F¿¡»wJ. x£L bkh¤j bghUshjhu¤âštUkhd«, bryî k‰W« c‰g¤â M»ait rk«. vdnt mitfŸ xnum¢áš msÉl¥gL»‹wd.

x£Lbkh¤j mË¥ò v‹gJ ÃWtd« mË¡f ÉU¡F« mid¤J¥g©l§fË‹ bkh¤j ÉiyahF«. ïJ, »il¡F« bjhÊš E£g«,ts§fŸ (ïaªâu«, kÅj«) ciH¥ã‹ âw‹ M»at‰iw¥ bghW¤Jmikí«. mnef fhuÂfŸ Ú©lfhy¤âš (Longrun)kh‰wkil¡Toad. FW»a fhy¤âš ÃiyahdJ. x£Lbkh¤j mË¥òtisnfhL (AS) bkh¤j tUkhd« (Y) k‰W« c‰g¤âÆ‹ (E)rkÃiyia¡ F¿¡»wJ. bjhl¡f ÃiyÆÈUªJ 4500000 tiua¥g£lnfhlhdJ x£Lbkh¤j mË¥ò tisnfhL (AS) MF«. 450 0 0 0 0 nfhL KjšgFâia rÇahf ïU rk msîfŸ rköu¤âš ïu©L m¢R¡fËilnaãÇ¡»wJ. ï¡nfh£oš (AS) x›bthU òŸËí« rkkhd tUkhd«,c‰g¤â k‰W« bryî (Y = E) M»at‰iw F¿¡»wJ. ïj‹K¡»a¤Jt« v‹dbtÅš VnjD« xU nfhL 450 nfh£oid (AS)bt£odhš, bt£L« òŸËahdJ rkkhd tUkhd«, c‰g¤â k‰W«bryî M»at‰iw¤ F¿¡»wJ.

x£Lbkh¤j njit Ef®É‹ bkh¤j¢ bryî k‰W« Kjä£il(bkh¤j bryî) F¿¡»wJ. x£Lbkh¤j njit (bryî) tisnfhLEf®î k‰W« Kjä£L¢ rh®ã‹ ïiz¥ghF« (Combination) gl« 10.2‘C’ Ef®î¢ rh®ò MF«. KjäL nrU«nghJ ïJ C + I vd kh¿tU»wJ. Kjä£o‹ kâ¥ò ‘C’ k‰W« C + I ït‰¿‰F ïilna cŸsbr§F¤J m¢á‹ _y« F¿¥ãl¥gL»wJ.

vdnt x£L bkh¤j¢ bryî (AD) = C + I‘rkÃiy’ x£L bkh¤j¤ njit k‰W« x£Lbkh¤j mË¥ò,

ïu©o‹ FW¡Ñ£L¢ rªâ¥ã‹ òŸËÆš V‰gL»wJ. ‘E’ òŸËÆšEf®nth® (C) k‰W« Kjä£lhs®fË‹ (I) â£lÄl¥g£l bkh¤j¢bryî mšyJ x£Lbkh¤j¤ njit, eh£o‹ bkh¤j tUkhd¤â‰F¢rk«. (Y = C + I). c‰g¤âÆ‹ rkÃiy “rkÃiy ntiy thŒ¥gsití«(equilibrium rate of employment) Ô®khÅ¡»wJ. ‘E’ òŸËÆš eh«bgWtJ tUkhd«, c‰g¤â k‰W« ntiy thŒ¥ò rkÃiy MF«.

‘ntiy thŒ¥ò¢ rkÃiy’ (equilibrium level of employment)KGntiy thŒ¥ig x¤âU¡fnt©oa mtáa« ïšiy. x›bthUtUkhd ÃiyÆY« x£Lbkh¤j¤ njitÆ‹ mâfÇ¡F«nghJ ADnfhL nkšneh¡»¢ bršY«. vL¤J¡fh£lhf muR jdJ bryîfismâfÇ¡F«nghJ ïªÃiy V‰gL»wJ. ïJ rkÃiy tUkhd« k‰W«c‰g¤âia ca®¤J»wJ. ïJnghynt, ‘AD’ nfhL Ñœneh¡»¢ bršY«vdnt rkÃiy c‰g¤â Fiwí«.

bgU¡»bgU¡»bgU¡»bgU¡»bgU¡» (((((Multiplier)ïJ tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂ

MF«.

tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¤ Ô®khÅ¡F« fhuÂfshd“Ef®î¢ bryî” k‰W« `Kjä£L¢ bryî’fis¥g‰¿ ïJtiu¥gh®¤njh«. (C + I) mt‰WŸ j‹dh£á Ef®î (AutonomousConsumption) k‰W« KjäL tUkhd¤Jl‹ bjhl®òilajšy.tUkhd« k‰W« ntiy thŒ¥ig¤ Ô®khÅ¡F« fhu ̀bgU¡»’ MF«.`Kjä£oš’ VnjD« ca®î ïUªjhš, mJ `bgU¡»’Æ‹ ÉisthftUkhd¤ij g‹kl§fhf ca®¤J»wJ.

‘bgU¡»’ (Multiplier) v‹gj‹ fU¤J Mu«g KjäL k‰W« eh£LtUkhd¤âš (GNP) ïWâ ca®î M»at‰¿‰»ilna cŸs cwitcz®¤J»wJ. mjhtJ Mu«g Kjä£lhš tUkhd¤âš V‰g£lÉÇth¡f¤â‹ V‰gL« Éisnt ‘bgU¡»’Æ‹ Éisî MF«. ïJtUkhd¢ rkÃiyÆdhš V‰gL« kh‰w¤â‰F« bryî kh‰w¤â‰F«ïilna cŸs É»j« MF«.

bgU¡» (K) =rkÃiy ÉiyÆš V‰gL« kh‰w«

bryÉš V‰gL« kh‰w«

(mšyJ) K =∆ Y∆ I

ï§F ‘∆ Y’ v‹gJ rkÃiy ÉiyÆš V‰gL« kh‰w« MF«.

‘∆ I’ v‹gJ bryÉš V‰gL« kh‰w¤ij¡ F¿¡F«.

vdnt ‘K’ v‹gJ Kjä£oš V‰g£l ca®Édhš v¤jid KiwtUkhd« ca®ªjJ v‹gj‹ bfG (Co-efficient) MF«.

244 245

Page 132: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ntbwhU KiwÆš ‘K’I fz¡»Ltjhdhš K = I/MPS ï§FMPS = ïWâÃiy nrÄ¥ò eh£l« MF«.

(mšyJ)

K = 1/1-MPC ï§F MPC = ïWâÃiy Ef®î eh£l« MF«.

muR¢ bryîmuR¢ bryîmuR¢ bryîmuR¢ bryîmuR¢ bryî

vËa tUkhd îza¤ij ‘ïUtifahd bryî’ _y«Éthâ¤njh«. x‹W Ef®î¥ g©l§fis c‰g¤â brŒtj‰fhf MF«,Ef®î¢ bryî (C) ïu©lhtJ _yjd¥ g©l§fis c‰g¤âbr›tj‰F MF« bryî, Kjä£L¢ bryî (I)

_‹whtJ, bghJ¢ bryî (G) murhš brŒa¥gLtjhF«. ïJbghJ gÂfshd vG¤j¿î, bghJ¢ Rfhjhu«, r¤Jzî, r_f ey«k‰W« ïJnghy gy rKjha eyD¡fhf¢ bryÉl¥gLtjhF«.

muR g©l c‰g¤â VJ« brŒtâšiy v‹w fU¤ij¤bjh‹ik¥ bghUËay¿P®fŸ bfh©oUªjd®. Ñ‹° ï¡T‰iwkW¤jnjhL mšyhkš bghUshjhu¤âš muR brašghLfŸ (tÇÉâ¥òk‰W« bryîfŸ) bgU¤j kh‰w¤ij V‰gL¤J»wJ vd thâ£lh®.ngÇaš neh¡f§fshd ts®¢á k‰W« bghUshjhu Ãiy¥ghL(Economy Stability) M»at‰¿‰F tÇ Éâ¥ò k‰W« bghJ¢ bryîït‰iw ga‹gL¤â¡ bfhŸsKoí« v‹wh®. ï¥ga‹ ÃâÆašbfhŸif (Fiscal policy) vd¥gL«.

‘圢á’ÆÈUªJ (Depression) bghUshjhu¤ij Û£L¡bfhzuÃâÆaš bfhŸif¥ ga‹gL»wJ v‹gij Ñ‹° ÃUgz« brŒjh®.圢áÆ‹ nghJ cW⤠njitia T£Ltj‰F¥ bghJ¢ bryitga‹gL¤â¡ bfhŸsyh«. bghUshjhu¤âš òF¤j¥g£l gz«njitia¥ bgU¡» mj‹_y« Kjä£ilí«, ntiy thŒ¥igí«bgU¡F»wJ. ï›thW ‘bghJ bryî’ Û©L« bghUshjhu¤ijts®¢á¥ ghij¡F bfh©L bršY«.

gy ehLfŸ Ñ‹á‹ bfhŸiffis¥ ã‹g‰¿ 1930‹ cyf¥bgUkªj¤âÈUªJ j§fis Û£L¡ bfh©ld. ïJ Kjš muá‹ÃâÆaš bfhŸif ngÇaš bghUshjhu¤âš K¡»a¤Jt« bg‰wJ.

KL¡»Æ‹ nfh£ghLfŸKL¡»Æ‹ nfh£ghLfŸKL¡»Æ‹ nfh£ghLfŸKL¡»Æ‹ nfh£ghLfŸKL¡»Æ‹ nfh£ghLfŸ

bgU¡»¡ nfh£gh£o‹go KjäL mâfÇ¥gjhš tUkhd«g‹kl§fhf ca®»wJ.

ï›thW tUkhd ca®î V‰gLjthš Ef®î ca®til»wJnjitÆ‹ ca®î ešy cªj¤ij jU»wJ. »il¡F« c‰g¤â¢ r¡âfŸKGtJ« ga‹gL¤j¥ gL»‹wd. ïJ, njit mâfÇ¥ig<LbrŒtj‰fhf mâf Kjä£oid C¡FÉ¡»wJ. j‰nghJ cŸsc‰g¤â¢ r¡âfŸ bgUF« njitia <LbrŒí« tifÆš ïU¡fhJv‹gjhš òâa KjäL _y« c‰g¤â¢ r¡âfŸ ÉÇî gL¤j¥gL«.

vdnt, Kjä£o‹ msî Ef®î kh‰w¤jhš V‰g£l tUkhdkh‰w¤â‹ É»j¤ij¥ bghU¤jJ ïJnt ‘KL¡»’ (accelerator)Æ‹nfh£ghL MF«. ï¡nfh£gh£o‹go ‘Ãfu KjäL’ tUkhdkh‰w¤njhL neuo¤ bjhl®ò cilaJ MF«.

bgU¡»¡ nfh£ghL F¿¥ãLtJ tUkhd msÉ‹ ÛJKjä£o‹ Éisit¥ bghU¤jJ. KL¡»¡ nfh£ghL Kjä£LmsÉ‹ÛJ tUkhd Éisit¥ bghU¤jJ MF«.

gz« k‰W« t£ogz« k‰W« t£ogz« k‰W« t£ogz« k‰W« t£ogz« k‰W« t£o

t£o g‰¿a gz¡nfh£ghL x‹iw Ñ‹° ga‹gL¤âdh®. ïJnt‘t£o g‰¿a Ú®ik ÉU¥g¡nfh£ghL’ vd¥gL«. (Liquidity PreferenceTheory of Interest). Ñ‹R T‰W¥go t£o v‹gJ gz¤ijga‹gL¤â¡bfhŸs bfhL¡f¥gL« bjhif vdyh«. gz¤â‹ njit(Ú®ik ÉU¥g«) k‰W« gz¤â‹ mË¥ò t£o åj¤ij Ô®khÅ¡»wJ.Ñ‹° nfh£ghlhd Ú®ik¤ j‹ik¡ nfh£gh£o‹ rhuh«r«v‹dbtÅš “gz¤â‹ msî k‰W« mj‹ Ú®ik¤ j‹ik Ãiy t£oåj¤ij¤ Ô®khÅ¡»wJ”.

bjh‹ik¥ bghUËaš m¿P®fŸ fUâaJnghš t£o v‹gJnrÄ¥ã‰F mË¡f¥gL« btFkâ mšy v‹gij Ñ‹°bjËîgL¤âdh®. t£oÉj« “Ú®ik¤ j‹ikia F¿¥ã£l fhymsɉF É£LãÇjY¡F mË¡f¥gL« btFkâna” MF«; ntWÉjkhf¢ brhštbjÅš t£o åj« k¡fË‹ Ú®ik¤ j‹ik, mt®fË‹Ú®ik ÉU¥g¤âdhš (Liquidity Preference) V‰gL« kdkh‰w¤ij¥bghU¤jjhF«.

246 247

Page 133: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

248 249

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«

1. ngÇaš bghUËaš áªjidÆš xU òu£áia V‰gL¤âat®

m. nlÉ£ Çfh®nlh M. J.M. Ñ‹R

ï. Ml« RĤ <. khšjÞ

2. bjh‹ik¥ bghUËaš nfh£ghL ............ Ãyîtjhf fUJ»wJ.

m. ntiyÆšyh Ãiy M. kiwKf ntiyÆ‹ik

ï. KGntiy Ãiy <. FiwntiyÆ‹ik

3. ngÇaš bghUshjhu¤âš ika¥ ãu¢áid

m. tUkhdK« ntiythŒ¥ò« M. Éiyí« btËpL«

ï. t£oí« gzK« <. VJÄšiy

4. tUkhd îza« g‰¿a vËa nfh£gh£il És¡f Ñ‹R .............ga‹gL¤âdh®.

m. Ef®ití« Kjä£ilí«

M. x£Lbkh¤j njitiaí«, x£Lbkh¤j mË¥igí«

ï. c‰g¤âiaí« bryití«

<. mid¤J«

5. ïWâ Ãiy Ef®î eh£l«

m. ∆S M. C∆ Y Y

ï. ∆P <. ∆C∆ Q ∆Y

II. nfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òfnfho£l ïl¤ij Ãu¥òf

6. Ef®î rh®ò v‹gJ ......... M»a ïu©L¡F« ïilna cŸsbjhl®ig És¡F»wJ.

7. .............. v‹gJ tUkhd kh‰w¤âdhš nrĥ㚠V‰gL« kh‰wÉ»j¤ij¡ F¿¡F«.

8. .............. 1930‹ cyf¥ bgUkªj¤â‰F fhuzkhfî«mikªjJ.

9. ............... v‹gJ k¡fË‹ ifÆU¥ò (buh¡f«) gz« MF«.

10. Mu«g Kjä£odhš tUkhd¤âš V‰gL« ÉÇth¡f¤â‹ Éisî............... Éisî MF«.

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf

11. x£Lbkh¤j njit - br§F¤J kh‰w«/»ilkh‰w«

12. rÇî¡ nfhL - C + S13. K - C + I + G + (X-M)14. Y - Ú®ik ÉU¥g«

15. Ñ‹R - 1/1-MPCIV. XÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaËXÇU th®¤ijfËš ÉilaË

16. 炙yhªJ k‰W« mbkÇ¡fhÉ‹ jilÆšyh thÂfbghUshjhu¤ij Kl¡»aJ ahJ?

17. J.B. nrÆ‹ rªij Éâia¡ TWf.

18. ntiythŒ¥ò, t£o k‰W« gz¥ g‰¿a xU bghJ¡ nfh£gh£ilcUth¡»at® ah®?

19. x£Lbkh¤j njití«, x£Lbkh¤j mË¥ò« rªâ¡F« òŸË¡Fv‹d bga®?

20. bgU¡»Æ‹ thŒgh£il vGJf.

Page 134: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

250

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.

21. rªij ÉâÆ‹ vLnfhŸfis¡ TWf.

22. cW⤠njit v‹whš v‹d?

23. x£Lbkh¤j njit vªj ïU fhuÂfis¢ rh®ªjJ?

24. Ú®ik ÉU¥g¡ nfh£gh£o‹ _‹W neh¡f§fis¡ TWf.

25. ‘bgU¡»’ F¿¥ò tiuf.

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

26. nrÆ‹ m§fho ÉâÆ‹ FiwghLfis¡ TWf.

27. Ñ‹R nfh£gh£o‹ rhuh«r¤ij gl« tiuªJ És¡Ff.

28. Ef®î¢ rh®ig tiugl¤Jl‹ És¡Ff.

29. Ef®it¤ Ô®khÅ¡F« tUkhd« jÉu ãw fhuÂfis¡ TWf.

30. Ñ‹á‹ tUkhd îza« g‰¿a vËa nfh£gh£o‹vLnfhŸfis És¡Ff.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. nrÆ‹ m§fho ÉâÆ‹ Fiwfis MuhŒf.

32. F¿¥ò tiuf : 1. x£Lbkh¤j njit 2. x£Lbkh¤j mË¥ò

33. tUkhd Ô®khd« g‰¿a vËa nfh£gh£oid tiugl¤Jl‹És¡Ff.

