TECHNOTECHNO--EDUCA 2007EDUCA 2007Zenica, 15Zenica, 15--18april 0718april 07

EVROPSKI STANDARDI ZA KONSTRUKCIJE EUROKODOVI

Dr. Naija HaraiDr. Naija HaraiAmer HaraiAmer Harai

EVROPSKI STANDARDI ZA KONSTRUKCIJE-EUROKODOVIEUROPEAN STANDARDS FOR CONSTRCTIONS-EUROCODES

jjUniverzitet u ZeniciUniverzitet u Zenici

Mainski fakultet u ZeniciMainski fakultet u ZeniciUniverzitet u ZeniciUniverzitet u Zenici

Mainski fakultet u Zenici Mainski fakultet u Zenici

11

Kljune rijei: eurokodovi, konstruiranje, vrste elika, podjela elika

SAETAK:SAETAK:

Cilj rada je da olaka strunjacima i pedagozima preuzimanje i lake razumjevanje evropskog naina oznaavanja materijala. Predmet rada su evropske norme za proraun raznih vrsta konstrukcija.

Key words: eurocodes, construction, steel types, division of steels.y , , yp ,

ABSTRACT:

The goal of this seminary is to make easyer accepting and unedrstanding of european way of labeling materials to experts and pedagogs. The subject of this work are the european norms for calculating different types of constructions.

1. UVOD

Sredinom 70-tih godina se pojavila potreba za usklaivanjem normi iz podruja graevinskog projektiranja konstrukcija. Tako je 1976. godine Povjerenstvo Evropske zajednice (CEC) poelo sa programom njihovog razvoja, formiravi Upravni odbor od predstavnika vlada drava lanica, predstavnika meunarodnih tehnikih organizacija i lanova koordinirajue skupine koja je ve bila formirana. Zadatak Upravnog odbora je bio pregled stanja u tako opsenom podruju. Smatralo se da e se pripremiti zajednika pojednostavljena pravila za proraun svih vrsta konstrukcija bez obzira na materijal od kojeg su izraene i da e se postaviti zajedniki sigurnosni zahtjevi.Pod pokroviteljstvom Povjerenstva Evropske zajednice objavljeno je nekoliko dijelova eurokodova. Povjerenstvo je

dl il j di i d i bj lji j k d ij i k i ij

22

odluilo, 10. januara 1990. godine, posao izrade i objavljivanja eurokodova prenijeti na europsku organizaciju za normizaciju (CEN), s namjerom da se eurokodovi kao europske norme (EN) uine dostupnim u zemljama Europske unije (EU) i zemljama Europske udruge za slobodnu trgovinu (EFTA).

1.1. Struktura CEN/TC 2501.1. Struktura CEN/TC 250

CEN je 23. marta 1990. godine osnovao tehniki odbor CEN/TC 250 CEN je 23. marta 1990. godine osnovao tehniki odbor CEN/TC 250 Konstrukcijski eurokodoviKonstrukcijski eurokodovij gj g jj(Structural Eurocodes)(Structural Eurocodes), koji je odgovoran za njihov razvoj i objavljivanje. Rad tehnikog odbora , koji je odgovoran za njihov razvoj i objavljivanje. Rad tehnikog odbora CEN/TC 250 se odvijao u devet (9) pododbora (SC1CEN/TC 250 se odvijao u devet (9) pododbora (SC1SC9), po jedan pododbor za svaki eurokod. SC9), po jedan pododbor za svaki eurokod. Istovremeno postojale su i tri (3) horizontalne radne skupine: nazivi, poari i mostovi.Istovremeno postojale su i tri (3) horizontalne radne skupine: nazivi, poari i mostovi.

Tabela 1. Tehniki odbori [6]Tabela 1. Tehniki odbori [6][ ][ ]

Naziv tehnikog odboraNaziv tehnikog odbora Norme Norme CEN/TCCEN/TC

Djelovanja i potresDjelovanja i potresEurokod 1Eurokod 1Eurokod 8 Eurokod 8

250 (SC 1; SC 8) 250 (SC 1; SC 8)

Betonske konstrukcijeBetonske konstrukcije Eurokod 2 Eurokod 2 250 (SC 2)250 (SC 2)

Metalne konstrukcijeMetalne konstrukcijeEurokod 3Eurokod 3Eurokod 4Eurokod 4 250 (SC 3; SC 4; SC 9) 250 (SC 3; SC 4; SC 9) Eurokod 9 Eurokod 9

Drvene konstrukcijeDrvene konstrukcije Eurokod 5Eurokod 5 250 (SC 5)250 (SC 5)

Zidane konstrukcijeZidane konstrukcije Eurokod 6Eurokod 6 250 (SC 6)250 (SC 6)

Geotehnike konstrukcijeGeotehnike konstrukcije Eurokod 7Eurokod 7 250 (SC 7)250 (SC 7)

