diagnose en classificatie van acute leukemieën · 2009-03-13 · dana van kerkhoven en caroline...
TRANSCRIPT
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Maligne aandoeningen
• Myelodysplastische Syndromen• Chronische myeloproliferatieve aandoeningen• Chronische lymfoproliferatieve aandoeningen• Acute leukemieën• Plasmacelpathologieën
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën
• Algemeen• Diagnose• Classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Wat is een leukemie?
• Kwaadaardige, ongecontroleerde proliferatie van beenmergcellen ⇨ vorming kloon
• Verdringing van de normale hematopoïetischereeksen ⇨ pancytopenie
• Interferentie met normale functie van het beenmerg
• Leidt tot de dood zonder therapie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Wat is een acute leukemie?
ACUUT CHRONISCHleeftijd alle leeftijden (ALL vnl.
bij kinderen; AML vnl. bij volwassenen)
volwassenen
begin plots insidieus
overleving (onbehandeld)
< 6 maanden 2-6 jaar
leukemische cellen immatuur matuur
anemie mild tot ernstig mild
trombopenie mild tot ernstig mild
WBC variabel verhoogd
organomegalie mild prominent
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Oorzaak:
Schade aan genetisch materiaal van de hematopoïetische voorlopercellen
Risicofactoren:
• Congenitale chromosomale abnormaliteiten vb. Down, Turner, Klinefelter,…• Bestraling• Chemicaliën en medicatie: benzeen, chemo,…• Virussen: HTLV, EBV• Immuundeficiënties• Chronische beenmergdysfunctie (MDS, myeloproliferatieve aandoeningen,
aplasie, PNH,…)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prevalentie:
20-30/100 000 (50% acuut, 50% chronisch)
Kliniek:
• Symptomen cytopeniën (anemie: vermoeidheid, trombopenie: bloedingen, granulocytopenie: infecties)
• Hepatosplenomegalie, lymfadenopathiën (vnl. ALL)• Huidinfiltratie, gingivale hypertrofie en orale letsels (vnl. AML M4/M5)• DIC (vnl. AML M3)• Bot- of gewrichtspijnen (door expansie van de leukemische lijnen in de
beenmergcaviteit)• Neurologische symptomen (bij invasie van het centraal zenuwstelsel) (vnl. ALL)• Testisinvasie (vnl. ALL)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën
• Algemeen• Diagnose• Classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Belang van correcte identificatie van type en subklasse van leukemie
1. Diagnose en behandelingALL: nakijken CZS!AML M3: DIC!
2. Voorspellen prognose
3. Betere communicatie (vergelijking resultaten mogelijk door uniforme en reproduceerbare definities van de diverse vormen van acute leukemie)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
• Morfologie• Cytochemie• Immuunfenotypering• Cytogenetica• Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Morfologie
• Onderscheid leukemie versus andere neoplasmen en niet-neoplastische ziekten
• Onderscheid acute myeloïde leukemie (AML) versus acute lymfoblastische leukemie (ALL)
• Classificatie van de leukemie
Leukemie
Normaal BM
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Myeloblast
• 15-20 mm Ø
• kern: groot, overwegend rond-ovaal, fijnmazig chromatinepatroon, meerdere duidelijke nucleoli (2 - 5), N/C 7:1 tot 5:1
• cytoplasma: weinig, lichtblauw (naar de celmembraan toe: donkerder), soms enkele azurofiele (blauwrode) grove korrels, (Auerse staaf)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Lymfoblast
• 10-20 mm Ø
• kern: rond-ovaal (sporadisch gekliefd, geplooid), fijn chromatinepatroon (maar grover dan bij myeloblasten), 1-2 (soms onduidelijke) nucleoli, N/C 7:1 tot 5:1
• cytoplasma: meestal smalle rand, licht tot sterk basofiel, agranulair, soms vacuolisatie, soms aan één kant van de kern gelegen ("hand mirror“appearance)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Monoblast
• 15-25 mm Ø
• kern: rond-ovaal tot ingesnoerd, fijnmazig chromatinepatroon, duidelijke nucleoli (1-2)
• cytoplasma: ruim aanwezig, grijsblauw met soms kleine azurofiele korrels
ALL AML