Page 135: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl« - 11ghl« - 11ghl« - 11ghl« - 11ghl« - 11

gz¡ bfhŸifgz¡ bfhŸifgz¡ bfhŸifgz¡ bfhŸifgz¡ bfhŸifK‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹Diu

gz¡ bfhŸifia go¥gj‰F K‹ gz¤â‹ j‹ik k‰W« mj‹gÂfis¡ fh©ngh«. j‰fhy¥ bghUshjhu¤ij gz¥ bghUshjhu«v‹W miH¡F« msɉF gz« K¡»a¤Jt« thŒªjJ. j‰fhy¥bghUshjhu« gzÄ‹¿ brašglhJ. bghUshjhu K‹nd‰w¤â‹bjhl¡f fhy¤ânyna gÇkh‰w¤â‰fhd njit vGªjJ. gÇkh‰w«KjÈš g©lkh‰W tot¤âš V‰g£lJ. g©l kh‰W Kiw v‹gJg©l§fis¡ bfhL¤J g©l§fis th§Fjš MF«. gz¤ij¥ga‹gL¤jhkš eilbgW« thÂg« MF«. K‰fhy¤âš kÅj®fË‹ÉU¥g§fŸ vËikahdjhfî« Äf¢ áythfî« ïUªjjhš g©lkh‰Wáw¥ghf brašg£lJ. fhy¥ngh¡»š ïJ bghUªjhj x‹whffUj¥g£lJ. ïJ gy á¡fšfis bfh©lJ. (1) ïu£il njit¥bghU¤j« g©lkh‰W Kiw¡F njit¥g£lJ. xU eg® k‰bwhU eg®ÉU«òtij bg‰¿U¡f nt©L«. vL¤J¡fh£lhf gR it¤âU¡F«xU eg® Fâiu nt©Lbkd Ãid¤jhš ntW xU eg® Fâiuia¡bfhL¤J gRit¥ bgWgtuhf ïU¡f nt©L«. ïšiy vÅšg©lkh‰W eilbgwhJ. ïJ v¥nghJ« rh¤âakhd x‹W mšy.

bghU£fis ïU¥ò it¤âU¥gJ v‹gJ fodkhd x‹W. gz«nrÄ¥ò¡ bfhŸfy‹ MF«. gz« ïšyhÉ£lhš bršt¤ij¥g©l§fË‹ tot¤âšjh‹ ïU¥ò it¤âU¡f nt©L«. mitfisÚ©l fhy¤â‰F ïU¥ò it¤âU¡f KoahJ. áy g©l§fŸ mGf¡Toait. nkY« áy g©l§fŸ mj‹ kâ¥ig ïHªJÉL«.

gz¤â‹ gÂfŸgz¤â‹ gÂfŸgz¤â‹ gÂfŸgz¤â‹ gÂfŸgz¤â‹ gÂfŸ

g©lkh‰W KiwÆš fhz¥g£l FiwghLfis (á¡fšfis)gz« Ú¡»É£lJ. gz« g©lkh‰W KiwÆ‹ á¡fšfis¤ Ô®¡F«xU fUÉahf brašgL»wJ.

g©l gÇkh‰w¤âš midtuhY« V‰W¡ bfhŸs¥g£lJ«, msînfhyhf¥ ga‹gLtJ«, kâ¥ã‹ Ãiyfydhf¥ ga‹gLtJ« gzkhF«v‹W »bus¤j® (Crowther) TW»‹wh®. bghJthf midtuhY«

251

Page 136: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

V‰W¡ bfhŸs¥g£l vJî« gzkhF« v‹gnj ï›Éy¡fz¤â‹ika¡ fU¤jhF«. ehza§fŸ, %ghŒ neh£LfŸ, fhnrhiyfŸ,c©oašfŸ (Bills of Exchange), fl‹ m£ilfŸ (Credit Cards)KjÈad gz¤JŸ ml§F«.

nguháÇa® th¡f® (Walker) gz« v‹gJ ``vijbašyh« brŒatšynjh, mJnt gz«’’ vd TW»wh®. ïj‹_y« gz¤â‹gÂfis¡ Fw¥ãL»‹wh®. j‰fhy bghUshjhu¤âš gz« gygÂfis¢ brŒ»wJ. gz¤â‹ K¡»a¥ gÂfis¡ Ñœ¡f©lthWF¿¥ãlyh«,

“gz¤â‹ gÂfŸ eh‹F.

ïilp£L¡fUÉ, msînfhš, Ãiy kâ¥ò, ïU¥ã‹ Ãiyfy‹”.

gz«, gÇkh‰w¡ fUÉahfî«, kâ¥ã‹ msînfhyhfî«,kâ¥ã‹ Ãiyfydhfî«, ã‰fhy¢ brY¤Jif¡fhd Ãiy kâ¥ghfî«brašgL»wJ.

1. gÇkh‰w¡ fUÉ 1. gÇkh‰w¡ fUÉ 1. gÇkh‰w¡ fUÉ 1. gÇkh‰w¡ fUÉ 1. gÇkh‰w¡ fUÉ (Medium of Exchange)gz« xU gÇkh‰w¡ fUÉahf¢brašgLtJ K¡»a¥ gÂahF«.

všyh g©l§fisí« gÇkh‰w« brŒa bghJthf všnyhuhY« V‰W¡bfhŸs¥g£lJ gzkhF«. g©l kh‰WKiw Äfî« á¡fyhdJ.gz¤â‹ m¿Kf«, g©lkh‰w¤âš cŸs ï‹dšfis¤ Ô®¡fcjÉaJ.

2. kâ¥ã‹ msînfhš 2. kâ¥ã‹ msînfhš 2. kâ¥ã‹ msînfhš 2. kâ¥ã‹ msînfhš 2. kâ¥ã‹ msînfhš (Measure of Value)gz« xU bghJthd msînfhyhf ga‹gL»wJ. ïJ xU

fz¡Ñ£o‹ myF (Unit of Account) k‰W« Ãiy kâ¥ò msî (Standardof Measurement) MF«. rªijÆš xU g©l¤ij th§F«bghGJmj‹ Éiyia eh« gzkhf brY¤J»nwh«. Éiy v‹gJ gz¤jhškâ¥ãl¥gL«.

Mfnt g©l¤â‹ kâ¥ig mj‰F bfhL¡f¥gL« Éiy v‹wgz¤jhš ms¡f Koí«. Ús, mfy¤ij ms¥gj‰F Û£liuí«,vilia ms¡f »nyh »uhikí« ga‹gL¤JtJ nghy g©l¤â‹kâ¥ig msÉl gz¤ij ga‹gL¤J»nwh«. ïJ bghUshjhufz¡Ñ£il vËjh¡F»wJ.

3. kâ¥ã‹ Ãiyfy‹ 3. kâ¥ã‹ Ãiyfy‹ 3. kâ¥ã‹ Ãiyfy‹ 3. kâ¥ã‹ Ãiyfy‹ 3. kâ¥ã‹ Ãiyfy‹ (Store of Value)jdJ brh¤J¡fis nrĤJ it¡f ÉU«ògtD¡F gz« vËa,

trâahd fUÉahF«. ïJ kâ¥ã‹ Ãiyfydhf És§F»wJ.xUtÅ‹ brh¤J MÆu« fhšeilfhshf ïU¥ã‹ mt‰iwfhšeilfshfnt nrĤJ it¤jš fodkhF«. Mdhš gzÄUªjhšfhšeilfis ɉW m¢brh¤ij gzkhf nrĤJ it¡fyh«.

4. vâ®fhy brY¤Jif¡fhd Ãiykâ¥ò 4. vâ®fhy brY¤Jif¡fhd Ãiykâ¥ò 4. vâ®fhy brY¤Jif¡fhd Ãiykâ¥ò 4. vâ®fhy brY¤Jif¡fhd Ãiykâ¥ò 4. vâ®fhy brY¤Jif¡fhd Ãiykâ¥ò (Standard ofDeferred Payments)

vâ®fhy¢ brY¤Jif¡F gz« xU fUÉahf¥ ga‹gL»wJ.fl‹g‰W fUÉ¡F (Credit transactions) ïJ mo¥gilahF«. j‰fhythÂg« ï¡fl‹g‰iw mo¥gilahf¡ bfh©nl brašgL»wJ.gznk fl‹g‰iw C¡FÉ¡»‹wJ. fl‹ g‰¿š brY¤Jif(Payment) vâ®fhy¤âš eilbgWtjhš, Ãfœfhy¤âš ïU¥gJngh‹nw vâ®fhy¤âY« mnj gÇkh‰w r¡âia¡ bfh©l xUïilp£L¡ fUÉ ïU¥gJ mtáa«. fl‹ gÇkh‰w¤ij¥ g©l§fË‹_y« nk‰bfh©lhš mJ gy ãu¢ridfis V‰gL¤J«. mJthÂg¤ijí« ghâ¡F«.

gz« ïilp£L¡ fUÉahf ga‹gL¤j nt©Lbk‹whš mJvšnyhuhY« V‰W¡bfhŸs¥g£l x‹whf ïU¡fnt©L«. xU bghUŸmidtuhY« gzkhf V‰W¡ bfhŸs¥glnt©L«. mšyJ muR mj‰Fr£ló®tkhd m§Ñfhu¤ij tH§fnt©L«. mL¤j ïu©LgÂfshd kâ¥ã‹ Ãiyfy‹, vâ®fhy¢ brY¤Jif¡fhd Ãiykâ¥ò M»at‰iw¢ brŒa gz¤â‹ kâ¥ò Ãiyahf ïU¡fnt©L«.

gz¤â‹ K¡»a¤Jt«gz¤â‹ K¡»a¤Jt«gz¤â‹ K¡»a¤Jt«gz¤â‹ K¡»a¤Jt«gz¤â‹ K¡»a¤Jt«

kÅj®fË‹ f©Lão¥òfËš x‹W gzkhF«. x›bthUghl¥ãÇÉY« xU mo¥gil¡ f©Lão¥ò c©L. ``vªâuÉaÈšr¡fuK«, m¿ÉaÈš Ôí«, muáaÈš th¡F¢ Ó£L« ïU¥gJ nghybghUËaÈš, kÅj rKjha thœ¡ifÆš, thÂf¤âš gz« xUK¡»a f©Lão¥ghF«. k‰witfŸ mid¤J« mij¢rh®ªnjcŸsJ’’ v‹W »bus¤j® TW»‹wh®.

KjyhˤJt rKjhakhf ïUªjhY«, rkj®k rKjhakhfïUªjhY« gz« v‹gJ jÉ®¡f Koahj x‹whF«. KjyhˤJt¤âš

252 253

Page 137: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

Éiy K¡»a g§F t»¡»wJ. c‰g¤â, g»®î, Ef®î M»at‰iwÔ®khÅ¥gâš ÉiyÆ‹ bršth¡F mâf«. ÉiyahdJ gz¤jhšmsÉl¥gL»wJ. Éiy mik¥ò K¡»a g§fh‰whj rkj®krKjha¤âY«, gzÄ‹¿ vJî« eilbgwhJ. rkj®k thj¤âd®gz¤ijna rKjha elto¡ifÆÈUªJ Ú¡f nt©L« v‹WÉU«ãd®. gz« v‹gJ KjyhˤJ t¤âduhš f©Lão¡f¥g£lx‹W v‹gnj ïj‰F fhuzkhF«. Mdhš, ã‰fhy¤âš â£lÄ£lbghUshjhu mik¥ãY«, gz¤â‹ cjÉÆšyhkš bghUshjhufz¡ÑL brŒa ïayhJ v‹gij cz®ªjd®.

ehfßf¤â‹ bjhl¡f fhy¤âš gyU«, gyÉjkhd bghU£fisgzkhf ga‹gL¤âd®. fhšeilfŸ, òifÆiy, »ËŠršfŸ,nfhJik, njÜ®, c¥ò- f¤â, njhš, Éy§Ffshd-ML, Fâiu k‰W«vUJfŸ, nkY« cnyhf§fshd - ïU«ò, <a«, k‰W« jhÄu«M»at‰iw gzkhf ga‹gL¤âd®. fhy¥ ngh¡»š Éiy kâ¥òŸscnyhf§fshd-j§f«, btŸË KjÈad, ïU«ò, jhÄu«, bt©fy«ngh‹w cnyhf§fis Éy¡»ad. j‰bghGJ fh»j¤ij gzkhf¥ga‹gL¤J»nwh«. gz¤â‹ ï‹bdhU tot¤ijí« ï§F fh©ngh«.xU kÅjÇlÄUªJ ï‹bdhU kÅjU¡F fhnrhiy _ykhf¢ bršY«t§» it¥ò¤ bjhif g‰¿í« eh« ï§F fh©ngh«.

gz m贘gz m贘gz m贘gz m贘gz m贘

ïªâa Çr®› t§» ekJ eh£o‹ ika t§»ahF«. ïJ ekJeh£o‹ gz mik¥ig (monetary system) f£L¥gL¤J»wJ. ekJeh£o‹ gz mË¥ig eh‹F got§fshf tif¥gL¤J»wJ.

mitahtdmitahtdmitahtdmitahtdmitahtd

M1 = bghJ k¡fËl« cŸs bryht (ehza§fŸ + %ghŒneh£LfŸ + k¡fË‹ nf£ò it¥òfŸ) M»ad ml§F«. ïJ M1 -FW»a gz« v‹W« miH¡f¥gL»wJ.

M2 = M1 + mŠryf nrÄ¥ò it¥òfŸ

M3 = M2 + t§»Æš cŸs bghJk¡fË‹ fhyit¥òfŸ. M3ÉÇthd gz« mšyJ guªJg£l gz« (Broad Money) v‹W«miH¡f¥gL»wJ.

M4 = M3 + mŠryf bkh¤j it¥òfS« + gšntW Ãâmik¥òfË‹ nrÄ¥ò it¥òfŸ (F¿¥ò : mŠryf¤âš nrÄ¥ò it¥òfŸjÉu gšntW Kâ®î fhy§fis¡ bfh©l ãw Ãuªju it¥òfŸ)

ïU¥ò gz«ïU¥ò gz«ïU¥ò gz«ïU¥ò gz«ïU¥ò gz«

ïU¥ò¥ gz« muR gzkhf¤ fUj¥gL«. ï¢rªj®¥g¤âš ïªâaÇr®› t§»í« murhf fUj¥gL»wJ. ïU¥ò¥ gz« v‹gJ bghJk¡fËl« cŸs ïU¥ò¡fisí« k‰W« t§»fË‹ buh¡f§fisí«F¿¡F«. buh¡f ïU¥ã‹ c£TWfshtd:

C = bghJk¡fËl« cŸs gz¢ bryhtÂ

OD = ïªâa Çr®› t§»Æl« cŸs ãw it¥òfŸ (bghJ k¡fŸÇr®› t§»Æl« cŸs it¥òfis buh¡fkhfî«, gzkhfî«fUJ»‹wd®).

CR = t§»fË‹ buh¡f K‹ ïU¥òfŸ buh¡f K‹ ïU¥òfisïu©L ãÇthf¥ ãÇ¡fyh« 1) t§»fËlnk cŸs buh¡f ïU¥ò, 2)Çr®› t§»Æl« it¡f¥g£l t§»fË‹ buh¡f ïU¥ò.

ï›thwhf ïU¥ò¥ gz« (RM) = C + OD + CRgz mË¥ò g‰¿a vËa nfh£gh£o‹go, gz mË¥ghdJ (M)

buh¡f¥ gz« brŒí« mâf gÂfis¥ bghU¤jjhF«. ntWtifÆšT¿dhš buh¡f¥ gz« kh‰wkilªjhš gz mË¥ò« kh‰wkilí«.

f£lis¥ gz« f£lis¥ gz« f£lis¥ gz« f£lis¥ gz« f£lis¥ gz« (Fiat Money)òH¡f¤âYŸs %ghŒ neh£L¡fŸ f£lis¥ gz« vd¡

F¿¥ãl¥gL»wJ. v.fh. ïªâa murhš btËÆl¥gL« xU %ghŒneh£LfŸ f£lis¥ gzkhF«. Çr®› t§»ahš btËÆl¥gL«neh£LfŸ t§» neh£LfŸ vd¥gL«. ïitfŸ fl‹ cWâ¥g¤âu¤â‹(Promissory Note) ïašig¡ bfh©ljhF«.

gz¡ bfhŸif gz¡ bfhŸif gz¡ bfhŸif gz¡ bfhŸif gz¡ bfhŸif (Monetary Policy)K‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹DiuK‹Diu

bgU«ghyhd ehLfËš, ngÇaš bghUshjhu¡ bfhŸifÆ‹K¡»a mo¥gil neh¡f§fŸ KGntiy thŒ¥ò , (Full employment),Ãiyahd Éiy, Éiuthd bghUshjhu ts®¢á, brY¤J rkÃiy

254 255

Page 138: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bghUshjhu Úâ. M»ait MF«. bghUshjhu Úâ v‹gJV‰w¤jhœt‰w tUkhd¥ g»®it¡ F¿¡F«. ngÇaš bghUshjhu¡bfhŸiffŸ _ykhf muR ï¡F¿¡nfhŸfis mila Ka‰ábrŒ»wJ. ngÇaš bghUshjhu bfhŸiffŸ gzÉaš bfhŸif,ÃâÆaš bfhŸif vd ïU tifahf¥ ãÇ¡f¥gL»‹wd. bjhÊšbfhŸif, ntsh©ik¡ bfhŸif fh¥òtÇ mšyJ R§ftÇ¡ bfhŸifngh‹w bfhŸiffisí« muR ã‹g‰W»wJ. Mdhš eh«, gzÉašbfhŸif k‰W« ÃâÆaš bfhŸiffis k£Lnk ï§F fh©ngh«.ï¥ghl¤âš ekJ eh£o‹ gzÉaš bfhŸif g‰¿ fh©ngh«.

“gz¡ bfhŸif v‹gJ bghUshjhu bfhŸifÆ‹ neh¡f§fismila gz mË¥ò k‰W« gz¤ij c‰g¤â brŒa MF« bryîfisf£L¥gL¤j ika t§» nk‰bfhŸS« elto¡iffshF«” v‹Wv£t®L rhãnuh T¿íŸsh®. (Edward Shapiro)

gz¡bfhŸifÆ‹ fUÉfŸ :gz¡bfhŸifÆ‹ fUÉfŸ :gz¡bfhŸifÆ‹ fUÉfŸ :gz¡bfhŸifÆ‹ fUÉfŸ :gz¡bfhŸifÆ‹ fUÉfŸ :

gz mË¥ò¡ f£L¥gh£L¡ bfhŸif (Credit Control Policy)v‹gij gz¡bfhŸif v‹nw bghJthf¡ TW»nwh«. ïijïUtifahf¥ ãÇ¡fyh«. 1. fl‹ Ãâ msî f£L¥gh£L KiwfŸ(Quantitative Credit Control Measures) 2. nj®ªbjL¤j fl‹f£L¥gh£L KiwfŸ (Selective Credit Control Measures).

fl‹ Ãâ msî f£L¥gh£L KiwfËš (t§») t£o åj«, buh¡fïU¥ò åj«, btË¢rªij elto¡iffŸ M»ad ml§F«.

1. t§» t£o åj« 1. t§» t£o åj« 1. t§» t£o åj« 1. t§» t£o åj« 1. t§» t£o åj« (Bank Rate)k‰w tÂf t§»fS¡F ika t§» tH§F« flD¡F Éâ¡F«

t£o åjkhF«. bghUshjhu¤âš mâf¥goahd gz¥òH¡f«V‰gLkhÆ‹ ika t§» gzòH¡f¤âÈUªJ gz¤â‹ msit¡Fiw¡f nt©L«. t§» t£o åj¤ij mâfÇ¥gâ‹_y« ïij¢brŒayh«. ika t§» t£o åj¤ij mâfÇ¡F«bghGJ, tÂft§»fŸ tNÈ¡F« t£o åjK« mâfÇ¡F«. ï›thW t£o åj«mâfÇ¥gjhš (Kjä£lhs®fŸ) fl‹bgW« M®t« tÂf®fËilnaFiwªJ ÉL»wJ. nkY« c‰g¤âahs®fS« Kjä£o‰fhf bgW«fl‹ bjhifÆ‹ msit¡ Fiw¥g®. bghJthf gz å¡f¤ij¡Fiw¡f ika t§»ahdJ t§» t£o åj¤ij ca®¤J«.

