D. D.

DISQUISITIO CHEMICA.

PALINGENESI&ZOOLOGIC.E,

QuAMConf. Atnpl. 'Facult. Philof in Regio ad Avram Atbceneo ,

PR/ESIDEVIRO Ampliffimo £? Celeherrimo

DnFETKU/IDRIANOGADD,

Chem. PROFESSOiIE Reg. & Ord. Rei Plant. DIRECT.per Finland. Nee non Reg. Acad. Scient,

Holm. MEMBRO,

Pro LAUREAPablico exanini fubjicit

HENRICUS GUST. BORENIUS,V. D. M.

In AUDITORIO MAJORI Die XV April. h. p. m. c.An. MDCCLXXII.

AB 0 MImpreffit JOHANNES CHRISTOPH. FRENCKELL.

Multa fceculis futurisj cum memoria noflri ex &»leverit, refervantur, veniet tempus quo ifla quce nunclatenty in lucern dies extrahzt £? longioris ccvi dilh*gentia,

SS.NT.C.A_,

I.uemadmodum refliva tempe(_ate in locis

amoenis d^ambulantibus, varii ob-|veniunt flores, quorum uni hlcj aiferi illeplacet; ita etjam camp-Q Philofophico deleclantibusaccidit: nempe tanta cum fit difciplinarom varietas,eaedem omnibus arridere non potfunt, verum prodiverfa natur* indinaiionc, quidam ad hoc, gui»dam ad aliud ftudiorum genus, fvavi quodam im-petu, fe ferri patiuntur. Q^arovis vero hoc ipfun*firnium maneat afque inconcuffum, chftimulandumtarnen minitne effe exiftimaverim nobiliores fcien-fias prae ceteris gaudere vi quadam interna, ani-mos horainum ad fuas tuendas partes fleftendij SieChemi* jam antiquiffirrfis temporibus plures fedu-lam inpenferunt operarn, Hcet fatendum quoque fit,eos faepe horrendum in modum a re6ta aberaffetramitc, vt vel ex fententiis illorum de corporumpalingenefia chemica, quam noftrac jam fubjecimnsdifquifkioni, abunde liquer»

Anaxagoram ejusque afteclas generationern cor«porurn pro fimplici fyncrifi habuifle conftat, parti-cularum autern deftru<£tio diacrifis illis fuit. Alii/2-riflotelem ducem fecuti, fingulis corporum particu-lis, vim infitam eflfe fefe multiplicandi inepte docu-crunt. Quod vero ad caufam hujus paliginefiae at*Cinet, illam nonnuiii extra mareriam qusefiverunt,hinc in anima mundi, in inteiligentiis inferioribus,

■A %

4illinc in lumine, in calore cccli, aliisque rebus fm-xerunt: alii-iterum originem palingenefia? chemicaededuxerunt vel ab ipfa materia ejusque purrda<ftio-ne, vel ex anima cuicunque.corpori infita. Hifcevero examinandis & difcutiendis noftrum nunc noaeft immorarij obfervabimus tantum, experimentischemicis nee non phyfiologicis edocli genuinarnbanc palingenefiam non fieri anima quadam plafti-ca, nee vi cuique corpori infita muldplicativa, fetfartern & naturarn admirandum hocce negotium de-terminatis menftruis chemicis fecundam leges ap-proximationis corporum, perficerc

§" 11.Heic jam ordinis a nobis poffulat ratjo vt fpe-

cialius definitione quadam, propofitam noftram illu-ftremus materiam; etymologiam vero hujus vocisutpote neminem facile latentem flcco praeterire pe-de non dubitamus. Eft autern Palingenefia Zoologieatilfa naturte vel artis operatio, qtia corpora animalium t

vel ex principiis fuis proximis fecundum leges mixuo*ftis & approximationis chemic£y nee nott fiecialis otga-fiifmi prodiicituturt vel defirufta etclem mot/o ud pri-ffinam figurarn <fs* priffinas fmml proprietates refufcUtantur. Fhoenomena bujusmodi palingenefiae übi-que inregno animali ocuiis noftris obverfantur, (itantum ad objf 6la quas in hoc regno natura? fenfusnoftros afficiunt adtendamus, vel ipfam originem <3cmodum generationis corporum animalium, paulo ac-curatius arqua judicii lance perpendimus.

Extkerunt quidem plures eruditorum qui bancpos.