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
• Morfologie• Cytochemie• Immuunfenotypering• Cytogenetica• Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytochemie
Myeloperoxidase(POX)
Niet-specifiek esterase(ANBE)
AML + +(monocytair)
(diffuus)ALL - +/-
(focaal)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytochemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
• Morfologie• Cytochemie• Immuunfenotypering• Cytogenetica• Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering⇨ bepalen antigeenstructuren van de leukemische cel
mbv. monoclonale antistoffen
• Typeert specifieke cellijn (myeloïd versus lymfoïd) en differentiatiestadium (onrijp versus rijp) ⇨ diagnose en subclassificatie van ALL vb. lymfoïde merker: CD19⇨ subclassificatie van AMLvb. myeloïde merker: CD13⇨ bepaling bifenotypische leukemie⇨ immature merkers: CD34, TdT
• Prognostische waarde• Opsporen van minimale residuele ziekte (indien aberrant
fenotype)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering
AML• Panmyeloïd:
CD13, CD33, CD65, CD117, anti-myeloperoxidase
• Merkers van maturatie: CD15, CD11b
• Merkers van monocytairedifferentiatie: CD14, CD11b, CD64
• Erythroïde merker: anti-glycophorine
• Megakaryocytaire merker: CD41, CD42a, CD42b, CD61
• Expressie van immaturemerkers:CD34, TdT
ALL• Expressie van lymfoïde
antigenen:
B-cel merkers: CD19, cyCD22T-cel merkers: CD2, CD5, CD7, cyCD3
• Expressie van immaturemerkers:TdT, CD34
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immunofenotypische classificatie van ALL
% of ALL
FAB category
T-cell-associated antigens
B-cell-associated antigens
Surface Ig1
B-cell precursor
80 L1,L2 -2 + -
B-cell 5 L3 - + +
T-cell precursor
15 L1,L2 + - -
1 Ig, immunoglobulin ; 2 -, negatieve; +, positive
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie van B-cel ALL
CD19* s/cCD22* cCD79a* CD10 cμ s/c Igκ or s/c Igλ
pro-B + + + - - -
Common ALL + + + + - -
pre-B + + + +/- + -
mature-B + + + +/- +/- +
* ten minste 2 van deze markers moeten getest worden en positief zijn
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie van T-cel ALL
cCD3 CD7 CD2* CD5* CD8* sCD3 CD1a
pro-T + + - - - - -
pre-T + + +/- +/- +/- - -
cortical T + +/- +/- +/- +/- +/- +
mature T + +/- +/- +/- +/- + -
*ten minste 1 van deze 3 markers moet positief zijn, behalve voor pro-T
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose van ALL gerelateerd tot immunofenotype
Gunstig B cel precursor (CD10+) (Cytogenetische bevindingen beinvloeden de prognose)
Minder gunstig Vroege B cel precursor (CD10-) T cel mature B cel – Slg + (Burkitt’s)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Immuunfenotypering en subclassificatie van AML
• AML M0: positief voor myeloide merkers CD13, CD33
• AML M7: positief voor de thrombocytenmerkersCD41, CD42, CD61
• AML M6: positief voor erythroide merker glycoforineA
• monocytaire leukemie: positief voor monocytairemerkers CD64, CD14
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose van acute leukemieën
• Morfologie• Cytochemie• Immuunfenotypering• Cytogenetica• Moleculaire diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica (karyotypering)• Diagnose van acute leukemieën• Prognostische waarde • Classificatie van acute leukemieën• Startpunt voor identificatie van genen• Opsporen minimale residuele ziekte-recidief
Vb. inv(16) p13;q22
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica
• Structurele afwijkingen:• translocaties• inversies• deleties• duplicaties
• Numerieke afwijkingen• hypodiploïdie-
monosomie• hyperdiploïdie - trisomie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Moleculaire diagnostiek
⇨ snelle en specifieke detectie van verscheidene specifieke genetische afwijkingen op moleculair niveau
• Identificatie van fusiegenen– herschikking van genetisch materiaal tgv. structurele defecten
resulteert in de vorming van fusiegenen (PML-RAR, TEL-AML1, etc.)