2. buh¡f ïU¥ò åj¤ij kh‰Wjš2. buh¡f ïU¥ò åj¤ij kh‰Wjš2. buh¡f ïU¥ò åj¤ij kh‰Wjš2. buh¡f ïU¥ò åj¤ij kh‰Wjš2. buh¡f ïU¥ò åj¤ij kh‰Wjš

(Cash Reserve Ratio)

tÂf t§»fŸ cUth¡F« fl‹ msî mjDila buh¡f ïU¥òåj¤ij¥ bghW¤J mikí«. buh¡f ïU¥ò åj¤ij kh‰W« mâfhu«ika t§»¡F k£Lnk c©L. gzå¡f fhy¤âš bghU£fË‹ Éiyca®it jL¡fî« fl‹ msit f£L¥gL¤jî« ï¡fUÉiaga‹gL¤J»wJ.

3. btË¢rªij elto¡iffŸ3. btË¢rªij elto¡iffŸ3. btË¢rªij elto¡iffŸ3. btË¢rªij elto¡iffŸ3. btË¢rªij elto¡iffŸ

(Open Market Operations)

ika, khÃy muRfË‹ fl‹g¤âu§fis th§» ɉgj‹ _y«btË¢rªij elto¡if eilbgW»wJ. fl‹ mË¥ig f£L¥gL¤J«fUÉahf btË¢rªij elto¡ifÆ‹ bt‰¿ Ñœ¡f©lt‰iw¥bghW¤J mikí«.

1. nghJkhd msî muR fl‹g¤âu§fis (Securities) ika t§»it¤âU¤jš.

2. ešy K‹nd‰wkilªj gz c©oaš m§fho (Bill Market(Securities).

3. tÂf t§»fŸ buh¡f ïU¥ò åj¤ij Ãiyahf it¤âU¡F«âwik.

ïªâahÉš mâf msÉš ïªÃiy fhz¥glÉšiy. vdntbtË¢rªij elto¡iffŸ xU ešy fl‹msit¡ f£L¥gL¤J«fUÉahf brašglÉšiy. fl‹ msit¡ f£L¥gL¤JtijÉl, muRfl‹bgW« elto¡iffS¡F ïJ mâfkhf ga‹gL¤j¥gL»wJ.

nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸnj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸnj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸnj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸnj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L KiwfŸ

â£lÄ£l bghUshjhu¤âš, ts®ªJ tU« ehLfËš,nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹f£L¥gh£L KiwfŸ (fUÉfŸ) K¡»a g§Ft»¡»‹wd. fl‹ msî f£L¥gh£L KiwfisÉl nj®ªbjL¡f¥g£lfl‹ f£L¥gh£L¡ fUÉahdJ, tÂf t§»fË‹ všyh tifahdfl‹fisí« f£L¥gL¤J»wJ. ïJ njita‰w ïd§fËš fl‹

256 257

Page 139: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

msit¡ Fiw¤J gaDŸs ïd§fËš fl‹ msî bršYkhW tÊel¤J»wJ. 1955 Kjš ika t§»ahdJ ï«Kiwia ga‹gL¤J»wJ.

nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹ f£L¥gh£L fUÉf˚ќ¡f©litfŸ ml§F«.

a) fl‹ g¤âu§fis th§f mË¡f¥gL« fl‹ msÉšFiwªjg£r c¢r tu«ig îzƤjš. (c«) g‰wh¡Fiwahf cŸsg§FfŸ k‰W« czî jhÅa§fS« f¢rh¥ bghUŸfS« mjhtJfl‹g¤âu§fis th§F«bghGJ brY¤J« ÉiyÆš xU F¿¥ã£lÉ»j¤ij buh¡fkhf brY¤Jjš.

bghJ gz¡f£L¥ghL nghy mšyhJ, nj®ªbjL¡f¥g£l fl‹f£L¥ghlhdJ ÉU«g¤jfhj fl‹ ÉÇth¡f¤ij (fl‹ V‰w¤ij)jL¡f ika t§» cjî»wJ. (c«) fl‹ g¤âu§fis mšyJ thfdïaªâu§fis (Automobiles) th§f Ãâ mˤjš

b. fl‹ ÉÇth¡f všiyia Ô®khŤjš

c. áy Jiwfis C¡f¥gL¤jî«. áy JiwfË‹ M®t¤ijFiw¡fî«, gy Éjkhd t£o åj§fŸ Éâ¡f¥gL»wJ. ekJ eh£oš,filá fUÉahf ïJ ga‹gL»wJ. (c«) V‰Wkâia C¡f¥gL¤jî«,ntsh©ik c‰g¤âiaí«, áWbjhÊš Foir¤ bjhÊš c‰g¤âiaí«C¡f¥gL¤jî« ïJ ga‹gL»wJ.

d) ika t§»ahdJ áy Éâfis mšyJ bfhŸiffis¥ã‹g‰WkhW tÂf t§»fis nf£L¡ bfhŸSjš mšyJm¿îW¤Jjš.

KoîKoîKoîKoîKoî

gzå¡f¤ij f£L¥gL¤j gzÉaš bfhŸif gaDŸsjhfïU¡F«. 1930-š V‰g£l bghUshjhu kªj fhy¤âš ï¡bfhŸifgaDŸsjhf ïšiy.

Ñ‹R, ntiyÆšyh¤ â©lh£l¤ijí«, Éiy 圢áiaí«g‰wh¡Fiwahd bkh¤j njitiaí« bfh©l nkhrkhd thÂgÃiyia rÇ brŒa (tackle) ïa§f¡Toa tÈikahd xU ÃâÃiy¡

bfhŸifia gǪJiu brŒjh®. 1970ÈUªJ nj¡fÃiy gzå¡f«(stagflation) fhz¥g£lJ. xUòw« nj¡fK«, njit¡Fiwî« kWòw«gzå¡fK« fhz¥g£lJ. ïªj nj¡f Ãiy gzå¡f fhy¤âšgz¡bfhŸif, Ãâ¡bfhŸif M»a ïu©Lnk ïij f£L¥gL¤jgad‰wjhf fUj¥g£lJ. bjhÊyhs®fŸ TÈia jhnd K‹tªJFiw¤J¡ bfhŸSjš, Éiyia c‰g¤âahs®fŸ ÉU«ã Fiw¤J¡bfhŸtJkhd tUkhd¡ bfhŸif Ãâ¡bfhŸif¡F«,gz¡bfhŸif¡F« kh‰whf gǪJiu brŒa¥g£lJ.

ekJ eh£oš, tH¡fkhd fl‹ msî f£L¥gh£L¡ fUÉ áw¥ghdKiwÆš brašglÉšiy. ïªâa Çr®› t§»Æ‹ gz¡ bfhŸif áwªjKiwÆš brašglhjj‰fhd fhuz« ã‹tUkhW. ï¡bfhŸif áwªjKiwÆš brašgl nt©Lbk‹whš, ïu©L Ãgªjidfis¥bg‰¿U¡f nt©L«. 1. gz¢rªij tÂf t§»fis¢ rh®ªâU¡fnt©L« 2. tÂf t§»fŸ j§fS¡F¤ njitahd Ãâia¥ bgw ikat§»ia rh®ªâU¡f nt©L«. Mdhš ïªj ïU ÃgªjidfSnkïªâahÉš Ãiwî bgwÉšiy. Mfnt ïªâa‹ Çr®› t§»Æ‹ (RBI)bfhŸiffŸ K‰¿Y« brašglÉšiy. m©ik fhy¤âš eh£ošòH¡f¤âš cŸs fU¥ò gz« mâf msÉš ôf (Speculative)thÂg¤â‰F ga‹gL¤j¥g£lnj ïj‰F fhuzkhF«.

gz mD¥Õ£L Kiw gz mD¥Õ£L Kiw gz mD¥Õ£L Kiw gz mD¥Õ£L Kiw gz mD¥Õ£L Kiw (Monetary Transmission) :

t£oåj«, KjäL ït‰¿š _ykhf gz¡bfhŸif tUkhd¤âškh‰w¤ij V‰gL¤J« v‹W gz mD¥Õ£L Kiw TW»wJ. gzmD¥Õ£LKiwÆ‹ elto¡ifÆdhš gz mË¥ghdJ tUkhd¤âškh‰w¤ij V‰gL¤J«.

cjhuzkhf muR kÈî¥ gz¡bfhŸifia ã‹g‰Wtjhf¡bfhŸnth«. (c«) ika t§»ahdJ t§» t£o åj¤ij Fiw¡F«.ïj‹ fhuzkhf t£o åj« Fiwí«. mjdhš KjäL mâfÇ¡F«.ïJ ntiy thŒ¥igí« tUkhd¤ijí« ca®¤J«. gz m˥㚠ca®îbuh¡f ïU¥òåj kh‰w«, btË¢rªij elto¡ifÆdhš V‰gL»wJ.

258 259

Page 140: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

tiu¥gl« 11.1tiu¥gl« 11.1tiu¥gl« 11.1tiu¥gl« 11.1tiu¥gl« 11.1 neh£LfŸ, g¤âu§fŸ (Bonds) M»at‰iw cŸsl¡»aJ Ãfu jÅah®bršt« MF«. Ef®thdJ jÅah® Ãfu bršt¤Jl‹ neuoahdbjhl®ò cilaJ. bgausɉF gz mË¥ò Todhš Éiy khwhJïU¡F« bghGJ, c©ik¥ gz mË¥ò TL«. Mfnt ïJ Ãfu jÅah®brh¤â‹ xU gFâahf ïU¥gjhš bršt« mâfÇ¡F«. mjdhšEf®î« mâfÇ¡F«. Ef®î mâfÇ¥gjhš bkh¤j njití« mâfÇ¡F«,rkÃiy tUkhdK« mâfÇ¡F«. t£o åj¤â‰F v›Éj, kh‰wK«ïšyhknyna brštK« Ef®î« mâfÇ¡»wJ v‹gij eh« ï§FftÅ¡f nt©L«. gzÉaš bfhŸif Ú®ik¤ jilÆš (liquidity trap)Tl áwªj KiwÆš brašgL«.

Ñ‹R T‰W¥go Ú®ik¤ jil v‹gJ gz mË¥ò mâfǤjhY«t£o åj¤âš vªjÉj kh‰wK« ïU¡fhJ v‹gij¡ F¿¡F«.

mUik¥ gz«mUik¥ gz«mUik¥ gz«mUik¥ gz«mUik¥ gz« (((((Dear Money)gzå¡f« Ãyî« bghGJ ika t§»ahdJ mUik¥ gz¡

bfhŸifia¥ ga‹gL¤â gzå¡f¤ij f£L¥gL¤j KaY«. ̀mUik¥gz«’ v‹gJ t£o åj« mâfkhf ïU¥gijí« gz mË¥ò FiwªJnghtijí« F¿¡F«.

kÈî¥ gz«kÈî¥ gz«kÈî¥ gz«kÈî¥ gz«kÈî¥ gz« (((((Cheap Money)kÈî¥ gz« v‹gJ Fiwªj t£oÆš fl‹ »il¥gij¡ F¿¡F«.

kÈî¥gz¡ bfhŸifia xU ehL, bghUshjhu kªjfhy¤âšã‹g‰W«. KjäL brŒtj‰F C¡f¥gL¤jî«, gz mË¥igmâfÇ¥gj‰F« kÈî¥ gz¡ bfhŸifia¥ ã‹g‰W«.

gz¤â‹ kâ¥ò :gz¤â‹ kâ¥ò :gz¤â‹ kâ¥ò :gz¤â‹ kâ¥ò :gz¤â‹ kâ¥ò :

gz¤â‹ kâ¥ò v‹gJ mjDila th§F« r¡âia¡ F¿¡F«.gz¤â‹ th§F« r¡âahdJ Éiy k£l¤ij¥ bghW¤jJ. bghJÉiyna‰w«, gz kâ¥ò Fiwtij¡ fh£L«. bghJ ÉiyÆw¡f«gzkâ¥ig mâfÇ¡F«.

gz msî¡nfh£ghLgz msî¡nfh£ghLgz msî¡nfh£ghLgz msî¡nfh£ghLgz msî¡nfh£ghL (((((Quantity Theory of Money)gz msî¡nfh£gh£il cUth¡»at® ï®É§ ãõ® (Irving

Fisher). “gz msî khWgLtj‰F V‰g mnj É»j¤âš ÉiymâfÇ¡F«. gz¤â‹ msî ïU kl§fhdhš, Éiyí« ïU kl§fhF«.

260 261

Part A - gl¤âš, t£o åj« Fiwí« bghGJ (r1ÈUªJ ro) gzmË¥ghdJ MoÈUªJ M1¡F mâfÇ¡F«. t£oåj« FiwtâdhY«,gz mË¥ò mâfÇ¥gjhY« KjälhdJ Io ÈUªJ I1¡F mâfÇ¡»wJ.

gl« 11.1 š Kjä£o‹ msî mâfÇ¥gâ‹ fhuzkhftUkhdkhdJ Yo ÈUªJ Y1¡F mâfÇ¡»wJ. (gl« C) ï¥gzmD¥Õ£L Kiw FW»a f©nzh£l¤ij cilaJ v‹W j‰fhybghUËaš m¿P®fŸ fUJ»‹wh®fŸ. KjäL nghynt Ef®î«kh‰wkilí« v‹W fUJ»‹wh®fŸ. Ef®thdJ t£oåj¤njhLvâ®fÂa¤ bjhl®ò cilaJ v‹W bjh‹ik¥ bghUËaš tšYe®fŸfUJ»wh®fŸ. t£o åj« Fiwí«bghGJ Ef®î mâfÇ¡F«. MfntEf®î bkh¤j njitÆš xU gFâ Mf ïU¥gjhš bkh¤j njitmâfÇ¡F«. ïJ rkÃiy tUkhd¤ij ca®¤J«. KjäL k£L«mâfÇ¥gjhš V‰gL« tUkhd ca®itÉl, Ef®î« KjäL ïu©L«nr®ªJ mâfÇ¥gjhš V‰gL« tUkhd ca®î mâfkhf ïU¡F«.

gzÉaš bfhŸifahdJ Ãfu jÅah® bršt¤âš kh‰w¤ijV‰gL¤Jtj‹ _y« tUkhd¤ij k‰wkila¢ brŒí« v‹W gzÉašbfhŸifahs®fŸ fUJ»‹wd®. _yjd ïU¥ò, gz mË¥ò,muR¡fl‹ (muR fl‹ v‹gJ c©oašfŸ (Treasury Bills), %ghŒ

Part - A gz m贘gz m贘gz m贘gz m贘gz m贘

o å

o å

o å

o å

o å

Part - B KjäLKjäLKjäLKjäLKjäL

Kj

äL

Kj

äL

Kj

äL

Kj

äL

Kj

äL

o å

o å

o å

o å

o å

Page 141: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

gz¤â‹ msî ghâahf¡ Fiwí«bghGJ Éiyí« mj‹ c©ikÃiyÆÈUªJ ghâahf¡ Fiwí«”.

gz mË¥ò¡ nfh£gh£o‹ ika¡ fU¤â‹go, “gz mË¥ã‹msî kh‰wKilí«nghJ Éiyí« kh‰wkilí«”.

gÇkh‰w rk‹ghLgÇkh‰w rk‹ghLgÇkh‰w rk‹ghLgÇkh‰w rk‹ghLgÇkh‰w rk‹ghL (((((Equation of Exchange)gz msî¡ nfh£gh£il ïªj rk‹ghL _ykhf És¡fyh«.

ïJ gÇkh‰w¢ rk‹ghL (Equation of Exchange) v‹WmiH¡f¥gL»wJ. ïJ ãõÇ‹ rk‹ghL v‹W« miH¡f¥gL»wJ.

ãõÇ‹ rk‹ghL, “M v‹gJ gz mË¥igí« V v‹gJ gz¥òH¡f¤ijí«, P v‹gJ Éiy k£l¤ijí«, T v‹gJ bkh¤j« c‰g¤âbrŒa¥g£l g©l§fŸ gÂfisí« F¿¡»‹wd.

~ MV = PTPT = MV (or)P = MV

TïJ gÇkh‰w rk‹ghL v‹W miH¡f¥gL« gz¥ òH¡f« (V)

v‹gJ xU F¿¥ã£l fhy¤âš gz« v¤jid Kiw ifkhW»wJv‹gij¡ F¿¡»‹wJ. k‰wit khwhâU¡F«bghGJ, gz mË¥ã‹msî mâfÇ¡ifÆš, Éiy k£lK« caU« v‹W ï¢rk‹ghLF¿¡»wJ. gz¤â‹ kâ¥ò Fiw»wJ v‹W bghUŸgL«. v.fh. (M)gz mË¥ò ïu£o¥ghF« bghGJ (P) tiyí« ïu£o¥ghF«.

ï‹iwa eh£fËš, gz m˥㋠bgU«gFâ fhnrhiyfŸ,kh‰W¢ Ó£L¡fŸ (bills) k‰W« Vida fl‹ fUÉfS« ml§F«. vdntgz¤â‹ msit¡ fz¡»L« bghGJ, nk‰T¿a gz tiffisí«fz¡»š vL¤J¡ bfhŸs nt©L« v‹W áy bghUËa® m¿P®fŸfUJ»‹wh®fŸ. vdnt gÇkh‰w rk‹ghL Ñœf©lthWkh‰wkil»wJ.

PT = MV + M1 V1 ïâš M1 v‹gJ všyh tifahdfhnrhiyfË‹ bkh¤j msî, kh‰W¢Ó£LfŸ (bills) k‰W«òH¡f¤âYŸs k‰w fl‹ fUÉfŸ ml§F«. V1 v‹gJ M1 (fl‹fUÉfŸ)‹Å‹ gz¥òH¡f«.