1.2. ta su eurokodovi

Eurokodovi [5] su europske norme za proraun raznih vrsta graevinskih konstrukcija. Oni obrauju i sve predvidive vrste optereenja i njihovo djelovanje na konstrukcije. U razvoju eurokodova osnovna ideja je stvaranje ujednaenog sistema konstrukcijskih pravila pridravajui se CEN-ovih normizacijskih pravila.Znai, cilj je da eurokodovi postanu europske norme vodei rauna da su povezani sa drugim usklaenim ili neusklaenim europskim normama za graevinske proizvode Svaki eurokod je podijeljen u vie dijelova a

44

neusklaenim europskim normama za graevinske proizvode. Svaki eurokod je podijeljen u vie dijelova, a neki dijelovi imaju i poddijelove. Norme su veoma opsene, pa pojedini dijelovi imaju vie od stotinu stranica.

Dogovoreno je da se eurokodovi prvo pripreme kao prednorme (ENV). To su:Dogovoreno je da se eurokodovi prvo pripreme kao prednorme (ENV). To su:

ENV 1991 Eurokod 1ENV 1991 Eurokod 1: Osnove projektiranja i djelovanja na konstrukcije: Osnove projektiranja i djelovanja na konstrukcijeENV 1992 Eurokod 2ENV 1992 Eurokod 2: Projektiranje betonskih konstrukcija: Projektiranje betonskih konstrukcijaENV 1993 Eurokod 3ENV 1993 Eurokod 3: Projektiranje elinih konstrukcija: Projektiranje elinih konstrukcijaENV 1994 Eurokod 4ENV 1994 Eurokod 4: Projektiranje elinobetonskih spregnutih konstrukcija: Projektiranje elinobetonskih spregnutih konstrukcijaENV 1994 Eurokod 4ENV 1994 Eurokod 4: Projektiranje elinobetonskih spregnutih konstrukcija: Projektiranje elinobetonskih spregnutih konstrukcijaENV 1995 Eurokod 5ENV 1995 Eurokod 5: Projektiranje drvenih konstrukcija : Projektiranje drvenih konstrukcija ENV 1996 Eurokod 6ENV 1996 Eurokod 6: Projektiranje zidanih konstrukcija: Projektiranje zidanih konstrukcijaENV 1997 Eurokod 7ENV 1997 Eurokod 7: Geotehniko projektiranje: Geotehniko projektiranjeENV 1998 Eurokod 8ENV 1998 Eurokod 8: Projektiranje konstrukcija otpornih na potres: Projektiranje konstrukcija otpornih na potresENV 1999 Eurokod 9ENV 1999 Eurokod 9: Projektiranje aluminijskih konstrukcija: Projektiranje aluminijskih konstrukcijaENV 1999 Eurokod 9ENV 1999 Eurokod 9: Projektiranje aluminijskih konstrukcija: Projektiranje aluminijskih konstrukcija

EurokodEurokod 11 dajedaje opeope osnoveosnove projektiranjaprojektiranja konstrukcijakonstrukcija bezbez obziraobzira nana vstuvstu materijalamaterijala odod kojegkojeg jejekonstrukcijakonstrukcija izraena,izraena, dakledakle naelanaela projektiranja,projektiranja, optereenjaoptereenja ii zahtjevezahtjeve kojikoji susu primjenjiviprimjenjivi nana svesvekonstrukcijekonstrukcije.. PremaPrema CEN/CENELECCEN/CENELEC--ovimovim UnutranjimUnutranjim propisimapropisima -- 22.. diodio:: OpaOpa pravilapravila zazanormizacijskinormizacijski radrad evropskaevropska prednormaprednorma (ENV)(ENV) buduabudua jeje normanorma kojukoju jeje razradiorazradio CEN/CENELECCEN/CENELEC uunormizacijskinormizacijski rad,rad, evropskaevropska prednormaprednorma (ENV)(ENV) buduabudua jeje normanorma kojukoju jeje razradiorazradio CEN/CENELECCEN/CENELEC uuskladuskladu sasa svojimsvojim pravilimapravilima zaza privremenuprivremenu upotrebu,upotrebu, dokdok nacionalnenacionalne normenorme kojekoje susu sasa njomnjom uusuprotnostisuprotnosti mogumogu uporedouporedo ostatiostati nana snazisnazi.. NavedeneNavedene prednnormeprednnorme (ENV)(ENV) bitbit ee prihvaeneprihvaene kaokaonacionalnenacionalne normenorme nakonnakon pripremepripreme nacionalnihnacionalnih dokumenatadokumenata zaza primjenuprimjenu (NAD),(NAD), kojekoje moramora prireditiprireditisvakasvaka dravadrava lanicalanica.. RadiRadi sese dakledakle oo razliitimrazliitim optereenjimaoptereenjima (npr(npr..snijeg,snijeg, vjetar,vjetar, potresnopotresno optereenjeoptereenje iislsl..)) kojakoja oviseovise oo zemljopisnomzemljopisnom poloaju,poloaju, oo razliitimrazliitim koeficijentimakoeficijentima sigurnosti,sigurnosti, tzvtzv.. uokvirenimuokvirenimvrijednostimavrijednostima (Boxed(Boxed Values)Values) kojekoje propisujepropisuje vladavlada svakesvake dravedrave ii slslvrijednostimavrijednostima (Boxed(Boxed Values)Values) kojekoje propisujepropisuje vladavlada svakesvake dravedrave ii slsl..EurokodoviEurokodovi susu trenutnotrenutno povezanipovezani sasa cijelimcijelim sistemomsistemom odod okooko 8585 evropskihevropskih norminormi iliili prednormiprednormi..IzdavanjeIzdavanje engleskeengleske verzijeverzije eurokodovaeurokodova uu statusustatusu prednormiprednormi poelopoelo jeje 19931993.. godinegodine ii premaprema planuplanu trebatrebabitibiti dovrenodovreno oveove godinegodine.. NjihovoNjihovo izdavanjeizdavanje kaokao evropskihevropskih norminormi (EN)(EN) oekivalooekivalo sese odod19991999--20042004.. godinegodine..