5pofilbilirafem palirigenefiae probare funt co.ari, <_.mnium vero fententia aeque idoneis non eft foper-ftrufta argumentis. Cabaiiftarum heic non m*_ra-

niur deliria , ab officuio in fpina dorfi Lutx. vocatocorpus animale reftaurari & regenerari pofTe con-tendentes; nee jam de iis loquirnur quae CorneliustAgrippa, defar Vanimtrs, Campanellaraliique de ho«iun-cione Paracetfi fabulati funi $ majeris videntur tfftzmomenfi, illa, qua. ex recentioribus Dn. Euffon,Nedham, Eaker f tiiis, Guetard, RSfkr St Scheffer %plurimique alii hac de re protolerunt, & qui ob-fervationibtis microfcopreis demonftrare aggrefti funtfubftantias animales, vegefabiies & minerales mate-riaiiter eife easdeiru Hoc ipfum lucolenter indequoque concludi pofTe autumanf, quod per analyfinChemicam ex corporibus regnr animaliSf easdemfere partes obtinemus ac ex reliquis duobus natu-rae regmss fic c« g. fi fangvinem humanum ehemiceexaminamus, in eo parrieulae aquof^, falinae, ole-ofae St terreftres inveniuntur j immo interdirm erj-inin quibusdam corporis bumani panibus, veff.gianon modo terra? verum etjam metallorom fepro»dunr. (*) Quae jan_ cfe fangvine attuiimus de rcii-quis quoque corporum aniaialium vaknt p^rtibu..Prseterea a recentioribus narurae myftis m Ki .orianaturali obfervatum c(_, animacula quae. Limites con-ftituunt regni animaiis, corpore omnimode organiconon tfie imtrue_a, nee omnes i!!orirm fenfatione &vi Jocoa.ctiva gandere. Qnorfum perrin.nt interaiia v _na, animaicula infuforia, Vianeili Kc--tiiocae

Aj mari*

6marinse , Nereidum myriades & Protheus fic di-#us Caoticus, quem detexit Retifeh quique confiftitin puncTo quodam mucofo nudi_ ocuhs invifibili,determinato deftituto organifmo & figura,fed in o-rones regulares & irregui_res figuras, angulos & ra-mulos. qnovis momento commutabih. Gorgonias,Sertuiarias, lildes, Tubularias, ingentemque cohorremZoophytarum, quae fyivarum inftar in fundo mariscrefcunc, novimus etjam effe animalia, fed talia quo*rum flores (**) per metamorphofin fiunt animaicu-la polypiformfa.. adeft enim in hifce animaliculisobfervante illuftr.ffimo von Linne planta vegetabilis,flos vero animalis. Eodem fere modo res fe habetcum poiypis coralliformibus, qua. quoad parternprofapiae funt regni iapidei, & in quibus minutiffi-ma.connata animalcuia filiformia detexerunt Trem-bkh Peufotiel, Reaumur & fttffieu, Hydra. quoque &vorticillae in omni inveniuntur aqua, quarum totamoles, obvenic oculis nudis inftar puncli miriuftiffi-mi mucofi; fi vero microfcopiis vel oculo annatopenitius & debito cum acumine haec animalcula ex-plorantur, apparet illa conftare corpore quam ma-xime compofito plurimisque diftinctis ramulis in«ftru-to, & obfervatum eft, non modo ex quovis e-jusmodi fimplici ramulo exoriri animalcula, verumetjam divifa ita inferi poffe, vt cotporis diffecTi di-midium cum alio juncTun_ in totum concrefcat a-nimalculum. AJioquin nuper etjam indefeffus illeZoophytarum perfcrutator D:n Patias natione Ba-tayus & Spalanxpm, ltalus, obfervavere caput Zoo-

phy-

7phy.arum, coclearum & concharum diffesum> ea-dem ftruftura & magnitudine novis cum tentacuiisitcrum regenerari.

(*) Ex fangvine & calcirtatis oilibus, urina: fedimen-to, c-steiisquc anirnalium infectorumquc corporibus in-ciheratis., ferrum obtinuerunt,. Clarifi. Jo.fib Monti &*Nie. Gufmiind Galeuti. Commcnt. Bononieiile Tom. 11.p. 11. pag. 20. Ex fangviue humano ffoh. ffac. Rhadseex Caftoieo, Lemery mem. academix Royal de Paris1706. Ab offibus ovilis, Margraff \\\{\. acad. Royale dcs"fcienc. de Bedin 1752. p. 155. ficco ut prxtcreamus pe-de experimenta Bechcri in Phyfica fubterranea & D:nide Chambon in traite de metau, quce comprobant pravi-pue in monticularum corporis partibus calcinatis etjanizndicia eile aliorum metallorum.