ï¥gz msî¡ nfh£gh£o‹ K¡»a FiwghL, KGntiyÃiyia vLnfhshf bfh©LŸsnj MF«. KGntiy ÃiyïšiybaÅš, KGikahf¥ ga‹gL¤j¥glhj ts§fŸ ïU¡Fkhdhšgz msî TodhY« Éiy cauhJ. bghUshjhu kªj fhy¤âš ÉiyFiwí«, mªj neu¤âš gz¤â‹ msî mâfǤjhY« Éiy cauhJ.

nk‰f©l FiwghL fhz¥goD«, gz msî¡ nfh£ghL v‹gJxU ngh¡Fiu¡ T‰whF«. nkY« ïJ Éiy¡F« gz¤â‹ msɉF«cŸs bjhl®ig FW»a f©nzh£l¤âš És¡F»wJ.

gz msî jÉu k‰w fhuz§fshY« Éiy k£lkhdJghâ¡f¥gL« mitahtd muá‹ gz¡bfhŸif, ÃâÆaš bfhŸif,F¿¥ã£l fhy¤âš g©l§fË‹ mË¥ò / eilbgW« thÂg¤â‹msî, tUkhd¤âš V‰gK« kh‰w«, g©l§fS¡fhd cW⤠njitKjÈad MF«.

gzå¡fK« gzth£lK« (gzå¡fK« gzth£lK« (gzå¡fK« gzth£lK« (gzå¡fK« gzth£lK« (gzå¡fK« gzth£lK« (Inflation and Deflation)gzå¡f«, gzth£l« M»at‰iw vËjhf tiuaW¡f ïayhJ.

gšntW bghUËaš m¿P®fŸ gšntW Éjkhf tiuaW¤JŸsd®.»bus¤j® (Crowther) vËikahd gaDŸs tiuaiwiabfhL¤JŸsh®. gz¤â‹ kâ¥ò FiwtJ« ÉiyfŸ ca®ªJ bfh©LbrštJkhd xU Ãiyia gzå¡f« v‹W »bus¤j®tiuaW¤JŸsh®. bghJthf gzå¡f fhy¤âš Éiy k£l« caU«.mâf¥goahd gz« Äf¡Fiwªj g©l§fis¤ Ju¤J« Ãiyia ïJF¿¥ãL»‹wJ. ïJ msî¡F mâfkhd (Abnormal) Éiyna‰w¤ijnjh‰WÉ¡F«. “F¿¥ãL«goahd bjhl®¢áahd Éiyk£l ca®itF¿¡F«” v‹W rh¥ãnuh (Shapiro) TW»wh®. “cWâahd ÃiyahdÉiyna‰w«” v‹W AhÇ #h‹r‹ (Harry Johnson) gzå¡f¤ijtiuaW¡»wh®. MÆD« Éiyk£l« cauhknyna gzå¡f« njh‹W«v‹gij eh« ÃidÉš bfhŸs nt©L«. ïj‰F f£L¥gL¤j¥g£lgzå¡f« (Repressed inflation) v‹W bga®. ngh®¡fhy§fËnyna ïJnjh‹W«. ï¡fhy§fËš, gy f£L¥ghLfS«, czî¥ g©l§fisg§ÑL brŒtâ‹ _yK« Éiyna‰w« f£L¡fŸ it¡f¥gL»wJ.m¡f£L¥ghLfŸ js®¤j¥g£lîl‹ ÉiyfŸ caU«. gz msîmâfÇ¥gnjh mšyJ Éiy ca®nth c©ikahd gzå¡f« mšy.(mrhjhuz msî¡F mâfkhd) ïyhg¤â‹ njh‰wnk gzå¡fkhF«.

262 263

Page 142: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

bjhÊyâg®fS« c‰g¤âahs®fS« msî¡F mâfkhd ïyhg¤ij<£L« m¿F¿na gzå¡fkhF«.

gz å¡f¤â‹ tiffŸ gz å¡f¤â‹ tiffŸ gz å¡f¤â‹ tiffŸ gz å¡f¤â‹ tiffŸ gz å¡f¤â‹ tiffŸ (Types of Inflations)

1. njit ïG¥ò gz å¡f« (Demand Pull) : mâf¥goahd gz«Äf¡ Fiwªj g©l§fis Ju¤JtJ gzå¡f« v‹W Tw¥gL»wJ.bfhL¡f¥g£l ÉiyÆš g©l§fŸ gÂfS¡fhd njit, mt‰¿‹mË¥igÉl ca®ªâU¡F« ÃiyÆš bghJ Éiy k£l« caU« Ãiyiagzå¡f« v‹»nwh«.

jtG« gzå¡f« jtG« gzå¡f« jtG« gzå¡f« jtG« gzå¡f« jtG« gzå¡f« (Creeping Inflation)

ïu©lh« cyf¥ ngh® Koî¡F tªjâÈUªJ (1945-ÈUªJ)Éiyí« TÈí« x‹iw x‹W nkšneh¡» ca®¤J« Ãiyia jtG«gzå¡f« v‹W TW»nwh«.

XL« (m) jhî« (m) Äif ntf¥XL« (m) jhî« (m) Äif ntf¥XL« (m) jhî« (m) Äif ntf¥XL« (m) jhî« (m) Äif ntf¥XL« (m) jhî« (m) Äif ntf¥ gzå¡f«gzå¡f«gzå¡f«gzå¡f«gzå¡f«

Äifntf¥ gzå¡f« (Hyper Inflation) : x›bthU ehS«Éiyk£l« tu«ã‹¿ ca®ªJ bfh©nl bršt¤ij Äifntf¥gzå¡f« v‹W Twyh«. Kjš cyf¥ nghU¡F¥ ãwF b#®kÅí«,ïu©lh« cyf¥ nghU¡F¥ ã‹ A§nfÇí«, Ódhî« ï¤jifa gzå¡f¤ij¡ f©ld. ïªj NœÃiyÆš ÉiyahdJ mâf ntfkhfî«mâf msÉY« ca®ªJ bfh©nl br‹wJ. kÈî¥ g©l§fS¡F¡Tl mâf Éiy bfhL¡f nt©oÆUªjJ. gz« gad‰wjhfî«, òâagz« m¿Kf¥gL¤j nt©oa Ãiy tªjJ. ïj‰F Äif ntf¥gzå¡f« v‹W bga®.

2. bryî cªJ gzå¡f« 2. bryî cªJ gzå¡f« 2. bryî cªJ gzå¡f« 2. bryî cªJ gzå¡f« 2. bryî cªJ gzå¡f« (Cost push inflation)

c‰g¤â¢ bryî mâfÇ¥òc‰g¤â¢ bryî mâfÇ¥òc‰g¤â¢ bryî mâfÇ¥òc‰g¤â¢ bryî mâfÇ¥òc‰g¤â¢ bryî mâfÇ¥ò

bryî cªJ gzå¡f«, bryî ca®tjhš V‰gLtJ, ï¤Jl‹TÈ ca®î« nr®ªJ c‰g¤â bryî mâfÇ¥gjhš njh‹W»wJ. TÈca®î«, k‰w c‰g¤â bryîfS« nr®ªJ Éiyia mâfÇ¡f¢brŒ»wJ. TÈ k‰W« Éiy ca®î fhuÂfshš V‰gL« gzå¡f¤ijTÈ - cªJ gzå¡f«, Éiy cªJ gzå¡f« v‹W« TW»‹nwh«.

beU¡fo mšyJ c‰g¤â ts®¢á¤ jil gzå¡f«beU¡fo mšyJ c‰g¤â ts®¢á¤ jil gzå¡f«beU¡fo mšyJ c‰g¤â ts®¢á¤ jil gzå¡f«beU¡fo mšyJ c‰g¤â ts®¢á¤ jil gzå¡f«beU¡fo mšyJ c‰g¤â ts®¢á¤ jil gzå¡f«

(Bottleneck Inflation)KG ntiythŒ¥ò c‰g¤â Ãiy milí« bghGJ, áy

g‰wh¡Fiw Ãiyí«, rkd‰w Ãiyí« k‰W« ïWâÃiy¢ bryÉšca®î« V‰g£L mj‹ Éisthf gzå¡f« V‰gl¡ TL«. ïJntc‰g¤â beU¡fo gzå¡f« vd¥gL«.

ïyhg cªJ gzå¡f« ïyhg cªJ gzå¡f« ïyhg cªJ gzå¡f« ïyhg cªJ gzå¡f« ïyhg cªJ gzå¡f« (Profit Push Inflation)bjhʉ r§f§fŸ TÈ åj¤ij ca®¤j Ka‰á¥gij nghy áy

ášnyh® K‰WÇikahs®fS«, mâfÇ¡F« c‰g¤â¢ bryitcŸsl¡», c¢r ïyhg¤ij <£Ltj‰fhf, msî¡fâfkhf Éiyiaca®¤Jt®. ïj‰F ïyhg cªJ gzå¡f« v‹W bga®.

bghJthf ngh®¡fhy§fËY«, mj‰F ã‹ò« gzå¡f«V‰gl¡TL«. ngh®¡fhy§fËš k¡fË‹ tUkhd« mâfǤJ«,mj‰nf‰g bghU£fŸ c‰g¤â brŒa¥glhkš, g‰wh¡Fiw V‰g£LbghU£fis g§ÑL brŒjÈš f£L¥ghL V‰gL«. nkY«, nrÄ¡f¡f£lha¥gL¤j¥g£l k¡fŸ j‰nghJ mâfkhf bryî brŒth®fŸ.ïjdhš všyhtifahd bghU£fS¡F« mântfkhf njitmâfÇ¡F«. Mdhš mnj ntf¤âš mË¥ò mâfÇ¥gâšiy. ïjdhšgzå¡f« V‰gL»wJ. nghÇš bt‰¿aila muR ÉU«òtjhš, mâY«j‰fhy ngh®fŸ mâf bryîilajhf ïU¥gjhš, ïjid rªâ¡f muRg‰wh¡Fiw Ãâah¡f¤ij nk‰bfhŸs nt©oíŸsJ. ïJ nkY«,nkY« gzå¡f¤ij mâfǤJ¡ bfh©nl brš»wJ. Éiyna‰w«mâf Éiyna‰w¤ij V‰gL¤J»wJ. Éiyna‰w¤jhš bjhÊyhs®fŸmâf TÈia nfhUth®fŸ. mâf TÈ mâf bryit V‰gL¤J«. mâfbryî nkY« Éiyia ca®¤J«. ï›thwhf xU ``e¢R¢ RHš’’cUth¡f¥gL»wJ.

TÈ Éiyna‰w¤ij V‰gL¤J»wJ. Éiyna‰w« TÈiaca®¤J»wJ. ïJnt gzå¡f RH‰á vd¥gL»wJ. g‰wh¡FiwÃâah¡f« gzå¡f¡â‰F xU K¡»a fhuzkhF«. â£lÄLjiybfh©l ts®¢á Fiwªj ehLfËš ï¤jifa gzå¡f¤ij¡fhzyh«. tÂf¢ NHÈ‹ brGik fhy§fËš Tl gzå¡f« V‰glthŒ¥ò©L. gzå¡f¤âdhš gy ÔikfŸ V‰gL»‹wd. ïjdhš gy

264 265

Page 143: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ehLfË‹ bghUshjhu« Ó®FiyªjJ. v.fh. 1923š b#®kÅa eh£o‹bghUshjhu« Ó®FiyªjJ. vdnt x›bthU muR« gzå¡f¤ij¡f£L¥gL¤j j¡f elto¡iffis nk‰bfhŸs nt©L«.

gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j Ñœ¡f©l Kiwfis¥ ã‹g‰wyh«.

1. tÇ Éâ¥ò (É»j¤ij) mâf¥gL¤jyh«.

2. _yjd â£l§fË‹ (Project) Ûjhd muR bryit Fiw¤jš .(gzå¡f¤ij Fiw¡f ï«Kiw gǪJiu¡f¥g£lJ. _‹whtJIªjh©L¤ â£l¤âš m¿Kf¥gL¤j¥g£l gy _yjd¤â£l§fŸ ghâÆnyna ifÉl¥g£ld).

3. ïw¡FkâÆš f£L¥ghLfŸ Éâ¤jš

4. g§ÑL

5. Éiy¡ f£L¥ghL

áy neu§fËš TÈia Ãiy ÃW¤âit¤J (Freeze) gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤j gǪJiu¡f¥g£lJ. ï¡fhy¡f£l¤âš,bjhÊyhs®fË‹ TÈia ca®¤j¡ nfhunt©lh« vdbjhʉr§f§fŸ nf£L¡bfhŸsg£ld. gz å¡f¤ij¡ f£L¥gL¤jnk‰bfh©l KiwfË‹ bt‰¿ahdJ, murh§f« ï¡bfhŸiffismKšgL¤J« âwikia¥ bghW¤jJ.

gzth£l«gzth£l«gzth£l«gzth£l«gzth£l«

gz kâ¥ò ca®ªJ bfh©nl brštij, mjhtJ g©l§fË‹Éiy FiwªJ bfh©nl brštij gzth£l« v‹W »bus¤j®TW»wh®. gzth£l«, gzå¡f« ïu©Lnk ÉiyÆš V‰gL«kh‰w¤ij¡ F¿¡F«. gzth£l« v‹gJ gzå¡f¤â‰FvâÇilahdJ. bghJthf gzå¡f« v‹gJ ntiythŒ¥ò k‰W«bghUshjhu¤ij ca®¤J« elto¡iffË‹ fhy¤ij¡ F¿¡F«. gzth£l fhy¤âš, kªjkhd thÂg Ãiyiaí« ntiyÆšyh¤â©lh£l¤ijí« F¿¡F«. gzth£l fhy¤âš ÉiyahdJbryitÉl ntfkhf¡ Fiwtjhš c‰g¤âahs®fS«, bjhÊšmâg®fS« mâfkhd ïH¥ig rªâ¡f neÇL«. vªj bghUshjhu

elto¡iffËY« ïyhg« ïU¡fhJ. Mfnt, Kjä£o‹ msî Fiwí«.ïJ ntiyÆšyhj â©lh£l¤J¡F monfhY«, gzå¡f«,gzth£l« ïu©Lnk Ôikahit. ïu©oš x‹iw bjÇî brŒaïayhJ. muá‹ gzÉaš bfhŸif _ykhf Éiyna‰w¤ijXusî¡F¡ f£L¥gL¤jyh«. ïJ gzth£l fhy¤âš Éiy k£l¤ijca®¤j cjî»wJ. vdntjh‹ j‰fhy bghUËaš m¿P®fŸbghUshjhu brašghLfËš muR K¡»a g§fh‰w nt©L« v‹W«bghJ¥ g¤Jiw â£l§fŸ tÊahf bghUshjhu brašghLfisï¡fhy§fËš C¡FÉ¡f nt©L« v‹W« TW»‹wd®. ‘TÈia¡Fiw¤jš’, bghUshjhu kªj¤â‰F¤ Ô®thf áy rka§fËšfUj¥gL»wJ. Mdhš ïJ rÇahd Ô®î mšy. Ãiyikia nkY«eÈtila¢ brŒí«.

Éiy kh‰w¤jhš V‰gL« ÉisîfŸÉiy kh‰w¤jhš V‰gL« ÉisîfŸÉiy kh‰w¤jhš V‰gL« ÉisîfŸÉiy kh‰w¤jhš V‰gL« ÉisîfŸÉiy kh‰w¤jhš V‰gL« ÉisîfŸ

Éiykh‰wkhdJ rKjha¤â‹ gy ãÇÉdiuí« gy tÊfËšghâ¡»wJ. mJ c‰g¤âiaí«, g»®ití« ghâ¡»wJ.

c‰g¤âÆš V‰gL« Éisîc‰g¤âÆš V‰gL« Éisîc‰g¤âÆš V‰gL« Éisîc‰g¤âÆš V‰gL« Éisîc‰g¤âÆš V‰gL« Éisî

Éiyna‰w« c‰g¤âia mâfÇ¡f¤ ö©L«. KjyhˤJtrKjha¤âš c‰g¤âahdJ ïyhg neh¡f¤â‰fhfnk‰bfhŸs¥gL»wJ. Éiyna‰w fhy¤âš (gzå¡f fhy«)mgÇÄjkhd ïyhg« V‰gL«. ïJ c‰g¤âia mâfÇ¡f¢ brŒí«.c‰g¤âahs®fS«, bjhÊš mâg®fS« gzå¡f fhy¤âšgadilth®fŸ. ï¡fhy¤âš c‰g¤â¢ bryitÉl Éiy ntfkhfmâfÇ¥gjhš c‰g¤âahs®fŸ gadil»wh®fŸ. vdnt mt®fŸ mâfïyhg¤ij mil»wh®fŸ. gzå¡f«, Äif ntf gzå¡fkhfkh¿dhš thÂg« beho¤J mÊÉš Koí«. gz¤â‹ kâ¥ò ntfkhfFiwíkhdhš, gztoÉyhd ïyhg« gad‰wjh»ÉL«. fh»j¥gz«kâ¥g‰wjh»ÉL«. gzå¡f«, bghUËaš FH¥g§fS¡F«, ÔÉuòu£á¡F« fhuzkh»ÉL«.

Éiy ïw¡f fhy¤âš tÂf®fŸ mâf e£l¤ij milth®fŸ.ÉiyahdJ c‰g¤â¢ bryitÉl ntfkhf Fiwtjhš tÂf®fŸ

266 267

Page 144: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

mâf fLikahd e£l¤ij milth®fŸ. Kjä£o‰F thŒ¥òfŸ Äf¡Fiwthf ïU¡F«. ïJ ngusÉyhd ntiyÆšyh â©lh£l¤â‰FtÊ tF¡F«. ïjdhš thÂg kªj« V‰gL«. gzth£l fhy¤âš gz«vËjhf¡ »il¡F«. g©l§fË‹ Éiy Fiwthf ïU¡F«.bjhÊyhs®fŸ vËjhf¡ »il¥gh®fŸ. Mdhš m§Fg©l§fS¡fhd njit, tUkhd«, ntiythŒ¥ò, KjäL KjÈadïU¡fhJ. ïªj NœÃiy ‘brGikÆš tWik’ v‹WtU¡f¥gL»‹wJ. ïj‰F 1930š V‰g£l bghUshjhu bgUkªj«ešy cjhuzkhF«.

g»®Éš V‰gL« Éisîg»®Éš V‰gL« Éisîg»®Éš V‰gL« Éisîg»®Éš V‰gL« Éisîg»®Éš V‰gL« Éisî

1. tÂf®fŸ : 1. tÂf®fŸ : 1. tÂf®fŸ : 1. tÂf®fŸ : 1. tÂf®fŸ : gzå¡f fhy¤âš tÂf®fS« c‰g¤âahs®fS«mâf ïyhg¤ij <£Lth®fŸ. gzth£l fhy¤âš mt®fŸ mâfe£l¤ij milth®fŸ.

2. Ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ : 2. Ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ : 2. Ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ : 2. Ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ : 2. Ãiyahd tUkhd« bgWgt®fŸ : Ãiyahd tUkhd«cŸst®fŸ gz å¡f fhy¤âš mâfkhf¥ ghâ¡f¥ gLth®fŸ.TÈia¥ bgWgt®fS«, khj Câa« bgWgt®fshd MáÇa®fŸ,vG¤j®fŸ, cjÉahs®fŸ, ÚâgâfŸ M»nahuJ tUkhd« Éiyna‰wkiltij¥nghy ntfkhf mâfÇ¡fhJ. gzå¡f fhy¤âš XŒñâa«bgWgt®fS« ghâ¡f¥gLth®fŸ.

TÈ bgWgt®fS«, khj Câa« bgWgt®fS« Éiy ïw¡ffhy¤âš gadilth®fŸ. ï¡fhy¤âš gz« kâ¥ig ïH¡fneÇLtjhš ïJ xU c©ikahd ga‹ mšy. ntiyÆšyhâ©lh£lkhdJ Éiyna‰w¤ijÉl nkhrkhdJ.

