Türk Nörosirürji Dergisi 12: 90 - 93, 2002

Doktor Firma Iliskisi

Dogan: Doktor - Firma Iliskisi

The Relationship Between Physicians And Industry

SEREF DOGAN, KAYA AKSOY

Uludag Üniversitesi Tip Fakültesi Nörosirürji Anabilim Dali, Bursa

Özet: Tip egitiminde ögrencilikten uzmanlik sonrasinadegin firma destegi yadsinamaz alternatifsiz birzorunluluktur. Bu destegin, ayrilmis maddi boyutlarininfirmadan hedef kitleye yansimasindaki sonuç etkileri etikproblemlerle paralel bir sekilde ortaya çikmaktadir.Endüstrinin genis poblemlerinin yanisira varolan vebilinen çözümleri ile tesvik ve destek, bulunduguülkeyede bagli olarak degiskenlik gösterir. Ana amacinegitim ve hastaya katkisi göz önüne alinmali, etkilesimsonuçlari etik kurallar içinde kalmalidir. Firma doktoriliskilerine bu makalede etkilesim sekilleri ve sonuçlariaçisindan literatür gözden geçirilip kisa ve somut önerilerverilmistir.

Abstract: From medical education to postgraduationsupport of firms can't be denied. Furthermore it must beconsidered as a necessity without an alternative. Whilethis support's money dimensions reflects from firms totarget community, the effects of the results and the ethicalproblems occur paralle!. Although the wide problems ofthe industry, encouragement and support changeaccording to the country they exist. Main aim'scontribution to education and patient must be considered.The resul ts of influence must be kept within the ethic rules.In this article, the relationship between physician and firm,conditions and results of influence are expressed by givingshort and concrete suggestions by inspecting literatures

Anahtar kelimeler:etkilesim

Doktor-endüstri iliskisi, etik, Key words : Physician-industry interaction, ethic, conflictof interest

GIRIs

Ilaç ve tibbi malzeme pazarlayan, satan ve

tanitimini yapan firmalar, satis artisini saglamaamaciyla yaygin örgütleri içinde satis elemanlarivasitasiyla tüketiciye reçete edecek olan hekimleribulmakta ve bu hedef kitle üzerinde yogun bir sekildeçalismaktadirlar. Sadece ilaç firmalarinin U.s.A' da

tanitim pazarlama ve satis stratejilerine ayirdiklaripara 12 milyar dolari bulmaktadir(17). Bu ana

paranin satis elemanlarina senede düsen miktari ise

5 milyar dolar olmaktadir. Satis elemani elindeki bumaddi olanaklari iletisim hedef kitlesine bir vesileyleyansitmak durumunda kalmaktadir. Iletisim hedef

kitlesi içinde, egitimi devam eden ögrenci,profesyonel tip mensubu, pratisyen, asistan, uzman,direktör ve aile hekimleri bulunmaktadir.

Profesyonel tip mensubu na genel harcamakaleminden 8000-13000 dolarlik bir tanitim

pazarlama payi düsmektedir(16,17). Satis

TÜrk Nörosirürji Dergisi 12: 90 - 93, 2002

elemanlarinin hedef kitlesi ile iletisim sekli, ögretimekatki, seyahate katki, yeme-içme katkisi, onere etme,arastirmaya katki, örnek-hediye verme ve digerpromasyon materyelleri sunma seklindegerçeklesmektedir(2, 14,16,17).Genelolarak literatürebakildiginda 1994-2000 yillari arasinda firma hedefkitle iletisim sekline ait 538 literatür olmasina karsin29 yayinda direk firma-doktor iliskisi öz olarakaras tirilmis tir(6).

Satis elemaninin hedef kitlesine olan iletisimsekillerinden en önemlisi hediye olmaktadir. Builetisim sekli tip ögrencisi evresindenbaslamaktadir(3). Tip ögrencileri üzerinde yapilanarastirmada hediyenin uygun olmadigi %85oraninda söylenirken, kendileri için uygun olmadigisonucu %46'lara inmektedir(3,13). Tip ögrencisi yildaortalama 3 kez hediye ile karsilasmaktadir. Bunlardaha ziyade ufak hediyeler seklinde çanta, defter,kitap (%80) ve tibbi küçük malzemeler seklindeolmaktadir(ll, 13,16). Egitimselolarak ögrenciler,firmanin yeni girisim, yeni ilaç ve alet tanitiminiseminer, vizit, mortalite-morbidite gibi toplantilardafikir edinmektedir(8). Asistanlik evresinde firma ilekarsilasmada senede 6 hediye ortalamasigörülmektedir. Bunun yanisira asistanlik evresindeyeme-içme destegi, örnek verilme, hizmet karsiligionore edilme O.2/sene), konferans destegi (%3),seyahat karsilasmasi (%54)ve arastirma desteklerideise karismaktadir. Firmalarin bu evrede etkinlikleriiçinde ögle yemegi ve firma temsilcileri ilebilgilendirme konferansiari (%38-54) da ön planaçikmaktadir( 4,8,16,17).