55

1.3. Trenutno stanje [6]1.3. Trenutno stanje [6]j [ ]j [ ]

Eurokodovi u statusu prednormi imaju 64 dijela, dok e kao evropske norme imati 60 dijelova. Osim Eurokodovi u statusu prednormi imaju 64 dijela, dok e kao evropske norme imati 60 dijelova. Osim toga uvodi se nova evropska norma EN 1990 Eurokod 0: Opa pravila, koja e sadravati ono to je toga uvodi se nova evropska norma EN 1990 Eurokod 0: Opa pravila, koja e sadravati ono to je sada obuhvaeno u ENV 1991sada obuhvaeno u ENV 1991--1. Uporedo s tim prenumerirat e se dijelovi Eurokoda 1. Dakle, eli se 1. Uporedo s tim prenumerirat e se dijelovi Eurokoda 1. Dakle, eli se postii jednostavnost u obiljeavanju i snalaenju pri njihovoj upotrebipostii jednostavnost u obiljeavanju i snalaenju pri njihovoj upotrebipostii jednostavnost u obiljeavanju i snalaenju pri njihovoj upotrebi. postii jednostavnost u obiljeavanju i snalaenju pri njihovoj upotrebi. Tako bi svaki Eurokod (njih devet) morao imati isti broj za dio koji se odnosi na npr. poar, mostove i sl. Tako bi svaki Eurokod (njih devet) morao imati isti broj za dio koji se odnosi na npr. poar, mostove i sl. Status eurokodova kao evropskih normi jo nije definisan i jo se raspravlja o mogunosti smanjenja Status eurokodova kao evropskih normi jo nije definisan i jo se raspravlja o mogunosti smanjenja broja tzv. uokvirenih vrijednosti kao i skraenju razdoblja u kome e uporedo vrijediti i nacionalne broja tzv. uokvirenih vrijednosti kao i skraenju razdoblja u kome e uporedo vrijediti i nacionalne norme zemalja lanica.norme zemalja lanica.

2. VRSTE I KVALITETI ELIKA 2. VRSTE I KVALITETI ELIKA

2.1. Podjela elika2.1. Podjela elika

Za odreivanje pojmova kod podjele elika primjenjuje se EN 10020. Openito se podjela moe Za odreivanje pojmova kod podjele elika primjenjuje se EN 10020. Openito se podjela moe provesti prema:provesti prema:

1. hemijskom sastavu (legirani i nelegirani elici)1. hemijskom sastavu (legirani i nelegirani elici)2 glavnim svojstvima i osobinama s obzirom na primjenu (osnovni kvalitetni i oplemenjeni elici) [8]2 glavnim svojstvima i osobinama s obzirom na primjenu (osnovni kvalitetni i oplemenjeni elici) [8]2. glavnim svojstvima i osobinama s obzirom na primjenu (osnovni, kvalitetni i oplemenjeni elici) [8].2. glavnim svojstvima i osobinama s obzirom na primjenu (osnovni, kvalitetni i oplemenjeni elici) [8].

Za oznaavanje elika [7] koriste se dva sistema:Za oznaavanje elika [7] koriste se dva sistema:-- kratki naziv prema EN 10027 (dio 1 i IC 10),kratki naziv prema EN 10027 (dio 1 i IC 10),-- oznaka brojevima prema EN 10027 (dio 2).oznaka brojevima prema EN 10027 (dio 2).