3. Kjä£lhs®fŸ :3. Kjä£lhs®fŸ :3. Kjä£lhs®fŸ :3. Kjä£lhs®fŸ :3. Kjä£lhs®fŸ :

muR g¤âu§fËš KjäL brŒâU¥gt®fŸ ÃiyahdtUkhd¤ij¥ bgWt®. vdnt mt®fsJ Ãiyik ÃiyahdtUkhd¤ij¥ bgWgt®fis¥ ngh‹nw ïU¡F«. MdhšÃWtd§fË‹ g§FfËš (Shares) KjäL brŒâU¥gt®fŸ Éiyna‰wfhy¤âš mâf ïyhg¤ijí« ÉiyÆw¡f fhy¤âš mâf ïH¥igí«milth®fŸ.

b#®kÅÆš MÆu¡fz¡fhd eL¤ju¡ FL«g§fŸ gzå¡ffhy¤âš mʪJÉ£ld. mt®fŸ thœehŸ KGtJ« nrĤj gz«kâ¥ãHªJ x‹WÄšyhjjh»É£lJ. ïj‰F Éiyna‰wnkfhuzkhF«. gz¤â‹ kâ¥ò bjhl®ªJ Fiwíkhdhš kâ¥ã‹Ãiyfydhf (Store of Value) ïU¥gj‰FÇa jFâia ïHªJÉL«.vdnt k¡fŸ nrÄ¡f K‹tukh£lh®fŸ.

4. thlif bgWnth® : 4. thlif bgWnth® : 4. thlif bgWnth® : 4. thlif bgWnth® : 4. thlif bgWnth® : (Rentiers)

gz å¡f fhy¤âš ïH¥ò«, gzth£l fhy¤âš gaD«milth®fŸ. gzth£l fhy¤âš milí« ga‹ j‰fhÈfkhdjhF«.nk‰f©l És¡f¤âÈUªJ ÉiyÆš V‰gL« fLikahd kh‰w«ÔikahdJ v‹W m¿ªJ bfhŸsyh«. gzå¡fK«, gzth£lK«mâf¤ Ôikahditna. gzå¡f« mÚâahdJ. gzth£l«ÔikahdJ MF«. áy bghUËaš tšYd®fŸ ï›Éu©oš,gzth£lnk Äfî« ÔikahdJ v‹g® VbdÅš ïJ ntiyÆšyhâ©lh£l¤â‰F tÊtF¡F« v‹W fUJ»‹wh®fŸ.

Ãiyahd Éiyna‰wkhdJ bghUshjhu K‹nd‰w¤ â‰F«,rKjha Úâ¡F«. cfªjJ v‹W bghJthf fUj¥gL»wJ.

‘gzkhdJ kÅj ïd¤â‰F gytÊÆY« e‹ik ga¡f¡Toanj.Mdhš gz« f£L¥gL¤j¥glhÉ£lhš, kÅj mÊɉF«, FH¥g¤â‰F«tÊtF¡F«’ v‹W ïuhg®£r‹ TWtJ midtuhY« V‰W¡bfhŸs¡Toanj MF«.

268 269

Page 145: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

270 271

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«rÇahd Éilia¤ nj®ªbjL¡fî«

1. gz¡ bfhŸifia mkšgL¤JtJ

m. ika muR M. khÃy muR

ï. k¤âa muR <. jÅah® Jiw

2. bghJk¡fËl« cŸs òH¡f¥gz« v‹gJ

m. M1 M. M2

ï. M3 <. M4

3. t§» åj« v¥nghJ ca®¤j¥gL»wJ

m. gzth£l« M. gzå¡f«

ï. Éiy Ãiyahf ïU¤jš <. ntiyÆ‹ik

4. gzå¡f¤â‹ nghJ v‹d ÃfG«

m. ÉahghÇfŸ ïyhg« <£Lt®

M. Câa« <£Lgt® ïyhg« bgWt®

ï. khj r«gs« bgWgt® ïyhg« bgWt®

<. thlif¡F ÉLgt® ïyhg« bgWt®

5. ÉiyfŸ caU« nghJ cŸs NœÃiyí«, k‰W« njit nj¡fK«miH¡f¥ bgWtJ

m. bryî - cªJ gzå¡f« M. njit <®¥ò gzå¡f«

ï. Ãiy¤j‹ik gzå¡f« <. TÈ cªJ gzå¡f«

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òfnfho£l ïl§fis Ãu¥òf

6. g©l§fis¡ bfhL¤J g©l§fis th§FtJ ........ vdmiH¡f¥gL»wJ.

7. gzth£l« v‹gJ ÉiyfŸ ......... F¿¡F«.

8. gÇkh‰w¢ rk‹ghL MV=PT v‹gij mˤjt® .....

9. jhî« gzå¡f¤ij ........... v‹W« miH¡fyh«.

10. gz¡bfhŸif f£L¥gL¤j cjîtJ .........

III. bghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤JfbghU¤Jf

11. fl‹ msî fl‹ f£L¥ghL - m. Fiwªj t£o åj«

12. fl‹ j‹ik¡ f£L¥ghL - M. t£o åj«

13. kÈî¥ gz¡ bfhŸif - ï. m¿îW¤jš

14. TÈí« Éiyí« x‹iw - <. gz¤â‹ th§F« r¡âx‹W jŸS»wJ

15. gz¤â‹ kâ¥ò - c. C®ªJ bršY« gzå¡f«

IV. xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«xÇU brhšÈš ÉilaË¡fî«

16. eh£o‹ gzmË¥ig¡ f£L¥gL¤J« t§» vJ?

17. mUik¥ gz¡bfhŸif v‹gJ ahJ?

18. ÉiyÆš kh‰wÄšyhjnghJ V‰gL« gzå¡f« vJ?

19. ‘TÈ’ Fiw¥ò gzth£l¤â‰F xU Ô®î MFkh?

20. Äifntf gzå¡f¤âid rªâ¤j xU ehL vJ?

Page 146: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

272

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«ÉilaË¡fî«

21. gz¤â‹ ïy¡fz¤ij TWf.

22. gzm˥㋠eh‹F TWfŸ ahit.

23. gz bfhŸifÆ‹ ïy¡fz« TWf.

24. fl‹ msî¡ f£L¥gh£o‹ fUÉfŸ ahit?

25. nj¡f Ãiy gzå¡f« v‹whš v‹d?

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xU g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

26. g©lkh‰W KiwÆš cŸs ãu¢ridfis És¡Ff.

27. ïU¥ò gz« - áW F¿¥ò vGJf.

28. És¡Ff : (m) mUik¥ gz¡bfhŸif (M) kÈî¥gz¡bfhŸif

29. gÇkh‰w¢ rk‹ghL - És¡f« jUf.

30. tUkhd bfhŸif - áW F¿¥ò vGJf!

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

31. gz¤â‹ gÂfis ÉtÇ¡fî«.

32. gz¡bfhŸifÆ‹ neh¡f« k‰W« fUÉfis Éthâ¡fî«.

33. gzmsÉ‹ nfh£ghL - ÉtÇ¡fî«.

34. gzå¡f¤â‹ fhuz§fŸ, ÉisîfŸ, mt‰iw¡ f£L¥gL¤J«Kiwfis ÉtÇ¡fî«.

35. gz mD¥Õ£L KiwÆ‹ ngh¡Ffis tiugl« tiuªJÉtÇ¡fî«.

Page 147: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ghl«-12ghl«-12ghl«-12ghl«-12ghl«-12

ÃâÆaš bfhŸifÃâÆaš bfhŸifÃâÆaš bfhŸifÃâÆaš bfhŸifÃâÆaš bfhŸif

bghJ ÃâÆaš mšyJ muá‹ Ãâ v‹gJ bghUshjhu¤â‹xU »isahF«. ïJ M©L ÃâÃiy m¿¡if (Budget), muá‹tUthŒ k‰W« bryÉd§fis¥ g‰¿ajhF«. ïJ murh§f¤â‹ÃâÆaš bfhŸif¥ g‰¿a kâ¥ÕlhF«. ïJ muá‹ tÊKiwfŸ k‰W«Ka‰áfis¥ g‰¿ milahs« f©L bfhŸSjY« MŒî brŒjYkhF«.

‘bghJ Ãâ’ v‹gJ muá‹ Ãâ rh®ªj brašghLfshF«. ïJmuá‹ fUñy brašghLfnshL« bjhl®òilajhF«. ‘bghJ Ãâ’v‹gJ ‘Ã⥠bghUshjhu«’ (Fiscal Economy) v‹W« miH¡f¥gL«.

g©ila fhy§fËš murhdJ bghUshjhu ts®¢áia¢ rh®ªjgÂfis nk‰bfh©lJ. m§fho r¡âfsh»a njit k‰W« mË¥òM»ad bghUshjhu¤âid Ãiwî¢ brŒí« tÊfh£ofshf ïUªjd.Mdhš murhdJ ï¢ brašghLfËš jiyÆlÉšiy. g©ila fhymuRfŸ 1. cŸeh£L r£l xG§if¥ ghJfh¤jš 2. eh£il¥ ghJfh¤jš3. Úâ îthf« k‰W« 4. bghJ îthf« M»a ï‹¿aikahj gÂfisk£Lnk nk‰bfh©ld.mªj muRfŸ ‘fhty® muRfŸ’ (Police States)vd miH¡f¥g£ld.

ï‹iwa eåd murhdJ v©z‰w ts®¢á, K‹nd‰wâ£l§fŸ k‰W« k¡fis¢ rh®ªj bghJ ey¤ â£l§fS¡FK¡»a¤Jt« bfhL¤J brayh‰W»wJ. Mfnt eåd muir¥ bghJey muR (Welfare State) v‹g®. ï¤jifa eåd muRfŸ bgU»tU«muá‹ bryÉd§fS¡fhf Ãâ Mjhu§fis âu£l nt©L«.

ï‹iwa fhy¤âš Ãâ¥bghUshjhukhdJ bgÇa msîkh‰w¤ij cUth¡»íŸsJ. ï«kh‰w§fis Ãâ¡bfhŸif _ykhfm¿ªJ¡ bfhŸsyh«. ïªÃâ¡bfhŸif muá‹ ngÇaš bghUshjhugÂfnshL bjhl®òilaJ. ï¡bfhŸif muá‹ tÇ¡bfhŸif,muá‹ bryÉd«, k‰W« gz¡ bfhŸifnahL nr®ªjjhF«.ï¡bfhŸif bghUshjhu nfh£ghL k‰W« bghJ Ãâ¡ nfh£gh£nlhLïizªjjhF«.

273

Page 148: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«ïy¡fz«

Ñœ¡fhQ« bghUshjhu tšYe®fŸ bghJ Ãâ¡F ïy¡fz«jªJŸsd®.

nguháÇa® lhšl‹ “bghJ Ãâ v‹gJ muá‹ tUthŒ, k‰W«bryÉd§fis¥ g‰¿ajhF«, ïitfŸ x‹nwhblh‹W rÇ brŒJbfhŸS«” vd tiuaiu jªJŸsh®.

nguháÇa® ã‹ny áuh° (Findlay Shirras) “bghJ Ãâ v‹gJmuá‹ bryÉd bfhŸifiaí«, Ãâ bgU¡f¤ijí« g‰¿anj MF«”,vd tiuaiw jªJŸsh®.

bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f§fŸ ã‹tUkhWbghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f§fŸ ã‹tUkhWbghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f§fŸ ã‹tUkhWbghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f§fŸ ã‹tUkhWbghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f§fŸ ã‹tUkhW

1. bghJ¢ bryî

2. bghJ tUthŒ

3. bghJ¡fl‹

4. ÃâÃUthf«

5. T£lh£áKiw (k¤âa-khÃy Ãâ cwîfŸ)

1.bghJ¢ bryî1.bghJ¢ bryî1.bghJ¢ bryî1.bghJ¢ bryî1.bghJ¢ bryî

eåd muR xU ey muR, vdnt mâf¥g£r bghJ ey¤ijÃiyeh£LtJ mjDila bghW¥ghf cŸsJ. ïj‰fhf muRgytifahd gÂfis nk‰bfhŸS«. ïjdhš muR¡F mâfkhdgz¢ bryîfŸ V‰gL«. ï¥ãÇÉš muá‹ mo¥gil¡ bfhŸifahdJmuá‹ Ãâ Mjhu§fis gšntW ts®¢á gÂfS¡fhf¢ bryîbrŒtnjahF«.

2. bghJ tUthŒ2. bghJ tUthŒ2. bghJ tUthŒ2. bghJ tUthŒ2. bghJ tUthŒ

muR bgW»‹w tUthŒ, muá‹ tUthŒ vd¥gL«. ïJ muá‹tUkhd¤ij v›thW bgUf¢ brŒtJ v‹gij g‰¿í«, tÇÉâ¥ã‹bfhŸiffis¥g‰¿í«, mjndhL r«kªj¥g£l ãu¢ridfisí«rh®ªjjhf cŸsJ. bghJtUthahdJ tÇ tUthŒ, tÇ mšyhjtUthia cŸsl¡»ajhF«.

tÇtUthŒ v‹gJ gytifahd tÇfŸ, tǤjh¡f« (impact)k‰W« tÇ ÃfœîfŸ (incident) g‰¿ajhF«. tÇašyhj tUthahdJ(1) tÂf tUthŒ (bghJ JiwÆ‹ ɉgidahš »il¤jtUthŒ, k‰W«ïyhg«) (2) îthf tUthŒ (f£lz§fŸ, mDkâf£lz§fŸ, áw¥ò¤Ô®itfŸ) (3) btFkâ k‰W« khÅa§fŸ

3. bghJ¡fl‹3. bghJ¡fl‹3. bghJ¡fl‹3. bghJ¡fl‹3. bghJ¡fl‹

ï¥ãÇî muá‹ fl‹fis v¥go mâfÇ¥gJ v‹gJg‰¿í«,mâfÇ¡»‹w fl‹fis v¥go¤ âU«g¢ brY¤JtJ v‹gJ g‰¿í«TW»wJ. bghJ k¡fËlÄUªJ muR bgW« fl‹fS¡F¥ bghJfl‹v‹W« TWt®. eåd murhdJ j‹Dila bryÉd§fis, tÇfŸ,k‰W« tÇfŸ mšyhj tUthŒfŸ _y« rkhË¡f Koahj xU ÃiyÆšcŸsJ. Mfnt muá‹ tUthahdJ, muá‹ bryit¡ fh£oY«Fiwthfnt cŸsJ. ïjdhš murhdJ cŸeh£L k‰W« btËeh£Lfl‹fŸ th§Ftj‰F cªj¥gL»wJ. cŸeh£L fl‹ v‹gJ, muRbghJ k¡fËlÄUªJ« tÂf t§»fËlÄUªJ«, ikat§»fËlÄUªJ« fl‹ bgWtjhF«. btËeh£L¡fl‹ v‹gJ, cyft§» (World Bank), g‹dh£L Ãâ ÃWtd« (IMF) k‰W« mašehLfËÈUªJ bgW»‹w fldhF«.

bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f«bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f«bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f«bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f«bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f«

bghJÃâÆ‹ cŸsl¡f¤ij tiugl« _y« És¡fyh«.

bghJ ÃâÆ‹ cŸsl¡f«

bghJ tUthŒ T£lh£á Kiw k¤âa_khÃy Ãâ cwîfŸ

bghJ¢ bryî bghJ¡ fl‹ Ãâ ÃUthf«

274 275

Page 149: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

4. Ãâ îthf«4. Ãâ îthf«4. Ãâ îthf«4. Ãâ îthf«4. Ãâ îthf«

muá‹ ÃWtd§fŸ, muá‹ gÂfŸ k‰W« muá‹ïaªâu§fnshL rh®ªj Ãâ elto¡iffns Ãâ îthfkhF«. nkY«Ãâ îthf« v‹gJ, tuî-bryî â£l§fis totik¤jš,cUth¡Fjš, x¥gˤjš k‰W« ghuhSk‹w«, r£lk‹w§fËš jh¡fšbrŒjš, j¡if brŒjš, eilKiw¥gL¤Jjš M»at‰iw g‰¿aJ.

5. T£lh£á Ãâ5. T£lh£á Ãâ5. T£lh£á Ãâ5. T£lh£á Ãâ5. T£lh£á Ãâ

bghJÃâÆ‹ xU c£ãÇnt T£lh£á ÃâahF«. T£lh£áv‹gJ ïu©L (m) mj‰F nk‰g£l muRfË‹ T£lik¥ò.ï¡T£lh£á mik¥ãš ika, khÃy k‰W« cŸS® muRfŸxU§»izªJŸsd. ïJ, ï›tuRfËilna Ãyî»w ÃâcwîKiwfŸ g‰¿í«, mjndhL r«kªjKila ãu¢ridfis¥g‰¿í«MuhŒ»wJ.

tÇ v‹gj‹ bghUŸtÇ v‹gj‹ bghUŸtÇ v‹gj‹ bghUŸtÇ v‹gj‹ bghUŸtÇ v‹gj‹ bghUŸ

tÇfŸ _y« bgwgL»‹w tUkhdnk bghJtUthÆ‹ K¡»atUkhdkhF«. xU Fokf‹ (m) xU ÃWtd« muR¡F¡ f£lhakhf¢brY¤j¡Toa xU brY¤Jifna tÇ vd¥gL«. tÇ Éâ¥ãš f£lha¤j‹ik fhz¥gL»wJ.

tÇ-ïy¡fz«tÇ-ïy¡fz«tÇ-ïy¡fz«tÇ-ïy¡fz«tÇ-ïy¡fz«

nguháÇa® brÈ¡nk‹ (Seligman) “tÇ v‹gJ xU Fokf‹muR¡F f£lhakhf brY¤J«, brY¤Jif. muál« ïUªJ vªjÉjneuo e‹ikí« vâ®gh®¡fhkš, f£lhakhf brY¤j nt©oanj tÇvd¥gL«”vd TW»wh®.

tÇÉâ¥ã‹ ÉâfŸtÇÉâ¥ã‹ ÉâfŸtÇÉâ¥ã‹ ÉâfŸtÇÉâ¥ã‹ ÉâfŸtÇÉâ¥ã‹ ÉâfŸ

Ml« °Ä¤â‹ tÇÉâ¥ò¡ bfhŸiffŸ ã‹tUkhW

1. rk¤Jt Éâ

2. bjËî Éâ

3. trâ Éâ

4. á¡fd Éâ

1. rk¤Jt Éâ1. rk¤Jt Éâ1. rk¤Jt Éâ1. rk¤Jt Éâ1. rk¤Jt Éâ

ï›ÉâÆ‹go ‘xUt‹ j‹ r¡â¡nf‰g’ tÇ brY¤JtnjïjDila bfhŸifahF«. tÇÉâ¡F« nghJ tÇ brY¤JnthÇ‹,r¡â¡nf‰g tÇ Éâ¡fnt©L«. ViHfŸ ÛJ Fiwthfî«,gz¡fhu®fŸ ÛJ mâfkhfî« tÇ Éâ¤jš nt©L«. tÇÉâ¥ghdJÚâÆ‹ mo¥gilÆš mikant©L«. mid¤J ju¥ò k¡fS« j§fsJr¡â¡nf‰g tÇ brY¤j nt©L«.

2. bjËî Éâ / cWâ Éâ2. bjËî Éâ / cWâ Éâ2. bjËî Éâ / cWâ Éâ2. bjËî Éâ / cWâ Éâ2. bjËî Éâ / cWâ Éâ

x›bthU FokfD« jh‹ brY¤jnt©oa tÇÆ‹ msî,v¥bghGJ tÇ brY¤jnt©L«, ahÇl« brY¤j nt©L« v‹gijm¿ªâU¡f nt©L«. ïJnt bjËî / cWâ ÉâahF«.