(**) C. v. Linne fyftema nattirce Tom. pag. 789 &199*

§■ 111.Verum enim vero nee hifce Hmifibus hie Zoo*

phytarum palingeneiia circumfcripta cft* aiius etjatttnaturas adeft a&os, quo inverfa ratione animaliummetamorphofis in vegetabiha peragitur, quseqoe ad-eo etjam eft ftupenda, vt omnium naturi curiofo-rom admirationem in fe rapiat. JHuftriffimus LiberBaro Otto de Mimchhaufen pntnus fuit, qui inver-fam franc animaliom paling.enefiam in vegetabiliadetexit,& fere nltra omnem iubitationis alearn po-fult, Oftendir ille, non modo farinam in oftiiagi-ne hordei & Tritici effe Zoophyco vegetabilia ve-ium etjam commonftrat farinam feminalem in Ly>

coper*

8toperdis , Agaricis* Lichenibus, mucore & omnibusfungis, confhre animalcuiis polypiformibus. Si et-jam feruina i.c di_ta fungorum per aliquot dies a-quae tepidas commktuntur, in veros germinant ver-fniculos oculis armatis perfpicue yifibiles, deinde te-lam contexunt exiguam; eui pauhfper inharent im-mota donec tandem intumefcunt, ik intra 24 ho-rarum fpatium, abeunt animaicula haec chaotica infungos.

§" IV.Notatu dignifiimum atque luculentiflimum ulte-

rius habemus exemplum palingenefiae Chemicae inipfo noftro corpore humano. Noftrum jam non effcfigmenta nonnuiiorum de homuncione Paracelfi re-cenfere, rnulto minus de demortoi hominis ex fuopulvere refufcitatione, heic nobis eft agendi locus,quod divinum efle miracu]um a?que ftupendum acipfam hominis creationem conteodimus; fed de par*tiali palingenefia corporis humani chemica jam a-gimus, quse in allatee §. lhda. definitione funda-tur, quamque quotidie in corpore humano conti-nuari ab eruditis evi__um eft, Paradoxon forte hocipfum primo afpeftu multis obveniat, verum fi }u-dicium noftrnm in re tanti momenti tamdiu fu#fpendere vellemus, donec illam jufto fubjeciffemusexamini, circa veritatem afferti nihil nobis dubii re-maneret. Illuftrandi tantum caufa inprimis mo-menta quaedam proferam de excretionibus corporisvel macbinaj noftrae organica?. De his notum eft,illas fecerni vel abingeftis & alimencis, vel ab ipfo

fan-

9fangvine. Faecolx, fordes & fcoria? quae alimento*rum extraetione fupcrfunr, bilis, mucus intetftinalis& omnia ab ingre.Tu vaforum inteftinorum tenu-um exclufa, protrudun.tur vi tr.otus penftaltici incraffa, Quantitas excrementorum quas quotidie ficaccomolatur dffort quidem pro indole alimento-rum & chyiificationis negotio, conftat tarnen cer«tis experimentis, ingeftorum Libr. 8 & onc. fere 8.hac via excerni. D:s Bryal Robinjon etjam obfer-vavit nondus corporis humani ex ona purgationead 2, & alia vice ufque ad 3 l,br. imminutum fuis»fe, & ex fpontanea diarrhea, intra 24 heras, libi*.2 de pondere corporis difceftifle. Excretiones quaeab ipfq fangvine fiunt, funt urina, biiis fecretio& perfpiratio fic dnfta infenfibiiis Sanftoriana. Uri-narn quod attinet, Sati&ofias cam ad Libr. 2 &onc. 4. quoiibet die fn Italia excerni expertus eft.Fred. vero Hnffmannns cam interdiu & noctu adLibr. 4 & aliquot unc. accedere obfervavit, vt ni*hil dlcam de obfervationihus lilnftriftimi Halkri infejus phyfialogia pag. 418 quibus conftat ex copiafangvinis qui ad 1000 unc. & uitra intra horam advferias fertur, 20". & 50 ad minimum unc- lotii eo tem-pore a fangvine difcedere. Stcretto Bilis quae peragitorin ampliftima vifcere hepate ex fangvme per venarnportarum, quantitas materiae quse (inguhs diebus inintcftino duojeno evacuatur, Borellus ad unc. 1 a*lii ad 1 & uitra determinarunt. Evacoationes per'perfpirationcm Sanftorianaro . fiunt per dpftos ex-cretcrios vel ultimos fines arteriolarum, & conftant

B j aqua

10i aqua, 2 volatilioribus ingeftorum nee non 3 vo»latilifatis okofis fangvinis partibus. ln Italia quoti-die hacce excretione ad 7 Libr. E corpore humanoexhaiat. ln Francia ad Libr. 2 & unc. 3. In An^glia ad unc. 30 & pauio ultra.