Kratki naziv predvia podjelu elika u dvije skupine:Kratki naziv predvia podjelu elika u dvije skupine:

Grupa 1 Grupa 1 daju se podaci o primjeni elika i mehanikim ili fizikalnim svojstvima,daju se podaci o primjeni elika i mehanikim ili fizikalnim svojstvima, Grupa 2Grupa 2 daju se podaci o hemijskom sastavudaju se podaci o hemijskom sastavu

66

Grupa 2 Grupa 2 daju se podaci o hemijskom sastavu.daju se podaci o hemijskom sastavu.

2.1.1. elici grupe 12.1.1. elici grupe 1

Gla ni simboliGla ni simboli grupe 1grupe 1 s sljedei:s sljedei:Glavni simboli Glavni simboli grupe 1grupe 1 su sljedei:su sljedei:

S S -- konstrukcioni elici,konstrukcioni elici,P P -- elici za rad pod pritiskom ( elici za rezervoare),elici za rad pod pritiskom ( elici za rezervoare),L L -- elici za cjevovode,elici za cjevovode,E E -- elici za mainogradnju (strojogradnju),elici za mainogradnju (strojogradnju),B B -- elici za armirani beton praeni brojem koji je karakteristika napona teenja*) elici za armirani beton praeni brojem koji je karakteristika napona teenja*)

u N/mmu N/mm22,,Y Y -- elici za prednaprezanje (prednapinjanje),elici za prednaprezanje (prednapinjanje),RR -- elici za oblike tranica,elici za oblike tranica,R R elici za oblike tranica,elici za oblike tranica,H H -- hladno valjani ravni (ploasti) proizvodi u visokovrstoj kakvoi izvlaenja,hladno valjani ravni (ploasti) proizvodi u visokovrstoj kakvoi izvlaenja,DC DC -- mekani elici za hladno oblikovanje odreenih vrue valjanih ravnihmekani elici za hladno oblikovanje odreenih vrue valjanih ravnih

(ploastih) proizvoda,(ploastih) proizvoda,DD DD -- mekani elici za neposredno hladno oblikovanje odreenih vrue valjanihmekani elici za neposredno hladno oblikovanje odreenih vrue valjanih

ravnih (ploastih) proizvodaravnih (ploastih) proizvodaravnih (ploastih) proizvoda,ravnih (ploastih) proizvoda,DX DX -- mekani elici za ravne (ploaste) proizvode iji nain valjanja (vrui ili hladni)mekani elici za ravne (ploaste) proizvode iji nain valjanja (vrui ili hladni)

nije poznat,nije poznat,TH TH -- tanki i bijeli lim i traka kao i posebno kromirani lim i traka kod jednostrukogtanki i bijeli lim i traka kao i posebno kromirani lim i traka kod jednostrukog

smanjenja,smanjenja,T T -- isto kao TH samo kod dvostrukog smanjenja,isto kao TH samo kod dvostrukog smanjenja,M M -- elektro lim i traka.elektro lim i traka.

2.1.2. elici grupe 22.1.2. elici grupe 2

U U grupu 2grupu 2 ubrajaju se sljedee grupe elika:ubrajaju se sljedee grupe elika:

1. nelegirani elici s prosjenim udjelom mangana manjim od 1%,1. nelegirani elici s prosjenim udjelom mangana manjim od 1%,2. nelegirani elici s prosjenim udjelom mangana veim od 1%; legirani 2. nelegirani elici s prosjenim udjelom mangana veim od 1%; legirani

elici s manje od 5% legirajuih elemenataelici s manje od 5% legirajuih elemenata

77

elici s manje od 5% legirajuih elemenata,elici s manje od 5% legirajuih elemenata,3. legirani elici s vie ili 5% legirnih elemenata,3. legirani elici s vie ili 5% legirnih elemenata,4. brzorezni elici.4. brzorezni elici.

2.1.3. Dopunske oznake2.1.3. Dopunske oznake

Vrste elinog liva dobivaju ispred ranije navedenih oznaka slovo G.Vrste elinog liva dobivaju ispred ranije navedenih oznaka slovo G.Tvorba oznake elika za navedene etiri podgrupe moe se detaljno vidjeti u IC 10. Tvorba oznake elika za navedene etiri podgrupe moe se detaljno vidjeti u IC 10. esto glavne oznake nisu dovoljne za jednoznanu oznaku elika, pa se zato koriste esto glavne oznake nisu dovoljne za jednoznanu oznaku elika, pa se zato koriste dvije grupe dopunskih oznaka:dvije grupe dopunskih oznaka:j g p pj g p p

Dopunske oznake za elikDopunske oznake za elikDijele se na dvije grupe. Oznake druge grupe mogu se koristiti samo povezano sa Dijele se na dvije grupe. Oznake druge grupe mogu se koristiti samo povezano sa prvom grupom oznaka,prvom grupom oznaka,