3. trâ Éâ3. trâ Éâ3. trâ Éâ3. trâ Éâ3. trâ Éâ

tÇ brY¤Jjš, tÇ brY¤JnthU¡F trâahfî« ghu«Fiwªjjhí« ïU¤jš nt©L«. v.fh r«gs¤âÈUªJ ão¤j«brŒa¥gL« tUkhdtÇ, g©l§fŸ Ûjhd tÇfŸ bghU£fisth§F«nghnj bgw¥gLjš. (c.«.)mWtilnahL bgw¥gL« ÃytÇ.

4. á¡fd Éâ4. á¡fd Éâ4. á¡fd Éâ4. á¡fd Éâ4. á¡fd Éâ

ï›Éâ tÇÉâ¥ãY«, tÇ tNÈ¥gâY« mâf gz«ÉuakhfhkÈU¡f nt©L« v‹w j¤Jt¤ij¥ g‰¿aJ. ï¢á¡fdÉâtÇ¢r£l§fŸ k‰W« tÊ KiwfŸ vËjhdjhfî«, k¡fsJ tUkhdtÇfis¡ Fiwªj msÉš ga‹gL¤Jtjhfî« mikjš nt©L«.

tÇfË‹ tiffŸtÇfË‹ tiffŸtÇfË‹ tiffŸtÇfË‹ tiffŸtÇfË‹ tiffŸ

tÇfË‹ tiffis¥ ã‹tUkhW tÇir¥gL¤jyh«. mitahtd

1. ne®Kf k‰W« kiwKf tÇfŸ

2. É»j tÇÉâ¥òKiw, ts®åjKiw, njŒåjKiw, Ûjts®åjKiw

3. kâ¥ò¡T£L tÇ (VAT)4. x‹W (m) gyju¥g£l tÇfŸ

276 277

Page 150: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

1. ne®Kf k‰W« kiwKf tÇfŸ1. ne®Kf k‰W« kiwKf tÇfŸ1. ne®Kf k‰W« kiwKf tÇfŸ1. ne®Kf k‰W« kiwKf tÇfŸ1. ne®Kf k‰W« kiwKf tÇfŸ

nguháÇa® lhšlÅ‹ T‰W¥go, “ne®Kf tÇ v‹gJ ah® ÛJtÇ Éâ¡f¥g£lnjh, mtnu tÇ brY¤JtjhF«. kiwKftÇ v‹gJxUt® ÛJ tÇÉâ¡f¥g£L, k‰bwhUt® gFâahnth (m)KGikahfnth tÇ brY¤JtjhF«.

ne®Kf tÇÆš tÇ brY¤Jgtnu, tÇ¢Rikia¢ Rk¡fnt©L«.Mdhš kiwKftÇÆš, tÇÉâ¡f¥g£lt® ntW, tÇ¢ Rikia¢ Rk¥gt®ntW.

ne®KftÇ v.fh.: tUkhdtÇ, brh¤JtÇ, btFkâtÇ, Ô®ittÇv‹gitahF«.

kiwKf tÇ¡F v.fh: R§ftÇ, ɉgid tÇ v‹gdthF«.

k¤âa k‰W« khÃy muRfË‹ tÇfŸk¤âa k‰W« khÃy muRfË‹ tÇfŸk¤âa k‰W« khÃy muRfË‹ tÇfŸk¤âa k‰W« khÃy muRfË‹ tÇfŸk¤âa k‰W« khÃy muRfË‹ tÇfŸ

ïªâahÉ‹ ÃâÆaš mik¥ghdJ, T£lh£á mik¥ghF«.ïªâa muáaš mik¥ò¢ r£l¤â‹go ïªâahÉš k¤âa, khÃymuRfS¡F¤ jŤjÅahf tÇfŸ Éâ¤J tNÈ¡F« cÇikfŸtH§f¥g£LŸsd. ï«khâÇahd ãÇÉidfË‹ _y« k¤âa, khÃymuRfS¡»ilna Ãâ îthf¤âš vªjÉj ãu¢ridfS« V‰glhJ.

k¤âa muR Éâ¡F« tÇfŸk¤âa muR Éâ¡F« tÇfŸk¤âa muR Éâ¡F« tÇfŸk¤âa muR Éâ¡F« tÇfŸk¤âa muR Éâ¡F« tÇfŸ

k¤âa muR¡F¡ Ñœ¡fhQ« ïU KiwfËš tUkhd«»il¡»wJ.

(1) tÇ rh®ªj tUkhd«

(2) tÇ rhuhj tUkhd«

tÇ rh®ªj tUkhd«tÇ rh®ªj tUkhd«tÇ rh®ªj tUkhd«tÇ rh®ªj tUkhd«tÇ rh®ªj tUkhd«

1) ntsh©ik tUkhd« jÉ®¤J ãw tUkhd§fË‹ ÛjhdtÇfŸ

2) ÃWtd§fË‹ Ûjhd tÇfŸ

3) bryåd§fŸ Ûjhd tÇfŸ

4) brh¤J¡fŸ Ûjhd tÇfŸ

5) m‹gË¥ò tÇfŸ

6) bršt tÇfŸ

7) _yjd¤â‹ Ûjhd tÇfŸ

8) Ma¤Ô®it tÇfŸ

9) R§f¤Ô®îfŸ (V‰Wkâ, k‰W« ïw¡Fkâ tÇfŸ)

k¤âa muá‹ tÇrhuh tUthŒfŸk¤âa muá‹ tÇrhuh tUthŒfŸk¤âa muá‹ tÇrhuh tUthŒfŸk¤âa muá‹ tÇrhuh tUthŒfŸk¤âa muá‹ tÇrhuh tUthŒfŸ

(1) Ãârh® gÂfŸ

(2) t£o tUthŒfŸ

(3) ïyhg g§FfŸ

(4) bghJ¥ ga‹, gÂfŸ

(5) r_f, rKjha¥ ga‹ gÂfŸ

(6) bghUshjhu ga‹ gÂfŸ

khÃy murhš Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy murhš Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy murhš Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy murhš Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy murhš Éâ¡f¥gL« tÇfŸ

ïªâa muáaš mik¥ò r£l¥go khÃy muRfŸ tÇÉâ¥ã‹_y« tUkhd« bgW« mâfhu« bg‰WŸsd. Mdhš ôÅa‹ãunjr§fS¡F neuoahd ÃâíjÉia k¤âa murh§fnk mˤJcjî«.

khÃy muá‹ _y« Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy muá‹ _y« Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy muá‹ _y« Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy muá‹ _y« Éâ¡f¥gL« tÇfŸkhÃy muá‹ _y« Éâ¡f¥gL« tÇfŸ

1. Ãy tUthŒ (tÇ, Ô®it tNÈ¥ò c£gl)

2. ɉgid k‰W« brŒâ¤jhŸ jÉu k‰w bghUŸfŸ Ûjhd tÇfŸ

3. ntsh©ik tUthŒ k‰W« Ãy« M»at‰¿‹ ÛJ Éâ¡f¥gL«tÇfŸ.

4. Ãy«, kidfŸ, f£ol§fŸ ÛJ Éâ¡f¥gL« tÇfŸ.

5. ntsh©ik Ãy« rh®ghd ntsh© g©iztÇfŸ

6. kJtiffŸ ÛJ Éâ¡f¥gL« Ma¤Ô®itfŸ

278 279

Page 151: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

7. xU khÃy¤âÈUªJ, ãÇbjhU khÃy¤â‰F¥ g©l§fis¡bfh©LtU« nghJ Éâ¡f¥gL« tÇfŸ.

8. fÅk¥ bghUŸfË‹ cÇk§fŸ ÛJ Éâ¡f¥gL« tÇfŸ.

9. Ä‹rhu Ef®î, ɉgid Ûjhd tÇfŸ.

10. Éy§FfŸ, glFfŸ, thfd§fŸ ÛJ Éâ¡f¥gL« tÇfŸ.

11. ïU¥ò¥ghij, cŸeh£L Ú®tÊ M»at‰¿š bfh©L¢ bršY«ru¡FfŸ, gaÂfË‹ ÛJ Éâ¡f¥gL« tÇfŸ.

12. K¤âiu¤jhŸ tÇfŸ, Úâk‹w f£lz«, k‰W« gâî¡f£lz§fŸ

13. bghGJngh¡»‹ ÛJ Éâ¡f¥gL« tÇfŸ.

14. És«gu§fŸ, brŒâ¤jhŸ jÉ®¤J ãw És«gu§fŸ ÛjhdtÇfŸ.

15. bjhÊšfŸ, t®¤jf«, ntiyfŸ Ûjhd tÇfŸ

16. Ú®¥ghrd« k‰W« fhLfŸ _y« »il¡F« tÇtUkhd§fŸ.

17. k¤âa muá‹ khÅa§fŸ ÛjhdtÇfŸ

18. ãw tUkhd§fŸ, mjhtJ gâî¡f£lz«, tUkhd tÇÆš xUgFâ, R§ftÇfŸ, k‰W« fl‹fŸ Ûjhd tÇfŸ.

tÇÉâ¥ò KiwfŸtÇÉâ¥ò KiwfŸtÇÉâ¥ò KiwfŸtÇÉâ¥ò KiwfŸtÇÉâ¥ò KiwfŸ

(1) É»j KiwtÇfŸ

(2) ts®åj Kiw tÇfŸ

(3) njŒ É»jKiw tÇfŸ

(4) Äj ts®åjKiw tÇfŸ vd eh‹F tif¥gL¤j¥ gL»‹wd.

1. É»j tÇ Éâ¥ò Kiw 1. É»j tÇ Éâ¥ò Kiw 1. É»j tÇ Éâ¥ò Kiw 1. É»j tÇ Éâ¥ò Kiw 1. É»j tÇ Éâ¥ò Kiw (Proportional Tax)

ï›tif tÇfŸ khwhJ, Ãiyahdjhf cŸsd. tUkhd«mâfkhdY« FiwªjhY« tÇÉâ¥ãš kh‰w« V‰glhJ. ViHfS¡F«,gz¡fhuU¡F« xnu khâÇahd tÇÉ»j« Éâ¡f¥gL«.

2. ts®åj tÇÉâ¥ò Kiw 2. ts®åj tÇÉâ¥ò Kiw 2. ts®åj tÇÉâ¥ò Kiw 2. ts®åj tÇÉâ¥ò Kiw 2. ts®åj tÇÉâ¥ò Kiw (Progressive Tax)ï« KiwÆš tÇÆ‹ mo¥gil js« mâfÇ¡F« nghJ, tÇ

É»jK« mâfÇ¡»‹wJ. tUkhd« mâfǤjhš tÇÉ»jK«mâfÇ¡F«. (v.fh) tUkhd tÇ.

3. njŒî åj tÇÉâ¥òKiw 3. njŒî åj tÇÉâ¥òKiw 3. njŒî åj tÇÉâ¥òKiw 3. njŒî åj tÇÉâ¥òKiw 3. njŒî åj tÇÉâ¥òKiw (Regressive Tax)tUkhd« caU«nghJ, brY¤jnt©oa tÇ É»j« Fiwªjhš,

mJ njŒî åj tÇ vd¥gL«. ïªj KiwÆš gz¡fhuiuÉl ViHfŸÛJ tÇ¢Rik mâfÇ¡»wJ. vdnt ï¤jifahd tÇÉâ¥òÃahak‰wjhF«.

4. Äj ts®åj tÇÉâ¥òKiw 4. Äj ts®åj tÇÉâ¥òKiw 4. Äj ts®åj tÇÉâ¥òKiw 4. Äj ts®åj tÇÉâ¥òKiw 4. Äj ts®åj tÇÉâ¥òKiw (Degressive Tax)É»jKiw tÇ Éâ¥ò, ts®åj tÇÉâ¥ò M»a ïu©L« nr®ªj

fyitna Äj ts®åj tÇÉâ¥ghF«. ïâš tUthŒ cau, cautÇåjK« xU F¿¥ã£l msî tiu ca®ªJ ã‹ò Óuhd Ãiyiamil»wJ. ï§F tUthŒ ca®ªjhY«, tÇÉ»j« ca®tâšiy.ï›tÇKiwÆš ca® tUkhd« <£Lgt®fŸ Fiwªj tUkhd«<£Lgt®fis¡ fh£oY« Fiwthd âahf¤ijna nk‰bfhŸ»‹wd®.

ïªeh‹F KiwfSŸ ts®åj tÇÉâ¥ò Kiwna áwªjjhF«.

M©L Ãâ Ãiy m¿¡if M©L Ãâ Ãiy m¿¡if M©L Ãâ Ãiy m¿¡if M©L Ãâ Ãiy m¿¡if M©L Ãâ Ãiy m¿¡if (Budget)muá‹ tÇ tUthŒ k‰W« bghJ fl‹fis¥ g‰¿a Ô®khd§fŸ

M©L ÃâÃiy m¿¡ifÆš tuîbryî¤ â£l¤âšmË¡f¥gL»‹wd. ts®¢á¡F«, â£l« Ô£LjY¡F« tuî bryî¤â£lkhdJ ï‹¿aikahjjhF« ts®¢á¤ â£l§fË‹ neh¡f§fismila â£lt£lkhd bfhŸif tÊKiwfis ï›tuî¢ bryî¤ â£l«tiuªJ jU»wJ. nkY« tuî« bryî« x‹¿‰bfh‹W ïizahfeilbgwhjjhš ïªj tuî bryî¤ â£lkhdJ mtáakhdjhfïU¡»wJ.

És¡f«És¡f«És¡f«És¡f«És¡f«

tuî-bryî â£l« v‹gJ M©L ÃâÃiy m¿¡ifahF«. ïJmuá‹ tuî-bryîfnshL Toa xU Ãâ M©o‰fhd (V¥uš 1 Kjškh®¢ 31 Koa) m¿¡if. g£b#£ v‹D« brhš ãbuŠR bkhÊ¢

280 281

Page 152: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

brhšyhd (Bougette) v‹w gj¤âÈUªJ cUthdJ. ‘Bougette’v‹gj‰F ‘á¿a ig’ v‹W bghUŸ. ehlhSk‹w¤âšrk®¥ã¡f¥glnt©oa ï›tÇ¡ifia (khÃy r£lk‹w¤âY«) Ãâmik¢r®fŸ ï¥igÆš it¤Jjh‹ bfh©LtUtJ tH¡f«. k¤âa,khÃy muRfŸ x›bthU Ãâ M©L njhW« ï›t¿¡ifia¤jahÇ¥g®. ïªj â£l§fËš muá‹ Ãâ bfhŸiffŸ, tÇ¡bfhŸiffŸ, _yjd ãw¥ãl§fŸ, nrÄ¥ò msîfŸ, ts§fË‹ga‹ghLfŸ k‰W« _yjd M¡f§fŸ g‰¿a És¡f§fŸ ïl« bgW«.

tiuaiwfŸtiuaiwfŸtiuaiwfŸtiuaiwfŸtiuaiwfŸ

tuî-bryî¤ â£l¤â‰F bt›ntwhd tiuaiwfŸcUth¡f¥g£ld.

nguháÇa® okh¡ (imock) mt®fŸ F¿¥ãL«nghJ “tuî-bryî¤ â£l« v‹gJ xU F¿¥ã£l fhyf£l¤âš rkkhf fz¡»£ltuî k‰W« bryî’’ v‹»wh®. nkY« îthf¤ij¥ bghW¤jtiuÆšKªija brašgh£oid¥ gâî brŒjš, Ãfœfhy¤â‹ f£L¥gL¤J«Kiwahfî« k‰W« vâ®fhy¤ij ãuâgÈ¡F« xU â£lkhF«.

tuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸ

tuî-bryî â£l«, rkÃiy tuî-bryî¤ â£l« v‹W« rkd‰wtuî-bryî â£l« vdî« ïu©L tif¥gL«.

I. rkÃiy tuî-bryî â£l« rkÃiy tuî-bryî â£l« rkÃiy tuî-bryî â£l« rkÃiy tuî-bryî â£l« rkÃiy tuî-bryî â£l« (Balanced Budget)muá‹ â£lÄl¥g£l bryîfS«, tUthí« rkkhf ïU¥ã‹ mJ

rkÃiy tuî-bryî â£l« vd¥gL«. F¿¥ã£l¡ fhyf£l¤âštUthahdJ, bryɉF rkkhŒ ïU¡F«.

II. rkd‰w tuî bryî¤ â£l« rkd‰w tuî bryî¤ â£l« rkd‰w tuî bryî¤ â£l« rkd‰w tuî bryî¤ â£l« rkd‰w tuî bryî¤ â£l« (Un - Balanced Budget)(Äif tuî bryî¤ â£l« (m) g‰wh¡Fiw tuî bryî¤â£l«)

rkÃiya‰w tuî bryî¤ â£l« v‹gJ muá‹ tUthŒ, bryitÉl¡ TodhY« (mšyJ) muá‹ bryî, tUthia Él mâfkhdhnyhïu©Lnk rkd‰w tuî bryî¤ â£l« v‹wiH¡f¥gL«. muá‹tUthí«, bryî« rkkhf ïšyhâU¤jny rkÃiya‰w tuî bryîâ£lkhF«. bghJ tUthŒfŸ, bghJ bryîfisÉl mâfkhf ïU¥ã‹

mJ “cgÇ tuî-bryî â£l«” vd¥gL«. bghJ bryit¡ fh£oY«,bghJ tUthŒ Fiwthf ïUªjhš mJ “g‰wh¡Fiw tuî-bryîâ£l«” v‹W« miH¡f¥gL«.

bjh‹ik¥ bghUËaš m¿P®fŸ rkÃiy tuî bryî â£l¤ijMjǤjd®. Mdhš eåd bghUËaš tšYe®fŸ rkÃiya‰w tuî-bryî¤ â£lnk xU eh£o‹ bghUshjhu« rkÃiyia milaî«,mªÃiyia¤ bjhl®ªJ Ãiyeh£lî« bgÇJ« gaDŸsjhf ïU¡F«v‹W fUJ»‹wd®.

tuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸtuî-bryî â£l¤â‹ tiffŸ

1. tUthŒ tuî - bryî¤ â£l«

2. _yjd tuî - bryî¤ â£l«

Ãâ îthf¤âš, tuî bryî¤â£l« v‹gJ Äf K¡»akhdgFâahF«. x›bthU Ãâ M©oY« muR jdJ tuÉid¥g‰¿í«bryÉd§fis¥g‰¿í« jdJ tiuÉid ghuhSk‹w¤âšÉthâ¥gj‰fhf rk®¥ã¡f nt©oaJ mtáa«. nkY« muá‹bryÉd§fSŸ tUthŒ bryÉd§fisí« _yjd¢bryÉd§fisí« ãw bryÉd§fËÈUªJ ntWgL¤jnt©L«.vdntjh‹ ï¤â£l¤ij tUthŒ g£b#£ v‹W« _yjdg£b#£v‹W« ïu©L tiffshf¥ ãÇ¡»‹wd®.