Si hifce excrctionibus corporis noftri etjam e-yacuatio fangvinis} fequioris fexus per menftrua, incalculum veniret, qoisque facile videt ad ftupendamusqoe qoantitatem exeretiones quotidie e corporeficri. Hanc quamdio agimus vitam tamdiu quoquee corporis noftii mole femper aliqoid deperditur,& praecipue corpus noftrum calore & perpetoo mo-to atceritur, immutatur» abfomitur; cito itaqoe vi-t» noftrae corrueret fundamentum, fi non quotidienovisFulcris reparatum foftentaretur; & corpus no-ftrom paucorum dierum fpatio ceu media exefomdecrefceref & deftroeretur, niii quod deceflit aliorefarciretor remedio. Hanc ob cauftam fapien-tiffimus hojos «niverfi Conditor etjam benigniffimeprovidit vt vita hominom alimentis eflet fuftentan-da quamdiu fpiritos hos regit artus; Quo fic ex nu«triraentis fuggereretur materies, quae per omnia, de-perditarum partium obtineret vicem. Ut vero haeccorporis noftri reparatio & palingenefia rite fe ha-beat, idoneum & fufficiens alimentum convenientiratione quotidie ingerendum eft; ea enim eft hu-morum in corpore noftro indoles, vt, nifi intra vigin-ti fere horas, novis ingeftis nutrimentis diluantur &demulciantnr, corpos ipfum ficut ferrugo ferrum cor-rcdere incipiunt, immo folida quoque ipfa, imprimis

yen-

11VentricuJus, inflar mola? frnmentis ccmrrinuendlsdefraodatae, fea.et i pfu m taridemc o nterere a drtits ur.De hac reparatione cbrporis huni.anae & indies ite-randa alimentorom ingeftione farnes executoris qua-fi officio dextre fungitur. AbfoK Itur autern quoadmaximam partern ingeftorurn Ciaboratip ex diver-fis & numerofiflimis alimentorunr generibus & fcr-colis in chylum, vera & genuina haefc palingenefiachemica: aJimenta vel cibi in ore coiominuti acfaliva mifti, & in paftam molleri* redjcti diffiittun*tür deglutitione, per aefophagum ad ventricuiumquafi in ollarn papini, in quo altemae diaphragma-tis & mnfcuiorum abdominis preffione, calore, i£ti-busque innumeris arteriarum ibi faiientiom, qui adISOOOOOO qualibet hora aftlmantur, humido ven-triculi mucofo.1 liquore gattrico, faliva & variis a«liis menftruis refolventibus alimentorum refolutioper-agitur, vt in iiquorem cinereo aibum demum con.vertantur. Pars ejus tenuior deinde ofculis ven.tricoli exbalantibus abforbitur, 8. reliqua portiopropellitur per pylorum vel dextrum ventncoli orifici»vim in duodenurn, in quo oiterios mafta ciborumpultacea muco circuradata, ex mifcela liqooris in-teftinalis faponacea, bilis, Jympha panchreatica &moto periftalrico fobigitur ad ingrefiTum ptr vafo-rum la&eorum ofcula Quanta copia per vafa la£teaquotidie abforberi poftit, apparet ex S>x.cfcrii ob-fervationibus; nempe quod ad hbr. 7 & unc. 2quolibet die accedar, Frecf. Hoffmannus fingulis die-bus Libr. 6 & unc 4 pondere sequare exiiiiroat.