Dopunske oznake elinih proizvodaDopunske oznake elinih proizvoda Dopunske oznake elinih proizvoda.Dopunske oznake elinih proizvoda.Dopunske oznake u svom znaenju su ovisne o glavnim oznakama. Nemogue je navesti sve mogue Dopunske oznake u svom znaenju su ovisne o glavnim oznakama. Nemogue je navesti sve mogue kombinacije glavnih i dopunskih oznaka, te e se zato navesti samo one vanije, i to za grupu elika za kombinacije glavnih i dopunskih oznaka, te e se zato navesti samo one vanije, i to za grupu elika za konstrukcije.konstrukcije.

elici za konstrukcijeelici za konstrukcije oznaavanjeoznaavanjeelici za konstrukcije elici za konstrukcije oznaavanjeoznaavanje

Slovne oznakeSlovne oznake

Glavna oznaka:Glavna oznaka:

S S -- elici za konstrukcije,elici za konstrukcije,XXX XXX -- najnii napon teenja (ReH) izraena u N/mmnajnii napon teenja (ReH) izraena u N/mm22 za najmanju debljinuza najmanju debljinu

proizvoda.proizvoda.

99

Dopunske oznake:Dopunske oznake:

Za elik grupe 1 to su oznake: J,K,L,M,N,Q,G.Za elik grupe 1 to su oznake: J,K,L,M,N,Q,G.

JR JR -- ilavost 27J, temperatura ispitivanja +20ilavost 27J, temperatura ispitivanja +20C,C,KO KO -- ilavost 40J, temperatura ispitivanja 0ilavost 40J, temperatura ispitivanja 0C,C,L2L2 -- ilavost 60J temperatura ispitivanjailavost 60J temperatura ispitivanja --2020CCL2 L2 ilavost 60J, temperatura ispitivanja ilavost 60J, temperatura ispitivanja 2020 C,C,M M -- valjano termomehaniki,valjano termomehaniki,N N -- normalno areno ili valjano normalizirano,normalno areno ili valjano normalizirano,Q Q -- poboljan,poboljan,G G -- druga obiljeja, ukoliko je potrebno s jednom ili dvije znamenke.druga obiljeja, ukoliko je potrebno s jednom ili dvije znamenke.

Napominje se da su oznake M,N i Q predviene samo za sitnozrnate elike.Napominje se da su oznake M,N i Q predviene samo za sitnozrnate elike.

Za elik Za elik grupe 2grupe 2 predviene su sljedee dopunske oznake:predviene su sljedee dopunske oznake:

C C -- s posebnim hladnim oblikovanjem,s posebnim hladnim oblikovanjem,D D -- za prevlake dobivene postupkom uranjanja u talinu,za prevlake dobivene postupkom uranjanja u talinu,E E -- za emajliranje,za emajliranje,F F -- za kovanje,za kovanje,HH -- uplji profili,uplji profili,H H uplji profili,uplji profili,L L -- za niske temperature,za niske temperature,M M -- valjano termomehaniki,valjano termomehaniki,N N -- normalno areno ili valjano normalizirano,normalno areno ili valjano normalizirano,O O -- rezano,rezano,PP ljutenoljutenoP P -- ljuteno,ljuteno,Q Q -- poboljan,poboljan,S S -- za brodogradnju,za brodogradnju,T T -- za cijevi,za cijevi,W W -- otporan na koroziju,otporan na koroziju,

1010

an an -- oznake za propisane dodatne elemente, npr.Cu.oznake za propisane dodatne elemente, npr.Cu.

NELEGIRANI ELIKNELEGIRANI ELIK

LEGIRANI ELIKLEGIRANI ELIK

Brojane oznake [6]Brojane oznake [6]

1. XX XX (XX)1. XX XX (XX)

Budue potrebe (rezerve)Budue potrebe (rezerve)Redni brojRedni brojBroj grupe elikaBroj grupe elikaRedni broj materijala 1Redni broj materijala 1--elikelik

22--nikal, kobaltnikal, kobalt22 nikal, kobaltnikal, kobalt33--titantitan

1.00xx i 1.90xx 1.00xx i 1.90xx -- osnovni eliciosnovni elici1.01xx do 1.07xx i 1.91xx do 1.97xx 1.01xx do 1.07xx i 1.91xx do 1.97xx -- nelegirani kvalitetni elicinelegirani kvalitetni elici1.08xx, 1.09xx, 1.98xx i 1.99xx 1.08xx, 1.09xx, 1.98xx i 1.99xx -- legirani kvalitetni elicilegirani kvalitetni elici