1. tUthŒ tuî-bryî â£l« 1. tUthŒ tuî-bryî â£l« 1. tUthŒ tuî-bryî â£l« 1. tUthŒ tuî-bryî â£l« 1. tUthŒ tuî-bryî â£l« (Revenue Budget)

ïâš muá‹ tUthŒ tuîfS« (tÇ tUthŒ, tÇ jÉ®¤j ãwtUthŒ c£gl) mt‰¿ÈUªJ brŒa¥gL« tUthŒ bryîfS«ml§F«. brh¤âid cUth¡fhj mid¤J bryÉd§fS« tUthŒbryÉd« v‹W miH¡f¥gL«. (v.fh.) muR¤JiwfŸ rh®ghdbryîfŸ - el¥ò tUthí« (Current Reuenue) el¥ò bryÉd§fS«- muá‹ bghJ¡fl‹ Ûjhd t£o, k‰W« ts®¢á rhuh bryÉd§fŸ)

2. _yjd tuî - bryî¤ â£l«2. _yjd tuî - bryî¤ â£l«2. _yjd tuî - bryî¤ â£l«2. _yjd tuî - bryî¤ â£l«2. _yjd tuî - bryî¤ â£l«

muR brŒí« bryÉd§fË‹ bgU« gFâ _yjd bryîfshF«._yjd tuîfŸ, _yjd¢ bryÉd§fŸ M»ait _yjd tuîbryî¤ â£l¤âš ml§F«. m§fho¡ fl‹fŸ, ïªâa Çr®›t§»ÆlÄUªJ bgw¡Toa fl‹fŸ, fUñy c©oašfŸ, mašeh£L

282 283

Page 153: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

muRfŸ, ÃWtd§fŸ ngh‹t‰¿ÈUªJ bgW»‹w fl‹fŸ M»aitmuá‹ F¿¥ãl¤j¡f _yjd tUthŒfshF«. muá‰F¢ brhªjkhfÃy«, f£ol§fŸ, ïaªâu¤ jsthl§fŸ ngh‹wt‰iw th§Fjš,KjäLfŸ k‰w muR f«bgÅfS¡F« khÃy muRfS¡F« tH§f¥gL«fl‹fŸ ngh‹wit _yjd bryÉd§fËš ml§F«.

brašâw‹ tuî bryî¤ â£l«brašâw‹ tuî bryî¤ â£l«brašâw‹ tuî bryî¤ â£l«brašâw‹ tuî bryî¤ â£l«brašâw‹ tuî bryî¤ â£l«

(Performance Budgeting)xJ¡Ñ£L tÊ KiwahdJ gy ehLfËš, giHa bryÉd â£l

KiwÆÈUªJ khWg£L òâa c¤âfsh»a - brŒâw‹ Ãâ Ãiym¿¡if, fhÇa¤â£l« k‰W« ó{Ía ÃâÃiy m¿¡if (Zero basedbudget) ngh‹wit ifahs¥gL»‹wd.

brašâw‹ tuî bryî¤ â£lkhdJ murh§f¤â‹ bghJbryÉd§fis¢ rh®ªj, gÂfŸ, fhÇa§fŸ, braštot§fŸ,elto¡iffŸ, â£l§fŸ M»at‰iw cŸsl¡F« ï¤â£lkhdJmuR nk‰bfhŸS« mo¥gilahd muá‹ bryÉd§fisãuâgÈ¡»wJ.

ó{Ía tuî - bryî¤â£l« ó{Ía tuî - bryî¤â£l« ó{Ía tuî - bryî¤â£l« ó{Ía tuî - bryî¤â£l« ó{Ía tuî - bryî¤â£l« (Zero Based Budget)ó{Ía - Ãâ Ãiy m¿¡if v‹gJ xU òâa c¤âia¡ bfh©l

tuî bryî¤â£lkhF«. ïâš x›bthU M©L«, xU òâa M©lhfV‰W¡ bfhŸs¥gL»wJ. flªj áy Ãfœîfis¡ fz¡»š vL¤J¡bfhŸtâšiy. ï¤â£l« ó{Ía¤ij mo¥gilahf¡ bfh©L,KGikahdjhfî«, òâjhdjhfî« vL¤J¡bfhŸs¥gL»wJ.

ÃâÆaš bfhŸif ÃâÆaš bfhŸif ÃâÆaš bfhŸif ÃâÆaš bfhŸif ÃâÆaš bfhŸif (Fiscal Policy)ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ bghUŸ És¡f«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ bghUŸ És¡f«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ bghUŸ És¡f«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ bghUŸ És¡f«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ bghUŸ És¡f«

ÃâÆaš bfhŸif v‹gJ muá‹ (bghJ¢) bryî k‰W«mj‰fhd Ãâ tH§F« Kiwia¥ g‰¿a bjhF¥ò nfh£ghLfisF¿¥gjhF«. xU murh§f¤â‹ Ãâ-Ãiy m¿¡if¥g‰¿aÃiyaikâna ÃâÆaš bfhŸif vd¥gL«. eh£o‹ bghUshjhuelto¡iffis¡ f£L¥gL¤jî«, kh‰¿ mik¡fî« muR v‹dbrŒa¡TL« v‹w nfŸÉ¡F Éilia Ãâ¡ bfhŸif mË¡»wJ.

eh£o‹ c‰g¤â, ntiythŒ¥ò, k‰W« Éiy M»at‰iw¥bghJ¡fl‹fŸ, tÇfŸ, bghJ¢ bryîfŸ thÆyhf kh‰¿ mik¡fmuR vL¤J¡ bfhŸS« Ka‰áfis¥ g‰¿aJ MF«.

tiuaiw:tiuaiw:tiuaiw:tiuaiw:tiuaiw:

M®j® °Ä¤° v‹gtÇ‹ T‰W¥go “ÃâÆaš bfhŸif v‹gJeh£o‹ njáa tUthŒ, c‰g¤â, ntiythŒ¥ò M»at‰¿š njit¥gL«Éisîfis V‰gL¤jî«, njit¥glhj, vâ®ghuhj Éisîfis¤jÉ®¡fî« muR nk‰bfhŸ»‹w muá‹ tUthŒ k‰W« bryî g‰¿afhÇa¤â£lkhF«”

ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ K¡»a¤Jt«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ K¡»a¤Jt«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ K¡»a¤Jt«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ K¡»a¤Jt«ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ K¡»a¤Jt«

nguháÇa® J.M.Ñ‹° mt®fŸ btËÆ£l “ntiy thŒ¥ò, t£ok‰W« gz¤ij rh®ªj bghJ¡ bfhŸif” v‹D« üš btËÆl¥gL«tiu ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ K¡»a¤Jt« czu¥glÉšiy. mtuJbghJ¡ nfh£ghlhdJ ÃâÆaš bfhŸifÆ‹ bghUisí«brašgh£ilí« m¿îW¤â bghJ ÃâÆaÈš xU âU¥ò KidahfmikªjJ. ït® tÇfŸ, bghJ¢ bryîfŸ, bghJ¡ fl‹fns eh£o‹c‰g¤â Ãiyiaí«, ntiy Ãiyfisí« kh‰Wtj‰fhd áwªjfUÉfŸ v‹W És¡»íiu¤jh®.

k¡fsh£á tÊÆš ïa§F« muR, k¡fsJ bghJ ey¤âš <LghLbfh©ljhf elªJ bfhŸs nt©LkhÆ‹ bghUshjhu ts®¢á¤JiwfËš ÓÇa¥gÂah‰w nt©L«. mndf bghJey ts®¢á¥gÂfËš (bghJ ga‹gh£L¥ gÂfshd FoÚ® trâ, Rfhjhutrâ,Foik¥ gÂfŸ, Jt¡f¡ fšÉ, r_f ey‹, ghJfh¥ò) K¡»a g§nf‰Wbrašglnt©L«. ïJnt eåd muRfË‹ jiyaha ÃâÆašbfhŸiffshF«. nk‰T¿a gÂfS« nritfS« m§fhoƚɉf¥glhj itfshF«. mit Ef®É‰fhf m§fhoÆš mË¥ghfɉfKoahjitfshF«. Mdhš ï¤jifa bghJ¥ gÂfS¡fhftÇfË‹ tot¤âš ïj‹ bgWkhd¤ij muR bg‰W¡bfhŸsyh«.

ts®¢á Fiwªj ehLfËš bghJ ÃâÆayhdJ ï‹D«TLjyhd gÂfis nk‰bfhŸsnt©oíŸsJ. ï›tuRbghUshjhu¤âš Ãiyahd j‹ikia V‰gL¤j nt©oíŸsJ.ts®ªJ tU« ehLfËš ÔÉu bghUshjhu ts®¢áia C¡Fɤjš

284 285

Page 154: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

v‹gJ ÉU«g¤j¡fbjh‹whF«. vdnt bghJ ÃâÆaÈš Éiuªjts®¢áiaí« bghUshjhu Ãiy¥gL¤jiyí« tÈíW¤âmurh§f§fŸ ghLglnt©L« v‹w Ãiy V‰g£lJ.

Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ neh¡f§fŸÃâ¡ bfhŸifÆ‹ neh¡f§fŸÃâ¡ bfhŸifÆ‹ neh¡f§fŸÃâ¡ bfhŸifÆ‹ neh¡f§fŸÃâ¡ bfhŸifÆ‹ neh¡f§fŸ

Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ mo¥gilahd neh¡f§fŸ ã‹tUkhW

1. ts§fis¤âu£o, bghJ¤ JiwÆ‹ Ãâ Mjhu§fis¥bgU¡f¢ brŒjš.

2. jÅah® Jiwia ts®¢áaila¢ brŒjš.

3. ts§fis c¤jk msÉš (optimum) ga‹gL¤jš.

4. gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤â, bghUshjhu¤ijÃiy¥gL¤Jjš.

5. tUkhd«, brh¤J¥ g»®Éš cŸs V‰w¤jhœîfis¡Fiw¤jš.

6. KG ntiythŒig miljš, k‰W« bghUshjhu ts®¢á.

7. Ãâ¡ bfhŸifí«, _yjd M¡fK«

1. ts§fis¤ âu£o, bghJ¤JiwÆ‹ Ãâ1. ts§fis¤ âu£o, bghJ¤JiwÆ‹ Ãâ1. ts§fis¤ âu£o, bghJ¤JiwÆ‹ Ãâ1. ts§fis¤ âu£o, bghJ¤JiwÆ‹ Ãâ1. ts§fis¤ âu£o, bghJ¤JiwÆ‹ ÃâMjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjšMjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjšMjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjšMjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjšMjhu§fis¢ bgU¡f¢ brŒjš

eh£o‹ tÇ¡ bfhŸifahdJ »il¡F« ts§fis¢ áwªjKiwÆš âu£o eh£o‹ ts®¢á¥ g¡fhf ga‹gL¤J« KiwÆšmika nt©L«. nkY« åzhd k‰W« Ml«gu¢ bryîfis,cgnahfkhd c‰g¤â KjäLfshf kh‰¿ ts®¢á¥ gÂfS¡fhfbryÉl¥glš nt©L«.

2. jÅah® Jiwia ts®¤jš2. jÅah® Jiwia ts®¤jš2. jÅah® Jiwia ts®¤jš2. jÅah® Jiwia ts®¤jš2. jÅah® Jiwia ts®¤jš

fy¥ò¥ bghUshjhu¤âš jÅah® JiwahdJ K¡»ag§fh‰W»wJ. ts®¢áÆš bghJ¤ JiwÆ‹ g§F mâfǤjhY«jÅah® JiwÆ‹ g§if¥ òw¡f¡f ïayhJ. Mfnt, jÅah®JiwÆš KjäL brŒgtU¡F tÇ ÉLKiw, tÇ¢ rYiffŸ, cjɤbjhiffŸ, C¡f§fŸ mˤJ _yjd âu£áiaí«, Kjä£ilí«jÅah® JiwÆš nk«gl¢ brŒayh«.

3. ts§fis c¤jk msÉš ga‹gL¤jš3. ts§fis c¤jk msÉš ga‹gL¤jš3. ts§fis c¤jk msÉš ga‹gL¤jš3. ts§fis c¤jk msÉš ga‹gL¤jš3. ts§fis c¤jk msÉš ga‹gL¤jš

nk‰ F¿¥ãl¥gl všyh neh¡f§fisí« Ãiwnt‰w, ts§fŸKiwahf g»®ªjË¡f¥gl nt©L«. jÅah® Jiw, k‰W« bghJ¤Jiwfis Kiwahf _yjd âu£áia ga‹gL¤j mt‰iw C¡FÉ¡fnt©L«. c‰g¤â ts§fis bghUshjhu ts®¢áia mâfÇ¡F«tÊfËš ga‹gL¤j nt©L«. »il¡f¡Toa mid¤J ts§fS«r_f, k‰W« bghUshjhu ts®¢á¡fhf ga‹gL¤j¥gl nt©L«.

4. gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤â, bghUshjhu¤ij4. gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤â, bghUshjhu¤ij4. gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤â, bghUshjhu¤ij4. gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤â, bghUshjhu¤ij4. gzå¡f¤ij¡ f£L¥gL¤â, bghUshjhu¤ijÃiy¥gL¤jšÃiy¥gL¤jšÃiy¥gL¤jšÃiy¥gL¤jšÃiy¥gL¤jš

gzå¡f¤ijí«, gzth£l¤ijí« f£L¥gL¤J« xU fUÉahfÃâ¡ bfhŸif cŸsJ. Kjyhtjhf m›t¥nghJ V‰gL« bghUshjhu¢á¡fšfis¢ Ó® brŒa V‰w xU tÇ mik¥ig milahs« f©LbfhŸsnt©L«. ïu©lhtjhf, gzå¡f« k‰W« gzth£lneu§fËš tÇ KiwfËš mtáakhd kh‰w« V‰gL¤Jjš nt©L«.ïªâah ngh‹w ehLfËš gzth£l¤ij monahL mf‰w, tÇmik¥ig¡ fh£oY«, bghJ bryÉ‹ ngh¡»id mâf¥ gaDŸsjhfM¡f nt©L«. gz å¡f¡ fhy§fËš, gzå¡f v⮥ò tÇfshdcgÇ ïyhg tÇfŸ, k‰W« bghJthd, Ml«gu Ef®î bghUŸfŸ ÛJtÇfŸ Éâ¡f¥glnt©L«.

5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®Éš cŸs5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®Éš cŸs5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®Éš cŸs5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®Éš cŸs5. tUkhd«, brh¤J¡fŸ g»®Éš cŸsV‰w¤jhœîfis Fiw¤jšV‰w¤jhœîfis Fiw¤jšV‰w¤jhœîfis Fiw¤jšV‰w¤jhœîfis Fiw¤jšV‰w¤jhœîfis Fiw¤jš

eh£L tUkhdkhdJ všyh tif k¡fS« ga‹bgW« tifÆšg»®ªjË¡f¥gl nt©L«. tUkhd«, brh¤J k‰W« thŒ¥òfshšrkÃiy V‰gL«nghJ k£Lnk bghUshjhu¤âš ts®¢áÆY« k‰W«r_f ts®¢áÆš xU KGikia¡ fhzKoí«. ViH vËa k¡fË‹ey‹ fUâ tUkhdkhdJ kWg»®î brŒa¥glnt©L«. tÇfŸ _y«k£Lnk ï¤jifa kh‰w¤ij V‰gL¤j Koí«. nkY« murhdJ, bghJ¢bryÉd§fis mâfÇ¡F«nghJ bghUshjhu¤âš ã‹j§»íŸsk¡fË‹ ey‹fis ca®tila brŒa Koí«. nkY« ntsh©ik,Ú®ghrd« fšÉ, Rfhjhu« k‰W« kU¤Jt trâfŸ Ûjhd bryîfŸmâfÇ¡F« nghJ, eȪj k¡fsJ bghUshjhu« K‹nd‰w« milí«.

286 287

Page 155: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢á6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢á6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢á6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢á6. KGntiy thŒ¥ò miljš k‰W« bghUshjhu ts®¢á

KGntiythŒ¥ò, k‰W« ÉiyÆš Ãiy¤j‹ik, M»ad Ãâ¡bfhŸifÆ‹ _ynk mila Koí«. bghUshjhu kªj fhy¤âšntiyÆ‹ikia Ô®¥gâš gz¡bfhŸif bt‰¿¥bgwÉšiy. Mdhšmuá‹ Ãâ¡bfhŸifahš k£Lnk ïª neh¡f¤ij Ãiwî¢ brŒaïaY«. ts®¢á åj¤ij mâfÇ¡f KG ntiythŒ¥ãš cŸs ts§fŸrÇahd KiwÆš g»®î¢ brŒant©oaJ mtáa«. ïªj brašfŸ_y« bghUshjhu c‰g¤â âwdhdJ mâfÇ¡F«. MfntÃâ¡bfhŸifia ga‹gL¤â tÇfË‹ thÆyhf KjäLfis bgU¡»,Ef®îfis f£L¥gL¤Jtj‹ _y« c‰g¤âia bgU¡fyh«. jÅ egÇ‹tUkhd« Ûjhd tÇia Fiw¡F«nghJ, _yjd bgU¡f« mâfÇ¡F«.ntiythŒ¥òfis mâfÇ¡f, murhdJ r_f k‰W« bghUshjhuts®¢á¡fhd bryÉd§fis mâfÇ¡f nt©L«. murhdJnk‰bfhŸS« cŸq® bghJ¥g¤Jiw ts®¢á â£l§fËš Fiwªj_yjd¤ijí« mâfkhd msî ciH¥igí« ga‹gL¤âdhšntiythŒ¥ò mâfÇ¡F«.

7. Ãâ¡ bfhŸifí«, _yjd M¡fK«7. Ãâ¡ bfhŸifí«, _yjd M¡fK«7. Ãâ¡ bfhŸifí«, _yjd M¡fK«7. Ãâ¡ bfhŸifí«, _yjd M¡fK«7. Ãâ¡ bfhŸifí«, _yjd M¡fK«

Ãâ¡ bfhŸiffsh»a, tÇfŸ, R§f/Ma¤ Ô®itfŸ, kh‰W¢brY¤JiffŸ, tÇ rYiffŸ k‰W« khÅa§fŸ, jŸSgofŸ KjÈad_y« _yjd M¡f« mâfǤJ, Ú©l fhy bghUshjhu ts®¢ámilí« _yjdkhdJ bghUshjhu ts®¢áia Ô®khÅ¡F« xUfhuÂahF«. mJnt bghUshjhu ts®¢áÆ‹ xU âwînfhyhfts®ªJ tU« ehLfËš ga‹gL»wJ.

Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ FiwghLfŸ Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ FiwghLfŸ Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ FiwghLfŸ Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ FiwghLfŸ Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ FiwghLfŸ (Limitations of Fiscalpolicy)

Ãâ¡ bfhŸifahdJ, jÅah® k‰W« bghJ¤JiwfËš nrÄ¥ò,k‰W« KjäLfis mâfÇ¡f KL¡»ÉL« K¡»a fUÉahfïUªjhY«, ïâš Ñœ¡fhQ« FiwghLfŸ cŸsd.

1. Ã⤠ԮîfË‹ msî

2. tÂf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtâš Ãâ¡ bfhŸifÆ‹Fiwªj bt‰¿.

3. muR ÃUthf¤âš fhyjhkj«

4. k‰w FiwgLfŸ.

1. Ã⤠ԮîfË‹ msî1. Ã⤠ԮîfË‹ msî1. Ã⤠ԮîfË‹ msî1. Ã⤠ԮîfË‹ msî1. Ã⤠ԮîfË‹ msî

Ãâ Ãiy m¿¡if v‹gJ xU rhjhuz tuî-bryî m¿¡ifk£Lkšy mJ xU bghUshjhu¤â‹ totik¥ghF«. ï›tiuî eh£LtUkhd¤â‹ xU á¿a gFâahf ïU¥gjdhš bghUshjhu ts®¢áÆ‹ÛJ ÉU«g¤j¡f ghâ¥ig V‰gL¤j ïayhJ. e« eh£o‹ bgUksÉyhdk¡fŸ ViHfshf ïU¥gjhš, ne®Kf tÇia mâf msÉš eh«ga‹gL¤j ïayÉšiy. nkY« bkh¤j tÇtUthahdJ eh£LtUkhd¤âš xU áW gFâahf ïU¥gjdhš, bgUksî Ãâah¡f«njit¥gL»‹w, ã‹ j§»a ÃiyÆš ïU¡»‹w bghUshjhu¤ijK‹nd‰w, ïªÃâÆ‹ Ô®î nghjhjjhf cŸsJ.2. tÂf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtâš Ãâ¡2. tÂf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtâš Ãâ¡2. tÂf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtâš Ãâ¡2. tÂf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtâš Ãâ¡2. tÂf¢ NHšfis¡ f£L¥gL¤Jtâš Ãâ¡bfhŸifÆ‹ Fiwthd bt‰¿bfhŸifÆ‹ Fiwthd bt‰¿bfhŸifÆ‹ Fiwthd bt‰¿bfhŸifÆ‹ Fiwthd bt‰¿bfhŸifÆ‹ Fiwthd bt‰¿

xU eh£o‹ JiwfS¡»ilna xU§»iz¥ò V‰glhÉ£lhš,Ãâ bfhŸifÆ‹ fUÉfŸ mªeh£o‹ bghUshjhu ts®¢áiaÉiuî¥gL¤j KoahJ. muR nk‰bfhŸS« všyh brašghLfS«mid¤J JiwfËY« xnu khâÇahd jh¡f¤ij V‰gL¤â, ï›thwhfxUJiwÆš V‰gL»‹w kªjkhdJ k‰bwhU JiwÆš Éiy V‰w¤ijV‰gL¤J«. g‰wh¡Fiw Ãâah¡f¤â‹ _y« V‰g£l th§F« r¡âÆ‹mâfÇ¥ò, 1930-« M©o‹ bgU« kªj¤ij g‰¿a És¡»a J.M.Ñ‹°mt®fË‹, kªj« jGÉa bghUshju§fS¡F ï‹D« TLjyhdÉiy V‰w¤ijna mˤjJ.

3. muR ÃUthf¤âš fhyjhkj«3. muR ÃUthf¤âš fhyjhkj«3. muR ÃUthf¤âš fhyjhkj«3. muR ÃUthf¤âš fhyjhkj«3. muR ÃUthf¤âš fhyjhkj«

îthf¤jilfËdhš Ãâîthf bfhŸif eilKiw¥gL¤Jtâš fhy jhkjK«, ârak‰w NHš k‰W« FH¥gÃiyí«V‰gl¡TL«. ïj‹ Éisthf Ãâ¡ bfhŸifÆ‹ tÈikbraÈH¡f¡TL«.

k‰w FiwghLfŸk‰w FiwghLfŸk‰w FiwghLfŸk‰w FiwghLfŸk‰w FiwghLfŸ

bgU« msÉyhd ntiy¡Fiwî, bghJk¡fËilna fhz¥gL«x‰WikÆ‹ik, tÇ VŒ¥ò¡fŸ, Fiwthd tÇ Éâ¥ò¡fŸ ngh‹witÃâ¡ bfhŸifÆ‹ k‰w FiwghLfshF«.

288 289

Page 156: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

290 291

gƉágƉágƉágƉágƉá

gFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-mgFâ-m

I. rÇahd Éilia nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia nj®ªbjL¡fî«.rÇahd Éilia nj®ªbjL¡fî«.

1. bghJ ÃâahdJ, tUkhd« k‰W« bryîl‹ bjhl®òilaJ.

m. jÅah® Jiw M. ntsh©ik¤ Jiw

ï. bghJ¤ Jiw <. bjhÊš ãÇî

2. tÇ tUthŒ

m. f£lz« M. tÇfË‹ tiffŸ

ï. tUthŒ <. tÇa‰w tUthŒ

3. T£lh£á FoauR ïjid¡ bfh©lJ

m. ika, khÃy k‰W« cŸsh£á mik¥ò¡fŸ

M. ika k‰W« khÃy muR¡fŸ

ï. khÃy k‰W« cŸsh£á mik¥òfŸ

<. nk‰T¿a mid¤J«

4. muádhš Éâ¡f¥gL« f£lha f£lz« v‹gJ

m. mDkâ M. btFkâí« k‰W« khÅa«

ï. fl‹ <. tÇ

5. óÍa¤ij mo¥gilahf M©L ÃâÃiy m¿¡if ïjidmo¥gilahf bfh©lJ

m. mo¥gil M©L M. Ãâah©L

ï. ò¤jh©L <. fšÉah©L

II. nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.nfho£l ïl§fis Ãu¥òf.

6. .............. v‹gJ gšntW tÊfËš muR¡F tU« tUthŒ.

7. neuo k‰W« É»jh¢rhu rYif bgwhkš nghtij ï›thW.............. miH¡»‹nwh«.

8. tÇÉâ¥ã‹ mo¥gil nfh£gh£il .......... v‹W miH¡»nwh«.

9. neuo k‰W« kiwKf tÇ Éâ¥ò Kiw .......... mo¥gilahf bfh©LÉâ¡f¥gL»wJ.

10. ........... tÇ v‹gJ ts®Éj tÇiaí«, É»jh¢rhu tÇiaí«cŸsl¡»aJ MF«.

III. bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.bghU¤Jf.

11. òÅj tÇtâ¥ò Kiw - m. jŸSgoí«cjɤbjhifí«

12. ts®Éj tÇ - M. Mj« °Ä¤

13. Ãâ (gz¡) bfhŸif - ï. tÇ Éâ¥ò åj« Fiwí«

14. kW¥ò Éj tÇ - tUthí« bryî«rkkhf ïU¡F«

15. rk¢Ó® ÃâÃiy m¿¡if - áwªj tÇKiw

IV. xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«.xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«.xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«.xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«.xÇU th®¤ijfËš ÉilaË¡fî«.

16. tÇ v‹gJ v‹d?

17. ‘VAT’ v‹gj‹ ÉÇth¡f« ahJ?

18. É»jh¢rhu tÇ Éâ¥òKiw v‹whš v‹d?

19. Ãâ Ãiy m¿¡ifÆ‹ tiffŸ ahit?

20. bghJ¡ fl‹ v‹gJ v‹d?

Page 157: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

292 293

gFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-MgFâ-M

ã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšã‹tU« Édh¡fS¡F eh‹F mšyJ IªJ tÇfËšÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.ÉilaË¡fî«.

21. bghJÃâia eh‹F mšyJ IªJ tÇfËš ÉilaË¡fî«.

22. bghJÃâÆ‹ ghl¥bghUŸ (Subject Matter) v‹d?

23. Mj« °Ä¤â‹ òÅj tÇ Éâ¥ò¡ bfhŸif v‹d?

24. tÇfË‹ tiffŸ v‹bd‹d?

25. ‘ó{a’ (Zero Budget) ÃâÃiy m¿¡if v‹whš v‹d?

gFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ïgFâ-ï

ã‹tU« Édh¡fS¡F xUg¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xUg¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xUg¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xUg¡f msÉš ÉilaË¡fî«.ã‹tU« Édh¡fS¡F xUg¡f msÉš ÉilaË¡fî«.

26. tÇÉâ¥ò¡ bfhŸifia ÉtÇ?

27. khÃy muá‹ K¡»a tÇtUthŒ k‰W« tÇa‰w tUthŒ vit?vit?

28. M©L ÃâÃiy m¿¡if v‹gij És¡Ff. rkÃiy k‰W«rkÃiya‰w M©L ÃâÃiy m¿¡ifia ÉtÇ¡fî«.

29. gz¡bfhŸifÆ‹ tiuaiw ahJ?

30. ‘ne®KftÇ’ k‰W« kiwKftÇia ntWgL¤â¡fh£Lf.

gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<gFâ-<

ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«ã‹tU« Édh¡fS¡F _‹W g¡f msÉš ÉilaË¡fî«

31. gz¡bfhŸifÆ‹ Jiz¥ãÇîfŸ ahit?

32. tÇ v‹gij tiuaW. neuo tÇfË‹ tiffŸ ahit?

33. M©L ÃâÃiy m¿¡ifÆ‹ tiffis ÉtÇ.

34. gz¡ bfhŸifÆ‹ neh¡f§fS« tiuaiwfS« v‹bd‹d?

ghl« - 1 ÉilfŸghl« - 1 ÉilfŸghl« - 1 ÉilfŸghl« - 1 ÉilfŸghl« - 1 ÉilfŸg F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1 ï 2 <

3 m 4 ï 5 ï

II.6 á¿a

7 ga‹ghLfis

8 g©lkh‰WKiw

9 r_f

10 rK¤âu« (flš)

III.11 ï 12 c

13 < 14 m 15 M

IV.16 muáaš bghUshjhu«

17 òŸËÆaš, fz¡F¥-bghUËaš

18 gF¤jhŒî Kiw (Inductive Method)

19 fh‰W, NÇaxË

20 bgausî tUkhd« (Nominal Income)

ghl« - 2 ÉilfŸghl« - 2 ÉilfŸghl« - 2 ÉilfŸghl« - 2 ÉilfŸghl« - 2 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. < 2 . m

3. < 4. M 5. m

Page 158: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

294 295

II.6. gH¡f§fS«, kuòfS«

7. Éiy¡fUÉ

8. c‰g¤â thŒ¥ò všiy

9. r_f/T£Ley«

10. jÅah® k‰W« bghJ

III.11. < 12. m 13. c

14. M 15. ï 16. M«.

17. ïyhgneh¡F. 18. 圢á.

19. Ódh, »ôgh. 20.™M«.

ghl« - 3 ÉilfŸghl« - 3 ÉilfŸghl« - 3 ÉilfŸghl« - 3 ÉilfŸghl« - 3 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. m 2. ï

3. M 4. < 5. m

II.6. Ef®î

7. ngh£oÆLgit, x‹iwbah‹W rh®ªJŸsJ.

8. ïaš ga‹gh£L MŒî

9. bkh¤j ga‹ghL

10. bghUshjhu nfh£ghL

III.11. < 12. m13. M 14. c 15. ï

IV.16. ÉU¥g§fis Ãiwî¢ brŒí« r¡â

17. nfh‹° ïu©lh« Éâ

18. rkneh¡F tisnfhL v‹gJ ïu©L g©l§fË‹ gšntWïiz¥òfË‹ _y« »il¡F«.

19. rkneh¡F tis¡nfh£o‹ bjhFâ v‹gJ ïu©Lgl§fS¡fhd bt›ntW Ãiyahd ga‹gh£il És¡F«.

20. Éiy - É»j nfhL

ghl« - 4 ÉilfŸghl« - 4 ÉilfŸghl« - 4 ÉilfŸghl« - 4 ÉilfŸghl« - 4 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. <

2. m

3. M

4 ï

5. <

II.6. FiwªJ¢ brš ïWâÃiy ga‹gh£L Éâ

7. m§fho¤ njit m£ltiz

8. bt¥s‹ Éisî

9. Mšãu£ kh®rš

10. m˥㋠be»œ¢á

III.11. <

12. m

Page 159: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

296 297

13. c

14. M

15. ï

IV.16. k‰wit khwhâU¡F«nghJ

17. brGikÆ‹nghJ njit mâfÇ¡F«, kªj¤â‹nghJnjit Fiwí«

18. ep = njit tisnfh£o‹ Ñœ¥ãÇî/njit tisnfh£o‹nkšãÇî

19. tUkhd¤âš V‰g£l kh‰w¤jhš njitÆš V‰g£l kh‰wmsî.

20. M«

ghl« - 5 ÉilfŸghl« - 5 ÉilfŸghl« - 5 ÉilfŸghl« - 5 ÉilfŸghl« - 5 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.I. <. 2. M.

3. m. 4. ï. 5. m.

II.6. Éiy

7. cgKiwfŸ

8. rkÃiy

9. FW»afhy« k‰W« Ú©lfhy«

10. br§F¤jhf Y-m¢R¡F ïizahf

III.11. c. 12. d.13. a. 14. b. 15. e.

IV.16. rkÃiy

17. tUkhd«, RitfŸ, gâÈ¥ g©l§fË‹ Éiy.

18. Mšãu£ kh®õš

19. fduf ïaªâu§fŸ, f£ll« Kjä£L¢ rhjd§fŸ

20. M«

ghl« - 6 ÉilfŸghl« - 6 ÉilfŸghl« - 6 ÉilfŸghl« - 6 ÉilfŸghl« - 6 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. M 2. m

3. M 4. m 5. m

II.6. mo¥gil¡ fhuÂfŸ

7. Ml« RĤ

8. ntiy¥ gF¥ò Kiw

9. _yjd«

10. c‰g¤â rh®ò

III.11. ï 12. c

13. m 14. M 15. <

IV.16. bjhÊš Kidnth®

17. ÃWtd¤â‹ cŸËUªJ

18. rk c‰g¤â¡ nfhLfŸ

19. MRTS xy = Px/Py20. Q = b L ∝∝ ∝∝ ∝ Cβ

Page 160: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

298 299

ghl« - 7 ÉilfŸghl« - 7 ÉilfŸghl« - 7 ÉilfŸghl« - 7 ÉilfŸghl« - 7 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. < 2. m

3. < 4. M 5. ï

II.6. bgausî¢ bryî

7. bghUshjhu bryî

8. FW»a fhy«

9. bkh¤j khwh¢bryî + bkh¤j khW« bryî

10. U tot«

III.11. < 12. c

13. m 14. M 15. ï

IV.16. MR khwhkš ïU¡F« / AR-cl‹ bghUªâ tU«.

17. bkh¤j tUthíl‹ nr®ªj TLjš.

18. ïyhgK«, eZlK« ïšyh Ãiy¥òŸË.

19. FW»a fhy bryî¡ nfh£o‹ xU bjhFâ / â£ltis¡nfhL.

20. TC/qghl« - 8 ÉilfŸghl« - 8 ÉilfŸghl« - 8 ÉilfŸghl« - 8 ÉilfŸghl« - 8 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. ï 2. m

3. < 4. M 5. m

II.6. x¤j¥g©l«.

7. mâfg£r ïašò ïyhg«.

8. Éiy V‰gt®.

9. r£l ßâahd K‰WÇik.

10. x‰Wikíl‹ T£Lwthf.

III.11. ï 12. <

13. c 14. M 15. m

IV.16. gy ÃWtd§fis¡ bfh©lJ

17. muR

18. tÇÉâ¥ò / r£l Kiw

19. g©l§fË‹ ntWghL

20. 1969ghl« - 9 ÉilfŸghl« - 9 ÉilfŸghl« - 9 ÉilfŸghl« - 9 ÉilfŸghl« - 9 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. < 2. <

3. ï 4. M 5. m

II.6. bghJthd

7. Ãiwî

8. thŒ¥ò

9. bgausî

10. bjhÊš Kašnth‹

Page 161: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

300 301

III.11. M 12. m

13. < 14. c 15. ï

IV.16. ïšiy

17. M«

18. ngh« - nghFt®¡

19. th¡f®

20. ò¤jh¡f« nfh£ghL

ghl« - 10 ÉilfŸghl« - 10 ÉilfŸghl« - 10 ÉilfŸghl« - 10 ÉilfŸghl« - 10 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. M 2. ï

3. m 4. M 5. <

II.6. tUkhd« k‰W« Ef®î.

7. ïWâÃiy nrÄ¥ò eh£l«.

8. KjäL 圢á.

9. Ú®ik ÉU¥g«.

10. KL¡».

III.11. ï 12. m

13. c 14. M 15. <

IV.16. bgUkªj«.

17. mË¥ò mj‹ njitia c©lh¡F«.

18. Ñ‹R.

19. Ñ‹R FW¡F

20. K = 1/1 - MPC.

ghl« - 11 ÉilfŸghl« - 11 ÉilfŸghl« - 11 ÉilfŸghl« - 11 ÉilfŸghl« - 11 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. m 2. m

3. M 4. m 5. ï

II.6. g©lkh‰W thÂf«.

7. 圢á

8. ï®É§ ~ãõ®

9. Äif ntf¥ gzå¡f« (m) XL« gzå¡f«

10. gzå¡f«

III.11. M 12. ï

13. m 14. c 15. <

IV.16. ika t§»

17. gzå¡f fhy¤âš

Page 162: Chapter - 1 · 2012. 9. 20. · msÉšyhkÈUªjhš ‘bjÇî-brŒjš’ v‹w ãu¢áid vHhJ. kÅj ÉU¥g§fŸ v©z‰wit v‹gJ c©ik. Mdhš mid¤J ÉU¥g§fS« rkkhd K¡»a¤Jt«

302

18. f£L¥gL¤j¥g£l gzå¡f«

19. ïšiy

20. b#®kÅ

ghl« - 12 ÉilfŸghl« - 12 ÉilfŸghl« - 12 ÉilfŸghl« - 12 ÉilfŸghl« - 12 ÉilfŸ

g F â - mg F â - mg F â - mg F â - mg F â - m

I.1. ï 2. M

3. m 4. < 5. ï

II.6. muá‹ Ãâ

7. rÇpL (Quid-pro-quo)

8. tÇ ÉâfŸ

9. Ãfœî kh‰w«

10. Ñœneh¡»a ngh¡F

III.11. M 12. c

13. m 14. ï 15. <

IV.16. f£lha« brY¤Jjš nt©L«.

17. kâ¥ò¡ T£LtÇ.

18. xnu khâÇahd tÇ Éâ¥ò.

19. rkÃiy k‰W« rkÃiya‰w ÃâÃiy m¿¡if.

20. bghJk¡fËlÄUªJ fl‹ bgWtJ.