Vb. inv(16) ⇨ MYH 11/CBFβ• Bepaling van clonaliteit
– T-cel receptor genherschikkingen– Immuunglobuline genherschikkingen
• Opsporen van minimale residuele ziekte– Clonaliteit– Fusiegenen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Cytogenetica en moleculaire diagnostiek
Chromosomale afwijkingen in ALL
Chromosomale afwijkingen in AML
Cytogenetische afwijkingen Betrokken genent(12;21)(q12;q22) TEL/AML-1t(1;19) (q23;p13) PBX/E2At(9;22) (q34;q11) ABL/BCR (p190) t(4;11) (q21;q23)1 V/MLL1
Cytogenetische afwijkingen Betrokken genent(8;21) (q22;q22) ETO/AML1inv(16) (p13;q22) MYH11/CBFbetat(15;17) (q22;q21) PML/RARalfat(6;9) (p23;q34) DEK/CAN t(9;11) (p22;q23) AF9/MLL
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose en cytogenetica in ALL
Gunstig Hyperdiploïdie > 50 Cryptic t(12;21) (p12;q22)
Intermediair Hyperdiploïdie 47-50 "Normaal"(diploïdie) del (6q)
Ongunstig Hypodiploïdie : near haploid Near tetraploidie del 17p t(9;22) (q34;q11) t(11q23), gewoonlijk t(4;11) t(1;19) Burkitt
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose en cytogenetica in AML
Prognose groep Chromosomale afwijking
Gunstig inv 16 of t(16;16) t (8;21) t(15;17)
Intermediair Trisomie 8 t(9;11)-kinderen "normaal"
Ongunstig Abnormaliteiten chr. 5 en 7 t(11;q23), inv(3q) Complexe afwijkingen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Prognose AML
respons op inductie
relaps
- Ongunstig karyotype of immuunfenotype- > 60 jaar- Secundaire AML- Slechte algemene toestand- WBC > 20000
- Ongunstig karyotype- > 60 jaar- Vertraagde respons op inductie chemotherapie- WBC > 20000- Vrouw- Gestegen LDH
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Diagnose en classificatie van acute leukemieën
• Algemeen• Diagnose• Classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Classificatie: nut?
• Kennis van natuurlijk verloop van de ziekte– genezingskansen/sterftekansen– complicaties– frequentie van recidief– biologie van de ziekte
• Keuze van aangepaste therapie• Vergelijking van resultaten van therapeutische
trials
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Classificatie
• 1976, French American British classification(FAB classificatie) – morfologie en cytochemie, soms aangevuld door immuunfenotypering
• 1999, World Health Organisation classificationproposals (WHO classificatie)– kliniek, morfologie, immuunfenotypering, cytogenetica en moleculaire
diagnostiek
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
FAB:
• Acute leukemie: – Minimaal 30% blasten (≥ 3% MPO +) (tellen op ANC!)
– Indien > 50% erytroblasten op ANC: minimaal 30% blasten op NEC!
– Verdere onderverdeling naargelang• Differentiatierichting naar één of meerdere cellijnen• Graad van uitrijping
– AML: 8 subtypes– ALL : 3 subtypes
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML
FAB-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
• AML M0: Myeloïde leukemie met minimale differentiatie (pox +, myeloïde merkers +)
• AML M1: Myeloblastische leukemie met minimale uitrijping• AML M2: Myeloblastische leukemie met uitrijping• AML M3: Promyelocyten leukemie• AML M4: Myelomonocytaire leukemie (AML M4 eo: met eosinofilie)• AML M5: Monocytaire leukemie
– weinig gedifferentieerd: AML M5a– gedifferentieerd: AML M5b
• AML M6: Erythroïde leukemie• AML M7: Megakaryoblastische leukemie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M1 (FAB)
Acute myeloblastischeleukemie zonder maturatie
• ≥ 90% blasten (op NEC)• ≥ 3% MPO +• Mature componenten (monocyten-
granulocyten) ≤ 10% (op NEC)
- anemie-trombopenie-leucocytose (met neutropenie)
- vaak Auerse staven- hypercellulair merg met overwegend
blasten!- soms dysplasie in rode en
megakaryocytaire reeks
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M2 (FAB)
Acute myeloblastischeleukemie met maturatie
• 30-89% blasten (op NEC)• Granulocytaire component > 10% (op
NEC)• Monocytaire component ≤ 20% (op
NEC) (geen andere criteria van M4!)