2. HARMONIZACIJA EVROPSKIH (EN) I NJEMAKIH (DIN EN) NORMI2. HARMONIZACIJA EVROPSKIH (EN) I NJEMAKIH (DIN EN) NORMI

Tabela 2. Usklaivanje evropskih i (EN) i njemakih (DIN) standarda [5]Tabela 2. Usklaivanje evropskih i (EN) i njemakih (DIN) standarda [5]

VRSTA ELIKA ILI VRSTA ELIKA ILI PROIZVODAPROIZVODA

SADANJE STANJESADANJE STANJE RANIJE STANJERANIJE STANJE

ENEN IZDANJEIZDANJE DINDIN IZDANJEIZDANJEENEN IZDANJEIZDANJE DINDIN IZDANJEIZDANJE

Graevinski eliciGraevinski elici EN 10 025 EN 10 025 03.04. 03.04. 17 100 17 100 01.80. 01.80.

Sitnozrnati eliciSitnozrnati eliciEN 10 113EN 10 113dio 1 do 3 dio 1 do 3

04.93. 04.93. 17 102 17 102 10.83. 10.83.

elici otporni na korozijuelici otporni na koroziju EN 10 155EN 10 155 08.93. 08.93. SEW 087SEW 087 01.81.01.81.

Nerajui elici Nerajui elici EN 10 088 EN 10 088 dio 1 do 3 dio 1 do 3

08.95. 08.95. 17 440 17 440 17 441 17 441

07.85. 07.85.

EN 10 083EN 10 083 10 9110 91elici za poboljanjeelici za poboljanje

EN 10 083 EN 10 083 dio 1 i 2 + A1dio 1 i 2 + A1

10.91.10.91.bijelo izdanje 97. bijelo izdanje 97.

17 200 17 200 03.87. 03.87.

uplji profili, vrue uplji profili, vrue valjani: o,valjani: o, ,, graevinski i graevinski i sitnozrnati elici sitnozrnati elici

EN 10 210 EN 10 210 dio 1 dio 1 dio 2dio 2

09.94.09.94.bijelo izdanje 96 bijelo izdanje 96

17 100, 17 120 17 100, 17 120 17 121, 17 123 17 121, 17 123 17 124 17 12517 124 17 125

01.80., 06.84. 01.80., 06.84. 06.84., 05.86. 06.84., 05.86.

05 8605 86

1313

dio 2 dio 2 17 124, 17 125 17 124, 17 125 05.86. 05.86.

uplji profili, vrue valjani uplji profili, vrue valjani (kao hladno valjani)(kao hladno valjani)

EN 10 219 EN 10 219 dio 1 dio 1 dio 2 dio 2

bijelo izdanje 96. bijelo izdanje 96. bijelo izdanje 96 bijelo izdanje 96 17 119 17 119 06.84. 06.84.

5. USPOREDBA STANDARDA O KVALITETI ELIKA5. USPOREDBA STANDARDA O KVALITETI ELIKA

Uobiajeno je da se danas strunjaci susreu kako s elinim proizvodima tako i s projektima iz Uobiajeno je da se danas strunjaci susreu kako s elinim proizvodima tako i s projektima iz raznih zemalja Evrope i svijeta. Zbog toga je korisno poznavati nacionalne oznake osnovnih grupa raznih zemalja Evrope i svijeta. Zbog toga je korisno poznavati nacionalne oznake osnovnih grupa elika usporedivih s oznakama elika po novim evropskim normama. U sljedeoj tabeli su date elika usporedivih s oznakama elika po novim evropskim normama. U sljedeoj tabeli su date usporedne oznake elika 7 nacionalnih tehnikih regulativa s oznakama prema EN.usporedne oznake elika 7 nacionalnih tehnikih regulativa s oznakama prema EN.p g pp g p

Tabela 5. elici openito za konstrukcije [5]Tabela 5. elici openito za konstrukcije [5]

ENEN10 02510 025

NF A 35NF A 35--501501

DIN DIN 17 10017 100

BSBS4 3604 360

NBN NBN A21A21--101101 UNI 7070UNI 7070

UNE 36 UNE 36 080080

NORM NORM 13161316

S 235 JRS 235 JR E 24E 24--2 2 St 37St 37--2 2 AE 235AE 235--B B Fe 360 B Fe 360 B

S 235 S 235 JRG2JRG2 RSt 37RSt 37--2 2 40 B 40 B

Fe 360 BFe 360 B--FN FN

AE 235 BAE 235 B--FN FN RSt 360 B RSt 360 B

S 235 JOS 235 JO E 24E 24--3 3 St 37St 37--3 U 3 U 40 C 40 C A 235A 235--C C Fe 360 C Fe 360 C AE 235 C AE 235 C St 360 C St 360 C

S 275 JRS 275 JR E 28E 28--2 2 St 44St 44--2 2 43 B 43 B AE 255AE 255--B B Fe 430 B Fe 430 B AE 275 B AE 275 B St 430 B St 430 B