B 2 Litber

12Lieherkynhis vero numerando ofcula omnium va-forum Ladfcorum & menfurando eorum diametros,ad libr. 20 pro una tantum hora calcnlum ponit.Chylus hi.c orifieiis -vafofum la _teorum reforbitusporro progreditur ad cifternam vel receptaculumchyli, übi ulterius ltquoribus corporis humani afii-milatur &.ex hac cifterna fertur ad venarn fubcla-viam übi fangvini infunditur & iterato per pulmo-nes totumque corpus curfu, convertitur ckmura infangvinem, Tempus quo alimenta in ventriculomorantur exafte determinari non poteft, differt- e-nim hoc pro robore ipfius venrriculi nee non di-verfa qualitate & quanticate afimentorum; ordina»rio tarnen intra 3 vel 4 horas ipfa folutio, chyii-que extracTio peracTa eft. Quatenus aiimentis ineftmajor vel minor vis difcrepans nutriendi, eatenusetjam magis vel minus palingenefi_e huic Chemicaein corpore humano, inferviunt Ciborum genera»Qaae proxime ad gelatinofam fubftantiam acceduntpra. aliis funt nutrientia v. g. gelatinae animaliumlac & alburnen ovorum. Quid de carnibus ani-raalium hoc fefpeclu judiciandum fit, Dn. Geofro-is debemus experimentis, ex hifce enim patet Libr»I carnis boyin a_ quantitatem geJatinse dare drach.7 & gran. 8» Libr. 1 carnis vitulinae unc. 1 drach.1 & gran. 42 Libr. 1 carnis ex agno fubrumo unc.1 drach. 1 '& gran. 39. Libr. 1 carnis ex pullis gal-linaeeis unc 1 drach, 4 & gran. 3.2. Libr. 1 car-nis ex vitulorum pedibus unc, 1 drach. 3 & gran16. Libr. 1 carnis columbarum unc. 1 8z gran. 12.

libr.

13libr. i carnis perdricis unc. i drach. 4 & gfan. 34^Ex quibu_ omnibus collatis conftat carnem ex pul-lis galiinaceis ob vim fingularem nutriendi, exce-ptis gelatinis animalium & albumine ovorum, opti-mum effe palingeriefiae Chemicse parttalis in regno"animaii remedium.

§. V.Corpus adioque humunum cum fingulis fuis par»

tibus conrtanti & perpetuo non durat quiete velconiiftentia, fed priftina? corporis partes abeunt no-vis continuo fuecedentibus, adeo vt poft aliquotannorum deceffum fere non nifi nomine idem ma-"meat hocce noftrum corpus. Ut autern certumconftituatur tempus, quo illud ipfum notabilemhanc fubit mutationem id faciie & omnimcdacertitudine fieri non potcft. Iliuftriff, & acu-tiffi-ius Joh. Eernoutii arduam hanc queftionemad probabilem quandam certitudinem reducere an-nifus eft; affurnto Sanciorii perfpirationis & ex-halationis fundamento, oftendit iile inftituto eruditocalcu*m-ntra vertentem annum Libr. 58 veteris ma-teri_e corpus humanum arnittere adeoutfereris materiae fuperfit & intra decern annos *§ corporispereat. irfide fub hypothefi quod nullum fecerit in-crementum corpus humanum, quod neque in adul-tis fit; intra decennium omnis illa antiqua corporisfubrtantia diffipata effet,confequenter quolibet decimoan.no regeneratur etjam corpus humanum cum finguiisfuisfTiidis felidisquepartibus, Calculospauiumquidemdiverfos inftituitKellius,non tarnen ita quincuaa Bcrnul-

B 3 lio

14lie confentiat, intra paucos annos corpus bumanum o-mne quod in illo pondus habet, perire & ex ingeftisalimentis, novum itcrum refurgere,

§". VLEx allatis jam igitur apparet Paiingenefiam

Chemicam partialem quae peragirur alimentis inge-ftis, non modo in corpore humano, verum etjamin aliis animalibus iocum habere. An vero palinge-nefia totalis etjam in regno animali fiat adhuc nonfatis in aprico pofitum eft; craffis tenebris hoc i-pfum involutum jacet, quin vero indies ex inde-reffis naturae fcrutatorum obfervationibus illuftreturnon eft vt dubiremus. Quas j"am in §. 11. &§, 111.attuiimus eruditorum obfervationes de materiali con-venientia fubftantiarum in omnibus 3:bus naturaeregnis nec non de quibusdam Zoophytorum gene-ribus, etjam noftro aevo palingenefiam hanc Che-micam totalem in animalculis omni fere organi-fmo deftirutis, guam maxime probabilem reddunt.Forfan animalcula haec fola compofitione vel fermen-tatione Chemica producuntur? vel forfan aft* con-ftant fubftantia medullari quae animata efle videtur,& prima in fe continet ftamina omnis organifmi &vitae? Forfan etjam omnia corpora phofphoretica &varia phaenomena artis & naturae ejuscemodis mo-

ieculis vivis chaoticis fuam debent originem,

£. D. G.