- anemie-trombopenie-leucocytose (met soms normaal tot verhoogd neutrofielenaantal)
- frequent Auerse staven- abnormale myeloïde precursoren
(hypogranulatie, hyposegmentatie, bizarre kernvormen)
- soms dysplasie in rode en megakaryocytaire reeks
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M3 (FAB)
Acute promyelocytaire leukemie= Hypergranulaire vorm
• < 30% blasten (op NEC) mogelijk• Zeer karakteristieke morfologie
promyelocyten• Vaak oudere kinderen-jong
volwassenen• Snelle diagnose vereist owv. DIC!
- anemie-diepe trombopenie (DIC!)-leucocytose (weinig circulerende leukemische cellen)
- abnormale promyelocyten: rood- tot roodpaarse granules over ganse cel (ook over kern), geen Golgi-zone, rond tot ovale kern, takkenbossen (bundels Auerse staven)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M3 variant (FAB)
= Hypogranulaire vorm
• verhoogd aantal WBC met meer abnormale vormen in perifeer bloed
• promyelocyten: agranulair of fijne, stofachtige rode granules, (bundels Auerse staven), sterk gelobde kern (meestal 2 lobben verbonden door een brug), cytoplasma zwak tot matig basofiel van kleur met soms blebvorming
• beenmerg: hypo- en hypergranulaire vormen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M4 (FAB) Acute myelomonocytaire leukemie
• ≥ 30% blasten (op NEC)• Granulocytaire component ≥ 20% (op NEC)
én minimum één van de volgende criteria:- mature monocyten (PBl) ≥ 5x109/l - ≥3x verhoogde urine-/serumlysozymes- ≥ 20% positief esterase in of monocytaire cellen
- anemie-trombopenie-leucocytose- leukemische cellen: granulocytaire en monocytaire cellijn - soms eosinofilie-basofilie- soms dysplasie in rode en megakaryocytaire reeks - moeilijke DD met AML M2!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M4 EoAML M4 met eosinofilie
• mengsel monocytaire en eosinofielecellijn (≥5% abnormale eosinofielen)
• morfologie: - eosinofiele myelocyten: prominente
pro-eosinofiele granules (basofielekleur) samen met typisch eosinofielegranules
- mature eosinofielen: hypo- of hyperlobulatie, soms pro-eosinofielegranules
• mogelijks aantasting CZS!
AML M4 met basofilie
• verhoogd aantal monocyten, basofilie, (eosinofilie), (neutrofilie)
• myelodysplasie aanwezig
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M5a (FAB)
Acute monoblastischeleukemie
• ≥ 30% blasten (op NEC)• Monocytaire component ≥ 80%
(op NEC)• ≥ 80% van de monocyten in het
beenmerg zijn monoblasten)
- anemie-trombopenie-leucocytose
Cytochemie kan belangrijk zijn (sterk ANBE +)!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M5b (FAB) Acute monocytaire
leukemie
• ≥ 30% blasten (op NEC)• Monocytaire component ≥ 80%
(op NEC)• < 80% van de monocyten in het
beenmerg zijn monoblasten)
- anemie-trombopenie-leucocytose- leukemische cellen: monoblasten
(geen Auerse staven!), promonocyten en monocyten
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M6 (FAB) Acute erytroleukemie
• ≥ 30% blasten (op NEC)• ≥ 50% erythroïd (op ANC)
- anemie-trombopenie-neutropenie- erytroïde hyperplasie met meerdere
kernlobben, karyorrhexis, meerkernigheid, megaloblastischvoorkomen, verhoogd aantal sideroblasten,…
- blasten: meestal myeloblasten (maar ook mengsel met mono- en megakaryoblasten mogelijk)
- soms dysplasie in megakaryocytaireen granulocytaire reeks
Met cytochemie kan de afkomst van de blasten worden aangetoond!