S 275 JOS 275 JO E 28E 28--3 3 St 44St 44--3 U 3 U 43 C 43 C AE 255AE 255--C C Fe 430 C Fe 430 C AE 275 C AE 275 C St 430 C St 430 C

S 355 JRS 355 JR E 36E 36--2 2 50 B 50 B AE 355AE 355--B B Fe 510 B Fe 510 B AE 355 B AE 355 B

S 355 JOS 355 JO E 36E 36 33 St 52St 52 3 U3 U 50 C50 C AE 355AE 355 CC Fe 510 CFe 510 C AE 355 CAE 355 C St 510 CSt 510 CS 355 JOS 355 JO E 36E 36--3 3 St 52St 52--3 U 3 U 50 C 50 C AE 355AE 355--C C Fe 510 C Fe 510 C AE 355 C AE 355 C St 510 C St 510 C

S 355 S 355 J2G3J2G3 St 52St 52--3 N 3 N 50 D 50 D AE 355AE 355--D D Fe 510 D Fe 510 D AE 355 D AE 355 D St 510 D St 510 D

S 355 S 355 J2G4J2G4 50 D 50 D AE 355AE 355--D D Fe 510 D Fe 510 D AE 355 D AE 355 D

S 355 S 355 K2G3K2G3 E 36E 36--4 4

AE 355AE 355--DD DD

S 355 S 355 K2G4K2G4 E 36E 36--4 4

AE 355AE 355--DD DD

1414

Tabela 6. elici poviene vrstoe[5]Tabela 6. elici poviene vrstoe[5]

EN EN 10 11310 113

NF A NF A 3535--504/36504/36--201201

DIN DIN 17 10217 102

BS BS 43604360

UNI UNI 73827382

S 355 MS 355 M E 355 E 355 St E 355 St E 355 50 D 50 D Fe E 355 KG Fe E 355 KG

S 3S 3 S 3S 3 00 33S 355 MLS 355 ML TSt E 355 TSt E 355 50 EE 50 EE Fe E 355 KT Fe E 355 KT

E 375 E 375

S 420 MS 420 M E 420 R E 420 R St E 420 St E 420

S 420 MLS 420 ML E 420 FPE 420 FP TSt E 420TSt E 420

T b l 7 li i HISTAR k lit t [5]T b l 7 li i HISTAR k lit t [5]

S 420 MLS 420 ML E 420 FP E 420 FP TSt E 420 TSt E 420

S 460 MS 460 M E 460 R E 460 R St E 460 St E 460 55 C 55 C Fe E 460 KG Fe E 460 KG

S 460 MLS 460 ML E 460 FP E 460 FP TSt E 460 TSt E 460 55 EE 55 EE Fe E 460 KT Fe E 460 KT

Tabela 7. elici HISTAR kvalitete[5]Tabela 7. elici HISTAR kvalitete[5]

HISTHISTARAR

EN EN 10 10

113113

EN EN 10 02510 025

NF A NF A 3535--504/ 504/

3636--201201

NF A NF A 3535--501501

DIN DIN 17 10217 102

DIN DIN 17 10017 100

BS BS 43604360

ASTM ASTM A A

572 572 913913

JIS G JIS G 31063106

355 355 S 355 S 355 S 355 S 355 E 355 E 355 E 36 E 36 St E St E 355 355 St 52St 52--3 3 50 D 50 D gr. 50 gr. 50 SM SM

490B/490B/C/YB C/YB

420420 S 420S 420 E 420E 420 St ESt E 6060420 420 S 420 S 420 E 420 E 420 St E St E 420 420 gr. 60 gr. 60

60 60 S460 S460 E 460 E 460 St E St E 460 460 55 C 55 C gr. 65 gr. 65 SM SM 570 570

1515

6. GRAEVINSKI ELIK6. GRAEVINSKI ELIK

Grupa elikaGrupa elika Uslovi obradeUslovi obrade

Mehanike osobineMehanike osobine

Grupa elikaGrupa elika

S graevinski elikS graevinski elik

Uslovi obradeUslovi obrade

MM termomehaniko valjanjetermomehaniko valjanje

NN obino valjanjeobino valjanje

Primjer:Primjer:

XXX Minimalni napon teenjaXXX Minimalni napon teenjaReReHH (N/mm(N/mm2 2 ) )

ARARvaljanje (bez specijalnih valjanje (bez specijalnih zahtjeva za valjanje i/ili zahtjeva za valjanje i/ili termiku obradu)termiku obradu)

jj

EN 10025EN 10025--2: S 3552: S 355

Mehanike osobineMehanike osobine

Stepen ilavostiStepen ilavostiPosebni zahtjeviPosebni zahtjevi

J2 + Z35 + M

pp

KV min.KV min.27J27J

min. 40Jmin. 40J Temp. Temp. CC

JRJRJ0J0

KRKRK0K0

202000

Z15Z15 min. 15% suenjemin. 15% suenje

Z25Z25 min. 25% suenjemin. 25% suenje

Z35Z35 min 35% suenjemin 35% suenjeJ2J2 K2K2 --2020 Z35Z35 min. 35% suenjemin. 35% suenje