Firmanin hedef kitledeki etkisi, tutum,

davranis, tavir degisimleri açisindan çok önemliolmakta, özellikle sonuç etkileri degerlendirilerekyeni satis, tanitim projeleri üretilmektedir(4,16,17).Önemli noktalar burada çikmakta, hediye ve digerpromosyon sekilleri bilimselligin disinda bu tibbiöneri getirmeyi reçeteye yansimayi etkiler mi,etkilemez mi karmasasi etik bir sorun olarakgörülmektedir(9, 14,16). Özellikle hedef ki tledetutum, davranis, tavir degisimleri, reçeteye yansima,istekleri n artisi, hediye siklik ve artimi, fiyatayansima ve negatif-pozitif saglik etkisi bu konudakien önemli ölçüm degerleridir04,16). Bütün bu ölçümdegerlerini kapsayan genis bir çalisma olmamasinakarsin, bazi degerlerin sunuldugu çalismalaryapilmistir(14, 16,17). Asistanlara bakildigindafirmalarin, degisik destekleri %91hasta iyilesmesinekatkili bir egitim gibi görülürken, %52 oraninda ilaç

Dogan: Doktor - Firma I/iskisi

ve malzeme bilgilendirilmesi seklinde pozitif birsonuç vermektedir(9). Firma-asistan iliskisinde sagliketkisi yönünden hastaya yansiyan pozitif sonuç,asistan egitiminde ayni orandagörülmemektedir(9,16).

Asistan ve uzmanin firma yetkilisine olaninancina bakildiginda; dogru bilgilendirildigineinanisin disinda, hasta iyilesmesinin disinda tanitilanpazarlanan ilaç veya aletin üstünlügününalgilanmasi %40-45 oranindadir. Bu kesim üzerindekonferans, seyahat karsilanmasi gibi destegin etkisihediye ve yemekten daha fazla olmaktadir. Uzmanasistan karsilastirilmasinda ise uzmanin etkilenmesiasistan etkilenmesinden fazla olmaktadir. Fakat

sonucu degistirmeye yönelik davranis degisimleri azoranda görülmektedir. Ilaç-malzeme firma yetkilisiveya konusmacisina pek sicak bakilmamaktaözellikle asistan düzeyinde dogru bilgilendirilmedeproblem hissedilmektedir04,17,18,19).

Literatüre bakildiginda tüm arastirmalar belirlibir popülasyon üzerinde bahsettigi sonuç etkilerikriter alinarak yapilmakta bütün kriterler yerineçogunda öneri getirmeye etki, davranis, tutum, istekartisi, içerikde degisim ön planda tutulmaktadir(8).Asistanlarda yapilan arastirma sonuçlarina göre yeniilaç tanitimi %32 oraninda etkilesim anlamliligigösterirken, bu oran uzmanlarda %20-65 oranindabelirtilmektedir. Yanlis bilgilendirilme algisiasistanlarda %44 oraninda iken, egitim destegininpozitif etkisi %77olmaktadir. Asistanlarda etkilesimsonunda davranis degisimi %25-49iken, uzmanlarda%58-70 orani ortaya çikmaktadir04,17,19).

Firma yetkilisi hedef kitle ile iletisimde ziyaretve planli toplantilar yollarini denemektedir(8).Bunlarda, degisik sebeplerle kisitlama olmasi firmayetkilisinde memnuniyetsizlik yaratmaktadir. Buetkilesim yollarinda tanitimin reçeteye yansimasirasyonelolmayan, fiyat abartili reçetelerinolusmasi,hemen yeni ilaç ve alete geçme istegi iseetik açidan doktorlar arasinda huzursuzlukdogurmaktadir(8,9). Tanitimdaki araçlarin verilissekli, dozu ve etkileri etik açidan çok önemli olmasinakarsin burada da tam bir fikir birligi yoktur. Sonuçta,hastaya yarari söz konusunda hediye-örnek-yemeiçme destegi etikdir diyen asistan orani %45'lerevarirken, degisik çalisma gruplari incelendigindeasistanlarda %4-49, uzmanlarda %4-88 hediye etikdegildir neticesi karsimiza çikmaktadir. Genelolarakhediye, örnek alma, yeme-içme destegi asistanda