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M7 (FAB) Acute megakaryoblastische
leukemie
• ≥ 30% blasten (op NEC)• Hoofdzakelijk megakaryoblasten (maar
ook andere blasten mogelijk!)• CD41/61 positief
- pancytopenie- weinig leukemische cellen ⇨ moeilijke
diagnose- megakaryoblasten: grootte van
myeloblasten, hoge N/C-ratio, agranulair basofiel cytoplasma, perifere cytoplasmatische blebs, soms micromegakaryocyten of dysplasie
- beenmerg: acute myelofibrose- dysplasie andere reeksen
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML M0 (FAB)
Acute myeloïde leukemie met minimaal bewijs van myeloïde differentiatie
• ≥ 30% blasten (op NEC)• < 3% blasten MPO-positief• Negatieve lymfoïde merkers (CD3, CD5,
CD10, CD19, CD22)• Immunologisch verdacht voor myeloÏd
(minimaal één positive myeloïde merker: CD13, CD14, CD33, CD117, MPO)
- anemie-trombopenie-neutropenie- blasten: agranulair, cytologisch gelijkenis
met AML M1 of ALL type 1 of 2 (verschillen: geen granules en geen Auerse staven)
- soms dysplastische kenmerken in de andere lijnen (pleit tegen ALL)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL
FAB-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L1 (FAB) Acute lymfoblastische
leukemie Perifeer bloed:- anemie-trombopenie-leucocytose
(lymfoblasten)
Beenmerg:- hypercellulair - verdringing andere reeksen (normale
morfologie)- blasten: eerder klein, uniform van
voorkomen, ronde nucleus (regelmatig afgelijnd; hoge N/C-ratio), homogeen chromatine, nucleolen vaak minder duidelijk
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L2 (FAB)
Blasten ALL L2:
- groter dan bij L1- meer pleomorf- nucleus: onregelmatige vorm
en meestal duidelijke nucleolen
- meer cytoplasma dan bij L1
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
ALL L3 (FAB) = leukemische presentatie
Burkitt’s lymfoom
• Endemisch (tropisch Afrika en Nieuw-Guinea) ⇨ tumor wang
• Sporadisch (alle leeftijden!) ⇨ abdominaal, maligne pleura- of peritoneale uitstortingen
• Immuundeficiëntie-gerelateerd: AIDS, orgaantransplantatie
• Rol EBV! (niet bij sporadische gevallen)
Perifeer bloed:- meestal geen abnormaliteiten (wel bij
ziekteprogressie en AIDS)
Beenmerg:- 5-20% beenmerginfiltratie- blasten: medium grootte, relatief uniform,
ronde nuclei, zichtbare nucleoli, zeer sterkbasofiel cytoplasma, vacuolisatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
FAB classificatie niet meer “klinisch relevant” genoeg– AML is een heterogene groep van aandoeningen en
ziekten. Binnen éénzelfde FAB-groep zijn de prognoses nog zeer verschillend.
– Moeilijk te classificeren met FAB: mastcelleukemie, langerhanscelleukemie, hypoplastische AML, therapie-gerelateerde AML, MDS-gerelateerde AML, acute blastische transformatie van chronische aandoeningen.
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML-ALL
WHO-classificatie
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO-classificatie
• Berust op morfologische, immunologische, cytogenetische en moleculair genetische analyses ⇨subgroepen die verschillen vertonen in etiologie, mechanisme van leukemogenese en clinicopathologische bevindingen
• Maakt onderscheid tussen de novo en secundaire leukemieën
• Leidt tot een betere kennis inzake prognose en therapeutisch beleid van de verschillende ziekten
WHO classificatie, AML1. AML with recurrent cytogenetic
translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related
- Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML met t(8;21)(q22;q22)
• AML: 5-12 %, AML M2: 30 %
• typische morfologische kenmerken– heterogene blasten– maturatie in granulocyten
(met dysplasie)• CD19-CD56 expressie• AML1-ETO fusiegen• goede prognose
WHO classificatie, AML1. AML with recurrent cytogenetic
translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related
- Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Promyelocyten leukemie met t(15;17) (q21;q12)
• 5-8 % van AML, associatie met AML M3: > 95%
• leukemische cellen zijn abnormale promyelocyten
• stollingsstoornissen• PML-RAR fusiegen• beantwoordt aan
retinoinezuur therapie• goede prognose
WHO classificatie, AML1. AML with recurrent cytogenetic
translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related
- Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML met inv(16)(p13;q22) or t(16;16) (q13;q22)