Fizike osobineFizike osobine

LL za sniene temperatureza sniene temperature

MM termomehaniko valjanjetermomehaniko valjanje

NN obino valjanjeobino valjanje

WW elici otporni na dejstvo elici otporni na dejstvo atmosfereatmosfere

1616

Primjer: EN 10025-4: S 355 ML

Slika 1. Uobiajne oznake kvaliteta graevinskog elika prema standardima:EN 10027-1:2005, EN 10025-2 : 2004, EN 10025-4:2004 [8]

ILAVI LOM ELIKAILAVI LOM ELIKA

KRTI (KRHKI) LOMKRTI (KRHKI) LOM

7. ZAKLJUAK7. ZAKLJUAK

Preuzimanje evropskog sistema oznaavanja materijala i u Bosni i Hercegovini je jo jedan korak Preuzimanje evropskog sistema oznaavanja materijala i u Bosni i Hercegovini je jo jedan korak pribliavanja Bosne i Hercegovine Evropskoj Uniji i doprinos lakem strunom sporazumijevanju. pribliavanja Bosne i Hercegovine Evropskoj Uniji i doprinos lakem strunom sporazumijevanju. Zato bi morali taj sistem oznaavanja to prije savladati strunjaci u praksi i pedagozi na svim nivoimaZato bi morali taj sistem oznaavanja to prije savladati strunjaci u praksi i pedagozi na svim nivoimastrunog obrazovanja ustvari svi oni koji se susreu sa materijalima te vrstestrunog obrazovanja ustvari svi oni koji se susreu sa materijalima te vrstestrunog obrazovanja, ustvari svi oni koji se susreu sa materijalima te vrste.strunog obrazovanja, ustvari svi oni koji se susreu sa materijalima te vrste.

8. LITERATURA8. LITERATURA

[1 ] *** St d d BAS EN 10020 D fi i j i kl ifi i j t lik[1 ] *** St d d BAS EN 10020 D fi i j i kl ifi i j t lik[1.] *** Standard BAS EN 10020 : Definiranje i klasificiranje vrsta elika [1.] *** Standard BAS EN 10020 : Definiranje i klasificiranje vrsta elika [2.] *** Standard BAS EN 10027[2.] *** Standard BAS EN 10027--1: Sistemi oznaavanja elika: Dio 1: Oznake elika, 1: Sistemi oznaavanja elika: Dio 1: Oznake elika,

glavni simboli (EN 10027glavni simboli (EN 10027--1: 1992 IDT).1: 1992 IDT).[3.] *** Standard BAS EN 10027[3.] *** Standard BAS EN 10027--2: Dio 2: Brojane oznake.2: Dio 2: Brojane oznake.[4.] *** Standard CR 10260: Sistemi oznaavanja elika : Dodatni simboli.[4.] *** Standard CR 10260: Sistemi oznaavanja elika : Dodatni simboli.[5.] I. Deba, B. Androi, D. Dujmovi, Metalne konstrukcije 3 [5.] I. Deba, B. Androi, D. Dujmovi, Metalne konstrukcije 3 -- brzi proraun premabrzi proraun prema

eurocode 3 europski, britanski i ameriki profili tablice otpornosti presjeka i elemenata,eurocode 3 europski, britanski i ameriki profili tablice otpornosti presjeka i elemenata,IA PROJEKTIRANJE, Zagreb, 1993 god.IA PROJEKTIRANJE, Zagreb, 1993 god.

[6.] Gaea[6.] Gaea--Mori V.: EurokodoviMori V.: Eurokodovi--europske norme za konstrukcije, Glasilo DZNM; 9europske norme za konstrukcije, Glasilo DZNM; 9--10/1999.10/1999.10/1999.10/1999.

[7.] *** Oznaevanje materialov [7.] *** Oznaevanje materialov -- Reports, Strojniki vestnik 46(2000)1, 53Reports, Strojniki vestnik 46(2000)1, 53--56 Poroila56 Poroila[8.] Harai N.: Ininjerski metalni i nemetalni materijali, Mainski fakultet Zenica 2005.[8.] Harai N.: Ininjerski metalni i nemetalni materijali, Mainski fakultet Zenica 2005.[9.] www.alc.arcelor.com[9.] www.alc.arcelor.com

1919

INTERNET PODRKAINTERNET PODRKAINTERNET SUPPORTINTERNET SUPPORTINTERNET SUPPORTINTERNET SUPPORT

2020