TÜrk NörosirÜrji Dergisi 12: 90 - 93, 2002

olusan davranis degisimi ile reçeteyi etkilemezken,uzman davranis degisim etkisi ise pozitif yöndegörülmektedir(18). Yeme-içme desteginebakildiginda, bu destegin dozla iliskisi orta yaçikmaktadir. Ögle ve aksam yemekleri etkinolmamakla beraber firma yetkilisi ve doktormemnuniyetini kosal biçimde ortaya çikarmaktadir.Asistanlarin anketlerinde yeme-içme destegi etkinlikaçisindan %33 görülürken, bu oran uzmanlarda %12­33 olarak bulunmusdur. Etik mi diye yanitistendiginde; asistan %29, uzman %24 pozitif yanitvermektedir(12,15). Konferans ve seyahat destegininuzman üzerinde asistandan daha bariz etkisi

görü!mektedir. Bu etkilesme firmaca reçeteye etki,istek artirni, destek kabul artimi oranlari ile

degerlendirilmektedir(9,14,16) .

Firma doktor iliskisinde komplike tedaviayirimina pozitif etki olabilmesinin yani sira,nonspesifik sonuç, negatif etki, yanlis dogru ayirimzorlugu dogmasi, pozitif etkilesim sonrasi bilmedenyanlis yapma, yeni ilaç ve aleti yazmayi savunma,hastaya sunma, pahali, nonrasyonel tedavi planiuygulama gibi sakincali taraflarda görülebilmek­tedir(8,9,14,16).

Genelolarak doktor egitimi; gerek ögrencilik,gerekse uzmanlik ögrenciligi evresinde tecrübeli kisidirektifinde yeni girisimi uygulama, yeni ilaç ve aletireçete etme ve sonuçlarini ögrenme, seminer, vizit,mortalite - morbidite toplantilari, kongre veyasempozyum gibi egitim kurslarinda olmaktadir.Egitimin bir diger ek seklide firma temsilcisindenolmaktadir. Özellikle uzmanlik sonrasi egitiminstandardize edilemedigi, zorunluluklarin olmadigi,uzmanlik pratiginde saglik politikalarinin yanlisligiesliginde istemelerine ragmen egitim göremeyenuzmanlarin egi timinde agirlik firma vetemsilcilerinin egitim katkilari ile olmaktadir(8,16).Firma yetkilisinin gerek tanitim, gerekse pazarlamave satis iliskilerinde doktorla karsilasma orani önemarzetmektedir. Karsilasma dört kezin üzerindeoluyorsa buna göre reçete oranina yansimada artisgörülmektedir(4). Firma konusmacisinin tanitim veegitimi nonrasyonel reçete artirmakta, seyahatharcamasi destegi de hastane reçete oraniniartirmaktadir. Bunlarin engellenmesi için planlanmayapmak gerekir. Bu nedenlerle devam eden egitimsürecinde kaliteli toplantilara firma katiliminisaglama, egitime katki açisindan yarar doguracak

92

Dogan: Doktor - Firma Iliskisi

kalite standarti getirilmis olacakdir(8,14). Özellikledernekler, egitim veren hastanelerin idari kurullaribu konuda amaçlarini belirlemeli programlama,planlarini yapmak, gereksinimlerini objektivitelerinive destegin niteligini tartismalidirlar(10).