• 10-12 % van AML, zeer hoge associatie met AML M4 eosinofilie
• morfologische kenmerken van M4, toename aan dysplastischeeosinofielen
• soms CD2+• MYH11-CBFbeta
fusiegen• goede prognose
WHO classificatie, AML1. AML with recurrent cytogenetic
translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related
- Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML met 11q23 abnormaliteiten
• 5-6 % van AML• morfologische kenmerken
van M4-5, geassocieerd met monocytairecomponent
• MLL gen• slechte prognose
WHO classificatie, AML1. AML with recurrent cytogenetic
translocations - AML with t(8;21) (q22;q22), AML1/ETO - Acute PML with t(15;17) (q22;q21), PML/RAR-alfa - Variant acute PML with t(v;17), v/RARalfa - AML with abnormal bone marrow eosinophils inv(16) (p13;q22) or t(16;16) (q13;q22), CBFbeta/MYH11 - AML with 11q23, MLL gen abnormalities
2. AML with multilineage dysplasia - With prior myelodysplastic syndrome - Without prior myelodysplastic syndrome
3. AML and myelodysplastic syndrome, therapy related
- Alkylating agent related - Topoisomerase II inhibitor related - Other types
4. AML not otherwise categorized AML minimally differentiated AML without maturation AML with maturation Acute myelomonocytic leukemia Acute monocytic leukemia Acute erythroid leukemia Acute megakaryocytic leukemia Acute basophilic leukemia Acute panmyelosis with myelofibrosis
FAB
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
AML met multilineage dysplasie
•• als de novo leukemie of secundair uit Myelodysplastische of Myeloproliferatieve ziekte
• dysplasie in 2 of meer cellijnen
• meestal M2, M4 of M6, soms borderline op 2 FAB categorieën
• geen specifieke cytogenetischeafwijkingen, meestal complexe cytogenetische afwijkingen: -7, 7 q-, -5, +8, +9,+11, 11q-
• frequent bij de oudere mensen-zeldzaam bij kinderen
• ongunstige prognose
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
WHO classificatie,ALL
•Acute lymfoblastische leukemie/lymfoom (vroegere FAB L1 en L2)
-Precursor B-cel ALL (cytogenetische subgroepen)t(9;22) (q34;q11), BCR/ABLt(v;11) (v;q23), MLL gen abnormalitiest(1;19) (q23;p13), E2A/PBX1t(12;21) (p12;q22), ETV/CBF-alpha
-Precursor T-cel ALL•Burkitt’leukemie/lymfoom (vroegere FAB L3)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Vgl FAB en WHO class.sys.bij AML
FAB WHO
Voorgeschiedenis ⎯ +Morfologie
% blasten ≥ 30% ≥ 20%dysplasie (MDS) +
Cytogenetica ⎯ + subgroepMoleculaire Diagnostiek⎯ + subgroep
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1 • jongen, 2 jaar• aanhoudende koorts, vermoeidheid en bleekheid• KOZ: hepatosplenomegalie, klieren: occipitaal, cervicaal,
submandibulair, inguinaal
Hb: 6.9 g/dl 11.5 - 13.5HCT: 0.228 0.34 - 0.4RBC: 2.45 1012/L 3.9 - 5.3Bloedplaatjes: 21 109/l 150 - 450WBC: 63.3 109/l 5.5 - 15.5
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1: morfologisch PB: 84% blasten
2% eosinofielen14% lymfocyten
BM: Hypercellulair merg met 99% blasten. Verdringing van de andere mergreeksen. Beeld passend bij een acute lymfatische leukemie.
Cytochemie: pox negatiefCSV: 11.8/µl (99% blasten) ⇨ invasie
CZS
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1: immuunfenotypering
Positief: CD10 (sterk), CD19, CD22, cyCD22, CD24, CD34, cyCD79a, HLA-Dr, TdT
Zwak tot negatief: CD45Negatief: sIgKappa, sIgLambda,
IgMCommon-B-ALL
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1:andere
• Spiraal CT schedel: contrastcapterende weke delen massa verdacht voor lymfoomlokalisatie of leukemisch infiltraat (om. sinus maxillaris) + leptomeningeale contrastcaptatie linksfrontaal
• Echografie abdomen: hepatosplenomegalie en enkele vergrote klieren thv. leverhilus, normaal aspect van scrotum en testis
• DNA-onderzoek: hyperploïde piek met DNA-index 1.13
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 1:therapie
Common B-ALL met centrale invasie (hyperdiploïd)
Chemo volgens EORTC protocol 58951 AR2 (9-2003 tot 12-2005)
Maar vroeg recidief! (2-2006)
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 2:
Dana Van Kerkhoven en Caroline Brusselmans LAG
Casus 2:
• Pbl: AML M3 ⇨ 19% blasten en 12% promyelocyten
• Snelle diagnose vereist omwille van stollingsstoornissen!
• Bevestigd door cytogenetisch en moleculair onderzoek: t(15;17)(q22;q21) en PML-RARalfa fusiegen