SONUÇ

Tipta ki egitim, ögretim ve uygulamadafirmalarin destegi alternatifsiz zorunludur. Serbestpiyasa ekonomisinde ise firmalarin kendi kendilerinesorduklari soru ise niçin maddi destek veriyoruz?Yardimimizin ve destegimizin karsiligi ne olacak?sorusudur. Bu iki inkar edilemez gerçegin mantikahlak ölçüleri içinde sonuçta hastaya yararli olusunusaglayacak özünü teskil etmektedir. Amaç-sonuçiliskisi içinde etik kurullar zaman içindeki sorunlarlaçesitli kararlar almislardir. Bunlar kronolojik olarak;Hediye reçeteye dönüsmemeli 1992, nakit kabuledilmemeli 1992, Hediye degerinden çok hastaiyilesmesine katkida bulunmali 1992. Firma doktoriliskisinde ilk amaç egitim olmali 1993. Kisiseldestekten ziyade komitelere yansiyan, kurumlarayansiyan ve onlarin kontrolünde destek ön planaçikmalidir. Destekleyici toplanti idare edicisi,konusmacilari seçici olmamali 1993, destekleyiciyegöre konu basligi olmamali, firma ismi egitimedamga vurmamali, doktora ailesine yiyecek, içecek,eglence olmamali, konsul tasyon ücretialinmamalidir. Özellikle firmalar güvenilir itibaredici egitim programlarina ayrica organizasyonlarinhastane, üniversiteler ve derneklerce yapilanlarinadestek olmali, önce hasta sagligi hastaya uygunlukgöz önüne alinmali, firma-doktor pesin hükümlüolmamalidir. Firma ve doktor "desteksiz kapiaçilmaz" fikrine kapilmamalidir(1,5,6,7,lO).

Firma-doktor iliskileri mutlak sonuçlariyladegerlendirilmeli, profesyonel dernekler yol göstericiolmali ve kurallar konulmalidir. Kurallarin

bozulmasinda ise yaptirimlar getirilmelidir(10).

Yazisma adresi: ProfDr. Kaya Aksoy

Uludag Üniversitesi Tip FakültesiNörosirürji Anabilim DaliGörükle, 16059, BursaTel: 0224-4428081

Fax: 0224-4428034

E-mail: kaksoy@uludag.edu.tr

TÜrk NörosirÜrji Dergisi 12: 90 - 93, 2002

KAYNAKLAR

1. Accreditation Council for Countinuing MedicalEducation. Standards for Commercial Support ofContinuing Medical Education. Available at: http:/ /www.accme.org/assent/commerce.htm. AccessedDeceinber 3, 1999

2. Beary JF. Pharmaceutical marketing has real andproven value: Characteristics of materials distrubutedby drug companies. Four points of view J.Gen IntemMed 11: 635-636, 1996

3. Bowman MA. The impact of drug company fundingon the content of continuing medical education.Mobius 6: 66-69, 1986

4. Chren MM, Lande Feld CS. Physicians behavior andtheir interactions with drug companies JAMA 271: 684­689, 1994

5. Council on Ethical and Judicial Affairs, AmericanMedical Association. Gpinion 9.011 ContinuingMedical Education: Code of Medical Ethics: Currentopinions of the Council on Ethical and Judicial Affairs.Chicago, III: American Medical Association. 1998-1999

6. Council on Ethical and Judicial Affairs, AmericanMedical Association. Gpinion 8.061: Gifts to physiciansfrom industry: Code of medical Ethics: Currentopinions of the Council on Ethical and Judicial Affairs,Chicago, III. American Medical Association. 1998-1999

7. Erola JA. We need dialogue and discussion, not a newBerlin Waii CMAJ, 150: 951-953, 1994

8. Guyatt G. Academic medicine and the pharmaceuticalindustry CMAJ, 150:951-953, 1994

Dogan: Doktor - Firma Iliskisi

9. Herman CM, Rodowskas CA. Communicating druginformation to physicians. J. Med Educ 51: 189-196,1976

10. Lever A, Considerations in the relationship betweenthe American College of chest physicians and industry.Chest, 119: 1257-1259,2001

11. Rahdaii T. Ethics of receiving gifts considered. JAMA,265: 442-443, 1991

12. Randaii T. Kennedy hearings say no more free lunch­or much else-from drug firms. JAMA. 265: 440-442,1991

13. Sandberg WS, Carlos S, Sandberg EH, Rozen MF: Theeffect of educational gifts from pharmaceutical firmson medical students recall of company names orproducts. Acad Med 72: 916-918, 1997

14. Tenery RM. Interactions between physicians and thehealth care tecnology industry. JAMA 283:391-393,2000

15. Waund DR. Pharmaceutical promotions a free lunch.N. Engl. J.Med 327: 351-353, 1992

16. Wazana A. Physicians and the pharmaceuticalindustry. Is a gift ever just a gift. JAMA, 283: 391-393,2000

17. Wolfe SM. Why do American drug companies spendmore than $12 billion a year pushing drugs? J.GenIntem Med 11: 637-639,1996

18. Wooiiard RF. Adressing the pharmaceutical industry'sinfluence on professional behaviour CMAJ, 149: 403­4004, 1993

19. Ziegler MG, Lew P, Singer Be. The accuracy of druginformation from pharinaceutical sales representatives.JAMA. 273:1296-1298, 1995